c




Veri kayıtları tutmanın, şayet bu veriler ilerde belirli bir amaç için kullanılmayacaksa, herhangi bir
anlamı olmaz. Mesela, Türkiyeƞdeki herkesin kimlik bilgilerini bir şekilde kayıtlı belgeler halinde tutmak
için, çok yüksek miktarlarda maddi harcama yapmanın nedeni, bu tip kayıtlara pekçok nedenden dolayı
ihtiyaç olmasıdır. Genel olarak veri tabanının nedir sorusuna ise şöyle bir cevap verebiliriz.

c
 


 




 


   
  


Bu verilerin kağıt üzerinde mi veya digital ortamda mı toplandığı aslında pek önemli değildir. Önemli
olan, bu verilerin belirli bir yapıya uygun olarak kayıt edilmeleridir. Halbuki günümüzde, bu tip
yapılandırılmış verilerin, digital ortamda veri araması yaparken daha erken sonuç vereceği için, veri
tabanlarını bilgisayar üzerinde oluşturmak daha cazip geliyor.

Günümüzde kullanılan veri taban modelleri ikiye ayrılmaktadır.

÷ ëşlemsel Veri Tabanları

÷ nalitik Veri Tabanları

ëşlemsel veri tabanı modelleri günümüzdeki birçok büyük kuruluşun ilk seçimidir. Bu tür veri tabanları,
Online Transaction Processing (OLTP) senaryolarında ideal bir veri tabanı modelidir. OLTP veri
tabanları, sürekli yeni veriler eklenen, verilerin modifiyesi ve müdafası yapılan durumlar için
oluşturulurlar. Bu tür veri tabanlarında bulunan veriler dinamik bir yapıya sahiptirler (sürekli
değişmektedirler). Stok takibi, alışveriş ve hastanelerde kullanılan veri tabanları bu formattadırlar.

naliti veri tabanı modelleri ise, Online nalytical Processing (OLP) için kullanılmaktadır. Bu tür veri
tabanları, uzun bir zaman kemerindeki yüksek miktarda veri zamana bağlı verileri depolamak için
kullanılır. Kullanılan veri türleri statiktir (az veya hiçbir değişikliğe uğramaz).

Veri tabanları ile ilgili, tarihçesini ve hangi veri tabanı türlerinin bulunduğu hakkında daha detaylı
bilgileri, bundan sonraki makalelerimizde ele almaya devam edeceğiz.

ëlişkisel (relational) veri tabanı modellerinden önce gelen çeşitli modeller

bulunmaktadır. Bu makalemizde, günümüzde en yaygın olarak kullanılan bu veri
tabanı modelinden önce kullanılan diğer yöntemleri ele alacağız.

Veri tabanlarının bu kadar çok farklı çeşidi olmasının en önde gelen nedeni, hepsinin
de, verileri nasıl muhafaza etmeli ve bunu en verimli olarak nasıl yapmalı? sorularına
sürekli daha iyi cevaplar bulmaya çalışılmasıdır.

Digital ortamın ilk yaygın ola rak kullanılmaya başlanıldığı zamanlarda, dijital veri
tabanı kavramı daha tam olarak yoktu. Veri tabanları yerine, verileri muhafaza etmek
için düz-dosyalar (flat-files) kullanılıyordu. Sadece bu tip dosya türleri veri kaydı ve
muhafazası yapmak için kullanıldığından, sizin de tahmin ettiğiniz gibi, herhangi bir
veri-tabanı yapılanması o zamanlar mevcut değildi.

şağıdaki tabloda, bu modellerin hangi tarihler arasında kullanıldıklarını bir

özetleyelim.

#

$%%

$%&

$%'

$%(

$%)

$%)

Ñ
 ,

 .
 *

+  +




 
 !-     +

Gri alanlar, veri tabanı modelinin hangi yıllar arasında kullanıldığını gösterir .

Ñ

 
 !" 
 


Veri tabanı modeli olarak dosya sistemlerini kullanmak, aslında bir veri tabanı
modelleme tekniğinin kullanılmadığını belirtir. Böyle bir sistemde veriler flat -files
olarak bilinen düz dosyalara atılır. Düz -dosya terimi ise, hiçbir format taşımayan bir
text dosyasını tanımlamak için kullanılır.

Comma delimited file (CVL) dosyaları bir yapıya sahiptirler, çünkü virgüller
kullanılmaktadır. Bu dosya türleri düz dosya olarak bilinse de, geçmişte düz -dosya
veri tabanları çok uzun yazılar muhafaza ediyorlardı ve bu dosyalar tek bir satırdan
oluşuyor ve virgül işareti kabul etmiyorlardı. Veriler, dosya içerisindeki yerinden
bulunuyorladı. Tüm bu söylenenleri göz önünde bulundurduğumuzda, Excelƞde
kullanılan CSV dosya türle rini düz dosya olarak tanımlamamız yanlıştır.

Düz-dosyalarƞda veri araması yapmak için, bu işlevi belirgin bir şekilde proglamlamak
gerekir. Bu sistemde, veriler birden fazla dosyaƞya kaydedilebilinir. Fakat bu dosyalar
arasındaki işlemler de belirgin bi r şekilde programlanmalıdır.

*

+c
. !*

// Ñ
 

Hiyerarşik veri-tabanı modeli bir ağaç yapısına sahiptir. Bu tip veri tabanları içerisinde
bulunan tablolar, child-parent ilişkisinde sahiptir, ve her parent tab lo birden fazla
child tabloya sahip olabilir. Child tabloları tamamen parent tabloları tamamen parent
tablolarına bağımlıdırlar, yani parent tablo olmadığı takdirde child tablo da olamaz.
Buna ek olarak, child tablosuna herhangi bir veri eklenirken, parent tablosunda bu
veriye tekabül eden veriler bulunması gerekir. Sonuç olarak bu veri tabanı modeli
one-to-many ilişkisini desteklemektedir.

Bu veri tabanı modelinin dezavantajı ise, herhangi bir arama kök tablodan
başlamalıdır. Yani herhangi bir child tab losundaki verileri bulabilmek için ilk önce
parent tablosundaki, o child tablosuna ait verileri bulmak gerekmektedir.


-   c
. !

Ñ
 

Şebeke Veri-Tabanı Modeli esasında hiyerarşik veri tabanı modelinin geliştirilmi ş bir
versiyonudur. Network veri tabanı modeli child tabloların birden fazla atalarının
olmasına müsade etmektedir. Niketim ortaya tablolar arasında kurulan bir şebeke
çıkmaktadır. Buradaki ilişki türü many -to-many Ɲdir.

Bu veri tabanı modeli hiyerarşik veri tabanı modelinden çok daha esnek bir yapıya
sahiptir.

 +
c
. !0   Ñ
 

ëlişkisel veri tabanı modeli, hiyerarşik modeldeki kısıtlamaya neden olan maddeleri,
hiyerarşik yapıyı tamamen terk etden , elde eden bir veri tabanı modelidir. Bu
modelde herhangi bir tablo üzerinde, ilk olarak parent tablo seçilmeden, arama
gerçekleşebilir. Bu yapabilmeyi sağlayan püf nokta ise, arama yapacağımız veri
hakkındaki birkaç detayı önceden bilmemiz gerekmesidir. Örneğin, bir memurun
adresini bulabilmek için ilk olarak o memurun ismini bilmemiz gerekmektedir.

Bu modelin sunduğu bir başka avantaj ise, tabloların hiyerarşik durumu ne olursa
olsun, herhangi iki tablo arasında ilişki kurulabilmesidir. Yani herhangi bir tablo,
birden fazla parent tabloya, ve aynı şekilde birden fazla child tabloya ilişkilendirilebil ir.

Günüzde en çok kullanılan veri tabanı modeli olmakla beraber, en başarılı veri tabanı
modelidir.

 c
. !12 /Ñ
 

Nesne veri-tabanı modeli, verilerin herhangi bir noktadan çok kolayca alınabileceği,
üç boyutlu bir yapıdan oluşur. ëlişkisel veri tabanı verileri iki boyutlu tablolar halinde
getirirken, nesne modelinde veriler tek parça olarak gelirler. Dolayısı ile birden fazla
veri dönmesi arzulandığında nesne modeli performans olarak çok iyi değildir.

Fakat nesne veri-tabanı modeli, ilişkisel veri taban modelindeki biriki sorunu
çözmektedir. Bunlardan bir tanesi, bu veri tabanı modelinde, türlerin kullanılmasına
gerek olmamasıdır.

Nesne veri-tabanı modelinin bir başka avantajı ise, çok komplex bir yapıya sa hip olan
büyük veri tabanı tasarımını kolaylaştırmasıdır. Bunu, nesne yöntembilimin
prensiplerine uygun olarak tasarlanmış bir model olmasından kaynaklanır.

 . +
c
. !12 /.0   Ñ
 

Nesne-ëlişkisel Veri-tabanı Modeli küresel bir yapıya sahiptir. Veri tabanı üzerindeki
herhangi bir veriye, yüksek performansta erişim sağlar. Fakat yine de birden fazla
veri istenildiği zaman bu modelde de veri tabanı performansı çok kötü bir darbe alır.

Bu veri tabanı modeli ilişlisel ve nesne veri tabanı modellerini bir şekilde aynı çatı
altına almak için oluşturuldu.

Sonraki makalelerimizde veri tabanı çeşitlerini ve değişik avantajlarından bahsetmeye

devam edeceğiz.