T.C.

Mİ
LLÎ EĞİ
TİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKİEĞİTİ
M VE ÖĞRETİ
M Sİ
STEMİ
NİN
GÜÇLENDİRİ
LMESİPROJESİ)

Bİ
LİŞİ
M TEKNOLOJİ
LERİ

MONİ
TÖRLER

ANKARA 2007
 Milli Eğ ğı
itim Bakanlı tarafı
ndan geliş
tirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Baş kanlığı nı
n 02.06.2006 tarih ve 269 sayı lıKararıile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğ itim Okul ve Kurumları nda kademeli olarak
yaygınlaştı
rılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programları nda
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandı rmaya yönelik geliş tirilmişöğretim
materyalleridir (Ders Notları
dır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandı rmak ve bireysel öğ renmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazı ş
rlanmı, denenmek ve
geliş
tirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğ itim Okul ve Kurumları nda
uygulanmaya baş ş
lanmıtır.
 Modüller teknolojik geliş melere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandı rmak koş ulu ile eğitim öğ retim sı rası
nda geliş tirilebilir ve yapı
lması
önerilen değiş
iklikler Bakanlı kta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları , iş
letmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
ı
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşlabilirler.
 Bası şmodüller, eğitim kurumları
lmı rencilere ücretsiz olarak dağı
nda öğ tı
lı
r.
 Modüller hiçbir ş
ekilde ticari amaçla kullanı ı
lamaz ve ücret karş ğ
lıında
satı
lamaz.
 İ
ÇİNDEKİ
LER

AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
Gİ RİŞ.......................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİ YETİ –1 ....................................................................................................3
1. CRT MONİ TÖRLER ...........................................................................................................3
1.1. Monitörlerle İ lgili Temel Kavramlar ............................................................................3
1.2. CRT (Katot Iş ın Tüp) Monitörler..................................................................................7
1.2.1 CRT Monitörün Özellikleri ve Çalı ş ma Prensibi ...................................................8
1.2.2. CRT Monitörün Çalı ş tırılmasıve Ayarlanması ................................................... 11
1.3. Monitör Standartları ....................................................................................................12
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 15
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME 1 ................................................................................. 16
ÖĞRENME FAALİ YETİ –2 .................................................................................................. 18
2. LCD MONİ TÖRLER ......................................................................................................... 18
2.1. LCD (Likit Kristal Ekran) Monitörler......................................................................... 18
2.1.1. LCD Monitörün Özellikleri ve Çalı şma Prensibi ................................................18
2.1.2. LCD Monitörün Çalı ş tırı lmasıve Ayarlanması ................................................... 22
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................26
ÖĞRENME FAALİ YETİ –3 .................................................................................................. 27
3. PLAZMA MONİ TÖRLER ................................................................................................ 27
3.1. Plazma Monitörler....................................................................................................... 27
3.1.1. Plazma Monitörün Özellikleri ve Çalı şma Prensibi ............................................28
3.1.2. Plazma Monitörün Çalı ş tırılmasıve Ayarlanması ............................................... 30
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 33
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................34
ÖĞRENME FAALİ YETİ -4................................................................................................... 35
4. PROJEKSİ YON MAKİ NESİVE PROJEKSİ YON MONİ TÖRLER ............................... 35
4.1. Projeksiyon Makineleri ve Projeksiyon Monitörler ....................................................35
4.1.1. Projeksiyon Makine ve Monitörlerinin Özellikleri ve Çalı şma Prensibi............. 36
4.1.2. Projeksiyon Makine ve Monitörlerinin Çalı ştırı lmasıve Ayarlanması ............... 40
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 43
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................44
MODÜL DEĞERLENDİ RME .............................................................................................. 45
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 49
KAYNAKÇA .........................................................................................................................51

i
 AÇIKLAMALAR

AÇIKLAMALAR
KOD 481BB0016

ALAN Biliş
im Teknolojisi
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI Monitörler
Bilgisayarlarda kullanı
lan monitörlerle ilgili bilgi veren
MODÜLÜN TANIMI
öğrenme materyalidir
SÜRE 40 / 8

ÖN KOŞUL Post (İ
lk Açış
lı şolmak.
) modülünü almı
YETERLİ
K Bilgisayar ekranları
nn bağlantı
sı
nıyapmak
Genel Amaç
Bu modül ile gerekli ortam sağlandığı nda, bilgisayar
monitörlerini tanı
yacak ve bilgisayar bağlantı sı
nı
gerçekleştirebileceksiniz.
Amaçlar
1. CRT ekranları n bilgisayarla bağ lantısınıyaparak
MODÜLÜN AMACI kullanabileceksiniz.
2. LCD ekranları n bilgisayarla bağ lantısınıyaparak
kullanabileceksiniz.
3. Plazma ekranları n bilgisayarla bağ lantısınıyaparak
kullanabileceksiniz.
4. Projeksiyon ekranları n bilgisayarla bağ lantı
sınıyaparak
kullanabileceksiniz.

Ortam
Bilgisayar laboratuarı
.
EĞİ
TİM ÖĞRETİ M
Donanı
m ve Yazı
lı
m
ORTAMLARI VE
Bilgisayar, DVI portlu ekran kartı , CRT, LCD, Plazma,
DONANIMLARI
Projeksiyon makinesi veya projeksiyon monitör,
Monitörlerin kullanı m kitapçı kları
.
Modül içinde ve sonunda verilen öğ retici sorularla
edindiğiniz bilgileri pekiş tirecek, uygulama örneklerini ve
testleri gerekli süre içinde tamamlayarak etkili öğ renmeyi
ÖLÇME VE
gerçekleş tireceksiniz. Sı rası yla araştırma yaparak, grup
DEĞERLENDİ
RME
çalışmaları na katı larak ve en son aş amada alan
öğretmenlerine danı şarak ölçme ve değ erlendirme
uygulamaları nıgerçekleş tiriniz.

ii
 Gİ
RİŞ
Gİ
RİŞ
Sevgili Öğrenci,

Televizyonlar, monitörler, projeksiyon makineleri… Bütün bu görüntüleme

donanı mlarınıdüş ündüğ ümüzde aklı mı za hızlıgelişen teknolojik geliş melerin paralelinde
ister istemez sorular gelmektedir. Nası l oluyor da bu donanı mlar görüntüleri oluşturuyor?
Bunlarıbu kadar etkili yapan özellikler nelerdir? Bu donanı mları n bu kadar ince olmasının
altında yatan teknolojinin özelliğ i nedir ve bunun gibi birçok soru… İ ş
te bu sorulara cevap
vermek amacı yla bu modülde, sizlere bilgisayarlarda kullanı lan monitörler ve görüntüleme
aygı tlarıile ilgili bilgiler verilecektir. Bu modül sonunda, bir bilgisayar donanı mında
olmazsa olmaz olarak düş ünülen görüntüleme donanı mları yla ilgili temel bilgilere
kavuş acaksınız. Ayrı ca bu modül aracı ğ
lııyla edindiğ iniz bilgiler, sizlerin gelecekte
çıkabilecek bir görüntüleme donanı mı nın çalışma prensibi ile ilgili fikir yürütmenize
yardı mcıolacaktı r.

Kontrol monitörü

1
2
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1

AMAÇ
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1
Bu öğ renme faaliyetinde, monitörlerin kalitesini belirleyen niteliklerin yanında
elektron tabancasıvasıtası yla görüntü oluş ş
turulan CRT monitörlerin özelliklerini ve çalıma
prensibini öğreneceksiniz.

ARAŞTIRMA

1990’lıyı llarda kullanı

lan siyah beyaz monitörlerin özellikleri hakkı nda araş tı
rma
yapınız. Türkiye’de ilk renkli bilgisayar monitörü ne zaman üretilmiş tir? Araş tı
rı
nız. 2000
yılı
nda satı lan 17 inç CRT bir monitörle günümüzde satı lan 17 inç CRT bir monitörün dolar
bazında fiyatıne kadardı r? Aradaki fiyat farklığ
lııneden kaynaklanmaktadı r? Sorgulayı nız.
Edindiğ iniz bütün araş tı
rma sonuçlarınızıraporlayı
p sı
nıfa sununuz ve tartışı
nı z.

1. CRT MONİ
TÖRLER
1.1. Monitörlerle İ
lgili Temel Kavramlar
Bilgisayarlarda görüntüleme iş lemi, temel olarak ş u ş ekilde yapı lmaktadı r.
Görüntülenecek resim bilgisi sayı sal (dijital) olarak ekran kartı
na ya da görüntüleme iş lemini
üstüne alan mikro denetleyicili sisteme gönderilir. Daha sonra ekran kartları ndaki hafı za
elemanları nda bulunan (RAM’lerinde) resim bilgisi DAC (Dijital Analog Çevriciler)
aracı ğ
lııyla her nokta (piksel) için ayrıayrıgenlik bilgisine dönüş türülür. Bu genlik bilgileri
renk derinliğ ine göre değ işiklik göstermektedir. Örnek olarak SVGA bir ekran kartı nda her
bir nokta için yaklaş ı
k olarak 16,8 milyon renk kaydedebilmektedir. Tablo1.1’ de ekran
formatları nın renk derinlik özellikleri verilmektedir. Tablo1.2’ de ise temsili olarak genlik
bilgilerinin renk karş ı
lıklarıifade edilmiş tir.

Bit
Renk Sayı
sı Açı
klama
Derinliğ
i
1 2 Görüntü sadece siyah ve beyaz renkten oluş
turulur.
8 256 (VGA) Ekranda en fazla 2 8 = 256 renk çeş
idi oluş
turulabilir.
65,536 Tüm renkleri düş
ündüğümüzde baş tan sona 65536 renkten
16 (High Color, XGA) oluş
an oldukça yoğun bir renk tayfı
na sahip olan bu format
YÜKSEK RENK yine de 24 bit renk tayfı na göre yetersizdir.
16,777,216 Gözleri doyurucu nitelikte olup tüm renklerin elde
GERÇEK RENK edilmesini sağlayan bir formattı
r. Yeni nesil renkli
24
(True Color, monitörler standart 24 bit VGA konnektörleri ile
SVGA) satılmaktadı
r.
16,777,216
Renkler 24 bitle temsil edilmektedir. Yalnı z 32-24=8 bit
32 (True Color +
görüntülenen objenin saydamlık bilgisi için ayrılmaktadı
r.
Alpha Channel)
Tablo 1.1: Video grafik hı
zlandı
rıcı
ları
nın temel renk derinlik özellikleri
3
 Gerilim (Voltaj)
Kı
rmızı Yeş il Mavi Renk
5 0 0
0 5 0
0 0 5
5 2,5 3
5 2,5 5

Tablo1.2: Gerilim değerlerinin temsili renk gösterimi

Monitörlere resim bilgisi analog olarak gönderilmektedir. R (RED-kı rmı zı

), G
(GREEN-Yeş il) ve B (BLUE-mavi) olarak 3 hat üzerinden iletilen analog sinyallerin her biri
için ayrıayrı3 adet DAC görev almaktadı r. Bu analog renk bilgi sinyalleri ekran kablosunda
ayrıayrıgönderilmektedir. Şekil 1.1’ de kablo pin bağlantılarıgösterilmekte ve Tablo1.3’ te
açıklamalarıyazı lmaktadır.

1: kı zı 6 : kı
rmı rmızıgeri 11: monitör kimlik 0
çıkış dönü ş(toprak)

12: monitör kimlik 1

2: yeş
il 7 : yeş
il geri
çıkış dönüş(toprak) veya ekrandan
gönderilen bilgi hattı

3: mavi 8 : mavi geri 13: yatay

senkronizasyon geri
çıkış dönü ş(toprak) dönüş
14: düş
ey
4: boş 9 : boş
senkronizasyon
10 : senkronizasyon geri 15: monitör kimlik 3
5: toprak dönü ş(toprak) veya bilgi darbesi
Şekil 1.1: Monitör kablo pinleri
Tablo1.3: Pin açı
klamaları
(d-sub 15 konnektör)

Yatay ve düş ey senkronizasyon pinleri üzerinden ekranda resim bilgisinin

oluş turulmasıiçin gerekli olan tarama sinyalleri gönderilir. Yatay ve düş
ey senkronizasyon
yardı mı yla ekran, satı
r satır düzgün bir şekilde taranır ve istenilen pikselle renk bilgisi
verilir.

Bilgi: Monitörlerde bazırenklerin olmamasıveya görüntüde meydana gelen

bozukluklar genellikle monitör konnektör pinlerinin eğilmesinden ya da kablo
kopmaları ndan meydana gelmektedir. Konnektör pinlerinin kontrol edilerek tekrar
bağlantısı
nın yapılmasıarı
zanı n düzelmesini sağlayabilir.

Monitörlerin kalitesini belirleyen en önemli unsurlardan birisi de piksel boyutları

dır.
Piksel (nokta) R-G-B renk hücrelerinin birleş iminden oluş muşbir yapı r. İ
dı yi bir monitör
ekranı, çok sayı
da pikselden oluş ur. Bu piksellerin nokta aralı
kları(dot pitch) ne kadar küçük
4
olursa ve ekranıkaplayan piksel sayı sıne kadar çok olursa o kadar ince ayrı ntıekranda
gösterilebilir. Eğ
er bir monitöre büyüteçle yaklaş ı
rsak pikselleri rahatlı
kla fark edebiliriz.
Şekil 1.2’ de monitör pikselleri gösterilmektedir.

a) Gölge maskeli yapı b) Açı

kızgara yapı
Şekil 1.2: Monitör ekran piksel görünümü

Bütün bu ayrıntı lar, ekranı

n çözünürlüğünü ve kalitesini ortaya koymaktadır. Nokta
aralı
klarımonitörlerin tipine göre 0.2 ile 0.3 “mm” milimetre arası
nda değ iş
mektedir.

Monitörler için diğ er bir husus ise ekran çözünürlüğüdür (screen resolution). Ekran
çözünürlüğü satı
r sütun olarak ifade edilmektedir. Örneğ in 1024X768 olarak ayarlanmı şbir
monitörde her satırda 1024, her sütunda ise 768 nokta bulunmaktadı r. Toplamda ise
1024x768=786432 nokta bulunur. Bir monitör satı lı
rken maksimum desteklediği ekran
çözünürlüğünün bilgisi verilmektedir.

Ayrı ca sadece çözünürlük, monitör özelliklerinin belirlenmesinde yeterli değ ildir.

Tazeleme oranıda (Refresh Rate) çözünürlükle birlikte belirtilen bir özelliktir. “Hz”
birimiyle ifade edilen tazeleme frekansı , bir saniye içerisinde monitörün uygun ve kararlı
olarak ekrana getirebileceği resim sayısınıbelirler. Monitörlerin bu özelliği, ekran kartlarının
tazeleme frekansı ile paralellik göstermektedir. Eğ er bir ekran kartı monitörün
desteklemediğ i bir çözünürlük ve tazeleme frekansı na ayarlanırsa monitörde görüntü elde
edilemeyecektir. İ şletim sistemleri bu gibi durumlarda ekranıkarartı r ve 15 saniye hiçbir
işlem yapılmazsa monitörü eski çalı ş
ır hâline geri getirir.

Monitörlerin boyutları, amerikan ölçü birimi “inç- inch” ile ifade edilmektedir. Bir
monitörün boyutu sol alt köş esi ile sağüst köş esinin arasındaki mesafenin ölçülmesi ile
bulunmaktadı r. Şekil 1.3’ te boyutlarıgösteren resimler verilmektedir. CRT monitörler
köş eden köş eye plastik kı sımlarıdahil ölçülürken, LCD monitörler sadece görünebilir
alanından ölçülerek boyutlarıbelirlenmektedir. Bu nedenle monitörlerin seçilmesinde ası l
olanı n görünebilir alanı
nı
n büyüklüğ ü olduğ
u unutulmamalı dır.
(1 inç = 2,54 cm’ dir)

5
 Şekil 1.3: Monitör boyutu

İyi bir monitörde ayrı ca harcadığıenerjinin az olması , aydı

nlatma özelliğ inin ve
kontrast oranını
n fazla olmasıgibi özellikler aranmaktadı r. Bütün bu özelliklerin çok iyi
olmasımonitörlerin kalitesini artı
rmakta buda monitörün fiyatına yansı
maktadı r.

Monitör ne kadar iyi olursa olsun eğer ekran kartımonitör kadar iyi değ ilse istenilen
görüntü kalitesi elde edilemez. Günümüz ekran kartları , her türlü monitörün kullanı lması na
olanak sağlamaktadı r. Şekil 1.4’ te geliş
mişbir ekran kartıgösterilmektedir.

Şekil 1.4: Ekran kartıportları

VGA portu tüm bilgisayar monitörleri için kullanı

lı
rken, S-Video portu üzerinden
televizyon ve video kaydedici gibi cihazlara PAL/NTSC yayın sisteminde sinyal gönderilir.
S-Video portundan gönderilen resim sinyali monitör ve DVI portundan gönderilen resim

6
sinyaline göre kalitesizdir. Monitör ve DVI portları ndan bir saniyede çok yüksek yoğ
unlukta
bilgi gönderilmektedir. Bu sinyallerin iletilmesinde özel bir kablo kullanı
lmalı
dır.

Monitör ile ekran kartıarası nda kablo boyu uzadı kça monitörde oluşan görüntüde
problemler çı
kabilir. Bu nedenle kabloya çok dikkat edilmesi gerekmektedir.

DVI portu üzerinden resim bilgisi sı

kış
tı
rı şolarak gönderilir. Genelde plazma
lmı
TV’ lerde ve projeksiyon makinelerinde bulunan bu port aracı ğı
lı yla resim bilgisinin
bozulmadan, HDTV ve UXGA yayı n formatlarınıdestekleyen büyük ekranlısistemlere
aktarı
lmasısağlanmaktadır.

Soru: 100 Hz’ lik tazeleme frekansı nda çalış

an bir monitörün çözünürlüğ
ü 1024x768 olarak
ayarlanmış tı
r. Renk derinliğ i 16 bit olarak ayarlanan bu monitöre 1 saniye boyunca
gönderilecek olan resim bilgisi ne kadardır?

Cevap: Normal olarak bir monitör 60 Hz tazeleme frekansı nda çalış

ır. Normal ş artlarda 1
saniye içinde kaç resim oluş turulduğunu hesap edersek (tazeleme oranı /2 = 60/2=30 çerçeve
resim) sonuç olarak 30 resim çı kar. Yalnız soruda tazeleme frekansı100 olarak verilmiş tir. O
zaman bizim sistemde 1 saniyede 100/2= 50 resim oluş turulur. Bası
lan her resim 1024X768
pikselden oluş muş tur. Toplam nokta sayı sı(1024X768=786432) olarak bulunur. Her bir
nokta 16 bit bilgi ile ifade edildiğine göre 1 resim toplam 786432X16= 12582912 bit bilgi
içermektedir. Yalnı z 1 saniyede 50 resim oluş turulacağı ndan 1 saniye içinde gönderilecek
olan bilgi 12582912 bit X 50 = 629145600 bit olarak bulunur. Bu değ er 75 Mbyte olarak
bulunur.

Bu sonuçtan görüntüleme iş lemi için ne kadar video hafı zası

nın gerekli olduğu
açıkça görülmektedir. Ekran kartlarının hafı zalarıne kadar büyük olursa o kadar yüksek
çözünürlükte ve yüksek renk derinliğ inde resim elde edilebilmektedir. Yalnı z yüksek
yoğunlukta resimlerin yüksek tazeleme frekansları nda elde edilebilmesi, ekran kartı
nda
bulunan mikro denetleyicinin performansı na da bağ lı
dır.

Ödev 1: Bir monitör satılırken belirtilen özellikleri araştı

rı
nız. Bulduğ
unuz yeni özellikleri
ı
ya da anlaşlmayan ifadeleri raporlayıp sını ş
fta tartıı
nı z.

1.2. CRT (Katot Iş

ın Tüp) Monitörler

Katot ışı n tüplü monitörler dünyada en çok kullanılan monitör tipidir. Yavaşyavaş
yerini LCD monitörlere bı rakması na rağmen halen teknolojisinin geliş tirilmesi için
çalışmalar yapı lmaktadı r. Büyüklüğü monitör kasasıiçersinde bulunan görüntünün
oluşturulduğu tüpün yapı sı
ndan kaynaklanmaktadı r. Şekil 1.5’ te çeşitli CRT monitörler
gösterilmektedir.

7
 Şekil 1.5: CRT monitörler

1.2.1 CRT Monitörün Özellikleri ve Çalı

şma Prensibi

CRT monitörlerde görüntü, tüplerinde bulunan elektron tabancası ndan çı

kan elektron
huzmesi ile oluş turulmaktadı r. Elektron huzmesi gölge maskesinden geçerek istenilen rengi
oluşturmaktadı r. Tüp üzerinde nokta hangi renkte gösterilmek isteniyorsa bu noktaya huzme
gönderilir. Maskeden geçen huzme kı rmızı-yeş
il ve mavi renk veren alüminyumla kaplanmı ş
fosfor tabakası na çarptı rı
larak görüntü elde edilir. Renkler bu 3 rengin karı şımından
oluşmaktadı r. Şekil 1.6’ da CRT tüp gösterilmekte, ş ekil 1.7’ de ise CRT monitörün yapı sı
ve elemanlarıifade edilmiş tir.

Şekil 1.6: CRT tüp

8
 Şekil 1.7: CRT monitör yapı
sıve elemanları

Şekil 1.7’ yi incelediğ imizde 1 numaralıkı sım elektron tabancası dır. Buradan çıkan
elektronlar 2 numarada temsili olarak gösterilmiş tir. 2 numarada R G ve B olmak üzere 3
tane elektron tabancası ndan çı kan ışınlar renkli olarak ifade edilmiş tir. Normalde elektron
huzmesinde renk yoktur. Iş ınlar renkleri maskeden geçtikten sonra fosfor tabakası na
çarpınca oluş turmaktadı r. 2 ile 3 numaralıkı sı
mları n arasında kalan bakı r sargılar saptı
rma
bobinleridir. Bu bobinler birer elektromı knatı stı
r. Elektron huzmeleri bu bobinler sayesinde
yönlendirilerek tüm ekranı n taranmasısağlanmaktadı r. 3 numaralıkı sı m tüpe yüksek değerli
anot (+) voltajı n uygulandı ğıkı sı
mdı r. Elektron huzmesinin oluş turularak renk elde edilmesi,
bu yüksek potansiyel yardı mı yla gerçekleş tirilmektedir. 4 numaralıkı sım maskenin ve RGB
renk hücrelerinin bulunduğu kı sımdı r. Bu kı smıdaha ayrı ntı
lıincelersek 6 numaralı
maskenin arkası nda 5 numaralıRGB hücreleri bulunmaktadı r. Elektron huzmesi maskeden
geçerek ilgili renk hücrelerini parlatı r ve görüntü elde edilir. Maske sayesinde görüntü tüpün
ön kısmı nda belirir.

CRT monitörde görüntünün elde edilmesi çeş itli tarama yöntemleri ile
gerçekleştirilebilir. Temelde tüm ekran, gözün algılayamayacağ ış ekilde çok hızlıtaranır. Bu
hız gelişmişgörüntüleme sistemlerinde saniyede 80 kereye kadar yapı lmaktadı r. İ
nsan gözü
saniyede 25 kare resmi akı cıbir şekilde algılayabilmektedir. Eğ er ağır çekimde ekranı n
oluş umunu görebilme ş ansına sahip olsaydık, nokta vuruşlu bir yazı cıdan çıkan kâğı t nasıl
satır satı
r yazı ldıktan sonra sayfalar elde ediliyor ise bu ş ekilde ekrandaki resimlerin
oluş umunu gözlemlerdik. Bunun teorik olarak CRT tüplerde gerçekleş mesi olanaksı zdır.
Çünkü ilk nokta tarandı ktan sonra bu noktanı ğ
n parlaklıının gitmeden son noktanı n da

9
taranmasıgerekir. Hı zlıtarama ile akı
cıgörüntü elde edilmektedir. Fikir vermesi açı
sı
ndan
şekil 1.8’de tarama olayıifade edilmektedir.

a) Izgara tarama a) Geçmeli tarama

Şekil 1.8: Ekranı

n taranması

Tarama olayı, 3 elektron tabancası yla yapı

labileceği gibi tek tabanca ile de yapılabilir.
Hatta yeni nesil monitörlerde yüzey bağlantı lıelektron vericiler ile her nokta için sanki bir
elektron tabancasıkullanı lırmış çası
na monitörler üretilmektedir. Bu monitörlere SED
(Yüzey-İ letmeli Elektron Dağ ıtıcıEkran) [Surface-Conduction Electron-Emiter Display ]
monitör ismi verilmektedir. Şekil 1.9’ da CRT SED karş ı
laştırı
lmasıgösterilmektedir.

10
 Şekil 1.9: CRT SED karş
ılaş
tırı
lması

Ödev 2: CRT monitörlerde gerçekleş en tarama olayı nıve tarama çeş itlerini
inceleyiniz. Daha sonra edindiğini bilgilerle bir CRT monitörün karş ısına geçip parmağı nı zı
tüp ekranı nda gezdirerek tarama iş leminin nasıl gerçekleş
tiğ
ini gösteriniz. Tarama çeş itleri
ile ilgili edindiğiniz bilgileri raporlayıp sı
nıfa sununuz.

1.2.2. CRT Monitörün Çalı

ştı
rılmasıve Ayarlanması

CRT monitörlerin uygun bir ş

ekilde çalıştı
rı
lmasıiçin ilk önce monitör bağlantı sının
yapılmasıgerekmektedir. Daha sonra AC ş r. Şekil 1.9
ebeke kablosu elektrik prizine bağlanı
da bağlantı
ları
n nası
l yapı ğ
ldııgösterilmektedir.

Şekil 1.10: CRT Monitör kablo bağlantı

ları

11
 Eğer monitör kablosu düzgün takılmamı ş sa monitör “ no signal - sinyal yok” uyarı
sı
verebilir. Monitör güç kablosu doğru takı lı
p açma kapama butonuna bası ldığı
nda kimi
zaman bir röle tı
klaması yla beraber yeş
il bir led yakılarak monitörün çalı ş
ır durumda olduğ u
belirtilir.

ş
Monitör çalıtı
rdı ktan ve bilgisayar iş
letim sistemini açtıktan sonra uygun yatay düş ey
ve renk ayarlamaları nı n yapı lmasıgerekebilir. CRT monitörlere her tazeleme oranı na göre
farklıbir ayar yapı lmasıgerekir. Bu ayarlamalar ayrıayrıCRT monitörün hafı za birimine
kaydedilir. Her CRT monitörün tuştakı mıkonsolu kullanı larak görüntü ayarlamaları
yapı lmaktadır. Burada esas bilinmesi gereken, ayar simgelerinin tüm monitörlerde standart
olması dı
r. Ayarlamaları n nası l yapı lacağı , monitör kullanı m kitapçı ğında açı kça
belirtilmektedir. Ayarlama simgelerinin belli baş lıolanlarışekil 1.11’ de gösterilmektedir.

Parlaklı
k ve Kontrast Yatay ve Düşey Yatay ve Düşey İ ş
çe Dıa Bükme/ Renk Seviye
Ayarlaması Kaydı rma Geniş letme/ Uzatma Ayarlamaları
Ayarlaması Kısaltma Ayarlamaları
Ayarlaması
Şekil 1.11: Monitör temel ayar simgeleri

OSD (On Screen Display) sayesinde monitör ayarlamalarıekranda çı kan görüntü

üzerinde yapı lı
r. Hangi özellik değiş tirilecekse (+ artı
rma) ve (- azaltma) düğ melerine
basılarak ilgili özellik seçilir ve yine (+) veya (-) düğ meleri kullanı
larak değiş
iklik yapı
lır.
Bu simgelerin haricinde her monitörün SETUP menüsü bulunmaktadı r. Bu kısımda dil
seçenekleri, OSD yapı sıgibi değ iş
iklikler yapı lı
r.

1.3. Monitör Standartları

Monitörlerin üretimi aş aması nda dikkat edilen birtakı

m standartlar bulunmaktadı
r.
Bu standartları n bazılarıevrensel nitelik taş ımakla beraber bazı larıise ülkelere özgü
standartlardı
r. Bu standartları lıolanlarıFCC, CE, MPRII, TCO95 standartları
n belli baş dı
r.

Bu standart, ürünün radyo iletiş ş

iminde zararlıolarak kabul edilen ve karımaya neden
olacak sinyallerin cihazdaki miktarı
nıbelirleyen standarttı
r.

12
 Bu standart; ürün güvenliği, gerilim dalgalanmaları
, enerji hattıharmonikleri,
elektromanyetik bağ ı
şıklı ş
k ve radyo frekans karıtırmasıgibi konularda belirleme yapan
standarttı
r.

Bu standart üretilen cihazı

n çevre ile uyumlu bir elektronik cihaz olduğunu belirleyen
standarttı
r.

ğı
EPA programıçerçevesinde ürünün az enerji tüketimi için tasarlandı nıbelirtir.

13
Yukarı
daki CRT monitörlerin her birinden bir çift bulunmaktadı
r. Teki bulun!
14
UYGULAMA
UYGULAMAFAALİYETİ
FAALİ
YETİ
İ
şlem Basamakları Öneriler
1)Evinizde veya okulunuzda bulunan bir  Elektrik bağlantı
sının olmadı ğından emin
bilgisayarı
n monitörünün güç kablosunu ve olunuz. Kablolarıçı karırken vidalıolup
monitör kablosunu çı
karı
nız. olmadı ğınıkontrol ediniz.

2)Monitör ve güç kablosunu sağlam bir  Eğ er monitör portu, yerine tam

şekilde tekrar bağ
layı nı
z. oturmuyorsa sakı
n zorlamayı n; ters
takmaya çalı şı
yor olabilirsiniz. Sakince
tekrar kontrol ederek takı nı
z. Daha sonra
konnektörün yanları nda bulunan vidaları
porta sı ş
kıtırı
nız.
3)Bilgisayarı çalı ştırı
nız. Monitörün tuş Yatay ve düş ey ayarlamalarıyaparken
takımını kullanarak yatay ve düş ey görüntüyü tam olarak ortalayı nız. Ayrıca
ayarlamalarıyapı nız. görüntüyü kenarlarda yamukluk
olmayacak bütün monitör ekranı na
şekilde yayınız.

4)Renk menüsüne girerek isteğ e göre  Gözleri yormayacak bir renk ayarı
na
parlaklık ve kontrast ayarlamasıile video getirmek gereklidir.
sinyal seviyesini ayarlayı
nız.

5)Monitörün kitapçı ğını açarak ilave

özelliklerini inceleyiniz. Monitörün OSD
menüsünün kullanı m dili kı
smı
nı bulunuz.

Öğretmenlerinizin ayrı
ca vereceği önerileri uygulama faaliyeti tablosuna not ediniz.

15
ÖLÇME
ÖLÇMEVE
VEDEĞ
DEĞERLENDİRME
RME1
ERLENDİ
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ
RME

Bu kısı
mda, birinci öğ renme faaliyetinde verilen bilgilerle ilgili düşünce gücünüzü
ölçecek sorular sorulacaktı r. Bazısoruları n cevapları nıhemen bulabilir, bazı ları
nı
cevaplamanız ise vakit alabilir. Bu bilinçle hareket ederek sorularıcevaplayı nız.

A-ÖLÇME SORULARI 1
Aş
ağı
da verilen sorular için uygun cevap seçeneğ
i iş
aretleyiniz.

1. Monitörlerle ilgili olarak verilen kavramlardan hangisi yanlı ş

tı
r?
A) 32 bit derinliğ indeki resim kalitesi, 16 bit derinliğ
inden azdı r.
B) Uygun olmayan tazeleme oranı titremeye neden olur.
C) 19 inçlik CRT ile LCD monitörün görünebilir alanı farklı
dır.
D) Dijital sinyali, analog sinyale çevirmek için DAC kullanı lı
r.

2. Yandaki ş
ekilde verilen konnektör hangi port içindir?

A) PS2 B) Monitör
C) Paralel D) DVI

3. ı
17 inç monitörün cm cinsinden boyu yaklaşk ne kadardı
r?
A) 37 B) 40
C) 43 D) 45

4. Piksel (nokta) kavramıverilen bilgilerden hangisi yanlı ştı

r?
A) RGB hücrelerinin birleş iminden oluş muştur.
B) Piksel aralığının az olması , monitörün kalitesini artı
rır.
C) 1 bit renk derinliğinde bir pikselde sadece 2 renk oluş turulur.
D) Monitörlerin içinde bulunan piksel sayı sı
nı n az olmasıkalitesini artı
rı
r.

5. CRT monitörde yeş il renk belli olmamaktadı ağı

r. Aş dakilerden hangisi bunun nedeni
olabilir?
A) Ekran kartı
nın hiç çalışmaması
B) Monitörün ayarını ş
n karıması
C) Monitör kablosunun tam olarak yerine oturmaması
D) Monitörde mavi rengin daha çok belirgin olması

6. Aşağıdakilerden hangisi CRT monitörlerin elemanları

ndan değildir?
A) Elektron Tabancası B) Maske
C) Saptırma bobinleri D) Tuner

16
7. Yandaki ş
ekilde hangi arabirim aracığ
lııyla Video sinyali
aktarma işlemi gerçekleş
tirilebilir?
A) S-Video portu B) Monitör VGA portu
C) Seri port D) USB portu

8. Aş
ağı
da rakamlarla belirtilen portları
n hangisi monitör bağ
lantı
sıiçindir?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5

9. I- Elektron huzmesi maskeden geçer.

II- DAC’ ta dijital bilgi analog sinyale çevrilir.
III- Analog sinyalden gelen bilgiye göre elektron yoğunluğu belirlenir
IV- fosfor tabakası na çarpan elektron huzmesi ekranda aydınlanmayısağ lar.
V- DAC’ lardan gelen sinyal monitöre gönderilir.

Yukarı daki bilgilerin doğru sı ş

ralanııhangisinde doğ
ru verilmiş tir?
A) I-II-III-IV-V B) I -III-IV-II- V
C) II-V-III-I-IV D) II-III-I-IV-V

10. CRT monitörlerde görüntünün elde edilmesi ile ilgili verilen bilgilerden hangisi
ş
yanlıtır.
A) Tarama İ şleminde elektrolar maskeden geçer.
B) Elektron tabancası
, yeşil kı
rmı zıve mavi renkte elektron sağlar.
C) Maske, görüntünün ekranda belirlenmesini sağlar.
D) Tazeleme oranıarttıkça, birim zamanda taranan resim sayı sıartar.

DEĞERLENDİ
RME
Cevaplarını zımodül sonunda bulunan cevap anahtarıile karş ılaştı
rınız. Unutmayı n
kendinizi deniyorsunuz. Eğer eksikliğini hissettiğiniz bir konu ile karş ı
laşırsanı
z bilgi
sayfaları
na tekrar dönebilirsiniz. Araş tı
rma yaparak, uygulama faaliyetlerini tekrar
gerçekleştirerek eksiklerinizi giderebilirsiniz. Ayrı
ca konu ilginizi çektiyse daha fazla bilgi
edinmek için araş tırma yapmanı z önerilir.
17
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2

AMAÇ
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2
Bu öğ ş
renme faaliyetinde LCD monitörlerin özelliklerini ve çalıma prensibini
öğ
reneceksiniz.

ARAŞ
TIRMA
şnoktası
Bir bilgisayar yetkili servisine ya da satı na giderek LCD monitörlerle ilgili
kataloglarıaraş tı
rınız. LCD monitörlerin CRT monitörlerden farkı nıbelirleyerek raporlayı
p,
sonuçlarısını ş
fta tartıınız.

2. LCD MONİ
TÖRLER
2.1. LCD (Likit Kristal Ekran) Monitörler
Aslında pek yabancıolmadı ğımı z LCD ekranlar hesap makinelerinde, cep telefonları
ekranlarında kullanılmaktadı r. Renkli olanları
nın tasarı
mı ndan sonra popüler hâle gelen LCD
monitörler CRT monitörlere nazaran enerji tasarrufu, inceliğ i ve zarif görüntüsü ile dikkat
çekmektedir. LCD monitörlerin fiyatıCRT monitörlere göre yüksek olması na karş ın, bu
monitörlerin daha çok üretilmesiyle fiyat farkızamanla ortadan kalkacaktı r. Teknolojisi
gitgide daha da güçlenen LCD monitörlerin, zamanla CRT monitörlerin yerini alacağ ı
düş ünülmektedir. Şekil 2.1’ de bir LCD monitör gösterilmektedir.

Şekil 2.1: LCD monitör

2.1.1. LCD Monitörün Özellikleri ve Çalı

şma Prensibi

LCD monitöre adı nıveren en büyük özellik, görüntünün elde edilmesinde büyük rol
oynayan sı vıkristal yapıdı r. Sı
vıkristal yapı daki bir madde ne katıne de sı vı
diyebileceğ
imiz bir durumda bulunur. Bu nedenle bu duruma sı
vıkristal durum denmektedir.

18
Sıvıkristalin bu özelliği sayesinde çok az enerji uygulayarak katıveya sı
vıduruma rahatlı
kla
geçirilebilir. Uygulanacak enerji sı
caklık, elektrik, bası
nç vs olabilir.

LCD monitörlerde normalde bükümlü nematik tip sı vıkristal kullanı lmaktadır. Bu

sı
vıkristal yapı
ya elektrik enerjisi uygulandı ğında bükümler açı lı
r ve kristal moleküler yapı
duruşaçısınıdeğiş larak, ı
tirir. Bu özellik kullanı şı
ğa sıvıkristal kanalın içinden yol verilir.

LCD monitörlerin her bir pikselinde sı vıkristal madde bulunmaktadı r. CRT

monitörlerde olduğ u gibi binlerce pikselden oluşmaktadı r. Her pikselde 3 adet renk hücresi
(RGB-alt piksel) bulunur. Bu monitörlerin satı r ve sütunlarında bulunan piksellerin her biri
elektrotlara bağ lı
dır. Elektrotlar aracı ğı
lı yla istenilen renk hücresine elektrik akı mı
gönderilerek görüntü elde edilir. Şekil 2.2’ de bir LCD piksel hücresinde görüntünün elde
edilişi gösterilmektedir.

Şekil 2.2: LCD’ de görüntü elde ediliş

i

19
 Şekil 2.2 incelendiğ inde ı şığın, polarizörlerin arasında bulunan sı vıkristal yapı nın
içinden geçtiğ i görünmektedir. Polarizörler, ı şı
ğıkutuplayan elemanlardı ı
r. Işk, polarizörler
yardı mı yla yatay (enine) veya düş ey (boyuna) olarak kutuplanabilir. Yatay kutuplanan ı şık
sadece yatay polarizörden geçer. Düş ey olarak kutuplanmı şışı k ise ancak ve ancak düş ey
polarizörden geçer. Yatay kutuplu ı ş
ık tayfıhiçbir ş ekilde düş ey polarizörden geçemez.
Tekrar ş ekli 2.2 incelenecek olursa ilk olarak yatay polarizörden geçen kutuplanmı şışı k, sıvı
kristal maddenin içerisine girer. Bükümlü kristal yapı1. polarizörde kutuplanmı şı ş ığın
normal ş artlarda 2. polarizörden geçebilmesi için tasarlanmı ştır. Bu şekilde ı şı
ğın geçiş i
sağ lanı r. Yalnı z elektrotlara enerji verildiğ
inde sı vıkristal yapıçözülür. Kutuplanmı şı ş ık 2.
polarizörden geçemez, çünkü sı vıkristal yapı ,ışığın geçmesi için gerekli olan çı kışpolarizör
açısı nıayarlayamamı ş r. Böylece ı
tı şı
k geçişi engellenir, bu nokta karanlık gözükür.

LCD monitörde resim gösterimi iş i aynıCRT’ de olduğ u gibi tarama iş lemi ile
gerçekleştirilmektedir. Yalnı
z LCD ekranlarda her pikselin bir adresi bulunmaktadı r.
Görüntülenecek piksellerin adresi belirlenir ve ilgili elektrotlarla kullanılarak resim elde
edilir. Ayrıca LCD panellerde kullanı lan floresan lamba aracı ğı
lı yla ekranın daha parlak
görünmesi sağ r. Şekil 2.3’te LCD tarama iş
lanı lemi ve kullanı lan floresan lamba
gösterilmektedir.

Şekil 2.3: LCD’de tarama iş

lemi ve kullanı
lan floresan lamba

LCD taramada ş u konu çok merak edilmektedir. Pikselleri adreslemeye yarayan

elektrotlar nası l yapılıyor da ekranda belirmeden tarama iş lemini gerçekleştiriyor? İ
ndium-
tin-oksit yardı mı yla kaplanmı şcam yüzeyler iletken hâlini almaktadı r. Bu yüzeyler bu
malzeme ile kaplandı ğında hiçbir şekilde yüzeyin ş ğı
effaflı nda bir değiş
iklik olmamaktadı r.
LCD ekranlarda kullanı lan iki adet indium-tin-oksit kaplanmı şcamı n arasına yerleştirilen
sı vıkristal yapıile görüntü sağlanmaktadı r. 1. camda satırlarıtaramak için gereken adres
hatlarıyapı lırken, diğ er camda sütunlarıtaramak için gerekli olan adres hatlarıyapı larak
elektrotlar elde edilir.
CRT monitörlerde renklerin elde edilmesi pasif ve aktif matris sistem olmak üzere iki
ş ekilde yapı lmaktadı r. Pasif matris sistemde; renklerin elde edilmesinde hangi hücreler
aydı nlatacaksa ilgili hücrelerin adres hatlarıtaranı r ve hücrelere uygulanan gerilime göre
20
renk yoğunluğ ş
u belirlenir. Pasif matris sistemin uygulanııbasit olması
na rağmen piksellerin
görüntüleme esnasında geciken cevap verme süresi yüzünden kalitesi düş üktür.

Aktif matris sisteminde ise TFT (Thin Film Transistor) denilen bir teknoloji
kullanılmaktadı r. LCD monitörün TFT katmanı nda binlerce transistör ve kondansatör
bulunmaktadı r. Her bir transistör saydam elektrodu sürmektedir. Kapasitör sayesinde yeni
tazeleme sinyali gelene kadar pikselin gerilimi korunur. Bu teknoloji sayesinde piksellerin
cevap verme süresi hı zlandırı
lmı şve görüntü kalitesi artı
rı
lmış r. Şekil 2.4’te bir TFT LCD
tı
monitör ekranıgösterilmektedir.

Şekil 2.4: TFT LCD ekran

LCD Monitörlerde her piksel 3 hücreye (alt piksele) bölünmüş tür. Piksel elektrotları
aracı ğ
lı ı
yla 3 ana rengin yoğ unluğ
u belirlenir ve istenilen renk oluş turulur. LCD
monitörlerin nokta aralı klarıCRT monitörlerinkine nazaran daha yüksektir. Bu LCD
monitörler için negatif bir özelliktir. Şekil 2.5’ te LCD ekranda alt piksel diziliş leri ve
renklerin gösterimi belirtilmiştir.

21
 DELTA MOZAİ
K ŞERİ
T

Şekil 2.6: LCD ekranda alt piksel görüntüleri ve renklerin gösterimi

Aktif matris sisteminde, ekranda renk elde edilmesi için kullanı lan transistörlerin
bozuk olması ndan dolayıekranda (bad pixel) adıverilen noktalar oluş maktadı r. Bu
noktaları n renkleri, sistem tarafı
ndan kontrol edilemediği zaman diğer noktalardan hemen
ayırt edilebilmektedir. Üretilen LCD monitörlerin %40 kötü noktalar yüzünden imalat hatalı
olarak iş aretlenmektedir. Bu nedenle LCD monitörlerin fiyatlarıüretim maliyeti yüzünden
yüksektir. Bu nedenle LCD monitörlerin ya da dizüstü bilgisayarlar ekranları nın alınmadan
önce kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu iş lem, tamamen siyah ve tamamen beyaz bir resim
ekran da gösterildikten sonra ekrana yaklaşı
larak gözle kontrolü gerçekleş
tirilebilir.

2.1.2. LCD Monitörün Çalı

ştı
rılmasıve Ayarlanması

LCD monitörlerin uygun bir ş ekilde çalı ştı

rı
lmasıiçin ilk önce monitör bağlantı sı
nı n
yapılması gerekmektedir. Monitör bağ lantısı iki ş ekilde yapı lı r. Eğer ekran kartı
destekliyorsa ve bağ lantınoktasıbulunuyorsa görüntü sinyalleri dijital olarak bilgisayardan
alı
nabilir. Dijital olarak alı
nan görüntü, normal analog görüntüye göre daha sağ lı
klısonuç
vermektedir. Dijital görüntü DVI ara birimi aracı ğ
lııyla gerçekleş tirilir. Eğer DVI portu
bulunuyorsa analog sinyal için normal monitör konnektörü kullanı r. Daha sonra AC ş
lı ebeke
kablosu elektrik prizine bağlanır. Şekil 2.7’ de bağlantı
ların nası
l yapıldı ğ ıgösterilmektedir.

22
 Şekil 2.7: LCD monitör kablo bağlantı
ları

Eğer monitör kablosu düzgün takı lmamı şsa monitör “ no signal-sinyal yok” uyarısı
verebilir. Monitör güç kablosu doğru takılı
p açma kapama butonuna bası ldığında yeş
il bir
led yakı ş
larak monitörün çalıı
r durumda olduğu belirtilir.

CRT monitörlerde olduğ u gibi monitörü çalıştı

rdıktan ve bilgisayar işletim sistemini
açtıktan sonra uygun yatay düş ey ve renk ayarlamaları nı
n yapı lmasıgerekebilir. LCD
monitörler için en uygun çözünürlük ayarlamasıkullanı m kitapçı kları
nda belirtilmektedir.
Uygun olmayan çözünürlük ayarlaması nda harflerin ve ikonların hafifçe bulandı ğ ıgörülür.
Desteklenmeyen yüksek çözünürlükler her monitörde olduğ u gibi LCD monitörde de
gösterilemez. Her LCD monitörün tuştakı mıkonsolu kullanı larak görüntü ayarlamaları
yapı lmaktadır. Burada esas bilinmesi gereken ayar simgelerinin tüm monitörlerde standart
olması dı
r. Ayarlamaları n nası l yapı lacağı, monitör kullanı m kitapçı ğında açı kça
belirtilmektedir.

BazıLCD monitörlerin TV olarak kullanı labilmesi için video, S-Video ve tuner

giriş
leri bulunmaktadır. Bu girişler kullanı
larak video, kamera uydu alıcısıgibi cihazlardan
görüntü aktarımıgerçekleştirilebilir.

23
 Bu LCD monitörlerin içlerinden sadece bir tipten 2 adet var. Bakalı
m
bulabilecek misiniz?
24
UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ
İ
şlem Basamakları Öneriler
1) Evinizde veya okulunuzda bulunan bir  Elektrik bağlantı
sının olmadı ğından emin
bilgisayarı
n LCD monitörünün güç olunuz. Kablolarıçı karırken vidalıolup
kablosunu ve monitör kablosunu çı
karı
nı
z. olmadı ğınıkontrol ediniz.

2) Monitör ve güç kablosunu sağ lam bir  Eğ er monitör portu, yerine tam
şekilde tekrar bağ
layı nız. oturmuyorsa sakın zorlamayı n. Ters
takmaya çalı şı
yor olabilirsiniz. Sakince
tekrar kontrol ederek takınız. Daha sonra
konektörün yanları nda bulunan vidaları
porta sıkıştı
rı
nız.
3) Bilgisayarıçalı ş tırınız. Monitörün tuş Yatay ve düş ey ayarlamalarıyaparken
takımını kullanarak yatay ve düş ey görüntüyü tam olarak ortalayı nız. Ayrı
ca
ayarlamalarıyapı nız. görüntüyü kenarlarda yamukluk
olmayacak ş ekilde bütün monitör
ekranı na yayınız.
4) Renk menüsüne girerek isteğe göre  Gözleri yormayacak bir renk ayarı
na
parlaklık ve kontrast ayarlamasıile video getirmek gereklidir.
sinyal seviyesini ayarlayı
nız.

5) Monitörün kitapçı ğını açarak ilave 

özelliklerini inceleyiniz. Monitörün OSD
menüsünün kullanı m dili kısmı
nıbulunuz.

6) Eğer dijital olarak görüntü bağ sı Dijital bağ

lantı lantıiçin iş
letim sisteminde bir
yapma ş ansını
z varsa; analog monitör ayar yapı lması gerekiyor mu? LCD
bağlantısını söküp dijital görüntü için monitörün kullanım kitapçığ ına bakı
nız.
gerekli olan DVI kablosunu bağ
layı
nız.

Öğ
retmenlerinizin ayrı
ca vereceğ
i önerileri uygulama faaliyeti tablosuna not ediniz.

25
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ
RME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu kısımda, ikinci öğrenme faaliyetinde verilen bilgilerle ilgili düş ünce gücünüzü
ölçecek sorular sorulacaktı r. Bazısoruları n cevapları nıhemen bulabilir, bazı ları
nı
cevaplamanız ise vakit alabilir. Bu bilinçle hareket ederek sorularıcevaplayı
nız.
A-ÖLÇME SORULARI 2
Aşağı
da verilen sorular için uygun cevap seçeneği iş
aretleyiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi piksellerin ekranda dizilişyöntemlerinden değ

ildir?
A) Delta
B) Mozaik
C) Şerit
D) Daire

2. LCD monitörlerle ilgili aşağıda verilen şıklardan hangisi doğ rudur?

A) Görüntü, elektron tabancasıkullanı larak elde edilir.
B) 17 İ
nç crt monitörün görünebilir alanı 17 inç lcd’ den fazladır.
C) Fiyat olarak crt monitörlerden ucuzdur.
D) Sıvıkristal malzeme ile ekran noktalarıelde edilir.

3. LCD Ekranlarda üretim hatası sonucu oluş

an noktalara ne ad verilir?
A) Nokta aralığı(Dot Pitch)
B) Renk derinliği (Bit Depth)
C) Ölü nokta (Bad Pixel)
D) Tazeleme oranı(Refresh Rate)

4. 1024X768 çözünürlükte en ideal görüntüyü veren yalnı

z 1280X1024 çözünürlüğe
kadar destekleyen bir LCD monitörde aşağı
daki çözünürlüklerin hangisinde en iyi
görüntü elde edilir?
A) 1024X768
B) 640X480
C) 800X600
D) 1280X1024

5. Floresan lambasıbozulmuşbir LCD monitörle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi

doğrudur?
A) Monitörün tuştakı mıçalı ş
maz.
B) Monitör sinyal yok uyarısıverir.
C) Monitör çalış
ır, yalnı
z görüntü belli olmaz.
D) Resim görüntüsü sadece gündüz görünür.

DEĞERLENDİ
RME
Cevapları nı ı
zımodül sonunda bulunan cevap anahtarıile karşlaş
tı
rı
nız. Unutmayı
n
kendinizi deniyorsunuz.

26
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–3

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–3
AMAÇ
Bu öğrenme faaliyetinde HD ve UXGA gibi kaliteli görüntü formatlarıile birlikte
anılan ve yüksek görüntü kalitesiyle ortaya çı
kan plazma monitörlerin özelliklerini ve
çalışma prensibini öğreneceksiniz.

ARAŞ
TIRMA

Plazma monitörler neden geniş(wide) yapı

da üretilmektedir? Araş
tı
rı
nız.

3. PLAZMA MONİ
TÖRLER
3.1. Plazma Monitörler
Plazma monitörler, görüntü kalitesiyle diğ er monitörlerden ayrı
lan yeni nesil geliş
miş
bir görüntüleme aygı tıdır. Bu monitörler sadece bilgisayara bağlanmak için üretilmeyip,
ayrı ca TV yayı nlarınıve yüksek yoğ unluklu resim bilgisi içeren sayı sal yayı nlarıda
görüntüleyebilmesi için tasarlanmı ştır. CRT ve LCD monitörlere göre fiyatıbir hayli yüksek
olan bu monitörler, kiş isel kullanı m için uygun değ ildir. Plazma monitörler, ev sinema
sistemleri ve organizasyonlar için sunu gösterimine yönelik üretilmektedir. Çözünürlük
(örneğ in:1366X768), parlaklı k (örneğin:1200cd/m2 ) ve kontrast (örneğin: 3000:1) oranları na
göre kalitesi belirlenen plazma monitörlerin, parlak resim görüntüsüyle ve pastel renklerin
daha iyi gösterilmesinden dolayı diğer görüntüleme aygı tları
ndan rahatlı kla
ayrı labilmektedir. Şekil 3.1’de bir plazma monitör gösterilmektedir.

Şekil 3.1: Plazma ekran

27
3.1.1. Plazma Monitörün Özellikleri ve Çalı
şma Prensibi

Plazma monitörler aynıLCD monitörlerde olduğ u gibi piksellerden ve R-G-B

hücrelerinden (alt piksellerinde) oluş maktadır. Yalnız hücrelerde likit kristal yapıyerine
plazma ortam kullanı lmaktadı r. Plazma, maddenin iyonize edilmişgaz hâlidir. Madde
normalde gaz hâlindeyken, eş it miktarda protona (+ değerlikli) ve elektrona (- değerlikli)
sahiptir. Plazma durumunda ise bu denge bozulur ve elektrikle yüklenmişatomlar gaz
içerisinde gezmeye baş lar. Floresan lamba tüpünün içindeki durum plazma ortama örnek
olarak verilebilir.

Plazma ortamı ndan elektrik akı mıgeçtiğ i sürece negatif yüklü parçacı klar pozitif
yüklü bölgelere, pozitif yüklü parçacı klar negatif yüklü bölgelere devamlıhareket eder. Bu
esnada gezen bu parçacı klar birbirlerine çarpar. Parçacıkları ş
n çarpımasısonucu iyonlarda
bulunan elektronlar bir üst enerji seviyesine geçer. Eski enerji seviyesine dönerken enerjisini
ışık olarak boş altı
r. Plazma ortamı n bu özelliği kullanı larak plazma monitörlerde görüntü
elde edilir. Şekil 3.2’ de plazma ortamı nda ış
ığın oluşumu gösterilmektedir.

Şekil 3.2: Plazma ortamda ı

şı
ğın oluş
umu

Plazma ekranda resim, diğer monitörlerde olduğu gibi tarama iş lemi ile oluş
turulur.
Her pikselin ve alt pikselin LCD monitörde olduğ u gibi bir adresi bulunmaktadı r.
Aydı nlatılmak istenen piksele elektrik enerjisi verilerek plazma ortamdan ı şı
ğın çıkması
sağlanır. Pikselleri oluş ş
turan RGB hücrelerinin içi fosfor ile kaplanmıtı
r. Bu sayede plazma
28
ortamdan çı kan morötesi dalga boyundaki gözle görünmeyen ı şık (foton tanecikleri) fosfor
tabakasına çarptı
rılarak görünür ı
şık elde dilir. Renk hücrelerine gönderilen akım darbelerine
göre ışı
k yoğ unluğ r ve renkler plazma ekranda belirlenir. Şekil 3.3‘te plazma
u ayarlanı
ekranda görüntünün elde edilmesi gösterilmektedir.

Şekil 3.3: Plazma ekranda görüntü elde edilmesi

Şekil 3.3 incelendiğinde 1. kısımda bir hücre (alt piksel) gösterilmektedir. Daha sonra
bu alt piksele 2. aş
amada adres ve ekran elektrotlarıaracı lığıyla elektrik darbesi gönderiliyor.
3.kısımda plazma ortamdan çı kan UV (morötesi) ı şı
k fosfor tabakası na çarpıyor. 4. kı
sı mda
fosfor tabakası na çarpan UV ı şı
k, görünür ışı
k olarak 5. kısımda hücreden dı şarıçıkıyor. Bu
işlem, bilgisayar ekran kartı ndan gelen tarama ve renk bilgisine göre bütün piksel ve alt
piksellere uygulanarak ekranda görüntü CRT monitörlerde olduğ u gibi satır ve sütun adres
hatlarının taranmasıile oluş turulmaktadır.

LCD monitörlerde olduğ u gibi plazma monitörlerde de ölü nokta olma olasığ
lıı
yüksektir. Bu nedenle bu monitörler alı
nmadan önce mutlaka kontrol edilmelidir.

29
3.1.2. Plazma Monitörün Çalı
ştı
rılmasıve Ayarlanması

Plazma monitörlerinin bağ

lantıkısımlarıincelendiğinde çok amaçlıolarak tasarlandığı
hemen görülmektedir. Hem analog hem dijital görüntü aktarı mıiçin bağlantıyuvaları
bulunan plazma monitörlerin Şekil 3.4’ de bağ lantıkonektörleri gösterilmektedir. Şebeke
güç bağ sıbilgisayar güç kaynağıara kablosuyla yapı
lantı lmaktadır. Akı m kaçakları ndan
dolayıçarpı lmalarıengellemek ve cihazı n bozulması nıönlemek için plazma monitörün
topraklıprize takı
lmasıçok önemlidir.

Şekil 3.4: Plazma monitör bağlantıkonnektörleri

1 numara ile gösterilen kı sımda analog ve dijital bilgisayar görüntü bağlantı sı

yapılmaktadı r. Şekil 3.5’ te bilgisayar monitör ve ses bağ lantılarıgösterilmektedir. Ayrıca
monitörün iş letim sisteminden kontrol edilebilmesi ya da uzaktan ayarlamaları nın
yapılabilmesi için RS-232C seri haberleş me birimi bulunabilir. Plazma monitörlerde bulunan
video ve S video ara birimleri DVD-ROM, CD-ROM, DVBS, DVBT, kamera gibi
cihazlardan görüntü aktarı lmasıiçin kullanı lmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken
konnektörün yanı nda IN yazı yorsa sinyal GİRİ Şİolarak kullanı ğ
ldı ı
nı, eğ
er OUT yazı yorsa
sinyal ÇIKIŞ’ ıiçin kullanı lmasıgerektiğ inin bilinmesidir. Karı şı ğa meydan vermemek
klı
için kablo bağ lantısıyapı lı
rken monitörün kullanı m kılavuzuna bakı lmasında her zaman
fayda vardır.

SCART bağ lantı

larıüzerinden video ve ses sinyali alma gönderme iş
lemleri
yapılmaktadı r. SCART bağ lantı
ları
nın çok sayı
da olmasıDVD-ROM, uydu alı cı
sıgibi
cihazları
n rahatlıkla bağlanmasıiçindir.

30
Şeki3.5: Plazma monitör kablo bağlantı
ları

31
Yukarı
daki plazma monitörlerinden sizin ilginizi çeken hangisidir? Sı
nı
f olarak en
çok dikkat çeken plazma monitörü belirleyiniz.

32
UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
NOT: Bu öğ renme faaliyetinde gerekli olan plazma monitörü imkânlar ölçüsünde
bulamı yorsanız plazma monitör bulunan yetkili bir servise giderek monitörün montajıile
ilgili fotoğraflarla destekli bir rapor hazı
rlayı
nız.
İ
şlem Basamakları Öneriler
1)Evinizde veya okulunuzda bulunan bir  Elektrik bağlantı
sının olmadı ğından emin
bilgisayarı
n plazma monitörünün güç olunuz. Kablolarıçı karırken vidalıolup
kablosunu ve monitör kablosunu çı
karı
nı
z. olmadı ğınıkontrol ediniz.

2)Monitör ve güç kablosunu sağlam bir  Eğ er monitör portu, yerine tam

şekilde tekrar bağlayınız. oturmuyorsa sakı
n zorlamayı n. Ters
takmaya çalı şı
yor olabilirsiniz. Sakince
tekrar kontrol ederek takını z. Daha sonra
konnektörün yanları nda bulunan vidaları
porta sı ş
kıtırı
nız.
3)Bilgisayarıçalı ştı
rı z. Plazma monitörü  PC konumuna geçiş
nı i plazma monitörün
PC konumuna getiriniz. kumandası nı kullanarak ses/video
kaynağı (AV) tuşuna basarak
seçin.Plazma monitörün kitapçığı
nı
kullanmanı z faydalıolacaktı r.
4)Renk menüsüne girerek isteğ e göre  Gözleri yormayacak bir renk ayarı na
parlaklık ve kontrast ayarlamasıile video getirmeniz faydalıolacaktı r.
sinyal seviyesini ayarlayı nı
z.

5)Monitörün kitapçı ğını açarak ilave

özelliklerini inceleyiniz. Monitörün OSD
menüsünün kullanı m dili kı
smı
nı bulunuz.

6) Eğer dijital olarak görüntü bağ sı Dijital bağ

lantı lantıiçin iş
letim sisteminde bir
yapma ş ansını
z varsa; analog monitör ayar yapı lmasıgerekiyor mu? Plazma
bağlantısını söküp dijital görüntü için monitörün kullanım kitapçığ ına bakı
nız.
gerekli olan DVI kablosunu bağ
layı
nız.

Öğretmenlerinizin ayrı
ca vereceği önerileri uygulama faaliyeti tablosuna not ediniz.

Plazma ortamı
33
ÖLÇME
ÖLÇMEVE
VEDEĞ
DEĞERLENDİRME
ERLENDİ
RME

Bu kısı
mda üçüncü, öğ renme faaliyetinde verilen bilgilerle ilgili düşünce gücünüzü
ölçecek sorular sorulacaktı r. Bazısoruları n cevapları nıhemen bulabilir, bazı ları
nı
cevaplamanız ise vakit alabilir. Bu bilinçle hareket ederek sorularıcevaplayı nı
z.

A-ÖLÇME SORULARI 3

Aş ı
ağda verilen sorular için uygun cevap seçeneği iş
aretleyiniz.
1. Plazma monitörlerdeki görüntünün kalitesi hangi özelliğ ine bağ
lı
dır?
A) Ekranı nın büyük olması na
B) Çok elektrik harcaması na
C) Kontrast ve parlaklı k oranı
D) Çok ince yapı da olması na

2. Plazma monitörlerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

A) Satır ve sütun piksel sayı sıazdı r.
B) Pikseller bir tane alt pikselden oluşur.
C) Sayı sal görüntü sinyallerini çözümleyemez.
D) Yüksek yoğunluklu görüntü desteğ i bulunur.

3. ş
Plazma monitörlerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi yanlıtı
r?
A) DVI portu bulunur.
B) AGP portu bulunur.
C) Video portu bulunur.
D) Audio portu bulunur.

4. Plazma monitörlerde bulunan seri portun kullanı m durumu hangi ş

ıkta doğ
ru
verilmiştir?
A) İnternete bağlanmak için
B) Uydu alı cısı
na bağlanmak için
C) Ayarları nıbaşka bir donanı m kullanarak yapmak için
D) Bilgisayar ekran kartı na olan bağlantı
yısağlamak için

5. Aşağıdaki konektörlerin hangisinden sayı

sal bilgi gönderilir?
A) PC DVI konnektörü
B) PC Audio konnektörü
C) PC Video konnektörü
D) PC Monitör konnektörü

DEĞERLENDİ
RME

Cevapları nı ı
zımodül sonunda bulunan cevap anahtarıile karşlaş
tı
rı
nız. Unutmayı
n
kendinizi deniyorsunuz.

34
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–4

AMAÇ
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-4

Bu öğrenme, faaliyetinde ı şığın yansı

ma özelliği kullanı
larak çok büyük görüntü
elde edilen projeksiyon makinesini tanı yacaksı
nız. Ayrı ş
ca projeksiyon monitörlerin çalıma
prensipleri hakkında da bilgi edineceksiniz.

ARAŞTIRMA
Projeksiyon makinesi ile projeksiyon monitör (TV) arası
ndaki farkı
araş
tı
rı
nız. Sonuçları
nısı
nı ı
fta paylaşnı
z.

4. PROJEKSİYON MAKİNESİVE
PROJEKSİ YON MONİTÖRLER
4.1. Projeksiyon Makineleri ve Projeksiyon Monitörler
Genellikle okullarda ve ş irketlerde sunum için kullanılan projeksiyon makinesi; ış ı
ğın
yansı ma özelliğ inden faydalanarak icat edilmiş , çok büyük görüntü elde etmeye yarayan
görüntüleme aygı tlarıdı
r. Bu makineler, görüntülemenin yapı lacağ ıuygun bir zemine
çevrilerek istenilen büyüklüğe göre pozisyon ayarıyapı lıp görüntü oluş turulur. Projeksiyon
makinesinin en büyük dezavantajı görüntüleme yapı lacak yerin karanlı k olması
gerekmektedir. Ayrı ca yansı tmanı n yapı lacağıyüzeyin açı k bir renk olmasıgerekir. Bu
nedenle yansı tı
lmı ş görüntünün iyi oluş masıiçin özel perdeler imal edilmektedir.
Projeksiyon makinelerin bir türevi olan projeksiyon monitörlerde de görüntü ayn ış ekilde
elde edilmektedir. Yalnı z projeksiyon monitörlerde yansı tma iş lemi, monitör kasası nın
arkasından yapı lmaktadı r. Bu monitörlerin etkili bir ş ekilde seyredilebilmesi için uygun
duruşaçı sından izlenmesi ve ekranı na direk ı şık vurmamasıgerekir. Büyük ekran
boyutlarında, yüksek çözünürlükte üretilen projeksiyon monitörler HDTV yayı n formatını
destekleyebileceği gibi bilgisayarlar için analog RGB monitör bağ lantısı
nıda bulundurabilir.

Şekil 4.1: a) Projeksiyon makinesi b) Projeksiyon monitör

35
4.1.1. Projeksiyon Makine ve Monitörlerinin Özellikleri ve Çalı
şma Prensibi

Görüntüleme teknolojilerindeki geliş melerin paralelinde yansı tma (projeksiyon) iş

lemi
ile görüntü oluş turmak için çeş itli yöntemler geliş tirilmiştir. İ
letimli (transmissive) ve
yansıtmalı(reflective) olarak iki çeş it olan projeksiyon iş lemi, günümüzde yansı tmalıolarak
gerçekleştirilmektedir.

İ
letimli sistemde CRT veya LCD monitör kullanı lmaktadı r. CRT kullanı
lan iletmeli
sistemde yaklaş ık 9 inçlik parlak ekranlıufak bir CRT monitör kullanı lmaktadı r. Bu
monitörün görüntüsü lens yardı mıyla büyütülerek yansı
tır. İ
lı letimli CRT sistemi iki ş
ekilde
yapı lmaktadır:

 Tek renk CRT monitör kullanı lı

r. Bu monitörde yeş il-kı
rmızıya da mavi renkte
görüntü elde edilir. Eğ er bu monitörden 3 tane konup yansı tı
lan görüntüler bir
noktada odaklanı rsa görüntü renkli olarak ortaya çıkar.
 Sadece siyah beyaz bir CRT monitör kullanı lı
r. Bu monitörün önünde teker
şeklinde bir RGB filtresi bulunur. Renk bilgisi ile senkronize edilen bu RGB
disk filtresi dönerek piksellerin renkli olarak yansı tılması
nısağlar. Bu sayede
görüntü renkli olarak oluş ur.

CRT kullanı larak oluş

turulan iletmeli sistemde kullanı lan monitörlerin ve disk
filtresinin ağı ğ
rlı ınedeniyle makine veya monitörler çok ağ ı
r olmaktadı r. Ayrı
ca
çözünürlükleri iyi olmayan CRT sistemli projeksiyonlar hantaldı
r.

İletimli LCD monitör sisteminde ise floresan lamba yerine güçlü bir halojen lamba
kullanı
lmaktadı r. Tepegözlerde de kullanı lan halojen lambalar çok güçlü ış ı
k verdiklerinden
dolayıbu sistemde kullanı lmaktadı r. LCD hücrelerden geçen güçlü ı ş
ık bir lens aracı ğ
lııyla
büyütülerek yansı tı
lı
r. Bu sistemin görüntü kalitesi CRT’ lere göre daha iyi olmakla beraber
daha da incedir. Şekil 4.2 ’ de iletimli sistemde görüntünün CRT tüpte üretilerek ya da LCD
ortamdan geçerek oluş turulmasıifade edilmektedir. İ letmeli sisteme cephe (front) sistemi de
denmektedir.

Şekil 4.2: İ
letmeli –cephe (transmissive-front) sistem

36
 Yansı tmalısistemde ise ı ş
ık küçük bir çipe çarparak ş ekil aldı ktan sonra lens
yardı mı yla görüntü büyütülerek yansı
tı lmaktadı ı
r. Işk kaynağı
nınş ekillendirilmesinde çeş
itli
yöntemler kullanı lmaktadır. Bunlar mikro-elektromekanik sistemler ve silikon tabanlısıvı
kristal sistem olmak üzere ikiye ayrı
lı
r:

Mikro-ElektroMekanik Sistemler (MEMS);

Sayı sal aynalıcihaz veya sayı sal ı

şık işleme (DMD-DLP [Digital Micro Device] -
[Digital Light Processing] ) olarak adlandı rı
lan bu teknikte, bir çip aracığı
lı yla görüntü elde
edilmektedir. Bu sistemin kullanı ldığıprojeksiyon makinelerinde ve monitörlerde geleneksel
sistemlere göre daha kaliteli görüntü elde edilmektedir. Binlerce minik aynanı n elektrostatik
mı knatıslanma ile açı sıdeğiştirilerek ışığı
n yansı tı ğ
ldııbu sistemlerde kullanı lan DMD çipi
Şekil 4.3’ te gösterilmektedir.

Şekil 4.3: DMD çipi ve açı

sıdeğiş
ebilen mikro aynalar

DLP’ li sistemlerde görüntü elde edilirken kaynaktan gelen ı ş

ık bir prizmadan ya da
renk filtre diskinden geçer. Daha sonra DMD çipine çarpan ı şı
k bu çipin üzerinde bulunan
aynalar aracı ğ
lı ı
yla yansıtı
lır. Mikro boyutlarda olan bu aynalar 100 ile 120 arası
nda eğimini
değiştirme özelliğ ine sahiptir. Bu özelliği sayesinde DMD üzerinden ı şık yansı
tı
lır. Mikro
boyutlu yüzeyde gerçekleş en bu iş lemin çeş itli yöntemlerle iş leyişi Şekil 4.3’te
gösterilmektedir.

a) Iş
ık prizmalısistem

37
 b) Renk filtre diskli sistem c) Sinema sitemi
Şekil 4.4: DMD sistemlerinde görüntü elde ediliş
i

Bir diğer mikro-elektromekanik sistem ise ı zgara ışı

k vanaları(GLV-Grating Light
Valve) adı verilen sistemdir. Bu sitemde silikon üzerine aralı klı olarak ş eritler
yerleştirilmiş tir. Silikon yapıya gerilim uygulandı ğında üzerindeki ş eritler aşağıdoğ ru
yaklaş maya baş lar. Bu yaklaşma esnası nda gönderilen ı şık, ızgaralar arası ndan geçerek
şekillendirilir. Bir yapıdüş ey olarak ayarlanmı ş1080 nokta uzunluğundadı r. Kırmızı
, mavi
ve yeş il renk lazerlerden gönderilen ışık işlenerek görüntü elde edilir. Şekil 4.5’te GLV çipi
gösterilmektedir.

Şekil 4.5: GLV yapı

sı

Bir diğer yansıtmalıprojeksiyon teknolojisi olarak bilinen silikon üzerinde sıvıkristal

LCoS (Liquid Crystal on Silicon) yapıLCD ekranlarda kullanı lan teknolojiden farklıolarak
sı
vıkristal madde iki cam levha arası
nda değil de silikon üzerine kaplanarak yerleştirilmiştir.
38
Görüntüyü oluş turan elektron devre de çipin içine gömülmüş ı
tür. Işk polarizörleri ise ı
şı
ğı
n
girişhattı
na ve çıkışhattına yerleş tir. Şekil 4.6’ da LCoS çipi gösterilmektedir.
tirilmiş

Şekil 4.5: LCOS çipi

LCoS teknolojisi yapı sıgereği görüntü oluş turulurken hem iletmeli hem de yansı tmalı
olarak kullanılabilmektedir. DLP sisteminde ise ı şı
k direk yansıtılmaktadı r. LCoS çipinde
bulunan hücrelerden içeri giren ı şı
k, hücrelerin altı nda bulunan yansı tı
cıyüzeyden
yansıtılmaktadır. Bu esnada LCoS hücreleri bir ı şı
k vanasıgibi davranmakta, böylece
aydınlık ve karanlık noktaların daha net olarak elde edilmesi sağlanmaktadı r. Şekil 4.6’ da
LCoS hücresi ve LCoS’ la ı ş ı
ğın iş
leniş
i gösterilmektedir.

Şekil 4.6: a) LCoS hücresi b) Iş

ığı
n LCoS’ larda iş
lenmesi

Yansı tmalı(Reflective) ya da Yan (Rear) projeksiyon teknolojileri olarak tarif edilen

MEMS, GLV ve LCoS, yeni nesil projeksiyon makineleri ve monitörlerinde
kullanılmaktadı r. Bu teknolojilerin kullanı ğ
ldıısistemlerde, yüksek yoğ unluklu kaliteli
resimlerin elde edilmesi mümkündür. Bu sistemde görüntünün yansı lmasıŞekil 4.7’ de
tı
gösterilmektedir.

Ödev 3: Monitör satan alı şverişmerkezlerine giderek CRT, LCD, plazma ve

projeksiyon monitörlerin görüntü kaliteleri hakkı nda sorular sorunuz. Daha sonra en çok
hangi monitörün talep edildiğini öğreniniz. Edindiğiniz bilgileri sı
nı ş
fta tartıarak, en kaliteli
monitörü ve fiyat performans oranına göre en ideal monitörü belirleyiniz.

39
 Şekil 4.7: Yansı
tmalı
-yan (reflective- rear) sistem

Projeksiyon makineleri ve monitörlerinin kalitesi aydı nlatma oranı , çözünürlük,

çerçeve tazeleme oranı , siyah renk seviyesi, kontrast oranı
, renk derinliğ
i, lamba gücü, lamba
kullanı m ömrü gibi kavramlara göre belirlenmektedir. Bu kavramlara bağlıoranları n
değ erleri arttı
kça projeksiyon makine ve monitörlerinin fiyatlarıda artmaktadı r.

4.1.2. Projeksiyon Makine ve Monitörlerinin Çalı

ştı
rılmasıve Ayarlanması
Diğer monitörlerde olduğ u gibi projeksiyon makine ve monitörleri de görüntü
aktarı
mıiçin standart veri yolu hatları na ve konnektör yapı ları
na sahiptir. Sadece bu
monitörlerde ayrıolarak 3 adet video bileş en (G-B-R compenent video) konnektörleri
mevcuttur. Bu konnektörlerden resim bilgisi 3 ayrı kanaldan gönderilmektedir.
Projeksiyonların bilgisayarlarla bağ lantı
sımevcut bağlantı lardan gerçekleş tirileceği gibi
video bileşen konnektörleri kullanı tirilebilir. Şekil 4.8’ de video bileş
larak da gerçekleş en
konnektörlerinin montajıgösterilmektedir.

Şekil 4.8: Projeksiyon video bileş

en bağlantı
sı
40
 Araştırma Sorusu: Aş ağıda bir projeksiyon monitörün konnektör bağ lantı
ları
gösterilmektedir. Soru iş areti ile gösterilen bölgelere hangi bağlantı
ları
n yapı
lacağını
bulunuz ve “?” işareti ile gösterilen yerlere yazı
nız.

Projeksiyon makinesi ve monitör sistemlerinde dikkat edilmesi gereken diğ er bir

husus, lambası nı n bakımı dır. Bu sistemlerde ı şık kaynağıolarak kullanı lan halojen
lambaları n bir ömrü vardı r. Bu lambaları n kullanım süreleri ve ideal görüntü için kalan
süreleri, cihazın ilgili OSD menüsüne girilerek görülebilir. Lamba değiş imi cihazların
kullanım kitapçı kları
na bakılarak uygun bir ş
ekilde gerçekleş
tirilebilir.

41
 Size göre en estetik görünen projeksiyon makinesini ve monitörünü seçiniz.
Ama şunu unutmayı n ki estetik görünüm, resim görüntü kalitesinin iyi olduğunun göstergesi
değ
ildir.

42
UYGULAMA
UYGULAMAFAALİYETİ
FAALİ
YETİ
İ
şlem Basamakları Öneriler
1) Okulunuzda bulunan projeksiyon  Elektrik bağlantı sının olmadı ğından emin
makinesi bağlı bir bilgisayarı n güç olunuz. Kablolarıçı karırken vidalıolup
kablosunu ve monitör kablosunu çı
karı
nı
z. olmadığ ı
nıkontrol ediniz.

2) Monitör ve güç kablosunu sağlam bir  Eğ er monitör portu, yerine tam

şekilde tekrar bağ layını
z. oturmuyorsa sakı n zorlamayı n. Ters
takmaya çalı şıyor olabilirsiniz. Sakince
tekrar kontrol ederek takı n. Daha sonra
konektörün yanları nda bulunan vidaları
porta sıkıştırı
nız.
3) Bilgisayarı çalı ş
tırı
nız. Projeksiyon  PC konumuna geçiş i projeksiyon
makinesinin görüntü kaynağ ını PC makineleri otomatik olarak yapabilir.
konumuna getiriniz. Ayrı ca makinenin tuşları
nı ve
kumandası nı kullanarak görüntü
kaynağı nı seçebilirsiniz. Projeksiyon
makinesinin kitapçı ğını kullanmanı z
faydalı olacaktır.
4) Makine üzerinden uygun görüntü ölçek  Projeksiyonun perdeye olan uzaklı ğ
ına ve
(zoom) ve odaklama (focus) ayarı nıyapı nız. ortamı n aydı nlı ğ ı
na göre ayarları nı
zı
Ayrı ca menü ayarları ndan parlaklık kontrast yapmanı z önerilir.
ve görüntü ayarları nıistenilen özelliklere
göre ayarlayı nız.

5) Projeksiyon makinesinin kitapçı ğını

açarak ilave özelliklerini inceleyiniz.
Monitörün OSD menüsünün kullanı m dili
kısmınıbulunuz.

6) Eğer dijital olarak görüntü bağ sı Dijital

lantı bağ lantı yaptı ktan sonra
yapma ş ansını
z varsa; analog monitör projeksiyon makinesini maksimum
bağlantısını söküp dijital görüntü için desteklenen çözünürlüğ e getirerek
gerekli olan DVI kablosunu bağ
layı
nız. görüntü kalitesine bakın. Analog monitör
kablosundan elde edilen görüntü ile
karşılaştı
rı
nız.
Öğretmenlerinizin ayrı
ca vereceği önerileri uygulama faaliyeti tablosuna not ediniz.

43
ÖLÇME
ÖLÇMEVE
VEDEĞ
DEĞERLENDİ
RME
ERLENDİRME
Bu kı
sımda, dördüncü öğ renme faaliyetinde verilen bilgilerle ilgili düş
ünce gücünüzü
ölçecek sorular sorulacaktı r. Bazısoruları n cevapları nıhemen bulabilir, bazı ları
nı
cevaplamanız ise vakit alabilir. Bu bilinçle hareket ederek sorularıcevaplayı nız.
A-ÖLÇME SORULARI
Aşağıda verilen sorular için uygun cevap seçeneği iş
aretleyiniz.
1. Aşağıdaki monitörlerin hangisinde ı şı
ğın yansıtı
lması ile görüntü elde edilir?
A) Plazma
B) CRT
C) LCD
D) Projeksiyon
2. Projeksiyon monitörü ile projeksiyon makinesi arası ndaki iliş
ki hangisinde doğ
ru
verilmiştir?
A) Projeksiyon makinesinde lamba kullanı lır;
projeksiyon monitöründe ise kullanılmaz.
B) Projeksiyon makinesinde yansı tma yapılı r;
projeksiyon monitöründe ise yansıtma yapı lmaz
C) Projeksiyon makinesinde görüntü perdeye yansı tı
lır;
projeksiyon monitöründe ise arkadan ekrana yansı tılır.
D) Projeksiyon makinesinde DLP kullanı lı
r;
projeksiyon monitöründe ise LCoS kullanı lır.

3. ş
DLP sistemi ile ilgili olarak hangisi yanlıtı
r?
A) Üretiminde sı vı kristal malzeme kullanılı
r.
B) Mikro boyutlardaki aynalar saniyede bin kere açı labilir.
C) Projeksiyon makine ve monitörlerinde kullanı labilir.
D) Projeksiyon monitörler büyük boyutlardadı r.
4. Projeksiyon makinelerinde ı
sı ağı
nmaya neden olan nesne aş daki ş
ıklardan hangisinde
verilmiştir?
A) İ şlemci
B) Halojen Lamba
C) Güç Kaynağ ı
D) Fan
5. Aş ağıdaki ortamlardan hangisi projeksiyon sistemlerinin görüntüsünün seyredilmesi
için uygundur?
A) Aydı nlık ortam
B) Nemli ortam
C) Sisli ortam
D) Karanlı k ortam

DEĞERLENDİ
RME
Cevapları nı ı
zımodül sonunda bulunan cevap anahtarıile karşlaş
tı
rı
nız. Unutmayı
n
kendinizi deniyorsunuz.

44
 MODÜL DEĞERLENDİ
RME
MODÜL DEĞERLENDİ
RME
YETERLİ
K ÖLÇME

Bu kısı
mda, modül içerisindeki öğ renme faaliyetlerinde öğrendiğiniz bilgilerle ilgili
düşünce gücünüzü ölçecek sorular sorulacaktı r. Bazısoruları n cevaplarınıhemen bulabilir,
bazılarınıcevaplamanı
z ise vakit alabilir. Bu bilinçle hareket ederek sorularıcevaplayınız.

A-ÖLÇME SORULARI
Aş
ağı
da verilen sorular için uygun cevap seçeneği iş
aretleyiniz.

1. Plazma TV’lerde de bulunan ve yüksek kalitede resim bilgisinin iş

lenmesini
ağı
sağlayan port aş dakilerden hangisidir?
A) VGA
B) S-Video
C) Video
D) DVI

2. Aşağ ı
daki monitörler ortak olan özelliklerine göre bir çift oluş
turmaktadı
r. Hangi çift
uygun verilmiş
tir?
A) Plazma-CRT
B) CRT-LCD
C) Plazma-LCD
D) CRT- projeksiyon

3. Piksel (nokta) kavramıverilen bilgilerden hangisi yanlı ş

tı r?
A) RGB hücrelerinin birleş iminden oluş muştur.
B) Piksel aralığının az olmasımonitörün kalitesini artı rı
r.
C) 1 bit renk derinliğinde bir pikselde sadece 2 renk oluşturulur.
D) Monitörlerin piksel sayı sının az olmasıkalitesini artı
rı r.

4. CRT monitörde yeş il renk belli olmamaktadır. Aş

ağı
dakilerden hangisi bunun nedeni
olabilir?
A) Ekran kartı
nı ş
n hiç çalı maması
B) Monitörün ayarının karışması
C) Monitör kablosunun tam olarak yerine oturmaması
D) Monitörde mavi rengin daha çok belirgin olması

5. Aşağ ıdakilerden hangisi piksellerin ekranda dizilişyöntemlerindendir?

A) Silindir
B) Delta
C) Halka
D) Daire

45
6. ş
Plazma monitörlerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi yanlıtı
r?
A) Satır ve sütun piksel sayı sıazdır.
B) Pikseller 3 tane alt pikselden oluş ur.
C) Sayı sal görüntü sinyallerini çözümler.
D) Yüksek yoğunluklu görüntü desteğ i bulunur.

7. Plazma ekranlarda üretim hatasısonucu oluş

an noktalara ne ad verilir?
A) Nokta aralığı(Dot Pitch)
B) Renk derinliği (Bit Depth)
C) Ölü nokta (Bad Pixel)
D) Tazeleme oranı(Refresh Rate)

8. Plazma monitörlerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

A) SCSI portu bulunur.
B) AGP portu bulunur.
C) Modem portu bulunur.
D) DVI portu bulunur.

9. I- Elektron huzmesi maskeden geçer.

II- DAC’ ta dijital bilgi analog sinyale çevrilir.
III- Analog sinyalden gelen bilgiye göre elektron yoğunluğ u belirlenir.
IV- Fosfor tabakası na çarpan elektron huzmesi ekranda aydınlanmayısağ lar.
V- DAC’lardan gelen sinyal monitöre gönderilir.

Yukarı
daki bilgilerin doğru sı ş
ralanııhangisinde doğ
ru verilmiş
tir?

A) I-II-III-IV-V
B) I -III-IV-II- V
C) II-V-III-I-IV
D) II-III-I-IV-V

10. ağı
LCD monitörlerle ilgili aş da verilen ş
ı ş
klardan hangisi yanlıtı
r?
A) Elektron tabancasıkullanılmaz.
B) 17 inç CRT monitörün görünebilir alanı17 inç LCD’ den azdı r.
C) Fiyat olarak CRT monitörlerden çok daha ucuzdur.
D) Sıvıkristal malzeme ile ekran noktalarıelde edilir.

11. ağı
Aş daki görüntüleme teknolojilerinden hangisi diğerlerine göre daha yenidir?
A) LCD
B) DLP
C) CRT
D) Projeksiyon

46
12. ağı
Aş dakilerden hangisi CRT monitör elemanı
dır?
A) Polarizör
B) Maske
C) Floresan lamba
D) Tuner

13. ağı
Projeksiyon makinelerinde soğutmayısağlayan nesne aş daki ş
ıklardan hangisinde
verilmiştir?
A) İşlemci
B) Halojen lamba
C) Güç kaynağı
D) Fan

14. Plazma monitörlerdeki görüntünün kalitesi hangi özelliğ

ine bağ
lı
dır?
A) Ekranının büyük olması na
B) Çok elektrik harcamasına
C) Kontrast ve parlaklı
k oranı
D) Çok İnce yapı da olmasına

15. ağı
Aş daki monitörlerden hangisi diğerlerinden ayrı
lı
r?
A) LCD
B) Plazma
C) CRT
D) SED

DEĞERLENDİ
RME

Cevapları
nızı modül sonunda bulunan cevap anahtarı ile ı
karşlaş
tı
rı
nız.
ğı
Anlayamadı nı
z konuları
tekrar etmenizde fayda olacaktı
r.

47
B-PERFORMANS TESTLERİ

PERFORMANS TESTİ

Modülün Adı
: Monitörler Modülü Modül Eğitiminin
Konu : Monitör Montajı Alanı
:
Süre : 10 dk Adıve Soyadı

AÇIKLAMA: Okulunuzda bulunan bir monitörün montajı nıgerçekleştiriniz.

Aş ağıda listelenen davranı şları
n her birinde öğrencide gözleyemedi iseniz (0), zayı
f
nitelikte gözlediyseniz (1), orta düzeyde gözlediyseniz (2) ve iyi nitelikte gözlediyseniz
(3) rakamı nın altındaki ilgili kutucuğ a X iş
areti koyunuz.
NOT: Bu performans testi CRT, LCD, plazma, projeksiyon makinesi ve projeksiyon
monitörü için ayrıayrıuygulanabilir.
DEĞER ÖLÇEĞİ
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Ça
rp 0 1 2 3
an
1 Bilgisayar kapatı
ldımı
? X2
Monitörün bağlantıkablosu, ekran kartı
na uygun olarak
2 X3
takı
ldımı?
3 Monitör elektrik besleme kablosu takı
ldımı
? X3
4 Monitör ve bilgisayar uygun bir ş ş
ekilde çalıtı
rı
ldımı
? X4
5 Monitörün parlaklı
k ve kontrast ayarıyapı
ldımı
? X4
Monitörde oluş an resmin ekrana tam olarak oturtulması
6 X4
sağlandımı ?
Monitörün OSD menüsündeki belli baş lıfonksiyonların X1
7
vazifeleri ifade edilebildi mi? 0

8 Monitör düzgün olarak kapatı ldımı

? X3

TOPLAM PUAN
DÜŞÜNCELER

DEĞERLENDİ
RME

Derecelendirme ölçeği listesindeki davranış

larısırasıyla uygulayabilmeniz gerekmektedir.
Hangi davranı ş
tan 0 ve 1 değ er ölçeğ
ini iş
aretlediyseniz, o konuyla ilgili faaliyeti tekrar
etmenizde fayda bulunmaktadı r.

48
 CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-1 CEVAP ANAHTARI
1 A
2 B
3 C
4 D
5 C
6 D
7 A
8 D
9 C
10 B

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-2 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 D
3 C
4 A
5 D

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-3 CEVAP ANAHTARI
1 C
2 D
3 B
4 C
5 A

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-4 CEVAP ANAHTARI

1 D
2 C
3 A
4 B
5 D

49
MODÜL DEĞERLENDİ
RME CEVAP ANAHTARI

1 D
2 C
3 C
4 C
5 B
6 A
7 C
8 D
9 C
10 C
11 B
12 B
13 D
14 C
15 C

50
 KAYNAKÇA

KAYNAKÇA
 AYDIN Serkan, Bilgisayara GirişDersi Ders Notları

 AYDIN Serkan, Görüntü Sistemleri Dersi Ders Notları

 WHITE Ron, How Computer Works 6th Edition, Indiana Polis, 2002

 www.google.com

 www.hepsiburada.com

 www.howstuffworks.com

 www.wikipedia.com

 www.ti.com

 www.dlp.com

51