ALGORİTMANIN HAZIRLANMASI

Algoritma,herhangi bir sorunun çözümü için izlenecek yol

anlamına gelmektedir.Çözüm için yapılması gereken işlemler
hiçbir alternatif yoruma izin vermeksizin sözel olarak ifade
edilir.Diğer bir deyişle algoritma verilerin bilgisayara hangi çevre
biriminden girileceğinin,problemin nasıl çözüleceğinin,hangi
basamaklardan geçirilerek sonuç alınacağının,sonucun nasıl ve
nereye yazılacağının sözel olarak ifade edilmesi biçiminde
tanımlanabilir.

Algoritma hazırlanırken,çözüm için yapılması gerekli

işlemler,öncelik sıraları gözönünde bulundurularak ayrıntılı bir
biçimde tanımlanmalıdırlar.Aşağıda algoritma hazırlanmasına
ilişkin örnekler yer almaktadır.

ÖRNEK 1:Verilen iki sayının toplamının bulunmasının algoritması

aşağıdaki gibi yazılır:

Algoritma

Adım 1-Başla

Adım 2-Birinci sayıyı oku

Adım 3-İkinci sayıyı oku

Adım 4-İki sayıyı topla

Adım 5-Dur

Algoritmaya dikkat edilirse işlemlerin sıralanmasında,işlem

önceliklerinin gözönünde bulundurulduğu görülür.Ayrıca algoritma
yazımı sorun çözümünün başladığını gösteren "BAŞLA" ifadesi ile
başlamakta ve işlemlerin bittiğini belirten "DUR" ifadesi ile sona
ermektedir.

AKIŞ ŞEMALARI(DİYAGRAMLARI)

Herhangi bir sorunun çözümü için izlenmesi gerekli olan aritmetik

ve mantıksal adımların söz veya yazı ile anlatıldığı
algoritmanın,görsel olarak simge ya da sembollerle ifade edilmiş
şekline "akış şemaları" veya FLOWCHART adı verilir.Akış
şemalarının algoritmadan farkı,adımların simgeler şeklinde
kutular içine yazılmış olması ve adımlar arasındaki ilişkilerin ve
yönünün oklar ile gösterilmesidir.

Programın saklanacak esas belgeleri olan akış şemalarının

hazırlanmasına,sorun çözümlenmesi sürecinin daha kolay anlaşılır
biçime getirilmesi, iş akışının kontrol edilmesi ve programın
kodlanmasının kolaylaştırılması gibi nedenlerle
başvurulur.Uygulamada çoğunlukla, yazılacak programlar için
önce programın ana adımlarını(bölümlerini) gösteren genel bir
bakış akış şeması hazırlanır.Daha sonra her adım için ayrıntılı akış
şemalarının çizimi yapılır.

Akış şemalarının hazırlanmasında aşağıda yer alan simgeler

kullanılır.

Algoritman
ın başladığını ya da sona erdiğini belitmek için kullanılır.

Klavye aracılığı ile giriş ya da okuma yapılacağını

gösterir.

Yazıcı(printer) aracılığı ile çıkış yapılacağını gösterir.

Kart okuyucu aracılığıyla giriş yapılacağını gösterir.

Araç belirtmeden giriş ya da çıkış yapılacağını gösterir.

Hesaplama ya da değerlerin değişkenlere aktarımını

gösterir.
 Aritmetik ve mantıksal ifadeler için karar verme ya da
karşılaştırma durumunu gösterir.

Diskten okuma ya da diskete yazmayı gösterir.

Disketten okuma ya da diskete yazmayı gösterir.

Teyp kütüğünü gösterir.

Yapılacak işler birden fazla sayıda yinelenecek ise diğer

bir deyişle iş akışında çevrim(döngü) var ise bu sembol kullanılır.

Akış diyagramında iki nokta arası ilişkiyi gösterir.Döngü

sonunu göstermek için ya da diyagramın çizilemediği durumlarda
kulllanılır. Burada i herhangi bir sembol olabilir.

Oklar işin akış yönünü gösterir.

Akış şemaları içerik ve biçimlerine göre genel olarak üç grupta

sınıflandırılabilirler.

DOĞRUSAL AKIŞ ŞEMALARI

İş akışları,giriş,hesaplama,çıkış biçiminde olan akış şemaları bu

grup kapsamına girer.

ÖRNEK 2:İki sayının çarpımının bulunmasıyla ilgili algoritma

şöyledir.

Değişkenler

A:Birinci sayıyı,

B:İkinci sayıyı,

C:İki sayının çarpımını(A*B)göstersin.

Algoritma

Adım 1-Başla

Adım 2-A'yı oku

Adım 3-B'yi oku

Adım 4-C=A*B yi hesapla

Adım 5-C'yi yaz

Adım 6-Dur

Akış Şeması

Algoritma adımlarında kullanılması gereken semboller yukarıdaki

şekilde görülmektedir.Örneğin "DUR" ve "BAŞLA" işlemleri için
aynı sembol kullanılmaktadır.Adım 2 ve 3 için kullanılan
sembol,bilgisayara değerlerin dışarıdan girildiğini gösterir.Oklar
ise işin akış yönünü gösterir. Adım 4'te kullanılan sembol C=A*B
gibi aritmetik işlemler işlemler için kullanılır.

Örnek 3:İki sayının farkını ve bölümünü bulup yazıcı ile yazan

algoritma ve akış şeması şöyledir.

Değişkenler

A:Birinci sayı

B:İkinci sayı
D:İki sayının farkını (A-B)

E:İki sayının bölümünü(A-B)

Algoritma

Adım 1-Başla

Adım 2-A'yı oku

Adım 3-B'yi oku

Adım 4-D=A-B

Adım 5-E=A/B

Adım 6-D'yi yaz

Adım 7-E'yi yaz

Adım 8-Dur

Akış Şeması

ÖRNEK 4:İki sayının toplamlarının karesini ve küpününü

hesaplayıp yazan akış şeması şöyledir.

Degişkenler

BIRSA:Birinci sayıyı,
IKISA:İkinci sayıyı,

TO:Toplamı,

TOKA:Toplamın karesini,

TO3:Toplamın küpünü gösterir.

Algoritma

Adım 1-Başla

Adım 2-BIRSA.ve IKISA'yı oku

Adım 3-TO=BIRSA+IKISA

TOKA=TO^2

TO^3

Adım 4-TOKA,TO3'ü yaz

Adım 5-DUR

Akış Şeması

ÖRNEK 5:Terminalden okunan bir sayının 10 fazla ve 10 eksiğini

bulup yazan programın algoritma ve akış şeması şöyledir.

Değişkenler
SAYI=Okunacak sayı

F10=Sayının 10 fazlası

E10=Sayının 10 eksiğini göstersin.

Algoritma

Adım 1-Başla

Adım 2-Terminalden SAYI oku

Adım 3-F10=SAYI+10

Adım 4-E10=SAYI-10

Adım 5-DUR

Akış Şeması

MANTIKSAL AKIŞ ŞEMALARI

Geniş ölçüde mantıksal kararları içeren akış şemalarıdır.Hesap

düzenleri genellikle basittir.

ÖRNEK 6:A ve B gibi iki sayıdan büyüğünü printerle yazdıran

algoritma ve akış şeması şöyledir.

Algoritma
Adım 1-Başla

Adım 2-A,B'yi oku

Adım 3-A=B ise Adım 7'ye git

Adım 4-A>B ise Adım 6'ya git

Adım 5-B'yi yaz Adım 8'e git

Adım 6-A'yı yaz Adım 8'e git

Adım 7-"A veB eşit"mesajını yaz

Adım 8-DUR

Akış Şeması

ÖRNEK 7:100 kişilik bir sınıfta 18-22 arası her ysş grubunda kaç
öğrencinin bulunduğunu belirleyip yazan programın akış çizelgesi
şöyledir.

Değişkenler

OSA:Öğrenci sayısını,

I18:18 yaşında olan öğrencilerin sayısını

I19:19 yaşında olan öğrencilerin sayısını

I20:20 yaşında olan öğrencilerin sayısını

I21:21 yaşında olan öğrencilerin sayısını

I22:22 yaşında olan öğrencilerin sayısını

IYOS:İşlem yapılan öğrenci sayıaını göstersin.

Algoritma

Adım 1-Başla

Adım 2-I18=0 I19=0 I20=0 I21=0 I22=0 IYOS=0

Adım 3-OSA oku

Adım 4-OSA=18 ise I18'i arttır, Adım 9'a git

Adım 5-OSA=19 ise I19'u arttır, Adım 9'a git

Adım 6-OSA=20 ise I20'yi arttır,Adım 9'a git

Adım 7-OSA=21 ise I21'i arttır,ADım 9'a git

Adım 8-OSA=22 ise I22'Yİ arttır,Adım 9'a git

Adım 9-IYOS<100 ise Adım 3'e git

Adım 10-I18,I19,I20,I21,I22,yaz

Adım 11-DUR

Akış Şeması
YİNELİ (İTERATİF,ÇEVRİMLİ,DÖNGÜLÜ)AKIŞ ŞEMALARI

Sorunun çözümü için,çözümde yer alan herhangi bir adım ya da

aşamanın birden fazla kullanıldığı akış şemalarına denir.İş akışları
genel olarak giriş ya da başlangıç değeri verme,hesaplama,kontrol
biçimindeöolmaktadır.

ÖRNEK 8:3 öğrencinin bir sınavdan aldıkları notların ortalamasını

bulan v yazan bir programın algoritma ve akış şeması şöyledir.

Değişkenler

ONOT:Öğrencinin notunu,

INOT:Notların toplamını,

NORT:Notların ortalamasını,

ISAYI:Öğrenci sayısını göstersin.

Algoritma

Adım 1-Başla
Adım 2-INOT=0

Adım 3-ISAYI=0

Adım 4-ONOT oku

Adım 5-INOT=INOT+ONOT

Adım 6-ISAYI=ISAIY+1

Adım 7-ISAYI<3ise Adım 4'e git

Adım 8-NORT=INOT/3

Adım 9-NORT YAZ

Adım 10-DUR

Görüldüğü gibi,Adım 2 ve 3'te INOT ve ISAYI ismi ile iki değişken

için bellekte yer ayrılmış,ayrılan yerlerede ilk değer olarak sıfır
atanmıştır.

Adım 4'te herhangi bir öğrencinin sınavdan almış olduğu notun

değeri okutulmaktadır.

Adım 5'tenotların toplamının bulunması işlemi yer

almaktadır.İşlemde ONOT,INOT ile toplanmakta ve
bulunantoplamda INOT'a aktarılmaktadır.

Adım 6'da öğrenci sayısını gösteren ISAYI değişkeninin değeri,"bir

öğrenci için işlem yapıldı"anlamında 1 arttırılmaktadır.

Adım 7'de ISAYI'nın değeri 3(toplam öğrenci sayısı) ile

karşılaştırılmaktadır.Eğer sayı<3 ise Adım 4'e dönülmektedir.Eğer
işlem 3 öğrenci içinde yapılmışsa yani ISAYI=3 ise ya da ISAYI>3
ise ortalamanın hesaplandığı Adım 8'e geçilmektedir.Adım 9
da,bulunan ortalamanın yazılması ile ilgilidir.

Akış şeması
Akış şeması incelendiğinde not okuma, toplam hesaplama ve
öğrenci sayısını 1 arttırma işlemlerinin 3 kez tekrarlandığı
anlaşılmaktadır.Eğer program 500 öğrenci için yapılmış
olsaydı,sözü edilen işlemler 500 kez tekrarlanacaktı. Üç
öğrencinin notlarının, sırası ile 50,60 ve 70 olduğunu
varsayalım.Bu durumda akış şemasının işlemesi şöyle olacaktır

Başlangıçta INOT veISAYI "0" değerini alırlar.Bilgisayara ilk not

olarak 50 okutulur.Başlangıçta INOT=0 olduğu için INOT ile 50
toplanır ve sonuç INOT'a aktarılır.Dolayısıyla INOT'un yeni değeri
50 olur.Daha sonra ISAYI'nın değeri INOT'ta olduğu gibi 1
arttırılır.ISAYI=1 olduğu için 3 ile karşılaştırma yapıldığında tekrar
okuma işlemine geri dönülür ve ikinci not olarak60
okutulur.İşlemler bu şekilde devam eder.ISAYI=3 olunca
ortalamanın hesaplamasına geçilir.Son olarak bulunan ortalama
yazılır ve durulur.

Aynı sorun yineleme sembolü kullanılarak şöyle yazılabilir.

Akış şeması
ÖRNEK 9:

N sayısını ekrandan okutarak faktöriyelini hesaplayanve yazan

akış şeması şöyledir.

Değişkenler

NFAK=N faktöriyel (N!) değerini,

ISAYI=1'den N'e kadarsayıları göstersin,

NFAK=1*2*......*N

Algoritma

Adım 1-Başla

Adım 2-N'i ekrandan oku

Adım 3-NFAK=1

Adım 4-ISAYI=1

Adım 5-ISAYI=ISAYI+1

Adım 6-NFAK=NFAK*ISAYI

Adım 7-Eğer ISAYI

Adım 8-NFAK yaz

Adım 9-Dur

Akış Şeması

Aynı soru yineleme sembolü kullanılarak aşağıdaki gibi de

çizilebilir.
ÖRNEK 9:Klavyeden girilen,bir öğrencinin numarasını,ismini ve
bilgisayar programlama dersinin 3 vize sınavından aldığı notları
okuyan,bu notların aritmetik ortalamasını bulan,eğer ortalaması
50'ye eşit veya 50'den büyükse yazıcıya numara,isim,notlar ve
vize notlarının ortalamasını,küçükse numara,isim ve "tekrar"
mesajı yazan programın algoritma ve akış şeması şu şekildedir.

Değişkenler

INO:öğrencinin numarasını,

AD:öğrencinin ismini,

VIZE1:1.vize sınavını,

VIZE2:2.vize sınavını,

VIZE3:3.vize sınavını,

VIZORT:üç vize sınavının aritmetik ortalamasını,

VIZTO:üç vizenin toplamını göstersin.

Algoritma

Adım 1-Başla

Adım 2-INO,AD,VIZE1,VIZE2,VIZE3,oku

Adım 3-VIZTO=(VIZE1+VIZE2+VIZE3) ve VIZORT=VIZTO/3 bul.

Adım 4-Eğer VIZORT>=50 ise Adım 6'ya git.

Adım 5-INO,AD ve "TEKRAR" yaz ve Adım 7'ye git.

Adım 6-INO,AD,VIZE1,VIZE2,VIZE3,VIZORT yaz

Adım 7-DUR

Akış Şeması

ÖRNEK 10:Bir okulda bulunan 10 sınıftaki 30'ar öğrencinin

herbirinin 12 şer dersten aldıkları notların ortalamasını bulan ve
öğrenci ismi ile not ortalamasını yazan programın,algoritması ve
akış şeması şöyledir:

Değişkenler

ISS:Sınıf sayacı,

IOS:Öğrenci sayacı,

DN:Ders notu,

DNS:Ders notu sayacı,

DNT:Ders notlarının toplamı,

DNO:Ders notlarının ortalaması,

OGAD:Öğrencinin adı

Algoritma

Adım 1-Başla

Adım 2-SS=0

Adım 3-IOS=0

Adım 4-DNS=DNT=0

Adım 5-OGAD oku

Adım 6-DN oku

Adım 7-DNS=DNS+1(ders notu sayacı 1 artır.

Adım 8-DNT=DNT+DN(notları topla)

Adım 9-Eğer DNS<12 ise adım 6'ya git

Adım 10-DNO=DNT/12(ortalamayı hesapla)

Adım 11-OGAD,DNO yaz

Adım 12-IOS=IOS+1(öğrenci sayacını bir artır)

Adım 13-Eğer IOS<30 ise adım 4'e git

Adım 14-ISS=ISS+1(sınıf sayacını bir artır)

Adım 15-Eğer ISS<10 ise adım 3'e git.

Adım 16-Dur

Akış şeması
ÖRNEK 11:300 elemanlı bir veri grubunda bulunan pozitif,sıfır ve
negatif değerlerin sayısını bulup yazan programın algoritması ve
akış şeması şöyledir:

Değişkenler

SS:Okunan sayı adedi

PSS:pozitif sayı adedi

NSS:Negatif sayı adedi

SSS:Sıfır sayı adedi

Algoritma

Adım 1-Başla

Adım 2-SS=PSS=NSS=SSS=0

Adım 3-Sayı oku

Adım 4-SS=SS+1

Adım 5-Eğer SS>300 ise dur

Adım 6-Eğer sayı<0 ise adım 9'a git

Adım 7-Eğer sayı=0 ise adım 10'a git

Adım 8-PSS=PSS+1 hesapla,adım 3'e git

Adım 9-NSS=NSS+1 hesapla,adım 3'e git

Adım 10-SSS=SSS+1 hesapla,adım 3'e git

Akış Şeması

ÖRNEK 12:Bir sınıfta bulunan belirsiz sayıdaki öğrencilerin

numarasını,adını ve soyadını yazan programın algoritması ve akış
şeması şöyledir.

Değişkenler

JNO:Öğrencinin numarası

AD:Öğrencinin adı

SAD:Öğrencinin soyadı

Algoritma

Adım 1-Başla

Adım 2-Eğer okuma bittiyse Adım 6'ya git

Adım 3-JNO,AD,SAD oku

Adım 4-JNO,AD,SAD yaz

Adım 5-Adım 2'ye git

Adım 6-Dur

Akış şeması

ÖRNEK 13:f(x) fonksiyonu x'in çeşitli değerlerine göre aşğıdaki

şekilde değişmektedir.x değeri sıfır ile 5 arasında 0.5 aralıkla
arttığına göre herbir x değeri için f(x) fonksiyonunu hesaplayan ve
x ile f(x) değerlerini yazan programın akış şeması şöyledir.