BİZE GÖRE / Veysi Seviğ

Ticari işletmelerde dönem sonu işlemleri, ayrı bir önem arz etmektedir. Genel ilke olarak
takvim yılı esasına göre belirlenen vergilendirme dönemi sonunda, dönemsel faaliyet
sonucunun belirlenebilmesi için yapılan çalışmalar sırasında, mevcut varlıkların
değerlendirilmesinde, yasal düzenlemeler çerçevesinde mevcut ilkelerin dikkate alınması
zorunlu olmaktadır.

Dönem sonu işlemleri belli bir tarih itibarıyla işletmelerin mali tablolarını hazırlamak ve bu
mali tablolarda yer alacak bilgilerin gerçekliği ve doğruluğunu sağlamaya yönelik olarak
yapılan işlemlerdir. (Altındağ, Mehmet "Dönem Sonu İşlemleri ve Muhasebesi" Vergi
Dünyası, Aralık 2002, Sf: 9)

Her ne kadar geçici vergi beyanlarının hazırlanması aşamasında da dönemi sonu işlemlerinde
uygulanan yasal ilkeler geçerli bulunuyorsa da bu dönemler itibarıyla düzenlenen tablolarda
belli bir hata payının hukuken kabullenilmesi nedeniyle yıl sonu itibarıyla yapılan dönem
sonu işlemlerinin önemi daha da artmaktadır.

Mevcut düzenlemeler çerçevesinde ülkemizde dönem sonu işlemlerinde dikkate alınması

gereken üç temel mevzuat bulunmaktadır. Bunlar;

- Türk Ticaret Yasası,

- Vergi Usul Yasası,

- Sermaye Piyasası Yasası'dır.

Diğer yandan Bankalar Yasası uyarınca, düzenlenecek mali tablolarda dikkate alınması
gereken ilkeler, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından belirlenmektedir.

Yasal tanımlama ile vergi matrahlarının belirlenmesinde mevcut iktisadi kıymetlerin takdir ve
tespiti "değerleme işlemleri" olarak kabul edilmekte ve değerleme işlemlerinin yapılması
sırasında yasal ilkelere uyulması zorunlu olmaktadır.

Bir işletmede değerleme işlemlerinin yapılabilmesi için öncelikle işletme varlıklarının tespit
edilmesi gerekmektedir. Söz konusu tespit işleminin envanter çalışması ile gerçekleştirilmesi
gerekir.

"Envanter" bilançonun çıkartılması aşamasında yapılması gereken teknik çalışmadır. Çünkü

envanter çıkarmak suretiyle bilançonun düzenlenmesine ortam hazırlanır. Bir başka anlatımla
bilanço defter kayıtları üzerinden çıkartılmaz. Fiili çalışma ile çıkartılan envanter üzerinden
bilanço çıkartılır. Eğer fiili envanter ile yazılı kayıtlar arasında fark varsa, bu farkın nedeni
araştırılır, yazılı kayıtlar üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda fiili envanterle olan farklılık
nedenleri ve söz konusu farkın dayanağı bulunamıyorsa, mevcut yazılı kayıtlar fiili envantere
göre düzeltilir.

"Envanter çıkarmak, bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek,

tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir." (Vergi
Usul Yasası, madde: 186)
Diğer yandan "Bilanço, envanterde gösterilen kıymetlerin tasnifli ve karşılıklı olarak değerleri
itibarıyla tertiplenmiş" özetidir. (Vergi Usul Yasası, Md: 192)

Bu iki hüküm bilanço çıkartmanın esaslarını açık bir biçimde belirlemiş bulunmaktadır.

Dönem sonu işlemlerinin mali tablolar aracılığı özetlenmesi ve ilgililere yansıtılması

gerekmektedir. Gerçekte mali tablolar, işletme ile ilgili bilgileri belirli bir tarih veya dönem
itibariyle düzenleyen ve gösteren araçlardır. (ELALDI, Nejat "Dönem sonunda düzenlenmesi
gereken mali tablolar" Vergi Dünyası, Aralık 2002, Sf: 32)

Uygulamada dönem sonu işlemlerine yeteri kadar özen gösterilmediği ve daha çok kaydi
işlemler yani defter kayıtları esas alınarak söz konusu mali tabloların düzenlendiği
gözlenmektedir. Bu davranış biçimi ise zaman zaman yükümlü ile idare arasında gereksiz
uyuşmazlıkların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.

İşletmelerde dönem sonu işlemlerinin yapılması sırasında 3568 sayılı yasa hükümlerine göre
serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavirlere önemli görevler düşmektedir.
Çünkü söz konusu meslek mensupları meslek elemanları olarak görev üstlendikleri kurum ve
kuruluşları dönem sonu işlemleri aşamasında mevcut mevzuat hükümlerine uygun
davranmaya yönlendirmeleri ve bunun sonucunda da düzenlenmesi gereken mali raporların
gerçeği yansıtan bir belge olma özelliğini sağlamaları en azından mesleki varlık açısından
zorunlu olmaktadır.