A)Ê Anayasayı Yapan (asli kurucu) İktidar: Anayasayı ilk kez ya da bütünüyle yeniden yapan

iktidara ͚asli kurucu iktidar͛ , mevcut anayasada, yine anayasanın öngördüğü kurallara uygun
olarak değişiklik yapan iktidara da ͚türev (tali) kurucu iktidar͛ denir.
B)Ê Anayasayı Değiştiren (türev kurucu) İktidar: yumuşak ʹ sert anayasalar olarak ikiye ayrılır.
Yumuşak anayasalar, değiştirilmesi bakımından yasalardan farklı bir usul öngörülmeyen
anayasalardır. Katı anayasalarda ise, anayasa kurallarının değiştirilmesi yasalara göre daha
nitelikli çoğunluk ve usullere bağlanır.

Bizde, olağanüstü koşulların ürünü olan 1921 Anayasası dışındaki, 1924, 1961 vve 1982
Anayasaları katı anayasalardır.

Normlar Hiyerarşisi:
ANAYASA
KANUN/KHK/ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR
TÜZÜK
YÖNETMELİK
GENELGELER

Devletin kurucu unsurları: Ülke ʹ İnsan Topluluğu ʹ Egemenlik

Devlet: Belirli bir ülke üzerinde, hükümetle temsil olunan üstün ve merkezi bir otoritenin
yönetimi altında, belirli bir hukuki ve otonom bir düzene bağlı olarak yaşayan insanlardan
oluşan, geniş bir siyasi topluluktur.
Ülke: Devletin otoritesinin hüküm sürdüğü , yetkilerini kullanacağı alanı sınırlayan toprak
parçasıdır.
Millet (Ulus): Bireylerin maddi ve manevi bağlarla birleşmiş olduklarını hissettikleri ve
kendilerinin öteki milli toplulukları oluşturan bireylerden farklı olduklarını kabul ettikleri, bir
insan topluluğudur.
Egemenlik: Ülke içinde yaşayan gerçek ve tüzel kişilerin iradelerine üstün, asli ve en yüksek
yönetme iktidarıdır.

EMREDİCİ VEKALET: Halk egemenliği anlayışında temsilcilerle seçmenler arasında E.V. ilişkisi
oluşur. Buna göre, temsil ferdi, emredici ve bağlayıcı özellikler gösterir. Bunun anlamı
temsilcilerin, sadece kendilerini seçenleri ya da seçildikleri bölgeyi temsil etmeleri, temsil
görevini yaparken temsilcilerin emir ve talimatlarıyla bağlı olmaları ve gerektiğinde onlar
tarafından azledilebilmeleridir.

TEMSİLİ VEKALET: Millet egemenliğinde, milletvekilleriyle seçmenler arasında oluşur. Bu

vekaletin özelliği, temsilin genel, milli ve siyasi oluşudur. Buna göre de milletvekilleri sadece
kendilerini seçenleri ya da seçildikleri bölgeyi değil, bütün milleti temsil ederler; milletvekilliği
görevibi yerine getirirken, seçmenlerden bağımsız olarak ülkenin genel yararını gözeterek
faaliyet gösterirler. Doğal olarak milletvekilleri, seçmenlerin emir ve talimatlarıyla bağlı
olmadıkları gibi, onlar tarafından azledilebilmeleri de mümkün değildir (1982 AY).
KUVVETLER AYRILIĞI: YASAMA ʹ YÜRÜTME ʹ YARGI
YASAMA: Toplumda geleceğe yönelik planları yapmak, ilkeler koymak, sosyal ilişkileri
düzenleyecek hukuk kuralları oluşturmak ve günümüzde özellikle kanun yapma faaliyetleridir.
YÜRÜTME: Kanunları uygulama faaliyetidir.
YARGI: Kanunların uygulanmasını denetlemek ve toplum içindeki uyuşmazlıkları çözme
faaliyetidir.

TR͛de kuvvetler ayrılığına tam anlamıyla geçiş 1982 AY ile olmuştur.

1-Ê DOĞRUDAN HÜKÜMET (DEMOKRASİ): HALKIN BİR ARADA TOPLANARAK, DEVLET İŞLERİ
HAKKINDA REFERANDUM (HALK OYLAMASI) YOLUYLA HEP BİRLİKTE KARAR ALDIĞI
DEMOKRASİ UYGULAMASIDIR.
2-Ê TEMSİLİ HÜKÜMET (DEMOKRASİ): MİLLETİN EGEMENLİĞİ ARACILARI VASITASIYLA
KULLANDIĞI DEMOKRASİ UYGULAMASIDIR. BU ARACILARA TEMSİLCİ DENİR. HALKIN
YÖNETİMDE EN PASİF KONUMDA OLDUĞU DEMOKRASİ TÜRÜDÜR. BU HÜKÜMET
UYGULAMASINDA MİLLET EGEMENLİĞİ VE TEMSİLİ VEKALET İLİŞKİSİ ESASTIR.
3-Ê YARI DOĞRUDAN HÜKÜMET (DEMOKRASİ): BU SİSTEMDE HALK, EGEMENLİĞİ KENDİ
ADINA KULLANMAK ÜZERE BİR PARLAMENTO OLUŞTURUR; AMA BÜTÜNÜYLE YETKİLERİ
PARLAMENTOYA BIRAKMAZ. HALK KENDİSİ DE ÖZELLİKLE KANUN YAPMA FAALİYETİNE
KATILIR. BU SİSTEMDE HALK EGEMENLİĞİ HEM PARLAMENTO ARACILIĞIYLA HEM DE
DOĞRUDAN DOĞRUYA KULLANILIR. DAHA ÇOK HALK EGEMENLİĞİ ANLAYIŞINA DAYANIR.
BU SİSTEMDE HALK YÖNETİME 3 YOLDAN KATILIR: a) halkın vetosu b) referandum c)
halkın kanun teklifi
4-Ê YARI TEMSİLİ HÜKÜMET (DEMOKRASİ): SAF TEMSİLİ HÜKÜMETİN, BAZI HUKUKİ
OLANAKLARLA YUMUŞATILMIŞ ŞEKLİDİR. DEMOKRASİNİN BU UYGULAMASINDA HALK
YÖNETİME KATILMAZ, FAKAT YÖNETİMİ ETKİLEME İMKANLARINA SAHİPTİR. YARI TEMSİLİ
HÜKÜMETTE HALK; PARLAMENTONUN FESHİ VE ERKEN SEÇİM, İSTİŞARİ REFERANDUM,
TEMSİLCİLERİN AZLİ, DİLEKÇE HAKKI, SİYASİ GREV, SİYASİ PARTİLER, BASKI GRUPLARI GİBİ
İMKANLARLA YÖNETİMİ ETKİLEYEBİLİR. GÜNÜMÜZÜN ÖRGÜTLÜ, KATILIMCI, ÇOĞULCU
DEMOKRASİLERİNDE EN ÇOK UYGULANAN HÜKÜMET TÜRÜDÜR.

Meclis Hükümeti: İlk meclisimiz tarafından da benimsenen ve 1924 anayasası döneminde

oldukça başarılı biçimde uygulanan, yasama ve yürütme yetkilerinin yasama meclisinde
toplandığı hükümet şekli.

Başkanlık Rejimi: Temsili rejim türlerinden biridir. Kuvvetler sert bir bicimde ayrilmaktadır. Bu
rejimin gunumuze değin klasik biçimi ile tek uygulama alanı ABD'dir. O yüzden başkanlık
rejimlerinden değil, başkanlık rejiminden söz edilir.

Parlamenter Rejim: Siyasi açıdan sorumsuz devlet başkanı ve yasama organına karşı sorumlu
bakanlar kurulundan oluşan yürütme organı ile yasama organı arasındaki kuvvetler ayrılığının
yumuşak olduğu ve organlar arasında eşitlik ve dengeye dayanan bir temsili rejimdir. PR.lerde
yürütme organı iki başlıdır. Devlet başkanı ve bakanlar kurulu. Siyasi olarak devlet başkanı
sorumsuz, bakanlar kurulu (kabine) ise meclise karşı sorumludur. Bunun sonucu olarak da,
devlet başkanı yetkilerinin çoğunu, ilgili bakan ya da başbakanın ortak imzası ile kullanılabilir.
Yasama ve yürütme organları birbirlerini karşılıklı olarak, etkili şekilde dengeleme ve kontrol
imkanlarına sahiptir. PR.lerde başbakan doğrudan, bakanlar ise başbakanın önerisi üzerine,
devlet başkanınca atanır. Başbakan ve bakanlar, meclise karşı siyasi sorumluluk
taşıdıklarından, bu göreve atanacak kişilerin meclisin güvenine sahip olmaları gerekir. Bu
güven, BK. Göreve başlarken güvenoylaması, görev sırasında başbakanın isteği üzerine
güvenoylaması ve gensoru yollarıyla ölçülür. Başbakan ve bakanların, görevleriyle ilgili
işledikleri suçlardan dolayı ayrıca cezai sorumlulukları da vardır. Bakanların kollektif
sorumluluğu vardır.

Bakanlar kurulu içinde başlangıçta başbakan eşitler arasında birinci konumdayken,

günümüzde siyasi parti olgusu ile bakanların ve hükümetin siyasetini belirleyen lider
konumuna gelmiştir. Öyle ki, parlamenter rejimin kalbi başbakandır.

TR͛de parlamenter rejim, 1961 AY ile yasamanın üstünlüğü, yani meclis hükümetine
eğimli şekliyle uygulanmıştır. 1982 AY͛nın kurduğu rejim ise, yetkileri artırılmış, devlet
başkanlı parlamenter rejimdir.

Yarı Başkanlık Rejimi: Parlamenter rejimdeki yapılanmanın bütün özelliklerini taşımakla

birlikte, başkanlık rejiminden de bazı unsurlar alarak oluşturulmuş ͞melez͟ bir sistemdir. Bu
rejimde de, tıpkı parlamenter sistemde olduğu gibi iki başlı yürütme vardır. Bakanlar
kurulunun meclise karşı siyasal sorumluluğunun bulunması; siyasal sorumluluğu olmayan
cumhurbaşkanının meclisi fesih yetkisinin olması da PR͛e benzer ana özelliklerindendir. Öte
yandan, Cumhurbaşkanının doğrudan doğruya halk tarafından seçilmesi vetek başına
kullanabileceği geniş yetkilere sahip olması, başkanlık sistemine benzeyen yönleridir.
Dolayısıyla, yarı başkanlık sistemini, tek başına kullanabileceği yetkileri artırılmış CB͛nı halkın
seçtiği PR olarak da tanımlayabiliriz.

YAPILARI BAKIMINDAN DEVLET ŞEKİLLERİ

1-Ê TEK YAPILI DEVLET

A-Ê MERKEZİ TEK YAPILI (ÜNİTER) DEVLET: MTYD, devletin ülke ve insan unsuru üzerinde tek
bir egemenlik ve onun somut ifadesi olarak hukuk ve yasa birliği olan devlettir. Ülke
sınırları içinde geçerli AY ile yasama-yürütme-yargı organları tektir.

MTYD͛te yönetim, merkezden ve yerinden yönetim ilkelerine göre gerçekleştirilir. MTYD͛te

yasama-yürütme-yargı gibi idare de tek elden yürütülür.

MTYD͛te, merkezden yönetimin bürokrasi ve kırtasiyecilikten kaynaklana ağır işleyişinin

sakıncalarını gidermek için taşra hizmetlerinde ͞YETKİ GENİŞLİĞİ͟ esası uygulanabilir.

YETKİ GENİŞLİĞİ, merkezi yönetimin taşrada görevli yüksek memurlarına (valiler gibi), sınırlı
olarak belli konularda karar alma ve bunları uygulama yetkisi verilmesidir.

MTYD͛te esas olan, kamu hizmetlerinin merkezden karşılanmasıi, yani asıl uygulanan
merkezden yönetim ise de, bazı kamu hizmetlerinin görülmesinde ͞yerinden yönetim
ilkesi͟nden de yararlanılır. Yerinden yönetim (ademi merkeziyet), bazı kamu hizmetlerinin,
merkezi yönetim dışında, farklı yörelerde oturan halkın kendi aralarından seçtikleri kamu
tüzelkişiliğine sahip yerel idari birimler (belediye, köy) ya da belli bir kamu hizmetini ülke
çapında yürüten kamu tüzelkişiliğine sahip hizmet idari bilimleri (kamu kurumları ve kamu
kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları gibi) eliyle karşılanmasıdır.

İDARİ VESAYET: merkezi yönetim ile yerinden yönetim kuruluşları arasında, yönetimin
bütünlüğünü sağlamaya yönelik hukuki ilişkidir. yerinden yönetim kuruluşlarının görevlerini
gereği gibi yerinde getirmelerini ve yönetimin bir bütün olarak çalışmasını sağlamak açısından
idari vesayet denetimi gereklidir.

1982 anayasasının 127. maddesine göre merkezi idare mahalli idareler üzerinde;

1) mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi,

2) kamu hizmetlerinde birliğin sağlanması,

3) kamu yararının korunması,

4) mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla kanunda belirtilen esas ve usuller
çerçevesinde vesayet yetkisine sahiptir.

İdari vesayet yetkisi, yerinden yönetim kuruluşlarına tanına özerkliğin bir istisnasını
oluşturduğu için vesayet genel bir yetki olmayıp, hangi konularda nasıl uygulanacağı yasa ile
açıkça düzenlenmelidir.

BÖLGELİ DEVLET: Üniter devlet sistemi ile federatif devlet sisteminin bir sentezi olan devlet
sistemidir. günümüzde italya, portekiz ve özellikle ispanya bu tip devlet sisteminin
örneğidir.teoriyi daha iyi anlamak için pratiğinden yola çıkarsak ispanya bulunmaz bir pratik
alanıdır.ispanya anayasası madde 2 "anayasa, ispanyol milletinin kopmaz birliğine, bütün
ispanyolların bölünmez ve ortak vatan ilkelerine dayanır ve onun parçası olan milliyetlerin ve
bölgelerin özerkliğini kendi aralarında dayanışmasını tanır ve teminat altına alır."bu madde
hem üniter devletin bölünmez bütünlük ve ortak vatan ilkesini öne çıkarmakta, hem de
federatif sistemin bölgesel özerklik ve milliyetlere saygı ilkelerini sağlamaktadır.bölgeli veya
diğer adıyla bölgesel devletlerde yasama ve yürütme birliği yoktur. ancak yargı birliği vardır.
yargı birliğinin olmasıyla federatif sistemden yasama birliğinin ve yürütme birliğinin
olmamasıyla üniter sistemden ayrılır.

2-Ê KARMA YAPILI DEVLET

Egemenliğin tek olmadığı, devlet teşkilatının bir tek bütün teşkil etmediği, hukuk birliğinin
olmadığı yani birden çok devletten oluşan devletler topluluğudur.

A-Ê KONFEDERASYON: İki veya daha fazla devletin bağımsızlıklarını koruyarak, ulusal güvenlik
gibi ortak ve sınırlı menfaatlerini sağlamak amacıyla, bir anlaşma ile kurdukları ve
istedikleri zaman kopabildikleri devlet topluluklarıdır. Konfederasyona katılan devletlerin
aralarındaki bağ zayıftır. Bu devletler iç ve dış egemenliklerini korurlar. Konfederasyon,
çağımızda federasyon öncesi bir aşamadır.
B-Ê FEDERASYON: Birden çok devletin, ortak fakat sınırlı olmayan tüm hayati menfaatlerini
sağlamak için, ortak bir anayasayla birleşmelerinden meydana gelen devlet
 topluluklarıdır. Federal devletler bütünleşme veya ayrışma yoluyla oluşur. Bütünleşme,
daha önce egemen olan devletlerin, çeşitli nedenlerle, bazı alanlardaki yetkilerinin
kullanılmasını bir üst düzeydeki merkezi otoriteye bırakarak, ona bağlanmalarıdır. Tipik
örneği ABD͛dir. Ayrışma ise, daha önce tek yapılı olan bir devlette, merkezi otoritenin
çeşitli nedenlerle zayıflaması ve yumuşaması sonucu, bazı bölgelere bağımsız bir devlet
olmak yerine özerklik sağlanmasıdır. Tipik örneği SSCB ve günümüzde Belçika͛dır. Federal
devlette ülke ve insanlar için iki ayrı egemenlik söz konusudur. Bu nedenle, yönetim
özerklik ve katılma esaslarına göre sağlanır. Özerklik, federal devleti oluşturan federe
devletlerin ayrı bir AY ile kendilerine özgü yetkilerinin olması ve bu yetkilerini merkezi
federal otoritenin müdahalesi olmaksızın kullanabilmeleridir.

EGEMENLİĞİN KAYNAĞI BAKIMINDAN DEVLET ŞEKİLLERİ

1)Ê MONARŞİ
a.Ê Mutlak Monarşi: Monarkın yetkileri sınırsızdır. Onu bağlayan bir organ ya da AY yoktur.
b.Ê Meşruti Monarşi: Monarkın yetkileri AY ile sınırlanmıştır. Monark devletin tek organı
değildir. Milletin temsilcilerinden oluşan parlamento ile birlikte, egemenliği, AY͛nın
verdiği yetkiler çerçevesinde kullanan organlardan biridir.
2)Ê CUMHURİYET: Egemenliğin bir kişiye değil, dar ya da geniş bir topluluğa ait olması ve
devlet organları ile eğer var ise devlet başkanının bu topluluk tarafından seçilmesidir.
a.Ê DAR ANLAMDA CUMHURİYET: Hükümet biçmini ifade eder.En yalın biçimde monarşinin
karşıtı olarak tanımlanır.En çok kabul gören tanımı :devlet başkanı ve devletin diğer
organlarının seçimle ve belli süreler için göreve geldiği HÜKÜMET BİÇİMİdir.Ancak bazı
yazarlar dar anlamda cumhuriyerin tanımını iyice daraltmakta ve veraset dışı
yollarla(seçim,darbe,devrim) iş başına gelmeyi yeterli saymaktadırlar.
b.Ê GENİŞ ANLAMDA CUMHURİYET: Devlet şeklini ifade eder.Devlet şekillerinin
sınıflanmasında önemli bir kriterde egemenliğin kime ait olduğudur.Bu açıdan
baktığımızda geniş anlamda cumhuriyet egemenliğin bir kişi(monark) yada
zümreye(aristokrasi) değil toplumun tümüne ait olduğu modeli ifade eder.Geniş anlamda
cumhuriyet tanımı cumhuriyet ve demokrasiyi özdeşleştirmektedir. Oysa demokrasiz
cumhuriyetrler olduğu gibi (sosyalist rejimler örnek olarak verilebilir) sınırlı
monarşi(ör:İngiltere , Japonya) şeklinde demokrasilerde vardır.

KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ

-Ê KİŞİ DOKUNULMAZLIĞI, KİŞİNİN MADDİ VE MANEVİ VARLIĞINI GELİŞTİRME HAKKI, ZORLA

ÇALIŞTIRMA YASAĞI
-Ê KİŞİ HÜRRİYETİ VE GÜVENLİĞİ
-Ê ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ, KONUT DOKUNULMAZLIĞI, HABERLEŞME HÜRRİYETİ
-Ê YERLEŞME VE SEYAHAT HÜRRİYETİ
-Ê DÜŞÜNCE VE KANAAT, DÜŞÜNCEYİ AÇIKLAMA VE YAYMA HÜRRİYETİ
-Ê BİLİM VE SANAT HÜRRİYETİ
-Ê BASIN HÜRRİYETİ, BASIN VE YAYIMLA İLGİLİ GÜVENCELER
-Ê DÜZELTME VE CEVAP HAKKI
-Ê DERNEK KURMA HAKKI
-Ê TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKI

SOSYAL DEVLET

SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER

-Ê AİLENİN KORUNMASI
-Ê EĞİTİM VE ÖĞRENİM HAKKI VE ÖDEVİ
-Ê ÇALIŞMA VE SÖZLEŞME HÜRRİYETİ VE ÇALIŞMA İLE İLGİLİ GÜVENCELER
-Ê SENDİKA KURMA HAKKI
-Ê TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HAKKI
-Ê GREV HAKKI VE LOKAVT
-Ê ÜCRETTE ADALETİN SAĞLANMASI VE SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI
-Ê SAĞLIK, ÇEVRE VE KONUT HAKLARI
-Ê GENÇLİĞİN KORUNMASI VE SPORUN GELİŞTİRİLMESİ
-Ê SANATIN VE SANATÇININ KORUNMASI
-Ê TARIM, HAYVANCILIK VE ORMANLAR İLE BU ALANLARDA ÇALIŞANLARIN KORUNMASI
-Ê ESNAFIN VE TÜKETİCİLERİN KORUNMASI, KOOPERATİFÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ
-Ê MÜLKİYET HAKKI
-Ê TOPRAĞIN, KIYILARIN, TARİH, KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARININ KORUNMASI
-Ê KAMULAŞTIRMA
-Ê DEVLETLEŞTİRME VE ÖZELLEŞTİRME
-Ê PLANLAMA VE PİYASALARIN DENETİMİ

HAKLARIN KORUNMASINA İLİŞKİN GÜVENCELER

-Ê HAK ARAMA HÜRRİYETİ
-Ê SUÇ VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ
-Ê İSPAT HAKKI
-Ê KANUNİ HAKİM GÜVENCESİ

Yasama: 1982 Anayasasının 87͛nci maddesinde sayılan yetkilerdir şeklinde tanımlayabiliriz.

Kapsamı.- Bu maddeye göre ͞yasama yetkisi͟nin kapsamında şu yetkilerin bulunduğu
söylenebilir:

1. Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak.

2. Bakanlar Kurulu ve bakanları denetlemek.

3. Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek.

4. Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek.

5. Para basılmasına karar vermek.

6. Savaş ilânına karar vermek.

7. Milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak.

8. Anayasanın 14͛üncü maddesindeki fiillerden dolayı hüküm giyenler hariç olmak üzere,
genel ve özel af ilânına karar vermek.

9. Mahkemelerce verilip kesinleşen ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek.

10. Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine

getirmek.

Yargı: Yürütmeyi denetleyen ve vatandaşların yasal haklarını kanun önünde koruması için
çalışan erktir. Hukuksal olarak; Yasalara göre mahkemece bir olay veya olgunun doğuşuna
etken olan sebeplerin de göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi sonucuverilen
karardır. Diğer bir ifadeyle; Kavrama, karşılaştırma, değerlendirme vb. yollara başvurularak
kişi, durum veya nesnelerin eleştirici bir biçimde değerlendirilmesi.Yani hükümdür.kaynak

Yürütme: Yargı ve yasama ile birlikte, güçlerin ayrılığı ilkesine dayanan demokrasi
rejimlerindeki üç erkten (güç) biridir.Yürütme, yargıya ve yasalara bağlı olarak ülkenin ve
hükümetin icraatını gerçekleştiren erktir.

Devletin Temel Organları

Güçler ayrılığı ilkesine bağlı olarak Anayasa'da yasama, yürütme ve yargı organları ile kimi
kamu kurum ve kuruluşlarının görev ve yetkileri düzenlenmiştir.

Yasama

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 550 milletvekilinden oluşur. Milletvekili seçimleri beş
yılda bir yapılır. Meclis, süre dolmadan seçimlerin yenilenmesine karar verebileceği gibi,
Cumhurbaşkanı da Anayasa'dan kaynaklanan yetkisi çerçevesinde seçimlerinyenilenmesine
karar verebilir. Meclis, savaş nedeniyle seçimlerin bir yıl ertelenmesini kararlaştırabilir.
TBMM üyeliklerinde boşalma olması durumunda, her seçim döneminde bir kez ara seçim
yapılır. Seçimler, serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına
göre, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır. Seçimlerle ilgili konularda
son söz Yüksek Seçim Kurulu'nundur. Yüksek Seçim Kurulu, Yargıtay ve Danıştay üyelerinden
oluşur. Onsekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme, otuz yaşını dolduran ve ilköğretimi
tamamlayan her Türk yurttaşı da seçilme hakkına sahiptir. Seçim yöntemi yasayla belirlenir.
Yasa, "temsilde adalet ve yönetimde istikrar" ilkelerini gözetmek zorundadır. Önce Anayasa
Mahkemesi kararlarıyla saptanmış olan bu ilkeler, 23 Temmuz 1995 tarihinde yapılan son
değişiklikle Anayasa'ya girmiştir. Milletvekilleri tüm milleti temsil ederler ve göreve
başlarken, metni Anayasa'da yer alan andı içerler. Milletvekillerinin Meclis çalışmalarındaki
oy ve sözleri ile açıkladıkları düşüncelerinden dolayı yasama dokunulmazlıkları vardır. Suçüstü
durumları dışında haklarında soruşturma ve kovuşturma yapılması Meclis Genel Kurulu
tarafından dokunulmazlıklarının kaldırılmasına bağlıdır. Verilen cezalar milletvekillikleri sona
erdikten sonra uygulanabilir. Milletvekilliğinin düşmesine Meclis karar verir. Anayasa
Mahkemesi kararıyla açıklama ve eylemleri ile bağlı bulun duğu partinin kapatılmasına neden
olduğu saptanmış kişilerin milletvekilliği de düşer. Milletvekilliğinden ayrılma, istemin Meclis
Genel Kurulu'nda kabulüne bağlıdır. Parti sinden ayrılan milletvekillerinin milletvekilliği
bağımsız olarak sürer. Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ve milletvekilliğinin
düşmesine ilişkin kararların iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurulabilir. TBMM
çalışmalarını kendi yaptığı içtüzüğe göre yürütür. Anayasa ve ıçtüzük, Meclis'in komisyonlar
biçiminde çalışmasını öngörmüştür. Çeşitli uzmanlık konularına göre oluşturulan komisyonlar
hazırlık çalışmalarını yaparlar; son söz Genel Kurulundur. Dilekçe Komisyonu'na her vatandaş
başvuruda ve şikayette bulunabilir. TBMM'nin, Anayasa ile verilen özel görev ve yetkileri
yanında, yasa koymak, değiştirmek, kaldırmak, Bakanlar Kurulu'nu ve bakanları denetlemek,
belli konularda Bakanlar Kurulu'na yasa gücünde kararname çıkarma yetkisi vermek, bütçe ve
kesinhesap yasa tasarılarını kabul etmek gibi görev ve yetkileri bulunmaktadır. Ayrıca para
basılmasına, savaş, sıkıyönetim ve olağanüstü durum ilanına karar vermek, uluslararası
anlaşmaların imzalanmasını uygun bulmak, genel ve özel af ilanına ve mahkemelerce verilip
kesinleşen ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek de TBMM'nin görev ve yetkileri
arasındadır.

TBMM, kuruluşundan (23 Nisan 1920) 1961 Anayasası dönemine kadar 7478, 1961 Anayasası
geçici döneminde 351, 1961 ve 1982 anayasaları döneminden Temmuz 1999 tarihine kadar
4393 yasa kabul etmiştir. Meclis, 28 yasayla Bakanlar Kurulu'na yetki vermiş; bu yetkiye
dayanılarak Bakanlar Kurulu tarafından 573 yasa gücünde kararname çıkarılmıştır.

Yürütme

Yürütme organı Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu'ndan oluşur. Yönetim birimi de

Anayasa'nın yürütme bölümünde yer almış ve kimi yönetsel birimlere yine bu bölümde yer
verilmiştir. Böylece, Anayasa'da adından ve örgüt yapısından söz edilen kurumlar "anayasal
kurumlar" statüsü kazanmışlardır. Yükseköğretim kurumları, kamu kurumu niteliğindeki
meslek kuruluşları, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek
Kurumu ve Diyanet ışleri Başkanlığı bu kurumlar arasındadır.

Cumhurbaşkanı

Cumhurbaşkanı Devlet'in başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyeti'ni ve Türk Milleti'nin birliğini

temsil eder. TBMM tarafından, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim görmüş milletvekilleri
ya da milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, gizli oyla ve Meclis
üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla seçilir. Görev süresi yedi yıldır. Cumhurbaşkanı seçilen
kişinin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve TBMM üyeliği sona erer. Bir kimse iki kez
Cumhurbaşkanı seçilemez. Cumhurbaşkanı, görevine başlarken Anayasa'da metni bulunan
andı içer. Cumhurbaşkanı Anayasa'nın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu
çalışmasını gözetir. Yasama, yürütme ve yargı alanına ilişkin görev ve yetkileri vardır. Yasama
alanındaki görevleri; gerektiğinde TBMM'ni toplantıya çağırmak, yasaları yayımlamak ve
gerekli gördüğünde yeniden görüşülmek üzere Meclis'e geri göndermek, Anayasa
değişikliklerini gerekli gördüğünde halkoyuna sunmak, yasa ve yasa gücünde kararname
çıkarmak, Meclis ıçtüzüğü'ne ilişkin olarak Anayasa'ya aykırılık savıyla Anayasa
Mahkemesi'nde dava açmak, koşulları oluştuğunda TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar
vermektir. Yargıya ilişkin görevleri de, yüksek mahkemelere üye seçmekle sınırlıdır.
Cumhurbaşkanı, Başbakanı ve onun önerisi üzerine Bakanları atar. Yabancı ülkelere Türk
Devleti'nin temsilcilerini gönderir; Türkiye Cumhuriyeti'ne gönderilen yabancı devletlerin
temsilcilerini kabul eder. Anayasa, Cumhurbaşkanlığı ile ilgili bölümde iki anayasal kuruma
yer vermiştir: Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ve Devlet Denetleme Kurulu. Devlet
Denetleme Kurulu, yönetimin hukuka uygunluğunun, düzenli ve verim li biçimde
yürütülmesinin ve geliştirilmesinin sağlanması amacıyla görev yapar. Cumhurbaşkanı'nın
isteği üzerine, tüm kamu kurum ve kuruluşlarında, kamu kurumu niteliğindeki meslek
örgütlerinde, her düzeydeki işçi ve işveren meslek örgütlerinde, kamuya yararlı dernekler ve
vakıflarda her türlü inceleme, araştırma ve denetlemeleri yürütür. Silahlı Kuvvetler ve yargı
organları Devlet Denetleme Kurulu'nun görev alanı dışındadır.

Bakanlar Kurulu

Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlardan oluşur. Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından

milletvekilleri arasından atanır. Bakanlar, milletvekilleri ya da milletvekili seçilme yeterliğine
sahip olanlar arasın dan Başbakan tarafından seçilir ve Cumhurbaşkanı'nca atanır. Bakanların
görevlerine, gerektiğinde Başbakan'ın önerisi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından son
verilebilir.

Bakanlar Kurulu oluştuğunda, programı TBMM'nde okunur ve güvenoyuna başvurulur.

Güvenoyu alan hükümet göreve başlar ve Bakanlar Kurulu genel siyasetin yürütülmesinden
birlikte sorumludur. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görev, yetki ve örgütsel oluşumu
yasayla olur. Her bakanlığın ayrı bir görev ve örgüt yasası vardır. Anayasa'nın, Bakanlar Kurulu
ile ilgili bölümünde ulusal savunmaya da yer verilmiştir. Bu bölümde görev ve yetkileri
düzenlenen kurumlar, Başkomutanlık, Genelkurmay Başkanlığı ve Milli Güvenlik Kurulu'dur.
Milli Güvenlik Kurulu, Cumhurbaşkanı'nın başkanlığında Başbakan, Genelkurmay Başkanı,
Milli Savunma, ıçişleri ve Dışişleri Bakanları, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ile
Jandarma Genel Komutanı'ndan oluşur. Ulusal güvenlik siyasetinin belirlenmesi, saptanması
ve uygulanması ile ilgili kararlar alır. Bu kararları Bakanlar Kurulu'na tavsiye eder. Kurul'un,
devletin varlığı ve bağımsızlığı, ülkenin bütünlüğü ve bölünmezliği, toplumun huzur ve
güvenliğinin korunması hususunda alınmasını zorunlu gördüğü önlemlere ilişkin kararlar
Bakanlar Kurulu'nca öncelikle dikkate alınır.

Yönetim

Yönetim, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve yasayla düzenlenir. Yönetimin kuruluş ve

görevleri merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır. Türkiye, merkezi
yönetim olarak iller, ilçeler, bucaklar ve köyler biçiminde yapılanmıştır. Yerel yönetimler; il
özel idareleri, belediyeler ve köylerdir. Bunlar il, belde ve köy halkının yerel ortak
gereksinmelerini karşılamak üzere, karar organları seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan
kamu tüzel kişileridir.

Yargı
Türkiye'de yargı yetkisi bağımsız mahkemeler ve yüksek yargı organları tarafından kullanılır.
Anayasa'da yargı bölümü, hukuk devleti ilkesi esas alınarak mahkemelerin ve yargıçların
bağımsızlığı ve yargıç güvencesi temeli üzerine oturtulmuştur. Bu, hak arama özgürlüğünün
gereği, insan hak ve özgürlüklerinin güvencesidir.

Duruşmalar, özel durumlarda kararla belirlenen kapalılık dışında herkese açıktır. Suç ve
cezada yasallık ilkesi, ceza sorumluluğunun kişisel olması, suçsuzluk karinesi geçerlidir.
Herkesin yargıç önünde hak arama özgürlüğü vardır.

Anayasa'da işlevsel yönden üçlü yargı sistemi benimsenmiş ve buna göre yargı mercileri adli
yargı, idari yargı ve özel yargı yerleri biçiminde ayrılmıştır. Adli ve idari yargı iki derecelidir.
Anayasa'da yer alan özel yargı mercileri, askeri mahkemeler ve Devlet Güvenlik
Mahkemeleri'dir.

Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve
Uyuşmazlık Mahkemesi, Anayasa'nın yargı bölümünde yer verilen yüksek mahkemelerdir.
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay yine Anayasa'nın yargı bölümünde yer alan
özel görevli iki kuruluştur.

V
 
V 

Yasama yetkisinin ASLİLİĞİ: TBMM, yasa çıkarırken hiçbir organın iznine, onayına muhtaç
değildir. ilk elden düzenleme yetkisi TBMM͛dedir. İki istisnası, Cb͛lığı kararnameleri ve OHAL
Kararnameleridir.

Yasama yetkisinin GENELLİĞİ: TBMM istediği konuda ve ayrıntıda kanun çıkarabilir. Hatta,
parlamento kararları gibi kararları bile kanunla düzenleyebilir. Fakat kanunla yapması
gereken düzenlemeleri parlamento kararıyla yapamaz.

Yasama yetkisinin DEVREDİLMEZLİĞİ: Kanun yapma yetkisi TBMM͛ye aittir. (Kuvvetler ayrılığı
gereği)

1971͛den BK͛na KHK çıkarma yetkisi verilmesi yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesi ile
çelişmez çünkü; KHK͛ler yetki kanununa dayanmak zorundadır, Ayrıca KHK͛ler Resmi
Gazete͛de yayımlandığı gün TBMM͛nin onayına sunulmaktadır.

Yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesinin İki istisnası, Cb͛lığı kararnameleri ve OHAL

Kararnameleridir.

TBMM͛nin Çalışması

1. KANUNLAR

TBMM͛nin kanun adı altında gerçekleştirdiği tüm işlemler kanundur.

Türk hukukunda şekli kanun anlayışı benimsenmiş olmasına rağmen;

(i) Belli Bir Kimseye Yükümlülük Getiren/Kaldıran,

(ii) Yürürlükteki Kanunların Uygulanmasını Sağlayacak nitelikte,

(iii) Yargı Kararı niteliğinde kanun çıkarılamaz.

Kanunlar BK tarafından TASARI veya Bakanlar tarafından TEKLİF biçiminde sunulabilir.

TBMM Başkanlığı tarafından ilgili komisyona havale edilir ve kanunlaşma süreci başlamış olur.

TBMM͛de 16 Komisyon bulunmaktadır. Komisyonlar kendilerine gelen işi 45 Gün içinde

tamamlarlar.

Eksikleri tamamlatma ve önerileri işlemden kaldırma yetkilerine sahiptirler.

Önce tasarı veya teklifin tümü üzerinde söz verilir. Görüşmelerde 15 üye talep etmedikçe
işaretle oylama yapılır.

Komisyonlar için bir yasama döneminde iki seçim yapılır; İlk seçilenlerin görev süresi 2, ikinci
devre için 3 yasama yılıdır. Görev süreleri yenileri seçilinceye kadar devam eder. Önergelerin
görüşülmesi sürecinde

Ø TBMM tarafından reddedilen tasarı ve teklifler red tarihinden itibaren 1 tam yıl geçmedikçe
yeniden verilemez.

Ø Bir yasama döneminde sonuçlandırılamayan tasarı veya teklifler KADÜK olur, yani
hükümsüz sayılır.

Yeni yasama döneminde yenilenmeleri gerekir.

Ø TBMM͛de kabul edilen kanunlar Cb tarafından 15 Gün içinde yayımlanmak zorundadır.

Ø 2001 değ. ile Cb kanunları kısmen de geri gönderebilmektedir.

(Geri gönderme gerekçesi; hukuka uygunluk / yerindelik olabilir.

Cb͛nın Kısmen Geri Göndermesi durumunda TBMM yalnızca geri gönderilen maddeleri
yeniden görüşebilir.

Cb͛nın geri göndermediği kanun maddelerini yürürlüğe sokması mümkün değildir.

TBMM͛nin aynen kabul ettiği kanunları Cb͛nın ikinci kez geri gönderme yetkisi yoktur;
yayımlamak zorundadır.

Cb bu durumda kanunları Ancak Anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesi͛nde

İptal Davası açabilir.

TBMM͛nin kanun adı altında çıkardığı işlemler:

o Para Basılması

o Milletler arası antlaşmaların uygun bulunması

o Anayasanın değiştirilmesi

o Bir kanun/KHK hükmünün değiştirilmesi ya da yürürlükten kaldırılması <KHK ile de olabilir>

o KHK͛lerin onaylanması/reddedilmesi/değiştirilmesi

o Bütçe ve Kesin Hesap Kanunu

o Yeni bir il ya da ilçenin kurulması ya da adının değiştirilmesi

o Temel hakların sınırlandırılması

o Yeni bir vergi ya da suç/ceza tesis edilmesi

o Seçim sisteminin değiştirilmesi

o Mahalli idarelerin kuruluş ve yetkileri

o Bakanlık tesis etme, kaldırma, birleştirme

TBMM͛NİN ÇIKARDIĞI ÖZEL NİTELİKLİ KANUNLAR

BÜTÇE KANUNU

Bu kanun bir kural-işlem değil, yetki veren bir şart-işlemdir.

Ø BK Bütçe Tasarıları ve Milli Bütçe Tahminlerini gösteren Raporu her yıl mali yılbaşından en
az 75 Gün önce TBMM͛ye sunar. Bütçe tasarıları ve rapor 40 üyeden kurulu Bütçe
Komisyonu͛nda incelenir. Bu komisyonun kuruluşunda iktidar partisi meclis grubuna en az 25
üyelik verilir. (Bu hükmün amacı, hükümetin genel siyasetinin bir aracı olan bütçe kanununun
bütünlüğünü ve tutarlılığını sağlamaktır)

Bütçe komisyonu 55 Gün içinde bütçe tasarısını görüşür ve karara bağlar. Komisyonda
şekillenen metin mali yılbaşına kadar TBMM Genel Kurulunda görüşülerek en geç 20 Gün
içinde karara bağlanır.

Ø TBMM üyeleri Bütçe Kanunu görüşmelerinde gider arttırıcı veya gelir azaltıcı önerilerde
bulunamazlar.

Ø Bütçe kanununa bütçe ile ilgili olmayan hükümler konulması yasaktır.

Ø 1961 Anayasası͛ndan farklı olarak 1982 Anayasası͛nda bütçe kanununda yer alan
harcanabilecek miktara ilişkin sınırın Bakanlar Kurulu kararıyla artırılabileceğine dair bütçeye
hüküm konulamaz. Ayrıca Bakanlar Kurulu͛na Bütçe Kanunu͛nda değişiklik yapma yetkisi
verilemez.

Ø Cari yıl bütçesinde ödenek artışını öngören ve cari yıl veya ileriki yıl bütçelerine yüklenme
getirecek nitelikteki kanun tasarı ve tekliflerinde belirtilen giderleri karşılayabilecek mali
kaynakların gösterilmesi zorunludur.
KESİN HESAP KANUNU

Hükümete harcama yetkisini TBMM verir. Yapılan harcamaların bütçeye uygun olup
olmadığını TBMM adına Sayıştay denetler. TBMM͛nin bütçe üzerindeki denetimi ise (Sayıştay
tarafından hazırlanan genel uygunluk bildirimine dayanan) Kesin Hesap Kanunu ile
gerçekleşir. TBMM kesin hesap kanunu kabul etmekle birlikte, hükümeti ibra etmiş (aklamış)
olur, reddederse yüce divana kadar gider.

Ø Kesin Hesap Kanunu tasarısı BK tarafından TBMM͛ye sunulduktan sonra en geç 75 gün
içinde

Sayıştay tarafından Genel Uygunluk Bildirimi hazırlanır ve TBMM͛ye sunulur.

Ø Kesin hesap kanunu tasarısı yeni yıl bütçe kanunu ile birlikte Bütçe Komisyonunda
görüşülüp karara bağlanır.

Ø Kesin hesap kanununa ilişkin genel uygunluk bildiriminin TBMM͛ne verilmiş olması
Sayıştay͛ın ilgili yıla ait denetimini sona erdirmez ve bunların karara bağlandığı anlamına
gelmez.

GENEL VE ÖZEL AF İLANI

2001 öncesinde TBMM af yetkisini orman yakma suçu ve militan demokrasi suçları dışında
kullanabiliyorken; 2001 yılında ͞militan demokrasi͟ suçları kapsam dışına çıkarılmış ve af
kanunu çıkarılamayacak tek suç olarak ͞orman yakma suçu͟ kalmıştır. TBMM͛nin bir Af
Kanunu çıkarabilmesi için o kanunu 3/5 oy çoğunluğuyla kabul etmiş olması gerekir

Ö 
  TBMM Genel Kurulu͛nda görüşülen kanunlar 15 üye teklif etmedikçe
işaretle oylama yapılır.

İşaretle Oylama: Üyelerin el kaldırması, tereddüt halinde ayağa kalkmaları, 5 üyenin ayağa
kalkarak teklif etmesi halinde de salonda olumlu ve olumsuz oy verenlerin ikiye bölünerek
sayılmaları suretiyle yapılır.

Açık Oylama: Üzerinde milletvekillerinin ad, soyad ve seçim çevrelerinin yazılı olduğu oy
pusulalarının kutuya atılması veya elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması yahut ad
cetvelinde adı okunan milletvekilinin ayağa kalkarak ͞red͟, ͞kabul͟ ya da ͞çekimser͟
kelimelerinden birini yüksek sesle söylemeleri ve oyların Divan tarafından kaydedilmesi ile
olur.

Gizli Oylama: Üzerinde hiçbir işaret bulunmayan yuvarlakların kürsüden kutuya atılması
suretiyle yapılır. Beyaz yuvarlak olumlu, yeşil yuvarlak çekimser ve kırmızı yuvarlak red
anlamına gelir.

§ Anayasa, kanunlar ve TBMM İçtüzüğünde oylamanın açık veya gizli oyla yapılacağı belirtilen
durumlar haricindeki tüm durumlarda işaretle oylama yapılır.
§ Açık oylama yapılmasının zorunlu olduğu durumlar TBMM İçtüzüğü m.142͛de belirtilmiştir.
Bunlar dışında en az 15 milletvekilinin talebi ile açık oylama yapılabilir.

§ Açık oylama yapılmasını gerektiren bir durum yoksa, veya TBMM İçtüzüğünde işaretle
oylama yapılacağı belirtilen bir durum yoksa 20 milletvekilinin talebiyle gizli oylama
yapılabilir.

2. PARLAMENTO KARARLARI

Ø Yasama meclislerinin iç örgütlenişini düzenleyen,

Ø Meclis üyelerinin özlük haklarını düzenleyen

Ø Yasama meclisinin yürütme organı ile ilişkilerini düzenleyen niteliktedir.

Parlamento kararlarının kanunlardan temel farkları

§ Kanunlar mutlaka Cb tarafından imzalanmak zorundadır. Parlamento kararları imzalanmaz.

§ Kanunla yargı denetimine tabidir, parlamento kararları üç istisna dışında tabi değildir.

(i) TBMM İçtüzüğü,

(ii) Dokunulmazlığın kaldırılması,

(iii) Milletvekilliğinin düşmesi

§ Parlamento kararları bireyler bakımından hak ve yükümlülük doğurmaz. Dolayısıyla Anayasa

Mahkemesi, kanunların yargı denetiminden kaçırılmak için parlamento kararı biçiminde
çıkarıldığı durumlarda bu ölçütü kullanarak kararın kanun biçiminde olduğuna hükmetmekte
ve iptal edebilmektedir.

§ Kararların R.G.de yayımlanması zorunluluğu yoktur.

Belli başlı Parlamento kararları

o İçtüzük yapma, değiştirme {yöntemsel bağımsızlık}

o Dokunulmazlığın kaldırılması, meclis üyeliğinin düşürülmesi

o TBMM Başkanını seçme - Cumhurbaşkanını seçme, Yüce Divan͛a gönderme kararı

o Seçimlerin yenilenmesi kararı verme

o Gensoru, Güven Oylaması, Meclis Soruşturması Açma

o Savaş ilanı
o OHAL ve Sıkıyönetim ilanı kararının onaylanması

YASAMA DÖNEMİ

Bir yasama dönemi 4 yıldır (2007 Değişikliği). Yasama yılı 1 Ekim͛de başlar.

TBMM kendiliğinden toplanır. TBMM bu tarihi geçirmemek üzere en fazla 3 ay tatil kararı
alabilir(61 de 5 Ay) Çalışmalarını en fazla 15 gün erteleyebilir (ara verme) istediği kadar ara
verme kararı verebilir.

Tatil sırasında TBMM͛nin olağanüstü toplantı yapması gereken durumlarda

Cb (re͛sen veya BK͛nın talebiyle) veya TBMM Başkanı (re͛sen veya TBMM üyelerinin 1/5͛inin
talebiyle) tarafından TBMM toplantıya çağırılır.

Birleşim: TBMM nin 1 günlük çalışmalarına denir.

Oturum: Birleşim içerisindeki her bir toplantıdır.

Yasama döneminin 4 yıl olması kuralının istisnaları:

SEÇİMLERİN ERTELENMESİ: Sadece SAVAŞ nedeniyle ve TBMM kararıyla en fazla birer yıl
uzatılabilir.

SEÇİMLERİN ÖNE ALINMASI:

- Cumhurbaşkanı tarafından, hükümet 45 günde kurulamazsa veya güvenoyualamazsa Cb

Mb͛na danışarak(bağl.değil!)

- TBMM tarafından (özfesih), TBMM istediği zaman basit çoğunlukla seçim kararı alabilir.

- 2007 Anayasa değişiklikleri ile Cb 4. turda da seçilemezse Kendiliğinden yenilenme olanağı

kalmamıştır.

Ò Normal seçimlerde seçimlerden 3 gün önce, erken seçim kararından

itibaren 5 gün içinde

Adalet, İçişleri ve Ulaştırma Bakanları görevlerinden ayrılır ve yerlerine TBMM͛deki bağımsız

MV͛leri atanır. Atama Başbakan tarafından yapılır ve Cb tarafından onaylanır. TBMM içinde
bağımsız milletvekili yoksa dışarıdan bağımsız isimler bakan olarak atanırlar.

*Cb TBMM seçimlerini yenilemişse bu kararın RG͛de yayımlanmasından itibaren 5 gün içinde
yalnızca bu 3 bakan değil, tüm hükümet görevden çekilir. Cb͛nın atadığı Bb, geçici hükümeti
kurar. Adalet, İçişleri ve Ulaştırma Bakanları yine aynı şekilde bağımsızlar arasından seçilir. Bu
noktada Başbakanın kurduğu geçici hükümetin TBMM͛den güvenoyu almasına gerek yoktur.

ARA SEÇİM

Ø TBMM üyeliklerinin %5͛inde (28 MV) boşalma olması durumunda veya,

Ø Herhangi bir il ya da seçim çevresinden TBMM͛de hiçbir milletvekili kalmaması durumunda

Boşalan üyelikler için ara seçimlere gidilir. Ancak;

o Genel seçimlerin üzerinden 30 ay geçmedikçe ara seçim yapılamaz. (30 AY KURALI)

o Yasama döneminde en fazla 1 kez ara seçim yapılır.

o Genel seçimlere 1 yıl kala ara seçim yapılamaz. (1YIL KURALI)

TBMM üyeliklerinin %5͛inde boşalma olması durumunda yukarıdaki kuralların tümü

geçerlidir. Ancak herhangi bir seçim çevresinden hiçbir milletvekilinin kalmaması durumunda
yapılacak seçimlerde ͞30 ay kuralı͟ ve ͞en fazla 1 kez ara seçim yapılır͟ kuralı uygulanmaz.
͞Seçimlere 1 yıl kala ara seçim yapılamaz͟ kuralı konusunda açıklık yoktur ancak bu kuralı her
durumda uygulanması gerekir.

MİLLETVEKİLİ SEÇİLME YETERLİLİĞİ (any. m.76)

25 yaşını dolduran T.C. vatandaşları milletvekili olabilir(2006 değişikliği eskiden 30͛du). Ancak;

+ En az ilkokul mezunu olmayanlar,

+ Askerlik hizmetini yapmamış olanlar,tecilli olanlar

+ Kısıtlı olanlar ile kamu haklarından men edilenler,

+ Devlet memuru olma yeterliliğini taşımayanlar,

+ İşçi sayılmayan tüm kamu görevlileri, {bir üniversite öğretim görevlisi veya üyesi, siyasi
partilere üye olabilir fakat istifa etmedikçe milletvekili adayı olamaz. Tüm kamu görevlileri
milletvekili seçilememe durumunda 6 ay içinde çalıştığı kuruma geri dönebilirler İSTİSNA:
Hakimler ve TSK mensupları dönemezler}

+ Partisinin kapatılmasına sebep gösterilenler (5 YIL SÜREYLE)

+ Bazı sabıkalılar

a) aldıkları ceza nedeniyle

i- taKSiRli suçlar hariç toplam bir yıl ve daha fazla hapis cezası alanlar (doktor kusursuz 5 yıl
alsa olur!)

ii- ağır hapis cezası alanlar

Aftan yararlanırsalar olabilirler

b) işledikleri suç nedeniyle

i-yüz kızartıcı suçlar (rüşvet,zimmet, irtikap,ihtilas,ihaleye fesat,vs ortak özelliği maddi

menfaat sağlama)

ii- kaçakçılık
iii- devlet sırlarını açığa vurma

iv- terör eylemleri nedeniyle ceza alanlar (2002den önce ideolojik ve anarşik eylemdi)

AFFA UĞRAMIŞ OLSALAR BİLE Mv. seçilemezler)

MV SEÇİLEMEZLER.

KİMLER SİYASÎ PARTİLERE ÜYE OLABİLİR?

18 yaşını dolduran T.C. vatandaşları siyasi partilere üye olabilir. Ancak;

+ Akıl hastaları, kısıtlılar, kamu hizmetinden men edilenler,

+ Lise ve lise altı öğrencileri, (İSTİSNA: 1995͛TEN İTİBAREN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ÜYE
OLABİLİR)

+ İşçi sayılmayan kamu görevlileri, (İSTİSNA: 1995͛TEN İTİBAREN ÜNİVERSİTE ÖĞRETİM

ÜYELERİNE SİYASİ PARTİNİN MERKEZ ORGANLARINDA BULUNMA ŞARTIYLA SİYASİ PARTİ
ÜYELİĞİ SERBEST BIRAKILMIŞTIR)

SİYASİ PARTİLERE ÜYE OLAMAZLAR.

KİMLER OY VEREBİLİR?

18 yaşını dolduran T.C. vatandaşları seçimlerde oy kullanabilir. Ancak;

+ Akıl hastaları, kısıtlılar, kamu hizmetinden men edilenler,

+ Silah altındaki er/erbaşlar ve askeri öğrenciler,

+ Kasti suç mahkumları, (İSTİSNA: 1995 DEĞİŞİKLİĞİ İLE TUTUKLULAR; 2001 DEĞİŞİKLİĞİ İLE
TAKSİRLİ SUÇ MAHKUMLARI İÇİN SEÇME HAKKI KISITLAMASI KALDIRILMIŞTIR)

OY HAKKINDAN YARARLANAMAZLAR.

YASAMA DOKUNULMAZLIĞI

** Mutlak Dokunulmazlık (Yasama Sorumsuzluğu)

MVleri, TBMM çalışmaları sırasındaki oy ve sözlerinden dolayı sorumlu tutulamazlar, ceza

alamazlar.

Mutlak dokunulmazlık TBMM kararı ile kaldırılamaz. MVleri bu korumadan ömür boyu
yararlanırlar,

bu nedenle mutlak dokunulmazlık. Ancak Hakaret, Sövme, İftira durumlarında Tazminat

Davası açılabilir.

MV olmayan bakanlar da yararlanır.

** Nisbî Dokunulmazlık (KALKAN DEĞİL=)

MVleri hakkında, MV seçildikten ÖNCE veya SONRA suç işlediği iddiasıyla cezai takibat
yapılamaz; yakalanamaz, gözaltına alınamaz ve tutuklanamaz(Meclis çalışmalarına katılmaları
engellenemesin diye Ör:Emniyet Gn. Müdürü 10 MVni gözaltına alsa!)

MV hakkında cezai takibat yapılabilmesi için; TBMM tarafından dokunulmazlığının

kaldırılması gerekir. Ancak;

+ Ağır Cezayı gerektiren Suçüstü hallerinde, (Ör: 1987͛de MV diğer MV͛ni vurdu!)

+ Soruşturmasına seçilmeden önce başlanmış olmak kaydıyla; Any͛nın 14. md.sinde belirtilen
͚devlete karşı suçlar͛la͛ (Militan Demokrasi Suçları) ilgili dokunulmazlık kaldırma kararına
gerek olmaksızın her türlü takibat yapılabilir. Ör: sebahat tuncel 1999͛da terör örgütüne
yardım ve yataklıktan MV dokunulmazlığı yok davası devam ediyor!

Milletvekili seçilenler Yüksek Seçim Kurulu͛ndan seçim mazbatalarını aldıkları andan itibaren
milletvekilidirler ve milletvekili dokunulmazlığından bu andan itibaren yararlanırlar.

MV olmayan Bakanlar da MV dokunulmazlığından yararlanırlar.

MVliği sona erince dokunulmazlık ta sona erer. MVliği süresince zamanaşımı işlemez.

DOKUNULMAZLIĞIN KALDIRILMASI OYLAMASI TBMM͛DE HER SUÇ İÇİN AYRI AYRI Yapılır.

MV dokunulmazlığının kaldırılması veya MVliğinin düşürülmesi kararlarını AYM tarafından 7

GÜN içinde ( başka MV başvurursa 15 GÜN içinde) inceler ve kesin karara bağlar.(İptal
Edilebilir)

MVLİĞİNİN SONA ERMESİ

Milletvekilliği,

+ Seçim mazbatası (YSK tarafından) iptal edilirse, (Ör: sahte diploma/tezkere; çürük raporu ile
jet fadıl)

+ Cb seçilirse, (Ör: Gül Cb seçilince MVliği düştü)

+ MV ölürse,

+ Anayasa m.84͛te sayılan MVliği Düşme Nedenlerinden biri gerçekleşirse sona erer.

TBMM͛NİN BİLGİ EDİNME ve DENETİM YOLLARI

SORU: TBMM Başkanlığına Bir MV yazılı soru önergesi verdiğinde ilgili Bakan veya Bb
tarafından yazılı veya sözlü cevaplandırılır. Özel yaşama ilişkin konular, başka bir kaynaktan
kolayca öğrenilebilecek konular, istişari amaçlı konular ve daha önce gensoru ile sorulmuş
konular( 1 YIL süreyle) sorulamaz.
GENEL GÖRÜŞME: Ülke sorunlarının TBMM Genel Kurulu͛nda görüşülmesi amacıyla
başvurulan bir yöntemdir. En az 20 milletvekili veya TBMM Siyasi parti grubu veya BK͛nın
yazılı önergesi kabul edilirse gündem belirlenir ve tartışma yapılır. Hükümetin kaderini
etkileyecek oylama yapılamaz!

MECLİS ARAŞTIRMASI: TBMM͛nin herhangi bir konuyu detaylı araştırma faaliyetidir. En az 20

milletvekili veya TBMM Siyasi parti grubu veya BK͛nın yazılı önergesi kabul edilirse Meclis
Araştırma Komisyonu kurulur. Komisyon raporunu 3 ay (1 ay ek süre) içinde TBMM͛ye sunar.
Raporun okunmasıyla süreç tamamlanır, herhangi bir oylama yapılmaz.

MECLİS SORUŞTURMASI: Bir Bakan yada Bb͛ın görevi ile ilgili bir suç işlediği iddiasıyla Yüce
Divanda yargılanmasını sağlayan denetim yoludur. En az 1/10 (55) MVnin yazılı önergesi ile
kabul edilirse Meclis soruşturma komisyonu kurulur. Komisyon raporunu 2 ay normal-2 ay ek
süre olm. üzere 4 ay içinde TBMM͛ye sunar. Rapor okunduktan 2 tam gün sonra tartışmalar
yapılır. Tartışmaların bitiminden 1 tam gün sonra oylama yapılır.

Salt Çoğunluk(276), Bb veya Bakanın görevinden dolayı işlediği suçtan yargılanması yönünde
oy kullanırsa Bb veya Bakan Yüce Divan͛a gönderilir. Bakan veya Bb͛ın Yüce Divan͛da
yargılanmaları cezai sorumluluk biçimidir. Görevdeki bakan veya başbakan hakkında Yüce
Divana sevk kararı alınırsa aynı zamanda Bakan veya Bb görevden düşer(Siyasi Sorumluluğu
da söz konusu olur). MVliği kalır kalkan değildir(=Cezai sorumlluu Şahsidir ;

Meclis soruşturması hakkında partiler grup kararı alamazlar. Mecliste 16 daimi komisyon var
araştırma&soruşturma dğl!

GENSORU: Hükümetin yada tek bir bakanın görevden düşürülmesini sağlayan denetim
yoludur. En az 20 milletvekili veya TBMM Siyasi parti grubunun yazılı önergesi kabul edilirse
gündem açılır ve tartışmalar yapılır. Görüşmelerin bitiminden 1 tam gün sonra GÜVEN
OYLAMASI yapılır. Sadece güvensizlik oyları sayılır (1982 yeniliği). Salt çoğunluk(276) ve fazlası
çıkarsa gensoru kabul edilmiş olur ve Bakan veya Bb (hükümet) düşer. Başbakan aleyhine
güvensizlik oyu çıkarsa hükümetin düşmesi kolektif siyasi sorumluluk; bakan aleyhine
güvensizlik oyu çıkarsa bireysel siyasi sorumluluk söz konusudur.

MVLİĞİNİ DÜŞÜREN NEDENLER

1- TBMM Oylaması İle Düşme:

+ MVnin İstifası (basit çoğunlukla)(Ör: 94͛te araseçim olmasın;B.DALAN͛ın istifası

edilmedi;TSK)

+ MVnin, MVliği ile bağdaşmayan görevde ısrar etmesi üzerine; Basit Çoğunlukla

+ Bir ayda toplam 5 birleşime mazeretsiz katılmaması durumunda; Salt Çoğunlukla

2- TBMM İradesi Dışında Düşme: (mahkeme kararı ile)

+ Kısıtlanma hükmü kesinleşmişse,

+ MVliğine engel suçtan dolayı kesin hüküm giymişse,

+ MV partisinin kapatılmasına söz ve davranışlarıyla sebebiyet vermişse (95͛e kadar
tamamıydı)

Kesinleşmiş Yargı Kararı Tbmm Genel Kurulu͛nda Okunarak Düşme Gerçekleşir!

CUMHURBAŞKANI SEÇİLME KOŞULLARI

+ 40 yaşını doldurmuş olmak,

+ Yükseköğretim diploması olmak, (Ecevit olamadı Robert Koleji mezunuydu)

+ MV seçilme yeterliliğine sahip olmak,

+ En az 20 MV tarafından veya Son Genel Seçimlerde Oylarının toplamı %10 olan partiler
tarafından aday gösterilmek.(2007 değişikliği) Ör: Anavatan %5 + GençP %5 = Ortak aday
gösterebilir gelecek seçimlerde

Halkoylamasında adaylar %50 yi geçemezse 2. Pazar 2 adayla 2. Tur oylama yapılır.

Tek aday kalmışsa referandum şeklinde yapılır.

Cb Seçimi görev süresinin dolmasından 60 gün önce yada makamın boşalmasını takip eden 60
gün içinde yapılır.

TARAFSIZLIĞI

Cb 5 yıllığına halk tarafından seçilir ve en fazla 2 defa seçilebilir.(2. Defa seçilebilmesi taraflı
yapar;minneti olur) (1961 Anayasasında Cb͛nın ͞üst üste iki kez seçilemeyeceği͟ belirtilmiş
iken, 1982 Anayasasında ͞en fazla bir kez seçilebileceği͟ düzenlenmiştir. 2007değ. seçilebilir)

Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra MV ile ve bağlı olduğu siyasi parti ile ilişiği kesilir.(Gül
seçildi MV sona erdi) Bu durum Cb͛nın tarafsızlığını sağlamaya yöneliktir. {TBMM Başkanının
siyasi partisi ile ilişiği kesilmez ancak bağlı olduğu partinin hiçbir faaliyetine katılamaz}

Cb͛nın görev süresi TBMM͛den daha uzundur(Demirel 3 meclis eskitti)

SORUMSUZLUĞU

Cb Siyasi bakımdan sorumsuzdur. {Cumhurbaşkanının düşürülmesi gibi bir durum söz konusu
değildir}

Cb Halk tarafından seçilir.(2007 değişikliği parlamenter sisteme aykırı sorumsuz olmalı)

Cb͛nın tek başına yaptığı işlemler mahkemelerde iptal edilemez (yargı denetimi dışında 125.
md. istisnası).

Cb͛nın Karşı-imza kuralına göre attığı imzanın sorumluluğu ise Başbakan ve ilgili
Bakandadır.(Ör: Vali ataması ile ilgili BK aleyhine dava açılır.)
Cb Hukukî bakımdan sorumsuzdur.

Cb Cezai bakımdan görevi ile ilgili YALNIZCA ͞vatan hainliği͟ suçlamasıyla Yüce Divan͛da
yargılanabilir. Vatan hainliği dışında, göreviyle ilgili olsa bile bir suç işlediği iddiasıyla hiçbir
Cezai takibata uğramaz.

Vatana ihanetten Yüce Divan͛da yargılanabilmesi için en az 1/3 (184) MV͛nin önergesinin
kabulü ve bu önergenin en az ¾ (414) MV tarafından kabul edilmiş olması gerekir.

Cb͛nın göreviyle ilgili olmayan suçlardan yargılanır ancak zamanı tartışmalı.

CUMHURBAŞKANININ GÖREVLERİ

YASAMAYLA İLGİLİ GÖREVLERİ

+ Gerekli gördüğü taktirde, yasama yılının ilk günü (Her Zaman 1 EKİM) TBMM AÇILIŞ
KONUŞMASI YAPMA

+ Gerektiğinde TBMM͛yi TOPLANTIYA ÇAĞIRMA (MB de çağırabilir)

+ KANUNLARI tekrar görüş. üzere TBMM͛ye GERİ GÖNDERME (2001de Kısmen Geri
Gönderme Yetkisi verildi!)

+ KANUNLARI YAYIMLAMA (15 GÜN düşünme süresi, Belirtilmemişse 45 GÜN sonra yürürlüğe
girer)

+ ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNİ gerekli gördüğü taktirde HALKOYUNA SUNMA (Kanunları

sunamaz!)

+ KANUNlar, KHK͛ler, TBMM İÇTÜZÜĞÜnün tümü veya bir kısmı hakkında Anayasaya Şekil Ve
Esas Bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle İPTAL DAVASI AÇMA.

YÜRÜTME İLE İLGİLİ GÖREVLERİ

+ Bb͛ı atamak, istifasını kabul etmek (Azledemez!)

+ Bb͛ın teklifi üzerine Bakanları atamak ve görevlerine son vermek (Bb͛ın teklifi ile Azledebilir!
61de yok 82de var)

+ Gerekli gördüğü hallerde BK͛na başkanlık etmek veya BK͛nu toplantıya çağırmak

+ Yb devletlere Türk Devletinin temsilcilerini göndermek, T.C.͛ye gönderilecek Yb devlet

temsilcilerini kabul etmek (Karşı imza ile)

+ Milletlerarası Antlaşmaları Onaylamak ve Yayımlamak

+ Savaş ilan etmek / TSK͛nın kullanılmasına karar vermek (Tek Başına Yapar!)

+ Genelkurmay Başkanı͛nı atamak (Karşı imza ile)

+ MGK͛ya başkanlık etmek

+ Başkanlığında toplanan BK kararıyla SIKIYÖNETİM veya OHAL İLAN ETMEK ve KHK

ÇIKARMAK

+ Kararnameleri imzalamak

+ Sürekli hastalık, Sakatlık ve Kocama Sebebiyle belirli kişilerin Cezalarını Hafifletmek /

Kaldırmak (Bu yetki Bireysel Af kapsamındadır; Genel ve Özel Af TBMM tarafından 3/5 oy
çokluğu ile ilan edilebilir 2001 değ.)

Genel Af suçu ve cazayı sona erdirir(işlememiş gibi olur) Özel af sadece cezayı ortadan
kaldırır.

+ Devlet Denetleme Kurulu͛nun başkan ve üyelerini atamak (82 yeniliği Cb istediği kişiyi
atayabilir)

+ Devlet Denetleme Kurulu͛na inceleme, Araştırma ve Denetleme yaptırtmak, (2001 krizi

nedeni)

+ YÖK üyelerini seçmek

+ Üniversite rektörlerini seçmek

YARGI İLE İLGİLİ GÖREVLERİ

+ AYM üyelerinin Tamamını

+ AYİM üyelerinin Tamamını

+ Askerî Yargıtay üyelerinin Tamamını

Baş harfi A olan yüksek mahkemelerin üyelerinin tamamını Cb seçer

+ HSYK üyelerinin Tamamını

+ Danıştay üyelerinin Dörtte Birini

+ Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Vekilini Y.Gn.Kurulunun belirlediği 5 adaydan 4 yıl için!

Yeniden seçilebilir!

KARŞI-İMZA KURALI = MÜŞTEREK KARARNAME = ÜÇLÜ KARARNAME

Cb͛nın tek başına yapabileceği işlemler dışındaki tüm kararları, Bb ve ilgili bakanca imzalanır;
bu kararlardan Bb ve ilgili Bakan sorumludur.
Parlamenter rejimin temel ilkelerinden birini oluşturan bu kural, yürütme yetkisinin gerçekte
Cb͛da değil, BK͛da olduğu anlamına gelir.

CUMHURBAŞKANI͛NA VEKALET: Cumhurbaşkanının, hastalık, yurt dışında bulunma gibi

sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması halinde, görevine dönünceye kadar; ölüm,
çekilme veya başka bir sebeple Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde de yenisi
seçilinceye kadar TBMM Başkanı Cumhurbaşkanlığına vekalet eder.

CUMHURBAŞKANLIĞI TEŞKİLATI

Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği (1982 Yeniliği)

Cb͛na yardımcı olmakla yükümlü Genel Sekreterliğin kuruluşu, teşkilat ve çalışma esasları,
personel atama işlemleri Anayasa hükmü gereği Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile yapılır.
Genel Sekreter doğrudan Cb tarafından atanır ve Cb͛na karşı sorumludur. Tek başına yaptığı
işlemdir dava açılamaz!

Cb͛lığı Kararnameleri ve Ohal Kararnameleri Yasamanın Asliliği ilkesinin istisnalarıdır.

(Yasamanın Asliliği ilkesi: Hakkında düzenleme bulunmayan bir konuda İlk elden düzenleme
yapma yetkisi TBMM͛nindir.)

Devlet Denetleme Kurulu (1982 Yeniliği): 1981 yılında Milli Güvenlik Konseyi döneminde
kurulan bu Kurul, Cumhurbaşkanına bağlı olarak araştırma, inceleme ve denetleme yapmakla
görevli anayasal bir organdır. DDK başkan ve üyeleri Cb tarafından atanır.

TÜM DEVLET KURUMLARINI DENETLEYEBİLİR İSTİSNALARI

TSK ve YARGI ORGANLARI͛NI (Kuvvetler Ayrılığına Aykırı olurdu) AYRICA

KAMUYA YARARLI DERNEKLERİ, KKNMK͛NI, DEVLETTEN YARDIM ALAN VAKIFLARI

DENETLEYEMEZ! (MV͛leri bu kurumların Yönetim ve Denetim Organlarında GÖREV
ALAMAZLAR!)

OYAK HOLDİNG ÖZEL KURUMDUR DENETLEYEMEZ!

ASELSAN͛I DENETLEYEMEZ TSK YA BAĞLI!

DDK RAPORLARI BAĞLAYICI DEĞİLDİR! Cb DOĞRUDAN TEDBİR ALAMAZ ,Bb͛a BİLDİRİR!

MİLLİ GÜVENLİK KURULU

İlk defa 1961 Anayasası͛nda öngörülmüştür. Başkent teşkilatına yardımcı bir kuruluştur.
Milli güvenlik siyasetinin belirlenmesinde Bakanlar Kurulu͛na yardımcı nitelikli kararlar alır.

BAŞKANI CB͛DIR. YOKLUĞUNDA MGK͛YA BB BAŞKANLIK EDER.(İSTİSNA NORMALDE CB͛NA MB

VEKALET EDER!) MGK GENEL SEKRETERİ KURUL ÜYESİ DEĞİLDİR.

MGK͛nın üye 5 asker, 5 sivil; 10 üyeden oluşuyordu. 2001 değişikliği ile Başbakan yardımcıları
ve Adalet Bakanı da Kurula eklendi.

MGK Kararlarının 2001͛den önce Bakanlar Kurulu tarafından ͞öncelikle dikkate alınacağı͟
öngörülmekte idi. 2001͛den sonra, kurul kararlarının Bakanlar Kurulu tarafından
͞değerlendirilmesi͟ düzenlenmiştir.

Kurul ayda bir toplanmak iken; 2003 değişikliğinden itibaren 2 Ay da bir toplanmaya
başlamıştır.

YÜKSEK MAHKEMELER

YARGITAY

Adliye Mahkemeleri (Hukuk Mahkemeleri; Sulh Hukuk - Asliye Hukuk - Asliye Ticaret ʹ İş ve
Tüketici Mahkemeleri ile Ceza Mahkemeleri; Sulh Ceza ʹ Asliye Ceza ʹ Ağır Ceza
Mahkemeleri) tarafından verilen karar ve hükümlerin temyiz mercii olup, kanunda
belirlenmiş bazı davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.

Yargıtay üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış adli yargı hakim ve savcıları arasından HSYK tarafından
üye tamsayısının Salt çoğunluğu ve Gizli Oy͛la seçilir.Cüppe giyip hakimlik yapanlar üyedir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Üyesi Değildir! Yargıtay͛da en üst organ Yargıtay İçtihadı
Birleştirme Kurulu (YİBK)͛dur. Bütün hukuk ve ceza dairelerinin hakimlerinden oluşur.

Yargıtay birinci başkanı, birinci başkan vekilleri ve daire başkanları kendi üyeleri arasından
Yargıtay Genel Kurulu͛nca üye tam sayısının salt çoğunluğu ile 4 yıl için seçilir. Yeniden
seçilebilirler.

DANIŞTAY

Danıştay idare ve vergi mahkemelerince verilen karar ve hükümlerin temyiz mercii olup,
kanunda belirlenen bazı davalarda da ilk ve son derece mahkemesi olarak görev yapar.

Danıştay üyelerinin dörtte birini Cb, dörtte üçünü HSYK seçer.

Danıştay, idari dava daireleri ve vergi dava daireleri olmak üzere ikiye bölünmüştür. Ayrıca,
Danıştay͛ın idari fonksiyonlarını yerine getiren Danışma Dairesi (birinci daire) bulunmaktadır.

Dairelerin ilk derece mahkemesi olarak gördükleri davalar İdari Dava Daireleri Kurulu (İDDK)
ve Vergi Dava Daireleri Kurulu (VDDK) tarafından temyiz edilir.



 !"

+ Bb ve BK͛ca gönderilen Kanun Tasarıları hakkında Görüş Bildirmek

+ Kamu hizmeti İmtiyaz Sözleşmeleri hakkında 2 Ay içinde Görüş Bildirmek

+ Tüzük Tasarılarını İncelemek

+ İdari Uyuşmazlıkları Çözmek

ASKERİ YARGITAY

Askeri mahkemeler tarafından verilen hükümlerin son inceleme mercidir. Ayrıca asker
kişilerin belli davalarına ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar. Askeri Yargıtay üyeleri,
Askeri Yargıtay Genel Kurulu͛nun göstereceği adaylar içinden Cb tarafından atanır.

AYİM: Asker olmayan kişiler tarafından tesis edilmiş olsa bile, asker kişileri ilgilendiren ve
askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini
yapan ilk ve son derece mahkemesidir. Ancak askerlik yükümlülüğünden doğan davalarda
ilgili kişinin asker olması gerekmez.

UM: Adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin
olarak çözümlemeye yarayan mahkemedir. UM Başkanlığını Anayasa Mahkemesi içinden bir
üye yapar. Diğer mahkemelerle Anayasa Mahkemesi arasındaki uyuşmazlıklarda Anayasa
Mahkemesi͛nin kararı esas alınır.

SAYIŞTAY

Sayıştay, Anayasada yüksek mahkemeler arasında sayılmamaktadır. Ancak Sayıştay ͞yargı͟

bölümünün son maddesi olarak düzenlenmiştir. Dolayısıyla Anayasaya göre Yüksek Mahkeme
olarak kabul edilmesi gerekir. Nitekim AYM Sayıştay͛ı yüksek mahkeme olarak kabul
etmektedir. Sayıştay, ͞genel ve özel bütçeli dairelerin bütün gelir ve giderleri ile mallarını
TBMM adına denetlemek, sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlama͟
konusunda yetkilidir. İlgililer bildirimden itibaren 15 gün içinde 1 defaya mahsus karar
düzeltme talebinde bulunabilirler. Anayasa hükmünde yer alan ͞incelemek ve denetlemek͟
Sayıştay görevlerinin idari boyutunu oluşturur; ͞kesin hükme bağlamak͟ ise, yargısal
boyutunu oluşturur.

YSK: Seçim yargısı alanında kesin karara bağlanması gereken konularda YSK yetkilidir.
Anayasanın Yasama bölümünde düzenlenmiştir. Anayasa Mahkemesi, YSK͛yı yüksek
mahkeme olarak kabul etmemektedir. YSK üyelerinin 6͛sı Yargıtay, 5͛i Danıştay Genel
Kurullarınca kendi üyeleri arasından Gizli Oy͛la seçilir. Seçimlerin başlamasından, bitimine
kadar seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve
yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra şikayet ve yolsuzlukları inceleme ve karara
bağlama gibi konularda yetkilidir.