Professional Documents
Culture Documents
1- Solunum Sistemi :
Canlılar yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyarlar. İhtiyaç duyulan
bu enerji besinlerden karşılanır. Hücre içerisinde besinlerden enerjinin üretilebilmesi için, besinlerin
oksijen ile parçalanması gerekir.
Hücre içerisinde besin maddelerinin oksijen gazı kullanılarak parçalanması ve enerji
üretilmesine solunum denir. Solunum için besin ve oksijen gereklidir ve solunum sonucu ise
hücrelerde su, karbondioksit gazı ve enerji açığa çıkar. Solunum sonucu üretilen enerji yaşamsal
faaliyetlerde kullanılırken su ve karbondioksit gazı ise hücre dışına atılır.
Mitokondri
Besin + Oksijen Su + Karbondioksit +Enerji
Hücre içerisindeki solunum olayı için gerekli olan oksijen gazının havadan (dışarıdan)
alınarak kana verilmesini, kandaki karbondioksit gazının alınarak havaya (dışarıya) atılmasını
sağlayan (organlardan oluşan) sisteme solunum sistemi denir.
Solunum sistemini oluşturan organlara solunum sistemi organları denir. İnsanlarda
solunum sistemi organları sırayla; burun, yutak, gırtlak, soluk borusu, bronş, bronşçuk ve
akciğerlerdir.
Solunum sistemi ile dışarıdan alınan havadaki oksijen gazını kana veren, kandaki
karbondioksit gazını alarak solunum sistemine ileten organa solunumun temel organı denir.
İnsanlarda solunumu temel organı akciğerlerdir.
İnsanlarda diyafram kası, göğüs kasları ve kaburgalar solunum sistemine yardımcı olan
yapılardır.
Solunum sistemi soluk (nefes) alma ve verme olayları sayesinde çalışır. Solunum için
gerekli oksijen gazının havadan alınarak kana verilmesine soluk (nefes) alma, kandaki
karbondioksit gazının alınarak dışarı atılmasına soluk (nefes) verme denir. (Solunum ve soluk alıp
verme olayları aynı kavramlar değildir. Solunum hücre içi solunum olayı, soluk alıp verme hücre
dışı solunum olayıdır).
4
13. Alternatif Etkinlik : Akciğer Modeli Yapalım (Öğretmen Kitabı – 173)
Amaç : Akciğer modelinin hazırlanması.
Yapılacaklar : • Öğretmen kitabının 179-ç, 179-d, 179-e sayfalarında
verilen resimler kullanılır.
• Sınıf beş gruba ayrılır ve her gruba akciğer modeli
hazırlamak için gerekli resimler çoğaltılır.
• Sağ akciğerin iç kısmı, sol akciğerin dış kısmı, soluk
borusu ve alveoller, kaburga kasları ve diyaframa ait
resimler kestirilir.
• Kaburga kaslarının içinde (a) harfinin yer aldığı
elipsin iç bölümü kestirilir. Bu parçanın içine
diyaframın resmi geçirilir.
• Soluk ve alveollerin yer aldığı resim kaburga kaslarının
resmi üzerine yapıştırılır.
• Sağ akciğerin içi sağ bronş üzerine yapıştırılır.
• Sol akciğerin dış kısmının resmi soluk borusu ve
alveoller üzerindeki sol bronş üzerine yapıştırılır.
• Sağ akciğerin içi sağ bronş üzerine yapıştırılır.
NOT : 1- İnsanlar normal şartlarda dakikada 16 – 18 kez soluk alıp verirler. Soluk alıp verme
hızını omurilik soğanı yönetir.
SORU 2- Soluk alınırken burundan alınmalıdır. Ağızdan alınan hava kuru, soğuk ve toz ve
mikropludur. Bu da hastalıklara yol açar.
SORU 3- Soluk borusunun kıkırdaktan yapılmasının nedeni, soluk alıp verme sırasında
duvarlarının yapışmaması içindir.
4- Soluk borusu at nalı şeklinde, bronşlar tam halka şeklindeki kıkırdak halkalardan
oluşmuştur.
5- Kandaki oksijenin %98’ i alyuvarlardaki hemoglobin ile, %2’ si kan plazması ile
taşınır.
6- Soluk alıp verme süresi 2,5 sn’ dir. (2,5 sn soluk alma, 2,5 sn soluk verme).
Konuşurken soluk alıp verme süresi 5 – 10 sn’ ye çıkar.
7- Canlılarda solunum organı olarak aşağıdaki organlar kullanılır.
• Akciğerler : Kuşlar, memeliler, sürüngenler, erişkin kurbağalar.
• Solungaçlar : Balıklar, kurbağa larvaları.
• Trake : Eklembacaklılar.
• Deri : Solucanlar (yumuşakçalar).
• Yapraklar : Bitkiler.
8- Dışarıdan alınan hava gaz karışımıdır. Havada %78 oranında azot gazı, %21
oranında oksijen gazı, %1 oranında da diğer gazlar (CO2, CO, H2O buharı, He, Ne,
Ar, ..) bulunur.
9- Diyafram ve kaburga kasları kasılıp gevşeyerek göğüs boşluğunda basınç farkı
oluşturur ve bu sayede akciğerler vakumlama ile hava alıp verebilir.
10- Bademcikler lenf düğümüdür ve vücudu mikroplara karşı korurlar. Bademcikler
üzerinde yaşayan mikroorganizmalar, bademciklerin iltihaplanmasına yol açar. Bu da
kalp ve böbrek hastalıkları ile eklem romatizmasına neden olur.
11- Toz, gaz, aşırı bağırma, kirli hava gırtlak iltihaplanmasına, bu da gırtlak kanserine
yol açar.
12- Gaz alışverişi akciğerlerdeki alveollerde difüzyon olayı ile gerçekleştirilir. Difüzyon
olayı, maddenin çok (yoğun) olduğu yerden az (yoğun) olduğu yere geçmesidir.
13- Deniz kenarından yükseklere çıkıldıkça veya vücut fazla çalışıp çok enerji
harcamışsa ya da fazla enerji ihtiyacı varsa veya havadaki oksijen miktarı azalmışsa
(fazla solunum yapmak için fazla oksijen gerekli olacağından);
• Soluk alışverişi hızlanır.
• Kalp atışı hızlanır.
• Kan basıncı artar.
• Kandaki alyuvarlar sayısı (fazla oksijen taşıyabilmek için) artar.
14- Havadaki oksijen miktarı artarsa, vücudun fazla enerji ihtiyacı yoksa;
• Soluk alışverişi yavaşlar.
• Kalp atışı yavaşlar.
• Kan basıncı düşer.
• Kandaki alyuvarlar sayısı azalır.
15- Karbondioksit gazının ayıracı kireç suyudur. Karbondioksit gazı kireç suyunu
bulandırır.
6
16- Solunum sisteminde gaz alışverişini gerçekleştiren yapı alveollerdir ve alveoller
akciğerlerde bulunur. Bu nedenle solunum sisteminin en önemli organı gaz alışverişi
yaptığı için akciğerlerdir.
17- Yemek yerken konuşulursa gırtlak yemek borusunu kapatıp soluk borusunu açar ve
yenilen besinler soluk borusuna kaçıp soluk borusunu tıkayabilir. Bu nedenle yemek
yerken konuşulmamalıdır.
18- Bronşlar, dallanarak bronşçukları oluşturur ve bronşçukların sayısı fazla olduğu için
de uç kısımlarındaki alveol sayısı fazla olur. Bu sayede gaz alışverişi hızlı ve fazla
bir şekilde gerçekleştirilebilir.
19- Grip aşısı, astımda kullanılan spreyler, bronkoskop teknolojik gelişmelere bağlı
olarak kullanılır.
7
– Solunum sisteminin sağlığını etkileyen
teknolojik gelişmelerin ortaya çıkış sebebi
nedir?
– Teknolojik gelişmeler solunum sisteminin
sağlığını nasıl etkiler?