İŞ GÜVENLİĞİ

İŞ GÜVENLİĞİ NEDİR ?

İş güvenliği, işin yapılması sırasında

çalışanların karşılaştıkları tehlikelerin ortadan
kaldırılması veya azaltılması konusunda
işverene getirilen yükümlere ilişkin teknik
kuralların bütününü kapsar.
İŞ GÜVENLİĞİNİN SAHİPLERİ

DEVLET

İŞ
GÜVENLİĞİ

İŞVEREN SENDİKA
TÜRKİYE’DEKİ İŞ KAZALARI
Türkiye son yıllarda iş kazaları
sıralamasında 1. durumdadır.
Örnek olarak 1987 yılında:
Sigortalı çalışan sayısı: 2 878 925 kişi
İş kazası sayısı: 158 836 (% 5.5)
Sakat sayısı: 2 482 kişi
Ölü sayısı: 836 kişi
İŞ KAZALARININ NEDENLERİ
1. İşçilerin belli bir eğitimden geçmeden işe
başlamaları
2. İşyerlerinde iş güvenliğine gereken
önemin verilmeyişi
3. İşverenlerin maliyeti arttırdığı için işçi
sağlığı ve iş güvenliğine gereken önemin
vermemeleri
4. Denetimin yetersizliği
 İŞÇİ VE İŞVERENİN
SORUMLULUKLARI
• 1475 sayılı İş Kanunu’nun 5. bölümü İşçi Sağlığı
ve İş Güvenliğine ayrılmıştır.
• Kanunun 73. Maddesinde “Her işveren, işyerinde
işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için
gerekli olanı yapmak ve bu husustaki şartları,
araçları noksansız bulundurmakla yükümlüdür.
İşçiler de bu yoldaki yöntemler ve şartlara uymak
zorundadır” hükmü yer almıştır.
 KİŞİSEL SAĞLIĞIN, TEMİZLİK
VE DÜZENİN ÖNEMİ
• İş kazaları istatistiklerinde düşme, çarpma sonucu
meydana gelen kazalar yaklaşık %40’ı oluşturmaktadır.
• İşe girişte kişinin o işe uygun olup olmadığı sağlık
muayenesi ile belirlenmelidir.
• İşe uygun olamayan yerlere ruhsat verilmemelidir.
• İşyerinin temiz ve düzenli tutulması işveren ve işçinin
ortak sorumlu oldukları bir konudur.
• Atölye ile ilgili genel kurallar yazılı ve sözlü uyarılarla
çalışanlara bildirilmelidir.
• İş güvenliği konusunda seminer ve kurslar
düzenlenmeli, işe yeni başlayanlar ön eğitimden
geçirilmelidir.
 UYGUISUZ GİYİM VE SAÇ
ŞEKLİNİN TEHLİKELERİ
• Atölye ve laboratuarlarda yapılan işe uygun şekilde
giyinmek gerekir.
• Geniş kollar, gevşek kemerler ve boyun atkıları
çalışmamıza engel olur dönen makinelere kolaylıkla
kapılabilir.
• Makinelerde yapılan çalışmalarda saçlar uzun ve dağınık
şekilde olmamalı, kadınlar başörtü veya bere takmamalıdır.
• Çalışma sırasında yüzük, bilezik ve kol saati takılmamalıdır.
• İşe gelirken sağlam ve düzgün ayakkabı giyilmelidir.
Kadınlar yüksek topuklu ayakkabı giymemelidir. En uygunu
bu amaçla yapılmış emniyet ayakkabılarının giyilmesidir.
EMNİYET KEMERİ
GÖVDE KEMERİ
KORUYUCU GÖZLÜKLER
KARBON FİLTRELER
MASKELER
 MAKİNE VE EMNİYET
PARMAKLIKLARININ ÖNEMİ
• Dönen, hareketli kısımlara sahip
makinelerin insanlara zarar verebilecek
kısımları muhafaza altına alınmalıdır.
• Özellikle kayış-kasnak, dişli çark
mekanizması gibi hareketli elemanlar
büyük tehlike oluştururlar. Bunların
korumalarını söküldükten sonra mutlaka
yerine takmak gereklidir.
HAVA KOMPRESÖRLERİNDE
OLUŞABİLECEK TEHLİKELER
• Hava kompresörlerinde tehlike kaynağı
yağlama yağıdır.
• Sıkıştırılan sıcak nemli hava ile tanka
basılan yağ-su karışımı dışarı atılmadığı
takdirde bu ayrılmış yağ patlama ve
yangın kaynağı olur.
• Bunu önlemek için hava deposunun alt
ucundaki bir blöf musluğu ile biriken su
veya boşaltılmalıdır.
 GAZ TÜPLERİNİN TEHLİKELERİ
• Gaz ya da sıvı haldeki oksijen; yağ, gres yağı ve diğer
bazı organik maddelerle birleşirse sonuç bir patlama
olur.
• Asetilen gazı tek başına sıkıştırılırsa ayrışarak patlar.
Eğer sıvı aseton içinde çözülürse kararlı hale gelir.
• Tüpler çarpmaya, vurmaya ve düşmeye karşı
korunmalıdır.
• Tüpler doğrudan ısı ve güneş ışınlarına maruz
bırakılmamalıdır.
• Tüpler yanıcı maddelerle bir arada depolanmamalıdır.
• Klor gazının son derece korozif olduğu unutulmamalı,
uygun yerlere depolanmalıdır.
 PATLAYICI GAZLARIN
TEHLİKELERİ
• Parlayıcı sıvıların “alevlenme noktası” bir test cihazı alevi ile
dokunulduğunda alev aldığı sıcaklıktır.
• Benzin, benzol, eter, alkol, petrol eteri vb. uçucu sıvılar normal
sıcaklıklarda bile yanmaya yetecek kadar buharlaşırlar.
Dolayısıyla alevlenme noktaları çok düşüktür.
• Her parlayıcı sıvı buharı ve gaz, hava ile belli oranlarda
karıştığında patlayabilir. Örnek: %1-6 benzin buharı, %94-99
hava ile karıştığında patlama olabilir.
• “Yanma noktası” ise parlayıcı-yanıcı sıvı buharları ve gazların
hava ile meydana getirdikleri alevle dokunulmadan kendi
kendine yanmaya başladıkları sıcaklıktır.
 BUHAR-GAZ YANGINLARINDAN
KORUNMA YÖNTEMLERİ
1. Parlayıcı sıvıların ısı artışı önlenmeli,
2. Bu sıvılar yer altı tanklarında, emniyetli bidonlarda
ve kapalı sistemlerde muhafaza edilmeli,
3. Doldurma ve boşaltmalarda tutuşturma kaynakları
giderilmeli, ark oluşturmayan tesisat kullanılmalı,
statik elektrik giderilmelidir.
4. Kullanma metotları geliştirilerek akıntılar önlenmeli,
5. Çalışmalar iyi ve itinalı bir düzende olmalı,
6. Bu tip gazların kullanılması sırasında azot ve
karbondioksit gibi atıl (inert) gazlardan yanmayı
önleyici bir ortam oluşturulmalıdır.
 GÜVENLİK RENKLERİ
• KIRMIZI:
1. Yangın söndürme teçhizatının bulunduğu yerler,
2. Taşınabilen sıvı yanıcı tankları,
3. Makine sistemlerinde acil durdurma düğmeleri ve
kolları için kullanılır.
• SARI:
1. İhtar ve fiziksel tehlikeleri göstermek için,
2. Patlayıcı yanıcı maddeler için kullanılan çöp bidonları,
3. Tamir edilmekte olan teçhizatın kullanılmasını,
çalıştırılmasını önlemek için ihtar,
4. Makinelerin çalıştırma yerleri ve güç kaynakların
tanıtımı için kullanılır.
• TURUNCU
1. Makinelerin tehlikeli parçaları,
2. Elektrik çarpmalarına sebep olabilecek güvenlik
şalterleri ve parçaları,
3. Makaraların, dişlilerin, kesici uçların ve güç kaynağı
çenelerinin açıkta kalan kısımlarının belirlenmesinde
kullanılır.
• MOR: Radyasyon tehlikesi
• YEŞİL:
1. Güvenlik teçhizatının yerleri,
2. İlk yardım malzemelerinin yerlerinde kullanılır.
• MAVİ:
1.Çalıştırma elemanlarına karşı, sistem çalışmakta
iken dikkat edilmesi gerektiğini gösterir.
2. Cihaz üzerindeki mavi etiket, cihazın “devre dışı”
olduğunu gösterir.
 KİŞİSEL EMNİYET
KURALLARI
• Yapılan işe uygun iş elbisesi seçmek,
• Dönen aletleri çalıştırmadan önce uzun saçları saklamak,
• Devamlı güvenlik gözlükleri kullanmak, kaynak için uygun başlık
ve gözlük kullanmak,
• Makineler veya dönen aletler civarında çalışırken kravat, vb.
şeyleri çıkartmak,
• Atölyede çalışırken değerli süs eşyalarını çıkarmak,
• Atölyede güvenliği sağlamak için devamlı tetikte olmak,
• Deriyi mikroplardan korumak için sabun ve su kullanmak.
ACİL DURUM DÜĞMELERİ

Çeşitli takım tezgâhlarında ve makinelerde bir

tehlike anında sistemin ani olarak
durdurulabilmesi için “acil durum” kapatma
düğmeleri kullanılır.
Bu düğmeler operatörün kolayca
ulaşabileceği yerlere monte edilmelidir.
Düğmeler kırmızı renkli ve topuzlu olarak
yapılırlar.
 VÜCUDUN İLETKEN HALE
GELME TEHLİKESİ
0.01 mA Akımın hissedilme sınırı
1-5 mA Elde uyuşma hissi, elde gıdıklanma olur.
5-15 mA Tutulan cisim henüz bırakılabilir, el ve
kolda kramp başlar.
15-25 mA Tutulan cisim bırakılamaz, kalp
etkilenmez.
25-80 mA Tahammül edilebilen akım şiddeti,
tansiyon yükselir, kalp düzensiz
çalışmaya başlar ve durabilir, teneffüs
zorlaşır, genelde şuur yerindedir.
80-100 mA Kalpte fibrilasyon oluşur, şuur kaybolur.
 Elektrik akımının insan vücuduna
etkisi
10 000
Titreşim
5 000 başlangıcı
Hissetme
2 000 sınır]
1 000
500
1 2 3 4
200
100 Bıraktırma
başlangıcı
zaman [ms]

50
20
10
0
0 .03 .05 1 2 5 10 50 100 200 500 2000
Akım [mA]
ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ
1-Elektrik tesisatının cins ve hacmine göre
yetkili ehliyete sahip kişilerce yapılmaması,
bakım ve onarımının sağlanamaması,
2-Makina veya aletlerin çıplak metal
kısımlarının topraklanmamış ya da gerekli
yalıtımın yapılmamış olması,
3-Topraklamanın kolay muayene edilememesi
sonucu, topraklaması yapılmış bilinen alet
veya makinaların, zaman süreci içerisinde veya
dış etkenler sonucu topraklamasının
bozulması,
4-Çalışanlara yeterli kişisel koruyucu, yeterli
güvenlik malzemesi verilmemesi veya
6-Çalışanların elektrik enerjisi hakkında gerekli
eğitim, bilgi ve deneyime sahip olmamaları,
bunun sonucu olarak kendilerine aşırı güven
duymaları ve elektriğe karşı gerekli dikkat ve
özeni göstermemeleri
7-Çalışanların gerekli talimatları almadan veya
görevleri dışında arızaya müdahale etmeleri.
8-Çalışanların veya çalıştıranların işlerini
benimsememeleri.
 
Elektrik enerjisinin tehlikesi, yalıtım özelliğinin
bozularak makinaların gövdelerine geçmesi
veya iletim hatlarının koparak canlılara
dokunması ile oluşur.Kopmuş iletim hatlarına
AKIMDAN KORUNMA YÖNTEMLERİ
-Koruyucu yalıtma,
-Üzerinde durulan yerin yalıtılması,
-Küçük gerilim kullanma,
-Sıfırlama ve
-Topraklama, gibi düzenler kullanılır.
Ayrıca Elektrik İç Tesisleri
Yönetmeliğinin 25.10.1996 tarih 22798
sayılı resmi gazetede yayımlanan son
değişikliği ile TEDAŞ'ın da zorunlu
kıldığı Kaçak akım rölesi (diğer adıyla
hayat koruma) iş güvenliği adına çok
 Elektrikli Çalışmalarda İnsan Faktörleri
ve Ergonomik Önlemler:
1.İnsanlar unutkandır. Unutkanlık faktörü göz
önünde tutularak; uyarı levhalarının konulduğu
yerin seçimine, talimatnamelerin kısa ve öz oluşuna,
çift güvenlik sistemine büyük ölçüde önem
verilmelidir. Örneğin zımpara taşının çalıştırıldığı
yerde "GÖZLÜKSÜZ ÇALIŞMA" levhası bulunmalı ve
zımpara taşının yanında bir gözlük bulunmalıdır.
 
2.Belli bir işi öğrenmiş ve bunu uzun bir süre
uygulamış insanlar, yaptıkları hareketlerin
belli bir sonuçlarının olmasını beklerler.
Örneğin, yukarıya ve aşağıya doğru hareket
ettirilerek çalışan bir elektrikli makina şalterinin,
yukarıya doğru hareket ettirilmesinde makinanın
3.İnsanlar kendilerini ön plana çıkarmak
isterler. Örneğin; elektriği kesmeden elektrik
direğine çıkıp elektrik bağlarlar, yine elektriği
kesmeden bir makinada veya panoda onarıma
girişirler, hatta ağızlarına ampul koyup yakmaya
çalışırlar.
 
4.İş ortamında aşırı düzeyde titreşimler, gürültü,
esinti, nem düzeyi gibi faktörler ve bedensel
zorlanmalar stres yaratarak kazalara neden
olabilirler.
Ayrıca, iş güvenliği amacıyla çalışanlara verilmesi
gereken güvenlik malzemelerinin ergonomik yapıda
olmasına özen gösterilmelidir. Güvenlik malzemeleri
ve el aletleri, yapımına özgü işlerde kullanılmalı,
Alçak gerilim eldiveni, Yüksek gerilimli çalışmalarda
kullanılmamalı aynı şekilde elektrik kontrol kalemi
 AKIMA MARUZ KALAN KİŞİ
NASIL KURTARILMALI ?
•İlk yapılacak işlem
mümkünse enerjiyi
kesmektir. Bu mümkün
değilse yalıtkan bir
çubukla kazalı ile
enerjinin temasını
kesmek gerekir.
•Kazalıya çıplak elle
temas etmemeli aksi
takdirde yeni bir
kurtarıcıya ihtiyaç
olacaktır.
ELEKTRİKLİ ALETLER KULLANIRKEN
GEREKEN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

•Bütün aletleri topraklayın.

•Uygun boyutta elektrik kablosu
kullanın.
•Bütün aletleri uygun olarak
muhafaza edin.
•Aletleri sıyrılmış kablo veya
tehlikeli kordon ile kullanmayın.
•Elektrikli aletler kullanırken kuru
yalıtkan yüzeyde durun.
 YANGINLARIN
SINIFLANDIRILMASI

A GRUBU: Normal yakacak maddelerinden oluşan yangınlar.

B GRUBU: Tutuşabilen sıvılardan oluşan yangınlar.

C GRUBU: Elektrik teçhizatından kaynaklanan yangınlar.

D GRUBU: Yanabilen metallerden oluşan yangınlar.

YANGIN ÜÇGENİ

KIT

ISI
YA

OKSİJEN
 YANGIN SÖNDÜRÜCÜLER
BASINÇLI SU: A tipi yangınlarda kullanılır. Elektrik
yangınlarında kesinlikle su kullanılmaz. Akaryakıt
yangınlarında ise ortamı soğutmak için kullanılır.

KÖPÜK: A ve B tipi yangınlarda kullanılır. Tankın içine

sodyum karbonat çözeltisi konmuş ve köpüğü kararlı
halde tutan madde karışımları ilave edilmiştir. İkinci tüpe
alüminyum sülfat çözeltisi doldurulmuştur. Kullanım
esnasında cihaz ters çevrilip yere vurulunca iki çözelti
karışır. Meydana gelen tepkimeden CO2 ve köpük
meydana gelir.
KARBONDİOKSİT: B ve C tipi yangınlarda kullanılır.
CO2’li yangın söndürme cihazları basınca dayanıklı
çekme tüp içinde sıvı CO2, sifon borusu, valf ve
püskürtme marpucundan oluşur. Valf açıldığında sıvı
CO2 kar halinde marpucun ağzından yangın üzerine
püskürtülür.

KURU KİMYASAL MADDE: B, C ve D grubu yangınlarda

kullanılır. Bu cihazlar, söndürücü kuru kimyasal madde
içeren ana gövde ile ona bitişik ve içinde püskürtmeyi
sağlayıcı CO2 ya da azot bulunan yardımcı tüpten
meydana gelir. Cihaz kullanılırken valf açılır ve basınçlım
itici gaz ana gövde içine basınç uygular ve kuru kimyasal
tozu dışarı püskürtür.
 YANGIN TİPLERİ VE
SÖNDÜRÜCÜLER

A GRUBU: BASINÇLI SU

B GRUBU: KÖPÜK

C GRUBU: KARBONDİOKSİT

D GRUBU: KURU KİMYASAL TOZ

 YANGIN SÖNDÜRME
TEÇHİZATI
YANGIN ALARMLARI:
1. Elle çalışan sesli,
2. Otomatik duyuru yapan sistemler,
3. Elle camı kırılarak çalışan alarmlar.
YANGIN SÖNDÜRME TEÇHİZATI:
1. Sulu sistemler (manuel veya otomatik püskürtmeli
olabilir)
2. Basınçlı CO2 gaz sistemi
3. Diğer sistemler (Köpüklü ve sulu sisli olabilir)
4. Yangın köşeleri
 YANGIN YERİNİN
BOŞALTILMASI
İşyerlerindeki atölyelerin ve yönetim binalarının kolayca terk
edilebilecek şekilde yapılması gerekir.
Yangın, bir dakika süren üç kesik sesin ardından buna ilave olarak
bir dakika süreli kesiksiz düdük sesi ile duyurulur. Bu sinyal veya
buna ilave olarak iş yerinden uzaklaşma emri; mikrofon, megafon
veya doğrudan sorumlu kişiler tarafından sesli olarak sesli olarak
verilebilir.
Alarmı duyduğunuzda binayı en kısa yoldan sakin ve telaşsız bir
şekilde terk ediniz. Önceden belirlenmiş çıkış yolları varsa orayı
tercih etmelisiniz.
Binayı terk ettikten sonra önceden belirlenmiş toplanma yerine
gitmeye çalışınız ve size yetkililerce verilecek talimatları bekleyiniz.
 KONULARLA İLE İLGİLİ SORULAR
1.İş güvenliği nedir?
2. İş kazalarının nedenleri nelerdir?
3. İş güvenliğinde işçi ve işverenin hukuki sorumlulukları
nelerdir?
4. Uygunsuz saç ve giyim şeklinin tehlikeleri nelerdir.
5. Hava kompresörlerinden oluşabilecek tehlikeler nelerdir?
6. Gaz tüplerinin tehlikeleri nelerdir?
7. Kişisel emniyet kuralları nelerdir?
8. Elektrik çarpması insan vücudunu nasıl etkiler?
9. Yangın söndürücüleri ve ilgili yangın sınıflarını şema ile
gösteriniz.
10. Yangın alarmlarını ve söndürme teçhizatlarını
sınıflandırınız.