ÝÇÝNDEKÝLER

Sayfa 3
Biltek
Biltek Haberler Yayýn Yönetmeni
Ali ÜNAL
(aliunal@ieee.metu.edu.tr)
Sayfa 8
Kapak ve Dizgi
Þekillerle Programlama ve LabVIEW Onur TURGAY
(onurturgay@ieee.metu.edu.tr)
Sayfa 10
Aralýk 2002 Sayýsý
Mühendisliðin Son Rüyasý: RoboCup Gönül Mehrabova
Serkan Kenar
Murat Genç
Sayfa 15 Evrim Onur Arý
Microsoft: Nereden Nereye Serdar Sutay
Muhammed Raþid Pac
Onur Turgay
Sayfa 15 Daryal Akay
Esra Þiþikoðlu
Linux X-Box Ýlker Ender Ocak
Can Özdoruk

Sayfa 18 Yönetim Kurulu

Intel IA-64 Bahadýr YAÐAN
(bahadir@ieee.metu.edu.tr)
Osman TOKLUMAN
Sayfa 20 (osman@ieee.metu.edu.tr)
Gönül MEHRABOVA
Robot Sumo
(gonul@ieee.metu.edu.tr)
Hüseyin AKÇAY
Sayfa 22 (huseyin@ieee.metu.edu.tr)
Konu Dýþý
Biltek Hakkýnda
Biltek Magazin, IEEE ODTÜ Öðrenci
Sayfa 23 kolu tarafýndan çýkartýlýr. Ücretsizdir.
Baský ve daðýtýmý IEEE Türkiye
Baþarýlý Müh. Yön. 7 Derste Nasýl Öðrenilir? Þubesi desteðiyle yapýlmýþtýr. Aralýk
2002 sayýsý, Elma Matbaacýlýk
tesislerinde 4000 adet basýlmýþtýr.
Sayfa 26 Dergide çýkan yazýlarýn gerçeði
Efsaneler Geri mi Dönüyor -1 : Mac OS X yansýtmasý ve kiþi, kurum ve
kuruluþlara saldýrý içermemesi
konusunda dergi sorumlularý
Sayfa 29 ellerinden gelen çabayý
göstermiþlerdir. Ancak yazýlarla ilgili
ICRA ‘02 her türlü sorumluluk yazara aittir.
Yayýn haklarý ile ilgili ayrýntýlý bilgiyi
að sayfamýzdan alabilirsiniz. Eðitim
Sayfa 31 amaçlý kullanýmlar için elimizden
gelen esnekliði göstermeye
Biliþim Ar-Ge Proje Pazarý çalýþýyoruz.
www.biltek.ieee.metu.edu.tr

Biltek, Aralýk 2002

 Biltek
Yönetim Kurulu’ndan
Dönemin ilk BÝLTEK Magazin'i ile bir kez daha
karþýnýzdayýz. 3 seneden beri IEEE ODTÜ'nün düzenli
yayýný olma özelliðini koruyan BÝLTEK Magazin,
hepinizin bildiði gibi baþlangýçta 4 sayfa ve renksiz olarak
çýkarýlýrken þu an 36 sayfa ve yarýsý renkli olarak,
tamamen kendi imkanlarýmýzla çýkardýðýmýz ve ücretsiz
olarak ODTÜ'ye ve birlikte çalýþtýðýmýz þirketlere
daðýttýðýmýz bir dergi. Elinizdeki bu 19. sayýsýndan
itibaren IEEE Türkiye Þubesi'nin verdiði destekle,
BÝLTEK artýk Türkiye'deki tüm IEEE üyelerine
daðýtýlacaktýr. Bu güzel geliþme sizlere gerek içeriði,
gerekse de hazýrlanýþý ve dizgisi ile daha da özenli bir
dergi sunmamýzý saðladý. Zengin ve güncel bir içerikle,
teknolojik geliþmelere ve eðitici konulara ýþýk tutma
ilkemizi sürdürerek, bu sayýmýzda da ilginizi çekeceðine
inandýðýmýz konularý ele aldýk.
Ýþe, bu sene aramýza yeni katýlan üyelerimizi düþünerek
ilk önce IEEE'yi ve IEEE ODTÜ'yü tanýtarak baþlayalým.
IEEE
IEEE, The Institute of Electrical and Electronics
Engineers, Inc.,(Elektrik & Elektronik Mühendisleri
Enstitüsü), baþta Elektrik-Elektronik, Bilgisayar
Mühendisliði ve bunlarla baðlantýlý olan diðer bilim ve
mühendislik dallarý ile ilgili etkinlikler düzenleyen,
yayýnlar yapan, merkezi yönetimi New Jersey,
Amerika'da bulunan, dünya çapýnda yaklaþýk 150
ülkedeki 370.000'i aþkýn üye sayýsýyla, dünyanýn en büyük
teknik ve mesleki örgütüdür.
IEEE temel olarak, teknik bilginin geliþtirilmesi ve
yayýlmasý, bu bilgilerin toplum hayatýný geliþtirmesi ve
bunlara baðlý olarak da üyelerinin kariyerlerinin
geliþtirilmesini amaçlar. Elekrik, iletiþim ve fen
bilimlerini kullanarak mühendislik yaratýcýlýðýný,
entegrasyonunu ve paylaþýmýný uygulayýp, mesleðin ve
insanlýðýn yararýna kullanarak dünyanýn zenginliðini
artýrmaya katkýda bulunur.
Her yýl düzenlediði 1000'e yakýn seminer ve 450'nin
üzerindeki konferanslarla, yaptýðý teknik yayýn
hacmiyle(IEEE, dünyadaki teknik yayýnlarýn %30'undan
fazlasýný tek baþýna çýkarmaktadýr.), üyelerine web
üzerinden sunduðu 3 Terabyte'ý geçen eþsiz veritabanýyla
tartýþmasýz dünyanýn en büyük teknik bilgi kaynaðýdýr.
IEEE ODTÜ Öðrenci Kolu Hakkýnda
IEEE ODTÜ Öðrenci Kolu olarak biz, IEEE'nin
üyelerinin kariyerlerinin geliþiminin saðlanmasý amacýný
güden, dünya çapýndaki yaklaþýk 1100'ün üzerindeki
2 Biltek, Aralýk 2002
öðrenci kollarýndan birisiyiz. IEEE ODTÜ Öðrenci Kolu,
1990 yýlýnda kuruldu. Kurulduðu ilk sene "IEEE Üye
Kazanma Ödülü"nü aldý. Kuruluþundan itibaren yapýlan
etkinliklerle her geçen sene daha büyük, daha güzel iþler
baþarýldý. Öyle ki 1998 yýlýnda, Ortadoðu, Asya, Avrupa
ve Afrika'yý kapsayan 8. bölgede "IEEE 8. Bölge En
Baþarýlý Öðrenci Kolu" ödülüne layýk görüldü. 1999
yýlýnda ise yine 8. Bölge'de "En Baþarýlý IEEE Öðrenci
Kolu" seçilmekle kalmayýp ayný zamanda "Dünyanýn En
Baþarýlý IEEE Öðrenci Kolu" ünvanýna da layýk görüldü.
Kuþkusuz ki bu baþarýnýn arkasýndaki etkenlerden en
önemlisi, 1998 yýlýnda ilki gerçekleþtirilen ve þu an
"BÝLÝÞÝM Fuarý"ndan sonra Türkiye'nin biliþim
alanýndaki en büyük 2. etkinliði olma özelliðindeki
"Biliþim Teknolojileri Iþýðýnda Eðitim Konferansý ve
Sergisi" oldu.
Yönetim Kurulu
Baþlayan yeni dönemle birlikte yeni Yönetim Kurulu'muz
ve Ýdari Kurulu'muz görevi devralarak tam gaz
çalýþmalarýna baþladý. Geçen yýlki Yönetim Kurulu ve
Ýdari Kurul'umuza yaptýklarý tüm özverili çalýþmalar ve
düzenlenen etkinlikler için teþekkür ediyoruz. Bu yýl da
IEEE ODTÜ Öðrenci Kolu olarak elimizden gelenin en
iyisini sizlerle birlikte yapmak için çalýþacaðýz.
Geçtiðimiz dönemin sonunda yapýlan seçimle yeni
Yönetim Kurulu(YK) görevine baþladý. Yýl boyunca
yapýlan aktivitelerde aktif olarak görev almýþ olan
üyelerin katýlýmýyla yapýlan seçim sonucu oluþan 2002-
2003 yýlý YK'sý 4 isimden oluþuyor:
Baþkan: Bahadýr YAÐAN
bahadir@ieee.metu.edu.tr
Baþkan Yardýmcýsý: Osman TOKLUMAN
osman@ieee.metu.edu.tr
Sekreter: Gönül MEHRABOVA
gonul@ieee.metu.edu.tr
Sayman: Hüseyin AKÇAY
huseyin@ieee.metu.edu.tr
Yapýlan ve Yapýlacak Etkinlikler Üzerine
Geçtiðimiz senenin en büyük iki etkinliði Aralýk ayýnda
yaptýðýmýz, Türkiye'de bir ilk olma özelliði taþýyan "1.
Türkiye'de Linux ve Serbest Yazýlým Konferansý" ve bu
sene 6.sýný yapacaðýmýz "Biliþim Teknolojileri Iþýðýnda
Eðitim Konferansý ve Sergisi (BTIE)" oldu. Bunlara ek
olarak "ODTÜ Elektrik Elektronik Müh. Proje Fuarý"nýn
3.sü yine IEEE ODTÜ Öðrenci Kolu tarafýndan Haziran
ayýnda SÝEMENS sponsorluðuyla organize edildi.
Bilgisayar Kol Bölümü’müzün Mayýs 2002'de
 Biltek
düzenlediði Linux seminerleri dizisinin bu sene Basýn & Halkla Ýliþkiler Komitesi:
geniþletilmesi ve Mart ayý içinde "Ýþletim Sistemleri Hüseyin Cihan Yaþar cihanyasar@ieee.metu.edu.tr
Paneli"'nin yapýlmasý planlanmaktadýr. Eðitim
Komite'mizin geçtiðimiz sene düzenlediði JAVA, C++ ve Biliþim Sistemleri ve Teknik Hizmetler(BSTH):
Web Tasarým Grubu'muzla birlikte yapýlan PHP, HTML Murat Genç genc@ieee.metu.edu.tr
ve Dreamveawer gibi eðitim kurslarýmýza bu sene IBM
ve Microsoft'un desteðiyle .NET, C# gibi kurslar da Eðitim Komitesi:
eklemeyi düþünüyoruz. Emre Ünver eunver@ieee.metu.edu.tr

2002 Kasým ayý sonunda Eymir'de düzenlediðimiz akþam Reklam Komitesi:

yemeðinin bundan sonraki senelerde de devamýný Erçin Eksin ercin@ieee.metu.edu.tr
getirmeyi umuyoruz. Elbette ara tatilde bir Elmadað
pikniði ve gelecek talep doðrultusunda baþka geziler Sosyal Etkinlik Komitesi:
düzenlenmesi de Sosyal Etkinlik Komite'mizin yapmayý Yunus Emre Kurt yunusemre@ieee.metu.edu.tr
düþündüðü etkinlikler arasýnda yer almaktadýr.
Yayýn Komitesi:
2003 yýlý için çalýþmalarýna baþladýðýmýz bir diðer büyük Ali Ünal aliunal@ieee.metu.edu.tr
etkinlik ise Aralýk ayý sonunda baþvuru sonucu
kesinleþecek olan, TÜBÝTAK TÝDEB desteðiyle Bilgisayar Kol Bölümü:
yapýlacak AR-GE Biliþim Proje Pazarý. Bu etkinlik ile Canku Alp Calargun canku@ieee.metu.edu.tr
proje sahibi akademik çevrelerle þirketleri bir araya
getirerek karþýlýklý fikir alýþveriþinde bulunmalarý Elektron Aygýtlarý ve Katý Hal Devreleri(EDS-SSCS):
amaçlanmaktadýr. Baþak Yüksel basak@ieee.metu.edu.tr

Üyelik Fiyatlarý Üzerine Ýletiþim Kol Bölümü:

Bu sene, 10 yýl aradan sonra IEEE üyelik ücretlerine Bora Güngören bora@ieee.metu.edu.tr
yapýlan zam, diðer öðrenci kollarýnda olduðu gibi bizim
de üye sayýmýzda ciddi bir azalmaya sebep oldu. IEEE Mühendislik Kol Bölümü(EMS):
Türkiye Þubesi'nin verdiði destekle, yeni üye olacak belli Burcu Büyükkaðnýcý burcu@ieee.metu.edu.tr
sayýda öðrenciye uygulanan indirime raðmen,
hedeflediðimiz üye sayýsýna ulaþamadýk. Ancak bu üye Robotik ve Otomasyon Kol Bölümü:
olmayan arkadaþlarýmýzýn gelip bizimle çalýþmasýna Ýlker Ender Ocak oilker@ieee.metu.edu.tr
kesinlikle bir engel teþkil etmemektedir. Ýlgilenen herkesi
gelip bizimle çalýþmalarý konusunda teþvik etmeye Web Tasarým Grubu:
çalýþýyoruz. Onur Turgay onurturgay@ieee.metu.edu.tr

Ýlgilendiðiniz komite veya kol bölümlerinin çalýþmalarý BTIE 2003:

hakkýnda bilgi edinmek ve aktif olarak görev almak için Serdar Sutay serdar@ieee.metu.edu.tr
aþaðýda isimleri ve görevleri belirtilen arkadaþlara birer
ileti atmanýz yeterlidir: Bir sonraki sayýda görüþmek üzere,
IEEE ODTÜ Öðrenci Kolu Yönetim Kurulu
Ieee@ieee.metu.edu.tr

T Ü ETU T Ü ETU T Ü ETU

O D E -M O D E -M O D E -M
- - -
EE IEE DergimizdekiEyazýlara
E E IEE E E E IEE
I I
T Ü ETU T Ü ETU T Ü ETU
- O D E-M www.biltek.ieee.metu.edu.tr
- O D E-M
- O D E-M
EE IEE E EE IEE E EE IEE
I I
Ü T U
adresinden ulaþabilirsiniz
Ü T U Ü T U
DT E-ME DT E-M E DT E-M E
-O O
E- IE E
IEEE O ODTÜ
E- IE E
E E IE E E E
IE Biltek, Aralýk 2002 IE 3
 Biltek
Biltek
Biltek
aberle
H
Asansörle Uzaya!
r H ab
erler Ha
Amerikan Ulusal Havacýlýk ve Uzay Dairesi (NASA)
tarafýndan finanse edilen ve yapýmýna 2 yýl sonra
baþlanacak olan asansör ilk yolcularýný 2017 yýlýnda uzaya
götürecek. 40 milyar dolara mal olacak asansörün en geç
2017 yýlýnda biteceði belirtilerek tamamlandýðýnda günde
5 ton aðýrlýðýn uzaya taþýnabileceði kaydedildi.
HighLift Systems
þirketinde görevli
Brad Edwards'ýn ve
ekibinin verdiði
bilgiye göre asansör
yapýmý için
kullanýlacak bilgiler
temel olarak þöyle:
Ekvatordan aþaðýya
sallanan kýsa bir
halat, kendi aðýrlýðý
nedeniyle Yer'e doðru
düþer. Halat
uzadýkça, merkezkaç
kuvveti Dünya ile birlikte dönen halatý daha kuvvetli
çeker. Halatýn aðýrlýk merkezi 35 bin 786 kilometreden
daha yüksek bir yerde olduðunda merkezkaç kuvveti
yerçekimi kuvvetinden daha baskýn çýkar ve halat kendi
kendine gerilir.
Dikey olarak Yer'e sarkan çelik bir halatýn 50 kilometre
uzunluða ulaþýnca kendi aðýrlýðý nedeniyle koptuðunu
belirten Edwards, kevlar ya da dyneema gibi saðlam ve
daha hafif maddelerle ise sadece 200-300 kilometredeki
yakýn uydulara ulaþýlabilineceðini kaydetti. Þimdiye
kadar bilinen en güçlü madde olan karbon nano-
tüplerinden oluþan bir milimetre kalýnlýðýndaki bir ip,
teorik olarak 20 ton aðýrlýðý kaldýrabilir. Bu ip, ayný
çaptaki çelik bir ipin sadece 5'te 1'i kadar aðýr. 2011
yýlýnda 91 bin kilometre uzunluðunda, birkaç santimetre
eninde ve bir metrenin milyonda biri inceliðinde olacak
nano-tüp kablo Yer'e sarkýtýlacak.
Sarýlan bant, atmosferin dýþýna çýkýldýðýnda uzay
gemisinden dýþarýya çýkarýlacak. Yer'e gitmesi gereken
ucu aðýrlýk yardýmýyla aþaðýya doðru sarkýtýlacak. Bandýn
diðer ucu ise pille çalýþan bir uzay aracýyla yukarýya doðru
açýlacak. Bandýn Dünya'ya inen ucu denizde yüzen bir
üsse sabitlenecek. Daha sonra lazer yardýmýyla enerji
verilecek küçük gondollar bandý kat kat güçlenledirecek.
4 Biltek, Aralýk 2002
berl er Haberler
Demron: Radyasyondan Koruyan Kumaþ
Merkezi ABD'nin Florida kentinde bulunan Radiation
Shield Technologies þirketinde beta, gama ve alfa
ýþýnlarýný geçirmeyen Demron adlý kumaþ üretildi.
Bilindiði üzere bugüne dek yalnýzca alfa ýþýnýndan
koruyan kumaþlar üretilmiþti. Zehirli madde ve kurþun
içermeyen Demron'un, normal dokuma kumaþýn iki katý
arasýna yerleþtirildiði belirtildi. Esasýnda týbbi personel
için tasarlanan kumaþtan, kýyafetin yaný sýra koruyucu
çadýr, uçak ve uzay araçlarýnda kullanýlan radyasyon
geçirmez astar yapýlabileceði, kumaþýn nükleer
endüstriye faydalý olmasýnýn beklendiði kaydedildi.
Çamaþýr Makinesi: Konuþuyor!
Electrolux firmasý tarafýndan üretilen "Washy Talky" adlý
çamaþýr ürünü, mikroiþlemciler ve ses birleþtirici
kullanarak, çamaþýr yýkanýrken kullanýcýyý adým adým
bilgilendiriyor. Kýsacasý, siz ona deðil, o size ne
yapacaðýnýzý söylüyor.
Bulanýk mantýk iþlemleri kullanarak, çamaþýrlar için en
uygun yýkama programýný, gerekli su miktarýný ve yýkama
süresini hesaplýyor; anlaþýlýr bir sesle, en uygun yýkama
için hangi ayarlarýn kullanýlmasý gerektiði konusunda
kullanýcýsýný bilgilendiriyor. Hint pazarý için tasarlanmýþ
çamaþýr makinesi, hem Hindu dilinde, hem de Ýngilizce
konuþuyor.
IBM Dünyanýn En Hýzlý Bilgisayarlarýný
Amerika için Üretecek
Amerikan Enerji Bakanlýðý, IBM'e 216 ve 267 milyon
dolarlýk dünyanýn en hýzlý iki süperbilgisayarýný üretmesi
için sipariþ verdi. Bu bilgisayarlar birarada saniyede 467
trilyon hesap yapabilecek güce sahip olacak.
Kýsa bir not düþelim: bu iki bilgisayarýn toplam hesap
gücü þu anda dünyada bulunan hýzlý süper bilgisayarlar
listesindeki 500 bilgisayarýn toplamýndan daha fazla.
Gantek Türki cumhuriyetlere CA ile gidiyor
Gantek Teknoloji, Türki cumhuriyetlerdeki orta ve büyük
ölçekli firmalarýn bilgi teknolojisi ihtiyaçlarýný Computer
Associates ürünleriyle karþýlayacak.
Computer Associates (CA) ve sektörünün güçlü
firmalarýndan Gantek Teknoloji, imzaladýklarý iþ ortaklýðý
anlaþmasý çerçevesinde Türki cumhuriyetlerdeki orta ve
büyük ölçekli firmalarýn bilgi teknolojisi ihtiyaçlarýna

komple çözümler sunacaklar.
Turkcell'e ödül
Dünyanýn önde gelen telekomünikasyon þirketlerinin
toplam 180 ürün ve servisle katýldýðý World
Communication Awards 2002'de Turkcell, ‘En Ýyi Yeni
Servis’ kategorisinde GPRSLand ile birinci oldu.
Yarýþmanýn 'En Ýyi Yeni Servis' kategorisinde BT, Level3
ve Packet Exchange þirketleriyle birlikte finale kalan
Turkcell, finalde rakiplerini geride býrakmayý baþardý.
Microsoft'tan Tablet PC
Microsoft, 5 yýl süren araþtýrma ve geliþtirme
çalýþmalarýnýn ardýndan Kiþisel Bilgisayar(PC) ile
“Tablet” kavramýný biraraya getirmeyi baþardý. El yazýsýný
ve insan sesini dijital yazýya çevirebilen “Hands-on Tablet
PC” adýndaki kiþisel bilgisayar ve bunun için
Microsoft'un geliþtirdiði iþletim sistemi, teknoloji çaðýnýn
yeni bir “devrimi” olarak tanýmlanýyor.
Dizüstü bilgisayarlarý daha portatif ve kol üzerinde
kullanýlýr hale getiren bu yeni konsept ekran üzerine dijital
bir kalemle yazýlan yazýyý ve insan sesini tanýyor. Bunun
için hazýrlanan iþletim sistemi ve yazýlýmlar ses ve el
yazýsýný tanýtmak (deþifre etmek) için 10 dakikalýk kýsa bir
eðitimden geçiyor. Tablet bilgisayarýnýzý “tutor” isimli
yazýlýmla kendi el yazýnýza ve sesinize alýþtýrýyor, sizi her
defasýnda tanýmasýný saðlýyorsunuz.
El yazýsýnýn dijital karakterlere çevrilmesinde baþarý oraný
yüzde yüze yakýn. Ses için ise telaffuz ve þivelerin etkisi
nedeniyle bu oran yüzde 90'lara iniyor.
Tablet bilgisayarlarýn ekraný kimi modellerde klavyeye
baðlý olarak kendi ekseni etrafýnda 360 derece dönebiliyor
ve bu ekran üzerine dijital bir kalemle yazý yazýlabiliyor.
20 Deðiþik bilgisayar üreticisi firmanýn geliþtirdiði
modellerin ortak özelliði klavye baþta olmak üzere CD ve
yeniden yazýlabilir DVD sürücüsünün dýþarýdan ekrana
baðlanmasý.
Ekran üzerinde bir bilgisayarda olmasý gereken her türlü
yardýmcý unsur için baðlantý giriþi bulunuyor. Bu haliyle
PALM marka cep bilgisayarlarýný andýran tabletlerin en
önemli özelliði ses ve yazýnýn dijital ortamda deðiþik
Biltek, Aralýk 2002
Biltek
biçimlere dönüþtürülebilmesi. Bunu iþletim sistemine
dahil edilen “Journal” adýndaki yazýlým saðlýyor.
Bunlar GSM operatörleri sayesinde tek merkeze baðlý
olacak ve bu merkezle sürekli bilgi alýþveriþinde
bulunacaklar. Böylece suçlularýn takibi kolaylaþacak,
sürücüler kontrollerde beklemeyecek ve trafik
kazalarýnda rapor tutma süresi kýsalacak.
Türkçe versiyonunun 3 ay içinde piyasaya sürüleceði
belirtilen Tablet PC iþletim sistemi ve yazýlýmlarý temelde
Windows-XP ve buna baðlý yazýlýmlara sadýk kalýnarak
hazýrlanmýþ.
Microsoft 2007 yýlýna kadar dünyadaki tüm dizüstü
bilgisayarlarýn yüzde 35'inin Tablet PC'ye dönüþeceðini
öngörüyor ve bu yüzden agresif bir satýþ stratejisi
uygulamaya hazýrlanýyor.
Toshiba'dan Yeni Tablet PC
Microsoft Tablet PC yapar da diðerleri hiç altta kalýr mý?
Microsoft'un Windows XP'nin Tablet PC sürümünü
sunmasý ile beraber Toshiba da Tablet PC fonksiyonlarýna
sahip dizüstü bilgisayarý Portégé 3500 modelini tanýttý.
Yapýlan açýklamalara göre Portégé 3500, bir DIN A4
büyüklüðünde ve yaklaþýk olarak 1,85 Kg aðýrlýðýnda
olacak. Ekraný 180 derece döndürülebilen ve özel bir
kalem yardýmýyla bilgi giriþine imkan tanýyan bu
Convertible Tablet PC, sahip olduðu Lityum Ýyon pili
sayesinde SuperLongLife olarak adlandýrýlan çalýþma
durumunda 4-6 saat hizmet verebilecek.
Hayatýnýzý diske kaydetmeye çalýþýyorlar!
Bu icat benim iþime çok yarayacak! Microsoft
mühendisleri, çektiðiniz tüm fotoðraflarý, yazdýðýnýz tüm
yazýlarý kaydeden bir yazýlým üzerinde çalýþýyorlar: hiç bir
zaman unutmayan bellek!
New Scientist'te yayýnlanan habere göre, yakýn zamanda
bireylerin tüm deneyimlerini, gördüklerini kaydetmek ve
gerektiðinde hatýrlamak mümkün olabilecek.
Bu aslýnda Microsoft'un San Francisco'daki Media
Presence Laboratuarlarý’nda üzerinde çalýþýlan
MyLifeBits projesinin bir parçasý. Burada büyük bir
çokluortam veritabanýnda insanlarýn yaþadýklarý olaylarý
saklamak ve arama yapmak mümkün olabilecek.
Geliþtiricilerden Gordon Bell, “Google'daki gibi bir
aramayý hayatýnýzda yapabildiðinizi düþünün,” diyor.
Peki neden? Hafýzamýza güvenemeyiz, anýlar unutulur,
olaylarýn tarihlerini karýþtýrýrýz, kýsaca: unuturuz.
Þu anda Bell'in aldýðý tüm iletileri, okuduklarý,
Internet'ten yaptýðý alýþveriþler veritabanýnda
kaydediliyor. Ayrýca telefon görüþmelerini ve
toplantýlarýn kayýtlarýný da kaydetmeye baþladý. Böyle bir
sistem depolama alanýna çok fazla ihtiyaç duyar.
5
 Biltek
Önümüzdeki 5 sene içinde 1000GB sabit disklerin 300$'ýn
altýna düþeceðini tahmin eden ekip, böyle bir sabit diskle
günlük 4 saat video kaydýyla bir sene kayýt
yapýlabileceðini söylüyor. MyLifeBits'te kaydedilen tüm
bilgiler sesli veya yazýlý yorumlar da içerebiliyor.
Konuþmalar yazýya dönüþtürüldüðü için, konuþma
aramasý yapmak da mümkün.
Geçmiþte bir zaman aralýðýný hatýrlayabilmek için Bell'in
o tarihleri yazmasý, MyLifeBits'in o zaman aralýðýnda
yapýlan tüm telefon ve ileti görüþmelerini, o tarihlerde
okuduðu yazýlarý ve resimleri bulmasý için yeterli.
Umarým bu sistemler çok hýzlý geliþtirilir de,
unutkanlýðýma bir çare olur...
MTV Avrupa Müzik Ödülleri
Bu kadar teknoloji haberinin arasýnda bu da nesi
diyorsunuz? Doðru, ama hayat sadece teknolojiden ibaret
deðil. Hem ayrýca yýlýn en önemli müzik olayýný da
görmezden gelemeyiz, öyle deðil mi?
9. MTV Avrupa Müzik
Ödülleri, Ýspanya'nýn
Barcelona kentinde
yapýlan görkemli
törenle sahiplerini
buldu. ‘En Ýyi Erkek
Þarkýcý’ ödülünü kötü
adam Eminem
kazanýrken, ‘En Ýyi
Kadýn Þarkýcý’ ödülü
Jennifer Lopez'in oldu.
Ancak J.Lo hayranlarý
üzülecekler, çünkü
kendisi törene katýlamadý. ‘En Ýyi Erkek Þarkýcý’nýn yaný
sýra ‘En Ýyi Albüm’ ve ‘En Ýyi Hip Hop Sanatçýsý’ dalýnda
da ödül alan Eminem'i, Avustralyalý þarkýcý Kylie
Minogue, ‘En Ýyi Pop Þarkýsý’ ve ‘En Ýyi Dans Þarkýsý’
dallarýnda aldýðý 2 ödülle takip etti. Linkin Park ve Red
Hot Chilli Peppers da 2'þer ödül alarak gecenin alkýþ
toplayan rock gruplarý oldu. Linkin Park ‘En Ýyi Grup’ ve
‘En Ýyi Hard Rock Grubu’ ödüllerinin sahibi olurken, Red
Hot Chilli Peppers ‘En Ýyi Rock Grubu’ ve ‘En Ýyi Canlý
Performans’ dallarýnda ödüle layýk görüldü. ‘En Ýyi Þarký’
ödülü 'Get The Party Started' adlý þarkýsýyla Amerikalý
þarkýcý Pink'in oldu. Alicia Key's ise ‘En Ýyi R&B
Þarkýcýsý’ ödülünü aldý.
Ýskandinav dans müziði grubu Röyksopp da ‘En Ýyi Video
Klip’ ödülünü kazandý. MTV Avrupa Müzik Ödülleri'nde
kazananlar, müzikseverlerin cep telefonlarýndan ve
MTV'nin özel oy verme kabinlerinden verdikleri oylarla
belirlendi.
13 bin kadar müzikseverin katýldýðý gecede 26 kategoride
ödül verildi. Töreni, bir milyar kadar kiþinin de
televizyondan izlediði söyleniyor.
6 Biltek, Aralýk 2002
Kutsal Bilgisayar
Almanya'da yaþayan bir türk giriþimci, ilginç bir fikir
geliþtirmiþ: Kâbe þeklinde kasaya sahip bilgisayar. Bu
dikkat çeken tasarým segun.de sitesinde sunuluyor.
Bilgisayar hakkýnda teknik olarak fazla bilgi verilmemiþ.
Japonlar Kaðýt Uçak Yapýnca
Tokyo Teknoloji Enstitüsü'nden araþtýrmacýlar bir kaðýt
uçak yapmýþlar. Ama bu, öyle okullarda, devlet
dairelerinde can sýkýntýsýný gidermek için yapýlanlardan
deðil. Amaç oldukça farklý. Geliþkin modellerinin ileride
iklim deðiþimlerini izlemede, ya da yanardað
patlamalarýnýn kuþbakýþý gözlenmesinde kullanýlabileceði
düþünülüyor.
Uçaklarýn boyutlarýysa, kendilerinden beklenen iþlevlerin
tersine alabildiðince küçük. Uzunluklarý üç beþ cm kadar.
Aðýrlýklarý, 0.1 ya da 0.2 gram. Uçaklarýn tasarýmýndaki
can alýcý bölge, iki katmanlý bir "hedef bölgesi". Bu bölge
küçük, alüminyum kaplý bir alan üzerine yerleþtirilmiþ bir
su damlacýðý ya da bir polimer var (Ör., lüsit). Uçaða itki
vermek için hedef bölge, ticari ölçekli bir itriyum-
alüminyum-garnet lazer demetiyle bombardýman
ediliyor. Lüsit ya da suyun arkasýndaký alüminyum
yüzeye çarpan lazer demeti, bir plazma oluþturuyor. Bu
plazma da, lüsiti yerinden fýrlatýyor ya da bir su
damlacýðýnýn fýþkýrmasýna yol açýyor. Newton'un üçüncü
yasasýna göre bir eylem (alüminyum plazmasýnýn lüsiti ya
da uyu itmesi), ayný büyüklükte ve ters yönde bir karþý
eyleme(itki) yol açacaðýndan, bu hareket uçaða saatte
yaklaþýk 5 km. kadar bir itki saðlýyor. Araþtýrmacýlarýn
ilerideki hedefi sürekli olarak lazerle kontrol edilebilen
mikrouçaklar geliþtirmek.
Kaynak: http://www.biltek.tubitak.gov.tr/haberler/fizik/
S-417-8.pdf
Mars'a ne söylemek istersin?
4 - 3 - 2 - 1 - Ateþ - Kalkýýýýýýýýýýýþ !
2003'te Ýkiz Mars Kaþifleri kýzýl gezegene inmiþ olacaklar.
Yüzeyde araçlar uzak mesafelere kadar hareket
edebilecek ve çeþitli araçlar vasýtasý ile bilim adamlarýna,
Mars'ýn iklim ve su tarihçesi hakkýnda tahminlerde
bulunabilmeleri için gerekli verileri gönderecekler.

2003 Haziran'ýnda iki
ayrý Mars Kaþifi
Mars'a, 7,5 aylýk
yolculuklarýna
çýkacaklar. Ýlk kaþifin
2 Ocak 2002'de,
ikincisinin 20 Ocak'ta
varacaðý tahmin
ediliyor.
Kaþifler bilimsel incelemeler için gidiyorlar. Ayrýca
Internet'ten toplanan isimlerin yazýlý olduðu bir CD'yi de
Mars'a götürecekler. Ancak ne yazýk ki bu haberi baskýya
hazýrladýðýmýz sýrada projenin sonlandýrýldýðý bildirildi.
Biz yine de görevimizi yapýp, haberi sunmayý bir borç
biliyoruz.
Ýnternete vergi geliyor
Bu haber bazýlarýnýn hoþuna gitmeyecek. ABD'de 30
eyalet, Ýnternette satýlan ürünlere vergi uygulanmasý
konusunda ilk adýmý attý. Verilen bilgilere göre Ýnternet
üzerinde vergilendirilmeyen iþlemler sonucu eyaletler her
yýl 13 milyar dolar zarar ediyorlardý. Chicago'da
düzenlenen bir toplantýda 30 eyaleti temsil eden
hukukçular ve vergi memurlarý, vergi yasalarýnýn
basitleþtirilerek, Ýnternet üzerinde satýlan ürünlerin vergi
kapsamýna alýnmasý için ulusal bir çerçeve oluþturulmasý
konusunda fikir birliðine vardýlar. Eyaletler bu programa
gönüllü olarak katýlacaklar. ABD nüfusunun yüzde 20'sini
temsil eden en az 10 eyaletin programý uygulamak için
yasalarýnda deðiþiklik yapmalarýyla hayata geçecek. Bu
geliþmenin yaþanmasýnýn ardýndan katýlýmcý eyaletler
ABD Kongresi'ne baþvurarak Ýnternet üzerinde
vergilendirmenin ulusal boyutta zorunlu hale
getirilmesini isteyebilecekler. Ancak Kongre'nin online
satýþlara vergi getirilmesi konusundaki fikri henüz açýklýk
kazanmýþ deðil.
Bilindigi üzere, ABD'de eyaletler arasýnda vergi
oranlarýndaki çok büyük farklýlýklar var. Þu anda 45 eyalet
ve merkezi yönetime baðlý Colombia Bölgesi, eyaletten
eyalete deðiþen oranlarda satýþ vergisi uyguluyorlar. Bu
durum da Ýnternet üzerinden yapýlan satýþlarda
vergilendirmeyi içinden çýkýlamaz bir karýþýklýða
sürüklüyor.
Görünen o ki, online satýþlarýn giderek daha büyük
rakamlara ulaþmasý ve eyaletlerin bütçe açýklarýný
kapatacak kaynaklar arýyor olmasý, e - ticareti vuracak.
Ýnternete vergi gelmesi durumunda online alýþveriþ
cazibesini kaybedecek. Eyaletler ise yeni tasarýyla artan
bütçe açýklarýný kapamayý umuyorlar çünkü yeni yasalar
çýkarýlmazsa, 2006 yýlýna kadar bu zararýn 3 kattan fazla
artarak 45 milyar dolara çýkmasý bekleniyor.
Intel, en hýzlý iþlemciyi satýþa sunuyor
Dünyanýn en büyük iþlemci ve yonga yapýmcýsý olan Intel
firmasý, þimdiye kadar piyasaya sunulan en hýzlý iþlemciyi
Biltek, Aralýk 2002
Biltek
geçtiðimiz haftalarda satýþa çýkardý. Pentium-4 kuþaðý
iþlemcinin hýzý 3 GHZ olacak.
“Hyper threading” teknolojisiyle çalýþan yeni iþlemcinin,
bir birimde 2 yonga varmýþ gibi hýzlý hareket ettiðini
kaydeden uzmanlar, yeni iþlemcinin bilgisayarlarýn
performansýný çok artýracaðýný ve programlarýn çok daha
hýzlý iþlemesini
saðlayacaðýný ifade
e t t i l e r. P e r f o r m a n s
artýþýnýn bazý
programlarda yüzde 25'i
bulacaðý kaydedilirken,
birden fazla iþlemin ayný
anda yapýlmasýnýn artýk
çok kolaylaþacaðý
bildirildi.
Yeni iþlemcilerin, diðerlerinden daha pahalý olarak,
500-600 dolar arasýnda satýlacaðý sanayi çevrelerince
belirtiliyor
III. Ulusal Proje Aranýyor '03 Öðrenci
Sempozyumu
Erciyes Üniversitesi Elektronik Mühendisliði
Bölümünün artýk gelenekselleþen “Ulusal Proje Aranýyor
Öðrenci Sempozyumlarý”nýn üçüncüsü bu sene 28-30
Nisan 2003 tarihleri arasýnda Kayseri, Erciyes
Üniversitesinde düzenleniyor. Ayrýca Erciyes
Üniversitesinin Kuruluþunun 25. Yýlý Kutlamalarý’nýn da
kapsamýnda olan bu etkinliðe, Türkiye çapýndan
Elektronik, Haberleþme, Bilgisayar ve Bilgisayar
Destekli Endüstriyel Uygulamalar konularýnda eðitim
alan lisans ve ön lisans öðrencilerinin bildirileriyle
katýlýmlarý beklenmekte. IEEE üyelerine katýlým ücretinin
indirimli olduðu bu etkinliðin ayrýntýlý bilgilerini
proje2003.erciyes.edu.tr internet sayfasýndan
alabilirsiniz. Ayrýca hazýr Erciyes Üniversitesine
baðlanmýþken, üniversitenin gerçekten profesyonelce
tasarlanmýþ internet sayfalarýný da dolaþmanýzý tavsiye
ederiz.
Gönül Mehrabova
gonul@ieee.metu.edu.tr
Serkan Kenar
serkan@ieee.metu.edu.tr
7
 Biltek
Þekillerle Programlama ve
LabVIEW
Bilgisayarlarýn kullanýlmaya baþlanmasýndan beri ortaya
çeþitli programlama dilleri çýktý. Nesne tabanlý
programlama, 90'larda yazýlým endüstrisine damgasýný
vurdu. Ayný dönemlerde, metin halinde yazýlan
programlardan sonra görselliðin öne çýktýðý derleyiciler
önem kazandý. Düðmeler, metin kutularý ve menüler gibi
program elemanlarýnýn hazýrda bulunmasý ve
özelliklerinin rahatça ayarlanmasý yazýlýmcýlarý büyük bir
dertten kurtarmýþ oldu. Yazýlým teknolojilerindeki bu
geliþmelere ve görselliðin nesneleþmesine paralel olarak
yazýlým elemanlarý da artýk nesneleþti. Döngüler, koþullar,
diziler ve daha birçok
yazýlým elemanlarý görsel
yapýlar gibi nesneleþti.
Nasýl ki bir düðme
sürükle-býrak yöntemiyle
oluþturuluyorsa artýk
döngüler de bir o kadar
kolay oluþturuluyor ve
biçimlendiriliyor. Bu
þekilde çalýþan yazýlým
dillerine grafiksel yazýlým
dilleri (graphical
programming language)
deniyor.
National Instruments
firmasýna ait LabVIEW, bu yapýdaki yazýlým dillerinin en
tanýnmýþlarýndan. Gerek kullaným rahatlýðý ve program
panelinin düzenlenmesinin kolaylýðý, gerek de bir
programcýnýn kullanacaðýndan fazla programlama
elemanýna sahip olmasý, kullanýcý açýsýndan
programlamayý eðlenceli ve verimli kýlýyor. Hatalarý
bulmak için programý satýr satýr kontrol etmek yerine, tüm
nesneler ekrandayken yazýlýmý incelemek hem çok daha
verimli oluyor, hem de programcýnýn iþini fazlasýyla
kolaylaþtýrýyor. LabVIEW'in sahip olduðu özellikler, bu
programýn, yazýlým teknolojilerinden çok, elektrik-
elektronik uygulamalarýnda kullanýlmasýný saðlýyor.
Özellikle NI'ye ait kartlarýn kullanýlmasý ve bilgisayar
aracýlýðýyla veri okuma ve iþlemenin kolaylýðý,
LabVIEW'i bir çok elektrik teknolojisi alanýnda
mühendislerin gözdesi yapýyor. Örneðin NI firmasýnýn
data acquisition kartý ile okunan gerilim veya akým
deðerlerini, anýnda LabVIEW ortamýndaki bir grafikte
görmek, iþlemek ve bu bilgileri kaydetmek bir elektrik
mühendisine büyük kolaylýklar saðlýyor. Ayrýca
LabVIEW'in MatLab, C ve HiQ ile uyumlu olmasý ve
özellikle MATLAB kodu ile yazýlmýþ programlarý
çalýþtýrabilmesi, LabVIEW kullanmak için ayrý bir neden.
Yukarýda da belirttiðim gibi LabVIEW ortamýnda
8 Biltek, Aralýk 2002
TM
þekillerle program yazýlýyor. LabVIEW'de hazýrlanmýþ
programlara VI (Virtual Instruments) deniyor. Her VI iki
ortama sahip: bunlardan birincisi denetim panosu (panel),
ikincisi ise diyagram (diagram). Denetim panosu kýsým,
VI'nýn kullanýcý arabirimi denilen parçasý. Burada
düðmeler, göstergeler, metin kutularý, grafikler ve diðer
denetim elemanlarý bulunuyor. Kýsacasý bir makinenin
kontrol panosu ne ise bir VI'nýn kontrol panosu da o. Tek
fark, birisinin el ile, diðerinin klavye ve fare ile
kullanýlýyor olmasý. Ýkinci parça olan diyagram kýsmýnda
ise programýn kodu bulunuyor. Burada döngüler, koþullar,
fonksiyonlar, aritmetik iþlemler, yüksek matematik ve
sinyal uygulamalarý ve bilgisayar kontrol uygulamalarý
bulunuyor. Bu parçalardan oluþturulan yapýda, bilgi
akýþýnýn hangi elemandan hangisine gerçekleþeceði,
elektrik simülasyon programlarýndaki gibi tel baðlama ile
yapýlýyor. Burada en önemli nokta ise ayný anda iki
programýn farklý hýzlarda çalýþtýrýlabilmesi. Örneðin bir
VI içerisinde iki döngü kullanýp bu döngülerden birini 10
ms, diðerini 50 ms aralýklarla çalýþtýrabilirsiniz. Metin
halindeki yazýlýmlarýn aksine, LabVIEW'de döngüleri
fare kullanarak sürükle býrak yöntemiyle yapýyorsunuz.
Tabii bu, herhangi bir çalýþmada kullanýcýya fazlasýyla
kolaylýklar saðlamakta. Ayrýca, herhangi bir veriyi
kullanmak için, üzerinde bulunduðu tele ikinci bir tel
baðlamak yetiyor.
Bu kolaylýklar dýþýnda, LabVIEW ile bilgisayar dýþýndan
bilgi alýmý ve bilgisayar dýþýna bilgi aktarýlmasý da
LabVIEW'in sahip olduðu avantajlar arasýnda. Paralel
veya seri porttan iletiþim saðlamak için diyagram
kýsmýndaki Functions / Advanced / Port I/O menüsünden
seçeceðiniz In Port.vi veya Out Port.vi elemanlarýný
kullanabilirsiniz. Analog veya dijital uygulamalarda sahip
olduðunuz kart ile iletiþimi saðlamak için ise Functions /
Data Acquisition menüsünden iþinize yarayan VI'yý
 Biltek
kullanabilirsiniz. Bunlar dýþýnda ActiveX, TCP, HiQ,
UDP uygulamarý için ise Functions / Communications
menüsünden yararlanabilirsiniz.

Tabi LabVIEW'in kolaylýklarý bunlarla da bitmiyor. hazýr olun

Herhangi bir VI içinde baþka bir VI de kullanabilirsiniz.

?
Bu sayede daha önce oluþturduðunuz bir VI sonraki
uygulamalarýnýzda defalarca kullanabilir ve kendi
çalýþmalarýnýza yönelik kütüphaneler oluþturabilirsiniz.
Hatta LabVIEW'i bilgisayarýnýza kurduktan sonra Select
a VI... menüsünden National Instruments'in hazýrladýðý
VI'larý görebilirsiniz. Oluþturduðunuz bir VI'yý
LabVIEW'in Application Builder programýyla bir
uygulamaya (executable) dönüþtürebilirsiniz. Bu
yöntemle, LabVIEW yüklü olmayan diðer bilgisayarlarda
da kendi VI'larýnýzý kullanabilirsiniz.

Bir elektrik mühendisinin çalýþmalarýnda, bilgisayar

iþlerinin çoðunu yapan bir programýn ne kadar yararlý
olduðunu söylemeye gerek yoktur sanýrým. Eðer bu
program yazýlým mantýðýyla kullanýlýyorsa iþler hem daha
verimli hem de daha eðlenceli hale geliyor demektir. sadece 2 ay kaldý
Murat GENÇ
genc@ieee.metu.edu.tr

IEEE Üyeliðinizi
Yenilediniz mi?

http://www.ieee.org

Biltek, Aralýk 2002 9

 Biltek
Mühendisliðin Son Rüyasý
Mühendisliðin Son Rüyasý
Mühendisliðin Son RüyasýMühendisliðin Son Rüyasý
Yýl 2052, Neukamp Stadý... Tribünler týklým týklým,
herkes maçýn baþlamasýný bekliyor. Milyonlarca insan
da teleküplerinin baþýnda, meraklý gözlerle olacaklarý
tahmin etmeye çalýþýyor, Brezilya mý kazanacak,
yoksa???... Hakemin düdüðüyle Humanoid Robotlarýn
santraforu oyunu baþlatýyor...
Yeni bir BÝLTEK’ten herkese merhaba... Bu sayýdaki
yazýmda sizlere giriþte yazýlanlarý gerçeklemeye çalýþan
bir hareketten (aslýnda bir organizasyon desek daha doðru
olur), RoboCup’tan bahsetmeye çalýþacaðým ve
ODTÜ’nün bu harekete katýlabilmek için neler yaptýðýný
anlatacaðým.
20. yüzyýl -18 ve 19. yüzyýllardan da alýnan ivmeyle-
teknolojideki hýzlý geliþim sayesinde, bir zamanlar rüya
olan bir çok “mihenk taþý” olaya sahne oldu. Bunlardan
ilki, belki de en önemlisi Ay’a insan gönderme amacýydý
ve bu amaca ilk uçaðýn icadýndan 50 yýl kadar sonra
1969’da ulaþýldý. Bilgisayar teknolojisinin akýl almaz bir
hýzla ilerlemesiyle 1970’li yýllarda insanlarla
kýyaslanabilir makineler yapma rüyasýnýn
gerçeklenebileceði düþünülmeye baþlandý. 1997’ye
gelindiðindeyse -yani ilk elektronik bilgisayarýn ortaya
çýkmasýndan yaklaþýk 50 yýl sonra- bir bilgisayar, Dünya
Satranç Þampiyonu’nu alt ediyordu. Ayný yýl baþka bir
gezegene ilk otonom robot iniþ yaptý ve Dünya’ya veri
göndermeyi baþardý. Yine 1990’lý yýllarda, bilim – kurgu
yazarlarýnýn ütopyalarýndaki “akýllý makineler”
düþüncesi, Türkiye’de olmasa da, Dünya’nýn çeþitli
yerlerinde bazý bilim adamlarýnýn çalýþma alaný haline
gelmeye baþlamýþtý. Günümüzde ise yapay zeka, yapay
sinir aðlarý, örüntü tanýma, akýllý kontrol gibi “akýllý
makine” (intelligent machine(s) ) üretme temelli konular
özellikle mühendislik ve fen alanýndaki bilim insanlarýnýn
araþtýrmalarýnda önemli bir yere sahip. “Mühendisliðin þu
anki en önemli amaçlarýndan birisi ‘insan gibi’ davranan
sistemler üretmek” desek sanýrým fazla abartmýþ olmayýz.
Bu küçük giriþten sonra isterseniz asýl konumuza
dönelim.
RoboCup Nedir ?
RoboCup birçok mühendislik dalýnýn eþzamanlý
kullanýldýðý “akýllý robotik” alanýndaki geliþmelere ön
ayak olmak amacýyla kurulmuþ bir organizasyon. Bu
organizasyonun en büyük rüyasý ise yukarýda bahsettiðim
“mihenk taþý” olaylara 2050’li yýllarda bir yenisini daha
eklemek: Ýnsan Dünya Futbol Þampiyonu takýmý
yenebilecek bir “humanoid (insanýmsý) robot takým”
yaratmak. RoboCup yarýþmalarýna geçmeden önce, bu
organizasyonun tarihçesine þöyle bir göz atalým.
10 Biltek, Aralýk 2002
Robotik Dünyasý
RoboCup
Aslýnda, futbol oynayan robot takýmlar 1990’lý yýllarýn
baþýnda “çok parçalý otonom sistemler” (multi-agent
autonomous systems) konusunda çalýþma yapan Amerika
ve Japonya’daki bir kaç bilim insanýnýn çalýþma
konusuymuþ. 1992 yýlýnda Japonya’dan bir grup yapay
zeka araþtýrmacýsý “akýllý robotik” konusunda çalýþanlarý
motive edici “çok zor” bir problem bulmak amacýyla bir
araya gelmiþler. Bu toplantýnýn sonucunda, önerilen bir
çok konu arasýndan “futbol oynayabilen robot takým”
problemi üzerinde anlaþýlmýþ ve Japonya’da ulusal bir
“robot futbol ligi” kurulacaðý duyurulmuþ. Bunun
üzerine, baþta ABD olmak üzere, yurt dýþýndan büyük
talep gelmiþ ve bahsedilen robot liginin uluslararasý hale
dönüþtürülmesi kararý alýnmýþ. Belirlenen konuda o
zamana kadar yapýlan çalýþmalar gözden geçirilip bir
temel oluþturulmuþ. Eylül 1993’te ilk kez uluslararasý bir
kurul bir araya gelmiþ ve konuyla ilgili ilk resmi duyuru
yapýlmýþ, gruba da “Robot World Cup Initiative” (kýsaca
RoboCup) adý verilmiþ. Yapýlan uzun çalýþmalar ve teknik
tartýþmalarýn ardýndan “futbol oynayan robot takým
simulatörü” ve “futbol oynayan robot takým” konulu ilk
RoboCup yarýþmasý 1997 yýlýnda Japonya’da
düzenlenmiþ. 40 takýmýn katýldýðý ve 5000 kiþinin izlediði
bu organizasyon tam bir baþarý olmuþ. Þu anda ise
RoboCup, her yýl düzenli olarak yapýlan - “robot futbol”,
“arama kurtarma” ve “robot futbol junior” olmak üzere-
3 kategoride toplam 10 kadar yarýþ türünün olduðu,
dünyanýn dört bir yanýndan yüzlerce akademisyeni bir
araya getiren dev bir teknoloji olayý. Buna ek olarak
RoboCup, akýllý makineler alanýndaki geliþmeler için
“standart ve zor” bir problem saðlamak amacýna tam
olarak ulaþmýþ durumda.
RoboCup Bünyesinde Yapýlan Diðer Yarýþmalar
Yukarýda da belirttiðim gibi, Robo Cup yarýþlarý artýk
yalnýzca futboldan ibaret deðil. Bu yarýþlar üç kategoriye
ayrýlýyor. RoboCupSoccer (yani ilk RoboCup)
dýþýndakiler þöyle özetlenebilir:
Arama-Kurtarma Robotlarý (RoboCupRescue) aslýnda
yeni bir dal. Amacý arama-kurtarma çalýþmalarýnda
kullanýlacak biçimde tasarlanmýþ robotlar geliþtirmeyi
özendirmek. Ýlk kez 2002 RoboCup’ta yapýlan ve Ýran’dan
Sharif Üniversitesi’nden katýlan takýmýn kazandýðý bu
yarýþlar henüz geliþme aþamasýnda. Bu yarýþmada amaç,
çeþitli engellerin ve yüzey tiplerinin (yýkýntýlarý simüle
etmek için) bulunduðu labirenti andýran bir ortamda,
verilen kýsýtlý bir zaman içerisinde çeþitli yerlere ulaþmak.
Açýkçasý, arama-kurtarma robotlarýna iliþkin birçok
araþtýrmanýn yapýlýyor olmasýna raðmen bu dal robot
futbolun gölgesinde kalmýþ durumda.
Robotik Dünyasý
Robot Futbol Junior (RoboCupJunior) da 8-18 yaþ
arasýndaki gençleri robotiðe özendirmek amacýyla
sonradan düzenlenmeye baþlanmýþ kategoridir. Bu
kategoride iki robotluk takýmlarla futbol ve dans eden
robot yarýþmalarý var.
RoboCupSoccer
Yarýþmalarda esas oðlan ise RoboCup’a adýný veren ve
hala en popüler kategori olan Robot futbol, yani
RoboCupSoccer. Bu kategoride toplam altý yarýþma var.
• Soccer Simulation League (Futbol Simulasyonu Ligi):
Bu yarýþmada, RoboCupSoccer’ýn bir çeþit simulatörü
üzerinde yazýlýmlar yarýþýyor.
• Small-Size Soccer Robot (F-180) League (Küçük Boy
Robot Ligi): 18 cm’den daha küçük çaplý, ve 22.5 cm’den
daha kýsa robotlarýn yarýþtýðý futbol ligi. Yapýlmaya
baþlanan ilk yarýþ türü.
• Middle-Size Soccer Robot (F-2000) League (Orta Boy
Robot Ligi): 90x45 metreden daha büyük bir sahada ,
hemen hemen bire bir FIFA kurallarýyla oynanan robot
ligi. Aslýnda bu yarýþma henüz tam olarak istenilen
boyutlarda yapýlamýyor. Örneðin 2002 yýlýndaki
yarýþmalarda 10x5 m2 bir saha kullanýldý.
• Sony Legged Robot League (Sony Ayaklý Robot Ligi):
Sony’nin sponsorluðunu yaptýðý, 1999’dan bu yana
düzenlenen ve Sony Aibo Robot Köpekleri’ni oyuncu
olarak programlayarak yapýlan futbol ligi.
• Humanoid Soccer Robot League (Ýnsanýmsý Robot Ligi)
Ýnsanýmsý robotlarýn yarýþtýðý ve sonunda rüyayý
gerçekleþtirmesi beklenen yarýþma. Bu yarýþma da 2002
yýlýnda ilk defa yapýldý ve henüz emekleme aþamasýnda.
Türkiye’de ve ODTÜ’de RoboCup
Türkiye, þimdiye kadar yapýlan RoboCup yarýþmalarýna
iyi bir katýlým gösteremedi. Boðaziçi Üniversitesi
Bilgisayar Mühendisliði Bölümü’nden bir grup, Sofya
Teknik Üniversitesi ile beraber Sony Legged Robot
League’e katýlarak Türkiye’yi temsil ettiyse de
yarýþmalarda pek baþarýlý olamadý.
ODTÜ’de ise Elektrik & Elektronik Mühendisliði
Bölümü’nden Ýsmet Erkmen’in 2001 yýlýnda, RoboCup
yarýþmalarýna katýlmak için davet almasý ve bölümün yeni
ancak pratik deneyimi yüksek mezunlarýndan Ýbrahim
Demir’i bu iþten sorumlu olarak görevlendirmesinden
sonra okulumuzda da RoboCup için çalýþmalar, IEEE
ODTÜ Öðrenci Kolu bünyesinde baþladý. Ýlk olarak hangi
lige katýlýnacaðý kararlaþtýrýldý, ve “Küçük Boy Robot
Ligi”nde karar kýlýndý. Bundan sonra sistemin üst seviye
(genel) tasarýmý yapýldý. Eylül 2001’de ise okul içinde
yapýlacak çalýþmalara katýlým için duyurular asýldý.
Aslýnda amaç 2002 yýlýnda Japonya’nýn Fukuoka
kentinde yapýlacak olan yarýþmalara katýlmaktý. Ancak,
daha çok ekonomik problemler ve dýþarýdan sponsor
bulunamamasý nedeniyle, ilk yýl gerçekleme sürecinde
Biltek, Aralýk 2002
Biltek
pek bir geliþme saðlanamadý. Ancak, gelecek için umut
veren bir altyapý oluþtu ve öðrencilerin konuyla
ilgilenmesi saðlandý. Þu anda ise “Simülasyon &
Modelleme”, “Yapay Zeka”, “Görüntü Ýþleme”,
“Donaným”, ”Haberleþme” gibi alt gruplardan oluþan
grupta ortaya birþeyler çýkmýþ durumda ve grubun hedefi
(bir sponsor bulunabildiði taktirde) 2003 yýlýnda Ýtalya’da
yapýlacak olan yarýþmalara katýlmak.
Ýsterseniz, üzerinde uðraþýlan problemin ne ölçüde zor
olduðunu anlayabilmek için “Küçük Boy Robot Ligi”
kurallarýna ve özelliklerine þöyle bir göz atalým. Bahsi
geçen ligde robot sayýsý 5 taneden fazla olmayan
takýmlarla 2.9x2.4 m boyutundaki bir sahada futbol
oynanýyor. Saha yapý olarak bildiðimiz futbol sahasýnýn
minyatürü gibi. Oyun sýrasýnda robotlarýnýzýn ve rakip
robotlarýn konumlarýný ve durumlarýný algýlamak,
robotlarýnýza komutlar göndererek takým halinde
çalýþmalarýný saðlamak, adapte olabilen bir oyun
taktiðiyle rakibinizi yenmeye çalýþmak gibi gerçekten zor
problemlerle karþý karþýyasýnýz. Buna ek olarak,
robotlarýnýz hareket ve vuruþ mekanizmalarý gibi
konularda da büyük sýnýrlamalar yok ve hemen herþey
sizin yaratýcýlýðýnýza kalýyor. Ýsterseniz alt problemlere
hep birlikte göz atalým.
Robotlarýn donanýmý ilk temel problem. Robotlar için
yalnýzca boyut sýnýrý var (her bir robot 18cm. Çaplý ve 25
cm yüksekliðinde bir silindire sýðacak). Bu nedenle
robotlarýnýzýn ne tür bir mekanizma kullanarak hareket
edeceði ve topa vurmak için ne yapacaðý tamamen size
kalmýþ durumda. Popüler ve kontrolü kolay olan
“differential steering” kullanabileceðiniz gibi, her yöne
hareketi saðlayan, ancak kontrolü zor olan “omni-
directional steering”i de kullanabilirsiniz; ya da bambaþka
bir çözüm üretebilirsiniz. Topa vurmak içinse temel
olarak yay benzeri mekanizmalar kullanýlabilir. Tabi topa
falso vermek ya da vuruþ hýzýný ayarlamak gibi problemler
sizleri bekliyor.
Sahanýn ve oyunun durumunu, yani sizin robotlarýnýzýn,
rakip robotlarýn ve tabi topun konum ve hýzlarýný
algýlamak, buna ek olarak da bir süre sonraki saha
durumunu tahmin etmek de oldukça temel ve zor bir
problem. Bir robotun üzerine kamera koyup çevrenizi
algýlayabileceðiniz gibi, sahanýn 3 metre üzerine ana bir
kamera asarak tüm sahayý buradan izleyebiliyorsunuz.
Tabi elde ettiðiniz görüntü verilerini iþleyip bunu bilgi
haline çeviren ve oyun stratejinizi oluþturan algoritmaya
geri besleme yapan yazýlýmý tasarlamanýz gerekiyor. Buna
ek olarak kullanacaðýnýz kamera, görüntü yakalama kartý
gibi donanýmý seçmek de problemin bir parçasý.
Haberleþme de bir diðer alt problem. Sonuç olarak
otonom robotlardan oluþan bir takýmý armoni halinde
çalýþtýrmanýz bekleniyor. Ýster her bir robot bir merkeze
baðlý olsun, ister her biri tamamen otonom olsun, bir
robotun diðer takým arkadaþlarýyla haberleþmesi þart.
11
 Biltek
Haberleþme için kablosuz iletiþim teknikleri kullanýlýyor.
Burada da problemlerden bir tanesi haberleþme
sisteminizi çalýþtýracaðýnýz frekans aralýðýný belirlemek.
Çünkü, yarýþmalar her yýl ayrý bir ülkede düzenleniyor ve
o ülkede hangi frekanslarda yayýn yapýldýðýný
bilemiyorsunuz. Bunun sonucunda da elektromanyetik
giriþim gibi çok ciddi problemlere neden oluyor. Tabii
frekans atlamalý bir haberleþme sistemi kullanmak, en
etkin çözüm gibi. Ancak böyle bir sistemin de
oluþturulmasý hiç de kolay deðil.
Oyun Mantýðý tabi ki üzerinde en çok durulmasý gereken
ve bir takýmýn kazanmasýnda en önemli rolü oynayan
kýsým. Sonuçta tüm sisteminizin amacý, tasarladýðýnýz
oyun mantýðý algoritmasýný gerçeklemek. Oyun mantýðý
tasarýmýnda klasik yazýlým tekniklerini kullanabileceðiniz
gibi, tasarýmý daha zor olan, yapay zeka ve yapay sinir
aðlarý temelli, dinamik olarak deðiþebilen oyun mantýðý
algoritmalarý kullanmak robotlarý insanlara biraz daha
yaklaþtýrýyor.
Sonuç olarak futbol oynayan robotlar yapmaya çalýþan bir
organizasyonun olmasý, insanlýðýn 20. yüzyýlda
teknolojide ne büyük bir adým attýðýnýn önemli bir
göstergesi. Geriye dönülüp bakýldýðýndaysa, 2050’li
yýllarda da insan dünya þampiyonu takýmý yenecek bir
robot takým üretmek aslýnda çok da ulaþýlamaz bir hayal
olarak görülemez bence. Koskoca bir 50 yýlda da büyük
bir adým atýlabilir.
ODTÜ’nün ise RoboCup’ta insan kaynaklarý konusunda
da sorun yaþamamasýna raðmen, maddi olarak çok sýkýntý
çektiðini söyleyebiliriz. Amerika ya da Japonya’daki bir
RoboCup grubunun çalýþma ortamýna bakýldýðýnda
erm
la m v
e rek
rgim iz
De
reklam-k@ieee.metu.edu.tr
12 Biltek, Aralýk 2002
Robotik Dünyasý
bizimkiyle kýyaslanamayacak ölçüde iyi olduðunu
görüyoruz. Aslýnda Türkiye’de devlet üniversitesi
olmanýn temel sýkýntýsýndan bir pay yalnýzca bu. Ülkenin
ekonomisi kötü gidince baþta üniversiteler nasibini alýyor.
Trilyonluk banka soygunu yapan insanlarýn elini kolunu
sallaya sallaya sokaklarda gezdiði, orgunun baþýna geçip
ilkokul seviyesinde aþk þarkýlarý söyleyen ya da tüm gün
antrenman yapýp top peþinde koþturan adamlarýn zengin
olduðu, gelir daðýlýmýnýn (her ne kadar “objektif olmak”
imkansýz olsa da) bu kadar dengesiz olduðu bir ülkede (ya
da dünyada) böyle bir konuda maðdur olmak da bana çok
dokunmuyor açýkçasý.
Yazýma son verirken, tüm zorluklara raðmen, böyle bir
amaca ulaþmak için yýlmamak gerektiðini söylemek
isterim. Ýlgilenen ve katkýda bulunabileceðini düþünen
(tabi bunun tersi de olabilir...?) herkesi RoboCup
çalýþmalarýna katýlmak için Robot El Labarotuvarý’na
(Elektrik & Elektronik Mühendisliði Bölümü, D-Blok B-
07 nolu labarotuvar) bekliyoruz.
Tabi bize sponsor olmak isteyen þirket ve kuruluþlarý da
konu hakkýnda bilgilendirmek için her zaman hazýrýz.
Bir baþka BÝLTEK’te bir baþka yazýyla tekrar buluþmak
dileðiyle, saðlýcakla kalýn.
Evrim Onur ARI.
Evona@eee.metu.edu.tr
Not : RoboCup ile ilgili daha ayrýntýlý bilgiyi, oyunlarýnýn
kurallarýný ve saha çizimleriyle ilgili dökümanlarý
www.robocup.org adresinden edinebilirisiniz.
çin:
ek i

Microsoft: Nereden Nereye...
Bugün belki de dünya
üzerinde en çok
konuþulan þirket
Microsoft. Gerek þu
ana kadar yaptýklarýyla,
gerekse yapmayý
planladýklarýyla
yazýlým sektörünün
gündeminde ve ayný
zamanda yazýlým sektörünün lideri. Özellikle günümüzde
Microsoft'a olan tepkiler iyice arttý. Yukarýda örneðini
gördüðümüz gibi, neredeyse tüm yazýlým sektörü
Microsoft'a karþý tavýr almýþ durumda. Fakat bugünlere
kadar baþarýyla gelen Microsoft acaba bu baþarýlarýný
devam ettirebilecek mi?
BILL GATES
Ýlk olarak Microsoft'un bugüne nasýl geldiðini
inceleyelim. Microsoft'un baþkaný olan Bill Gates
Harvard Üniversitesinde hukuk okumaya baþladýðýnda
eðer birisi gelip ona sen dünyanýn en büyük yazýlým
þirketini kuracaksýn dese eminim o da buna inanmazdý.
Fakat ilk senesinde okuduðu okulu býrakýp yazýlým
sektörünün içine atýldý ve kýsa bir sürede bir rüyayý
gerçekleþtirdi.
Microsoft'un ve Bill Gates'in baþarýlý olmasýnda tabi ki
teknik kalitenin önemi vardý fakat bu baþarýnýn içinde
kalitenin ötesinde bazý özellikler vardý. Özellikle pazar
stratejileri ve tasarým konusundaki baþarýsýyla þirketini bir
numara yaptý Bill Gates. Þimdi bunu örneklerle
açýklayalým.
Öncelikle Bill Gates'in pazar stratejilerine bir örnek
vermek istiyorum. Hatýrlayacaðýnýz gibi Microsoft'a karþý
bir tekelcilik suçlamasýyla dava açýlmýþtý ve Microsoft
suçlu bulunmuþtu. Bu sonuç karþýsýnda Microsoft
karþýtlarý seviniyordu ki Bill Gates mahkemeye cezasýný
okullara ve eðitim kurumlarýna bilgisayar ve yazýlým
saðlayarak cezasýný ödemek istediðini bildirdi. Buraya
kadar her þey mantýklý fakat o zamanlar ABD'deki eðitim
kurumlarýnda bilgisayarlarýn yüzde 90 gibi yüksek bir
oranda Apple ürünlerinde oluþtuðunu düþünürsek Bill
Gates'in taktiðini anlayabiliriz. Kendisine verilen bir
cezayý bile þirketinin yararýna kullanabilecek bir zeka
karþýsýnda diðer þirketlerin pazar stratejileri açýsýndan pek
þansý kalmýyor.
Tasarým anlamýnda bir örnek vermek gerekirse þu an
neredeyse her web sitesinde gördüðümüz üstüne
Biltek, Aralýk 2002
Biltek
iþaretleyicimizle
geldiðimiz de aþaðý
doðru açýlan menüler
ilk kez Microsoft'un
sitesinde kullanýlmýþtý.
Ayrýca pencere fikri, þu
an alýþtýðýmýz
ekranýmýzýn sol
altýndan duran
baþlangýç menüsü de ilk olarak Microsoft tarafýndan
geliþtirilmiþti. Bir de ürünlerin dizaynýnda kullanýlan ve
ürünü çekici hale getiren ufak hileleri göz ardý etmememiz
gerekli. En basit örneði hepimizin kullandýðý Word.
Eminim ki farkýnda deðiliz ama hepimiz ekranýmýzýn bir
kenarýndan bizi seyreden, bir ataç veya bir köpek
sayesinde yaptýðýmýz iþten daha fazla zevk alýyoruz.
RÜYADAN UYANIYOR MUYUZ?
Peki Microsoft rüyasý daha ne kadar devam edecek.
Geçmiþi bu kadar baþarýlý olan bu firmanýn geleceði
garanti altýnda mý? Bundan 100 yýl sonra; biz Windows'un
en son çýkan versiyonu olacak olan “Windows2100” mü
kullanacaðýz? Yoksa Microsoft sadece kitaplarýnda adý
geçen bir zamanlarýn en büyük firmasý olarak mý
anýlacak?
Microsoft'un son senelerdeki trendine baktýðýmýz da;
durumunun pek iç açýcý olmadýðýný söyleyebiliriz.
Rakamlardan örnek vermek gerekirse; Microsoft'un karý
geçen seneye göre %3 düþmüþ durumda. Þimdi bu
durumun sebeplerini inceleyelim.
Öncelikle Microsoft'un en büyük silahý olan Windows'a
bakalým. Son yýllarda Windows kullanýcýlarý sayýsýnda
azalma olurdu. Bunun baþlýca nedeni Windows'un kapalý
bir iþletim sistemi olmasý ve büyük hýzla geliþen internet
teknolojisine iyi adapte olamamasý. Özellikle bazý
güvenlik açýklarý Windows'un geleceðini tehdit etmeye
baþladý. Windows'un rakibi olarak görünen Unix türevleri
(Linux vb.) ise gerek güvenliliðiyle olsun; gerekse açýk bir
iþletim sistemi olmasý nedeniyle pazardaki payýný 3 kat
artýrdý, Windows'un tahtýný ciddi bir þekilde sallamaya
baþladý.
Bu tehlikenin farkýna en çabuk varan Microsoft oldu.
Windows'un yeni sürümlerinde bu duruma çareler aradý.
Windows'un en son sürümü olan XP de gördüðümüz
köklü deðiþikliðin sebebi ise bu tehlike. Özellikle .NET
uygulamasýyla kullanýcýlarýna güven aþýlamaya
çalýþýyordu Microsoft; fakat daha .NET kullanýlmaya
13
 Biltek
baþlamadan .NET virüsleri ortalýkta gezmeye baþladý. Bu
virüsler ciddi virüsler deðildi, sadece .NET'in güvenli
olmadýðýný göstermeye yönelik virüslerdi.
Ayrýca XP ile Microsoft'un daha stabil bir sistem üretmek
için çalýþtýðýný görüyoruz. Fakat hala Microsoft insanlarý
kendi ortamlarýna kilitliyor. Bu gitgide artan bilgisayar
kullanýcýsýný belli bazý sýnýrlar içinde tutmak, onlarýn
becerilerini ve yaratýcýlýklarýný kýsýtlamak manasýna
geliyor. Bu da Microsoft'a çok büyük bir eksi getiriyor.
Microsoft'un ürünlerine olan ilgiye baktýðýmýzda ise;
çoðu kullanýcýnýn yeni sürümlere karþý çekingen
davrandýðýný görüyoruz. Windows98 den sonra ME, SE,
2000, Xp gibi bir çok sürümün çýkmasýna raðmen
kullanýcýlarýn hala %80'den fazlasýnýn windows98
kullanmaya devam ettiðini görüyoruz. Web sunucusu olan
bilgisayarlarda ise çoktan Windows'un büyük bir hýzla
kullanýcý kaybetmeye baþladýðýný görüyoruz.
Diðer alanlarda da Microsoft ciddi tehditler altýnda.
Örneðin internet tarayýcýsý alanýnda “Internet Explorer”ý
tehdit eden Netscape ve Opera; Office uygulamarý
alanýnda Sun Microsystems tarafýndan geliþtirilen
STAROFFICE; ve daha niceleri....
TEPKÝLER:
Microsoft'un özellikle son derece zeka dolu olan e-pazar
stratejileri sayesinde teknik özellikleri diðer ürünlere
göre daha zayýf olan ürünlerin pazar lideri durumuna
gelmesi, teknik açýdan daha iyi ürünler varken daha zayýf
ürünlerin kullanýlmasý bilgisayar dünyasýný kýzdýrdý.
Özellikle þu günlerde Microsoft'a olan tepkilerin had
safhaya ulaþtýðýný görüyoruz. Bunun bir örneðini aþaðýda
görüyoruz.
Bu ve benzeri tepkilerin daha çok bilgisayarla daha ilgili
olan insanlardan geldiðini görüyoruz. Bunun sebebi
Microsoft'un ürünlerinde teknik özellikleri diðer
özelliklerden aþaðýda tutmasý. Yukarýdaki örnekte de
NTServer'ýn kurulum kolaylýðý olmasýna raðmen(!)
alternatiflerine göre daha kullanýþsýz olmasý dile
getirilmiþ.
14 Biltek, Aralýk 2002
Bu tür tepkilerin bir diðer büyük nedeni de; Microsoft'un
her geliþtirdiði sistemin ve programýn sadece kendine
yönelik olmasý. Bir anlamda Microsoft daha çok para
kazanmak için sektörü kendisine baðlamaya çalýþýyor.
Örnek olarak Microsoft tarafýndan geliþtirilen bir web
programlama dili olan ASP'nin bazý özelliklerinin sadece
Internet Explorer tarafýndan yorumlanmasý verilebilir.
Serbest yazýlým destekçilerinin arttýðý yazýlým dünyasýnda
Microsoft’un bu uygulamalarýnýn ne zaman bir sona
varacaðýný herkes merak ediyor. Fakat yeni projelerinde
Microsoft bu konuda yazýlým pazarýyla barýþacaðýnýn
sinyallerini veriyor.
Bugünün trendlerine baktýðýmýzda Microsoft'un
geleceðinin pek parlak olmadýðýný görüyoruz. Fakat
Microsoft'un þu an gündemde olan baþka projeleri de var.
Ancak bunlardan o kadar çok var ki; hangisinin dedikodu
hangisinin doðru olduðu ayýrt edilemiyor. Örneðin
Microsoft'un Whistler adýnda bir açýk iþletim sistemi
ürettiði ve bu ürünün çok kýsa zamanda piyasaya
sürüleceði söyleniyor.
Sanýrým Microsoft'un geleceðini bekleyip görmekten
baþka bir çare yok. Her ne kadar þu andaki ürünleriyle
kendisini yazýlým dünyasýndan daha önde tutuyor gibi
görünse de Microsoft'un yazýlým dünyasýna kattýklarý
yadsýnamayacak kadar büyük.
Serdar Sutay
serdar@ieee.metu.edu.tr
d ý!
çýl
s A
r
De
www.ders.ieee.metu.edu.tr
www.ders.ieee.metu.edu.tr
www.ders.ieee.metu.edu.tr
www.ders.ieee.metu.edu.tr
www.ders.ieee.metu.edu.tr
www.ders.ieee.metu.edu.tr

Eskiden bilgisayar denilince akla ilk gelen þey oyundu.
Aslýnda günümüzde bunun ne kadar deðiþtiði (oyunun
yanýna Ýnternetin de eklenmesi dýþýnda) tartýþýlabilir,
ancak bilgisayarýn artýk hemen her türlü iþi yapabildiði ve
bunun için büyük paralar ortaya dökmek gerekmediði
gözardý edilemeyecek bir gerçek. Artýk evimize aldýðýmýz
herhangi bir bilgisayarla müzik yapabiliyor, film
montajlayabiliyor, Ýnternete girebiliyor veya oyun
oynayabiliyoruz. Yapabileceðimiz þeylerin sýnýrý sadece
hayal gücümüz. Oysa daha önceleri oyun oynamak için
alýnacak bilgisayar ile iþ için alýnacak bilgisayar farklýydý.
Hatta amacý sadece oyun oynamak olan, bilgisayarýn
diðer hiçbir özelliðinden yararlanmayý düþünmeyenler
için bir alternatif daha vardý: Oyun Konsollarý. Bunlar
hem daha ucuz hem de daha kullanýþlýlardý. Ýlk baþlarda
televizyondaki basit siyah beyaz dikdörtgenlerden öteye
gidemeyen oyun konsollarý, zaman ilerledikçe oyun
konusunda bilgisayarlara kafa tutmaya baþladýlar. Oyun
konsollarýnýn piyasada tutulmasýndaki faktörler
çeþitliydi. Herþeyden önce bilgisayardan ucuzdu,
oyunlarý kasetten ya da disketten okutmak ve uzun süre
beklemek zorunluluðu yoktu; oyunlar ya makinenin
hafýzasýnda ya da kartuþlardaydý, fakat bence en önemli
faktör oyun konsollarýnýn kullanýmýnýn çok kolay
olmasýydý. Konsolu televizyona baðlayýp kartuþu
taktýðýnýzda herþey hazýr oluyordu. Ne bir komut yazmaya
ne de bir ayar yapmaya gerek vardý.
Ancak bu ilk dalgadan sonra oyun konsollarý,
bilgisayarlarýn geniþleyebilirliði, oyun kartuþlarýnýn
pahalýlýðý (bilgisayar oyunlarý kopyalanabilirken
kartuþlar kopyalanamýyordu) ve Amiga'dan sonra
bilgisayarlarýn ne kadar çok alanda kullanýlabileceðinin
görülmesiyle kan kaybetmeye baþladý. Ancak gene ayný
zamanlarda piyasaya sürülen Sega'nýn Mega Drive 2 ve
Nintendo'nun Super Nintendo isimli oyun konsollarý o
günün bilgisayarlarýndan çok daha iyi grafikler ve sesler
sunarken, gene kolay kullanýmýn da verdiði avantajla
oyun konsollarýnýn ömrünü bir süre daha uzattýlar; fakat
yine de yavaþ yavaþ her eve giren PC'lerin oyun dünyasýný
da ele geçirmesine engel olamadýlar.
Tam artýk oyun konsollarý bitti, artýk oyun dahil her iþimiz
PC'lerde yapýlacak derken Sony cesur bir kararla oyun
konsolu piyasasýna PlayStation'ý sürdü. Bilgisayarlara
nazaran ucuzluðu, bir çok bilgisayardan ileri olan
teknolojisi ve oyun konsollarýna avantaj saðlayan tüm
diðer sebeplerle birlikte PlayStation yeniden oyun
konsolu piyasasýnýn canlanmasýna neden oldu. Ayrýca
artýk kartuþ derdi de yoktu, PlayStation oyunlarý CD'den
Biltek, Aralýk 2002
Biltek
okuyordu. PlayStation inanýlmaz satýþ rakamlarýna
ulaþarak birçok oyun severin evinde yerini aldý.
Hareketlenen oyun konsolu piyasasýna Sega ve Nintendo
da seyirci kalmadý ve yeni modellerini piyasaya sürdüler.
Tabii ki böyle kýyasýya bir rekabet ortamýna Microsoft'un
duyarsýz kalmasý mümkün deðildi ve 2000 yýlýnda teknik
özellikleri sýr gibi saklanan, XBox isimli Microsoft oyun
konsolu bir basýn toplantýsý ile duyuruldu. Herkes iðne
üstündeydi, Microsoft yaptý mý tam yapar beklentisi
Sony'nin PlayStation2'yi, Nintendo'nun da GameCube
isimli konsolunu piyasaya sürmesini hýzlandýrmasýna
sebep oldu. Bu arada eski dev Sega artýk oyun konsolu
üretimini býrakacaðýný açýkladý. Ve beklenen konsol X-
Box sonunda 15 Kasým 2001'de piyasaya sürüldü.
Teknik özellikleriyle birçoðumuzu büyüleyen bu konsol
için bir kaç amatör programcý, bu donanýmýn sadece oyun
için kullanýlmasýnýn, daha doðrusu Microsoft tarafýndan
insanlarýn sadece oyun oynamak zorunda býrakýlmasýnýn
haksýzlýk olduðunu düþündüler ve bu sýnýrlamayý ortadan
kaldýrmak, Linux'u X-Box üstünde çalýþtýrmak için
çalýþmalara baþladýlar. Aslýnda bu bir oyun konsolunda ilk
deðildi; Sony PlayStation2'yi piyasaya sürdükten kýsa bir
süre sonra 'Linux for PlayStation2'yi çýkarmýþ ve serbest
yazýlýmý destekleyenlerin takdirlerini kazanmýþtý. Bu
þekilde o güçlü donanýmý, bir klavye ve mouse ekleyerek,
isteyenler bir bilgisayar gibi de kullanabilecekti.
Microsoft'un ise herhangi bir açýklama yapmasýna gerek
kalmadan, böyle birþey yapmayacaðý biliniyordu.
Sonuçta Linux, Microsoft Windows'un en büyük
alternatifiydi. Fakat Microsoft'un bunu yapmamasý,
baþkasýnýn da yapmayacaðý anlamýna gelmiyordu ve 2002
yýlýnýn Mayýs ayýnda Almanya'da, baþýný Michael Steil
isimli bir programcýnýn çektiði H07 programlama grubu
bu konuda çalýþmalarýna baþladý.
Ýþlerin nasýl geliþtiðine eðilmeden önce 'Linux for
PlayStation2' ile X-Box Linux'u bazý açýlardan
karþýlaþtýralým. Herþeyden önce PlayStation2'de çalýþan
Linux, hazýr derlenmiþ programlar açýsýndan çok geniþ bir
yelpaze sunmuyor, çünkü PlayStation2'nin iþlemcisi
baþka hiçbir yerde kullanýlmýyor. Her ne kadar kaynak
kodu olan programlarý derlemek mümkün olsa da,
olanaklar biraz daha sýnýrlý oluyor. Oysa X-Box'ýn
iþlemcisi hepimizin bildiði Pentium III. Ayrýca genel
olarak makine mimarisi de standart bir PC'den çok büyük
farklar içermiyor, bu da hem derlemeyi kolaylaþtýrýyor
(Hem Linux'u hem programlarý), hem de hazýr derlenmiþ
olan nerdeyse tüm programlarý problemsizce X-Box'ta
15
 Biltek
çalýþtýrmanýzý saðlýyor. Ýkinci olarak PlayStation2'nin
Linux'u Sony tarafýndan programlanýp geliþtirilmiþ. Yani
bunu yapanlar hem konsolun tüm donaným bilgisine ve
dökümanýna sahipler hem de resmi
olarak onun üreticileriyle iþbirliði
halindeler. Ayrýca her iki konsolda da
bulunan 'dijital imza' (kanun dýþý
program geliþtirilmesini,
çalýþtýrýlmasýný engelleyen sistem)
engeli 'Linux for Playstation2'de
yok, çünkü Sony zaten Linux'u
kendisi geliþtiriyor. Oysa X-Box'ta
bunu yapmaya çalýþan
programcýlarýn iþi gerçekten çok zor.
Çünkü, ne donaným bilgilerine
sahipler, ne de Microsoft tarafýndan
saðlanan bir 'dijital imza'larý var. Ayrýca bence X-Box
Linux tamamiyle amatör programcýlar tarafýndan
geliþtirildiði için ayrý bir önem taþýyor.
Þimdi biraz X-Box Linux programlama grubunun
felsefesine, ve olaylarýn geliþimine bakalým. X-Box Linux
grubunun kurucusu Micheal Steil amaçlarýný þöyle
sýralýyor:
•X-Box'ý bir masaüstü bilgisayarýna çevirebilecek,
X-Windows ve KDE/Gnome paketlerini de içeren tam bir
linux daðýtým paketi oluþturmak.
•DivX, DVD ya da MP3 çalar sistemler, hatta eski
konsol emülatörleri için kullanýlabilecek, linux
masaüstünü yüklemeden, tek baþýna çalýþabilen standart
bir linux kerneli oluþturmak. Bu þekilde X-Box kerneli
üstüne program geliþtirmelerine izin verilmeyen hobi
programcýlarýna, X-Box için linux kerneli üstünden
program geliþtirmeleri þansý verilmiþ olacak.
•Windows NT/2000 sistemlerini linux üstünden
VMWare ya da Plex86 gibi programlar yardýmýyla
çalýþtýrmak.
Ayrýca Micheal Steil bu amaçlarý doðrultusunda
çalýþmalarýný yürütürken hiçbir telif hakký yasasýný
çiðnemediklerini, bilakis korsan yazýlýma sonuna kadar
karþý olduklarýný, X-Box SDK (Software Development
Kit Yazýlým Geliþtirme Seti) dahil hiçbir lisanssýz yazýlým
kullanmadýklarýný ve sanýlanýn aksine bu projenin
sonucunun korsan oyunlarýn X-Box üstünde çalýþmasýna
izin vermeyeceðini söylüyor. Ýnsanlarý þüpheye
düþürebilecek tek yönün X-Box donanýmýnýn ters
mühendisliði (reverse engineering) olabileceðinin altýný
çizen Micheal Steil, bunun da DMCA (Digital Millenium
Copyright Act Dijital Binyýl Telif Haklarý Rolü)
çerçevesinde, programlarýn platformlar arasýnda
çalýþabilmesini saðlamak amacýyla yapýldýðýný,
dolayýsýyla tamamiyle yasal olduðunu belirtiyor.
Olaylarýn geliþimine bakýnca aslýnda kýsa sürede büyük
bir yol alýndýðýný görüyoruz. 12 Mayýs'ta projenin internet
sayfasýný açan ve ciddi çalýþmalara baþlayan grup ilk baþta
16 Biltek, Aralýk 2002
konsolun içindeki donanýmýn tam bir listesini çýkardý ve
bunlarýn ne kadarýnýn standart sistemlerden farklý
olduðunu incelemeye baþladý. Ýþlemci, grafik iþlemci, ses
iþlemcisi, hafýza modülü tamamiyle
standartlara uygundu. Ayrýca DMA
(Direct Memory Access Direk
Hafýza Eriþimi), sistem saati, USB ve
IDE çýkýþlarý da tamamiyle
geleneksel PC'dekilerle ayný yapýya
sahipti. Ýlginç bir þekilde reset ve
açma/kapama tuþu ve LED'leriyle,
DVD sürücünün tablasýný kontrol
eden ayrý bir PIC iþlemcisi vardý.
Fakat en önemli problem BIOS'un
(Basic Input/Output System Temel
Giriþ/Çýkýþ Sistemi) standarttan
tamamiyle farklý olmasýydý, çünkü bu BIOS Microsoft'un
dijital imzasý olmayan programlarýn çalýþmasýna izin
vermezken, ayrýca X-Box'ýn içindeki sabit diskin kilidini
açmak için gerekli döngüleri de içeriyordu. Yani bu BIOS
kullanýlýnca Microsoft'un onaylamadýðý bir program
çalýþmýyor, kullanýlmayýnca da harddiske eriþim
saðlanamýyordu. Ayrýca sabit diskte kullanýlan dosyalama
sistemiyle, DVD sürücü de kullanýlan dosyalama sistemi
de standartlarýn dýþýndaydý.
Kendi içlerinde iþ bölümü yapan grup, linux tutkunlarýnýn
katýlýmýyla gün geçtikçe büyümeye ve güçlenmeye
baþladý. Donaným konusunda tecrübeli olanlarý devamlý
sistemleri inceliyor, çalýþma prensiplerini çýkarýyor ve
bunlarý dökümanlar halinde yayýnlýyorlardý. Hatta
Micheal Steil bir röportajýnda “Þu karþýnýzda gördüðünüz
3. X-Box'ým. Daha öncekileri incelerken yaktým.” diyerek
gerçekten bu iþe ne kadar kendini adadýðýný da gösteriyor.
Piyasada bulunan mod-chip'lerden (PlayStation ve X-Box
gibi ürünlerde 'dijital imza' gerekliliðini ortadan kaldýran,
ancak ayný zamanda DVD'lerin bölge sýnýrlamasýný da
kaldýrdýðý için Avrupada satýþý yasal chipler) birinin de
yardýmýyla 11 Haziran tarihinde teorik olarak makineyi
baþlatabilen kod hazýrdý. 19 Haziran'a gelindiðinde ise
henüz çalýþtýrýlamayan, ancak makineyi baþlatacak
sistemin þablonunu oluþturan asýl kod tamamlanmýþtý. Bu
geliþmeler sürerken her geçen gün bir baþka geliþtiricinin,
bir baþka donanýmýn sýrlarýný çözüp açýða sermesi ise
umutlarý arttýrýyordu. Micheal Steil bu konudaki fikri
sorulduðunda “Microsoft'un sistemin içine girilmemesi
için ne kadar uðraþtýðýný görünce mühendislere olan
saygýmdan bazen projeden vazgeçesim geliyor, ancak
sonra serbest yazýlým adýna daha heveslenmiþ bir þekilde
geri dönüyordum” diyor. 1 Temmuz'da adýnýn
açýklanmasýný istemeyen bir kiþinin bu projenin çeþitli
aþamalarýný tamamlayan kiþilere toplam 200.000 dolar
ödül vereceðini açýklamasý ise bomba bir haber olarak
linux sitelerinde yerini alýyordu. Aslýnda bunun
çalýþmalarý hýzlandýracaðýna inanýlsa da, Enrico Kern
isimli bir programcý (hem de projeyi baþlatanlardan biri)
serbest yazýlýmýn parayla desteklendiði bir ortamda

bulunmaktan rahatsýzlýk duyduðu gerekçesiyle projeden
ayrýlýyordu.
6 Temmuz proje için ilk kilometre taþýydý: Microsoft'un
Yazýlým Geliþtirme Seti kullanýlmadan yapýlan ilk X-Box
programý, mod-chip kullanan bir X-Box'ta çalýþmýþtý. X-
Box Linux grubu bu zaferden sonra “Microsoft, lütfen bu
programý imzalar mýsýn?” diyerek hem Microsoft'a þaka
yollu sataþýyor hem de küçük bir ihtimal de olsa 'dijital
imza'yý almanýn bir yolunu arýyordu. 28 Temmuz'da
Microsoft kodundan tamamiyle arýndýrýlmýþ bir BIOS
olan CleanBIOS (Temiz BIOS) duyuruldu, bu projedeki
ikinci kilometre taþýydý. Bu BIOS ya sistem içindeki
FlashROM'a kaydedilerek kullanýlýyor ya da mod-chip'e
sahip olan bir X-Box'ta boot edilebilen bir CD'den dijital
imzasý olmayan bir kod çalýþtýrýlarak, Microsoft kodu pas
geçilip, hafýzaya yükleniyordu.
En önemli iki engeli aþan projenin son kilometre taþý 16
Aðustos 2002'de duyuruldu: “X-Box Linux 0.1 mod-
chip'li bir X-Box'ta çalýþtý”. 0.1 sürümü her ne kadar
görüntü, ses ve USB (klavye ve fare için) sürücüleri
olmasa da (sadece network üzerinden telnet baðlantýsý
yapýlabiliyordu makineye) bu proje için
artýk bir zaferdi, sonuçta linux kerneli X-
Box üstünde çalýþmýþtý. Bundan sonrasý
zaten çorap söküðü gibi geldi. 25
Aðustos'ta grafik sürücüleri hazýrdý, 2
Eylül'de bir linux daðýtýmý olan SuSE X-
Box üstünde çalýþtý, 6 Eylül'de baþka bir
linux daðýtýmý, GNU/Debian, X-Box
üstünde çalýþtý. Bu sürümlerde eksik olan
þ e y, X - B o x ' ý n s a b i t d i s k i n d e n
yararlanýlmamasýydý. Sistemi baþlatan program hafýzaya
yükleniyor sonra Linux CD'den baþlatýlýyordu. Çünkü her
ne kadar gruptakiler sabit diskin kilidini açan þifre
döngülerini bulmuþlarsa da, bunu direk Microsoft'un
programladýðý EEPROM'u inceleyerek yaptýklarý için,
bunu kullanmanýn yasal olmadýðýný, baþka bir alternatifin
bulunabileceðini düþünmekteydiler. 13 Eylül Cuma günü
(bu yüzden döngünün adý Friday 13th Attack koyulmuþ)
Microsoft'un þifrelerini kullanmadan, hem de daha hýzlý
bir þekilde sabit diskin kilidini çözen döngüler yayýnlandý.
Þimdi ilk hedef sabit diske kendini kurabilen bir sistem
üstünde çalýþmaktý. 26 Eylül'de linux üstünden Windows
2000 çalýþtýrýldýðý duyuruldu.
Ve beklenen açýklama 7 Ekim 2002 tarihinde geldi: X-
Box Linux için Mandrake 9 çýktý! Aslýnda PC'ler için bir
linux daðýtým paketi olan Mandrake'nin 9. sürümünün 350
MB'lýk standart kurulumu proje elemanlarý tarafýndan X-
Box'ta kendini baþlatabilecek ve sabit diskinin
kullanýlmayan bölümlerine Linux iþletimini kuracak
þekilde deðiþtirilmiþti. Ýþin güzel tarafý bu kurulumun
Mandrake 9'un PC için olan sürümüyle tamamiyle
uyumlu olmasýydý. Yani PC için olan sürümden herhangi
bir programý getirip X-Box'a kurduðunuzda
çalýþtýrabiliyordunuz. Zaten 10 dakikada kendini kuran
Biltek, Aralýk 2002
Biltek
350 MB'lýk standart kurulumda KDE, Gnome ve
OpenOffice gibi temel yazýlýmlar bulunuyor, USB bir
klavye ve fare de ekleyerek X-Box'ýnýzý tam manasýyla bir
bilgisayar gibi kullanabiliyordunuz.
X-Box Linux proje grubu 6 aylýk sýký bir çalýþma sonunda
pazarýn tartýþmasýz devi Microsoft'un engellerini aþtý ve
þimdi zaferin tadýný çýkarýyorlar. Michael Steil
“Amacýmýz Microsoft'a savaþ açmak deðil” diyor bir
röportajda ve ekliyor “Eðer öyle olsa þimdiki amacýmýz
korsan oyunlarýn oynanmasýný engellemek olmazdý ya da
bugüne kadar tamamiyle yasal yollardan çalýþmak yerine
sahte bir dijital imza kullanýp herþeyi çok daha
kolaylaþtýrabilirdik”. Gerçekten de proje grubu þimdi iki
seçenekten birini tercih etmek için uðraþýyorlar: ya kendi
mod-chiplerini üretip bunun korsan oyunlarýn çalýþmasýný
engellemeye çalýþacaklar, ya da BIOS'ta hiçbir deðiþikliðe
gitmeden yani mod-chip kullanmadan orijinal BIOS
üstünden Linux çalýþtýrmanýn bir yolunu arayacaklar. Her
ne kadar tercihler 2. seçenekten yana olsa da bunu
yapabilmek için katedilecek hala uzun bir yol var, ancak
bu kadar iþi yapabilen bir grubun bunu da zamanla
baþaracaðýna dair inanç tam. Kim bilir belki Microsoft
onlara ihtiyaçlarý olan 'dijital imza'yý verir.
Microsoft'un bu iþin ortaya atýlmasýnýn
üstünden 6 ay geçmesine raðmen hiçbir
açýklama yapmamasý hatta böyle birþey
yokmuþ gibi davranmasý da ilginç. Belki de 7
Ekim'deki X-Box Linux için Mandrake 9
sürümü çýkana kadar onlar da güvenlik
engellerinin aþýlamayacaðýndan emindiler, ya
da gerçekten Michael Steil ve arkadaþlarýnýn
yaptýklarý tamamiyle DCMA'e uygun ve Microsoft yasal
olarak yanlýþ olmayan birþey için olumsuz bir açýklama
yapmayý yanlýþ bulurken, olumlu bir açýklama yapmaktan
da Linux potansiyel bir rakibi olduðu için kaçýnmýþ
olaiblir.
Sonuçta Michael Steil ve arkadaþlarý serbest yazýlýmýn
tekele karþý çýkan savaþýnda çok önemli bir kaleyi daha ele
geçirdiler. X-Box Linux'un 0.1 versiyonunda X-Box'ýnýza
network üstünden bir web browserý ile baðlandýðýnýzda
“Ýlk defa, parasýný ödediðiniz bu kutu ne yapmasýný
istiyorsanýz onu yapabiliyorsunuz; onun sahibi olarak
þimdi olmanýz gereken yerdesiniz: kontrol baþýnda.
Þirketlerin içeriðinin pasif tüketicisi olmak zorunda
deðilsiniz. Linux ile paylaþmanýn ve katký saðlamanýn
dünyasýna katýlýn” mesajýný görüyorsunuz ve bu projenin
amacý gözünüzde çok daha güzel þekilleniyor: “Parasýný
vererek aldýðýmýz sistemi, þirketlerin koyduðu kurallarla
sýnýrlý olarak deðil, tam kapasitesiyle, özgürce
kullanabilmeliyiz”.
Onur Turgay
onurturgay@isnet.net.tr
17
 Biltek

Intel IA-64
Artýk yeni bir sisteme geçmenin zamaný geldi. Intel komutlarýn farklý rotalar izlemesi de olabilir.)
80386’dan beri sürekli olarak geliþtirdiði IA32 sistemine
daha fazla devam etmek istemiyor. Çünkü bu mimari Bir diðer yöntem de dallanma tahmini (branch
günümüzün þartlarýna göre oldukça eskidi. Köklü bir prediction)’dir. Program akýþýnda dallanma oluþturacak
deðiþiklik yaparak mevcut imkanlarla daha hýzlý komutlarýn çalýþtýrýlmasý sýrasýnda paralelde baþka
iþlemciler üretmek mümkün olacak. Yazýda Intel IA-32 komutlar çalýþtýrabilmek için dallanmanýn hangi noktaya
mimarisinin sorunlarý ile IA-64 mimarisinin farklýlýklarý yapýlacaðýnýn kestirilmesi gerekir ki bu oldukça zor bir
anlatýlmaktadýr. Önce IA-32’nin ne olduðundan iþtir. Genelde yapýlan olasýlýk yöntemleriyle karar
bahsedelim. IA-32 temelleri 8086’lara dayanan ancak tam vermektir. Bu iþlem basit döngülerde oldukça verimli
anlamýna 80386 ile kavuþan, iþlemci mimarisi ve komut iþler. Ancak yine iþlemciye yük bindirir. Yanlýþ tahmin
seti bütünü olarak düþünülebilir. IA-32 daha sonra yürütülmesi durumunda ise herþey sýfýrdan baþlatýlýr.
üretilen 80486, Pentium, Pentium II, Celeron ve Xeon’un
mimarisinin genel adýdýr ve bu iþlemcilerin hepsi 32-bit IA-32 ile ilgili bir diðer sorun da yazmaçlarýn azlýðýdýr.
yapýya sahiptir. (32-bit olmasý adres geniþliðinden, Genel kullaným için 4 (esi, edi’yi de sayarsak 6) yazmaç
yazmaçlarýn yapýsýna kadar pek çok bileþeni bulunur. Bu kadar az yazmaçla iþlem
etkiler.) CISC ve RISC Ýþlemciler: yapabilmek sürekli olarak hafýzayý
Ýþlemciler kabaca iki grupta kullanmayý gerektirir. Hafýzadan iki bayt
IA-32: sorunlar... incelenebilirler: CISC ve oku, bunlarý çarp, sonucu hafýzada baþka bir
RISC iþlemciler. Complex yere yaz. Yazmaçlara nazaran hafýzadan
IA-32 mimari ve komut seti günümüze göre Instruction Set Computers okuyup/yazmak çok daha yavaþtýr. Bu tür
eski sayýlabilecek, günleri sayýlý bir [Karmaþýk Komut Setli iþlemler performansýn düþmesine neden olur.
teknolojidir. Öncelikle, CISC yapýya Bilgisayarlar] ve Reduced Bunun üstesinden gelmek için Intel L1 ve L2
sahiptir. (Bkz: CISC ve RISC Ýþlemciler, Instruction Set Computers önbelleklerini geliþtirdi. Bu hýzlý ancak bir o
[Ýndirgenmiþ Komut Setli
orta kutu) Yavaþ yapýlarýna raðmen Intel bu B i l g i s a y a r l a r ] . R I S C kadar da pahalý olduklarý için küçük
iþlemcilerle pazar hakimiyetini hiç iþlemciler nispeten daha az önbelleklerle performansta büyük artýþ
kaybetmedi. Çünkü Pentium sonrasý komut seti barýndýrýrlar ve bu saðlandý. Ancak yazmaçlarýn sayýca daha
iþlemcilerine RISC iþlemcilerde bulunan komutlarý da hýzlý çalýþ- fazla olabilecekleri durum kadar hýzlý deðil.
özellikleri ekleyerek, CISC-RISC melez bir týrýrlar. Çoðunlukla sabit
yapýyý kullandý. Buna göre bazý çok sýk uzunlukta komutlarý vardýr. 32-bit bir iþlemciyle en fazla 4GB bellek
kullanýlan komutlar iþlemci içinde farklý bir Bu da komut iþleme yapýlarýn adreslenebilir. (Bunun yanýnda 64 TB sanal
rota izleyerek daha hýzlý çalýþtýrýlýrken, diðer iþlemci içinde sadeleþ- bellek de adreslenebilir.) Bu sýnýr her ne
komutlar yavaþ çalýþtýrýlmaya devam edildi. tirilmesine olanak saðlar. kadar daha masaüstü kullanýcýlarý için uzak
CISC ise tersine çok komut
Ancak yine de performansý, tamamen RISC bulunduran, ve bunlarý da bir görünse de veritabaný sunucularýnda ve
bir yapýnýn sahip olabileceðinden uzaktý. iki iþlemci zaman diliminde geliþmiþ sistemlerde önemli bir sorundur.
yapabilen (yani, yavaþ 64-bit iþlemciler bu sorunu doðal olarak
IA-32 iþlemciler her seferinde saat hýzýnda yapabilen) iþlemcilerdir. çözerler.
artýþla geldiler. Ancak bu her zaman yeterli
deðildir çünkü saat hýzýyla birlikte Ýþlemciyi hýzlandýrmak için bulunan her yeni
performans artýþý birebir deðildir. Mesela AMD iþlemciler yöntem iþlemcinin tasarýmýný karmaþýklaþtýrdý, transistör
saat hýzý olarak Intel’in iþlemcilerinden yavaþ olmalarýna gücünü baþka iþlere yöneltti. Bir yerden sonra yeni
raðmen performans testlerinde daha baþarýlý “numaralar” keþfetmek ve uygulamak iyice güçleþti. Tüm
olabilmektedir. Saat hýzýndaki artýþa paralel iþlemcinin bu sorunlar nedeniyle Intel ve HP yeni biri iþlemci
hýzýný arttýrmak için iþlemci üreticileri deðiþik yöntemler tasarlamaya baþladýlar: IA-64. IA-64 sadece 64 bit bir
kullanýrlar. Bunlardan biri, ayný anda birbirini iþlemci modeli deðil. Yukarýda saydýðým sorunlarýn
etkilemeyen iki komutun çalýþtýrýlmasýdýr. Gerçek çoklu bulunmadýðý bir sistem. IA-64, 64-bit tam bir RISC
iþlem anlamýna gelen bu özellik en önemli performans mimarisi.
artýþýný saðlayan etkenlerdendir. Yalnýz paralel
çalýþtýrýlabilecek komutlarý belirlemek için iþlemci IA-64: Yeni ne var?
yapýsýnda özel birimlerin bulundurulmasý zorunludur.
(Burada sorun, bazý komutlarýn öncüllerinden gelen veriyi Öncelikle 64 bit geniþliðinde adresler ve yazmaçlar var.
kullanmasý olabileceði gibi az önce bahsettiðim farklý

18 Biltek, Aralýk 2002

 Biltek
Bu çok daha büyük bir hafýzanýn iþlemci tarafýndan
adreslenebilmesi anlamýna geliyor. Ayrýca IA-64 CMOVZ c, b, a
programlarýnýn kullanabilmesi için 64 adet yazmaç
bulunuyor. Bu daha az bellek eriþimi demek. Bir de RISC Bu tek satýrda c=b’nin yalnýzca a’nýn sýfýr olduðu
mimarilerin genel özelliði olan, tüm komutlarýn ayný durumlarda yapýlmasý gerektiði belirtilmektedir. IA-64’te
uzunlukta olmasý: komut-6 bit kaynak yazmaç-6 bit hedef her bir komutun buna benzer 6 bitlik bir durum bilgisi
yazmaç-bir 6 bitlik daha sonra anlatacaðým alan. bulunur. Böylece 64 yazmacýn durumuna göre davranan
ve dallanma içermeyen kod yazmak mümkün olur.
Buraya kadar yukarda saydýklarýmýzla IA-32’nin Pentium II’lerde de bulunan bu teknik IA-64 ile daha üst
eksilerinin bir kýsmý düzeltilmiþ görünüyor. noktalara taþýnýyor. Bu teknikte her komut çalýþtýrýlýr,
EPIC sadece pipeline’dan çýkma aþamasýnda durum yazmaçlarý
kontrol edilir. Eðer uygunsa sonuç yazmaçlara taþýnýr.
Hangi komutlarýn paralel çalýþtýrýlabileceði önceden Aksi takdirde komutun hiç bir etkisi olmaz.
tahmin edilebilir. Çünkü komutlarý bir sýrada hazýrlayan
derleyicidir ve iyi bir derleyici zaten IA-64: sorunlar?
iþlemcinin paralel çalýþma gücünden Sözlük
mümkün olduðunca yararlanmak için P i p e l i n e : Ý þ l e m c i IA-64 yapýsý itibariyle performans için
komutlarý optimize ederek ikili kod üretir. IA- yapýsýnda komutun her bir derleyiciye çok baðlý. Bu yüzden IA-64 için
64 bunu bir adým daha ileri taþýyarak, paralel parçasýný farklý bir birimde çok güçlü derleyicilerin yazýlmasý gerekiyor.
komut belirleme iþini olduðu gibi derleyiciye iþlenerek ayný anda birden Eðer yazýlamazsa performanslarý eskiye göre
býrakýr. IA-64’de iþlemci komutlarý 128 bitlik f a z l a k o m u t u n tatmin edici düzeyde olmayabilir. Bu da bu
paketler halinde okur. Her bir pakette 40 bitlik iþlenebilmesine olanak sistemlerin yaygýnlaþmasýný engelleyecektir.
3 komut ve 8 bitlik þablon bulunur. Paketler saðlayan yol. 32-bit’in gerçek gücünü kullanabilmek için
Dallanma:(ing.
birbirlerine zincirleme baðlanabilir. Paketteki b r a n c h i n g ) P r o g r a m iþletim sistemlerinin 32-bit yazýlmasýný
8 bitlik þablonda hangi komutlarýn paralel akýþýnýn belirli deðerlere beklememiz gerekti. Bunun için çok
çalýþtýrýlabileceði bilgisi bulunur. Böylece göre bir noktadan baþka beklediðimiz söylenebilir. Yaygýn iþletim
iþlemcinin fazladan hesap yapmasýna gerek noktaya atlamasý. sistemlerinin 64-bit sürümleri ise daha çok
kalmaz. Bu yüzden derleyicilerin komutlar Yazmaç: (ing. register) yeni. Windows XP, 64-bit iþlemcileri
arasý baðlýlýklarý denetlemesi, komutlarý Ý þ l e m c i b ü n y e s i n d e destekliyor. Linux’un 64-bit çalýþmalarý için
paketlemesi ve bilgilerini yazmasý gerekir. bulunan 32 veya 64-bit de linuxia64.org sitesine bakabilirsiniz. 64-
Bu iþlem sadece derleme sýrasýnda bir kereye veri tutabilen deðiþkenler. bit’i ve IA-64’ü kullanan iþletim sistemleri de
mahsus yapýldýðý için iþlemcinin yükü bu iþlemcinin baþarýsý için önemli olacaktýr.
hafifler, performans artýþý saðlanabilir. Her ne kadar çok deðiþik ve güçlü bir iþlemci
Paralel çalýþmanýn belirlenmesi dýþardan ve önceden mimarisi gibi görünse de pazarlama ve gerçekte bir
yapýldýðý için Explicitly Parallel Instruction Computing iþlemcinin baþarýsýnda bunlardan baþka etkenler de
olarak adlandýrýlýyor. bulunuyor. Belki de sadece þanssýzlýktan bu iþlemciler
masaüstlerinde o kadar da yaygýnlaþmayacaktýr.
Predication
Son
IA-32’nin sorunlarýndan biri daha hala çözülememiþ
duruyor. Dallanma tahmini yükü. Eðer programlarda hiç Intel, Merced kod adýyla 64-bit iþlemci denemelerine
dallanma olmasaydý çok daha kolay olurdu. Ama 1997’de baþladý. Bu çalýþmanýn ürünleri Itanium ve
neredeyse bütün programlarda dallanmalar kullanýlýr. IA- Itanium II adlý 64-bit iþlemcileriyle piyasaya sunuldu. Þu
64’te bu sorunun üstesinden gelebilmek için az önce an için masaüstüne uzaklar ancak yakýnda 64-bit
sözümü ettiðim komutlarýn 6 bitlik kýsmý kullanýlýyor. iþlemcileri masaütü bilgisayarlarýmýzda kullanýyor
Örnek bir kod parçasýna bakalým; olabiliriz. IA-64’ün yenilikleri bu yazýda anlatmaya
çalýþtýklarýmla sýnýrlý deðil aslýnda. Ancak yerimiz bu
if( a == 0) kadardý. Intel.com’dan IA-64 ile ilgili pek çok detaya
c = b; ulaþabilirsiniz. Görüþmek üzere..

Muhtemel makine kodu çevrimi; Serkan Kenar

serkan@ieee.metu.edu.tr
Cmp a, 0
Jne L1
Mov c,b
L1:
...

IA-64 için yazýlmak istendiðinse ise;

Biltek, Aralýk 2002 19

 Biltek
Robot Sumo
Sumo denilince akla ilk gelen 200-300 kiloluk Japon
güreþçiler olsa gerek. Peki ya “robot sumo” denilince?
Japonlar`ýn milli sporu olan sumo, dünyaca tanýnan bir
güreþ türüdür. Ýþte 1990`larda robot sumo da, robotikle
hobi olarak ilgilenenlerin sumo güreþlerinden
esinlenerek, ayný güreþi robotlara yaptýrmak istemeleriyle
ortaya çýkýyor. Amerika ve Japonya baþta olmak üzere,
artýk dünyanýn pek çok ülkesinde popüler olan sumo robot
güreþleri uluslararasý yarýþmalarda da büyük ilgi topluyor.
Dünyanýn dört bir tarafýndan gelen robot meraklýlarýnýn
katýlýmýyla gerçekleþtirilen yarýþmalarda robot kulüpleri,
üniversite öðrencileri ve hobiciler becerilerini ve
teknolojilerini yarýþtýrýyorlar.
Artýk Türkiye`de de bu tür robot yarýþmalarý düzenleniyor.
Bunun ilk örneði geçtiðimiz Ekim ayýnýn 22-23`ünde
ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi`nde düzenlenen ODTÜ
Robot Günleri idi. ODTÜ Robot Topluluðu ve Türkiye
Zeka Vakfý`nýn ortaklaþa düzenlediði bu etkinlikte robot
yarýþmalarýnýn yaný sýra robotik konulu seminer, sunum ve
sergiler düzenlendi. Üç kategoride yapýlan yarýþmalardan
biri de sumo robot yarýþmasýydý. Bizim de IEEE ODTÜ
Robotik ve Otomasyon Öðrenci Kol Bölümü`nü temsilen
katýldýðýmýz bu yarýþma, Türkiye`deki üniversiteli
gençliðin robotik alanýnda sahip olduðu büyük potansiyeli
ortaya çýkarmasý bakýmýndan önemli bir iþlevi yerine
getirmiþtir. Bundan sonraki yýllarda da düzenlenecek olan
bu tür yarýþmalarda kol bölümümüz artan birikimi ve
tecrübesi ile IEEE ODTÜ`yü en iyi þekilde temsil
edecektir. Robotik ve Otomasyon Öðrenci Kol Bölümü,
henüz lisans aþamasýndaki üyelerine sunduðu öðretici ve
pratik deneyim saðlayan projelerle onlara çaðdaþ bilimi
ve teknolojiyi yakalama bilincini kazandýrmayý
hedeflemekte ve dolayýsýyla yürütülen her çalýþmayý,
Türkiye`nin teknolojik alanda ilerlemesine katký
saðlayacak bir adým olarak görmektedir.
Þekil 1: Maçýn yapýldýðý ring, Dohyo
Sumo Robot Yarýþmasý Kurallarý
Uluslararasý yarýþmalarda uygulanan kurallar birkaç
kategoriye ayrýlabilir. Bunlardan en yaygýn olaný Japon
ligi kurallarýdýr. ODTÜ Robot Günleri yarýþmalarýnda
20 Biltek, Aralýk 2002
Robotik Dünyasý
uygulanan kurallar ise birkaç farklýlýk dýþýnda Japon
ligininki ile aynýdýr. Bu kurallarý kýsaca þöyle
sýralayabiliriz.
1. Yarýþma iki robot arasýnda, dohyo adý verilen
ringin üzerinde yapýlýr (Bk. Þekil.1). Yarýþmada amaç
saha dýþýna çýkmadan rakip robotu ringin dýþýna atmaktýr.
2. Dohyonun Özellikleri: Dohyo yerden 5cm
yükseklikte, daire þeklinde ve 154cm çapýndadýr. Dairenin
5.5cm geniþliðindeki en dýþ kýsmý (dýþ çember) beyaz
renkte, iç kýsmý ise siyah renktedir. Robotlarýn maça
baþlama yerleri dairenin merkezinden eþit uzaklýktaki iki
kahverengi çizgi ile belirlenmiþtir. 154cm`lik dairenin
dýþýndaki kahverengi alan saha dýþýný ifade etmektedir ve
bu alana düþen robotun rakibi puan kazanmýþ olur.
3. Robotlarýn Özellikleri: Robotlar 30cm x
30cm`lik kare alana sýðacak boyutlarda olmalýdýr. Aðýrlýk
ve yükseklik sýnýrlamasý yoktur (Bu kurallar Japon liginde
20cm x 20cm alan ve azami aðýrlýk 3kg þeklindedir).
Robotlar maçýn baþlamasýndan (yani güç kaynaklarýnýn
açýlmasýndan) 5 saniye sonra harekete geçecek þekilde
çalýþmalýdýr. Robotlarla ilgili bazý yasaklar þunlardýr:
Robotta rakibin elektronik devrelerini bozacak, dohyoya
zarar verecek, tutuþmaya veya yapýþmaya sebep olacak
parçalar kullanýlamaz. Rakibe herhangi bir cisim
fýrlatýlamaz.
4. Maçlar: Karþýlaþma 5 maç üzerinden yapýlýr,
üç puan alan ya da 5 dakikalýk süre sonunda en çok puana
sahip olan robot kazanýr. Maç gerekirse üç dakika uzatýlýr.
Rakibini saha dýþýna atan robota veya kendiliðinden saha
dýþýna çýkan robotun rakibine 1 puan verilir.
Yokozuna Takýmý ve I.Yokozuna
Yokozuna gerçek sumo güreþlerinde üstün baþarý gösteren
sporculara verilen ünvandýr. Bu ünvan sumo güreþçilerine
verilen en yüksek dereceyi ifade eder ve buna layýk
görülen sumocu alt bir dereceye bir daha düþmez.
Yokozuna seçilen güreþçiler tarihsel sýraya göre
I.Yokozuna, II.Yokozuna, III.Yokozuna, .. þeklinde
anýlýrlar. Biz de takýmýmýza ve robotumuza isim ararken
bu anlamlý ünvaný uygun bulduk ve takýmýmýzýn ismini
Yokozuna, robotumuzun ismini de I.Yokozuna koyduk.
I.Yokozuna Ýle Ýlgili Teknik Bilgiler
Her robotta olduðu gibi, sumo robotta da üç ana kýsým
vardýr. Bunlar
1. Sensörler
2. Beyin
3. Elektromekanik ve mekanik kýsýmlardýr.
Sensörler
Sensörler bir robotun, içinde bulunduðu durumu ve dýþ
dünyayý algýlamasýný saðlayan parçalardýr. Sumo robotun
ise dýþ dünya ile ilgili olarak bilmesi gereken temelde iki
bilgi vardýr: Bunlar, robotun sahanýn dýþýna çýkýyor olup
 Robotik Dünyasý
olmadýðý ve rakibin nerede olduðu ile ilgili bilgilerdir.
Dolayýsýyla bir sumo robotta en azýndan iki tür sensör
vardýr. Aþaðýda I.Yokozuna`da kullanýlan sensörler genel
olarak incelenmiþtir.
Kýzýlötesi Sensörler: Bu sensörler robotun saha içinde
kalmasýný saðlar. Eðer robot kendiliðinden veya rakibin
etkisi ile ringin kenarýna gelirse, bu sensör ringin
kenarýndaki 5.5cm`lik beyaz þeridi algýlayarak gerekli
önlemin alýnmasý için beyin kýsmýný uyarýr. Adýndan da
anlaþýlacaðý gibi bu sensör kýzýlötesi ýþýn kullanarak ve
ýþýðýn farklý renkteki yüzeylerden farklý oranlarda
yansýmasý prensibine dayanarak çalýþmaktadýr. Robotun
önünde bir, arkasýnda iki tane olmak üzere toplam üç
sensör zeminin rengindeki deðiþimi algýlamak üzere
tasarlanmýþtýr. Yani, adýna zýtlýk sensörü de
diyebileceðimiz bu sensör zeminin siyah ve beyaz
renklerinin ýþýðý yansýtma konusundaki zýtlýðýndan
yararlanmaktadýr.
Zýtlýk sensörünün verici ve alýcý olmak üzere iki ana kýsmý
vardýr. Kýzýlötesi ýþýn verici tarafýndan zemine
gönderilmekte ve yansýyan ýþýn alýcý tarafýndan
alýnmaktadýr. Siyah ve beyaz renklerin ýþýðý yansýtma
katsayýlarý oldukça farklý olduðu için alýcý ünitesinde
oluþan elektriksel sinyal, bu iki renk için, tespiti kolay
farklar göstermektedir.
Ultrasonik Sensör: Bir sumo robotun rakibini tesbit
etmesi için kullanýlabilecek en iyi sensörlerden biri
ultrasonik sensördür. Bu sensörde de bir alýcý ve bir verici
ünite vardýr. Verici kýsým etrafýna 40KHz`lik ses dalgasý
(ultrasonik dalga) yayar ve bu dalga rakip robota çarparak
alýcýya döner. Bir radar gibi çalýþan ultrasonik sensör rakip
robotun yönünü tesbit edince beyin kýsmýný uyararak o
yöne doðru ilerlenmesini saðlar. 6m`ye kadar ölçüm
mesafesi olan bu sensörün ringin dýþýndaki cisimlerden
etkilenmemesi için algýlama hassasiyeti azaltýlabilir.
Sumo robot yarýþmasýnda sahanýn 154cm çapýnda olduðu
düþünülürse, 50-100cm`lik bir algýlama mesafesi
fazlasýyla yeterlidir.
Ultrasonik sensörün bir diðer kullaným yeri mesafe
ölçümüdür. Ultrasonik mesafe ölçümüne her ne kadar
sumo robotta gerek olmasa da bu yöntem, diðer robotik
uygulamalarda sýklýkla kullanýlan bir tekniktir. Bu
uygulamada kýsa aralýklarla yayýlan ses dalgasýnýn alýcýya
dönüþ süresi hesaplanarak herhangi bir cisme olan uzaklýk
ölçülmüþ olur.
Beyin
Bir robotun amacýna ulaþabilmesi için bir beyne ihtiyacý
vardýr. Sensörlerden gelen bilgilerin iþlenmesi, gerekli
kararlarýn verilmesi ve uygulamaya konulmasý robotun
beyninde gerçekleþtirilen faaliyetlerdir. Burada beyinden
kasdettiðimiz elbette bir mikrodenetleyicidir.
Mikrodenetleyici terimini biraz açmak gerekirse kýsaca
þunlarý söyleyebiliriz: Mikrodenetleyici bir entegre
Biltek, Aralýk 2002
Biltek
devredir. Ýþlevsel
yapýsý itibariyle
küçültülmüþ bir
bilgisayara
benzeyen bu
cihaz giriþ/çýkýþ
h a t l a r ý
aracýlýðýyla
ç e v r e s e l
ünitelerine
doðrudan eriþim
saðlayabilir ve
d e ð i þ i k
programlama
dilleri ile belirli
bir amaca
yönelik olarak
programlanabilir.
Mesela bir sumo
ODTÜ Robot Günlerinden Bir Hatýra r o b o t u n
mikrodenetleyici
si, saha dýþýna çýkmadan rakip robotu bulup ring dýþýna
itmek için gerekli emirleri vermek üzere
programlanmýþtýr. Sensörlerden gelen bilgiler giriþ hatlarý
ile mikrodenetleyiciye ulaþýr ve orada iþlenir. Bu sayede
robot içinde bulunduðu durumdan haberdar olur ve
gerekli hareketi yapmak üzere çýkýþ hatlarýný kullanarak
elektromekanik kýsýmlara sinyal gönderir. Robotun güç
kaynaðý açýk olduðu sürece çalýþan mikrodenetleyici, bir
robotta kýsacasý her türlü hareketi denetleyen ve yöneten
ünitedir.
Elektromekanik ve Mekanik Kýsýmlar
Pek çok robot hareketli parçalar içerir. Mobil robotlar
olarak adlandýrýlanlarý ise yer deðiþtirme özelliðine
sahiptir. Ayrýca robotlarýn elektronik parçalarýnýn monte
edildiði, gerekiyorsa koruma görevi yapan kasa ve þase
gibi mekanik kýsýmlar da bir robotun ayrýlmaz
parçalarýdýr. Sumo robot gibi mobil robotlar, tekerlek veya
palet gibi, hareket kabiliyeti saðlayan elektromekanik
kýsýmlar içerir. Bunlar da hareketi saðlayan elektrik
motorlarýdýr. Sumo robotta mikrodenetleyici tarafýndan
kontrol edilen motorlar, robotun rakip üzerine giderek onu
saha dýþýna atmasýný mümkün kýlar. Bu açýdan motorlarýn
ve tekerleklerin önemi büyüktür. Mesela karþýlýklý bir
itme anýnda galip gelecek olan robot motoru daha güçlü
olan, ve tekerlekleri zemini daha iyi tutan robottur. Ayrýca
atak anýnda rakip robot ile zemin arasýndaki sürtünmeyi
en aza indirecek bazý mekanik tedbirler almak da yaygýn
taktikler arasýndadýr.
Bizim yaptýðýmýz robotta motorlara baðlý, robota yön
veren ve güç saðlayan iki teker ve dengeyi saðlamak için
de bir serbest teker kullanýlmýþtýr. Elektronik aksamý
rakibin darbelerinden korumak için de alüminyum
tamponlar hazýrlanmýþtýr. Elektronik devreler, motorlar ve
akü de flexiglass adý verilen bir tür plastik üzerine monte
edilmiþtir.
21
 Biltek
Sonuç
Her ne kadar bir yarýþma ve eðlence görünümünde olsa da,
I.Yokozuna`yý yapmak için giriþtiðimiz çalýþma bizlere
uygulama alanýnda bilgi ve deneyim sahibi olma imkaný
vermiþtir. Takým çalýþmasýnýn ve iþ bölümünün
uygulandýðý bu projede, bir ürünün sýnýrlý zamanda ve
sýnýrlý imkanlarla nasýl adým adým ortaya çýkarýlabileceði
tecrübe edilmiþtir. Temel bir mühendislik meselesinde
karþý karþýya kalýnacak olasý sorunlarla aþinalýk saðlamasý
açýsýndan da bu çalýþma bizlere ileriye dönük kazançlar
saðlamýþtýr. Bu bakýmdan emeklerimizin karþýlýðý alýnmýþ
ve proje amacýna ulaþmýþtýr. Sumo robot projesinin
amacýna ulaþmasýnda katkýda bulunan tüm arkadaþlara bu
vesileyle teþekkür ederiz. Ayrýca robotumuzun ortaya
çýkmasý aþamasýnda bizden hiçbir yardýmýný esirgemeyen
Mirzahan HIZAL Hocamýza teþekkürleri bir borç biliriz.
Bundan sonra da kol bölümümüz yeni projelerle,
üyelerine kendilerini geliþtirebilecekleri fýrsatlar
sunacaktýr. Bizim tavsiyemiz öðrenci arkadaþlarýn bu
fýrsatlarý kaçýrmamalarý ve hem kendilerine hem de
topluluðumuza faydalý olacak bu tür çalýþmalarda
bulunmalarýdýr. Kol bölümümüzün ve IEEE ODTÜ`nün
daha ileri gitmesi üyelerinin gayretine ve özverisine
baðlýdýr.
M.Raþid Pac
rpac@ieee.metu.edu.tr
er g isi ýn
ek D l arý n
Bilt Okuyucu utlar.
m kadar olduðunu anlamadýðýnýzý düþünüyorum. Ýki
Ttü ný K
ý l ý
e niY
Y benim bulunduðum noktaya ulaþmak büyük acý ve emek
IEEE ODTÜ Öðrenci Kolu
22 Biltek, Aralýk 2002
KonuDýþýDýþý
Konu
Ýki metrekare bir hücre kaç adýmda dolaþýlabilir?
Günlerden beri bunu düþünüyorum bu ýssýz hücrede.
Ayaða kalkýp bu hücreyi dolaþabilirim aslýnda sonucu
öðrenmek için, ama bu aklýma ve ruhuma haksýzlýk olur.
Ancak sonuçtan emin olduðum anda yapabilirim böyle bir
ölçümü. Bir hataya düþmemek çok önemli, katlanýlmaz
sonuçlarý olabilir. Tanrý biliyor, böyle bir hücrede
yaþamaktan daha korkunç ne olabilir ki? Tabi ki
algýlamada, yani gerçeklikte hataya düþmek. Düþünmek
bile istemiyorum sonunda gerçeklikle hayallerin içi içe
geçebileceðini. Gerçekliðe bu dört duvar kadar baðlýyým,
istemli bir baðlýlýktan öte þuursuz bir baðýmlýlýk bu. Akýl
ve düþün yok içinde, öyle bir baðýmlýlýk ki yalnýzca bir deli
anlayabilir bunu. Beni bir deliden ayýran tek þey sadece
akýl hastanesinde deðil bu hücrede olmam.
Kendimi öldürmek için neyi mi bekliyorum? Aptallaþma
lütfen, insan sadece duvarlarý kullanarak nasýl kendini
öldürebilir? Velev ki bunu denedin, öldüðünden nasýl emin
olabileceksin ki? Ya sadece bayýlýrsan veya bitkisel hayata
girersen? Gözlerimin içine bak dostum, bilirsin ki - bu dört
duvar da þahittir - ölümden deðil, sadece kör olmaktan
korkarým. Umarým Elias Canetti - Kamaþma’yý
okumuþsundur. Tam olarak bundan korkarým dostum,
kamaþmadýr beni korkutan, körlüðe yol açan bir kamaþma.
Sonra ölümü bile anlamazsýn.
Ýçime bütün bu huzursuzluk tohumlarýný saçanlar o
ikiyüzlü yazarlar. Kendi huzursuzluklarýný kaðýda döküp
kurtuluyorlar. Sonra benim gibi kurbanlar her kitaptan bir
parça alarak bütünü oluþturuyor. Sonrasýnda gerçeði
görüyorsun apaçýk ve acýmasýz. Gerçeðe kin besleyemem,
bu sadece onun yaratýlýþý, ben onu yanýma, aklýmýn en
içine çekebilmek için çok uðraþtým. Ve þunu söylemeliyim
ki - göðsümdeki býçak yaralarý þahidimdir - onu
bulduðunuz anda bütün benliðiniz onunla kaplanýr.
Kiþiliðiniz bir yere siner, ya da kaçýp gitmiþtir çoktan
bilemiyorum. Çünkü gerçek bilmekten ötedir, o oradadýr
ve varlýðýnýzdan baðýmsýzdýr. Hayýr dostum hayýr, gerçek
Tanrý’ dýr demiyorum. Belki de varlýklarý iç içe geçmiþtir.
Bu oda hücremden çok daha büyük, iki metrekarenin ne
kolunuzu yana açýn, þimdi duvarlara dokunuyorsunuz
gördüðünüz üzere. Bir hücrede olmamanýza þaþmamalý,
gerçeklik algýsý ve entelektüel bir akýldan yoksunsunuz.
Sakýn sizi kýrmaya çalýþtýðýmý sanmayýn, biliyorum ki
gerektirir ve insanlarýn çoðu bu çabayý gösteremez. Ayrýca
size teþekkür ediyorum, çok zamandýr hemen karþýmda
duran bir gerçeði ortaya çýkardýnýz: Bu hücrenin tek kiþilik
olmasý sadece bir gerçeklikten deðil bir zorunluluktan
kaynaklanýyor. Ama þüpheye gerek yok, gerçeklik bu oda
çok daha geniþ olsaydý bile tek kiþilik olmasýnýn bir yolunu
bulurdu.
Daryal Akay
daryal_metu@hotmail.com
Mühendislik Yönetimi Dünyasý
Baþarýlý Mühendislik Yönetimi
7 Derste Nasýl Öðrenilir
Giriþ:
Mühendislik yöneticileri, yöneticiliðe birçok teknik
aþamalardan geçerek gelmiþlerdir. Uzun süreli bir
mühendislik eðitiminden geçmelerine raðmen, bu kiþiler
genellikle yöneticilik yeteneklerini zor yoldan, deneme
yanýlma yoluyla öðreniyorlar. Yöneticilerin baþlýca iki
görevi vardýr: Kendileri için çalýþan insanlardan en iyi
verimi almak ve insanlara çalýþabilecekleri en iyi ortamý
saðlamak (bu sayede en iyi iþi yapabilirler). Bu makalede,
yöneticilik iþi üzerine öðrendiðim birkaç dersi
anlatacaðým.
Ýnsanlara en iyi iþi yaptýran, her zaman insani yardýmdýr.
1. Grubundaki her kiþiyle düzenli konuþmalar yapmak
için her hafta zaman ayýr.
Eðer teknik lider ya da yöneticiyseniz, amaçlarýnýzdan
biri de organizasyonunuzun neyi nasýl yaptýðýný periyodik
olarak deðerlendirmek olmalýdýr. Ayrýca personelinizin ne
yaptýðýný, nasýl yaptýðýný da yeterince bilmelisiniz ki
onlarýn performansýný resmi ya da resmi olmayan bir
þekilde deðerlendirebilesiniz. Eðer herkesin ne yaptýðýný
bilmezseniz amaçlarýnýza ulaþamazsýnýz.
Ben, takým arkadaþlarýma her hafta düzenli olarak rahatsýz
edilmeden görüþebileceðimiz süreler ayýrýrdým. Her hafta
herkesle iþ hakkýnda konuþmak için 30 dakika
belirlerdim. Konuþmalarýmýz genellikle onlarý rahatsýz
eden bir konu veya problem (eðer benim yardýmým
gerekiyorsa), performanslarý ve amaçlarýna ne kadar
ulaþabildikleri hakkýnda olurdu. Genellikle haftada bir
günü bu konuþmalar için ayýrýrdým. Herkes için en uygun
zamaný seçmeye çalýþýr, herkesle özel olarak görüþürdüm.
Eðer üstesinden gelemediðimiz bir konu olursa o konuyu
daha iyi konuþabilmek için birlikte baþka bir zaman
ayarlardýk.
Birçok yönetici personeli, herkesle ayrý ayrý görüþecek
zamanlarýnýn olmadýðýný söyleseler de benim
deneyimlerime göre bu baþka bir þekilde karþýmýza çýkar.
Þöyle ki, eðer ben herkese her hafta zaman ayýrmasaydým,
onlar benimle konuþmak zorunda olduklarýnda da, onlar
benim çalýþmamý böleceklerdi.
Eðer personelinizle beraber zaman planlamasý yaparsanýz
umulmadýk rahatsýz edilmeleri azaltýr ve çalýþanlarýnýzýn
ne yaptýklarýný daha iyi anlarsýnýz. Eðer grubun ne
yaptýðýný iyice anlarsanýz insanlara zamanýnda gerekli
þekilde yardým edebilir, kaynaklarý yeniden düzenler,
projeleri yeniden yapýlandýrýp gereksiz kýsýmlarý saf dýþý
býrakabilirsiniz.
Biltek, Aralýk 2002
Biltek
2. Ýþi yapan kiþinin o iþi nasýl yapacaðýný bildiðini kabul
edin.
Birçok yönetici teknik alanlarda iþe baþladýðýndan,
yanlarýnda çalýþan personelin yaptýðý iþin ne gerektirdiðini
biliyordur. Daha doðrusu bildiðini zannediyordur.
Grubunuzdaki kiþileri ya siz iþe almýþsýnýzdýr ya da sizin
üstünüz iþe almýþtýr. Muhtemelen, siz iþe aldýðýnýz kiþileri
bu iþi yapabileceklerini düþündüðünüz için iþe
almýþsýnýzdýr. Eðer herkesin iþini nasýl yapacaðýný
bildiðini kabul ederseniz aksi takdirde elde edeceðinizden
daha iyi bir sonuç elde edersiniz. Bazý insanlar sizin
kabullenmelerinize baðlý olmadan iþlerinde baþarýlý
olsalar da diðerlerinin performansý sizin onlar hakkýnda
ne düþündüðünüzden etkilenecektir.
Personelinize görevlerini daðýtýn, yardýma ihtiyaçlarý olup
olmadýðýný sorun ve yardým istemezlerse onlarý iþlerini
yapmalarý için yalnýz býrakýn.
Onlar iþlerini yaparken onlarla konuþmamanýz gerektiðini
söylemiyorum, sadece onlarýn iþlerine müdahale
etmemelisiniz. Bu müdahaleler farklý þekillerde olabilir:
•Eðer arkalarýnda dikilip, omuzlarýna dayanýp
'Nasýl gidiyor?' diye sorarsanýz bu durum onlarýn hevesini
kaçýrýr. Bu da sizin onlarýn gözünde herhangi bir puan
kazanmanýzý saðlamaz.
•Eðer her gün veya daha da kötüsü her birkaç
saatte bir onlara neler yaptýklarýný sorarsanýz bu durum
onlarý rahatsýz eder ve onlarýn ne yapmalarý gerektiðini
bilmediklerini düþündüðünüz imajýný yaratýr.
•Tavsiyeye ihtiyaçlarý olmadýðý halde 'Eðer ben
olsaydým þöyle yapardým' diye önerilerde bulunmanýz
yardýmý dayatmak olur ve de bu onlara yardýmcý olmaz.
Eðer sizinle çalýþan insanlarýn baþarýlý olup olmadýklarýný
nasýl bileceðinizi kestiremiyorsanýz grubunuzdaki
herkesle bir anlaþmaya varýn. Hep birlikte herhangi
birinin bir yerde takýlýp takýlmadýðýný anlamak için bir
ölçüm sistemi seçebilirsiniz. Mesela müþterilerimden
birinin '15 dakika kuralý' vardý. Eðer bir þeye 15 dakika
takýlýp kaldýysanýz o iþi hemen býrakýp baþka biriyle o iþ
hakkýnda konuþmalýsýnýz.
Eðer bir iþ için birini görevlendirdiyseniz o kiþiye iþi nasýl
yapacaðýný bilip bilmediðini ve o iþi yapabilmek için
gerekli teçhizatý olup olmadýðýný sorun. Birlikte iþi nasýl
kontrol edeceðinizi kararlaþtýrýn (periyodik durum
raporlarý, birebir görüþmeler) ve yaptýðýnýz plana baðlý
kalýn. Birlikte çalýþtýðýnýz kiþi bir þeye takýlýp kaldýðýnda
23
 Biltek
sizden yardým isteyebilmek için kendini rahat hissetmeli.
Eðer siz iþe karýþma konusunda ýsrarcý olursanýz
çalýþanýnýz en son çare olarak sizden yardým istemeyi
tercih edecektir.
3. Ýnsanlara onlarýn istedikleri gibi davranýn, sizin
istediginiz gibi deðil.
Altýn kural “Ýnsanlara onlarýn istediði gibi davran” sözü
sosyal açýdan hayata uygun olsa da bu söz iþ yaþamý
açýsýndan pek doðru deðildir.
Etkili bir yönetici, her bir personelinin beklentilerini
bilmelidir. Bazý insanlar özel açýklama yapýlmasýný veya
yol gösterilmesini isterken bazýlarý, genel bilgiler isterler.
Bazý insanlar yeni, zor ve karýþýk sorunlarý çözerek motive
olurken bazýlarý önceden nasýl olmasý gerektiði bilinen
iþlerle uðraþmaktan hoþlanýrlar.
Farklý çalýþma biçimlerine ek olarak, hepimiz farklý
tanýma biçimleri tercih ederiz. Personelinizi
ödüllendirmek için kullanabileceðiniz tanýma biçimi bir
tek para deðildir. Bazý insanlar özel teþekkürle motive
olurken bazýlarý küçük bir þekerleme veya sinema bileti,
bazýlarý da bir takým partisiyle memnun olur. Þunu da
unutmamak gerekir ki sizi motive eden bir þey,
personelinizdeki her çalýþaný motive etmeyebilir.
Grubunuzdaki her insanla onlarýn hoþlarýna giden þeyler
konusunda konuþmalýsýnýz.
4. Zamaný deðil sonuçlarý belirtin.
Birçok iþyeri, çalýþanlarýný yapýlan iþin sonuçlarýna
bakarak deðil iþte geçirdikleri zamaný baz alarak
ödüllendirir. Ancak, bir kiþinin iþte geçirdiði zaman, o
kiþinin verimliliðiyle orantýlý olmayabilir. Eðer gerçekten
iþ yerinizdeki verimliliði ve etkinliði arttýrmak
istiyorsanýz herkesin haftada sadece 40 saat çalýþmasýný
saðlayýn.
Sýk sýk duyduðum bir itiraz da “Sabah 9`dan akþam 5`e
hiçbir iþi bitiremezsin” dir. Eðer dikkat toplamanýn zor
olduðu bir ortamý yönetiyorsanýz insanlarýn dikkatini
daðýtan þeyler konusunda bir karar almalýsýnýz. Hiç iptal
ettiðiniz görüþmeniz oldu mu? Takým elemanlarýnýz
iþlerini organize ederek maksimum verimliliði
saðlayabiliyorlar mu?
Eðer insanlar haftada 40 saatten fazla çalýþýyorlarsa özel
iþlerini iþyerine taþýmaya baþlarlar. Faturalarýný öderler
veya sürekli çalýþmalarýný bahane ederek hiç aramadýklarý
kiþileri aramaya baþlarlar. Ýnsanlarýn iþi iþte yapýp
bitirebilecekleri bir ortam yaratýp onlarýn 40 saatten fazla
çalýþmamalarýný saðladýktan sonra onlarý haftalýk 40 saatte
yaptýklarý iþleri baz alarak ödüllendirebilirsiniz. Bu
sayede verimliliðin her zaman arttýðýna inanýrým (çünkü
bu yöntemle insanlar iþlerini yaparken çok yorulmuyorlar
ve þahsi iþleriyle ilgilenmiyorlar).
24 Biltek, Aralýk 2002
Mühendislik Yönetimi Dünyasý
Zaman yerine sonuçlara yoðunlaþtýðýnýzda, doðru ve
uygun performans deðerlendirmesini yapmak çok daha
kolay olacaktýr.
Yapýlacak iþleri haftalýk 40 saatlik çalýþma süresine göre
planlayýn ve bu sürede bitirilmesini istediðiniz iþler
hallolduðunda çalýþanlarýnýzý ödüllendirin.
5. Hatalarýnýzý kabul edin.
Herkes hata yapar. Bu hatalar bir toplantýyý unutmak ya da
müþterinizi sinirlendirmek olabilir. Hata yaptýðýnýzý kabul
etmek utanç vericidir. Birçoðumuz hatalarýmýzý kabul
edersek grubumuzdakilerin ya da arkadaþlarýmýzýn
saygýsýný yitireceðimizi düþünürüz. Eðer sýk sýk hata
yapmýyorsanýz hatalarýnýzý kabul ettiðinizde
saygýnlýðýnýzý gerçekten kazanýrsýnýz. Eðer bir toplantýyý
unutursanýz ve daha sonra özür dilerseniz, diðer kiþi sizi
anlayacak ve affedecektir.
Müþterim durumu nasýl ele alacaðý konusunda emin
deðildi. Bekleyerek doðru þeyi yaptýðýný düþünüyordu;
ama aslýnda durumu daha da zorlaþtýrmýþtý. Bir daha
beklememeye ve çalýþanlarýyla hemen konuþmaya karar
verdi. Çalýþanlarýnýn ona tekrar güvenmeleri birkaç ay
sürdü; ama aslýnda müþterim hata yaptýðýný kabul ederek
kendi kiþisel gücünü arttýrmýþtý. Þimdi müþterim ve grubu
o olay konusunda þaka bile yapabiliyorlar ve hepsi o olayý
müþterimin bir yönetici olarak yetenekleri ve bilinçliliði
açýsýndan bir dönüm noktasý olarak deðerlendiriyorlar.
6. Çalýþanlarýnýza sorduktan sonra onlarý görevlendirin.
Üst düzey yönetici toplantýsýndasýnýz ve patronunuz size
dönüp: ”Bu projeyi gelecek Ekime hazýrlayabilir miyiz?”
diye soruyor. Bu soruya “elbette” diyebilmek oldukça
zordur. Bununla birlikte, eðer “Bu konuda düþünmem
lazým” derseniz grubunuz sizi daha çok takdir edecektir.
Daha önceden bu soruyu düþünüp çalýþanlarýnýza bu
projenin ne kadar süreceðini sormuþ olsanýz bile, soruya
cevap verecek yeterli bilginiz olmayabilir. Aþaðýdaki
durumlardan biriyle karþý karþýya kalmýþ olabilirsiniz:
·O anda, o talebi baþka bir taleple karýþtýrmýþ olabilirsiniz.
·O talebi ilk deðerlendirdiðiniz anda düþünmediðiniz
baþka durumlar söz konusu olabilir.
·Eðer yöneticilerinize hemen cevap veriyorsanýz ve onlarý
buna alýþtýrýrsanýz onlar da her durumda sizden bunu
bekleyeceklerdir.
Bir konuda yorum yapmadan önce, o konuyu
çalýþanlarýnýzla tartýþýrken þunlarý söylemiþtiniz:
·Bu iþi yapmanýzýn ne kadar süreceðini bilmek istiyorum.
·Yönetime bu iþin ne kadar süreceðini söylemekten
korkmuyorum.
Mühendislik Yönetimi Dünyasý
Bir iþe baþlamadan önce o iþ hakkýnda düþünmek,
çalýþanlarýnýza saygý duymanýn yan ürününün yönetmek
olduðu bir durumdur. Ayrýca, çalýþanlarýnýzýn
yeteneklerini düþünmek size onlarýn saygýsýný ve
sadakatini kazandýracaktýr.
7.Düzenli çalýþma haftalarýnda eðitim zamanlarý
planlayýn.
Mühendislik zorlayýcý ve sürekli deðiþen bir disiplindir.
Sürekli deðiþtiði için, düzenli çalýþma haftalarýnda eðitim
zamanlarýný planlamayý düþünün. Eðer çalýþanlarýnýzý
sürekli olarak eðitmezseniz hepiniz kaybedersiniz. Bu
eðitim projeler hakkýnda veya teknoloji konusunda
olabilir. Bunu birkaç deðiþik þekilde yapabilirsiniz:
·Herkesin, uzmanlýðý konusunda belirli bir alanda
tartýþtýðý yemekler düzenleyin.
·Her departmandan açýklamalý konuþmalar düzenleyin.
Normal olarak, þirketinizdeki her departman kendilerinin
ne yaptýðýný bilir; ama farklý bölümler, diðerlerinin ne
yaptýðýný bilmezler.
·Eðer þirketinizde çapraz iþlevsel takýmlar varsa her
Biltek, Aralýk 2002
Biltek
takýmýn projesini diðer çalýþanlara sunmasýný
saðlayabilirsiniz.
·Dýþardan uzmanlarý belli bir teknoloji ve proje hakkýnda
konuþmak üzere çaðýrýn. Bu uzmanlar profesyonel
danýþmanlar veya konuþmacýlar olabileceði gibi bilgi
verebilecek bir arkadaþ-iþ arkadaþý da olabilir.
·Yeni bir alet aldýysanýz ve eðitimini de gördüyseniz
insanlarýn bu aleti nasýl kullandýklarýný anlatabilecekleri
veya problemleri, tavsiyeleri ve hileleri tartýþabilecekleri
bir ev partisi düzenleyin.
ÖZET
Yönetim performanslarýný nasýl yöneteceklerini
düþünürlerse (çalýþanlarýnýzý nasýl yöneteceðinizi
belirlemek ve kendi iþinizi gözlemlemeyi istemek)
m ü h e n d i s l e r d e i y i y ö n e t i c i o l a b i l i r l e r.
Bir yönetici olarak her þeyi mükemmel yapmak zorunda
deðilsiniz. Ýnsanlarýn en iyi grup çalýþmasýný yapmalarýný
saðlamak için gerekli olaný yapýn ve çalýþanlarýnýza en iyi
performansý gösterebilecekleri bir ortam saðlayýn.
Çeviren:Esra Þiþikoðlu
25
 Biltek

Efsaneler
Geri mi
Dönüyor? -1
80'lerin ilk yarýsýnda iki kiþi, Steve Wozniak ve Steve
Jobs, Apple için ilk Mac OS'u piyasaya sürdüler. O
günlerin PC ve Unix kullanýcýlarýnýn, bugün hepimizin
çok aþina olduðu "Grafik Arayüz" teriminden henüz
haberleri yokken; Apple'ýn “Macintosh” ismini verdiði
bilgisayarlarý, o dönem için devrim sayýlan pencereleri ve
fareyi kullanýyorlardý bile. Ýnsanlar bilgisayarlarýn
"kullanýcý dostu" olabileceðini, bilgisayara birþey
yaptýrmak için illa onun dilinden anlamanýn da
gerekmediðini o zaman anladýlar. Microsoft'un, Steve
Jobs'ýn pencere fikrini, IBM gibi büyük þirketler
sayesinde pazar payýnda önemli bir yere sahip olan
PC'lere adapte etmesiyle MacOS, tahtýnýn sarsýldýðýný
hissetmeye baþladý. Windows, DOS'tan sonra PC
kullanýcýlarý için basit anlamýyla bir cennetti. O zamanlar
MacOS'la özellikler konusunda yarýþamayacak bir
seviyede de olsa doðru hamleler, sürekli ve planlý geliþim
ve çok güzel bir pazarlama stratejisi ile Windows, 90'larýn
ortasýnda MacOS'u kendi silahý ile vurdu ve "pencereler"i
her bilgisayar sisteminin temel elemaný haline getirdi.
Gerçi MacOS bu sürede boþ durmuyordu, iþletim
sistemininin yeni sürümlerini devamlý piyasaya
çýkartýyor, eski kullanýcýlarýný kaybetmemek için çaba
sarfediyordu. Gerek Macintosh'larýn donaným olarak çok
pahalý olmasý, gerek de kullanýcý tabanýnýn göreceli olarak
dar olmasýndan kaynaklanan yazýlým eksikliðinden
dolayý, MacOS'un pastadaki payý %6-7 civarlarýna kadar
geriledi.
Bu arada Apple akýllý hamleler yaparak
adýnýnýn unutulmamasýný saðladý. 98'de
piyasaya sürülen iMac'ler ile
kullanýcýlarýn ilgisini yeniden üzerine
çeken Apple, ikinci hamle olarak da
eskiden iþten attýðý MacOS'un babasý
Steve Jobs'ý yeniden þirkete dahil etti.
Onun liderliðinde, 2001 Mart ayýnda
bombayý patlattý: Mac OS X..
Mac OS
giriþimler olduysa da sonuç hep hayal kýrýklýðýydý.
MacOS'un güvenilirliðinden ödün vermeyerek, güncel
teknolojilere ayak uydurmasý ve ayný zamanda
Windows'a yeniden rakip olmasý imkansýz gibiydi. Ta ki
Steve Jobs tam yetkiyle yeniden kaptan köþküne
geçinceye kadar. Steve Jobs, MacOS'un çekirdeðinin
(kernel) artýk güncelliðini kaybettiðini ve sýfýrdan bir
MacOS çekirdeðinin yaratýlmasý gerektiðini söyledi. Ama
Apple'ýn kullanabileceði çekirdekler hali hazýrda varken
yeni bir tanesini yaratmak için neden zaman ve çaba
sarfedilsindi ki? Kýsa süren bir araþtýrma sonucunda
çözümü Carnegie-Mellon Üniversitesinin geliþtirdiði
Mach3.0 microkerneli üstüne, Unix tarzý bir iþletim
sistemi olan FreeBSD kurmakta buldular. Þimdi ellerinde
senelerdir kullanýcýlar tarafýndan test edilerek
güvenilirliði kanýtlanmýþ bir temel vardý. Üstüne
iMac'lerin yarattýðý ilgiyi devam ettirecek ve arttýracak
katlarýn çýkýlmasý lazýmdý. Jobs, Apple'dan ayrý kaldýðý
yýllarda edindiði kullanýcý arayüzleri hakkýndaki
tecrübeyi de kullanarak emrindeki programcýlar ve
grafikerlerle MacOS'un yeni grafik arabirimini, "Aqua"yý
yarattý. Bunlarýn birleþimi biz bilgisayar tutkunlarýna ilk
defa saðlam bir Unix temeli üstüne kurulu çok kullanýþlý
ve alýmlý bir grafik arayüzünü sundu.
Peki Mac Os X aslýnda nedir? Windows gibi
kullanýlabilirlik ve göz alýcýlýk üstüne kurulmuþ bir baþka
iþletim sistemi mi, yoksa profesyonellere hitap eden
Linux ya da Unix gibi saðlam ama kullanmasý zor bir

Mac OS X mi?

Apple biliþim teknolojisinin gerisine

düþmemek için klasik iþletim sistemi
MacOS'u devamlý güncellerken bir
yandan da artýk temelini deðiþtirmesinin
ve Korumalý Hafýza (Memory Protection)
gibi modern teknolojileri de
bilgisayarlarýna eklemesi gerektiðinin
farkýndaydý. Bunun için Copland,
Rhapsody gibi kod isimlere sahip bazý

26 Biltek, Aralýk 2002


sistem mi? Yoksa rüyalarýmýz gerçek mi oldu: Sonunda
arayüzü Apple'ýn tecrübeleriyle mükemmeleþtirilmiþ,
gerçekten kullanýcý dostu bir Unix mi var karþýmýzda?
Mac OS X: Görünüm ve Kullanýlabilirlik
Sistemin temellerine inmeden önce ilk izlenimlerden
bahsedelim. Apple Mac OS X'in yeni arayüzü "Aqua"yý
yaratýrken çok düþünmüþ ve uðraþmýþ olmalý. Ýlk görüþte
kesinlikle baðlanabileceðiniz kadar renkli, canlý ve
hareketli bir görünümü var ekranýn. Düðmeler sanki
þekerci dükkanýndan fýrlamýþ gibi. Hemen herþeyin
transparan bir havasý var. Menülerin ya da bazý
pencerelerin içinden arkalarý gözüküyor. Ayrýca
kullanýlan simgeler bir tasarým harikasý. Windows'un
Paint'te çizilmiþ gibi duran ikonlarýndan sonra kendinizi
cennette sanýyorsunuz. Bunda Steve Jobs'ýn Apple'dan
ayrý kaldýðý süre içinde NeXT gibi
grafik aðýrlýklý bir projeye imza
atmýþ olmasýnýn da etkisi büyük
tabi. Mac OS X'teki en büyük
yeniliklerden biri ise "Dock". Dock
Windows ekranýnýn altýnda, çalýþan
programlarý gösteren Görev
Çubuðu (Task Bar) ile eþdeðer
t u t u l a b i l i r, a n c a k ç a l ý þ a n
programlarý göstermesinin yanýsýra,
Dock'a popüler programlarýnýzý
ekleyebiliyor, oradan elektronik
postalarýnýzý kontrol edebiliyor ve
tüm dosya iþlemlerinizi
gerçekleþtirebiliyorsunuz. Ayrýca Dock, eðer istenirse
transparan bir þekilde her programýnýzýn önünde de hýzlý
eriþim için durabiliyor. Hemen her ikonun animasyonlarla
zenginleþtirildiðini söylemeden geçemeyeceðim. Bence
Mac OS X þu ana kadar yaratýlmýþ en güzel ve en kullanýþlý
kullanýcý grafik arayüzünü bünyesinde barýndýrýyor.
Mac OS X: Alt Yapý
Mac Os X Unix tabanlý bir iþletim sistemi dedik. Peki
siyah beyaz ekranlarýna alýþtýðýmýz Unix bu renklerin, bu
ikonlarýn arasýnda nerede gizli acaba? Her ne kadar
görünümü çok deðiþik de olsa Unix' in ilk etkisini
dosyalarýn sýnýflandýrýlmasýnda görüyoruz. Eskiden bir
dosya herhangi bir klasöre kaydedilebilirken þimdi
program dosyalarý bir klasöre, kütüphane dosyalarý bir
klasöre, belgeler ise bir baþka klasöre kaydedilebiliyor
sadece. Bu konuda kesin sýnýrlamalar var. Bu, Unixten
alýþýk olduðumuz birþey aslýnda. Unix' in asýl gücünü ise
bir terminal penceresi açtýðýmýzda görüyoruz. Ýþte
sonunda MacOS içinde çalýþan bir Unix shell’i. Eðer Unix
ya da benzerlerini daha önce kullandýysanýz bunun
onlardan en ufak bir farký olmadýðýný da kýsa sürede
anlayacaksýnýz. Ýnternette yaptýðým bir araþtýrmada,
kaynak kodu halindeki harhangi bir BSD ya da Linux
programýnýn ufak bir çabayla OS X için derlenebildiðini
öðrendim. Bu çok geniþ bir kullanýcý tabanýna sahip
Biltek, Aralýk 2002
Biltek
serbest yazýlým pazarýndan OS X'in doðrudan
yararlanabileceðini gösterir. Bunun yanýnda sistemle
birlikte Perl, Php, Apache Web Server standart olarak
geliyor ve OS X'in içinde tam performansla sorun
çýkarmadan çalýþýyor. Benim gördüðüm ve diðer
yazýlardan anladýðým kadarýyla Apple, Mac OS X'i
yaratýrken Unix'in saðlamlýðýndan hiç taviz vermemiþ;
yalnýzca bu sistemin üstüne Mac OS'un þanýna yakýþýr bir
kullanýcý arayüzü çýkarmýþ ve bu saðlam çekirdeði de
günümüz koþullarýna uydurup devrimsel sayýlabilecek bir
iþletim sistemini oluþturmuþ.
Mac OS X: Yazýlým
OS X'in eski Mac OS lara olan çok önemli iki üstünlüðü
var. Bunlardan ilki, çekirdeðini çok modern bir unix
çekirdeðiyle deðiþtirmiþ olmasý, bir diðeri de yazýlým
desteðini hem saf Macintosh
yazýlýmlarý hem de Unix tabanlý
yazýlýmlarla eskisine göre çok
yükseltmiþ olmasý. Yukarýda da
bahsettiðim gibi, Mac OS X üstünde
Unix tabanlý iþletim sistemlerinde
çalýþan programlarý bir þekilde
derlemek ve çalýþtýrmak mümkün.
Rengarenk bir MacOS penceresinde
Unix’ in efsanevi Emacs'ini
kullanmak daha önceleri hayal
edilemeyecek birþeydi, þimdiyse
gerçeðin ta kendisi. Ayrýca OS X'in
kurulum CD'sinden çýkan program
yelpazesi neredeyse herhangi bir Linux daðýtýmýyla
kýyaslanabilecek kadar geniþ. GNU'nun gzip, tar gibi
temel programlarýndan, daha önce de söylediðim gibi,
Apache Web Server'a kadar Unixlerde görmeye alýþýk
olduðumuz her türlü program elimizin altýnda. Ayrýca OS
X Apple'ýn yazýlým mühendislerinin elinden çýkan
MacOS'a özel iTunes, iMovie gibi müzik ve video
yaratma paketlerini de standart olarak sunuluyor. Bunlar
en amatör kullanýcýdan en profesyonel sanatçýya kadar
birçok kullanýcýnýn ihtiyacýný karþýlayabilecek kadar çok
amaçlý programlar. Explorer da pakete dahil
programlardan. Ayrýca Microsoft rakibinin bu iþletim
sistemi için Office'i de hemen piyasaya
sürdü(unutmayalým ki Microsoft zamanýnda Apple'ýn bir
bölüm hissesini satýn almýþtý, ancak karar
mekanizmasýnda rolleri yok). Apple klasik MacOS'dan
OS X'e geçerken senelerdir onlara baðlý kalan Borland,
Adobe, MacroMedia gibi þirketleri de en kýsa süre içine
Mac OS X için yazýlým üretmeye ikna etmiþ. Aslýnda bu
cümleden sanki klasik MacOS için yazýlmýþ programlarýn
OS X'te çalýþmayacaðý gibi bir anlam çýkýyor, ve bu ne
yazýk ki doðru. Ama paniklemeyin, OS X'le birlikte gelen
Classic Environment (Klasik Çevre) isimli bir program,
sizin bir OS X penceresi içinde MacOS 9 çalýþtýrmanýzý ve
böylece tüm eski programlarý kullanabilmenizi saðlýyor.
Bu programýn özelliði bir emulator gibi deðil, yeni iþletim
sistemini by-pass geçip doðrudan donanýma ulaþarak
27
 Biltek
çalýþmasý. Bu, eski MacOS yazýlýmlarýnýn nerdeyse hiç
performans kaybý olmadan kullanýlmasýný saðlýyor. Unix
yazýlýmlarý, klasik MacOS yazýlýmlarý ve OS X'e özel
yazýlýmlar bana göre OS X'in hiç yazýlým problemi
çekmeyeceðinin bir göstergesi. Ayrýca iyi bir PC
emülatörü olan Virtual PC'yi kullanarak bilgisayarýnýzda
az bir performans kaybýyla Windows programlarýný da
kullanabilirsiniz.
Microsoft Nasýl Kazandý?
Apple Neler Yapmalý?
Apple son zamanlarýn en akýllýca hareketlerinden birini
yaparak hem sadýk MacOS kullanýcýlarýna modern bir
sistem sunarken, tabanýný Unix yaparak da serbest yazýlým
geliþtiricilerine göz kýrptý. Internette serbest yazýlým
forumlarýný biraz dolaþýrsanýz bir çok kiþinin "Þu
programý OS X'e geçireceðim", "OS X için derledim hatta
aqua bile kullanýyor" gibi mesajlar attýðýný görürsünüz.
Apple senelerdir yakalayamadýðý yazýlým dinamiði ve
desteðini, Unix tutkunlarý sayesinde yakalamýþ gibi
gözüküyor. Aslýnda þu anda Apple'ýn yapabileceði en
stratejik hareket, Mac OS X'i de tamamiyle açýk kod
haline getirip kullanýcýlara sunmasý. Apple ve serbest
yazýlým gönüllüleri birlikte çalýþýrlarsa, Microsoft son
zamanlardaki en büyük tehditlerden biriyle karþý karþýya
kalabilir. Aslýnda Apple kýsa bir süre önce çekirdeðinin
(Darwin kod adlý) kaynak kodunu piyasaya sundu ve
iþletim sisteminin de açýlmasýnýn yakýn olabileceðinin
sinyallerini verdi. Ýþletim sisteminin açýk kaynak kodu
haline getirilmesinin en büyük avantajý, bir grup
gönüllünün sistemi PowerPC dýþýnda donanýmlar üstünde
de çalýþmaya uygun hale getirmesi olabilir. Þu anda Mac
OS X'in Microsoft'a bir alternatif oluþturmamasýnýn en
önemli sebebi, PC'ler üstünde çalýþan bir sistem
olmamasý, ayrý bir donaným gerektirmesi; ve bu
donanýmýn PC'lere göre oldukça pahalý olmasý. Linux'u
dünya üstündeki her bilgisayara taþýmayý beceren
programcýlar Mac OS X'i de kýsa süre içinde Intel, AMD,
MIPS tabanlý bilgisayarlara taþýmakta zorluk
çekmeyeceklerdir. Ayrýca bu iþletim sisteminin kodunun
serbest býrakýlmasý Apple'ýn güvenilirliðini ya da
karlýlýðýný da etkilemeyecektir, çünkü geliþim süreci halk
arasýnda da devam etse oradan aldýðý fikirlerle piyasaya
saðlam sürümleri yine Apple çýkaracaktýr ve insanlar
sadece Apple'ýn güvenilirliði için bile sistemi yine
onlardan almak isteyeceklerdir. OS X'i Apple'ýn
kendisinden daha iyi kim bilebilir ki? Mac OS X gibi
saðlam ve gerçek anlamda profesyonel bir sistemin Intel
platformuna taþýnmasý, Windows'un sonunu hazýrlayacak
bir etken olabilir.
Aslýnda yeni bir iþletim sistemi yaratan her þirketin klasik
tavuk-yumurta problemi þudur: "Henüz kaliteli ve çok
sayýda yazýlýmý olmayan bir sisteme kullanýcýlarý nasýl
çekersiniz ve henüz doðru düzgün kullanýcý tabaný
olmayan bir iþletim sistemine programcýlarý nasýl program
yazmaya ikna edersiniz?". Microsoft piyasadaki baskýn
28 Biltek, Aralýk 2002
pozisyonunu bu aþamada çok akýllý bir hamleyle
yakalamýþtýr. Yarattýðý WIN32 API (Application
Programming Interface - Uygulama Programlama
Arabirimi) aracýlýðýyla programlarla iþletim sistemi
arasýnda veritabanýndan multimedyaya kadar geniþ bir
alanda iletiþim kurmuþtur ki, API Windows için program
geliþtiren herkesin vazgeçilmez aracý olmuþtur. Ýnsanlar
iþletim sistemiyle doðrudan baðlantý kurmak yerine
API'leri kullanmaya baþlamýþlardýr ve bu geliþime büyük
bir ivme kazandýrmýþtýr. Bunun üzerine Microsoft'un
kendi geliþtirdiði programlar (Office, Explorer gibi)
çemberi tamamlamýþ ve Windows'un egemenliðini
saðlamlaþtýrmýþtýr.
Peki burdan Apple'ýn çýkaracaðý nedir? Apple OS X'le
birlikte WIN32 API'leriyle yarýþabilecek nitelikte API'ler
sunuyor programcýlara. Senelerdir Microsoft'u ufak
fiskelerle devirmeye çalýþan alternatif grubun baþýna
Apple gibi büyük bir dövüþçünün geçmesi ibreleri
yerinden oynatabilir. Ufak savaþçýlarýn güçlerinin bir
liderin elinde toplanmasý Microsoft'u nakavt edecek
yumruðu oluþturabilir. Apple bu pozisyonda API'lerine
gerekli desteði vermeli, onlarý geliþtirmeli, Borland'a
yarattýrdýðý IDE'leri (Integrated Development
Environment - Entegre Geliþtirme Ortamý)
programcýlarla uygun ortamlarda buluþturmalýdýr. Vurucu
hamle olarak da OS X'in kodunun açýklanmasý biliþim
sektörünü yeniden hareketlendirecek ve savaþýn tekrar
kýzýþmasýna sebep olacaktýr. Senelerdir birçok bilgisayar
tutkunun hayallerini süsleyen MacOS'u evimizdeki
PC'lerde, hem de linuxta kullandýgýmýz programlarla
geliþtirilmiþ olarak görmek ancak bir rüyanýn gerçek
olmasý olarak da nitelendirilebilir.
Hazýr olun efsaneler geri dönüyor,
Gelecek Sayý: "AmigaOS: Efsanenin Ayak Sesleri”
Onur Turgay
onurturgay@ieee.metu.edu.tr
Robotik Dünyasý
Uluslararasý Robotik ve Otomasyon Konferansý
ICRA ‘02
Geçen sene ilk kez katýldýðýmýz ve topluluðumuzu en iyi
þekilde temsil ettiðimiz “Uluslararasý Robotik ve
Otomasyon Konferansý”na bu sene de IEEE ODTÜ`yü
temsilen Robotik ve Otomasyon Kol Bölümü Baþkaný
Ýlker Ender OCAK ve geçen seneki Yönetim Kurulu
Baþkan Yardýmcýsý Can ÖZDORUK olarak beraberce
katýldýk. (ICRA 2001 için bkz. Biltek sayý 17 s.17 )
IEEE Uluslararasý Robotik ve Otomasyon Konferansý'nýn
19. su olan ICRA 2002 bu sene Amerika Birleþik
Devletleri(ABD)'nin baþkenti Washington D.C. de
yapýldý. 11 15 Mayýs 2002 tarihleri arasýnda düzenlene
konferansa internet yoluyla 42 farklý ülkeden toplam 1172
teknik çalýþma katýldý. Toplantýda Amerika, Asya ve
Avrupa'dan seçilen jüriler tarafýndan belirlenen 689
çalýþma sunuldu. Teknik programlarýn yanýsýra
konferansýn açýlýþýnda bio-robotik üzerine, ikinci gün de
humanoid ve askeri robotlar üzerine bir panel daha
düzenlendi. Konferansin son gününde de New York
Dünya Ticaret Merkezi faciasý sonrasýnda gündeme gelen
“Kurtarma Robotlarý” konulu üçüncü bir panel
düzenlendi. Bunlarýn yanýnda çeþitli sergiler ve atölye
çalýþmalarý da yer aldý.
Biz de IEEE ODTÜ Robotik ve Otomasyon Kolu olarak
Öðrenci Forumunda topluluðumuzu en iyi þekilde temsil
etmeye çalýþtýk. Bizden baþka Amerika'dan ve Ýtalya'dan
birer IEEE öðrenci kolunun daha katýldýðý forum yaklaþýk
2,5 saat kadar sürdü ve Dünyadaki Robotik ve Otomasyon
kollarýnýn geleceði ve nasýl aktifleþtirilebilecekleri
hususunda önemli kararlar alýndý. Öðrenci kolumuzun
yaptýðý çalýþmalar karþýsýnda etkilenen diðer öðrenci
kollarý çalýþmalarýmýzý çok profesyonelce bulduklarýný
belirttiler.
ICRA 2001`e katýldýðýmýzda siz sevgili okuyucularýmýzý
unutmamýþ ve Seul`u karýþ karýþ sizler için gezmiþtik. Bu
senede yine hiçbir zahmetten kaçmadýk ve adým adým tüm
Washington D.C.'yi ve New York`u gezdik. Hala 11
Eylül'ün yaralarýný sarmaya çalýþan insanlarla
karþýlaþmak bizi gerçekten üzdü. ABD gibi birçok farklý
milletten oluþan bir ülkenin insanlarýnýn ayný acý
duygularý paylaþtýðýný gözlemlemek bu konuda bazý
Biltek, Aralýk 2002
Biltek
dersler çýkarmamýzý saðladý.
Her ne kadar insanlar enselerinde terörün sinsi nefesini
hissetseler de, Amerika yine Amerika... Özellikle
Washington D.C.'de gördüðümüz yerleþim düzeni, doðal
güzellikler ve bir baþkente göre bomboþ olan trafiði
dikkatimizi çeken öncelikli hususlardý. New York ise
nispeten daha kozmopolit bir þehir olmasýndan dolayý
özellikle de yabancýlar için tehlike arz edebilecek bir
konuma sahip. Ancak dileriz ki bir gün hepiniz New
York'un o þaþalý gökdelenleri ile dolu bulvarlarýnda
yürüyüp Empire State'in tepesinden þehrin ýþýklarýnýn
yarattýðý inanýlmaz manzarayý izleme fýrsatýný
yakalarsýnýz.
Dikkatli okuyucularýmýz hatýrlayacaktýr. Geçen
gezimizde Seul Frankfurt uçaðýný kaçýrmýþ ve 1 gün
rotarla Türkiye`ye dönüþ yapmýþtýk. Bu senede yine
maceradan maceraya koþup Washington New York
trenine binip yanlýþlýk ile Newark`da inince Amerika`nýn
doðu sahillerinde kaybolma tehlikesi atlattýk. Bu vesile ile
de Amerika`daki irili ufaklý bir çok köy ve kasabayý da
ziyaret etme þansýmýz oldu.
Bu seneki ICRA'daki sunumumuz sayesinde
organizatörler tarafýndan ICRA 2003-Tayland'a da davet
edildik. Bizler önümüzdeki sene bu büyük organizasyona
katýlamayacaðýz ama katýlacaklar IEEE Robotik ve
Otomasyon Kol Bölümü öðrencileri olacak. Eðer siz de bu
ve benzeri oganizasyonlara katýlmak ve beraber
üreteceðimiz robot projelerinde yer almak istiyorsanýz
yapmanýz gereken tek þey robot@ieee.metu.edu.tr
adresine bir mail atarak üye olmak. Robot dünyasýnda bir
sonraki sayýda baþka bir yazý ile tekrar buluþmak üzere.
Saðlýcakla kalýn...
Ýlker Ender OCAK
oilker@ieee.metu.edu.tr
Can ÖZDORUK
can@ieee.metu.edu.tr
29
 Biltek
Mikroelektronik Dünyasý
“Geleceði tahmin etmenin en iyi yolu onu yaratmaktýr,”
Alan Kayes
Bu sayýmýzda, önde gelen mikroelektronik þirketlerini ve
bu þirketlere servis saðlayan, özel ürünler sunan
mikroelektronik þirketlerini kýsaca tanýtacaðýz. Öncelikle
ismi çok duyulan, mikroelektronik çalýþmalarý son
kullanýcý ürünlerine göre geri planda kalan þirketlere yer
vereceðiz.
IMEC
IMEC (Interuniversity MicroElectronics Center);
mikroelektronik, nanoteknoloji, ICT (Bilgi ve Ýletiþim
Teknolojileri) yeni tasarým yöntemleri ve teknolojileri
konularýnda çalýþan Avrupa’nýn en büyük baðýmsýz
araþtýrma merkezidir. Türkiye’deki Tübitak-Bilten
benzeri, üniversite sanayi iþbirliðini Belçika’da
mikroelektronik alanýnda gerçekleþtirmektedir. Yýllýk
araþtýrma bütçesi 120 milyon Euro olan dünyanýn önde
gelen Ar-Ge ve eðitim merkezidir (www.imec.be).
Alcatel Microelectronics
2001 yýlýnda $100 milyon dolar kar etmiþ olmasýna
raðmen, 2002 baþýnda, DSL (Digital Subscriber Line) ile
ilgili çalýþmalarýna yoðunlaþmak için Alcatel’in
mikroelektronik bölümü STM (www.stm.com ) þirketi
tarafýndan satýn alýndý. Bu bölüm, bir þubesi de Türkiye’de
faaliyet gösteren ASIC (Uygulamaya Yönelik Entegre
Devre) tasarým gruplarýna sahipti. STM ayrýca þirketin
karma sinyal (mixed signal) faaliyetlerini AMI
(www.ami.com ) þirketine sattý.
Philips Semiconductors
Philips’in yarýiletken kolu olan þirket, dünya çapýnda 18
üretim tesisi ve 30 tasarým merkezine sahiptir. Herkesin
aþina olduðu son kullanýcý ürünlerinin yaný sýra, sektör
için RF, mobil haberleþme, ASIC ve görüntüleme ürünleri
de sunmaktadýr (www.semiconductors.philips.com).
Cadence
Elektronik tasarým ürünleri geliþtiren Cadence'ýn
programlarý bölümümüz VLSI laboratuarýnda da
kullanýlýyor. PCB (Baský Devre Kartý) tasarýmýndan
VLSI serim (layout) tasarýmýna kadar birçok paket
program mikroelektronik mühendislerinin hayatýný
kolaylaþtýrýyor (www.cadence.com).
Intel
Hayatýmýzý PC mikroiþlemcileri ile ele geçiren Intel’in
arkasýnda herbiri milyar dolarlýk birçok yarýiletken
fabrikasý var. Bu fabrikalardan sonuncusu olan “Fab
11X”, 2 milyar dolar yatýrým ile New-Mexico A.B.D.’de
Kasým 2002’de kuruldu. 300mm (12 inç) çapýnda
silisyum pullarý, 0.13 mikron prosesi ile iþleyecek fabrika
2003 yýlýnda 90nm prosesine geçecek. Intel artýk 37.
yýlýnda olan Moore kanunu devam ettirmeye niyetli gibi
görünüyor. Fabrika ayrýca daha az kimyasal kullanarak
30 Biltek, Aralýk 2002
Mikroelektronik Dünyasý
benzerlerinden %40 daha az enerji tüketecek. 2004
yýlýnda da Ýrlanda’da 2 milyar dolarlýk 90nm fabrikasýný
kurmayý planlýyor (www.intel.com).
Nichia
Az bilinen bu þirket 1993 yýlýnda mavi LED’i ilk defa
üretti ve dünyanýn önde gelen LED üreticilerinden biri
oldu. Bu küçük ama önemli aygýtla Nichia bugün 750
milyon dolarlýk halen büyüyen bir þirket
(www.nichia.co.jp).
TSMC
1987 yýlýnda kurulan Taiwan Semiconductor
Manufacturing Company (TSMC) dünyanýn en büyük
özelleþmiþ yarýiltken üretim þirketi. Þirket 2000 yýlýnda
500 milyon dolar yatýrým ile dünyanýn ilk 12" silisyum pul
seri üretimini yaptý. 2003 yýlý ikinci çeyreðinde de Intel
gibi 90nm üretimine geçmeye hazýrlanýyor
(www.tsmc.com).
Samsung
Monitor, televizyon ve VCR cihazlarýyla tanýdýðýmiz
Samsung, önde gelen DRAM (Dynamic Random Access
Memory) üreticilerinden. Þirket 1999 yýlýnda ilk 1Gbit
D R A M e n t e g r e s i n i ü r e t t i
(www.samsungelectronics.com/semiconductors).
AMS
Dünyanýn önde gelen karma sinyal entegre devre tasarým
ve üretim þirketidir. Dünyanýn 14 merkezinde; baþlýcalarý
Japonya, Singapur, Honkong, Ýtalya, Fransa, Ýngiltere,
Almanya ve Ýsviçre olmak üzere tasarým ve satýþ
ofisleriyle faaliyet göstermektedir. Otomotiv,
telekomünikasyon, endüstri sektörlerinde dünya lideri
þirketler için ASIC karma sinyal entegre devre tasarýmý
yapmaktadýr. Yaptýklarý tasarýmlarýn diðer kullaným
alanlarý ise arabalarda, uçak kokpitlerinde, kalp
pillerinde, elektronik güç ölçen aletlerde, havaalaný x-
ýþýný aletlerinde ve güvenlik kapýlarýnda kullanýlan mobil
ve sabit hat telefonlar, hava yastýklarý ve otomotiv yaðmur
sensörleridir (www.austriamicrosystems.com).
Mentor Graphics
Mentor Graphics, elektronik tasarým otomasyonunda
(EDA – Electronic Design Automation) teknoloji
lideridir. Þirketlerin, en iyi elektronik ürünleri piyasaya
daha hýzlý ve düþük maliyetli sürebilmeleri için yazýlým ve
donaným tasarým çözümleri saðlar. Çalýþma alanlarýna
giren temel konular; sistem çipi tasarýmý, HDL ve FPGA
tasarýmý, fiziksel tasarým ve analiz, kart ve sistem tasarýmý,
danýþmanlýk, servis ve destek þeklindedir
(www.mentor.com).
Baþak Yüksel
basak@ieee.metu.edu.tr
Oray Orkun Cellek
o.o.cellek@ieee.org
IEEE ODTÜ EDS-SSCS Kol Bölümü