SELCEN ZORLU

Bilgisayara Giriş
Ders Notları

2010

ZONGULDAK KARAELMAS ÜNİVERSİTESİ

 Bilgisayara Giriş

İÇİNDEKİLER

1 Bilgisayarın Tanımı .......................................................................................................................................... 4

1.1 BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ ve KULLANIM ALANLARI .................................................................................... 4

1.2 Bilgisayarların Fonksiyonları ve Yetenekleri .......................................................................................... 5

1.3 Bilgisayarın Verileri İşleyiş Şekli ............................................................................................................. 5

1.3.1 Bit ve Byte (Bayt) Kavramları ............................................................................................................. 5

1.3.1.1 ASCII KODU ................................................................................................................................... 6

2 Donanım .......................................................................................................................................................... 6

2.1 Klavye..................................................................................................................................................... 7

2.2 Klavyede Bulunan tuşların görevleri ...................................................................................................... 8

2.3 Fare ...................................................................................................................................................... 12

2.3.1 Bilgisayara bağlanma şekline göre Fare türleri................................................................................ 12

2.3.2 Hareketi algılama şekline göre türleri ............................................................................................. 13

2.4 Monitörler ........................................................................................................................................... 14

2.4.1 Görüntü Oluşturma Yapısına Gör Monitör Çeştileri: ....................................................................... 14

2.4.2 MONİTÖRLERİN TEMEL ÖZELLİKLERİ ............................................................................................... 15

2.5 Anakart ................................................................................................................................................ 15

2.6 Merkezi İşlem birimi(CPU) ................................................................................................................... 16

2.6.1 İşlemcinin Temel Bileşenleri ............................................................................................................ 16

2.6.2 İşlemci Parametreleri ...................................................................................................................... 17

2.7 Ekran Kartı ........................................................................................................................................... 17

2.7.1 EKRAN KARTI BİLEŞENLERİ............................................................................................................... 18

2.8 SES KARTI (SOUND CARD) .................................................................................................................... 18

2.9 Bellekler ............................................................................................................................................... 19

2.9.1 Ana Bellek (RAM)............................................................................................................................. 19

2.9.2 Salt Okunur Bellek (Read Only Memory)-ROM ............................................................................... 19

2.9.3 Cache Bellek Nedir?......................................................................................................................... 20

2.9.4 DİSKET ve DİSKET SÜRÜCÜSÜ (FLOPPY DISK DRIVER) ..................................................................... 20

2.9.5 Sabit Disk(hard Disk) ....................................................................................................................... 21

2
 Bilgisayara Giriş
2.9.6 Compact Dİsc (CD) ........................................................................................................................... 21

2.9.7 Taşınabilir Bellek(flash bellek, Usb Bellek) ...................................................................................... 23

2.10 BIOS NEDİR?......................................................................................................................................... 23

2.10.1 Bıos’un görevleri ......................................................................................................................... 23

2.11 Cmos Nedir? ........................................................................................................................................ 24

2.12 Bilgisayarı Açınca Neler Olur? .............................................................................................................. 24

2.13 MODEM ............................................................................................................................................... 24

2.13.1 Harici ve DÂHİLİ Modemler ......................................................................................................... 24

2.13.2 ADSL MODEM ............................................................................................................................. 25

2.14 eTHERNET kARTI .................................................................................................................................. 25

2.15 Yazıcı .................................................................................................................................................... 25

2.15.1 Karakter yazıcılar ......................................................................................................................... 25

2.15.2 Nokta vuruşlu yazıcılar ................................................................................................................ 26

2.15.3 Mürekkep püskürtmeli yazıcılar *değiştir+ .................................................................................. 26

2.15.4 Lazer yazıcılar *değiştir+............................................................................................................... 26

2.16 Tarayıcı................................................................................................................................................. 26

2.17 Multimedya Donanımlar ...................................................................................................................... 26

2.17.1 Hoparlör ve Mikrofon ................................................................................................................. 26

2.17.2 Webcam ...................................................................................................................................... 27

2.17.3 Joystick ........................................................................................................................................ 27

2.17.4 Televizyon ve Radyo Kartı ........................................................................................................... 27

2.17.5 Infrared Alıcılar: .......................................................................................................................... 27

3 YAZILIM ......................................................................................................................................................... 28

3.1 İŞLETİM SİSTEMİ .................................................................................................................................. 28

3.2 PROGRAMLAMA DİLLERİ ..................................................................................................................... 29

3.3 UYGULAMA YAZILIMLARI ..................................................................................................................... 29

3
 Bilgisayara Giriş

1 BİLGİSAYARIN TANIMI

Aritmetik işlemleri ve mantıksal karşılaştırmaları, önceden yüklenmiş program doğrultusunda, son derece hızlı
uygulayarak sonuçlar çıkarabilen elektronik bir makinedir.

Bilgisayar verilen bilgileri alır, işler ve bunlardan sonuçları üretir. Aynı zamanda bu bilgileri, istendiği sürece
saklayabilir.

Bilgisayarı, "Bilgi İşleyen bir makine" olarak da tanımlayabiliriz. Bilgisayarın diğer makinelerden en önemli farkı,
işleyeceği ham maddenin "bilgi" olmasıdır.

Aslında bilgisayar insan beyni ile karşılaştırılamayacak derecede yavaş bir makinedir. Buna rağmen günümüzde
oldukça popüler hale gelmiştir. Bunun üç önemli nedeni vardır:

 Aritmetik ve mantık işlemlerini son derece hızlı yapmaları,

 Çok miktarda bilgiyi hiç unutmadan saklayabilmeleri,
 İnsan hayatında geçmişten günümüze kadar yapıla gelen işleri kolaylaştırmaları, hızlı, güvenli ve hatasız
yapabilmeleri.

1.1 BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ VE KULLANIM ALANLARI

 İşlem gücüne göre bilgisayarlar

1. Main-frame bilgisayarlar: 250 den fazla kişinin aynı anda terminaller aracılığıyla kullanabildiği çok
kullanıcılı büyük bilgisayar sistemleridir. İşlem gücü oldukça yüksektir. Genellikle büyük şirketlerde,
bilgi işlem merkezlerinde, araştırma kurumlarında ve üniversitelerde kullanılırlar. Aynı anda yüzlerce
kullanıcı tarafından kullanılabilirler
2. Midi (orta) bilgisayarlar: Main-frame bilgisayarlarla aynı işlevi gören daha küçük bilgisayar
sistemleridir. Kullanıcı sayısı 250 ye kadar çıkabilmektedir. Orta boy işletmeler tarafından tercih
edilirler
3. PC (Personal Computer) : Kişisel bilgisayarlar. Masa üzerine sığabilen tek kullanıcılı kişisel
bilgisayarlardır. Fakat günümüzde pc'ler network adı verilen birleşik çalışma sistemiyle birbirlerine
bağlanarak client (müşteri) ve server (servis sağlayıcı) olarak kullanılabilmektedir. Ofis
otomasyonunda, eğitimde, yayın işlerinde, küçük işletmelerin ticari hesaplarının ve personel
kayıtlarının tutulmasında etkin biçimde kullanılırlar.

4
 Bilgisayara Giriş

1.2 BİLGİSAYARLARIN FONKSİYONLARI VE YETENEKLERİ

1. Aritmetik hesaplamaları gerçekleştirebilir.

2. Verileri karşılaştırır.
3. Verileri muhafaza eder.
4. Verileri çok kısa zamanda arayıp bulur.
5. Verileri yazılan program doğrultusunda işler.
6. Büyük boyutlu problemleri kısa zamanda çözer.
7. Eğitimde yardımcı olarak kullanılır.
8. Bilimsel araştırmalarda kullanılır.
9. Endüstrilerde üretim ve kontrol süreçleri için kullanılır.
10. Oyun ve eğlence amaçlı kullanılır.
11. Basın ve yayın işlemleri için kullanılır.
12. Yazılı sesli ve görüntülü telekomünikasyon için kullanılır.

Veri (Data): Bilgisayara girilen işlenmemiş (ham) bilgilere veri denir. Bilgisayarın alabildiği, işleyebildiği, sonuç
üretebildiği ve saklayabildiği her şey veridir.

1.3 BİLGİSAYARIN VERİLERİ İŞLEYİŞ ŞEKLİ

Bilgisayarın içerisinde, verilen bilgilerin çözümlenip sonucun dış ortama aktarılabilmesi için birçok elektronik
devre kullanılmaktadır. Çok uçlu olan bu devrelerin çalışabilmesi için bazı uçlarına 5 V, bazılarına ise 0 V luk
gerilim uygulanması gerekir. Mikroçip denilen bu elektronik devrelerin uçlarına uygulanan bu gerilimler chip
içinde bulunan transistörleri çalıştırır. Böylece veriler elektronik olarak çözümlenir ve çıkış uçlarında yine 5 veya
0 V luk gerilimler olarak verilir.

İşte, bilgisayara uygulanan bu iki farklı gerilim değeri yerine 1 ve 0 sayı sembolleri kullanıldığında, bilgisayarın
karakterleri (harfler veya değişik sembolleri) ve onlu sayma sisteminde kullandığımız rakamları algılayabilmesi
sağlanmış olur.

5V --> 1 ile ifade edilir.

0V --> 0 ile ifade edilir.

Böylece, bilgisayara girilecek tüm veri ya da komutlar işlenmeden önce makine diline kodlanmasının gerekliliği,
daha iyi anlaşılmaktadır.

1.3.1 BİT VE BYTE (BAYT) KAVRAMLARI

İkili sistemde her bir basamağa bir binary digit veya bu kelimeden kısaltılarak alınan harflerle kısaca BIT (BInary
digit) denir. Her bit elektriksel bir sinyaldir. İkili sistemdeki her 0 ve 1 rakamı "bit" olarak ifade edilir.

Şimdi, A harfinin bilgisayar tarafından algılanabilmesi için gerekli gerilim değerleri (5V,0V,0V,0V,0V,0V,5V) ise,
bunlar 1000001 olarak kodlanır. Böylece "A" harfinin makine dilindeki karşılığı olarak bu sayı bilinir. Bu sayının
onlu sayma düzenindeki karşılığı 65 dir.

8 bitlik bir ikili sayı grubuna 1 Byte (bayt) denir.

8 Bit = 1 Byte

1024 Byte = 1 KB (Kilobyte)

5
 Bilgisayara Giriş
1024 KB = 1 MB Megabyte

1024 MB = 1 GB (Gigabyte)

1024 GB = 1 TB (Terabyte)

1.3.1.1 ASCII KODU

Bilgisayara girilecek tüm sayı, sözcük veya karakterlerin önceden 1' ler ve 0’ lar dizisine çevrilmesi gerektiği
söylenmişti. Bu işleme kodlama denir. Bilgisayarın içindeki verilere ulaşabilmek için ise, bunun tersi yani, 1’ ler
ve 0’ lardan oluşan diziyi harflere ya da 10 tabanlı sayıya çevirmek gerekir. Bu işleme ise kod çözme denir Her
harf veya karakterin önceden belirlenen bir KOD’a çevrilmesi gerekir Gelişigüzel kodlamalar kullanışlı değildir,
çünkü çeviri çizelgeleri farklı olursa bilgisayarlar veri alış verişi yapamazlar. Bu nedenle bilgisayar yapımcıları,
standart bir kod olan ASCII kodunu kullanırlar. ASCII, (American Standart Code for Information Interchange)
sözcüklerinin baş harfleridir ve bilgisayar konusundaki standartları geliştiren bir Amerikan kuruluşunun adıdır.

ASCII kodları, her birinin belirli işlevi olan üç gruba ayrılır:

1. Kontrol karakterleri
2. Simgeler ve sayılar.
3. Harfler.

2 DONANIM

Bilgisayar donanım ve yazılım olmak üzere iki unsurdan oluşur. Her bir unsur tek başına bir görev yapamaz ve
bilgisayar çalışmaz.

DONANIM: Fiziksel olarak bir bilgisayarı oluşturan; elektronik ve elektromekanik tüm birimlerdir. Donanım
ürünlerinin bir kısmı kasa olarak adlandırılan kısımda bulunur. Diğer donanım ürünleri ise bilgisayarın kasasına
kablolar yardımıyla bağlanarak kullanılır. Kablolar yardımıyla kasaya bağlanan donanım birimlerine bazı
uzmanlar çevre donanımlar adını vermişlerdir

Bilgisayar uygulamalarında performans ve kapasite artışı sadece donanımsal özelliklere bağlı olarak sağlanamaz.
Uygun yazılım kullanımı ve kullanıcı bilgisi de performansı en az donanım kadar etkilemektedir. Bu hususlar
göze alındığında donanım seçimi sırasında kullanıcının bilgi düzeyi ve yapılacak işin niteliği de büyük önem
kazanmaktadır. Kullanım amacına uygun olmayan bir bilgisayar, sahip olduğu üstün donanım özelliklerinden bir
çoğunun kullanılamamasına, bazı zamanlarda da uygulamalarda yetersiz kalmasına neden olur. Bilgisayar
kullanımı konusunda yetersiz bilgi birikimine sahip bir personele pahalı bir donanıma sahip performansı yüksek
bir sistem tahsis etmek, beklenen işin gerçekleştirileceği anlamına gelmemelidir. Yine bilgisayar tabanlı grafik-
tasarım uygulamalarında tecrübeli bir personel performansı düşük bir sistem karşısında beklenen işi
üretemeyecektir.

Günümüz bilgisayar teknolojisindeki hızlı gelişmeler sürekli olarak yeni donanımların kullanıcının beğenisine
sunulmasına yol açsa da kişisel bilgisayarları temel aldığımızda bu donanımları birçok kategoride incelemek
mümkündür. Örneğin bazı uzmanlar bilgisayar donanım ürünlerini Temel Donanım Birimleri, Ek Donanım
Birimleri şeklinde ayırdıkları gibi bazı uzmanlarda Temel Donanımlar, Çoklu Ortam Aygıtları, Çevre Birimleri Ağ
bağdaştırıcıları, Yedekleme Üniteleri şeklinde de ayırmışlardır.

Bilgisayarın donanımını Temel Donanım Birimleri ve Ek Donanım Birimleri şeklinde ikiye ayırarak inceleyeceğiz.
Temel Donanım Birimleri; Sistem ünitesi, (kasa içerisinde yer alan bilgisayarın en önemli parçalarını içerir, ekran
ve klavye-fareden oluşan donanımlardır. Ek Donanım Birimleri ise, ihtiyaca göre bilgisayara sonradan eklenen
donanımlardır.

6
 Bilgisayara Giriş
1. Temel Donanım Birimleri
 Sistem Ünitesi (Kasa)
o Mainboard (Anakart)
o CPU (Mikroişlemci)
o RAM (Bellek)
o HDD (Sabit Disk)
o FDD (Disket Sürücüsü)
o CD-ROM (Optik Disk Sürücüsü)
o Sound Card (Ses Kartı)
o Display Card (Ekran Kartı)
o Ethernet Card (Ağ Kartı)
o Modem
o Power Supply (Güç Kaynağı)
 Monitor (Ekran)
 Keyboard (Klavye)
 Mouse (Fare)
2. Ek Donanım Birimleri
 Printer - Plotter (Yazıcı ve Çiziciler)
 Scanner (Tarayıcı)
 Camera (kamera)
 Speaker, Mic (Hoparlör, Microfon)
 Projektör
 Barkod
 UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı)
 Joystick
 Taşınabilir depolama ürünleri
o Flash Disk (USB Bellek)
 Hafıza kartı (SD,MMC, CF, MS, XD)
 Taşınabilir Harddisk
 I-POD, MP3 Player
 Kablosuz Donanımlar- Bluetooth Teknolojileri

2.1 KLAVYE

Klavye, bilgi girişi yapılan en yaygın girdi aygıtıdır. Başka bir ifadeyle bilgisayarla kullanıcı arasında iletişim
kurmayı sağlayan önemli bir aygıttır. Klavyeler genellikle bir daktiloya benzetilmektedir. Bilgisayarda AT,PS/2 ve
USB portlarını kullanılabilir

7
 Bilgisayara Giriş
Klavye, üzerindeki tuşlar vasıtasıyla kullanıcının bilgisayara sinyaller göndermesini sağlar. Klavye içerisinde basit
bir mikroişlemci ve tampon bellek bulunmaktadır. Bir tuşa basıldığında, tuşun bağlı olduğu elektronik devre
harekete geçerek hangi tuşa basıldığını bilgisayara iletir. Bilgisayar da bu bilgiyi işler. Kullanıcının bir plastik tuşa
basmış olması gibi basit bir işlem olarak gözükse de bu bilgisayara 1 ve 0'lardan oluşan kümenin iletilmesine,
kümeye karşılık gelen karakter kodunun hafızadaki karakter setindeki karşılığının ekrana yansıtılmasına neden
olur.

Klavyeleri düğmelerinin sıralanışına göre 2'ye ayırabiliriz.

1. F Klavye: Bilgisayarda F klavye kullanımı Türkçe doküman yazanlar için çok uygundur. Çünkü F klavyede
harfler Türkçe yazım diline uygun olarak sıralandırılmıştır. Türkçe bir kelimeyi oluşturan harflere
parmakların daha kolay ulaşması mantığıyla kullanılır. Daktilo ile çok benzerdir. Bu nedenle daktiloyu
10 parmak kullanabilen insanlar kolayca ve hızlı F klavye kullanabilmektedirler. Bilgisayarda F klavye
seçimi genelde daktilo kullanımından bilgisayara geçenlerin yaptığı bir tercihtir.

Şekil 2-1 Türkçe Q klavye

2. Q Klavye: En çok kullanılan klavye modeli Q klavyedir. İngiliz diline göre dizayn edilmiştir. Bir bilgisayar
alırken eğer seçiminizi özel olarak belirtmezseniz, evinize gelen klavye tipi Q klavyedir. Q klavye de
kendi içerisinde İngilizce ve Türkçe olmak üzere ikiye ayrılır.

Şekil 2-2 Türkçe F klavye

2.2 KLAVYEDE BULUNAN TUŞLARIN GÖREVLERİ

Enter: Klavyede sağ orta kısma yakın bir yerde bulunan ve üzerinde ENTER yazan ya da kıvrık bir okla ifade
edilen bu tuşun temel görevi klavye ile yapılan bilgi girişinin ya da işlemin bittiğinin bilgisayara bildirilmesidir.
Kısaca bilgisayar sistemiyle kullanıcı arasındaki iletişimin merkez tuşu denilebilir. Enter tuşunun yazı yazma
programlarındaki görevi ise yeni bir paragrafa geçiştir.

Space: Klavyenin alt ortasında yer alan, uzun çubuk görünümündeki ve yazı yazma işlemlerinde bir karakterlik
boşluk bırakmaya yarayan bu tuşa Space, Boşluk ya da Ara tuşu denilmektedir. Windows ortamında ve bazı
programlarda seçme elemanı olarak da kullanılır.

8
 Bilgisayara Giriş
Shift ve Caps Lock: Klavyenin sağ ve sol tarafında iki adet olan Shift tuşu, içi boş yukarı ok görüntüsü ya da
üzerinde direk SHIFT yazar şekilde ifade edilir. Normal şartlarda klavyede harf tuşları direk kullanıldığında küçük
harf şeklinde yazılacaktır. Herhangi bir harf yazılırken Shift tuşuna basılı tutulup o harf tuşuna basılacak olursa
harf, büyük harf şeklinde yazılır. Shift tuşunun diğer bir görevi ise klavyede bazı tuşların üzerinde ikincil
görevlerin yazılmasını sağlamaktır. Shift tuşu tek başına hiç bir görev yapmaz. Kullanımı sırasında Shift tuşuna
basılı tutup diğer tuşa basmak gerekir. Caps Lock tuşu ise basılıp bırakma ve klavyenin sağ üst köşesindeki ışığın
yanması ile devreye giren bir tuştur. Görevi sadece harflere etkili olup onların sürekli büyük harf şeklinde
yazılmasını sağlamaktır.

Tab: Klavyenin solunda Caps Lock tuşunun üzerinde bulunan sağ ve solu gösteren oklarla ifade edilen veya
üzerinde direk TAB yazan bu tuşun diğer adı Sekme tuşu olarak bilinmektedir. Tab tuşunun ilk görevi yazı yazma
programlarında paragraf başı yapmaktır. Diğer bir görevi ise pencereli yapılarda alanlar arası geçiş yapmaktır.
Geçiş işlemi saat yönünde olup Shift tuşu ile birlikte kullanılırsa geçiş yönü saat yönünün tersine dönecektir

Esc: Klavyenin sol üst köşesinde buluna bu tuş işletim sistemi düzeyinde tanımsızdır. Çoğu programda ise temel
görevi olan çıkış amacıyla kullanılır. ancak her yapıda bu tuş çıkış işlemini gerçekleştirmeyebilir.-Ctrl: Shift tuşu
gibi klavyenin sağ ve sol alt kısmında yer alan bu tuş CTRL harfleriyle ifade edilir ve yine Shift gibi tek başına
kullanılmaz. Birlikte kullanıldığı tuş ile birlikte her programda farklı bir görev veya fonksiyon ifa eder.

Alt: Klavyenin sol alt kısmında yer alan bu tuş ALT harfleriyle ifade edilir. Tek başına kullanıldığında menülü
ortamlarda menüyü aktif hale getirme işlemini yapar. Ctrl tuşu gibi kullanılabilir. Yani birlikte kullanıldığı tuş ile
birlikte her programda farklı bir görev veya fonksiyon ifa eder.

Alt Gr: Klavyenin sağ alt kısmında yer alan bu tuş ALT Gr harfleri ile ifade edilir. Herhangi bir tuşun sağ alt
köşesinde bir ifade varsa o ifadenin yazılması için Alt Gr tuşuna ihtiyaç duyulur.

Şekil 2-3 AltG, CTRL+ALT tuş bileşiminin benzeridir.

C → c (küçük c)

⇧ Shift+C → C (Büyük C)

AltGr+C → © (copyright simgesi)

AltGr+⇧ Shift+C → ¢ (Sent simgesi)

Şekil 2-4 AltGr tuşunun kullanımına bazı örnekler

Fonksiyon Tuşları: Klavyede en üstte tek sıra halinde sıralanmış F1′den F12′ye kadar numaralandırılmış bu
tuşlar, her programda değişen kendine verilmiş görevleri yerine getirirler. Örneğin, F1 tuşu her programda o
programla ilgili yardım menüsünü ekrana çıkarır. F5 tuşu sayfada yenileme yapar.

Backspace: Enter tuşunun üzerinde sola doğru ok işareti ile ifade edilen tuşun görevi yazı yazma
programlarında imlecin solundaki karakteri silmektir.

Delete: Aslında temel silme tuşu Delete tuşudur. Enter tuşunun sağında bulunan ve DEL ya da DELETE şeklinde
ifade edilen bu tuş yazı yazma programlarında imlecin solundaki karakteri silmek için kullanıldığı gibi bilgisayar
ortamında diğer silme işlemleri için de kullanılır.

9
 Bilgisayara Giriş
Insert: Delete tuşunun üzerinde bulunan ve INS ya da INSERT şeklinde ifade edilen bu tuş bilgisayar açıldığı
anda devrededir. Insert tuşu o ana kadar yazılmış olan karakterlerin arasına yeni karakterler yazılmak
istendiğinde kullanılır.

Yön Tuşları: İmleç bilgisayarda klavye ile müdahale edilebilen ortamlarda görünen yanıp sönen ince çizgi
şeklindeki görünümdür. Ekran bir sayfa gibi düşünüldüğünde imleç kullanıcıya nerede olduğunu ifade eden bir
araç olarak kabul edilebilir. İşte ekranda imleci yönlendirmek için klavyenin sağ orta kısmında üzerinde dört
yönü gösteren oklar bulunan tuşlar kullanılır. Bu tuşlar sadece imleci değil bazı programlarda (özellikle oyun
programlarında) programa müdahaleyi ve yönlendirmeyi mümkün kılan tuşlardır.
Sayısal Tuş Takımı Harf dizelerinin bulunduğu klavyenin sağ tarafında görünüş olarak bir hesap makinesini
andıran bir klavye bölümü vardır. Sayısal Tuş Takımı adı verilen bu bölümün temel görevi sayısal işlemlerin daha
hızlı yapılabilmesini sağlamaktır. Sayıların ve işlem işaretlerinin birbirine yakın olması sebebiyle matematiksel
işlemlerin yapılması daha hızlı ve kolay gerçekleşecektir. Ancak bütün bunlar Num Lock düğmesinin aktif, yani
üzerindeki ışığın yanıyor olmasına bağlıdır. Eğer Num Lock aktif değilse nümerik tuşlar üzerindeki diğer görevler
etkin olacaktır.

Şekil 2-5 Sayısal Tuş Takımı ve Num Lock tuşu

Windows Tuşu: Windows ortamında Başlat Menüsü’nü açmak için kullanılır. Sağdaki Ctrl tuşunun solunda yer
alan tuşun görevi ise Windows ortamında farenin sağ tuşunun yaptığı görevi yapmaktır.

Şekil 2-6 Windows Tuşu Klavyede Sol Ctrl ve Alt tuşları arasına yerleştirilmiştir.

Windows tuşu ile kullanabileceğiniz bazı kısayol tuşları :

 Win+D: Masaüstünü gösterir.

 Win+M: tüm pencereleri simge durumuna küçültür.
 Win+Shift+M: Win+M ile simge durumuna küçültülmüş tüm pencereleri önceki boyutlarına döndürür.
 Win+E: Internet Explorer açar
 Win+L: Bilgisayarı kitler veya kullanıcı değiştirir.
 Win+R: Çalıştır iletişim kutusunu açar.

10
 Bilgisayara Giriş
Menü Tuşu: Farenin sağ tuşuna basınca beliren menüyü kısa yoldan görüntülemeye yarar.

Print Screen: Insert tuşunun üzerinde bulunan ve temel görevi ekran görüntüsünü direk yazıcıdan kağıda
dökmek gibi görünen bu tuşun artık bu amaç için kullanıldığı söylenemez. Günümüzde bu tuş daha çok o an
ekranda görünen her şeyi görüntü olarak kopyalamak (panoya almak) görevi ile kullanılmaktadır. Daha sonra bu
görüntü yapıştırmak kaydıyla herhangi bir Windows uygulamasında kullanılabilir. Bir nevi ekranda olan
görüntünün fotoğrafını çeker.

Pause: Print Screen tuşunun bulunduğu yerde olan bu tuş bilgisayarın yaptığı işlemleri dondurur. Herhangi bir
tuşa basıldığında işlem devam edecektir.

Scroll Lock: Ekrandaki görüntünün kilitlenerek, yön tuşları ile ekranın sağ, sol, aşağı yukarı kaydırılmasını
sağlamak amacıyla kullanılır. Ancak günümüzde bu tuşun kullanımı seyrekleşmiştir

Şekil 2-7 Pause, Scroll Lock ve Print Screen tuşları bir arada

Page Up, Page Down tuşları: Bu iki tuş, belgelerde öncelikli olarak yukarı, aşağı hareket etmek için kullanılır.

Home: İmleci satırın (alanın) en başına götürmek için kullanılır.

End: İmleci satırın en sonuna götürmek için kullanılır.

11
 Bilgisayara Giriş

2.3 FARE

Menü komutlarını veya araç çubuklarındaki düğmeleri tıklayıp etkin duruma getirmek, fare işaretçisini ya da
imleci istenilen konuma taşımak, bir seçimi belirlemek ve taşımak gibi amaçlar için kullanılan bir girdi
donanımıdır.

Grafiksel çizimler için de sıkça kullanılmaktadır. Ayrıca pencerelerde, çeşitli işlevlere sahip düğmelerin, seçenek
kutucuklarının veya kontrol kutucuklarının işaretlenmesinde de işleve sahiptir. Fare zemin üzerinde hareket
ettirildikçe, fare işaretçisi de ekranda hareket eder..

Genellikle sol düğmesi kullanılır. Menüleri açarken, dosyaları yada programları seçerken veya açarken hep sol
düğme kullanılır. Çizimlerde de sol düğme kullanılmaktadır.

Sağ düğme ise genellikle, kısayol ya da içerik menülerinin açılmasını sağlar.

Sağ ve sol düğmenin ortasında bir tekerlek düğmesi yer alır. Bu düğme aşağı veya yukarı doğru kaydırıldığında
belgelerde hızlı ve büyük miktarda hareket sağlar.

Fare el hareketlerini mekanik, LED'li optik, laserli optik yöntemle algılayabilir. Fare elde ettiği bilgileri bilgisayara
kablo, kızılötesi, radyo dalgalar veya Bluetooth ile aktarabilir

2.3.1 BİLGİSAYARA BAĞLANMA ŞEKLİNE GÖRE FARE TÜRLERİ

 Kablolu fareler

Bilgisayarın ilk zamanında seri port ve AUTOEXEC.BAT dosyalarına özel eklenen sürücüler ile çalışan fareler,
zamanla PS/2 adlı porta alınmış ve çoğu işletim sisteminde alt seviyelerde desteklenmeye başlamıştır.

Günümüzde çoğu kablolu fare bilgisayara USB portundan bağlanır. Ayrıca çeşitli adaptörler vasıtasıyla USB
girişler PS/2'ye ya da tam tersine dönüştürülebilir.

 Kablosuz fareler

Kızılötesi fareler: Bu fareler, bilgisayar ile iletişiminde bir kızılötesi sistem kullanır. Sistem, bilgisayarın seri, PS/2
veya USB portuna takılır, fare ise sistemle kızılötesi ışınlar ile iletişim kurar. Eğer fare ile sistem arasına bir cisim
girerse, fare hareketleri hissedilmeyecektir. Bu tür farelerden günümüzde satılmaktadır.

 Radyo dalgalı fareler: kızılötesi farelerden farklı olarak bu fareler iletişim için kızılötesi ışın yerine radyo
sinyalleri kullanırlar. Kapsama alanları genelde onlarca metre civarındadır.
 Bluetooth fareler: bu fareler, kimi bilgisayarlar ile entegre gelen Bluetooth kablosuz teknolojisini
kullanarak iletişim kurarlar. İlk iki türe göre büyük bir avantajları vardır: standart bir protokol kullandığı
için her cihazla kullanılabilir (PC, Apple ve hatta Pocket PC) Bu herkes tarafından kabul edilmiştir.

12
 Bilgisayara Giriş

2.3.2 HAREKETİ ALGILAMA ŞEKLİNE GÖRE TÜRLERİ

 Mekanik Fareler

Altında bulunan top yardımı ile ekranda bulunan fare işaretçisini (mouse pointer) hareket ettiren klasik
farelerdir.

Şekil 2-8 Bir mekanik farenin içinin görünümü

 LED'li optik fareler

Bu tür fareler altlarında bulunan LED'in yaydığı ışığın yansıması ile hareketi algılarlar. En üst modelleri 1000-
1600 dpi gibi yüksek hassaslığa varabilir.

 Lazerli optik fareler

Bu tür fareler altlarında bulunan lazer ışık kaynağının yaydığı ışıklar vasıtasıyla hareketi algılarlar. İmleç
hareketlerine çok yüksek hassasiyet isteyenler için uygun bir seçenektir. Hassasiyetleri 3000 dpi ve üzerine
çıkabilir. Hareketi algılama şekline göre fareleri üçe ayırırsak en pahalı tür lazerli optik farelerdir.

 Touchpad

Touchpad birimi genellikle dizüstü bilgisayarlarda görülür. Dizüstü bilgisayarlarının klavyelerinin hemen alt
tarafında bulunur. Yaklaşık 5 x 5 kadar hassas alanı vardır. Kullanıcı parmağını bu hassas temas üzerinde temas
ettirerek işaretçinin hareketi sağlanır. Tıklama işlemi hassas olan bölgede parmakla iki kez vurmasıyla sağlanır.

 Trackpad

Bir tür Touchpad çeşidi. Apple Şirketinin ürettiği dizüstü bilgisayarlarda touchpad işlevini görür.Çoğunlukla
Multi-Touch(Çoklu Dokunma) teknolojisiyle üretilmiştir.

13
 Bilgisayara Giriş

Şekil 2-9 Apple Macbook Pro 17" Trackpad

2.4 MONİTÖRLER

Monitörler, temel işlevi olarak ekran kartından gelen görüntü bilgisini ekrandan yansıtmakla görevlidir. Sadece
ekran kartının emirleri doğrultusunda görüntüyü oluşturmaktadır. Bilgisayarın işlemcisinden tamamen
bağımsızdır.

2.4.1 GÖRÜNTÜ OLUŞTURMA YAPISINA GÖR MONİTÖR ÇEŞTİLERİ:

1. CRT Monitörler: Elektron tabancasından yayılan elektronlarla ekran plazmasın üzerindeki fosfor
noktalarını parlatma prensibi ile çalışan monitörlerdir. Televizyonlara benzerlik gösterirler.

CRT Monitörler satın alırken dikkat edilmesi gerekenler:

Boyutu

Çözünürlük

Tazeleme hızı

Nokta aralığı

2. LCD (Liquid Crystall) Monitörler: Likid sıvı kristallerinin parlatılması prensibi ile çalışan monitörlerdir.

LCD Monitörde satın alırken dikkat edilmesi gerekenler:

Bakış açısı

Kontarast oranı

Parlaklık

Piksel hataları

Tepki süresi

3. Plazma Monitörler: Sıkıştırılmış gaz haznelerinin renk değiştmesi

prensibiyle çalışan monitörlerdir. Boyutları çok diğer monitörlere
göre büyüktür.

Plazma Monitörde satın alırken dikkat edilmesi gerekenler:

Bakış açısı

Kontarast oranı

14
 Bilgisayara Giriş
Parlaklık

2.4.2 MONİTÖRLERİN TEMEL ÖZELLİKLERİ

A. Ekranın Tazelenmesi: Ekranın tazelenmesi ekranın saniyede kaç kez yenilendiğini gösterir.
B. Ekranda piksel, dot ve çözünürlülük kavramları:

Ekranda görünen şekil, geometrik bir örümcek ağı olarak da adlandırabileceğimiz dikey(sütun) ve yatay
(satır) üzerindeki noktalardan oluşur. Bunların her birine piksel denir. Görüntüyü oluşturan en küçük
alandır.

Bir seferde ekranda görüntülenebilen piksel sayısına çözünürlük denir. Örneğin 800*600 çözünürlük
denilince 800 sütun ve 600 satır üzerindeki noktacıkların kullanıldığını belirtir. Toplam noktacık adedi 480
000'dir.

Dot ise ekrandaki milyonlarca fosfor noktacıklarına denir.

C. Monitör boyutu:

Bir ekranın boyutları genellikle inç olarak verilir.Buradaki değerler monitörün bir köşesinden çaprazdaki
diğer köşesine olan uzaklığı belirtir.

D. Nokta aralığı (Dot Pitch):

Nokta aralığını, pikseli oluşturan kırmızı, yeşil ve mavi noktaların birbirine olan mesafesi olarak
tanımlayabiliriz. Bu mesafe azaldıkça noktaların arası daralıp, elde edilecek resmin kalitesinin daha kesin ve
detaylı olabilmesini sağlar. Monitörlerde ise 0.27, 0.26 ve 0.24 aralığında değişir.

2.5 ANAKART

Tüm donanımın birbiri ile olan fiziksel bağlantısını sağlar. Bilgi akışının tamamı ana kart üzerinden sağlanır.
Bilgisayar ilk açılışını ana kart üzerinde bulunan değiştirilemez hafızadaki (ROM) veriler yardımıyla gerçekleştirir.

Bir ana kartın üzerinde işlemci, ram, ses kartı, ekran kartı,
modem, ethernet, tv kartı, radyo kartı ve scsi kartı vb..
girebileceği yuvalar, klavye, sabit disk, flopy disk ve seri -
paralel port denetçileri, ve bunların koordinasyonunu
sağlayan chipset'ler bulunur.

Bunlara ek olarak, neredeyse tüm anakartlar, klavye ve

farenin takılabileceği PS/2 konnektörleri gibi yaygın giriş
aygıtlarını destekleyen mantık ve konnektör içerirler.

Şekil 2-10 ASUS marka bir anakart

15
 Bilgisayara Giriş

2.6 MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ(CPU)

Merkezi işlem birimi (MİB veya CPU) bir bilgisayarın en önemli parçasıdır. Çalıştırılmakta olan yazılımın içinde
bulunan komutları işler. İşlemci terimi genelde MİB için kullanılır. Mikroişlemci ise tek bir yonga içine
yerleştirilmiş bir MİB'dir. Genelde, günümüzde MİB'ler
mikroişlemci şeklindedir.

Cpu (Merkezi işlem birimi) *ing. Central Process Unit+, veya basitçe
işlemci, dijital bilgisayarların veri işleyen ve program komutlarını
gerçekleştiren bölümüdür. İşlemciler, ana depolama ve giriş/çıkış
işlemleri ile birlikte bilgisayarların en gerekli parçaları arasında yer
alır. Mikroişlemciler ise tek bir yonga içine yerleştirilirmiş bir
merkezi işlem birimidir. 1970'lerin ortasından itibaren gelişen
mikroişlemciler ve bunların kullanımı, günümüzde Cpu teriminin
genel olarak mikroişlemciler yerine de kullanılması sonucunu
doğurmuştur.

Merkezi işlem birimi aritmetik ve mantıksal işlem yapma yeteneğine sahiptir. Giriş ve çıkış birimleri arasında
verilen program ile uygun çalışmayı sağlar. MİB makine dili denilen düşük seviyeli kodlama sistemi ile çalışır; bu
kodlama sistemi bilgisayarın algılayabileceği operasyon kodlarından (opcode) oluşur. Bir mikroişlemcinin
algılayabileceği kodların tamamına o işlemcinin komut kümesi denir

2.6.1 İŞLEMCİNİN TEMEL BİLEŞENLERİ

1. ALU(Aritmetik ve Mantıksal İşlem Birimi): Toplama çıkarma, çarpma, bölme, mantıksal ve, veya, değil
komutları ve kaydırma komutları.
2. Komut Çözücü(Instruction Decoder): İşlemcinin yapması gereken kodların icrası için gerekli işlemleri
başlatır ve komutun çalıştırılması için gerekli işlemleri belirler.
3. Kaydediciler(Registery): İşlemci içerisinde sayıları depolamak için kullanılan hafıza çeşididir. İşlemci
veri uzunluğu kadar genişliğe(32, 64 bit) sahiptirler. Literatürde test, EBX, EAX, BX, ES, IP gibi isimler
alan kaydedici hafıza gözleri vardır.
4. Bayraklar(Flags): İşlemlerin sonucuna göre 1 ya da 0 değerlerini alan 1 bit genişliğe sahip hafıza
gözleridir. Sıfır, işaret, elde, eşlik, taşma gibi çeşitleri vardır. Örneğin bir çıkarma işleminde sonuç sıfır
çıkarsa sıfır bayrağı 1 değerini alır.
5. Veriyolları(Buses): İşlemcinin diğer donanım birimleri ile bağlantısını sağlayan iletken elektriksel
yollardır. Üç adet veriyolu bulunur. Bunlar veri(data), adres(address) ve kontrol(control) veriyollarıdır.

16
 Bilgisayara Giriş

2.6.2 İŞLEMCİ PARAMETRELERİ

1. Hız: İşlemcinin en önemli parametresi komutları işleme hızıdır. Birimi frekans olarak GHz katsayısı(10003)
ile değerlendirilir. İşlemcinin hızlı olması işlemlerini daha kısa sürede tamamlaması anlamına gelmektedir.
Günümüzde 1.8, 2.0, 2.2, 2.4, 2.6, 3.0, 3.2, 3.6, 3.8 GHz hızlarında olanları vardır.
2. Bit Genişliği: İşlem yapabilme boyutunu gösterir. Günümüzde 64 ve 32 bit işlemciler vardır. İşlemcinin
sahip olduğu kaydediciler, veri hattı ve adres hattının genişliğini gösterir.
3. FSB Hızı: İşlemcinin, kuzey köprüsü ile iletişim hızını gösterir. Günümüzde 1333, 1066, 800, 533 Mhz
değerlerine sahip işlemciler vardır.
4. Çekirdek(Core) Sayısı: İşlemci paketi içerisinde birbirinden bağımsız olarak komutları çalıştırabilen her
yapıya çekirdek ismi verilmektedir. Gerçek zamanlı olarak kendisine verilen işa kışı görevlerini aynı anda
yerine getirerek performansı artırır. Her çekirdek birbirinden bağımsız FSB ye sahiptir. Tüm çekirdekler L2 yi
ortak kullanırlar. Günümüzde 2 ve 4 çekirdekli işlemciler bulunmaktadır. Intel Pentium Dual Core, Intel
Pentium Core 2 Duo, Intel Quad Core ve AMD Athlon X2 serisi çok çekirdekli yapıya sahiptir.
5. Soket Yapısı: İşlemci pin yapısı ile anakart soket yapısı birbirinin aynısı olması gerekir

2.7 EKRAN KARTI

VGA (Video Graphics Adapture) video görüntü Bağdaştırıcı olarak adlandırılan bu kartların görevi CPU’dan aldığı
bilgiyi ekranda göstermektir. Ekran görüntüsünün kalitesi kullanılan kartların tip ve özelliklerine göre
değişebilmektedir. Ekran kartları için yüksek renk desteği ve çözünürlük ile birlikte, ekran tazeleme hızı (60 Hz -
85 Hz ), bellek miktarı (1Mb - 1024Mb) ve 3D (3 boyutlu görüntü) desteği önemli özelliklerdir.

17
 Bilgisayara Giriş

2.7.1 EKRAN KARTI BİLEŞENL ERİ

Bir ekran kartı temel olarak 4 bileşenden oluşur: Grafik işlemcisi, bellek RAMDAC.

 Grafik İşlemcisi: Güncel kartlar için grafik işlemcisi görüntü hesaplamalarını yapmak için ekran kartının
üzerine oturtulmuş bir CPU`dur dersek yanlış olmaz. Son zamanlarda grafik işlemcileri yapı ve
karmaşıklık bakımından CPU`ları solladılar ve işlev bakımından da görüntü üzerine yoğunlaşmış bir CPU
niteliğine kavuştular. CPU`ya neredeyse hiç yük bindirmeden üç boyutlu işlemcleri tek başlarına
tamamlayabiliyorlar artık. Bu yüzden de güncel grafik işlemcileri GPU (Graphics Processing Unit - Grafik
İşlemci Birimi) adıyla anılıyorlar.
 Görüntü Belleği: Ekran kartının üzerinde bulunur ve görüntü hesaplamalarıyla ilgili veriler burada
saklanır. Sisteminizdeki ana bellek gibi çalışır, yalnız burada bu belleğin muhattabı CPU değil görüntü
işlemcisidir. Önceleri ekran kartlarının ayrı bellekleri yoktu fakat görüntü işlemcileri hızlanıp geliştikçe
ekran kartları sistemden yavaş yavaş bağımsızlıklarını ilan etmeye başladılar. Bellek miktarı kadar ekran
kartının sıkıştırma algoritmalarıyla bu belleği ne kadar verimli kullanabildiği de önemlidir.
 RAMDAC: Monitörlerdeki analog sinyallerden bahsetmiştik, işte RAMDAC görüntü belleğindeki dijital
sinyalleri analog sinyallerine çevirerek monitör çıkışına verir. Monitörde kullanılan üç ana renk için de
birer RAMDAC ünitesi vardır ve bunlar her saniye belirli bir sayıda görüntü belleğini tarayıp oradaki
verileri analog sinyallere dönüştürürler.
LCD ekranlar yapıları gereği dijtal olduklarından RAMDAC`ten değil de direk görüntü belleğinden
görüntü bilgisini alıp kullanabilirler. Bunun için DVI (Digital Video Interface) adında özel bir bağlantı
kullanırlar.
 BIOS: Ekran kartlarının da birer BIOS'ları vardır. Burada ekran kartının çalışma parametreleri, temel
sistem fontları kayıtlıdır. Ayrıca bu BIOS sistem açılırken ekran kartına ve onun belleğine de küçük bir
test yapar.

2.8 SES KARTI (SOUND CARD)

Bir ses kartının yaptığı iş ses sinyallerini dijital sinyallere dönüştürerek bilgisayar tarafından kullanılabilir hale
getirmek ve daha sonra da dijital veri olarak saklanan bu ses kaydını yeniden ses sinyallerine dönüştürüp,
kendine bağlanan bir dış hoparlöre vermektir. Temel işlevi ses işlemek olan bu aygıtlar içerdikleri ses işleme
çipleri ile müzik dinleme, ses kaydı yapabilme Midi aygıtları kullanabilme vb. işlevleri yürütürler.

Ses Kartları genellikle anakart üzerinde PCI veya ISA slotlarına bağlanır, fakat günümüz anakartlarının
birçoğunda ses kartı tümleşik olarak sunulmaktadır.

18
 Bilgisayara Giriş

2.9 BELLEKLER

2.9.1 ANA BELLEK (RAM)

Bellek bilgisayarı oluşturan 3 ana bileşenden biridir. (merkezi işlem birimi – bellek – giriş/çıkış aygıtları).
İşlemcinin çalıştırdığı programlar ve programa ait bilgiler bellek üzerinde saklanır. Bellek geçici bir depolama
alanıdır. Bellek üzerindeki bilgiler güç kesildiği anda kaybolurlar. Bu nedenle bilgisayarlarda programları daha
uzun süreli ve kalıcı olarak saklamak için farklı birimler (sabit disk - CD - DVD) mevcuttur.

Belleğe genellikle random access memory (rastgele erişimli bellek) ifadesinin kısaltması olan RAM adı verilir. Bu
ad bellekte bir konuma rastgele ve hızlı bir şekilde erişebildiğimiz için verilmiştir. RAMde sadece işlemcide
çalışan program parçaları tutulur ve elektrik kesildiği anda RAMdeki bilgiler silinir. Bilgilerin kalıcı olarak
saklandığı yer disktir.

Bu iki kavram bilgisayarı kullanmaya yeni başlayan insanlar tarafından genellikle karıştırılır. Bu kavramları
açıklamak için en güzel benzetme; bir dosya dolabı ve çalışma masası olan ofistir. Bu örnekte dosyaların kalıcı
olarak saklandığı diski dosya dolabı, üzerinden çalışılan verilerin bulunduğu belleği ise çalışma masası temsil
etmektedir. Bir ofiste dosyalar dosya dolapları içinde saklanır ve çalışanlar üzerinden çalışmak istedikleri
dosyayı dolaptan alarak kendi çalışma masaları üzerinde çalışırlar. Bilgisayarda da işlemci üzerinde çalışacağı
veriler diskten belleğe getirilir. Dosya dolabınız ne kadar büyükse, o kadar çok dosyayı saklayabilirsiniz ve
masanız ne kadar büyükse aynı anda o kadar çok dosyayı masaya alıp üzerinde çalışabilirsiniz. Bilgisayar
ortamında da işler tam olarak böyledir. Disk kapasitesi ne kadar büyükse o kadar çok veri saklayabiliri ve bellek
kapasitesi ne kadar büyükse işlemci o kadar çok dosya üzerinde çalışabilir. Bu benzetmenin bilgisayarın çalışma
şeklinden farkıysa belleğe getirilen dosyaların diskteki dosyaların bir kopyası olmasıdır. Gerçek dosyalar diskte
saklanmaya devam eder. Bunun sebebiyse belleğin güç kesildi anda verileri kaybetmesidir. Eğer bellekteki
dosya değiştirilirse değişiklerin kaybolmaması için teker üzerinde değişikliklerin kaydedilmesi gerekir.

Ana belleğin temel görevleri şöyle özetlenebilir:

1. Hâlihazırda çalışan programların program deyimlerini ve bu programların ihtiyaç duyduğu verileri

tutmak.
2. İşletim sistemi yüklendikten sonra ana bellekte sürekli olarak kalması gereken işletim sistemi
bileşenlerini tutmak.
3. Programlar tarafından üretilen sonuçları tutmak.
4. Sabit disklere veya harici bir cihaza gönderilmeye hazır olan çıkış bilgilerini tutmak.

Bellekte yerleşik olan veri ve programlara ihtiyaç halinde tekrar ulaşabilmek için ana bellekteki her bölgenin bir
adresi vardır.

Ana belleğin büyüklüğü; aynı anda çalışabilecek program sayısını ve programların çalışma hızını etkiler.

2.9.2 SALT OKUNUR BELLEK (READ ONLY MEMORY)-ROM

Üzerindeki verileri kalıcı ya da yarı kalıcı olarak saklayan rastgele erişimli belleklere ROM denir. Bir program
belleğe yüklendiğinde, üzerine başka bir veri yazılana ya da güç kesilene kadar bellekte kalır. Bazı uygulamalar
içinse veriler hiç değişmez. Bilgisayar oyunları, hesap makineleri, mikro dalga fırınlar üzerindeki kontrol
programları gibi değişmeyen programlar ROM üzerinde saklanır.

ROM basit bir cihazdır. Bir kod çözücü, birkaç mantık kapısı ve veri çıkışlarından oluşur. Flipflop ya da
kapasitörlere ihtiyaç duymadan çalışır.

19
 Bilgisayara Giriş
Yüksek hacimli uygulamalarda ROMlar fabrikalarda programlanır. Buna alternatif olarak küçük uygulamalar ve
prototipler için, içerikleri PROM yazıcı olarak bilinen ve kısmen ucuz olan cihazlar kullanılarak kullanıcı
tarafından yazılabilen Programlanabilir ROMlar (PROM) kullanılır.

PROM’lar programcıya kodunun sürekli olarak saklanması imkânını verse de, PROMların üzerine sadece bir kez
yazılabilir. Silinebilir ROMlara (Erasable PROMs – EPROM) ise üzerlerindeki veri kızılötesi ışınlarla silinerek
tekrar tekrar yazma işlemi yapılabilir. Elektrikle silinebilir PROMlarsa (Electrically Erasable PROMs – EEPROM)
içeriklerinin elektrik gücüyle yazılıp silinebilmesine izin verirler. Günümüzde kullanılan flaş belleklerin çoğunda
bu teknoloji kullanılmaktadır. EEPROMlar üzerine on binlerce kez veri yazma ve silme işlemi yapılabilir.

2.9.3 CACHE BELLEK NEDİR?

RAM belleğin hızı CPU’dan düşüktür. RAM’in bu hız düşüklüğüne Cache Bellek yardımcı olur ve RAM ile CPU
arasındaki veri transferinde görev yapar, hızı dengeler.

2.9.4 DİSKET VE DİSKET SÜRÜCÜSÜ (FLOPPY DISK DRIVER)

Şekil 2-11 8-inç, 5¼-inç, and 3½-inç disketler

Üzerine demir oksit (pas) kaplanmış bir plastik diskin yine plastik bir kap içerisine yerleştirilmesiyle
oluşturulmuş manyetik veri saklama ortamıdır.

Disketler veri saklama kapasitesine göre de sınıflara ayrılır, disketin kapasitesi sağ üst köşesinde yazan DD ve HD
harflerinden anlaşılır. 3.5 inçlik disketlerin kapasiteleri aşağıda verilmiştir.

DD (Double Densitiy) 720 KB (Kilo Byte)

HD (High Density) 1440 KB veya 1.44 MB(Mega Byte)

20
 Bilgisayara Giriş
Disket Sürücü: Yedekleme ya da taşıma amaçlı bilginin kalıcı olarak depolanabildiği manyetik disklerden veri
okuyabilen ve verileri yazabilen donanım birimdir.

Disket sürücü hemen herkesin bilgisayarında bulunur; standart parçalardan biridir.

2.9.5 SABİT DİSK(HARD DİSK)

Sabit Disk ya da Hard disk kısaca HDD, veri

depolanması amacı ile kullanılan manyetik kayıt
ortamlarıdır. Önceleri büyük boyutları ve yüksek
fiyatları nedeni ile sadece bilgisayar merkezlerinde
kullanılan sabit diskler, cep telefonları ve sayısal
fotoğraf makineleri içine sığabilecek kadar küçülen
boyutları ile günlük hayatımıza girmişlerdir.

Sabit disklerin en yoğun kullanım yeri bilgisayarlardır.

Ses, görüntü, programlar, veri tabanları gibi büyük
miktarlarda bilgi, gerektiğinde kullanılmak üzere sabit
disklerde saklanır

Günümüzde sabit diskler veri aktarımında son derece hızlanmış olsalar da elektromekanik yapıda olduklarından
RAM'lara göre yavaştırlar. Bilgisayarlarda yardımcı ve kalıcı bellek olarak kullanılırlar. Bir bilgisayar programı
işletilmeye başladığında, programın çalışması için gerekli olan bilgiler sabit diskten okunarak çok daha hızlı olan
RAM belleğe aktarılır. Gereksinim duyulan kısım RAM'a sığmayacak kadar büyükse, bilgisayar sabit diskin bir
bölümünü RAM bellek gibi kullanır.

Bilgisayar sabit diskleri genellikle bilgisayarların içinde sabitlenmiş durumda bulunurlar, bilgisayarlara dışarıdan
bağlanabilen taşınabilir olanları da vardır.

Bir sabit diskin performansı aşağıdaki öğelere bağlıdır:

1. Dönme hızı
2. Bir track üzerindeki sector sayısı
3. Seek (arama) zamanı,
4. Rotasyonel gecikme
5. Veri erişim süresi
6. Sabit disk üzerindeki Cache (Önbellek) miktarı
7. Verinin diskler üzerindeki organizasyonu
8. Transfer oranı
9. Ara birim (EIDE / SCSI)

Alüminyum disk ve okuma kafası arasındaki mesafe çok az olduğundan sarsıntı ve tozlu ortam harddiskin
ömrünü kısaltan nedenlerin başında gelir.

2.9.6 COMPACT DİSC (CD)

Compact Disc ya da yoğun disk (İngilizce: Compact Disc, CD), Philips ve

Sony ortaklığı ile geliştirilmiş sayısal optik veri saklama ortamıdır.

2.9.6.1 BAŞLICA TÜRLERİ

21
 Bilgisayara Giriş
 CD-ROM:CD-ROM'a yaygın olarak, sadece CD de denir. İngilizce bir terim olan Compact Disc Read-Only
Memory sözcüklerinin baş harfleri alınarak yapılmış olan kısaltma. Bilgi ve verileri, kalıcı olarak
kaydetmeye yarayan elektronik kayıt cihazıdır.

CD-ROM, teker biçiminde, üzeri spiral biçiminde izler taşıyan, aluminyum kaplamalı, yassı bir elektronik
kayıt malzemesidir. CD yüzeyindeki bazı bölümler, kaplama (üretim)sırasında, biraz derinleştirilmiştir.
Pits denilen bu çukurlar, lands denilen ve çukurlaştırılmamış olan bölümlere göre, gelen ışınları biraz
daha erken yansıtır. Verilerin yazılması ve okunması, zayıf bir lazer ışınının, bu çukur ve düzlükler
üzerinde yansıma (ya da yansıma ması) sayesinde gerçekleşir.

Bir CD ROM'un çapı 12 santimdir. Üzerine 650 ile 900 MB arasında bilgi kaydedilebilir. Ancak, tüm CD
Sürücüler (CD-ROM aygıtları) bu verileri okuyamadığından, yaygın olarak, 700 MB kapasiteli olan CD ler
kullanılır. 700 MB lık kayıt kapasitesi, yaklaşık olarak 80 dakikalık bir müzik kaydına eşdeğer bir
yeğinliktir. Günümüzde 2x ile 56x e kadar yazım hızına sahiptirler.

CD-ROM üzerine kayıtlı olan bilgi ve verilerin, ne kadar süreyle saklanabildığı henüz tam olarak
bilinememektedir. Yapılan tahminler, CD ROM 'un nasıl depolandığına bağlı olarak, 10 ile 50 yıl
arasında değişmektedir. Bu süre, kâğıt ve pergament ile karşılaştırılamayacak kadar kısa bir süredir.

CD ROM güneş ışınlarına duyarlı bir materyaldir. Bu nedenle, böyle bir şey uygulamada pek mümkün
olmasada, 20 derecelik sabit bir oda sıcaklığında, ve karanlık bir odada depolanması gerekir.

 CD-RW CD-RW, İngilizce Compact Disc Re-Writable kelimelerinin kısaltmasıdır. Tekrar yazılabilen CD
demektir.

Bir CD-RW kaydedicisi 700 MB (Megabyte) veriyi bir CD-RW'a yaklaşık olarak 1000 kez yazabilir.
Teoride bir CD-RW 1000 defa silinebilir ve yeniden yazılabilir olsa da pratikte bu sayıya ulaşmak pek
mümkün olamamaktadır. Bunun en önemli sebebi ise medyanın iyi korunmaması olmaktadır. CD-RW
lerin mutlaka bir CD kutusu içerisinde fiziki etkilerden ve parlak ışık kaynaklarından korunması
gerekmektedir

 DVD, CD-ROM görünümünde elektronik kayıt ortamıdır. İngilizce Digital Versatile Disc ('Çok Amaçlı
Sayısal Disk') sözcüklerinin anagramıdır. CD'ye göre, çok daha yüksek kayıt kapasitesine sahiptir.

Tek katmanlı bir DVD, standart bir CD'nin yedi katı olan 4.7 GB bilgiyi saklayabilir.

DVD'nin çeşitli uygulama alanları vardır:

 DVD-Video (filmler (görüntü ve ses))

 DVD-Audio (yüksek kaliteli ses)
 SACD (yüksek kaliteli ses)
 DVD-VR (TV'den ya da kameradan kaydedilmiş görüntü ve ses)
 DVD+VR (+R ve +RW disklere kayıt için DVD-Video)
 PS2 DVD (PlayStation 2 oyunları için)
 Xbox DVD (Xbox oyunları için)
 DVD-Data (veri saklamak için)

Disk ortamı şunlar olabilir:

22
 Bilgisayara Giriş
 DVD-ROM: salt okunur, kalıpla üretilmiş
 DVD-R: bir kere yazılır
 DVD-RW: tekrar yazılabilir
 DVD-RAM: rastgele erişimle tekrar yazılabilir
 DVD+R DL: iki katmanlı bir kez yazılır

Diskin bir ya da iki tarafı olabilir ve her taraf için bir ya da iki katmanı olabilir; taraf ve katmanlar diskin
boyutunu belirler.

 DVD-5: tek taraflı, tek katman, 4.7 GB (4.38 GiB)

 DVD-9: tek taraflı, çift katman, 8.5 GB (7.92 GiB)
 DVD-10: çift taraflı, tek katman iki yüzünde, 9.4 GB (8.75 GiB)
 DVD-14: çift taraflı, çift katman tek yüzünde, diğerinde tek, 13.3 GB (12.3 GiB)
 DVD-18: çift taraflı, çift katman iki yüzünde, 17.1 GB (15.9 GiB)

2.9.7 TAŞINABİLİR BELLEK(FLASH BELLEK, USB BELLEK)

Flash Bellekler, güç kesintisinde dahi içerdiği bilgileri kaybetmeyen ve tekrar tekrar yazılıp silinebilen bir bellek
çeşididir. Flash belleklerin yapısı RAM'lere, kullanımı Hard Disk'lere benzer.

Flash belleklerin yapısı mekanik değildir; elektroniktir. İçerisinde hareket eden bir parça yoktur. Bu
özelliklerinden dolayı bu tarz bellekler "solid-state" olarak, yani "durağan" olarak adlandırılırlar. Hareket eden
parça olmamasından dolayı hassasiyet değerleri yüksek değildir ve özellikle mobil alanda kullanımları çok
yaygındır. MP3 Player'larda, cep telefonlarında, el bilgisayarlarında, dijital fotoğraf makinelerinde ve dijital
görüntü aygıtlarında yaygınca kullanılırlar.

Flash bellekler, bir EEPROM çeşidi olarak adlandırılabilir.

2.10 BIOS NEDİR?

Basic Input/Output System" (Temel Giriş/Çıkış Sistemi) kelimelerinin baş harflerinin birleşmesinden meydana
gelen BIOS, PCnizin çalışması için gereken temel işletim sistemi olarak özetlenebilir. Sadece okunabilir bellek
(ROM) üzerine yazılmış bir yazılım olan BIOS, ana kartınızın özelliklerini yönetebilmeniz/ kullanabilmeniz, diğer
donanımlar arasında bir bağ kurması için görev yapar.

 ROM üzerinde olmasından dolayı, BIOS burada kalıcıdır.

 BIOS hafızasındaki bilgiler elektrik gittiği zaman bile silinmez.

 BIOS içindeki bilgileri koruyan bir pil bulunmaktadır. Bu pil çıkarıldığında veya BIOS resetlendiğinde,
kalıcı bölge ROM haricindeki veriler tekrar eski hallerine gelmektedir.

2.10.1 BIOS’UN GÖREVLERİ

 Ana kartın üzerine takılı olan donanımların çalışması için gereken parametreleri ve adresleri tayin
etmek.

 Ana kart tarafından desteklenen özellikleri kapatmak/açmak ve bu özelliklerin değerlerini

değiştirmek/gözlemlemek.

23
 Bilgisayara Giriş

2.11 CMOS NEDİR?

BIOS bir yazılımdır ve sadece okunabilir bellek üzerindedir. Sadece okunabilir olduğu için BIOS üzerinde
yaptığımız değişikliklerin bir yere kaydedilmesi gerekiyor. BIOS’da ayarları değiştirdiğimizde bu ayarlar
CMOS(Complimentary Metal Oxide Semiconductor) denilen bir bellek çeşidine kaydedilir. Bilgilerin burada
tutulması için bir pil ile CMOS sürekli beslenir ve kaydettiğimiz ayarların burada sürekli kalmasını sağlarız.

2.12 BİLGİSAYARI AÇINCA NELER OLUR?

 Bilgisayarınızı açtınız.
 Bilgisayar açılış verilerini ROM'dan (Read Only Memory - Sadece Okunabilir Bellek) okur ve açılış
testlerini (POST- Power On Self Test) bütün aygıtların doğru çalıştığından emin olmak için yapmaya
başlar. Bu testin bir parçası olarak bellek denetleyicisi, bütün bellek adreslerini hızlı bir okuma/yazma
işlemiyle test eder.
 Bilgisayar basit giriş/çıkış sistemini (BIOS Basic Input/Output System) ROM'dan yükler.
 BIOS bilgisayar hakkında depolama aygıtları, açılış sırası, güvenlik, tak ve çalıştır özelliği gibi en temel
bilgileri sisteme sunar.
 Bilgisayar işletim sistemini sabit diskten belleğe yükler tabii ki sadece sistem için hayati olan kısımlar,
bellekte sistem kapanana kadar kalır. Bu işlemcinin, işletim sistemine direk ve hızlı erişimini sağlar.
 Siz herhangi bir uygulama başlattığınızda bu öncelikle belleğe yüklenir. Bellek kullanımını düzenlemek
açısından sadece gerekli parçalar, bir uygulama açıldıktan sonra kullanılmak için açılan herhangi bir
dosyada belleğe yüklenir.
 İşiniz bitip dosyayı kaydedip kapattığınız zaman dosya, uygun olan depolama birimine (sabit disk)
yazılır ve uygulama bellekten silinir

2.13 MODEM

Modemler, standart telefon hatlarını kullanarak, farklı yerlerdeki bilgisayarlar arasında bağlantı yapılmasını
sağlayan aygıtlardır. Bu şekilde, bir bilgisayardan diğerine veri aktarımı yapılabilir, ya da özel bazı protokoller ile,
internet servisleri kullanılabilir. Telefon hatları, normal şartlarda, sadece ses iletebilir. Modemler,
bilgisayarlardaki dijital bilgiyi öncelikle ses sinyallerine (analog sinyal) dönüştürürler (MOdulation). Bu sinyalleri
alan karşı taraftaki modem ise, analog sinyalleri ters dönüşümle bilgisayarların kullandığı dijital bilgiye
dönüştürür (DEModulation). Modemlerin hızları, 1 saniyede iletebilecekleri bit sayısına göre sınıflandırılır.

2.13.1 HARİCİ VE DÂHİLİ MODEMLER

Faks-modem kartlarını ilk olarak internal (dahili) veya external (harici) diye sınıflandırabiliriz. Internal (dâhili)
modemler anakart üzerine takıldığı için bilgisayar kasası içinde kalır ve bu ismi alır. External (harici) modemler
başlı başına bir sistemdir. Bilgisayar kasasının dışında kaldığı içinde bu ismi alır. Bilgisayarla bağlantısını portlar
yardımıyla yaparlar.

24
 Bilgisayara Giriş

Şekil 2-12 Dahili Modem Şekil 2-13 Harici Modem

2.13.2 ADSL MODEM

ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) mevcut telefon hatları üzerinden yüksek hızda veri, ses ve görüntü
iletimini sağlayabilen bir teknolojidir.

ADSL teknolojisi ile aynı anda telefon ile sesli görüşme yapabilirken, internete bağlanabilir, video konferans
yapabilir ya da veri transferi gerçekleştirebilirsiniz. ADSL ile kesintisiz ve de yüksek hızda internete
bağlanabilirsiniz. Diğer yüksek hızda internet bağlantı çeşitlerinden farklı olarak yüksek yatırım gerektirmez ve
evimizde, ofisimizde kullandığımız mevcut telefon hatları üzerinden bağlantı sağlar, kurulumu ve tahsisi
kolaydır.

2.14 ETHERNET KARTI

Ethernet kartı, bilgisayar ağlarında bilgisayarla ağ arasında iletişimi sağlar. Anakartın genişleme yuvalarına
takılır. Diz üstü bilgisayarlarda PC Card (PMCIA) soketine veya paralel porta bağlanır. Ethernet kartlarına
network kartı, ağ arabirim kartı gibi isimlerde verilmektedir.

Ethernet kartı aracılığıyla bilgisayar ağlarındaki bilgisayarlar arasında veri iletimi olur ve cihazlar diğer
bilgisayarların kullanımı için paylaşıma açılabilir.

Ethernet kartlarının çıkışındaki bağlantı noktasına kablo bağlanarak, bilgiler kablo aracılığı ile diğer bilgisayarlara
veya paylaşıma açık olan cihazlara iletilir.

2.15 YAZICI

Yazıcı bilgisayardaki bilgileri kâğıt gibi çeşitli yüzeyler üzerine yazan elektronik baskı birimidir. En önemli çıktı
aygıtlarından biridir.

2.15.1 KARAKTER YAZICILAR

Daktilo makinesi benzeri olan bu tür ilk yazıcı türüdür. Karakterlerin daktilodaki gibi baskı şeridi üzerinden baskı
ortamına aktarılması yöntemi ile çalışırlar. İlk örnekleri tamamen daktilo yapısında olan bu tür yazıcıların daha
sonraları bir satırı bir defada basan, üzerinde tüm yazı karakterlerinin yer aldığı döner silindirlerin bulunduğu
türleri de üretilmiştir. Karmaşık elektromekanik yapıları, düşük hızları ve sınırlı grafik baskı yetenekleri
nedeniyle günümüzde kullanılmamaktadırlar.

25
 Bilgisayara Giriş

2.15.2 NOKTA VURUŞLU YAZICILAR

Nokta vuruşlu yazıcı Matris şeklinde düzenlenmiş baskı iğnelerini bilgisayardan gelen veriler doğrultusunda
elektromıknatıs yardımıyla kâğıt ile yazıcı kafası arasında gergin duran şeride nokta vurarak baskı yapan
yazıcılardır.

Sınırlı çözünürlük ve grafik yetenekleri, sesli çalışmaları, düşük hızları gibi olumsuz özellikleri olan bu tür
yazıcılar, sadece harf ve rakamlardan oluşan baskı gereksinimi olan muhasebe kayıtlarının basılması gibi işlerde
halen kullanılırlar.

2.15.3 MÜREKKEP PÜSKÜRTMELİ YAZICILAR *DEĞİŞTİR+

Püskürtmeli bir yazıcının içiBu tip yazıcıların çalışma ilkesi genel olarak nokta vuruşlu yazıcılar ile aynıdır. Vurma
noktalarının yerini yüksek hızla baskı ortamına püskürtülen boyar madde alır. Yarı iletken teknolojisindeki
gelişmeler bu tür yazıcıların baskı çözünürlüğünü yüksek düzeylere çıkarmıştır. Günümüzde en yüksek baskı
çözünürlüğüne sahip yazıcılar bu tür yazıcılardır. Bu tür yazıcılar diğerlerine göre oldukça sessiz ve daha küçük
yapıdadırlar.

Bu tür yazıcılarda, matris biçiminde düzenlenmiş çok sayıda püskürtme memesine sahip olan yarıiletken baskı
kafaları kullanılır. Kullanılan püskürtme yöntemine göre; piezoelektrik, ısıl ve sürekli türleri vardır.

2.15.4 LAZER YAZICILAR *DEĞİŞTİR+

Lazer yazıcı Son geliştirilen yazıcı türüdür. Sessiz, yüksek baskı kalitesine sahip ve diğer yazıcılara göre daha
hızlıdır. Temel olarak fotokopi makinesine benzer bir baskı tekniği kullanırlar. Fotokopi makinesi ile lazer yazıcıyı
birbirinden ayıran özellik; baskı kaynağının bilgisayardan gelen sayısal kodlarının olmasıdır.

Bilgisayardan gelen sinyaller lazer yardımı ile ışığa duyarlı baskı silindiri (davul-drum) üzerine çizilir. Bu işlem
baskı silindirinin çizilen bölgelerinin durgun elektrikle yüklenmesini sağlar. Silindir üzerindeki durgun elektriksel
yüklü alanlara baskı tozu parçacıkları (toner) yapışır. Yapışan baskı tozu, dönmekte olan baskı silindiri tarafından
baskı ortamına (genellikle kâğıt) aktarılır. Baskı tozunun baskı ortamına sabitlenmesi için baskı ortamı 100-150
°C civarında sıcaklığı olan sabitleme silindirleri arasından hızla geçirilir ve hava üflenerek soğutularak baskı
işlemi tamamlanır.

Son yıllarda renkli baskı yapabilen türleri de üretilen lazer yazıcılar, hızlı ve hesaplı olmaları nedeni ile ticari ve
ticari olmayan kullanıcılar tarafından yaygın olarak kullanılırlar.

2.16 TARAYICI

Tarayıcı kâğıt üzerinde bulunan resimleri, fotoğrafları, yazıları bilgisayarın belleğine gönderir. Böylece kâğıt
üzerinde bulunan şekiller sayısallaştırılmış ve dolayısıyla bilgisayarda kullanılabilir hale gelmiş olur.

2.17 MULTİMEDYA DONANIMLAR

2.17.1 HOPARLÖR VE MİKROFON

Hoparlör bilgisayarın ses kartına takılan ve kullanıcının bilgisayar rtamındaki

sesleri duymasını sağlayan bir çıkış birimidir.

Mikrofon ise bilgisayar ses kaydedebilmek için kullanılan bir giriş birimidir.

26
 Bilgisayara Giriş

2.17.2 WEBCAM

Web Camera kısaltılmışı Webcam, bilgisayarlara USB girişleri

üzerinden bağlanan video aygıtı. Genellikle sohbet programlarının ek
özellik olarak sunduğu görüntülü haberleşme ihtiyacına yönelik
üretilir ve kullanılırlar. Değişik kalite ve ebatlarda üretilen bu
cihazların dâhili mikrofon ve aydınlatma gibi özellikleri içeren
gelişmiş modelleri de bulunmaktadır. Çalışma ilkesi olarak sayısal
fotoğraf makineleri ve video kaydedicilere benzerlik gösterir. Işık
basit bir optik düzenekten geçtikten sonra CCD ya da CMOS ışık
algılayıcı üzerine düşürülür. Cihaz içerisinde ya da bilgisayarda gerekli
formatlarda işlenen görüntü program ara yüzü ile kullanıcıya ulaşır.

2.17.3 JOYSTİCK

Joystick, oyun çubuğu, Kontrol Kolu, Yönetim Kolu veya İdare Çubuğu esasen kontrol çubuğu anlamında, video
oyunlarında kontrol sistemini oluşturan, oyunu oynatan ve modeline göre giriş, çıkış ve algılama fonksiyonu
olan kontrol aracıdır.

2.17.4 TELEVİZYON VE RADYO KARTI

Bilgisayardan, televizyon ve radyo olarak da yararlanmak mümkündür

TV kartının ana kart üzerine takılması sonucunda ekran bir TV olarak çalışacaktır.

Bir kumanda ile TV kumandası özellikleri de aynen kullanılabilmektedir

2.17.5 INFRARED ALICILAR:

Uzaktan kumanda, kablosuz klavye, mouse gibi aygıtların kullanılmalarını sağlayan ek aygıtlardır. Anakart
üzerindeki Infrared alıcı konnektörüne bağlı portlar ya da Tv kartı gibi kartların üzerine takılabilirler.

27
 Bilgisayara Giriş

3 YAZILIM

Hem bilgisayar sistemini oluşturan donanım birimlerinin yönetimini hem de kullanıcıların işlerini yapmak için
gerekli olan programlardır. Yazılım olmaksızın bir bilgisayar sistemi, bir takım elektronik kartlar, kablolar ve
mekanik bazı parçalardan ibaret bir cihazdır. Bir bilgisayar sistemi, üzerine işletim sistemi (Operating Systems)
ve onun üzerine de diğer yazılımların yüklenmesi ve çalıştırılmasından sonra gerekli işlevleri yerine
getirebilmektedir.

Yazılımı 3 ana grupta inceleyebiliriz

1. İşletim Sistemleri
2. Programlama Dilleri
3. Uygulama Programları

3.1 İŞLETİM SİSTEMİ

İşletim sistemi basitçe bilgisayar donanımı ile kullanıcı arasında bir arayüz olarak hareket eden program olarak
tarif edilebilir. Görevi kullanıcı programlarının çalışabileceği uygun ortamı sağlamaktır. En önemli amaçlarından
ilki bilgisayar sistemini kullanım için uygun durumda tutmak, ikincisi ise donanımı etkili kullanmaktır.

İşletim sisteminin üzerinde çalışacağı programlar için uygun ortamı sağladığını söylemiştik. Böyle bir ortamı
sağlamak için sistem iyi tanımlanmış küçük modüllere bölünmüştür. Sistem büyük ve karışık olduğu için ancak
küçük parçalara ayrılarak oluşturulmaktadır. Tüm sistemlerin yapısı aynı olmamakla beraber modern işletim
sistemleri aşağıdaki öğeleri içermektedir:

 İşlem Yönetimi
 Bellek Yönetimi
 İkincil Depolama Yönetimi
 Giriş/Çıkış Sistemi Yönetimi
 Dosya Yönetimi
 Dosya yaratma/silme
 Dizin yaratma/silme
 Dosya dizin işlemlerini desteklemek
 Dosyaları depolama diski üzerine haritalamak
 Dosya yedeği almak
 Koruma Sistemi
 Ağ Üzerinde Çalışma

Günümüz bilgisayarlarında çok çeşitli işletim sistemleri

kullanılmaktadır; MacOS, IBM OS/2 Warp,MS-DOS, WINDOWS(95,
98, ME, 2000, XP, 2003, VİSTA,7), UNIX, LINUX, WİNDOWS NT,
NOVELL, AT&T, FREE BSD en çok kullanılan işletim sistemleridir.
UNİX, WİNDOWS NT, FREEBSD, NOVELL gibi işletim sistemlerine çok
kullanıcılı işletim sistemleri de denmektedir.

Kullanıcılar bir grup işletim sistemini komut seti kullanarak yönetirler. Örneğin MS-DOS işletim sisteminde
dosyaları kopyalamak ve isimlerini değiştirmek için sırasıyla COPY ve RENAME gibi komutlar kullanılır. Komutlar,
komut işlemcisi veya komut satırı yorumlayıcısı olarak adlandırılan kısmı tarafından kabul edilir ve çalıştırılırlar.
Grafiksel arayüze sahip işletim sistemlerinde komutlar ekran üzerinde görülen nesnelere tıklanarak verilir

28
 Bilgisayara Giriş

3.2 PROGRAMLAMA DİLLERİ

Bir işi bilgisayara yaptırmak ancak belirli kodların belirli bir sıra doğrultusunda kullanılması ile olanaklıdır.
Kullanılan bu koda programlama dili denilir. Yazılan kaynak kod program derleyici veya yorumlayıcı tarafından
bilgisayar diline çevrilir.

Programlama dillerini iki grupta incelene bilir.

1. Makine Dili(Kodu):Bilgisayar tarafından hiç bir değişikliğe uğratılmadan kullanılabilen dillerdir.

2. Sembolik Diller: Genellikle bilgisayar kullanıcısının günlük hayatta kullandığı emir cümlelerine benzer
komutları içerir. En yaygın kullanılan Sembolik dil olarak BASIC,COBOL,FORTRAN,ALGOL, C++, Pascal,
Delphi, Java, Visual Basic, Visual C. sayabiliriz.

Sembolik dilde yazılan komutlar, makine koduna dönüştürülmek durumundadır. Bir sembolik dilin bilgisayar
tarafından anlaşılmasını sağlayan programa DERLEYİCİ(COMPILER) denir. Her sembolik dil genellikle kendisine
ait bir derleyici kullanmaktadır.

3.3 UYGULAMA YAZILIMLARI

Çalışma hayatındaki uygulamalara yönelik olarak hazırlanan, programcılar tarafından derlenip geliştirilen
yazılımlardır. Uygulama yazılımlarını birçok kategoride incelemek mümkündür.

1. Kelime İşlemciler

Kişisel bilgisayarlarda en çok kullanılan uygulama yazılımı olan

kelime işlemciler, bilgisayarınızda yazılar yazıp bunları yazıcıda
bastırmanızı sağlar. Bu yazılar arasında raporlar, mektuplar,
okul ödevleri, çeşitli yazışmalar olabilir. Gelişmiş kelime
işlemciler, farklı yazı tiplerinden sayfa düzenlerine, yazılar
içine yerleştirilecek resimlerden yazı biçim ve renklerine, yazı
içinde bir sözcüğü aratmadan, yazının gramer ve imle
kontrolüne kadar çeşitli işlevler sunarlar. Belli başlı kelime
işlemciler arasında Microsoft Word, Corel Wordperfect ve
Lotus Word Pro’yu sayabiliriz.

2. Hesap Tabloları

Pek çok kullanıcı hesap-kitap yapacağı bir araca ihtiyaç duyar. Bu bir fizibilite olabileceği gibi evin aylık bütçesi
de olabilir. Matematiksel işlemlerde yetenekli, esnek yazılımlar olan hesap tabloları burada devreye girer.
Hesap tabloları, yan yana ve alt alta dizilmiş hücrelerden oluşur. Her bir hücreye bir matematiksel değer veya
bir işlem yazılabilir. Hesap tabloları dört işlemden karmaşık fonksiyon hesaplarına kadar pek çok işi yapabilir. Bu
hesaplamalardan yararlanarak grafikler hazırlayabilir. Belli başlı hesap tabloları arasında; Microsoft Excel, Corel
Quattro Pro ve Lotus 1-2-3’ü sayabiliriz.

3. Veritabanı

Her türlü bilginin düzenli bir şekilde, istenildiğinde kolayca erişilerek kullanılabilecek tarzda saklandığı bir veri
koleksiyonudur. Adres-telefon defteriniz, bir firmanın bütün müşterilerini içeren kartlar, bir kurumda çalışan
elemanların sicil dosyaları birer veritabanıdır. Bu bilgileri kullanıcılar girer, veritabanı ise çok çeşitli kriterlere
göre devasa boyuttaki bu bilgiler arasından arama yapar, normalde bizim erişemeyeceğimiz hızda aradığımız
bilgileri karşımıza getirir. Herkesin kullanabileceği Microsoft Access, Lotus Approach, gibi veritabanlarının yanı

29
 Bilgisayara Giriş
sıra Oracle 8, IBM Dbase-II gibi büyük şirketlerin ihtiyaçlarına göre modüler bir biçimde programlanan, üzerinde
farklı çözümler geliştirilebilen veritabanları da vardır.

4. Sunu Programları

Toplantılarda karşınızdakilere anlatacaklarınızı görsel olarak etkileyici bir biçimde sunmanız için hazırlanan bu
programlar, diğer uygulamalardan veri alabilir. Örneğin bir hesap tablosu ile çıkarılmış kar/zarar grafiğini sunu
programları ile dinleyicilerinize sunabilirsiniz. Microsoft PowerPoint, Lotus Freelance Graphic, Corel
Presentations belli başlı sunu programlarıdır.

5. Grafik Yazılımları

Fotoğraf ve resimleri görüntülemenize, üzerinde değişikler yapmanıza, resim çizmenize, resimler üzerinde
çeşitli efektler uygulamanıza izin veren tüm yazılımlar grafik yazılımlar kategorisine girer. Windows ile gelen ve
PC’nizde resimleri görüntülemek ve basit şekiller çizmek gibi işlere yarayan Paint’den çok gelişmiş özelliklere
sahip olan Adobe Photoshop’a kadar çok çeşitli görüntü işleme yazılımları bu kategoriye girer.

6. 3D Modelleme/Animasyon

Bu yazılımlarla PC’nizde çizimlere hareket verebilir, iki ve üç boyutlu animasyonlar gerçekleştirebilirsiniz. 3D

modelleme programları endüstriyel tasarım kadar, çizgi film, oyun vs. üretiminde de kullanılabilir.

7. Mühendislik Uygulamaları

Mühendislerin çizim ve hesaplama gereksinimi, standart grafik programlarının ve hesap tablolarının

sağladıklarından çok farklıdır. AutoCAD gibi gelişmiş tasarım yazılımları ve bazen bu uygulamalarla birlikte
kullanılabilen çeşitli mühendislik hesap programları bu kategoridedir.

8. Ticari Uygulamalar

İş dünyası için elzem olan muhasebe, stok kontrol, belge yönetimi, üretim planlama, fizibilite vb. işlevleri, ticari
yazılımlar yerine getirir.

9. İletişim Yazılımları

İnternet’e, Web sitelerine, haber gruplarına bağlanmak, e-mail göndermek modemle PC’mizden faks çekmek,
başkaları ile dosya alışverişinde bulunmak, görüntülü ve yazılı sohbet etmek için iletişim yazılımlarını kullanırız.

10. Oyunlar

30
 Bilgisayara Giriş
PC’ler iş aracı oldukları kadar oyun ve eğlence aracı olarakta kullanılırlar. Renkli bir PC için binlerce oyun bulmak
mümkündür.

11. Özel Uygulamalar

Bütün bu kategorilerdeki yazılımlarla yapılamayacak pek çok iş vardır. Onun için firmalar özel yazılımlar
geliştirmiştir. Sözgelimi bir otelin giriş/çıkışlarının takibi, doluluk oranlarının hesaplanması, otelin çeşitli
bölümlerinde stok kontrolü gibi işlemler için özel uygulamalar üretilebilir. Özel uygulamalar siparişle de
gerçekleştirilebilir.

12. Multimedya Uygulamaları

Metin, resim, film, ses ve animasyonun bir araya geldiği bu yazılımlar arasında genelde hobileri geliştirmeye
yönelik yazılımlar ve ansiklopedik bilgi veren başvuru yazılımları yer alır.

13. Yardımcı Yazılımlar

Sistemimizi daha verimli kullanmak ve diskimizin, diskimizdeki bilgilerin bakımını yapmak için kullandığımız
büyüklü küçüklü pek çok uygulama bu sınıfa girer. Bunlar arasında; bazı programların korunması, rakiplere zarar
verilmesi ya da eğlence amacıyla üretilen ve virus adı verilen programlar da bulunmaktadır. Tabi ki bu virusları
temizleyecek antivirus programları da unutulmamalıdır.

31