2010
EĞİTİM BİLİMLERİ
1. Kazanılmış yaşantı, bireylerin birbirleriyle ve çev-
resiyle etkileşimi sonucu bireylerde kalıcı izli dav-
ranış değişikliği oluşmasıdır.
Aşağıdakilerden hangisi kazanılmış yaşantıya
uygun bir örnek değildir?
A) Bir yakınını cinayette kaybeden Nevin, gaze-
telerde önce cinayet haberlerini okur.
B) Oğuz, derste öğretmenin verdiği örneği başka
bir problemin çözümünde kullanır.
C) Burak, oynadığı her satranç oyununda model
aldığı satranç ustasının açılış hamlesiyle oyu-
na başlar.
D) Fatma, ders arasında sınıf arkadaşlarıyla bir-
likte çektirdiği fotoğraflara bakar.
E) Kemal, izlediği filmden kavga sahnelerini arka-
daşlarına göstererek anlatır.
ÇÖZÜM
Bireyin diğer bireylerle ve çevresiyle etkileşimin
bireyde bıraktığı izlenim yaşantı olarak tanımlan-
maktadır. Yaşantı, yaşanılmış ve kazanılmış ol-
mak üzere iki boyutta incelenmektedir. Yaşanılmış
yaşantı, bireylerin birbirleriyle etkileşimi sonucun-
da yer alan etkinliklerin tümünü içermektedir. Di-
ğer bir anlatımla yaşanılmış yaşantı, bireyin etki-
leşim evrenini açıklamaktadır. Kazanılmış yaşan-
tı ise söz konusu etkileşim içinde yer alan etkin-
liklerden bireyde kalıcı iz bırakan ve bireyin dav-
ranışında değişim oluşturan etkinliklerdir (Ertürk,
1972; Akt.: Demirel, 2007: 7). Soruda, “gazeteler-
den cinayet haberlerini okuma”, derste verilen bir
örneğin başka bir problem çözümünde kullanılma-
sı, “model alınan bir satranç ustasının açılış ham-
lesiyle oyuna başlanması” ve “kavga sahnelerinin
gösterilerek anlatılması” belirli bir izlenimin oluştu-
ğunun göstergesidir. Her ne kadar “sınıf arkadaş-
larıyla birlikte çekilen fotoğraflara bakma” belirli bir
düzeyde yaşantı oluştursa da kalıcı izli olma olası-
lığı oldukça düşüktür.
(Cevap D)
1
KPSS
2. Yabancı dilde eğitim veren bir okulda matematik öğ-
retmenliği yapan Selin Öğretmen’in İngilizcesi çok iyi
değildir. Derslerini İngilizce anlatabilmekte ama öğ-
rencileri kendi aralarında İngilizce espri yaptıkların-
da onları anlayamamakta ve bundan rahatsız olmak-
tadır. Bu nedenle öğrencileriyle etkili iletişim kurabil-
mek için yabancı dil kursuna gider.
Selin Öğretmen’in aldığı bu kurs aşağıdakiler-
den hangisinin kapsamında yer alır?
A) Programlı öğretim
B) Mikro öğretim
C) Halk eğitimi
D) İş başında eğitim
E) Hizmet içi eğitim
ÇÖZÜM
Soruda anlatıldığı üzere, Selin Öğretmen’in İngi-
lizcesi çok iyi değildir ve öğrencilerinin kendi arala-
rında yaptıkları İngilizce esprileri Selin Öğretmen,
anlayamamakta ve rahatsız olmaktadır. Öğrenci-
leriyle etkili iletişim kurma isteğiyle yabancı dil kur-
suna gitmektedir. Verilen bu durumda, kişisel ilgi
ve gereksinimler söz konusudur. İlgi ve gereksi-
nim duyulan alanlarda yapılan eğitim yaygın eği-
tim olarak tanımlanmaktadır. Yaygın eğitim kap-
samında; halk eğitimi kursları ve resmî, özel ku-
rum ve işyerlerinde düzenlenen hizmet içi eğitim
faaliyetleri yer almaktadır (Taymaz, 1978: 6). An-
cak sorunun seçeneklerinde “Halk Eğitimi (C)” ve
“Hizmet içi eğitim (E)” de bulunmaktadır. Hizmet
içi eğitim, “Resmî kurum ve özel işyerlerinde be-
lirli bir maaş ya da ücret karşılığında işe alınmış
ve çalışmakta olan bireylere görevleriyle ilgili bilgi,
beceri ve tutumları kazanmalarını sağlamak üze-
re yapılan eğitimdir (Taymaz, 1978:6). Milli Eğitim
Bakanlığı öğretmenlerin İngilizce yeterlik düzeyle-
rini geliştirmek üzere bir kurs düzenleseydi ve ya-
bancı dile ilgi duyan istekli öğretmenler bu kurs-
lara katılsalardı bu sorunun, yanıtı Hizmet içi eği-
tim olarak değerlendirilebilirdi. Ancak, Selin Öğret-
men, yabancı dil kursuna gitmektedir, yani katıldı-
ğı kurs çalıştığı kurumdan tamamen bağımsızdır.
(Cevap C)
 2010
KPSS
3. Öğrencilerin yaratıcı, araştırıcı bireyler olarak
yetişmelerini öngören, okul içi ve dışı faaliyet-
leri kapsayan ve öğrencilerin toplumsal hayata
uyum sağlamaları üzerinde duran örtük prog-
ramın dayandığı temel ilke aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Eğitim süreci günlük yaşam süreçlerinden
farklı değildir.
B) Eğitim sürecinde konu alanı çok iyi özümlen-
melidir.
C) Okulun temel işlevi, kültürü etkili bir şekilde yeni
nesillere aktarmaktır.
D) Eğitimin işlevi toplumsal hayatı yeniden dü-
zenlemektir.
E) Öğrenci soyut düşünmeli ve zihinsel disiplin
sağlamalıdır.
ÇÖZÜM
Örtük program, resmi programda belirtilenlerin dı-
şında öğrencilerin kazandıkları bilgi, beceri, tutum,
görüş ve değerlerdir (Yüksel, 2004: 57). Bu bağ-
lamda, “Eğitim süreci günlük yaşam süreçlerinden
farklı değildir (A)”. B seçeneğinde söz edilen konu
alanının özümsenmesi, C seçeneğinde söz edilen
kültürü yeni nesillere aktarma, D seçeneğinde söz
edilen toplumsal yaşamı yeniden düzenleme ve E
seçeneğinde belirtilen soyut düşünme ve zihinsel
disiplin sağlama resmi programlar aracılığıyla bi-
reylere kazandırılması beklenenlerdir.
(Cevap A)
4. Yapılandırmacılık yaklaşımına göre hazırlanan bir
eğitim programı geliştirilirken bireyin ilgi ve ihtiyaç-
ları göz önünde bulundurulmuş, okuldaki dene-
yimler yaşamın kendisi olarak benimsenmiştir.
Buna göre bu eğitim programları hangi eğitim
felsefesini temel almıştır?
A) Yeniden kurmacılık B) İlerlemecilik
C) Gerçekçilik D) Daimicilik
E) Esasicilik
2
EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Felsefi açıdan irdelendiğinde yapılandırmacılığın
genel olarak pragmatizm (yararcılık)’e, eğitim fel-
sefeleri açısından da ilerlemecilik (progressivism)’e
dayandığı söylenebilir. Pragmatizm (yararcılık),
tek doğrunun bulunmadığını, doğrunun izlenen
düşüncenin başarısında olduğu; gerçeğe varma-
nın araştırma ile olanaklı olabildiği; insan dene-
yimleri temel olduğundan eğitim amaç ve yöntem-
lerinde esnekliğin olması gerektiği, eğitimde konu
değil çocuğun bireysel özelliklerinin ve bireyin et-
kin katılımının önemli olduğunu savunması ile bir
anlamda yapılandırmacılığın temellerini oluştur-
maktadır. Yapılandırmacılığın dayandığı temel il-
keler, bir anlamda yararcı felsefenin eğitime uygu-
lanışı olan ilerlemecilikten (progressivism) etkile-
nilerek oluşturulmuştur. İlerlemeciliğin ilkeleri ince-
lendiğinde, yapılandırmacılığın özüne ters düşme-
yen bir anlayışın var olduğu görülmektedir. Şöyle
ki, öğrenmede ön bilgilerin önemi, işbirliğine dayalı
öğrenme ortamları, birey özellikleri ve ilgileri, aktif
katılım, problem çözme, gerçek yaşam durumları,
demokratik öğrenme ortamları, öğretmenin rehber
bir konumda olması yapılandırmacılığın da kabul
ettiği ve üzerinde önemle durduğu konulardandır.
Howe ve Berv’in (2000: 37) de belirttiği gibi, yapı-
landırmacılık büyük oranda ilerlemeciliği anımsat-
maktadır.
(Cevap B)

EĞİTİM BİLİMLERİ
5. Bütün öğrencilerin büyük bir dikkatle katıldıkları
I mesinin ve değerlendirilmesinin en zor olduğu
Türkçe dersinde Bahar Öğretmen öğrencilerden
öğrendiklerine ilişkin farklı örnekler vermelerini ister.
II
Ayrıca öğrendiklerini kullanarak bir öykünün
III
temel çatısını kurmalarını sağlar.
Yukarıda verilen uygulamada altı çizili öğrenci
davranışları sırasıyla duyuşsal ve bilişsel ala-
nın hangi düzeyindedir?
I II III
A) Alma Bilgi Sentez
B) Değer verme Bilgi Sentez
C) Alma Kavrama Uygulama
D) Değer verme Analiz Uygulama
E) Alma Kavrama Sentez
ÇÖZÜM
Soruda altı çizili olan söz öbekleri dikkate alındı-
ğında I- “büyük bir dikkatle katıldıkları” ifadesi, du-
yuşsal alanın alma basamağının kontrollü - seçici
dikkat alt basamağına aittir. Bu alt basamakta öğ-
renci, birden fazla uyarıcı arasından birini ya da
birkaçını seçebilmekte ve dikkatini, ilgisini ona yö-
neltebilmektedir. Dikkat, alma basamağının önem-
li anahtar sözcüklerinden biridir. Söz öbeklerinden
II-“farklı örnekler verme”, öğrencilerin daha önce
öğrendiklerini zihinsel bir işlemden geçirerek farklı
biçimlerde ifade edebilecekleri davranışlardan olu-
şan bilişsel alanın kavrama basamağına aittir. Ör-
nek verme, kavrama basamağının önemli anahtar
sözcüklerindendir. Söz öbeklerinden III- “öğrendik-
lerini kullanarak bir öykünün temel çatısını kurma”,
öğrencilerin öğrendiklerini yeni durumlarda kulla-
nabilme yeteneklerini içeren uygulama basamağı-
na aittir. Bu sorunun en kritik noktası da buradadır.
Öğretmen, öğrencilerin öğrendiklerini kullanmala-
rını sağlamaya çalışmaktadır. İlkeleri kullanma ve
problem çözme uygulama basamağının anahtar
sözcükleri arasında sayılabilir.
(Cevap C)
3
2010
KPSS
6. Aşağıdaki davranışlardan hangisinin öğretil-
söylenebilir?
A) Kendini topluma hizmet yoluna adama
B) Bir problemin çözümüne ilişkin hipotez kurma
C) Bulgulardan hareketle genellemelere varma
D) Demokratik davranışların toplumsal yaşam
üzerindeki etkilerini yorumlama
E) Güneş enerjisinin aydınlatma teknolojisinde
kullanımına ilişkin deney tasarlama
ÇÖZÜM
“Bir problemin çözümüne ilişkin hipotez kurma”,
“Bulgulardan hareketlere genellemelere varma”,
“Demokratik davranışların toplumsal yaşam üze-
rindeki etkilerini yorumlama”, Güneş enerjisinin
aydınlatma teknolojisinde kullanımına ilişkin de-
ney tasarlama” bilişsel alan hedefleridir. Ancak,
“Kendini topluma hizmet yoluna adama” duyuş-
sal alan hedefidir. Bu hedef duyuşsal alanın değer
verme alt basamağındadır. Genel olarak duyuşsal
alan hedeflerini hem kazandırmak hem de bu he-
deflere ulaşılıp ulaşılmadığını ölçmek bilişsel alan
hedeflerine göre daha zordur.
(Cevap A)
7. Bir eğitim programında, amaçlara ulaşmayı sağla-
yacak konu içeriği genellikle çok geniş olduğu için,
içerik belirlenirken belli ölçütler kullanmak gerek-
mektedir.
Aşağıdakilerden hangisi bu ölçütlerden biri
değildir?
A) Toplumsal fayda
B) Bireysel fayda
C) Gelişim özellikleri
D) Konular arası ilişkilendirme
E) İçeriğin sunulma biçimi
 2010
KPSS EĞİTİM BİLİMLERİ

ÇÖZÜM ÇÖZÜM
Bireyin bilgiyi öğrenmesi, psikolojik süreçlerle doğ- Öğrencilerin ve toplumun temel sorunlarına ve ihti-
rudan ilişkilidir. Bu nedenle, etkili bir öğretimde ve yaçlarına göre içerik tasarlanırken sorgulama mer-
içeriğin aşamalı düzeninde, psikolojik süreçle-
kezli içerik düzenleme yaklaşımı kullanılmaktadır.
re ilişkin verilerin kullanılması önem taşımaktadır.
Bu durum aynı zamanda içeriğin psikolojik yönü- Bu yaklaşımda içerik, öğrencilerin sorularına göre
nü vurgulamaktadır. Bilginin yapısı ile bilginin psi- oluşturulmakta ve düzenlenmektedir. İlerlemecilik
kolojik yönü arasında dinamik bir ilişki bulunmak- eğitim akımıyla ve J. Dewey’in eğitime ilişkin dü-
tadır. Bir içerik, kendi içinde son derece mantık- şünceleriyle örtüşen bu yaklaşımda içerik, süreç-
lı ilişkiler hâlinde bulunabilir. Bu içerik yapısı, an-
te öğrenenlerle birlikte oluşturulmaktadır. Öğrenen
cak birey tarafından öğrenildiğinde, anlam ve de-
ğer kazanmaktadır. Bilginin yapısı, ancak psiko- merkezli program tasarımlarından yaşantı mer-
lojik yapı unsurları dikkate alındığında ortaya çık- kezli tasarımla uygunluk gösteren sorgulama mer-
maktadır. Bu bağlamda C seçeneğinde söz edi- kezli içerik düzenleme yaklaşımında, “Birden fazla
len “gelişim özellikleri” içerik belirlenirken dikkate uzmanlık alanı seçeneği sunmakta mıdır?” sorusu
alınmalıdır. İçeriğin belirlenmesinde diğer bir ölçüt sorulamaz, çünkü bu anlatım daha çok çekirdek
ise faydadır. İçerik bireyin hayatına dönük olmalı,
içerik düzenleme yaklaşımını ve daha çok yükse-
onun problem çözme becerisini geliştirmelidir. Bu-
nun için öncelikle disiplinlerin, ayrıntılarına inilme- köğretim kademesini çağrıştırmaktadır. Sıklık (A),
den genel bir görünümü ve işlevi verilmelidir. Bu Önemlilik (B), Evrensellik (C), Zorluk (D) (Demi-
durumda A ve B seçeneklerinde söz edilen fayda, rel, 2004: 130-131) sorulabilecek sorular arasında
içerik belirlenirken dikkate alınabilecek ölçüt ola- iken “Uzmanlık Alanı” sorulabilecek bir soru değil-
rak kabul edilebilir. İçeriğin kavramlarının, ilkele-
dir.
rinin, fikirlerinin ve konularının önceden belirli bir
bütünlük içinde organize edilmesi ve ilişkilendiril- (Cevap E)
mesi, öğrencinin organize edilen bilgiyi anlamlı bir
biçimde içselleştirmesi açısından önem taşımakta-
dır. Bu durumda D seçeneğinde söz edilen konu-
lar arası ilişkilendirme, içeriğin anlamlı bir biçimde
örgütlenmesi açısından önem taşımaktadır. Ancak
E seçeneğinde verilen içeriğin sunulma biçimi, içe-
riğin belirlenmesi ile ilgili bir ölçüt değil, daha çok
öğrenme-öğretme süreçleriyle diğer bir anlatımla
eğitim durumlarıyla ilgili bir durumdur. 9. Aşağıdakilerden hangisi yeni geliştirilen bir
(Cevap E) programa süreklilik kazandırmada önemli de-
8. Sosyal bilgiler dersinde, teknolojik ürünlerin haya- ğildir?
tımızda yaptığı değişikliklerle ilgili içerik düzenle-
mesinde, sorgulama merkezli programlama yakla- A) Programın bölgesel farklılık ve ihtiyaçları dik-
şımı kullanılacaktır. kate alması
Aşağıdakilerden hangisi bu yaklaşıma uygun B) Öğretmenlere programın uygulanmasıyla ilgili
içerik düzenleme aşamasında sorulabilecek bir
hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim verilmesi
soru değildir?
C) Programın öğretmen ve öğrencilerde bilim
A) Alana ilişkin bilimsel dokümanlara ne kadar sık- okuryazarlığını geliştirmesi
lıkla yönlendirmektedir?
D) Programda dersler arası ilişkilendirmeyi yansı-
B) Konunun yaşamsal önemi nedir?
tan öğrenme alanları üzerinde durulması
C) Ele alınacak konular evrensel nitelikte midir?
E) Programda ölçme veya değerlendirme ama-
D) Okul dışında öğrenilmesi zor olan bilgiler ne-
cıyla sadece sınavların önerilmesi
lerdir?
E) Birden fazla uzmanlık alanı seçeneği sunmak-
tamıdır?

4

EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Program değerlendirme sonuçlarına göre prog-
rama süreklilik kazandırılması açısından atılma-
sı gereken ilk adım araştırma-geliştirme çalışma-
larına başlamaktır. Bunun diğer adı da programın
düzeltilmesi ve geliştirilmesidir. Burada üzerin-
de durulması gereken temel durum, program ge-
liştirmeye ilişkin devam eden problemlerden ha-
berdar olunup olunmadığıdır. Programların de-
ğerlendirilmesi sonucu ortaya çıkan problemler:
I- “Programlar bireylere temel becerileri kazandır-
mada yeterli midir?”, II- “Bireylerin tüm yeterlikle-
ri ve bireysel farklılıkları göz önüne alınmakta mı-
dır?” ve III-“Programların geliştirilmesine ve uy-
gulanmasına ilişkin tüm engeller ortadan kaldırıl-
mış mıdır?” sorularıyla ortaya konulabilir (Demi-
rel, 2004: 195). Sorunun A seçeneğinde söz edi-
len “Programın bölgesel farklılık ve ihtiyaçları dik-
kate alması” III. problem alanıyla, B seçeneğin-
de bahsedilen “Öğretmenlere programın uygulan-
masıyla ilgili hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim ve-
rilmesi” II. ve III. problem alanıyla, C seçeneğinde
söz edilen “Programın öğretmen ve öğrencilerde
bilim okur yazarlığını geliştirmesi” I. problem ala-
nıyla, D seçeneğinde söz edilen “Programda ders-
ler arası ilişkilendirmeyi yansıtan öğrenme alanla-
rı üzerinde durulması” III. problem alanıyla ilgilidir.
Ancak E seçeneğinde belirtilen “Programda ölç-
me veya değerlendirme amacıyla sadece sınavla-
rın önerilmesi” programa süreklilik kazandırılması
ile ilgili değil, program tasarısının bir özelliğiyle ilgi-
lidir. Diğer bir anlatımla program geliştirme süreci
genel olarak bir program tasarısının hazırlanması,
denenmesi, değerlendirilmesi, düzeltilmesi, uygu-
lanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi olarak
ele alındığında E seçeneğinin bu sürecin ilk adı-
mıyla ilgili olduğu görülecektir.
(Cevap E)
5
2010
KPSS
10. VE 11. SORULARI AŞAĞIDAKİ PARÇAYA
GÖRE CEVAPLAYINIZ.
Ömer Öğretmen, teknoloji ve tasarım dersinde öğ-
rencilerinden kendilerine özgü ürünler tasarlama-
larını ister. Öğrencilerden Mert yeni doğan karde-
şinden esinlenerek, bebekler her ağladığında ken-
diliğinden sallanan bir beşik tasarlar. Tasarımının
reklamını yapmak için bir afiş hazırlar ve ürününü
sınıfta arkadaşlarına tanıtır.
10. Bu uygulamayla Ömer Öğretmen, öğrencilerin
öncelikle hangi bilişsel yeterliklerini etkili bi-
çimde kullanmalarını amaçlamıştır?
A) Problem çözme
B) Analitik düşünme
C) Yaratıcı düşünme
D) Eleştirel düşünme
E) Argümantasyon (dayanaklandırma)
ÇÖZÜM
Soruda belirtilen “kendine özgü ürünler tasarlama”
bilişsel alanın sentez basamağındadır. Sentez,
parçalardan ya da öğelerden, belli bir yapısal dü-
zene / örüntüye sahip yeni bir bütün meydana ge-
tirebilme işidir. Sentez çoğu zaman çok yönlü dü-
şünme ve yaratıcılık gerektirmektedir.
(Cevap C)
11. Mert’in ürününü tanıtan bir afiş hazırlaması
hangi davranışının en fazla gelişmiş olduğunu
gösterir?
A) Var olan bilgileri yeni bilgileriyle bütünleştirme
B) Öğrenme ürününü paylaşmada görselliğe
önem verme
C) Zihin-kas koordinasyonu gerektiren becerileri
etkili kullanma
D) Kalıcı öğrenme için öğrenilenleri pekiştirme
E) Öğrenme-öğretme sürecine etkin katılmaktan
zevk alma
 2010
KPSS
ÇÖZÜM
Mert’in ürününü tanıtan bir afiş hazırlaması sen-
tez düzeyinde bir davranıştır. Ancak, soru bunu
değil, bu çalışmayla verilen seçeneklerdeki han-
gi davranışın en fazla gelişmiş olduğu sorulmak-
tadır. A seçeneğinde verilen “Var olan bilgileri yeni
bilgileriyle bütünleştirme” ve D seçeneğinde veri-
len “Kalıcı öğrenme için öğrenilenleri pekiştirme”
bilişsel alanın daha çok kavrama, düzeyindedir.
Sentez düzeyindeki bir çalışmanın davranışları en
az sentez düzeyinde olmak zorundadır. Bu neden-
le bu seçenekler doğru kabul edilemez. C seçe-
neğinde verilen “Zihin-kas koordinasyonu gerekti-
ren becerileri etkili kullanma” devinişsel alanın be-
ceri hâline getirme, basamağındadır. Bilişsel ala-
nın bir davranışı, devinişsel olamayacağından bu
seçenek de doğru kabul edilemez. E seçeneğinde
verilen “öğrenme-öğretme sürecine etkin katılmak-
tan zevk alma” duyuşsal alanın tepkide bulunma;
sorunun B seçeneğindeki “görselliğe önem verme”
ise duyuşsal alanın değer verme basamağındadır.
Tüm seçenekler birlikte değerlendirildiğinde veri-
len örnek, devinişsel olmadığına göre bilişsel ya
da duyuşsal alanın en üst davranışı doğru kabul
edilecektir.
(Cevap B)
13. Öğretim sürecinin etkili bir şekilde planlanması öğ-
12. Ayşe, derste anlatılanları dikkatlice düşünen ve
sezgi yoluyla çok iyi anlayan bir öğrencidir. Öğren-
diklerinin özünü kavrayarak “ne” sorusundan çok,
“nasıl” ve “neden” sorularına yanıt aramaktadır.
Yukarıda verilen örneğe göre, Ayşe’nin hangi
öğrenme stiline sahip olduğu söylenebilir?
A) Uzamsal öğrenme
B) Eklemleme
C) Somut yaşantı
D) Yansıtıcı gözlem
E) Soyut kavramsallaştırma
6
EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Kolb’un öğrenme stilleri içerisinde yer alan yan-
sıtıcı gözlem, öğrenilenler ve gözlenenler üze-
rinde düşünerek farklı bakış açıları geliştirmenin
önem kazandığı öğrenme durumudur. Kolb, yansı-
tıcı gözlem öğrenme yolunu benimseyen bireyle-
rin olay ve olguların temelindeki düşünceyi anlama
çabasında olduklarını belirtmektedir. Bu aşamada,
konuyla ilgili görüş ve düşünceleri yansıtma, ger-
çeklerin nasıl oluştuğunu sorgulama ve belli karar-
lara ulaşma söz konusudur (Kolb, 1999:5).
Soyut kavramsallaştırma ise somut deneyimlerle
öğrenmenin tersine, mantık, düşünce ve kavram-
lara odaklanma söz konusudur. Diğer bir anlatım-
la, duygulardan çok düşünceler önem kazanmak-
tadır. Kolb (1984: 69), bu yolla öğrenen bireylerin
planlama yapma, olay ve olgular üzerinde düşüne-
rek öğrenme becerilerinin gelişmiş olduğunu vur-
gulamaktadır.
Soruda yer verilen ifadeler, Ayşe, derste anlatılan-
ları dikkatlice düşünen ve sezgi yoluyla çok iyi an-
layan bir öğrencidir. Öğrendiklerinin özünü kavra-
yarak “ne” sorusundan çok, “nasıl” ve “neden” so-
rularına yanıt aramaktadır.”, dikkate alındığında
yansıtıcı gözlem ve soyut kavramsallaştırmayı bir-
birinden ayırmak çok da mümkün görünmemek-
tedir. Sorunun kökünde yer verilen bilginin çözüm
için yeterli bilgiyi içermediği ifade edilebilir.
Soru kökündeki bilgi yansıtıcı gözlem ve soyut
kavramsallaştırmayı ayırma gücüne sahip olma-
yan bir niteliktedir.
Cevabın D ve E seçeneği olarak seçilebileceğinin
uygun olduğu düşünülmektedir.
(Cevap D)
retmenin başarısını da önemli derecede etkile-
mektedir.
Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin plan yap-
masının nedenleri sıralandığında, öğretmene
sağlayacağı yarar açısından en son sırada yer
alır?
A) Öğretim programını işevuruk hâle getirme
B) Etkili öğretmen-öğrenci etkileşimi sağlama
C) Öğretim yöntemi ile araç-gereçleri arasında
ilişki kurma
D) Öğretmene düzenli olma alışkanlığı kazandır-
ma
E) Öğretim etkinliklerini etkili değerlendirme
 2010
EĞİTİM BİLİMLERİ KPSS

ÇÖZÜM
Öğretim etkinliklerinin en rasyonel ve düzenli bir
şekilde nasıl yürütüleceğinin eğitim programı dahi-
linde önceden ortaya konulması planlamayı açık-
lamaktadır. Öğretimi etkili bir biçimde planlama
öğretmenin mesleki yeterliğinin bir göstergesidir.
Bir öğretmenin planına bakılarak onun mesleki ye-
terliği hakkında yargıda bulunulabilmektedir. Soru-
nun seçeneklerinden “öğretim programını işevu-
ruk hâle getirme”, “etkili öğretmen-öğrenci etkile-
şimi sağlama”, “öğretim yöntemi ile araç-gereçleri
arasında ilişki kurma” ve “öğretim etkinliklerini et-
kili değerlendirme” öğretmenliğin mesleki boyutuy-
la ilgilidir ve plan yapmanın temel nedenleri ara-
sındadır. Ancak D seçeneğinde verilen “öğretme-
ne düzenli olma alışkanlığı kazandırma” plan ha-
zırlamanın bir nedeni olmamasının yanında mes-
leki bir nitelik de değil, kişisel bir özelliktir.
(Cevap D)
ÇÖZÜM
Soruda kullanılan materyallerin bireysel ya da
grupla birlikte kullanımı ve hizmet ettiği davranış
alanına göre sınıflanması beklenilmektedir. Bu sı-
nıflamanın yanı sıra bir de bunların alanlara uy-
gunluk düzeyleri belirlenmeye çalışılmaktadır.
Doğru cevap olan A seçeneğindeki en güçlü ipucu
ders notlarının bireysel olmasıdır. Yazı tahtası bi-
lişsel alana hizmet etmekle birlikte güçlü bir yapı-
ya sahip olduğunu söylemek pek mümkün değildir.
Bu nedenle kabul edilebilir ifadesi ile örtüşmekte-
dir. Grafiklerle yapılan çalışmalar devinişsel bir be-
ceriyi kazandırmaktan çok uzak çok zor bağ kuru-
labilecek bir özelliğe sahiptir, bu nedenle zayıf ifa-
desi doğrudur. Aynı şekilde çalışma kartlarıyla du-
yuşsal alan arasında bağ kurmak oldukça zor gö-
rülmektedir. Bu nedenle bu özellikte zayıf olarak
değerlendirilebilir.
(Cevap A)

14. Aşağıdaki tabloda öğretim sürecinde kullanılan

çeşitli görsel ders araçlarının, öğrenci sayısına ve
davranış alanlarına göre uygunluk düzeylerine iliş-
kin bilgiler verilmiştir.
Öğrenciler Alanlara Uygunluk Düzeyi 15. Bir sosyal bilgiler öğretmeni, yavaş okuyan öğren-
Bireysel / grup Bilişsel Duyuşsal Psikomotor cilerden oluşan bir sınıfa ders vermektedir. Dersin
Ders notları I Çok iyi Kabul edilebilir İyi başında, daha önceden öğretim programını ince-
Yazı tahtası Grup II İyi Zayıf
leyerek hazırlamış olduğu ders notunu sınıfa dağı-
Tepegöz Grup Kabul edilebilir Kabul edilebilir Kabul edilebilir
tır ve hemen ardından bu nota dayalı olarak soru-
Film, TV,
Grup / Bireysel İyi Zayıf Kabul edilebilir cevap yöntem/ tekniği ile ders işler. Ders süresin-
Video ce etkin katılımın düşük olduğunu fark eder.
Grafikler Grup Kabul edilebilir Zayıf III
Çalışma
Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden
Bireysel Kabul edilebilir IV İyi hangisidir?
kartları

Buna göre, tabloda boş bırakılan yerlere gele- A) Öğretmenin, öğrencileri rahatlatıcı bir tutum
bilecek en uygun ifadeler aşağıdakilerin hangi- içinde olmaması
sinde doğru olarak verilmiştir? B) Öğretmenin, dersi planlarken öğrencilerin
özelliklerini göz önünde bulundurmaması
I II III IV
Kabul C) Yavaş okuyan öğrencilere soru-cevap tekniği-
A) Bireysel Zayıf Zayıf ni uygulaması
edilebilir
B) Bireysel Çok iyi İyi Zayıf D) Kullanılan ders notunun öğrencilerin öğrenme
Kabul ihtiyacını karşılayıcı nitelikte olmaması
C) Grup Zayıf İyi
edilebilir E) Hazırlanan ders notuyla kazanımlar arasında
Kabul Kabul yeterli ilişki bulunmaması
D) Grup Zayıf
edilebilir edilebilir
E) Bireysel İyi Zayıf Çok iyi

7
 2010
KPSS EĞİTİM BİLİMLERİ

ÇÖZÜM 17. Egemen Öğretmen kimya dersine başlamadan

Soruda verilen “yavaş okuyan öğrenciler” ve “he-
men ardından” ifadeleri ipucu niteliğindedir. Yavaş
okuyan öğrencilerin bireysel özelliklerinin dikka-
te alınmadan öğretimin planlanması ve uygulan-
ması öğretim sürecinde sorunlara neden olacak-
tır. Bu doğrultuda öğreticinin öncelikle farklı özel-
liklere sahip olan öğrencilerine yönelik etkinlikleri
planlaması ve özellikle yavaş okuyan öğrencilerin
öğrenebilmesi için etkinlikler arasında biraz zaman
bırakması gerekmektedir.
(Cevap B)
önce “Siz bir bilim insanı olsaydınız alanınıza ne
tür katkılar getirirdiniz?” diye sorar. Bilim insanla-
rının biyografilerini incelemelerini, kendilerine en
çarpıcı gelen buluşunu sınıf arkadaşlarıyla paylaş-
malarını ister. Konuya ilişkin ayrıntılı araştırma ve
deneme yapmaları için öğrencilere iki hafta süre
verir. İki haftanın sonunda ürünün sunulmasını, in-
celedikleri bilim insanı özellikleriyle kendi özellikle-
rinin benzerlik gösterip göstermediğini sorgulama-
larını söyler.
Yukarıda verilen örnekte hangi öğrenme kavra-
mının basamaklarına uygun ders işlenmiştir?

A) Programlı öğrenme
16. Bireysel öğretim, öğrencilerin düzeylerinin, güdü- B) Proje tabanlı öğrenme
lerinin, önceki deneyimlerinin, öğrenme stillerinin
C) Beyin temelli öğrenme
vb. birbirlerinden çok farklı olduğu durumlarda bi-
reysel gelişimi sağlamada önerilen bir yöntemdir. D) Tam öğrenme
Bu yöntem aşağıdakilerin hangisinden dolayı E) Buluş yoluyla öğrenme
eleştirilebilir?
ÇÖZÜM
A) Bağımsız öğrenmeyi geliştiren bireyler yetiştir-
mesi Proje tabanlı öğrenme, bir problemin çözümün-
de öğrenenlerin katılımını sağlayan, öğrenenlerin
B) Kendi kendini değerlendiren bireyler yetiştir-
kendi öğrenme yapılarına göre çalışmalarına izin
mesi
veren ve öğrenenlerin oluşturdukları ürüne dayalı
C) Kendince değişik kaynaklar yaratan bireyler bir öğrenme-öğretme yaklaşımıdır. Bu yaklaşımda
yetiştirmesi disiplinler arası bir ilişki söz konusudur. Öğrenciler
D) Öğrenciler arası etkileşimin minimum düzeyde yaptıkları çalışmalar sonunda bir ürün ortaya ko-
olması yar ve bunları sınıfta arkadaşlarına sunarlar. Soru-
da ifade edilen “iki hafta süre” ifadesi biraz dar bir
E) Her çocuğun başarısının kendi gelişimi içinde
zamanlama olmakla birlikte diğer seçenekler in-
değerlendirilmesi
celendiğinde en doğru seçenek olarak karşımıza
ÇÖZÜM
proje tabanlı öğrenme çıkmaktadır. Bunun nede-
Bireysel öğretim tekniklerinin temel sınırlılığı, hatta
ni proje tabanlı öğrenme etkinlikleri ağırlıklı olarak
sınırlılık yerine dezavantaj ifadesini kullanmak da
uzun soluklu çalışmaları içermektedir.
mümkün olmakla birlikte, sosyalleşme önünde en-
gel oluşturmasıdır. Eğitim sistemi öğrencilerin sos- (Cevap B)
yal gelişimlerini desteklemeye çalışırken bireysel
öğretim teknikleri bireysel hareket etme, sorumlu-
luk alma, karar verme, çalışma zamanını kendine
göre düzenleme gibi olumlu ancak sosyalleşmeyi
de engelleyebilecek özelliklere sahiptir. Bu neden-
le bireysel öğretim tekniklerinde öğrenciler arasın-
daki etkileşim minimum düzeye inmektedir.
(Cevap D)

8

EĞİTİM BİLİMLERİ
18. Metin Öğretmen beden eğitimi dersinde öğrenci-
lerine “halk danslarını” öğretmektedir. Kazandır-
mak istediği becerileri önce kendisi kolaydan zora
doğru öğrencilerine gösterir. Her öğrenciye, isteni-
len beceriyi kazanması için yeterli zaman ve tekrar
etme şansı verir.
Metin Öğretmen hangi öğretim yöntem ya da
tekniğini kullanmıştır?
A) Benzetim B) Gösterip yaptırma
C) Örnek olay D) Programlı öğretim
E) Drama
ÇÖZÜM
Gösterip yaptırma yöntemi devinişsel alan beceri
öğretiminde kullanılan bir öğretim yoludur. Burada
hem öğretmen hem de öğrenci aynı anda etkindir.
Öğreticinin temel görevi beceriyi sergileyerek mo-
del olmak, öğrencinin görevi ise sergilenen bece-
riyi basitten karmaşığa doğru bütünleştirerek ger-
çekleştirmektir.
(Cevap B)
19. İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde Elif Öğ-
retmen depremle ilgili konuyu işlemektedir. Öğren-
cilerinden gönüllü olan üç kişiye bir durum verir ve
canlandırmalarını ister. Daha sonra sınıf içinde öğ-
rencilere deprem tatbikatı yaptırarak dersi tamam-
lar.
Elif Öğretmen bu uygulamada hangi öğretim
yöntem ya da tekniklerinden yararlanmıştır?
A) Beyin fırtınası – Benzetim
B) Örnek olay – Yaratıcı drama
C) Yaratıcı drama – Benzetim
D) Beyin fırtınası – Örnek olay
E) Yaratıcı drama – Beyin fırtınası
9
2010
KPSS
ÇÖZÜM
Öğretici iki adımdan oluşan bir etkinlik uygulamış-
tır. Uygulamanın ilk adımında öğrencilere bir du-
rum verir ve bunu canlandırmalarını ister ifadesi
bizi iki tekniğe götürebilir bunlar drama ve rol yap-
madır. Bu nedenle seçeneklerde bunlar incelen-
melidir. Rol yapma olmadığı için drama uygun se-
çenek olarak karşımıza çıkmaktadır. Herhangi bir
senaryoya bağlı bir text çerçevesinde hareket et-
tiklerine dair bir ifade olmadığından yaratıcı dra-
ma doğru olarak ele alınabilir. Ardından deprem
tatbikatı, gerçeğe uygun bir ortamın yaratılmasını
zorunlu kıldığından benzetim tekniği seçilmelidir.
Deprem gibi önemli bir olayın gerçeğiyle birebir or-
tamda uygulamaya dayalı çalışılması, risk içeren
durumda tekrar etme şansını tanıması gibi özellik-
ler nedeniyle benzetim tekniği cevabın bulunma-
sında temel belirleyicidir.
(Cevap C)
20. Dünyada yaşanan ekonomik krizi değerlendirme
amacıyla yapılan bir grup çalışmasında bu durum
farklı bakış açılarından ele alınır. Duruma, eleştirel
açıdan bakıldığı gibi duygusal açıdan da bakılarak
yapıcı yaklaşılır ve yeni çözüm önerileri sunulur.
Çalışmanın sonunda tüm bakış açıları değerlendi-
rilerek bir analiz yapılır ve konuya ilişkin son görüş
bildirilir.
Yukarıda verilen bu süreç aşağıdaki öğretim
yöntem ya da tekniklerinden hangisinin uygu-
landığını gösterir?
A) Beyin fırtınası
B) Altı şapkalı düşünme
C) Konuşma halkası
D) Eleştirel düşünme
E) Düşün-eşleş-paylaş
 2010
KPSS
ÇÖZÜM
Soruda yer verilen soruna eleştirel, duygusal açı-
dan yaklaşma ve yeni çözüm önerileri sunma ifa-
deleri, ele alınan problemin farklı bakış açılarıyla
irdelendiğini göstermektedir. Bu da bizi lateral dü-
şünceye götürmektedir. Lateral düşünce altı şap-
kalı düşünme tekniğinin temel özelliğidir. Duygu-
sal açıdan yaklaşma kırmızı, eleştirel açıdan yak-
laşma siyah, yaratıcı çözümler üretme yeşil şapka-
nın özelliği olarak karşımıza çıkmaktadır.
(Cevap B)
21. Bir öğretmen ilköğretim 7. sınıf öğrencileriyle per-
formans görevlerinin değerlendirilmesini tartışmak
amacıyla sınıfta beşer kişiden oluşan iki grup oluş-
turur. Birinci grup uzman grubunu, ikinci grup ise
öğrenci grubunu oluşturur. Sınıftaki diğer öğrenci-
ler de dinleyici olarak sürece katılırlar. Her iki grup
sunumunu tamamladıktan sonra dinleyici öğrenci-
ler soru sorarlar.
Bu öğretmen hangi öğretim yöntem ya da tek-
niğini kullanmıştır?
A) Münazara B) Kollekyum
C) Forum D) Açık oturum
E) Panel
ÇÖZÜM
Kollekyum bir grubun uzman kişilerden, diğer gru-
bunsa tartışmacılardan oluştuğu, iki grubun kar-
şılıklı etkileşimine dayanan bir tartışma tekniğidir.
Kollekyum da gruplar arasında bilgi alışverişi yapı-
lır ve uzman gruptan bilgi alınır. Çözüm için temel
ipucu; panel tek bir konuşmacı grubundan oluştu-
ğu için elenir. Açıkoturum ve forum uygulamala-
rı tartışma esnasında dinleyicilerin doğrudan ka-
tılımını gerektirdiği için elenir. Münazara da ise bir
grubun üstün gelmesi olduğu için elenir.
(Cevap B)
10
EĞİTİM BİLİMLERİ
22. Öğretmen öğrencilerine aşağıdaki olayı okur ve
öğrencilerine; “Bu durumda siz olsaydınız ne ya-
pardınız?” diye sorar.
“Nergis’in çok önemli bir sınavı var. Sabah saat
9.00’da uyanır ve hazırlanıp sınava gider. Sını-
fa girdiğinde sınavın bitmiş olduğunu ve herke-
sin sınıftan çıktığını görür. Tam o anda, bir ön-
ceki gece saatlerin bir saat ileri alındığını ancak
kendisinin saatini ileriye almayı unuttuğunu fark
eder.”
Öğretmenin kullandığı öğretim yöntem ya da
tekniği ve öğrencilerde geliştirmeyi amaçladı-
ğı düşünme becerisi aşağıdakilerin hangisinde
doğru olarak verilmiştir?
Yöntem ya da
Düşünme becerisi
teknik
A) Beyin fırtınası Yaratıcı düşünme
B) Benzetim Yansıtıcı düşünme
C) Örnek olay Yansıtıcı düşünme
D) Benzetim Problem çözme
E) Örnek olay Yaratıcı düşünme
ÇÖZÜM
Soruda öğrencilerin gerçekte karşılaşabilecekle-
ri bir sorun öğretmen tarafından sınıfa getirilmiş-
tir. Bu nedenle örnek olay yöntemi çok rahat ayırt
edilmektedir. Bu doğrultuda C ve E seçenekleri dı-
şındaki seçenekler elenebilir. Soruda cevap olarak
verilen E seçeneğinin yanı sıra C seçeneğinin de
doğru olarak kabul edilebileceği ifade edilebilir.
Bunun temel nedeni; yansıtıcı düşünme, herhan-
gi bir düşünce ya da bilgiyi ve onun amaçladığı
sonuçlara ulaşmayı destekleyen bir bilgi yapısını
etkin, tutarlı ve dikkatli bir biçimde düşünme ola-
rak tanımlanmaktadır. Yansıtıcı düşünme bireyin
öğretme ya da öğrenme yöntemi ve düzeyine iliş-
kin olumlu ve olumsuz durumları ortaya çıkartma-
ya ve sorunları çözmeye yönelik düşünme süreci
olarak da tanımlanmaktadır. Bunun yanı sıra soru-
da yer verilen “Bu durumda siz olsaydınız ne ya-
pardınız?” ifadesi de bireyin kendi duygu ve dü-
şüncelerini açıklamasını gerektirdiğinden yine ce-
vap C seçeneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu
soru çift seçeneğin doğru olduğu bir soru olarak
değerlendirilmektedir.
Cevabın E ve C seçeneği olarak seçilebileceğinin
uygun olduğu düşünülmektedir.
(Cevap E)

EĞİTİM BİLİMLERİ
23. Öğretmen, sosyal bilgiler dersinde “Bölgelerimi-
zi Tanıyalım” konusunu işleyecektir. Öğrencileri-
ni yedişerli gruplara ayırır. Grup içinde her üyenin
bir coğrafi bölgeyi seçmesini ister. Her gruptan aynı
bölgeyi alan öğrenciler bir araya gelerek uzman-
lık gruplarını oluştururlar. Öğrenciler 15 dakika bu
gruplarda çalıştıktan sonra ilk gruplarına dönerler
ve her üye öğrendiğini sırayla grup içindeki arka-
daşlarına anlatır.
Bu durumda öğretmenin kullandığı iş birliğine
dayalı öğrenme tekniği ve kullanım amacı aşa-
ğıdakilerin hangisinde doğru eşleştirilmiştir?
Öğrenme tekniği Amaç
A) Takım - oyun - tur- Okul içi ve dışında-
nuva ki kaynaklardan yarar-
lanma
B) Karşılıklı sorgulama Eleştirel ve yaratıcı dü-
(discussion şünme becerileri geliş-
group) tirme
C) Takım destekli birey- Öğrencilere karar ver-
selleştirme me ve seçme becerisi
kazandırma
D) Öğrenci takımları- Öğrenci takımları- ba-
başarı grupları şarı grupları
E) Ayrılıp-birleşme (jig- Öğrencilere birbirlerin-
saw) den sorumlu oldukları
bilincini kazandırma
ÇÖZÜM
Ayrılıp birleşme tekniği (Jigsaw) işbirliğine daya-
lı öğrenme anlayışı içerisinde kullanılan teknikler-
den biridir. Bu tekniğin temel amacı hem grup içi
hem de gruplar arası etkileşimi artırarak öğrenci-
lerin birbirlerinin öğrenmelerini desteklemeleridir.
Uygulama sürecinde;
– Öğrenciler küçük gruplara ayrılır.
– Öğrenilecek konular grup üyesi kadar küçük
parçalara ayrılır.
– Her gruptan birer üyenin katılmasıyla bu par-
çalardan birini hazırlamak üzere yeni gruplar
oluşturulur.
– Yeni oluşturulan gruplar konunun kendilerine
verilen kısmı üzerinde çalışırlar.
– Sonra her üye kendi grubuna dönerek kazan-
dıkları bilgi ve becerileri grup arkadaşlarına öğ-
retirler.
(Cevap E)
11
2010
KPSS
24. VE 25. SORULARI AŞAĞIDAKİ PARÇAYA
GÖRE CEVAPLAYINIZ.
Öğretmen derste; “Yer altı zenginlikleri tükendiğin-
de ne olacak?” diye sorar. Öğrencilerden iki daki-
ka düşünmelerini ister. Sınıfı üç gruba ayırır. Bi-
rinci grup konuyla ilgili düşüncelerini yazar, ikin-
ci grup afiş hazırlar, üçüncü grup ise konuyla il-
gili şarkı sözü yazar ve besteler. Gruplar on da-
kika sonra çalışmalarını kendi sıralarında bıraka-
rak yer değiştirir ve çalışmalara birbirlerinin kaldığı
yerden devam ederler. Dersin sonunda çalışmalar
tamamlanır ve öğretmen en beğendiği afişi duva-
ra asar. Şarkıyı söylemek için zaman kalmadığını
düşünerek şarkıyı söylemelerine gerek olmadığı-
nı belirtir. Öğretmen derse etkin katılımı fark edin-
ce her ders aynı yöntem ya da tekniği kullanmaya
karar verir.
24. Öğretmen derste hangi öğretim yöntem ya da
tekniği kullanmıştır?
A) İstasyon
B) Düşün-eşleş-paylaş
C) Eğitsel oyun
D) Soru-cevap
E) Konuşma halkası
ÇÖZÜM
Soruda yer verilen ifade açık şekilde istasyon tek-
niğine işaret etmektedir. İstasyon, bütün sınıfın
her aşamada (her istasyonda) çalışarak bir önceki
grubun yaptıklarına katkı sağlayarak bir basamak
ileri götürmeyi, yarım kalan işi tamamlamayı öğ-
reten bir öğretim tekniğidir. İstasyonlar öğrencile-
rin eş zamanlı olarak çeşitli öğrenme aktivitelerini
gerçekleştirebilecekleri merkezlerdir. Öğrencilerde
işbirliği, yaratıcılık, başlanmış bir işe katkı getirme
ya da işi bitirme, katılımdan keyif alma, özel yete-
nekleri ortaya çıkarma ve üretme özelliklerini geliş-
tirir. Çekingen öğrencilerin sürece aktif olarak katıl-
malarını sağlar.
(Cevap A)
 2010
KPSS
25. Bu örnekte, aşağıdaki öğretmen davranışların-
dan hangisi kesinlikle yanlıştır?
A) Grup çalışmalarına az süre vermek
B) Her ders aynı yöntem ya da tekniği kullanmak
C) Gruplara farklı görevler vermek
D) Açık uçlu soru sormak
E) Şarkıyı söyletmek için ders dışında ek süre
vermemek
ÇÖZÜM
27. Aşağıdakilerden hangisi bu öğretmenin iş bir-
Unutulmaması gereken en temel ifade kullanıla-
cak yöntem ve teknikleri belirleyen ana etmen he-
deflerdir. Farklı hedefler farklı yöntem ve teknikle-
ri gerektirir. Bir öğretim yöntem ya da tekniğinin bir
öğretim sürecinde başarılı ya da çok başarılı olma-
sı onun her zaman kullanılabilir olmasını mümkün
kılmaz. Hedefler değiştiğinde farklı yöntem teknik
kullanılması öğretim süreci açısından bir zorunlu-
luktur.
(Cevap B)
26. VE 27. SORULARI AŞAĞIDAKİ PARÇAYA
GÖRE CEVAPLAYINIZ.
Bir öğretmen, öğrencilerine “genetiğiyle oynanmış
bitkilerin sağlığımız üzerindeki etkileri” ile ilgili ko-
nuyu anlatır ve öğrencilerini gruplara ayırır. Grup
üyelerinin birbirlerine konuyla ilgili soru sormaları-
nı ve cevap vermelerini ister. Öğrencilerine “… siz
neler yapardınız?”, “… benzerlik ve farklılıkları ne-
lerdir?” gibi bazı soru köklerini ipucu olarak vere-
rek onları konu hakkında daha derin düşünmeye
yönlendirir. Dersin sonunda grupların çalışmaları-
nı sınıfla paylaşmalarını ister.
26. Bu öğretmenin iş birliğine dayalı öğrenme tek-
niklerinden hangisini uyguladığı söylenebilir?
A) Öğrenci takımları, başarı grupları
B) Ayrılıp-birleşme (jigsaw)
C) Takım destekli bireyselleştirme
D) Karşılıklı sorgulama (discussion group)
E) Takım-oyun-turnuva
12
EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Öğretmenin öğrencilere bir durum ve bu duruma
ilişkin soru kökleri verdiği görülmektedir. Bu du-
rumda öğrencilerin birlikte tartışarak sorulara ce-
vaplar üretmesi beklenilmektedir. Karşılıklı sorgu-
lama tekniğinin en önemli yönü, öğretmen tarafın-
dan hazırlanan soru kökleri yoluyla öğrencilerin
birbirlerine soru sorma ve cevap verme etkinlikleri-
ni içeren bir çalışma olmasıdır.
(Cevap D)
liğine dayalı öğrenmeyi kullanmasında en az
öneme sahiptir?
A) Öğrencilere liderlik rolünün ne olduğunu öğ-
retmek
B) Öğrencilere bireysel sorumluluk duygusu ka-
zandırmak
C) Öğrencilerin grup sürecinin ne olduğunu anla-
malarını sağlamak
D) Öğrencilere karşılıklı bağımlılık duygusu ka-
zandırmak
E) Öğrencilerin birbirlerini eleştirmelerine fırsat
vermek
ÇÖZÜM
İşbirliğine dayalı öğrenme farklı özelliklere sahip
olan öğrencilerin karşılıklı etkileşim ortamında bir-
birlerinden öğrenmelerine destek vermektir. Sos-
yalleşme yönünden öğrencilerin aralarındaki bağ-
ların artırılmasını sağlamanın yanı sıra bilişsel ola-
rak öğrenmelerini desteklemesi de yine bu öğren-
me anlayışının ön plana çıkan özelliğidir. Bu öğ-
renme anlayışında amaç öğrencilerin liderlik bece-
rilerini desteklemek değildir. Bu öğrenmenin yan
çıktısı olarak değerlendirilebilir. Diğer seçenekler
içerisinde en zayıf halkayı “Öğrencilere liderlik ro-
lünün ne olduğunu öğretmek” oluşturmaktadır.
DÜZELTME: 2009 sınavında olduğu gibi 2010
KPSS’de de aynı hata yinelenmiştir. İşbirliğine da-
yalı öğrenme öğrencilerini bağlılıklarını artırmakta-
dır, bağımlılıklarını değil. “Öğrencilere karşılıklı ba-
ğımlılık duygusu kazandırmak” ifadesinde yer alan
bağımlılık ifadesinin bağlılık olarak değiştirilmesi
gerekmektedir.
(Cevap A)

EĞİTİM BİLİMLERİ
28. Kavram haritaları, öğrencilere bilgileri ilişkilendir-
mek için uygun yollar sağlar.
Aşağıdakilerden hangisi kavram haritalarının
avantajları arasında yer almaz?
A) Öğretimin her kademesinde kullanılabilmesi
B) Ön bilgilerle yeni kavramların bütünleştirilme-
sini sağlaması
C) Kavram yanılgılarını önlemede etkili olması
D) Olguların ve örneklerin somutlaştırılmasında
etkili olması
E) Dersin her aşamasında farklı amaçla kullanıla-
bilmesi
ÇÖZÜM
Kavram haritaları öğretim sürecinde öğrencilerin
öğrendiği kavramlar arasındaki ilişkileri sistema-
tik bir şekilde ele alarak aralarındaki bağlantıları
kurmalarına yardımcı olur. Kavram haritaları eği-
tim sürecinin tüm aşamalarında kullanılabilir. Der-
sin girişinde, süreçte ya da dersin sonunda kav-
ram haritalarının kullanımı söz konusudur. Kavram
yanılgılarını düzeltmede etkili olmasının yanı sıra
yeni ve eski bilgiler arasında da bağ kurmaktadır.
Bununla birlikte kavram haritaları soyut yapıların
somutlaştırılarak öğretimin öğrenci için daha an-
lamlı hale getirilmesini de sağlamaktadır. Bu doğ-
rultuda cevap olarak verilen D seçeneğinin de kav-
ram haritalarının avantajları içerisinde sayılması
söz konusudur.
Kavram haritaları daha önce de ifade edildiği gibi
öğretim sürecinin her aşamasında kullanılabilir,
öğretim kademelerinde değil. Kademe ifadesi sı-
nıfları ifade etmektedir. Okul öncesi ve ilköğretimin
ilk yıllarında kavram haritasının kullanımı neredey-
se olanaksızdır. Unutulmaması gereken en önemli
unsur kavram haritaları öğretmenin hazırlayıp öğ-
rencilere dağıttığı bir yapı değil, öğrencilerin kav-
ramlar arasındaki ilişkileri nasıl kurduğunu göste-
ren düşünme anlayışı yansımasıdır.
Cevabın A seçeneği olarak değiştirilmesinin uygun
olduğu düşünülmektedir.
Cevap D (A seçeneği olmalı)
13
2010
KPSS
29. Aşağıdakilerden hangisi kavram yanılgılarının
hem tespit edilmesinde hem de giderilmesinde
kullanılır?
A) Kavram karikatürleri
B) TGA (Tahmin-Gözlem-Açıklama)
C) İki aşamalı teşhis testleri
D) Tekzip (çürütme) metinleri
E) Mülakatlar
ÇÖZÜM
Soruda kavram yanılgılarının hem teşhis edilme-
si hem de bu yanılgıların giderilmesinde kullanıla-
bilecek yollar sorulmaktadır. Kavram yanılgılarının
belirlenmesi ve giderilmesinde kavram karikatürle-
ri etkilidir. Kavram karikatürleri yapısal açıdan bili-
nen karikatürlerden farklı bir formatta olup içerisin-
de mizahi ve abartılı unsurları barındırmamasına
karşın olay ve karakterlerin çizgiler ile anlatılıyor
olması onlara karikatür özelliği yüklemektedir. Ge-
nellikle üç ya da daha fazla karakterin günlük bir
olay hakkında karşılıklı soruları ya da fikirleri ko-
nuşma balonları biçiminde sunulmaktadır. Karak-
terlerin fikirleri eşit statüde ortaya konmakta olup
günlük olaya ilişkin birbirinden farklı bakış açıla-
rı, kabul edilebilir ve akla yatkın düşünceler olarak
ileri sürülmektedir. Düşünceler genellikle bireyle-
rin fiziksel olgu, ilke ya da durumlar hakkındaki var
olan yanılgılarını ve hatalı bakış açılarını da kap-
samaktadır. Kavram karikatürlerinin birincil uygu-
lama amacı bir kavram, durum ya da olay hakkın-
da tartışma başlatmak ve beraberinde araştırma-
ya sevk etmektir (www.yayim.meb.gov.tr/dergiler).
(Cevap A)
 2010
KPSS
30. Bilgisayar destekli öğretimi kullanmanın birçok ya-
rarının yanı sıra bazı sınırlılıkları da bulunmakta-
dır.
Aşağıdaki durumlardan hangisi bu sınırlılıklar-
dan biri değildir?
A) Bilgisayar kullanıcılarına yardımcı olacak ye-
terli sayıda uzmanın olmaması
B) Her öğrencinin kendi öğrenme sürecini çeşit-
lendirebilmesi
C) Kullanılan programlarda içerik bilgisinin yeterli
kalitede olmaması
D) Yazılmış programların yalnızca yazılım için se-
çilen bilgisayarla çalışabilir olması
E) Bilgisayar ve hazır paket programlarının paha-
lı olması
ÇÖZÜM
Soruda bilgisayar destekli öğretimin sınırlılıkların-
dan biri değildir diye sorulmuştur. “Her öğrencinin
kendi öğrenme sürecini çeşitlendirebilmesi” zaten
bir sınırlılık değil avantajdır. Diğer seçeneklerin ta-
mamı bir sınırlılık durumunu vurgularken bu seçe-
nek olumlu bir özelliğe vurgu yapmaktadır.
(Cevap B)
31. Bilgisayar destekli öğretimin amaçlarından biri ger-
çek hayattaki olayların kontrollü bir şekilde temsil
edilmesinde bilgisayar teknolojilerini kullanmaktır.
32. Bu öğretmenin öğrencilerdeki öz-yeterlik algı-
Bu amaçla dersinde bilgisayar destekli öğre-
tim programlarından yararlanmak isteyen bir
öğretmen için aşağıdakilerden hangisi en uy-
gundur?
A) Alıştırma ve tekrar programları
B) Birebir öğretim programları
C) Problem çözmeye yönelik programlar
D) Benzetim programları
E) Kelime işlemci programlar
14
EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Benzetim, sınıf içinde öğrencilerin bir olayı gerçek-
miş gibi ele alıp üzerinde eğitici çalışma yapmala-
rına olanak sağlayan bir öğretme tekniğidir.
– Gerçek olmayan ancak gerçeğe uygun olarak
geliştirilen bir model üzerinde yapılan çalışma-
ları içerir.
– Öğrenciler ileride alabilecekleri rollere daha iyi
hazırlanmaktadırlar.
– Bildikleri ilkeleri hayata geçirebilme yetileri ge-
lişmektedir.
– Anında dönüt-düzeltme fırsatı yaratır.
– Karar verme becerilerini geliştirir.
– Beceri geliştirmede etkili bir yoldur.
Tüm bu özellikler dikkate alındığında gerçek ha-
yattaki durumların kontrollü bir şekilde ele alınma-
sını sağlayan öğretim tekniği benzetimdir. Bilgisa-
yarların gelişimi ile birlikte benzetim tekniği bilgisa-
yar ortamında da düzenlenebilir hâle gelmiştir.
(Cevap D)
32. VE 33. SORULARI AŞAĞIDAKİ PARÇAYA
GÖRE CEVAPLAYINIZ.
Bir fen ve teknoloji öğretmeni yıl ortasında göre-
ve başladığı okulda, öğrencilerinin bu dersle iliş-
kili günlük yaşam problemlerinin çözümüne ilişkin
öz-yeterlik algılarının çok düşük olduğunu tespit
eder. Bu nedenle öncelikle öğrenci ürün dosyaları-
nı inceler ve öğrencilerle görüşmeler yapar. Bunla-
rın sonucunda sene başından bu yana dersin ez-
bere dayalı yapılmış olduğunu, öğrenilenlerle gün-
lük yaşam arasında da bağlantının iyi kurulmadığı-
nı öğrenir.
sını yükseltmek için öncelikle aşağıdakilerden
hangisini yapması daha etkili olur?
A) Öğrencilerin ürün dosyalarını ayrıntılı incele-
mesi
B) Bir önceki fen ve teknoloji öğretmeniyle görüş-
mesi
C) Gösteri yönteminin kullanımına ağırlık vermesi
D) Derslerde günlük yaşamdan çok sayıda örnek
vermesi
E) Basit örneklerle öğrencilerde başarılı olma
duygusunu geliştirmesi

EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Bir öğretim sürecinde öz-yeterlik algısının yüksel-
tilebilmesi için öncelikli olarak atılması gereken ilk
adım öğrencilerin başarı duygusunu yaşamasını
sağlamaktır. Başarı duygusunu tatmayan bir öğ-
rencinin yeterlik duygusunun gelişmesi beklenile-
mez. Bu nedenle güçlü bir çeldirici gibi görünen
D seçeneğinden önce E seçeneğine yer verilmesi
doğrudur.
(Cevap E)
33. Aşağıdaki davranışlardan hangisi, öğrencile-
rin ezbere dayalı öğrenmelerinde payı büyük
olan önceki öğretmenin sergilemiş olabilece-
ği bir davranıştır?
A) Ağaç türlerinin işleneceği derse değişik ağaç
yaprağı örnekleri getirmelerini istemek
B) Hidroelektrik santrallerinin çevre üzerindeki
olumsuz etkilerine dair araştırma yapmalarını
istemek
C) Çernobil kazasının toplumsal etkilerine dair
grup tartışması yaptırmak
D) Yenilenebilir enerji kaynaklarının önemi konu-
sunda ders kitabından faydalanarak bir ödev
hazırlamalarını istemek
E) Sağlıklı beslenme konusu işlenirken çevrele-
rindeki insanların beslenmeleriyle ilgili gözlem
yaptırmak
ÇÖZÜM
“Yenilenebilir enerji kaynaklarının önemi konusun-
da ders kitabından faydalanarak bir ödev hazırla-
malarını istemek” seçeneği açık olarak öğrencile-
rin tek bir kaynağa bağlı kalarak hareket etmeleri
anlamına gelmektedir. İçeriğin sınırlandırılmış ol-
ması ve öğrencilerin farklı kaynaklardan araştırma
yerine kendilerine verilmiş bilgi kapsamında hare-
ket etmeleri ezberci eğitimin temel nedeni olarak
görülebilir.
(Cevap D)
15
2010
KPSS
34. Bir öğretmen öğrencilerine verdiği bir metni sıra-
sıyla maç haberi, dedikodu ve ninni gibi okumala-
rını ister.
Bu etkinlikle öğretmen öğrencilerde aşağıdaki-
lerden hangisinin gerçekleştirilmesinde en az
katkı sağlar?
A) Amaca ulaşmada kendilerine özgü yol belirle-
mede
B) Öğrenilenlerin yaşamlarında ne işe yarayaca-
ğını fark etmede
C) Yaratıcılık yetilerini geliştirmede
D) Mimik ve jestlerini etkili kullanmada
E) Hızlı okuma ve okuduğunu anlama becerilerini
geliştirmede
ÇÖZÜM
Soruda verilen etkinliğin seçenekleri gerçekleş-
tirme düzeyi zaten zayıf olmakla birlikte en zayı-
fı sorulmaktadır. Öğrencilerin kendilerine verilen
bir metni sırasıyla maç haberi, dedikodu ve ninni
gibi okumaları D ve A seçeneklerine dolaylı katkı-
sı olurken, C seçeneğine katkısı minimum düzey-
dedir. A ve E seçeneklerine etkileri düşünüldüğün-
de ise etki düzeyi yok denecek kadar azdır. Seçe-
nekler içerisinde “hızlı okuma ve okuduğunu anla-
ma becerilerini geliştirme” ile verilen bir metni sıra-
sıyla maç haberi, dedikodu ve ninni gibi okumaları
arasında bağ kurmak mümkün görülmemektedir.
(Cevap E)
35. Öğretmen derste Semra’ya bir soru sorar. Semra
uzun süre soruyu yanıtlayamaz. Diğer öğrencilerin
dikkatlerinin dağıldığını ve durumdan Semra’nın
çok utandığını fark eden öğretmen, bazı ipuçlarıy-
la Semra’nın soruyu yanıtlamasını sağlar.
Öğretmenin Semra’ya bu şekilde davranması-
nın temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Semra’nın utanma duygusunu bastırma
B) Sınıfta sessizliği ve düzeni sağlama
C) Semra’ya içsel başarı duygusu kazandırma
D) Ders süresini etkili kullanma
E) Semra’nın utanmasından kendini sorumlu tut-
ma
 2010
KPSS
ÇÖZÜM
Öğrencinin arkadaşları önünde küçük düşmesini
önleme ve başarı duygusunu kazanmasını sağla-
ma içsel başarı duygusunun gelişimine neden ola-
bilir.
(Cevap C)
36. Bir tarih öğretmeni, öğrencilerinin Çanakkale
Savaşı’nda iki tarafın askerlerinin duygu ve düşün-
celerini anlamalarını amaçlamaktadır.
Aşağıdaki uygulamalardan hangisi öğretme-
nin bu amacına en fazla hizmet eder?
A) Öğrenciler kütüphane araştırması yaparlar ve
her iki taraftaki askerî yetkililere ait olan ve sa-
vaş stratejilerini anlatan yazıları araştırırlar.
Buldukları bu yazıları sınıfta paylaşırlar.
B) Öğrenciler ders kitabını okurlar ve her bir ta-
rafın, onları savaşa sürükleyen haklı oldukları-
nı düşündükleri nedenlerine dair bir kompozis-
yon yazarlar.
C) Öğretmen savaşan iki tarafa dair öğrencilere
okuma parçaları verip bu metinlere dayalı bir
özet yazmalarını ister.
D) Her öğrenci, konuya ilişkin okuduğu kaynakla-
ra dayalı olarak, her iki tarafın birer askerinin
ailelerine o askerin bakış açısından bir mektup
yazar. Bu mektupları yüksek sesle sınıf arka-
daşlarına okur.
E) Öğretmen savaşın gerçekleştiği bölgeye bir
alan gezisi düzenler. Alanda, öğrencilere sa-
vaşın nasıl yapıldığına ilişkin büyük grup tar-
tışması yaptırır.
ÇÖZÜM
Soruda verilen örnekte ulaşılması beklenilen he-
def ağırlıklı olarak duyuşsaldır. D seçeneği dışın-
daki seçeneklere bilişsel ağırlıklı bir etkinliğin ger-
çekleştirildiğini göstermektedir. Bir öğretmen “öğ-
rencilerinin Çanakkale Savaşı’nda iki tarafın as-
kerlerinin duygu ve düşüncelerini anlamalarını”
sağlamak istiyorsa bunun için yaptırabileceği en
doğru etkinlik duyguların ifade edilebileceği bir öğ-
renme ortamı yaratmaktır. Bu ortam da D seçene-
ğinde yaratılmaya çalışılmıştır.
(Cevap D)
16
EĞİTİM BİLİMLERİ
37. Ahmet yavaş öğrenen bir öğrencidir. Öğretmeni sı-
nıfa bir etkinlik verdiğinde arkadaşlarından sıklık-
la geri kalmakta ve bazen görevini arkadaşlarıyla
aynı anda bitiremediği için ağlamaktadır.
Öğretmenin Ahmet’e yardım etmek için benim-
seyeceği en iyi yol aşağıdakilerden hangisidir?
A) Küçük adımlardan oluşan bir öğrenme süreci
düzenlemek ve her adımdan sonra geribildirim
vermek
B) Ahmet ağladığında arkadaşlarının rahatsız ol-
maması için onu arkadaşlarından uzağa oturt-
mak
C) Ahmet’e yardımcı olması için onu özel eğitim
öğretmenine yönlendirmek
D) Ahmet çalışmaktan çok sıkıldığında bir süreli-
ğine ara vermesine izin vermek
E) Ahmet’i öğrenmeye daha fazla güdülemek için
ona ek ödevler vermek
ÇÖZÜM
Öğrencilerin birbirlerinden farklı hızlarda öğrendi-
ği bir öğrenme ortamında işe koşulabilecek en et-
kili tekniklerden bir programlı öğretimdir. A seçene-
ğinde örtük olarak programlı öğretim ifade edilmiş-
tir. Söz konusu durumda bireysel öğretim teknikle-
rinden birinin kullanılması uygundur. Bunun için de
öğretmenin programlı öğretimi seçmesi seçenek-
ler içerisindeki en uygun olanıdır.
(Cevap A)
38. Aşağıdakilerden hangisi sözel akıl yürütme
tekniğiyle doğrudan ilgili becerilerden biri de-
ğildir?
A) Okunuşu aynı olan kelimeler arasındaki anlam
farkını görebilme
B) Okunan parçanın ana fikrini bulabilme
C) Bir kez söylenen bir cümleyi ezberden tekrar-
layabilme
D) Bir düşünceyi açıklayan karışık cümleleri sıra-
ya koyabilme
E) Bir cümlede yanlış kullanılmış bir kelimeyi bu-
labilme

EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Sözel akıl yürütme; sözcükler ya da sözcük grup-
ları (cümleler) arasındaki ilişkileri görebilme, sö-
zel problemleri çözebilme, sözel malzemeyi kav-
rama, ögelerine ayırabilme, bu ögeler arasındaki
mantıksal ilişkileri bulma gibi davranışları içermek-
tedir. Sözel akıl yürütme içerisinde bir bilgiyi ezber-
lemek ya da bir kez söylenen bir cümleyi ezberden
tekrarlayabilme beklenilmez.
(Cevap C)
39. Ayşegül Öğretmen aşağıda sıralanan öğren-
meöğretme etkinliklerinden hangisini yaptığın-
da “aktif katılım” ilkesine uygun davranmış olur
ve kalıcı öğrenme sağlama olasılığı artar?
A) Tepegözle şekil ve şemaları yansıtıp konuyu
ayrıntılı anlatma
B) Öğrencilerin kitaptaki bilgileri sınıfla paylaşa-
rak anlatmalarını sağlama
C) Yaptığı gösteri deneyini öğrencilerin dikkatlice
izlemelerini sağlama
D) Konuyu sunarken CD, video vb. görsel mater-
yallerden yararlanma
E) Büyük grup tartışmasının arkasından küçük
grup çalışması yaptırma
ÇÖZÜM
Aktif katılım öğrencinin öğrenme sürecine doğru-
dan katılımını gerektirir. Bu nedenle öğrencilerin
bir tartışma sürecine girmeleri aktif katıldıklarının
bir göstergesidir. Kalıcılığın sağlanabilmesi için
de öğrencilerin araştırma, inceleme, bir materyal-
le uğraşma, bir ürün ortaya koyma ya da öğrenme
sürecindeki çalışmalarına katılımlarıyla gerçekleş-
tirilebilir. Bu doğrultuda E seçeneği diğer seçenek-
ler içerisinden ayrılmaktadır.
(Cevap E)
17
2010
KPSS
40. Hasan ile Hüseyin saklambaç oynarken okula yurt
dışından yeni gelmiş, Türkçe konuşmakta güçlük
çeken, saklambaç oynamak isteyen fakat çekindi-
ği için bir köşede sessizce oturan Sibel’in onlara
baktığını görürler. Hasan utangaç bir yapıda oldu-
ğu için, Hüseyin Sibel’in yanına gider ve onu oyu-
na katılmaya davet eder.
Bu örnekte, çoklu zekâ kuramına göre
Hüseyin’in hangi zekâ alanı diğer alanlara göre
daha gelişmiştir?
A) Sözel B) Görsel
C) Sosyal D) Bedensel
E) Öze dönük
ÇÖZÜM
İlişki kurmak, birliktelik ve sosyal beceriler çoklu
zekâ kuramında sosyal zekânın temel özelliğidir.
(Cevap C)
41. • Öğrencilerin önceki deneyimleri öğrenme-
öğretme sürecinde temel alınır.
• Öğretmen, öğrencilerin olaylara farklı yönler-
den bakmalarını sağlamak için onlara rehberlik
eder.
• Öğrenci örneklerden genellemeleri kendisi ya-
par.
• Öğrenilenler farklı durumlara uygulanabilir.
Sıralanan bu özellikler aşağıdaki öğretim yön-
tem, teknik ya da stratejilerinin hangisinde or-
taya çıkar?
A) Sunuş yoluyla öğretim
B) Buluş yoluyla öğretim
C) İş birliğine dayalı öğretim
D) Tam öğrenmeye dayalı öğretim
E) Programlı öğretim
 2010
KPSS
ÇÖZÜM
Buluş yoluyla öğretim stratejisinde öğretmenin te-
mel görevi, öğrenciyi yönlendirmek ve cevabı ona
buldurmaktır. Süreç merak uyandıracak bir prob-
lemle başlar ve öğrenciler problemi çözmek için
çaba gösterir. Öğretmenin görevi rehberlik etmek-
tir. Buluş yoluyla öğretim süreci tümevarımcıdır.
Bu süreç örnek – kural ilişkisi olarak da ele alına-
bilir.
(Cevap B)
42. Serpil Öğretmen derslerini farklı öğretim yöntem-
lerini kullanarak çok aktif bir şekilde yürütmektedir.
Öğrencileri de derse istekle, etkin bir şekilde katıl-
maktadırlar.
Yukarıda verilen örnekte olduğu gibi etkin öğ-
renmenin uygulandığı bir sınıfta öğrencilerin
öncelikle hangi özelliklerinin gelişmesi bekle-
nir?
A) Ait olma ve güven duyma
B) Özdenetim ve duyarlı olma
C) Kendi öğrenmelerini değerlendirme
D) İş birliği içinde çalışma
E) Argümantasyon (dayanaklandırma) yapma
ÇÖZÜM
Öğretmen öğrencilerin öğretim sürecine katılımla-
rını destekleyebilmek için farklı yöntem ve teknik-
ler kullanarak onları sürece dahil etmektedir. Öğ-
renciler de derse istekle, etkin bir şekilde katılmak-
tadırlar. Bu ortamı yaratan bir öğretmenin öğren-
cilerinin “özdenetim ve duyarlı olma” eğilimlerinin
daha fazla gelişmesi beklenilir. Güçlü bir çeldirici
olan A seçeneğine gidilmemesi gerekliliğinin temel
nedeni, ait olma için sevginin, güven duygusu için
de öğreticinin demokratik bir ortam yaratması ge-
reklidir. Sorudan bunu anlamak mümkün değildir.
(Cevap B)
18
EĞİTİM BİLİMLERİ
43. Bir öğretim programına öğrenci seçmek için mü-
lakat yapılacaktır. Bu mülakata bir genel yetenek
testinden 50 ve daha üstü standart T puanı alanlar
başvurabilecektir.
Yetenek testinden elde edilen puanlar normal da-
ğılım göstermektedir.
Bu ön koşul işlemiyle ilgili olarak,
I. Bağıl ölçüt kullanılmıştır.
II. Adayların % 50’si ön koşulu sağlamaktadır.
III. Soruların en az yarısını doğru cevaplayanlar
ön koşulu sağlamaktadır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
Bağıl ölçüt ölçme işlemi yapıldıktan sonra ölçme
sonuçlarına dayalı olarak ölçütün miktarının belir-
lenmesi durumudur. T puanı Z puanına dayalı ola-
rak hesaplanan bir puandır. Z puanı ise tüm öğren-
cilerin testten aldıkların puanların aritmetik ortak-
lamasına ve standart sapmasına bağlıdır. Dolayı-
sıyla bu soruda 50 ve üstü T puanı almak ölçüt ol-
duğundan, T puanı için gerekli olan aritmetik orta-
lama ve standart sapma ölçme sonuçlarından çı-
karıldığına göre ölçüt bağıl olur. T puanı aritmetik
ortalaması 50 ve standart sapması 10 olan nor-
mal dağılımlı bir puandır. Ölçme sonuçları T stan-
dart puanına dönüştürüldüğünde, T puanı 50 tüm
grubu sağında ve solunda eşit sayıda öğrenci ka-
lacak şekilde yüzde 50, yüzde 50 ikiye böler. Ye-
tenek testi normal dağılım gösterdiği için adayların
% 50’si ölçüt olan 50 T puanının üstünde, %50’i
ise altında olur.
(Cevap B)

EĞİTİM BİLİMLERİ
44. Genel yetenek testinde matematiksel ilişkilerden
yararlanma gücünü ölçmeyi amaçlayan bir araştır-
macı, ilk olarak 80 soruluk bir sınav hazırlamış ve
ön deneme uygulaması yapmıştır. Ön deneme so-
nunda iç tutarlık katsayısını 0,93 olarak hesapla-
mıştır. Sınavın cevaplanmasının çok uzun zaman
aldığını gören araştırmacı, en düşük ayırt ediciliğe
sahip 30 maddeyi sınavdan çıkarmıştır. Kalan 50
maddelik form için 0,85 olarak hesapladığı iç tutar-
lık katsayısını yeterli gören araştırmacı, testini bu
şekliyle kullanmaya karar vermiştir.
Bu araştırmacı ön deneme uygulaması ve de-
vamındaki işlemlerde sınavının hangi özelliği-
ni artırmıştır?
A) Güvenirliğini B) Kapsam geçerliğini
C) Kullanışlılığını D) Objektifliğini
E) Yapı geçerliğini
ÇÖZÜM
Kullanışlılık genel olarak; testi hazırlanması, uy-
gulanması, puanlaması bakımından testin hazırla-
yana, uygulayana, uygulanana sağladığı kolaylık-
lar, ekonomikliklerin bütünüdür. Bu soruda sınav
için ayrılan sürenin öğrencilere çok uzun geldiği
için sürenin kısaltılması için bazı önemler alındı-
ğı vurgulanmaktadır. Yani sınavın uygulandığı ki-
şiler açısından bir kolaylık ve ekonomiklik sağlan-
mak istenmektedir. Bu durum kullanışlılığı artırır.
(Cevap C)
45. Anekdot kayıtlarının güvenirliğini ve geçerli-
ğini etkileyen aşağıdaki faktörlerden hangisi
anekdotu yazan kimsenin kişisel yanlılığıyla il-
gili değildir?
A) Olayın karışık ve anlaşılması zor bir ifadeyle
yazılmış olması
B) Olayın yazımı sırasında gerçeğin bazı yönleri-
nin atlanması veya değiştirilmesi
C) Olay kahramanından söz ederken övücü ya
da yerici sözcükler kullanılması
D) Olay sırasında önem verilen davranışların
daha dikkatle gözlenip ayrıntılı olarak yazıl-
ması
E) Sadece olumsuz davranışların gözlenip kay-
dedilmesi
19
2010
KPSS
ÇÖZÜM
Anekdot (vaka kaydı/olay yazımı): Rehberlik ve
psikolojik danışma hizmetlerinde gözlem sonuç-
larını kaydetmek amacıyla kullanılan bir tekniktir.
Öğretmenler öğrencilerde kimi zaman tanık olduk-
ları tipik ve anlamlı davranışları objektif olarak bu
gözlem formuna kaydederler. Anekdot kayıtlarına
karışan birtakım hatalar bulunmaktadır. Soruda bu
hatalardan hangisinin gözlemcinin kişisel yanlılı-
ğıyla ilgisinin olmadığı sorulmaktadır. Buna göre
seçenekler değerlendirildiğinde A seçeneği dışın-
daki seçeneklerde gözlemcinin subjektif olduğu
görülmektedir.
(Cevap A)
46. Osman Öğretmen’in elinde her bir konu için güç-
lük ve ayırt edicilikleri belirlenmiş maddeler yer al-
maktadır. Osman Öğretmen uygulayacağı sınavda
dört konudan beşer madde kullanmayı planlamak-
tadır ancak ikinci konuyla ilgili elinde yeterli ayırıcı-
lıkta madde olmadığını görür. Bunun üzerine ikin-
ci konuya ilişkin sorular yerine, üçüncü konu ka-
zanımlarını ölçmek üzere yazılmış ve yüksek ayırt
edicilik sağlayan maddeleri kullanır.
Osman Öğretmen’in bu kararı sınavın güvenir-
liğini ve geçerliğini nasıl etkilemiştir?
A) Güvenirliği etkilememiş, geçerliği artırmıştır.
B) Güvenirliği artırmış, geçerliği etkilememiştir.
C) Güvenirliği artırmış, geçerliği azaltmıştır.
D) Güvenirliği ve geçerliği azaltmıştır.
E) Güvenirliği azaltmış, geçerliği etkilememiştir.
ÇÖZÜM
Soruda öğretmen eylemiyle testin soru sayısını ar-
tırmıştır. Soru sayısının artması güvenirliği artırır.
Üstelik soruların ayırtedicilikleri yüksek olanlarının
seçilmesi de güvenirliği artırır. Bununla birlikte ölç-
me konusu olan kapsamda bir konudan daha az
diğerinden daha çok soru sorması ise kapsam ge-
çerliğini düşürür.
(Cevap C)
 2010
KPSS
47. Bir öğretmen yıl sonunda, sözlü sınav puanlarını
da dikkate alarak öğrencileri değerlendirmektedir.
Öğrencilerin sözlü sınav puanlarını ise her ders
sonunda sorduğu sorulara verilen cevaplara birer
puan vererek elde etmektedir.
Bu öğretmenin, öğrencilere her ders sonunda-
ki değerlendirmelerin toplamıyla sözlü sınav
notu vermesinin en önemli nedeni aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) Öğrencileri ders çalışmaya teşvik etmek
B) Öğrenciler arasında rekabet yaratmak
C) Sınavın kapsam geçerliğini artırmaya çalış-
mak
D) Sınava ilişkin kaygı düzeyini azaltmak
E) Bireyler arası farkları ortaya koymak
ÇÖZÜM
Öğretmen her konuda soru sorarak ölçme sonuç-
ları elde etmiştir. Bu nedenle ölçme konusu olan
kapsamı daha iyi örnekleyerek kapsam geçerliğini
artırmış olacaktır.
(Cevap C)
48. Bir öğretmen sınavında yer alan beş maddenin
niteliğini incelemek amacıyla öğrencilerin her bir
maddeden aldıkları puanlar ile testin tümünden al-
dıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısını
hesaplamıştır. Bilenle bilmeyeni en iyi ayırt eden
maddeyi bu şekilde görebileceğini iddia eden öğ-
retmen aşağıdaki katsayıları elde etmiştir.
Maddeler Korelasyon katsayısı
1 0,2
2 –0,1
3 0,5
4 0,6
5 –0,7
Bu öğretmenin en iyi ayırt edici olduğunu iddia
edeceği madde hangisidir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
20
EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Soruda belirtildiği gibi, bir maddenin testin toplam
puanı ile korelasyonuna (rjx) madde ayırt edicili-
ği denir. Madde ayırt edicilik bir korelasyon katsa-
yısıdır ve negatif ayırt edicilik ters yönde ayırma-
yı gösterdiğinden soru ayırt edici olmaz. Ayırt edi-
cilik 0,40 ve üstünde olduğunda madde ayırt edici-
dir. Bu durumda 3 ve 4 numaralı sorular ayırt edi-
cidir. Soru en iyi ayırt ediciyi sorduğuna göre daha
büyük olan 0,6 bu sorular içinde en iyi ayırt edici
olandır.
(Cevap D)
49. Öğrencilerin küresel ısınmanın getirdiği tehlikeler-
le ilgili ödevlerini inceleyen bir öğretmenin, ölçme
sonuçlarına karışacak ölçmeciden kaynaklı hata
miktarıyla ilgili endişeleri vardır.
Puanlamasına karışacak olan öznelliği azalt-
mak isteyen bu öğretmene aşağıdakilerden
hangisini yapması önerilir?
A) Dereceli puanlama anahtarı (rubrik) kullanma-
sı
B) Ödevin kapsamını genişletmesi
C) Ödev konularını seçmeli olarak tasarlaması
D) Ödev teslim tarihini öğrencilerle birlikte karar-
laştırması
E) Öğrencilerin düzeyine uygun ödev konuları
vermesi
ÇÖZÜM
Ödev, proje, portfolyo, performans değerlendirme-
lerde kullanılabilecek üç türlü ölçme aracı vardır.
Bunlar kontrol listesi, dereceleme ölçeği ve rubrik-
lerdir. Bunların içinde diğerlerine göre ölçmecinin
yanlılığını azaltarak diğerlerine göre daha objektif
ölçme sonuçları sağlayabilen rubriklerdir.
(Cevap A)
 2010
EĞİTİM BİLİMLERİ KPSS

50. İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi dersine ilişkin bazı ÇÖZÜM

kazanımlar şunlardır:
I. Cumhuriyetimizi korumak, güçlendirmek ve
geliştirmek için yapılması gerekenler hakkında
fikirler üretir.
II. Geçmişten günümüze iletişim teknolojilerinde
meydana gelen değişimi araştırır.
III. Çeşitli ortamlarda liderlerin gruplar ve toplum-
lar üzerindeki etkilerini araştırır.
Aşağıdakilerden hangisi bu kazanımlara ulaşıl-
ma derecesini belirlemede kullanılabilecek en
uygun yöntemdir?
A) Sözlü sunum B) Yazılı yoklama
C) Çoktan seçmeli test D) Öz değerlendirme
E) Performans görevi
ÇÖZÜM
Soruda verilen kazanımlar incelendiğinde araştır-
madan söz edildiği görülmektedir. Bu kazanımlar
öğrencilerin araştırma-inceleme yoluyla öğrenme-
sini gerektiren kazanımlardır. Performansa dayalı
değerlendirmeler (ödev, proje, portfolyo ve perfor-
mans görevi) araştırmaya dayalıdır. Seçeneklerde
bu duruma uygun olan performans görevidir.
Soru ölçme aracının geçerliği ile ilgilidir. Kısa ce-
vaplı testlerde madde başına düşen yanıtlama sü-
resi yazılı yoklamalara göre daha kısadır. Bu du-
rum kısa cevaplı testlerde yazılı yoklamalara göre
daha çok soru sorulabilmesine olanak sağlar. Çok
soru sorulabilmesi testin kapsam geçerliğini artırır.
(Cevap D)
52. Öğretim sürecinde öz değerlendirme ve akran
değerlendirmeye ağırlık veren bir öğretmenin
bu uygulamasının öncelikli nedeni aşağıdaki-
lerden hangisi olabilir?
A) Değerlendirme sürecinde sorumluluğu öğren-
cilere vererek iş yükünü hafifletmek istemesi
B) Öğrencilerin kendi öğrenmelerinin sorumlu-
luklarını üstlenmesini planlaması
C) Değerlendirme sonunda verilen kararların
daha geçerli olmasına çalışması
D) Verdiği notların öğrenciler tarafından beğenil-
memesinden rahatsızlık duyması

(Cevap E) E) Değerlendirme sürecinin daha kısa sürede ta-

mamlanması

51. Bilişsel davranışların ölçülmesinde, ölçmenin ge-

ÇÖZÜM
çerliğini artırmak için aynı sürede uygulanan uzun
cevaplı yazılı sınavlara göre, kısa cevaplı madde- Öz değerlendirme ve akran değerlendirme bir de-
lerden oluşan testler tercih edilir. ğerlendirme türü olmakla birlikte öncelikle öğretim
amacıyla kullanılır. Bu iki değerlendirmenin ortak
Bu durumun başlıca nedeni aşağıdakilerden
özelliği öğrencilerin kendi öğrenme sorumlulukla-
hangisidir?
rını üstlenmesidir.
A) Kısa cevaplı maddelerin kolayca cevaplana- (Cevap B)
bilmesi
B) Kısa cevaplı maddelere verilecek cevabın sı-
nırlandırılmış olması
C) Kısa cevaplı maddelerin çoktan seçmeli test
maddesi köküne benzemesi
D) Daha çok kısa cevaplı maddeyle kapsamın
daha iyi örneklenebilmesi
E) Kısa cevaplı maddelerle her düzeydeki davra-
nışların yoklanabilmesi

21
 2010
KPSS EĞİTİM BİLİMLERİ

53. Bir ilköğretim öğretmeni öğrencilerinden yaptıkla- ÇÖZÜM

rı ürünlerini, araştırma raporlarını, ünite testlerini Merkezi, değişim ölçüsü olarak standart sapma-
ve etkinlik raporlarını bir dosyada toplamalarını ve nın küçük olması (1) ölçme sonuçlarının dağılımın
sene sonunda kendisine teslim etmelerini istemiş- normalden sivri olduğunu, (2) ölçülen özellik bakı-
tir. mından grubun benzeşik (homojen) olduğunu, (3)
Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin bu uygu- Öğrenciler arasında farklılaşmanın az olduğunu
lamasının gerekçelerinden biri olamaz? ve (4) güvenirliğin düşük olabileceğini gösterir.
(Cevap A)
A) Öğrencilerin kendi gelişimlerini takip etmeleri-
ni sağlamak
B) Velileri öğrencilerde meydana gelen değişim 55. VE 56. SORULARI AŞAĞIDAKİ PARÇAYA
ve gelişimler açısından bilgilendirmek GÖRE CEVAPLAYINIZ.
C) En iyi dosyayı seçerek öğrenciler arasında re-
kabet ortamı oluşturmak Altı maddelik bir sınavdan alınan puanlara ait fre-
D) Öğretim sürecini de değerlendirme sürecine kans tablosu aşağıda verilmiştir.
katmak
Puan Frekans
E) Öğrencilerin farklı özelliklerini ortaya çıkarabil- 1 2
mek
2 10
3 5
ÇÖZÜM
4 4
Öğrencilerin yaptıkları ürünlerini, araştırma rapor-
5 3
larını, ünite testlerini ve etkinlik raporlarını bir dos-
yada toplamaları portfolyaya örnektir. Portfolyolar 6 2
bireysel öğrenme ve değerlendirme araçları oldu-
ğundan, portfoların birbirleri ile karşılaştırması, bir-
birine göre sıralanması, en iyi-en kötünün seçilme-
55. Bu sınav kaç öğrenciye uygulanmıştır?
si gibi bir durum söz konusu olmaz. Bununla birlik-
te portfolyalar bireysel araçlar olduğundan öğren-
A) 6 B) 10 C) 21 D) 26 E) 80
cilerin birbirleri ile yarışması, rekabet etmesi için
de kullanılamazlar.
(Cevap C) ÇÖZÜM

54. Bir testten elde edilen puanların standart sap- Sınavın uygulandığı öğrenci sayısını bulmak
ması küçük bulunmuşsa bu testi alan birey- için frekanslar toplanır. Frekanslar toplandığında
ler hakkında aşağıdaki sonuçlardan hangisine (2+10+5+4+3+2=26) sonuç 26 olarak bulunur.
ulaşılabilir? (Cevap D)

A) Ölçülen özellik bakımından birbirlerine benze-

mektedirler.
B) Bu tür testleri almaya alışmışlardır. 56. Bu puan dağılımıyla ilgili olarak aşağıdakiler-
den hangisi doğrudur?
C) Testi, verilenden daha kısa sürede cevapla-
mışlardır. A) Tek modlu simetriktir.
D) Testte yer alan sorular kendi düzeylerine uy- B) Tek modlu sağa çarpıktır.
gundur. C) Modu yoktur.
E) Soruları cevaplarken gerçek performanslarını D) Çift modlu simetriktir.
ortaya koymuşlardır. E) Çift modlu sağa çarpıktır.
22
 2010
EĞİTİM BİLİMLERİ KPSS

ÇÖZÜM 57. III. testte yer alan en zor madde hangisidir?

Tabloda verilen puanların frekans sütunu incelen-
diğinde, frekansın en yük olduğu (frekans 10) tek A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
bir puan olduğu görülmektedir. Bu en yüksek fre- ÇÖZÜM
kansa karşılık gelen 2 dağılımın modudur. Dolayı-
Madde güçlük indeksi 0 ile 1 arasında değer alır.
sıyla tek modlu bir dağılım söz konusudur. Tablo-
Madde güçlük indeksi 1’e yaklaştıkça soru kolay,
daki puanlar, hesapma yapılmadan doğrudan in-
0,50 ise orta güçlükte ve 0’a yaklaştıkça zor olur.
celendiğinde mod olan 2 puandan sonra frekans-
III. testte 0’a en yakın olan 4. madde en zor so-
ların azaldığı görülmektedir. Bu durum modun da-
rudur.
ğılımın sağında olduğunu yani dağılımın sağa çar-
(Cevap D)
pık olduğunu göstermektedir. Modun aritmetik or-
talamadan küçük olduğu dağılımlara sağa çarpık
dağılım denilir. Gerekirse tablodan aritmetik orta- 58. V. testte madde ayırt edicilik indeksi en yüksek
lama da hesaplanabilir. Aritmetik ortalama puan- olması beklenen madde hangisidir?
lar ile frekansların çarpılarak toplanması ve toplam
kişi sayısına bölünmesi ile bulunur. Aritmetik orta-
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
lama aşağıdaki gibi hesaplanır:
1×2+2×10+3×5+4×4+5×3+6×2 80 ÇÖZÜM
X= =
2 + 10 + 5 + 4 + 3 + 2 26 Madde güçlük indeksi 0,50 olan sorunun ayırt edi-
= 3,07 ciliğinin de daha yüksek olması beklenir. Çünkü
Aritmetik ortalama modan büyük olduğu için dağı- madde güçlüğü 0,50 olduğunda madde varyansı
lım sağa çarpıktır. maksimum düzeye ulaşır. Varyansın maksimum
(Cevap B) olması bireyler arasındaki faklılıkları sorunun ayırt
edebildiği anlamına gelir.
(Cevap E)

57. – 59. SORULARI AŞAĞIDAKİ PARÇAYA 59. Yukarıdaki testler içinde en kolay olanı hangi-
GÖRE CEVAPLAYINIZ. sidir?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Aşağıdaki tabloda aynı kapsamı ölçmek üzere ta-
sarlanmış beş farklı test yer almaktadır. Bu testle- ÇÖZÜM
rin her biri beşer adet çoktan seçmeli maddeden Madde güçlük indeksi 0 ile 1 arasında değer alır.
oluşmaktadır. Tabloda bu maddelerin güçlük in- Madde güçlük indeksi 1’e yaklaştıkça soru kolay
deksleri verilmiştir. 0’a yaklaştıkça zor, 0,50 olunca orta güçlükte olur.
Aynı şekilde testin madde güçlüklerinin ortalaması
Madde güçlük indeksleri da 0’a yaklaştıkça test zor, 1’e yaklaştıkça test ko-
Madde Madde Madde Madde Madde lay olur. Başka bir ifade ile kolay sorulardan (mad-
Testler
1 2 3 4 5 de güçlüğü 1’e yakın) oluşan testin kendiside ko-
I. 0,4 0,5 0,6 0,5 0,6 lay olur. Tablo incelendiğinde IV numaralı testin
II. 0,4 0,8 0,9 0,7 0,3 madde güçlüklerinin 1’e daha yakın (kolay) olduğu
III. 0,3 0,4 0,5 0,2 0,9 açıkça görülmektedir. Açıkça görülmemiş olsaydı
IV. 0,8 0,7 0,6 0,5 0,9 madde güçlüklerinin ortalaması alınıp 1’e en yakın
V. 0,2 0,4 0,3 0,1 0,5
olanı en kolay denilmesi gerekirdi.
(Cevap D)

23
 2010
KPSS EĞİTİM BİLİMLERİ

60. Bir yükseköğretim programında öğrencilerin genel ÇÖZÜM

notları ara sınavın % 40’ı ile genel sınavın % 60’ı
toplanarak oluşturulmaktadır.
Bu yükseköğretim programında geçme notu
60 olduğuna göre, ara sınavdan 45 puan alan
bir öğrencinin dersi geçmesi için genel sınav-
dan en az kaç puan alması gerekir?
A) 65 B) 70 C) 75 D) 80 E) 85
ÇÖZÜM
Soruda verilenlere göre geçme notunun hesaplan-
ması Geçme notu= (ara sınav x 0,40) + (genel sı-
nav x 0,60) eşitliği ile olur. Öğrencinin ara sınav
notu 45 ve geçme notunun en az 60 olması gerek-
tiğinden verilenler yerine yazılırsa
60 = (45 x 0,40) + (genel sınav x 0,60)
60 = 18 + (genel sınav x 0,60)
42 = Genel sınav
0,60
Genel sınav = 70
İşlem yapıldığında genel sınav notunun 70 olması
gerektiği bulunur.
(Cevap B)
Kesitsel desen: Bu desende araştırmacılar fark-
lı yaş gruplarındaki (doğum bölüklerindeki) insan-
ları aynı anda seçerek aynı zaman diliminde ince-
lemektedir. Genellikle her denek için tek bir ölçüm
yapılır. Örneğin saldırganlık davranışlarının sıklığı-
nın yaşla farklılık gösterip göstermediği farklı yaş-
lardaki (4, 6, 8 ve 10) çocukların saldırganlık dav-
ranışları ölçülerek belirlenir.
Aynı anda farklı yaşlardaki birey gruplarının ince-
lenmesine dayalı olan kesit alma yönteminin en
önemli avantajı gelişimsel değişimleri farklı yaş
gruplarında aynı anda karşılaştırabilmesidir. De-
zavantajı ise aynı bireylerin zaman içindeki gelişi-
mini takip etmek yerine, farklı yaşlardaki grupların
karşılaştırılmasıdır.
Araştırmacının yaşa bağlı konuşma gelişimi örün-
tüsünü incelemek için iki, dört ve altı yaşlarından
ellişer çocuğu rastgele örnekleme yöntemiyle se-
çerek toplaması, aynı anda farklı yaşlardaki birey
gruplarının incelenmesine dayalı olan kesit alma
yöntemini açıklamaktadır.
(Cevap B)
62. Fiziksel gelişimleri bakımından erkek ve kızların
yaşlara göre boylarındaki artış miktarlarını en iyi
gösteren grafik aşağıdakilerden hangisidir?
(Grafiklerde kesikli çizgiler erkekleri, düz çizgiler
kızları göstermektedir.)
A) B)
Boy artýþ miktarý Boy artýþ miktarý
(cm/yýl) (cm/yýl)
25 25
20 20
15 15
10 10
5 5

5 10 15 20 25 30 5 10 15 20 25 30
61. Bir araştırmacı çocukların yaşa bağlı konuşma ge- Yaþ Yaþ
lişimi örüntüsünü incelemek ister. Bu amaçla iki, C) D)
Boy artýþ miktarý Boy artýþ miktarý
dört ve altı yaşlarından ellişer çocuğu rastgele ör- (cm/yýl) (cm/yýl)
25 25
nekleme yöntemiyle seçerek toplam 150 çocuktan 20 20
tek seferde veri toplar. Daha sonra verileri çözüm- 15 15
10 10
leyerek farklı yaşlarda dil gelişimine ilişkin genelle- 5 5

nebilir sonuçlar ortaya koyar. 5 10 15 20 25 30 5 10 15 20 25 30

Yaþ Yaþ
Bu araştırmacının kullandığı araştırma yönte- E)
Boy artýþ miktarý
mi aşağıdakilerden hangisidir? (cm/yýl)
25
20
A) Meta-analiz B) Kesitsel 15
C) Örnek olay D) Nitel 10
5
E) İzleme
5 10 15 20 25 30
Yaþ

24

EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Seçeneklerde belirtilen grafikler dikkatle incelen-
diğinde (A), (B) ve (C)’de boy artış miktarının sı-
fır ile başladığı görülmektedir. Oysa bir insanın ya-
şamının ilk yılındaki boy artış miktarının sıfır olma-
sı mümkün değildir. (D) seçeneğinde ise 15 yaşın-
dan itibaren 30 yaşına kadar boyda her yıl yakla-
şık 10 – 12 cm kadar artış olduğu belirtilmiştir. Hiç
şüphe yok ki insanın boyu 15 yaşından 30 yaşı-
na kadar her yıl 10 – 12 cm daha artmaz. Sadece
bu özelliklere bakarak bile cevabın (A), (B), (C) ve
(D) seçeneklerinden belirtilen grafikler olamayaca-
ğı söylenebilir.
Yaklaşık 9 yaşına kadar erkekler kızlardan biraz
daha uzun ve ağırdır. Ancak 10 yaşından yaklaşık
15 yaşına kadar, kızların boy ve ağırlıkları, yaşıtı
erkeklerin boy ve ağırlığını geçer.
(E) seçeneğinde ise yaşamın ilk yıllarında gözle-
nen hızlı boy artışı zamanla azalmakta, ergenlik-
te tekrar artmakta ardından tekrar azalıp sıfır nok-
tasına inmektedir. Bu grafik ayrıntılı olarak ince-
lendiğinde, yaklaşık 8 – 9 yaşına kadar erkeklerin
boyunun kızlardan biraz daha uzun olduğu 8 – 9
ile 11 – 13 arasında kızların boy uzunluğunun er-
kekleri geçtiği, 13’lü yaşlardan sonra ise erkekle-
rin boy uzunluğunun kızları tekrardan geçtiği gö-
rülmektedir.
(Cevap E)
63. Bebeklikten itibaren ayrı büyütülmüş bir grup ye-
tişkin ikiz üzerinde boylamsal bir araştırma yapıl-
mıştır. Bu araştırmada ilk çocuklukta tek yumurta
ikizlerinin çift yumurta ikizlerine göre daha benzer
davrandıkları ancak çocuklar büyüdükçe benzerli-
ğin azaldığı görülmüştür. Bununla birlikte, yetişkin-
likte bu benzerliğin ikizlerin dinsel, siyasal görüş-
lerinde, ilgi alanlarında ve eş seçimlerinde daha
az; sayısal ve sözel yeteneklerinde, yürüyüşlerin-
de, gülüşlerinde ve ses tonlarında ise daha fazla
olduğu gözlenmiştir.
Bu araştırmaya göre aşağıdaki sonuçlardan
hangisine varılamaz?
A) Bazı davranışların gelişiminde çevre, bazıla-
rında ise kalıtım baskındır.
B) Davranış gelişiminde çevrenin etkisi yaşa bağ-
lı olarak artmaktadır.
C) Kalıtım ve çevrenin etkileri bireysel farklılıklara
bağlı olarak değişir.
D) Tek yumurta ikizlerinde gelişimin çeşitli alan-
larındaki etkileşim, çift yumurta ikizlerinden
daha fazladır.
E) Erim genişliği (ranj) fazla olan özelliklerde çev-
renin etkisi, dar olanlara göre daha fazladır.
25
2010
KPSS
ÇÖZÜM
Boylamsal araştırmalarda aynı birey grubunun za-
man içinde farklı noktalarda tekrar tekrar incelen-
mesi söz konusudur. Örneğin aynı grup birey önce
2, sonra 6, sonra 12 yaşlarındayken incelenir.
Bebeklikten itibaren ayrı büyütülmüş bir grup ye-
tişkin ikiz üzerinde yapılan boylamsal araştırma-
ya göre ilk çocuklukta tek yumurta ikizlerinin çift
yumurta ikizlerine göre daha benzer davrandıkla-
rı ancak çocuklar büyüdükçe benzerliğin azaldığı
görülmüştür. Yetişkinlikte bu benzerliğin ikizlerin
dinsel, siyasal görüşlerinde, ilgi alanlarında ve eş
seçimlerinde daha az, sayısal ve sözel yetenek-
lerinde, yürüyüşlerinde, gülüşlerinde ve ses tonla-
rında ise daha fazla olduğu gözlenmiştir. Parça-
dan anlaşılabileceği gibi bazı davranışların gelişi-
minde (dinsel, siyasal görüş, ilgi alanları, eş seçi-
mi) çevre, bazılarında (sayısal ve sözel yetenek,
yürüyüş biçimi, gülüş, ses tonu) kalıtım daha bas-
kındır. Çevrenin etkisi yaşla birlikte artmış, kalıtım
ve çevrenin etkileri bireysel farklılıklara bağlı ola-
rak değişmiştir. Erim genişliği fazla olan dinsel, si-
yasal görüş, ilgi gibi alanlarda çevrenin etkisi, erim
genişliği nispeten daha dar olan yetenek, yürüyüş
biçimi, gülüş, ses tonu gibi özelliklerden daha faz-
la olmuştur. Yarı özdeş ikizler, çift yumurta ikizle-
rinden daha fazla ancak özdeş ikizlerden daha az
birbirine benzer. Parçaya dayanarak tek yumurta
ikizlerinde gelişimin çeşitli alanlarındaki etkileşi-
min, çift yumurta ikizlerinden daha fazla olabilece-
ği sonucuna ulaşılamaz. Çünkü bunu destekleyen
hiçbir açıklamaya yer verilmemiştir.
(Cevap D)
64. Öğretmen : Otomobile başka ne deriz?
Öğrenci : Araba.
Öğretmen : Araba ne işimize yarar?
Öğrenci : Arabaya bineriz.
Öğretmen : Bindiğimiz arabalara “taşıt” deriz.
Öğrenci : Öyleyse otomobil de bir taşıttır.
Piaget’nin bilişsel gelişim kuramına göre, yu-
karıdaki soru-cevap tekniğini uygulayan bir
öğretmen, öğrencisinde aşağıdaki süreçlerden
hangisinin gelişmesine yardımcı olmaya çalış-
maktadır?
A) Ayırt etme
B) Tümdengelim
C) Özümleme
D) Özelden özele akıl yürütme
E) Toplu monolog
 2010
KPSS EĞİTİM BİLİMLERİ

ÇÖZÜM Benmerkezci Düşünce (Kendine Odaklanma):

Piaget’ye göre insanlar var olan şemalarına uygun Olayları başkalarının bakış açısından görme ya
olmayan durum ve bilgilerle karşılaştıklarında zi- da başkalarının duygularını, gereksinimlerini fark
hinsel dengeleri bozulur. Bu dengeyi tekrar oluş- etme konusundaki yetersizlik olarak ifade edilebi-
turmak için 3 mekanizmadan birini kullanırlar. Bu lir. Kısaca çocuğun kendisini dünyanın merkezi-
bilgileri var olan şemalarımızdan birine yerleştir- ne koyup, olaylara sadece kendi bakış açısından
mek yani varılan bilgi ve şemaların içinde asimile bakmasıdır. Soru parçasında Beste’nin babasına
ederler. Buna özümleme (assimilation) denir (Yıl- “Sen bu masalı bilmiyorsun” diyerek karşı çıkma-
dırım, ed. 2008). Özümleme: Çocuğun, yeni bir sı, masalı sadece kendisinin ezberlediğinden emin
nesneyle / olayla karşılaştığında bu yeni nesneyi / olmasından yani benmerkezci düşünme yapısın-
olayı daha önce edindiği şemalar içinde şeklendi- dan kaynaklanmaktadır.
rerek açıklamaya çalışmasıdır. Özümleme yapan (Cevap D)
birey var olan şemalarını genişletir. Parçada yer
alan diyalogda da çocuğun karşılaştığı yeni duru-
mu, zihninde var olan bir şema içerisinde değer-
lendirdiği yani bilgiyi asimile ettiği (özümlediği) gö-
rülmektedir.
(Cevap C)
65. Dört yaşındaki Beste, babasına “Sana kitap oku-
yayım mı?” der ve bir hafta önce satın alınan ma-
sal kitabının resimlerine bakarak masalı okur gibi
anlatır. Daha önce annesi birkaç kez okuduğu için
66. Babası bir kâğıda 2 + 3 = yazar ve Banu’ya
masalı ezberleyen Beste, babasına masalı okur-
sonucun ne olduğunu sorar. Banu bir elinde 2, di-
ken bazı bölümleri unutur. Babası hatırlattığında,
ğerinde 3 parmağını kaldırıp parmaklarını 1’den
Beste ezberlediğinden emin, “Sen bu masalı bilmi-
başlayarak sayar ve sonucun 5 olduğunu söyle-
yorsun.” diyerek karşı çıkar.
yip boş kutunun içine yazar. Bununla birlikte, farklı
Piaget’nin bilişsel gelişim kuramına göre,
sayılarla birkaç toplama işleminin ardından, baba-
Beste’nin babasına karşı çıkmasının altında
sı 2 + 3 yazarak Banu’dan tekrar toplamasını ister.
yatan bilişsel süreç aşağıdakilerden hangisi
Banu bu işlemin sonucunu her defasında parmak-
olabilir?
larını kullanarak hesaplar, aynı sayfada daha önce
A) Özelden özele akıl yürütme yaptıklarına bakmayı düşünemez.
B) Uyum kurma
Piaget’nin bilişsel gelişim kuramına göre,
C) Odaktan uzaklaşma Banu’nun daha önce yaptığı işlemler için par-
D) Benmerkezci düşünme maklarını kullanıp aynı sayfada daha önce yap-
E) Aynılık-değişmezlik ilkesi tıklarına bakmayı düşünememesi, aşağıdaki
ÇÖZÜM bilişsel becerilerden hangisinin tam olarak ge-
Benmerkezci düşünme, kişinin dünyayı sadece lişmediğini gösterir?
kendi bakış açısından görmesi ve düşünmemizi
ve başkalarının bakış açılarını anlamakta güçlük A) Özelden özele akıl yürütme
yaşamasını tanımlar. Piaget, benmerkezci düşün- B) Tümevarımsal düşünme
me terimini, işlem öncesi aşamada olan çocukla-
C) Odaktan uzaklaşma
rın, durumları başka bir kişinin, örneğin anne ba-
banın görüş açısından görememesi anlamında D) Hipotetik düşünme
kullanmıştır (Plotnik, 2009).
E) Aynılık-değişmezlik ilkesi

26

EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
İşlem öncesi dönemdeki çocuklar henüz odaktan
uzaklaşma becerisini kazanamamışlardır. Bu ne-
denle gerçekleştirdikleri bir etkinlik dizinin ya dik-
katlerini en çok çeken anına ya da sonuna odak-
lanırlar. Yani bir etkinlik dizisinin öncesini, sonra-
sını değil, tek bir anını hatırlayabilirler. Çocuk bir
nesnenin ya da olayın anlık veya en çok ilgisini çe-
ken yönüne odaklanır. Bu nedenle, bir şeyin tek
bir özelliğine kendisini verir, diğer özelliklerini gö-
remez; andı anda birden fazla etkinliği gerçekleş-
tiremez. Odaktan uzaklaşamayan çocuk işlemle-
ri tersine çeviremez, tek yönlü akıl yürütür, koru-
numu kazanamaz. Soru parçasında Banu’nun 2+3
işleminin sonucunu bulmak için daha önce yaptı-
ğı işlemlere bakmak yerine her defasında aynı iş-
lemi tekrar etmesi odaktan uzaklaşamadığını gös-
termektedir.
(Cevap C)
67. VE 68. SORULARI AŞAĞIDAKİ PARÇAYA
GÖRE CEVAPLAYINIZ.
Suç ve Ceza romanının kısa özeti:
Maddi nedenlerle üniversite eğitimini yarıda bı-
rakan Raskolnikov iş bulamaz ve birçok kimse-
ye borçlanır. Vaktinin çoğunu hayal kurarak geçi-
ren Raskolnikov kendisinin de borçlu olduğu te-
feci Ivanovna’yı öldürmeyi aklından geçirir. Birini
öldürmeyi düşündüğü için kendinden nefret eden
Raskolnikov, insanların düşkünlüğünü kullanıp
servet edinen, kendi kardeşi Lizaveta’yı bile kul-
lanmaktan çekinmeyen ihtiyar bir kadını öldürme-
nin, binlerce kişiyi mutlu edecek yüce bir görev ol-
duğunu düşünerek yaşadığı çatışmadan kurtulur.
Lizaveta’nın dışarıda olduğunu öğrendiği bir ak-
şam tefecinin evine giden Raskolnikov, önce yaşlı
kadını daha sonra, o sırada eve gelip olanları gö-
ren Lizaveta’yı feci şekilde öldürür. Yaşadığı vic-
dan azabı yüzünden suçunu daha sonra polise iti-
raf etse de bu durum Raskolnikov’un zulme uğra-
yanları kurtarmak için tefeciyi öldürdüğü gerekçe-
sine ters düşer.
27
2010
KPSS
67. Kohlberg’in ahlaki gelişim kuramına göre,
Raskolnikov’un içinde bulunduğu evre ve bu
evrede bulunma nedeni aşağıdakilerin hangi-
sinde doğru eşleştirilmiştir?
Evre Neden
A) İtaat-ceza Lizaveta’ya yaptıklarından
ötürü, Ivanovna’yı cezalan-
dırdığından
B) Saf çıkarcı Borçlarından kurtulmak için
Ivanovna’yı öldürdüğünden
C) Kişilerarası Başkalarının yaşadığı sı-
eğilim kıntıları gidermek için cina-
yet işlediğinden
D) Kanun-düzen İşlediği suçu daha sonra
polise itiraf ettiğinden
E) Evrensel ahlak Cinayetlerden sonra vicdan
azabı duyduğundan
ÇÖZÜM
Kohlberg’e göre bireylerin içinde bulundukları ah-
laki gelişim evreleri gerçekleştirdikleri davranışlara
değil, bu davranışları dayandırdıkları gerekçelere
bakılarak değerlendirilir.
Saf çıkarcı evrede birey “karşılık” ilkesiyle davra-
nır. Doğru davranış bireye fayda sağlayan davra-
nıştır. Birey ilk kez diğer insanların da ihtiyaçları
olduğunu görmekle birlikte, öncelik kendi ihtiyaç-
larının karşılanmasındadır. Doğru davranış, kişiyi
tatmin eden davranıştır. Sevgi, adalet, bağlılık gibi
kavramlar yerine pragmatik alışveriş söz konudur.
Bireyin kendi istek ve gereksinmeleri, başkaları-
nınkinden daha önceliklidir. Bir kişinin borçlarından
kurtulabilmek için başka bir kişiyi öldürmesi doğru-
dan kendi faydasına dönük, önceliği kendi ihtiyaç-
larına gösterdiği davranış şeklidir ve saf çıkarcıdır.
Nitekim soru parçasında da Raskolnikov’un borç-
larından kurtulabilmek için Ivanovna’yı öldürmesi
saf çıkarcı davrandığını göstermektedir.
Peki, diğer seçeneklerde belirtilen açıklamalar ne-
den içinde bulunduğu evreyi açıklayıcı değildir?
- İtaat ceza evresinde birey başkalarını cezalan-
dırma değil, cezadan kaçınma mantığıyla ha-
reket eder. Yani doğru davranış bireyi cezadan
kurtaran davranıştır.
- Kişilerarası uyum evresinde doğru davranış
eş, dost, komşu, öğretmen, arkadaş, akraba
vb. gibi sınırlı bir sosyal çevre için yapılır. Yani
doğru davranış bireyin içinde bulunduğu sos-
 2010
KPSS
yal çevreyi mutlu etmek, iyi çocuk olabilmektir.
Kişilerarası uyum evresinde tüm insanlık göze-
tilmek, tanıdık, bildik kişiler ön plandadır.
- Kanun düzen evresinde ise birey için doğru
davranış yasaya kanuna uygun davranıştır. Bir
kişinin işlediği suçu polise itiraf etmesi onun
kanun düzen evresinde olduğunu göstermez.
Eğer kişi kanun düzen evresinde olsaydı zaten
böyle bir davranışta bulunmazdı.
- Evrensel ahlak evresinde ise yaşamda hiçbir
şeyin bir insanın yaşamından daha değerli ola-
mayacağı anlayışı yatar. Hiç şüphe yok ki bu
evreye ulaşmış bir kişinin bir başkasını alacak
– verecek gibi bir meseleden ötürü öldürmesi
söz konusu olamaz.
(Cevap B)
68. Raskolnikov’un aşağıdaki savunma mekaniz-
malarından hangisini öncelikle kullanarak ya-
şadığı çatışmadan bir süreliğine kurtulduğu
söylenebilir?
A) Mantığa bürüme
B) Hayal kurma
C) Ödünleme
D) Yüceltme
E) Karşıt tepki oluşturma
ÇÖZÜM
Mantığa Bürüme (Bahane Bulma): Bireyin, ço-
ğunlukla kişisel yetersizliklerinden kaynaklanan
bir durum nedeniyle, gerçekleştiremediği istek ve
amaçlarını, doğru gibi görünen fakat doğru olma-
yan nedenler üreterek durumunu mazur göster-
meye çalışmasıdır. Birey bu sayede davranışlarını
haklı gösterir ya da ulaşamadığı amaçlarına ilişkin
hayal kırıklıklarını örtbas eder.
Parçada Raskolnikov’un, insanların düşkünlüğünü
kullanıp servet edinen, kendi kardeşi Lizaveta’yı
bile kullanmaktan çekinmeyen ihtiyar bir kadını öl-
dürmenin binlerce kişiyi mutlu edecek yüce bir gö-
rev olduğunu düşünerek yaşadığı çatışmadan kur-
tulması, doğrudan mantığa bürüme mekanizması-
nın kullanıldığını göstermektedir. Raskolnikov bu
sayede durumunu mazur göstermeye çalışmıştır.
(Cevap A)
28
EĞİTİM BİLİMLERİ
69. Başarı güdüsü; engelleri aşma, çaba harcama, zor
bir görevi en kısa sürede ve en iyi şekilde yapma-
ya çalışma olarak tanımlanmaktadır.
Buna göre, çocukların başarı güdüsünü güç-
lendirmek isteyen anne babalara önerilecek en
uygun yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?
A) Çocuğa bir şey yaptırmanın değil, çocukla bir
şey yapmanın önemli olduğunu bilmeleri
B) Çocuğa başarısızlığın mutsuzluk getireceğini
anlatmaları
C) Çocuğu başarılı olsun olmasın sevmeleri ve
bunu ona ifade etmeleri
D) Çocuğu erken yaştan başlayarak davranışları-
nın sorumluluğunu almaya teşvik etmeleri
E) Çocuğa ulaştığı yerin yeterli olmadığını, daha
çok çaba gösterirse daha iyi olabileceğini an-
latmaları
ÇÖZÜM
Başarı güdüsü, bireylerin sahip oldukları karakte-
ristik özellikleri – kişilik yapısının bir parçası – ola-
rak ele alınır. Erikson’a göre başarı güdüsünün ka-
zanılması 7 – 11 yaş arasında, başarıya karşı aşa-
ğılık döneminde gerçekleşmektedir. Bununla bir-
likte Erikson’a göre her gelişim dönemi kendinden
önceki dönemlere dayalıdır ve sonraki dönemleri
etkileyici niteliktedir.
Erikson’a göre başarı güdüsü, bireyin özerkliğiy-
le yakından ilgilidir. Özerkliğini kazanamamış bi-
reylerin başarı güdüsünü kazanması düşünüle-
mez. Bireylerin özerkliğini kazanabilmelerinin te-
mel koşulu, başarıyla yerine getirebileceği düzey-
de sorumluluklar vermektir. Çocuğu erken yaşlar-
dan başlayarak davranışlarının sorumluluğunu al-
maya teşvik etmek, başarı güdüsünün kazanılma-
sında oldukça önemli bir etkendir.
Çocuklar bu dönemde, yetişkinler gibi davranma-
ya, onların kullandıkları aletleri kullanmaya ve tek
başlarına problem çözmeye, bir şeyler üretmeye
çabalar. Önemli olan çocukların bu ve benzeri ça-
balarının desteklenmesi ve pekiştirilmesidir. Bu
sayede çocukta başarı duygusu gelişecektir.
(Cevap D)

EĞİTİM BİLİMLERİ
70. Gülce ile annesi oynamaktadır.
Gülce : Anne bana “Kızım ne yapıyorsun?”
diye sor.
Anne : Kızım ne yapıyorsun?
Gülce : Gemi yüzdürüyorum.
Gülce : Şimdi de “Nereye gidiyorsun?” diye
sor.
Anne : Nereye gidiyorsun?
Gülce : Anneanneme gidiyorum.
Yukarıdaki karşılıklı konuşmada Gülce’nin
davranışları dil gelişimiyle ilgili aşağıdaki kav-
ramlardan hangisiyle açıklanabilir?
A) İçsel konuşma
B) Telgraf konuşması
C) Yansıtıcı konuşma
D) Toplu monolog
E) Benmerkezci dil
ÇÖZÜM
Gülce ile annesi arasındaki karşılıklı konuşma in-
celendiğinde, Gülce’nin hayal dünyasında oluştur-
duğu oyunu - sembolik oyun - ortaya koyabilmek
için annesinden kendisine çeşitli sorular yöneltme-
sini istediği görülmüştür. Gülce’nin bu davranışı
doğrudan “benmerkezci dil” in özelliklerini sergile-
mektedir.
Benmerkezci dili kullanan çocuklar,
- Sadece kendileri hakkında konuşur,
- Dışsal konuşmanın özelliklerini barındırır,
- Çevrelerinde duydukları konuşmaları aynen
tekrar eder,
- Düşündükleri durumları ortaya koyabilmek için
çevresindeki insanlardan çeşitli sorular yönelt-
mesini ister,
- Gerçekleştirdiği eylemleri – sanki karşılarında
birisi varmışçasına – sesli olarak anlatır.
Gülce annesinden kendisine çeşitli sorular yönelt-
mesini isterken, aslında kendisi hakkında (gerçek-
leştirdiği sembolik oyunla ilgili) açıklamalar yap-
maya çalışmaktadır.
(Cevap E)
29
2010
KPSS
71. Lise 2. sınıf rehber öğretmeni Işıl Hanım “Ergen-
lerde Bağlanma Biçimleri” adlı bir seminere katıl-
dıktan sonra, öğrencilerinin arkadaşlarına bağlan-
ma biçimleriyle sosyal bir etkinliğe birlikte katılma
istekleri arasında ilişki olabileceğini düşünür. Öğ-
rencilerine sosyometri uygular ve aşağıdaki sos-
yogramı hazırlar. Sosyogramda etkinliğe birlikte
gitme isteğini düz, bunu reddetmeyi ise kesikli çiz-
gilerle gösterir. Ayrıca çift yönlü ilişkileri ile tek yön-
lü ilişkileri ise → ile belirtir.


 
Kaçınmalı bağlanma biçimine sahip olanların
kendilerini ve başkalarını olumsuz gördükleri,
reddedilme korkusuyla yakın ilişkilerden uzak
durdukları düşünüldüğünde, yukarıdaki sos-
yogramda bu tanıma uygun öğrenciler aşağı-
dakilerden hangisi olabilir?
A) Yalnız F B) K ve S
C) L ve M D) M ve T
E) L, M ve T
ÇÖZÜM
• Sosyometri uygulama sonuçlarını gösteren bir
“sosyogram” verilmiştir.
• Bu sosyogramın, “öğrencilerin sınıftaki diğer
öğrencilerden hangileriyle sosyal bir etkinliğe
birlikte katılmak istedikleri, hangileriyle birlikte
katılmak istemedikleri” sorusu doğrultusunda
oluşturulduğu belirtilmiştir. Sosyogramda et-
kinliğe birlikte katılma isteği düz, bunu reddet-
me ise kesikli çizgilerle gösterilmiştir. Yine sos-
yogramda karşılıklı seçim ve tek yönlü ilişkiler
içinde farklı işaretler kullanılmıştır.
• “Öğrencilerin sosyal bir etkinliğe birlikte ka-
tılma istekleri” ile “öğrencilerin arkadaşlarına
bağlanma biçimleri” arasında ilişki olduğunun
da belirtildiği soruda, “kaçınmalı bağlanma” bi-
çimine sahip öğrencilerin sosyogramda verilen
hangi öğrenciler olduğu sorulmuştur.
 2010
KPSS
• Kaçınmalı bağlanma biçimine sahip öğrencile-
rin kendilerini ve başkalarını olumsuz gördük-
leri, reddedilme korkusuyla yakın ilişkilerden
uzak durdukları açıklanmıştır.
Bu bilgiler ışığında sosyogram değerlendirildiğin-
de;
• F öğrencisinin, sınıftaki hiçbir öğrenci için, sos-
yal bir etkinliğe birlikte katılma isteği belirtme-
diği, sınıftan 3 öğrenciyi (S, L ve K öğrencile-
ri) ise sosyal bir etkinliğe birlikte katılmak is-
temediği kişiler olarak belirttiği görülmektedir.
Öyleyse, F öğrencisi, kaçınmalı bağlanma biçi-
mine sahiptir.
(Cevap A)
72. Bebeklerin ilk birkaç ay içindeki tepkilerinin bir kıs-
mının doğuştan geldiği, bir kısmının da öğrenme
yoluyla sonradan kazanıldığı bilinmektedir.
Bir bebeğin aşağıdaki tepkilerinden hangisinin
öğrenme yoluyla kazanıldığı sonucuna varıla-
bilir?
A) Biberondan emdiği süt çok sıcak olduğunda
ağzından püskürtmesi
B) Uzunca bir süre altı ıslak kalınca ağlamaya
başlaması
C) Elini, ayağını ısırarak seven bir yetişkini gö-
rünce ağlamaya başlaması
D) Değiştirilmek için alt bezi açıldığında ellerini,
ayaklarını oynatması
E) Hareket eden bir nesneyi gözleriyle takip et-
mesi
ÇÖZÜM
Öğrenme, insanoğlunun kendi yaşantılarına ve
çevresindeki insanların geçmiş yaşantılarına da-
yanır. Öğrenme hangi kaynağa dayanırsa dayan-
sın, davranışlarımızda az ya da çok kalıcı – izli
davranış değişikliğine yol açar. Bir davranışın de-
ğişmesi demek eskiden yapılamayan bir hareketin
yapılabilmesi, bilinmeyen bir şeyin bilinir hale gel-
mesi, bir görüş ya da düşünüşün benimsenmesi
ya da bırakılması anlamına gelir. Başka bir deyişle
öğrenmeden söz edebilmek için öncelikle yaşantı-
dan söz edilmesi gerekir. Eğer uyarıcı – tepki ara-
sında doğuştan getirilen bir bağ varsa bu durum
öğrenme olarak nitelendirilemez. Buna göre elini,
ayağını ısırarak seven bir yetişkini gören bebeğin
ağlamaya başlaması öğrenilmiş davranış olarak
değerlendirilmelidir.
(Cevap C)
30
EĞİTİM BİLİMLERİ
73. Aşağıdakilerden hangisi koşulsuz tepki örne-
ğidir?
A) Yılan görünce korkma
B) Utanınca yanakların kızarması
C) Komik bir olaya gülme
D) Sıcak havada terleme
E) Oyunda hile yapılmasına öfkelenme
ÇÖZÜM
Koşulsuz (Doğal) Tepki: Koşulsuz uyarıcıya veri-
len tepkilere koşulsuz tepki denir. Koşulsuz uyarı-
cı öğrenilmemiş olduğuna göre, koşulsuz tepki de
öğrenilmemiştir. Doğduğumuz ilk günden beri sa-
hip olduğumuz tepkilerdir.
Yılanı görünce korkma, utanınca yanakların kızar-
ması, komik bir olaya gülme, oyunda hile yapılma-
sına öfkelenme öğrenilmiş davranışlardır. Bu ne-
denle koşulsuz tepki olamazlar. “Sıcak havada ter-
leme” örneğinde ise “sıcak hava” koşulsuz uyarı-
cı, “terleme” koşulsuz tepkidir. Organizmamızın bu
tepkisi doğuştan getirilmiş, öğrenilmemiştir.
(Cevap D)
74. Caddede karşıdan karşıya geçerken duyduğu bir
korna sesinin hemen ardından kendisini arabanın
altında bulan bir kişi, bu olaydan sonra ne zaman
bir korna sesi duysa kapalı bir mekânda olsa bile
yerinden sıçramaktadır.
Bu kişinin korna sesini duyunca yerinden sıç-
ramasının temelinde davranışçı yaklaşıma
göre aşağıdakilerden hangisi yatmaktadır?
A) Bilinçaltı süreçler
B) Tepkisel koşullanma
C) Ayırt etme
D) Edimsel koşullanma
E) Genelleme
ÇÖZÜM
Tepkisel koşullanma, aralarında doğal hiçbir ilişki
bulunmayan iki uyarıcının birbiriyle ilişkilendirilme-
si sonucunda, birine koşulsuz (doğal) olarak veri-
len tepkinin, diğerine de koşullu (yapay) olarak ve-
rilir hâle gelmesidir.
 2010
EĞİTİM BİLİMLERİ KPSS

Caddede karşıdan karşıya geçerken duyduğu kor-
na sesinin hemen ardından kendini arabanın al-
tında bulan kişinin bu olaydan sonra ne zaman
bir korna sesi duysa yerinden fırlaması örneğinde
korna sesi artık koşullu uyarıcı haline gelmiş, birey
bu sese yerinden fırlayarak koşullu tepkide bulun-
muştur. Süreç, tepkisel koşullanma ilkelerine uy-
gundur.
(Cevap B)
76. Şiddetli gürültüden korkan bir çocuk birkaç kez
gök gürlemesinden önce şimşek çıktığına tanık
olur. Daha sonra şimşek çakar çakmaz henüz gök
gürlemeden korku tepkisi vermeye başlar.
Bir tepkisel koşullama olayını anımsatan bu
örnekte (I) gök gürültüsü, (II) şimşekten kork-
ma, (III) gök gürültüsünden korkma ve (IV) şim-
şek çakmasına işaret eden kavramlar aşağıda-
kilerin hangisinde doğru sırada verilmiştir?

I II III IV
Koşulsuz Koşullu Koşulsuz Koşullu
A)
uyarıcı tepki tepki uyarıcı
Koşulsuz Koşulsuz Koşullu Koşullu
B)
uyarıcı tepki tepki uyarıcı
Koşullu Koşullu Koşulsuz Koşulsuz
C)
uyarıcı tepki tepki uyarıcı
Koşulsuz Koşulsuz Koşullu Koşullu
D)
tepki uyarıcı tepki uyarıcı
75. Aşağıdakilerden hangisi koşullu tepki örneği- Koşulsuz Koşullu uya- Koşulsuz Koşullu
E)
dir? uyarıcı rıcı tepki tepki
ÇÖZÜM
A) Soğuk suya dalınca titreme
Koşulsuz Uyarıcı: Organizma üzerinde etkisi do-
B) Ani ve şiddetli bir gürültüde yerinden sıçrama
ğuştan var olan, öğrenilmemiş uyarıcılardır. Yani
C) Sıcak bir nesneye değince elini geri çekme doğduğumuz ilk günden beri bu uyarıcılara zaten
D) Kar yağdığını görünce ürperme otomatik olarak tepki veririz. Verilen tepki o türdeki
E) Burna toz kaçınca hapşırma bütün organizmalarda ortaktır.
Koşulsuz (Doğal) Tepki: Koşulsuz uyarıcıya veri-
ÇÖZÜM len tepkilere koşulsuz tepki denir. Koşulsuz uyarı-
cı öğrenilmemiş olduğuna göre, koşulsuz tepki de
Koşullu Tepki: Koşullu uyarıcıya verilen tepkidir.
öğrenilmemiştir. Doğduğumuz ilk günden beri sa-
Koşullu uyarıcı öğrenilmiş olduğuna göre, koşullu
hip olduğumuz tepkilerdir.
tepki de öğrenilmiştir.
Koşullu Uyarıcı: Organizma için başlangıçta her-
Aşağıdaki ikililer arasında koşulsuz uyarıcı – ko- hangi bir tepki oluşturmayan uyarıcının (nötr uya-
şulsuz tepki ilişkisi bulunmaktadır. Yani öğrenilme- rıcı), koşulsuz uyarıcıyla eşleştirilmesi sonucunda,
miş tepkiler yer almaktadır: nötr uyarıcı, koşullu uyarıcı hâline dönüşür. Yani
Soğuk su – titreme aslında bütün koşullu uyarıcılar başlangıçta (ko-
şullanmadan önce) nötr uyarıcı konumundadır.
Ani ve şiddetli gürültü – sıçrama
Buna göre, koşullu uyarıcı öğrenilmiş bir uyarıcı-
Sıcak bir nesneye değme – eline geri çekme dır.
Toz – hapşırma Koşullu Tepki: Koşullu uyarıcıya verilen tepkidir.
Ancak “kar yağdığını görünce ürperme” örneğin- Koşullu uyarıcı öğrenilmiş olduğuna göre, koşullu
tepki de öğrenilmiştir.
de verilen ürperme tepkisi karın görüntüsüne karşı
gerçekleşmiştir, yani öğrenilmiş bir tepki söz konu- Parçada belirtilen durum incelendiğinde,
sudur. Bu durumda “karın görüntüsü” koşullu uya- i. Gök gürültüsü – Gök gürültüsünden korkma
rıcı, bu görüntü karşısında verilen “ürperme” tepki- Ani ve yüksek bir ses karşısında verilen korku tep-
si koşullu tepkidir. kisi otomatiktir. Yani bu öğrenilmemiş, doğuştan
(Cevap D) getirilen bir tepkidir.

31
 2010
KPSS
O halde gök gürültüsü koşulsuz uyarıcı, gök gürül-
tüsünden korkma ise koşullu tepki dir.
ii. Gök gürültüsünün hemen öncesinde şimşeğin
çarpması sonucunda şimşek ile gök gürültüsü yer
değiştirmiş, birine doğal olarak verilen tepkinin di-
ğerine yapay olarak verilmesi sağlanmıştır. Bu du-
rumda başlangıçta nötr uyarıcı olan şimşek çarp-
ması, koşulsuz uyarıcı olan gök gürültüsü ile yer
değiştirir. Şimşek koşullu uyarıcı hâline gelir, şim-
şekten korkma da koşullu tepkidir.
(Cevap A)
77. Aşağıdakilerden hangisi edimsel koşullanma
kuramına göre bir davranışın kazanılmasına
örnek verilebilir?
A) Ödevini yapmadığı için öğretmeninden azar
işiten arkadaşını gören bir öğrencinin düzen-
li olarak ödev yapmaya başlaması
B) Bir öğrencinin 7. ve 8. sınıfta aldığı fen ve tek-
noloji dersinde başarısız olduğu için 9. sınıfta
alacağı fizik ve kimya derslerinde de başarısız
olacağına inanması
C) Türkçe dersinde yazdığı şiir nedeniyle öğret-
meninden övgü alan bir öğrencinin şiire ilgi
duyması ve şiir yazmaya devam etmesi
D) Geometri dersinden hoşlanan bir öğrencinin
analitik geometri dersine de ilgi duyması
E) Fizik dersinde açığını kapatmak için çok ça-
lışan bir öğrencinin kimya dersindeki konuları
daha kolay öğrenmesi
ÇÖZÜM
Edimsel davranışta, tepkisel davranıştan farklı
olarak organizma önce bir davranışta bulunur. Bu
davranış herhangi bir uyarıcı olmadan, kendiliğin-
den yapılır, ardından yapılan davranışa göre uya-
rıcı verilir. Organizma davranışın ardından gelen
uyarıcıyı beğenirse davranışı tekrar eder, beğen-
mezse bu davranışı tekrarlamaz. Yani davranışı
ortaya çıkarttığı sonuçları kontrol eder.
“Türkçe dersinde yazdığı şiir nedeniyle öğretme-
ninden övgü alan bir öğrencinin şiire ilgi duyma-
sı ve şiir yazmaya devam etmesi” örneğinde öğ-
rencinin şiir yazmaya devam etmesi yani davranı-
şı tekrarlaması öğretmeninden övgü almasının so-
nucudur. Başka bir deyişle davranışı ortaya çıkart-
tığı sonuçları kontrol etmektedir.
32
EĞİTİM BİLİMLERİ
Belirtilen soruda (A) seçeneğinde sosyal öğren-
me, (B) seçeneğinden öğrenilmiş çaresizlik – tep-
kisel koşullanma –, (D) seçeneğinde uyarıcı genel-
lemesi – tepkisel koşullanma –, (E) seçeneğinde
ise olumlu aktarma süreçlerine yer verilmiştir.
(Cevap C)
78. Öğrencilerinin sınıf tartışmalarına katılmalarını an-
cak tartışmaların derste işlenen konuyla sınırlı kal-
masını isteyen bir öğretmen, bu amaçla önce öğ-
rencilerini konuyla ilgili konuşup konuşmadıklarına
bakmaksızın her söz alışlarında, sınıfın çoğunlu-
ğunun tartışmalara katıldığını gördükten sonra da
sadece işlenen konuyla ilgili bir şeyler söyledikle-
rinde ödüllendirir.
Öğretmenin öğrencilerin sınıf tartışmalarına
katılmalarını sağlamak için kullandığı teknik
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Projektif
B) Model oluşturma
C) Tepkisel koşullanma
D) Alıştırma
E) Kademeli yaklaşma
ÇÖZÜM
Hedeflenmiş, istenilen bir davranışın kazandırıla-
bilmesi için, davranışın daha basit davranış basa-
maklarına bölünerek öğretilmesine kademeli yak-
laşma denir. Bunu sağlamak için davranış basa-
maklarına ayrılan hedef davranış, her doğru ba-
samağın ardından pekiştirilir ve bir üst basamağa
geçilir. Pekiştirmeye, organizmanın yapmakta ol-
duğu davranışlar arasından, hedef davranışa en
yakın olanı belirlenerek başlanır.
Öğrencilerinin sınıf tartışmalarına katılmalarını an-
cak tartışmaların derste işlenilen konuyla sınırlı
kalmasını isteyen öğretmenin bu amaçla önce öğ-
rencilerin konuyla ilgili konuşup konuşmadıklarına
bakmaksızın her söz alışlarında, sınıfın çoğunlu-
ğunun tartışmalara katıldığını gördükten sonra da
sadece işlenen konuyla ilgili bir şeyler söyledikle-
rinde ödüllendirmesi kademeli yaklaşma sürecine
uygundur.
(Cevap E)

EĞİTİM BİLİMLERİ
79. Anne ve babası sık sık tartışan bir öğrenci, evdeki
huzursuzluk ortamından kaçınmak için dersler bit-
tikten sonra çeşitli bahaneler üreterek okulda kal-
ma süresini uzatır.
Öğrencinin bu davranışı aşağıdakilerden han-
gisiyle açıklanabilir?
A) Duyarlılaşma
B) Psikolojik tepkisellik
C) Davranışta kontrast
D) Öğrenilmiş çaresizlik
E) Olumsuz pekiştirme
ÇÖZÜM
Ortamda bulunan olumsuz pekiştirecin (yani orga-
nizmanın istemediği bir şeyin) ortamdan çıkartıl-
ması sonucu oluşan duruma olumsuz pekiştirme
denir. Organizmanın istemediği bir durumla karşı-
laşmamak için yaptığı davranışlar da (kaçınma) bu
kapsamda değerlendirilebilir.
Anne ve babası sık sık tartışan bir öğrencinin, ev-
deki huzursuzluk ortamından kaçınmak için ders-
ler bittikten sonra çeşitli bahaneler üreterek okul-
da kalma süresini uzatması, istemediği bir durum-
la (evdeki huzursuzluk ortamı) karşılaşmamak için
gerçekleştirdiği bir davranıştır. Öğrenci bu davra-
nışıyla kendini olumsuz pekiştirmektedir.
(Cevap E)
80. “Yıllardır piyango bileti alıyorum. Çevremdeki her-
kese az ya da çok bir ikramiye çıktı. Bana bir kez ol-
sun amorti bile çıkmadı. Artık bilet almayacağım.”
Örnekteki kişinin kendisine amorti bile çıkma-
dığı gerekçesiyle bilet almaktan vazgeçmesi
bir davranışın sürdürülmesinde aşağıdakiler-
den hangisinin önemli bir rol oynadığını gös-
termektedir?
A) Pekiştirme B) Şans
C) Alışkanlık D) Genelleme
E) Ayırt etme
33
2010
KPSS
ÇÖZÜM
Edimsel koşullanmada bir davranışın devamlılığı
sonucuna bağladır.
Yıllardır piyango bileti alan ancak bir türlü amor-
ti bile kazanamayan bir kişinin artık piyango bile-
ti almaması, davranışın pekiştirilmemesi yüzün-
den gerçekleşmiştir. Bu duruma göre bir davranı-
şın sürdürülmesinde pekiştirme önemli bir rol oy-
namaktadır.
(Cevap A)
81. Bir otomobil tamir ustası, çırak olarak işe başlayan
bir genci teşvik etmek amacıyla bir şeyler öğren-
mek için gösterdiği her çabayı aferin diyerek pe-
kiştirmiş ve başlangıçta her aferin deyişinden son-
ra çırağın öğrenme gayretinin biraz daha arttığını
gözlemiştir. Ancak bir süre sonra usta, aferin de-
mesinin çırağı ilk günlerdeki kadar gayrete getir-
mediğini fark etmiştir.
Ustanın övgüsünün çırağı gayrete getirme iş-
levinin bir süre sonra azalmasının nedeni aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) Çırak, neyi iyi neyi kötü yaptığını kendisi de-
ğerlendirebilecek duruma gelmiştir.
B) Çırağın ustasına duyduğu sevgide azalma ol-
muştur.
C) Öğrenme davranışı koşulsuz uyarıcı tarafın-
dan izlenmediği için sönmeye başlamıştır.
D) Uyarıcı ile tepki arasındaki bağlantı kopmuştur.
E) Alışma nedeniyle övgünün pekiştirici değeri
azalmıştır.
ÇÖZÜM
Pekiştirme sürecinde sürekli aynı pekiştiricinin kul-
lanılması bir süre sonra bu pekiştiriciye alışmaya
yol açar.
Koşullu uyarıcı bir süre tek başına verildiğinde,
önce tepki miktarında azalma görülür. Yani orga-
nizma bu uyarıcıya eskisinden daha az tepki ve-
rir. Bu aşamada alışma gerçekleşir. Başka bir de-
yişle, pekiştirme sadece koşullu uyarıcı ile yapılı-
yorsa, organizma bu uyarıcıyı eskisi kadar değerli
görmez, değerinde azalma olur.
Pekiştirme devam ettiği halde tepkinin azalması ya
da ortadan kalkması alışma olarak açıklanır.
 2010
KPSS
Parçadaki örnekte ustanın sürekli aynı pekiştiri-
ciyi kullanması –aferin–, bu pekiştiricinin değerini
azaltmış, alışma gerçekleşmiştir.
(Cevap E)
82. Bir öğretmen ders sırasında konuşarak sınıfın dü-
zenini bozan bir öğrencisinin bu davranışını bas-
tırmak için onu sınıftan çıkararak cezalandırmıştır.
Ancak öğretmenin beklentisinin aksine öğrencinin
derste konuşma davranışı artmıştır.
Bu örnek, öğretmenlerin cezayı bir davranış
kontrol tekniği olarak kullanırken aşağıdakiler-
den hangisini dikkate almaları gerektiğine işa-
ret etmektedir?
A) Birinci tip cezanın daha etkili olabileceği du-
rumlarda ikinci tip cezanın kullanılmaması ge-
rektiğini
B) Ceza olarak niteledikleri bir eylemin öğrenci
için aslında bir pekiştireç işlevi görüp görme-
diğini
C) Cezanın yapılan davranışla orantılı olması ge-
rektiğini
D) Nasihat edilmeden uygulanan bir cezanın etki-
sinin sınırlı olabileceğini
E) Uygulanan cezanın şiddetinin her seferinde
artırılması gerektiğini
ÇÖZÜM
Ders sırasında konuşarak sınıfın düzenini bozan
bir öğrencinin bu davranışını bastırmak için onu
sınıftan çıkararak cezalandıran öğretmen, her ne
kadar öğrencisine II. tip ceza uyguluyormuş gibi
gözükse de bu durum öğrenci için pekiştirme anla-
mı üstlenmiş olabilir.
Eğer öğrenci derste olmak istemiyorsa ve konuşa-
rak dersin düzenini bozunca öğretmen tarafından
dersten çıkartılıyorsa bu sayede istemediği bir du-
rumdan – dersten – kurtulmuş olmaktadır. Bu du-
rum öğrenciyi olumsuz pekiştirmiştir.
Olumlu pekiştirilen davranışlar kadar, olumsuz pe-
kiştirilen davranışların da sıklığı artmaktadır. Haliyle
bu öğrenci ne zaman dersten çıkmak istese konu-
şarak sınıfın düzenini bozmaya devam edecektir.
(Cevap B)
34
EĞİTİM BİLİMLERİ
83. Bir sürücü trafikte kendi aracını sıkıştıran başka bir
araç sürücüsüne korna çalarak küfür etmiştir. Bu
sırada araçta bulunan üç yaşındaki kızı bu olaya
tanık olmuştur. Daha sonra babasının her korna
çalışında kız küfür etmiştir.
Bu örnekte korna sesi küçük kızın küfür etme
davranışını kontrol eden ne tür bir uyarıcıdır?
A) Pekiştirici B) İtici
C) Koşulsuz D) Ayırt edici
E) Özendirici
ÇÖZÜM
Bir davranış, daima belirli bir uyarıcı ya da ortam-
dayken pekiştirilirse, bir süre sonra bu uyarıcı ya
da ortamın kendisi, davranış için ayırt edici hâle
gelir. Davranışı kontrol eden bu uyarıcıya ayırt edi-
ci uyarıcı denir. Bir sürücünün trafikte kendi aracı-
nı sıkıştıran başka bir araç sürücüsüne korna ça-
larak küfür etmesinin ardından o anda araçta bu-
lunan üç yaşındaki kızın, babasının her korna çalı-
şında küfür etmesi örneğinde korna sesi, küçük kı-
zın küfür etme davranışını kontrol eden ayırt edici
uyarıcı hâline gelmiştir.
(Cevap D)
84. İşine giderken kullandığı yolda tamirat başlama-
sı nedeniyle bir hafta boyunca daha uzun olan bir
başka yolu kullanmak zorunda olan bir sürücü, ta-
mirat bittiği hâlde uzun yolu kullanmaya devam et-
tiğini fark etmiştir.
Sürücünün uzun yolu kullanmaya devam et-
mesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) Duyarlılık kazanma
B) Alışkanlık kazanma (oluşması)
C) İkinci derece koşullanma
D) Gizil öğrenme
E) Olumsuz öğrenme
ÇÖZÜM
Rutin hâle gelen etkinlik ya da kişilerde olası deği-
şikliklerin fark edilmemesi, alışkanlık kazanma ola-
rak açıklanır. Bu duruma göre, işyerine giderken
kullandığı yolda tamirat başlayınca bir hafta bo-
yunca daha uzun yolu kullanan sürücünün tamirat
bittiği hâlde uzun yolu kullanmaya devam etmesi,
alışkanlık kazanmanın sonucudur.
(Cevap B)

EĞİTİM BİLİMLERİ
85. Antrenmanlarda son derece gayretli bir şekilde ça-
lıştığı hâlde teknik direktörü tarafından maçlarda
oynatılmayan bir futbolcu antrenmanlarda giderek
daha az çalışır hâle gelmiş ancak teknik direktörün
kendisini bir maçta oynatmasının ardından antren-
manlarda tekrar aynı gayretle çalışmaya başla-
mıştır.
Yukarıda verilen örneğe dayanarak aşağıdaki
sonuçlardan hangisine varılabilir?
A) Bir davranışın devamının sağlanmasında sü-
rekli pekiştirme aralıklı pekiştirmeden daha et-
kilidir.
B) Sönen bir davranış pekiştirilmese de kendili-
ğinden geri gelebilir.
C) Bir bireyin güdülenme düzeyini artırmak için
önce onu engellemek yaralıdır.
D) Sönmeye yüz tutan bir davranışın yeniden
gösterilmesi için birkaç kez pekiştirilmesi ye-
terli olabilir.
E) Davranışlarının pekiştireçle sonuçlanmama-
sı bireyde olumsuz duyguların oluşmasına yol
açar.
ÇÖZÜM
Pekiştirilmeyen davranışlar zamanla söner. Sön-
müş bir davranış iki şekilde tekrar ortaya çıkabilir:
i. Herhangi bir şekilde pekiştirilmediği halde kendi-
liğinden geri gelebilir.
ii. Birkaç kez pekiştirilerek davranış tekrar canlan-
dırılabilir.
Antrenmanlarda son derece gayretli bir şekilde ça-
lıştığı halde teknik direktörü tarafından maçlarda
oynatılmayan bir futbolcunun giderek daha az ça-
lışmaya başlaması, davranışın sönmeye yüz tut-
tuğunu gösterir. Teknik direktör bu futbolcuyu bir
maçta oynatınca – pekiştirince – oyuncunun ant-
renmanlarda aynı gayretle çalışmaya başlaması,
sönmeye yüz tutan bir davranışın yeniden göste-
rilmesi için birkaç kez pekiştirilmesinin yeterli ola-
bildiğini göstermektedir.
(Cevap D)
35
2010
KPSS
86. Evde istediklerini ağlayarak yaptırabilen bir çocuk,
okula başladıktan sonra kısa bir süre içinde aynı
davranışın işe yaramadığını öğrenir ve okulda is-
tediklerini ağlayarak yaptırmaktan vazgeçer. Buna
karşın evde ağlayarak istediklerini yaptırmaya ça-
lışma sıklığında bir artma görülür.
Çocuğun evde isteklerini ağlayarak yaptırma-
ya çalışmasının sıklığındaki artış aşağıdakiler-
den hangisiyle açıklanabilir?
A) Davranışta kontrast
B) Sınama-yanılma
C) İkinci derece koşullama
D) Sezgisel öğrenme
E) Psikolojik tepkisellik
ÇÖZÜM
Ayırt edici bir uyarıcının bulunduğu ortamda pekiş-
tirilen davranışların sıklığında artma, pekiştirilme-
yen davranışların sıklığında ise azalma gözleni-
yorsa, bu duruma davranışta kontrast adı verilir.
Evde istediklerini ağlayarak yaptırabilen bir ço-
cuğun okula başladıktan kısa bir süre içinde aynı
davranışın işe yaramadığını öğrenince okulda is-
teklerini ağlayarak yaptırmaktan vazgeçmesine
karşın evde ağlayarak istediklerini yaptırmaya ça-
lışma sıklığında artışın gözlenmesi davranışta
kontrast tanımına uygundur.
Örnekte ev ve okul ayırt edici uyarıcı konumunda-
dırlar.
Not: Psikolojik tepkisellik (Brehm), özgürlüklerinin
tehdit edildiğini ya da engellendiğini düşünen bir
insanın tepkisel davranışlar ortaya koyarak bunla-
rı korumaya çalıştığını savunan bir kuramdır.
(Cevap A)
 2010
KPSS
87. Bir ilköğretim okulunun hentbol takımını çalıştıran
beden eğitimi öğretmeni oyuncuların sürekli ola-
rak top oynamak istediklerini, dayanıklılıklarını ar-
tıracak diğer çalışmaları yapmaktan kaçındıklarını
fark eder.
Bu beden eğitimi öğretmeninin oyuncuları-
na dayanıklılık artırma çalışmalarına katılma
alışkanlığını kazandırmak için başvurabileceği
aşağıdaki yollardan hangisinin en az etkili ol-
ması beklenir?
A) Oyuncularına dayanıklılıklarını artıracak çalış-
maları yaptıkları taktirde top oynamalarına izin
vereceğini söylemesi
B) Dayanıklılık artırmaya yönelik çalışmalara ka-
tılmayanlara normal olarak yapılandan daha
fazla dayanıklılık çalışması yaptırması
C) Oyuncularına dayanıklılık çalışması yapmala-
rının ileride kendilerine sağlayacağı yararları
anlatması
D) Dayanıklılık artırma çalışmalarını düzenli ola-
rak yapan oyuncularına daha fazla top oyna-
ma izni vermesi
E) Dayanıklılık artırma çalışmalarına katılmayan-
ları maçta oynatmayacağını söylemesi
ÇÖZÜM
Yeni bir alışkanlık kazandırabilmek için pekiştirme-
ye başvurmak gerekir. Özellikle ilköğretimin birin-
ci kademesinde dışsal pekiştirmeler, içsel pekiş-
tirmelerden daha etkilidir. Öğretmenin oyuncuları-
na dayanıklılık çalışması yapmalarının ilerde ken-
dilerine sağlayacağı yararları anlatması, tek başı-
na alışkanlık sağlamada istenen etkiyi sağlamaya-
caktır. Çünkü böylesi bir anlatım daha çok öğrenci-
lerde konuyla ilgili bilinç oluşturmak ve içsel pekiş-
tirmenin gerçekleşmesinde aracı olmak için gere-
kir. Oyuncularına dayanıklılıklarını artıracak çalış-
maları yaptıkları takdirde top oynamalarına izin ve-
receğini söylemesi premack ilkesine örnektir. Da-
yanıklılık artırmaya yönelik çalışmalara katılma-
yanlara normal olarak yapılandan daha fazla da-
yanıklılık çalışması yaptırması ise her ne kadar
I. tip ceza gibi gözükse de öğrenciler bu durum-
la karşılaşmamak için büyük ihtimalle dayanıklılık
artırmaya yönelik çalışmalara katılım sağlayacak
böylece kendilerini olumsuz pekiştireceklerdir.
36
EĞİTİM BİLİMLERİ
Dayanıklılık artırma çalışmalarını düzenli olarak
yapan oyuncularına daha fazla top oynama izni
vermesi olumlu pekiştirme örneğidir. Dayanıklılık
artırma çalışmalarına katılmayanları maçta oynat-
mayacağını söylemesi ise her ne kadar II. tip ceza
gibi gözükse de büyük ihtimalle öğrenciler böylesi
bir durumla karşılaşmamak için çalışmalara katıla-
cak yani kendilerini olumsuz pekiştireceklerdir.
(Cevap C)
88. Aşağıdaki örneklerin hangisinde bir davranışın
ayırt edici uyarıcı tarafından kontrol edilmesi
söz konusudur?
A) Mehmet test usulü yapılan sınavlarda daha
başarılı olmaktadır.
B) Ayşe sinemadan çok tiyatroya gitmeyi tercih
etmektedir.
C) Ali kedilerden çok köpekleri sevmektedir.
D) Ahmet ne zaman fotoğraf çekilecek olsa saçı-
nı düzeltmektedir.
E) Soner erken kalktığında kendisini daha dinç
hissetmektedir.
ÇÖZÜM
Bir davranış, daima belirli bir uyarıcı ya da ortam-
dayken pekiştirilirse, bir süre sonra bu uyarıcı ya
da ortamın kendisi, davranış için ayırt edici hale
gelir. Davranışı kontrol eden bu uyarıcıya ayırt edi-
ci uyarıcı denir. Ahmet’in ne zaman fotoğraf çek-
tirecek olsa saçını düzeltmesi örneğinde fotoğraf
çekimi, Ahmet’in saçını düzeltmesi için ayırt edici
uyarıcı haline gelmiştir.
(Cevap D)
89. Bir fen ve teknoloji öğretmeni laboratuvar dersi bi-
timinde öğrencilerin laboratuvarı temiz bırakmala-
rını istemiş ancak öğrenciler temizlik yapmaktan
hoşlanmadıkları için temizlikten kaçmışlardır. Bu-
nun üzerine öğretmen de temizliği yaptırmak için
masasını temizleyen öğrencilerin bir sonraki tenef-
füse çıkabileceğini söylemiştir.
Bu öğretmen öğrencilerin masaları temizleme-
lerini sağlamak için aşağıdakilerden hangisini
kullanmaktadır?
A) Tepkisel davranış B) Olumsuz pekiştirme
C) Sistematik uzaklaşma D) Kademeli yaklaşma
E) Premack ilkesi

EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Premack tarafından geliştirilen ve kendi adıyla
anılan bu ilkeye göre, organizmanın çok sık yaptı-
ğı (ve yapmak istediği) etkinlikler, az sayıda yaptı-
ğı (ve çoğunlukla yapmaktan zevk almadığı, yap-
mak istemediği) etkinlikleri pekiştirmek için kulla-
nılabilir. Yani az sayıda yaptığı etkinliğin sayısını
artırmak için, çok sayıda yaptığı etkinlik pekiştireç
olarak kullanılır.
Temizlikten kaçan öğrencilere temizliği yaptırmak
için masasını temizleyen öğrencilerin bir sonraki
teneffüse çıkabileceklerini söylemek bu ilkeye uy-
gundur.
(Cevap E)
90. Gürültü yapmadan ders dinlemeyi öğrenme-
lerini sağlamak amacıyla öğrencilerine sessiz
bir biçimde oturdukları her on dakika sonra-
sında ödül veren bir ilköğretim 1. sınıf öğret-
meni aşağıdaki pekiştirme tarifelerinden han-
gisini kullanmaktadır?
A) Sabit oranlı B) Sürekli
C) Sabit zamanlı D) Değişken aralıklı
E) Değişken oranlı
ÇÖZÜM
Organizmanın önceden belirlenmiş, belli bir za-
man dilimi içerisinde yer alan davranışını pekiştir-
me işlemine sabit aralıklı pekiştirme (sabit zaman
aralıklı pekiştirme) denir.
Öğrencilerine sessiz bir biçimde oturdukları her on
dakika sonrasında ödül veren bir ilköğretim 1. sınıf
öğretmeni sabit zaman aralıklı tarifeden faydalan-
mıştır.
(Cevap C)
91. “Kır atın yanında duran ya huyundan ya suyun-
dan” özdeyişi aşağıdaki kuramlardan hangisi-
nin çocukların yeni davranışları nasıl edindik-
lerine ilişkin açıklamalarını desteklemektedir?
A) Gestalt öğrenme B) Sosyal öğrenme
C) Tepkisel koşullama D) Edimsel koşullama
E) Bilişsel öğrenme
37
2010
KPSS
ÇÖZÜM
Bir organizmanın başka bir organizmayı gözleye-
rek gerçekleştirdiği öğrenmelere gözlem yoluyla
öğrenme (sosyal öğrenme) denir.
“Kır atın yanında duran ya huyundan ya suyun-
dan” özdeyişi, karşılıklı belirleyicilik ilkesi gereğin-
ce bir arada duran bireylerin birbirini etkilemesini
açıkça ortaya koymaktadır.
(Cevap B)
92. Ablasının tırnağı kesilirken canının yandığına ta-
nık olan Ali, sıra kendisine geldiğinde tırnağını
kestirmemek için uzun süre direnmiştir.
Canının yanacağını düşünerek Ali’nin tırnağını
kestirmemeye direnmesi aşağıdaki kavramlar-
dan hangisiyle açıklanabilir?
A) II. tip ceza B) Dolaylı öğrenme
C) Gölgeleme D) Olumsuz pekiştireç
E) Tepki genellemesi
ÇÖZÜM
İnsanların çevrelerini gözleyerek başkalarının
davranışlarını öğrenebilme yeteneğine dolaylı öğ-
renme denir. Gözlenen modelin davranışının so-
nuçları bu kişinin model alınıp alınmamasında
– davranışının taklit edilip edilmemesinde – olduk-
ça önemli bir etkendir. Ablasının tırnağı kesilirken
canının yandığına tanık olan Ali’nin sıra kendisine
geldiğinde tırnağını kestirmemek için uzun süre di-
renmesi, gözlediği modelin davranışının sonucu-
nun olumsuz olması nedeniyle, dolaylı olarak ger-
çekleşmiş bir öğrenmedir.
(Cevap B)
93. Bir öğretmen, kızının 23 Nisan törenlerinde oku-
yacağı şiiri daha çabuk öğrenmesine nasıl yardım-
cı olabileceğini soran bir anneye, kızına şiiri yük-
sek sesle okutmasını ve hata yaptığı zaman he-
men ona yaptığı hatanın ne olduğunu söylemesini
tavsiye eder.
Öğretmen yaptığı bu tavsiyeyle sözel bir mal-
zemenin öğrenilmesini kolaylaştıran aşağıdaki
süreçlerin hangisinden yararlanmasını amaç-
lamaktadır?
A) Sonuçlar hakkında bilgi edinme
B) Pekiştirme
C) Parçalara bölerek öğrenme
D) Anlamsal basamaklar dizisi oluşturma
E) Olumlu aktarma
 2010
KPSS
ÇÖZÜM
Konunun öğretimi sürecinde düzenli ve sık bir şe-
kilde geribildirimler verilmelidir. Çünkü geribildirim-
ler, öğrencinin konuyu ne derece öğrenip ne dere-
ce öğrenmediğini ya da hangi konularda başarı-
lı olup hangi konuları tekrar etmesi konusunda en
önde gelen fikir kaynağıdır. Geribildirim mümkün
olduğunca çabuk – hemen – verilirse, etkisi artar.
Geciktirilerek verilmiş geribildirimler, hiç geribildi-
rim vermemekten daha iyi olsa da etkisini büyük
oranda yitirmektedir.
Kızının 23 Nisan törenlerinde okuyacağı şiiri daha
çabuk öğrenmesine yardımcı olmak isteyen anne-
ye yapılan “Kızınız şiiri yüksek sesle okusun, hata
yaptığı zaman hemen ona yaptığı hatanın ne ol-
duğunu söyleyin.” tavsiyesi, sonuçlar hakkında bil-
gi vermenin yani geribildirimin önemini ortaya koy-
maktadır.
(Cevap A)
94. Öğrencilerinden İstiklal Marşı’nın tüm kıtaları-
nı ezberlemelerini isteyen bir öğretmenin onla-
ra tavsiye edebileceği en uygun çalışma stra-
tejisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Aralıksız çalışma
B) Toplu çalışma
C) Bütün-parça-bütün
D) Parça-bütün-parça
E) Tümdengelim
ÇÖZÜM
Ele alınan konunun yapısına göre öğrenme yön-
temleri parçalara bölerek çalışma ve bütün halin-
de çalışma olarak ikiye ayrılabilir (Bacanlı, 2007).
Genelde ele alınan konunun önce bir bütün ola-
rak görülüp sonra parçalara ayrılması, son olarak
da tekrar bütünleştirilmesi en etkili yol olarak bilin-
mektedir.
Öğrencilerinden İstiklal Marşı’nın tüm kıtalarını ez-
berlemelerini isteyen bir öğretmenin tavsiye edebi-
leceği en uygun çalışma stratejisi de bütün – par-
ça – bütün ilişkisidir.
(Cevap C)
38
EĞİTİM BİLİMLERİ
95. Ders kitaplarında bazı cümlelerin altının çizilmesi
veya koyu ya da italik harflerle yazılması bu cüm-
lenin önemli olduğuna işaret etmenin yanı sıra öğ-
renilmesini de kolaylaştırmaktadır.
Ders kitaplarında altı çizilen, koyu ya da italik
harflerle yazılan cümlelerin daha kolay öğrenil-
meleri, öğrenilecek malzemeye ilişkin aşağıda-
ki özelliklerden hangisiyle ilgilidir?
A) Kavramsal kategori
B) Çağrışımsal anlam
C) Kavramsal benzerlik
D) Örgütlülük
E) Algısal ayırt edilebilirlik
ÇÖZÜM
Öğrenme malzemesinin çevredeki uyarıcılardan
ayırt edilebilme yeteneği ne derecede fazla ise, o
derecede daha fazla ve daha rahat algılanır. Örne-
ğin okuduğunuz bu kitaba hakim olan temel yazı
tipinin yanı sıra, soru numaraları, çözüm başlı-
ğı ve cevap kısmı koyu olarak yazılmıştır. Sizle-
rin de fark ettiği gibi, ortama hakim olan uyarıcılar-
dan farklı olan uyarıcılar, diğerlerine göre daha ra-
hat algılanmaktadır. İyi bir öğrenme malzemesi, al-
gısal ayırt edilebilirlik ilkesine uygun olmalıdır.
Ders kitaplarında bazı cümlelerin altının çizilmesi
veya koyu ya da italik harflerle yazılması bu cüm-
lelerin önemli olduğuna işaret etmenin yanı sıra
öğrenilmesini de kolaylaştırmaktadır. Bu durum
öğrenilecek malzemeye ilişkin algısal ayırt edilebi-
lirlik ilkesiyle açıklanır.
(Cevap E)
96. Sözel bir içerik, aşağıdakilerden hangisine sa-
hip olursa öğrenilmesi zorlaşır?
A) Çok sayıda çağrışımsal anlam içermesi
B) Algısal ayırt edilebilirliğinin düşük olması
C) Sık kullanılması
D) Birden fazla duyuya hitap etmesi
E) Kavramsal kategoriler hâlinde örgütlenmiş ol-
ması

EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Algısal ayırt edilebilirlikten yoksun olan öğren-
me malzemesinin öğrenmesi de zorlaşır. Bu du-
ruma göre sözel bir içeriğin algısal ayırt edilebi-
lirliği düşükse öğrenmesi zorlaşacaktır. Anlamsal
çağrışımlar, sık kullanım, birden fazla duyuya hi-
tap etme, kavramsal kategoriler hâlinde örgütlen-
miş olma öğrenmeyi kolaylaştıran etkenlerdir.
(Cevap B)
97. Öğretmenlerin, genellikle öğrencilerine sınav
öncesinde yoğun bir biçimde çalışma yerine
dönem boyunca günde bir iki saat çalışmaları-
nı tavsiye etmelerinin temel nedeni aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) Aralıklı öğrenme stratejisinin öğrencinin güdü-
lenme düzeyini artırması
B) Toplu öğrenme stratejisinde olumlu aktarma-
nın daha güç gerçekleşmesi
C) Toplu öğrenme stratejisinde öğrencinin çalış-
ma hızını kendi kapasitesine göre düzenleme-
sinin mümkün olmaması
D) Aralıklı öğrenme stratejisiyle öğrenilen bilgile-
rin daha sağlam ve kalıcı olması
E) Aralıklı öğrenme stratejisinin öğrenciye ne öl-
çüde doğru öğrendiği hakkında dönüt alma
olanağı tanıması
ÇÖZÜM
Konunun öğretimi için ayrılacak zaman, konunun
yapısına ve içeriğine uygun olarak düzenlenmeli-
dir. Zaman öğrencilerin çalışmaya ayırdıkları sü-
reyi bildiren bir yöntem olarak aralıklı çalışma ve
toplu çalışma olmak üzere ikiye ayrılır. Aralıklı ça-
lışmanın mı, yoksa toplu çalışmanın mı daha fay-
dalı olacağı konusu, ortaya çıkan sonuca nereden
bakıldığına göre değişir. Çünkü yapılan araştırma-
lar aralıklı çalışma yapan öğrencilerin sınav başa-
rısının genelde toplu çalışma yapanlara göre daha
düşük olduğunu göstermiştir. Ancak, bu öğrencile-
rin konuları hatırlama oranları, toplu çalışma ya-
panlara göre daha yüksektir. Öğretmenlerin, ge-
nellikle öğrencilerine sınav öncesinde yoğun bir
biçimde çalışma yerine dönem boyunca günde bir
iki saat çalışmalarını tavsiye etmesinin temel ne-
deni, aralıklı öğrenme stratejisiyle öğrenilen bilgi-
lerin daha sağlam ve kalıcı olmasından kaynak-
lanmaktadır.
(Cevap D)
39
2010
KPSS
98. Bir İngilizce öğretmeni kelime öğrenmede güç-
lük çektiğinden yakınan bir öğrencisine öğrenme-
si gereken her kelimeyi geçmişte yaşadığı bir olay-
la ilişkilendirmesini tavsiye eder.
Öğretmen bu tavsiyeyi yaparken öğrencisinin
sözel bir malzemenin öğrenilmesini kolaylaştı-
ran aşağıdaki özelliklerin hangisinden yararla-
nacağını düşünmüştür?
A) Çağrışımsal anlam
B) Kavramsal anlam
C) Kavram kategorileri
D) Çağrışımsal basamaklar
E) Kavramsal benzerlik
ÇÖZÜM
Anlamsal Çağrışım: Öğrenme malzemesi, yeni
bir konunun öğretiminde, öğrencilerin önceki öğ-
renmeleriyle ilişki kurmayı sağlamalıdır. Böylece
öğrenciler zihinlerinde yer alan olaylar – durumlar-
la yeni konuyu birleştirebilirler.
Bir İngilizce öğretmeninin kelime öğrenmede güç-
lük çeken öğrencisine, öğrenmesi gereken her ke-
limeyi geçmişte yaşadığı bir olayla ilişkilendirme-
sini tavsiye etmesi doğrudan anlamsal çağrışımı
açıklamaktadır. Bu sayede öğrenci önceki öğren-
meleriyle yeni öğreneceği kavramlar arasında iliş-
ki kurmaktadır. Anlamsal çağrışım genellikle konu
işlenmeden önce yapılır ve bireye özgüdür.
(Cevap A)
99. Okula yeni başlayan Emre derste canı sıkıldığı
için dışarıya çıkmak ister ancak öğretmeni izin ver-
mez. Bunun üzerine Emre önce ağlama, tepinme
gibi davranışlar sergiler, sonuç alamayınca sıray-
la hastayım, tuvalete gitmem gerek gibi bahaneler
öne sürerek dersten dışarı çıkmaya çalışır ancak
başarılı olamaz. Dersin bittiğine işaret eden zil çal-
dıktan sonra öğretmeninin “Şimdi dışarı çıkabilir-
sin.” demesi üzerine Emre zil çalmadan dışarı çı-
kamayacağını öğrenir.
Emre’nin zil çalmadan dersten çıkamayacağını
öğrenmesi hangi yolla gerçekleşmiştir?
A) İşaret öğrenme B) Tepkisel koşullama
C) Edimsel koşullama D) Sosyal öğrenme
E) Gizil öğrenme
 2010
KPSS
ÇÖZÜM
Okula yeni başlayan öğrenci derste canı sıkıldığı
için dışarıya çıkmak istemiş, ancak öğretmen izin
vermeyince ağlama – tepinme gibi davranışlar ser-
gilemiştir. Sonuç alamayınca sırayla hastayım, tu-
valete gitmem gerek gibi bahaneler önü sürmesi
ancak yine başarılı olamamıştır. Ardından dersin
bittiğine işaret eden zil çalınca öğretmenin “şim-
di dışarı çıkabilirsin” demesi üzerine zil çalmadan
dışarı çıkamayacağını öğrenmiştir. Görüldüğü gibi
gerçekleşen öğrenme, davranışın sonucuna bağ-
lı olarak öğrencinin dışarı çıkma davranışının han-
gi koşulda gerçekleşeceğini ortaya koymuştur. Bir
davranışın devamlılığı – gerçekleşen öğrenme –
davranışın sonucuna göre şekilleniyorsa edimsel
koşullanma söz konusudur.
(Cevap C)
100.Ev işi yaparken bir yandan yüksek sesle ders ça-
lışan psikoloji öğrencisi kızının söylediklerini işiten
bir ev hanımı, birkaç gün sonra izlediği bir yarış-
ma programında sorulan “Tepkisel koşullanma ile
şu isimlerden hangisini eşleştirirsiniz?” sorusuna
doğru yanıt verdiğini fark ederek şaşırmıştır.
Ev hanımının yarışma sorusuna doğru yanıt ver-
mesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) Duyarlılaşma
B) Kendini gerçekleştiren kehanet
C) Algıda seçicilik
D) Kavrama yoluyla öğrenme
E) Gizil öğrenme
ÇÖZÜM
Gizil öğrenmeler, ödüle ulaşmak için değil özellik-
le amaçlanmadığı, dikkat edilmediği halde kendi-
liğinden gerçekleşir. Gizil öğrenmeyle ilgili önemli
bir diğer nokta, bu öğrenmeler bir gün işimize ya-
rayıncaya kadar performansa dönüşmemektedir.
Yani gizil olarak gerçekleşen öğrenmeler, ihtiyaç
duyuluncaya kadar performansa dönüşmez. Biliş-
sel haritalar, senaryolar şeklinde zihinde saklı ola-
rak kalır. Ev işi yaparken, bir yandan yüksek sesle
ders çalışan psikoloji öğrencisi kızının söyledikleri-
ni işiten bir ev hanımı, birkaç gün sonra izlediği bir
40
EĞİTİM BİLİMLERİ
yarışma programında sorulan “Tepkisel koşullan-
ma ile şu isimlerden hangisini eşleştirirsiniz?” so-
rusuna doğru yanıt verdiğini fark ederek şaşırmış-
tır. Şaşırmasının nedeni, o ana kadar öğrenmiş ol-
duğunun farkında olmamasıdır. Süreç, gizil (örtük)
öğrenmeye uygundur.
(Cevap E)
101.Bir üniversitenin su ürünleri bölümünde öğre-
nim gören Pelin aldığı bir derste balık isimlerinin
önce İngilizce karşılıklarını, daha sonra aynı ba-
lık isimlerinin Latince karşılıklarını öğrenir. Öğret-
men derste balık resimlerinin olduğu slaytları gös-
tererek öğrencilerinden balıkların Latince isimleri-
ni söylemelerini ister. Pelin çoğu balık türünün La-
tince ismini söylerken bazılarını karıştırır, İngilizce
karşılıklarını söyler.
Pelin’in bazı balık türlerinin Latince karşılıkla-
rını söyleyememesi aşağıdakilerden hangisiy-
le en iyi açıklanabilir?
A) Bellek izlerinin bozulması
B) İleri doğru ket vurma
C) Güdüsel unutma
D) Olumsuz aktarma
E) Sırasal bağımlılık
ÇÖZÜM
İleriye Ket Vurma: Olumsuz aktarım ile aynı işle-
ve sahiptir. Ancak olumsuz aktarım daha çok dav-
ranışçı kuramlar tarafından kullanılan ve deviniş-
sel hareketlerle ilgiliyken, ileriye ket vurma bilişsel
kuramcılar tarafından kullanılan unutma – hatırla-
ma süreçleriyle ilgilidir. İleriye ket vurma, önceki
öğrenmenin yeni öğrenmeyi unutturmasıdır. Yani
yeni öğrendiğimiz bilgiye ihtiyaç duyduğumuzda
hatırlamada zorlanıyorsak ya da yerine eski bilgi-
yi kullanıyorsak ileriye ket vurma durumu gerçek-
leşir. Üniversitede balıkların önce İngilizce adları-
nı, sonra Latince karşılıklarını öğrenen öğrencinin,
ardından Latince isimleri söylerken bazılarını ka-
rıştırıp İngilizce karşılıklarını söylemesi bu durumu
açıklar. Çünkü önceki öğrenmeler (İngilizce karşı-
lıklar), yeni öğrenmeyi (Latince karşılıklar) unuttur-
muştur.
(Cevap B)

EĞİTİM BİLİMLERİ
102.Hacı Bektaş-i Veli’nin “Biz dile ve söze değil,
öze ve hâle bakarız. Özünle, gözünle, sözünle ve
işinle ol.” sözü, insancıl yaklaşıma göre aşağı-
daki kavramlardan en çok hangisiyle açıklana-
bilir?
A) Tutarlılık
B) Empati
C) Kendini gerçekleştirme
D) Başarılı kimlik
E) Psikolojik sağlamlık
ÇÖZÜM
Hacı Bektaş-i Veli’nin “Biz dile ve söze değil, öze
ve hâle bakarız. Özünle, gözünle, sözünle ve işin-
le ol.” sözü, en çok “tutarlılık” kavramıyla ilişkilidir.
Kişiyi yalnız sözüyle değil, özü ve davranışlarıy-
la değerlendirmek, kişinin tutarlılık gösterip göster-
104.Bazı anne babalar toplumun ideal kişi kavramı-
mediğine bakmaktır. “...Özünle, gözünle, sözünle,
işinle ol” demek, tüm bunlar arasında tutarlılık gös-
ter demektir.
(Cevap A)
103.İnsancıl yaklaşıma göre, bireyin içinden ya da
çevreden gelen her türlü uyaranı çarpıtmadan al-
gılamasına, böylelikle kendisini anlayıp tanıması-
na “yaşantılara açık olma”, çarpıtarak algılaması-
na ise “yaşantılara kapalı olma” denilmektedir.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisini söyle-
yen bir kişi “yaşantılara kapalı” olarak tanımla-
nabilir?
A) Canım sıkılınca çarşıya çıkarım.
B) Ben hiçbir şeyden korkmam.
C) Diğer işleri değil de bu işi senin kadar iyi yapa-
mam.
D) Onu gördüğümde öfkeme hâkim olmaya çalı-
şıyorum.
E) Çok iyi hazırlansam sınavda kaygılanmayabili-
rim.
41
2010
KPSS
ÇÖZÜM
Soruda kendini gerçekleştirmiş bir birey özelliği
olan “yaşantılara açık olma” durumunun tersi olan
“yaşantılara kapalı olma” durumu sorgulanmakta-
dır. Soruda yaşantılara açık olmanın ve yaşantıla-
ra kapalı olmanın ne olduğu açıklandıktan sonra,
seçeneklerde geçen ifadelerden hangisinin “ya-
şantılara kapalı olan” bir birey ifadesi olabileceği
sorulmaktadır. Yaşantılara açık olan birey, içinden
ya da çevresinden gelen her türlü uyaranı çarpıt-
madan algılamakta, böylelikle kendini algılayıp ta-
nımaktadır. Yaşantılara kapalı olan birey ise, uya-
ranları çarpıtarak algılamaktadır. Buna göre, “Ben
hiçbir şeyden korkmam.” diyen birey, yaşantılara
kapalıdır, denilebilir. Çünkü korku duyma, tüm in-
sanların zaman zaman yaşadığı bir duygudur.
(Cevap B)
nı ve önemli değer yargılarını dikkate alarak ço-
cukları için bir umu seviyesi saptarlar. Çocuklar da
bu beklentilere cevap verebilmek için öz tabiatları-
nı yadsımaya ve bastırmaya çalışırlar.
İnsancıl psikologların bu durumu aşağıdaki
gerekçelerden hangisine dayanarak eleştirme-
leri beklenir?
A) İnsanın özü değişebilir.
B) İnsanın özünde sayısız özellikler bulunur.
C) İnsanların özleri birbirinden farklıdır.
D) İnsanın özü aslında iyidir.
E) İnsanın özündeki istenmedik özellikler körelti-
lebilir.
ÇÖZÜM
Hümanist yaklaşıma göre, her birey eşsizdir, biri-
ciktir, tektir. Her bireyin gereksinimleri, ilgileri, ye-
tenekleri birbirinden farklıdır. Her birey kendi nite-
liklerine, öz tabiatına uygun düzeyde gelişmelidir.
Soruda kısaca bazı anne-babaların çocuklarının
özelliklerini dikkate almadan farklı beklentiler içine
girdiklerinden söz edilmekte, bu durumun çocukla-
rın kendi benliklerini yadsıyarak bastırmaya çalış-
malarına sebep olduğu vurgulanmaktadır. Hüma-
nist yaklaşımı benimseyen psikologlar bu durumu
“İnsanların özleri birbirinden farklıdır.” gerekçesiy-
le eleştireceklerdir.
(Cevap C)
 2010
KPSS
105.Lise 2. sınıfta fen bilimlerini seçen öğrencile-
rin fen ilgisine ilişkin gözlenen aşağıdaki du-
rumlardan hangisi, “İlgiler geçirilen yaşantılarla
artar.” ilkesini kesinlikle destekler?
A) 2. sınıftaki fen ilgisi ve genel başarı puanları
arasındaki korelasyonun, 1. sınıftakinden yük-
sek olması
B) 2. sınıfta fen alanını seçen öğren cilerin 1. sı-
nıftaki genel başarı puanlarının, 2. sınıfta fen
alanını seçmeyenlerinkinden yüksek olması
C) 2. sınıfta fen alanındaki öğrencilerin 1. ve 2.
sınıftaki fen ilgisi ve genel başarı puanları ara-
sındaki korelasyonun aynı kalmasına karşın,
diğer alanları seçenlerde düşmesi
D) 2. sınıfta fen alanını seçen öğrencilerin fen
derslerindeki puanlarının, 1. sınıftaki fen ders-
leri puanlarından yüksek olması
E) 2. sınıfta fen ilgisi ölçeğinden alınan puanların
1. sınıfta alınanlardan yüksek olması
ÇÖZÜM
Soruda “İlgiler, geçirilen yaşantılarla artar.” ilkesini
kesinlikle destekleyen seçenek sorulmaktadır. So-
runun E seçeneğinde verilen “Lise 2. sınıfta fen il-
gisi ölçeğinden alınan puanların, lise 1. sınıfta alı-
nanlardan yüksek olması” durumu, ilgilerin geçiri-
len yaşantılarla arttığı ilkesini kesinlikle destekle-
mektedir. Şöyle ki; lise 1. sınıfta henüz alan seçi-
mi yapılmamış; belli bir alanda öğrenim görülme-
ye başlanmamıştır. Dolayısıyla, lise 1. sınıfta fen
alanıyla ilgili yaşantı, lise 2. sınıfta fen alanında
okuyanlardan daha azdır. Öyleyse, lise 1. sınıfta
fen alanına ilişkin ortaya çıkan ilgi düzeyi ile lise
2. sınıfta fen alanında öğrenim görmeye başladık-
tan sonraki ilgi düzeyi kıyaslandığında, fen alanı-
na ilişkin ilgi düzeyi lise 2. sınıfta daha yüksekse
“ilgiler, geçirilen yaşantılarla artmaktadır.” sonucu-
na kesinlikle ulaşılmış olunur.
(Cevap E)
106.Aşağıdaki mesleki gelişim görevlerinden han-
gisi bir kimsenin kendini kabulüyle yakından il-
gilidir?
A) Üst okullara giriş koşullarını inceleme
B) İlgi duyulan meslekleri inceleme
C) Meslek değerleri geliştirme
D) Erişilebilir meslek hedefleri belirleme
E) Meslek hedefleriyle ilgili faaliyetlere yönelme
42
EĞİTİM BİLİMLERİ
ÇÖZÜM
Kendini kabul: Kişinin eksik ve kusurlu yanları-
nın farkında olarak bunları kişiliğinin istendik yönle-
ri gibi kabullenmesi, kusurlu ve eksik yanlarına kar-
şı kendisinden hoşnut olabilmesidir.
Kendini olduğu gibi kabul eden kişi, kendisine erişi-
lebilir meslek hedefleri koyar. Kendi yetersizliklerini,
sınırlılıklarını kabul etmeyen kişi ise erişilemeyecek
hedefler belirler. Buna göre, sorunun seçeneklerin-
de verilen meslek gelişim görevlerinden D seçene-
ği kişinin kendini kabulüyle yakından ilgilidir.
(Cevap D)
107.Fen lisesini bu yıl kazanıp farklı bir ilde öğrenim
görmeye başlayan bir öğrenci sınıf rehber öğret-
menine “Okulda yeniyim, hiç arkadaşım yok. Oysa
geldiğim yerde pek çok arkadaşım vardı. Burada
herkes yeni ve birbirine yabancı. Halamlarda kalı-
yorum, evde yaşıtım yok. Kendimi çok yalnız his-
sediyorum.” der.
Bu sözleri söyleyen bir öğrenciye yapılabile-
cek en uygun yardım aşağıdakilerden hangi-
dir?
A) Psikolojik danışma almasını önerme
B) Folklor, müzik gibi ders dışı faaliyetlere yönelt-
me
C) Bir yurda taşınmasını teklif etme
D) Sınıfından onun için arkadaş bulmaya çalışma
E) Zamanla arkadaş edinebileceğini söyleme
ÇÖZÜM
Soruda, Fen lisesini bu yıl kazanıp farklı bir ilde
öğrenim görmeye başlayan bir öğrenci, sınıf reh-
ber öğretmenine okulda yeni olduğunu, hiç arka-
daşı olmadığını, burada herkesin yeni ve birbirine
yabancı olduğunu, kendisini çok yalnız hissettiğini
söylemektedir. Bu öğrenciye yapılabilecek en uy-
gun yardımın ne olduğu sorulmaktadır.
Soruda dikkat edilmesi gereken nokta, öğrenci
okula yeni başlamıştır ve okulda herkesin yeni ve
birbirine yabancı olduğunu belirtmektedir. Öyley-
se, kendisini yalnız hissetmesi öğrencinin uyum
problemi yaşamasıyla ilgili değildir. Her insan yeni
bir ortama girdiğinde az çok bir tedirginlik duygusu
yaşar. Bu durum tanımama, bilmeme, bir gruba ait
olmama ile ilgilidir.

EĞİTİM BİLİMLERİ
Bu durumla ilgili olarak öğrencilerin okula ve çev-
resine uyumunu kolaylaştırmak ve desteklemek
için okulda oryantasyon çalışmaları yapılır. Soru-
nun seçeneklerinde “oryantasyon” hizmeti yer al-
mamaktadır. Ancak öğrencinin sosyal uyumunu
kolaylaştırmak, yeni arkadaşlar edinmesine yar-
dım etmek üzere “folklor, müzik gibi ders dışı et-
kinliklere yöneltme” seçeneği bulunmaktadır. Ce-
vap; “B” dir.
Not: Okuldaki tüm öğrenciler yeni ve birbirine ya-
bancı olmasaydı, öğrenci yalnızlık, değersizlik gibi
duygular yaşıyor olsaydı, cevap A seçeneği “Psi-
kolojik danışma yardımı almasını önerme” olurdu.
(Cevap B)
108.Holland’a göre bireyler kişilik tiplerine uygun mes-
lekler seçmektedirler. Holland altı kişilik tipi tanım-
lamaktadır: Gerçekçi, aydın, sosyal, gelenekçi, gi-
rişimci ve artistik. Aydın tipler beden güçleri yerine
zihin güçlerini kullanmayı isteyen, esnek düşün-
celi, sabırlı, ısrarcı, bilimsel faaliyetlere ilgi duyan,
bağımsız kimselerdir. Sosyal tipler ise başkalarıy-
la bir arada bulunmaktan, onlara yardım etmekten,
ikna etmekten, insanları ve duygularını anlamaya
çalışmaktan hoşlanırlar. Her iki tipin de başarma
güdüleri yüksektir.
Buna göre, hem aydın hem de sosyal tip özel-
liklerini aşağıdaki meslek üyelerinden hangi-
sinde görme olasılığı en fazladır?
A) Doktor B) Jeolog
C) Ressam D) Kimyager
E) Muhasebeci
ÇÖZÜM
Soruda Holland’ın kişilik tipolojisine göre hem ay-
dın hem de sosyal tipin özelliklerini gösteren mes-
lek üyesi sorulmaktadır.
Holland’ın kişilik tipolojisine göre sorunun seçe-
neklerinin değerlendirilmesi:
A) Doktor / Aydın (Araştırıcı)-Sosyal
B) Jeolog / Gerçekçi
C) Ressam / Sanatçı
D) Kimyager / Aydın (Araştırıcı) -Gerçekçi
E) Muhasebeci / Geleneksel
(Cevap A)
43
2010
KPSS
109. VE 110. SORULARI AŞAĞIDAKİ PARÇA-
YA GÖRE CEVAPLAYINIZ.
Devletin verdiği yardımlarla kız çocuklarının oku-
la devamlarının sağlanabildiği bir bölgede yaşa-
yan İlköğretim 6. sınıf öğrencisi Hülya, okul rehber
öğretmenine, müdür yardımcısının kendisine cin-
sel tacizde bulunduğunu anlatır. Rehber öğretmen
sayesinde olay yargıya taşınır ve aynı okulda baş-
ka öğrencilerin de tacize uğradıkları saptanır. Bu-
nun sonucunda Hülya ile aynı sınıfta öğrenim gö-
ren bazı kız öğrencileri, aileleri okula göndermez.
Bu durumu fark eden rehber öğretmen, diğer veli-
lerde ve öğrencilerde aynı endişelerin oluşmasını
istemez. Bu amaçla da veliler ve öğrencilerle ya-
pacağı toplantılara ilişkin planlar yapar.
109.Rehber öğretmenin velilerle yapacağı görüş-
meler rehberliğin öncelikle hangi işlevine yö-
neliktir?
A) Önleyici B) Geliştirici
C) Ayarlayıcı D) Tamamlayıcı
E) Uyum sağlayıcı
ÇÖZÜM
Soruda kısaca, bir okulda müdür yardımcısının
bazı kız öğrencilere tacizde bulunduğu, bu olayla-
rın rehber öğretmen sayesinde ortaya çıkarılarak
yargıya taşındığı, olaylardan haberdar olan bazı
velilerin ise endişe ile kız çocuklarını okula gön-
dermedikleri belirtilmektedir. Okul rehber öğretme-
ni, olayların ortaya çıkmasından sonra, bazı velile-
rin çocuklarını okula göndermediklerini fark edin-
ce, diğer velilerde ve çocuklarda aynı endişele-
rin oluşmaması için toplantılar yapmayı planlar.
Bu toplantılar rehberliğin “önleyici” işleviyle ilgilidir.
Önleyici rehberlik, ortaya çıkması muhtemel prob-
lemleri öngörerek buna göre tedbir almaya yöne-
liktir.
(Cevap A)
110.Rehber öğretmenin öğrenciler için planladığı
toplantılar aşağıdaki rehberlik çalışmalarından
hangisiyle açıklanabilir?
A) Duruma alıştırma B) Vaka incelemesi
C) Vaka konferansı D) İzleme hizmeti
E) Grup rehberliği
 2010
KPSS
ÇÖZÜM
Bu soruda, okul rehber öğretmeninin, taciz olayla-
rının ortaya çıkmasından sonra okuldaki diğer ço-
cuklarda aynı endişelerin oluşmaması için yapma-
yı planladığı toplantıların hangi rehberlik çalışma-
sının kapsamına girdiği sorulmaktadır. Seçenekler
değerlendirildiğinde cevap, “Grup rehberliği”dir.
Not: Vaka konferansı; birden fazla psikolojik danış-
manın karmaşık durumlar gösteren ve ciddi uyum
güçlükleri olan bireyler için alınacak psikolojik yar-
dım önlemlerini kararlaştırmak için bir araya gel-
dikleri toplantıdır.
(Cevap E)
111.İlköğretim 6. sınıf öğretmeni Rukiye Hanım, sınıfa
bu yıl katılan öğrencisi Kübra’nın ailesinde şiddet
gördüğünü fark eder. Okul çıkışında, Rukiye Ha-
nım Kübra ile konuşur ve okul rehber öğretmeniy-
le görüşmesini ister. Kübra ise bu konuda konuş-
mak istemez ve rehberlik servisine gitmek isteme-
diğini söyler.
Rukiye Hanım aşağıdakilerden hangisini ya-
112.Aşağıdaki sorulardan hangisi bir öğrencinin
parsa gönüllülük ilkesine aykırı davranmadan
Kübra’ya yardım etmiş olur?
A) Sıra arkadaşına sorunu anlatır, ondan birlikte
Kübra’yı ikna etmek için yardım isteyebilir.
B) Rehberlik servisine gitmezse ailesiyle konuş-
mak zorunda kalacağını söyleyebilir.
C) Rehber öğretmenden öğrenciyle görüşmesini
isteyebilir.
D) Kübra’yı rehberlik servisine götürüp rehber öğ-
retmene sorunu anlatabilir.
E) Kübra’yı zorlamaz, sorununu anlatacağı ve
rehber öğretmenle görüşmek isteyeceği güne
kadar bekler.
ÇÖZÜM
Soruda ilköğretim 6. sınıf öğrencisi Kübra’nın aile-
sinde şiddet gördüğü belirtilmektedir. Sınıf öğret-
meni bu durumu fark eder ve Kübra’nın okul reh-
ber öğretmeniyle görüşmesini ister. Kübra ise bu
durumla ilgili konuşmak istemez ve rehberlik ser-
visine gitmek istemediğini söyler. Soruda sınıf reh-
ber öğretmeninin bu durum karşısında gönüllülük
ilkesine aykırı davranmadan Kübra’ya nasıl yar-
dımcı olabileceği sorulmaktadır.
44
EĞİTİM BİLİMLERİ
Rehberlik hizmetlerinde gönüllülük esastır; öğren-
ci rehberlik yardımı alması konusunda zorlana-
maz, ikna edilmeye çalışılamaz. Bu nedenle sı-
nıf rehber öğretmeni, Kübra’yı rehberlik servisi-
ne zorla götüremez. Rehberlik servisine gitmez-
se ailesiyle konuşmak zorunda kalacağını söyle-
yemez. Kübra’nın arkadaşlarının yardımını alarak
onu ikna etmeye çalışamaz. Ancak, Kübra şiddet
gördüğü için, okul rehber öğretmeniyle onun gö-
rüşmek isteyeceği güne kadar beklemekte uygun
bir yaklaşım olmayacaktır. Bu nedenle, rehber öğ-
retmenden Kübra ile görüşmesini isteyebilir.
Not: Bu yaklaşım biçimi gizlilik ilkesiyle de çeliş-
meyecektir.
(Cevap C)
duygularından söz etmesini sağlamada en et-
kilidir?
A) Annene karşı hissettiğin bu duyguların sence
kaynağı nedir?
B) Sen bu durum karşısında neler hissediyor-
sun?
C) Bu duyguların seni nasıl yıprattığının farkında
mısın?
D) Duygularını daha uygun şekilde açıklamanın
yollarını düşündün mü?
E) Nasıl bir haksızlığa uğradığını arkadaşınla tar-
tışmayı denedin mi?
ÇÖZÜM
Sorunun seçeneklerini değerlendirdiğimizde, öğ-
rencinin duygularından söz etmesini sağlamada
en etkili olan soru cümlesinin “Sen bu durum kar-
şısında neler hissediyorsun?” sorusu olduğu gö-
rülmektedir.
Not: Sorunun A seçeneğinde verilen soru cümlesi,
öğrencinin anneye karşı hissettiği duyguların kay-
nağını bulmaya yöneliktir.
(Cevap B)

EĞİTİM BİLİMLERİ
113.İnsancıl yaklaşımı benimseyen öğretmenler,
öğrencilerinde aşağıdakilerden hangisini ge-
liştirmeyi amaçlar?
A) Kendi duygularından çok, başkalarının duygu-
larını anlamayı
B) Sosyal beklentilere uygun davranmayı
C) Mutlu ve başarılı olan kişileri model almayı
D) Kendi duygu ve davranışlarının sorumluluğu-
nu almayı
E) İçgüdülerine uygun davranmayı
115.KPSS’ye hazırlanan Filiz ile arkadaşı Nilgün ara-
sında şöyle bir konuşma geçer:
ÇÖZÜM
İnsancıl/hümanist yaklaşıma göre, her birey do-
ğuştan iyidir; değerlidir; tektir; kendini gerçekleş-
tirme güdüsüne sahiptir. Öğretmenler, öğrencilerin
kendilerini gerçekleştirme güdüsüne sahip olduğu-
na inanmalı ve bu güdüyü desteklemelidir. Buna
göre, insancıl yaklaşımı benimseyen öğretmenle-
rin öğrencilerinde geliştirmeyi amaçlayacağı özel-
likler, kendini gerçekleştirmekte olan bireyin özel-
likleri olacaktır. Bu açıdan seçenekler değerlendi-
rildiğinde D seçeneği doğru cevaptır. Kendini ger-
çekleştirmekte olan birey, kendi duygu ve davra-
nışlarının sorumluluğunu alır.
(Cevap D)
114.Babam bana, annem ise ağabeyime düşkündür.
Annem ağabeyime hayrandır. Onunla çok gurur-
lanır; oysa benim hiçbir başarıma önem vermez.
Sanki benim varlığımın farkında değil.
Yukarıdaki sözleri söyleyen bir öğrenci, o anda
özellikle aşağıdakilerden hangisini ifade etme-
ye çalışmaktadır?
A) Babasının sevgisinden duyduğu mutluluğu
B) Evlat ayırımından duyduğu hoşnutsuzluğu
C) Ağabeyine duyduğu kıskançlığı
D) Evde kendini yalnız ve terk edilmiş hissettiğini
E) Annesinden ilgi ve şefkat görme isteğini
45
2010
KPSS
ÇÖZÜM
Soruda öğrenci “…annem ağabeyime düşkündür.
Annem ağabeyime hayrandır. Onunla çok gurur-
lanır; oysa benim hiçbir başarıma önem vermez.
Sanki benim varlığımın farkında değil.” sözleri ile
“annesinden ilgi ve şefkat görme isteğini” ifade et-
meye çalışmaktadır. Özellikle son cümle bunu çok
net ortaya koymaktadır; “Sanki benim varlığımın
farkında değil.”
(Cevap E)
Filiz : Çok çalıştığım hâlde denemelerden
hâlâ istediğim puanları alamıyorum.
Nilgün : Yeterince çalışmıyor olabilir misin? (I)
Filiz : Aslında çok çalışıyorum ancak sınav sı-
rasında hiçbir şey hatırlamıyorum.
Nilgün : Seni anlamadığımı sanma ama sen
hep böyle söyler, sonuçlar açıklandı-
ğında da yüksek puanlar alırsın. (II)
Filiz : Beni anlamak yerine yatıştırmak istiyor-
sun. (III)
Nilgün : Seni çok iyi anlıyorum. (IV)
Bence kendine de fazla yüklenme. (V)
Bu diyalogdaki ifadelerden hangilerinde etkili
bir empatik tepki verilmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) Yalnız III D) II ve IV
E) IV ve V
ÇÖZÜM
Soruda, Filiz ile arkadaşı Nilgün arasında ge-
çen bir konuşmadan söz edilmekte ve konuşma-
da hangi ifadelerin empatik tepki olduğu sorulmak-
tadır. Soruda numaralandırılarak verilen ifadeler
aşağıda verilmiştir:
Filiz: Çok çalıştığım halde denemelerden hâlâ iste-
diğim puanları alamıyorum.
Nilgün: (I) Yeterince çalışmıyor olabilir misin? (Bu
ifade, Nilgün’ün Filiz’i daha iyi anlamak ve konuş-
mayı sürdürmek için sorduğu bir sorudur.)
Filiz: Aslında çok çalışıyorum ancak sınav sırasın-
da hiçbir şey hatırlamıyorum.
 2010
KPSS EĞİTİM BİLİMLERİ

Nilgün: (II) Seni anlamadığımı sanma ama sen ÇÖZÜM

hep böyle söyler, sonuçlar açıklandığında da yük-
sek puanlar alırsın. (Nilgün’ün bu ifadesini irdele-
diğimizde, onun Filiz’in yaşantısına Filiz açısından
yaklaşmadığını, Filiz’in ne yaşadığı ya da ne his-
settiğiyle ilgilenmediğini görüyoruz. Filiz, sınavlar-
da endişe yaşamaktadır. Nilgün ise Filiz’in bu sı-
kıntısını anlamaya çalışmamakta, sen yüksek
puan alırsın diye onu teskin etmeye çalışmakta-
dır.)
Filiz: (III) Beni anlamak yerine yatıştırmak istiyor-
sun. (Filiz bu ifadesiyle, kendisini Nilgün’ün yeri-
ne koyarak Nilgün’ün yaşantısına onun açısından
yaklaşmaktadır. Nilgün’ün içinde bulunduğu duru-
mu ve kendisine yaklaşım biçimini objektif olarak
değerlendirmektedir. Bu nedenle bu ifade empatik
tepkiye örnektir.)
Nilgün: (IV) Seni çok iyi anlıyorum. (Seni anlıyo-
rum demek empati ifadesi değildir. Empatik tepki-
de kişi, karşısındakine ne anladığını belirtir.)
Nilgün: (V) Bence kendine de fazla yüklenme. (Nil-
gün, bu ifadesi ile Filiz’e subjektif yaklaşmaktadır.
Kişi empati kurarken objektif olur; kendi değerlen-
dirmelerini işe karıştırmaz; karşısındakinin için-
de bulunduğu durumu, onun yaşantısını, hislerini
doğru bir biçimde anlayarak ona belirtir.)
Buna göre, yalnız III numaralı cümle empati cüm-
lesidir.
(Cevap C)
Soruda, “Rahmetli dedemden kalan kol saatimi
kaybettim, moralim çok bozuk.” diyen bir öğrenci-
ye ne söylenirse empatik tepki verilmiş olacağı so-
rulmaktadır.
İnsan ilişkilerinde iletişimin gelişmesini kolaylaştı-
ran önemli faktörlerden biri olan empati, bir kişinin
karşısındakinin belli bir durumda ne düşündüğü-
nü ve ne hissettiğini anlayabilmesi olarak tanım-
lanabilir. Empatik anlayış kişinin objektifliğini kay-
betmeden kendini diğer insanların yerine koyma-
sını ve onların yaşantılarına onların açısından ba-
kabilmesini gerektirir. Yani kişi başkalarını anlama-
ya çalışırken kendi bakış açısını, duygularını, dü-
şüncelerini, değerlendirmelerini işe karıştırmama-
lıdır. Bu nedenle “B”, “C”, “D” seçenekleri elenir.
Empatik anlayışla nasıl konuşulur? Bunun için kar-
şımızdaki kişiyi etkin bir şekilde dinlemeli, objektif-
liğimizi kaybetmeden kendimizi onun yerine koy-
malı, onun yaşantılarına onun açısından bakma-
lı, onun ne yaşadığını ve hissettiğini anlayarak
ona ne hissettiğini duygularının niteliğini bozma-
dan geri yansıtmalıyız. Bu nedenle “E” seçeneği
de elenir; öğrenci saati olmayınca vakti bilemeye-
ceğine üzülmemektedir.
Buna göre; “Rahmetli dedemden kalan kol saati-
mi kaybettim, moralim çok bozuk.” diyen öğrenciye
verilecek empatik tepki, “Dedenle arandaki önemli
bir bağı kaybetmiş gibisin.” olmalıdır.
(Cevap A)

116.“Rahmetli dedemden hatıra kalan kol saatimi kay-

bettim, moralim çok bozuk.” diyen bir öğrenciye
verilebilecek aşağıdaki yanıtlardan hangisi et-
kili bir empatik tepkiye örnektir?
A) Dedenle arandaki önemli bir bağı kaybetmiş
gibisin.
B) Bence bunu kendini derslere vererek unutabi-
lirsin.
C) Paniğe kapılmadan önce saati iyice aramalı-
sın.
D) Saati nerede, nasıl kaybettiğini düşünsen iyi
olur.
E) Saatin olmayınca vakti bilemeyeceğine üzülü-
yorsun.
46
 2010
EĞİTİM BİLİMLERİ KPSS

117.Bir sınıfa uygulanan “Kimdir Bu?” tekniğinin so-
nuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tabloda öğren-
ci kendisini seçmişse (+), başkası tarafından seçil-
mişse (/) ile gösterilmiştir. İncelenen nitelikler bakı-
mından öğrencinin kendisi ve diğer öğrencilerin de-
ğerlendirmeleri arasındaki tutarlılık (/+) ise bireyin
bağdaşım hâli hakkında bilgi vermektedir.
Sorular Öğrenciler
K L M N T R
Sınıfta herkesle şakalaş-
+ ////+
maktan hoşlanan
Arkadaşlarına karşı her
///+ + +
zaman saygılı olan
Sınıftaki en başarılı kişi //+ + /
Sessizce oturan, kim-
///+ + C) Öğrencinin gelecekte belli bir alanda ne dere-
seyle konuşmayan
Sınıfta arkadaşlarına za-
// ///
rar veren
Çabuk heyecanlanan ve
// /// /+
telaşlı
Tabloya göre aşağıdakilerden hangisi söylene-
mez?
A) N, kendisini şakacı olarak algılasa da, arka-
daşları şakalarını zarar verici bulmaktadır.
B) Bağdaşım düzeyi en yüksek olan öğrenci
R’dir.
C) Sınıfın en içe kapanık öğrencisi K’dir.
D) En popüler öğrenci T’dir.
E) Arkadaşları L’yi, kendini gördüğünden farklı
değerlendirmektedir.
ÇÖZÜM
“Kimdir bu?” tekniği uygulama sonuçlarını göste-
ren tabloda öğrencilerin bir nitelik yönünden kendi-
ni anması (+), başkası tarafından anılması (/) işa-
retleriyle gösterilir. İncelenen nitelikler bakımından
kendisi ve diğer öğrencilerin değerlendirmesi örtü-
şüyorsa yani bağdaşıyorsa (+/) işaretiyle gösteri-
lir. Bu açıklama sorunun açıklamasında da bulun-
maktadır. Bu açıklama doğrultusunda seçenekleri
incelediğimizde B seçeneği dışındaki seçeneklerin
doğru olduğu görülmektedir. B seçeneğinde, “Bağ-
daşım düzeyi en yüksek olan öğrenci R’dir.” denil-
mektedir. Oysa R’nin bağdaşım düzeyi sıfırdır. R,
üç davranış yönünden kendini anmıştır. Bunu üç
davranışın karşısında yer alan (+) işaretinden an-
lıyoruz. Ancak onu hiç kimse bir özellik yönünden
anmamıştır. Bağdaşım olabilmesi için aynı davra-
nışın bulunduğu kutucukta hem (+) hem de (/) işa-
retleri olmalıydı.
(Cevap B)
118.Rehberlikte bireyin kendisi hakkında bilgi ver-
mesine dayalı, birden fazla türde puan veren
envanterlerin kullanılmasının temel amacı aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
+
A) Öğrencilerin belli derslerdeki başarısızlık ne-
denlerini ortaya koymak
/// +
B) Öğrencilerin başarı düzeylerini yaşıtlarınınkiy-
//+ + le karşılaştırmak
ce başarılı olacağını yordamak
D) Öğrencinin çeşitli nitelikleri üzerinde düşün-
mesini sağlamak
E) Öğrenciye yapılan rehberlik hizmetlerinin etki-
sini değerlendirmek
ÇÖZÜM
Rehberlikte bireyi tanıma hizmetinin esas ama-
cı, “bireye kendisini tanıtmaktır.” Buna göre, öğ-
rencilerin kendileri hakkında bilgiler verirken çeşit-
li özellikleri üzerinde düşünmeleri, kendilerini daha
iyi tanımaları amaçlanmaktadır.
(Cevap D)
119. VE 120. SORULARI AŞAĞIDAKİ PARÇA-
YA GÖRE CEVAPLAYINIZ.
Lise 1. sınıfların tanıtım ve yönlendirme dersine gi-
ren Gülay Hanım yıl sonunda gruba mesleki ilgi
envanteri uygulamış ve 1. sınıftaki not ortalaması-
na ve envanter sonucuna göre Meryem’i eşit ağır-
lık alanına yönlendirmiştir. Meryem ise en yakın
arkadaşı sayısal bölümü tercih ettiği için ve notla-
rı da yeterli olduğundan sayısal alanı tercih etmiş-
tir. Lise 4. sınıfa geçtiğinde ise yeniden eşit ağırlık
alanını tercih etmiş ve Gülay Hanım’a, yaz tatilin-
de izlediği bir filmden sonra bankacı olmanın tam
kendisine göre olduğunu söylemiştir.

47
 2010
KPSS
119.Buna göre, Meryem’le ilgili aşağıdaki ifadeler-
den hangisi doğrudur?
A) Meryem meslek seçiminde akılcı karar vere-
mediğinden bu kararı onun yerine öğretmeni
ailesiyle birlikte almalıdır.
B) Meryem başlangıçta sosyal ihtiyaçlara dayalı
alan seçerken son sınıfta kendini gerçekleştir-
me ihtiyacını ön planda tutmaktadır.
C) Meryem mesleki açıdan fantezi (hayal) döne-
minde bulunduğundan farklı alanlara ilgi duy-
maktadır.
D) Meryem’in mesleki olgunluk düzeyi düşük ol-
duğundan özdeşime dayalı alan seçmektedir.
E) Meryem’in kişilik tipleri ayrıştığından lise 4’te
araştırıcı kişilik tipine uygun bir mesleğe yö-
nelmektedir.
ÇÖZÜM
Soruda lise 1. sınıf öğrencisi Meryem’in mesleki
ilgi envanteri sonucu ile 1. sınıftaki not ortalaması-
na göre eşit ağırlık bölümünü tercih etmesinin uy-
gun olacağı belirtilmektedir. Ancak Meryem, en ya-
kın arkadaşı sayısal bölümü tercih ettiği için sa-
yısal bölümü tercih eder. Lise 4. sınıfa geldiğinde
Meryem bölümünü değiştirir ve eşit ağırlık bölümü-
ne geçer. Böylece Meryem kendi ilgi ve yetenekle-
rine uygun bir alana yönelmiştir ancak onun bu se-
çimi kendi özelliklerine uygun bir meslek seçmek
istediğinden bilinçli olarak yapılmamıştır. Meryem
yaz tatilinde izlediği bir filmdeki kahramanlardan
biriyle özdeşim kurmuş ve bankacı olmaya karar
vermiş, bu sebeple de eşit ağırlık bölümüne geç-
miştir.
Lise 4. sınıftaki bir öğrenci kendi yetenek ve ilgile-
rine göre bir meslek seçmelidir. Kendi özelliklerini
dikkate alarak bir meslek seçme, bu dönemde bir
meslek gelişimi görevidir. Bu görevi yerine getir-
meyen Meryem’in mesleki olgunluk düzeyinin dü-
şük olduğu yorumu yapılır. (Mesleki olgunluk: Bire-
yin doğru meslek tercihi yapabilmesi için yaş düze-
yine uygun olan meslek seçimiyle ilgili birtakım tu-
tum ve davranışları kazanmasıdır.)
Buna göre; Meryem’in mesleki olgunluk düzeyinin
düşük olduğunu ve özdeşime dayalı alan seçimi
yaptığını belirten D seçeneği doğru seçenektir.
(Cevap D)
48
EĞİTİM BİLİMLERİ
120.Marcia’nın kimlik statüleri düşünüldüğünde,
Meryem’in kimlik statüsü aşağıdakilerden han-
gisi olabilir?
A) İpotekli B) Askıya alma (moratoryum)
C) Dağınık D) Ters (zıt)
E) Başarılı
ÇÖZÜM
Dağınık Kimlik: Bu kimlik statüsündeki ergen ya
hiç kimlik arayışına girmemiştir ya da arayış olsa
bile çok sınırlıdır. Yani kimlik krizi yaşanmamıştır.
Bununla birlikte ipotekli kimlikte olduğu gibi, bire-
ye hazır kimlik modellerinin sunulması da söz ko-
nusu değildir. Bu nedenle birey herhangi bir kimli-
ğe de bağlanamaz. Meryem’in eşit ağırlık alanına
yöneltildiği halde en yakın arkadaşı sayısal bölü-
mü tercih ettiği ve notları yeterli olduğu için sayısal
alanı tercih etmesi, Lise 4. sınıfta tekrar eşit ağır-
lık alanına dönmesi, izlediği filmin etkisiyle ban-
kacı olmaya karar vermesi görülmektedir. Soru
parçasına göre Meryem belirgin bir kimlik bunalı-
mı yaşamamış, ayrıca gerçekçi anlamda bir kimli-
ğe da bağlanamamıştır. (Sadece arkadaşı sayısal
alanda diye sayısal alanı seçmek ya da sadece bir
film izleyip bankacı olmaya karar vermek bir kim-
liğe bağlanmanın göstergesi sayılmaz.) Bu duru-
ma göre Meryem dağınık kimliğin özelliklerini ser-
gilemektedir. Ancak, benzer bir süreç moratoryum
kimlikte de gözlenir. Çünkü moratoryum kimlik sa-
dece askıya alma - erteleme değil, aynı zaman-
da bekleme anlamını da taşır. Yani ergenin kimlik
arayışıyla geçirdiği sürecin genel adıdır. Parçaya
bakıldığında belirgin bir kimlik bunalımı gözlenme-
mekle birlikte kısmen de olsa ufak arayışlar göze
çarpmaktadır. Bu nedenle soru parçasında verilen
açıklama, cevabın dağınık kimlik olduğunu söyle-
mek için çok da yeterli görülmemektedir. Yapılan
açıklamalar ışığında, mevcut seçenekler arasında
en yakın olanı dağınık kimlik olduğu için cevap bu
kabul edilebilir. Ancak soru kökünde “Marcia’nın
kimlik statüleri düşünüldüğünde, Meryem’in kimlik
statüsü aşağıdakilerden hangisi olabilir?” demek-
tedir. Yani bir kesinlik yoktur. Bu soru köküne göre
Meryem dağınık ya da moratoryum kimliğe sahip
olabilir. Soru kökünün mevcut hâliyle, soruya net
cevap vermek, olası gözükmemektedir.
(Cevap C)