ROMAN İNCELEME YÖNTEMİ:

A. Dış Yapı İncelemesi

• Eserin Adı
• Yazarı
• Basım Yeri ve Tarihi
• Kaçıncı Baskı Olduğu

B. İÇ YAPI İNCELEMESİ
• Konu Yönünden
*Eserde hangi konu işlenmiştir?
*Yazarın konuya bakış açıları nedir?
*Eserin ana olayı nedir?
*Yazar nasıl bir ana düşünceye ulaşmaktadır?
*Eserin planı nasıldır?

• Yazılış Tekniği Yönünden

*Eserin yazılış tekniği nasıldır?
*Çeşidi ne olabilir?
• Kahramanları Yönünden
*Eserin belli başlı kahramanları kimlerdir?
*Bu kahramanların ruhsal ve fiziksel özellikleri nelerdir?
*Kahramanlar arasındaki bağlantılar nelerdir?
*Kahramanlar hangi sosyal çevredendir? Yaşanılan olaylarla sosyal
çevre arasında ne gibi ilişkiler vardır?
*Yazar, kahramanlarını seçerken nelere dikkat etmiştir?
*Olaylar karşısında kahramanların durumları nasıldır?
*Kahramanların isimleriyle kişilkleri arasında bir benzerlik var
mıdır?
• Yer ve Zaman Yönünden
*Olay nerede veya nerelerde geçmektedir? Buranın belli başlı
özellikleri nelerdir?
*Olay ortaya konulurken yer, nasıl ele alınmaktadır?
*Kahramanların sosyal ve kültürel yapılarıyla, olayın geçtiği yer
arasında bir uyum var mıdır?
*Olayların akışında zaman kırılmaları var mıdır? Zaman, belli bir
düzenlilik içerisinde mi sunulmaktadır?
• Dil ve Anlatım Yönünden
*Eserin dili anlaşılır nitelikte midir?
*Yazar, sözcükleri kullanırken seçici davranmış mıdır?
*Yazar, konuşmalarda ve anlatımlarda dili nasıl kullanmaktadır?
 *Anlatım kaçıncı kişi ağzından yapılmaktadır?
*Yazarın dil ve anlatımı, yaşadığı dönemle uygunluk göstermekte
midir?
*Anlatımda akıcılık nasıl sağlanmıştır?
• Yazarın Kişiliği Yönünden
*Yazar, hangi edebiyat anlayışını benimsemiştir?
*Yazarın edebi kişiliğinde en belirgin özellik nedir?
*Yazarın, romanlarında işlediği belirgin br konu var mıdır?
*Yazarın önemli eserleri nelerdir?

HİKAYE İNCELEME YÖNTEMİ:

A. Biçim İncelemesi (Dış Yapı)

• Öykünün adı
• Öykünün alındığı kitap ya da derginin adı
• Öykünün yazarı
• Öykünün basım yeri ve tarihi
• Yazarın bağlı olduğu edebiyat dönemi
B. İçerik İncelemesi (İç Yapı)
• Konu Yönünden:
*Öykünün özetlenmesi
*Öyküde ele alınan konu nedir?
*Yazar, konuyu hangi açıdan ele almıştır?
*Öykünün serim, düğüm, çözüm bölümleri nereleridir?
*Öyküde ulaşılan ana düşünce nedir?
• Kişileri Yönünden:
*Eserin belli başlı kahramanları kimler ya da nelerdir?
*Kahramanların ruhsal ve fiziksel özellikleri nelerdir?
*Kahramanlar gerçek yaşamda da karşımıza çıkabilecek tipler midir?
*Kahramanlar arasındaki ilgi nedir?
• Yer ve Zaman Yönünden:
*Öykü nerede geçmektedir? Bu yerin belli başlı özellikleri nelerdir?
*Kahramanların sosyal, kültürel yapılarıyla olayın geçtiği yer arasında
bir uyum var mıdır?
*Olay ya da durum hangi zaman diliminde geçmektedir?
Olay ya da durum ortaya konurken zamana göre bir düzenlilik yapılmış
mıdır?
• Dil ve Anlatım Yönünden:
*Eserin dili anlaşılır nitelikte midir? Bugün canlılığını yitirmiş sözcükler
var mıdır?
*Yazar konuşmalarda ve anlatımlarda dili nasıl kullanmıştır?
 *Anlatımda öznellik mi yoksa nesnellik mi ağır basmaktadır?
*Yazar nasıl bir anlatım yolu izlemiştir?
*Anlatım kaçıncı kişi ağzından yapılmaktadır?

ESER İNCELEME PLANI

A- İÇERİK İNCELEMESİ
1. Eserde anlatılan olaylar/durumlar nelerdir?
2. Eserde işlenen temalar ve bunlara bağlı olarak verilen mesajlar
nelerdir? Eserin ana mesajı, tezi nedir?
3. Eserde ele alınan toplumsal ya da bireysel sorunlar nelerdir?
4. Eserdeki sorunlar hangi çatışmalardan doğmuştur? (Çatışma;
bireyler arasında mı, bireyin iç çatışması mı, bireyin toplumla
çatışması mı, çatışmanın neden ortaya çıktığı, çatışmanın eserin
akışını nasıl etkilediği incelenmeli)
5. Eserde yaratılan ortamlar nasıldır? (Gerilimli mi, karamsar mı,
sıkıntılı mı, neşeli mi...?)
6. Eserin türü nedir?
7. Eser hangi edebi akımın izlerini taşımaktadır?

ESERİN KURGUSU: Eserin giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinde

anlatılanlar nelerdir? Bu bölümlerde yaratılan ortamlar nasıldır? Eserdeki
bütünlük hangi unsurlarla sağlanmış, bölümlerdeki geçişler, eserin hangi
unsurlarına bağlı olarak gerçekleştirilmiştir? Eserdeki herhangi bir bölümün
eserin bütünü içindeki önemi, yeri nedir? Her bir bölümde anlatılanlar, ana
fikri nasıl desteklemektedir?

ANLATICI VE BAKIŞ AÇISI / ANLATICININ SESİ: Anlatıcı, 1. tekil

şahıs mı; 3. tekil şahıs mı; anlatıcının konumu, özellikleri nelerdir;
anlatıcının eserdeki kahramanlara karşı tutumu taraflı mı, tarafsız mı?
(Anlatıcı, 1. şahıs ise yazar olayın içindedir, olayın kahramanıdır. Olay
ve durumları öznel bir yaklaşımla anlatır, tarflıdır; ancak anlatımda daha
içten ve samimidir. Okuyucu anlatılan olaya kendini yakın hisseder.
Anlatıcı 3. şahıs ise yazar olaylara dışardan bakmaktadır. Tanık olduğu
olayları gözlemlerine dayanarak anlatmaktadır. Olay ve durumları nesnel
bir yaklaşımla anlatır, tarafsızdır.)

BAŞLIKLA ESERİN İLİŞKİSİ: Doğrudan ilişkili mi, dolaylı bir ilişkisi mi

var, ironik bir ilişkisi mi var?

ESERDE MEKAN: Eserde anlatılanlar nasıl bir mekanda geçiyor?

Yazar, niçin bu mekanları seçmiştir? Mekanın, olayın gelişmesinde rolü
nedir? Mekanın tezle ilgisi nedir? Karakterlerle ilişkisi nasıldır?
Mekan, olayın geçtiği yer/yerlerdir. Yazar yerlere ait ayrıntıları, olayı
ve karakterleri aydınlatacak biçimde seçer ve betimler. Kişi kültürel ve
psikolojik olarak içinde yaşadığı çevreden etkilenir. Çevreyi fiziki (kır,
doğa,ev,kent); doğal çevre (aile çevresi); toplumsal çevre (arkadaşlar,
sosyal ilşkiler) olarak düşünmek gerekir.

ESERDE ZAMAN: Eserdeki olayların başlayıp bittiği süreçtir. Zamanı

iki yönlü incelemek gerekir:
1. Eserdeki olayların başlayıp bittiği zaman: İÇ ZAMAN
2. Bu sürecin hangi çağa, hangi tarihi döneme denk düştüğü: DIŞ
ZAMAN
(Yazar, eserdeki olayların gelişimini zamana bağlı olarak düzenli, sıralı
bir akışla aktarabileceği gibi, bilinç akışı tekniğiyle geriye dönüş ya da
ileriye yönelişlerle de aktarabilir. Nasıl anlatılırsa anlatılsın yaşanan
zamanın ve dönemin kişiler ve olaylar üzerinde etkisi vardır.)
 Eserde zamanın anlatılış yöntemi temayı, okuyucuyu nasıl
etkiliyor?

ESERDEKİ KAHRAMANLAR: Eserdeki olayı yaşayanlardır. Kişi sayısı
esere bağlı olarak değişebilir. Eserde öyküsü anlatılan kişi, eserin baş
kişisidir. Eserdeki kişiler karakter midir, tip midir, inceleyip; karakter ya da
tip özelliklerinin olayı, temayı nasıl etkilediğini açıklamak gerekir.
Kişi karakter ise fiziksel, ruhsal, toplumsal özellikleri ayrıntılı anlatılır.
Kişi her yönüyle tanıtılır, çok yönlüdür, değişkendir.
Kişi tip ise eserde tek bir yönü öne çıkarılmıştır: Tembellik, cimrilik,
yalancılık; kahramanlık gibi. Kişinin bu özelliği değişmezdir, süreklilik
gösterir. Bu özellik idealize edilerek anlatılır.
Eserdeki kişilerin fiziksel, ruhsal özellikleri nelerdir? Yazar, eserdeki
kahramanları hangi yöntemle anlatmıştır? Yazar bunu iki yoldan
gerçekleştirebilir:
1. Doğrudan Anlatım: Kişinin özelliklerini yazar betimler.
2. Dolaylı Anlatım: Kişinin özellikleri başkalarının onun hakkındaki
konuşmaları, düşünceleri ya da olaylara verdiği tepkilerle aktarılır.

B- DİL VE ANLATIM
Kelimelerin belli bir özeliği var mı? (Sıfat mı, fiil mi,...? Bunların
temaya katkısı nedir?)
Kelimeler yöresel mi, özenle mi seçilmiş? (Bunun temayla ilşkisi
nedir?)
Dil yalın mı, yabancı kelimeler var mı? (Bunun etkisi nedir?)
İmgeler kullanılıyor mu? Bu imgeler duyulara mı, akla mı hitap
ediyor? Duyulara hitap eden imgeler hangi duyularla ilgili? Bunların
temaya ve okuyucuya etkisi nedir?
Semboller kullanılıyor mu? Bu semboller geleneksel mi, yazara, şaire
mi özgü? Bunların temaya katkısı nedir?
Yazar gelecekle ilgili ip uçları veriyor mu, olacak gelişmeleri bazı
sözlerle sezdiriyor mu?
Cümle kuruluşları nasıl? Uzun mu, kısa mı; ünlem cümleleri, soru
cümleleri var mı? Bunların temaya, teze okuyucuya etkisi nedir?
Anlatım özelliği, sanatlı mı, yalın mı; ironik mi, alaycı mı,mizahi mi,
eleştirel mi,....?
 Kullanılan anlatım teknikleri nelerdir? (öyküleme, betimleme,
karşılıklı konuşma, iç konuşma, bilinç akışı, montaj...)
Yazar, bunları eserinin hangi bölümlerinde neyi anlatmak için
kullanmıştır? Bunların temayla ilişkisi, teze etkisi nedir?