Dünya'nın Ekseninin Eğik Olması ve Sonuçları
Yer ekseni, yörünge düzlemine (ekliptik) dik değildir. Yörünge
düzlemine doğru 23° 27' eğiktir.
Buna ……………… ………………… denir. Sonuçları;
 Güneş ışınlarının bir noktaya geliş açısı yıl içinde değişir.
 Sıcaklık yıl içinde değişir.
 Bir noktadaki gölge boyu yıl içinde değişir.
 Mevsimler oluşur.
 Aydınlanma çizgisi (dairesi) yıl içinde kutup daireleri ile
kutup noktaları arasında yer değiştirir.
 Yıl içinde gece ile gündüz süreleri değişir.
 Güneş'in doğuş ve batış yerleri ile saatleri yıl içinde
değişir.
A)
B)
C)
D)
E)
 Mevsimler arasında basınç farkı meydana gelir. Bunun
sonucunda mevsimlik muson rüzgarları oluşur.
 Kutup noktalarında 6 ay gündüz, 6 ay gece yaşanır.
 Dönenceler ve kutup dairelerinin sınırları belirlenerek
matematik iklim kuşakları meydana gelir.
A) Ekliptik ile eksen arasında bir açının olması
B) Yörüngenin elips şeklinde olması
C) Yerkürenin ekseni çevresinde dönmesi
D) Yerkürenin ekseni çevresindeki dönüş hızının Ekvator'da
E) Yerin kutuplarda basık olması
Dönence
Güneş ışınlarının yeryüzüne dik açıyla geldiği en son sınırdır.
23° 27' kuzey ve güney enlemlerinden geçer.
Kuzey yarımküre'dekine Yengeç Dönencesi,
Güney Yarımküre'dekine Oğlak Dönencesi adı verilir.
Kutup Dairesi
24 saatlik zaman dilimi içerisinde gece ve gündüz
durumlarının yaşandığı en son sınırdır. 66° 33' kuzey ve güney
enlemlerinden geçer.
Örnek 6:
Aşağıdakilerden hangisi Ekvator düzlemi ile ekliptik arasında
23° 27' lık açı olmasının bir sonucu değildir?
A) Güneş ışınlarının yalnızca dönenceler arasındaki
noktalara dik gelebilmesi
B) Orta enlemlerde mevsimlerin daha belirgin olması
C) Gece ve gündüz sürelerinin uzayıp kısalması
D) Gün uzunluğunun 24 saat olması
E) Kuzey ve Güney yarımkürelerde aynı tarihte farklı
mevsimler yaşanması
(1994-ÖSS)
Çözüm:
D seçeneğindeki gün uzunluğunun 24 saat olması Dünya'nın
ekseni etrafındaki tam bir dönüşünü 24 saatte tamamlaması-
nın bir sonucudur. Diğer seçeneklerdeki özellikler eksen
eğikliği sonucunda gerçekleşir.
Cevap D
Örnek 7:
Kuzey Yarımküre'de yaz koşulları yaşanırken Güney
Yarımküre'de kış koşulları yaşanmasının temel nedeni
aşağıdakilerden hangisidir?
Yerin yuvarlak olması
Kara ve denizlerin dağılış biçimi
Yerin, Güneş çevresinde dönmesi
Yerin, kendi ekseni çevresinde dönmesi
Yer ekseninin yörünge düzlemine eğik olması
(1987-ÖYS)
Çözüm:
Kuzey Yarımküre'de yaz koşullarının yaşandığı haziran, tem-
muz ve ağustos aylarında Güney Yarımküre'de kış koşulları
yaşanmaktadır. Bu durumun nedeni belirtilen aylarda Kuzey
Yarımküre'ye güneş ışınlarının büyük açıyla, Güney
Yarımküre'ye ise küçük açıyla gelmesidir. Güneş ışınlarının
yarımkürelere farklı açıyla gelmesinin nedeni ise yer ekseninin
yörünge düzlemine eğik olmasıdır.
Cevap E
Örnek 8:
Aşağıdakilerden hangisi hem gece-gündüz sürelerinin farklı
olmasında hem de mevsimlerin meydana gelmesinde rol
oynar?
fazla olması
(1993-ÖYS)
Çözüm:
Yıl içerisinde gece-gündüz sürelerinin değişmesi ve mev-
simlerin oluşmasında ekliptik ile yer ekseni arasındaki açı
etkili olmuştur.
Cevap A
Eksen Eğikliği ile İlgili İhtimaller
a) Eksen eğikliği olmasaydı: (0°) (Ekvator'la ekliptik düzlem
çakışsaydı)
 Güneş ışınları, ……………………. yıl boyunca dik açıyla gelirdi.
 Aydınlanma çizgisi ………………………………………….. yıl
 Dönenceler ………. enlemlerinden geçerdi ve tropikal kuşak
boyunca teğet geçerdi.
genişlerdi. Bu duruma bağlı olarak güneş ışınlarının dik
 Gece ve gündüz süreleri sürekli birbirine eşit olurdu.
geldiği alan …………………………….
 Güneş ışınlarının bir noktaya geliş açısı yıl boyunca de-
 Ekvatoral bölgede sıcaklık ortalamaları ……………………..
ğişmezdi. Bu durumda da …………………………….. oluşmazdı.
 Kutup Daireleri ………………… enlemlerinden geçerdi ve
 Güneş sürekli tam doğudan doğup, tam batıdan batardı.
kutup kuşağı ………………………………….
 ……………………………… ve kutup daireleri oluşmazdı.
 Orta kuşak …………………………... (30° - 60° arası)
 …………………………….. iklim kuşakları ortadan kalkardı.
 Orta kuşakta yazlar bugünkünden daha …………… kışlar
 Bir merkezde Güneş'in doğuş ve batış saatleri yıl içinde
daha ……………………………. geçerdi.
değişiklik göstermezdi.
 Güneş ışınlarının bir merkeze düşme açısı yıl içinde daha
……………………. değişirdi.
b) Yer ekseni yörünge düzlemine 15° eğik olsaydı (23° 27'
 Gece ile gündüz süreleri arasındaki fark ………………………….
dan az)
Örnek 11:
"Yerkürenin ekseni yörünge düzlemine dik olsaydı gece ile
gündüz süreleri birbirine eşit olacak, mevsimler olmayacaktı."
Eksen eğikliğinin sözü edilen sonucu doğurması, aşağı-
dakilerden hangisinde meydana getirdiği değişiklikten
kaynaklanmaktadır?
A) Yerküreyle Güneş arasındaki uzaklıkta
B) Yerkürenin yörünge üzerindeki dönüş hızında
C) Yerkürenin kendi çevresindeki dönüş hızında
D) Güneşin yaydığı ısı enerjisinin miktarında
E) Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısında
(1981 -ÖYS)
 Dönenceler ………….. enlemlerinden geçerdi ve tropikal
Çözüm:
kuşak daralırdı. Bu duruma bağlı olarak güneş ışınlarının
Yerküre'nin ekseni yörünge düzlemine dik olsaydı güneş
dik geldiği alan ………………………………….
ışınları Ekvator'a sürekli dik açıyla gelir ve Ekvator'dan ku-
 Ekvatoral bölgede sıcaklık ortalamaları …………………………...
tuplara doğru düzenli olarak azalırdı. Aydınlanma çizgisi yıl
 Kutup Daireleri …………………… enlemlerinden geçerdi ve
boyunca kutup noktalarından geçerdi. Dolayısıyla yarımkü-
kutup kuşağı daralırdı.
relerdeki aydınlık ve karanlık kısımlar eşit olacağından gece ve
 Orta kuşak …………………………... (15° - 75° arası)
gündüz süresi birbirine eşit olurdu. Güneş ışınlarının yıl
 Orta kuşakta yaz mevsiminde sıcaklık ortalamaları …………,
içerisinde yere düşme açısı değişmeyeceğinden mevsimler de
kış mevsiminde sıcaklık ortalamaları ………………………….
oluşmazdı.
 Güneş ışınlarının bir merkeze düşme açısı yıl içinde daha
Cevap E
………………… değişirdi.
 Gece ile gündüz süreleri arasındaki fark ………………………….

c) Yer ekseni yörünge düzlemine 30° eğik olsaydı (23° 27'

dan fazla)
Örnek 12:
Yeryüzünün herhangi bir kesiminde yıl boyunca aynı
mevsimin hüküm sürmesi neye bağlıdır?
A) Yeryüzünün sade bir yapıya sahip olmasına Örnek 13:
B) Yeryüzünün tümüyle kara ya da tümüyle deniz Ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi arasındaki 23° 27' lık açı
olmasına 33° olsaydı, Dünya ile ilgili bir takım olgular bugünkünden
C) Yer yörüngesinin daire biçiminde olmasına farklı olurdu.
D) Yerin sadece Güneş çevresinde hareket Aşağıdakilerden hangisi böyle bir açı değişiminin sonucu
etmesine olabilir?
E) Yer ekseninin yörünge düzlemine dik olmasına A) Yerin Güneş'ten aldığı enerjinin artması
(1985-ÖYS) B) Kutup kuşağının ortadan kalkması
Çözüm: C) Ekvator çevresinde yıllık ortalama sıcaklıkların
Yer ekseni yörünge düzlemine dik olsaydı bir yere güneş yükselmesi
ışınlarının geliş açısı yıl boyunca değişmezdi. Buna bağlı olarak D) Tropikal kuşağın genişlemesi
sıcaklık fazla değişmeyeceğinden farklı mevsimler E) Yerden uzaya yansımaların artması
yaşanmazdı. (1986-ÖYS)
Cevap E Çözüm:
Matematik iklim kuşaklarının sınırlarının belirlenmesinde Ek-
vator düzlemi ile yörünge düzlemi arasındaki açı etkili ol-
maktadır. Tropikal kuşak şimdiki durumunda kuzeyde ve
güneyde 23° 27' ile sınırlı olan ve güneş ışınlarını dik açı ile
alabilen bölgedir. Ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi ara-
sındaki açı 33° olsaydı güneş ışınlarının dik açı ile düşebileceği
alan yani tropikal kuşak 33° kuzey ve güney enlemlerine kadar
genişlerdi.
Cevap D