Düz Kas Fizyolojisi

Prof.Dr. Asuman Gölgeli

Amaçımız;

• Düz kası tanımlanması, Çizgili kasla

karşılaştırılması,
• Kontraktil aktivitenin kontrolunun özellikle
vurgulanması,
I. DÜZ KASIN YAPISAL
ÖZELLİKLERİ
 Düz kasın büyüklüğü ve şekli

• İğ (mekik) şeklinde hücreler

• Kalp kası ve iskelet kasına göre oldukça
küçük
– 2-5 m genişliğinde
– 50-200 m uzunluğunda
 Ş e k il 1 . D ü z k a s ın y a p ıs ı
A r a fila m e n tl e r
Y o ğ u n M e k a n ik
K a lın c is im c ik b ir le ş m e
İn c e
fila m e n t fila m e n t G ap
Ju n c ti o n

Boyuna E n in e
k e s it k e s it
 Kontraktil kısım

• Sarkomer yok (bunun için düz kas

deniliyor).
– miyozin (kalın filament) var
– aktin (ince filament) var
– Aktin ve miyozinin düzenli hekzagonal
organizasyonu yok
– Aktin/miyozin oranı: düz kasta daha fazla
(10:1) , iskelet kasında (2:1).
 Ara Filamentler

• Cytoskeletal elementleri var, kasılma

sırasında hücrenin omurgasını oluştururlar.
• Desmin ve vimentin iki ayrı iskelet
proteinidir.
 Yoğun Cisimcikler

• İnce filamenti oluşturan aktin proteini için

tutunma görevi görür
• Çizgili kastaki Z-çizgilerinin analogudur
• Actinin proteinini içerir
• Dense zones. Komşu düz kas hücrelerinin
birbirine bağlandığı mekanik kavşaklardır
 Gap Junctions

• Birbirine komşu iki düz kas hücresi

arasında direk elektriksel haberleşmeyi
sağlar.
• Gap junction yoğunluğu dokudan dokuya
değişir.
 T-tubul ve terminal sisterna sistemleri
yoktur.
• Düz kasın boyutları küçüktür
• Çoğu düz kas kasılmak için aksiyon
potansiyeline ihtiyaç duymaz.
 Sarkoplazmik retikulum oldukça azdır.

• Kasılmak için ekstrasellüler Ca++ kaynağı

kullanılır.
• karşılastırılınca:
– Kalp kası (kısmi- bağımlı)
– İskelet kası (önemsiz derecede bağımlı).
 Tropomiyozin-tropomiyozin kompleksi

• Düz kas aktin flamentinde tropomiyozin

vardır ama;
– Fonksiyonel olarak rolü varsa da tam
bilinmememektedir.
• Troponin yoktur
– Böylece, Troponin-I düz kasta çapraz köprü
siklüsünü inhibe etmez
Şekil 2.Miyozinin yapısı

Miyozin hafif zincirleri

Miyo

Miyozin ağır zincir başı

 Miyozin hafif Zincirleri

• Düz kasta regulatör rol oynar

• “Miyozinin hafif zincirlerini” ,
“Hafif meromiyozin “ ile karıştırmayınız
 II. DÜZ KASLARIN
SINIFLANDIRILMASI
TEK ÜNİTELİ (VİSSERAL)
VE ÇOK UNİTELİ.
 Düz Kas İnnervasyonu
• Otonom sinir sistemi tarafından innerve
edilir
• Kastan biraz uzakta sinir sonlanmaları yer
alır

• Özelleşmiş sinir-kas kavşakları yoktur

 Düz kas tipleri

• “Tek üniteli” single unit

• “Çok üniteli” multi unit
 Tek üniteli düz kaslar

• Uniter ( unitary) veya visseral (visceral)

düz kaslar da denir.
• Sinsitial ( syncytial) tarzda kasılır.
• Tek üniteli düz kaslar:
– Hücreler arasında çok sayıda gap junction
bulundururlar.
– Relatif olarak seyrek innervasyon gösterirler
 Tek üniteli düz kas içeren organlar

• İnce barsaklar
• Kolon
• Mesane
• Ureterler
• Uterus (myometriyum)
• Lenf damarları
• Küçük arterioller
Şekil 3. Tek Üniteli düz kas

Tek Üniteli Düz kas

Sinir
mV

Kuvvet
 Elektriksel Özellikleri;Tek Üniteli düz kas

• Yavaş dalga Potansiyelleri (Slow Wave

Potentials): bazan kasılmaya neden olur
bazan da olmaz
• Aksiyon Potansiyelleri (hep veya hiç)
Spaykları oluştuğunda genellikle kasılmada
olur
Mekanik Özellikleri:Tek Üniteli düz kas

• Plastisite (Plasticity) . (aynı zamanda

“stress relaxation” da denir)
– Yavaş germek --> uzama
– örneğin.: mesane kapasitesi artar, basınç artışı
• Gerilme kasılmayı başlatır.
– Hızlı gerilme depolarizasyona, o da kasılmaya
neden olur
 Multi Unit düz kaslar

• Herbir düz kas hücresi kendi başına çalışır

(iskelet kasları gibi).
• Hücreler arasında gap junction azdır
• Visseral düz kaslara göre daha fazla
innervasyon oranına sahiptirler
 Multiunit düz kas içeren organlar

• Silyar kas
• İris kası
• Trakeal kas
• Bronşial kas
• GI sfinkterleri
• Vas Deferens
• Büyük kan damarları?
 Şekil 4. Multiünit düz kas

Multiunit Sinir
mV

kuvvet
 Elektriksel özellikleri:Multiünit düz kas

• Multiünit düz kasın membran potansiyeli

stabildir
• Kasılması için uyarıldığında aksiyon
potansiyelleri oluşturmazlar.
 Mekanik özellikleri:Multiünit düz kaslar

• Tonus: sabit ve stabil düşük seviyede kasılma

– Örnekler. Kan damarları ve GI sfinkterleri.
• Tonus intrensek özelliğidir, sinirlere bağlı değildir
• Tonus modifiye olabilir:
• Sinirler
• Hormonlar
• ilaçlar
Düz kas tiplerinin hormonal modifikasyonu

• Hamilelik sırasında yüksek progesteron

– Myometrial düz kaslarda gap junction sayısını
azaltır
– Myometrium daha çok innervasyon almayan
multiunit düz kaslar gibi davranır
– Uterus miyometriuma göre dinlenimde kalır.
Düz kas tiplerinin hormonal modifikasyonu .

• Yükselmiş östrojen seviyesi:

– Düz kas hipertrofisine neden olur
– Gap Jounction sayısını artırır
– Myometrial düz kas daha çok tek üniteli düz
kas gibi davranır
• Doğuma önemli katkı sağlar
 III. Düz kasda aktin- miyozin
etkileşmesi çizgili kastan farklı
şekilde kontrol edilir
 Şeki,l 5. Düz kas kontrolu
(Düz kas kasılır)
Ca ++ cAMP (Düz kas gevşer)
+ Calmodulin
cAMP-PKAaktif İnaktif ve
MLCKinaktif MLCK-P Ca++-Calmodulin
etkisiz
Ca4++- Calmodulin
Ca4++-Calmodulin-MLCKaktif
Actin + Myosin ATP Actin + Myosin-LCP-ATP
(relaks) Başın ayrılması
Myosin Light Chain
Başın 900 eğilmesi
Phosphatase
Çapraz AT
Köprü P
siklusu
ADP + Pi
Güç vuruşu

Actin-Myosin-LCP-ADP-P
 Düz kas kontrolunun özeti

• Yüksek [Ca++]i kasılmayı tetikler

– Ca-calmodulin-MLCK miyozini fosforiller
• Düşük intrasellüler kalsiyum gevşeme ile
birlikte olur
• Kontrolu çizgili kasdan farklıdır:
– Actin-tropomiyozin-troponin kompleksi ile
değil sadece miyozin ile kontrol edilir.
 MLCK/MLCP
Aktivite oranı yüksek -->Kasılma

 Yüksek Ca++ MLCK aktivitesini artırarak

kasılmaya neden olur
 Yüksek cAMP, [MLCK] azalması ile
gevşemeye neden olur
? MLCP aktivitesinin değişmesi ile kontrol
– artmış Phosphatase C aktivitesi --> gevşeme
– azalmış Phosphatase C activity --> kasılma
 Hızlı çapraz köprü siklusu çizgili kastakine
benzer
• ATP miyozin başına bağlanır
– Aktinden miyozinin ayrılması için enerji sağlar
– Miyozin başını yeniden kaldırmak için enerji
sağlar.
• Myosin başı spontan olarak yeni bir aktin
bölgesine bağlanır
• Güç vuruşu: önceki siklustan ADP-P
sunulması ile oluşur
 Düz kas kasılması için minimum şart

• Miyozin hafif zincirinin fosforilasyonu

• ATP gerekir:
– myosin hafif zincirlerini fosforlamak için
– Hızlı çapraz köprü siklusunu devam ettirmek
için
• Herbiri bir ATP hidrolizi ile olan bir
miyozin hafif zincir fosforilasyonunun oluştuğu
birden fazla çapraz köprü siklusları vardır.
 Düz kas kilitlenme durumu

• Verim düşük
– ATP kontrol için gerekir (hafif zincir
fosforilasyonu)
– ATP çapraz köprü siklusu için gerekir.
• Ekonomi yüksek:
– Kısalma olmadan : tonus devam ettirilir
(kuvvet) minimum ATP harcanarak.
– Buna; “kilitlenme durumu”denir.
Şekil 6. Düz kasın kilitlenme durumu

Uyarma

+
Ca4++-Calmodulin-MLCKaktif
Actin + Myosin ATP Actin + MyosinP-ATP
(Gevşeme) Myosin Light Chain Başın ayrılması
Phosphatase
Çapraz AT
Başın 90 yeniden kalkması

(düşük ATPaz Yavaş Köprü (yüksel

P ATPaz
aktivitesi) ayrılma Siklusu aktivitesi)
ADP + Pi
(Kilitlenme) Güç vuruşu
Actin-Myosin-ADP-P Actin-MyosinP-ADP-P
Phosphatase
 Düz kasın gevşemesi

• Düşük intraselluler [Ca++].

• Kalsiyumun hücreden çıkarılması
– 3Na+/Ca++ değiştokuşu
– Sarcolemmal Ca++ATPase
• sarcoplasmic reticulum tarafından geri
alınımı
– SR Ca++ ATPase.
 IV. DÜZ KASDA
KONTRAKSİYON SİNYALİ
 Dinlenim membran potansiyeli

• Daha pozitif (belki -55 mV) Na+ sızmasının

yüksek olmasından dolayı.
• İçeri Ca++ akımı
– ekstraselluler [Ca++] = 10-3 M
– intraselluler [Ca++] = 10-7 M
 Düz kasın kasılması

• Armış intraselluler [Ca++]gerekir:

• Voltaj-kapılı [Ca++] kanalları
– Aksiyon potansiyelini aktive eder veya,
– Lokal dereceli potansiyelleri aktive eder
• Ligant-kapılı [Ca++] kanalları
 Düz kasda Voltaj-kapılı kanallar

• Düz kas az sayıda voltaj-kapılı (hızlı ) Na +

kanalları içerir.
• Başlıca depolarizasyon akımı Ca++ kanalları
ile oluşur
– L-type (uzun etkili)
– T-type (kısa süreli)
 L-Tipi (Yavaş) Ca++ Kanalları.

• Yavaş açılır, yavaş kapanırlar.

• “Ca++-kanal blokörleri” ile etkilenirler.
• Daha pozitif Em de açılırlar.
 T-Tipi (hızlı) Ca++ Kanalları.

• Hızlı açılır, hızlı kapanırlar.

• Ca++ kanal blokörleri ile bloklanmazlar.
• Hızlı içe akış --> SR den , Ca++-indüklenen
Ca++ salınımına neden olur.
 Düz kasda potasyum kanalları

• İçte düzeltici K+-kanalları (IK1 veya IKrec)

• Geçiktiriçi-düzeltici K+ kanalları (IK).
 İçte düzeltici potasyum kanalları
(IK1 veya IKrec)
• Dinlenim membran potansiyelinde açılır
• Yüksek basal membran K+ geçirgenliğine
neden olur
• Membran depolarize olduğunda hızla
kapanır.
 Geçikmiş-düzeltici K+ kanalları (IK).

• Depolarizasyon sırasında açılır:

– Voltaj-bağımlıdır
– Zaman-geçikme biçimlidir.
• Potasyum çıkışına neden olur:
– Aksiyon potansiyellerinin repolarizasyon fazı
– Büyük dereceli depolarizasyonu takiben geçikmiş
hiperpolarizasyona neden olur
• Hiperpolarizasyon --> L-tipi Ca++ kanalları
kapanır --> gevşeme
 Reseptör-aracılıklı iyon kanalları

• Kasılma veya gevşemeye neden olan

sekonder olarak açılan veya kapanan voltaj-
bağımlı Ca++ kanallarıdır
• İkinci haberciler aracılığla kontraktil
mekanizmayı direk etkiler
 Ligand -aracılıklı G-Protein bağımlı K-
kanalları.

• Muskarinik reseptörler ve muhtemelen

adenosin reseptörleri aracılığla.
• Potasyum çıkışı hiperpolarizasyona neden
olur
• Yavaş L-tipi Ca++ kanalları kapanır
• Kas gevşemesi meydana gelir.