You are on page 1of 451

НИЗАМИ ЭЯНЖЯВИ

ХОСРОВ ВЯ ШИРИН

Biography:(1141-1209)

Azǝrbayjan xalqının dünya ǝdǝbiyyatına bǝxş etdiyi, bǝşǝr


mǝdǝniyyǝti xǝzinǝsinin zǝnginlǝşdirmǝsinǝ vǝ onun inkişafına
mühüm tǝsir göstǝrmiş dahi sǝnǝtkarlardan biri dǝ XII ǝsrdǝ yazıb
yaratmış Nizami Gǝnjǝvidir. O, elǝ bir ölmǝz sǝnǝt nümunǝlǝri
yaratmışdır ki, onlar ǝsrlǝrin sınağından uğurla çıxmış, müxtǝlif
dillǝrǝ tǝrjümǝ olunaraq dünyanı dolaşmaqdadır. Onun ǝdǝbi irsi
dǝrin humanizmi, insanpǝrvǝrliyi vǝ demokratikliyi ilǝ fǝrqlǝnir.

İlyas Yusif oğlu Nizami Gǝnjǝvi 1141-ji ildǝ yurdumuzun ǝn


qǝdim mǝdǝniyyǝt mǝrkǝzi olan Gǝnjǝ şǝhǝrindǝ anadan olmuşdur.
Nizami şairin tǝxǝllüsü olub, nǝzm yazan mǝnasındadır.

Nizaminin yaşayıb yaratdığı zaman Azǝrbayjanda hakim qüvvǝ


Atabǝylǝri deyilǝn Eldǝnizlǝr idi. Bu dövrdǝ el sǝnǝti – zǝrgǝrlik,
xalçaçılıq, ipǝkçilik, memarlıq, musiqi vǝ s. geniş inkişaf etmişdi.
Şamaxı, Naxçıvan, Tǝbriz kimi şǝhǝrlǝr sürǝtlǝ böyüyüb,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 1


mǝşhurlaşmışdı. Azǝrbayjan Rusiya, Çin, Hindistan vǝ başqa
ölkǝlǝrlǝ mǝdǝni vǝ iqtisadi ǝlaqǝlǝrini genişlǝndirirdi.

Belǝ bir dövrdǝ boya-başa çatmış Nizami sadǝ adamları,


sǝnǝtkar vǝ alimlǝrin ǝhatǝsindǝ böyümüş, müstǝqil mütaliǝ yolu ilǝ
dünya mǝdǝniyyǝti ilǝ tanış olmuş, fǝlsǝfǝ, astronomiya, musiqi,
rǝssamlıq vǝ s. elmlǝrǝ yiyǝlǝnmişdir.

Gǝnj yaşlarında yazdığı lirik şerlǝri ilǝ ǝdǝbiyyata gǝlmiş


Nizami tezliklǝ geniş hörmǝt qazanır, hökmdarların diqqǝtini jǝlb
edir, saraylara dǝvǝt olunur. Lakin o, bu dǝvǝtlǝrin heç birini qǝbul
etmir. Nizami lirik şerlǝrlǝ yanaşı «Xǝmsǝ», beş böyük poema –
«Sirlǝr xǝzinǝsi» (1170), «Xosrov vǝ Şirin» (1180), «Leyli vǝ Mǝjnun»
(1188), «Yeddi gözǝl» (1196) vǝ «İskǝndǝrnamǝ» (1203) ǝsǝrlǝrini
yazaraq dünya şöhrǝti qazanmışdır.

İyirmi mǝnzum hekayǝdǝn ibarǝt olan «Sirlǝr xǝzinǝsi»


poeması Ərzinjan hakimi Fǝxrǝddin Bǝhram şaha hǝsr olunsa da,
Nizami zülm vǝ haqsızlığa qarşı xalq etirazını qǝlǝmǝ almış,
zorakılığı, özbaşınalığı qamçılamış, hökmdarları tutduqları sǝhv
yoldan yayındırmağa çalışmışdır. Şair zǝhmǝt adamının janlı
obrazını yaradaraq göstǝrmişdir ki, insan dünyada yalnız öz halal
ǝmǝyi ilǝ xoşbǝxt ola bilǝr, o, bǝd ǝmǝllǝrdǝn, çirkin işlǝrdǝn ǝl
çǝkmǝli, zülmǝ, ǝsarǝtǝ qarşı mübariz olmalıdır.

«Xosrov vǝ Şirin» poeması Nizami yaradıjılığında yeni bir


hadisǝ olub, müǝllifinǝ dünya şöhrǝti qazandırmışdır. Poema insan
haqqında, onun zǝhmǝti, mǝhǝbbǝti vǝ yaradıjı ǝmǝyin qüdrǝti
haqqında bir dastandır. Azǝrbayjan ǝdǝbiyyatında ilk mǝnzum
roman olan bu ǝsǝr yüksǝk sǝnǝtkarlığı vǝ dolğun mǝzmunu ilǝ
fǝrqlǝnir. Şair burada möhtǝşǝm, polad iradǝli, mǝrd vǝ alijǝnab,
dağları vǝ qayaları parçalayan Fǝrhad, ağıllı hökmdar, sǝdaqǝtli,
nǝjib ǝxlaqi keyfiyyǝtlǝrǝ malik olan Şirin, gǝnjliyindǝ ǝrköyün

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 2


böyümüş şahzadǝ, lakin Şirinin tǝsiri ilǝ dǝyişib bǝd ǝmǝllǝrdǝn ǝl
çǝkmiş Xosrov kimi ölmǝz obrazlar yaratmışdır.

Şirvan hökmdarı Əxistanın sifarişi ilǝ yazılmış «Leyli vǝ


Mǝjnun» poemasında Nizami Yaxın vǝ Orta Şǝrq xalqları arasında
geniş yayılmış mǝhǝbbǝt ǝfsanǝsini ilk dǝfǝ ǝdǝbiyyata gǝtirmiş,
vijdan vǝ sevgi azadlığı haqqında ölmǝz bir dastan yaratmışdır.
Şair, qadın hüquqsuzluğundan onun ǝşya kimi satılıb
alınmasından, feodal adǝt-ǝnǝnǝlǝrindǝn söhbǝt açır, insan adını
uja tutmağa, ali mǝqsǝdlǝrǝ qulluq etmǝyǝ, mǝrd vǝ mübariz
olmağa çağırır.

Şǝrq xalqları ǝdǝbiyyatına dǝrin tǝsir etmiş bu poemaya Ə. X.


Dǝhlǝvi, Ə. jami, Ə. Nǝvai, M. Füzuli vǝ b. ǝllidǝn çox sǝnǝtkar
nǝzirǝ yazmışdır.

İran tarixinǝ, Sasani hökmdarı Bǝhrama hǝsr olunmuş «Yeddi


gözǝl» poemasında müǝllif ǝvvǝlki ǝsǝrlǝrindǝ tǝsvir etdiyi ǝdalǝtli
dövlǝt başçısı mövzusuna yenidǝn qayıtmışdır. Nizamiyǝ görǝ, şah
ǝdalǝtli olsa, xalqın vǝziyyǝti yaxşılaşar, ajlıq vǝ yoxsulluq aradan
qalxar. «Dövlǝti ǝdalǝtli, ağıllı adam idarǝ etmǝlidir» fikri poemanın
ǝsas ideyasını tǝşkil edir. Şair ǝsǝrdǝ bir sıra qadın obrazları
yaradır, müxtǝlif xalqların adǝt-ǝnǝnǝlǝrindǝn söhbǝt açır, zǝhmǝt
adamına, çobanlara vǝ el sǝnǝtkarlarına parlaq sǝhifǝlǝr hǝsr edir.

«İskǝndǝrnamǝ» poeması Nizaminin hǝjmjǝ ǝn böyük vǝ son


ǝsǝridir. 60 illik yaradıjılıq tǝjrübǝsindǝn sonra yazılmış hǝmin
poemanı şair heç kimdǝn sifariş almadan, öz arzusu ilǝ yazmışdır.
Əsǝrin qǝhrǝmanını o, tarixi bir şǝxsiyyǝt, müharibǝlǝr aparmış
işğalçı fateh kimi deyil, bǝdii obraz kimi janlandırmışdır. İki
hissǝdǝn ibarǝt olan poemada müǝllif ǝvvǝlki ǝsǝrlǝrdǝ tǝsvir etdiyi
bir sıra fikir vǝ düşünjǝlǝrini ümumilǝşdirmişdir. Nizami mǝrd vǝ
iradǝli, ağıllı vǝ bajarıqlı Bǝrdǝ hökmdarı Nüşabǝ obrazını

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 3


yaratmaqla yeni tipli dövlǝt başçısından, ǝdalǝtli quruluşdan söhbǝt
açmışdır.

Nizamiyǝ dünya şöhrǝti qazandıran onun humanist vǝ


insanpǝrvǝrliyi, zülm vǝ ǝdalǝtsizliyǝ nifrǝti, ǝmǝk adamlarına
böyük mǝhǝbbǝti, gǝlǝjǝyǝ dǝrin inamı idi. Şairin adı dünya
ǝdǝbiyyatının ǝn görkǝmli korifeylǝri ilǝ bir sırada çǝkilir. Avropa
şǝrqşünaslarının fikrinjǝ Bokaççonun «Ameto» povestindǝ, K. Qotsi
vǝ F. Şillerin «Turandot şahzadǝsi» ǝsǝri dǝ «Yeddi gözǝl»
poemasının tǝsiri ilǝ yazılmışdır. Alman şǝrqşünası j. Hammer
Purdştal Nizaminin «Xosrov vǝ Şirin» ǝsǝrinin tǝsiri ilǝ eyni
mövzuda ǝsǝr yazmış, Y. V. Höte «Qǝrb-Şǝrq divanı»nda
Nizamiyǝ xüsusi bölmǝ hǝsr etmişdir. Nizaminin yaşadığı dövrdǝn
ǝsrlǝr vǝ illǝr keçsǝ dǝ onun haqqında ǝrǝb, fars, rus, ingilis, alman
vǝ b. dillǝrdǝ onlarla elmi ǝsǝrlǝr yazılmış, şairin ǝdǝbi irsi
öyrǝnilmǝkdǝ davam edir. Ona gǝrǝ dǝ Nizami ölmǝzdir, o, hǝmişǝ
bizimlǝdir. Şair yazmışdır:

Yüz il sonra sorsan bǝs o hardadır?


Hǝr beyti sǝslǝnǝr: «Burdadır, burdadır!»

Nizami Gǝnjǝvi 1209-ju il martın 12-dǝ Gǝnjǝ şǝhǝrindǝ vǝfat


etmişdir. .

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 4


ХОСРОВ ВЯ ШИРИН

***

Кюмяк гапысыны ач, ей йарадан!


Эюстяр Низамийя дцз йолу щяр ан!
Сяни таныйан бир кюнцл вер она!
Тярифини дейян бир дил вер она!
Йол вермя ки, пислик гялбиня долсун,
Ялим йаманлыгдан гой узаг олсун.
Кюнлцмцн евини нурунла бязят!
Сянин тярифиня дилими юйрят!
Давудтяк кюнлцмц тязяля щяр ан,
Галхсын Зябурумун шющряти щаман.
Тябимин бакиря эялини анжаг
Бу дцнйа цзцня эялсин цзц аь.
Ону охуйанда цряк шадлансын,
Мцшк сяпдийи йер Хяллух адлансын.
Жамалы эюзляря даим нур версин,
Авазы цряйя мин сцрур версин.
Десинляр ки, шадлыг китабы будур,
Бунунла мцшкцлляр тез асан олур.
Онунла мянайа юзцн гцдрят вер!
Сяадят мцлкцня эюзял зинят вер!
Шащын эюзляриндя ону ет ширин,
Ширин щаггындадыр юзц ясярин.
Лцтфцн ятир сачан мещ олсун она,
Фейзинин гятряси шещ олсун она,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 5


Кясмя кярямини, ей пярвярдиэар,
Сян, ей эювщяр каны, эятир няйин вар!

ЙАРАДАНЫН ТЯКЛИЙИ ЩАГГЫНДА

Бу гара торпаьа сцкунят верян,


О сонсуз фяляйя щярякят верян,
Дилимдя щяр шейдян ужа бир ад вар.
Бу ада баьлыдыр бцтцн варлыглар.
Йаранмышлар она сяждя едяряк
Щяр ан варлыьына шащиддир, эерчяк.
Тякдир, мисилсиздир, - ким дейил аэащ?
Танрылар да она дейирляр аллащ.
Эюйляри хялг едиб йарашыг верян,
Сайсыз улдузлара нур, ишыг верян.
Инсан шцуруна щикмят юйрядян,
Инжя хяйаллара сянят юйрядян.
Инжя фикирляря чыраг йандыран,
Зцлмят эежяляри ишыгландыран.
Бизя горху, цмид, шадлыг, гям верян,
Эцняшли вя айлы бир алям верян,
Бу йери, бу эюйц одур сахлайан,
Онун варлыьына шащиддир жащан.
Истяся алями позар, мящв едяр,
Варлыг варлыьына шящадят веряр.
Эюйдя улдузлара шамилдир ямри,
Сянят инжисийля бязяр тябляри.
Инжя бябяйидир эюрян эюзлярин,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 6


Цряк мунисидир кимсясизлярин.
Мювжуд ясаслардан айры сайагдыр,
Бцтцн юлчцлярдян хариж, ирагдыр.
Ону фяляклярдя ахтарыб, будур,
Идрак башмаьыны йыртмышдыр шцур.
Ону ягл ахтарды щушйарлыгла, бах,
Бу йолда юзцнц итирди анжаг.
Галхынжа ортадан варлыг пярдяси,
Жанланар нязярдя онун жилвяси.
Тезликдян, эежликдян щюкмц узагдыр,
Заты ня йцксякдир, ня дя алчагдыр.
Каинатын бцтцн щярфи сяндядир,
Варлыьынса онун лювщясиндядир.
Йцз йарпаьа айрыл эцл кими сян дя,
Онун даьы олсун бялкя синяндя.
Гасид кими эялдин ордан бура сян,
Бурдан кеч ки, йеня ора йетясян.
Чох асан эюрцняр дярк етмяк ону,
Лакин щейрят олар бу ишин сону.
Бюйцк йараданы дуймаьа мейар
Дялилдян, гийасдан башга ня олар?
Аьыл гийас иля чалышыб дурар,
Ону дярк етмякчцн дялил ахтарар.
Дцшцнжяня даща йол вермя артыг,
Гаршына даь чыхар, йа да гаранлыг.
Идракын чатырса ващид аллаща,
"Нядир вя нежядир?" - сорушма даща.
Ишыг ахтардыьын аловлу шамдан
Онун тяклийиня сцбут тапарсан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 7


Эащ гара торпагдан рейщан йарадыр,
Эащ судан бизимтяк бир жан йарадыр.
Бизя аьыл верди таныйаг ону,
Бясирят верди ки, тутаг йолуну.
О, эюйлярин доггуз щярфиндян йеря
Щяндяси рягямляр йазды бир кяря.
Верди рущ отуна суйу жийярдян,
Аьыл шамына да йаьы эюзлярдян.
Алты йаха ачды тяряфляря о,
Дюрд эювщяр бяхш етди гара йеря о.
Еля башламышдыр йарадылыша,
Щеч кяс билиб ону чыхмайыб баша.
Щяр ишя еля бир сон веряр дярщал,
Ону дярк етмяйя ажиздир камал.
Юзцндя ахтарма аллащлыьы сян,
Йцксякдир о, шащлыг вя щакимликдян.
"Йох ол" деся, щяр шей бирдян мящв олар,
Одур варлыглара йеня сябябкар.
Сяхавят бяхш едян, бяхш елятдирян,
Одур илк майяйя дирилик верян.
Щяр майяйя верди ихласдан нишан,
Бир ишя йарасын щяр бир йаранан.
Буна сяха верди - бяхшиш пайласын,
Ону хясис етди - даим пай алсын.
Ня бяхш едянин вар бундан хябяри,
Ня дя алан билир бу гисмятляри.
Ня атяш билир ки, йандырыжыдыр,
Ня дя су билир ки, дирилик сачыр.
Танры шяриксиздир, тякдир, улудур.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 8


Бцтцн бу мяхлугат онун гулудур.
Онун гулларындан кимдя щцняр вар
Онун дцзцмцнц етсин хялялдар?
Торпаьы юлчян вахт бир тцк эютцрмяз,
Кцляйя ямр ется, ятрин эятирмяз.
Ящсян бу гцдрятя, щяр кяся бир-бир
Ибрятли ишляри ачыр, эюстярир.

ЙАРАДЫЛЫШЫ ДЯРК ЕТМЯК


ЩАГГЫНДА СЮЗ

Эюйцн сяййащлары, билирсян нечин


Даим доланырлар башына йерин?
Бу мещрабда кимя сяждя едирляр?
Ня цчцн бу гядяр эялиб-эедирляр?
Онларын бу ишдян нядир истяйи?
Бу мянзил кясмякдян нядир диляйи?
Нечин йер сабитдир, улдузлар сяййар?
Ким она "эет" деди, буна "тут гярар"?
Улдузлар дон эейиб рянэя бойанмыш.
Санки ибадятя щазыр дайанмыш.
Щейрят мяни йцз йол едирди вадар,
Беля бцтханядя баьлайым зцннар.
Лакин щейрят жошуб дашдыьы заман
Гейбдян сяс эялди: - Низами, дайан!
О бцтляря мяфтун олма, дцшцн бир,
Онлар юзляриня пярястиш етмир.
Щамысы пярэартяк олуб сярэярдан,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 9


Эязирляр, онлары кимдир йарадан?
Гцдрятли ялинля, галхыб йериндян,
Баьла бцтханянин гапысыны сян.
Бцтц Ибращимтяк охша, язизля,
Анжаг бцтханяни ондан тямизля,
Бцтя нязяр салсан сурятпярястсян,
Хилас олмаг цчцн бцтц тапда сян.
Балыгдан Айадяк ня варса яйан
Аллащ хязнясиня тилсимдир, инан.
Зящмятля сындырыб баьлы тилсими,
Алтында тапарсан хязня эцн кими.
Эюрцнян варлыьы миля чяк юзцн,
Зянэинляшсин аьлын, ачылсын эюзцн.
Ябясдир ахтармаг сиррини чярхин,
Бу мцшкцлц ачмаг чятиндир, чятин.
Йол эюстярмир чярхин сирриня бир кяс,
Анжаг о нягшляр дейилдир ябяс.
Ачылмалы олса бу сирляр яэяр,
Сайсыз варлыглардан бири сясляняр.
Фырланан ишыглы о эцнбязлярдян
Щярякятдян башга ня эюряжяксян?
Бош-бошуна дейил бунжа щярякят,
Бир мягсяди вардыр онларын, ялбят.
Щяр бир щярякяти тюрядян вардыр,
Аьыллы инсана бу ашикардыр.
Гары жящрясиня бах, гийас апар,
Фяляк чярхини дя бир щярлядян вар.
Башланьыж щярякят олмаса яэяр
Щярякят едярми бир жящря мяэяр?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 10


Щярякят верярся она бир инсан,
О да щярляняжяк йягин бир заман.
Каинат юзц дя беля дювр едир,
Эювщяр таныйана айдындыр бу сирр.
Гцдрятдян дцнйайа буйруг олмаса.
Шцура щикмятин нуру долмаса,
Бил, ня гялям йени бир мятляб йазар,
Ня дя дырнаг тикяр йени бир палтар.
Сян ондан дилясян, шявя нур салар,
Онсуз йягин бил ки, Ай нурсуз галар.
О щяр бир нягшяйя вермиш бир жамал,
Улдузлар онлардан эютцрмцшдцр фал.
Бири он арпаны еляйиб мещраб,
Бири ики даша дейир цстцрлаб.
Бу ити щярлянян чярх дя, мцхтясяр,
Арпа вя даш кими нятижяляняр.
Сян демя рцкндян йаранмыш инсан,
Улдуздан йаранмыш чцнки бу яркан,
"Щяр шейдян цстцндцр сябяб" дейиркян
О бюйцк гцдряти сян кичилдирсян.
Варлыьын яввялки яэяр сябябся,
Бяс сябяб пцнщандыр нечин щяр кяся?
Яэяр од, су, торпаг, бу ясян кцляк
Бир йеря топлашса уйьун эяляряк,
О бюйцк танрыдан олмаса фярман,
Мялумдур ки, эялмяз вцжуда бир жан.
Ситайиш едярся юзцня бир кяс,
Она йараданын гулу дейилмяз.
Щяр "инандым" дейян инаныр мяэяр?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 11


Худпясянддир "гибля мяням" дейянляр.
Эцндцзля эежя щеч бирэя олармы?
Онлары бир йердя эюрян щеч вармы?
Еля бир абиди севир йарадан -
Кечя аллащ цчцн юз варлыьындан.
Низами, юзцнц унуданда сян,
Вцсал бадясини баша чякярсян.

МИНАЖАТ

Худайа! Эилимиз майяляниркян


Бир вясигя йаздын о эцн бизя сян.
Сянин хидмятиндя буйурдун, дураг,
Муздуну вермяйи вяд етдин анжаг.
Сянин хидмятиндя щяр ахшам-сящяр
Дуруруг гцввямиз чатдыьы гядяр.
Йеря, эюйя сыьмаз гцдрятинля сян
Зяиф гулларыны мящв едярмисян?!
Бизи жясарятли етмишдир сянин
Цмид етдийимиз бол кярямлярин.
Йохса ня торпаьыг, жцрят едяряк,
Сянин диварындан рянэ поза биляк?
Бизя юзцмцзц унутмаг цчцн
Кюмяк ет ки, олаг сянин хидмятчин.
Иззят сарайына лайиг эюрцнян
Бир хидмяти уммаг олармы биздян?
Адымыз бяндядир, гулунуг, ялбят,
Гулларын боржудур айаьа хидмят,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 12


Бизим адымызы сян позсан яэяр,
Ким сянин ямрини рядд едя биляр?
Бир овуж торпагдан сян разы галсан,
Сян зийан эюрмязсян, газанар инсан.
Ажиз галан заман сяни чаьырсаг,
Мярщямят эюзцйля гулларына бах!
Вяфанла яфв ейля бизи сян юзцн,
Кярям ет, гой сянин цзцн эюрцнсцн.
Дцшцнжям сян верян бир дцрданядир.
Кюнлцм чыраьына бир пярванядир.
Яввялжя торпагдан йаратдын мяни,
Сонра фязилятля ужалтдын мяни.
Цзцмц парлатдын, эюзцмя нур сач,
Немяти бяхш етдин, шцкр дилими ач!
Сябр версян мяня, пис эцня дюзцм,
Гойма хош эцнцмдя унудум, юзцн.
Юз щикмятлярини эюстяр мяня сян,
Гяфлят пярдясини галдыр юнцмдян,
Щяр заман фикримин сян ол рящбяри,
Вердийини алма сонралар эери,
Эцнащым щяддиндян чохдур, билирям,
Хяжалят чякмякля ону силирям.
Бу сюйлядийимдя ня ки сящвим вар,
Цстцня гялям чяк, ей пярвярдиэар!
Йетмиш ики из вар йолумда мцшкцл,
Йетмиш бири тикан, анжаг бири эцл.
Инам жиловуну чяк доьру йола,
Гойма чыхсын йолдан саьа, йа сола.
Щяр таныш нахышда эяздийим сянсян,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 13


Щяр сюздя, сющбятдя сездийим сянсян,
Сянин сяркярданын олмушам беля
Ки, ял веррям щяр ящля, наящля,
Хидмятин язмийля атырам аддым,
Йол азсам, юзцн бир йол эюстяр, танрым!
Кябяйя эялмякдир мяним ниййятим,
Яэяр чюлдя юлсям даща ня едим?
Йахшылыг, йаманлыг, цз верся щяр ня,
Кярям сянинкидир, галан бящаня.
Айаьыны гырыб, севдим бирини,
Ганад вериб говдун сян диэярини.
Билмирям щансына йахын инсанам,
Мящрумларданам, йа мяьбулларданам?
Бцтпяряст дя олсам, диндар да олсам,
Мян сянин яфвиня мющтажам мцдам.
Юз фязилятинля мяня сян тут ял,
Ишимя мцвафиг жяза вермя эял!
Мяним ямялимдя щаны о гцдрят
Сянин фязлин иля едя рягабят?
Ямялимдян цстцн фязилятин вар,
Мяни язизлясян, йериндя олар.
Хидмятиндя мяни севиндир, анжаг
Гойма башгасындан кярамят умаг.
Истярям йа версян, йа да ки, алсан.
Еля олум ки, сян разы галасан.
Бу дцнйа ишиндян фариг ет мяни,
Юлдцм, ейляйярсян юзцн биляни.
Юз эцжцмя эюря йцк вер апарым.
О гядяр ки, дюзсцн бу айагларым.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 14


Нур вер чыраьыма фейзиндян, анжаг
Кандарындан башым олмасын узаг.
Бу сярхош кюнлцмц айылт, щушйар ет!
Гяфлят йухусундан мяни бидар ет!
Эяляндя сон йуху, битяндя табым,
Эцллярим тюкцлся, галсын эцлабым.
Дилимя сян юзцн бяхш ет шящадят,
Ишимин сонунда тапым сяадят.
Вцжудум парласын гянаят иля,
Мяжазым саьалсын итаят иля.
Бу дярдли башыма лцтф ет, шяфа вер!
Ящмяд тцрбятиндян мяня дява вер!

ПЕЙЬЯМБЯРИН ТЯРИФИ

Бюйцк Мящяммядя йцз мин афярин!


Хилгят торпаьыдыр, буна ол ямин.
Щягигят эюрянляр эюзцня чыраг,
Варлыьа бир зинят юзцдцр анжаг.
Вяфа мейданынын габагжылыдыр,
Нябиляря рящбяр, башжыл сайылыр.
Эцнащкар цммяти гоймаз хяжалят,
Ейляйяр онлара даим шяфаят.
Сцбщцн баьчасына ятирляр сачар,
Одур щяр илащи хязняйя ачар.
Ня гядяр йетими севди, сахлады,
"Дцрри-йетим" галды одур ки, ады.
Мянада Адямин жан кимийасы,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 15


Сурятдя алямин эюз тутийасы.
Шярият евиня гоймушдур дюрд щядд,
Гурмуш дюрд диварла бир ябядиййят.
Нцбцввятя дини верди йенилик,
Кюмякчиси олду аьыл вя билик.
Дини дцнйада сон дин олдуьундан,
Башга динляр батил едилди щаман.
Рящмли кишидир, гязябли бир шир,
Дили эащ ачардыр, эащ да бир шямшир.
О бцтцн хаслардан хас бир Айаздыр,
Мясуддан Мащмуда чатмыш бир хасдыр.
Бир нцсрят гылынжы щагг вермиш она,
Дямирля из салыр дашын баьрына.
Мюжцзля хар етди бядэцманлары,
Сыхды даш гялбиля йашайанлары.
Достуну гаршылар эцлтяк эцляряк,
Щяр гейддян азаддыр дцнйа сярвитяк.
Йашыллыг алмышдыр сярвиндян эюйляр,
Яммамяси сачмыш кцляйя янбяр.
Султан ордусунда тутараг гярар,
Беш нювбяйя дурмуш дюрд йолдашы вар.
Эюй тахтынын тажы башмагларыдыр,
Вящй иля меражын сирри ондадыр.
Мещдини гуйудан апармыш эюйя,
Дивляри дюндярмиш: - Инсан ол,- дейя.
Хялил - гошунунун бир ясэяридир,
Мясищ - карванынын бир рящбяридир.
Даьда, маьарада йашайан заман
Мящрямляри олду ягряб вя илан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 16


Эащ щядяф етмишдир дишини даша,
Эащ додаьын етмиш дашла баш-баша.
"Дашлардан чыхар лял вя эювщяр" дейя,
Диш-додаьы дюздц даша, зярбяйя.
Дишини тюкяни зялил едяряк,
Онун гапысына эятирди фяляк.
Эюзляри йухуда, гялби сакиткян
"Цммятим!.." кялмяси дцшмяз дилиндян.
Мян бир тяшня инсан, о бир сярин су,
О, мяним суйумдур, мян онун тозу.
Хидмятдя чох гцсур цз вермиш мяня,
Ей танры елчиси, чаря нядир, ня?
О пак мязарындан бир диляйим вар:
Щагдан мян йазыьа сян ол дуакар.
Билирям хащишин гябула кечяр,
Мянимчцн ял галдыр, лцтф ет бир гядяр.
Де ки, Низаминин, сян карыны ач,
Кафярин няфсиндян зцннарыны ач!
Ращатлыг евиндя гялбини сахла,
Бяхшишя лайигдир, ону баьышла!
Аьыр даьлар гядяр варса эцнащы,
Рящмят дянизин вар, бюйцк илащи!
Рущуну баьышла, сян бяхш едянсян,
Эцнащы яфв едян бир танрысан сян!

КИТАБЫН НЯЗМИ ЩАГГЫНДА


ЩЮКМДАРЫН ИШАРЯСИ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 17


Тале дювлят гушу учуран заман
Дцнйа хошбяхтликля растлашды щаман.
Сящяр хялифяси - эцняш доьараг,
Нуриля зцлмяти говлады ираг.
Султанла эюзялдир фяляйин чятри,
Султансыз бу чятрин вармыдыр гядри?
Гушлар сящяр-сящяр эялиб щявяся,
Вердиляр беш нювбя бирдян сяс-сяся.
Хуршид адлы бири айаьа дурду,
Жямшид жамы иля тахта отурду.
Сюзцн Туьан шащы эириб мейдана,
Гылынж верди гялям Гараханына.
Щикмят сарайындан йедди юлкянин
Сюзляр тязялянди, йайылды мин-мин.
Дюнцб бир гылынжа бу гадир гялям,
Аз ишляйян яли ейляди гялям.
Йухусуз эежядян мяст олмушам мян,
Гялям бир гылынждыр, дцшмцр ялимдян.
Мян щансы гапыдан эирим, дцрр сачым?
Щансы хязинянин аьзыны ачым?
Ня зинят верим ки, дцнйа бязянсин?
Нядян йапышым ки, ел ящсян десин?
Сяадят хош цзля гапымдан эирди,
Юпдц цз-эюзцмдян, шадлыг эятирди,
Деди: - Ишин мцшкцл дейилдир даща,
Бахтын уьурсузлуг эюрмяз бир даща.
Дцнйа шащяншащы буйруг верди ки,
Эятир тарихлярдян бир йени севэи.
Ня ки, щал ящли вар, юлцб эедирляр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 18


Донурлар буз кими щей биряр-биряр.
Сян дил хянжярийля эюй тяпясиндян
Мяна тцклярини тяраш етмисян.
Цтарид гялямин сян етдин мисмар,
Зющря ипяйиндян доьду тиканлар.
Рущлара дярс юйрят сян Иса кими,
Ешгдян шам йандыр бир Муса кими.
Цзцйя фирузя гаш саланда сян
Биздян Сцлеймантяк ята эюрярсян.
Лайигиля сянин гядрини билсяк,
Сян дя нашцкцрлцк етмязсян, бишякк.
Чякдийин ямяйя вермясяк дяйяр,
Сяни Фирдовситяк инжитсяк яэяр,
Гызыла буз мющрц вурараг щямян
Бир пивясатана ону верярсян.
Хошбяхтляртяк яэяр дювлят севянсян,
Тамащы мящв еля, гуртар ялиндян.
Кюнлцм сяадятля олуб щямаваз,
Севинди, дювлятя ейляди бир наз:
- Кюмяк вахты эялди, мяня йардым ет!
Бу гямли чаьымда имдадыма йет!
Гцдрятли вя устад шаирляр, бяли,
Шащлар кюмяйиля дешдиляр ляли.
Дювлят йардымыйла тюкдцляр тядбир,
Ляли дешмяк цчцн алмаз эярякдир.
Онлар немят ичря юмцр сцрдцляр,
Дуйду сюзлярини эюйлярдя цлкяр.
Сечмишям дцнйада мян биржя бужаг,
Арпа уну олмуш азугям анжаг.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 19


Илантяк хязиня цстя йатырам,
Арпа чюряйийля оруж тутурам.
Арылар кимийям, йувам дарысгал,
Дарысгал йувамда чохдур ширин бал.
Шащын сайясиндя мян галмарам аж,
Цряк даралса да дейилям мющтаж.
Гуш истясям, учуб бажадан эяляр,
Балыг арзуласам, йарылар йерляр.
Дцшмяни мящв олсун бюйцк дювлятин,
Щцммятля истярям онун гцввятин.
Шащын щцммятийля ишим уьурлу.
Бахтымын эюзляри айдан да нурлу.
Дцнйадан ялимдя мал йохса яэяр,
Гянаят ки вардыр, кифайят едяр.

БУ ШЕРИН ТАРИХИ ВЯ
СЯБЯБИ ЩАГГЫНДА

Дцнйа падишащы бяхтийар хаган


Барынсын дцнйада тяхтц тажындан.
Мяна аляминдя тяхти бязядян,
Бу щяйат мцлкцнц бцтцн фятщ едян,
Дювлят сямасыдыр, сяха дянизи,
Щяр бир сюзцндя вар мярщямят изи.
Шащларын шащыдыр, вцгарлы, адил,
Ады Тоьрул шащдыр, юзц рящмдил.
Тяхтц тажа чатды, сялтянят гурду,
Арслан шащ йериндя тяхтя отурду.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 20


Гойаркян бу евин бинасыны мян,
Жаващир чыхардым бу хязинядян,
Мян нахыш саларкян тале йар олду,
Фялякляр дя мяня дуакар олду.
Нахшын эяляжяйи бу таледядир,
Юз нахшытяк тюкяр мяня дя тядбир.
Шащын шяряфиня салынан бута
Лайигдир шащ кими алями тута.
Севдийим ясяри гуртарыб тамам,
Аз мцддят ичиндя баша вурмушам.
Йолда эежикдим ки, кюнцл пянащым,
Ишлярин гуртарсын севимли шащым.
Тамьачы баьласын щябяши сача,
Шцштяр зинятини баьласын Чача.
Чятир тярланыйла тутсун цнганы,
Гызыл тажла тутсун о, сцряййаны.
Онун бюйцклцйц эюйляря чатсын,
Атыны Жейщундан юзц сычратсын.
Эцжцня яйилсин дцз йедди юлкя,
Аьалыг ейлясин доггуз фялякя.
Эюндярсин хаганлар хяражы Чиндян,
Гейсярляр жизйяни Рум елляриндян.
Шцкр олсун аллаща, она, билирик,
Тохунмаз йаман эюз, йанар цзярлик.
Мяним дя шяфгятдян цзярлийими
Каш апарсын она сабащ нясими,
Цмидварам, ятри хош олса яэяр,
Явязиндя о да мяни язизляр.
О, алямин жаны, о, жан алями.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 21


Эювщярляр сяррафы, дцнйа алими
Десин: - Ей Атабяй, сян, ей жащанэир!
Ахы, Низамийля бу ряфтар нядир?
Беля сюз устады ня заманадяк
Галсын бир эушядя йохсуллугда, тяк?
Мяэяр йетишмяйиб щяля дя заман,
Она щюрмят едиб язиз тутасан?!
Бир бахышынла ач гямли эюзцнц.
Гашыны бир тярпят, эцлдцр цзцнц.
Эежя Мящсятинин бир гязялиня
Сян ки, бяхш едирсян йцз-йцз хязиня.
Бир хырман бяхш етсяк она биз яэяр,
Варымыз яксилмяз бир арпа гядяр.
Вар-дювляти дашан бу мцлкцмцздян
Бир хараба абад олмасын нядян?
Эцняш сачдыьыйчцн гаранлыьа нур
Онун юз сарайы абад олмушдур.
Ота кюрпяликдя булуд сцд верир,
Одур ки, шющряти дцнйа гядярдир.
Инди бир юмцрдцр бу хош ютян гуш
Шцкцр - немятликля зящмятдя олмуш.
Ял вурмамыш щяля пийалямизя,
Мин тяшяккцр едир, анжаг ки, бизя.
Сян кими Кейхосров, пийалядян аз,
Еля бир гулама шей баьышламаз.
Эюйлярин тяхтиндян йцксяк бир баша
Нявазиш эюстярмяк щеч чыхмаз боша.
Низами, бу ряфтар бу гылыг нядир?
Еля шаща гаршы габалыг нядир?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 22


О еля бир шащдыр, онун щяр заман
Гапысыны юпцр Фяьфурла Хаган.
Ей торпаьа дцшмцш бир парча торпаг!
Бу сюзлярчцн щансы цзрцн олажаг?
Олса, бир цзрцн вар: щагг дярэащына
Чох бянзяри вардыр, дейярсян она.
О йердя йцксялян алчалар, бишякк.
Эетдикжя сяртляшяр алчалан, эерчяк.
Дямири йандыран илдырым эежя
Эюр гары шамыны йандырыр нежя?
Дальалары горхунж бюйцк дянизляр
Бир эцля нуш олар, бир баьа зящяр.
Сцлеймандыр, бизим шаща бахсана,
Эащ балыг сюз дейир, эащ да Ай она.
Дябирляр зярэярлик кцряляриндян
Гызыл да эютцрцр, торпаг да бязян.
Дурдугжа дцнйанын бу суйу, рянэи,
Йерин сакитлийи, эюйцн ащянэи
Бу дцнйаны ясрин сащибиня вер.
Кюмякчиси олсун онун эюйля йер.
Таледян, эянжликдян хейли барынсын,
Бир узун юмцр вер она, йарынсын.
Щеч яскик олмасын дювляти, вары,
Онсуз сюнсцн тажын парылтылары.
Талейиндян боллуг дцнйаны алсын,
Жялалындан онун эюйляр ужалсын!

АТАБЯЙ ЯБУ ЖЯФЯР МЯЩЯММЯД

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 23


ЕЛДЯЭИЗИН ТЯРИФИ

Эцлдц игбалыма талейин цзц,


Дювлят сайясиндя йцксялтдим сюзц.
Салдым гялямимя диггятля нязяр,
Шащяншащ адына йаздым бир ясяр.
О, шащлар шащыдыр, шярдян узагдыр,
О гашла баш кими щям жцт, щям таьдыр.
Дювранын щакими Атабяй бцтцн
Кясмишдир дцнйадан кюкцнц зцлмцн.
Бир Ябу Жяфярин сяхасына бах!
Мащмудтяк Хорасан тутан олажаг.
Нуру эцнтяк тутуб бцтцн дцнйаны,
Досту язизляйир, йахыр дцшманы.
Дцнйа вя дин Шямси адландыьындан
Щамыйа нур сачан эцняшдир, инан!
Бяд нязярдян узаг, бяд эюздян узаг,
Сян бизя сяадят бяхш еля анжаг.
Шамил олан заман щяр кяся рящмят
Ики сащиб ады олду Мящяммяд.
Мящяммядин бири сон пейьямбярдир,
Бири дя сон шащдыр, бу эцн юмр едир.
Яряб сямасында бири гямярдир,
Бири Яжям шащы - бир тажвярдир.
Бири дини етди зцлмдян азад,
Бири ядалятля дцнйаны абад.
Бу адла фяхр едян щяр ики дцнйа
Ики "мим" щярфиндян тахмышдыр сырьа.
"Алям" дя бир "мим" вар, онда икиси,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 24


Бюлмцшдцр "алями" пахыллыг щисси.
Гялям тцркляриня салараг нязяр,
Бир "мим" - таж баьышлар, бир "мим" дя - кямяр.
Таж бяхш едян нурлу, парлаг шимшякдир,
Ады - таж бяхш едян, юзц йцксякдир.
Ондан ята умса эюйцн таьлары,
Сяхасында батар Жуди даьлары.
Кимя: "Шащ ол!" дейяр о, варкян фяляк?
Шащлары йыхыр о, цстцн эяляряк.
Сяхасындан дяниз утанмыш эуйа,
Бир алын тяридир, дцшмцш торпаьа.
Гылынжы булуддур, дямир йандырар,
Бу гылынждыр йедди юлкяйя ачар.
Алты таь чадрыны дашыйыр жящят,
Доггуз эюй дя едир она итаят.
Дцррцнц дярйатяк веряр эцляряк,
Дарынмаз эювщяря зянэин мядянтяк.
Дцнйа ана кими севмишдир ону.
Бащар кими доьмуш адил оьлуну.
Бу дцнйадан хариж бцтцн хябярляр
Онун цряйиня гейбдян эяляр.
Щансы бир елмдян хябяри йохдур?
Щансы сяадятдян сямяри йохдур?
Ким она тай тутар жясур асланы?
Илащи, онунтяк бир аслан щамы?
Ня бир кяс инжимиш асланлыьындан,
Ня бир аслан вардыр юнцндя дуран.
Низяси тцк дешяр - аланда нишан,
Эюздя гыл ахтаран олар пяришан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 25


Онун илдырымтяк щача охундан
Гара булуд кими даьылар дцшман.
Сцбщтяк гылынжы чыхса мейдана
Дцшмян шяфяг кими бойанар гана.
Румун башындакы гара сялиби
Зяфяр дишляриля етди мум кими.
Тцрклярдян чох икян гошуну Румун,
Щинди гылынжыйла етди сярниэун.
Атынын сцряти ютяр кцляйи,
Йедди мянзил эери гойар фяляйи.
Юкцзцн белиндя гярар тутан йер
Онун жиловунда эязиб дювр едир.
Башы Айа чатмыш, тажы эюйляря,
Шащлар эяряк беля щцняр эюстяря.
Бцрцйцб алями хейирхащ сяси,
Эяряк беля олсун аллащ кюлэяси.
Бу дцнйада гара, аь щяр ня ки, вар,
Щагдан сонра она сяждя гыларлар.
Дяниз дальалардан зирещ эейяряк
Дцшмянин цстцня шыьыйыр охтяк.
Белядир даьларын дюнмяз илгары,
Даша басыр она кяж баханлары.
Дцшмянин боьазы магнитя бянзяр,
Онун низясини юзцня чякяр.
Сайыгдыр, дцшмяндян йахшы горунур,
О йатмыр, шащлыьын шярти дя будур.
Атабяй Елдяэиз "Ялвида" дейя
Дюрд тякбир сюйляди йедди юлкяйя.
Тапшырды алями о, бир тяк жана,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 26


Жаны, вар, юлмцшдцр, демяйин она.
Онун варлыьыйла йашайыр жащан,
Шцбщясиз ки, одур бу дцнйайа жан.
Одур бу дцнйада щяр кясдян бюйцк,
Щеч яскик олмасын башындан бир тцк,
Йохдур онун кими хошбяхт доьулан,
Онун щюкмцндядир Чин, Щябяшистан.
Мейи пийаляйя тюкмцш Ирагда,
Зящми Руму, Шамы гоймуш марагда.
Овлаьы Абхазда вя Дярбянддядир,
Шябхуну Харязмдя, Сямяргянддядир.
Бу Айын цзцндян ишыг эетмясин,
О таж шащ башыны щеч тярк етмясин.
Севмядийи бир шей уд олса беля,
Ода дцшцб йансын, тез дюнсцн кцля.
Ону инжик салан дцшсцн мящшяря,
Хязиня олса да, кюмцлсцн йеря.

ТЯЗИМ ХИТАБЯСИ

Аллащ кюмяйиля тапшырылан тахт


Шяряфлидир, ону алан да хошбяхт!
Сялтянятин бюйцк сыьнаьы сянсян!
Хилафятин эцжлц дайаьы сянсян!
Сянин гылынжындан йохлуьа гядяр
Мясафя бир тцкдцр, десям мцхтясяр.
Икинжи Фиридун, йени Жямшидсян,
Йанлыш бянзятмядир, сящв елядим мян.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 27


Фиридуна сцдц вермишдир иняк,
Сянся бяхтийарсан, иэидсян ширтяк.
Жямшиди юлдцрмцш Зющщак иланы,
Сяня эюй яъдяри вермишдир жаны.
Онларда тяхтц таж вардыса дцнян.
Тяхтц-таж верирсян мющтажлара сян.
Щяр бир иэид умар шащдан бир нишан,
Сян щям Кейхосровсан, щям дя пящляван.
Сцлейманда цзцк, сяндяся дин вар,
Искяндярдя айна, сяндя айин вар.
Сян эюрян сирляри эюрярми мяэяр
Жамда Жям, айнада бюйцк Искяндяр?
Хошбяхтдир жаванлыг мцлкц сянинля,
Ялинля бяркимиш бу алям беля.
Дямир гылынжынла дцнйаны алдын,
Гызыл жамла Жямшид йериндя галдын.
Дямирин эцжцйля дювлят йыьараг,
Йыьдыьын дювляти кефя гой анжаг.
Бу дцнйа фанидир, галма ейшиндян,
Бу мяним фикримдир, юзцн билярсян.
Сюз демяйя шащдан ижазя олса.
Бир нечя щекайя дейярям гыса.
Йолунда чапарам, щяр сящяр еркян,
Шащ щарутларына зянэ чалырам мян.
Биринжи гуш кими гондум бу баьа,
Йа бцлбцл адландыр мяни, йа гарьа.
Чохдан дцшцнцрям бюйцк шащ цчцн
Лайигли бир тющфя дцзялдим бир эцн.
Тющфям йохдур ня Щинд, ня Чин шащытяк.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 28


Гойум кандарыны таь-таь юпяряк.
Бир овуж хяйалдан доьулур фикир.
Шабаштяк тюкцрям гаршына бир-бир.
Гарышгадан олмаз гурбанлыг тикя,
Сцлеймана лайиг дейил чяйирткя.
Булудумда йохдур бундан йахшы су,
Жан ясирэямярям сиздян, доьрусу.
Бир зярряйля эцняш щеч тутулармы?
Сярчяйля тярланы овлайан вармы?
Сюзлярин щакими олсам да, йазыг...
Бир тцкцм дя йохдур бунлардан артыг.
Сизинля олса да гялбим даима,
Юзцм орда йохам, нейляйим, амма...
Мяним сиррим шащдан пцнщан дейилдир.
Дуадан башга бир шейим йох, билир,
Бу икдиш Низами гяриб щалдадыр,
Йары сиркя дадыр, йары бал дадыр.
Бир мей чешмясидир, ачмыш тяби тяр.
Гуру зющд йцкцдцр, далында эязяр.
Гуру чешмядирся защидлик аьзым,
Дирилик суйудур шерим, авазым.
Эюбякдя тяк галыб мцшкляшмишям,
Симурьям, тянщалыг олмушдур пешям.
Мян эцл мяжлисиня олмарам тикян,
Дуадан башга шей эялмяз ялимдян.
Щцзуруна бир аз эеж эялдим, анжаг
Эялдим бир шир кими гочаг вя гывраг.
Дцнйа эюрмцш гожа эюзял демишдир:
"Эеж эялсян, ей жаван, дцз эял", демишдир.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 29


Сящяр сяждясиня вардыр гцввятим.
Йохдур шаща лайиг юзэя хидмятим.
Горхурам гцрурдан йетишяр хятяр,
Цряк хам тамаща мейил эюстяряр.
Тамащын цстцня хиргя чякярям,
Гцрур палтарыны жырыб тюкярям.
Мцжярряд бир ешгя йетишдийим эцн
Гайьысыз вя йалгыз оларам бцтцн.
Башымы гойарам йящяр гашына,
Бяхт кими чыхарам ордан гаршына,
Рядд етсян, узагдан сяждя едярям,
Кюнлцм ишыгланар эюстярсян кярям.
Истясян мащтабтяк бир эцлцшцндян
Ишылдагуш кими нур сачарам мян.
Дювлят гушу кими бяйянсян кими,-
Олар бу дцнйанын бюйцк щакими.
Сцбщцн эюзц кими щяр кяся бахсан,
Говарсан зцлмяти цстцндян асан.
Щяр юлкяйя эетсян эцняш кими сян
Симц зяр тюкцляр ятякляриндян.
Щяр ил беля пайла сян гызыллары,
Жанынын дямирдян олсун щасары.
Щюкмцн, ряйин олсун дцнйада гаим,
Кюлэян яскилмясин бу йердян даим.
Башында шащлыьын папаьы олсун,
Ювладын арханын дайаьы олсун.
Щяр мянзилдян эялиб кечдийин заман.
Ай вя эцняш кими парлаг оласан.
Аллащын щюкмцйля эетсян щайана

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 30


Щюкмцн важиб олсун бцтцн жащана.
Бцтцн бу дцнйайа щюкмцран олуб,
Ордун галиб чыхсын, дцшмянин мяьлуб

ХОШБЯХТ ПАДШАЩ ГЫЗЫЛ


АРСЛАНЫН ТЯРИФИ

Тез ол, ей сящярин эюзял нясими!


Чатды мещрибанлыг, нявазиш дями.
Цлкяря баш вуран шащ мяжлисиндя
Йери юпцб, шаща тязим ет сян дя.
Йедди юлкя шащы, вар чох щцняри,
Диня вя дювлятя верди зяфяри.
Тажы Айдан йцксяк о Гызыл Арслан
Гярбин пянащыдыр, Шяргя щюкмцран.
Гярб олса да онун Мещдитяк йери,
Шяргдян дя кечмишдир кешикчиляри.
Бир мум цстя вурса мющрцнц яэяр,
Чиндян хяраж эяляр, Румдан жизйяляр.
Эцл рянэ гылынжыйла, истяся, щямян
Рус нящри ахыдар зянэ чешмясиндян.
Аллащ йардымыйла силиб гараны,
Истяся аьардар о, Щиндистаны.
Щейран галыб шащын ядалятиня,
Шимшяктяк эюрцндц, йох олду фитня.
Тющфя вердийиндян булуд кими, бах,
Гылынжындан дцнйа олмушдур парлаг.
Булуд сяхавяти едярся шцар

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 31


Йцз дяфя йашарыб бир дамжы салар.
Лакин онун яли йцз бир дярйадан
Эювщярляр чыхарыб вердийи заман
Дырнаьынын ужу беля йаш олмаз,
Сяха дцнйасында ондан баш олмаз.
Онун тахты парлаг эцняш адланыр,
Ай эюйдя онунла щей ганадланыр.
Йедди иглим йетмиш олсайды беля,
Торпаьы олмазса, дюнярди йеля.
Зцщял онун гулу олмаса яэяр,
Ня гядяр гожалса эюйлярдян еняр.
Баш галдырса яэяр эюйя дцшмянляр,
Йеня бу дярэащда торпаьы юпяр.
Чюлдя ашыб-дашса Араз ня гядяр,
Дярйайа чатанда тез сакитляшяр.
Йцз даь баьласа да голуна йаьы.
Гызылла бир тутмаг олмаз торпаьы.
Она бяхш едилян йашыл гумашдан
Дюрд жящятя анжаг кямярдир чатан.
Бяхтинин бичдийи эюзял хялятдян
Папаглыгдыр йедди улдуза йетян.
Дямирдян олса да бцтцн йаьылар.
Гылынжындан гопан атяшдя йанар.
Гылынжындан дцшмян див кими гачар,
Чцнки мящв едилир гаршы дуранлар.
Беля ити гылынж эюряндя дцшмян
Бойнуну гашыйыр тяяжжцбцндян.
Дцшмян йанса онун одунда яэяр
Тцстцсц йягин ки, уд ийи веряр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 32


Тяяжжцб дейилдир, Мяррихин зяняб
Хошбяхт олмасына олмушдур сябяб.
Мющтаж оланлара гапысы - дяниз.
Мяйус йола салмаз бир кяси щярэиз.
Хязяр йохсуллары, Рум варлылары
Лцтфсцз эюрмямиш о щюкмдары.
Мцшк янбяр сачар ады эяляркян,
Ащу мцшк веряр сцнбцл йейяркян.
Башындан эюйляря тцк гядяр йол вар,
Рящми гязябиндян дейилдир кянар.
Аьлындан Цтарид сцнбцл топлады,
Одур Сцнбцл галды евинин ады.
Гапысына эялян гарышга, инан,
Лайигдир гул олсун она Сцлейман.
Йолунун цстцндя учан бир милчяк
Нямрудун башына лайигдир, эерчяк.
Гылынжыны чалса дярйайа яэяр,
Юкцз дя балыьа: "Нежясян?" дейяр.
Атынын налына тай олса гямяр,
Гапысына щалга олар фялякляр.
Кюнлц топламышдыр юзцндя гейби.
Билийин эцжцйля, сюйля, ня ейби?!
Щяйаты Мясищля олмуш щямсющбят,
Сябущи щяшрядяк галан бу немят.
Гылынжынын рянэи бир нилуфярдир,
О, Нилдян, Дяжлядян тязядир, тярдир.
Мяжлисдя галмасын ня мей, ня саги,
Йетяр ки, о галыр мяжлисдя баги.
Мещдитяк бу дюврцн вур-щарайындан

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 33


Онун кюмяйиля хилас оларсан.
Яэяр шиддятлянся дящшятли туфан,
Ня горху, вар икян беля Сцлейман!
Зющщакын иланы сяни чаларса,
Ня гям, Фиридунтяк кюмякчин варса!
Эюйдя туш эяляндя уьурсуз улдуз,
Зяманя олмамыш бир ан гайьысыз.
Уьурсуз улдуздан горхмарыг бир ан.
Рящмли, адилдир бюйцк йарадан,
Ядалят юнцндя щяр бяла - щядяр,
Йеля фал вурулуб, йел кими эедяр.
Дцнйа - дярэащындан кичик бир таьдыр,
Асиман да она бцллур яйагдыр.
Бизим кими тоздан ора ня чыхар?
Булуд чатса ора, хяжалят галар.
Ора йол тапанда, ей кцляк, дярщал
Сян бу Низамини бир йадына сал!
Дайан сяждясиндя бир кюля кими,
Хябяр вер ки, беля дейир Низами:
Олсам да хидмятдян бир мцддят узаг,
Даима сизинля мяшьулам анжаг.
Бу иши эюрмякчцн шащ дярэащындан
"Башла" дейя мяня верилди фярман.
Бир тющфя йаратдым гейбдян, йягин,
Ону охумагла аьыл йцксялсин.
Мян дя разылашыб гылдым итаят,
Дедим: жан верярям, эетсин мяламят.
Еля ки, дцрр иля бязянди дяфтяр,
Шащымын адына хятм олду ясяр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 34


Икинжи Жямшиддир, билирям буну,
Дедим: щяшря гядяр йашасын ону!
Биржя эцл йарпаьы варса бу баьда,
Олсун шащ адына о да будагда.
Мяня бяхтим олмуш бир йол эюстярян,
Шащым разы галсын дейирям мяндян.
Бир Йусиф цзлцнц ешитдим ки, мян
Бир варлы севярмиш тямиз црякдян.
О гядяр вурьунду она бу адам,
Ишини, эцжцнц атмышды тамам.
О гядяр севмишди о жан аланы,
Аз гала бирляшсин онунла жаны.
Бу ашигя нурдан йцз баь версяляр,
Бир салхым цзцм дя дярмяйиб эедяр.
Бир чичяк версяляр севэилисиня,
О, севиниб дюняр бащарлы эцня.
Дилбярля чырпынар рущу бир жанда,
Бу да шад оларды, о шадлананда.
Юз гардашы иля шащ да щямишя
Бу сайаг ряфтары етмишдир пешя.
Бу дювлят мянбяйи щеч гуртармасын,
Беля мещрибанлыг сона вармасын!
Жамалы алямя нурдан гойсун таж,
Эцндцзц бир новруз, эежяси - мераж.
Кцлякляр охшайыб сыьал вермякчцн
Сачыны эащ едяр Щиндистан, эащ Чин.
Гулу олсун Чиндя эязян эюзялляр,
Чинлидян эялмясин она гям, кядяр.
Она щясяд чякян йерляря батсын,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 35


Дцшмяни дост олса, хош эцня чатсын.
Достларла кеф чяксин о щяр бир заман,
Досту хаин чыхса, мящв етсин туфан.
Жаны саьлам олсун, щяйаты чох шян,
Сарайы да олсун ятирли эцлшян.
Мяналарла долу эюзял бу тющфя,
Уьурлар эятирсин она щяр дяфя.

КИТАБЫН ТЯРТИБИ ВЯ ЕШГ


ЩАГГЫНДА БИР НЕЧЯ СЮЗ

Цряйин щатифи эюрцб мяни шад,


Щцммят ейванындан сяслянди: щейщат!..
Дурма, ей Низами, иш заманыдыр,
Фяляк етибарсыз, дцнйа фанидир.
Тязя бащар йетир жан чешмясиндян;
Йени палтар эейдир сюзляриня сян.
Щцммят ейля, бурда яля ал сазы,
Ужалт бу пярдядя ширин авазы.
Вахтсыз йола чыхсан, пусарлар, инан.
Башыны кясярляр вахтсыз банласан.
Сцсянтяк щялялик дил баьланмамыш
Эцл кими нечя эцн дил ачыб даныш!
Полад кими бяркит гызыл сюзц сян.
Салсын сюз сиккяси пулу гиймятдян.
Дямирчи кими сян бир гылынж йарат,
Сонра жилаландыр, эцн кими парлат.
Бош, мянасыз сюзляр кимя эярякдир?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 36


Ким беля сюзляри динляйяжякдир?
Сюзц нязмя чякмяк асандыр, асан,
Эяряк сюз цстцндя сян жан гойасан.
Сюзцндя чохлуьа гойма йер олсун,
Бирин йцз олмасын, йцзцн бир олсун.
Су артыб щяддини ашарса яэяр,
Ичяни дойдурмаз, мцтляг гярг едяр.
Бядяндя щяддиндян артыг олса ган,
Нештярля тюкярляр ону дамардан.
Аз даныш, десинляр сюзцндя эцж вар,
Чох сюзц динляйян чох нюгсан тутар.
Чох сюйлямяк бялкя сяня асандыр,
"Чох олду" десяляр бюйцк нюгсандыр.
Сюз рущдур, жан цчцн рущ бир дярмандыр,
Жантяк язизлийи бялкя бундандыр.
Эюр дцнйада нежя фярсиз инсан вар,
Бир гуру чюряйя жаны сатырлар.
Сюз дейян гяввасдыр, сюз ися эювщяр,
Бу эювщяр чох чятин ямяля эяляр
Эювщяри дешмякдян горхур усталар,
Чцнки онун аьыр бир бащасы вар.
Щяккаклар дешяндя ону горхараг,
Дешмякчцн шаэирдя верярляр анжаг.
Истярсян сярхош ол, истярсян щушйар,
Чалыш узаг олсун сяндян фитнякар.
Йарамаз гоншун вар йанында мин-мин,
Дилляриндя гарьыш, эюзляриндя кин.
Гяфлятдя кечмясин бир ан няфясин.
Гяфлятдядир санма фикри бир кясин.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 37


Ешидиб щатифдян бу нясищяти.
Мян дя щатиф кими тутдум хялвяти.
О хялвятдя цряк бюйцк дярйадыр,
Бцтцн чешмялярин эюзц ордадыр.
Хош бир яфсаняйя ясасланараг,
Дюндярдим бещиштя атяшэащы, бах.
Олунжа няггашы бу бутханянин,
Бязяк вурдум она рювнягли, зянэин.
Сюз жанлы оланда аби-щяйаттяк
Щяр бир мцмкцн шейи жайиздир демяк.
Вар доьру йазмаьа, мадам ки, имкан,
Нечин эялсин эяряк ортайа йалан?!
Гиймятдян салмышдыр сюзц йаланлар,
Доьруну данышан мющтяшям олар.
Деди сцбщи-садиг чцнки доьруну,
Дцнйалар гызыла тутдурду ону.
Сярв дя галдырмыш дцзлцк байраьы,
Онунчцн щямишя эюйдцр йарпаьы.
Мяним хязиням вар "Мяхзянцл-ясрар",
Бош зящмят чякмяйин ня мянасы вар?
Лакин бир адам йох дцнйада бу эцн
Зювгдян, яйлянжядян узаг эюрцнсцн.
Бир севда бяслядим, шириндир дады,
Дярдя дцшянлярин будур имдады.
Бир нахыш салмышам она щявясдян,
Щявясля сейр едир ону щяр эюрян.
Мян еля будаьа ял вурмадым ки,
Бош олсун хурмасыз бир аьаж тяки.
Мялум щекайядир "Хосров вя Ширин",

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 38


Дастан йохдур ясла бу гядяр ширин.
Рущу охшаса да бу эюзял дастан,
Пярдядя галмышды бу эялин чохдан.
Таныйан йохдур бу эюзял алмасы,
Бярдядя вар иди бир ялйазмасы.
О юлкянин гядим тарихляриндян
Бу дастаны тамам юйрянмишям мян.
О йердя йашайан гожа адамлар
Тяшвиг етди, ишя мян вердим гярар.
Аьыл бу дастаны бяйянсин эяряк,
Сюзляри шириндир, мязмуну эерчяк.
Хосровдан, Шириндян галан йадиэар
Эизлиндя дейилдир, дурур ашикар:
Шябдиз атын шякли, Бисцтун даьы,
Пярвиз сарайынын ейваны, таьы,
Заваллы Фярщадын сюнян арзусу,
О Шащруд, о чюлдя ахан эюзял су,
О гясри-Шириня эедян сцд чайы,
Хосровун овлаьы, зянэин сарайы.
Он телли сазыны чаларды Барбяд,
Шащрудда арамэащ - хош истиращят.
Сюйляркян о щяким бу хош дастаны,
Чыхарыб ичиндян ешги, фяьаны.
Алтмыш йашындайды йазанда буну,
Сахлайа билмирди йайда охуну!..
Алтмышда севэинин, ешгин щяйжаны
Титрядя билмязди йорьун гожаны.
Билижи дейяни етмядим тякрар,
Мялуму демякдян кимя файда вар?!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 39


Онун йаздыглары - жянэавяр ешги,
Мяним йаздыгларым - бир дилбяр ешги.
Ешгдян башга сюз кюнлцмя йаддыр,
Юмрцмцн гушуна севэи ганаддыр.
Ешгдир мещрабы ужа эюйлярин,
Ешгсиз, ей дцнйа, нядир дяйярин?!
Ешгин гулу ол ки, доьру йол будур,
Арифляр йанында, бил, ешг улудур.
Бу дцнйа ешгдир, галан фырылдаг,
Ешгдян башга шей бош бир ойунжаг.
Ешгсиз олсайды хилгятин жаны
Дирилик сармазды бюйцк жащаны.
Ешгсиз бир адам бир нейдир - гырыг,
Йцз жаны олса да, юлцдцр артыг.
Ешгсиз бу дцнйа сойуг мязардыр,
Анжаг ешг евиндя ращатлыг вардыр.
Ешгин йаньысындан эюзял шей ня вар?
Онсуз ня эцл эцляр, ня булуд аьлар.
Ода сяждя едян атяшпярястляр
Эцняш цчцн ода ситайиш ейляр.
Севэи щийля билмяз, дцзялтмяз дузаг,
Сяни севдасындан бурахмаз узаг.
Кюпяк кими йемяк, ичмяк нядир, ня?
Бир пишик олса да, жан вер ешгиня!
Пишийин ешгийля йашамаг, инан,
Йахшыдыр, шир олуб, йалныз галмагдан.
Ешг дцшся дашын да гялбиня яэяр
Эювщярдян юзцня мяшуг дцзялдяр.
Магнит олмасайды ешгин ясири

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 40


Чякмязди юзцня дямир зянжири.
Кящрябанын ешгя дцшмяся жаны,
Еля жязб етмязди гуру саманы.
Дцнйада эювщяр вар, даш вар ня гядяр -
Онлар ня бир саман, ня дямир чякяр.
Бу сайсыз-щесабсыз маддяляр йеня,
Бах, эюр, мейл едирляр мяркязляриня.
Од бир кичик дялик тапмаса, щюкмян
Йарыб чыхар чюля йерин тякиндян.
Бахма ки, бу цряк жан султаныдыр,
Ешгя кюнцл вер ки, жанлар жаныдыр.
Эюйя доьру яэяр чох галхарса су
Йеня торпаг олар ян сон арзусу.
Каинатда щяр шей жязбя баьлыдыр,
Философлар буну ешг адландырыр.
Сюзц бязян гибля, бязян дя Латдыр,
Хязняси эащ Кябя, эащ хярабатдыр.
Идракы динлясяк, сюйляйир о да:
- Щяр шей ешг цстцндя дурур дцнйада.
Эюйляр йарансайды ешгдян азад,
Дцшцн, олардымы йер цзц абад?
Ешгсиз тяндя жан эюрмядийимдян
Цряйими сатыб жан алмышам мян.
Ешгдян дцнйайа салдым думанлар,
Яглин эюзлярини етмишям хумар.
Ешг иля дцзялтдим мян бу дастаны,
Долдурдум сясийля ешгин, дцнйаны.
Ондан узаг эязсин щяр жащил инсан,
Пай алсын гой йахшы охуйуб, йазан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 41


Мян йахшы йазмышам, гой пис йазанлар
Мцздцмля йазсынлар ня сучлары вар.

КИТАБ ЦЧЦН ЦЗР

Гапайан заманда гапылары мян


Эюзцм айрылмырды мави эюйлярдян.
Улдузлар бцржцня эащ ужалырдым,
Мялякляр цзцндян юртцк алырдым.
Бир аллащ бяндяси достум вар иди,
Хейли мещрибанды, вяфадар иди.
Шир кими архайды мяня щяр заман,
Дцшмяня гылынжды, мяняся галхан.
Алямдя биликля газанмышды ад,
Онунла йашарды дцнйада дилшад.
Бир эежя гязябли, пюртмцш, гызылтяк
Гапымы о эцмцш ялля дюйяряк
Эялди, данламаьа башлады мяни,
Ажыгла сюйляди: "Чох саь ол сяни,
Мяналар мцлкцнцн бир султанысан,
Сюзляр юлкясинин щюкмранысан.
Гырх илдя кечирдин ялли чилляни,
Бош-бош щекайяляр чякмясин сяни.
Сян ки, бу оружу тутурсан беля,
Ифтарыны ачма мурдар сцмцкля.
Арзу щеч вахт сяни салмады бяндя,
Дцнйайчцн дцшмядин ясла кямяндя.
Гяляминин ужу низяйя бянзяр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 42


Ялиндядир сайсыз, зянэин хязняляр.
Гызыла мис гатсан, ня файдасы вар?
Гызылы эцмцшля яритмяк олар.
Гарун хязняситяк торпагда галма,
Устадсан, юзцнц айаьа салма.
Тощид гапысыны чал, йцксялт сяси,
Нядир ишлятдийин муьлар няьмяси?..
Зянд охуйан сяни бился дя дири,
Юлц дейяр дцнйа сюз билянляри".
Бу ажы сюзлярин жан йаньысындан
Туршутмадым беля цзцмц бир ан.
О эюзял Ширинин яфсанясиндян
Гулаьына бир аз пычылдадым мян.
Нахышлар салдыьым ипяйи она
Эюстяриб, дедим: "Бах нахышларына!
Нахышлары эюржяк о эюзял инсан
Дашда нахыш кими дайанды щейран,
Она дедим: "Динмяз дурмусан нечин?
Дилин щардадыр ки, десин "Афярин?"
Итаятля деди: "Гулун олум мян!
Адын биржя ан да дцшмяз дилимдян.
Ширин дастаныны ешидян кими
Ширин олдуьундан уддум дилими.
Беля сещркарлыг бажарыркян сян,
Бир бцтчцн Кябя дя бина едярсян.
Онунчцн елядим аьзымы ширин
Ки, аьзымда дилим гянд дады версин.
Дилими шякяртяк йедимся яэяр,
Сянин дилин сяпсин гой халис шякяр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 43


Инди ки, йол ачдын, чалыш, вур сона,
Юзцлцнц гойдун, битсин гой бина.
Йазанда бяхт сяня кюмякчи олсун,
Жаванлыг щявяси кюнлцня долсун.
Бу Ираг сиккяси ялиндя вардыр;
Айагларындакы о ня чидардыр?
Эянжя шящяриндян атыны чыхар!
Сян шир пянжялисян, сяндядир вцгар.
Атыны чюля чяк, эенишдир мейдан,
Сян жаван, бяхтинин будаьы жаван.
Зяманядя йохдур ширин сюз дейян,
Олса да, онлардан сян гцдрятлисян.
Щцма кими ишя юзцн кюлэя сал,
Байгушлар ялиндян бу юлкяни ал.
Инди бу эюрдцйцн ики-цч няфяр
Юз чырагларына пярванядирляр.
Юз шящярляриндян аралансалар,
Онларда ня рювняг, ня дя нур галар.
Сян бир эцняш кими та эцн доьандан
Эцн батана гядяр шяфяг салмысан.
Сян иряли дуруб десян сюзцнц,
Чякяжяк бир кцнжя щяр кяс юзцнц.
Щцняр цфцгляри щасарланажаг,
Сюз йурду эюряжяк надир бир гочаг".
Мян щирсля сясляндим: "Ей алижянаб!
Ня мян бир гойунам, ня дя сян гяссаб.
Цфлямя, амандыр, чыраьым сюняр,
Иса ки, Мусайа елямяз ясяр.
Кцкрятмя бош сюзля аловуму сян,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 44


Юзцнц йандыран бир чыраьам мян.
Еля бир шцшяйям, дашлара чалсан,
Утанар адымдан бу эениш жащан.
Мян бир мисям, цстцм зярля юртцлц,
Цстцня тяр эцлаб сяпилмиш юлц.
Азугям бир хяйал, бир дя истякдир,
Даьаржыьымдакы анжаг кцлякдир.
Фяляк йарадыркян дейиб мяня "шир",
Лакин бу вцжудум бир йун щейкялдир,
Дейилям дцшмянля вурушан ширдян,
Йетяр ки, юзцмля дюйцшцрям мян.
Яввял кефим кюкдц, о эцнляр битди,
Эянжлийин гцруру мящв олду эетди.
Ловьалыг, ушаглыг сющбяти етмя.
Бу, гяфлят йолудур онунла эетмя.
Юмцр отуз илдян кечдими бир аз,
Гяфлятдя йашайыб доланмаг олмаз.
Гырх йаша гядярдир щяйат няш яси,
Гырхда битиб эедир кюнлцн щявяси.
Яллидян ашдынмы, жанын саь олмаз,
Айагларда тагят, эюздя нур галмаз.
Алтмыша чатынжа йеря чюкярсян,
Йетмишдя щяр цзвцн дцшяр тагятдян.
Дцнйада язиййят чякиб бой атдын,
Еля ки, сяксяня, дохсана чатдын,
Ордан да йетирдин юзцнц йцзя,
Юлцсян, дири дя эюрцнсян эюзя.
Истяр бир эцн йаша, истярся йцз ил,
Бу нурлу ейвандан кючяжяксян, бил.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 45


Йахшысы будур ки, кюнлцнц шад ет,
О бюйцк аллащы шадлыгла йад ет!
Кюнцл севинжиндян йанан шам олсун,
Додагларын эцлсцн, эюзлярин долсун.
Сящяртяк парлайыб йананлар щаман
Эцлцб аьламагдан гуртарырлар жан.
Эюз йашы олмаса, эцлмяк дя олмаз,
Бу эцлцшц цздян силмяк дя олмаз.
Бир шей юйрядярям, динлясян яэяр,
Кюнлцн щеч аьламаз, щяр заман эцляр.
Хошбяхтликдян цзцн эцлян заман, бир
Йохсула шей вериб, ону севиндир.
Эцняш гызыл кими йеря тюкцлцр,
Дцнйаны эцлдцрцр, юзц дя эцлцр".

ХОСРОВ ВЯ ШИРИН ДАСТАНЫНЫН


БАШЛАНМАСЫ

Кющня дастанларын гожа устады


Юз щекайятиня беля башлады:
Завал эялян заман Кясра бяхтиня.
Щцрмцз сащиб олду шащлыг тяхтиня.
О, тез мяшщур олду ядалятийля,
Долашырды ады щей дилдян-диля.
Юз ата йолуну тутурду мятин,
Ял цстя - сяхавят, айаг цстя - дин.
Нясли та итмясин гожа дцнйадан,
Бир ювлад истяди бюйцк худадан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 46


Хейли нязир верди, бир хейли гурбан,
Нящайят лцтф етди аллащ бир оьлан.
Ювлад ня ювладды, - дяниз инжиси.
Нурлу чырагларын ян биринжиси.
Хошбяхт доьулмушду, эюзялди бяхти,
Йарашырды она тажы вя тяхти.
Атасы эюряндя истедадыны,
Хосров Пярвиз гойду онун адыны.
Кими эюрся сарылырды бойнуна,
Бу сябябдян Пярвиз дедиляр она.
Сящярдян эюзялди онун эцлцшц,
Эцняшдян гяшянэди щяр эюрцнцшц.
Дайяси мцшктяк ипякдя сахлар,
Инжитяк олмушду йери памбыглар.
Додаьында сцдя щявяс дуйараг,
Бяслядиляр шякяр вя сцдля анжаг.
Шащ йанына щяр эцн эятирярдиляр,
Эцлтяк ялдян-яля, ютцрярдиляр.
Бешийи тярк едиб йерийян заман
Она юз жанында йер верди жащан.
Еля ки, беш йаша чатды, ня эюрся
Ибрят эютцрярди, бахыб щяр кяся.
Бяхти артырдыгжа щяр ил йашыны
Биликля долдурду о эянж башыны.
Айаг гойан заман йеддинжи иля
Эцлляря мцшк сачды эюзяллийиля.
Еля мяшщур олду эюзялликдя о,
Мисирли Йусифди санки бу Хосров.
Эцнляри бош, бекар кечмясин дейя,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 47


Шащ тапшырды ону бир мцряббийя.
Бу сющбятдян кечди бир нечя заман,
Хосров щяр щцнярдя олду гящряман.
Сюзцнцн шющряти дцшдц жащана.
Дяниз кими сяпди дцррц щяр йана.
Су кими сюз дейян щяр агил, щушйар
Она ещтийатла йанашырдылар.
Щяр ан тцкц тцкдян сечирди эюзц,
Тцк кими зярифди онун щяр сюзц.
Доггузда тярк етди ойун йолуну,
Шир цстя сынады эцжлц голуну.
Он йаша эиряндя бу надир жаван
Отуз йашлылары гойурду щейран.
Ширляр пянжясиня пянжя верярди,
Гылынжла сцтуну йеря сярярди.
Охуйла, о, тцкдян дцйцн ачарды,
Низяйля зирещдян щалга аларды.
Ох атса щядяфя сярраст дяйярди,
Зющря щалясини силкяляйярди.
Он каманы бирдян дартан бир инсан
Ажизди Хосровун бир каманындан.
Кямяндля он дцшмян бирдян тутарды,
Доггуз гарыш бойда охлары варды.
Аь див олса беля, онун охундан
Сюйцд йарпаьытяк ясярди, инан
Шимшяк низясини чалса дашлара,
Дашын цряйиндя ачарды йара.
О эцндян ки, йашы он дюрдц ашды,
Билийинин гушу гол-ганад ачды.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 48


Кюнлцндя щяр шейя мараг ойанды,
Дцнйада йахшыны, йаманы ганды.
Бцзцрэцмид адлы бир алим варды,
Аьлы, истедады эцнтяк парларды.
Йери гарыш-гарыш долашмышды о,
Фикрийля эюйляря ужалмышды о.
Эюйцн хязняляри ачыгды она,
"Сирляр еви" десям, щагдыр, гойнуна.
Шащзадя хялвятдя она йанашды,
Щинди гылынж кими дилини ачды.
Билик дярйасына ял узадараг,
Жаващир истяди вя алды гочаг.
Онун тялиминдян кюнлц нурланды,
Ондан бир чох щикмят юйряниб ганды.
Зцщял пярэарындан йер мяркязиня
Ня варса юйрянди, доймады йеня.
Аз мцддятдя дярйа билик газанды,
Щяр фянни дцшцндц, щяр елми ганды.
Гафил цряйиня билик йол ачды,
Шащлыг рцтбясиня эялиб йанашды.
Щярлянян пярэащын эизли ишляри
Хосрова ашикар оландан бяри
Шащына хидмятди иши щяр заман,
Щеч яскик олмазды шащ гуллуьундан.
Шащ севярди ону жащандан артыг,
Жащан ня, юз ширин жанындан артыг.
Чох юмр етсин дейя язиз ювлады,
Залымын голуну тутуб баьлады.
Деди: "Жарчы, чаьыр! Ешитсин алям,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 49


Щяр ким зцлм еляся эюряжяк ситям.
Яэяр бир ат эедиб эирся тарлайа,
Бири баьдан мейвя, эцл оьурлайа,
Бириси намящрям гадына бахса,
Бир эюзял евиня йады бурахса,
Ян аьыр жязама олажаг дцчар!"
Шащ анд ичди, деди, сынмаз бу илгар.
Ядалятдя онун гцсуру йохду,
Эюзляр кядярсизди, кюнцлляр тохду.
Олду ядалятля йер цзц абад,
Инсанлар олдулар зцлмдян азад.

ХОСРОВУН ШИКАР ЗАМАНЫ БИР


КЯНДЛИНИН ЕВИНЯ ЭЕТМЯСИ

Эцнлярин бир эцнц, бир сящяр еркян


Хосров чыхды чюля, кюнлц хейли шян.
Овлады, гушлады, чох атды кямянд,
Эюрцндц узагдан сяфалы бир кянд,
Кяндин щяр тяряфи чюлдц, чямянди,
Хосров бу чямяндя атындан енди.
Эюйцн сары эцлц эедяня гядяр
Кеф едиб гырмызы шяраб ичдиляр.
Лаживярд дивардан эцняш ашараг,
Саралмыш дивара тахынжа байраг,
Эцн дя гачан шащтяк уда од вурду,
Байраьыны жырды, чятрини гурду.
Дюндяриб башыны атын эедирди,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 50


Гылынж вуруб эюйля дава едирди.
Лакин зяифляшди, сыхылды жаны,
Суйа нилуфяртяк атды галханы.
Шащзадя о кянддя бир ев истяди,
"Бир мяжлис дцзялсин, кеф едяр" деди.
Яйляшиб ишрятя йолдашлариля
Ачдылар сящяри ялдя пийаля.
Яргянун чалдырыб гулаг асдылар,
Яргяван мей ичиб олдулар хумар.
Сцращи ичиндя эцлцрдц шяраб,
Олурдулар шяраб ичдикжя шадаб,
Атларындан бири эцн чыхан заман
Эириб от йемишди эюй бир тарладан.
Бир гурлу гулам да щаман бу эежя
Эедиб гора дярди баьдан эизлижя.
Эцняш ки, алями парлатды еркян,
Эежянин башыны цздц бядяндян,
Гара ганад гарьа чиняданындан
Зяр йумурта верди тутийя бу ан.
Гара пянжясини галдырды эежя,
Йер нура бойанды зцлмят эединжя.
Эюзц эютцрмяйян бир нечя няфяр
Тялясик султана апарды хябяр:
"Дцнян эежя Хосров ямри позараг
Унутмушдур шащын буйруьуну, бах!
Шащ деди: "Билмирям эцнащы нядир?"
Дедиляр: "Ей шащым, Хосров зцлм едир.
Аты кор гоймушдур кяндин варыны,
Гулу дярмиш баьын гораларыны.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 51


Эежя бир йохсулун евини алмыш,
Чянэи щяр тяряфя эцрулту салмыш.
Шащзадя олмайыб, олса йад адам
Шащ онун варыны аларды тамам.
Йцз дамары кясиб чохлу ган алан,
Титряр яли, алса юз дамарындан?"
Шащ буйурду, хянжяр чякиб эетдиляр,
Атын айаьыны гялям етдиляр.
Гора сащибиня верилди гулам,
Шоран суланылды эцлабла тамам.
Хосров кеф чякдийи ев сащибиня
Едилди Хосровун тяхти щядиййя.
Гырдылар чянэинин дырнагларыны,
Гопардылар чянэин тел гатарыны.
Доьма бир ювлада яввял ня сайаг
Ядалятля жяза верилирди, бах!
Щаны о ядалят, о инсаф щаны?!
Веря юз оьлуна беля жязаны.
Инди йцз йохсулун тюкцлся ганы
Нащаг ган тюкяня бир жяза щаны?
Атяшпярястликдя дцнйа еляйди,
Бу мцсялманлыгдан утан бир инди.
Дцшцндцрцр бу эябр щяр мцсялманы,
Яэяр бу эябр ися, мцсялман щаны?
Гайыт яфсаняйя, Низами, бясдир,
Нясищят гушунун сяси пис сясдир!

ЩЦРМЦЗЦН ХОСРОВУ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 52


ЖЯЗАЛАНДЫРМАСЫ

Башына эялян бу гязаны эюржяк


Хосров дцшцнжяйя, фикря далды тяк.
Анлады тутдуьу йарамаз ишдир,
Атасы чох щаглы жяза вермишдир.
Ялиля башына вурду, чякди ащ,
Ращат гоймайырды ону бу эцнащ.
Бир нечя гожадан хащиш ейляди,
"Щцзура апарын мяни" сюйляди.
Бялкя бу цзр шащын хошуна эяляр,
Мяним эцнащымы бялкя яфв еляр.
Яля гылынж алды, эейди бир кяфян,
Дцнйайа йайылды йаныглы шивян.
Гожалар габагда цзр истяйирди,
Хосров далда эедир, санки ясирди.
Тахт юнцндя дурду о аьламаьа,
Мцгяссирляр кими дцшдц торпаьа:
"Шащым, бундан артыг инжитмя мяни,
Бюйцксян яфв ейля кичик бяндяни,
Йусифям, санма ки, йейиб йалгузаг,
Эцнащым бюйцкдцр, ушаьам, ушаг.
Сцд гохусу эялир щяля аьзымдан,
Ганыма сусама шир кими, аман!
Азьын ювладыны язизля йеня.
Табы йохдур дюзсцн гязябляриня.
Бу бойнум, буйур ал, бу да ки, хянжяр,
Юлдцр, эцнащкарам, сучлуйам яэяр.
Щяр дярдя разыйам бойун бурараг,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 53


Сян наразы галма оьлундан анжаг",
Саф эювщяр сюзцнц дейиб сон кяря,
Йеня кюлэя кими сярилди йеря.
Дюзцмлц жаваны эюрян адамлар
Аьладылар эялиб риггятя, зар-зар.
Щюнкцртц сясляри Айы щаглады,
Гошулуб онлара шащ да аьлады.
О, назла бяслянмиш аз йашлы ушаг
Бу гядяр инжядир юз ишиндя, бах.
Ювладын игбалы она олса йар,
Ата севинжиндян бяхтийар олар.
Ня ейляся сяня ювладын, инан,
Ону эюряжякдир юз ювладындан.
Оьлунун йахшы-пис ишийчцн, дайан,
Жяза вермя, о да алар оьлундан.
Еля ки, шащ Щцрмцз рущ дярманыны,
Цряк мейвясини, о жаваныны
Эюрдц беля мцдрик, беля зякалы,
Билди аллащдандыр онун бу щалы.
Юпяряк, башыны охшады онун,
Фярманына верди бцтцн гошуну.
Шащын щцзурундан Хосров чыхаркян,
Юлкя башдан-баша йеня олду шян.
Хосровун цзцндя ядалят варды,
Эюзцндя шащлыьын нуру парларды.

ХОСРОВУН БАБАСЫНЫ ЙУХУДА


ЭЮРМЯСИ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 54


Эежянин сачлары ятир сачанда,
Ишыг гаранлыьы эюрцб гачанда,
Шцшя ойнаданын йериня бирдян
Шеш атан сещрбаз чыхды пярдядян.
Хосров баьлайараг белини, эетди,
Яйляшди, аллаща ибадят етди.
Дцнян эежя йахшы йатмадыьындан
Йухуйа эетмяси чякмяди бир ан.
Бабасыны эюрдц йухуда Хосров,
"Ей нурлу эцняшим, - сюйляйирди о, -
Чыхдыса дюрд язиз шейин ялиндян,
Гой дюрд йени шейдян мцъдя верим мян.
Гора ажысыны даддыьын заман
Туршумады цзцн горатяк бир ан.
Сяня еля эюзял олажаг ки, йар,
Ондан ширинини эюрмямиш дийар.
Кясдиляр атынын айагларыны.
Гялбин эюрмяйяжяк гям губарыны.
Шябдиз адлы гара атын олажаг,
Йериши сярсяртяк ити вя гывраг.
Кяндлийя вердися тахтыны атан,
Олмады бу ишдян щалын пяришан.
Шащаня тахт кечяр ялиня, щамар,
Гызыл аьаж кими дцйцнсцз олар.
Чальычыны саздан айырдыларса,
Сян сябр ейляйяряк батмадын йаса.
Сяня Барбяд адлы чалан верярляр,
Дюняр мяжлисиндя шярбятя зящяр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 55


Дашын явязиндя гызыл тапарсан,
Дюрд мунжуг йериня дюрд эювщяр, инан!"
Шащзадя йухудан дуруб йеня дя
Бюйцк йарадана ейляди сяждя.
Эежя-эцндцз ясла данышмайараг,
Бабасы дейяни эцдцрдц анжаг.
Аьыллыларла щей эежя сцбщяжян
Сющбят ейляйирди эюрдцкляриндян.

ШАПУРУН ШИРИНИ ТЯРИФИ ВЯ


ХОСРОВУН ОНА АШИГ ОЛМАСЫ

Шапур адлы она йахын бир адам


Мяьрибдян Лащура эязмишди тамам.
Нягшиндя Манинин шющряти варды,
Рясминдя Иглидис гцдряти варды.
Зиряк, шякил чякян, гялями ити,
Хяйалян чякярди мин бир суряти.
Инжя, зяриф ишдя хейли пярэарды,
Суларын цстцндя нахыш саларды.
Пярвизин юнцндя юпяряк йери,
Сюйляди достуна бу хош сюзляри:
- Яэяр шащ ямр ется, данышарам мян
Йцздя биринижя билдикляримдян.
Хосров деди: - Тез ол, де, ай жаван мярд,
Мяжлиси сойутма, гызышсын сющбят.
Сюз сюйляйян Шапур дилини ачды,
Рянэарянэ сюзляри мин ятир сачды:

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 56


- Алям гулун олсун, дурса ня гядяр!
Хош кечсин юмрцндя айлар вя илляр!
Сяни истямяйян щеч шад олмасын!
"Хараб ол" дейянляр абад олмасын!
Щцснцнля жаванлыг щямняфяс олсун!
Щяр заман истяйин, арзун доьрулсун!
Алты таь жащанда мян чох эязмишям.
Чох шейляр эюрмцшям, чох шей сезмишям.
Дярбянд дянизинин бир сащманында
Бир эюзял юлкя вар даьлар йанында.
Шащзадя гадындыр орда щюкмцран,
Йайылмыш гошуну Исфащанажан.
Аррандан башламыш Ярмяня гядяр
Онун фярманына бойун яйирляр.
Юлкяляр эюндярир она хяражы,
Щяр шейи вар, йохдур бир тахты, тажы,
Мин бир дик галасы эюй даьлардадыр,
Ким билир хязняси ня мигдардадыр?!
Тутуб мал-гарасы бцтцн дцнйаны,
Гушдан вя балыгдан артыгдыр саны.
Яри йохдур, мясуд доланыр юзц,
Хош кечир эежяси, щям дя эцндцзц.
Шямира адланыр о эюйчяк гадын,
Бюйцкдцр мянасы бу эюзял адын.
Жцрятдя кишидян щеч эери дурмур,
Бюйцк олдуьундан Мящин Банудур.
Эцн кечиб эяляндя йени бир фясил
О гурур юзцня тязя бир мянзил.
Эцл фясли йамйашыл Муьан - йатаьы,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 57


Йай заманы йери Ярмян торпаьы.
Якиндян якиня, чичякдян эцля
Эязир, сейря чыхыр щей эцля-эцля.
Йай ютцб кечяндя, пайыз эяляндя
Абхазда овлары салыр кямяндя.
Бярдянин щавасы чох мютядилдир,
Щяр ил гыш заманы о бура эялир.
Щяр фясил бир йердя мянзил салараг,
Дюрд фясли чатдырыр баша бу сайаг.
Кечирмяз дцнйада вахтыны ябяс,
Ойуна, шадлыьа эюстяряр щявяс.
Бу зиндана бянзяр дцнйада анжаг
Гардашы гызыдыр эюзцня чыраг.
Санки бир пяридир, пяри йох, бир Ай!
Гящряман бир гыздыр, башда кялаьай.
Дирилик суйудур эюзц - гапгара,
Эежяни гярг едир Айтяк нурлара.
Щцндцр бойу - эцмцш хурма аьажы,
Хурма дярян бир жцт зянжидир сачы.
Шякяр ямиб онун додагларыны,
Хурма ондан алмыш ширин барыны.
Дишляри инжидян даща парлагдыр,
Дишиндян нур алан сядяф дя аьдыр.
Жилалы ягигтяк додаглары вар,
Бурулмуш кямянддир жцт гара сачлар.
Сачынын гыврымы щяр ан жан алыр,
Буруб бирчяйини эцл цзя салыр.
Эюзял сачларынын илыг няфяси
Исиндирмиш санки хумар нярэиси,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 58


Эюзляри юзцнцн яфсунчусудур,
Одур бяднязяри беля сусдурур.
Сещрийля йахылсын дейя щяр цряк
Лябиндя йцз дуз вар, ширин, шякяртяк.
Бу дузлу ляблярин эцлцшц ширин,
Дузу, щям ширниси вар бу ляблярин.
Эцмцш бир гылынждыр бурну, санасан
Бюлмцш бир алманы дцз ортасындан.
Йцз ипяк юртцнц йыртмыш ай цзц,
Айда олан лякя йохудур, дцзц.
Шями ятрафында чох пярваня вар,
Одунда йанмагдан щеч горхмаз онлар.
Цзцндян, сачындан сябалар юпяр,
Гагума, гундуза бянзяр о телляр.
Щяр бир гямзясиня бир наздыр вякил,
Бухаг бир нарынждыр, чяня алма, бил.
Улдузлар да олмаз щцснцнцн тайы,
Ютмцш эюзялликдя эцняши, айы.
Бир жцт мямяси вар, пайызын нары,
Эцлцн лячяйидир ал йанаглары.
Гаршысында буруб бойнуну жейран
Тюкяр эюз йашыны олараг щейран.
Ащу эюзляриндя еля чешмя вар,
Довшантяк уйуйур аслан оланлар.
Жан чешмяси олан жейран эюзляри
Алдадыр шир йыхан мин гочаг яри.
Лябляриндян жаваб алмаз юпцшя,
Горхур лялин ачса дцррляр дцшя.
О мяст эюзляриня щясрят галанлар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 59


Ирям базарында рейщан сатанлар,
Тикан долдурмушлар гужаьа йеня,
Тохуна билмямиш бир кяс эцлцня.
Ону йухусунда эюрся дя йцз кяс,
Лакин о, эцняштяк эежя эюрцнмяз.
О байрам бязяйи щилал гашыны
Эюрмяди, вермядян кимся башыны.
Мяжнун щейран галмыш хош хяйалына,
Лейли тяслим олмуш эцл жамалына.
Халгын юлцмцня йазмагчцн фярман
Он гялям бармаьы щазырдыр щяр ан.
Сющбяти мин гялбя щяйяжан салар,
Ширин додаьында мин бир юпцш вар.
Гямзяли, назлыдыр гыврым сачлары,
Додаьы йагутдур, диши мирвары,
Саф кюнлцня мяфтун олмушдур щцняр,
Торпаьына гултяк дцшмцшдцр янбяр.
Цзц нясрин кими, гохусу нясрин,
Додаьы шириндир, ады да Ширин.
Эюзял сюз дейянляр она жан дейир,
О Мящин Банунун жанишинидир.
Юлкядя танынмыш надир эюзялляр
Фярман эюзляйирляр йанында йексяр.
Айтяк кцбар гызлар - дцз йетмиш няфяр
Она эежя-эцндцз хидмят едирляр.
Щцсндя щяр бири жан таваныдыр,
Бахсан, йарашыгда жанлар жаныдыр.
Щамысы чальычы, ялляриндя жам,
Айтяк мянзил-мянзил едирляр хурам.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 60


О, ай хирмянляри эащ эейир мишки,
Эащ эцл хирмяниндя ичярляр ички.
Онлара тохунмаз дейя бяднязяр
Цзляриня ясла нигаб юртмязляр.
Яфсаняйя бянзяр о чюл, о чямян,
Бязяниб нар дюшлц шух сянямлярдян.
Гамятляри санки сярвдир гывраг,
Йериш-дурушлары гырговул сайаг.
Гюнчя аьызлары долу гянд, шякяр.
Жана бяхш едирляр ятирли янбяр.
Эюзялликдя кечян олмаз онлары,
Кефдя кечирирляр гышы, бащары.
Фил дишини, аслан чянэини онлар
Эцжя галса бирдян дартыб гопарар.
Бир щцжум чяксяляр алышар алям,
Мяьрибдян Мяшригя гарышар алям.
Эюйляря кирпикдян ох атса яэяр,
Эюйдя улдузлары бир йеря тикяр.
Бещишт щуриляри тапса да шющрят,
Онлар щуридирляр, бу йерся жяннят.
О йерин сащиби Мящин Банудур,
Дювлятин, сярвятин сащиби одур.
Бир ат баьланыбдыр сяртювляйя тяк,
Онун тозуна да чатмаз щеч кцляк.
Хяйалдан тез эедяр галхса дюрднала,
Горхмур сона кими туфандан ясла.
Йериндян сычраса эцняшя сары,
Йедди гатлы эюйдян галхар йухары,
Галар дырнаьынын дашларда изи,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 61


Бамбуг гуйруьуйла йарар дянизи.
Сящяртяк ойагдыр, хяйал йеришли,
Эежятяк щушйардыр, заман эярдишли.
Рянэи шявя рянэи, Шябдиздир ады,
Ширин Исщаг кими севир о аты.
Айагларында вар гызыл зянжири,
О гызыл зянжирин олмуш ясири.
Ня Шириндян ширин инсан мян эюрдцм.
Ня Шябдиздян гара бир кющлян эюрдцм.
Еля ки, сюз битиб Шапур дайанды,
Ращатлыг уйуду, севэи ойанды.
Шириня мящяббят, дил баьладылар,
О ширин диллийя етдиляр играр.
Чиндя нахыш чякян уста ня деся,
Цряйя йапышар, хош эяляр щисся.
Хосров бу сющбятдян наращат олду,
Гялби севда иля, щяйжанла долду.
Бцтцн эцнц ону дцшцнцрдц щей,
Йохду хяйалында ондан башга шей.
Хосров бир нечя эцн кечирди беля,
Шадланды анжаг бу бош яфсаняйля.
Еля ки, иш-ишдян кечди, о заман
Атды сябр етмяйин дашыны оьлан.
Чаьырыб Шапуру хялвятя юзц,
Дцшдцйц севдадан башлады сюзц.
Деди: - Ей жаван мярд, вяфалы йолдаш!
Мяним дадыма йет, ол мяня сирдаш!
Эюзял юзцл гойдун, сюзцм йох буна,
Устад кишисянся иши вур сона.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 62


Шякяр ады чякмя, сюзц гыса ет!
Шякяр сюйлядинся Хузистана эет!
Бцтпярястляр кими йол тапаг эяряк,
О бцтц тядбирля яля эятиряк.
Эюр, гялбиндя вармы инсафдан ясяр,
Бялкя инсанлардан о кянар эязяр?
Нахыш эютцрянся мум кими яэяр,
Мющрцмц вур она, эюстяр бир щцняр.
Дямир цряклися хябяр йетир дя
Ки, сойуг дямири дюймяйим бир дя.

ШАПУРУН ШИРИНИ АХТАРМАГ ЦЧЦН


ЯРМЯНЯ ЭЕТМЯСИ

О сюз билян Шапур йери юпяряк,


Деди: "Хосров даим шад олсун эяряк.
Уьурлар истяйян олсун уьурлу!
Уьруна чыхмасын пис эюзцн йолу".
Щцнярли шащына "афярин" дейиб,
Сюйляди: "Ей бюйцк дцнйайа сащиб!
Гялямля мян нахыш чякян заманда
Мани "Яръянэ"ини позар бир анда.
Адам башы чяксям, щярякят едяр,
Гуш ганады чяксям, тез учуб эедяр.
Йол вермя ки, гонсун бир тоз гялбиня,
Тоз цряйя дярддир, ярз едим сяня.
Гям йемя, шадлыгла йаша, ол арам,
Чалышыб бу ишя чаря тапарам.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 63


Ишимдя бир ан да йубанмайараг,
Гушдан ганад аллам, жейрандан айаг.
Сяни йатырмамыш йатмарам бир ан,
Севэилин дя сяня йетишяр, инан!
Од кими дямирдя эизлянмиш олса,
Эювщяр кими дашда бяслянмиш олса.
Саф эювщяри дашдан, оду дямирдян
Чыхарантяк ону чыхарарам мян.
Эащ эцля уйарам, эащ да тикана,
Гайдайла саларам иши сащмана.
Сяадят олса йар, аларам ону,
Хосровун ялиня саларам ону.
Эюрсям эцжцм чатмыр ишя, чапараг,
Шаща билдирярям йубанмайараг".
Шапур беля дейиб дурду айаьа,
Щазырлыг башлады йола чыхмаьа...
Йолда о ня йатды, ня дя динжялди,
Ширинин йанына бир айа эялди.
Чох сящрадан ашды, чюллярдян кечди,
Ярмян даьларына эялиб йетишди.
О эюзялляр йайын гызмар чаьлары
Мяскян едярдиляр йашыл даьлары.
Шапур эялян заман кюрпяйди отлар,
Щяр йан хорузэцлц, лаля вя эцлзар.
Эцлляр ичиндяйди мави гайалар,
Мин рянэя чалырды орда илк бащар.
Даьларын башында зцмрцддян халы,
Щейран ейляйирди фикри, хяйалы.
Жюррум даьларындан Буьра чюлцня -

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 64


Щяр тяряф батмышды бащар эцлцня.
Ирага бир мещраб ола биляжяк
Эюзял Инщирагын ятяйиндя тяк,
Гарт дашдан тикилмиш бир кился варды,
Орда бир чох гожа кешиш йашарды.
Дярвиш гылынжында эедиб Шапур да
Дцшярэя салараг дайанды орда.
Дяри дцрлярини дешдийи заман
Беля нягл етмишдир билижи инсан:
- Килсянин алтында вар бир маьара,
Орда сцваритяк бир даш - гапгара.
Рямэиля чюлцндя - о узаг йолдан
Дюл тутмаьа эялир ора бир мадйан.
Эялир йцз аьаждан дуйуб о йери,
Сцрцнцб илантяк эирир ичяри.
Гызьын бир шящвятдян эяляряк щала,
Сцртцнцр о даша чох ещтирасла.
Аллащын ямрийля дюл тутур ондан,
Аллащ ямридир ки, сян буна инан!
О дюлдян тюряйян щяр йени дайлаг
Вахтдан йцйряк олур, йелдян гачараг.
О аьыллы кешиш сюйляди: - Щятта
О дашын дюлцдцр бу Шябдиз ат да.
Буэцн нишан йохдур о кялисадан,
Санки совруг атмыш орда бурульан.
Инщираг адланан даш гайадан сян
Айаглара дцшмцш бир баш эюрярсян.
Эцл рянэли даьлара сахлайыб йасы,
Бир дцнйа даш эейиб матям либасы.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 65


Онун цзяриндян кечян фынхырыг,
Дашлары еляйиб щей гырыг-гырыг.
Онун фярйадындан сярхош олараг,
Гырыб шцшясини эюй бу йердя, бах!
Аллащын ибрятли шейи аз дейил,
Гийамятчцн олур бу ибрят дялил!
Дюрд йцз ил дюврцндя о даьа яэяр
Дяйибся бу гядяр аьыр зярбяляр,
Сян ися исланмыш бир торпаг икян
Ону ябядими эцман едирсян?
Низами, дяйишдир сющбяти бир аз,
Беля яфсаняни динляйян олмаз.

ШАПУРУН ШИРИНЯ ХОСРОВУН


ШЯКЛИНИ ЭЮСТЯРМЯСИ

Еля ки, эежянин сачы даранды,


Эцняш пярванятяк эюйлярдя йанды.
Абинус нярдтахта гапанды еркян,
Кящрябайи зярляр эизлянди бирдян,
Мцштяри фярманла эялди ки, будур,
Шащ бянддян гуртарды, бяладан Шапур.
Фярасятли Шапур чох эяздийиндян,
Кющня кялисаны ейляди мяскян.
О йерин чох билян гожаларына
Йалварды дцзцнц десинляр она:
Сабащ о эюзялляр эяляжяк щара?
Щансы булаг цстя, щансы эцлзара?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 66


Аьыллы гожалар вердиляр хябяр:
"Узагда олмурлар о шух пяриляр,
О даь ятяйиндя, йашыл дцзяндя,
Дюрд йаны сых мешя эюзял чямяндя,
Сящяр шцмшад бойлу надир эюзялляр
Эялирляр - щяряси бир назлы дилбяр".
Синжаб юртцйцня бцрцнмцш дювран
Вашаг рянэли палтар эейдийи заман
Эежянин самуру йериндян енди,
Эцндцз гагумундан гачды, эизлянди.
Ялбцрзцн башында эцняш эюрцндц,
Жямшид хялятиня дцнйа бцрцндц.
Цряк севиндирян о эюзяллярдян
Шапур ойанмышды даща да еркян.
Эялмишди чямяня онлардан габаг
Варды гызылэцля кюнлцндя мараг.
Бир уьурлу каьыз алыб, бир анда
Хосровун шяклини йаратды онда.
Бу рясми тез чякди сяняткар яли,
Гуртарыб аьаждан асды о шякли.
Сонра эюрцнмяди пяритяк эюзя,
О пяри цзлцляр эялдиляр дцзя.
Йыьылды чямяня чохлу ишвякар,
Бязян шцмшад, бязян эцл топладылар.
Бязян онлар эцлдян эцлаб чякирди,
Бязян эцлцб йеря шякяр тюкцрдц.
О эюзял эялинляр эетмяйиб яря,
Кябин кясилмяйиб о эюзялляря.
Щамысы гюнчятяк баьлы, тязятяр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 67


Щамысы дост кими яйляшмишдиляр.
Кюнцлсцз бир гядящ мей ичмядиляр,
Эцл-чичяйя онлар мей чилядиляр.
Ай, улдуз ялиня пийаля алды,
Дцнйадан бядхащлар, дивляр йохалды.
О тямиз гызларын жанында ялбят,
Варды бакирляря мяхсус бир шящвят.
Бу йер олдуьуйчцн йадлардан узаг,
Рягся башладылар сярхошланараг.
Бири салам верир тязятяр эцля,
Няьмя охуйурду бири бцлбцля.
Шадлыгдан башга шей щеч билмирдиляр,
Гялбляриндя йохду гцссядян ясяр.
Ширин дя о ширин лябляр ичиндя
Айа бянзяйирди Цлкяр ичиндя.
Мяжлис дцзялтмишди севянляр цчцн,
Бязян ичир, бязян дейирди: "Ичин!"
Севиниркян бахыб Айтяк цзцня,
Хосровун суряти дяйди эюзцня.
Эюзялляря деди: "Шякли эятирин.
Кимдир ону чякян, мяня йетирин".
Шякли эятирдиляр, ялиня алды,
Бир саат лал, динмяз сейриня далды.
Цряйи эялмирди гойсун ираьа,
Щяйа гоймайырды гужагламаьа.
Щяр она баханда бищуш олурду,
Щяр гядящдян бир аз сярхош олурду.
О шякли эюрцркян рущу эедирди,
Эизлятсяляр, йеня тяляб едирди.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 68


Горхуйа дцшдцляр о гаравашлар,
Дедиляр: бу шякля Ширин бянд олар.
Чин нягшиндян эюзял о шякли щаман
Жырыб эютцрдцляр гызлар арадан.
Ширин сорушанда: "Бяс щаны сурят?"
Дедиляр ки: "Дивляр апарды, ялбят,
Бу йер горхулудур, бурадан гачаг,
Эедяк башга йердя бир мяжлис ачаг".
Бу мангалдан онлар аловландылар,
Цзярлик йандырыб гачдылар кянар.
Улдузу сюндцрцб тцстцйля, йеня
Атлары сцрдцляр башга чямяня.

ШАПУРУН ИКИНЖИ ДЯФЯ ХОСРОВУН


ШЯКЛИНИ ЭЮСТЯРМЯСИ

Эцл рянэли ат сящяр зяррин налындан


Дашлара од рянэли тоз сяпян заман
Щяр бужагда йцз сирр ейляди ашкар,
Ипяк бир юртцйя бцрцндц даьлар.
Щуритяк о бакир гызлардан габаг
Эялмишди йеня дя Шапур чапараг.
Яввял чякдийитяк каьыз цстцня
Хосровун шяклини чякмишди йеня.
Эялиб бу чямяня о шух эюзялляр,
Эцлтяк ачылдылар йеня тязятяр.
Зярбафта эейинмиш щяр назлы пяри
Ришхяндля сцзцрдц эюйдя гямяри.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 69


Кюнцлсцз башланды кефя яввялдя,
Сонраса гызышды мяжлис эет-эедя.
Эюзялляр ойнайыб, гызанда мейдан
Ойунбазлыьыны башлады заман.
Ширин нязяр салды тязядян, йеня
Эюзляри саташды о рущ шяклиня.
Башлады пярваза жанынын гушу,
Дили сюз тутмады, позулду щушу.
Сярхошлара бясди бир эюз йухусу,
Палчыьа бяс еляр азажыг бир су.
Гызлара сяслянди: "Бу нежя щалдыр?
Бялкя сящв едирям, бу бир хяйалдыр!"
Ямр етди бириня сярв бойлулардан,
Эятирсин о шякли йанына бир ан.
Ай цзлц гыз шякли эизляди, лакин
Цзцнц юртмяди палчыг эцняшин.
Деди: "Буну едян пяридир, пяри,
О едир чох заман беля ишляри".
Ордан даьылдылар мяйус, няшясиз,
Эцллярдян галмады чямяндя бир из.
Ахарлы-бахарлы йеря эялдиляр,
Йахшы мяжлис гуруб, чох динжялдиляр.
Эялди ахшам чаьы, о гожа гартал
Бир йагут туллады зцлмятя дярщал.
Йер рейщан, яллярдя бадяляр эцлэцн,
Мяст олуб йатдылар о эежя бцтцн.

ШАПУРУН ЦЧЦНЖЦ ДЯФЯ ХОСРОВУН

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 70


ШЯКЛИНИ ЭЮСТЯРМЯСИ

Эежянин гойнундан чыхынжа сящяр


Гызылдан таж гойду башына эюйляр.
Фирузя тахт цстя сцфря сярилди,
Ички ичянляря шяраб верилди.
О йердян Пярисуз килсясинядяк
О пярицзлцляр эетди йцйцряк
О жянняттяк йердя эязиб бир заман
Лаживярд эюйляри гойдулар щейран.
Бир саф кюнцл кими тяртямиз ова,
Ушаг севэиситяк мютядил щава.
Торпаг жяннят кими, эюзял гохулу,
Щяр йаны дцрлярля, эцллярля долу.
Лалядян бцтхана олмушду дашлар,
Чямянин зцлфцнц сярин мещ дарар.
Бцлбцл нявасына, гумру сясиня
Гырмызы чичякляр ачмышды синя.
Бу эюзял чямяндя жящ-жящ вурараг,
Гушлар учурдулар щей будаг-будаг.
Щяр кцнждя ики гуш вериб баш-баша
Эцля "Нуш!" дейяряк едир тамаша.
О нахыш чякян дя эялди эцлшяня,
Хосровун шяклини йаратды йеня.
О пяри, бу йери эюрцб хошлады,
Пяри цзлцлярля кефя башлады.
Йеня шякли эюрдц, щясрятля бахды,
О сурят кюнлцнц йандырды, йахды.
Бу щийлядян ону бир щейрят алды,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 71


Ойуну унутду, чох фикря далды.
Гошду арзусуна, кефи унутду,
Эютцрдц суряти ялиндя тутду.
Бахыб бу айнада эюрдц юзцнц,
Эюрцб бищал олду, йумду эюзцнц.
Милчяк тутан вежсиз щюрцмчяк тору
Овлады щцманы, о шух мяьруру.
Дивляр етдийиндян мянзил бу йери
Бир диваня олду бурда о пяри.
Бир йердя оларса тядбир вя щийля
Инсан дейил, диви овларлар беля.
Бир чох сюз сюйляди адятдян кянар,
Йенидян бир даща дейилмяз онлар.
О эцлйанаглылар торпаьа дцшян
Йцз йарпаглы эцлц гямли эюряркян
Билдиляр ки, сябяб пяри дейилмиш,
Башга бир нахышла бязяниб бу иш.
Пярт олдулар шякли жырдыгларындан.
Вясфя башладылар о шякли щаман.
Дедиляр: "Баш гойуб, эюстяриб щцняр,
Шякил сащибиндян билярик хябяр."
Ширин эюрдц онлар доьру сюз дейир,
Хидмятя щазырдыр щамысы бир-бир.
"Кюмяк един", деди бир ащ чякяряк,
Йолдашдан йолдаша йетишяр кюмяк.
Щеч бир ишдя олма йарсыз, йолдашсыз,
Дцнйада йолдашсыз аллащдыр йалныз.
Дцнйада чох иш вар йолдашдан ашар,
Йаман эцндя чатар дада йолдашлар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 72


О бцтляря бахыб Ширин сяслянди:
"Бу шякилдян ютрц сябрим тцкянди.
Эизлятмяйяк буну кимсядян эяряк,
Онун саьлыьына эялин мей ичяк".
Кефя башладылар гызлар йенидян,
Эцлэцн шярабларла бязянди чямян.
Башланды саз, гязял, щижран няьмяси,
Йцксялди сагинин "Нуш олсун!" сяси.
Ширин ялиндя тялх шяраб тутунжа
Ажы вя шириндян мяст олду дцнйа.
Дяйяндя Ширинин мейя додаьы
Шяклин габаьында юпдц торпаьы.
Сярхошлуг саланда мяшугу дара
Сябри кясиляряк ахтарды чара.
Гызлардан бирини эюндярди ки: "Сян
Йолдан ютцб кечян щяр кими эюрсян,
Эюз гой, соруш, юйрян щарадыр сяфяр.
Шякил барясиндя ондан тут хябяр".
Гызлар эизлин, ачыг щей сорушдулар,
О сурятин сирри олмады ашкар.
Ширин изтирабдан щеч динжялмяди,
Шякилдян бир доьру хябяр эялмяди.

ШАПУРУН ЮЗЦНЦ ШИРИНЯ


ЭЮСТЯРМЯСИ

Яфсунчу хялвятдян чыхды гяфлятян,


Атяшпяряст кими парлады бирдян.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 73


Шапурун цзцндя Ширин юзцня
Бир мящрямлик эюрдц, бахды эюзцня.
Пис тясир етмяди Шириня Шапур,
Щисс етди сурятдян хябярли будур.
Ишаря ейляди: "Чаьырын эялсин,
Йесин, ичсин, бир аз бурда динжялсин.
Бялкя бу шякилдян верди бир хябяр,
Щансы мязщябдяндир? Кимдир? - Сюйляйяр".
Кянизляр ятякля йолу сцпцрцб,
Шякли сорушдулар Шапуру эюрцб.
Шапур деди: "Бу дцрр асан дешилмяз,
Беля айаг цстя демяйя эялмяз".
Хам сайсынлар дейя бу ишдя ону,
Шапур додаьалты деди яфсуну.
Онун айаьыны эюрцнжя торда
Сакит давранмаьы фярз билди орда.
Хидмятчиляр гачыб Шириня сары
Нягл етдиляр Шапур буйуранлары.
Ширин ешитдикдя беля бяйаны,
Гызышды, гайнады баьрында ганы.
Халхалы даьлара сяс сала-сала,
Дуруб эцмцш даьтяк дцзялди йола.
Ужабойлу пяри, мялякцзлц гыз
Шапурун йанына эялди арамсыз.
Синяси, голлары бцллур кими тяр,
Сачлары мцшктяк рущу мяст едяр.
Сачларыны едиб бойнуна кямянд,
Щюрцб баьламышды бойнунда бянд-бянд.
О щяйяжанла ки, щиндуну эязир,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 74


Етди эюзялляри назына ясир.
Мащир щинду онун кюнлцнц чалды,
Тцрк афят щиндунун сораьын алды.
Ону эялинжиктяк ойнадыб дуран
Шяхсля ойнайырды юзц бу заман.
Гаршысындакы нягш еля ширинди
Няггаш ня сюз деди, ня дя ки динди.
Эювщяр гулаьындан юртцк атараг
Дярйатяк эювщяря верирди гулаг.
О дузлу додаглар, назлы бахышлар
Шапуру сясляди, динди бигярар.
Ширин деди: "Бир ан ашиналыг ет,
Щямсющбят ол мяня бурда бир мцддят."
Бу сюзц щийляэяр Шапур ешитжяк
Юз-юзцня деди: "Дайаным эяряк."
О нярэиз эюзлярин дилини билян
Щяр няйи вардыса итирди бирдян.
О, пяри цзлцйя мин тяриф деди,
Пяри дя Шапура "яйляш" сюйляди.
Ширин сорушду ки: "Кимсян, нячисян?
Ашиналыг ийи дуйурам сяндян."
Она жаваб верди о пцхтя адам:
"Йахшыйа, йамана чох раст олмушам.
Аллащ ачмыш мяня бу эюйц, йери,
Мяндян эизлятмямиш о щеч бир сирри.
Балыгдан Айадяк бу йер бир йана,
Ня мяна вардыса вагифям она.
Мяшригдян башламыш Мяьрибя гядяр
Бу бюйцк дцнйаны эязмядим щядяр."

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 75


Шапурда жасярят эюрцнжя Ширин
Сорушду: "Мянасы нядир бу шяклин?"
Ряссам жаваб верди: "Истяйирям мян
Узаг олсун цзцн бяднязярлярдян.
Узундур сющбяти бу шяклин, инан,
Ондан бир чох шей вар гялбимдя пцнщан.
Мянзил хялвят олса бцтцн, дейярдим,
Билдийими тамам нягл ейляйярдим."
Ордакы бцтляря сяням ямр етди,
Онлар да улдузтяк даьылыб эетди.
Сюз билян мейданы йалгыз эюрцнжя
Сюздян бир топ атды мейдана инжя.
Деди: "Бу эюрдцйцн пак цзлц инсан
Дцз йедди иглимя олуб щюкмцран.
Искяндяр жялаллы, Дара вцгардыр.
Искяндяр, Дарадан бир йадиэардыр.
Щцсндя эюй она "эцняшим" дейир,
Бу торпаг цстцндя Жямшид няслидир.
О, шащлар шащыдыр, Хосров Пярвиздир,
Шащяншащлыг ондан гцввят кясб едир."
Шапур бу сюзлярдян деди бир гядяр,
Ширинин жанына йайылды сюзляр.
Ширин диггят вериб Шапура дярин,
Дуйурду дадыны ширин сюзлярин.
Щяр шейдя Хосровдан ахтарыб нишан,
Щяр нюгтя эялинжя далырды бир ан.
Онун щяр сюзцня верирди мин рянэ,
Дашдан лял чыхарыб олурду дилтянэ.
Сиррини ачмаьа веряряк гярар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 76


Шапур сюзц она сюйляди ашкар:
"Сюзц эизлядирсян, ей пяри цзлц,
Сюзцнц пяритяк дейирсян эизли.
Нечин юз ичиндя эцлтяк эцлцрсян?
Сюзц шякяр кими ачыг сюйля сян.
Дярман истяйирсян дярдиня яэяр,
Эизлятмя, дярдини тябибя эюстяр".
Шапурун сюзцндян о гейзя эялди,
Онун щирслянмяси нежя эюзялди!
Ашиг олдуьундан бир заман щяля
Сынады Шапуру бящанялярля.
Мцсащибини дост, йери тяк эюрдц,
Табагдан юртцйц чякиб эютцрдц.
Сюйляди: "Ей абид, инди, сян аллащ,
Кюмяк еля, сяня эятирдим пянащ!
Мян дцшдцйцм бу иш хейли чятинди,
Сачымтяк долашмыш фикрим дя инди.
Еля вурулмушам бу сурятя мян,
Санки эежя-эцндцз сурятпярястям.
Бу ишдя биртящяр мяня ет кюмяк,
Мян дя бир эцн сяня оларам эяряк.
Сиррими сюйлядим сяня мян ачыг,
Сян дя сиррини де, эял мейдана чых."
Бу сайаг эюрцнжя ящвалы Шапур
Дцшцндц: "Доьруну демяк хош олур!"
Голуну голбагтяк яввял юпяряк,
Айаьына дцшдц гызыл хал-халтяк,
Анд ичди, деди: "Ей эюйлярин шамы!
Тяхтя лайиг эюзял, шащлар илщамы!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 77


Дцшмянинин эцнц эежяйя дюнсцн,
Кюнлцн тязя айдан инжяни эюрсцн.
Анд олсун она ки, пянащындайам,
Щяр ня вардыр эяряк дцз бир-бир сайам.
Няггашлыгда бюйцк йеря чатмышам,
Хосровун шяклини мян йаратмышам.
Ряссам чякян шякля охшайыр, фягят
Жансыз олур онун чякдийи сурят.
Сурят чякмяк - мяня мялумдур бу иш,
Жан палтары башга йердя тикилмиш.
Сян онун шяклиня вурулдун беля,
Юзцнц эюряндя нейлярсян, сюйля?
Орда нурдан доьмуш дцнйа тапарсан,
Эюзлярин нурудур, юзц дя жаван,
Мараглы, зиряк вя айыг иэиддир,
Цлфятдя жейрандыр, гязябдя бир шир.
Бир эцлдцр ки, щяля эюрмямиш хязан,
Илк бащар эянжлийи юйрянмиш ондан.
Щяля эцл йанында битмямиш шцмшад.
Сцсяни андырыр о сярви-азад.
Охунун йеляйи тярлан жанында,
Нилуфяри суда, оду ганында.
Щяля эцняшини юртмямиш думан,
Ня эцняшдян горхур, ня дя булуддан.
Бир ятри жяннятя йцз гапы ачар,
Ай эюзял цзцндян утаныб гачар.
Аты йящярляди - Рцстям кимидир,
Ичяркян эюрянляр Кейгубад билир.
О эежя ки, Хосров сяхавят ейляр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 78


Гарун хязнясини апарар йелляр.
Сющбятдя мяржандан инжи чыхарар,
Бир вурьуда ширин гялбини йарар.
Яйри цзянэиси тярпянян заман
Йелляр жиловуну чякяр тозундан.
Нясябини сорсан, сюйляйим: Жямшид,
Щясябини сорсан, эцняшдир, ешит!
Онун гошунуна алям дар эялир,
Байраьы эюйлярдян ужа йцксялир.
Гызыл верся - сайсыз дявя эярякдир,
Гылынж чякся - дашлар вай эюряжякдир,
Полад бещбудуну эютцрся яэяр,
Алмаздан зирещ дя олса, мящв едяр.
Гылынж ойнатмагда о биринжидир,
Хятибляря зяфяр гылынжы верир.
Онун дурушундан йорьун дцшцр йер.
Йцрцшя эяляндя фяляк тярпянмир.
Мейданында эюйцн гылынжы кцтдцр.
Эярдишдя фялякдян габаьа дцшцр.
Байрама зинятдир эюзялликляри,
Щцснц ялавядир, ясас - щцняри.
Кюксцндя вар онун тямиз бир цряк,
Бяхти игбал олду, - иш дцз эяляжяк.
Бу жамал, бу жялал вар икян онда
Эежя-эцндцзц йох сянин йолунда.
Бир дям хяйалына йухуда уймуш,
О эежядян атмыш ону аьыл, щуш.
О, ня шяраб ичир, ня дя данышыр,
Йатмыр эежя-эцндцз, йаныр, алышыр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 79


Шириндян башга бир щямдям истямяз.
Беля бир гцссяйя батмасын щеч кяс.
Бундан ютрц мяни гасид эюндярмиш,
Мян сюйлядим, инди сяндядир щяр иш."
Бурда инжи дешди Шапур жцрбяжцр...
Билдийини деди, артыг битди дцрр.
Бу сюзлярдян Ширин сярхош олмушду,
Сюзляри шярбяттяк кюнлцня нушду.
Аз галды йыхылсын орда йцз кяря,
Биртящяр дайанды, дцшмяди йеря.
Шапура сюйляди: "Ей агил киши,
Нежя баша вураг инди бу иши?
Бяляд ол, эюстяр сян мяня йол, йолаг,
Бялкя йардымынла гямдян гуртулаг.
Мян дя бу кядярдян жана эялмишям,
Щясрят, интизардан хястялянмишям."
Шапур деди: "Сян ей эцняшдян эюзял,
Гялбини гайьыдан кянар сахла эял.
Сиррини мябадя дейиб - ачасан,
Сабащ ов адыйла эяряк гачасан.
Шябдизя кишитяк миниб чапараг,
Ова чых, овлагдан гачарсан анжаг.
Ятяйини тутан олмайажагдыр,
Шябдиз ата чатан олмайажагдыр.
Сян сяййаря кими мил-мил узаглаш,
Бажарсам, эялярям ардынжа бирбаш."
Хосров эюндярдийи цзцйц верди,
"Ал" деди, цзцнц она чевирди: -
Йолда тязя шаща раст эялсян яэяр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 80


Онда бу щилалы сян она эюстяр.
Хосровун кющляни гызыл наллыдыр,
Палтары гаш-дашлы, жащ-жялаллыдыр.
Папаьы, дону лял, кямяри лялдир,
Цзц лял, цстц лял, юзц эюзялдир.
Эюрмясян, Мядаин йолуну тут, эет,
Шащ гясрини соруш, о мянзиля йет.
Эялиб Мядаиня чатдыьын заман
Хязняляр цстцндя хязня тапарсан.
Орда шащын Фярхар кими гясри вар,
Орда йашайырлар жарийя гызлар.
Бах мцшк иля долу гясря, дцш ора,
Шащын цзцйцнц эюстяр гызлара.
О эцлшяндя йаша сярвтяк азад,
Тязя мейвя вермиш будаг кими шад.
Сябр еля, гой эялсин о бяхтийар шащ,
Галдырсын сянинчин эюйя бариэащ.
Шащын жамалына ейля тамаша,
Онда мурадыны вурарсан баша.
Тажынын кюлэяси оларсам яэяр,
Дцзяляр ялимля дедийим ишляр."
Дейиб баша вурду Шапур сиррини,
Сещри айы тутду, мякри щурини.
Шапур бурдан инам вя цмид алды,
Тез эетди эцняштяк, Ай йалгыз галды.
Шириня цз тутду кянизляр йейин,
Бянатинняш икян олдулар Пярвин.
Улдузлара деди о парлаг гямяр
Тезликля йыьышыб бурдан эетсинляр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 81


Даь кими атларын налындан эяряк
Бу дашлы даьларда гопсун мин шимшяк.
О Ай шяфяглиляр эцняш мисалы.
Чапыб кючцртдцляр бцтцн жялалы.
Даныша-даныша мянзил кясдиляр,
Вятяня чатдылар эялиб биртящяр.
Йорьунлугдан сонра ращатландылар.
Ширинин цряйи тутмурду гярар.
Бир эежя тцстцйя бцрцндц дцнйа,
Дцнйанын эюзляри эетди йухуйа.
Эцняшя салдылар йашыл ипяйи,
Итди сюйцдлцкдя эцлцн ятяйи.
Бануйа сюйляди Ширин: "Жащанэир!
Кюнлцм сабащ ова чыхмаг истяйир.
Лцтф едиб эюстярин ижазянизи,
Буйурун, сабащлыг миним Шябдизи.
Долашым белиндя чюлц, чямяни,
Бурда эюрярсиниз сиз ахшам мяни."
Мящин Бану деди: "Ей эюзял афят,
Эял аты истямя, йцз мцлк тяляб ет!
Чцнки гачаьандыр йаман бу Шябдиз,
Жиловуну йыьмаг олмайыр щярэиз.
Горхурам сцрятдян вя щярарятдян
Атяш су алтында жошар эедяркян.
Яэяр ону минмяк иштийагын вар,
Эежя Айдан язиз дейил, ал апар!
Башына пящляван йцйяни кечир.
Сцрцб юз алтында юйрят ону бир".
Эцл цзлцнцн цзц ачылды эцлтяк,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 82


Бануйа баш яйди йери юпяряк.

ШИРИНИН ОВА ЭЕТМЯСИ ВЯ ОРАДАН


МЯДАИНЯ ГАЧМАСЫ

Еля ки, бир сящяр Чин хязнядары


Зяр гыфылла юртдц эюй гапылары,
О Чин нягши чыхды сандыгдан чюля,
Йола щазырлашды шад, эцля-эцля.
Гуллуьунда дурду Чин эюзялляри,
Сярвтяк айаг цстя, баьлы кямяри.
Онларла эялдикдя Ширин цз-цзя,
Йаьлы дил тюкяряк башлады сюзя:
"Бисмиллащ, едирям чюлляря хцрам,
Бялкя тор гурарам, бир гуш тутарам."
Юрпяйи башындан ачды эюзялляр,
Палтар эейиндиляр бир башга тящяр.
Папаг гойуб эюзял оьланлар сайаг,
Гызлар эейиндиляр сыьалланараг.
Беля адят варды, ова эедянляр
Оьлан палтарында эедярди йексяр.
Ширин дюврясиндя щалга вурдулар,
Атларын белиня бир отурдулар.
Сарай щяйятиндян чыхдылар чох шад,
Щяйат суйу ичмиш Хызртяк азад.
Чюлдя атларыны сцрцб эетдиляр.
Даьлардан ашдылар, чюля йетдиляр.
Сонра ат сяйирдиб, жыдыр гурдулар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 83


Жилову бурахыб аты вурдулар.
Шябдиз белиндяйди гошун сындыран,
Юзц минижийди, аты гачаьан.
Ат гызышды, онун дяйишди щалы,
Кянизляр Шириндян дцшдц аралы.
Дедиляр: йягин ат жилов апарыр,
Билмядиляр кюнцл бир ов апарыр.
Кюлэятяк ардынжа йцйцрдцляр чох,
Эюрдцляр тозундан беля ясяр йох.
Ахтардылар эежя йарыйа гядяр,
Цмид галмайанда эери дюндцляр.
Шащларындан айры дцшдцкляриндян
Йорьунду щамысы эери дюняркян.
Бану сарайына улдуз карваны
Айсыз эери дюндц ахшам заманы.
Башларыны яйиб мяйус дурдулар,
Йаныглы бир дилля дедиляр ня вар.
Ня ойун чыхартды, фяляйя бир бах!
Тале ону биздян салмышдыр ираг.
Еля ки, Бану бу хябяри алды,
Кющня дярд-гямини йадына салды.
Тяхтдян дцшдц йеря чох гямли-гямли,
Башы торпагларда, эюзляри нямли.
Гяминдян башыны о гужаглады,
Тюкдц эюз йашыны, йаман аьлады.
Йадындан бир ан да чыхмырды Ширин,
Гювр етди йарасы гардаш дярдинин,
Эюзц йашлы деди: "Щей, назянин, щей!..
Бяд нязяр хар олсун, нядир бу эилей?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 84


Эцл идин, будагдан айырды йелляр,
Щансы кола салды, сяндян йох хябяр.
Нолду кясдин биздян юз цлфятини?
Кимляря баьладын мящяббятини?
Ащу кими, сюйля, бирдян, ей ниэар,
Щансы бир аслана сян олдун шикар?
Айтяк айры дцшдцн улдузларындан,
Эцняш дейилсян ки, йалгыз оласан.
Жан баьым, сярвини кимляр апарды?
Щяр голунда бир жан дамарым варды.
Ай цзцн кимляря нур сачыр инди?
Мян итирдим, кимляр тапыб севинди?"
Эежя сящярядяк беля аьлады,
Гями гямя, дярди дярдя баьлады.
Бцтцн щазыр олду гошун хидмятя,
Буйруг эюзляйяряк дурду нювбятя.
Лакин Мящин Бану изн вермяди,
Юзц дя эетмяйя сяй эюстярмяди.
Бу иши йухуда эюрмцшдц чохдан,
Голундан учмушду бир тцляк тярлан.
Щясрятля бахмышды учан тярлана,
Тярлан гонмуш иди йеня голуна.
Адамлара деди: "Онун далынжа
Лей кими учсаг да, бижадыр, бижа.
Йер дейил, эюйляри ахтарсаг да биз
Шябдизин тозундан тапмарыг бир из.
Учмуш гуш ардынжа олармы эетмяк?
Тяля эюрмцш ову говмаг ня эяряк?
Эюйярчин ки учду, аьламаг олмаз,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 85


Щалалдырса, дюняр йувайа, галмаз.
Онун щижранына дюзяжяйям мян,
Атынын налындан од эюряняжян.
О итмиш хязнядян алсам бир хябяр,
Йеня дя севинжим гайыдар, эяляр.
Вериб хязнядара хязняни йеня,
Бу йолда пайларам бир чох хязиня."
Банунун сюзцнц гошун ешитди,
Верилян буйруьа итаят етди.
О йанда Шябдизин белиндя Ширин
Юлчцрдц дцнйаны жаван Пярвизчин.
Сяййаряляр кими тялясирди о,
Эежяли-эцндцзлц йол кясирди о.
Палтар эейинмишди кишиляр кими.
Дцзлярдян кечирди гочаг яр кими.
Бир гяфил дцшмяндян о хоф едирди,
Йолдан гыраг, даьда, чюлдя эедирди.
О назик мязажы йорьунду артыг,
Цзцнц юртмцшдц бир аз сарылыг.
Сяндян бу яфсаня эизли галмасын:
Бир эцн жадуэярлик едян бир гадын
Йолуна туллады эцзэц вя дараг,
Дараг мешя олду, эцзэц дя бир даь.
Дараьы, эцзэцнц туллайан арвад
Даь вя мешя кими эюстяряр сябат.
Йолда йорулмушду олдугжа Ширин,
Гонмушду цзцня тозу чюллярин.
Атыны о йелтяк чапдыьы заман
Архада галырды тоз даьтяк, ондан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 86


Он дюрд эцн ат сцрцб сораг едирди,
Он дюрд эцнлцк Айтяк о йол эедирди.
Атыны бир йердя сахламайараг,
Сцрцрдц, эедирди щей сораг-сораг.
Шябдиз йол эедирди кцлякдян зиряк,
Йердя доланырды фяляк дюврцтяк.
Эюйляр баьлайанда аьлыгла цлфят,
Цмидсизлик дярси охуду зцлмят.
Ортайа бир сары эцл чыхсын дейя,
Эюйцн нярэизляри эирди кюлэяйя.
Жана бирдяфялик жяфа веряряк,
Атыны сцрцрдц Ширин йцйцряк.
Эюрдц бещишт кими хош бир чямянзар,
Дирилик суйутяк бир чешмя дя вар.
О парлаг чешмянин суйуну эюрцб,
Эедиб аби-щяйат зцлмятя эириб.
Ширинин бядяни йорьунду хейли,
Башдан-баша тозду сифяти, яли.
Чешмя ятрафыны эязди бир заман,
Он аьажлыгда да йохду бир инсан.
Атдан енди йеря, аты баьлады,
Билди эюрмяз ону инсан ювлады.
Нур чешмяси эялди, суйа йанашды.
Узагдан эюйлярин эюзц гамашды.
Шякяр палтарыны Сцщейл чыхартды,
Эюйцн Шярасы да фярйад гопартды.
Мави рянэли фитя баьлады Ширин,
Эирди суйа, йанды баьры эюйлярин.
Фяляйин цлкяри сцрмяйи эейди,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 87


Нилуфярин яли нясриня дяйди.
О мави щасара чульандыьындан,
Нил эюйдян эюрцндц гямяр санасан.
Синжаб цзяриня гагум дцшянтяк
Эцмцш бядян батды суйа эиряряк.
Эцлц чешмя йуйа, ня гяшянэ олар!
Йох, суда эцл бится, сящв етдим ашкар.
Вар олсун о чешмя - суйу дупдуру,
Эцняш чешмясиндян сафдыр бцллуру.
О эцмцш яндамы суйа бязякди,
Сулара нур сяпян о шух мялякди.
Сачларыйла суйа о бир тор атды,
Балыг йох, айы да кямяндля тутду.
Мцшкцндян кафура салмышды нахыш,
Кафур бядяниндян дцнйа дад алмыш.
Ширинин гялбиня даммышды: бурдан
Эялиб кечяжякдир бир тязя мещман.
Бу чешмя суйундан о халис шякяр
Шярбят дцзялдирмиш гонагчцн мяэяр?!

АТАСЫНДАН ГОРХУБ ГАЧАН ХОСРОВУН


ЯРМЯНЯ ЭЯЛМЯСИ

Гожа сюз устады, щямин парсихан


Беля хябяр верди фарс шащларындан:
Хосров йетишмякчцн о шух жанана
Эюндярди Шапуру Ярмянистана.
Сонра эежя-эцндцз изтираб чякир,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 88


Цмидля эцнляри сайырды бир-бир.
Ай вя Эцняш кими щей сящяр, ахшам
Шащын хидмятиндя олурду тамам.
Хосровун папаьы тахты бязяркян
Шащ: "Ей тажым" деди севиндийиндян.
Хосров шащын язиз бир ювладыйды,
Бу мещрибанлыьа дцшмянляр гыйды.
Топлашыб бир йеря нечя щийляэяр
Пярвизин адына сиккя кясдиляр.
Пулу эюндярдиляр бир чох шящяря,
Яжям шащы дцшдц бундан хятяря.
Сиккяни, гылынжы эюрдцйц заман
О гожа гурд горхду жаван асландан.
Шащ о уйдурманы еля дцшцнжяк
Хосров шятрянжини удузду бишякк.
Шащ истяди бир шей едиб бящаня,
Тязя шащы тутуб салсын зиндана.
О тюкян заманда бу тядбирляри
Гяза ойунундан йохду хябяри.
Билмирди Хосрову баьламаг олмаз,
Тязя айы тутуб сахламаг олмаз.
Гялбиндя доьрулуг олан бир инсан
Жащан тутар, ону тутмаз бир жащан.
Бцзцрэцмид олуб ишдян хябярдар,
Хосрову тез тапды, анлатды ня вар.
Деди: "Бяхтин дюнцб, ей гафил инсан,
Сяня жяза вермяк истяйир атан.
Башыны эютцрцб, йубанма, бирбаш
Бир нечя эцнлцйя бурдан узаглаш.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 89


Бялкя бу одундан тцстц чякилсин,
Улдузунун нящси гой ютцб кечсин."
Хосров бахыб эюрдц пис зяманядир,
Щяр шей юлцмцня бир бящанядир.
Янбяр сачлыларын йанына эетди,
О айцзлцляря вясиййят етди:
"Истяйирям сабащ бу гямли йердян
Бир-ики щяфтялик ова чыхым мян.
Юзц товуз, аты алтында гара,
Бир нар мямяли гыз эялярся бура,
Сахлайын, гонагдыр, мяня язиздир,
Сиз Айсыныз, эцняш она кяниздир.
Кюнлцнц бу йашыл сарай сыхарса,
Хызр кими эениш чюля чыхарса,
Щарайа цз тутса, онунла эедин,
О бещишт цзлцйя гяср инша един."
Гялбинин сюзцнц сюйляйирди о,
Илщамы танрыдан алмышды Хосров.
Сюзлярини дейиб, йел кими эетди,
Башында дястяси еви тярк етди.
Минди даь щейкялли атын белиня,
Цз дутду Хосров да Ярмян елиня.
Гялби горху, кядяр, гямлярля долу,
Бир едирди ики мянзиллик йолу.
Ширин чимян йердя онлар наэящан
Эюрдцляр ки, атлар йорулмуш йаман.
Хосров ямр еляди гуллар дайансын.
Кющлянляр йемлянсин вя тумарлансын.
Айрылыб гуллардан Хосров кянара,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 90


Эетди йаваш-йаваш о чямянзара.
Фырланды фирузя рянэли баьчаны,
Бир чешмя эюрдц ки, эцлдц щяр йаны.
Орда бир товузтяк гартал отурмуш,
Кювсяр кянарында гырговул дурмуш.
Эюй отун цстцндя йаваш эедирди,
Юз-юзцня беля фикир едирди:
"Яжяб оларды бу бцт мяним олса,
Йа да бу ат мяним кющляним олса."
Билмирди, щям о ат, щям о шух мяляк
Онун сарайына бир эцн эяляжяк.
Мяшугя гапыйа эяляндя сярхош,
Ашиг ону эюрмяз, вахты кечяр бош.
Йол цстцндя дювлят дурар чох заман,
Азар йолу о эцн бихябяр инсан.
Хосров бахды, нурдан эюзц гамашды,
Бирдян эюзц орда Айа саташды
Бир аз бахды она, цшянди жаны,
Титрямяйя дцшдц, цйцшдц ганы,
Эюрдц о йердя вар тязя бир гямяр,
Деди: "Айын йери олмалы цлкяр."
Ай дейил, жилвяли бир айна-эцмцш,
Живядян бир Няхшяб айы тюкцлмцш.
Эцл кими эюй рянэли суда отурмуш,
Эюбяйиня мави бир фитя вурмуш,
Эюй чешмяйя эирмиш о шух эцляндам.
Бадам эцлц ичря сойулмуш бадам.
Су ичиндя нежя дурналар цзяр,
Ширин дя еляйди - эюзял вя дилбяр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 91


Бянювшяни тюкцб бир эцл цстцня,
Тез-тез дарайырды сачыны йеня.
Ширин су тюкцнжя башына щяр ан
Айа шещ дцшцрдц мирварылардан.
Ширинин бядяни гар кими аьды,
Шащын гялби долу бир иштийагды.
Бязян дя сачлары бир сящв едяряк,
Дейирди: "Щяр телим йатыр илантяк."
Гулаьы йавашжа шаща дейирди:
"Гулунам, бу сырьа онун шащиди."
О гыз бир хязняйди, илан сачлары
О зянэин хязнянин бир хязнядары.
Яфсунчу ялиня дцшмямиш илан
Бцтцн яфсунчуну гырмыш, санасан.
Бостанчы ялиндян дцшмцшдц ачар,
Гапылары ачыб чыхмыш бир жцт нар.
О ширин диллинин нарыны эюрян
Щясрятдян чатламыш нар олур щямян.
Айа мяскян олан о эюзял булаг
Йолундан аздырмыш эцняши, бир бах!
Бцллуру эюрян шащ аловландырды,
Црякдян эцняштяк о да йанырды.
Хосровун эюз йашы олмушду бир чай,
Чцнки су бцржцндя эизлянмишди ай,
Шащдан хябярсизди о сянубяр эцл.
Нярэизин йолуну кясмишди сцнбцл.
Гапгара булуддан Ай чыхан заман
Ширин шащзадяни эюрдц узагдан.
Гырговул цстцндя эюрдц щцманы,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 92


Гайын аьажында сярви-ряваны.
Шащын бахышындан утанды Ширин,
Титряди сулара дцшмцш ай тякин.
О шякяр тапмады башга бир чаря,
Бцрцдц ай цзцн гара сачлара.
Янбярля бязяйиб айын цзцнц,
Эежяйля юртцрдц юз эцндцзцнц.
Эцмцш бядяниня гара хят вурду,
Гара хятли эцмцш эюзял олурду.
О мящтаб цстцндя Хосровун гялби
Ясирди гызыллы живяляр кими.
Аслан эюрдц, онун дяйишди щалы,
Цркмцш овчу - ширдян чямян маралы.
Ажизи тутмагдан ял эютцрдц шир,
Ширляр ажиз ову етмязляр ясир.
Топлайыб няфсини, игтидарыны,
Сюндцрдц гялбинин аловларыны.
Щявясини боьуб мярданяликля,
Артыг о тяряфя бахмады беля.
Айрылмырды ордан йаралы кюнцл,
Хош эялмирди она башга чичяк, эцл.
О ики эцля бах, ики булагдан,
Щеч дя эюзлямядян эюрдцляр зийан.
Ширин бу чешмяйчцн йолундан галды,
Хосрову бу чешмя дярбядяр салды.
Щяр кяс чешмя цстя динжяляр, йатар,
Гуру чюряйини суда исладар.
Онлар гям йцкцнц алды бу йердя,
Назик црякляри дцшдц мин дярдя

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 93


Щяр цряйи даьлы эялся чешмяйя,
Мяжбурдур палчыьы басыб кечмяйя.
Бах о ган чешмяси, парлаг эцняшя,
Тяшняйя язабы етмишдир пешя.
Шащ имкан йаратды о айа бир аз,
Эяжавясиз эялин апармаг олмаз.
Пяри чыхыб судан гуштяк силкинди,
Палтарыны эейиб, Шябдизи минди.
Деди юз-юзцня: "Бу эянж кимдир, ким?
Фяляктяк дюврямдя щярлянир мяним.
Щейрят!.. Яэяр дейил севэилим бу шяхс,
Эюрцнжя гялбими нийя вердим бяс?!
Хосровун эейими лялдир дейирляр,
Бяс о нишан щаны дилдарса яэяр?"
Билмирди ки, сяфяр едяркян шащлар
Ещтийатдан эейир башга жцр палтар.
Гялби дейирди: "Галх, ня эюзляйирсян?
Гарышдыр эцлцнц бу шякярля сян.
О бир шякил иди, бу парлаг жандыр,
О баьлы бир сюздц, буса яйандыр."
Аьыл деди: Дюндяр цзцнц, бясдир,
Ики йана намаз гылмаг ябясдир.
Бир дювранда бир жцт бадя ичилмяз,
Бир бяндяйя ики аьа сечилмяз.
О шащ олса беля бу эюзял жаван,
Буну сорушмазлар бу йердя ондан.
Гой пярдядя эюрсцн мяни, бу хошдур,
Пярдясиз олана даим тоз гонур.
Щяля мяним сиррим дейил ашикар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 94


Бирдян бу пярдядян чыхсам ня олар?
Юз гара гушуну сяйиртди, эетди,
Нал сяси балыгла юкцзя йетди.
Сяба йелиндян дя йейин гачан ат
Гачмагда фяляйи ейлямишди мат.
Сцрятдя чатмазды о ата пяри,
Изини эюрмязди дивин эюзляри.
Бир ан сонра Хосров бахдыгда эери
Эюрмяди о йердя щеч бир няфяри.
О йана, бу йана атыны сцрдц,
Ня дили, ня дя ки, дилбяри эюрдц.
Чешмя ятрафында эязди бир гядяр,
Тапмады эювщярдян орада ясяр.
Щейрят етди нежя о кюнцл чалан
Бу тезликдя олду эюзцндян пцнщан.
Бахырды щейрятля донмуш аьажа -
Бялкя бир гуш олуб гонмуш аьажа?
Йуйурду эюзцнц йаш иля бязян,
Балыгтяк ахтарды айы чешмядян.
Бязян кюрпц салыр йаш долу эюзц,
Бязян сындырырды кюрпцнц юзц.
Эюзляри гаралыб эижялляняряк
Йыхылды чешмяйя бирдян балыгтяк.
Бир наля чякди ки, титряди жащан.
Фяляк юз ишиндян олду пешиман.
Эязирди Шябдизи, о жан аланы,
Бир эюзц гарьаны, бири тярланы.
Тярлантяк жумурду дяряйя, даьа,
Санки тярланыны чалмышды гарьа.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 95


Гялби сыхылырды гара гарьадан,
Гарьатяк гарайды эюзцндя жащан.
Гара гарьа олду юз аь тярланы,
Тикана чеврилди, эцлц, рейщаны.
Ясяр сюйцд кими яйилди башы,
Су йериня ичди ганлы эюз йашы.
Эцняшя яйилди о сюйцд бели,
Чювкан гайырарлар сюйцддян, бяли!
"Алышыб йанайды бу мярдцмэийащ"
Дейяряк гялбиндян чякди одлу ащ.
"Бащар тапдым, бир бар дярмяди ялим,
Фярат эюрдцм, суйа дяймяди дилим.
Надан олдум, эювщяр чыхды ялимдян.
Эяряк мин даш вурум бу гялбимя мян.
Эюрдцйцм бир эцлц дярмядим сящяр,
Яфсус, эежя алды ону кцлякляр.
Ачылмыш нярэизи эюрдцм суларда,
Донмушду щейрятдян бузтяк сулар да.
Дейирляр су дурса торпаг зяр олар,
Бяс нийя живяйя дюндц бу ниэар?
Бир щцма башыма салмышды кюлэя,
Тяхтим асимана галхмышды бялкя?
Кюлэядян ай кими гачдым ираьа,
Одур кюлэя кими дцшдцм айаьа.
Кимляр йящяримдян йуйар бу ганы?
Ган тюкмяйя бундан сярт гылынж щаны?
Йуху дейил, эюрдцм ойаглыгда мян -
Бир эцлдц, чыхаркян су чешмясиндян,
Бош, эцлсцз эюрцрям инди чешмяни.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 96


Одлар тикан кими йандырсын мяни,
Ким буйурду мяня айдан цз дюндяр?
Ким деди бяхтини гцрбятя эюндяр?
Щансы бир див мяни сювг етди буна -
Эюз йумуб бахмайым жяннят баьына?
Щяр йердя сябр етмяк йахшыдыр, анжаг
Бурда салды мяни овумдан узаг.
Жанымы еляйиб, шимшяктяк бир шам
Йерсиз сябри юзцм йандыражаьам.
Су ичмиш олсайдым о чешмядян мян,
Аловлар чыхмазды инди гялбимдян.
Ня эюзял сюз демиш о щинду, бир бах:
"Ялиня мал кечди, тез йе, ей гочаг!"
Бу баьда гырмызы, йа сары эцлдян
Мейвя йейян пешман олмаз кюнцлдян.
Инди мяням, бир дя гялбимин ганы,
Гялбимдядир гямин ити пейканы.
Гапазла башыма о гядяр дюйям,
Та ки, щяр тцкцмля "Йа рябби!" дейям.
Бялкя бу дярд бир аз мяндян ял чякя,
Бу цряк йаньысы сойуйа бялкя.
Ганы чох бир бядян шишярся, ялбят,
Ганыны алмасан, олармы ращят?"
Бир хейли аьлады, эюйняди, йанды,
Чешмя ятрафыны эязди, доланды.
Эащ юзцндян эедир, эащ аьлайырды,
Чешмяни эцл кими гужаглайырды.
Ялдян гачырдыьы сярвчцн, доьрусу,
Эцлцндян рянэ гачды, сярвиндян дя су.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 97


Гуру от кцлякдя титряся нежя,
Ясди сярв гамяти йеря дцшцнжя.
Дцшцндц: "О айцз олсайды инсан,
Бу йердя гойарды бир из, бир нишан.
Бялкя бир мялякмиш, бялкя дя пяри?
Беля чешмялярдир онларын йери.
Щеч ачмаг олармы бу сирри мяэяр.
Ки, Хосров севмишдир бир пяри, пейкяр?
Сцлейман гойум бир адымы щяля,
Сонра пяриляри эятирим яля."
Беля фикирляшир, беля дейирди,
Цряйини гцсся, кядяр йейирди.
Щясрят галыб Хосров о шух тярлана,
Баш эютцрцб эетди Ярмянистана.

ШИРИНИН ХОСРОВУН САРАЙЫНА


ЙЕТИШМЯСИ

Дцзялтмяк истяся бир иши фяляк,


Яввялжя мин ойун чыхартсын эяряк.
Хязня вермиш олса бир якинчийя,
Эяряк о якинчи яввял инжийя.
Щяйатын йолунда олмаса тикян,
Олармы эцллярин гядрини билян?
Бир нечя эцн щижран даьыйла тяк гал.
Айрылыгдан сонра хош олур вцсал.
Айрылынжа Ширин орда Хосровдан,
Йахынлыгдан она цз верди щижран.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 98


Щяр эцн сораглайыб Хосров Пярвизи
Мядаин гясриня сцрдц Шябдизи.
Тярк едиб эялинлик адятлярини,
Эялинтяк эязирди санки ярини.
Верди кянизляря юзцнц нишан,
Бяхш ейляди баьа бир сярви-ряван.
Ширинин цзцнц эюрян кянизляр
Додаг дишлядиляр щясядля йексяр.
Эялмиш кими щамы шащ щцзуруна
Щюрмят ейлядиляр Хосровтяк она.
Дедиляр: "Хосровун дцздцр иманы,
Тапмышдыр беля бир кюнцл йаханы.
Бир ишыг эятирди сцбщя бярабяр,
Онун атяшийля йанды црякляр."
Щал-ящвал тутдулар сонра гонагдан,
Дедиляр ки: "Эюстяр, бизя вер нишан:
Кимсян, щаралысан, де адын нядир?
Сян щансы йуванын гушусан, де бир?"
Пяри цзлц Ширин утанды бир аз,
Беля йердя ялбят йалансыз олмаз.
Деди: "Мажярамы десям чох чякяр,
Гой галсын та Хосров эяляня гядяр.
Гайыдыб эялинжя Хосров сяфярдян
Аэащ едяр юзц сизи хябярдян.
Йахшы бахын анжаг бу гара ата,
Дяйяр бир хязиня жаващирата."
Еля ки, сюзцнц деди о эювщяр,
Йцз назла отуртду ону кянизляр.
Ай цстцня эцлаб сяпди щяр кяниз,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 99


Шащлыг ахуруна баьланды Шябдиз.
Ипяк палтарына инжи дцзяряк,
Вердиляр Шириня башга бир бязяк.
Ачды вцсал эцлц вядя баьында,
Ширин ширин йатды юз йатаьында.
О гясрдя олан бир чох рягибляр
Сандылар кяниздир бу дили шякяр.
Бцтцн кянизлярля о назлы ниэар
Кянизляр сайаьы едирди ряфтар.

ХОСРОВУН АТАСЫНДАН ГАЧМАСЫНДАН


ШИРИНИН ХЯБЯР ТУТМАСЫ

Мядаиндя Ширин эюзляйир вцсал.


Ширин додаьындан ахыдырды бал.
Бир ай сябр еляди, чякди интизар,
Сонра да Хосровдан олду хябярдар.
Билди, горхуб шащдан, ова эетмишдир,
Ярмянляр тяряфя сяфяр етмишдир.
Чарясиз цряйи дярдлянди йаман,
Йохду бу дярдиня, ялбяття, дярман.
Бир нечя эцн ясла евдян чыхмады,
Еля бил сынмышды голу, ганады.
Бир ажы щягигят ачылды она -
Билди Хосров имиш чыхан йолуна.
О имиш йолдакы - гялбини йахан,
Эцняш кими дуруб щей айа бахан.
Вурду юз башына ики ялийля,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 100


Пешман олду артыг, эялмяди диля.
Беля бир нечя эцн сябр етди, дурду,
Сонра кянизляря ишаря вурду,
Деди: "Даь ятяйи сяфалы, тямиз,
Бир йердя тикдирян мяня гяср сиз.
Эцл ичря бюйцмцш бир даьлыйам мян,
Ал эцлцм саралмыш беля истидян."
Мещрибан бир эюзял деди эцляряк:
"Ей эюзялляр шамы, яримя шамтяк,
Башчымыз сянинчин сярин щавалы
Йер дцзялдин, дейиб, эюзял, сяфалы.
Ямр етсян дейярик уста сяняткар
Даьлыгда сянинчцн бир гяср щазырлар."
Деди: "Шащлар шащы буйуран сайаг
Бир гяср тикдирин, тез олсун анжаг."
Щясяд чякян гызлар эюрцб бу иши
Бяннайа хялвятдя дедиляр: "Киши,
Вар бурда бир афят, эюзял, фцсункар,
Бабил даьларындан эялиб сон вахтлар.
Йеря бир "галх" деся, гум олуб ахар,
Сонра да тоз олуб эюйляря галхар.
Эюйя бир ямр ется: "Щярлянмя, дайан!"
Гийамятя кими тярпянмяз, инан.
Бир сарай истямиш биздян о афят,
Йох онда биз гядяр истийя тагят.
Ейля йер ки, инсан аз эетсин ора,
Мяляк дя эялмясин раст инсанлара.
Бу жадуйа "йахшы бир йер" сеч, бяйян,
Щавасы пис олсун, йолу нал тюкян.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 101


Орда бир гяср тик биз дейян кими,
Биздян щагг тяляб ет, ал зяри, сими."
Бу сюзляри дейиб ашыб-дашдылар,
Она пул, хяз, ипяк, даш-гаш сачдылар.
Бянна хязиняни эюрдц, севинди,
Деди: "Баша йетяр арзунуз инди."
Щяр йанда даьлыгда инсандан кянар
Бир йер ахтарырды уста сяняткар.
Бир йер тапды, исти, щям цряксыхан,
Орда гожаларды беш эцндя жаван.
Кирманшащдан кянар он аьаж гядяр,
Ня Кирманшащ, узаг, ян ужгар бир йер!
Орда бир тикинти башлады бянна,
Жящяннямдя етди бу гясри бина.
Ким ора бир эялся, анлайырды тез:
Жящяннямля щури сазишя эялмяз.
Гара юртцк салды эежя орайа,
Ширин кючцб эетди йени сарайа.
Шящвятин мякрини эюрмямиш жаван
Бир нечя гыз иля олуб мещрибан,
Эялдиляр бир йеря, - зиндан кими дар,
Эювщяр кими дашда тутдулар гярар.
Хосровун гямини йолдаш едяряк,
Щяр ики алямя гапанды цряк.

ХОСРОВУН ЯРМЯНЯ ЧАТМАСЫ

Хосров эюряндя ки, далда галды су,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 102


Аьлар эюзляринин гачды йухусу.
Ня гядяр о йердян узаг олурду,
Гялбиня мяйуслуг, кядяр долурду.
Тясялли верирди юзцня бязян,
Дейирди: "Галхмайыб эцняш цфцгдян,
Бялкя бурдан эетсям дцз эцндоьана,
Чатарам эцняшя, йетярям она."
О эцлдодаг эялиб чатжаг о йеря,
Нясим хябяр верди сярщядчиляря.
Мямурлар габаьа йцйцрцшдцляр,
Йолуна дюшянди халы, ипяк, зяр.
Орда эюрдц ряна, шух пяриляр вар,
Ону эюрмяк цчцн чох жан атырлар.
Эюзялляри эюрмяк она хош эялди,
Бир нечя эцн галыб орда динжялди.
Ордан бирбаш эедиб чыхды Муьана,
Муьандан да кечди дцз Бахярзана.
Мящин Бану бундан тутунжа хябяр
Ямр етди пишваза тядбир эюрсцнляр,
Азугя топлады, гошун дцзялтди,
Шащы пишваз цчцн щярякят етди.
Ядяб эюзляйяряк, шаща йарашан
Щядиййя эюндярди она сарайдан.
О гядярди гулам, ипяк вя эювщяр,
Йазмагдан катибляр йорьун дцшдцляр.
Бану юзц эялди шащ дярэащына,
Шащ да чох ещтирам эюстярди она.
Тяхтин бир йанында Бану отурду,
Галан, ял-ял цстя щцзурда дурду.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 103


Шащлар шащы Хосров деди: "Нежясян?
Щямишя хцррям ол, гялбин олсун шян.
Язиййят верся дя сяня бу гонаг,
Истямяз щеч башын аьрысын анжаг."
Бану эюрцб беля мещрибанлыьы,
Бюйцк фяхр билди бу мещманлыьы.
Данышды, няфяси бир сящяр йели,
Мин бир тяриф иля ачылды дили.
Хосров сарайына архаланараг
Шащ иди Банунун истяйи анжаг,
Хосрова щюрмятля бир щяфтя тамам
Тющфяляр эюндярди щей сящяр, ахшам.
Бир щяфтядян сонра, эюзял бир эцндя,
Бир эцн ки, эюрмямиш эцняш, юмрцндя,
Шащ султанлар кими тахта яйляшди.
Тале она гулду, севинж бир яшди.
Йенижя тярлямиш гара быьлары,
Эюзялляр гялбини етмишди йары.
Йяьма гуламлары олмушду мунис,
Эюзял сярвистана дюнмцшдц мяжлис.
Сюзляр гайнашырды, гызьынды няфяс,
"Сянин гуламынам" дейирди щяр кяс.
Янэял тюрятмирди ишрятя дювран,
Достлар дилбилянди, кюнцл анлайан.
Бану юпцб йери галхды айаьа,
Хосровла башлады о данышмаьа.
Деди: "Эял, бизимля Бярдяйя эедяк.
Гышы галаг орда, эязяк, кеф едяк.
Бизим бу Бярдянин йери арандыр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 104


Суйу чох, оту чох, бир эцлцстандыр."
Хосров гябул етди, деди ки: "Сян эет,
Ардынжа дурмайыб эялярям ялбят."
Сцбщ ачылды, Хосров галхды айаьа,
Орадан йолланды бирбаш Аь баьа.
Щяр йан абадлыгды, щяр йан эцняшди,
Шащын тахтц тажы бурда йерляшди.
Чадырлар гурулду щяр тяряфдя тез,
Бурда бир йер тутду юзцня щяр кяс.
Бану язизляди о жащанэири,
Гуллуьа сюз йохду, ращатды йери.
Шащын эцнц кефдя-дамагда кечди,
Ширинин гямийля ажы мей ичди.

ХОСРОВУН КЕЙФ МЯЖЛИСИ ВЯ


ШАПУРУН ЭЯЛМЯСИ

Бир эежя, новруздан даща шян эежя.


Байрам эцндцзцтяк хош, рювшян эежя,
Шащын чадырында сарай няьмяси,
Инжя сюзлцлярин мещрибан сяси...
Нядимляр щикмятдян ачмышды сющбят,
Бир йанда мязщякя, бир йанда цлфят.
Кяйан чадырынын дюрд йаны бу эцн
Алан кечясийля ялванды бцтцн.
Гапыда сыйрылмыш полад гылынжлар
Йадларын башыны дибдян гопарар.
Чадырларда йанан удун, янбярин

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 105


Гохусу чюкмцшдц щяр йана дярин.
Шяраблар едирди ичяни хумар,
Ортада од долу гызыл мангаллар.
Ярмян кюмцрцндян алынан атяш
Бир кефли зянжидир, севинжли щябяш.
Эюбяк мцшкц кими нечя рянэ алыр,
Яввял ал рянэ олур, сонра гаралыр.
Нечин уд гохулу бу гара кюмцр
Гара рянэдян сонра ал рянэя дюнцр?
Гара, рянэ эютцрмяз дейирляр, анжаг
Од нежя гызартды гараны, бир бах!..
Бу щийляни она юйрятди заман:
О силир гараны сачларымыздан.
Бармаглар кяндлитяк о баьа эирди,
Бянювшяни бичиб, лаля битирди.
О, даь гарьасытяк эейинмиш гара,
Бойаныб димдийи гызыл ганлара.
Одур йараланмыш ганлы гарагуш
Гара илан кими мунжуьа уймуш.
Кюмцр - Щиндистанлы бир атяшпяряст,
О да Зярдцшт кими охуйур "Авяст."
Бир щябяш мирзяси эетмиш Булгара,
Гырмызы гялямля йазырды гара.
Гышы бир рейщана дюндярян одур,
Гышын да рейщаны истидир, оддур.
Сцращиляр банлар хоруз кимидир,
Лазым эялян заман онлар сяс верир.
Хорузун башында эюрцб одлу таж,
Бязян кяклик йаныр, бязян дя тураж.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 106


Кабаб вя яйирдяк ахырды чайтяк.
Бязян кяклик эялир, бязян дя юрдяк.
Алма, нарынж вермиш долаг-додаьа,
Ал шяраб тюкцлмцш гызыл бардаьа.
О гядярди нарынж, о гядярди нар -
Бир щоггабаз олуб ойнайыр рузэар.
Дцнйайа тяптязя бир рущ вердиляр,
Ичиб кеф чякдиляр сящяря гядяр.
Ипяк тел чянэлярдя дястэащ чаланлар
Ачдылар црякдя, кюнцлдя ня вар.
Пящляви няьмяси ахыб щяр йана
Бир йаньын салмышды дашын баьрына.
Каман Муса кими йаныр, инляйир,
Чалан ханяндяни дуруб динляйир.
Охуйан бир эюзял гязял башлады,
Бу кефи, ишряти чох алгышлады:
"Хязан кцлякляри версяйди аман,
Щяйатын баьчасы оларды хяндан.
Зяманя ейваны ня хош оларды,
Ябяди олсайды бу дцнйа, бары!
Дюврана эюз гойуб диггятля бахсан,
Йерин гызан заман "галх" дейир заман.
Бу гясрин ясасы бошдурса беля.
Шяраб ич, тезликля ону вер йеля.
Дцняндян, сабащдан ким веряр хябяр?
Сабащ щяля йохдур, кечиб дцнянляр.
Ялдя нягди анжаг бир эцнцмцз вар,
Она да шамадяк йохдур етибар.
Эял, аьыз долусу дейяк, эцлцшяк,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 107


Мей ичяк, гой дцнйа бязянсин эюйчяк.
Бир эежя йухусуз галсаг ня олар?
Торпаьын алтында чох йухумуз вар."
Шащ сярхош, сагинин ялиндя бир жам,
Чянэ сяси тутмушду щяр йаны тамам.
Хосровун сярвтяк эюзялляриндян
Бири эялди ора, севинжяк вя шян.
Деди: "Шапур эялиб, рцсхят истяйир,
Эялсин, йа эялмясин, шащым ня дейир?"
Хосров севинжиндян сычрайажагды,
Тярпянмяди, яглин сюзцня бахды.
"Шапуру щцзура бурахын" деди,
Гялби щяйяжанла йаман титряди.
Тялашлы цряйи цмид, горхудан
Шцбщя гылынжыйла бюлцндц бу ан.
Эюз йолда галанда бюлцняр цряк,
Аьыр бир бяладыр айрылыг чякмяк.
Ишэянжясиз олмаз щеч гям, доьрудур,
Эюзц йолда галмаг лап йаман олур.
Йолларда галмасын щеч кясин эюзц,
Щясрят юмрц гырыр, саралдыр цзц.
О Манийя бянзяр няггаш эяляряк,
Нахыш салды йеря - юпцшдян бязяк.
Йери юпдц, йеня галды йериндя,
Бу гул кими дурду шащ гяншяриндя.
Отуртду ону шащ, етди мярщямят,
Мяжлиси йадлардан ейляди хялвят.
Ондан хябяр алды сярэцзяштини,
Бу йерин, даь-дашын вязиййятини.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 108


Шаща дуа етди о мцдрик киши,
Деди: "Ряваж олсун шащымын иши!
Гошуну дцшмяня гялябя чалсын,
Бу дювлят папаьы башында галсын.
Олсун сяадятля йолдаш истяйи,
Щяр эцн баша чатсын бир хош диляйи.
Ишин тяфсилаты, десям, чох чякяр,
Башыма эялмишдир ня мажяраляр.
Анжаг шащ ки, дейир, данышым эяряк,
Боржумдур шащыма итаят етмяк!"
Яввялдян ахыра ня билирдися,
Сюйляди Хосрова о щисся-щисся.
Гызларын эюзцндян эизляндийиндян,
Даьда булаг кими сясляндийиндян,
Сящярляр чешмяйя нежя эедярди,
Айы Мцгяннятяк нежя эюстярди,
Нежя шякли асыб еляди яфсун,
Бир фитняни етди шащына мяфтун.
Ону щиндулартяк чыхартды йолдан,
Етди шащ гясриня бирбаша ряван.
Еля ки, сюз тязя бащара эялди,
Хосровдан бир наля эюйя йцксялди.
Шащ йалварыб деди: "Ширини мяня
Нежя рам ейлядин, даныш, де йеня."
Мцщяндис сюйляди: "Олдум щушийар,
Бурда шащ бяхтинин кюмяйи дя вар.
Камянэярханяйя эиряндя юзцм
Ох гайыран кими итийди эюзцм.
О эцмцш бядянли, даш цряклини.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 109


Алдым яля, мяня ачды дилини.
Ня эюрдцм, зякасы хош сурятийля
Бир Мясищ баьламыш о щяр бир теля.
Цзц тязя ачмыш эцл кими тярди,
Бядяни бир бадам, жцт ляпялярди.
Бир инжя бел эюрдцм; дярдляр мялщями,
Бир тцкля баьламыш ики алями.
Гарышга эюзцндя бир Хузистаны
Хатырладыр назик, кичик дящаны.
Додаьы дяймямиш щеч бир мювжуда,
Бир айнаны юпмцш, сярхошкян о да.
Кимсяйя дяймямиш о ял, о бармаг,
Биржя сачларыны ойнатмыш анжаг.
Бели тцкдян назик бир назяниндир,
Аьзы адындан да онун шириндир.
Алямин фитняси олса да, фягят,
Алям кими шаща вурулду афят.
О айын гялбини жошдурдум беля,
Сонра да Шябдизи эятирдим яля.
Гарагуш белиндя айы бу сайаг
Йцз фянд иля салдым йола, чапараг.
Хястяйдим, нечя вахт мян бурда галдым,
Одур ки, Ширини тяк йола салдым.
Билирям, чякмишдир о чох мяшяггят,
Шащ гясриня инди чатмышдыр ялбят."
Ихтийарсыз ону шащ гужаглады,
Эювщяря гярг етди, язиз сахлады
Чох тяшяккцр етди, афярин деди:
"Айдын олду мяня щцнярин", деди.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 110


Чешмя ящвалаты, о ай, о щясрят
Шапурун сюзцня верирди гцввят.
Шащ да эюрдцйцнц данышды бир-бир,
Ай цзлцйя нежя олду бир ясир.
Йягин етдиляр ки, о севимли гуш
Бурдан дцз Мядаин шящриня учмуш.
Гят етдиляр: Шапур дурмасын йеня
Дцшсцн пярванятяк нурун изиня.
Зцмрцдц гайтарсын доьма мякана,
Рейщаны гайтарсын йеня бостана.

ХОСРОВУН ШИРИН ЯЩВАЛАТЫНЫ МЯЩИН


БАНУЙА ХЯБЯР ВЕРМЯСИ

Щяйат алямидир щяр шейдян цстцн,


Жаванлыг эцнцдцр ян гиймятли эцн.
Щяйатдан йахшы шей дцнйада нядир?
Эянжликдян эюзял шей бир яфсанядир.
Дцнйа бюйцйцйдц дцнйада Хосров,
Кюнлц шян, гялби шян бир эянж иди о.
Няьмясиз бир удум бадя ичмязди,
Чальысыз, рягссиз эцнц кечмязди.
Ня гядяр аз верся бир охуйана,
Хязиня верярди щяр бир дастана.
Бир эцн Хосров ялдя бадя ичиркян
Мящин Бану эялди мяжлися бирдян.
Шащ она хцсуси щюрмят эюстярди.
Щяр замандан артыг иззят эюстярди.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 111


Йемяк вахты Хосров мюбидя деди.
"Бажубярсям" рясмин ижра ейляди.
Щяр йемяйя Хосров узатсайды ял,
"Бажубярсям"я о, едирди ямял.
"Бажубярсям" рясми мцтляг эярякдир,
Бу, мюбид хюряйи дадмаг демякдир.
Мюбиддян ижазя оларса яэяр,
Щюкмдар хюряйи архайын йейяр.
Банунун йанында бюйцк мямурлар
Отуруб ичмяйя вердиляр гярар.
Хосров Бану иля мей ичя-ичя
Чох сющбят ейляди бурда эизлижя.
Ажы мейдян сярхош олдуьу заман
Сюз салды Шириндян, о мящлигадан.
Онун гачмасындан данышды надинж,
Дилиндя тяяссцф, гялбиндя севинж.
Деди: "Гардашыныз гызы, дейирляр,
Бир ужа сярвдир, бир назлы дилбяр.
Ешитдим ки, аты йелтяк гачырмыш,
Цнга гушу кими ону гачырмыш.
Бир гасид эялмишдир бизим юлкядян.
Ондан хейир хябяр ешитмишям мян.
Бурда галсам яэяр бир-ики щяфтя,
Билярям эизляниб щансы тяряфдя.
Адам эюндярярям чаьырсын эери
Йувасындан гачмыш о шух дилбяри."
Бу сюзц ешитди Бану, гяфлятян
Щушу эетди башдан севиндийиндян.
Торпаг кими дцшдц, шаща йалварды,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 112


Гялбдян эялян щязин наляси варды:
"Щардадыр? Йухума эирсяйди о дцрр!
Эюрсям ки, дярйанын ичиндя цзцр,
Эюзцмля чыхарыб ону дяниздян,
Жантяк севиб, она жан верярям мян".
Шащ тахтыны юпцб тяшяккцр етди:
"Ай вя Зющря юпсцн бу тахты, - деди.
Йерляр, эюйляр олсун пярястишкарын,
Шярги, гярби тутсун сянин гулларын!
Дедим бу йерляря айаг басса шащ
Игбалын да цзц эцляр о сабащ.
Бирляшиб игбалын бизимля, ялбят,
Бир чох беля овлар едяжяк ювдят.
Шащ гасид эюндярся Ширинчцн яэяр,
О гасиддян эяряк мян тутам хябяр,
Эцлэцнц верярям она эедиркян,
Шябдизля бир дюлдцр дедийим кющлян.
Бцдцряк олса да, Шябдизя анжаг
Йеришдя, гачышда Эцлэцн чатажаг.
Айын йанындаса о Шябдиз бу эцн,
Йцйцрмякдя она тай эяляр Эцлэцн.
Шябдиз яэяр орда йохдурса артыг,
Анжаг Эцлэцн олар Шириня лайиг."
Хосров буйруг верди: "Эятирилсин ат,
Верилсин Шапура инди, бу саат."
Шапур аты минди чох тялясяряк,
Бир ан йубанмадан йола дцшдц тяк.
Мядаин мцлкцндя салмадан щарай,
О севимли айы ахтарды бир ай.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 113


Эюрдц о айцзлц сарайда йохдур,
Онун юз гясриня йолланды Шапур.
Гясрин гапысыны дюйдц бир гядяр,
Ачдылар, деди: "Вар Хосровдан хябяр."
Шапура эюстяриб лайигли ряфтар,
Ширинин йанына йола салдылар.
Шапур тязя гясря эиряркян анжаг
Гямли бир йер эюрдц, дцнйадан узаг.
Бир даш йумуртайа эирмишди эювщяр,
Жящяннямдя иди о мялякпейкяр.
Шапур ляля дюндц эювщяри эюржяк,
Цз сцртдц торпаьа тязим едяряк.
Онун ай цзцня тярифляр деди:
"Йолу нежя эялдин, ай дилбяр? - деди.-
Сюйля, нежя олдун зцлмдян азад?
Бу кюнлцм олмурду щеч гайьыдан шад.
Цмидим вар, бу сон чятинлик олсун,
Бундан сонра гялбин шадлыгла долсун.
Бу ня йердир, гялбя эятирир хиффят,
Ким сяня бу йери эюрдц мяслящят?
Бу зцлмятдя сюняр мящяббят нури,
Беля жящяннямдя галармы щури?
Бир цзрц вар, о да нюгсандыр, нюгсан,
Эуйа дашда олур лял щяр заман."
О Чин няггашыны Ширин эюряркян
Ширин арзусуна йетишди бирдян.
Утаныб ялийля тутду цзцнц,
Тяшяккцр еляйиб деди сюзцнц:
"Йедийим гямляри сяня сюйлясям,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 114


О ажы дямляри сяня сюйлясям...
Йох, йох, ня дил дейяр, ня сюз анладар...
Эялмясин бир даща эерийя онлар.
Сян нежя демишдин: эялдим сарайа,
Орда беш-цч мялун дцшдц арайа.
Нечя кяниз варды орда фитнякар,
Щяря юз кефиндя, эял, ляззят апар!
Ачыб Зющря кими ял-гол щяр бири,
Мизана гойурду орда дяйяри.
Тямиз эялин идим, мян айрылараг
Бир овуж жялябдян йашадым узаг.
Онлардан айрылыб йашамагчцн тяк,
Дедим: мяня бир гяср тикилсин эяряк.
Щясрятдян гялбими дюндяриб гана,
Мяня тикдирдиляр беля бир бина.
Сябримин шящридир бу гара дашлар,
Сябртяк бу дашда бир ажылыг вар.
Бу жан сыхан йери онлар бяйянди,
Нейляйим, гатлашдым, сябрим тцкянди."
Шириня сюйляди Шапур: "Дур, эедяк!
Пярвизин ямриня итаят едяк."
Ширини Эцлэцня миндирди няггаш,
Арзу эцлзарына апарды бирбаш.
Чатынжа Эцлэцня Ширинин яли
Цлкярдян вя айдан дцшдц иряли.
Бир дювлят гушуйду дейясян о ат,
Санки учурурду ону дюрд ганад.
Бир йанда галмышды Хосров бигярар,
Сыхырды гялбини узун интизар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 115


Дцздцр ки, интизар чякмяк йамандыр,
Сону вцсал олса, йеня асандыр.
Ня гядяр хош олур жяфа чякяряк,
Интизардан сонра арзуйа йетмяк!..

ХОСРОВУН АТАСЫНЫН ЮЛМЯСИНДЯН


ХЯБЯР ТУТМАСЫ

Отурмушду бир эцн шащ йары хумар,


Эюзляйирди, бяхти щачан айылар?
Бир гасид тялясик эялиб йанашды,
Филя Щиндистандан щекайят ачды.
Чин касасы кими кирпийи нямди,
Зянжи тцкц кими гамяти хямди.
Чин-зянжи хятли бир мяктуб эятирди:
Чин - Зянэибар тяхти шащы итирди.
Бу тцрк хасиййятли дювран дюнцркян,
Щцрмцзц ейляди икижя эюздян.
Жцт инжини кясиб минадан йеня
Ийняйя тахдылар бир сап йериня.
Пярдясиз гойдулар жцт ойунчуну,
Сцрмя дейил, милляр инжитди ону.
Ядалят Йусифтяк гачды дивандан,
Она чякди Йягуб даьыны заман.
Сяня верди онун эюзцнц дцнйа,
Алды низясини, верди бир яса.
Дцнйайа эюз йумду дцнйа салары,
Доландырмалысан сян о дийары."

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 116


Тахта йахын олан кясляр щяр бири
Йазыб анлатмышды эизлижя сирри:
"Амандыр, тез эял ки, эютцр бир тядбир,
Дцнйа ялдян эетди, юзцнц йетир.
Башын эилаблыса, орда йума, эял,
Сюзц аьзында кяс, диля уйма, эял!.."
Хосров зяманядян аьыр дярд алды,
Кямянди узатды, пярдяни салды.
Эюрдц ки, заманын вяфасы йохдур,
Бал иля сиркяси бир йердя олур.
Бу фани торпаьын йохдур илгары,
Бязян бал раст эялир, бязян дя ары.
Ишдя дюнцклцк вар, севэидя щижран,
Ширин айры олмаз ясла ажыдан.
Бир булаг гумундан асудя олмаз,
Бир кузя дашындан саламат галмаз
Юз гейдиня галсан, тут гям йолуну,
Ращат олмаг цчцн - ядям йолуну.
Ясасыны жантяк пак еля, баьла -
Бу торпаг зинданын аьзыны баьла.
Эюзля сойар сяни бу оьру дцнйа,
Бел баьлама, салар сяни говьайа.
Йохдур бу дцкандан биржя сап алан,
Ардынжа эялмясин ийня, йа тикан.
Бир куду су ичся щяр эцн, бу рузэар
Ахыр куду кими ону саралдар.
Яэяр чыртламаса аьаж будаьы,
Щеч бир бащар эюрмяз дцнйанын баьы.
Бир бели икигат гырмаса фяляк,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 117


Мумийа зярряжя ейлямяз кюмяк.
Юлдцрмямиш сяни эейдирмяз кяфян,
Ипякгурду олма, ял чяк ипякдян.
Няйиня лазымдыр эцл рянэли палтар?
Бил, мцрдяшир бир эцн ону апарар.
Эцняш вя ай кими бир палтар эейин,
Олсун щяшря кими йолдашын сянин.
Гой дцнйада галсын бу наз, бу немят,
Бир парча чюряйя еля гянаят.
Ей дцнйа! Ня гядяр зцлм едяжяксян?
Мяни гямляндириб эцляжяксян сян?
Мян гямлийям, эюрцм сян шад олма щеч!
Хярабяйям, сян дя абад олма щеч!
Буьда эюстяряряк арпа сатырсан,
Бир чцрцк, дяйярсиз арпадыр буьдан.
Ялиндян буьдатяк мян гозбел олдум.
Дяймиш арпа кими саралдым, солдум.
Бир арпа йемямиш сянин ялиндян
Буьдатяк язилиб цйцлмцшям мян.
Буьда эюрцндцйцн артыг ябясдир.
Дяйирман олдуьум мяним дя бясдир.
Эежядян-эежяйя чох йахшы олар
Арпа чюряйиля мян ачам ифтар.
Низами, Исатяк чякил бир йеря,
Дцнйаны тярк ейля от йейянляря!
Бу ешшяк минмякля, бу от йемякля,
Зянн етмя, чатарсан Исайа беля.
Дирийкян ешшяктяк сян чяк зящмяти,
Саькян гиймятлидир ешшяйин яти.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 118


ХОСРОВУН МЯДАИНЯ ЭЕТМЯСИ

Еля ки, аллащын ямрийля бир эцн


Щцрмцзцн шащлыьы пуч олду бцтцн,
О жаван шащ эялиб уьурлу вахтда
Юз мямлякятиндя отурду тахтда.
Цряйи Шириня баьлы олса да,
Юлкяни тярк етмяк оларды хята.
Бир йандан юлкяйя шащлыг едирди,
Бир йандан цряйи йарчцн эедирди.
Дцнйаны тикдирди, абад ейляди,
Фитнядян юлкяни азад ейляди.
О гядяр зялиля олду пасибан
Чыхды Нуширяван халгын йадындан.
Мямлякят ишини гуртарды, сонра
Башлады йеня дя гонаглыглара.
Эцнляри щямишя овда кечирди,
Овлайыр, гушлайыр, шяраб ичирди.
Эюрцнжя гялбини севэи титрядир,
Рягиблярдян сорду: "Ширин нежядир?"
Онлар хябяр верди: "Вар бир нечя эцн
Тярк етмишдир гясри сянин эцл цзлцн.
Щара апардыса Шапур апарды,
Шащдан ижазясиз ня щаггы варды?"
Чярхин щийлясиня шащ галды щейран,
Анлады, ажиздир ня гядяр инсан!..
Шябдизди Шириндян галан йадиэар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 119


Анжаг о ат иди шаща гямкцсар.
Шябдизля вурурду эцнцнц баша,
Эювщяр цмидийля дюзцрдц даша.

ШАПУРУН ШИРИНИ ЙЕНЯ ЯРМЯНЯ


ЭЯТИРМЯСИ

Ширини эютцрцб гайытды Шапур,


Анжаг эюрдц Хосров о йердя йохдур.
Ширини Эцлэцндян дцшцртдц йеня
Банунун о эюзял эцллцкляриня.
Баьа бир сярв салды, бещиштя бир щур,
Эюйя эцняш верди, нязярляря нур.
Гощум-ягрябалар, кянизляр, гуллар
Чякирди Шириня чохдан интизар.
Ширини эюряндя юпдцляр йери,
Торпагтяк айаьа дцшдц щяр бири.
Чох шцкцр етдиляр, нязир вердиляр,
Атяшэаща хейли пай эюндярдиляр.
Банунун щалыны яэяр сорасан,
Евя сыьмайырды, хошбахтлыьындан.
Гожайды, бир анда лап жаван олду.
Йенидян дирилмиш бир инсан олду.
Ширинин башыны басды баьрына,
Дцнйа йени рянэдя эюрцндц она.
Шириня эюстярди бир назц нийаз -
Онлары йцз бейтля вясф етмяк олмаз.
"Дювлят хязнясиндян, шащлыг мцлкцндян

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 120


Эютцр, пайла, - деди, - юзцн билирсян."
Утанмасын дейя, артыг сормады,
Кечмиш ящвалаты цзя вурмады.
Билирди ки, бу иш ябяс дейилдир,
Мяфтун олдуьуна мющкям дялилдир.
Хосровдан дуймушду бязи шейляри,
Эцмцш бядянлидян варды хябяри.
Жошмуш мей кцпцнц юртмяк истяди,
"Эцняши палчыгла сувайым", деди.
Охшайыб дейирди она: "Гулаг ас,
Дярман гябул еля тохтайыб бир аз."
Нявазиш эюстяриб юз пярисиня,
О кющня ящдини тутмушду йеня.
Бяхш етди Шириня йетмиш эюзяли
Ки, сцрсцн юмрцнц мейли, мязяли.
Ойун севян фяляк йеня тязядян
О шух эюзяллярчцн йаратды эцлшян.
Ширин о гызлары эюрдц эцляряк,
Улдузлара вурду айдан бир бязяк.
Йеня башладылар ишрятя, ейшя,
Кющня яйлянжяни етдиляр пешя...

ХОСРОВУН БЯЩРАМДАН ГАЧЫБ


ЯРМЯНЯ ЭЕТМЯСИ

Зяфярин ачары айдын, ашкардыр,


Дямир ирадя бир гызыл ачардыр.
Хошдур йцз галпагдан бир шащ папаьы,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 121


Йцз ити гылынждан фикрин бычаьы.
Он адам юлдцряр бир гылынж яэяр,
Дцшцнжя ордуну салар дярбядяр.
Ирадяли Бящрам алды бир хябяр
Ки, олмуш Хосрова гул чох юлкяляр.
Башына долмушду шащлыг щявяси,
Бу ишдя йар олду юз ирадяси.
"Щцрмцзцн эюзцнц кор едиб" дейя
Хосрова шяр атыб салды фитняйя.
Билмирди Йусифи дцшярся кянар
Йягубун эюзцндян нуру апарар.
Мяктублар эюндярди щяр йана эизлин,
Орда эюзял нягши эюстярди чиркин:
"Бу ушаг шащлыьы анлайан дейил,
Шащ олмаз атаны юлдцрян гатил...
Онунчцн бир ичим од рянэли чахыр
Йцз гардаш ганындан даща йахшыдыр.
Бир чальы сясиня веряр бир юлкя,
Она няьмя хошдур бир елдян бялкя.
Ишдян сойумушдур гызышдыьындан,
Хамдыр, билмяз нядир йахшы вя йаман.
Цряйи севэидян чарпаз даьлыдыр,
Ширинин сачына кюнлц баьлыдыр.
Бу баш вуран шухдан цз дюндярин сиз,
Башынызы вурса ня едярсиниз?
Йахшысы будур ки, ону щябс едяк,
Бу одла, бу суйла нежя йол эедяк?
Бялкя бу тянбещдян бир юйцд ала,
Алмаз, атасытяк юляр бир йола.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 122


Сиз гылынжла онун йолуну кясин,
Мян ширтяк эялирям, сиз дя тялясин!"
Ряиййяти шащын цстцня салды,
Бу тядбирля о шир гялябя чалды.
Шащяншащ эюрдц ки, бяхти йатмышдыр,
Халг цз дюндярмишдир, ону атмышдыр.
Гызылла бяхтиня гцввят верирди,
Пулла дцшмяниня эцж эюстярирди.
Бир эцн дцшмян эялиб сарайа чатды.
Ряиййят ялини тахта узатды.
Пярвиз йалгыз галыб сычрады бирдян
Шябдизин белиня тяхтин цстцндян.
Дцшцндц ки, таждан баш гиймятлидир,
Чыхды аралыгдан, дцшмяди ясир.
Кяйан тяхти-тажы сащибсиз галды,
Башга бир жащанэир дцнйаны алды.
Зяманя Хосрова олмады пянащ,
Бящрам гаршысында мяьлуб олду шащ.
Мцхтялиф шятрянждя ганлы зяманя
"Шащ!" деди Хосрова, вермяди ханя.
Йцз щийляйля гачыб о йан-бу йана,
Йетирди юзцнц Азярбайжана.
Сызлайан кюнлцндя Ширинин дярди.
Бирбаш Муьан дейиб аты дюндярди.

ШИРИНЛЯ ХОСРОВУН ОВЛАГДА


ЭЮРЦШМЯСИ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 123


Дцнйа эюрмцш киши башлады сюзя:
- О дцнйа ахтаран йетишди дцзя.
Щяр йаны эязяряк едирди шикар,
Ширин олду орда бирдян ашикар.
О эюзялляр шащы кянизлярийля
Овлаьа чыхмышды ойнайа-эцля.
Овчулар раст эялди, ов ова бахды,
Санки бир-бирини овлайажагды.
Щяр икиси олуб ешгдян хумар
Юз йолдашларындан узаглашдылар.
Жаван сярвя бянзяр ики ох атан
Мящяббят охуна олдулар нишан.
Бириня вермишди шащлыг яли таж,
О бири етмишди йцз тажы тараж.
Бириндя тяр эцлдян чыхмышды сцнбцл,
Сцнбцл ичиндяйди о бириндя эцл.
Бири янбяр сачы гулаьа салмыш,
Бири кямяндини чийниня алмыш.
Бирини ай эюрся чякяр хяжалят,
Биринин бухаьы гямяря зинят.
О гядяр бахдылар бири-бириня,
Бахышмагдан долду йаш эюзляриня.
Ня айры дцшцрдц Шириндян Пярвиз,
Ня кечя билирди Эцлэцндян Шябдиз.
Достлуг бинасыны бурда гурараг,
Онлар бир-бириндян тутдулар сораг.
Адыны билинжя бири-биринин
Дцшдцляр цстцндян онлар йящярин.
Бир саатдан сонра щуша эялдиляр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 124


Торпаьа сяпилди эюз йашы - эювщяр.
Утана-утана ящвал сордулар,
Дедиляр, йахшыдан, йамандан ня вар.
Сюз чохду, ещтийат етдиляр, анжаг,
Дедиляр: йахшыдыр гыса данышмаг.
Гуштяк баьладылар эюйляри йеря,
Гуш кими галхдылар бирдян йящяря.
Дюрд тяряфдян чапыб эялди атлылар,
Щяр йандан йетишди назлы бир ниэар.
Эюрдцляр ки, ешгин бцржцндя дуруб,
Жанлы эцняшля ай бойнуну буруб.
Онларын севэиси гялбя од вурур,
Атлар щярякятсиз дайаныб дурур.
Мат, щейран галды щяр онлары эюрян,
Чцнки айрылмырды Хосров Шириндян.
Бир нечя гарынжа сюйляди пцнщан:
"Бири Билгейисдир, бири Сцлейман."
Щяр тяряфдян эялиб чыхды гошунлар,
Сяф чякиб дурдулар щей гатар-гатар.
Еля ки, топлашды гошунлар сых-сых,
Йер эавц мащийя дейирди: "Йазыг."
Ширин Хосров шаща деди: "Щюкмдар,
Мяним кими сайсыз кянизлярин вар.
Тажын йарашыгдыр ужа эюйляря,
Ужалыьы тахтын вермишдир йеря.
Йедди иглим бойу бу дцнйа бцтцн
Щюкмц алтындадыр шащымын бу эцн.
Анжаг бу йахында бир евимиз вар,
Шащын сайясиндя гайьыдан кянар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 125


Шащ буйурса ора, мямнун галарыг,
Онун бели баьлы гулу оларыг.
Гарынжа евиня эялярся бир фил,
Гарынжа севиниб, ачар ширин дил."
Шащ да жаваб верди: "Жан гябул етсян,
Гонаьын оларам чох щявясля мян".
Мин тяшяккцр етди шаща о ниэар,
Севинжиндян ахды эюзцндян йашлар.
Ямр етди: тез эетсин, версин бир няфяр
Шащын эялдийини Бануйа хябяр.
Бану олан кими ишдян хябярдар
Ойанды гялбиндя ширин арзулар.
Шащын габаьына чыхартды пешкяш,
Шабашдан пай алды щям ай, щям эцняш.
Хосрову дцшцрдц еля ейвана,
Кичик бир будагды Туба да она.
Башы булудларда бир сарайды бу,
Ики мейдан гядяр ени, щям бойу.
Тапшырыг веряряк чох цзрхаща
Эюндярдийи пешкяш лайигди шаща.
Пешкяш хязня верди шаща о гядяр,
Сайыны ня гялям, ня дил сюйляйяр.
Шащын цряйиндя олдугжа Ширин,
Ешги Ширин кими олурду ширин.

МЯЩИН БАНУНУН ШИРИНЯ


ЮЙЦД ВЕРМЯСИ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 126


Жцтчц саф тум сяпся торпаьа яэяр,
Шцбщясиз торпагдан саф тум эюйяряр.
Пак адам эювщяри сахласа тямиз,
Эювщяр дя булашмаз торпаьа щярэиз.
Бану щям исмятли, щям дя кцбарды.
Хосровдан, Шириндян хябяри варды.
Ики гялбин фикри алмышды ону,
Нежя йола версин одла одуну?
Шириня сюйляди: "Гызым, билэинян.
Бцтцн эюзяллярин султанысан сян.
Йцз шащлыьа дяйяр бир назын сянин,
Дцнйалара дяйяр авазын сянин.
Арханжа кюлэятяк эязир сяадят,
Сянин бязяйиндир исмят, нязакят.
Жамалын дцнйайа даим нур сачыр,
Щцснцн исмятинин пянащындадыр.
Гапысы мющцрлц хязинясян сян,
Хябярдар дейилсян йахшыдан, писдян.
Дцнйанын жцрбяжцр щийляляри вар,
Эащ йагуту язяр, эащ дцрр оьурлар.
Цряйимя дамыб, эялян жащанэир
Сянинля говушмаг ниййятиндядир.
Сяня вурулмушса яэяр бу Хосров,
Ялиня дцшмцшдцр чох эюзял бир ов.
О чох сябрсиздир, сян дя йахшы бах,
Горхурам ки, сяня гурар бир дузаг.
Ширин диля тутар, мин бир сюз дейяр,
О ширин щалваны мцфтяжя йейяр.
Сян рцсвай оларсан, галарсан беля,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 127


Онун кюнлц жошар башга ешг иля.
Еля ряфтар еля о эцняшля, бах,
Дцшмя тяндириня чюрякдян габаг.
Ешитмишям: он мин эцлцзлцсц вар -
Шякяр додаглылар, зянжир сачлылар.
Ачылырса щяр эцн о гядяр эцлц,
Бир эцля бянд олмаз кюнцл бцлбцлц.
Бир эювщярдян яэяр дцшся узаьа,
Жящд ейляйяр ону сатын алмаьа.
Эюрся ки, вяфалы, исмятли гызсан,
Елчи эюндяряжяк адятля, инан.
Адын бу дцнйада намуслу галар,
Оларсан жащанда бюйцк щюкмдар.
Яэяр о айдырса, биз афитабыг,
О, Кейхосров, бизся Яфрасийабыг.
Йарашмаз кишинин далына дцшмяк,
Бу сифят гадында олмасын эяряк.
Чох тязятяр эцлц ялдя тутдулар,
Ийляйиб, ийляйиб, сонра атдылар.
Чох шяраб тюкдцляр эцл гядящляря,
Даддылар, сонра да тюкдцляр йеря.
Билирсян, баш ужа олдуьу заман,
Хошдур яря эетмяк ешгбазлыгдан."
Ширин бу сюзляря гулаг асырды,
Санки гулаьындан сырьа асырды.
Гялбиня йатырды бу сюзляр йаман,
Онун да кюнлцндя бу одду йанан.
Йедди парлаг эюйя анд ичди Ширин,
Мцгяддяс китаба ейляди йямин:

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 128


"Эюзцмдян ганлы йаш тюкся дя щейщат,
Олсам, олажаьам бир щалал арвад."
Ширинин андыны ешитди Бану,
Гайьы, ниэаранлыг тярк етди ону.
Изн верди шащла о раст оланда
Отурсун, данышсын евдя, мейданда.
Бир шяртля эизлиндя олмасын цлфят,
Жамаат ичиндя етсинляр сющбят.
Отурду Хосровла Ширин хошгылыг,
Чямянляр онлардан алды йарашыг.
Ертяси эцн эцняш чюлдя эцляркян
Бир тяпя дцзялди дцррц эювщярдян.
Эцняш ордусунун илк кяшфиййаты
Бцржисля Зющряйя низяляр атды.
Лакин бцтцн улдуз гошунларындан
Тяк эцняшя гаршы олмады дуран.
Диши аслан кими йетмиш няфяр гыз
Ширинин йанына эялди гайьысыз.
Жцрятдя щяр бири бир Исфяндийар,
Рцстями-Зал кими ох атандылар.
Чювкан ойнамагда чох чевикдиляр,
Эюйдя гапырдылар топу, мцхтясяр.
Охданлар асылды шух сярвлярдян,
Сярвляр атылды йящяря бирдян.
Ай цзц рцбяндя бцрцмцшдцляр,
Шащын щцзуруна йола дцшдцляр.
Хосровун щажиби щюрмят эюстярди,
Вурьун шащ кюнлцнц онлара верди.
Чох нявазиш иля йериндян дурду,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 129


Саь йанында Ширин эялиб отурду.
Ня эюрдц!.. Щяр йанда надир эюзялляр,
Шякяр долу бир ев, гянд долу шящяр.
Билмирди эцжлцдцр эялян зющряляр,
Жыдырда тякбятяк эюстярмиш щцняр.
Рцбяндли гызлары бир эюрсцн дейя,
Мейдана эетди о, тез яйлянмяйя.
Ойун мейданына чатанда сящяр
Шадлыгдан учурду пярицзлцляр.
Щяр ай эцняш кими ейляди жювлан,
Доьду щяр кякликдян бир тцляк тярлан.
Хосров эюрдц онлар беля олурмуш:
Чямяндя гырговул, овда гарагуш.
Шириня деди ки: "Эял, ат чапараг,
Бу эениш дцзяндя чювкан ойнайаг."
Хосровун топуна чювкан атдылар.
Эюзялляр сяс-кцйля ат ойнатдылар.
Сюйцдлцйя дюндц йоллар бир анда.
Йер айа сюйцддян сяндял атанда,
Топа йел ялиндян вуранда чювкан
Эцняшин топуну салырды товдан.
Бир йанда дурмушду айла улдузлар,
Шащ, яйан тутмушду бир йанда гярар.
Мейданда маралла ойнайырды шир,
Тураж гарагушу алырды ясир.
Эащ эцняш вурурду топу, эащ да ай,
Ширинля шащ дцзя салмышды щарай.
Чювкан ойунундан артыг бездиляр,
Мейдан ятрафыны сцрцб эяздиляр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 130


Эежя-эцндцз кими Шябдизля Эцлэцн
Щярляниб мейданы доланды бцтцн.
Ордан чюл тяряфя ат сяйиртдиляр,
Ов ардынжа чыхыб дцзя эетдиляр.
Ов вурдулар дцздя, даьда о гядяр
Ки, сайа билмязди ону мин няфяр.
Охлар о гядяр ки, вурмушду йара,
Гамышлыг олмушду йер гуланлара.
Щяр ханымын оху, атылан низя
Жейраны чямяндян салмышды дцзя.
Бу диши ширлярин ат минмясиндян
Лап щейран олмушду Хосров эюряркян.
Щяр бири мейданда бир щцма иди,
Ов ахтаран заман яъдаща иди.
Шащ Шириня бахыб дейирди: "Эюряк,
Бу ов мяня нежя совгат веряжяк!"
Бирдян бир жейрана саташды эюзц,
Аз галды ов олсун она шащ юзц.
Сярхош бир маралды ялиндя шямшир,
Жейран явязиня овламышды шир.
Бу дцнйа фятщ едян овчуйа Хосров -
О бюйцк шащ юзц олмушду бир ов.
Эюй товузу вида единжя баьа
Эцл дярмяйя эялди бир гара гарьа.
Товузлар жилвядян йорулмушдулар,
Гарьа ганадлара олдулар сцвар.
Йурд-йуваларында цз эизлятдиляр,
Йатыб динжялдиляр сящяря гядяр,
Астана юпянляр сящяря йеня

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 131


Йыьышыб эялдиляр шащын евиня.
Йеня дя башланды чювкан, топ атмаг,
Жейран, марал говмаг, кющлян ойнатмаг.
Беля кечирдиляр бир айы тамам,
Мяшьул олурдулар бу ишля мцдам.
Хосров бир бящаня, фцрсят эязирди
Ки, бялкя Шириня ейщам сездирди.
Лакин дцшмцрдц щеч ялиня фцрсят,
Бу бянди ачмаьа тапмырды мющлят.
Ахшам о балдодаг гайыдан заман
Сяадят гушутяк шад вя хураман,
Шащ Шириня деди: "Эюзялляр шащы!
Ей цзц дювлятин шян нязярэащы!
Эялсяня биз сабащ еркяндян дураг,
Фирузя эюйлярдян бир бящря алаг.
Мей эялсин, гурулсун ишрят мяжлиси,
Кейф едяк, ужалсын шян няьмя сяси
Шад ол, йа гямли ол дцнйада - бирдир,
Билдийини кющня дювран еляйир.
Мадам бу дцнйадан эетмялийик биз,
Юмр едяк гайьысыз, гямсиз, кядярсиз."
Эюз цстцня бармаг гойуб о пяри:
"Йухун ширин" дейиб тез юпдц йери.
Хосровун гялбиндя ширин вя дяляр.
Дейирди: "Тез олсун, ачылсын сящяр."

БАЩАР ЧАЬЫ ХОСРОВ ИЛЯ ШИРИНИН


ЭЯЗМЯЙЯ ЧЫХМАСЫ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 132


Асимантяк, йашыл эеймиш о гожа
Жаван будаглары ишя салынжа.
Жаваны, гожаны - тамам ня ки, вар,
Эцлзарын сейриня йеня чыхарар.
Кавус тяхтини эцл чыхарар йердян,
Товузтяк бязяняр бянювшя щямян.
Гушлар да ешгиндян ширин дил ачар,
Кющня севэиляр дя тязя эцл ачар.
Ширинля шад олду Хосровун жаны,
Фярящ, севинж тутду бцтцн жащаны,
Бу шадлыг заманы эцл цзлц бащар
Эейдирди щяр эцля бир йени палтар.
Эцлляр байраьыны санжмышды баьа,
Фахтя гушундан да гачырды гарьа.
Йасямянляр саги, нярэиз ялдя жам,
Бянювшя хумарды, эцл мястди тамам.
Цзлярдян юртцйц атмышды йелляр,
Бцтцн ашигляря чатмышды хябяр.
Шимал йели чюля сяс салыб йеня,
Вурду филгулаьы юкцзэюзцня.
Йер палтар эеймишди хорузэцлцндян,
Чичякляря олмуш Мюрвянэуш мяскян.
Чямяндя сярвляр ня гядяр йцксяк,
Лаляляр ешгдян йыртмышды кюйняк,
Бянювшя чийниня щюрцк салмышды,
Нясрин сырьасыны йелляр алмышды.
Ял цздя дурмушду рейщанлар гоша,
Чичякляр санжмышды дараьы баша.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 133


Икижанлы йердян чыхан биткиляр
Ачмышды чямяндя, дцздя тязятяр.
Йашыллыьа дцшцр эюйдян инжиляр,
Зцмрцд цзяриня йыьырды эювщяр.
Сцддян доймуш жейран бу хош эцндцздя
Чыхыб анасыйла эязирди дцздя.
Гырговул ачмышды ганад рейщана,
Ялван ганад вермиш рейщан да она.
Щяр шахда бир тязя бащар чичяйи,
Ялдя шабаш тутмуш эцлцн эюйчяйи.
Жящ-жящ вуран бцлбцл, охуйан тураж
Ашигляр сябрини едирди тараж.
Мящяббятля долуб чаьларкян бащар
Севэисиз йашайан кюнцлдян аьлар.
Хосров, Ширин щяр эцн гайьыдан азад,
Эязирдиляр бюйля кюнцлляри шад.
Эащ бир чямянликдя мей ичирдиляр,
Эащ да бир даьлыгда эцл сечирдиляр.
Ялдя бадя, эязиб рейщанлыглары,
Сярхош цз тутдулар Шащруда сары.
Баьладылар чайын йанында аты,
Ужалды руд сяси, галхды байаты.
Шякяр эцлцшляри дадлы Ширинин
Шащруд гамышыны ейляди ширин.
Нейсандан фейз алды санки сядяфляр,
Ширинин цзцндян нурланды о йер.
Мцшки сачларындан ужузду янбяр,
Гурбан кясмиш ширин лябиня шякяр.
Балыйла шякяря эцлдц о гядяр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 134


Хузистана чатды фяьани-шякяр.
Мцфяррящля олмуш нясими дямсаз,
Ятриндян мцшкляр едирди пярваз.
Шащ кими бой атмыш сярви йухары,
Щечдир она жяннят аьажлыглары.
Нярэиз эюзлярини эцл эюрян заман
Жырды цз-эюзцнц утандыьындан.
Жялалда эцлляри ютян йасямян
Бир кяниз олмушду Шириня гялбян.

ХОСРОВУН КЕЙФ МЯЖЛИСИНДЯ


ШИР ЮЛДЦРМЯСИ

Эязмяйя чыхмышды шащ бир эцн еркян


Йанында Ширинтяк эюзялди чямян.
Щяр кясин Ширинтяк ола щямдями,
Щяр йер хошдур она, ня дярди, гями!
Бир йер бяйяндиляр: ятирли, эцлшян.
Щяр йана бахсайдын ачмышды сцсян.
О жяннят мисалы йердя дурдулар,
Шаща бир мющтяшям чадыр гурдулар.
Бцрцдц чадыры гуллар, кянизляр,
Санки айа дювря чякмишди цлкяр.
Отурмушду Хосров, Ширин бу заман,
Щижран асылмышды бир айаьындан.
О ал сцращи ки, тутмушду саги,
Эцлцб сяслянирди: "Ейш олсун баги!"
Вермишди ял-яля ешг иля шяраб,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 135


Шащ бу ики мейдян олмушду битаб.
Галдырараг тоздан эюйляря думан,
Гызмыш бир шир чыхды гяфлятян йандан.
Сярхоштяк гошунун жаныны дцшдц.
Гошун ширдян горхуб йаман щцркцшдц.
Эялиб йахынлашды шир бариэаща,
Ажыглы-ажыглы йанашды шаща.
Гылынжсыз, зирещсиз шащ сычрайараг,
Атылды шир цстя ширдян дя гочаг.
Йумруьуну еля щиддятля чалды,
Шири бищуш едиб торпаьа салды.
Ямр етди: "Дурмайын, башыны кясин!
Боьаздан чыхарын ганлы дярисин!"
Сонра шащлар тюкдц беля бир тядбир:
"Мяжлисдя дя гылынж ялдя эярякдир."
Пярвиз шир эювдяли олса да, шащдыр,
Чцнки шащлар олар тямкинли, аьыр.
Сярхошлугда ширля дюйцш башлады,
Шир йыхан олмушду сярхошун ады.
Ширин эюрдц дцшцб ялиня фцрсят,
Хосровун ялини юпдц нящайят.
Бир тязя шярбятя дюндц лябляри,
Хосровун ялиня сяпди шякяри.
Шащ лябиндян юпцб деди: "Ей мяляк,
Шякяр ялдя дейил, аьызда эяряк."
"Бал!" дейяряк юпдц ширин лябляри,
Сюйляди: "Бурадыр юпцшцн йери!"
Биринжи гасидди о шякярли жам,
Хосровдан Шириня апарды пейьам.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 136


Башга йцз йени жам алдыса яля,
Йадындан чыхмады о илк пийаля.
Сонралар верилян йцз мей жамы, бил,
Илк верилян гядяр дяйярли дейил.
Жамын яввялиндя шяраб саф олур,
Сонунжу гядящляр хылт иля долур.
Арх йанында битян биринжи эцлляр
Йцз бахча эцлцндян йахшы ий веряр.
Бир сядяфдян илкин олан мирвари
Чох надир лялдян дурур йухары.
Нежя дадлы хуруш олса да, инан,
Йахшыдыр газанын цстц алтындан.
Ашигляр ичяндя дадлы шярбяти
Унутдулар бцтцн дярди, зящмяти.
Бир дягигя хялвят йер тапан заман
Айырмаг олмурду сцдц шярабдан.
Кешикчини сярхош эюрян оьрутяк
Лял оьурламаьы ниййят едяряк,
Онлар бир эюзцйля рейщан якирди,
Бириля дцшмяня кешик чякирди.
Эюряндя дцшмяндян бир аз фцрсят вар,
Тялясик бир юпцш гопарырдылар.
Сярхош олмайанда щяр иши назды,
Лябиня симрцьц йахын гоймазды.
Мяст олан заманда шащдан ял чякмир,
Юпцшдя Хосровла олурду ялбир.
Щяр гужаглайанда шащ ону гызьын,
Лалятяк йанырды аь цзц гызын.
Цзцнц дишляйиб ямян чаьында

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 137


Бянювшя якирди эцл йанаьында.
Хяжалят верирди о эюй лякяляр
Ки, ай да бу дярддян гаранлыг севяр.
Истяр сярхош олсун, истярся айыг.
Гоймазды киршаны кянар бир анлыг.

ХОСРОВУН ШИРИНЛЯ ЯЙЛЯНМЯСИ

Эцндцздян ишыглы, айдын бир эежя...


Алям нурланмышды ай эюрцнцнжя.
Ясирди рущ верян сярин бир кцляк,
Ясирди чыраьы сюндцрмяйяряк.
Бурда гаранлыгдан вар биржя нишан,
Щяйат суйу олмуш о йердя пцнщан.
О гара чадырда исмятдян гейри
Горуйан йох иди назлы дилбяри.
Сяба кюнцллярдян тозу силмишди,
Улдузлар сящяря гыжанмыш дишди.
Гапыйды о эежя щяр бир арзуйа,
Мурад доьулмушду о эежя эуйа.
Эювщярин сапыны гырырды Зющря,
Мирвари йыьырды ай сядяфляря.
Йер мцшк юлчмядяйди щей дайанмадан,
Щава да олмушду бир ятир сатан.
Мцшк пайлайырды ятрафда йелляр,
Йерин дя эюбяйи сачырды янбяр.
Йайылды алямя бащар нясими,
Ятирлянди бцтцн щава уд кими.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 138


Зющря няьмя дейиб салмышды щарай,
Йары тутулмушду бир щяфтялик ай.
Щямсющбят олмушду цлкяр нядимтяк,
Цтарид цфцгдя рягс едирди тяк.
Эежя гушларына олмагчцн рящбяр
Бойнундан зянэ асды тез шябпяряляр.
Тохлугдан зювг алыб гушлар севинди,
Чалыб охуйурду йувада инди.
Мцхтялиф олса да о сясляр бцтцн,
Эежянин сазыйла эялирди дцзэцн.
Фиридун тяхтиня яйляшди Султан,
Жямшид гиблясиня баьлады иман.
Ширинин цзцндян ишыг алараг,
Шащ йандырмамышды башга бир чыраг.
Рейщанын ятриля о ясян йелляр
Хосровдан Шириня йетирди хябяр.
Бу эежядян даща хош эежя эялмяз.
Бу ийдян даща хош бир ий йцксялмяз.
Нечин узаг галсын вцсал бу гядяр?
Говушаг нур кими нуругса яэяр.
Ган бирикся нечин жуша эялмирсян?
Жошурсанса нечин бяс эюрмцрям мян?
Хош щавадыр, нядян эцлмяйяк эяряк?
Исти тяндир варкян йапмайаг чюряк?
Щяр эцндя эюйярмяз йени бир бащар,
Щяр саатда дцшмяз тяляйя овлар.
Йахшысы будур ки, рузуну йейяк,
Эюрцлмяли бир иш эюрцлсцн эяряк.
Чох овчу: "Юзцмя гисмятдир" деди,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 139


Эюрдцн чюряйини гурд-гушлар йеди.
Гурд деди тцлкцйя: "Сян ишя бир бах,
Мян ахтарыб тапдым, сян йедин анжаг!"
Шащын ай щаггында бу дедикляри
Эцняши салырды йолундан эери.
Ещтирас дивини боьуб о анда
Гыз садиг галмышды ичдийи анда.
Бир йанда тахтында шащ отурмушду,
Гуллар айаг цстя сяф-сяф дурмушду
Тахт юнцндя Шапур дайанмышды тяк,
"Эянжи-бадавярд"ин хязнядарытяк,
Бцтпяряст эцняши йанда дурмушду,
Он нармямяли гыз дювря вурмушду.
Фирянэиз, сярв бойлу эюзял Сцщейла,
Яжябнуш, Фялякназ, бир дя Щцмейла,
Щцмайун, Сямянтцрк, назлы Пяризад,
Хцтянхатун, бир дя Эювщярмцлк дилшад.
Эцлаб вя лял рянэли мей ишя дцшдц,
Пяриляр мей ичиб хейли эцлцшдц.
Сярхошлуг щяйаны гачыран заман
Аьыл баш эютцрцб чыхды арадан.
Хосров буйурду ки: "Щяр цряк чалан
Нювбятля сюйлясин бир йени дастан."
О зярбяф кюйнякли, лял бязяклиляр
Айа ипяк салмыш, гулаьа эювщяр.
Гямзяляр бир охду, гашлар каманды,
Щамысы дцз сечиб, йахшы атанды.
Щяр бири ачмышды биржя йцк шякяр,
Шякяри Шириня тцнэ етмишдиляр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 140


ШИРИНИН РЯФИГЯЛЯРИНИН
ЯФСАНЯ СЮЙЛЯМЯЛЯРИ

Биринжи Фирянэиз деди: "Бир заман


Бир хязиня варды торпагда пцнщан.
Фиридун тутанда бу ишдян хябяр.
Гызыл хязиняни апарды йексяр."

Симинтян Сцщейла деди: "Бир заман


Бир сярвин алтында эязиб ойнайан
Гырговулу эюрцб шащин жумараг
Чалды ону йердян бир анда гочаг."

Шякяр Яжябнуш да беля дил ачды:


Бир эцн баьда янбяр ийли эцл ачды.
Бещишт гушу бир эцн эцллцйя варды,
Димдийиля эцлц алды, апарды."

Фялякназ деди бир эюзял яфсаня:


"Бир эюзля бахырдыг биз бу жащана.
Бир эюз дя бизимля баьлады цлфят,
Ики эюз бир эюздян йахшыдыр ялбят."

Щумейла деди: "Бир парлаг су варды.


Йашыл чямянликдя сакит ахарды.
Йолдан бир сусамыш жаван шир эялди,
Судан ичди, сонра орда динжялди."

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 141


Щцмайун сяслянди: "Бир мядяндя лял
Эизлянирди, она эялмясин хялял.
Шаща бяхт йар олду, едяряк гарят
Тажына ейляди о ляли зинят."

Сямянтцрк деди ки: "Эежя нур сяпян


Мирвари айрылды бир эцн сядяфдян.
Башга бир йагутла тез бирляшдириб,
Фяляк етди ону бир шаща нясиб."

Беля сющбят ачды эюзял Пяризад:


Бир овлагда бир ай нур сачырды шад.
Эюйдян эцняш енди кечмядян бир ан.
Кямяндиня салды айы овлагдан."

Хцтянхатун деди: "Билин, щязярат,


Йалгызды бир зярбяф эейинмиш шцмшад.
Азад бир сярв иля говушду бирдян,
Шцмшадла сярв олар бир йердя чох шян."

Эювщярмцлк сюйляди: "Бир нечя заман


Зющря дя узагды достдан, ашнадан.
Хошбяхтлик игбалын ялини ачды,
Мцштяри Зющряйя эялиб йанашды."

Еля ки, Шапура йетишди нювбят,


Мящяббятдян ачды бир йени сющбят.
Деди: "Жамда балды бу ширин сона,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 142


Шащяншащ йаь олду, гарышды она.
Рянэи усталыгла мян гатдыьымдан,

Щалваларына да олдум зяфяран."


Няжабятляриндян сюз ачды сонра,
Чох "Ящсян!", "Афярин!" деди онлара:
"Бу алямчин, парлаг бир шяфягсиниз,
Бири-бириниздян айрылмайын сиз!"

Ширинин аьзындан чыханда сюзляр


Щавайа долду мцшк, чюлляря шякяр.
Утанараг деди: "Сиз билирсиниз,
Цряк ешгсизди, севэили яшсиз.
Шапур эялди, буна ейляди чаря,
Етди цряйими о паря-паря.
Бир гяза ишидир ашиглик анжаг,
О йазмышдыр мяня бу гязаны, бах,
Фикрим бу нахышдан олмуш пяришан.
Гызармышдыр цзцм утандыьымдан.
Хосровун ялиндян мян алсам да жам,
Она бюйцк шащлар олмушдур гулам."

Хосров сюз башлайыб деди: "Бир кяря


Гара шир чыхмышды чямянликляря.
Шир кечдийи йолда марал дурараг,
Кямянд атыб етди о шири дустаг.
О марал Шириндир, мян дя щямян шир,
Салмышдыр сачындан бойнума зянжир.
Ялимдян тутмаса бу Ширин шякяр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 143


Сюндцряр шам кими мяни кцлякляр.
Йыртыжы ширлярля вурушсам, йягин,
Йыхарам, йанымда оларса Ширин."

Орда достлуг варды бахсан щяр эюзя,


Ял вурурду щамы дейилян сюзя.
Дост гялби торпагдыр, она ял вурсан,
Ялин пака чыхар о саат, инан.
Ширинин цряйи жуша эяляряк,
Жошду, артды шаща кюнлцндя истяк.
Гядящя мей тюкдц, додаг лялтяк ал,
Шаща тягдим едиб деди: "Буйур, ал!"
Бу дешилмямиш лял лял ачырды,
Хосровун цзцндя эцлляр ачырды.
Эащ дейирди: "Ей жам, тяляс ки, биржя
Эюзял бохчасыны баьлайыр эежя."
Эащ дейирди: "Аьла, пийаля, сян дя,
Ширинин лябиндян эетмясин хяндя."
Эащ дейирди: "Дайан, ачылма, сящяр!
Эял, эцлмя, цстцмя, эцляр цфцгляр."
Мяжлисин бязяйи гызларла фяляк
Цзцк ойнайырды та сящярядяк,
Цзцйц истяди хоруз банында.
Сцбщ ачылды, цзцк галмышды онда,
Юз шадлыг пайыны алынжа щяря,
Дуруб цз тутдулар чюлдян шящяря.
Дцнйаны йедиляр, гям йемядиляр,
Азалмады няшя бир саман гядяр.
Эцняш шцшясини гырынжа дашлар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 144


Мяхлугя шцшятяк дцнйа эялди дар.
Гядящлярдян тез-тез мей йох олурду,
Шцшяляр бошалыр, башлар долурду.
Бу шцшя црякли гызлары эюржяк,
Шцшябазлыг иши юйрятди фяляк.
Мей ичиб няшяни тязялядиляр,
Эежя дя бу кейфдян олду тязятяр.
Дцнянки йагутдан дешиб бир гядяр.
Дцнянки дастандан йеня дедиляр.
Хосровун кюнлцндян йары кечирди,
Ширинин ешгиля шяраб ичирди.
Шяраб бир товуздур, щям дя илансыз,
Ширинин додаьы хурма - тикансыз.
Хосров бир ялиндя шяраб дястиси,
О бири ялиндя бир эцл дястяси.
Эащ эцлц ийляйир, эащ мей ичирди,
Йар кюнлц алмаьа йоллар сечирди.
Етдикжя ажы мей жанына тясир,
Йенидян олурду Шириня ясир.
Додаглар юпцшля баьландыьындан
Сюзц ишаряйля едирди бяйан.
Назла, ишвялярля алырды жаваб,
Жавабсыз галмырды етдийи хитаб.
Сюз данышмадылар, эюзляри анжаг
Ишаря едирди щей гырпылараг.
Эежя йатмадылар сабаща гядяр...
Беля кечди, эетди эюзял эежяляр.
Истидян Хосровун цзц тярляди,
Сцбщядяк ичмякди онун мягсяди,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 145


Бялкя ичя-ичя Ширин мяст ола,
О шякяр бу сайаг эяля бир йола.
Дцшмцрдц ялиня арада фцрсят,
Раст эяля щядяфя оху нящайят.
Йанында ки варды о назлы дилбяр,
Севинирди гялби сабаща гядяр.
Эежя шябдизини о эцлэцн эцняш,
Жиловлады, олду сюйцд эцля яш.
Ай вя эцняш ова щазырлашдылар,
Шябдизя, Эцлэцня олдулар сцвар.
Муьандан Шащруда сцрдцляр аты.
Дцнйаны долдурду шянлик бцсаты.
Бязян овлаглары олду Кцрбасар,
Чох гуш овладылар, балыг тутдулар.
Эащ Мянтур чюлцня ат сцрцрдцляр,
Жейрандан, маралдан юлдцрцрдцляр.
Эцнляр бюлцнмцшдц чюл-сяйащятдя,
Кечирди вахтлары овда, ишрятдя,
Яля нягш ачаркян эежя эялини,
Бязяркян улдузла инжя телини,
Шащын да эялини вяждя эяляряк,
Щцснцйля мяжлися вурду мин бязяк.
Башга эялинляр дя бир-бир галхдылар,
Мяжлис долу эялин, шащ галмыш бекар.
Бадам азды, лакин сайсызды шякяр,
Эюйярчин щядсизди, шащин бир няфяр.
Шащын саьлыьына шяраб ичяряк,
Дейиб-эцлцрдцляр севинсин цряк.
Кечмяди мцтрцбсцз, нейсиз бир эежя,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 146


Олмады бадясиз, мейсиз бир эежя.
Ички, йар, чичяклик, жаванлыг дями!
Беля эюзял щяйат даьыдар гями.
Эцлляри гохлайыб эцллцкдян кечмяк,
Йарын юз ялиндян мей алыб ичмяк,
Голларыны йарын бойнуна салмаг,
Нарвян кими пара сармашыб галмаг,
Бир ялля тутараг йар ятяйиндян,
Бир ялля жан нябзи йохламаг щярдян.
Бязян гямзялярдя шяфа ахтармаг,
Юпцшля нярд атыб, вяфа ахтармаг,
Бязян гужагламаг тязя бащары,
Бянювшядян тахмаг эцл сырьалары.
Бязян гям ялиндян йаныркян цряк.
Дилбяр гулаьына сирри сюйлямяк -
Дцнйа будур, бу да дцнйада йохдур,
Олса да, бир анда тармар олур.

ХОСРОВУН ШИРИНДЯН МУРАД ИСТЯМЯСИ


ВЯ ОНУН ЕТИРАЗЫ

Бир эюзял эежяйди, илк бащар иди.


Сяадят эялмишди, бяхтя йар иди.
Эежяни эцндцзя дюндяриб мящтаб,
Ай алмышды яля бир гядящ шяраб.
Эцняшдян ишыглы эежядя бир-бир
Сюйцд кюлэясиндя шяраб ичилир.
Саги сядасындан, гуш мащнысындан

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 147


Силинирди гялбдян ялямли щижран.
Ахар сулара ай ачырды мин сирр,
Сяба ейляйирди айяляр тяфсир.
Сярв-ряванларла долмушду щяр йан.
Щяр сярвдя вар иди бащардан нишан.
Бири дяф алмышды, бири саьяри,
Эцлабзян алмышды яля диэяри.
Саги мей пайлады бир нечя айаг,
Щамыны цзмцшдц эежя йатмамаг.
Онлар отурмагдан мяст олан заман
Шащдан рцхсят алыб эетдиляр ордан.
Салды сагиляри тагятдян хумар,
Мцтрцбляр бир йанда дцшцб йатдылар.
Йад тозундан орда галмады ясяр,
Тикянсиз олан эцл дцнйайа дяйяр!
Шащын артыг тамам сябри тцкянди,
Арзунун овуна атды кямянди.
Алды о эюзялин гыврым сачыны,
Унутду мющняти, гями, ажыны.
Юпдц, деди: "Эюзял, рящм ет гулуна,
Гуш дцшцб торуна, бир дян вер она.
Кечян эцнляримиз олмушдур щядяр,
Эялсин йени эцнляр, йени рузиляр.
Бурда биржя сянсян, бир дя мяням, бах,
Сюйля, ня цчцндцр бу йердя горхмаг?
Бу гялби йаныьа йахынлыг эюстяр,
Индижя мяним ол, рузимсян яэяр.
Бар верян аьажсан, галма мейвясиз,
Мейвяйя ня гядяр щясрят чякяк биз?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 148


Кюрпц су цстцндя олмаса, дцшцн,
Кимя хейри вардыр беля кюрпцнцн?
Гяссаб ятрафында щярлянян кюпяк
Жийярини йейяр жийяр эюряряк.
Эюйлярдя гаралан еля булуд вар
Кяндлинин баьыны назла гурудар.
Сулу эюрцняряк ня гядяр шоран
Су ахтаранлары гырыб сусуздан.
Ади бир шцшяйя тюкяряк зящяр,
Она ширин демяк олармы мяэяр?
Тязя мирваридян ваз кечмяк олмаз,
Онун дешилмяси асандыр бир аз.
Гузулар сцдямяр йейилсин эяряк,
Бюйцдц - онлары гурдлар йейяжяк.
Эюйярчин баласы еляся пярваз,
Шащын тярланындан йаха гуртармаз.
Сярхош ширляр кими пянжя ачма, эял,
Биздя вар ширляри парчалайан ял.
Даь маралларынын чятинся йолу,
Чаря кямяндинин узундур голу.
Яэяр чюл жейраны гачарса ити,
Чох йейин йцйцрцр шащын да ити.
Бу гядяр зцлфцня дцйцн вурма сян,
Зякат вер, малыны гуртар хятярдян.
Мцштяри оларкян нилиня мющтаж,
Нил чайында олсан, йцкцнц сян ач!"
О шякяр жаваблы сюзя башлады,
Шаща шякяр кими сюз баьышлады:
"Мян кими бир торпаг лайигдирми, бах,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 149


Шаща мящрямляшсин щямтахт олараг.
Ешшяйимдя еля жцр ят эюрмцрям
Ки, яряб атыйла йарыша эирям.
Дейилям еля бир щцняр эюстярян
Бир шир овлайанла айаглашам мян.
Мяним назым ясла сябябсиз дейил,
Истидя бал йемяк зярярлидир, бил.
Бу гызьынлыг ются, олар мцбаряк
Мяним дя шякярим шащын гяндитяк."
Сонра ягигини горуду алмаз,
Яфи кешик чякди зцмрцдя бир аз.
Аьлы "Тяслим олма!" дейяркян она,
Ня арзу щакимди, йаряб, кюнлцня.
Гызармыш тикантяк итийди йаман,
Ня хошдур - гырмызы эцл ача тикан.
Защирдя олса да ажыглы, анжаг
Кюнлц мещрибанды, цряйи йумшаг.
Ох атмаг йериня, каман гашлары
Атырды наз, гямзя щядяфя сары.
Гямзяси давайа щазырса щяр ан,
Йцз сцлщ эюрцнцрдц щяр бахышындан.
Яммя, додаьымы ейлямя йара!"
Дейиркян: "Ям!" дейир анлайанлара.
"Пярдядя олса да бу эцл йанаьым,
Дейир: ачыгды, бах, бу аь бухаьым."
Сцкут мющрц варды додагларында,
Шащ щалгасы варды гулагларында.
Эюзляриндян бири ейляйирди наз.
О бири дейирди: "Йох, беля олмаз!"

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 150


Силкиняркян сачы мяжлися бязяк,
Бойну цзр истяди о, цз чевиржяк.
Эюрдц ки, Хосровун гялби одланды,
Тутдуьу ишлярдян Ширин утанды.
Шаща дал чевирди, уймады диля,
Оду сюндцрцрдц бир аь кцкцрдля.
О, дал чевирмякля дейирди эуйа:
"Гой олсун мяня шащ бу йердя арха."
Йанылдым, ширмайы тахты веряряк.
Деди: "Тахты олсун шащларын эяряк."
Бу ишиндя варды бир башга щесаб,
Дейирди: "Цзцм дя, архам да мещраб."
Бу цз дюндярмякля дейирди ашкар:
"Бу цздян ишыглы бир цзцм дя вар."
Хошдур эюзяллярдя бу наз, бу ряфтар,
Эюздян говулмушу эюздя арарлар.
Бир эюз дейир: "Дур, эет, артыг замандыр."
Бир эюз дейир: "Эетмя, эетмя, амандыр!"
Доьрудан бу истяк йцз жана дяйяр,
Истямирям дейяр, жандан истяйяр.
Хосров эюрдц бу ай ишдян узагдыр,
Дярдиня бир чаря олмайажагдыр.
Жясарятля деди: "Гялбимин табы,
Йар йара гыйармы бу изтирабы?
Сян дя мей ичмисян, мян дя, бу нядир,
Мян сярхошам, сяня етмяйир тясир?
Сярхошам, йанымда доланма щушйар,
Билирям, сяндя дя мин изтираб вар.
Бу из аздырмаьын файдасы щаны?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 151


Чалыб туражыны ешгин тярланы.
Гялбиндяки сирри юртмяк истясян,
Юз гялбинля эяряк дюйцшясян сян.
Йенилмяк тяблини чал, ей дилазар!
Хеймяни гуйудан эюйляря чыхар!
Севда ялдя гылынж арайа эирся,
Гачмаг мяслящятдир щяр иэид кяся.
Билирсян ки, гылынж ойнадан заман
Дикбашлыг еляся, мящв олар инсан.
Цряйиндя мяни севмясян беля,
Бары, севян кими эял ряфтар еля.
Гялбин дост дейился, "достам сюйлясин,
Бу мяня дя хошдур, она да йягин.
Ойунжаг цзцндян чох фал ачылды,
Тале ютдц ону, щягигят гылды.
Ня йахшы сюз дейиб билижи инсан:
"Йахшыдыр юзцня йахшы фал ачсан."
Яэяр пис дцшцнсян, пис олажаг фал.
Йахшы десян, сяня эцляр истигбал.
Лябиндян ня гядяр юпцш алмышам,
Щалал ейля мяня онлары тамам.
Истясян бир даща юпмярям сяни,
Анжаг ки, ешг оду йандырар мяни.
Мян кими ашиги юлдцрдцйцнчцн,
Цз жырараг сабащ аьларсан юзцн.
Ганым тутар сяни, бу йахшы олмаз,
Ашиглярин ганы щеч йердя галмаз.
Мещрибан олмаьа ряйин йох, тутаг,
Ня олар юпцшцб, бир аз ойнасаг?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 152


Лябини юпмяйя жцрятим щаны?
Ятяйини юпцм, де, астананы?
Демирям юпцш вер, мяня рузитяк
Дейирям лябинин дадыны эюряк.
Бир юпцш веряряк, онуну ал сян,
Беля бир алвердян хейир эюрярсян.
Йцз халвар гяндин вар, беля наз етмя,
Бир парча гяндини мяндян эизлятмя.
Мещрибанлыг етсян, сяфа сцрярсян,
Язаб версян яэяр, жяфа эюрярсян.
Чох эютцрся сягга суйу чешмядян,
Чешмянин дя суйу артажаг щямян.
Булуд суйу сахлар, мян дя сяни, йар!
Еля гужагларам сяни, ей ниэар!..
Жанымсан, жанына ким гылынж чалар.
Зцлфцн бир щиндудур, эцндцзжя, ашкар
Мяним варлыьымы о чалыб-чапар,
О оьру щиндуну яэяр тутмасам,
Оьру бир щиндутяк мян олум бяднам.
Оьру иэид олса яэяр йцз кяря.
Бир гышгырсан, горхуб сяриляр йеря.
Кямянд сачларыны бойнума дола,
Бу арыг овла вер эежяни йола.
Сян кюнцл ал, мян дя жан сатым сяня,
Сагилик ейляйиб мей эятир мяня.
Бу вцсал эежяси эцлсцн додаьым,
Сюнмясин ашналыг, достлуг чыраьым.
Гулаьым щялгяня табе олажаг,
Гултяк сатылырам, ал мяни анжаг.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 153


Ишим юпцш саймаг олажаг даим,
Сян юпцш вер, мян дя гой бир-бир сайым.
Тале гапысындан эиряк ичяри,
Йахшы гаршылайыр тале бизляри.
Бу эежя вахтымыз гой йахшы кечсин,
Сабаща цмиди йохдур щеч кясин.
Бу эежя ортада бу нягд вар икян
Сабащкы нисйяйя эюз дикяк нядян?
О гыврым сачынла ойнама, ял чяк,
Бу эежя мянимля ойна, ей мяляк!
Гялбим дярдя дцшдц, вер дярманымы!
Щасарла гойнунла мяним жанымы.
Жандан ширинсян, ей бал чешмяси сян,
Йери вар гойнумда жантяк бяслянсян.
Юпсям айаьындан башынадяк мян,
Щяр йерин шириндир бири-бириндян.
Бцтцн бядяниндя эизлянир Ширин.
Бу шадлыг йахшыдыр, щеч олма гямэин.
Сян ширин олмазсан олмасан ширин."
Шякяр додаг деди: "Ящди сындырма!
Пешиман оларсан, сябрини гырма!
Шащ ящдини гырса пис олар, инан,
Баш вермясин эяряк пис ишляр ондан.
Абрымы тюкяжяк бир су истямя,
Щасил олмайажаг арзу истямя.
Арзумла бярабяр мящв олсун жаным,
Сян одсан, мян дя уд, одунда йаным.
Ешгсиз дя гялбим чох мещрибанды,
Ешгин атяшиля даща да йанды.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 154


Зювгцн базарына мян уйсам яэяр,
Сянинчцн щяр ан бир мяжлис дцзяляр...
Лакин нярд удузмаз юзцня инсан...
Хош кечирмяк олмаз эцнц щяр заман.
Дцнйанын йарысы яэяр хош эцндцр,
Йарысы йахшы ад гоймаг цчцндцр.
Ики йахшы ады бяднам ейлямяк,
Исмяти итирмяк, сюйля, ня эяряк?
Биз бир-биримиздян эяряк утанаг,
Танры габаьында щяйадан йанаг.
Бир гадыны йыхмаг, - бу мярдлик дейил,
Мярдлик эюстярирсян, сян юзцн яйил.
Ужалар юзцнц яйян инсанлар,
Тявазю сащиби щюрмят газанар.
Бир ширин аьажам, юмрцм бащардыр,
Щям щалвам вар, щям дя дошабым вардыр.
Яввял дошабыма гянаят ет сян,
Тялясмя, щалваны сян йейяжяксян.
Дошаб ич, щалвадан олма ниэаран,
Дошаб яввял эяляр даим щалвадан.
Аьзымызда варкян бизим гянд-шякяр,
Хузистана нечин ейляйяк сяфяр?!
Сусузлуг сюндцрян сярин су хошдур,
Артыг ичилярся файдасыз олур.
Бир дирилик суйу олса да бу су,
Башдан ашса яэяр, вардыр горхусу.
Жан кими севмирся сяни бу цряк,
Демяк, юз жаныны севмясин эяряк.
Яэяр гыздырмалы йейярся щалва.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 155


Онун мяжазында чохалар сяфра."
Еля ки, Ширини Хосров хам эюрдц,
Дилдя сярт, кюнцлдян ишя рам эюрдц.
Йалвара-йалвара деди: "Ей пяри,
Гябул ейляйирям бу гямзяляри.
Сяня лазым икян ялимдян тутмаг,
Ялими баьладын, бир инсафа бах!
Йцйцрдцм далынжа бир сяня йетим,
Ялим чатсын сяня, артсын шющрятим.
Эюрдцм ки, зцлфцня баьланмышам мян,
Сян яля эялинжя мян эетдим ялдян.
Демирям ящди гыр, сян, ей вяфадар,
Бир нечя буся вер, хумарам, хумар.
Вядянля ясири юзцн шад еля,
Эял бу юлмцш гулу бир азад еля.
Фяраьындан юмрцм тикан цстядир,
Вцсал эцллярийля ону севиндир.
Бялкя о эцллярдян бир эцлаб алым,
Ятрийля севиним, хош олсун щалым.
Сян сярхошсан, сачын ялляримдядир,
Кюнлцм хош олмаьа имкан тюрядир.
Сянинля мей ичиб одланмайыммы?
Сяни эюрян заман шадланмайыммы?
Сяня баьладыьым кямяр зяр олар,
Сянля эцлян аьзым гянд, шякяр олар.
Гачсан мяндян, нежя мющрядян илан,
Мян эцл итирярям, сян ися тикан.
Баш аьрытдыьымдан инжисян яэяр,
Мян башдан кечярям, аьрын да битяр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 156


Гялбими ал, апар, ниэарым сянсян,
Сяндян йахшысы йох, дилдарым сянсян.
Цзцн цряйими етмяся ясир,
Севинжсиз бир цряк кимя эярякдир?
Сяни башгасына дяйишся эюзцм,
О эюз дцшсцн эюздян, бах, будур сюзцм.
Сяндян башгасына мейл ется бу жан,
Йухусунда эюряр тойуну, инан!
Арайа сюз дцшся бу эцндян сонра,
Барышыг цмиди галар сачлара.
Хош сющбятляр етди беля бир гядяр,
Йатды ялляриндя севдийи зцлфляр.
Фяляк йагут рянэли жамы узатды,
Бир удум ичирдиб йери гызартды.
Башында дцнянки мейин хумары,
Ялиндя жам дурду Ширинин йары.
Йеня дя башында севда доланыр,
Йеня дя хирмяни од тутуб йаныр.
Гызмар щава иди, йанар бир атяш,
Шюлясиндя йанар от, яляф, кцляш.
Тахт ипяк парчайла баьланыр нежя, -
Ширинин дюшцнц сыхды гайымжа.
Чох сябат эюстярди, чалышды Ширин,
Йан кечди маралдан пянжяси ширин.

***

Хосрову гярарсыз эюрдцйц заман.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 157


Ширин деди: "Ял чяк бу гызьынлыгдан.
Ня цчцн гызырсан бир бу гядяр сян?
Мяни юз йанында рцсвай едирсян?
Чох данышан олса аьалар яэяр,
Тез гайыдар цзя гуллугчу, нюкяр.
Нечин данлайырсан нюкяри беля?
Она йа тянбещ ет, йа сцкут еля.
Шащын миндийи ат оларса ахсаг,
Арзусу да чятин баша чатажаг.
Шащлыьын дювраны башлайан заман
Истяйин чох чятин эиряр гапыдан.
Айаьы зянжирли, ялиндя бир жам,
Сярхош бир няфярдян ягл уммаз адам.
Мян дурмушам бурда, шащлыьы ал сян,
Юз тяхтини гайтар, ялиндяйям мян.
Истямирям узаг дцшцм дювлятдян,
Дювлятля бир йердя олмалыйам мян.
Дювлят севир, сяня жан верирям мян,
Беля бир дювлятя дейилям дцшмян.
Дювлят гапысыны юзцн ач, шадлан,
Бир уьурлу эцндя сян доьулмусан.
Яввял игбал ахтар, сонра да истяк,
Хязня ахтармазлар тялясийяряк.
Яввял дил, сонра сюз; эюздян сонра нур,
Яввял цзцм олур, сонра мей олур.
Инсан сябр етмякля йетяр камына,
Йаваш-йаваш чатар диларамына.
Аьыллы адамлар сябирсиз олмаз,
Кечи бир арпайла щеч ятя долмаз.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 158


Беля аваралыг варкян арада,
Йахшы олмаз йетсям шащла мурада.
Десям ки, мян шащын садиг йарыйам,
Сянин ишляриня эяряк йарыйам.
Мцлкцнц сян эятир яля йенидян,
Бяхтин кюмяк ется, бах, щазырам мян.
Бурда сян мянимля кейф едя-едя
Горхурам шащлыьын ялиндян эедя.
Хяйалында варса йеня шащ олмаг,
Яфсус ки, тезликля эяряк айрылаг.
Бу дювлят язялдян няслиниздядир,
Чох ейб олсун инди, ялиндян эедир.
Дцнйада дирибаш газанар анжаг,
Жащанэирликля щеч тутмаз йубанмаг.
Щяр ишдя йубанмаг олса да мцмкцн,
Йубанмаг йарамаз сялтянят цчцн.
Бцтцн тарих бойу шащлара бахсан,
Эюрярсян газанмыш даим жялд олан.
Жавансан, шир кими жясарятин вар,
Тажидар олмаьа ляйагятин вар.
Юлкяни фитнядян хилас едяряк,
Гцдрятини эюстяр бир дяфя эюряк.
Алмышдыр о оьру тамам варыны,
Эцжля гясб етмишдир ихтийарыны.
Гылынж ал, мейданда юзцнц эюстяр,
Мящв олсун гурдуьу бцтцн щийляляр.
Бязян гылынж тутуб, бязян дя бир жам,
Шащлар арзусуна чатарлар мцдам.
Ялиня бир щинди гылынж эютцр сян,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 159


Гошун йыь дцнйанын щяр тяряфиндян.
Дашына дцшмяни щядяф сечяряк,
Сяня йардым едяр дюйцшдя фяляк.
Кюмяк ейляйярям мян дя бажарсам,
Бажармасам, дуа едярям мцдам."
О атяш гыздырды Хосрову йаман,
Шябдизин белиня минди дурмадан,
"Саламат гал, - деди, - мян эедяр олдум,
Дяниздян, атяшдян йохдур щеч горхум.
Аллащ билир оддан чякинмярям мян,
Исланмарам тцкжя кечсям дяниздян.
Зянн етмя йатарам мян бундан сонра,
Бу эцндян мян щара, йухламаг щара!
Йердян галдырарам ужа даьлары,
Бяндимдян гуртармаз фил айаглары.
Фил олуб, йатмарам бундан сонра, бил,
Сахсы йох, оларам доьручу бир фил.
Бир ешшяк чыхартдым дама, надандым,
Ендирярям инди, сящвими гандым.
Кузя гайырмаьы бажаран ялляр
Бир кузя сындырса ня олар мяэяр?
Мян йахшы сечирям гараны, аьы,
Чохдан юйрянмишям эизли йанмаьы.
Кама чатмамагла горхудуб бязян,
Эащ да мяня мярдлик тялим едирсян.
Сянин ешгин мяни таждан ейляди,
Севэи чох йерлярдя чох ган ейляди.
Олмасайды ешгин башымда, ай гыз,
Бу севдалы башым галмазды тажсыз.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 160


Фяляктяк бойнума салдым кямянди,
Ясир едиб, сонра сян ачдын бянди.
Мей ичириб алдын ихтийарымы,
Сярхошкян баьладын айагларымы.
Мян сярхош оланда дейирсян ки, дур,
Айыг дцшмянлярля дюйцш, зярбя вур.
Бяли, дцшмянлярля чарпышажаьам,
Лакин о вахт ки, бу гуйудан чыхам.
Ниййятим будур ки, йолумла эедим.
Анжаг юз ишими мян ижра едим.
Сян ки сювг едирсян мяни бу йола,
Ямял ейляйярям, ня ола-ола.
Юз щалындан мяня веряряк хябяр,
Йахшы, йаман - дедин сюзц мцхтясяр.
Яввял уьурлуйду чох мяним бахтым,
Щям тажым вар иди, щям дя ки, тахтым.
Сян етдин дцнйада мяни авара,
Беля гара эцнлц, беля бичара.
Долмаса кюнлцмя ешгинин дярди,
Мяни бу торпаьа ким эятирярди?
Бир заманлар зцлфцн мяня кямяндди,
Сюйлядийин щяр сюз шякярди, гяндди.
Инди ки, цлфяти мяндян кясирсян,
Ижазями вердин, эетмялийям мян.
Мян чыхыб эетмякдя гафил дейилдим,
Гонагдым, тяклифи вахтында билдим.
Щяр эцн яйляширдим ачыг сцфряндя,
Йол чюряйи вердин, эедирям мян дя."
Атыны сяйиртди, сюйляйиб буну,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 161


Эиляк йолларындан чякди гошуну.

ХОСРОВУН ШИРИНДЯН КЦСЦБ РУМА


ЭЕТМЯСИ ВЯ МЯРЙЯМЛЯ ЕВЛЯНМЯСИ

Цряйи Шириндян инжик эедирди,


Кцсцб Рум елиня сяфяр едирди.
Горхулу йолларда гялби тялашда,
Тажынын йериня дябилгя башда.
Горхурду Бящрамын гошуну эюряр,
Одур ки, дурмадан едирди сяфяр.
Нящянэ бир гылынжы белиня вурду,
Алтында дюрдганад гартал учурду.
Йетди кялисайа: она бир заман
Улдузлар сейрини ачмышды рящбан.
Щикмят гапыларын ачды цзцня,
Ряйи ишыг сачды дювлят эюзцня.
Ордан та дянизин сащилинядяк
Йол эетди атыны йелтяк сцряряк.
Йолда ня дайанды, ня дя динжялди,
Гцстянтяниййяйя бирбаша эялди.
Румун гейсяриня чатынжа хябяр,
Деди: "Хошбяхтликдир Румчцн бу сяфяр."
Деди: "Уьурлудур беля бир игбал."
Чыхды габаьына етди истигбал.
Гейсяр эюрдц эялмиш гапыйа бахты,
Тяслим етди она тез тажц тахты.
Исяви севинди бундан о гядяр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 162


Верди она гызы Мярйями Гейсяр.
Шаща лайиг тойдан чох данышдылар,
Бир чох шярт гоймаьа вердиляр гярар.
О бяхтийар шащла гыз дастанындан
Рум ящлиня няляр шащ етди бяйан!
Нийатусла гошун дцзялтмясиндян,
Орду низамындан данышмырам мян.
Бунлары демишди бир башга йазан,
Инди мян ойаьам, йатмыш о инсан.
Сындырсам юзэянин нырхыны яэяр,
Мяним дя нырхымы юзэя пуч едяр.

ХОСРОВУН БЯЩРАМЛА МЦЩАРИБЯСИ


ВЯ ГАЛИБ ЭЯЛМЯСИ

Кейф етдикдян сонра шащ бир нечя эцн,


Деди: "Гошун верин мяня, кюмякчцн."
Гейсяр она сайсыз гошун веряряк,
Гызылла дцзялтди иши гызылтяк.
О гядяр топланды гошун вя йараг,
Галанмышды санки даь цстцня даь,
Дямир даь йериндян тярпянян заман,
Санки йер титряди, гопду бир туфан,
Хосров жям едилмиш бу иэидлярин
Ичиндян айырды бир гырх-ялли мин,
Гяфлятян бир эежя кечди щцжума,
Дон зирещя дюндц, гылынж да жама.
Бу ишдян олдугда Бящрам хябярдар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 163


О, верди дюйцшя шир кими гярар.
Бяхт тцлкцлцк ется, белядир гайда,
Ширлик, жащанэирлик вермяз бир файда.
Бир-бириня гаршы дайанды сяфляр,
Гошун сыраланды, сыйрылды хянжяр.
Ох выйылтысындан, гылынж сясиндян
Филля шир юдцнц йарырды бирдян.
Дириляр кар олур тябил сясиндян,
Юлцляр галхырды мягбярясиндян.
Санки атяшдянди атларын налы,
Лял рянэи чалырды онларын йалы.
Атларын сясиндян бцржляр сюкцлдц,
Йерин гулаьына живя тюкцлдц.
Атлылар шимшяктяк гылынж чалыр, бах.
Ширляр дюйцшцрляр диш гыжырдараг.
Яжял щяр тяряфдя жанлары пусур,
Бу дюйцш йанында мящшяр ойундур.
Батыр синяляря ити низяляр,
Еля бил ки, артыг эялмишдир мящшяр.
Низялярдян галын мешя йаранды,
Гачмаг йолларында юлцм дайанды.
Бу мешядя ширдян гуртармаз марал,
Ширляр дя гылынждан кечирди дярщал.
Кцляк эирян кими йарпаг алтына,
Ох эирирди зирещ галпаг алтына.
Гарталтяк эязирди охлар мейданы,
Ганлы ганадында юлцм фярманы.
Эюйдя ойнадыгжа ох, низя щяр ан,
Сярилирди йеря нечя пящляван.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 164


Яййуга йцксялян ганлы низяляр
Байраг жамларыны гызартды йексяр.
Гырыг низяляря йас сахлайыб йел
Байраьын сачыны даьытды тел-тел.
Башсыз башчылара наля едяряк
Йер йаха жырмышды, эюй ися ятяк.
Бириси гылынждан, бири йарадан
Щямайил асмышды диггятля бахсан.
Тцрк кими бир дюйцш башлады щям дя
Тцрк эярянайлары сяслянян дямдя.
Ал, ипяк байраглар дальаланырды,
Гамышлыг од тутуб санки йанырды.
Чюллярдяки дашлар, торпаглар гядяр
Ган тюкмяк истяйян гылынжды щяр йер.
Хязан йарпаьытяк ара вермядян
Охлар тюкцлцрдц йеря эюйлярдян.
Дюрд йанына чякиб гылынждан щасар
Шащ филин цстцндя тутмушду гярар.
Бцзцрэцмид дуруб филин йанындан
Ялиндя цстцрлаб бахырды щяр ан.
Чалышырды тяйин елясин ня вахт
Дцшмяндян цзцнц дюндяряжяк бахт.
Вахт чатанда шаща сюйляди: "Тез ол,
Фцрсят ялдян чыхар, она вермя йол.
Интигам алмагда сабит дайан сян,
Фили сцр мейдана, горхма, галибсян."
Хосров фил цстцндя щярякят етди,
Бящрамын цстцня Нил кими эетди.
Пилпайы галдырыб Бящрама чалды,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 165


О фил эювдялини торпаьа салды.
Дцнйаны йандыран дцшмян хар олду,
Хосров галиб чыхды, тале йар олду.
Чайлар йаранмышды ахан ганлардан,
Башлары топ кими цздцрцрдц ган.
Румлуларда олан о зянжир кямянд
Зянжи сачы кими олмушду бянд-бянд.
Щиндли гылынжына ким дурду гаршы
Эцржц сачы кими кясилди башы.
Бящрамын гошуну дцшдц долашыг,
Санки сярсям адам эюрмцшдц ишыг.
Юлцмдян гуртарды бир нечя адам,
Онларын ичиндя уьурсуз Бящрам.
Бящрами-Эур кими Бящрамы заман
Ширликдян чыхартды, салды зорундан.
Юзцнц бяйянся инсан ня гядяр,
Юз эюзцндян она дяйяр бяд нязяр.
Юзцндян разылар щяр заман сынар,
Ондан гуртарана узун юмцр вар.
Еля ки, дюйцшдя Бящрам говулду,
Дцнйа да Бящрамын дцшмяни олду.
Чох беля хырманы йандырыб заман,
Ойунбаза ойун юйрятмяз инсан.
Щансы сярви яввял ужалдыб йцксяк,
Сонра да бойнуну яймяди фяляк?
Щансы гызылэцлц бясляди, сонда
Сары эцл рянэини эюрмядик онда?
Шякяртяк йейилмяз бцтцн лоьмалар,
Мей бязян саф олар, бязян хылт олар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 166


Бир йан гям мяжлиси, шянликдир бир йан,
Бири аьлайандыр, бири ойнайан.
Щаны бу дцнйанын вяфадарлыьы?
Бир йанда аьлашма, бир йанда чальы!
Истяр матям, истяр шадлыг сясляри,
Дцнйайа бир зярря йохдур ясяри.
Бу тяндир одуну чох апарандыр,
Истяр тикан йандыр, истяр эцл йандыр.
Бу дцнйа минмишдир ала бир ата,
Эцман вар ки, бу ат чох тяпик ата.
Фяляк йашыл рянэли бир атдыр, йцйряк,
Аьыл гачсын онун йолундан эяряк.
Щеч кимсяйля йола эетмяз бу накяс,
Она бел баьлайыб бир иш эюрцлмяз.
Бящрами-Чубинля дцз эялмяди бахт,
Хосров Пярвиз шаща галды гылынж - тахт.
Бящрам гачды Чиня, тутмады гярар,
"Гяза цз веряндя мейдан даралар."
Бу зцлмя раст эялян бир о дейилди,
Дцнйада ня гядяр белляр яйилди.

ХОСРОВУН ЙЕНИДЯН ТАХТА


ЧЫХМАСЫ

Ай йцксялян заман Балыг бцржцндян


Пярвиз Шащ бцржцндя салмышды мяскян.
Сювр Зющря иля, Хярчянэ Бцржисля,
Сяадят йайырды Тяслис Тясдисля.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 167


Щямял пярэарындан эцняш бахараг,
Етди Дялв бцржцндян Зцщяли парлаг.
Бир йанда Цтарид Жювза башындан,
Шир йыхан Мяррихя бахырды щейран.
Салмышды Мяррихи Зяняб кямяндя,
Зцщялин эюзцйля Ряс дцшмцш бяндя.
Тале беля хошбяхт бир гурьу гурду,
Шащ фирузя рянэли тахта отурду.
О, аьы гарадан дярщал айырды,
Мяьрибдян мяшригя йайылды ады.
Мямлякят щюкмцня кечяндян бяри
Эцндян-эцня артды гцдрят ясяри,
Тахтыны ужалтды цлкяря гядяр,
Инжиси эямийля, дянизля эювщяр!
Тахтында гиймятли эювщярляр варды,
Эежяляр мещтабдан артыг парларды.
Хосров юз тахтына отурду ширтяк,
Иэидляр сюйляди чох-чох "Мцбаряк!"
Мющрцндян бязянди цзц щяр йерин,
Йаранмышлар она деди: "Афярин!"
Цзцнцн эцняши щяр йердя йанды.
Хорасанда йени эцняш ойанды.
Шадлыг тяраняси, севинжли сясляр
Йайылды Мярвдян та Бялхя гядяр.
Шащ тахтц тажына йетишян заман
Ширинин гямзяси башлады талан.
Ня кюнцлдян гями атмаг олурду,
Ня дя гям веряня чатмаг олурду.
Чцнки Мярйям иди инди арвады,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 168


Онун сайясиндя йцксялди ады.
Доьрудур, шащлыьы, хязняси варды,
Ширинсиз гямэинди, чох бигярарды.
Демирям, шадланмыр, щеч олмурду шян.
Дейирям, эцлмцрдц ачыг црякдян.
Мей ичиб няьмяляр динлярди бязян,
Бязян мей тюкцрдц жама эюзцндян.
Эащ дейирди: "Нядир истяйин, цряк!
Шащлыг, йа ашиглик, жаваб вер эюряк?
Щюкумят ешг иля уймаз щеч заман,
Эяряк бирисиндян йапыша инсан.
Пялянэя шир деди: - Мясялдир, бишякк.
Йа Зянэана эедяр, йа доьар ешшяк,
Щяр икиси олса, щям шащлыг, щям йар,
Цряк дя шащлыгдан бир ляззят алар.
Бяхтим йцз юлкяни вер деся, йеня
Верярям йарымын биржя телиня.
Йарымла бир эежя йатмышдым баьда.
Дурмушду йанымда, бяхтим айагда.
Бяхтим йатан заман мян тез ойандым,
Севэилисиз галыб одлара йандым.
Мяня дейирляр ки, эцняш кими эцл!
Жямшидин йериндя гям рява дейил.
Кюнцлдя гям варкян эцлмяк олармы?
Гямли црякляря севинж долармы?
Накам бир гушам ки, мян йун йувадан
Ипяк тор ичиня дцшмцшям, аман!..
Гялбим эцлцстана эетмяк арзулар,
Яфсус айаьымда вар гызыл жидар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 169


Ня беля жидары ачмаг мцмкцндцр.
Ня дя о зянжирля учмаг мцмкцндцр.
Биринин дярдиндян хястялянмишям,
Мцмкцнмц бир елин гямини чякям?
Йцз няфяр эярякдир овутсун мяни,
Нежя йцз няфярин чяким гямини?
Юзцмц йцклясям ешшяк йцкцйля,
Эцляр бу ишимя ешшякляр беля.
Айла эцняш чыхыб бирляшдийиндян
Йер цзц олмушдур бу гядяр рювшян.
Цряк бирляшмяйиб юз истяйиля,
Кюнлцм даьыныгдыр, нурсузам беля.
Эцлтяк улдузларла бу баь долудур,
Даьыныг дцшяряк, сачмайырлар нур.
Гыьылжымдан шамын нуру чох олар,
Гыьылжым даьыныгдыр, шамда бирлик вар.
Цряйим тахт цчцн дцшмцш кямяндя,
Сыхмаг истямирям кюнлцмц мян дя.
Гялбимя гара эцн бир эежя эялди,
Жаныма гыздырма, бах, нежя эялди!
Ягряб йувасына сыьмайан сичан
Сцпцрэя баьлады бир дя далындан.
Зянжинин сифяти гарадыр яслян.
Анжаг хястяликдя саралар бирдян".
Сонра щирсля деди: "Диггят ет бир аз!
Дювлятля зарафат ейлямяк олмаз.
Щюкмдарлыг варкян бяхтин йар олар,
Жанан сяня мунис, вяфадар олар.
Дювлятдян ял чякмяк бир файда вермяз,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 170


Мцщакимя етмяз дювлятля щеч кяс.
Щасил олармы щеч дювлятсиз мурад?
Тапылмаз дювлятдян даща йахшы ад.
Арзулар дювлятля олмушдур щасил,
Гуш да тора эяляр дян оланда, бил.
Буьда як ки, сяня дирилик веряр,
Буьда арасында от юзц битяр.
Дювлятдир щяр иши ишыгландыран,
Дювлятсиз олмагдан узаглаш щяр ан."
Цряйиндя беля чох сюз сюйлярди.
Сябр олармы, варса мящяббят дярди...
Айрылыг гяминя сябр етди инди,
Бу ишдян ахырда юзц севинди.

ХОСРОВУН ФЯРАГЫНДАН ШИРИНИН


АЩ-ЗАР ЕТМЯСИ

Сюз устадлыьында о зящмят чякян


Дяфтяриндя беля йазыб ешгдян:
Хосровдан аралы дцшяндя Ширин
Дярди сонсуз олду, щясряти дярин.
Бадам эюзляриндян эцл суйу ахды,
Бадам чичяйиня эцлаб бурахды.
Башы кясилмиш бир гойунтяк йердя
Ял-айаг чалырды дюзмяйиб дярдя.
Жанында тагятин алову сюндц,
Цряйи гарышга эюзцня дюндц.
Йуйуб ятяйини эюз йашы иля,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 171


Севэи хырманыны вермишди йеля.
Эащ сярхошлар кими эедирди йолу,
Эащ щейран галырды эюзляри долу.
Эюзцндян арамсыз инжи сцзцрдц,
Кирпийи инжини сапа дцзцрдц.
Бейнинин арзусу йухудан узаг,
Йухусуз эюзц дя олмушду чыраг.
Сюйцдтяк ясирди о сярвгамят
Янбяри солдуран о назлы афят.
Гямляниб бир заман йыхылды йеря,
Сачлары бцрцдц йери янбяря.
О нясрин дырнаглы тез ял апарды,
Нясринля лалядян йарпаг гопарды,
Эащ бадамдан гяндя су чиляйирди,
Эащ фындыьы иннабла дишляйирди...
Топ кими гачырды щяр йана бязян,
Бязян дя чювкантяк донурду бирдян.
Нур сцтуну кими бир аьаж битди,
Суда кафур кими яриди эетди.
Йухусуз эюзцня сяпирди дузу,
Нярэиздян лаляйя ахыдырды су.
Парлаг мещтаб кими бир тязя бащар,
Даьылмыш живятяк гырылды зинщар!
Кюнцл йолларында гям шябхун етди,
Гялб ордуэащына шикястлик йетди.
Пусгудан чыхараг атланды мющнят,
Щядсиз итки верди дюйцшдя тагят.
Жийярдяки дювлят, гялбдяки сярвят
Хязиня-хязиня едилди гарят.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 172


Хидмятя башыны яйдийи заман
Жан султаны чыха билди арадан.
Бязян цряйиня гарьыш едирди,
Бязян цряйиндян дада эедирди.
"Ей залым! - дейирди бяхтиня бязян, -
Бир кяря йахшы иш сян эюрмямисян.
Гялбинин истяйи эялмишди, нечин
Бурахдын ялиндян ону, итирдин?
Бирдян айаьыны басдын хязняйя,
Ялдян вердин ону нащагдан, нийя?
Верилмишди сяня севдийин чыраг,
Алдын о чыраьы сюндцрдцн анжаг.
Дирилик суйуну эятирдин яля,
Эизлянди, бир удум ичмядин беля.
Мятбяхдян од олду сяня пай анжаг,
О оддан олмады биржя эцнцн аь.
О од сябябиня инди йанырсан,
Ня файдасы инди олсан да пешман!"
Эюйлярин уьурлу мяляйи щярдян,
Дейирди: "Гям йемя, вясля йетярсян!"
Бязян щявяс она едирди тялгин
Ки, дурмадан шащын далынжа эетсин.
Бир хейли инжитди ону бу мющнят,
Ишинин йолуну тапды, нящайят.
Зарыйа-зарыйа галхды айаьа,
Хар олуб дцшмцшдц чцнки торпаьа.
Банунун йанына ейляди эцзяр.
Хосровдан Бануйа йетирди хябяр.
Банунун гялбиндя ойнады риггят,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 173


Верди Шириня чох юйцд-нясищят.
Деди: "Бир нечя эцн сябр еля, чалыш!
Щеч кяс щямишялик дарда галмамыш.
Эцл кими тез ачыб эюрцнмя ашкар,
Ити ахан сулар тез кюрпц йыхар.
Топ кими йыхылыб галхсан йахшыдыр,
Щяр йыхылан бир эцн галхажаг ахыр.
Тохум чцрцмяся битмяз щеч заман,
Бир иш баьланмаса, ачылмаз, инан!
Арзу эеж доьрулса хошдур, ей ниэар!
Тез-тез ичян адам тез сярхош олар.
Шимшякляр чыхардан булуд, эюрцрсян,
Бярк аьлайыб, сонра ачылыр бирдян.
Тялясик йол эетмяк бир файда вермяз,
Йорулар тялясик йол эется щяр кяс.
Алтмыш батман йцкц эютцрян ешшяк
Алтмыш беш батмандан чякинмяз, бишякк.
Буэцнкц сяртлийя дюзясян эяряк,
Ким билир ки, сабащ ня эюстяряжяк!
Хосровун йолунда чякмисян язаб,
Бир чох чятинлийя эятирмисян таб.
Зийанын йох, файда алмасан да сян,
Дадмайыб ки, щяля сянин Йяхниндян.
Су даим ашаьы ахыб тюкцляр,
Чох чякмяз сяадят цзцня эцляр.
Сябр етмяк вахтыдыр, тялясмя бары
Сулар чятин ахар цзц йухары."
Бану бу сюзлярля ону овутду,
Ширин дя сябр едиб гями унутду.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 174


Щцнярли Шапур да эирди арайа,
Тясялли вердиляр бирликдя айа.
Чох сюз данышдылар, юйцд вердиляр,
Хосровун адыйла севиндирдиляр.
Сябр етди бир гядяр о кядярли гыз,
Ящвалы пяришан, гялби гярарсыз.

МЯЩИН БАНУНУН ШИРИНЯ ВЯСИЙЙЯТ


ЕДИБ ЮЛМЯСИ

Тясялли верирди Шириня Бану,


Охшайырды ширин сюзлярля ону.
Гуртаран заманда вяфасы юмрцн
Йанына чаьырды Ширини бир эцн.
Хязня ачарыны она веряряк
Деди: "Бу тезликдя анан юляжяк."
Банунун вцжуду сцстляшди артыг,
Тярк ейляди ону яски саьламлыг.
Хястялик инжитди ону бир заман,
Жисми рущдан дойду, рущу дцнйадан.
Дцнйа ширин жандан айырды ону,
Шириня тапшырды о вар-йохуну.
Батды гаранлыгда эцняши бирдян,
Кючдц гара йеря шащлыг евиндян.
Дашдан дцзялмиш бир шцшя тапылмаз
Ки, дашда сынмасын кечинжя бир аз.
Аман бу фялякдян, мин ойун гурур,
Эащ шцшя гайырыр, эащ да сындырыр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 175


Белядир нясиби йаранмышларын,
Хязан олур сону щяр илк бащарын.
Бал гайырды ары яввялжя, анжаг
Сонра юзц йеди бала гонараг.
Эцвянмя бядяня, торпагдыр сону,
Яжял бир йел кими гопарар ону.
Башдан папаг гапан кцлякдян, ялбят,
От нявазиш эюряр, сярвляр зиллят.
Йашама юзцлц кцляк бинада,
Йарамаз беля пуч ясас дцнйада.
Инсаны боьан бу тора инанма,
Ичи чцрцк гоздур, она алданма.
Довшантяк, тцлкцтяк алданма йеня
Довшан йухусуна, тцлкц мякриня.
Чох-чох шир овлайан, жанавар вуран
Тцлкц щийлясиня олмушдур гурбан.
Тяжрцбяйля тапдым бу щягигяти
Ки, ял эейишидир дцнйа ишряти.
Гашынанда яввял руща хош эялир,
Сонра ялляриндян алов йцксялир.
Дцнйанын жамы да белядир ки, вар,
Яввял сярхош едир, сонра да хумар.
Бошла гями, гямя дяймяз бу дцнйа,
Пислик дя елямя бир кяся ясла!
Дцнйаны гаршына эятирсян дя сян,
Бир гарындан артыг йемяйяжяксян.
Йцз хязиня олсун, йа бир дирщямин.
Бир гарынлыг пайдыр дцнйада йемин.
Саь олдугжа жанын бу дцнйада, бил,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 176


Вцжуд чятинликдян йорулан дейил.
Иштащла олдугжа йемяк-ичмяйин,
Додаьында эцлцш олажаг ширин.
Инсан мяйуслуьа дцшдцйц заман
Хейли узаг дцшяр хилас йолундан.
Дцнйа нядир, дцшцн, ажы-зящримар,
Аз йемякля ондан гуртармаг олар...
Гарынгулу олма эцжсцз бир гурдтяк,
Йемякдя белини гарышгатяк чяк.
Мязаж итирярся йолуну яэяр,
Сяламятлик яля чох чятин дцшяр.
Аз йемякдян щеч кяс гыздырмаз, анжаг
Чох йемякдян эцндя йцзц юлцр, бах.
Щарамдыр яляфи тараж ейлямяк,
Бядяни дярмана мющтаж ейлямяк.
Чюряк эцлшякяртяк йейился яэяр,
Вцжуда ня эяряк даща эцлшякяр?
Йейилмяйян щяр шей эцлтяк хош олар,
Йедийин гянд олса, йеня гохуйар.
Дцнйаны севмирсян, ахтарма бары,
Яэяр севирсянся, ат данлаглары.
Кимин бу дцнйада мянзили йохдур,
Цряйи гямсиздир, эюзляри тохдур.
Бу чюлдя йашайан ким олса, аждыр,
Бир парча чюряйя, суйа мющтаждыр.
Палчыгдан йаранмыш, дилтянэ олма, эял!
Цряк сыхыланда чыхар йцз янэял.
Бу гядяр щийляйя фяляйин анжаг
Ала бир аты вар - гожа вя чолаг.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 177


Даима дювр едян атларын фяляк
Гарасына миняр аьдан дцшяряк.
Атаны батырды бу гям селляри,
Оьул да атадыр, галармы дири?
Щиндунун ганыны тюкян бир няфяр
Интигам алмазса ган эедяр щядяр.
Нежя оьулсан ки, щюрмят едирсян
Атаны юлдцрян бир щиндуйа сян?
Охла бу фяляйи, гой чыхсын жаны,
Ня гядяр гырмышдыр ата-бабаны!
Киришсиз галмаса охуйла фяляк,
Щеч бир кясин ову кюкялмяйяжяк.
Йолунда асланлар йатан марала
Бир гылынж эюрцнцр отлар аз гала.
Нежя сянин гялбин хатиржям олар:
Арханда йел ясир, юндя гуйу вар.
Бу сакит дянизя бел баьлама, дур!
Адятиня эюря о инсан удур.
Щансы бащар вар ки, хязан олмасын,
Аьажы гуруйуб, эцлц солмасын?
Агилляр дцнйадан гачса йахшыдыр,
Чцнки яввял ширин, сонра ажыдыр.
Кимин дярдли олса щяйатда жаны,
Эцляр чыраг кими юлцм заманы.
Ким дцнйа башыны кясярся яэяр,
О, эцлтяк кясянин ялиндян юпяр.
Яэяр ваиз олса дейяр ки: "Сян ат,
Мян эютцрцм ону",- елядир щяйат.
Защид олса дейяр: "Гой юлсцн йцзц." -

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 178


Совха палтарыны эейинсин юзц.
Чох дцнйа дярдиня галанлар вардыр.
Беля адамлардан дцнйа безардыр.
Рузи гями чякмя бу дцнйада сян,
Рузини йетиряр рузи йетирян.
Дин гями чяк, дцнйа бир гямя дяймяз.
Бир эежялик эялин матямя дяймяз.
Дцнйада ябяди шей йохдур, инан,
Дяймяз бир арпайа бу бюйцк жащан.
Ядям тющфясидир торпагда щяр из,
Пак эювщярин олар майяси тямиз.
Бу сюзц чох йахшы дейиб ярянляр:
Йахшы-пис юлцмдян сонра билиняр.
Орда чох арвады эюрярсян киши,
Чох кишини хяжил ейляйяр иши.
Худавянда, эямим эирдаба дцшся,
Айаьыма яэяр бир даш илишся,
Яфв ет Низамини, баьышла ону.
Кяряминля кечсин юмрцнцн сону.

МЯЩИН БАНУНУН ЙЕРИНЯ ШИРИНИН


ТАХТА ЧЫХМАСЫ

Ширинин ялиня чатанда шащлыг


Юлкядян щяр йана йайылды ишыг.
Ядалятля етди ряиййяти шад,
Мящбуслар олунду щябсдян азад.
Шящяр гапысындан бир баж алмады,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 179


Щеч бир якинчидян хяраж алмады.
Зцлмдян гуртарды бцтцн мязлумлар,
Дцнйада зцлмдян галмады асар.
Достлуьа башлады шящяр, кяндистан,
Она дуа хошду дцнйа малындан.
Ядлиндян достлашды кяклик, гарагуш,
Эюрдцляр гурд, гойун щямсющбят олмуш.
Ня вар - йахын, узаг бцтцн жямаят
Дедиляр: "Вар бунда сяха, ядалят."
Боллуг олду, щяр шей мящсул эятирди,
Бир буьда дяняси йцз дян йетирди.
Шащын ниййятляри хош олса яэяр,
Отдан эцл йериня эювщярляр битяр.
Пис ниййят бир аьаж гуру будагдыр,
Боллуг хош ниййятдян йаранажагдыр.
Юлкядя гящятлик, боллуг олуркан
О шащын ядлиндян веряжяк нишан.
Залым, пис ниййятли олса шащ яэяр,
Дцнйадан пис адла о кючцб эедяр.
Галмышды Хосровдан Ширин хябярсиз,
Бу шащлыг кюнлцня йатмырды щярэиз.
Варкян Кейхосровтяк дювляти, вары,
Башындан чыхмырды ешгин хумары.
Щяр кечян карвандан тутурду хябяр,
Бялкя дя Хосровдан нишан веряляр.
Ешитди: шащ олмуш артыг бяхтийар,
Йеня ялиндядир бцтцн ихтийар.
Хязня ачды, верди эювщярдян шабаш,
Достлуг йолунда чох сачылды даш-гаш.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 180


Мярйямдян эялирди кюнлцня ялям,
Чцнки щяддян артыг гысганжды Мярйям.
Билирди ки, Румда шащ едиб йямин,
Артыг щеч бир ешгя кюнцл вермясин.
Бу ажы хябяри билинжя Ширин
Аьзында тялх олду йедийи ширин.
Юз ешгиня юзц галмышды щейран.
Гуртара билмирди гям зинданындан.
Там бир ил сцрдцйц шащлыг бойунжа
Ондан инжимяди бир гуш, гарынжа.
Эюзцтяк гялби дя хумарды щяр ан,
Сачытяк иши дя даим пяришан.
Горхурду фикринин даьыныг чаьы
Позулсун салдыьы ядалят баьы.
О жанан эюрмяди бир башга чара:
Бурахсын тяхт иля тажы йадлара
Хосров дярэащына тяк йола дцшсцн,
Тяк олуб, йар иля хялвят эюрцшсцн.
Галмамышды артыг рущунда тагят,
Тагятдян салмышды ону мящяббят.
Шащлыг елямякдян сойуду, дойду,
Бир гулу щялялик йериндя гойду.
Эцлэцнцн белиня йящяр гойулду,
Шапур, рикабында бир кюлэя олду.
Йолдан чыхан заман Ширин, шцбщясиз,
Апарды юзцйля бир нечя кяниз.
Онлар олмушдулар Шириня йолдаш,
Чятинликдя кюмяк, ращятдя сирдаш.
Чох ипяк эютцрцб, бир хейли дя пул,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 181


Йола дцзялдиляр сцрцляри бол.
Юкцз, гойун, дявя, ат гатар-гатар,
Дяниз кими долду, дашды сящралар.
Ордан да тялясик тез гясря эялди,
Ардынжа сцрцляр еля бил селди.
Йеня тяр мирвари сядяфя эирди,
Эювщяр йеня даша пянащ эятирди.
Щиндлиляр ялиня дцшдц хязиня,
Гям дашына дяйди бу шцшя йеня,
Бу парлаг дцррдян о даш одланды,
Мябяд ожаьытяк алышды, йанды.
Ширинин ай цзц севинжли бащар,
Атяшкядя ондан олду лалязар.
Шириндяки ешгин щярарятиндян
О гясрин щавасы гызды дейясян.
Шащ ешитди Ширин йахына эялмиш,
Цмиди жанланды: "Дцзяляжяк иш!"
Мярйямин горхусу эятирирди гям,
Чцнки эежя-эцндцз эцдцрдц Мярйям.
Гясря эятирмяйя рцсхяти йохду,
Йанына эетмяйя фцрсяти йохду.
Узагдан алырды о айдан сораг,
Ордан ясян йели эцдцрдц анжаг.
Йадындан чыхмырды Ширин биржя ан,
Йаныб гыврылырды санки бир илан.

ХОСРОВУН БЯЩРАМ ЧУБИНИН ЮЛЦМЦНДЯН


ХЯБЯР ТУТМАСЫ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 182


Сцбщцн шащяншащы тяхтиня чыхды.
Зянжи гошунуну румлулар йыхды.
Бир Йусиф эюрцндц ялдя нарынжы,
Сынды Зцлейхатяк айын турунжу.
Йол вермяди фяляк щийляйя артыг,
Дцнйа эцлдц, эялди бир мещрибанлыг.
Фирузя эцнбяддян гапы ачылды.
Дцнйайа уьурлу мцъдя сачылды.
Фитнядян олмушду зяманя еймян,
Йер цзц силинди чиркин ямялдян,
Йени бир шювг иля эцляркян бяхти
Бязянди сарайда Хосровун тяхти.
Шащлыьын байраьы щей йцксялирди.
Ужа, сыра таьлар эюйц дялирди.
Габаьында гейсяр, хаган вя фяьфур
Бир ох мянзилиндя дайаныб дурур.
Щяр бужагда эюзял бир кцрсц дурмуш.
Щяр кцрсц цстцндя бир шащ отурмуш.
Айаг цстцндядир сяф-сяф гошунлар,
Йеря эюз дикмишдир щейрятдян онлар.
Башынын гядрини билян щяр инсан
Шащяншаща баха билмир горхудан.
Щяр кямяр эювщяри эежяйя нурду,
Бу нурдан эцндцзцн эюзляри корду.
Филэювдя ясэярляр хяфтан эейяряк,
Он мил мясафядя дцзцлмцш тяк-тяк.
Онун горхусундан су оларды кюз,
Живяйя дюнярди дилдя гызыл сюз.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 183


Аьлы, тяби, бяхти жаван, лякясиз,
Тахтда отурмушду Хосрови-Пярвиз.
Тахтынын йанында чякяряк щасар
Дурмушду жцт жярэя садиг гуламлар.
Дурмуш гызыл кямяр гулам дястяси,
Дивар нахышытяк чыхмырды сяси.
Тахты алтында йер тутмушду арам,
Гайдайла щцзура эялир щяр адам.
Дювлят гапылары ачылан заман
Бир гасид севинжяк эирди гапыдан.
Йери юпцб деди: "Шащым вар олсун!
Бу дцнйада щюкмц бяргярар олсун!
Сяадятля отур бу гызыл тахта,
Бящрамын нясиби олду бир тахта.
Бящрамын евини тярк етди шащлыг,
Шащын бу дцшмяни йох олду артыг."
Хосров деди: "Дцнйа фанидир, фани.
Бящрам едяжякдир щяр бир инсаны.
Зяманя бизляря вуранда кютяк,
Гаравул чякирди Бящрама фяляк.
Бяхтимин аьажы эятиряндя бар
Бящрамын цзцнц юртдц тахталар.
Бир бу Бящрам дейил, олса Бящрам-Эур,
Дцнйада нясиби олажагдыр эор.
Бящрами-Эур яэяр тярк етди тору,
Йцз Бящрамын вардыр дцнйада эору.
Бящрам саькян дцнйа она кюмякди,
Дцнйаны тутмаьа чох щясрят чякди.
Щаны бяс о шир ки, иэидлийиндян.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 184


Мяст олуб, бизимля дюйцшдц бирдян?
Щаны о дцнйаэир, аьзы ган гылынж?
Эавя байраьына ган сачан гылынж?
Бир чох шир црякли, аьыллы инсан
Дцнйа щийлясиня олмушдур гурбан.
Салмышдыр бяндя чох ширляри, бил ки.
Яфсунлар охуйан бу гожа тцлкц.
Чохуна пялянэ, шир юлдцрян дейя
Вердиляр ит кими гурда щядиййя.
Тцлкц шащлыг едир гурдлара, чцнки
Гурд балыьы эюрцр, тяляни тцлкц.
Бошбоьаз мякриня чох шащлар уйур,
Йерсиз дцшмянчилик ясасы гойур.
Пис нятижя верир сонда хам тядбир,
Дюшцнц ипяк йох, охлар бязяйир.
Эцвянмяк папагсыз ейляйир башы,
Эцжя эцвянмямяк йахшыдыр, йахшы.
Йаьдан гцввят алыб йанса да чыраг,
Чох олса чыраьы сюндцряжяк йаь.
Дузла аьарса да хюряйин цзц,
Эяряк гядяринжя тюкясян дузу.
Хурманы аз йе ки, тикан олмасын.
Йахшы хюряк эялиб йаман олмасын.
Лазым оланы йе мягбул гядярдя,
Щалал олсун сяня щарам шейляр дя.
Бу дарвазада ки, мянзил етмисян,
Кядярдя, севинждя щцдуд эюзля сян.
Дювранындан чыхма щеч йцксякляря,
Айаьыны узат йорьана эюря.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 185


Щядсиз дальаланма сян дя дянизтяк,
Чалышма учмаьа юзцндян йцксяк.
Юз ишиня эюря сюз даныш щяр ан,
Бафта тохуйармы щясир тохуйан?
Бу аьыллы сюзляр надир эювщярдир:
"Язвай йеня язвай шякяр - шякярдир!"
Йени дяб эятирмяк ня лазым еля,
Кющня гайдалары вермясян йеля?
Гядим гяндилляри вуруб сындырма,
Йетимин малына щеч йахын дурма.
Щяр тум якян ондан эютцряр бящяр,
Мяндян йох, тохумдан эялир бу хябяр.
"Мяням, мяням" дейиб чох гылынж тахан
Торпаглар алтында йатыр бу заман.
Санма ки, ган тюкцб аслан ов удар,
Эеж дя олса бир эцн ону ган тутар.
Дювлятля зцлм олмаз бир йердя, ялбят,
Залымлара дювлят эюстярмяз цлфят.
Саманлыьа дцшся яэяр бир ешшяк,
Ешшяк йох, самана эяряк вай дейяк.
Щалвайа эюз йуман бир милчяк щаны?
Инжирчцн юлдцрмяк олмаз гарьаны.
Йадлар зинятиля ев бязямя сян,
Диня ряхня дцшяр, дешиляр кисян.
Бу тцнлцк базарда бахма ки, яттар
Бойагчы кцпцня нарынжы атар.
Чятиня дцшся иш, сян олма сакит,
Сакитлик кюмякдир зцлмя, бил, ешит!
Дейирляр ки, бир эцн аьыллы бир кяс

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 186


"Мян дялийям" дейя еля йайыр сяс.
Бир ушаг онунла эирся саваша,
Дярщал бюйцкляри басармыш даша.
Сорушурлар: "Ушаг сяни вураркян
Нечин юж алырсан сян гожалардан?"
Эцлцмсяйиб дейир: "Эцлмяся гожа
Ушаг пис иш тутмаз юмрц бойунжа.
Наразы оларса айагдан ялляр,
Айаглара эюря башы дюйярляр."
Тякяббцрля бахма дярвишя зинщар,
Онун да юзцнцн бир алями вар.
Йахшы адамларын эюз йум ейбиня,
Йахшы шей юйрятмяз йаман эюз сяня.
Бу эюз нюгсан эюрцр щяр бир щцнярдя,
Бир лякя ахтарыр щяр саф эювщярдя.
Эюзлярин гарьанын эюзцндя олсун,
Чиркин айаьына бахма товусун.
Йцз нюгсанын варкян, динмя, сус бары,
Юзэядя ахтарма о нюгсанлары.
Бир эюзля бахырсан юз ейбиня сян,
Эюзлярин йцз олур юзэядя эюрсян.
Ей ейб ахтармагда айна олан шяхс!
Айнанын ишини сян эюрмя ябяс.
О, сирр сахлайандыр, щеч бир кимсянин
Ейбини йанында сюйлямяз сянин.
Цздя эюрдцйцнц далда дейянляр
Гапгара олурлар - кюлэядян бетяр.
Кичик щесаб етмя ким дцшмяниндир,
Нярди хам адамдан удмаг чятиндир.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 187


Хянжярляр цстцндя ряссамлар чякян
Гызыл довшанлара архаланма сян.
Дюйцшян заманда онунла ширляр -
Чох довшан ганыны тюкяр о хянжяр.
Хятярсиз санма лал ахан сулары,
Тцнд ахса даьыдар ханиманлары.
Ода уйма, демя цз нурландырар,
Вахт олар йцзляржя хырман йандырар.
Аслан эцлцшцня ямин олма, бил,
О, гылынж эюстярир сяня, диш дейил.
Жцрятдян дям вуран гочаг адамлар
Шир йыхандан сонра шир ады алар.
Хосрову йыхмагчцн, эюрдцнмц, Бящрам
Хосровла вурушуб алды бюйцк нам.
Юзцндян алчагла чякин говьадан,
Йыхыб-йыхылмагдан инжик оларсан.
Бюйцкля вурушда инсан ад алар,
Алчагла вурушан юзц алчалар.
Нящянэ вурушуна дяниз дя аздыр,
Хырда балыгларын йери дайаздыр."
Хосров бу шейлярдян етдикжя сющбят,
Бюйцкляр аьлады эюстяриб риггят.
Хосров тахтдан енди, артды гайьысы,
Эюзляриндян ахды чох эцл рянэли су.
Дцз цч эцн Бящрамчцн батды кядяря,
Ня тахта ял вурду, ня гядящляря.
Дюрдцнжц эцн йеня мяжлис дцзялди,
Хош няьмя сясляри бирдян йцксялди.
Сяхавятя эялди о дяниз ялляр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 188


Даш-гашдан йер дюнцб олмушду Цлкяр.
Мей тюкдц сагиляр, сярхош олду шащ,
Ширинин гяминдян цряйиндя ащ...
Деди: "Барбяд эялсин мяжлися ял ан!"
Ондан дярдляриня истяди дярман.

ЧАЛЬЫЧЫ БАРБЯДИН ТЯРИФИ

Сярхош бцлбцл кими эяляндя Барбяд


Су кими ахырды ялиндя бярбят.
О, чала билдийи йцз хош няьмядян
Сечди отузуну - юзц бяйянян.
Бу отуз няьмя ки, Барбяд чалырды,
Эащ цряк верирди, эащ жан алырды.
"Эянжи-бадавярд"ля мяжлиси ачды,
Аьзы щяр няфясдя хязиня сачды.
"Эянжи-эав" башлады, жошду цфцгляр,
Йер юкцзцн верди, нисар етди зяр.
О "Эянжи-сухтя"ни охуйан заман
Мин хязиня йанды онун ащындан.
"Шадырван мирварид" охуйан заман
Мирвари сачырды додагларындан.
"Тяхти-Тагидис"я эяляндя нювбят
Эюйдя гапысыны ачарды жяннят.
"Нагуси" вя "Юврянэ" чалынан заман
Зянэ сяси галхырды юврянэ тахтындан.
"Щоггейи-кавус"дан гянд верся яэяр,
Онун мятаындан юпярди шякяр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 189


"Мащ-бяр-кущан"ы чаланда яли
Айы даь цстцня гойарды дили.
"Мцшк даня"сини сясляндиряркян
Ев мцшкцн ятриндян олурду хцтян.
"Арайиши-хуршид" салыркян щарай
Эетмязди эцняшин бязяйи бир ай.
"Нимруз" няьмясини башласа, бцтцн
Юзцндян эедярди аьыл йарым эцн.
"Сябз дяр сябз" няьмяси башласа яэяр,
Саралмыш баьларда ачарды эцлляр.
"Гифли-Руму" яэяр охуса боллу,
Рум, Зянэ хязнясиня ачарды йолу.
"Сярвистан" башлайыб ютяндя дил-дил
Сяба сярвистана эирмязди бир ил.
"Сярви-сящи" сяси эялжяк гулаьа
Бцлбцл сармашырды эцлдя будаьа.
"Нушин бадя" сился кюнцлдян губар,
Кечярди эежядян галмыш о хумар.
"Рамиши-жан"ыны охуйан заман
Зяманя едярди юзцнц гурбан.
"Сази-новруз"уну чаланда тамам
Тале дя едярди о эцнц байрам.
"Мцшэуйя" няьмяси мцшк тюкярди,
Мцшкцн хош гохусу гясря чюкярди.
Щявайи - "Мещриэан" чаланда, о дям
Щуш башдан чыхырды, эцлцрдц алям.
О "Мярвайи-ник"дян деся бир гядяр.
Хош оларды бир ил эяляжяк эцнляр.
"Шябдиз" няьмясини башлайанда, бах,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 190


Бцтцн эежя дцнйа галарды ойаг.
"Шяби-фяррух" сяси эялся хяфифжя
Олмазды щеч бундан уьурлу эежя.
"Фяррух-руз" няьмяси охунан дямдя
Заман галиб чыхар, галмазды гямдя
Башларкян "Гюнчейи-кябки-дяри"дян
Кяклик гаггылтысы эялярди щямян.
Сазы башлайаркян "Няхчириэана"
Салар зющряляри тора, зиндана.
"Кини-Сяйавуша" вуранда бармаг
Сяйавуш ганыйла долурду гулаг.
"Кини-Иряж"иня ачанда мейдан
Гисаса башларды тязядян жащан.
Сяслянян заманда о "Баьи-Ширин"
Ажы мейвяляр дя олурду ширин.
Беля кюнцл ачан шух няьмялярдян
Пярвиз цчцн Барбяд чалырды шян-шян.
Бир-бириндян эюзял бу няьмяляря
"Ящсян! ящсян!" деди Хосров йцз кяря.
Хосровун бир беля адяти варды,
"Ящсян!" дейян заман гызыл атарды.
Барбядин чалдыьы щяр бир пярдяйя
Шащ тамам бир хязня верди щядиййя.
Дил ачыб инжя бир гязял дейяркян
Шащ гызыл бяхш едиб дейярди ящсян.
Щяр пярдядя Барбяд чалса бир мягам,
Шащ хялят верирди мирвари тамам.
Бу эцн ня гядяр дя десяляр ящсян,
Бир йун палтар беля эюрмяйяжяксян.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 191


Сян йцксяк щцммятдян башыны дик тут!
Щяр бир афярини, хяляти унут!
Гянаятя шад ол, тамащдан ял чяк,
Мян кими гятря ол, йаша дянизтяк.
Бир нечя хязняни шаща вериркян,
Бир саман чюпц дя истямядим мян.
Йохсуллуг ичиндя сюзцм эюйярди,
Ня мян тяляб етдим, ня дя о верди.
Бу бясдир ки, дцнйа сюзцмля долду,
Дярйалар, мядянляр мянимки олду.
Низами, защидлик хялятини сян
Гызыл хялятляря щеч дяйишмязсян.
Беля бир хяляти бойнуна салан
Бцтцн башчыларын башыдыр, инан!

ХОСРОВУН ШИРИНИ ЭЯТИРМЯК ЦЧЦН


МЯРЙЯМДЯН ИЖАЗЯ ИСТЯМЯСИ

Эюйцн йахасындан чыханда гямяр


Щилали юртцйя бцрцндц йерляр.
Хосров щярямхана йолуну тутду,
Ширин щясрятийля чох ганлар удду.
Мярйямин йанына эялди мяст икян,
Она Иса кими дил ачды бирдян:
Хосров сющбят ачды, Шириндян деди,
Мярйям бу сюзлярдян ажы гям йеди.
"Йахшыдыр Шириндян оларкян узаг,
Йарамы ажы дуз эюйнятмир анжаг.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 192


Аьзы ажы олмуш алмайараг кам,
Мяним сябябимя олур о, бяднам.
Сян дя мяним кими эюстяриб гылыг,
Эюстяряйдин она бир мещрибанлыг.
Ижазя вер, о да олсун бир кяниз,
Галмасын гясрдя йалгыз, кимсясиз.
Мян онун цзцня бахарсам яэяр,
Йандырсын эюзцмц одлар, атяшляр."
Мярйям жаваб верди она: "Жащанэир!
Жялалын, шющрятин эюйлярдя эязир.
Дцнйа чыраьыны бяхш етмиш сяня,
Фяляк баш яймишдир сянин сяждяня.
Мян кими тяр щалва гаршында варкян,
Нядян сойуг дцйц гыздыражагсан?
Тяр щалва олса да Ширинин ады,
Мян елярям ажы о ширин дады.
Тикансыз хурманын башга дады вар,
Тцстцсцз бир щалва чох ширин олар.
Тай тутурсан мяни о жадуэярля,
Бабил сащирини алдадар беля.
Миндян чох яфсаня билиркян язбяр,
Тяк биржя яфсунла бизи мящв едяр.
Истяйир алдада, айры дцшяк биз,
О сяня говуша, мян галам сянсиз.
О яфсуна уйан зянн етмя мяни,
Мян чохдан билирям о яфсаняни.
Арвад вар тярс салар йцзц яллийля,
Анжаг Цтаридя гурар мин щийля.
Арвад бир эцлдана якилмиш эцлдцр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 193


Байыры эюзялдир, ичися "эцл"дцр.
Бир юлкя тапмазсан эюря, щягигят,
Гадында, гылынжда, атда сядагят.
Вяфа кишиликдир, арвадда олмаз,
Арвад адлананда вяфа тапылмаз.
Кишиляр чох тядбир тюкдцляр, фягят,
Бир арвад етмяди дцзэцн щярякят.
Сол бюйцрдян олмуш гадын, дейирляр
Солдан саьы уммаг олармы мяэяр?
Эял о аллащсыза цряк вермя сян,
Хилас олмаз жанын бир эцн бяладян.
Гейрятини чяксян чякяжяксян дярд,
Гейрятин чякмясян оларсан намярд.
Тяк долан, кейф еля, сцр дювраныны,
Азад ол сцсянтяк, бясля жаныны."
Анд ичди о тахта, тажи-Гейсяря:
"Яэяр эялся Ширин бир эцн бу йеря,
Бойнума саларам гара кяндири,
Зцлцмдян юзцмц асарам дири.
Йахшыдыр ки, Ширин орда отурмуш,
Йахшыдыр, абадлыг эюрмяся байгуш."
Мярйямин сюзцндян шащ билди: щеч вягт
Эцнц эцнцсцйля баьламаз цлфят.
Башга жцр башлады Хосров сюзцнц,
Мярйямя мещрибан тутду юзцнц.
Шапур эялиб мин жцр щийля гурараг,
Йетирярди шаща Шириндян сораг.
Апарарды эизлин жавабы йеня,
Бу ганлар удандан о гям йейяня.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 194


Ширин бу ойуна галмышды щейран,
Нежя сябр едир шащ айрылыб ондан?
Дуйду, вяфасызлыг йохдур, нящайят,
Дювлятя эюрядир беля мяслящят.

ШАПУРУН ХОСРОВУН ПЕЙЬАМЫНЫ


ШИРИНЯ ЭЯТИРМЯСИ

Шащ бир эцн Шапура деди: "Сюйля, мян


Ня гядяр айрылым юз севэилимдян?
Бир эежя о айы эет эятир эюряк,
Сандыгда сахлайым ону лялтяк.
Дювлятин няфиня ондан бир гядяр
Узаг олмалыйам, билмирсян мяэяр?!
Горхурам Мярйямин сябри гуртара,
Иса кими чякя юзцнц дара.
Мяслящятдир щяля о айсифятля
Пяриляртяк эизли эюрцшцм беля.
Яэяр о пярини эюрярся Мярйям,
Жин атына миняр, йахшы билирям."
"Щеч кефини позма" сюйляди няггаш, -
Иши дцзялтмяйя эедирям бирбаш."
Гясря дярйа кими эетди чапараг,
Онун щяр дамласы шякярди анжаг.
Данышды йербяйер Шириня яввял,
Сонра деди: "Артыг заман чатды, эял.
Сяни овламагчцн шащ мягам эцдцр,
Мярйямя, эюрцнцр, гылынжы кцтдцр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 195


Вахтында Гейсярля баьламыш илгар,
Онунчцн Мярйямя бу щюрмяти вар.
Эял, сянинля эизли миняк атлары,
Йол тутаг Хосровун гясриня сары.
Хялвятдя Хосровла эцн кечир, кейф чяк.
Бялкя, дцшмянинин бяхти сюняжяк."
О йалгыз галмыш ай, о ширин додаг
Юзцндян безэинди Хосровдан узаг
Шапура ажыгла деди: "Ей инсан,
Ей танрыдан узаг, юзцндян утан!
Бейними апардын, дур, даща бясдир,
Бцтцн данышыьын пучдур, ябясдир.
Щяр инжини дешмяк имканы вармы?
Аьзына эяляни демяк олармы?
Мярщямятли ишин йадыма эялмир,
Инсафсыз ишини сайарам бир-бир.
Аллащ бу сянятдян тутсун сяни эен,
Аьыл чякиндирсин сяни бу ишдян.
Шащлыьымдан салдын ираг мяни сян,
Инди жанымдан, де, ня истяйирсян?
Аьлым олмады, мян гямляря дцшдцм,
Гямдян гуруйараг йаш йеря дцшдцм.
Бир гайьыма галан эюрсяйдим ону,
Сачла сцпцрярдим щяр эцн йолуну.
Палан гайырандан гачарса ешшяк,
Тез галхар айаьа арпаны эюржяк.
Мян эювщярям, нечин эяряк яксилям?
Чаьрылмамыш эедим? Мяэяр мян йелям?
Йящяри исланса кичик щовуздан

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 196


Жошгун бир дярйадан горхмазмы инсан?
Бу вираня галмыш гялби, дейирсян,
Гойум яъдащайла бир мянзилдя мян?
О дярэаща йохса бир ляйагятим,
Нечин о гапыйа мян зорла эедим?
Хар олуб йанараг кядярдян, гямдян,
Нечя дяфя дцшдцм бу гяфяся мян?!
Йадына салмады мяни вяфасыз,
Эюндярмяди гуру салам да йалныз.
Кишилик силащы тахараг юзцм,
Бир аршын нигабла ня гядяр дюзцм?
Гялби йаралы бир гадынам, анжаг,
Тажлы шащла нежя мян тутум айаг?
Мяня цз верян бу гязайа бахсан,
Хястяйям, йерим даш, йарамда тикан
Эцл дярмяйя эедиб, тикан дярмишям
Вяфа ахтармышам, жяфа эюрмцшям.
Мян юз гцсуруму эизлин тутмарам,
Халгда ня эцнащ вар? Мян тагсыркарам.
Бирини зянн етдим жаным, дцнйамдыр,
Дцнйаны фятщ етди, инди жан алыр.
Дилиня "од" сюзц эятирян инсан,
Бу сюзля аьзыны йандырмаз, инан!
Щяр бир тярязинин ики эюзц вар:
Бири гызыл, бири арпа щесаблар.
Хосровун вердийи тярязинин бах,
Вар арпайла долу бир эюзц анжаг.
Йерсиз гойулан бу арпа дейил хас,
Йемякдян башга бир ишя йарамаз.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 197


Бу даш арасында бир эялинжийям,
Эяждян гайрылмышам, чох да инжяйям.
Эяж эялин сарайа, шаща йарашмаз,
Эцл дейил, мум турунж, ондан кар ашмаз.
Мян онун хятриня чох иш эюрмцшям,
Бялкя юз ишиндян утансын бир дям.
О ган ичяндян сор, ня етмишдир о?
Йаьдырыр щяр йандан цстцмя алов.
Инди мян дирийкян башга йары вар,
Ачыб мящяббятдян йени бир базар.
Дашдан олса бу цз, йеня дя, инан,
Эюрся ону тамам йанар арындан.
Иттяк даим вяфа олса да пешям,
Мян ки ит сцдцйля бяслянмямишям.
Ит олум, етдися о мяни бяднам.
Онун щийлясини иттяк говмасам.
Бир гялбин ки, артыг дяйяри итя,
О гялби эютцрцб атарам итя.
Итя кюнцл вериб, мяни унудан
Бир гялбдян айрылмаг йахшыдыр, инан!
Анам доьмайайды мяни щеч, ей каш!..
Доьса да атайды итляря бирбаш.
Эял яйри отураг, бир дцз данышаг,
Чох тящгир эюрмцшям мян ондан анжаг.
Мин дцз мащны чалды кюнлцм пярдядя,
Дцз дейил чалдыьым йени пярдя дя.
Абрым эетди, она етмяди тясир.
Эуйа ки, щеч бир иш цз вермямишдир.
Инсафы эялмяз щеч гулдурун беля

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 198


Ки, мяним абрымы совурсун йеля.
Дюйцш мейданында еля гызышдыг,
Бир йол галмамышдыр сцлщ цчцн артыг.
Мяним гейрятими о чякмяйяндя,
Етина етмярям шащлыьа мян дя.
Тящгири белимдя аьыр йцк олуб,
Гяминин зцлмяти чох бюйцк олуб.
Цряйим кор икян, эюзлцйям дедим,
Ажы мейвясини корлуьун йедим.
Алдатса да мяни, вежимя эялмир,
Чцнки севэисиндян кюнлцм динжялмир.
Дилим йаралыдыр, чцнки мян ондан
Анжаг дил йарасы алдым щяр заман.
Нейляйим, о мяня олмады щямдям,
Кимсядян йахшылыг мян эюрмямишям.
Цряйим долудур, гой аьлайым мян,
Анасы юлмцшя юйрятмя шивян.
Ону йад едяндя кюнлцм олур шад,
Илляр бойу мяни етмяйир о, йад.
Севэимин гохусу ондан узагдыр,
Гялбимин кядяри ондан ирагдыр.
Онунтяк севэили йарар бяхтимя,
Фялякдян бир дайаг эяряк тяхтимя.
Цряйим дюйцндц, билдим зяманя
Мяня йени дярдляр веряжяк йеня.
Бу чохдан билинмиш мяшщур сынагдыр:
Гялб дюйцнся, зийан тохунажагдыр.
Эюзцм хябяр верир, бах, сяйрийяряк,
Эюрясян башыма няляр эяляжяк?!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 199


Бурдан кянар йерим бир жяннят ола
Бу гясрдян чыхыб дцшмярям йола.
Шапур дейил, эялся Гейсярин гызы,
Говлайарам бурдан о щяйасызы.
Щийля ня лазымдыр, сярхош дейилям.
Щийляйя алданан бир гуш дейилям.
Мяни чох тядбирсиз билмяйин, йетяр,
Мян биляни билмир Бабилдякиляр.
Йар орда дейилдир, бурдадыр, бурда,
Нал орда йох, бурда гойулуб ода.
Хосров йох, Кейхосров олса да бишякк,
Айла вурушмаьа чыхмасын эяряк.
Бу хумар нярэиздян гой олсун кянар.
Сцсян кими олсун гой итаяткар.
Жошдурмагса мяни мягсяди яэяр,
Гызарам, яйниндя зирещ ярийяр.
Гямзямя дейярям сцбщдян эедяр,
Бир ох вурар, аты галхыр рягс едяр.
Зцлфцмцн хяминдя бяндя саларам,
Гямзямин сещриля сябрин аларам.
Ямр етсям йухуда хяйала яэяр,
Ону да торпаьа су кими чякяр.
Ешгимдян доймушса о намещрибан,
Мяним кими олар о да бир заман.
Галыб сябр едярям бурда о гядяр,
Цзрцн гапысындан бир эцн о эиряр.
Цряк кямяндини атмарам она,
Зцлфц нечин салым атяш бойнуна?
Щяр жинс юз жинсийля учар эюйлярдя,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 200


Эюйярчин бир йердя, тярлан бир йердя.
Кцляйи торпаьа баьламаг олмаз,
Одла суйу бирэя сахламаг олмаз.
Вцсалын эюрмядим, нейляйяр щижран?
Щеч горхунж эялярми юлцйя зиндан?
Рцтбядя о эюйдцр, мянся бир йерям,
Бир дцшцн, эюйля йер олармы щямдям?
Сярмайяси олан горхар, гям чякяр,
Йохсул йолкясяндян ейлямяз щязяр.
Ейля гуш дейилям тута щяр йетян,
Щяр бир гара гушдан хоф етмярям мян.
Бу тора дцшмцшям наданлыьымдан,
Аьылла чыхарам йеня бу тордан.
Мяэяр ешитмядин, деди жадуэяр:
Щяр тцстц юз чыхыш йолуну биляр.
Чин бцтханясиндян эялся о яэяр,
Шордан ширин тапмаз, ялибош эедяр.
Щарын Шябдиз яэяр чох гачаьандыр,
Еля билмя Эцлэцн эери галандыр.
Мярйям гянд аьажы олубса, билмям,
Мяним дя хурмамы бяслямиш Мярйям.
"Мян шащам, тажым вар" сюйляся эерчяк,
Мяндя дя вар эюзял, шащаня лячяк.
Цряйимдян чыхмаз бу аж, бу кин,
Ширин дярд-гям йесин, Мярйям кеф чяксин?
Бири инжи эязиб суда боьулур,
Бири сиркя эязиб бала раст олур.
Щяр йердя дюш яти тапмагмы олар?
Щяр йер буд дейил ки, бир бойун да вар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 201


Мян ашиг дейилдим, бяхтимдян олду,
Сящв етдим, пешманам, кюнлцм йорулду.
Мян зарафат етдим, о, доьру санды,
Мян бир йалан дедим, о да инанды.
Цзцлмцшдцр гялбим беля севдадан,
Анд ичдим, аллаща анд олсун, инан!
Гаранлыг эежядя ешсям дя, ня гям,
Сюзцмцн сапыны назик ешмишям.
Ня вахтажан олум бир шюлясиз шам?
Мян юлярям, яэяр ишыгланмасам.
Гарьайыб ня йахшы, ня йаман дедим,
Ей танрым, билирсян, нядир мягсядим?
Додагларым щясрят чякянинкидир,
Щяр узанан яля щалва верилмир.
Алыб апарынжа хязан кцляйи,
Гой торпагда галсын бащар чичяйи.
Овда итляр тутса йахшыдыр йеня,
Бир йем олмагданса пай уман ширя.
Мян сяня лазымам, мярд ол, юзцн эял,
Юзэянин башына сян ачма янэял.
Овда мащир олан иэид бир аслан
Юзц эедиб тутар ову овлагдан.
Айаьым талетяк баьлыдыр она,
Юзэяйля эетмярям онун йанына.
Йцкц йад чийиня щеч верярлярми?
Йад дишли зянжири эямирярлярми?
Бясдир, усанмышам тядбир тюкмякдян,
Дцнйада юзцмц гожалдыммы мян?
Гожайкян мей ичим? Сынсын гядящим?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 202


Кцрд кючяндя дейяр: "Гой ахур тиким!"
Бу гядяр язиййят чякдийим, инан,
Юз цряйимдяндир, щеч дейил ондан.
Щяр йеря кянардан эяляр оьрулар,
Мяним юз евимдя беля оьрум вар.
Щийля гура билмяз гялбиня инсан,
Гапы эцдмяк олмаз ев оьрусундан.
Йаманжа цряйин ялиндя галдым,
Айаьыма юзцм балтаны чалдым.
Ляли дашдан сечмяз кор дейилям мян,
Сорушмаг ня лазым кянд эюрцнцркян?
Гялбим залым олду, йарым ситямкар,
Гялбдян дя, йардан да олмушам безар.
Бир цряйим вар ки, йохдур щеч бары,
Бу цряйя кюнцл вермяйим бары.
Щяр кяс рузисинин гямини чякяр,
Мяня бу гисмяти вермишдир гядяр.
О гялб йандыранла бир эцн олдум шад,
Сонра галдым беля, цряйи бярбад.
Ня вахтажан едим эизлин ащц зар?
Ня гядяр чякяжяк бу сызылтылар?
Аьзым сябр етмякдя олмушдур аьы
Йери вар адланам сябр ойунжаьы.
Хязнямдян, юлкямдян айры дцшсям дя,
Азадлыг мющрц вар йеня кисямдя.
Ики шяхся йохдур буйруг дцнйада:
Бири эюзц тоха, бири азада."
Сонра лял мющрцнц шякяря вурду,
Иннабла, шякярля беля буйурду:

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 203


"Шащ деся: севирям гялбян ону мян,
Де ки: бир шей чыхмаз беля ишвядян.
Деся ки: о сцбщя ещтийажым вар,
Де ки: ойаг галма, сцбщ эеж ачылар.
Деся: говушарам щачан Шириня?
Де: Мярйям оружун сахласын йеня.
Деся: ялим чатар щалвайа щачан?
Де: сярхош дад дуймаз ширин щалвадан.
Деся: шякяр сачар бир дя о додаг?
Де ки: онлар сяндян узагдыр, узаг.
Сачыны, халыны тутарам, деся,
Де ки: тут, яэяр ки, ялиндян эялся!
Деся: гужагларам ону бир дя мян,
Сюйля ки: ял эютцр бу истяклярдян.
Цз гоймаг истяся ай цзя яэяр,
Де: шащ олармы щеч рцхя бярабяр?
Чянядян топ гапмаг истяйян заман
Цзцмдяки сачдан йейяжяк човкан.
Деся, хяндан ляли чейнярям, сюйля:
Узагдан бахарсан аьыз суйиля.
Вермиш олса мяня юлцм фярманы,
Юлцм фярманыдыр сюйля щижраны.
Яэяр айрылыьы тцьйан ейляся,
Де: йериндя отур, уйма щявяся!
Цряйи истяся яэяр ки, вцсал,
Ижазям олмамыш, сюйля, сакит гал!"
Гадын хислятийля беля бир гядяр
Тящдидли сюз дейиб эюндярди хябяр.
Ажлыгла сынса да сцлщцн шцшяси,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 204


Додаьы верирди барышыг сяси.
Шапурун цстцня щирсини салды,
Цряк аьрысынын йцкц азалды.
Йумшаглыгла деди: "Сюз билян эиши,
Сюзцн ахар судур, билирсян иши.
Шаща салам десян бир заман яэяр,
Бир сифариш олсун мяндян бу сюзляр.
Де ки, Ширин дейир: бядямял инсан,
О ширин сющбяти щара гоймусан?
Умурдум ки, мяндян щеч дюнмяз цзцн,
Башга бир эюзяля бахмаз щеч эюзцн.
Чыхардын зянними йалана инди.
Дцшмяним гойнунда эириб исинди.
Йатмыш тале кими бир кюмяйин йох,
Дювран кими-мяни истямяйин йох.
Юз камындан башга, фикрин вармы щеч?
Бюйля худпясяндлик йарайармы щеч?
Тикан ажысыны Ширин чякярди,
Хурма йетишяндя тикан баш верди.
Ганымла сувардым мян баьы, фягят,
Мейвяси щеч мяня олмады гисмят.
Щяля бир одуна гызынмамышам,
Тцстцндян эюзлярим кор олду тамам.
Бясдир зцлм елядин, гурутдун мяни,
Адлы-санлы олдун, унутдун мяни.
Адам йцксяляндя ящдини позмаз,
Юзцндян яскийя диггят ет бир аз,
Ишин бяд эяляндя достун олдум мян,
Йцксяляндя мяня эюз йумдун нядян?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 205


Кюмяксизкян кюнлцм кюнлцня йарды.
Иш башына кечдин, севэин гуртарды?
Юз ешгинля мяни рцсвай едибсян,
Гцрур эюстярирсян инди бяс нядян?
Йаздырдын адыма юлцм фярманы,
Тапшырдын ющдямя гями, щижраны.
Биржя тел галмышдыр жанымда анжаг,
Ужу гялбимдядир, чяксян, гопажаг.
Рума байраг санждын, бу сяня бясдир,
Шириня гылынжы вурмаг ябясдир.
Гызма ки, гызьынлыг дюняр атяшя,
Оддан тцстц галхар эюйя щямишя.
Ички мяжлисиндя достун мин олар,
Бирини тап, олсун сянинля гямхар.
Ешгиндян елядин кюнлцмц хястя,
Тора салыб, сонра эетдин ащястя.
Гайытма палчыьа батдыьын йола,
Ишиня ашигляр та щейран ола.
Бу ситямли гялби, эял, одлама, ащ!..
Тикдир оддан ютрц башга атяшэащ.
Вцжудумда гямин олуб бир илан,
Щяр тцк олмуш мяня ити бир тикан.
Ащыма, щям дя эюз йашыма бахсан,
Жящянням - гыьылжым, дамжыдыр цмман.
Ня гядяр эюз йашым ютсцн дяниздян,
Кюмяйя чаьырым хяйалыны мян?
Ишлярим галмышдыр сянсиз натамам,
Хам хяйал ужундан олдум беля хам.
Йохса жящяннямин аьзында щяр дям

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 206


Дирилик суйуну нечин эязирям?
Юлцм йатаьында олса да бир шяхс,
Цмидини ясла щяйатдан кясмяз.
Билийин йолуну аьыл эюстяряр,
Ешг цчцн дейилдир бир беля дяфтяр.
Ешгин мейданында ажиз галанлар
Тез аьлын атына олурлар сцвар.
Дялиляр дярмана оланда мющтаж,
Аьыллылар тапыр дярдляря ялаж.
Ешгдя сябр етмяк хамлыгдан эялир,
Бил, ешгин бинасы сябрсизликдир.
Сябр етмяк узагдыр ешгин йолундан,
Ашиг адланармы сябр едян инсан?
Беля язиййятдя галса да Ширин,
Хосрова щеч заман пис эюз дяймясин."
Ширин сюзлярини тамам ейляди,
Шапур йери юпцб беля сюйляди:
"Тядбирин цстцндцр истяйимиздян,
Доьру сюйляйирсян бу сюзляри сян."
Бу сюзлярдян сонра Шапурун юзц
Юлчмядян демязди Шириня сюзц.
Щяр сюз дцшцнжяйля дейилсин эяряк,
Хяржлямядян яввял гызылы бир чяк.

ФЯРЩАД ВЯ ШИРИН ДАСТАНЫ

О пяри жилвяли, зярли, ипякли,


О эцмцш эярдянли, о даш црякли,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 207


Мяскяни олмушкян гямли гайалыг,
Сцдц хошлайарды щяр шейдян артыг.
Гаршысында олса йцз жцря немят,
Сцдя эюстярярди йеня дя ряьбят.
Узагда олурду бцтцн мал-гара,
Сцд чох чятинликля эялирди бура.
Чюлцн щяр йаныны булудлар кими,
Юртмцшдц тялх отлар зящримар кими.
Зящярли биткидян хябярдар чобан
Узаьа сцрярди сцрцнц ордан.
Кюнлцнц сцд дцшян заманда Ширин
Чаря ахтарырды бу чятинликчин.
Узагдан эятирмяк сцдц бу йеря
Бюйцк язиййятди хидмятчиляря.
Эежя зцлфлярини тюкян заманда,
Айдан гулаьына щалга таханда.
Щалгада бянд олмуш о инжя цряк
Сцбщядяк гыврылыб галды илантяк.
Гаршысында тякжя отуруб Шапур
Данышыр, кюнлцня бир щямдям олур.
О сярвин гялбиндя щяр ня гайьы вар,
Онлардан олмушду Шапур хябярдар.
Ширин юз дярдини хябяр вериркян
Шапур лаля кими ачылды бирдян.
Щиндлитяк ейляди сяждя пярийя,
Санки Цтаридди о, Мцштярийя.
Деди: "Фярщад адлы бир жаван вардыр,
Уста мцщяндисдир, бир сяняткардыр.
Щяндяся елминдя харигя сачар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 208


"Мяжясти", Иглидис сиррини ачар.
Биз Чиндя онунла йашыд олмушуг,
Бир йердя охуйуб йаша долмушуг.
Устамыз билирди щяр бир пешяни.
Мяня гялям верди, она тишяни.
Кцлцнэля башларкян сяняткарлыьа,
Йери гуш гайырыб йцкляр балыьа.
Гызыл бир рянэ алыр ишиндян эцлляр,
Дашлара дямирля Чин нягши чякяр.
Сянятинин сяси йайылмыш Рума,
Тишяйля гарт дашы дюндярир мума.
Бу уста истяся ишляр дцзяляр,
Бу чешмя бир эцлц, инан, йцз еляр.
Уста олмайанда чятин эедяр иш,
Устаны тап, сонра бир ишя эириш.
Цзцк гайырмаьы биляр щяр йетян,
Зярдян, эцмцшдян йох, мумдан вя эилдян.
Ямр етсян йериня йетирярям мян,
Фярщады щцзура эятирярям мян."
Шапур юз сюзцнц битирян заман,
Ширин сцд гямини чыхартды йаддан.
Эцняшин эцзэцсц эюйдя эцлцнжя,
Йумду эюзлярини йцз эюзлц эежя.
Шапур эедиб эязди, тапды Фярщады.
Хябяр верди она бу ящвалаты.
Ширинин гясриня апарды ону,
Отуртду кцрсцйя, алды кюнлцнц.
Бюйцк даь эювдяли о даьлар йаран
Эяляндя жамаат галмышды щейран.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 209


Эюркями бюйцк бир филя охшарды,
Онда ики филин гцввяти варды.
Щярям кянизляри щюрмят етдиляр,
Лайигли йер вериб ращят етдиляр.
Пярдя габаьында дурмушду Фярщад,
Бели баьлы иди, голлары азад.
Дцшцнцб дейирди: "Щийляэяр фяляк
Инди эюряк бизя ня эюстяряжяк?"
Гяфлятян бу фяляк вурараг шябхун,
Пярдянин далында гурду бир ойун.
Додаглары шякяр, эцлцшц ширин,
О пярдя далындан сяслянди Ширин.
Шякяр гыфыллары йагутдан ачды,
Шякяря йагутдан азугя сачды.
Онун аьажында йетишян хурма
Верди хурмалара бир гулагбурма.
Сцд щаггында онун ширин сюзляри
Щейрятдя гоймушду балы, шякяри.
Шякяр тюкцляндя додагларындан
Щясяд апарырды она Хузистан.
Дейирляр ширинмиш дилинин дады,
Ширин гойулмушдур одур ки, ады.
О ширин диллидян буну дейим мян,
Йатарды балыглар, гушлар сясиндян.
Додаьынын сюзц бир аби-щяйат,
Онун гаршысында гул олур набат.
Бир мяжлисдя ачса додагларыны,
Аларды щамынын ихтийарыны.
Гулаьына чатса онун бир сюзц,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 210


Тез щушдан эедярди Яфлатун юзц.
Фярщад ешидинжя онун сясини,
Дуйду ки, итирир юз гцввясини.
Дярдиндян ащ чякди орда бир кяря,
Хястя адам кими йыхылды йеря.
Торпаьын цстцндя чох йуварланды,
Илантяк гыврылды, алышды, йанды.
Ширин эюрдц Фярщад олду бигярар,
Тордан учмуш гуштяк онун гялби вар.
Она йеня сюзля еляди чара,
Сюзля салды ону йенидян тора.
Деди: "Гулаг ас, ей билижи устад!
Истяйими доьрулт, мяни ейля шад.
Бир ешит, эюр нядир кюнлцмдян кечян,
Бу дярдли гялбимя шадлыг эятир сян.
Уста билийинля, ити ялинля
Бу гясри абад ет, эял мяни динля.
Биз сцдя мющтажыг, сцрцляр узаг,
Бир чаря тап буна, биз ращят олаг.
Бурдан сцрцляря чатана гядяр
Дашдан мющкям бир арх газылса яэяр,
Чобанлар саьарлар сцдц отлагда,
Хидмятчиляр ичяр ону отагда."
Ширинин бу ширин сющбятляриндян
Фярщад мяст олмушду мей ичмямишдян.
Ешидирди Ширин дедийи сюзц,
Анжаг анламагдан ажизди юзц.
Дили сюз демякдян ажиз галараг,
Бармаьыны гойду эюз цстя анжаг.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 211


Ордан чыхды чюля ялиндя тишя,
Ширинин ешгиля башлады ишя.
Сорушду сющбяти бир ялалтындан:
"Гялбим кордур - деди, - сярхошам, инан!
Дедийи ня иди, бир сиз сюйляйин,
Мяни арзусундан аэащ ейляйин."
Сющбяти ешитмиш, дуймуш адамлар
Баша салдылар ки, ня олмуш, ня вар.
Ширин ня истяйир, билинжя Фярщад
Разылыг еляйиб олду хейли шад.
Бу иши эюрмякчцн чох тялясирди,
Ширинин ишийчцн гялби ясирди.
Фярщад кцлцнэ чалды, даш гума дюндц,
Даьлар зярбясиндян бир мума дюндц.
Кцлцнэц гарт дашы щей йара-йара,
Дашларын баьрында ачырды йара.
Отлагдан башлайыб сарайа гядяр
Вермишди баш-баша эюзял мярмярляр.
Гарт дашлар ичиндя кечмядян бир ай
Йаратды дярйатяк эениш, дярин чай.
Гайада кцтляшмиш щяр бир балтанын
Ики чякисийжян алырды алтун.
Бир щовуз дцзялтди ахырда - эюйчяк,
Кювсяр щовузу да олмаз онунтяк.
Дашлары дцзмцшдц еля диггятля
Арайа сыьмазды бир тцк дя беля.
Дашйонан дашдан бир щовуз йаратды.
Санки бармаьындан фявваря атды.
Устанын ялиня кечяня гядяр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 212


Адятдир ки, щяр иш чятин эюрцняр.
Полад йцз даь олса, йеня дя, инан,
Вуруб парча-парча даьыдар инсан.
Ня чаря ки, инсан ажиз галараг,
Юлцмя бир ялаж тапмайыр анжаг.

ШИРИНИН ФЯРЩАДЫН ЧЯКДИЙИ АРХЫН ВЯ


ДЦЗЯЛТДИЙИ ЩОВУЗУН ТАМАШАСЫНА
ЭЕТМЯСИ

Шириня дедиляр: "Фярщад бир айа


Тапшырдыьын архы чякди сарайа.
Инди отлаглардан щяр ахшам-сящяр
Сцд ахыр щовуза - тямиз, тазя-тяр."
Дуруб чюля чыхды о эюзял пяри,
Эюрдц сцд архыны, щовзу, мярмяри.
Дцшцндц: "Бу архы, мярмяр щовузу
Инсан йаратмамыш, йаранмыш юзц.
Жянняттяк бу щовуз, бу сцд, бу дилбяр!
Йох, инсан ялиндян эялмяз бу ишляр!"
Фярщадын ишиндян эялди щейрятя,
Сюйляди: "Ешг олсун беля сянятя!"
Фярщад бу ишляри гуртаран заман
Ширин язиз тутду ону достлардан.
Деди: "Сян устада нежя щагг верим?
Шаэирдиня лайиг йохдур дяйярим."
Эювщярдян бир нечя сырьасы варды,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 213


Сырьанын щяр дашы эцнтяк йанарды.
Бир шящяр хяражы щяр бир даняси,
Бир таж гиймятиндя щяр дцрданяси.
Ачыб гулаьындан чох цзр истяди,
"Щялялик бунлары гябул ет - деди,
Бундан йахшысыйла хяжалятиндян
Чыхарам, ямин ол, вахты эяляркян."
Фярщад о хязняйя дейиб "Афярин!"
Алыб айаьына атды Ширинин.
Тез чыхды гясрдян, гачды чюлляря,
Дянизтяк эюз йашы ахытды йеря.
Ешгини дуйарлар дейя, горхараг
Мярдликля эязирди инсандан узаг.

ФЯРЩАДЫН ШИРИНИН ЕШГИ ИЛЯ


ЧЮЛЛЯРЯ ДЦШМЯСИ

Фярщад ки, Шириня цряк баьлады.


Кюнлцнц мящяббят оду даьлады.
Чох чятин кечирди онун рузэары.
Галмамышды ялдя щеч ихтийары.
Ня тагяти варды щижран дяминя,
Ня дюзя билирди ешгин гяминя.
Гялбинин телляри щей сызлайырды.
Санки цряйиндя ней сызлайырды.
Ишиндя рювняг йох, битмишди сюзц,
Тагятсиз - бядяни йухусуз – эюзц..
Дивтяк инсанлардан гачаг эязирди.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 214


Хястя адам кими начаг эязирди.
Цз тутду чюлляря, гачды даьлара,
Эялмишди ялиндян даьлар да зара.
Бир эцл будаьытяк бойну гырыгды,
Кюйняйи эцл кими жырыг-жырыгды.
Налядян дюнмцшдц шейда бцлбцля,
Гялбиндяки дцйцн бир гюнчя эцля.
Ня варды гяминя дцнйада гямхар,
Ня дярдиня варды йахын щавадар.
Тикан йыьмаг цчцн о икигатды,
Айагдан тикантяк мыхлар чыхартды.
Ону горхутмурду ня тикан, ня даш.
Ня дя гылынжындан гачырырды баш.
Аьлыны ялиндян алмышды щижран,
Узагды сябр едиб, ращат олмагдан.
Лалязар етмишди цзцнц ган-йаш,
Ганлы эюз йашындан верирди шабаш.
Кясилмирди бир ан онун наляси,
Эюйц титрядирди йаныглы сяси.
Бцтцн арамыны севэи алмышды,
Бцтцн варлыьыны ода салмышды.
Ня су, ня дайянин адыны билян
Сусуз кюрпя кими едирди шивян.
Гялбинин одунда бейни йанырды,
Бир эур чыраг кими аловланырды.
Йцз йердян алмышды гялби йараны,
Юлцмцн ардынжа эязирди жаны.
Бялайа, мющнятя олмушду нишан,
Сайсыз ишэянжядян кюнлц пяришан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 215


Илан дашдан горхар, гурд дяйянякдян,
О гямдян горхурду щуша эялиркян.
Див дямирдян горхар, жаду сцдабдан,
Фярщада горхунжду щям дост, щям дцшман.
Эюзляри йашлыйды, цряйи налан,
Жийяри йанмышды кядяр одундан.
Щяр эежя сцбщядяк галырды ойаг,
Дилиндя мин наля, цряйиндя даь.
Цряк эетмиш ялдян, кюнцл гярарсыз,
Гялбинин ардынжа эедирди йалныз.
Ширинин ешгиндян еля аьлады,
Сяси аьаж-аьаж ахды, чаьлады.
Гям она мунисди, о да гямля шад,
Бир хярабядяки хязнятяк абад.
Ялажсыз дярдинин дярманы йохду,
Бу гямляр ичиндя щяйаны йохду.
Беля хястяликдя йалныз галараг,
Танышдан, йолдашдан дцшмцшдц узаг.
Еля бцрцмцшдц ешг ону, щейщат,
Унутмушду тамам юзцнц Фярщад.
Ня веря билирди гяминдян хябяр,
Ня дя сифаришчцн варды бир няфяр.
Ширин кандарындан тоз эялся, бишякк,
Эюзцня чякярди ону сцрмятяк.
Ширинин йолунда эюрся бир тикан,
Юпяряк баьрына басарды щаман.
Щяр дяфя дилиня эяляндя о ад,
Торпаьы йцз дяфя юпярди Фярщад.
Эендян бахан заман гясри-Шириня

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 216


Жаныны дидярди палтар йериня.
Вящши атлар кими чюлдя гачараг,
Вящшилярля мунис олмушду анжаг.
Дцнйанын торуна дцшян щейванлар
Онун дюрд йанында гурмушду щасар.
Йерини сцпцрцб тямизлярдиляр,
Айаьыны юпцб язизлярдиляр.
Бязян жейранларла едярди хялвят,
Бязян маралларла баьларды цлфят.
Эащ силяр маралын саф эюз йашыны.
Эащ да сыьалларды ширин башыны.
Эцндцз жейранлара мещрибан йолдаш,
Эежя маралларла бир йахын сирдаш.
Чярхтяк эежя-эцндцз щей фырланарды,
Аж-сусуз галараг гямдян йанарды.
Баш алыб о йола чыхдыьы заман,
Бир ай йол эедирди бир ан дурмадан.
Габаьына яэяр чыхса йцз дивар,
Башы дяймяйинжя эюрмязди ня вар.
Бир ох шыьысайды эюзцня сары,
Йеня йумулмазды эюз гапаглары.
Йолда габаьына чыхсайды гуйу,
Йыхылар, эюрмязди гаршыда суйу.
Щансы кеф айырса йарын гяминдян,
Гялбиндян о кефи атарды щямян.
Цряйиня долмуш о сонсуз гями
Дюрд эюзля эязярди олсун щямдями.
Эюз йашыйла йуйуб даим цзцнц,
Эюзцндя эязирди юз улдузуну.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 217


Йатмаг истяйяндя йатмазды йеня
Ки, баьланар гапы достун цзцня.
Кюнлцндя галмамыш юзцндян нишан,
Чцнки салмыш орда башгасы мякан.
Юзэянин нягшини тутурду мцдам,
Одур ки, юз нягши дюнмцшдц тамам.
Юзлцйцндян чыхыб заваллы, бядбяхт
Сящяр-ахшам гачар, олмазды ращят.
Достла бир бядяндя тутмагчцн гярар
Истярди тяниндян тез олсун кянар.
Билмирди гуш учмуш, бошалмыш гяфяс.
Жан жанана йетмиш, евдя йох бир кяс.
О ширин хяйала баьлыйды щяр ан,
Айыра билмирди юзцнц ондан.
Нур эюрся, од эюрся о пяришанщал
Йа щижран билярди, йа бир хош вцсал.
Кимся мящяббятдян пислик эюзлямяз,
Эюрся дя юзцня эютцрмяз щеч кяс.
Ня чыхса гаршыйа она инанар,
"Оларам, - дейирди, - бир эцн бяхтийар."
Йахшы, йа пис олса щяр бир щадися,
Она цмид баьлар, эяляр щявяся.
Щяр вахт ки, о нура эялярди гонаг
Гянаят едярди эендян бахараг.
Йеня цз тутарды чюлляря сары,
Аьларды тязядян анараг йары.
Щцркяк жейран кими эялярди ахшам,
Бир аз сцд ичярди, оларды арам.
Бир йемяйи йохду о сцддян гейри,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 218


О щовуз башыйды эязинти йери.
Щовузун йанында галыб эежяляр,
Эязярди ятрафы сящяря гядяр.
Бу сюз дастан олду, дилляря дцшдц,
Дастанын сющбяти елляря дцшдц.

ФЯРЩАДЫН ШИРИНИ СЕВМЯСИНДЯН


ХОСРОВУН ХЯБЯР ТУТМАСЫ

Сарайын ящлиндян, мярщям бир няфяр


Шаща ящвалаты тез верди хябяр.
"Ширинин ешгиндян, - сюйляди, - щейщат,
Ел аьзына дцшцб сяняткар Фярщад.
Башына вурмушдур севда, мящяббят,
Сящрайа салмышдыр ону нящайят.
Дцшцб севдасына о эюзял бцтцн,
Айагйалын эязир чюлляри бцтцн.
Ширинин ешгиндян кюнлц долу гям,
Бу ишдян хябярдар олмушдур алям.
Гожадан, жавандан чякинмир бир ан,
Ня охдан горхур о, ня дя гылынждан.
Зянн етмя Ширини алмагчцн йаныр,
Ону эюрмяйи дя сяадят саныр.
О эцмцш гамятя еля вурьундур,
Ширинчцн юзцнц тамам унудур.
Щяр щяфтя гясриня апарыр салам,
Ондан разы галыр алынжа пейам."
Хосров ешидяндя бу щекайяти

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 219


Йенидян ойанды юз мящяббяти.
Пящляван цз-цзя жцт эяля - хошдур,
Жцт бцлбцл охуйа бир эцля - хошдур.
Бир шейя оланда ики мцштяри
Ялбяття, о шейин артар дяйяри.
Бу ишдян, доьрусу, чох севинди шащ
Ки, бир йазыг олду онунла щямращ.
Бир йандан да гейрят тясир едирди,
Чцнки о гейрятли-юндя эедирди.
Билмирди ки, нежя версин сораьы,
Батмышды палчыьа санки айаьы.
Бядян хястя олса, белядир сону,
Сярв олса да, азар йыхажаг ону.
Нейляйяр юзцня юзц хястянин?
Хястя олар фикри, сюзц хястянин.
Бядян саьлам олса, саф олар сюз дя,
Сцст адам сцст олар бядяндя, сюздя.
Щяким хястяляря ейляйяр ялаж,
Хястялянся олар юзэяйя мющтаж,
Отуруб бир нечя йахын адамла,
Чаря ахтарырды шащ бу ящвала:
"Нежя хилас олум беля дялидян?
Бу зярля ня сайаг нярд ойнайым мян?
Беля эется, ишим хараб олажаг,
Ганыны тюкцммц? Сучсуздур анжаг.
Шащлыг елядийим хейли мцддятдя
Истядим янэялсиз олум ишрятдя.
Инди верди о ай байрамдан хябяр,
Бир дялини етди мяня бярабяр."

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 220


Аьыллылар беля вердиляр жаваб:
"Ей шащ, эял ейлямя кейфини хараб.
Тажлы башлар сяни гибляэащ сечир,
Шащлар торпаьына щяр ан анд ичир.
Сянин юмрцн кими узундур алям,
Бяхтин вар, эцжцн вар, сянинчцн ня гям?!
Бу дяли щаггында белядир тядбир:
Она дямир дейил, вур гызыл зянжир.
Севданын дярманы гызылдыр, гызыл,
Гызылла дярдиня онун чаря гыл.
Яввял чаьыр ону, йцз мин цмид вер,
Башына гызыл сяп, сяхавят эюстяр.
Йар нядир, диндян дя азар йолуну,
Айырар Шириндян бу ширин ону.
Чох эюзляр гызылдан кор олар щямян,
Гылынжлар гызылла дцшяр кясярдян.
Яэяр беля тядбир олса хейирсиз,
Ону даш чапмаьа эюндярярсиниз.
Талейи дюнцнжя дюняр щяйаты,
Дашларын ичиндя сюняр щяйаты."

ХОСРОВУН ФЯРЩАДЫ ЧАЬЫРТДЫРМАСЫ

Шащ динляди бир-бир щяр данышаны,


Ямр етди: "Эятирин о даь чапаны!"
Даь кими эиряркян Фярщад ичяри
Ардынжа эялди шащ хидмятчиляри.
Ня Хосрова бахды, ня дя ки, тахта,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 221


Ширтяк пянжя басыб дурду габагда.
Еля мяст олмушду Ширин гяминдян,
Ясла хоф етмирди шащ эюркяминдян.
Шащ ямр етди ону язизлясинляр,
Башына сяпсинляр мирвари, эювщяр.
О фил эювдялийи "яйляш" дейяряк,
Шабашлар сяпдиляр щей ятяк-ятяк.
Фярщадын кюнлцндя олан эювщярди,
Онунчцн гызылла даш бярабярди.
Эюряндя ки, гызыл етмяди тясир,
Хосров сюз эювщяри хяржляди бир-бир.
Хосров ня нцктяни едирдися йад,
Жавабы нцктяйля верирди Фярщад.

ХОСРОВУН ФЯРЩАДЛА ДЕЙИШМЯСИ

Хосров яввял сорду: "Щардансан, жаван?"


Фярщад жаваб верди: "Дост дийарындан."
Деди: "О дийарда щансы сянят вар?"
Деди: "Гями алыб, жаны сатырлар."
Деди: "Жаны сатмаг щеч ядяб дейил."
Деди: "Ашиглярдя бу яжяб дейил."
Деди: "Црякдяндир чякдийин бу гям?"
Деди: "Цряк нядир, жандан ашигям."
Деди: "Язиздирми ешги Ширинин?"
Деди: "Ону жандан билирям ширин."
Деди: "Айтяк ону эежя эюрцрсян?"
Деди: "Йухум эялся, йатыраммы мян?"

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 222


Деди: "Гялбин ону унудар щачан?"
Деди: "Торпагларда йатдыьым заман."
Деди: "Гядям гойсан сян отаьына?"
Деди: "Баш гойарам мян айаьына."
Деди: "Йараласа эюзцнц яэяр?"
Деди: "О бирин дя верярям эедяр."
Деди: "Бири она ял вурса яэяр?"
Деди: "Даш да олса, бил, дямир йейяр."
Деди: "Ялин она йетишмяз ахыр?"
Деди: "Айы эендян эюрмяк йахшыдыр."
Деди: "Варлыьыны истяся бирдян?"
Деди: "Йалварараг тез верярям мян."
Деди: "Кеч, - сюйляся, - башындан щаман."
Деди: "Башы вериб чыхарам борждан."
Деди: "Достлуьу ет юзцндян кянар."
Деди: "Беля бир иш эюрярми достлар?"
Деди: "Архайын ол, бу хяйал хамдыр."
Деди: "Архайынлыг мяня щарамдыр."
Деди: "Эял ял эютцр, сября вер гярар."
Деди: "Щеч жан цчцн сябр етмяк олар?"
Деди: "Сябр етмяйин файдасы чохдур."
Деди: "Гялб сябр едяр, гялбим ки, йохдур."
Деди: "Щансы гямдир горхудан сяни?"
Деди: "Анжаг щижран горхудур мяни."
Деди: "Истяйирсян дцнйада щямдям?"
Деди: "Юзцмц дя щеч истямирям."
Шащ жаваб тапмады Фярщада артыг.
Эюрдц мяслящятдир битсин данышыг.
Щязярата деди: "Та бу эцняжян

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 223


Беля щазыржаваб эюрмямишям мян.
Мадам ки, гызылдан гачды, чякинди,
Дашла сынайарыг биз ону инди."
Сонра сюзлярини гылынжтяк чалды,
Алмаз кцлцнэцнц дашлыьа салды.
"Бизим йолумузда, - деди, - бир даь вар,
Чятинликля кечир ордан адамлар.
Даьлары сян йарыб йол салмалысан,
Олсун эедиш-эялиш бир гядяр асан.
Щеч кясин ялиндян эялмяз бу тядбир,
Щамы дейир бу иш сянин ишиндир.
Ширин щцммятиня, Ширин ешгиня
Анд олсун, - йахшы анд ичдим мян сяня!
Мяним истяйимя ямял ейлясян,
Сяни юз арзуна чатдырарам мян."
Дямир голлу Фярщад деди: "Щазырам
Йолундан бу даьы юзцм галдырам.
Бир шяртим вар: даьла дюйцшя эирсям,
Шащ дедийи иши сона йетирсям,
Шащ да онда мяни разы едяряк,
О ширин шякярдян ял чяксин эяряк."
Шащ щирслянди, бу сюз гыздырды ону,
Истяди Фярщадын вурсун бойнуну.
Деди: "Хосров шяртдян горхан дейилдир,
Гырыласы дашдыр, торпаг дейилдир.
Торпаг беля олса, нежя газажаг?
Щара дашынажаг бир беля торпаг?"
Сонра жошуб деди: "Шяртдир шяртимиз,
Бу шярти сындырсаг, мярд дейилик биз.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 224


Гол ачыб бир эюстяр юз сянятини,
Биз дя сейр ейляйяк мящарятини."
Фярщад бу сюзлярдян щяйжанланараг,
Деди: "Ей адил шащ, щардадыр о даь?"
Хосров нишан верди она узаьы,
Инди адланыр о, Бисцтун даьы.
О даьын щяр йаны гарт дашды тамам,
Дашын сяртлийини билир щяр адам.
Шащын вядясиндян цмидляняряк,
Даь чапан эедирди йелдян йцйцряк.
Даь башыны йелтяк бир анда алды,
Белини баьлайыб кцлцнэц чалды.
Дашын дцз йериндян йонуб бир гядяр,
Чякди эюзял-эюзял надир шякилляр.
Ширинин шяклини йаратды гяшянэ,
Еля бил ки, чякди Мани бир Яръянэ.
Ити кцлцнэцнцн ужуйла сонра
Хосровла Шябдизи чякди дивара.
Бу шяклин юнцндя о даьлар чапан
Ешитмиш оларсан, нежя верди жан!
Билирсян ки, Хосров позду илгары,
Мящв етди Фярщады бир гожа гары.
Гуйруг тяля гурду, эюрдцнмц гурда,
Мягсядиня чатды щийляэяр бурда.
Пий гуйругдан эюрдц еля щийля, фянн.
Гуйруьун ардынжа ня изляйирсян?
Зяманя бир гожа диши гойундур,
Уйма гуйруьуна, иши ойундур.
Талейин гуйругсуз бир улдуз икян

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 225


Гуйругтяк архайа нечин дцшцрсян?

ФЯРЩАДЫН ДАЬ ЧАПАРАГ


АЬЛАМАСЫ

Бисцтунда шякли гуртарды Фярщад,


Кюнлцндя бир щясрят, дилиндя фярйад
Даьларын баьрыны дялиб сюкцрдц,
Йекя, сярт дашлары гырыб тюкцрдц.
Фярщад гарт дашлара ейлядикжя эцж,
Санки щяр гайадан гопурду бир бцрж.
Ахшам гямли чюлдян чякилиб эцняш,
Даьларын башында йананда атяш,
Гара аь цстцня нахыш салараг,
Султан яйляшяндя, галханда байраг,
О шяклин йанында эялиб дурарды,
Бахыб даша, онда эювщяр арарды.
Юпярди о шяклин айагларындан,
Тябилтяк гялбиндян галхарды фяьан:
"Ряссамлар эюзцнцн мещрабы сянсян.
Гялби дярдлиляря дярман верянсян!
Сян, ей эцмцшбядян, даш гялбли дилбяр,
Ешгинин йолунда олдум дярбядяр!
Сян эювщяртяк дашда айаьы баьлы,
Мян эювщяртяк дашдан цряйи даьлы."
Гаршысында дуруб аьлайыр зар-зар,
Сонра дейярди ки: "Яфв ет, ей ниэар!"
Ордан гям йцкцнц алыб далына,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 226


Пяришан чыхарды даьын йалына.
О йердян Ширинин гясриня бахар,
Дейярди: "Ешит, ей эцл бядянли йар!
Бу гялби йанмыша эюстяр бир ишыг,
Бу йорьун щейкяля ол бир йарашыг.
Бу щясрят галмышын истяйини вер,
Цмидсиз кюнлцмцн диляйини вер.
Билирям, йадына дцшмцрям, йягин,
Чцнки мяндян йахшы йарын вар сянин.
Сяни севян биржя мяням ки, щяр эцн
Фярйад гопарырам вцсалын цчцн.
Сян бир тязя эцлтяк отуруб дилшад,
Мей ичиб едиркян Хосров шащы йад
Бу заваллы Фярщад ширин жаныны
Вериб, йад ейляйир Ширин жаныны.
Ей айым, эялмирям мян хатириня
Щяжждян, Ямрядян сонра да йеня.
Мян сянин ешгиндян, ей ишыглы шам,
Эюрцрсян ки, ня пис эцня галмышам.
Мяскяним сярт дашлар, дар гайалардыр,
Дашдан йаранмыш бир вцжудум вардыр.
Цзцм дейилдирся дашдан, дямирдян,
Нечин даш-дямирдян вяфа умум мян?
Гялбими эял гырма, буна ня щажят?
Гяриби илантяк дашлама, рящм ет!
Щяр тяряфдян сяня тапылар гурбан,
Вардыр эюзляринтяк ики жаналан.
Биржя мяням арыг, сцрцдян узаг,
Гурбанлыьа беля йарамырам, бах!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 227


Дюзярям ешгиня мян йана-йана,
Чох давамсыз олур нура пярваня.
Сяня йанашмагдан бир аз горхараг,
Сяндян узаг эязир даим бу торпаг.
Анд верирям, ей йар, йетяр бу зиллят,
Юлдцрсян гойарсан бойнума миннят.
Эял, юлдцрдц мяни бу гямли зиндан.
Юлцм чох йахшыдыр бу йашамагдан.
Улдузун батайды мян доьуланда,
Олмасын мянимтяк бир доьулан да.
Зяманя гылынжы рящмлидирся,
Бир эюзля бахмайыр нечин щяр кяся?
Сянин дырнаьыны кясир, ишя бах,
Мяним яллярими доьрайыр анжаг.
Нечин юз дюшцндян бу гожа дювран
Сяня сцд ичирдир, мяня гызыл ган?
Ананын сцдцня анд верирям мян,
Чякдийим о архдан сян сцд ичиркян
Сцдлц шякяринля мяни йада сал,
Шякярли сцд едяр тяшняни хошщал.
Чобан кими сцдля ет мяня кюмяк,
Мющтажам сцдцня сянин кюрпятяк.
О архдан ичяркян сцдц щяр сящяр
Сцдямяр ушагдан олма бихябяр.
Шярбят вермясян дя ширин жамындан.
Адынла шириндир аьзым щяр заман.
Сяндян башга вардыр ня йар, ня гямхар.
Гямхарсыз бурахма мяни, ей ниэар!
Чаьыр бу тяшняни, башла бир сюзя,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 228


Гаранлыг эежяни дюндяр эцндцзя.
Вермяйя шейи вар бу йохсулун да,
Жанымдан кечярям сянин йолунда.
Йохсул дювлятлидир, онунчцн ялбят,
Майасыз эютцряр чохлу мянфяят.
Сяня жан дейянин кюнлцнц гырма!
Гялбим сянинкидир, ону сындырма!
Айцзлцм, эюзялсян беля гярибя,
Йанына йол эюстяр дярдли гярибя.
Гярибляр дярдиндян йохдур хябярин,
Горх ки, эялир бир эцн гяриб эцнлярин.
Яфсус, йолдашларын вяфасы будур,
Йаман эцня гядяр сяня дост олур.
Сяни йалгыз гойар дар эцндя, инан,
Десян ял тут, онлар тутар айагдан.
Ган ичмя, ешгиндя ганлар ичмишям,
Гярибям, йолунда жандан кечмишям.
Нейлямишям, мяня кин баьламысан?
Демясян, оларам даща пяришан.
Олдум хяйалынын пярястишкары,
Башга эцнащым вар, юзцн де бары?
Сяни севян йара эюстяр бир вяфа,
Ким етмиш сян гядяр йарына жяфа?
Ей азад сярв, яэяр олсам кцляк дя,
Сюйцдтяк башыны яй бу кцлякдя.
Мян гара торпаьам, сян хязня, ей мащ,
Еля бу торпаьы бир зийарятэащ.
Ей шам, истямирсян пий кими йаным,
Сянин чыраьында щяр эцн одланым?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 229


Кандардан узагда эял сюндцр бары,
Гойма ки, мян чяким бу язаблары.
Бир сакит галайам, дюрд йаным эежя,
Исщаг-Мусщаглардыр йолдашым тякжя.
Фяьан ейляйирям сцбщядяк, ешит,
Мян кими зарымаз ращиб вя защид.
Эюряйдин бир эежя ащц зарымы,
Эежяляр сцбщядят интизарымы.
Цряйин даш дейил, полад олса да,
Йаралы гялбими саларсан йада.
Кюнлцм язиййятдян бир динжялмяди,
Ешгинля доьрандым, рящмин эялмяди.
Хястя юкцз кими йыхылмышам мян,
Ешшяйини мяндян узаг сцрцрсян.
Эял, юз гурбанына бахмадан эетмя,
Гялбими алмысан, даща зцлм етмя!
Ялимдя ажиздир даь да щяр заман,
Олмушам ялиндя ажиз бир саман.
Даьлардан артыгдыр мяним гцввятим,
Ордулары позар мяним гцдрятим.
Жанлы юлдцрмякчцн гылынжы чяксям,
Шябдиз, Хосров дурмаз гаршымда бир дям.
Пярвиз, Ширин, Фярщад - бу сюзлярин, бах,
Щярясинин вардыр беш щярфи анжаг.
Щяр цч адын щярфи бярабяр икян
Пярвизин пянжяси бяс удур нядян?
Мян галиб дя чыхсам, мяьлуб да, щяр ан,
Инан ки, цстцням йеня дя ондан.
Анжаг нейляйим ки, бяхтим дюнцкдцр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 230


Сяадят улдузум нурсуз, сюнцкдцр.
Йолумун цстцндя вардыр йцз янэял,
Сян дя бу ишлярдя бир тутмурсан ял.
Шащ олса да, йеня щеч кимся зинщар
Бир хошбяхт дцшмяня олмасын дцчар.
Горхурам бу вуруш уьурсуз ола,
Мяржи дцшмян уда, мяня гям гала.
Бу даьла вуруша мяни эюндярян
Истяйир ки, бурда щялак олум мян.
Беля чятин ишдя юлмяк асандыр,
Жаным гцссядядир, гцссямдя жандыр.
Бу ешгин зилляти вар, сюйля, кимдя?
Цмидим дашдадыр, даш цряйимдя.
Бу иш мяжаз дейил, бир щагдыр анжаг,
Зянн етмя бу иши бош бир ойунжаг.
Даш црякли олмаг чятин дейилдир,
Анжаг еля йох ки, утансын дямир.
Ешгин сары мумтяк мяни йандырыр,
Дярдин цряйими аловландырыр.
Мяним ня гызылым, ня эцмцшцм вар,
Тюкям айаьына щей халвар-халвар.
Саралмыш цзцмя йашлар тюкцлмцш -
Бязян гызыл кими, бязян дя эцмцш.
Ешгинля, ей дцнйа нурландыран шам,
Ня эцндцз, ня эежя ращат олмушам.
Мян ойаг оланда щей чякирям гям,
Даща да чох олур йатанда гцссям.
Эежяли-эцндцзлц битмяйир ащым,
Йохдур сяндян юзэя мяним пянащым.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 231


Мярданя ейляйим сяня жан нисар,
Див дейилям гачым инсандан кянар.
Дашдан инсан йонан бир адам беля
Исанын гейдиня галмазмы, сюйля?
Мяним даш йондуьум бялли бир ишдир,
Анжаг ки, алнымда даш битмямишдир.
Кимин ки, алнынын айнасы бяркдир,
Хош эцнц дцнйада о эюряжякдир.
Бянювшяляр кими утанжаг олан
Дцнйада бой атмаз щеч вахт, щеч заман.
Нярэиз эцлц кими утанмаз олан
Башы тажлы олар, щяр иши асан.
Дцнйада мян кими бир бядбяхт щаны?
Итирмишям бцтцн досту, ашнаны.
Ня бир достум вар ки, йыхылан заман
"Галх айаьа!" дейиб, тутсун голумдан.
Ня дя юз тайфамдан адамларым вар,
Юляндя гябрими бары газалар.
Гям-гцсся ичиндя мян тяк галмышам,
Сяждяэащым сянсян щяр сящяр-ахшам.
Йцз ил бир гуйуда яйляшсям яэяр,
Йеня дя цстцмдя юз ащым эязяр.
Эязсям даьы, дашы йцз ил дя мянтяк,
Архамжа бир анжаг кюлэям эяляжяк.
Эюр ня ит жанлыйам, бу дярдля беля
Гудуз ит тутантяк дюзцрям щяля.
Итин дя йери вар, мян йерсизям, бах.
От гядяр севмяйир мяни бу торпаг.
Даьлыгда пянащы тапыр щяр пялянэ,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 232


Бюйцк дярйаларда йашайыр нящянэ.
Чырпынан гялбимя йохдур бир арам,
Ня йердя, ня дашда ращат олурам.
Йер цстцндя йохдур ращат щяйатым,
Бялкя йер алтында динжлийя чатым.
Йувасыз олмасын бир кимся, щейщат!..
Ня лазымдыр беля ажы бир щяйат!
Юлцм йели говур йанына мяни,
Сящв етдим, торпаьым чякир бядяни.
Сян варсан, демирям, мян дя Фярщадам,
Бу кянд сянинкидир, бурда мян йадам.
Сян дя варсан, мян дя, - ащ, нежя дейим!
Бу худпясяндлийя разы олар ким?
Эетмяк истяйирям, щейщат, ня чаря,
Тцстц йайылмышдыр бцтцн йоллара.
Бу йолларда еля олмушам бищал,
Юлцм эяляжякдир чатмадан вцсал.
Атым йцйцрмякдя хейли гочагдыр,
Билмирям ки, щарда дайанажагдыр.
Мян олмадыьымчцн гямлярдян азад,
Дцнйада щеч кяси истямирям шад.
Фярасят дцррцнц дешян кишиляр,
Кюнцл, билирсянми, ня сюйлямишляр?
Дцнйада жаны саь олмайан щяр кяс
Кимсянин жаныны саьлам истямяз.
Бу ешг инди мяня йарашар мяэяр?
Щяр тцкцмдя мин-мин дярдим эизляняр.
Бейним, илийим дя беля йаьсызкан,
Дярдимдир чырагтяк мяни йандыран.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 233


Анжаг кцл галмышдыр бу дярдля мяндя.
Од эизлямяк олар бу эцл бядяндя.
Мян бир торпаьам ки, совурур кцляк,
Галмышам няшясиз, эцждян дцшяряк.
Яэяр дюнся эери бир дя игтидар,
Дивар нягши кими галарам начар.
Пярэарда эизлянян нюгтятяк мцдам
О сурят юнцндя донуб дурарам.
Бир башга сурятя кюнцл вермярям.
Бясдир бу сурятдян чякдийим ялям."
Еля ки, эежяни эюйляр ударды,
Эцндцзцн гошуну байраг тутарды.
Фярщад эюзлярини йуммамыш щяля
Кцлцнэцнц йеня алырды яля.
Эежя сцбщя кими едирди фярйад,
Эцндцз даш чапырды заваллы Фярщад.
Кцлцнэц даш тюкцр, эюзляри эювщяр,
Дашы бойайырды ган сачан эюзляр.
"Хястя Фярщад" ады эязди дцнйаны,
Диллярдя долашды онун дастаны.
Даш йонанлар эялиб йад юлкялярдян
Чох щейрят етдиляр ону эюряркян.
О севдалы баша нязяр салдылар,
О кцлцнэя, даша щейран галдылар.

ШИРИНИН БИСЦТУН ДАЬЫНА - ФЯРЩАДЫН


ЭЮРЦШЦНЯ ЭЕТМЯСИ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 234


Ширин яйляшмишди бир эцн гялби шад,
Достлар арасында гцссядян азад.
Йахшыдан, йамандан сющбят эедирди,
Щяря бир ящвалат наьыл едирди.
Бири хош эцнляри еляйирди йад,
Ону хатырлайыб олурду дилшад.
Бири эяляжякдян хябяр веряряк,
Дейирди: "Даща хош эцнляр эяляжяк."
Чох сюз данышдылар, щагг-щесабы йох.
Щамысыны десям, узун олар чох.
Данышдыгжа хейли узанды сющбят,
Бисцтуна эялиб чыхды нящайят.
Ширин эцля-эцля деди: "Сцбщдян
Бисцтуна тяряф эедяжяйям мян.
Эюрцшцм о дямир голлу Фярщадла,
Эюрцм нежя йарыр дашы поладла.
Бялкя о даш-дямир гыьылжымындан
Цряйим исиниб овуна бир ан."
Беля ямр етди ки, тез хидмятчиляр
Сяба йеришлийя гойсунлар йящяр.
Бу заман орада йох иди Эцлэцн,
Бир башга ат дцшдц растына о эцн.
Атланды, бащартяк мязялийди о,
Йарашыгда Йяьма эюзялийди о.
Эюзляри сцзэцндц, цзц дя эюйчяк,
Санки йола дцшдц йцз дястя чичяк.
О тяравят сачан, бядяни назик
Ат цстя галхарды гуш кими чевик.
Еля алышмышды о шириндящан,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 235


Йящяря сычрады он аддымлыгдан.
Аты кцлякляря мыхлар чалырды,
Фяляк кими йеря пярэар салырды.
Санки даь чаьырыр о шух ниэары -
Атыны сяйиртди даьлара сары.
Йол узуну мцшкц-янбяр сачараг,
Фярщад чапан даьа чатды эцмцш даь.
Дашларда цзцнцн якси эюрцндц,
Дашлар бир гырмызы йагута дюндц.
Фярщад дцшцняряк о лял додаьы
Мащир кянканлартяк чапырды даьы.
Дашлара дяйся дя бу йолда башы,
Йеня йорулмадан гырырды дашы.
О йердя Фярщадын гырдыьы гайа
Щеч бир тярязийля эялмяз арайа.
Йарырды кцлцнэля дашы, торпаьы,
Юзцнцн гями бир Дямавянд даьы.
Дашдан чыхдыьыйчцн истяйи щяр ан
О, дяри сойурду даш гайалардан.
Онун лял ганындан даш гызарырды,
Бу гарт дашларда о, лял ахтарырды.
Ширинин лялини эюрдцйц заман
Еля бил лял тапды о гарт дашлардан.
Гялбиндян чох гызды тутдуьу дямир,
Дашларса йумшалды ялиндя бир-бир.
Дашы торпаг кими газырды Фярщад,
Даш вуруб гялбимя едирди фярйад.
О бцтцн ешгиля гялби донурду,
Нечин варкян бцтц, о бцт йонурду?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 236


Бир гядящ сцд варды Шириндя, ону
Вериб: "Саьлыьыма ич - деди, - буну!"
Фярщад сцдц алды онун ялиндян,
Шякяр кими чякди башына бирдян.
Фярщада олсайды саги о Ширин,
Сцд дейил, зящяр дя оларды ширин.
Ашиг мяст олунжа бу мейдян ичди,
Саги деди: "Эедяк, артыг вахт кечди."
Ширинин бязяйи цстцндя гат-гат,
Ону эяздирмякдян йорулмушду ат.
Ат дейил, алтында олса гызыл даь,
О эцмцш даьындан оларды ахсаг.
Дейирляр ки, о ат эязиб нящайят,
О хязня алтында олмушду сягят.
Бурда ашиг эюрдц тутмаса яэяр
Мяшугя йел атдан торпаьа дцшяр.
Атыйла галдырды о шащсувары,
Иши асанлатды онун голлары.
Даьлары ашырды еля чапараг,
Атлылар галмышды ондан чох узаг.
Ширини гясриня апарды ращят,
Бир тцкц чякмяди онун язиййят.
Жананы гясриня гойараг йеня
Гайытды сцрятля кющня ишиня.
Йеня дямир алыб дашлара чалды,
Даьларын гойнуна вялвяля салды.
Эюй от эюрцнмцшдц даьда жейрана,
Эялди шоранлыгдан о гябристана.
Даь цстя гялбиндя даь гядяр дярди,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 237


Башына даш вуруб наля едярди.

ШИРИНЛЯ ФЯРЩАДЫН ЭЮРЦШЦНДЯН ХОСРОВУН


ХЯБЯР ТУТМАСЫ ВЯ ФЯРЩАДЫН
МЯКРЛЯ ЮЛДЦРЦЛМЯСИ

О дцнйа башчысы Хосров биртящяр


Щяр заман Шириндян тутарды хябяр.
Хябяр эятирянляр артыгды миндян,
Бир шей юйрянирди о щяр бириндян.
О ай ял вурсайды яэяр бурнуна
Бу хябяр тезликля йетярди она.
Фярщадын йанына эяляндя Ширин,
О полад гяляни эюряндя Ширин,
Тез буну Хосрова етдиляр яйан
Ки: Фярщад Ширини эюрцнжя, щаман
Голунун гцввяси биря йцз артды.
Щяр вуранда даьдан бир даь гопартды.
Ширини эюряндян гялби шад олуб,
Дашларын сяртлийи голуна долуб.
Зярбяляр вуранда эюрмцшцк ону,
Сцтунсуз едяжяк о, Бисцтуну.
Ешгдян артмышдыр гцввяти гат-гат,
Алями гоймушдур кцлцнэцня мат.
Аьыллы оларса бир тцлкц, инан,
Мящв едяр, жанавар олса да дцшман.
Арпа тярязидя чох олса яэяр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 238


Тярязи гызылдан тез цз дюндяряр.
Бир ай да бу эцждя галарса яэяр,
Даьы ики бюлцб эениш йол чякяр.
Бу хябярдян Хосров ащ чякди дярин,
Горхду ки, чыхажаг ялиндян Ширин.
Мцдрик гожалардан сорду мяслящят:
"Бу ишдя мян нежя едим щярякят?"
Аьыллы гожалар дедиляр ки: "Сян
Яэяр истяйирсян цстцн эялясян,
Бир гасид эюндяр, гой Фярщада десин:
Ня дурмусан, юлдц гяфлятян Ширин!
Бялкя беля хябяр она йетиркян
Фярщадын ялляри сойуду ишдян."
Эязиб бир йарамаз адам тапдылар,
Цзц гырыш-гырыш, юзц дя идбар.
Цзц гяссаб кими "ган, ган" дейирди,
Аьзы Няффат кими "йан, йан" дейирди.
Йарамаз сюзлярдян чох юйрятдиляр,
Гылынжла горхудуб, зяр вяд етдиляр.
Бисцтуна тяряф йола салдылар,
Бялядчиси олду бир хябис, идбар.
Фярщадын йанына эетди о намярд,
Гялбиндя вар имиш санки аьыр дярд.
Сюйляди: "Ей надан, ня ишдясян сян?
Юмрц кечирдирсян гяфлятдя нядян?"
Фярщад жаваб верди: "О севэилимчин
Бу язиййят мяня шириндир, ширин.
Ня севэилим! Дили ширин-шякярдир,
О жанлара дяйян назлы дилбярдир!"

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 239


Ажы дилли киши эюрдц ки, Ширин
Дилиндян дцшмяйир о мяьрур ширин.
Щясрятля ащ чякиб, сюйляди: "Ей дад!..
Ширин юлцб эедиб, билмяйир Фярщад.
Щайыф о сярвдян, эюз баха-баха
Юлцм йели салды ону торпаьа.
Айа гядяр сачды торпаьы янбяр,
Эюз йашы сяпдиляр йола эялянляр.
Гями дярдя салды бцтцн гялбляри,
Торпаьа тапшырыб дюндцляр эери."
Щяр сюзя бир хянжяр баьлайырды о,
Ащ чякиб йаландан аьлайырды о.
Гасид "Щайыф о хал, о сач!" дейяркян,
Яфсус, лал олмады дили бу сюздян.
Беля алчаглыьа виждан уйармы?
Аь йалан данышыб, жана гыйармы?
Фярщад бу сюзляри ешидян заман
Санки даь йыхылды бир даь башындан.
Сойуг бир ащ гопду жийярляриндян,
Дешди жийярини бир ох дейясян.
Зарыйараг деди: "Щайыф зящмятим,
Ращатсыз щяйатым, бол язиййятим.
Йцз гойун эюрся дя йеня жанавар
Сцрцдян йохсулун пайыны чалар.
Эцлаб чякян дейиб эцля чох эюзял:
Юзцн вердийини эери алма, эял!"
Ужа бойлу сярвим торпагдадыр, мян
Торпаг совурмайым башыма нядян?!
Эцл йарпаьы дцшмцш юз будаьындан,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 240


Бу баь олмасынмы кюнлцмя зиндан?
Булуд кими нежя етмяйим хцруш?
О бащар кяклийи чямяндян учмуш!
Олмасын эцндцзцм эежя ня сайаг?
Сюнмцш бу дцнйайа нур сачан чыраг!
Сюнмцшдцр чыраьым, сойугдур ащым,
Батыб эетди ащым, о сон пянащым.
Шириня ядямдя говушарам мян,
Ядям дийарына тез гошарам мян."
Цзцлцнжя яли о дилдарындан
"Ширин! Ширин!" дейиб, йазыг верди жан.
Зяманя инсана беля тор гурур,
Гям верир, жан алыр, адяти будур,
Олмайанда ишя бир башга тядбир
Бяла щяр тяряфдян гапыны кясир.
Щяр эцл будаьына ялини вурсан,
Башына даш йаьар эцл будаьындан.
Цряйи шад олмаз даща бир кяря,
Шякяри аьзында дюняр зящяря.
Тале сяня еля зярбяляр вурур,
Дцнйадан кючмяйя олурсан мяжбур.
Юмрцн аты беля цзц дюнцкдцр,
Щяр жаван бу ата, бил, миняжякдир.
Йалныз бу дцнйадан кючян инсанлар
Бу залым алямдян йаха гуртарар.
Иса кими эиряр еля бир дейря,
Эюрцнмяз, дцзцлся чыраг щяр йеря.
Дцнйа див кимидир, дивдян дя анжаг
Хош дилля, хош цзля олар гуртармаг.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 241


Жящянням олмасын сяня хислятин,
Бещишт олсун сянин сюзцн, сющбятин.
Хасиййятин яэяр хош олса, инан,
Щям бурда, щям орда хошбяхт оларсан,
Ей эюзцм, бу гядяр гяфлятдя йатма,
Бир ойан, бу гядяр ял-яля чатма.
Гара торпаг сяня оланда гямхар
Йатарсан, фяляк дя сяни унудар.
Ялли ил юмр цчцн торпаг мющряйля
Щоггабазлыг етмяк нечиндир, сюйля?
Ялли мин ил беля йашасан артыг,
Даими дейилдир, эцвянмя, йазыг!
Бярк олмайажагсан, сян ки, бу дашдан.
Бир гума дюндярир ону да заман.
Бу йер бир сцфрядир, цстцндя ганлар,
Бу ганлардан башга онун няйи вар?
Бу чюл торпаьында чох ган ахмышдыр,
Санма бир Сяйавуш йердян галхмышдыр.
Бир зярря эятирся яэяр эирдибад,
О бир Фиридундур, йа да Кейгубад.
Бу йер цзяриндя бир гарыш щаны
Тюкцлмясин орда инсанын ганы?
Ким билир бу гожа дцнйа, сонсуз дювр
Ня гядяр юмр едиб, няляр эюрмцшдцр?
Онун дювраныны бир адам эюрмяз,
Дцнйадан мярщямят эюрмяди щеч кяс.
Бу дювранда беш эцн юмрцн вар анжаг.
Бурда ня эюз эюряр, ня динляр гулаг.
Щяр дюврдя олмуш ситям, ядалят,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 242


Билянляр бу сирри сахламыш фягят.
Яэяр истямирсян гаплайыб йери
Эцндян-эцня артсын зцлмцн гядяри,
Онда сирлярини бу зяманянин
Башга зяманяйя демякдян чякин!
Эежя-эцндцз ала бир ата бянзяр,
Жиловуну вермя она, мцхтясяр!
Йцз бир щийлян ола, йцз фяннин ола,
О, щарынлыьындан айрылмаз ясла.
Чох дцнйа газанын гайнатды фяляк,
Йеня дя бишмяди хюряйи эерчяк.
Бу гумарханайа бир еля диггят,
Чох варлыны гоймуш варына щясрят.
Он дюрдлцк ай олса йерин эялини,
Гожадыр, вер йеля эетсин ялини.
О йел ки, дейирляр гопарар туфан,
Йерин талаьыны веряр о заман.
Ясся дя о кцляк, ясмяся дя, эял,
Беля бир кцлякдя йандырма мяшял.
Бир овуж торпагда, ей овжу торпаг,
Ялиндя мяшяля дюнся он бармаг,
Бир эюрян олмамыш бу кинли дцнйа
Кясилмиш бармаьа бир торпаг гойа.
Сян бу торпагдансан, одур ки, беля
Долудур вцжудун сыныг-сюкцкля.
Чох асан оларды дамдан йыхылмаг,
Дцшяндя гол-гычын сынмаса анжаг,
Эюрмцрсян, йухуда бядянсиз бир кяс
Чох щцндцрдян дцшяр, йеня инжимяз.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 243


Бу доггуз турунждан эюрдцйцмцзц
Турунжлар кцкцрддян эюрмямиш, дцзц.
Турунждан гачмасан Йусифтяк яэяр,
Зцлейха нарынжтяк сяни тез кясяр.
Сящяр сярхош олуб бир даш ат, ня вар,
Нарынждан, турунждан дцнйаны гуртар!
Доггузбаш иландан олмагчцн хилас
Бу доггуз гапылы евя гыфыл ас!
Тякжя бу няфясдир бизляря кюмяк,
Ону елямяйяк хязан йелитяк.
Юмрцмцзцн эцнц сайылыр бир-бир,
Ешгсиз кечян эцн юлцм демякдир.
Ешгин йолларында яввял Фярщад ол.
Сонра юлцмцнчцн севиниб шад ол!
Кясярди мцщяндис Фярщад щяр заман
Полад кцлцнэя сап нар аьажындан.
Чцнки мющкям олур йаш нар будаьы.
Фярщад ондан тутуб чапарды даьы.
Дюйцнян гялбини сюзляр ганатды,
Даьларын башына кцлцнэц атды.
Кцлцнэцн дястяси санжылды йеря,
Ням торпаг жан верир эюйяртиляря.
Дейирляр о дястя бир аьаж олду,
Бцтцн будаглары нарларла долду.
Низами эюрмямиш олса да ону,
Сюйляйир китабдан охудуьуну.

ХОСРОВУН ФЯРЩАДЫН ЮЛЦМЦ БАРЯДЯ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 244


ТЯЯССЦФЛЦ МЯКТУБУ

Щекайячи йазыр: о бядбяхт адам


Ширинин ешгиндян юлдцкдя накам,
Ширинин цряйи гямлярля долду
Ки, баьдан бир назлы гушу йох олду.
Бащар булудутяк чатылды гашы,
О азад сярв цчцн тюкдц эюз йашы.
Щюрмятля басдырды язиз Фярщады,
Яли бош гайытды, сынды ганады.
Гябриндя тикди бир али мягбяря,
Зийарятя эялсин елляр бу йеря.
Хосрова щяр йандан йетишди хябяр:
"Йолдакы тикандан галмайыб ясяр."
Шащ юз етдийиндян чох пешман олду,
Ямялинин дярди гялбиня долду.
Гялби ращатсызды, ящвалы хараб,
Нежя веряжякдир бу зцлмя жаваб?
Йаманлыг ейляся юзэяйя щяр кяс,
Чыхар габаьына, щядяря эетмяз.
Эежя-эцндцз ону инжидирди гям,
Жязасыны чякди, белядир алям.
Каьыза инжитяк сюзляри дцзян
Хцсуси катиби чаьырды бирдян,
Деди: "Эцл-шякяри гат бир-бириня,
Бир ширин мяктуб йаз дилбяр Шириня."
Танры тярифиля сюзц башлады,
Ширин кялмялярля чох нахышлады:
"Эюзя ишыг верир танрынын ады,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 245


Ондан нур алмышдыр хилгят бцнйады.
Инсаны вя жини ейлямиш ашкар,
Ондандыр йерлярдя, эюйлярдя асар.
Фяляйи дюндярир йерин башына,
Едир фяляклярля йери ашина."
Бу тярифдян сонра мятлябя кечди,
Ширинчцн ян ширин сюзляри сечди:
"О шякяр эцлцшлц, шякяр мязяли
Ширин - бу еллярин надир эюзяли,
Ешитдим, бир гябрин цстцндя аьлар,
Матямя бцрцмцш кюнлцнц бир йар.
Гара сачларыны салмыш цзцня,
Живя йашлар долмуш нярэиз эюзцня.
Фярщадын гяминдян бцкцлмцш бели,
Эюйярмиш йанаьы пяришан тели.
Йасямян цзцня бянювшя сачыр,
Хурма додаглары йаралы, ганчыр.
Дишлярийля дидир додагларыны,
Лаля дырнаьыйла йанагларыны.
Айын цзяриндян юртцйц атмыш,
Гара зцлфц тюкцб матямя батмыш.
Дцнйаны йандырыр фярйад сясийля,
Достуну йад едир юз няьмясийля.
Севэинин шяртляри бюйля эярякдир,
Сядагят, мящяббят мящз бу демякдир.
Даь йыхан щаммала цряйи йанмыш,
Дизин-дизин эязиб, даьы доланмыш.
Аьламаг важибдир гяриб юлмцшя,
Аьласын Фярщада дцнйа щямишя.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 246


Беля бир ашиги гям юлдцрдц, бах,
Биз нежя инсаныг ибрят алмасаг?
Онун дярдлярийля ня ишимиз вар,
Мин бир дярд алмышыг сяндян, ей ниэар!
Бу юлцмдян чох бярк гямлянмисян сян,
Юлцб, ондан йеня ял эютцрмцрсян.
Юлдцрцб бирини дярддян, ня эяряк,
Сонра гцссясиндян инлясин цряк?
Ганыны ичмясян, гямини дя чяк.
Хар етдин, инди дя юзцн вер цряк.
Торпаьында онун яйляшсян йцз ил,
Бир дя эюзцн ону эюряси дейил.
Эюз йашындан файда щеч олмайажаг,
Нечиндир кабабсыз тцстц галдырмаг?
Ялаж йохдур ясла гяза-гядяря,
Ня ещтийаж вардыр, гямя, кядяря?
Юлцмдцр щяйатын сону, ким билмяз,
Дцнйада ябяди йашамаз щеч кяс.
Сян бир эцняш идин, улдузду о гыз,
Эцняш доьан заман эюрцнмяз улдуз.
Сян бир сцбщ идин, о, йанар бир чыраг,
Сцбщ олду, чыраьы ким йандыражаг?
Сян бир шамсан, о, бир сярхош пярваня,
Пярваня эярякдир одлара йана.
Сян баьсан, о, сяндя гурумуш тяр от,
Йахшы олар баьда гуруса щяр от.
Сян йахыжы одсан, о, уд парчасы,
Йандырмазмы уду бир од парчасы?
Сян эцл баьчасындан пярваз едян гуш,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 247


Эюй Нясри-тайири сяня вурулмуш.
Кузяндян бир гятря су ахыб яэяр,
Астанана тяряф эялир дяжляляр.
Эюзяллик вар икян, гой олмасын хал,
Бядирлянмиш ай вар, гой сынсын щилал.
Фярщад юлдц эетди, саь олсун Ширин,
Сары эцл солдуса, вар олсун нясрин."
Катиб мяктубуну йазыб битиржяк
Шаща тягдим етди йери юпяряк.
Хосров о мяктубу гасидя верди,
Гасид дя Шириня ону йетирди.
Шащын мяктубуну Ширин эюрцркян,
Цзц айа дюндц севиндийиндян.
Цч йериндян юпцб ачды мяктубу,
Диггятля охуду, эюрсцн нядир бу.
Мцшк иля сцслянмиш жийярляр эюрдц,
Зящярля гарышыг шякярляр эюрдц.
Ипякдян гыврылмыш санки йцз илан,
Хурмайды ичиндя йцз ажы тикан.
Цзц ипякдянди бу килимлярин,
Зящярли шярбятди, шякярдян ширин.
Ня шярбят ичмяйя сябри вар иди,
Ня жошуб гызмаьын йери вар иди.
Чох инжитди ону тяняли сюзляр,
Бахты ойаг иди, удду биртящяр.

МЯРЙЯМИН ЮЛЦМЦ МЦНАСИБЯТИ ИЛЯ


ШИРИНИН ХОСРОВА КИНАЙЯЛИ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 248


ЖАВАБ МЯКТУБУ

Дцнйанын ишини йахшы дцшцн сян!


Ня яксян, ону да, бил, бичяжяксян.
Йахшы иш дя эюрсян, пис иш дя, инан.
Унутмаз онлары бу гожа дювран.
Эуйа Фярщад цчцн шащ гямэин олуб,
Шириня йазанда бир ажы мяктуб
Мярйям шащлыьы да сона йетишди,
Аллащ тягдирийля олан бир ишди.
Дейирляр ки, Ширин бир ажы дярман
Вериб, ейлямишди Мярйями жандан.
Бу зящяр сюзцня етмя етибар,
Щцммятийля Ширин етди ону хар.
Щиндлиляр щцммятля иш эюрся яэяр,
Гурумуш будагдан йаш йарпаг тюкяр.
Айы мющря едян шябядябазлар
Щцммятин эцжцйля ойун чыхардар.
Мярйямтяк о Мярйям оруж тутараг,
Шащын шякяриндян дцшдц чох ираг.
Нежя чянэ-Мярйямдян гуртарар защы
Мярйямдян гуртарды дцнйалар шащы.
Мярйямин вцжуду кючдц алямдян,
Мярйям аьажытяк шащ чыхды гямдян.
Адына еляйиб щюрмят, ещтирам,
Бир ай йас сахлады онунчцн тамам.
Щюрмят цчцн бир ай чыхмады тяхтя,
Гара палтар эейди о гара бяхтя.
Шириня чатанда бу тязя хябяр

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 249


Щям севинж эятирди, щям дя гям, кядяр,
Бир йандан шад олуб деди: "Юлцмц
Гуртарды щясяддян бу пак кюнлцмц."
Бир йандан гямляниб, о чякирди ащ
Ки: "Мянимчцн дя вар беля эцн, ейващ!"
Хосров хатириня гясриндя бир ай
Ишрят дцзялтмяди о ишыглы ай.
Бир ай сонра чыхды йарадан тикан,
Азад олду дцнйа гям-губарындан.
Йенидян арзусу галхды айаьа
Шащын мяктубуна жаваб йазмаьа.
Цряйиндя олан сюзляри тамам
Торпаьа тум кими сяпди бу ахшам.
Катиб гялямини ялиня алды,
Каьызда сюзляри гайдайа салды.
Ширин кялмяляри щей дцзя-дцзя
Аллащын адыйла башлады сюзя:
"Цзр истяйянлярин сучундан кечян
Халигин адыйла башлайырам мян.
Ещтийажы йохкян бир ан да бизя,
Одур сящман верян щяр ишимизя.
Жисим дейил, одур жисми йарадан,
Мцняжжимляр галмыш бу ишя щейран.
Йердян эюйя кими, эцняшдян айа
Битмяз сяхавяти, щеч эялмяз сайа.
Бир музд истямядян рузи бяхш едяр,
Йагут олур дашлар, истяся яэяр.
Учан гушдан тутмуш гарышгайатан
Кимся ябяди гям чякмяйиб, инан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 250


Кечяр щяр эцнащдан веряркян немят,
Ялиндян йапышар щейран галан вягт.
Она шцкр етмяйя оларкян аси,
"Айыл!" дейя, веряр гулагбурмасы,
Бцтцн йаранмышлар, бир диггят ейля,
Тяьйир тапыр анжаг онун щюкмцйля.
Ращатлыг, язиййят - будур гисмятин,
Бязян йохсул едяр, бязян дя зянэин.
Бу дцнйанын вардыр икижя рянэи:
Бязян румлу олур, бязян дя зянэи.
Бязян зцлм евини о бярбад едяр,
Бунун кядярийля ону шад едяр.
Лащурлутяк сюйля туслуйа сян дя:
"Итин байрамыдыр ешшяк юляндя."
Щяр раст эялян гисмят шадлыг олмаз, бил,
Щяр йеря дюшянян бир халы дейил.
Беля рузи верир о пярвярдиэар,
Бу рузи эащ дярман, эащ да дярд олар.
Щяр ишя ганедир аьыллы инсан,
Пайы йа эцл олсун, йа да ки, тикан.
Заманын Жямшиди - дцнйа эцняши
Юртцб чадырыйла Бянатцнняши.
Бцтцн бу дцнйайа олуб щюкмдар,
Щям юзц башчыдыр, щям дя тажы вар.
Дярэащында онун эушядир жяннят,
Дювлят баьчасында бир отдур дювлят.
Онундур балыгдан айадяк жащан,
Щяр бир шей, бил, она яйандыр, яйан.
Билир, эежя-эцндцз ики рянэдядир,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 251


Эащ шярбят пайлайыр, эащ зящяр верир.
Гара, аь сифятли бу кющня жащан
Эащ матямли олур, эащ тойлу, инан.
Шащын эялинини алдыса торпаг,
Эялинляри чохдур, нядян горхажаг?!
Фяляк ону алды, она яйандыр:
Беля достлуглардан шащ тез дойандыр.
Йохса ондан йахшы шащын щямдями,
Тез дойан бир кюнлцн бундан ня гями?
Башга эцлцстана едяр тамаша,
Ондан йахшысыйла йатар баш-баша.
Щайыф, щайыф, о бцт галмады, эетди,
Йердя галанлар юз кейфини етди.
Ей гялби назик шащ, инжимя бундан,
Хошдур хязня олса торпагда нищан.
Чятиндир гям чякмяк, гям ейлямя сян,
Ялщязяр ейляйир торпаг да гямдян.
Гямдян инжийярляр тез назянинляр,
Назик тябиятчцн йарамаз кядяр.
Йахшысы будур ки, Мярйями унут,
Исайа дюнсян дя, гайытмаз вцжуд.
Назянинин йери олса да тахта
Вида демяк олмаз о тажа, тахта.
Бясдир, ган аьлама, кейфиня башла,
Гямя тутуларсан, бу гями бошла.
О, гурбанын олду, сян олма гурбан,
Бцрцнмя гямляря, олма пяришан.
Кяс даща наляни, язиййят йетяр,
Мялумдур: юлцляр сябр етмяк севяр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 252


Инсанын вцжуду пуч олса артыг,
Ня йохсуллуг йарар, ня щюкмцдарлыг.
Гуруйан чешмяйчцн йанма бир беля,
Ня олар Дяжлядян эется бир эиля!
Жямшид жамыны ал, гям вахты дейил,
Олмасын Баьдадда бир кющня зянбил.
Онсуз ойаг гялбин йатсын гой бир аз,
Эюздян узаг олан кюнцлдя галмаз.
Бир сярв йох олдуса дцнйа баьындан,
Ябяди йаша ки, дцнйайа жансан.
Гям йемя, эцл, севин, саьсан ня гядяр,
Башындан бир тцкц салмасын йелляр.
Сяндян узаг варлыг эется дя ялдян,
Вар олар щяр бир шей, чцнки варсан сян.
Гиймятли дцррсян, дцрр тяк эяряк,
Лялсян, йахшыдыр лял ола тяк.
Эцняш кими тяк ол, ахтарма бир яш,
Жямшидин дининдя тяк олур эцняш.
Яэяр жцт йашарса гушлар щяр заман,
Сян симцрь гушусан, йалгыз гал щяр ан.
О эювщяр эетдися, гямлянмя дярин,
Сян ки бир мядянсян, чохдур эювщярин.
Тайы тапылмайан бир баш йахшыдыр,
Надир эювщяр кими бир даш йахшыдыр.
Бир жейран йох олду, сябр ет, гям йемя,
Чюлдя жейран чохдур, тапылмаз демя.
Хирмяндян йох олду шащын бир дяни,
Она гурбан олсун эюйцн хирмяни.
Яэяр эцл йох олду, тиканда ня вар?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 253


Эцлляр ачар йеня, эяляр хош бащар.
Бир бцт яскик олду, Кясра саь олсун,
Мярйямчцн гям йемя, Иса саь олсун."

ШИРИНИН МЯКТУБУНУН ХОСРОВА ЧАТМАСЫ

Мяктубу ачараг шащ охуйаркян


О ширин сюзлярдян олду чох щейран,
Деди: "Бу щярб дейил, жавабдыр мяня,
Кясяк атдыьын кяс даш атар сяня.
Мяним мяктубума жавабдыр ачыг,
Лазым олан сюзц ешитдим артыг."
Йенидян Шириндян истяди шякяр,
Чцнки галмамышды милчякдян ясяр.
Мярйям юлдц, санки парлады эцндцз,
Хурма тумсуз олду, шам да тцстцсцз.
Еля ки, бязмдян ял цздц Мярйям
"Мярйям бязми" кими шащ олду хцррям.
Дцшмян олмайанда ишляр дцз эедяр,
Бир ичим су ичсян кифайят едяр.
Йаьлы сюз эюндярди Шириня совгат,
Дцшцндц: йумшалар йаьла о полад.
Итаяткар эюзял алды фярманы,
Хястяляртяк гябул етди дярманы.
Дцшцнцрдц: Хосров эюзляйяр ядяб,
Ону йахшылыгла ейляйяр тяляб.
Шащ адам эюндяриб кясдиряр кябин,
Эялин кими эедяр сарайа Ширин.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 254


Щиддятя эялирди бу ишдян бир аз,
Ажыгланыб, сонра ейляйирди наз.
Эюрцрдц щцснцня чох мцштяри вар,
Алыжы чохалса, гиймят дя артар.
Мцштяри цзцндян мал тапар ряваж,
Эюз олмаса, шама олмаз ещтийаж.
Сяня файда веряр, бу фикри атма,
Мцштяри олмаса, малыны сатма.
Дцканы баьлама алыжы варкян,
Бяхтин мянфяяти бундадыр, бил сян.
Тясир елямирди Шириня щийля,
Назы азалмырды тцк гядяр беля.
О наздан, гямзядян йорулараг шащ,
Бир башга чаряйя эятирди пянащ.
Истяди йар тапсын юзцня бир эцн,
Чолаг ешшяйини о йорьа сцрсцн.
Йенидян гуршансын тязя бир ишя,
Бир башга шей тапсын юзцня пешя.
Чох сораг едирди, эязирди мцдам.
Бош тутмаз ишини щеч зиряк адам.

ХОСРОВУН ПАДШАЩЛЫГДАН
ЛЯЗЗЯТ АЛЫБ
КЕЙФ МЯЖЛИСЛЯРИ ДЦЗЯЛТМЯСИ

Язялдян дювр едян бу дцнйа беля


Хосров кими бир шащ эюрмямиш щяля.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 255


Щцзуруна гябул башлайан заман
Юнцндя дурарды бир жярэя инсан.
Варлылар дурарды биринжи сяфдя,
Йохсуллар икинжи, арха тяряфдя.
Цчцнжц сырада ялил, нахошлар,
Бир айаьы эорда гары, ихтийар.
Дюрдцнжц сырада анжаг дустаглар,
Ачыг дейил голлар, баьлы айаглар.
Бешинжи сырада гатил, эцнащкар,-
Бир ящвал сорушуб данышмаздылар.
Цмидсиз олмасын бу жцр тягсиркар,
Гаршыда яфв ямри асдырардылар.
Эюзятчи дейирди щамыйа бирдян:
"Арханда дайанан жярэяйя бах сян."
Йохсулу эюрцрдц варлы оланлар,
Чох шцкцр едирди бу щала онлар.
Йохсулун эюзцня хястя дяйяндя
Шцкр едиб дейирди: "Мяряз йох мяндя."
Дустаг эюрян хястя оларды чох шад,
Дейирди: "Шцкр олсун, эязирям азад."
Гатиля дяйяндя дустаьын эюзц,
Хошбяхт эюрцнцрдц юзцня юзц.
Гатил эюряндя ки, цмид йолу вар,
Шцкр едиб дейирди: "Жаным гуртарар."
Хосровун цряйи олдугжа шадды,
Юлкяси Мисртяк шянди, абадды.
Бир эцн ямр етди, о, дцзялсин ишрят,
Бу ишдя талейля етди рягабят.
Дюрд бир дюврясиндя о ужа тахтын

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 256


Шащлар сяждядяйди щей йыьын-йыьын.
Эюйцн улдузлары дястябядястя
Дцзцлмцшдц Кяйан тахтынын цстя.
Айдан вя Зющрядян Кейвана гядяр
О тахт цзяриндя дцзцлмцшдцляр.
Бцтцн сяййаряляр, сабит улдузлар
О тахтын цстцндя тутмушду гярар.
Щяр йанда йанырды эювщярин цзц,
Хябяр верирдиляр эежя-эцндцзц.
Щяр нцжум елминдян хябярдар олан
О тахтдан билирди нядир асиман.
Хосровун тахтына щяр ким баханда
Мин Кейхосров жамы эюрярди онда.
О тахт тахт дейилди, бир асиманды,
О шащ шащ дейилди, сащибгяранды.
Дейярдин: бу филдир, - тахтда отуруб,
Дейярдин: бу ширдир, - овлагда дуруб.
Онун щюкмцндяйди йерляр вя эюйляр,
Сцфряси улдуздан торпаьа гядяр.
Мяжлисиндя зинят бещиштдян йцксяк,
Онун бойну баьлы гулуйду фяляк.
Бюйцклцк истясян, сяхавятли ол!
Баьлама кисяни, хярж еля бол-бол.
Варлы чятинликля пул верся яэяр,
Ишин ахырында фялакят эюряр.
Дцнйанын ишини шадлыгла кечир,
Хяражыны алыб хярж еля бир-бир.
Нежя алырсанса, еля дя вер сян,
Аларсан вермязсян, юзцн билярсян.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 257


Тякбашына кимся дцнйаны удмаз,
Тякжя бир инсанын шащлыьы тутмаз.
Аьыллылар билир: тяк йеся щяр кяс,
Тякликдя дя юляр, дост-ашна эюрмяз.
Чай суйу олса да, сян ичмя йалгыз,
Дянизтяк оларсан ажы, гылыгсыз.
Юзцнц дцнйада шамтяк доландыр.
Юзэянин ишийчцн юзцнц йандыр.
Гарун бу дцнйадан ня апарды, бах,
Дцнйанын няйи вар, онда галажаг.
Зящмятсиз газанмаг щеч мцмкцн дейил,
Ялиндян эедяндя аьыр олур, бил.
Газанмаг чятиндир, итирмяк аьыр,
Ялин бош оларса даща йахшыдыр.
Жямшиддян артыгды Пярвиз жялалы.
Эцняштяк сяпирди дювляти, малы.
Хязиня веряндя цзц эцлярди,
Юнцндя зяр - торпаг, торпаьы зярди.
Эцндя ики дяфя сцфря ачарды,
Ня хятрин истяся, сцфрядя варды.
Бир мил мясафядя сцфря сярярди,
Ким милчяк истяся, бир фил верярди.
Сцфрядя щалвалар дурурду чин-чин,
Гонаг билмязди ки, щансындан йесин.
Мал, гойун, гуш, балыг, хейир-бярякят,
Сайыны билмирям, сян тясяввцр ет.
Мяжлисдян галханда ятир щяр йана,
Сяба гайтарарды боржу рейщана.
Уд, янбяр йанында, орда щяр мяжмяр

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 258


Тутурду Щиндистан хяражы гядяр.
Хцсуси хюряйи мяжлися эялся,
Хузистанда олан дцшяр щявяся.
Тяр кабаб йейярди дуранда сящяр,
Она бир гиймятли дцрр сцртярдиляр.
О дцррц аландан щиндли тажирдян
Дцз йцз батман гызыл вермишди бирдян
Дейирляр рцтубят хястяликляри
О дцррля саьалар, дюнмязмиш эери.
Баьдад рейщанытяк ятирли, эюйчяк,
Йенижя доьулмуш эюйэюзлц, гяшянэ
Дайчаны айырыб юз анасындан,
Гойунун сцдцйля бяслярмиш чобан.
Эцмцшдян бир тяндир дцзялдярмишляр,
Хяржи бир юлкянин хяражы гядяр.
Беш-он батман мцшкц, уду йыьараг,
Орда одлармышлар щей галаг-галаг.
Кабабы бу гайда биширярмишляр,
Аллащын вер эцнц, эцнорта, сящяр.
Мин йедди йцз мисгал гызылдан сцфря
Щяр эцн салынармыш онунчцн йеря.
Гянд, пцстя йейянтяк, хюрякдян анжаг
Бир азжа йейярмиш, чох тез дойараг.
Бахыб сарайына бюйцк щюкмдар
Эюрсяйди бир кясин ещтийажы вар,
Тяндири, сцфряни верярмиш она,
Гоймазмыш гялбиня гям-гцсся гона.
О чюрякчиляря ящсян, йцз ящсян!
Еля чюряк верир нур тяндириндян!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 259


Чыхаранда еркян лаживярд эюйляр
Сцбщцн тяндириндян сары бир сящяр,
Тяндири, сцфряни гурармыш йеня,
Йеня башлайармыш кющня дябиня.
Беля гярибяймиш онун пешяси,
Щеч яскик олмазмыш кейфи, няшяси.
Еля ки, вахт эялди, шащлыг да эетди,
Язямят, дябдябя ону тярк етди.
Щюрмят истяйирсян хошбяхтля долан,
Хошбяхт олур эязся онларла инсан.
Сцнбцл йедийиндян татар жейраны
Мцшкцнцн гохусу басар дцнйаны.
Чюр-чюп йедийиндян башга жейранлар
Онлардан мцшк йох, боллу тоз чыхар.
Гябри нурла долсун, рящмятлик атам
Нясищят верярди бу сайаг мцдам:
"Бядбяхт адамлардан кянара чякил,
Хошбяхтляр йанында сян еля мянзил,
Истясян ки, эежян нура бойансын,
Евиндя гой ишыг - мяшялляр йансын.
Бюйцк мирвариляр гиймятлидир, бах,
Чцнки бюйцклярля олурлар анжаг."

ИСФАЩАНЛЫ ШЯКЯРИН ЯЩВАЛАТЫ

Шащлар гайдасынжа бир эюзял сабащ


Бир ишрят мяжлиси гурду шащяншащ.
Исфащандан Рейя, Чиндян Гуражан

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 260


Топланмышды бура шащлар бу заман.
Ялини юпмякчцн щазырды тамам
Бцтцн юлкялярдян эялян издищам.
Орда Хцтян шащы, бурда Зянэибар
Хосровун адына гядящ тутдулар.
Мяжлиси щярлянди эцлэцн гядящляр,
Артыг утанмагдан галмады ясяр.
Щяйа пярдясини Хосров атараг,
Деди: "Достлар, эялин ачыг данышаг.
Мяня лайиг эюзял, дейин, щарда вар?
Щансы юлкядядир бюйля бир ниэар?"
"Лятифлик Румдадыр, - сюйляди бири, -
Лятафят хязнядир, Рум онун йери."
О деди: "Хцтяндир эюзялляр йурду,
Бу йер эюзяллийин эцлцнц вурду."
Бу деди: "Беля йер Ярмянистандыр,
О йерин эюзяли дилдя дастандыр."
Бири деди: "Кяшмир маралларындан
Тапан олмамышдыр щяля бир нюгсан."
Бири деди: "Шащым лцтф ется яэяр,
Исфащанда вардыр бир назлы Шякяр.
Ширин сющбятляри гялби шад едир,
Хузистан шякяри ондан дад едир.
Йцз эцлцш эизляниб ал додаьында,
Шякяри гул едиб бал додаьында.
Сярви щейран едиб бцтцн чямяни,
Йасямяндян аьдыр эцмцш бядяни.
Аьзынын йанында хурма ня шейдир?
Гапысында шякяр нюкярлик едир.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 261


Нигабы эютцрся цзцндян щямян
Йцз Йусиф сясляняр гуйу дибиндян.
Бюйцкля, кичикля доланыр ачыг,
Йохдур бундан башга бир ейби артыг.
Кцляк кими тутмаз бир йердя арам,
Лалятяк щяр кясля о галдырар жам.
Щамыйа мещрибан, щяр кяся мунис,
Чох адам олмушдур йолунда мцфлис.
Ким салса гойнуна ону бир эежя,
Унутмаз о дями, инан, юлцнжя."
Бу тяриф Хосровун хошуна эялди,
Ешги жуша эялди, кейфи кюкялди.
Истяди атыны цстцня салсын,
Тцрк кими щцжумла цстцнц алсын.
Бу гянд ширнисини апарсын о гянд,
Бу бянди баьласын, ачылсын о бянд.
Эювщяри эювщярляр гиймятдян салар,
Ипяйи ипякляр щюрмятдян салар.
Мягсяди алверди, базары шякяр,
Шякярдя дя вардыр шириндян ясяр.
Ня унуда билир шякяр аьрысын,
Ня лайиг билирди ону чаьырсын.
Бир ил сябр еляди, галды бу сайаг,
Бир кимся билмяди бу сирри анжаг.
Бир ил сонра галхды гуламларыйла,
Исфащан тяряфя дцзялди йола.
Исфащана чатды, дцшярэя салды,
Румтяк абад эюрдц, чох щейран галды.
О йерин тайфасы кейфжилди тамам,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 262


Щяр йанда ишрятди щяр сящяр-ахшам.
Кейфя башлайараг мей ичирди шащ
Цряйиндя Шякяр, дилиндяся "ащ!"
Эизлинжя сорушду онун йерини,
Евинин сямтини, кцчялярини.
Бир гуламла эетди бир эежя эизлин
Шякяр базарында кама йетмякчин.
Шякяр мящлясиня йетишян заман
Йеня Гясри-Ширин олду Исфащан.
Хосров щям жошгунду, щям дя щявясли,
Ширинин гясри вар, шякярин вясли.
Хосров йаваш гапы дюйдцйц заман
Сырьалы бир гулам чыхды гапыдан.
Бу эюзял жаваны эюряндя гулам.
Анлады ки, шащдыр эялян бу адам.
Хосрову ай кими атдан дцшцрдц,
Шябдизи бир анда отлаьа сцрдц.
Гонаьы апарды назла ейвана,
Бу фяхрдян башы чатды Кейвана.
Бцсат ачдырараг Хосров отурду,
Гызыл хярж еляди, хош мяжлис гурду.
Ижазя верди ки, гой эялсин Шякяр,
Башлансын хош сюзляр, ширин сющбятляр.
Эцлаб долу жамла эялди о ниэар,
Аьзы шякяр долу, эюзляри хумар.
Ады Шякяр, юзц шякяр о иди,
Исфащан набаты мяэяр о иди?
Сачындан ятрафа сяпирди янбяр,
Эцлцшц гянд иди, сюзляри шякяр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 263


Юпцшц Висятяк дцнйа фитняси,
Йаьлы дил тюкмякдя онун дайяси.
Чин, Рум эюзялляри йанында кяниз,
Еля бир эюзяли тапмазсан щярэиз.
Новруза дюнмцшдц гаранлыг эежя,
Мяжлис бязянирди онлар эцлцнжя.
Шярабла долдурду гядящи яввял,
Бир хялвят ев ола, бир беля эюзял!
Отурмушду Хосров ялиндя саьяр,
Башлады няьмяни ай цзлц Шякяр.
Санма мей сцзцрдц гядящя эцняш,
Гуру су ичиня тюкцрдц атяш.
Ялиндя эцлабын тялхи эедирди,
Шаща ширинликля тягдим едирди.
Йуху зинданына дцшсцн дейя шащ
Гядящи далбадал верирди о мащ.
Шяраб ейляйинжя онлара тясир,
Тярк етди мяжлиси мцтрцбляр бир-бир.
Цзцрлц бящаня эятириб, сонра
Шякяр шащ йанындан чыхды кянара.
Вар иди Шякярдя бир зиряк кяниз,
Юзцтяк гамятли, гяшянэ, мисилсиз.
Шякяр зинятини эейдирди она,
Йола салды эежя шащын йанына.
Назянини Хосров эюрцнжя щаман
Шякяр гисасыны алды балындан.
Эежя гужаглады, камына чатды,
Ону шякяр билди, гяндя охшатды.
Хосровун ишиня гыз щейран галды,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 264


Шащын эюзяллийи кюнлцнц чалды.
Шащын эюзяллийи олмушду дастан,
Бир сюзцйля инсан чыхарды йолдан.
Бой-бухунда она чатан олмазды,
Эюркями мярданя, гамяти сазды.
Мяьзи бадам кими тязя вя тярди,
Сцмцйц ширинди, бир нейшякярди.
Ишрятдя дцшсяйди аты чятиня,
Азы отуз аьаж сцрярди йеня.
Ичкини аз ичся, йеня гырх батман
Ичярди бир эцндя эцлэцн шярабдан.
Сцбщ оланда галхды йериндян кяниз,
Деди: "Шащым, эедим, изн верин сиз."
Шякяря йетириб юзцнц дярщал,
Деди ящвалаты о тамам-камал.
Эежяки ишлярдян етди хябярдар,
О эизлин сирляри гылды ашикар.
Шякяр бир ялиня шам алды чыхды,
Шякяр, шам бир йердя бир йарашыгды.
Шащ зянн етди будур эежяки дилбяр,
Ялиндя шам эялян Шякярдир, Шякяр.
Шащ сорушду: "Сян ей гонаг сахлайан,
Мян кимиси сяня олубму мещман?"
Шякяр жаваб верди: "Ей нурлу чыраг,
Бу дцнйада йохдур сян кими гонаг.
Надир эюзяллийин, гяшянэ цзцн вар,
Ширин данышыьын, дадлы сюзцн вар.
Гязяблянмя, дейим, вар сяндя нюгсан,
Чох пис гоху эялир дузлу аьзындан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 265


Дуз инсанда, бялли, хош ий тюрядяр,
Дузлуйкян, гохурсан нечин бу гядяр?"
Шащ деди: "Ей сцсян, буна чаря де!"
Деди: "Анжаг бир ил сян сарымсаг йе!"
Шащ о бцтханадан эедяндян сонра
Бир ил ямял етди тапшырыглара.
Бу сюзцн цстцндян бир ил кечяндя,
Шащ башга щал дуйду йеня бядяндя.
Щарын дювран аты рамлыг эюстярди,
Сарымсаг цстцндя сцсян эюйярди.
Кечян илки кими шащ йеня дурду,
Йеня дя Шякярчцн бир базар гурду.
Кечян илки кими ширинди Шякяр,
Шякяря раст эялян ширинлик эюряр,
Кейфин бир заманы мяжлис гызараг,
Орталыьа эялди юпцш, ойнамаг.
Шякяр щим еляди, кянизи эялди,
Ону шаща гошду, юзц якилди.
Чейнянмиш мязяни шащ йейирди тяк,
Дадсыз палудяни шякяр биляряк.
Еля ки, эежянин рянэи саралды,
О бал додаглыдан шащ хябяр алды:
"Сяня раст эялибми мянимтяк гонаг?
Эюрмцсянми беля щявясли гочаг?"
Шаща жаваб верди о шух ишвякар:
"Билдир раст эялмишди сян кими бир йар,
Пис гоху эялирди аьзындан анжаг,
Сян хош гохулусан, ей нурлу чыраг!"
Деди: "Йад ейбини йахшы эюрцрсян.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 266


Юз эюзяллийиндя ейбини эюр сян."
Шякяр сорушду ки: "Ейбим щансыдыр
Ки, ондан жамалын йаман ад алыр?"
Хосров деди: "Ешит, будур о нюгсан:
Бир ан адамлардан узаг олмурсан.
Щяр кяся дюврантяк мящрям олараг,
Щяр эялиб-эедяня ачырсан гужаг.
Бязякли бир гушсан сян, ей нягши-Чин,
Эцндя бир будаьа гонурсан нечин?
Тяяссцф олсун, вар бир назик гынын,
Щяр эцн бир гылынжла ойнайыр бу гын."
"Ей жаванмярд, - дейя сяслянди Шякяр, -
Санма бу шякярдян дадмыш бир няфяр.
О сирляр юртяня едирям гясям,
Доьулдуьум эцндян юз мющрцмдяйям.
Ня бири мянимля эежя бирляшиб,
Ня бир кяс дцнйада дцррцмц дешиб.
Мяним кянизимдир о сян эюрянляр,
Хялвятдя сянинля ишрят сцрянляр.
Яввялжя эялярдим йанына юзцм,
Мейтяк мяст едирди сяни щяр сюзцм.
Лакин гужаьына эирян мян дейил,
Мян кими башга бир эюзял олду, бил."
Ешидян заманда шащ бу дастаны,
Шящадят верирди буна юз жаны.
Аллащын мющрц бир дцрр цстя олса,
Демяк, дешилмямиш о дцрр ясла.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 267


ХОСРОВУН ШЯКЯРИ АЛМАСЫ

Од кими йананда шярг цфцгляри


Су кими тярк етди Хосров о йери.
Йыьды Исфащанын бюйцклярини.
Сорушду онлардан о шух пярини.
Исфащанын ящли та бир аьыздан:
"Исмятлидир, - деди, - о афяти-жан.
Юз тцнэц ичиндя галмышды Шякяр,
Ял дяймямиш эцлдцр, инан, о дилбяр.
Малыны сахлайыб баьлы щямишя,
Бир нечя кянизи салмышдыр ишя.
Щазыр дайанса да аты щяр заман,
Низяси дейяр ки: "Узагда дайан."
Гарылар йохлайыб гыз исмятини,
Тясдиг елядиляр бякарятини.
Шащ буна севинди, "яжяб" дейяряк:
"Шякяря дяймяйиб бу гядяр милчяк."
Тез елчи эюндярди, алды Шякяри,
О эежя гойнуна салды Шякяри.
Шякярин о тязя дцррцнц дешди,
Лял цзцкля йагут эялди бирляшди.
Мядаиня тяряф йола дцзялди,
Шякяр дя онунла бярабяр эялди.
Шякяр сябябиня алчалды Ширин,
Шякяр дя юзцнц салырды ширин.
Дойан заманда шащ Шякярдян йеня
Цз гойду Ширинин о бал шящдиня.
Шякяр шащ гясриндя йалгыз галыркан,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 268


Ширин хурмасындан йейирди тикан.
Ширинин ешгийля щей чякяряк ащ
Суда шякяр кими ярийирди шащ.
Ширин щясрятиндян шащ олмушду шам,
Одларда йанырды щей сящяр-ахшам.
Мумун кейфи йалныз балла хошланар,
Балдан айрылса мум, шам олуб йанар.
Бир кясин аьзындан чыхса ширин жан,
Ня чыхар аьзына шякяр гоймагдан?
Ширинин йерини шякяр тутармы?
Ширинсиз шякярин бир дады вармы?
Чямянляр бош галар йягин нясринсиз,
Шякяр ажы дадар, инан, ширинсиз.
Шякяр, ширин бирдир, сюйлямя, дайан!
Ширин жандан олур, шякяр гамышдан.
Ширинин бал шамы парлайан заман
Мангалда уд иля шякярдир йанан.
Жамында бир дамжы дад вар шякярин.
Ону да шириндян борж алыб йягин.
Шириндян чякинмяз бюйцк адамлар,
Ушаьы, тутини шякяр алдадар.
Хош эяляр инсана бу ширин, лакин
Шякяр тез ярийяр су дяйян тякин.
Шякярля Ширинин фярги яйандыр,
Шякяр жан йеридир, Ширинжя жандыр.
Ширин - кяжавядя отурмуш пяри.
Шякяр - онун ипяк пярдядя зяри.
Цряйи дейирди: тез эялсин Ширин,
Бир файдасы йохдур мяня Шякярин.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 269


Буза чатмазса да сафлыгда бцллур,
Бцллур гуру, анжаг бузса йаш олур.
Башымда фырланса дяйирман дашы,
Шириндир кюнлцмцн йеня сирдашы.
Доланыб башына дюнмярям ондан,
Бир башым вар, вердим йолунда гурбан.
Деди: "Бцтцн бунлар бир хам хяйалдыр
Сябр етмясям бу иш хейли мащалдыр.
Ширин сющбятиндя сябр етмяк эяряк,
Алданма шириня кюрпя ушагтяк.
Ширин дя, Шякяр дя юз жанымдадыр,
Нечин ажылайым эцнцмц ахыр?!
Бу гядяр щямдямля йохдур щямдямим,
Эямичи чохса да гярг олур эямим.
Арзунун эюзцня мил чяк, кор еля,
Мягсядя чатмазсан бу тялясмякля.
Дцшмяк истямясян кюлэятяк йеря,
Айаг гойуб бир-бир чых пилляляря.
Кам олмагчцн олма чох да щявяскар,
Бир эцн тапмайанда олмайасан хар.
Аз олса тамащын, арзун, ниййятин,
Онда гат-гат артар малын, сярвятин.
Мярд олмаг йахшыдыр дцнйада щяр ан,
Мярдликля йетишяр арзуйа инсан.
Сябр ейляйям эяряк, доьру йол будур,
Арвада алчалмаг арвадлыг олур.
Киши арвадсифят олмасын эяряк,
Арвадчцн аьламаз киши арвадтяк.
Мяни бяндя салыр бир кюрпя жейран,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 270


Нежя адландырым юзцмц аслан?
Йуну гырхылмыш бир гойун да олсам,
Юзэя йунунда йох, юз йунумдайам.
Филтяк эизлядяряк сирри щяр кясдян,
Бараматяк йатдым юз пиллямдя мян.
Лакин о эюзялдя еля наз варды,
Кейхосров да эялся мяьлуб оларды.
Цряйи алса кцрд, синяни эязяр,
Евини верярсян, хязняни эязяр.
Гялбими ганатса таун, йери вар,
Тамащкардым, тамащ таун доьурар.
Мяшугядян вяфа, эял, умма щярэиз,
Тябиб биширярми хястяйя пящриз?
Еля щала салыр ядасы мяни,
Дейирям: вур, юлдцр беля фитняни.
Мян ня вахта кими ондан утаным?
Бир йоллуг инжидим, гуртарсын жаным.
Арвады щеч вурма, олса ядябсиз,
Еля вур ки, бир дя галхмасын щярэиз.
Эиланда бир гадын сюйляйирди щям:
"Йа гадына дяймя, йа да вур мющкям."
Шащын гялби дярдя тапмады чара,
Йох бир мящрям ачсын сирри онлара,
Евдя олар гялбин мящрями, бялли,
Йад гялбиндян олмаз гялбя тясялли.
Истяйирсян евин саламат гала,
Йад адамы евя бурахма ясла.
Ян йахшы достуна сирр верян заман
Зянн еля дайаныб гаршында дцшман.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 271


Дейилмяйян сюзц демя яьйара,
Бир тяк яьйар дейил, щятта достлара.
Билмясин сиррини евдя диварлар,
Дивар далында да чцнки гулаг вар.
Эизляйя билмясян сирри гощумдан,
Гялбиня дя ону бурахма бир ан.
Дейилмяйян сирри эятирмя диля,
Онун барясиндя дцшцнмя беля.
Бу мяжлисдя еля пярдя сахла сян,
Дарьа гылынжына раст эялмяйясян
Чюлдя охунмайан бир няьмя, дцшцн,
Шащын мяжлисиня йарармы бу эцн?
Щеч отуруб-дурма пис достла, чякин,
Шяниня яскиклик эятиряр сянин.
Йолдашын аьыллы, йа ахмаг олса,
Она гыфылсыз шей тапшырма ясла.
Аьаж якдин, мцтляг еля йердя як
Ки, йягин билясян о бар веряжяк.
Аьзында о гядяр сахла ки, сюзц
Йахшы ад газансын дейянин юзц.
Истярсян шадлыгда йцз палтар тикян,
Бир кюйняк парчала йахшы адчцн сян!
Йцз эюзял раст эялся - ишвяли жанан,
Биржя чиркин олса, сян горун ондан.
Сюзцня дцшмянин эюзляриля бах,
Онда йахшы-писи эюрярсян анжаг.

ШИРИНИН ЙАЛГЫЗ ГАЛЫБ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 272


АЩ-ЗАР ЕТМЯСИ

Хосров билирди ки, щямишя Шапур


Ширинин дярдини йахшы овудур.
Даща да дарыхсын, дейяряк, Ширин
Ямр етди ки, Шапур дярэаща эялсин.
Ширин юз гясриндя галан заман тяк
Йаш тюкдц эюзцндян парлаг лялтяк.
Бир эежя гялбини чох сыхды кядяр,
Олмушду эежяси иля бярабяр.
Эежя гаранлыгды. Даьын цстцня
Санки гара гарьа гонмушду йеня.
Даь асылмыш кими ганадларындан
Аьыр тярпянирди о гарьа йаман.
Буз кими сойугду эежянин цзц,
Санки бу эежянин йохду эцндцзц.
Санки сящяр гушу чякилмиш дара,
Батмышды щяр тяряф гаранлыглара.
Тябилчи ялини вурмушду илан,
Улдуз айаьына батмышды тикан.
Кешикчинин яли галмышды бомбош,
Зянэ чалан хястяйди, пасибан сярхош.
Эюй йеря салмышды гара бир юртцк,
Эюй - ити гылынжды, зяманя - бир тцк.
Той едиб эцняшля ай йатдыьындан.
Сцбщцн доьмасына йохду щеч эцман.
Алмышды гойнуна эежя эюйляри,
Эцняш унутмушду эцн доьан йери.
Жянуб улдузлары кцрт дцшцб галмыш,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 273


Шимал эюзялляри йухуйа далмыш.
Йер шащлыг чятрини башына гоймуш,
Асудя олмушду щям балыг, щям гуш.
Еля бил удмушду эежя эцняши,
Даьыныг салмышды Бянатцнняши.
Дцнйа айаьында бир гара зянжир,
Гцтбтяк эюй дуруб ону сейр едир.
Дцнйанын хилгятдян йохдур хябяри,
Санки дяйишмишди дцнйанын йери.
Асиман башыны яйиб дянизтяк,
Дизиня сяпирди дцрр ятяк-ятяк.
Дцрр оьурлайанда эюйлярин эюзц
Бирдян гыр кцпцня дцшмцшдц юзц.
Фязанын чохлу од шюляляриндян
Галмышды гара бир тцстц дейясян.
Йол цстя саманды санки кящкяшан,
Алтында да эюмэюй бир су - асиман.
Бир овуж арпайды еля бил цлкяр
Ки, фалчы гарылар ялдя тярпядяр.
Ня Зянд охумаьа мюбиддя дил вар,
Ня ганад чалмаьа майилди гушлар.
Улдуз парламасын дейя эюйлярдя,
Низяли зянжиляр вардыр щяр йердя.
Дул гарынын артыг сюнцб чыраьы,
Эялиб хорузуну чалмышды йаьы.
Дейирляр: эежя див йол кясян заман
Хорузлар гышгырыр: "Ай аллащ, аман!"
Бу нежя эежяйди, йцз диви варды,
Хорузлар сясини чыхармырларды?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 274


Ширинин цряйи чякилиб дара,
Чыраьы олмушду эежятяк гара.
Тянщалыгдан юйля эялмишди тянэя,
Дярдиндян алямля эирирди жянэя,
Доьру дейирляр ки, хястя олана
Эежя дюнцб олур бир дустагхана.
Эежянин мяркязи жан чякишмякдир,
Хястяйя бахан эюр ня чякяжякдир!
Ширин дил ачараг деди: "Ей дцнйа,
Бу эежядир, йохса ябяди бяла?
Эежя дейил, санки гара иландыр,
Бялкя бир зянжидир, адам удандыр?
Аьлайырам, чцнки бу гара зянжи
Зянжиляртяк эцлмцр, ачылмыр рянэи.
Ей лаживярди эюй, ня олуб сяня?
Бу эежя эюз йумдун юз адятиня?
Гялбимин тцстцсц йолу кясдими?
Айаьын налямдян, де, шикястдими?
Ей эежя, бу гямдян йох хилас йолум,
Сянин динин варса, мян динсиз олум.
Ей эежя, бу эежя илгара дцз ол!
Йа тез юлдцр мяни, йа тез эцндцз ол!
Йериндя дайандын булудтяк нядян?
Бир гылынж цстцня эетмирсян ки, сян?
Тутаг, тябилчинин яли баьлыдыр,
Цлкярин айаьы ачыгдыр, ахыр!
Мян бир шамам, эежя галарам ойаг,
Шамтяк аьлайырам щямишя анжаг.
Шам кими йанмаьа чох щявясим вар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 275


Шам йанан заманда чцнки хош олар.
Башыма бир дцйцн олмушдур фяляк,
Бу сюзц охуйан йягин эцляжяк.
Ей гуш, дилин варса, оху, йубанма,
Ей сцбщ, аьзын варса, бир эцл, дайанма.
Ей сабащын гушу, кафир дейилсян,
Нийя башламырсан тякбирини сян?
Од дейилсян яэяр, ей сабащ, бир дин!
Дашсыз вя дямирсиз чыхмырсан нечин?"
Гялби, пярванятяк гямли доланды,
Бирдян сцбщцн шамы алышды, йанды.
Сцбщцн мцлкц эюзял бир юлкядир, бил,
О йердя щяр истяк тез олур щасил!
Бир жыьыр тапарса хязняйя щяр кяс,
Сцбщ олмаса ону щеч ача билмяз
Сцбщ ачылар щяр бир арзу, щяр щасар,
Бу заман щяр ишя тапылар ачар.
Ойанан заманда жанлылар сящяр
Диллярдя тясбищин эцлц эюйяряр.
Щяр кимин дилиндя азжа гцввят вар,
Сцбщ икян аллаща дуайа башлар.
Дуа охуйарса дил гушу яэяр,
Дили олмайанлар бяс нейлясинляр?
Ибадят олунан о йцксяк мякан
Дилсизляр дилини анлайыр, инан!
Тапды Ширин сцбщцн кимийасыны,
Дяйишди живятяк юз ядасыны.
Сябриндян хорузлар ганадландылар,
Дедиляр: сябр едян мягсядя чатар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 276


Йеря сцртдц Ширин о эцл цзцнц,
Зарыйыб танрыйа деди сюзцнц:
"Ей танры, эежямя бир нящайят вер,
Мяня эцндцз кими галибиййят вер!
Сцбщя цмидим йох, эежям гапгара,
Ач мяним цзцмц нурлу бащара.
Шир кими ярляри юлдцряр гямим,
Гямя шадлыг кими гой галиб эялим.
Тагятим щеч йохдур бу дар зиндана,
Лялтяк мяни дашдан сян чыхарсана!
Щяр кясин дадына чатырсан, аллащ,
Мяня дя юзцн ол бу эцндя пянащ.
Анд верирям йетим ащц зарына!
Мязлум гожаларын фярйадларына,
Мискин гяриблярин йатдыьы йеря,
Гуйу дибиндяки аж ясирляря,
"Адил аллащ" дейя чаьыранлара,
Яфвляр диляйян чох эцнащкара,
Цряйи фятщ едян саф щягигятя,
Рущу жанландыран бюйцк айятя,
Тямиз диндарларын саф ниййятиня,
Пейьямбярляринин гцдсиййятиня,
Халга ял ачмайан мющтажа, хара,
Ганына буланмыш йаралылара.
Евиндян дидярэин мин жан ешгиня,
Кючдян айры дцшмцш инсан ешгиня,
Илк дярс аланларын хош тякрарына,
Йаныглы гялблярин ащц зарына,
Эюз йашындан сираб олан рейщана,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 277


Сабащлар верилян нязир, гурбана,
Инсанлардан эизлин нурун ешгиня,
О сайсыз-щесабсыз варын ешгиня.
Бир гожа ращибин саф иманына,
Мясум цряклярин саф вижданына,
Сянин бяйяндийин щяр бир таятя,
Гябул ейлядийин щяр бир дявятя,
Ярши ютцб кечян о сон фярйада,
Изаща сыьмайан о бюйцк ада,
Юзцн ол бу ганлы гялбимя гямхар,
Бу гям эирдабындан жанымы гуртар!
Бир дил олса яэяр щяр тцкцм бу ан.
Тярифинин сяси эяляр онлардан.
Йатмышам, дилсизям, одур сяня мян
Етмядим бирини йцз тяшяккцрдян.
Сян еля варлыгсан, билинмяз кимсян,
Юзэяляр фанидир, баги бир сянсян.
Вящдят пярдясиндя олмусан нящан,
Гапында олмушдур фяляк пасибан,
Сянин варлыьынын сону, яввяли
Щяля олмамышдыр кимсяйя бялли.
Сянин дярэащына бир йол вар анжаг:
О да горху дуйуб, цмид баьламаг.
Йаратдын фяляйи, ачдын дювраны,
Сян вердин дцнйаны, рузуну, жаны,
Биздян жан да алсан, рузу да версян,
Сян билян йахшыдыр, юзцн билярсян!
Кюмяйинля юмцр сцрцрям беля,
Бу кюмяк цстцндян бир кюмяк еля!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 278


Башыма эятирсян яэяр бир гяза,
Еля ет, кюнлцндя доьсун бир риза.
Истяр щяйат олсун, истярся юлцм,
Гябул елямишдир щюкмцнц кюнлцм.
Лакин мян хястяйям, кядярим чохдур,
Аьыр язаб вермя, тагятим йохдур.
Лайиг дейил мяним ямялим сяня,
Сян ки, бажарырсан, кюмяк ет мяня.
Эюрдцйцм немятляр бцтцн сяниндир,
Немятинля йеня мяни севиндир.
Мян сяндян бу сирри эизляйим нядян?
Сян ки, щяр бир сирри йахшы билирсян!"
Йалварды танрыйа о тямиз цряк,
Дцшдц торпаглара юз эюз йашытяк.
О тутгун кюнлцнц ачды йарадан,
Дямир ачарыны чыхарды дашдан.
Додаьындан гопан о йалварышлар
Хосровун гялбини етди тар-мар.

ХОСРОВУН ОВА ЭЕТМЯСИ ВЯ ОРАДАН


ШИРИНИН ГЯСРИНЯ ТЯРЯФ
АТ ЧАПМАСЫ

Гызыл байраьыны ачанда алям,


Даьылмыш гошунтяк гачыб эетди гям.
Ов ешгиня дцшдц Хосров бу заман,
Шикайяти йохду артыг бахтындан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 279


Йеня дя эцл ачды бахтын фиданы,
Ажыдан гуртарды Ширинин жаны.
Ширинин цзцтяк уьурлу эцндя
Чюля чыхды Хосров Шябдиз белиндя.
Сяслянди наьара, шейпур дяриндян,
Санки йер ойнады эюйтяк йериндян.
Байрагчылар тутду ужа байраьы,
Иэидляр атланды белдя йараьы.
Дястянин башында Хосров шащсувар,
Ятрафда пийада, шащлар, яйанлар.
Чин шащы бир йанда пийада эедир,
Гейсяр сяркярдяси йцз хидмят едир.
Гашлары ачыгды, белдя кямяри,
Кейгубад тажыны гоймушду яйри.
Йящяриня эцняш юртцк чякирди,
Ай цзянэисиня санки ясирди.
Эавийан байраьы чох ужалмышды,
Шащын ай цзцня кюлэя салмышды.
Гызылла бязянмиш яйри гылынжлар
Чякмиш дюврясиня гызылдан щасар.
Мешятяк сых дурмуш охлар, гылынжлар
Йыртыжы ширлярин баьрыны йарар.
Щачадиш низяляр эцлцб эедирди,
Фяляйи узагдан тящдид едирди.
Цстцндя гызылгуш гара бир чятир,
Гара щасар да зяр бцржя бянзяйир.
Чавушларын "Гач! Гач! Йол вер!" сясляри
Говмушду щяр йандан чох бяднязяри.
Гылынж о гядярди, гыйыб жанына

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 280


Кимся доланмазды шащын йанына.
Йеря, даша дяйян ат дырнаглары
Дюйцб дцзялтмишди о торпаглары.
Йер яймишди дямир йцкдян белини,
Щава чякя билмир инсан селини.
Йедяк чякян сайсыз сарай ушаьы
Бцрцмцш щяр йаны, йахын-узаьы.
Тябил фил цстцндя чякирди няря,
Долмушду сяслярля бцтцн даь-дяря.
Боьазын ясдириб дцрр сачан зянэляр
Зяр бухурданлардан сачырды янбяр.
Эцж вуруб йцз щяштад сягга голуна,
Эцлаблар сяпирди шащын йолуна.
Бир йанда йцз ялли мангал дашыйан
Хош ятир йайырды оддан, аловдан.
Мин гызыл кямярли гул варды орда,
Бязяк верирдиляр бцтцн йолларда.
Шащын ат сцрдцйц чюллярдя эяряк
Щяр йанда, щяр йердя гызыл пул эюряк.
О йоллардан кечиб эедян щяр гяриб
Билсин ки, бу йолла шащ ат сяйирдиб.
Беля бир жялалла шащ чыхан заман,
Онун пишвазына эялмишди заман.
Гошун низамлайан дцшмцшдц дара,
Билмирди эедяжяк шащяншащ щара.
Цз тутуб ямр етди бирдян жащанэир:
Бир нечя эцн ова чыхмаг эярякдир."
Лачын тябилжийи чалынан заман
Галхды юз йериндян ов гушу щаман.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 281


Йцнэцлганад лачын эюйя галхды дик,
Ня бир тураж галды, ня биржя кяклик.
Бир щяфтя олмады ращат гара гуш,
Дюндц бир овлаьа щяр ениш, йохуш.
Овлайырды щяр эцн дурмадан Хосров,
Дцшцнцрдц щяр ан башга жцр бир ов.
Башга бир овлаьа кечиб щяр сящяр
Овлайыб, гушлайыб йол эедирдиляр.
Ов заманы Хосров кимся дуймадан
Гясри-Ширин тяряф олмушду ряван.
Гясря бир аз галмыш аты бурахды,
Санки бир мей иди, бадяйя ахды.
Бу эежя дцнйайа сачырды янбяр,
Гышын сойуьуйду, ясирди йелляр.
Шахтанын эцжцндян донмушду щяр йан.
Гылынж йарадырды ипяк сулардан.
Мютядил олса да бу иглим бир аз,
Сойуг габаьында иэидлик олмаз.
Шащ ямр еляди ки, йандырылсын од,
Батманларла янбяр, хырманларла уд.
Гямари уд йаныр, аьаж говрулур,
Еля бил йаьырды щавадан кафур.
Шащ йорьунду, она йер дцзялтдиляр,
Бярк йатды ахшамдан сабаща гядяр.
Эцняш гаранлыгдан чыхыб эялинжя
Эцндцзцн ешгиндян жан верди эежя.
Фяляк ону йорьун фил кими етди,
Эежянин сызаьы ону эюйяртди.
Шяфяг тябибляри эирди мейдана,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 282


Чяртиб бойадылар ону ал гана.
Хосров йатаьындан галхды цзц шян,
Ишрятя башлады лап сящяр тездян.
Сагинин ялиндян мей алды, ичди,
Мейдян хумарланыб, кядярдян кечди.
Тясир ейлядикжя она ал шяраб,
Ширин щясрятийля чякди изтираб.
Шябдизя атланды мяст ола-ола,
Гясри-Ширин тяряф дцзялди йола.
Сярхошлугдан гялби севинжля долу,
Далынжа эялирди нечя хас гулу.
Шириня йетирди хябяр кянизляр:
Хосров тякжя эялиб, бил, ей бихябяр!"
Горхду бяднамлыгдан исмятли Ширин,
Бу вахтсыз эялишдян олду чох гямэин.
Ямр етди, бир анда баьланды щасар,
Гапыда гойулду гаровулчулар.
Кянизя, гулама ямр етди бир-бир,
Шащы гябул цчцн эюрсцнляр тядбир.
Буйурду гызылдан шабаш сяпсинляр,
Шащын йолларына даш-гаш сяпсинляр.
Шащ эялян йоллары, эюндяриб адам,
Халчайла, палазла бязятди тамам.
Гиймятли шейлярля бязянди щяр йан,
Йолда эцлаб сяпди, уд тяк йаныркян.
Галхды бир ай кими о гясрин цстя,
Эюзляри йолдайды, гулаьы сясдя.
Щяр ох кирпийини етди бир низя,
Гандан эюзятчиляр дцздцрдц эюзя.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 283


Галхаркян йоллардан тутийа тозу,
Парлады дашдакы чешмянин эюзц.
Тоз ичиндян чыхды о парлаг сящяр,
Палчыг ев эцлшяня дюндц сярасяр.
О мяшялин нуру щяр йаны алды,
Чыраьын бармаьы додагда галды.
Ох кими отурмуш о назикбядян,
Шцмшад ярийярди хяжалятиндян.
Даш-гашла бязянмиш щямайил, гуршаг,
Эюзцнцн цстцндя шащаня папаг,
Тязя бир эцл кими ал рянэли сифят,
Дювряси мцшкдян чякилмя бир хятт.
Ялиндя нярэиздян бир дястя варды,
Юз эюзляри кими хейли хумарды.
Аты кяклик кими сякдийи щиндя
Цзцрдц эцл цзц тярляр ичиндя.
Алмыш дюврясини гуллар щялгятяк,
Щярянин ялиндя бир дястя чичяк.
Ширин эюрдц беля сярхош эялир шащ,
Тагяти кясилди, чякди дярин ащ.
Бищуш олуб галды юйля бир заман,
Айыланда йеня галмышды щейран.
Деди: "Отаьыма гоймасам яэяр,
Айрылыг йарасы мяни мящв едяр.
Тцнлцкдян ял чякиб, бир аз йумшалсам,
Дцнйада Вийсятяк оларам бяднам.
Чалышарам хята олмасын ашкар,
Яэяр бажармасам, ня ялажым вар?"
Шащ эяляндя бцтцн эюзятчи, гулам

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 284


Йоллара зяр, ипяк сярдиляр тамам.
Чох кяндли зящмятля йыьар йцз хирмян,
Биржя арпа олмаз бу йцз хирмяндян.
Якмядян чох мящсул аланлар да вар,
Эюр няляр тюрядир гожа рузиэар?!
Эцл рянэли о ипяк халылар цстя
Хосров ат сцряряк йетишди гясря.
Гясрин гапысыны баьлы эюряндя
Щейран галыб, дцшдц цряйи бяндя.
Ня эери дюнмяйя бир цзц варды,
Ня гапы гырмаьа бир сюзц варды.
Бир гулдан сорушду: "О эцмцш бядян
Бизи гапысында сахлады, нядян?
Ня ажылыг эюрдц мяндян ки, Ширин
Гапысыны беля баьлады гясрин?
Эет сюйля: "Шащяншащ дейил, гул эялиб,
Сяня пейьамы вар, узаг йол эялиб.
Йанына эялмишдир гяриб бир гонаг,
Эялсин, йа эялмясин, гой десин анжаг.
Гонаг севян идин яввялляр ки, сян,
Гапыны баьладын цзцмя нядян?
Ач гапыны, шащам, щюкмцмдя алям,
Цзр истямяк цчцн юзцм эялмишям.
Сяня гаршы, юзцн йахшы билирсян,
Щеч бир пис фикирдя олмамышам мян.
Эял беля башлама, ол мяня дямсаз,
Цзцнц эюрмямиш гайытмаг олмаз.
Истямирсян бурда чох галым яэяр
Сяни айагцстц эюрсям дя йетяр."

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 285


Беля зарыйараг данышырды шащ,
Ширин гулаг асыр, чякирди мин ащ.
Иш билян бир кяниз чаьырды сонра,
Деди: "Хидмят цчцн тез ол эет ора,
Ипяк чадыр эютцр, эюрцрсян, одур,
Бу гяср ейванынын габаьында гур.
Йерини тямизля дашдан, тикандан,
Ичиня сяп чохлу мцшк, зяфяран.
Гаш-дашлы халы сяр о торпаглара,
Бир гызыл кцрсц дя апар гой ора.
Чадыр ятяйини галдыр бир гядяр,
Сонра шащяншаща беля вер хябяр:
"Гясрин эюзяли йох, бу евин гулу,
Гялби жаван шаща щявясля долу
Дейир: гонаьымса, ейлямясин наз,
Мян дедийим йердя отурсун бир аз.
Мяслящят белядир, сябр етсин бу эцн,
Онунчцн гурулан чадыра дцшсцн.
Ейвана чыхарам сющбят етмяйя,
Бу торпаьы юпцб, щюрмят етмяйя.
Ня сюзцмцз варса дейярик тамам,
Ишляря верярик сонра бир янжам."
О иш билян кяниз чыхды гапыдан,
Фикриндя Ширинин вердийи фярман.
Зярбафла щяр йери бязяди, сонра
Дцшцрцб эятирди шащы чадыра.
Ширини басмышды бир щяйа тяри
Ки, шаща щюрмятдян галмасын эери.
Гызыллар сяпмяйя хитам веряряк,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 286


Шярбятля, шякярля дцзялтди йемяк.
Эцлаблы, ятирли эюзял шярбятдян
Вериб кянизляря эюндярди щямян.
Сонра ай сифяти мин бязяк алды,
Эцняшин цзцня кюлэяляр салды.
Нарэцлц рянэиндя ипяк эейинди,
Сачларыны эюрдц, гяшянэ эейинди.
Чийниндя бурулмуш сачындан кямянд,
Щяр теля етмишди бир дцнйаны бянд.
Ал ипяк цстцндя гызыл щямайил
Вермишди Шириня башга шямайил.
Башына гоймушду чинли сайаьы
Надир эювщярлярдян чутгу габаьы.
Ятирли сач кими рцбянди алды,
Ай кими парлайан цзцня салды.
Щярякяти товуз, эюркями щумай,
Кяклик кими сцздц о ишыглы ай.
Кюнцл овламагчцн едирди пярваз,
Нийаза эяляндя ейляйирди наз.
Саллана-саллана эялди ейвана,
Шащы эюржяк тязим ейляди она.
Гулагларындакы даш-гашы ачды,
Шябдизин налына щядиййя сачды.
Йцз дяня хош сулу инжини бирбаш
Хосровун башына ейляди шабаш.

ХОСРОВЛА ШИРИНИН СЮЩБЯТИ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 287


О ай сифятлини Хосров эюряркян
Етди юз гялбини о сярвя чямян.
Эюрдц ки, бир щури гясря эиряряк,
Бещишт гапысыны баьлайыб бярк-бярк.
Хосрову сарсытды о бирдян-биря,
Аз галды кцрсцдян шащ дцшсцн йеря.
Жялд дуруб тохтаглыг верди юзцня,
Ялини юпяряк отурду йеня.
Цзр цчцн Шириня сонра дил ачды,
Сорьуларла она шякярляр сачды:
Щямишя тязя ол, ей сярви-азад!
Башын эюй, цзцн ал, гялбин олсун шад!
Дцнйа сцбщ цзцндян эцлцш юйрянди,
Фялякляря дцшян сянин кюлэянди.
Кюнцл тязялянди бу хош эюрцшдян,
Мяни утандырдын щюрмятинля сян.
Йолуму бязядин юз мянзилинтяк,
Дюшядин торпаьа халы, хяз, ипяк.
О эювщяр, айпара сырьаларындан
Шябдизин налына лял салмысан.
Йолума бу гядяр эювщяр тюкмцсян,
Цзцм ляля дюнцб хяжалятимдян.
Цзцнля ки, шадам - бу мяня бясдир,
Бу эювщяр, бу даш-гаш, мянжя, ябясдир.
Сцдля бал кими сян гарышдын мяня,
Сюзцм ола билмяз хидмятляриня.
Гапыны цзцмя баьладын нечин?
Мян йанылдым, йохса белядир йягин?
Алчалтмысан мяни, эюзял, йер кими,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 288


Ужалмысан юзцн сямалар кими.
Демирям ки, сяндян мян артыьам, йох,
Беля фикирлярдян узаьам чох-чох.
Гонаьынам, гонаг цзцня беля
Гапыны баьламаг олармы, сюйля?
Гонагла отуран жомярд кимсяляр
Гонаьа даща чох щюрмят эюстяряр.

ШИРИНИН ХОСРОВА ЖАВАБЫ

Шаща жаваб верди о лалясифят:


"Щямишялик галсын ялиндя дювлят!
Гылынжын елясин фяляйи дустаг!
Шир гялбин, фил эювдян олсун даим саь!
Буйруьундан чыхан йарамаз башлар
Зцлмцн зянжириндян олмасын кянар.
Тян етмя ки, тахты гурмушам йцксяк,
Йцксякдя отурсун кянизин эяряк.
Ешгиня байраьам щюрмят, щявясдя,
Йахшыдыр ужалса байраг баш цстя.
Мян сянин тозунам, чыхдым бу йеря,
Галхсын эяряк сянин тозун эюйляря.
Шащлыг йазылмышдыр сянин бахтына,
Одур ки, чыхмысан шащлыг тахтына.
Мян сянин ешгиндян едирям фяьан,
Дамда щинду кими олдум пасибан.
Бир жащанэирин ки, сайсыз гулу вар,
Дамында кешикчи щиндусу олар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 289


Гара эюзлц тцркям бу дам цстя мян,
Аь щинду адыны алмышам сяндян.
Ай цстцндя беля салсам гярарэащ,
Ажиз бир гулунам, сян бир шащяншащ.
Няжибляр вяфалы галыб сюзцня,
Баьламаз гапыны гонаг цзцня.
Сян гонаг дейилсян, овчу шащинсян,
Даь кяклийи кечир инди кюнлцндян.
Яэяр бир гонагсан, бу йер, бу щюрмят,
Сяня кяниз кими едирям хидмят.
Йа гябул етсяляр, йа рядд етсяляр,
Эяряк динмяйясян гонагсан яэяр.
Щаглыйам, гапыны баьламышам мян,
Чцнки эюрцшцмя сярхош эялмисян.
Сян сярхош эялмисян, мян дя бурда тяк,
Эюрцб ешидянляр ня сюйляйяжяк?
Эяряк сян бир нечя гожа тапайдын,
Онлар эялиб иши едяйди айдын.
Хосровун гясриня алайдын мяни.
Апарыб евиня салайдын мяни.
Адам эюндяряйдин, кясдириб кябин,
Бунлара лайигдир Шякяртяк Ширин.
Истядин гурасан мяня бир кяляк,
Йейясян мяни бир ширин мязятяк.
Истядин мяст едиб саласан тора,
Эцл кими ийляйиб атасан сонра.
Сарайларда пярдя йыртмаг ябясдир,
Сяня Исфащанда етдийин бясдир.
Сян эедиб Шякярля кейф мяжлиси сцр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 290


Ширинля йох, Ширин ондан эцжлцдцр.
Шякяр бясдир сяня шабаш цчцн, ал,
Ширинся бир балдыр, юзц дя хам бал.
Икийди ганады эюзял тавусун,
Гырдылар бирини, гой беля олсун!
Бир црякдя олмаз ики севэили,
Ики цряклинин дцз олмаз дили.
Цтарид жцт бцржлц олса, йери вар,
Сян эцняшсян, сяня бир бцрж йарашар.
Додагларындан ат эетсин бу Ширин,
Аьзы йара олур ширин йейянин.
Мяндян вя ешгимдян сян бинийазсан,
Мянимля ойнайан бир ешгбазсан.
Бир топа гане ол, дайан яр кими,
Он топла ойнама щиндуляр кими.
Он топлу фикрини веряр он йана,
Бир топлу тез салар иши сащмана.
Мяним бир гиблям вар, о - сянин цзцн.
Сянин мяндян башга варындыр йцзцн.
Бир эюзял цзлцнц итирдин яэяр,
Ятрафында вардыр минлярля дилбяр.
Маралларла долмуш о щярямхана,
Мян йазыг жейраны эятирмя жана.
Шащын сарайындан дцшцнжя узаг,
Мябяд гуйусунда олунжа дустаг,
Юз гямли евимя дюнярям щямян,
Эювщяр исмятими горуйарам мян.
Эилабыда беля тямизлик ки, вар,
Бир торпаг олса да, баша йахылар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 291


Гушлар, балыглар да эежя динжялир,
Мян эежя йатмырам, дедийин нядир?
Мян торуна дцшмцш бир йазыг гушам,
Гапыны баьлайыб дама гонмушам.
Тутитяк иснишиб дямир гяфяся,
Зцмрцдтяк узаьам бурда щяр кяся.
Сянин йерин сарай, мянимки бу даь,
Сянин йерин жяннят, мян ися дустаг.
Йарайа алышдым тиканлыгда мян,
Гой ня мялщям олсун, ня дя бир эцлшян.
Ики эцнлцк юмцр тез кечяр эедяр,
Йа хош олсун, йа да бцтцн гям, кядяр.
Щамы кечмялидир бу йолдан, анжаг
Чятиндир сарайдан кючцб айрылмаг.
Щямайил баьлады фяляйя Ширин,
Рам ейлямяз ону сянин сюзлярин.
Асланы маралла олмаз овламаг,
Шириням, дейилям сцдямяр ушаг.
Еля ушаглардан дейилям ки, мян
Хурмайла варымы аласан ялдян.
Ня едим хирмянин чохдур итабы,
Бир арпамын чякяр бир ил щесабы.
Зющрятяк ярьянун чаланда мцдам,
Яввял инжидярям, сонра охшарам.
Од кими олсам да ахырда бир нур,
Яввял тцстцм чыхар, адятим будур.
Булудлар од сачар, сонра веряр су,
Эюзяллярин дя бир адятидир бу.
Анд олсун хурмайа тикан веряня,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 292


Тикансыз бир хурма вермярям сяня.
Тумсуз хурмаларын нидасы олмаз,
Эежясиз бир айын зийасы олмаз.
Чох шяраб тапарсан, бюйцкдцр алям,
Анжаг ажы олар, мянся шириням.
Бу дцнйада сяня чох олар щямдям,
Анжаг сцмцк олар, мянся илийям.
Сян мяним ешгимдя ня эюрдцн, анжаг
Бюйцклцк, мал, жялал, шащлыг, тямтяраг.
Щансы бир вахт мяни йад ейлямисян?
Щансы бир эцн мяни шад ейлямисян?
Мянимчцн йаханы жырдыьын вармы?
Мянимчцн кюнлцнц гырдыьын вармы?
Щансы бир гасидин мяктуб эятирди?
Щансы эежя мяня пейьам йетирди?
Мей ичиб достларла сян оланда шад
Шапур гялям чалды, даь чапды Фярщад."

ХОСРОВУН ШИРИНЯ ЖАВАБЫ

Чох мещрибанлыгла деди жащанэир:


"Йасямян цзлц сярв, бу сюзляр нядир?
Сярв о гамятинля бир йолдаш олсун,
Иннаб додаьынла бир сирдаш олсун.
Гейриси юпмясин эцл додаьындан,
Йадлар узаг олсун аь бухаьындан.
Гязябин олса да халис бир зящяр.
Затында вар онун балдан чешмяляр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 293


Сорушурам нейшя чыхдын йухары?
Чыхмысан, эял язаб артырма бары.
О ужа сярвинин бойу гяшянэдир,
Даща да йцксялмяк няйя эярякдир?
Эюзцмдян сяпдийим шабаша бир бах,
Йетиряжяк она щансы манжанаг?
Бир мил ужалыгла гясря, эюрцрсян,
Бир фил ужалыгда йаш тюкмцшям мян.
Бир Гарун хязняси едиб садаьа,
Гарун кими нийя салдын торпаьа?
Кюнцл бурда икян, щара эедим мян?
Ращат олармы баш айрылса бядян?
Гапынын щалгасы олсайдым, инан.
Юпярдим фяляктяк сянин гапындан.
Гапы щалгасытяк мцти оларам,
Йох, эцлтяк гапында битиб галарам.
Эял мяня вермя сян бу гядяр жяфа.
Биржя эцнащым вар, о да ки, вяфа.
Эцнащым варса да, сян рящм ет, ей мащ!
Гядимдян адятдир инсанда эцнащ!
Чох да ажыгланма, ол бир аз арам.
Щарынлыг ейлямя мян оланда рам.
Эял, чобанлыг ейля, олма жанавар,
Беля дикбашлыгдан, сюйля, ня чыхар?
Бядхасиййят олма, йола эял бир аз,
Бюйцкляри беля алчалтмаг олмаз.
Мяни торпаг кими атдын кандара,
Эял гошма беля тез хякяндазлара
Мяня, фитня кими "йолдан дур" демя,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 294


Сян сябяб оларсан сонра фитнямя.
Бу зцлмц елямя, явяз эюрярсян,
Мяндян олмаса да, бу зяманядян.
Щяр эялян хюряйи тез йемяк олмаз,
Щяр ялдян эяляни елямяк олмаз,
Ялдя ити гылынж варынса яэяр,
Бу, ган ахытмаьа дялилдир мяэяр?
Мян юз ямялимдян олдум беля хар,
Бу кор бяхтимдядир бцтцн эцнащлар.
Чох вахтсыз эурлады мяним тябилим,
Тез динди хорузум, гысадыр дилим.
Йохса бу бцркцдя мян йанмаз идим,
Беля эцня галыб утанмаз идим.
Бурда шащлыг йохдур, ешг ады вардыр,
Щяр ешгин бир жцря фярйады вардыр.
Ня гядяр истясян наз еля, ей йар,
Анжаг говма мяни гапындан кянар.
Яэяр султан кими наз еляйирсян,
Сяня гул олмаьа мцнтязирям мян.
Тутуб гулаьымдан сатсан да яэяр,
Бу гулун йеня дя итаят ейляр.
Эюзцмц чыхартсан, бир сюз демярям,
Вериб, о бирин дя чыхарт дейярям.
"Гулунам" йеня дя ганымы тюксян,
Сяни ки, юзцмя шащ билирям мян.
Ялиндя кечся дя башым хянжяря,
Инан ки, дюнмярям сяндян бир кяря.
Мяним язиз жаным, щяйатым сянсян,
Щеч ким дя билмяся, сян ки билирсян.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 295


Даим фикримдядир хяйалын сянин,
Эюзляримдя дурур жамалын сянин.
Башгасы дадсайды бу шярбяти, бил,
Ел ичиндя чохдан олмушду хяжил.
Гямдян палтарымы йыртырдым эизлин,
Йенидян тикирдим йеня чох чятин.
Дейирдим гошунун дюнмясин цзц,
Бирдян гаралмасын шащлыг эцндцзц.
Цзцнцн ешгийля ринд олмамышам
Ки, тянбурла эялим йанына мцдам.
Сащиб олсам да мян бцтцн дийара,
Ешгбазлыг щара, бу шащлыг щара?
Зцлфцнцн адыны ешидян заман
Щазырдым кечмяйя тахт-тажымдан.
Бядяним олса да башгасыйла шад,
Гялбим хяйалынчцн едирди фярйад.
Яйрилик суйуйла касам долмады,
Доьрулугдан башга ишим олмады.
Яэяр эюзяллярдян кам алсам бир аз.
Жаванлыг ишидир, данламаг олмаз."

ШИРИНИН ХОСРОВА ЖАВАБЫ

Товуза бянзяйян о афяти-жан


Шякяр тцнэцн ачды лял сандыьындан.
Ягиг додагларын гюнчятяк ачды,
Ипякдян бязякли сюзляри сачды:
Дурдугжа бу дцнйа, бу шанлы дювран,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 296


Бу эежя, бу эцндцз, бу йер, асиман,
Олсун ялляриндя зяманя ясир,
Ей дцнйа щакими, бюйцк жащанэир.
Фярраштяк гаршында дурсун улдузлар,
Олсун бяхтийарлыг йанында сярдар.
Хосровдан гялбимдя мин бир даьым вар,
Шащлыгдан данышма, эял, ей щюкмцдар!
Дям вурурсан йеня шащлыьындан сян,
Залымлыг йолундан ял чякмямисян.
О шащлыг гцрурун инди дя дурур,
Ешгиндян узагдыр, яфсус, бу гцрур.
Ешгя кюнцл верян ащц зар еляр,
Налясиз ашиги ешг инкар еляр.
Ешг тякяббцрля дцшмяндир щяр ан,
Ешгля ойнамаг йамандыр, йаман.
Истидя хош олур сярин бир кцляк,
Ашигин кюнлцндя дярд олсун эяряк.
Мян эцлляр цстцндя учан бир гушам,
Йайын истисини щеч дуймамышам,
Сяьлаб банусийдим - бир эюзял чичяк,
Галмышам шцшядя инди эцлабтяк.
Сябзятяк гар, сцдля додаг йудум мян,
Эцл кими эюйярдим сярин чешмядян.
Юзцмц эил гября - даш гясря салдым,
Сянинчин сябр едиб, бу гядяр галдым,
Истидян гызылтяк яридим щяр ан,
Буз кими дондум щяр шахта, сойугдан.
Ня иши позмаьа игтидарым вар,
Ня тапа билирям юзцмя гямхар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 297


Юзцмя щяр заман сяни йар билдим,
Щяр йердя тяк сяни вяфадар билдим.
Сян ися йадына мяни салмадын,
Щалымы, кейфими хябяр алмадын.
Горхум йох, тярк етсям бу эцн дцнйаны,
Чцнки гылынжына тапшырдым жаны.
Йеря яйиляндя тярязи эюзц,
Йер дашдан тез биляр щесабы юзц.
Бир йердя дурардым, олсайды тядбир,
Бцтцн чякдиклярим юз ямялимдир.
Ялимдян бир айры иш эялмяся дя,
Бу йаралы гялбим динжялмяся дя,
Фярйад ейляйярям бу зяманядян
Охуму щядяфя дцз вурунжа мян.
Нечин мяним кими бир сярви-азад
Галсын ешг бяндиндя цряйи нашад?
Эюзяллийим щяля солуб эетмяйиб,
Башымдакы шухлуг щяля битмяйиб.
Щиндуларым щяля атяшпярястдир,
Сярхош тцркляр кими эюзлярим мястдир.
Щяля гюнчя эцлцм ачылмыш дейил,
Щяля бу саф дцррцм дешилмямиш, бил!
Додаьымда щяля аби-щяйат вар,
Суйум щяля эянжлик архындан ахар.
Тяразда мян кими эюзял тапылмаз,
Кичик кянизимдир гцрур иля наз.
Няфясимдян алыр рейщанлар ятри,
Шякяр диванядир дадымдан ютрц.
Чыраглар нурумун пярванясидир,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 298


Тязя ай щцснцмцн диванясидир.
Ягигин башына лялим даш салыб,
Эцлляр рювнягини цзцмдян алыб.
Турунж бухаьымдан сюйлясям яэяр,
Баьдадын нарынжы башыны яйяр.
Алма йанаьымы шаща версям мян,
Исфащан алмасы чыхмаз сябятдян.
Яэяр дцрр чыхарсам дишлян, додагдан,
Бир цряк аларам, бяхш едиб йцз жан.
Мянимля пялянэляр сяряфраз олар,
Юйрянмиш йериши мяндян ащулар.
Марал эюзляримя чох щясрят чякяр,
Тюкяр кирпийиндян тирйяк йох, зящяр.
Ня вахт жейран мяня бир нязяр салар,
Бойнумун хяржини бойнуна алар.
Руму фятщ едярям бу назымла мян,
Узагдан мяст олур ятримдян Хцтян.
Бащары бармагла верярляр нишан,
Йцз бащар утанар бир бармаьымдан.
Мящтаблы эежяляр лятафятиля
Йарамаз ялимя су тюксцн беля.
Йагут додагларым шяраб ичиркян
Гядящ рцшвят алар шякяр лябимдян.
Гямзяйля наз алан тцркямся беля,
Кюнцл дя чалырам юпцшляримля.
Щцснцмдян нур алыр ишыгсыз эюзляр,
Бунунчцн олмазлар даща бяднязяр.
Щеч бир эюзяли мян салмырам сайа,
Мян эюзялля чыхмаз кимся давайа.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 299


Салсам ай цзцня мцшк зянжири,
Ясир ейляйярям йцзлярля шири.
Тюкся лял додаьым бирдян шякяри,
Мяьлуб ейляйярям чох иэидляри.
Шякяр дишляримя "бажымсан!" дейир,
Вяфа пейманымын щямйерлисидир.
Бир дцнйа назым вар, йцз дцнйа щяйам,
Щирся бир, рящмя йцз гапы ачмышам.
Лял додаьым даим шякяр тюкяндир,
Сачларымын ужу йерлярля тяндир.
Хош мязяйля жама шяраб долдурсам,
Гат-гат шякяр алар ялимдян бадам.
Алмам инди яэяр олуб эцмцш нар,
Йцз ашиг юлдцряр, ариф алдадар.
Цзцм нурландырса дцнйаны бир аз,
Яргявана гиймят верян тапылмаз.
Еля гцрурлудур бу сярхош нярэиз,
Щяр адам ганына ял вурмаз щярэиз.
Башымда вар щяля чох-чох фитняляр,
Чох жанлар етмишям мян бурда щядяр.
Эет, ганлы ялими ачмайым сяня,
Бойнумда чох ган вар, бяс еляр мяня.
Эет, йараланмамыш, дцз эет, амандыр,
Яйри эедянлярин сону йамандыр.
Сян бир даш гялблисян, мян бир дямир жан,
О гялбя йарашыр беля бир жанан."

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 300


ХОСРОВУН ШИРИНЯ ЖАВАБЫ

Хосров йеня деди: "Инсаф еля бир,


Бюйля данышмагла эцнцмцз кечир.
Эял мяня эюзяллик бящси ачма сян,
Йцз дяфя артыгсан дедикляриндян.
Сян юз сурятини айнада эюрдцн,
Эюзцмдя дурурсан ондан да цстцн.
"Диларам" дейяндя сяня, ей ниэар,
Ону дейян аьзым шякярля долар.
Яэяр эцняш десям, дейил бу йалан,
Айын рювнягини сян сындырмысан.
Дашдан чыхан заман йагутун сянин,
Цряйи сыхылды о эцн шякярин.
Сянин эцмцш нарын битяндян бяри,
Чямяндя бцкцлдц сярвин кямяри.
Хурма додагларын гызаран эцндян
Хурма аьажыны гырдылар щямян.
Ирямя ачардыр сянин жамалын,
Ирямтяк эюрцнмцр, одур вцсалын.
Ай олмушдур сянин щцснцня вурьун,
Шякяр - голу баьлы бир ажиз гулун.
Эцл цзцн шякярля йатарса, ей йар,
Ешидиб набатын аьзы суланар.
Щарда бал додаьын бир сцфря сяряр,
Мумтяк саралмыша орда жан веряр.
Щинду сяни эюрцб щявяся эяляр,
Инжи, дишляриндян ярмяьан диляр.
Бир юлкяйя сатсан йарым тцкцнц,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 301


Аларам, верярям шащлыг мцлкцнц.
Щцснцн эюйдя айа чякдирярся ащ,
Юйцнмя, юйцнмяк эцнащдыр, эцнащ!
Юз эюзяллийиня эял олма щейран,
Эюзяллийи пис эюз мящв едяр, инан.
Гаршында дайаныб мяним кими шащ,
Эял ганымы тюкмя, мяндя ня эцнащ?
Шащсанса, яслинин щаны нишаны?
Яэяр ширинсянся, шякярин щаны?
Даваны кяс, сцлщя ачылсын гой йол,
Кечмиш нифагы ат, эял, цзрхащ ол.
Пис демядим, пис сюз дейилдир пешям,
Дедимся, бир сюзя мин цзр демишям.
Эюзялляр олса да яэяр бядряфтар,
Йахшылыг да йеня онларда олар.
Бюйцкляр ня гядяр тцнд дя олсалар,
Онларда кичикжя бир рящм дя вар.
Эял, кющня достуна ситям етмя сян,
Ажыглы олсан да бир рящмдилсян.
Одумдан йел кими гачыб ял чякмя,
Торпаьам, цзцмцн суйуну тюкмя.
Сяня щагг олдуьум яйандыр артыг,
Эюстярмядин нийя бир мещрибанлыг?
Щяр бир аьыллыйа бу иш мялумдур
Ки, даим мцстящяг адам мящрумдур.
Ня гядяр жаным вар, дилбярим сянсян,
Щям жаным, щям дя жанпярвярим сянсян.
Туталым ки, гырдым сянин бяндини,
Нежя гырым гялбин юз кямяндини?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 302


Бу жяфа атыны сцрдцйцн бясдир,
Эащ йеря, эащ гана салмаг ябясдир.
Сяни ширин билир щяр йахын, узаг,
Эял, зящярдян ажы жавабына бах!
Беля ажы сюзц чох ешитмишям,
Сяндян ажы йемяк олмушдур пешям.
Бязян ряхня едяр ясасы мющкям,
Бязян севинж верир инсана щяр гям.
Уьурлу шей дейил зцлм елямяк, бил,
Бу биржя эежядир, дейил ки, бир ил.
Гялбими шад еля, гямли эялмишям,
Сяни дейиб, эюзц нямли эялмишям.
Ширини истяйир, дцздцр, чох адам,
Лакин мян йолунда шамтяк йанырам.
Бах, шамын эюзляри йашла долмушдур,
Йохса, Ширининя щясрят олмушдур?
Шякяр гамышында нядир о дцйцн?
Йохса бяндя дцшмцш о да ширинчцн?
Хурманын баьрына батыр тиканлар,
Онда да шириня мяэяр ешг вар?
Ширин олмасайды дюшдя сцд яэяр,
Ращатлыг тапмазды онда кюрпяляр.
Онлар да юзцнц зянн едир ширин.
Онлар да шириндир, бах, сян дя Ширин."

ШИРИНИН ХОСРОВА ЖАВАБЫ

О ипяк эеймиш ай башлады сюзя,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 303


Шякяр хязнясини чыхарды цзя.
Эювщяр мцжрцсцндян гыфылы ачды,
Хурманын цстцня гянд тозу сачды,
Ай кими йцксякдя тутду тажыны,
Салды ай цзцня мцшк сачыны.
Сярвя юйрятди ки, нядир йеримяк,
Гюнчятяк гыврылды, алышды эцлтяк.
Хидмят эюстярмякчцн яйилди йеря.
Хам кярпижляр дюндц тязя янбяря.
Хидмят цчцн шаща бир чадыр гурду,
Кюнцл овламаьа чох кяляк вурду.
Яввялжя деди ки, "Ей щюрмятли шащ,
Байраьына алям олуб гярарэащ.
Чиндян Рума гядяр дейилир намын,
Гядрхан гулундур, Гейсяр гуламын.
Гулун йалныз о Чин хаганы дейил,
Нечяси гул олур щюкмцндя щяр ил.
Йаьлы, ширин олса палудя яэяр,
Тамащ салыб она щяр эюрян йейяр.
Мян йаьы гуртармыш о палудяйям
Ки, Ширин сюзцндян башга майяйям.
О эцндян ки, эялдим дцнйа цзцня,
Жандан бянд олдум мян хумар эюзцня.
Ня башга бирини кюнцл ахтарар,
Ня цзцндян башга сяждяэащым вар.
Эюрмямишям сяндян бир мещрибанлыг,
Эюрмцшям тякяббцр, жяфа, йаманлыг.
Юз истякляринин далынжа эетмяк,
Гейринин цзцня гапы бяркитмяк -

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 304


Бу, севэи дейилдир, шящвятдир анжаг,
Сян щара, ешг щара, бир диггятля бах.
Мяня фил эярякдир, салам дярбядяр,
Сян шащсан, пийада сяня ня едяр?
Ня заман жейрана шир гонаг олмуш?
Нежя бир сярчядян дойар гарагуш?
Сян сярвсян, мянся чюр-чюп, дяйярсиз,
Ахы бир торпагдан эюйярмишик биз,
Мангалда цзярлик уд иля бирдир,
Онларын тцстцсц, кцлц ейнидир.
Дузлу кабаб эяряк сянин сцфряня,
Язилмиш милчякдян ня чыхар сяня?
Дилиндян йцксялир пцскцрян одлар,
Эюзля ки, бу одда газанын йанар.
Балыглы щовуза селтяк эялдин сян,
Кюнлцндя арзунла эери дюнярсян.
Сянин туфанындан горунажаьам,
Истярсян эет бурдан, истяр гал мцдам.
Айын галасындан кямяндини чяк,
Ора йол тапмазсан, йцксякдир фяляк.
Ойунбазлыг иля фяляк тутулмаз,
Айы яфсун иля овламаг олмаз.
Дешилмямиш дцррц дешмяк истясян,
Дяниз гулаьына сюзцнц де сян.
Эизлиндя галмышдыр жяннятин бары,
Сящв етдим, эенишдир рузу щасары.
Мян суйам, адым да аб-щяйатдыр,
Сян одсан, жаванлыг бу ода аддыр.
Истямирям су од цстцня енсин,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 305


Онлардан дцнйада фитня тюрянсин.
Йахшысы будур ки, ня гядяр саьам,
Мяндян эен гачана йахын дурмайам.
Шякярин йанына эет, овун йеня,
Тохунма Ширинин бал лябляриня.
Инжи дишляримдян гейри щеч бир кяс,
Шякяр додаьымдан бал ямя билмяз.
Ляззят верир щяр дям юпмяк Ширини,
Чцн балдан шириндир ондакы ширни.
Шириня шякярдян дям вурма, бир бах,
Гяссабдан гясяббаф дурур чох узаг.
Лцьятдя икидир, бил, манжанаглар,
Лакин бири ипяк, бири даш атар.
Ширини азалтмаз дады шякярин,
Шякяр базарыны сындырар Ширин.
Мяжазын тялх икян ишлятдин бир фянд,
Шякярдян гайырдын юзцня эцлгянд.
Шякяри ашырыб, Ширин истярсян,
Йа мащи эял овла, йа мащини сян.
Ширинин гясриндя дурдуьун йетяр,
Беляся, бяс нечин дилярсян шякяр?
Жийяримдян ахыб тюкцлян бу ган
Мяня эюз ачмаьа вермяйир аман.
Шаща ситайишдя чох гцсурум вар,
Мяндян бажарыглы бир кяниз ахтар.
Чыхарт артыг мяни юз йаддашындан,
Телин гырылмаса, йахшы чалырсан.
Ажыглы данышма ясирля бюйля,
Йазанлар гой йазсын, сюзцнц сюйля.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 306


Гям йцкцндян азад цряйин вардыр,
Няшядян дедийин бош дастанлардыр.
Нечин гядящиндян ган ичям эяряк?
Няфясдян кюкялям арыг гойунтяк?
Сяндян йарымадым, нейляйим, ей шащ?
Аллащ вар, ишляри дцзялдяр аллащ.
Бу вираня чюлдя йалгыз галарам,
Жарчы архасынжа жарчы саларам.
Йайарам ки, мяни алдатды Пярвиз,
Шякяря дил верди она йаркян биз.
Бясдир тора дцшдцм, бир йол хам олдум,
Щям гиймятдян дцшдцм, щям бяднам олдум.
Бир гиймяти йохдур инди адымын,
Гапысы баьланар арсыз адамын.
Дцшмян бу ишими эюрцб шад олур,
Хязнянин гапысы гапанса хошдур.
Лябим ки, алямин ширин гяндидир,
Гясримин гапысы Сямяргяндидир.
Гапы ачмасам да цзцня, инан,
Сяня ип атардым бу сачларымдан.
Мейтяк сяни тюкмяк истясям жама,
Сачыма баьлайыб чякярдим дама.
Айаьын бу ипдян цзцлцб анжаг,
Кяндирбаз дейилсян, ня чаря гылаг.
Бясдир, синямдя вар сяндян чох даьым,
Сянин чыраьында йанмасын йаьым.
Гялбимин дярдини чох бяйан етдим,
Щяр вахтын хош олсун, мян даща эетдим."
Буну дейиб о сярв, чатды гашыны,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 307


Галхараг дик тутду мяьрур башыны.
Бир азжа тярпятди ятяклярини,
Гянд тутду дцнйанын щяр бир йерини.
Эюзяллярдя олан адят сайаьы
Сачыны баьлайыб, ачды бухаьы.
Жамалыны юртмяк бящанясийля
Ону эюстярмяйя тапды вясиля.
Зярбяфт эейдирирди нясриня бязян,
Лаля юрпяйини чякирди щярдян.
Бязян чутгусуну дцзялдиб йеня,
Сачыны тюкцрдц о ай цзцня.
Чох узун чякмирди бязяк вурмаьы,
Гылынж цстцндяйди санки айаьы.
Халхал зянжирини дцзялдяркян о,
Зянжиря дцшцрдц йенидян Хосров.
Сачыны едирди эащ кямяр, эащ таж,
Кямяря, тажа шащ галырды мющтаж.
Айын эярдяниня доларкян юрпяк,
Салырды кямяндя шащы о мяляк.
Щалванын одуну азалтды ниэар,
Эур ожаг щалваны чцнки йандырар.
Вурмушду цзцня йедди жцр бязяк,
Эюзялдян эюзялди, гяшянэдян гяшянэ.
Шухлугла чевирди цзцнц шащдан,
Гаралды, эцняшсиз галды асиман.
Узун щюрцкляри щей тярпянирди,
Саьрысы, балдыры силкялянирди.
Сачы бир адама раст олан кими,
Йериндя чалырды бир илан кими.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 308


Бцллур кими бойну бойунбаьытяк
Гара сачларыйла едирди щяняк.
О бцллур эярдяня ким олсайды бянд,
Сачындан саларды бойнуна кямянд.
Дамын эушясиндян эетди диларам,
Эединжя Хосровда галмады арам.
Йалварыб анд верди ширин жанына,
Йеня дя гайтарды юз ейванына.
Яйляшди, эюзцндян тюкдц мирвары,
Од салды алямя о эюз йашлары.
Ня щийляси варды ишлятди, дурду,
Гялб оьурламагчцн мин яфсун гурду.
Ашиги сцслядян бцтцн ямялляр
Зиряк мяшугянин ялиндян эяляр.

ХОСРОВУН ШИРИНЯ ЖАВАБЫ

Эюрдц ки, наз едир о зцлфц сийащ,


Гылынж ойнатмагдан ял эютцрдц шащ.
Шикайяти атды Хосров нящайят,
Ширинлярдян етмяк олмаз шикайят.
Шащ деди: "Бяхтимин улдузу, айы,
Баь вя эцлшянимин товуз, щумайы.
Ей тахтым, ей тажым, ишвяли жанан,
Щям йыхан юзцнсян, щям дя галдыран.
Ей назлы дилбярим, бир гаршыйа чых,
Сянинля сярхошам, сянинля айыг.
Бурдан башга йер йох салым ряхтими,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 309


Сяндян йахшы таж йох, гурум тяхтими.
Тутаг ки, язиййят эюрмцсян мяндян,
Нядяндир ганыма гясд етмисян сян?
Беля чятинликля эялирсян яля,
Тезликля юлдцрмя, бир аз сябр еля!
Нямруда чох йахшы демишдир дещган
Ки, якмяк чятиндир, бичмякся асан.
Гаршында дурмушам, цзрцмдцр бу жан,
Йа байрамлыг еля, йа да ки, гурбан.
Наз ейлямя, сонра эеж олар нийаз,
Мещрибанлыг ейля, бясдир бунжа наз.
Гялбимдя сюнмясин гой сон цмидляр,
Сачларынтяк гырма кюнлцмц, дилбяр!
Гям щяддини ашды, гямхар йох анжаг,
Цмидим сяндядир, сян дя ки, узаг.
О гямляр ки, тутар кюнцлдя гярар,
Йалныз тай-тушлара сюйлямяк олар.
Гайьысыз бир кюнцл сирр анлайармы?
Щямащянэ олмайан сазлар уйармы?
Йцкцн цзяриндян эял бу зянэи сал,
Инди асанлыгла бир аз няфяс ал.
Бизим кимиляри олуб ня гядяр,
Эюрмцшлярся вяфа, бизя дя йетяр.
Асиманла йерин дарвазасындан
"Эеж" дейиб кечяркян эежикяр инсан.
Ей кюнцл овлайан, бясдир овчулуг,
Сябрим тцкянмишдир, эюстяр бир гылыг.
Вахтдыр, йарым, дцзялт ишими бары,
Вахтдыр, эял башымдан чыхарт хумары.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 310


Беля гаш-габаглы дайандын, бясдир,
Шащы йалгыз, тайсыз гоймаг ябясдир.
Фярхари Фяьфура баьладын йетяр!
Мцлйан кюрпцсцнц гырдын, ня сямяр?
Сяня галмайыб ки, алямин гями?
Гями тулла, эялди севинмяк дями.
Булудлу эцнлярдя гям чякмяк олар,
Шадлыг еля, бу эцн нурлу эцняш вар.
Язилмиши бир дя язярлярми щеч?
Баьлы бир ясирля ойнама, ваз кеч.
Барыш заманында дюйцш башлайан
Щеч аьыллы адам сайылмаз, инан.
Дюйцшя башлайан аьыллы кясляр
Сцлщ цчцн дя даим сахлайар бир йер.
Бясдир вурушдуьун, сцлщя мейл сал,
Тцнд олдуьун бясдир, бир аз да йумшал.
Достларын цзцня мяжлиси парлат,
Эюз, кюнцл шадлансын, хош олсун щяйат.
Мейвя дярмяк цчцн эялдим бостана,
Гонаг етмя мяни чюпя, тикана.
Бу бостанда эюздян, додагдан мцдам
Бязян шякяр бяхш ет, бязян дя бадам.
Чякмя бу бостанда цстцмя гылынж,
Бухагдан турунж вер, мямядян нарынж.
Ачыг низясини, тяня охуну
Атма, дава дейил, эял бошла буну.
Ей жейран саьрылы, бир юзцня бах!
Пялянэ хислят олсун вящшиляр, бурах.
О наз ейванындан бир дцш ашаьа,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 311


Юз бяслядийини салма айаьа.
Назянин кяклийин вардырса, ялан
Сянин пусгундадыр шащ йох, бир тярлан.
Бир эцн гужаьыма дцшярсян ялбят,
Ялимя кечярсян, ей эюзял афят!
Нейляйирся мяня эежя хяйалын,
Ону эюряр мяндян зцлфцн вя халын.
Ня ишя дцшмцшдцр, ня вар ки, онда,
Бяхти йатмышлартяк дуруб гапында?
Ня синяндя бир аз мещрибанлыг вар,
Ня кющня сющбяти кюнлцн хатырлар.
Севэилим, тялясмя, щяр кяс бу судан
Палазыны чякиб чыхардар, инан.
Сяни намещрибан эюряндя юзцм,
Гайытмаг йолуна дикилди эюзцм.
Истясян щесабы башга сайаг чяк,
Йолу йахын ейля, эялим эюрцшяк.
Щилал гашларындан ач дцймяляри,
Евдян хязняйя йыь дцррц, эювщяри,
Инди ки, евиня бурахмайырсан,
Саь ол, мян дя йола дцшцрям ял ан.
Бу эялдийим йолла дюнярям эери,
Диндирярям йеня кющня телляри.
Унударам сяни, йерин галса бош,
Бир башга сагийля оларам сярхош.
Долдуруб бадяни башга шярбятдян,
Айры щалвалардан дад аларам мян.
Шириндян гялбими сойудуб тамам,
Бир шякяр эцлцшлц Шякяр тапарам.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 312


Ширинин ажысы йада дцшяндя,
Ажы мей ичярям онунла мян дя.
Цряйим бу йердян гайыдажагдыр,
Сюз гысадыр, амма мянзил узагдыр.

ШИРИНИН ХОСРОВА ЖАВАБЫ

Хяллух бцтляринин эцняши дилдар


Йери юпцб деди: "Сян ей щюкмдар!
Щямишя арзуна чатасан, йяни
Шащлыьын, дювлятин тутсун юлкяни.
Сянсиз йедди юлкя нура батмасын,
Бяднязярин тозу сяня чатмасын.
Шащлыгда мин арзун йетсин йериня,
Мин иллярля шащлыг сцрясян йеня.
Ким мей ичся сяни эятириб диля,
Гужаьында олсун, мян олсам беля.
Зящярли шякярляр сяпдийин бясдир,
Яфсун охунмуша яфсун ябясдир.
Щийляли сюзлярдян яжяб ня чыхар?
Цряк буландыран сющбятдя ня вар?
Бир зярли чятирля ова эялмисян,
Ширинин бойнуна миннят гойма сян.
Бир мязлума беля ришхянд елямя,
Шаща бу йарашмаз, эял фянд елямя.
Ов кюпякляриня бир ит гошмусан,
Жейран овламаьы билирсян асан!
Мющрц гырылмамыш мян кими хязня

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 313


Тезми гисмят олар дейирсян сяня?
Беля ойунбазлыг сяндя чох вардыр,
Дедиклярин бош-бош данышыглардыр.
Гырылмаз Ширинин сюзля гярары,
Эцл ачса да, олмаз сюйцдцн бары.
Бир чайсан, билмирям сонун щардадыр,
Бир дянизсян, сиррин дальалардадыр.
Мян бир эюлям - суйум эюз габаьында.
Цряйимдя ня вар - дил-додаьымда.
Сядяф кими дцррц эизлин сахлайан
Црякдя дянизтяк кин олар, инан!
Зянн етдин бир йаьлы тикядир Ширин,
Ону рам ейляйяр ширин сюзлярин.
Нежя гулаг асым шякяр дилиня?
Мян шякяр сатырам цряк ящлиня.
Бир ити дилин вар, башга шейин йох,
Мяним жийярими йандырмысан чох.
Шащлыгдан ня гядяр данышажагсан?
Сюзцнц юлчцсцз дейирсян йаман.
Ажы сюз дейянляр тялхмяжаз олар,
Аьызда щяр кясин яъдящасы вар.
Мян сюзц юлчмямиш демярям ясла,
Сян дя сюз дейяндя де бир гийасла.
Мян айна эютцрсям, сян дя бир хянжяр,
Бизим ишляримиз чятин дцзяляр.
Йахшы-йаман сюзляр чох олса да, бах,
Фярги тцк гядярдир арада анжаг.
Дцнйада тез сечян аьы гарадан,
Юмрцнц шадлыгда кечиряр щяр ан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 314


Ар, намус дцнйада нядир? Башла даш.
Шцшяйя даш вурма, дайан бир, йаваш!
Данышма баш-ялдян бу гядяр бош-бош,
Юзцн дя сярхошсан, сюзцн дя сярхош.
Аьыллы адамын сюйлядикляри
Йер алтына дцшся, эетмяз дяйяри.
Сюз дейян дцшцнцб сюйляся яэяр,
Пис сюз дя сюйляся, йеня хош эяляр.
Щяр сюзя мцнасиб юлчц эярякдир,
Наггаллыг йцкцнц чякян ешшякдир.
Бир сюзя дедийин йцз сюзц ябяс
Мцтрцб бир ордуйа сюйляйя билмяз.
Яэяр баш аьрытмаг ниййятиндясян,
Башла, бир-бир сян де, гулаг асым мян.
Истясян эюндяриб эизли сифариш
Дцзялдярсян йягин йцз-йцз беля иш.
Мян кими эялини салыб щасара,
Дцнйадан той-байрам умарсан, сонра?
Бу мирвари кими эюз йашыма бах,
Мирвари сырьамла ойнама анжаг.
Бу янбяр гохулу ащыма бах бир,
Янбяр бойунбаьым ган ичиндядир.
Лябим нар дяняси, хырдадыр, доьру,
Нарымы баьчадан апармыш оьру.
Фындыг дырнаьымы сындырсан да сян.
Иннаб додаьыма дяйя билмязсян.
Мцбаряк цзлцйям пярдядя, лакин
Хошдур эизли галмаг беля мянимчин.
Эюзляримдян горун, азжа цз эюстяр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 315


Щяр гямзямдя йатыр бир ити хянжяр.
Бил ки, щяр тцкцмцн дибиндя ял ан
Гыврылыб йатмышдыр гара бир илан.
Мяни хош няфясин иситмяз бир аз,
Буз гяндили одла йандырмаг олмаз.
Бу ипля гуйуйа дцшмярям, инан.
Бир ов тамащыйла чыхмарам йолдан.
Йолу тез-тез азыр сяндяки цряк,
Она ащдан бир зянэ баьлансын эяряк.
Эюрмямисян мяэяр эедяндя карван?
Зянэ гаравул чякир, гопардыр фяьан.
Чыхмайынжа сящяр карвандан аваз,
Бойнуна зянэ асыб хоруз банламаз.
Аты йанлыш сцрдцн, яйри отурдун,
Гара ат йериня аланы вурдун.
Аты Щиндистана сцрдцрдцн йаваш,
Йолу азыб эетдин Бабиля бирбаш.
Дярйайа эедирдин, чайа йетишдин,
Эцл истяркян лаля дцзцня дцшдцн.
Шириня мин жцря сюз дцррц сачдын,
Анжаг оружуну Шякярля ачдын.
Мян сяня йар олдум, сян юзэясиня,
Еляся, ня цчцн бянд олдун мяня?
Сяндян ешитмишям чохлу ащц зар,
Эял дярдли кюнлцмц етмя беля хар.
Кянддян говулмушу нейляйирсян, эет,
Карвандан айрылан йорьуну тярк ет!
Атасыз, анасыз ювлад кимийям,
Бурда йетим кими, бир йад кимийям.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 316


Вящши инсан кими дцшдцм бу чюля,
Айда бир гарышга эюрмцрям беля.
Сяндян бу дцнйада бир кам алмадан
Мяламят охуна олмушам нишан.
Кясибдир саьымы, солуму дашлар,
Бир даш да цстя гой, гой олсун мязар.
Онун алты, цстц даш олса яэяр,
Ня гядяр ейбим вар, бцсбцтцн юртяр.
Ал мяндян бу йцкц бир мярдлик эюстяр,
Эцл сачма, йолумдан тиканлары дяр.
Беля тоз галдырыб кцл вурма, бясдир,
Дуз йейиб габыны сындырма, бясдир.
Йетяр ки, уьрунда бичаря олдум,
Елимдян, эцнцмдян аваря олдум.
О эцндян шадлыьы мяндян йох етдин
Ки, мяни Шящрудда тярк едиб эетдин.
Эюр мян йазыг щара, Мядаин щара,
Нейляйим алныма йазылмышлара?
Црякляр йандыран ей эюзял дилбяр,
Мян дцнян Шябдиздян дцшмядим мяэяр?
Юзцн кими йцксяк бирини тап сян
Мян кими мязлумдан ня эюряжяксян?
Тап су чыхан йери, орда гуйу газ
Ора нештяр вур ки, ган олсун бир аз.
Достлуг бинасыны етдин таримар,
Йенидян тикмяйин ня мянасы вар?
Тязяйкян бир юртцк сойугса яэяр,
Кющняляндя нежя истилик веряр?
Яввял яйри битян бир жаван будаг,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 317


Зянн етмя, гожалса дцзэцн олажаг.
Чох зящмят чякмисян, тяшяккцрцм вар,
Кярям ейлямисян, сян ей шащсувар!
Йарамаз сазишя анжаг бу эежя,
Санма цмидиндян чыхар нятижя
Газандакы щяля бишмяйиб, хамдыр,
Щалва щазыр дейил, иш натамамдыр.
Сян юмр елямякдян бу эежя ял чяк,
Сярхошу чятиндир гонаг елямяк.
Иш бишян заманда бир дяфя анжаг
Бялкя чаьырарам мян сяни гонаг.
Дцнйада щяр шейин юз заманы вар
Вахтында тапылар хязняйя ачар.
Вахтсыз банлайанда хоруз, эюрярсян,
Айрылыр бир анда башы бядяндян."

ХОСРОВУН ШИРИНЯ ЖАВАБЫ

Хосров эюрдц Ширин ондан узагдыр,


Наз-гямзя башындан чыхмайажагдыр.
Бир хащишя чатды йеня йцз яфсун,
Бабиля нейляйяр, мин яфсун олсун?
Йалварараг деди: "Ей жан жювщярим!
Эюзцмцн чыраьы, дцррцм, эювщярим!
Сян ей жаван бяхтим, мцгяддяратым,
Дюйцнян цряйим, рущум, щяйатым,
Фяляктяк ня гядяр зцлм едяжяксян?
Йаьмасан да бары эурулда бир сян.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 318


Ишвянля ашиги бир аз шад еля,
Бу юлмцш гулуну эял азад еля.
Гязябдян эюрмцрсян юз ейбини сян,
Мяним нюгсанымы бир-бир дейирсян.
Корлар корлуьуну эюрмяйян кими,
Ортайа тюкцрсян мяним ейбими.
Лялиндян кянара бюйля даш атма,
Йыхмысан, бир даща вуруб ганатма.
Мяни щялак едир чякдийим бу гям,
Аллащ рящм елясин, аьыр хястяйям.
Эежя живя гарлар тюкцлцр бол-бол,
Буз мещрибанлыгдан ял чяк, бир од ол!
Эял, еля етмя ки, гызышым гардан,
Гар ки, суйа дюндц пис олар, инан!
Гой бир бу эежялик гапыдан эирим,
Сянин кандарына ейляйим тязим.
Отурум гаршында мян диз чюкяряк,
Щеч кяся бахмайыб, сяни эюрцм тяк.
Гясриня лайигдир еля бир адам,
Дикиля эюзляри евиня мцдам.
Эюзц пянжярядян айрылмайанлар
Дцшмяниндир, билмя онлары сян йар.
Ким истяся артсын сянин жялалын,
Одур йахын достун, одур щалалын.
Пахыллыг ейляся щцснцня щяр кяс,
Онун йолдашлыьы торпаьа дяймяз.
Ганла боьазымы ислатма, мяляк,
Сахлама гапыда мяни щалгатяк.
Мяним беля язаб чякдийими бил,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 319


Бура ки, жяннятдир, жящянням дейил.
Жяннятсян, йетишмиш йахшы барын вар,
Щяля эюрцнмяйиб кимсяйя онлар.
О бещишт гясринин гапысыны ач,
Гойма ки, мящв ола мейвяли аьаж.
Гапыны ач мяня, бошла бу кини,
Йенидян башла юз хидмятлярини.
Гапыны ачмаг да мцмкцн олмаса,
Бу гярибя бурда бир эцн олмаса,
Эцняш жамалындан бу юрпяйи ач!
Эцняш олмамышдыр юрпяйя мющтаж.
Бищушам, щушуму алан да сянсян.
Илк севэим сяндядир, эял, гачма мяндян.
Версян сян верярсян шяфаны, ей йар,
Йагут додагларын, янбяр сачын вар.
О бал додаьыны эизлядиб, пяри!
Дилини ейлямя ары нештяри
Беля йумшаглыгла сяртлик ня эяряк?
Гагума йарашмаз олсун кирпитяк
Бир иш эюр ки, сяндян кюнлцм хош олсун,
Сяни эюрян цряк няшяйля долсун.
Тоза булашмышса гядямим яэяр,
Кюнлцмц ачмагчцн цзцнц эюстяр
Гялбин дцзялмяся мянимля, жанан,
Цзрц чятин олар бу ишин, инан!
Хосровун башына тюкмя дашлары,
Фярщад кими чякмя дашлыьа сары.
Щяр ким асимана атарса дашы,
Зяряр чякяжякдир йягин юз башы.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 320


Башы йараласан тяня ахар ган,
Йцксялмяз эцжцня чох мяьрур олан.
Мещрибанлыг еля дилняваз кими,
Мянимля ойнама ойунбаз кими
Зянн етмя, щяр ашиг мяст олмаг билир.
Щяр йыхылан адам сярхош дейилдир.
Эащ сцлщ башлайырсан, эащ да ки, жянэ сян,
Аллащ баьышласын, ня икирянэсян!
Йа гара ол, йа аь, нядир бу гылыг?
Илан балыг дейил щяр иланбалыг.
Де, мяня гаршы бу ня ядавятдир?
Йохса эюзяллярдя бу бир адятдир?
Мяни инжидирсян "жошма" дейяряк,
Юзцн жошдурурсан мяни дянизтяк.
Мян сяня дейирям; эял йахынлашаг,
Ип ешян ушагтяк эедирсян узаг.
Гялбимя йаралар вурмагдан ял чяк,
Бу полад, даш дейил, црякдир, цряк!
Мяни ейлямисян дцшмянляря кам,
Доста йахшы дейил дост олса бяднам.
Доьру сюзцм кими бир вядя вер эял,
Бу доьру ишимя тюрятмя янэял.
Сян разы олма ки, севинсин дцшман,
Хялвятдя йандырсан, цздя хош долан.
Давайа мейл етмя, бясдир бу гядяр,
Ширнийя дуз гатсан ажы дад веряр.
Йаьлы ол, ширинлик чцнки сяндя вар,
Йаь иля ширинлик йахшы уйушар.
Булудла ай кими эязирдим сяни,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 321


Сусуз булуд кими тапдым синяни.
Алямя нур сачан бир шян чырагдын,
Яля эютцряндя ялими йахдын.
Узагдан баханда бир гызыл эцлдцн,
Йахында од олдун, гялбя тюкцлдцн,
Чох да ажыгланма, бярк саваш олар,
Торпаг бяркийяндя ахыр даш олар.
Зянн етмя щяр гылынж дяйся, йаралар,
Ялдяки он бармаг дейил барабар.
Бурдан гайыдарам, истясям, ялбят,
Сяндян йахшысыйла едярям цлфят.
Кечмишин боржуну верирям анжаг,
О кющня сющбятя етмишям мараг."

ШИРИНИН ХОСРОВА ЖАВАБЫ

Ширин ачды йеня эцл додаьыны,


Эюстярди бящряли хурма баьыны.
Ляли цзяриндян мяржаны ачды,
Эювщярляри дцздц, мирвари сачды.
Яввял деди: "Шащым, йар олсун бахтын,
Сянинля бязянмиш о тажын, тахтын.
Дцшмянляря гаршы эюрцм ки, сянин
Байраьын дик олсун, гылынжын кяскин.
Шяряфин, шющрятин тутмуш щяр йаны,
Голунла яйилмиш эюйцн каманы.
Йарындан, достундан разы гал щяр ан,
Бу гожа дцнйайа сян бир дайагсан."

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 322


Сонра да од кими бирдян дяйишди,
Деди: "Иэид Хосров, бу иш ня ишди?
Сян шащсан, эет, шаща севэи йарашмаз,
Мяжази севэидян щеч вахт кар ашмаз.
Кимин ки, дцнйада бир мяшугу вар,
Еляси щягиги бир ашиг олар.
Мяни Фярщад цчцн етмя мязяммят,
О гяриб юлмцшц щюрмятля йад ет.
О мещрибанлыгла Фярщад, инан ки,
Ахирят гардашым олмушду санки.
О гуру сясими ешидян заман
Яйри бахмамышды мяня биржя ан.
Ширин елямишкян эцнцнц гара,
Ширинжя йанырды удтяк одлара.
Щяр бир дярдя ону гатлашан эюрдцм,
Сяндян ня бир салам, ня нишан эюрдцм.
Мянимчцн цстцндя эцл олан тикан
Йахшыдыр мейвясиз сярв аьажындан.
Гой башымын алты олсун бир дямир,
Ганлы зяр кямяри кюнлцм истямир.
Ялими йандыран эцмцшдян мяня
Садя бир мис сини йахшыдыр йеня.
Евими йандыран бир шамдан ахыр,
Эежями нурладан чыраг йахшыдыр.
Ашиг дяниз кими даш гужаглайар,
Мянимся башымда даь кими даш вар.
Дашда дямир кими галмышам дустаг,
Севинждян, шадлыгдан, достлардан узаг.
Ялибош олмасын дярдли инсанлар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 323


Сярхошлуг, дялилик бирэя пис олар.
Мян щями сярхошам, щями дялийям
Ки, йарамаз кясля достлуг еляйям?
Эял Фярщад бящсиня сян чяк бир гялям.
Мян беля ирада лайиг дейилям.
Еля бил йел ясди, гопду бир туфан,
Бир йарпаг апарды сянин баьындан.
Йурдсуз гойду мяни мющнят селляри,
Сян йыь палтарыны, бурдан дюн эери.
Гызьын од ичиндя галдым наялаж,
Сян мяндян ибрят ал, дайанма, тез гач!
Щава кафур кими гар яляйир, бах!
Тяяжжцблц дейил биз сойуг олсаг.
Булуд кядяриндян йеря дуз тюкцр,
Говьалы Шириндян артыг ял эютцр.
Олма йарасатяк эежяйя ашиг,
Тцляк тярлан кими ишыг сев, ишыг!
Мяндян ешитдийин о яфсаняляр,
Эюрдцйцн цлфятляр битди сярасяр.
Галмады шцардан бир "шяир" дя тяк,
Ярябжя билмирсян, - бир "арпа" демяк.
Ярябжя билмяйян тцрк дейилям мян,
Наз-гямзя дя эялир мяним ялимдян.
Мяним астанама фяляк эюз дикир,
Гыврымлыг сачымын кющня ишидир.
Кюнлцн уча билмяз гуш олса йеня,
Няфясин сцбщ олса йетишмяз мяня.
Йцз Йусиф йухусу язбярин олса,
Йеня дя щамансан, ешшяк вя Иса.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 324


Булудтяк бир зярбя вурардын щямян,
Эцн кими жцт гылынж вурмаьын нядян?
Бир дейлям идин сян, инди шащ олдун,
Балтаны сатараг бир низя алдын.
Чых эет, бу гялбимя эиря билмязсян
Ня гядяр аьласан, сызласан да сян.
Зорла, щийля иля кясб етмя, йазыг,
Йейя билмяз щеч кяс гисмятдян артыг.
Язиййят эюрмямиш сызлама, йанма,
Сакит ол, йаландан беля одланма.
Щалал йе, тярлантяк щалал ов ара,
Бянзямя леш цстя гонан гушлара.
Мяним щяр ойунум шириндир, ширин,
Одур ки, адымы гойублар Ширин.
Мейтяк аьладарам бязян бирини,
Ширнийля бяслярям мян диэярини.
Эцлабам, тялх олсам зяряри йохдур,
Ажы эцлабларын гиймяти чохдур.
Юлдцрцжц мейям, мяндян эен долан,
Ийимдян иллярля сярхош оларсан.
Адым ки, Шириндир, сюзлярим яэяр
Ажы олса беля, бундан ня зяряр?
Эюр ики ширинлик щеч хош олармы?
Габыгсыз гоз, тумсуз бир хурма вармы?
Кирпиликдян дейил сярт олсам да мян,
Сяртликля йумшаглыг эизлянир бязян.
Эювщяр дашда олар, хурма тиканда,
Хязиня чох олар учуг мяканда.
Щяр бир дярдя гатлаш мющкям дурараг,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 325


Эюзля ки, басмасын йцк сяни анжаг.
Щяддиндян артыг сян ажиз олсан, бил,
Жущуда дюнярсян, бу лазым дейил.
Ешшяк гулаьыны салласа яэяр,
Йетян щяр бир ушаг цстцня миняр.
Галса овчулугдан бир тцляк тярлан,
Сярчядян дя тяпик йейяжяк щяр ан.
Бир дявя итирся юз гатарыны,
Веряр бир сичана ихтийарыны.
Ширляр давасына эирян бир гочаг
Эяряк шир дишини эюстярсин анжаг.
Щирслянмиш итлярдя беля адят вар:
Диш гыжырмайаны парчалайарлар."
Ширин сюзлярини сюйляйиб она,
Деди ки: "Щушйара, аьыллы жана,
Фирузя эцлшяня анд ичирям мян,
Нурлу, парлаг эцня анд ичирям мян.
Анд олсун жяннятдя нягши-ниэара,
Торпаг фярманында йазыланлара,
Анд олсун юлцмсцз ябядиййятя,
Анд олсун йатмайан ойаг хилгятя,
Анд олсун фитрятя гида веряня,
Ягля жан, жанаса сяфа веряня
Ки, шащ олсан беля, кябинсиз йеня
Йетишя билмязсян истякляриня."
Бу сюзля чевирди цзцнц шащдан,
Тапдыьы хязнядян ял чякди щаман.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 326


ХОСРОВУН ГЯСРИ-ШИРИНДЯН
МЯЙУС ГАЙЫТМАСЫ

Еля ки, Хцтяни долашды жейран,


Мцшк эюбяйиндян дцзялтди гайтан.
Додаьы сцдлц мин кюрпя жейранлар,
О йашыл чямяндя тутдулар гярар.
Йаралы жейрантяк шащ дайанмышды,
Жейран эюзлц йары ажыгланмышды.
Йаз булуду кими щава аьырды,
Щяр йандан гар эялир, йаьыш йаьырды.
Гарын щейбятиндян даьлар чюкцрдц,
Сойуг црякляря галай тюкцрдц.
Эцмцш кими йаьан гар лопасындан
Цстц эцмцш олду Шябдизин щаман.
Шащ ня гядяр дейиб, тюкдцся тядбир.
О мцшкин сачлыйа етмяди тясир.
Чох наля ейляди рящм едя Ширин,
Файдасы олмады бу налялярин.
Шащ юз щиддятини артыран заман
Ширинин жавабы дейирди ган-ган.
Гаранлыг эежядян кечди бир гядяр,
Шащ гайытды ордан гялбиндя кядяр.
Хястя адам кими аты сцрцрдц,
Эюзляриндян ганлы йаш сцзцлцрдц.
Гялби йаралыйды, эюзц ниэаран,
Тагятсиз адамтяк эедирди йолдан.
Ня аты сцрмяйя айаьы варды,
Ня яли Шябдизя гамчы чаларды.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 327


Йола нисар етди ахан йашлары,
Эцл цзцндя варды сайсыз мирвары.
"Ня олар, - дейирди о синяси даь, -
Гаршыма чыхайды йа гуйу, йа даь.
Лянэидяйди онлар йолумдан мяни,
Атыб эетмяйяйдим мян бу мяскяни."
Щирсиндян овурду ялини бязян,
Бязян йаш силирди ням эюзляриндян.
Гярарэаща эялди Хосров цмидсиз,
Одтяк йандырырды гялбини бир щисс.
Ай йарыб булуду эюйдя эюрцндц,
Бир анда щяр тяряф нура бцрцндц.
Шащ фяляктяк ужа чадыра чатды,
Чадырын ужуну йухары атды.
Эюрцнмцр эюзцня дцнйа бу эежя,
Бейнини дидирди ажы дцшцнжя.
Ращатлыг етмяйя йохду щеч мейли,
Галмышды дизиндя башы яйили.
Эетди нядим, вязир, чадыр бошалды,
Ахырда бир Шапур, бир Хосров галды.
Фярящлянсин дейя шащ, йаваш-йаваш
Нахышлар чякирди о уста няггаш.
Йанар атяшиня чиляйирди су,
Эцлцрдц ки, эетсин шащын гайьысы.
Дейирди ки: "Ширин чох мещрибандыр,
Ажысы дилдядир, щирси йаландыр."
Хосров эюряндя ки, Шапурла тякдир,
Дярдлярини ачыб сюйляди бир-бир:
"Эюрдцн ки, башыма ня эялди бу эцн?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 328


Рцсвай етди мяни о афят бцтцн.
О аллащдан горхмаз ня ойун гурду,
Ня щяйа билирди, ня дя горхурду.
Нарвянтяк папаьы гойдум габаьа,
Сярвтяк дайандым галхыб айаьа.
Балтаны галдырды, нарвяня вурду,
Сярвин будаьыны дящряйля гырды.
Ня гыздыра билдим кюнлцнц юзцм,
Ня йумшалда билди гялбини сюзцм.
Дили ити хянжяр, сиври бир охду,
Онун эцнащлары цзрцндян чохду.
Доьрудур, йар йара язиййят веряр,
Ажы тикан кими санжмаз бу гядяр.
Язиййят вермяйи билирям мян дя,
Мяним дя жаным вар инжик бядяндя.
Бабил Щарутуса онун жамалы,
Щинду жадуэярся о гара халы.
Ширинин ишляри сойутду мяни,
Атдым о яфсуну, о яфсаняни.
Тящяммцля сыьмаз онун гямляри,
Чякмишям, билирям бу ялямляри.
Ушаг гылыьыны дайяси биляр,
Гоншунун пислийин гоншусу биляр.
О, мяня олмушдур бир эизли дцшмян,
Эизлиндя кин бясляр, цздя мещрибан.
Дцнян хащиш етдим мян о ки, варды,
"Йох" деди, щушуму алыб апарды.
Щяр ня сюзцм варды тюкдцм дил, дедим.
Бир ай ешитмяди, мян бир ил дедим.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 329


Гаранлыг дцшяндян нур эюстярмяди.
Белими сындырды, сарьы вермяди.
Доьрудур, вцсалы хошдур, шириндир,
Дцнйада ян ширин йеня Шириндир.
Лакин бу харлыьа дяймяз вцсалы,
Гям йемяйя дяймяз онун хяйалы.
Фил кечсин цстцндян тапдалайараг,
Хясис адамлара ял ачма анжаг.
Аман истяйинжя гурбаьалардан,
Йахшыдыр балыгтяк тез гярг оласан.
Дуру суда щяр кяс дцрр тапар, анжаг
Торпаьы ахтаран торпаг тапажаг.
Хырда дашдан ютрц ня мядян газым,
Йаьсыз чыраг кими сюнмяк ня лазым?
Бир кясяк цстцня гушу гонмайан
Бир жанана уймаг ябясдир, инан!
Намуслу йар олсун, - щяр дярддян щалы,
Товузун йолдашы товуз олмалы."
Шапур йери юпдц, дил ачды йеня,
Кафур суйу тюкдц одун цстцня:
Деди: "О тцнддцрся, сян ол бир ипяк,
Шащым, эцзяшт етсин мярд адам эяряк.
Ашигляр говьасы шимшяктяк олар,
Наз иля вящшятин тяфавцтц вар.
Цзрц вар, истися Ширин бу гядяр,
Мяшщурдур ки, ширни щярарят веряр.
Бу тяк Ширин дейил, щеч тяня вурма.
Тумсуз олармы щеч, бир дцшцн, хурма?
Ширинин сюзцндян щярлянся башын,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 330


Атма севдасыны о гялямгашын.
Ширин бу сяфраны юзц дуймушду,
О гяндин алтына сиркя гоймушду.
Ширинлик, туршулуг варкян дцнйада,
Няйиня лазымдыр сяфра вя севда?
Эюзялляр тез дойса, демя бу писдир,
Ит эяряк ит олсун, шир дя эяряк шир.
Эюзялляр назындан инжимяк олмаз,
Адятдир, мяшугя ейляйяжяк наз.
Бцтцн эюзяллярдя вардыр бу адят,
Эялин рянэсиз, ийсиз эюрцнмяз, ялбят.
Щансы эцл чякмямиш язиййят хардан?
Щансы хятт алмамыш йара пярэардан?
Сяркяшлик эюзяля олмушдур адят,
Су иланы санжан галар сяламят.
Нижат тапмаг цчцн гям селляриндян,
Мющкям дур даь кими юз йериндя сян.
Йарпагтяк ойнаса кцлякдя щяр кяс,
Бир даь олса беля, самана дяймяз.
Бяхтийардыр сонда кама йетянляр,
Хам олдугжа йахшы гохуйар янбяр.
Шириня ня рява щцжум едилсин,
Айа ял узатмаг чятиндир, чятин.
Ахы гадындыр о, гапыны вурсан,
Пянжярядян эяляр мещтабтяк, инан!
Гадында вя айда адятдир, яэяр,
Гапыны баьласан, бажадан дцшяр.
Ня билирсян Ширин гямдян узагдыр?
Йох, йох, узаг дейил, сября гочагдыр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 331


Жяфа даьындан бир даш дцшся яэяр,
Сяндян кечяр, онун башына дяйяр.
Вящшятин тиканы санжылар йеня
Сянин ятяйиня, онун гялбиня.
Бу эежя сябр еля, олма бигярар,
Эежя щамилядир, эюряк ня доьар?
Бир гайдада галмаз тале щяр заман,
Су чаьлайыб эетмяз даим бир архдан.
Ил бойу камийаб олмаз инсанлар,
Бязян язиз олар, бязян хар олар.
Бяхт юз сащибиня ейляся чох наз,
Онун язабындан чякинмяк олмаз.
Пярэар щансы сямтя доланса яэяр,
Фырланыб-фырланыб йериня дюняр.
Хам црэя юйрядян йумшаг давранар,
Мцлайимлик севяр чох щарын атлар.
О йеря чатдырар сябир инсаны, -
Ня заман истяся миняр гуланы.
Сябр етмякля киши зиндандан чыхар,
Сябр иля ачылар баьлы гапылар.
Иш чятиня дцшся сябр ачар баьы.
Эежя далында вар сцбщцн чыраьы.
Бу чятинлик кечяр, мян цмидварам,
Йетиб истяйиня, шащ олар арам."
Шащым бу вядяйля еляйирди шад,
Хярабя бир кюнлц едирди абад.
Уьурлу фал ачды тахтына шащын,
Доьсун бяхт улдузу бахтына шащын.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 332


ХОСРОВУН ЭЕТМЯСИНДЯН ШИРИНИН
ПЕШМАНЛАЙЫБ ОНУН АРДЫНЖА
ГЯРАРЭАЩА ЙОЛЛАНМАСЫ

Бу сюзляри дейян мцдрик ихтийар,


Бу сайаг ейляди бизи хябярдар:
Шащ эедиб, о дилбяр галанда йалгыз,
Даш гялбя даш вуруб, олду ращатсыз.
Кирпийиндян ахыр дайанмадан йаш,
Дюйцрдц юзцнц о йаваш-йаваш.
Йаныглы-ащындан щава сусады,
Ахды эюз йашлары, йери сулады.
Кирпийи дурмадан ахыдырды ган,
Щяр наля етдикжя олурду налан.
Йарымжан гуш кими сяндяляйирди,
Нярэиздян сямяня дцрр яляйирди.
Яли эялмир тутсун гям айаьыны,
Гцсся яритмясин цряк йаьыны.
Тагятсиз цряйи шуря эяляркян
Утанды тутдуьу габа ишлярдян.
Эцлэцня атланды, йцйяни чякди,
Эюз йашы эцл рянэли, ат да кцлрянэди.
Аты тяр ичиндя эедяндя йеня,
Санки су отурмуш одун цстцня.
Йол инжя гашынын пярэары кими,
Эежя гапгарайды сачлары кими.
Аты дар йолларда сцрцб эедирди,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 333


Гялби гаранлыгда дуа едирди.
Ат вериб эцжцнц ити айаьа,
Кечирди лаживярд чярхдян габаьа.
Оьлан палтарында сяфяр едирди,
Шябдизин изини тутуб эедирди.
Эцлэцнц баш алды эениш чюлляря,
Ширин эялиб чатды ахыр бир йеря,
Эюрдц йухудадыр кешикчи, гулам,
Ачыб щямайили сярщянэляр тамам.
Йухладыб щамыны мещтаб яфйуну,
Бир позан йох иди сярхош йухуну.
Дайаныб бахмагдан йорулду Ширин,
Билмяди нейлясин, ащ чякди дярин.
Шащын дярэащындан баханда Шапур
Эюрмцшдц бир атлы атыны чапыр,
Шапурун яфсунлу сюзляри бу дям
Йухуйа вермишди Хосрову мющкям.
Ойатмайыб ясла о йатмышлары,
Шапур чыхыб эетди Шириня сары.
Деди: "Кимсян бурда, ей пяри, сяслян!
Пяри дейилсянся, де, ня эязирсян?
Шир бу йеря эялся, инан, тцк салар,
Гарынжайа дюняр бурда иланлар."
О дилбяр Шапуру таныды эюржяк,
Сычрады Эцлэцндян йеря жейрантяк.
Тяяжжцбдя галды Шапур бу ишдян,
Йахынлашды эюрсцн кимдир бу эялян.
Саташанда эюзц о шух дилбяря,
Папаг эюйя атды, баш яйди йеря.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 334


Сюйляди: "Ня яжяб, ей пярисима!
Айаг тозун бизя олду тутийа?"
О эюзял Шапура нийаз ейляди
Бир гадын дилийля тяриф сюйляди.
Йапышыб ялиндян чякди бир йана,
Юз щекайятини данышды она.
Деди шухлуьундан, нашылыьындан
Нежя утанмышдыр, олмушдур пешман.
Нежя хоруз кими вахтсыз банлайыб,
Нежя юз сящвини инди анлайыб.
Сонра деди: "Хосров айрылды, эетди,
Бу эедиш гялбими гямханя етди.
Начар галыб йаман одлара дцшдцм,
Аьыл мянзилиндян авара дцшдцм.
Иэидлик эюстярдим ажизлийимдян,
Чятин вахтда жейран шир олур бязян.
Мяни салмайыбмыш эюзцндян аллащ,
Раст эялмяди йолда мяня щеч бядхащ.
Юз арзумла эялдим беля бихятяр,
Доьрулугла эялян йолу дцз эяляр.
Сян ки мящрям олдун яввялдян мяня,
Эяляжяк эцнцмц тапшырдым сяня.
Ики арзум вардыр, она гулаг ас,
Йериня йетирсян, щеч дярдим олмаз.
Бириси будур ки, шащ ейш едяндя,
"Нуш олсун" сясляри ахыб эедяндя,
Мяни бир эушядя эизлиндя сахла,
Сиррими ачмайыб эюзля марагла.
Истяйирям, шащы кейф едян эюрцм,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 335


Жанлары охшайан, цзц шян эюрцм.
Икинжи арзум да будур: шащяншащ
Кябин кясиб, мяни ейлясин ниэащ.
Яэяр эюряжяксян иши, йубанма,
Эежя гаранлыгкян башла, дайанма!
Йох, гябул етмясян, сяни тярк едим,
Баш алыб тялясик гясримя эедим."
Онун мягсядини биляндя Шапур
Анд ичди, разыйам, доьру сюз будур.
Эцлэцнц Шябдизтяк тювляйя салды,
Ширини Пярвизтяк ейвана алды.
Шащын ики йердя сарайы варды,
Бязякдян улдузтяк йаныб парларды.
Бири эюз юнцндя ейшц ишрятчцн,
Бири дя хялвятдя истиращятчцн.
Шапур тез апарды о шух дилдары
Йатагчцн дцзялмиш чадыра сары.
Ялиндян йапышыб салды ичяри,
Эярдяйи баьлайыб, гайытды эери.
Гялби шад цз тутду шащын йанына,
Мцнтязир дайанды шащ фярманына.
Эащ эязир эцлшянин дюрд бир йаныны,
Эащ да йандырырды сюнян шамыны.
Ширин йухусундан шащ бирдян галхды,
Эюйдяки ай кими алны парлагды.
Деди: "Саь ол, Шапур, мян йухлайыркян
Сян талейин кими ойаг галмысан.
Сянин игбалынла йуху эюрмцшям,
Кюнлцмдя галмайыб ня кядяр, ня гям.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 336


Йухуда ня эюрдцм: сяфалы бир баь,
Щарданса ялимя кечди бир чыраг.
Бу мещтаб, бу шамла тюкяряк тядбир,
Эял, мяним йухуму сян ейля тябир."
Йухуну йозмаьа дил ачды Шапур,
Деди: "Артыг олсун эюзляриндя нур.
Бу гаранлыг эежя бир улдуз олар,
О балдодаг эяляр, йухун дцз олар.
Бунун саьлыьына эял шяраб ичяк,
Йерляря лялдян бир палтар бичяк.
Эял, сабащ дцзялдяк бир йени мяжлис,
Кющня шяраб олсун, бир тязя нярэис.
Шяргдя эюстяряндя эцняш цзцнц,
Дяниздян галдырыб кафур тозуну.
Кафур ийли мейи тюкцб жамлара,
Бу гям дярйасындан чыхаг кянара."
Лалятяк гызарды шащ севинжиндян,
Нярэиз кими йумду эюзцнц бирдян.
Эцняшин бешийи дцшяркян йола,
Жямшид бязяйини эейинди дцнйа.
Шяргдян бир мяшшатя чыхыб эяляряк,
Сцбщцн эялининя вурду мин бязяк.
Гушлары щцркцтдц йериндян бу щал,
Эюзялляр тярпянди, сяслянди хал-хал.
Дадлы йухусундан галхды шящрийар,
Эежяки йухудан олду бяхтийар.
Тез адам чаьырды, буйруг верди шащ:
Гурулсун даьларда бюйцк бариэащ.
Бариэащын башы дяйди эюйляря,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 337


Бяднязяр хар олуб, эюмцлдц йеря.
Алтмыша бярабяр ени-узуну,
Жамаат гул кими сармышды ону.
Шащаня щямайил тахан щяр сярщянэ
Бязяди дярэащы гызыл щейкялтяк.
Байраг готазытяк яйиб папаьы
Дейлямиляр кясди тез солу, саьы.
Дящлиздя дурмушду гапгара гуллар,
Исфащана баьлы санки Зянэибар.
Щябяш гуламлары, Чин эюзялляри
Олмушду эежяйля айтяк щяр бири.
Чадырын алты дар гылынж аьзындан,
Сяба йол тапмазды кечсин орадан.
Узанмыш чадырын ипляри бир мил,
Гапынын аьзында дурмушду чох фил.
Эирдя чадырлар да юртмцшдц дцзц,
Гамашырды айын, эцняшин эюзц.
Чадырдан бириндя отурмушду шащ,
О бириндя Ширин чякмядяйди ащ.
Йеря шаща лайиг салдылар зярбяф,
Мин зинят алырды ондан щяр тяряф,
Торпаьындан гаш-даш сачырды кцляк,
Йел эятирян хязня бу имиш, демяк.
Жарчы топламышды бцтцн щямдями,
Ора бурахмырды бир намящрями.
Шащын щяряминдя йохду юзэя кяс,
Бир щярям гуллары - лал кими динмяз.
Мцдрик нядимлярдян бир нечя няфяр
Кцрсцнцн цстцндя яйляшмишдиляр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 338


Щяр йана - ашаьы, щям дя йухары
Гойулду йагутдан ноьул габлары.
Щяр кясин ялиндя ишлянян зярдир,
Гаш-дашлы бир турунж таждыр, янбярдир.
Йумшаг гызыл - бармаг араларындан
Чыхырды шащ ону сыхдыьы заман.
Саги ялиндя жам, жам ичиндя мей,
Няьмяляр сяслянир, сяслянирди щей...
Дцнйаны бцрцйцб асиман кими,
Барбяд эятирмишди фяьаня сими.
Няьмяйля достлара сяфа верирди,
Хястя црякляря шяфа верирди.
Галхыб ужалдыгжа удунун сяси
Щяр тели чалырды Давуд няьмяси.
Зянэуля хош сясля ахыб эедирди,
Няфяси Исатяк жан бяхш едирди.
Мангала дюнмцшдц ялиндяки уд,
Кюнцлляр йанырды онда, санки уд.
О, шякяр тюкцрдц чалан ялийля,
Йатырды бярк эежягушулар беля.
Бурдугжа бярбятин ашыгларыны,
Бярбят ужалдырды ащу зарыны.
Мизраб вуран заман ипяк телляря
Бцрцндц няьмяйя бцтцн даь-дяря.
Никиса адлы бир чальычы варды,
Гочаг, мунис нядим, чох пцрвцгарды.
Эцндя бир щаваны йарадан фяляк
Ону йаратмышды юз сясиля тяк.
Руддан мювзун сясляр чыхаран устад

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 339


Няьмядя дурьуну етмишди ижад.
Еля ширин-ширин щава чалырды,
Гушлар беля йердя ганад салырды.
О гядяр эялирди няьмя хошуна,
Зющря доланырды фяляк башына.
Зющрядян юзцнц цстцн тутарды,
Барбядя бир анжаг о барабарды.
О мяжлисдя ишрят башлайан заман
Чалдылар чянэ иля бярбяти щаман.
Барбядля чянэ сяси ахыб, мцхтясяр,
Тцк иля рянэ кими бирляшмишдиляр.
Щяр ким гулаг верся, кюнлц хошалыр,
Бири цряк верир, бири щуш алыр.
Чалдылар, щяр гялбя мин наля долду,
Гуламлар щцзурда ядябсиз олду.
Шащ ямр етди бирдян, бцтцн гуламлар
Кякликтяк эетдиляр, олдулар кянар.
Чальычылар, Шапур, бир дя шащ галды,
Щамы чыхды эетди, мяжлис бошалды.
Барбяд цчтеллини чалырды чох хош,
Айыгкян щяр кяси едирди сярхош.
Никиса чянэийля туфан едирди,
Ярьянун телини дилляндирирди.
Хосров да онлара едяряк ряьбят
Дейирди: сизиндир бу гялб, бу дювлят.
Фырланан чадырдан эцн чякиляркян
Эюзял пяри кими ай доьду бирдян.
Ширин олан йерин ятрафында тяк
Доланырды Шапур бир пярванятяк.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 340


Пярдянин ужуну галдырыб жанан,
Деди: "Эялсин бири чальычылардан.
Бу дярэащда эялсин чянэля отурсун.
Щалымла ащянэдар бир мизраб вурсун.
Щалыма сазыны уйьун ейлясин,
Щяр ня ким, мян десям, ону сюйлясин!"
Шапур Никисаны едяряк щали,
Отуртду мяжлисдян бир аз аралы.
"Бу мящрям чадыра, - деди - бахма сян,
Ондан шаща лайиг няьмяляр юйрян!
Бу эизлин чадырдан илщам аларсан,
Щяр ня ямр етсяляр, ону чаларсан."
Бир тяряфдя Барбяд, сярхош бир бцлбцл,
Никиса ялдя чянэ, олмушду бир эцл.
Янбяр ийли шамлар йанырды парлаг,
Оддан бир жяннятди, тцстцдян бир баь.
Шащ гялбиндя варды дярин бир мараг:
Эюрясян чальычы няляр чалажаг?
Сазын ипяк тели хош аваз алмыш,
Чянэин гулаьына щалгалар салмыш.
Зил пярдядян галхан няьмяляр эюзял,
Чянэин ятяйиндя назланыр гязял.
О чадыр эюзяли ачды кюнлцнц
Чальычыйа деди: "Горхма, чал буну!"

ШИРИНИН ДИЛИНДЯН НИКИСАНЫН


НЯЬМЯ ОХУМАСЫ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 341


Никиса, нежя ки, демишди Ширин,
Бир гязял охуду раст цстя щязин:
"Ей бяхтимин эюзц, йатма, бир заман
Бялкя сяадятдян тапасан нишан.
Сябрин даьындан чых, цммид сящяри
Ишыглат гялбими, гов бу кядяри!
Ей бяхт, бир нечя эцн эял мяня йар ол,
Ач баьлы бяндими, мяня ачар ол!
Ей тале, йатма, бир мящарят эюстяр,
Бурах ажизлийи, бажарсан яэяр.
Ей дост, щцммят еля, ял галдыр бары,
Габаьындан гачсын гям гошунлары.
Цряк од ичиндя, жийяр долу ган,
Рящм етмяк истясян, эялмишдир заман.
Бундан даща дцшэцн бир ажиз олмаз,
Бундан даща йазыг кимсясиз олмаз.
Яля су тюкмяйя йарамасам да,
Гойа билярям ки, кабабы ода.
Эяр шярбят вермяйя лайиг дейилям,
Шишя ачмаьы ки, йахшы билирям.
Нахыш салмасам да палтара яэяр,
Цзярлик йандырмаг ялимдян эяляр.
Тикя билмясям дя ипяк палтары,
Ятяйиндян тозу чырпарам бары.
Мяни кюлэя кими салма торпаьа,
Аьлайыб дцшмцшям юзцм айаьа.
Сянин кими айа лазымдыр Цлкяр,
Гаданы алмаьа бир Зющря истяр.
Эялиб сарайында галарам мцдам,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 342


Шащлыг иддиам йох, кяниз оларам.
Щалымы сорушсан, ня сюйляйим мян?
Юзцн буну мяндян йахшы билирсян.
Дцшцн, нежя олар гям чякян гяриб?
Нейлясин ишиндя ажиз, мцзтяриб?
Ашигликдя эцлтяк йыртдым пярдями.
Эюрмядян бурахыб эетдим алями.
Торпагтяк охлара мян щядяф олдум,
Тязя лаля кими эянж икян солдум.
Бир цмидля вердим дцнйаны йеля,
Бир хцлйа цстцндя олмушам беля.
Ня бир архам вар ки, щавадар ола,
Ня дя бяхтим вар ки, мяня йар ола.
Суда чылпаг батан беля демишдир:
"Юлцдя бяхт олса, йеня бир ишдир."
Йалгыз отурмушам, сызлайыр йарам,
Истяйин будурса, разы оларам.
Мяним истядийим эялмяся яля,
Гатлашыб дурарам, сян шадлыг еля.
Йохса мян ажыйам, йахынлашыркан
Уд кими алышдым додагларындан.
Бюйцк бир шадлыгдыр мяня бу йаньын,
Хошдур беля йанмаг, бил, ашыгларчын.
Мян буйруг вермирям сяня, юзцн бил,
Истясян эюзцмдян бу йашлары сил."

ХОСРОВУН ДИЛИНДЯН БАРБЯДИН


НЯЬМЯ ОХУМАСЫ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 343


Битди Никисанын жянэля няьмяси,
Барбядин сетары галдырды сяси.
Бир мяст ашиг кими саза вурду ял,
Цшшаг пярдясиндя охуду гязял:
"Бир сящяр мей ичиб дурдум айаьа,
Мяст идим, раст эялдим эюзял бир баьа
О баьда бир чичяк ятирли, ялван,
Гарьа жянэиндяйди, йарпаглары ган.
Йцз тиканы варды йцз йарпаьында,
Йцз хязня дустагды щяр будаьында.
Цзцмя баьлады гапыны эюзял,
О баь гыфылына дяймямишди ял.
О надир эюзялин варлыьы жанды,
Щяр жцря мейвяси эюзя яйанды.
Вардыса о йердя дцрлц-дцрлц бар.
Башымда галан шей олду бир хумар.
Гапыда яйляшян о пяринишан
Кюнлцмц пяритяк етди пяришан.
Бейним хястя олуб ойаг галмагдан,
Хяйалы эюзцмдян чякилмир бир ан.
Йатанда бейними аловландырыр,
Пяритяк йухума эирир, йандырыр.
Пярини ахтарар диваняляр дя,
Абад йердя дейил, виранялярдя.
Онунчцн хязнятяк пяри-фцсункар
О вираняликдя тутмушдур гярар.
Чыхарсам хязняни виранядян мян,
Тажына дцрр кими санжарам щямян.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 344


Йатмыш эюзлярдяки наза анд олсун
Ки, гямзяйля едяр жадуйа яфсун.
Думантяк гыврылан сачына гясям.
Онун атяшиля йанмышдыр синям.
Анд олсун хал-халдан ужалан сяся
Ки, гожа защид дя дцшяр щявяся.
Анд олсун ипяктяк хош эцлцшцня,
Йагут додаьына, инжи дишиня,
О янбяр ятирли зцлфцн тажына,
Ширмайы саьрыда гыврым сачына.
Онун о дюзцлмяз гямзя-назына,
Цзрцня, сюзцня, хош авазына.
Яйри гашларынын таьына гясям
Ки, туьратяк чякиб онлары гялям.
Анд олсун тохунуб бири-бириня
Щаруту бянд едян кирпикляриня.
Анд олсун о эюзя, рядд ейляйяркян
Йеня кянар гоймаз мяни эюзцндян.
Анд олсун о парлаг эцл йанаглара,
Мящтаб нуру щара, бах, онлар щара?
Сярв гамятинтяк сачларын узун -
Гала кямяндидир - она анд олсун!
Илан овсунлайан гара телиня,
Ужа эярдяниня, инжя белиня,
Анд олсун нярэиздян хумар эюзцня,
Сцнбцл сачларына, бащар цзцня.
Отуз ики дяня ляля анд олсун,
О йагут гыфыла, лябя анд олсун.
О ашиг юлдцрян бадам эюзлярин,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 345


О ширин эцлцшлц иннаба йямин.
О аь чяняндяки гуйуйа гясям,
Ондан ким су ичся билмяз кядяр, гям.
Щалга бухаьына анд олсун, жанан,
Эцняшдя салланмыш судур санасан.
Гясям гойнундакы о бир жцт нара,
Нарынж эирдялийи вермиш онлара.
Эцмцш бармаглара едирям йямин,
Гагум эюрся йанар щясяддян йягин.
Анд олсун о зяриф билякляря ки,
Дурмушдур живядя хам эцмцш тяки.
О бцллур тяниня, инжя белиня,
Бцллур ки, дяймямиш инсан ялиня.
Эцмцш балдырына галмамыш сюзцм,
Тяриф етсям, эежя йатмарам юзцм.
Эюздян дя дяйярли айаг тозуна,
Ня йахшы анд ичдим, гурбан эюзцня!
Талейим йар олса, йетишям она,
Жанымда йер вардыр юйля жанана.
Ня гядяр ки, саьам, эетмяз кюнлцмдян.
Дцнйайа шащ олсам, она гулам мян.

ШИРИНИН ДИЛИНДЯН НИКИСАНЫН


НЯЬМЯ ОХУМАСЫ

Барбяд няьмясини битирди, дурду,


Никиса мизрабы телляря вурду.
Щасари адланан инжя пярдядян

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 346


Беля бакиряляр чыхды пярдядян:
"Гялбим торпаг олду, ей сярв, сяня,
Сярвтяк цстцмя кюлэя сярсяня!
Сян бу гара сачдан нечин гачырсан?
Мянтяк бойну баьлы тапмазсан, инан!
Ловьаландымса мян бир ямир кими,
Бойну баьлы эялдим бир ясир кими.
Мяни юз евиня гоймадын, демя,
Асиман сыьармы бу виранямя?
Гарынжа йувасы филя йарармы?
Милчякдя симцрьцн гцввяти вармы?
Гуйуйа сыьармы эениш каинат?
Бещишти гаврармы кичик ят, нябат?
Гапычыйа лайиг олмаса бир баш,
Верилярми ондан шащлара шабаш?
Бахма, дцнян сяни жана эятирдим.
Инди бу жанымы сяня йетирдим.
Хащиш ейлямяйя йох мяндя тагят,
Кяряминдян умар кюнлцм шяфаят.
Эцнащым бюйцкдцр, лакин мян йеня
Цзр цчцн тапарсам яэяр бящаня,
Юпярям торпаьы гялбим долу ащ,
Яфв едярсян мяни, ялбяття, ей шащ!
Цзцмц сцртярям торпаглара мян,
Та абыр чыхынжа цзцмя йердян.
Эялиб йалварарам сяня о гядяр
Игбалын яфвиня фярман эюндяряр
Шащ таленамяси беля эюстярир:
Пейклярин талейи ай ялиндядир,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 347


Мянся ай талели пейк олдуьумдан,
Пейктяк йолдайам, будур, щяр заман.
Сяня сюйлямякчцн севимли дилдар,
Бу гайнар гялбимдя эизли сюзцм вар.
Сифариш эятирмиш бир гасидям мян:
Эятирдим боржуну эизли хязнямдян.
Аьзым хырдалыгдан наз етди, ей йар!
Эялмиш щцзуруна инди эцнащкар.
Дилимдян аловлу бир дил йцксялди,
Будур, ики лялим онунла эялди.
Эюзлярим тцрк кими дар олду яэяр,
Инди щинду кими цзря эялмишляр.
Йай, кириш эюрдцнся бу гашларымдан,
Ох вур, сяндя дя вар ейля бир каман.
Бойун гачырмышды сачым ямриндян,
Эетмяйинля она жяза вердин сян.
Гямзям сярхош вахты бир ох атды, бах,
Айыг вахты эялди сяждяня анжаг.
Сяни эюрян сачым олду пяришан,
Вурмушам зянжиря, бах, юзцн, инан.
Башымы мяшялтяк гапындан салдым.
Шам кими жанымы мяшяля алдым.
Хяттин ган тюкмяйи ется ихтийар,
Хятдян нюгтя кими чыхмарам кянар.
Етина етмяся хяйалын мяня,
Эюз йашы тюкярям ятякляриня.
Ганымы о ягиг лябляр ичсяляр,
Мирвари дишлярим онлары кясяр.
Бары дярилмямиш бир баьам, зянэин,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 348


Гапысы бяллидир, ачары эизлин.
Яэяр ки, нарыма эюстяриб щявяс,
Ял вурмаг истяся сяндян гейри кяс,
Мяст едиб ишвямин цзцм суйуйла,
Цмидсиз, ялибош саларам йола.
Сянин шякяр долу додагларындан
Гейри, бадамыма олмаз тохунан.
Фындыгтяк даш алтда галсам да битаб,
Сяндян башгасына чатмаз бу иннаб.
Сяндян башга бири пцстямчцн йана,
Пцстя аьзы кими эцлярям она.
Эюрсям турунжума маил щяр кими,
Тикан цстя галар турунжлар кими.
Дярмяк истяйяндя мяним хурмамы,
Анжаг тикан эюряр ялимдян щамы.
Ким мяним алмама мейлини салса,
Ушагтяк товларам мум алмаларла.
Ай галхса эюйляря, эцн дцшся йеря,
Бу бар гисмят олмаз юзэя ялляря."

ХОСРОВУН ДИЛИНДЯН БАРБЯДИН


НЯЬМЯ ОХУМАСЫ

Никиса дайанды, сусду авазы,


О йандан сяслянди Барбядин сазы.
Ираглылар кими йцксялди сяси,
Ахытды теллярдян Ираг няьмяси:
"Достун нясимини дуйур димаьым,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 349


Хязня хяйалыны эюрцр чираьым.
Бизим арха щардан эялмишдир бу су?
Щансы йелин хошдур беля гохусу?
Сярв баш галдырды йохса эюйлярдян,
Ондан олдум беля башы ужа мян?
Йохса, тярк едяндя эцняш эялини,
Жямшид эцлзарына сяпмиш телини?
Мяэяр пянжярямдян ай дцшдц йеня?
Эежя гярг олмушдур нур дянизиня?
Йохса, бещиштдяндир ясян бу йелляр,
Севинж ясяр етди мяня бу гядяр?
Эюрцнцр гонмушдур гола аь тярлан,
Эежя жан гуртарды гара гарьадан.
Бялкя бизимлядир щяйат верян су,
Эетдикжя жанланыр щяйат арзусу.
Йохса бяхт йандырды йеня тязя шям,
Пярванятяк йаныб кцля дюндц гям.
Йягин додаьындан сяпдин бал, шякяр
Ки, щяр бир тяряфдян эялир бу хябяр.
Ей бяхт, о йара де: ей назлы ниэар,
Бясдир бу айрылыг, бяхтими гайтар!
Йахшылыгдан башга хислятин чохдур,
Сюзцм мярд сюзцдцр, йаланы йохдур.
Мян арпа якяряк, буьда дярмишям,
Буьданы эюстяриб арпа вермишям.
Бахма ажыгландым тярслийимдян мян,
Кюнлцм сянинлядир, юзцн билирсян.
Ялини кясмязляр щинд оьрусунун.
Чцнки мярдлийи дя йох дейил онун.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 350


Шащлыгдан гялбимдя фярящим йохдур
Анжаг бу дцнйада дярд-гямим чохдур
Цряйим сызлайыр гямдя, кядярдя
О щансы залымдыр дцшмясин дярдя?
Айрылыг горхусу цряйимдядир,
Щижрандан горхмайан, бир сюйля, кимдир?
Гяминдян рущумун цмиди солду,
Бяхтим ялямлярин тапдаьы олду.
Гялбим мяним дейил, зцлфцндян кянар,
Одур баьланмышам зцлфцня, ей йар!
Додаьынла хялвят сющбятим чохдур,
Бундан важиб мяним бир ишим йохдур.
Яэяр юз йанына бурахажагсан,
Нежя эцл йериня сяпирсян тикан?
Ичи мялщям долу о додаглары
Вер мяня, гуртармаз онларын бары.
О аби-щяйатдан ня олар ки, сян
Бу йазыг йохсула бир пай верясян?!"

ШИРИНИН ДИЛИНДЯН НИКИСАНЫН


НЯЬМЯ ОХУМАСЫ

Барбяд бейля эюзял щава чалдыса


Ондан йахшысыны чалды Никиса.
Новруз эцлц кими ачылды яввял,
Новруз пярдясиндя охуду гязял:
"Сяни эюрян эюзцм ня бяхтийардыр,
Астанан мянимчцн бир лалязардыр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 351


Хяйалын кюнлцмя олуб пасибан,
Дярдимин эюзцня тозундур дярман.
Сяндян ясир алыр мяним димаьым,
Сяндян ишыг алыр сящяр чыраьым.
Сян мяним эюзцмсян, эюзцмя чыраг,
Бу чыраг вя шама сянсян эюзял баь.
Ичдийин ня мейдир, дюнмцсян йаза,
Сяня дцшцр бу мей, ич, башла наза!
Щцснцн бир эянжликдир, эюрярся щяр кяс.
Бу тязя эянжликдян жан ясирэямяз.
Бир эцзэц эютцрсян ялиня яэяр,
Юз ешгиндян гялбин йаныб ащ чякяр.
О чин айнасындан эютцр эюзцнц,
Юзцня чох бахан йейяр юзцнц.
Щяр дяфя бир йени нахыш якс едян,
Айнайа бахма эял, ондан айрыл сян.
Сянин айнан олсун мяним эюзлярим.
Онда анжаг сяни, сяни эюстярим.
Анд олсун танрыйа, ужа эюйляря,
Сянсиз ширин юмрцм дюняр зящяря.
Лябим ажы эялир додагларына
Ки, удтяк бу оду вурурсан она.
Бир мискини атдын, гойдун бу щала,
Яжяб рящмлисян, эялмя завала!
Мяндя бир зящяр вар, сяндя ялажы,
Сянин эцнцн хошдур, мянимки ажы.
Эцман едирдим ки, пис эцня дцшсям,
Оларсан кюмяйим, мян чякмярям гям.
Инди сярхош олуб беля дцшцркян,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 352


Гычымы баьладын, тутдун ялимдян.
Ким йарын гялбини хянжярля дяляр?
Севэили юлдцрмяк мярдликдир мяэяр?
Щяр саат синямя тикан вурурсан,
Вурма, охша бары вурдуьун заман.
Бир дилсиз дярдини эятир дилиня,
Бах бир эюз ужуйла бу севэилиня.
Гапына эялмишям, ещтийажым вар,
Дар эцндя инсанын цзц бярк олар.
Йохса ня щяддим вар, полад щасардан
Кцлякдя чыхардам чыраьы асан.
Бир заман йцксякдян сяждя едярдим,
Инди кянизиням, гялбимдя дярдим.
Эял тюкмя ганымы, бир тяк бцтпяряст,
Инан ки, Кябяйя нюгсан эятирмяз.
Инди ки, цзцндян айырдын мяни,
Узагдан сейр едим бары гой сяни.
Фикринля йашайыр эянжлийим, билсян,
Сайарам эцнляри бу цмидля мян.
Ащ, бир эцн гойнума эирясян битаб,
Чянэин налясиля верясян шяраб.
Сачыны эежя мян тутуб юпяряк,
Юляйдим гаршында сящяр шамытяк!
Лябин шярабындан мяст олсам яэяр,
Айылмарам бир дя мяшщяря гядяр.
Кянизин олмагдыр мяним ниййятим,
Щижранына даща йохдур тагятим.
Вердим сяня бяхтин ихтийарыны,
Йа юлдцр, йа дирилт бу дилдарыны.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 353


Сянин габаьында мян юлсям, инан,
Хошдур айры галыб тяк йашамагдан."

ХОСРОВУН ДИЛИНДЯН БАРБЯДИН


НЯЬМЯ ОХУМАСЫ

Никисанын сюзц сона йетиркян,


Барбядин сетары сяслянди бирдян.
Исфащан пярдяси башлады нява,
Охуду ешг иля бир эюзял щава:
"Дейясян куйиндя мяня, ей мяляк,
Бир кечи айаьы атмышдыр фяляк.
Кяссян гойун кими башымы йеня,
Эялярям ит кими сянин куйиня.
Алырсан гялбими, ал, эет, ня олар?
Ашигликдян йахшы бир пешями вар?
Щаны о бядян ки, дюзя бу дярдя,
Баш кюнцл гямини чякярми бир дя?
Гуллуг елямякчцн хястя йарармы?
Бу хястя гялбимин лцзуму вармы?
Чох чалышдым алым бу гялби сяндян,
Сяндян биржя хош эцн эюрмямишям мян.
Ня сянин ишиндян айрылмаг мцмкцн,
Ня гялбимдян эедир бу аьыр йцкцн.
Гясям о жана ки, йцз мяня дяйяр,
Сянсиз жаным ганда боьулуб эедяр.
О жейран овлайан эюзлярин жаны,
Эюзцмя тоз тюкцр эюзцн жейраны.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 354


Эцняшдян айрылан бир зярря кими
Сяндян айрылмышам, ешит дярдими!
Бир балыгтяк кянар дцшдцм дяниздян,
Йалгызам, хястяйям сяндян айры мян.
Булудда галдыьын айтяк бяс дейил?
Бу башым, бу гылынж, бу таж, юзцн бил.
Щцсн елиндя йени бир ряй йаранды,
Бир йени фярман вер, тез ол, аманды!..
Ялли-алтмыш иллик юмрцн вар, анжаг,
Ня лазым бу юмря йцз дцйцн вурмаг?
Йерин эюзцм олду сянин бцтцн ил,
Вцсал эежясиндян о гысадыр, бил!
Яэяр додаьыма эцлцш бяхш етсян,
Бир юлц дирилтдин эцман ейля сян.
Донмушу бусянля исит, аман вер,
Юлцйя ятринля щяйат вер, жан вер.
Уьурлудур мяня цзцнц эюрмяк,
Сясини ешитсям олар мцбаряк.
Пис эюздян эизлянян аби-щяйаттяк
Мяндян йайынмысан, бу няйя эяряк?
Бцтцн мяхлугаты хялг едян аллащ,
Бядяндя щяйаты хялг едян аллащ
О цряк йандыран цзцнля бир эцн
Дюндяряр эцндцзя эежями бцтцн."
Барбяддя сяняти эюрдцйц заман,
Ширин дуйду: йохдур севэидян аман.
Тянэимиш гялбиндян бир ащ чякяряк
Никисайа деди: "Беля чал эюряк.
Бир щава чал ки, шащ азсын йолуну,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 355


Бялкя бу говьанын йетишя сону."

ШИРИНИН ДИЛИНДЯН НИКИСАНЫН


НЯЬМЯ ОХУМАСЫ

Никиса охуду жадуэяр кими,


Ращяви цстцндя кюкляди сими:
"Эял йарынла барыш, сян ей ситямкар!
Дцнян кечди эетди, бу эцн дя кечяр.
Дцйцмц ач эетсин, дайанма ябяс,
Юмцр чох тялясир, сян дя бах, тяляс!
Шащлыгдан данышма, ешги ет шцар,
Дцнйада щеч шейя йохдур етибар.
Дцнйа беш эцнлцкдцр, зянн етмя чохдур,
Ондан бярк йапышма, мянасы йохдур.
Чох тава гызмадан галды, гаралды,
Чох бишян ашлар да итляря галды.
Дурма, шяраб ичяк, бу хош эежя, эял!
Сабащ да ичярик, эялмяся яжял.
Сабаща чох да сян цмид баьлама,
Иши лап бу эежя дцзялт, сахлама.
Дцнйанын гярибя ойунлары вар,
Дцнйа эюрмямисян, ня файда, ей йар!
Бащарын вар, бу эцн йе мейвясиндян,
Щяр эцн новруз олмаз, мяэяр билмирсян?
Инсан ийлямяся бир эцлц, бишякк,
Хязан эяляр, ону апарар кцляк.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 356


Йахшы олур эцлдян эцлаб аласан,
Эцл солар эежикся о эцлабтутан.
Бир йердя ки, сахсы йериндядир зяр,
Мяним кимисиня ким гиймят веряр?
Бир гятря су щара, бир цмман щара?
Эцняш олан йердя ай эялмяз кара.
Базарын ряваждыр йахшы ишлярля,
Гойма касадлыгда достуну беля.
Касад малы да ал, бялкя дя бир эцн
Карына эялди о касад мал бцтцн.
Бцтюв маллар алмаг хошдур щямишя,
Бязян сыныг габ да йарайар ишя.
Дцздцр ки, сиккяляр баща эедярляр,
Гызыл тозуну да щесаб едярляр.
Ешгин гулуйам мян, сян мяня йийя,
Даща сатма мяни ейбим вар дейя.
Икижя арзум вар юмрцмдя анжаг,
Яввял сянин вяслин, сонра йашамаг.
Биржя сифаришин мяним бясимдир,
Бирдян о да олмаз, сонра ким билир?
Мян ялдян эетмишям ешгинля мцдам,
Хялвятдя мей ичиб, сярхош олмушам.
Мян сянин кюлэяням щяр йердя, няйся,
Сяндян айрылмарам, йцз гылынж дяйся.
Башым кясилинжя дюнмярям сяндян,
Ганым тюкцлся дя айрылмарам мян.
Ня гядяр щямдямим хяйалын олсун?
Ня гядяр щясрятим жамалын олсун?
Ня сяртлик етдимся бу вахта гядяр,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 357


Сяс кими пярдядя галмаьын йетяр.
Инди горхум йохдур ган пярдясиндян,
Пярдядян чыхарам шимшяк кими мян.
Чыраьын йаьданы гуруйан заман
Олур онун нуру эюзлярдян нищан.
Тутийа йериня тозуну аллам,
Юпярям, дярдини гялбимя саллам.
Йатырарам сяни, мей ичиб щяр ан
Хош олар: мян сярхош, сян дя йатасан!
Зцлфцнц сачымла мющкям баьларам,
Ешгиндян щям эцляр, щям дя аьларам.
Цзцйцндян гялбя вурарам бязяк,
Хябяр тутмаз ондан ня ял, ня ятяк,
Еля гужагларам сяни, ей ниэар,
Кюйняйин дя олмаз бундан хябярдар
Эежя ойунбазы йатанда, щямян
Пярдядя мин ойун чыхарарам мян
Ялимдян эялярся беля иш яэяр
Щяр бир тиканымдан бир чичяк тюряр.
Ей танры, йол эюстяр, галиб чыхым мян,
Мяня йахшы эцнц гисмят еля сян."
Бу эюзял няьмяни ешидяндя шащ
Палтарыны жырды, чякди дярин ащ.
Сюйляди: "Ей Барбяд, кюмяк ет, аман!
Гойма бядянимдян учуб эетсин жан."

ХОСРОВУН ДИЛИНДЯН БАРБЯДИН


НЯЬМЯ ОХУМАСЫ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 358


Никиса од салды шащын кюнлцня,
Барбядин сетары су тюкдц она.
Еля усталыгла бир щава чалды,
Никисанын чянэи мат олуб галды.
Силди шащ жанындан бцтцн хиляли,
Зиряфкян цстцндя олан гязяли:
"Мян ки, щяр эцнаща йцз цзр истярям,
Беля эцнащлары яфв ет, ей сяням!
Щюкмцндян чыхдымса мян бир эцн яэяр,
Чох пешманлыг чякдим, йедим мин зящяр
Пешманам кечмишя, тягсир мяндядир,
Эял, кеч тягсиримдян, мяни севиндир.
Тутаг ки, етдийим тамам эцнащдыр,
Бунунчцн эюз йашым бир цзрхащдыр.
Щюрмятсизлик етдим, унут, амандыр!..
Йухусуз галдыьым сяня яйандыр.
Бу эцндян баш гойуб айаьына мян,
Цзцмц сцртярям торпаьына мян.
Сяня йер верярям бу саь эюзцмдя,
Торпаьыны юпяр бу сол эюзцм дя.
Яэяр жан вермясям сяня црякдян,
Ит нядир, итдян дя алчаг олдум мян.
Бир салам истярдим сяндян щяйатда,
Гапыны баьладын, сюндц щяйат да.
Гулаьым мящрумса инди саламдан,
Адын яскик олмур дилиндян бир ан.
Мян бу гыздырмада фяьан етмирям,
Нолар ящвалымы сорсан, ей сяням?!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 359


Мяня баш чякмяйин хам бир хяйалдыр,
Анжаг щеч олмаса йадына сал бир.
Эялмякчцн гялбимин йохдур щяйжаны,
Щяйжаны олса да, мяндя бяхт щаны?
Сянинчцн гой мяня бядбяхт десинляр.
Сяни хошбяхт эюрсям мянимчцн йетяр.
Истяйирсян олсун бу гялбим хараб,
Сянинля разыйам, бах, будур жаваб!
Гямимдян гямлисян дейирсян, анжаг
Сорушмурсан, жанан, нядир бу торпаг?
Ашигин ялямля гялби уйушар,
Сян мяшугсан, гямля ня алверин вар?
Истядийин гядяр наз ейля, дилбяр!
Жаным чыханажан назыны чякяр.
Уйушсан да яэяр, уйушмасан да,
Гяминдя йанмагдыр арзум жащанда.
Ешгинин уьрунда жан версям дя мян,
Йаша бу щяйатда, хятяр эюрмя сян.
Гисмятим олмаса вцсалын яэяр.
Сян чат юз арзуна щцснцнля, дилбяр!
Мян йа саь олсам да, йа олмасам да,
Тяки сян юмр еля, йаша дцнйада.
Мяним эцнцм, рузум эетдися йеля,
Тяки сян хошбяхт ол, мясуд юмр еля!
Барбяд юз сазында дедийим кими,
Тязя щава чалды, инлятди сими.
Ширинин цряйи еля доланды,
Яглинин чыраьы йаь кими йанды.
Еля фярйад чякди о сярви азад,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 360


Шащ да бу фярйаддан ейляди фярйад.
Ширинин сясини ешидинжя шащ,
Шириня сяс вериб чякди дярин ащ.
Ешидиб Ширинин бу налясини,
Шащ уйдурду она гямли сясини.
Даьа юз сиррини сюйляся бир кяс,
Даьлардан гайыдар йеня ейни сяс.
Няьмя ужалдаркян о тяряфдя мащ,
Кюйняйини жырды бу тяряфдя шащ.
Ики севэилидян фярйад ужалды,
Артыг чальычылар эяряксиз галды.
Ширин буйурду ки: "Шапур, дайанма!
Чадырда бир Хосров галсын, йубанма!"
Чадырдакы сясдян шащ жуша эялди,
Сябирсиз, гярарсыз ора йюнялди.
Бу заман эяляряк аьыллы Шапур
Ялиндян йапышыб деди ки: "Отур!"
Рущда галмаса да артыг ихтийар,
Отурду йериндя бюйцк щюкмдар.
Деди: "Цряк йахан бу сяс ня сясдир?
Бу сирри ач мяня, де, йандым, бясдир."

ШИРИНИН ЧАДЫРДАН ЧЫХМАСЫ

Хосров иля Шапур данышан заман


Эюрдцляр гярг олду бир нура жащан.
Чадырындан чыхды о назлы дилбяр,
Чыхды булудлардан еля бил гямяр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 361


Сярхош яййар кими эюстяриб цлфят,
Сяждя етди шаща о эюзял афят.
Шащ мяшугясини айагда эюржяк,
Башыны дцррцнц торпагда эюржяк.
Йер верди башында о шух марала,
Эяряк шащын тажы башында ола.
Явяз верди онун хидмятляриня,
Биря он гат десям, аз олар йеня.
Мещрибанлыг етди, юпдц торпаьы,
Сонра да истяди юпсцн додаьы.
Хосровун цряйи шюляляниркян,
Ширинин гашлары чатылды бирдян,
Шащ щейран галмышды: бу эцлрянэ сифят
Нечин тез тутулду, нядир бу иллят?
Пычылтыйла шаща сюйляди Шапур:
"Яэяр ай тутулду, цзрц вар, одур.
Чцнки бу эцняжяк о гялб парладан
Йахшы ад сахламыш елдя щяр заман.
Инди горхур шащын щисси, хяйалы,
Ай цзцня гойсун хяжалят халы."
Шащ бахды хош барлы аьаж тохмуна,
Эюрдц ки, пейвяндсиз ял йетмяз она.
Ящд етди, сюз верди, анд ичди, щярэиз
Она ял вурмасын ясла кябинсиз.
Топласын дцнйанын бюйцклярини,
Никащла бянд етсин о дилбярини.
Лакин бу тядбиря бир аз вахт эяряк,
Индики жамыма мей тюксцн, ичяк.
Ачылсын алнымыз, шад олаг бир аз.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 362


Беля хош эежяни бош гоймаг олмаз.
Шащын илгарындан Ширин олду шян,
Цлкяри эютцрдц айын цзцндян.
Шадланыб эцляряк щявяся эялди,
Сачынын щяр тели бир рягся эялди.
Гызыл бязяклярин сясиндян эуйа
Охуйуб чаланлар эетди йухуйа.
Гызарды шярабтяк пянбя додаглар,
Щамы бир гуртумдан олду мяст, хумар
Ай чальычы олса, эцняш дя саги,
Шадлыгдан, няшядян ня галар баги?
Цряк хумар олду сярхошланараг,
Эизли мягсядлярдян галдылар узаг.
Бал кими юпцшдян ляззят чякяряк,
Димаг унутмушду шящвяти эерчяк.
Хош ятир гохусу, эюзял цз ола,
Гялб она уймазмы, дярди йцз ола?
Онлар бу ойундан чох йорьун дцшдц,
Еля бил су эялиб одла говушду.
Бу щявяс артыран жазибя, бишякк,
Тясир эюстярирди ащянрцбатяк.
Анжаг ящд олмушду, бюйцкдц илгар,
Онлар бу илгары сындырмадылар.
Достунун гялбини ялдя едяркян
Шащ эцлтяк ачылды севиндийиндян.
Кюнлцнц эюз йашы овутду шамтяк.
Айа улдуз сачды о ятяк-ятяк.
Кирпикля эюзцнц дикмишди ода,
Санки уд йанырды ай мангалында.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 363


Эащ сцртцр нярэизин ал гумашына,
Эащ сцнбцл сачыны сарыр башына.
Ял вурурду эцмцш нарына бязян,
Живятяк ясирди наз-гямзясиндян.
Гыврым сачларыны бязян ачырды,
Сачлары да айа ятир сачырды.
Башындан чаргаты бязян ачараг,
Оьлантяк гойурду башына папаг.
Эащ долайыр беля эур сачларыны,
Эащ ямир лябинин ширин балыны.
Эащ ягиг додаьа кюнцл салырды,
Эащ алма чяняни яля алырды.
Бязян голбаьыны гапыр ялиндян,
Базубянди иля ойнарды бязян.
Айагдан халхалы эащ эютцряряк
Салырды бойнуна эцмцш щалгатяк.
Бязян йанар шамы ортайа гойур,
Онда юз гялбинин щалыны дуйур,
Бязян сюйляйирди: "Жаным да сянсян!"
Бязян сюйляйирди: "Бу мяням, о сян?"
О, гялб ясир едян щийля гурмады,
Няфсини сахлайыб ящди гырмады.
Щяр бири олмушду гызышмыш бир шир,
Анжаг олмадылар шящвятя ясир.
Дцррцня олмушду сядяф горугчу,
Дяймясин о дцрря алмазын ужу.
О ширин бусяляр сяслянян заман
Яргянун сясини унутду дювран.
Сящярин тябили чалана гядяр

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 364


Эащ эилейляндиляр, эащ наз етдиляр.
Беля кейф чякдиляр бир щяфтя тамам,
Ишляри цзр иди, наз иди мцдам.
Эцндцз кейф мяжлиси, шяраб, чальы, сяс,
Няшясиз кечмирди орда бир няфяс.
Эежя башланырды гянаят нярди,
Щяр бир ширин юпцш она бир зярди.
Йеддинжи эежядя тцкянди тагят,
Арзу бир дялийди, сярхошду шящвят.
Шащ буйруг верди ки, о ай бу йердян
Эетсин юз бцржцня щяля эежяйкян.
Отурсун ортада, йцз тямтярагла
Гызыл кяжавядя салынсын йола.
Она гошун гошду улдузлар гядяр,
Онун щесабыны бир аллащ биляр.
О эцмцш гайыдыб, дашлыгда галды,
Санки эцмцш пулдан дцнйа бошалды.
Гызыл йелкянини галдырды фяляк.
Эцмцш эямиляр дя йох олду тяк-тяк.
Шащ дцшярэясиндян йола дцзялди,
Юз гошунларыйла пайтахта эялди.
Аьзындан эетмямиш шярабын дады,
Шящяря эялинжя шадлыг башлады.
Бир ай сифятлинин гара гашлары
Бяхшишля бязяди бцтцн дийары.
Сяхавятли едяр кишини дювлят,
Йер зянэин олмаса, бар вермяз, ялбят.
Дянизляр олмаса, йаьмаз булуддан,
Йаьыш да йаьмаса, йаранмаз цмман.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 365


Жиби бош оландан бир баж алынмаз,
Кющня харабадан хяраж алынмаз.
Шащ деди: "Бир эежя гой мцняжжимляр
Йахшыйа, йамана бахсын бир гядяр.
Гаранлыг эежяйя эюз эяздиряряк.
Бир эцн сечсинляр ки, олсун мцбаряк.
Ай кяжавясини салыб о эцня,
Бялкя дя эятиряк эцняш бцржцня."
Мцнняжимляр хейли юлчцб бичдиляр,
Той цчцн уьурлу бир эцн сечдиляр.

ХОСРОВУН ШИРИНИ ГЯСРДЯН


МЯДАИНЯ ЭЯТИРМЯСИ

Фирузя эюйляря ишыг сачылды,


Сцбщцн эялининин бяхти ачылды.
О эялин юзцня вериб йарашыг -
Чыхды пярдясиндян, йайылды ишыг.
Бир бязяк дцзялтди Хосров эялинчин.
Эцняш хяжалятдян бцкцлдц чин-чин.
Мин гараэюз дявя цстц йун шаллы,
Тцкляри гырмызы, сары халхаллы,
Мин жаван кющлян ат цстя йараглы,
Саф гызыл йящярли, дямир дырнаглы,
Мин баш гара рянэли улдузэюз гатыр
Ки, жювлан едяндя фяляйя чатыр.
Минлярля нар мямя, шух, эюзял пяри.
Бцтпяряст шамыйды гяшянэ цзляри.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 366


Минлярля ай цзлц, ипяк либаслы,
Гулаг зяр щалгалы, папаг алмазлы,
Мин сандыг, мин хязня - ичи жаващир,
Шаща лайиг совгат дцзцлдц бир-бир.
Гызыл, ипяк долу мяфряши, тайы,
Йцз нядир, беш йцздян артыгдыр сайы.
Он кяжавя варды товуз гушутяк,
Щярясиндя бир гыз - кякликдян эюйчяк.
Бир кяжавя варды Ширинчцн айры,
Гызылданды онун ичи, байыры.
Таги-Кясрадан та Бисцтунажан
Гызыл готаз атла долмушду щяр йан.
Низяляр позмушду йер ащянэини,
Байраглар дяйишди эюйцн рянэини.
Парлаг кяжавяляр, тяхти-ряванлар -
Ичиндя эюзялляр, иэид жаванлар.
Йола шабаш сяпян эюзялляр йеня
Зярбяф салмышдылар ай цзляриня.
Цряк ясир едян ня гядяр эюзял.
Жейран эюз, мцшки хал, ай цз, эцмцш ял.
Щяр бир сярв бойлунун башындаса вар
Ираглылар кими эюзял чутгулар.
Кющлянляр белиндя гызлар эедирди,
Сачларыны санки гамчы едирди.
Сачлара дцзцлмцш гызыл жярэяляр.
Гызыл жярэялярдя мирвариляр тяр.
Беля бир жялалла, бу дябдябяйля
Йаман эюз дяймясин бу жанлы селя.
Мин ишвя гатараг щяря назына

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 367


Эетдиляр Ширинин пишивазына.
Йол бойу зяр сяпиб, эювщяр тюкяряк
Назла эятирилди о ширин мяляк.
Эялиб чатан заман о Мядаиня,
Хязняйя дюнмцшдц торпаглар йеня.
Бир хош бащар ким Ширин кечиркян,
Шабаш сяпирди шащ йола бир ялдян.
Шащ пул сяпдийичцн щей йыьын-йыьын
Щяля дя цстцндя пул вар балыьын.
Жямшид дярэащына эяляндя мящвяш,
Щямял бцржцндяйди о заман Эцняш.
Хосров ямр етди ки, мюбидляр эялсин,
Мцдрикляр топлансын, мяжлис дцзялсин.
Шащ деди Ширинин щекайясини,
Щамы щейран галыб, кясди сясини.
Шащ деди: "Шириня олмушам ашиг,
Щяр жцря щюрмятя лайигди, лайиг.
Мяня мещрибандыр, юзц саф, тямиз,
Ким йашайар беля азад, лякясиз.
Гой щярямим олсун, сарайда галсын.
Онунла фяхр едим, башым ужалсын.
Мей эцл иля хошдур тута бирэя жам,
Щяр гуш юз жцтцйля тез олар арам.
Юкцз жцт олмаса котанда яэяр,
Тяк юкцзля, дейин йери ким сцряр?"
Щамысы севинди, щамы олду шян.
Дедиляр: "Афярин бу ишя, ящсян!"
Ялиндян тутараг Ширининин шащ
Ямр етди мюбидя кясилсин никащ.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 368


Лазыми щазырлыг эюрцб эялинчин,
Мюбид гайдасыйла кясилди кябин.
Единжя Ширини шащ юз эялини,
Щярямя эюндярди о назянини.

ХОСРОВ ШИРИНИН ТОЙУ

Сяадят бир эцлц бяслярся яэяр,


Бяслядийи эцля щявяскар истяр.
Яввялжя тикяряк тале бир папаг,
Шащ башына гойар вахтында анжаг.
Цзэцчц дяниздян дцррц чыхардар,
Тахар юз тажына сонра щюкмдар.
Ширин ки, олмушду тязя шанлы бал,
Хосрову сясляди: "Бу бадяни ал!
Ич, сяня нуш олсун, гям чякмя бир ан,
Шириндян гейриси чыхсын йадындан!"
Бир тяряфдян юзц Хосрова эизлин
Хябяр эюндярди ки: "Бясдир, ичмясин."
Деди: "Бу эежялик жамы тярк еля,
Ишрят мяжлисини гураг мянимля.
Ичкини севирсян, Шириндян ял чяк,
Ики сярхошлуьа дюзмяз бир цряк.
Щяр кясин башыны гыздырса шяраб,
Анламаз дузлудур, йа шитдир кабаб.
Яэяр яли чатса юз ятяйиня,
Дейяр ки: мяст идим, билмядим йеня.
Бир сярхош еляся йцз бикри гарят,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 369


Айылыб унудар белядир адят.
Чох сярхош гыфылы юзц ачар шад,
Айылыб оьрудан ейляйяр фярйад."
Ширинин сюзцндян о шащи-яжям
Хошланды вя деди: "Ей эюзял сяням!
Анжаг кейф эцнцндя гям чякмяк олмаз."
Чальылар чалынды, галхды хош аваз.
Никиса охуйур, Барбяд чалырды,
Зющря бу сяслярдян ляззят алырды.
Бязян руд дейирди: "Саги, мей эятир,
Ешг олсун бу кейфя, сян бир жам йетир."
Шяраб сюйляйирди Барбядя бязян:
"Чал, хош олсун илин кечян илиндян."
Ширинин адына жам долдурур щей
Шащ ара вермядян ичир пейдярпей.
Далбадал пийаля долдуруб ичди,
Бу тящяр эежядян бир хейли кечди.
Бир заман эялди ки, мяжлис битяряк,
Бяй эялин йанына эедяйди эяряк.
Шащ сярхош олараг галды йериндя,
Апардылар ону чийинляриндя.
Ширин хябяр тутду: шащ сярхош олмуш,
Ня голунда эцж вар, ня башында щуш.
Зарафат ейляди Хосровла дилдар,
Сярхошла едярляр, бах, беля ряфтар.
Ширинликля гачды эизлянди Ширин,
Эюндярди йанына беля "назянин":
Анасы йашында бир гары варды,
Гожа аналардан бир йадиэарды.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 370


Ня дейим, бир гурдду, яйниндя кцркц,
Гурд да демяк олмаз, бир гожа тцлкц.
Ямжякляри санки сусуз бир мотал,
Дизиндя тагят йох, бядяниндя щал.
Яйриликдя бели бюйцк бир каман,
Дяриси эюн кими, ейбяжяр инсан.
Цзц щинд гозутяк лап гырыш-гырыш,
Бир зящяр тулуьу, галыб гартымыш.
Аьзы бир табагды, додаглары вял,
Орду кющня гябир, бир кюсювдц ял.
Гашынын тцкляри аьзына енмиш,
Додаьы аралы, эюрцнмцрдц диш.
Бурну сифятиндя чадыр гурарды,
Аьзында диш дейил, зырныхлар варды.
Кирпикляр тюкцлцб, бярялмишди эюз,
Жанлы бир ифритя кимийди, бир сюз.
Ширин бязяк-дцзяк вурараг она,
Эялинтяк эюндярди шащын йанына.
Истяди сынасын шащы о жанан:
Фярг еля билярми айы булуддан?
Пярдянин йанында гары эюрцндц,
Илантяк гыврылды, сонра сцрцндц.
О гядяр арыгды, санки жансызды,
Аьзында диши йох, цзц гансызды.
Сярхош шащын щалы чох йаман иди,
Эюзцндя асиман рисиман иди.
Йеня дя баханда фярг едирди ки,
Бу сайаг йеримяз бащар кяклийи.
Каман гашларына кириши салды,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 371


Эцман едирди ки, кюк жейран чалды.
Ону йыхды, эюрдц самана дяймяз,
Чякдийи зящмятляр эетмишдир ябяс.
Дювлят гушу дейил, гарьа вурмушдур.
Ай йериндя яфи йува гурмушдур.
Дцшцндц: бу иланпярястлик нядир?
Йухуму, хяйалмы, бу мястлик нядир?
Бу яйрибел гары Ширин олмады,
Ня ширин, юлдцрдц мяни турш дады.
Анжаг цстцн эялди мейин хумары,
Зянн етди Шириндир йюндямсиз гары.
Сярхошлуг заманы цлфят едиркян
Гары бир жам кими дцшдц ялиндян.
Гырылды онларын арзу шцшяси,
Позулду бир анда шащын няш яси.
Эцжля щарай салды о гожа арвад:
"Ширинжан, юлдцрдц, эял, дадыма чат!"
Гарынын сясини ешитди Ширин,
Гят етди щай версин, дада йетишсин.
Чыхды орталыьа йедди пярдядян,
Бахырсан цз ня цз, бядян ня бядян!.
Шякяр дейимми, йох, нячидир шякяр,
Гаршысында набат олмушдур нюкяр.
Сярвин балы олса сярв дейярдим,
Ай ипяк эейсяйди ай сюйляйярдим.
Бир айды, айдан вя эцняшдян эюзял,
Бир эцлдц, бащара гоймазды мящял.
Бир бцтдц, ситайиш щалалды она,
Нягд бещишт дейярдин жяннят гойнуна.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 372


Дцнйайа нур сачан севимли дилбянд,
Хырманларда эцлц, халварларла гянд.
Бир ятирли эцлдц, бир тязя бащар,
Лайигди охшасын ону хошбахтлар.
Хяжалят чякирди ондан мцштяри,
Йеришиня щейран даь кякликляри.
Бяднязяр эюз йуммуш онун халына,
Эюзляр вурулмушду эцл жамалына.
Чякиляндя онун гара халлары,
Эащ арпа галхырды, эащ даш йухары.
Ешгдян йаранмыш лял додаг, дцрр диш,
Ня диши ляб эюрмцш, ня ляби бир диш,
Няфяси жанпярвяр, ятирли нясим.
Аьзы мювщум нюгтя, йа да ки, бир "мим."
Гулаьы, эярдяни инжи сачырды,
Онлар инжиляря базар ачырды.
Даш тутмуш овжунда "мим" кими додаг,
Та бир кяс вурмасын щярфиня бармаг.
Ятри тярязидя аьырды жандан,
Сачлары олмушду тярязи тутан.
Айа да атмышды гара бир кямянд,
Чыраьа тцстцйля вурмушду бир бянд.
Назы Тцркцстанын гялбини чалмыш.
Юпцшц Хузистан хяражы алмыш.
Тязя эцл кимийди о гяшянэ цзц,
Бахыб тяр тюкцрдц эцлабын юзц.
Бядяни гагумтяк йумшаг, зяриф, аь,
Гагум гуйруьутяк он зяриф бармаг.
Бядяни йоьрулмуш сцддян, шякярдян,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 373


Сцддян дя аь иди тябашир бядян.
Яндамы аз гала ахыб эедирди,
Гара ойнаг сачы пярваз едирди.
Гулаьына чатмыш гашынын таьы,
Даиря вурмушду эцмцш бухаьы.
Црякляр овлайан мин назы варды,
О хумар эюзляри карван вурарды.
Бадятяк силярди црякдян гями,
Фярящляндирирди бцтцн алями.
Бир эцлдц дейим о, йа ки, бир шякяр?
Йох, йох, онун юзц юзцня бянзяр.
Шащ кюнцл овлайан айы эюрцркян,
Жин вурмуш ай эюрдц санки гяфилдян.
Дяли, айы эюрцб юзцндян чыхды,
Ону бу изтираб йатаьа йыхды.
Сящяр адятинжя ойанан заман
Тикансыз чичяйи эюрдц наэящан.
Эюзяля вурулду онун цряйи,
Исти тяндир эюрцб йапды чюряйи.
Эетди ажы мейин ажы бухары,
Ширинин юпцшц гырды хумары.
Аьзында тутмушду пейманя мейдян,
Тутду дюрд бир йанын эцл хирмян-хирмян.
Доланмыш бойнуна жцт гара сачлар,
Гойуб алмасына бир жцт эцмцш нар.
Бянювшя лаляйля олуб щямаваз,
Шякяр сюйляйирди: дайанмаг олмаз.
Булуд ай юнцндян чякилян заман
Шащын сябри битиб, йох олду щаман.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 374


Аьыл эюзял эюрся галармы табы?
Манини алдадар чинли шярабы.
Хузистана эялди фярящли Хожа.
Набат, гянд сындырды орда чохлужа.
Яввял эцл топлады, бцрцндц эцля,
О эцл цздян юпдц щей эцля-эцля.
Сонра да ешг цчцн тюкяряк тядбир,
Тязя мейвяляря ял атды бир-бир.
Эащ алма, сямянля ойнайырды шащ.
Няр иля, нярэизля ойнайырды эащ.
Ялиндян чыхырды бязян о гартал,
Дюшцня гонурду кяклийин дярщал.
Бязян чырпынараг галхырды, йеня
Эюйярчин гонурду тярлан дюшцня.
Диши марала бах, ширля эцляшир,
Галиб эялди она ахыр нярря шир.
Хязнядар билинжя йагутла бирдян
Гопарды мющрцнц ягиг цстцндян.
Эюрдц о щасарда эцмцш гыфыл вар,
Дирилик суйутяк мющцр вурублар.
Ня дуйуб мязлумун айаг сясини,
Ня эюрцб залымын ган пянжясини.
О гюнчя пейканла тез бирляширди,
Пейканынын ужу ляли деширди.
Санки шащ Хызр иди, зцлмят дя эежя,
Бурахды балыьы суйа эизлижя.
Шадлыгдан щявясля чяпик чалырды,
Катибтяк алтмыша бири салырды.
Демирям щядяфя бир ох атырды,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 375


Йох, тумсуз хурманы сцдя батырды.
Бир бел диэяриня олмушду чянбяр,
Жан жана чатмышды орда, мцхтясяр.
Эцмцш рянэли жама эцл суйу дамды,
Шякяри яридян мяьзи-бадамды.
Сядяфи мяржана бир бешик гурду,
Одла су ящд едиб бир йердя дурду.
Одла су бирляшди, тез гарышараг,
Ал рянэля живяйля бязянди йатаг.
Йатмадылар бцтцн эежя-эцндцзц,
Дешдиляр йагуту инжийля, дцзц.
Бянювшя гол цстя, нясрин гужагда,
Бир эцн дя галдылар щушсуз йатагда
Товуз кими йатды ики новжаван,
Товузлар чох эюзял олур йатыркан.
Галхдыгда о ширин йухудан даща,
Чох шцкцр етдиляр бюйцк аллаща.
Сонра йуйундулар, олдулар тямиз,
Ибадят етдиляр танрыйа сяссиз.
Бир ай позулмады тойун ащянэи,
Юз йериндя галды бязяйи, рянэи.
Щцмейла, Сямянтцрк, бир дя Щумайун
Етди яллярини хынайла эцлэун.
Бир йеря йыьараг бир эцн онлары,
Хосров эейиндирди эялин палтары.
Онлара йарашан бязяк дя верди,
Эювщяр, гызыл, гаш-даш, ипяк дя верди.
Шапура верди шащ Щумайуну тез,
Бир хурма йемишди, бил, верди явяз.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 376


Етди Сямянтцркц Барбядя эялин,
Никисайа деди: Щцмейла сянин.
Мящин Банунун да йерини бцтцн
Шапура бяхш етди, щакимлик сцрсцн.
Шапурун ялиня кечяндя дювлят,
Тикдирди о йердя чохлу имарят.
Дезгана ки, дурур бу эцн дя беля,
Дейирляр тикилиб Шапур ялийля.
Ондан сонра Хосров бяхтийар олду,
Щяр заман талейи она йар олду.
Сяадят, сялтянят, щям дя жаванлыг, -
Даща бундан йахшы ня лазым артыг!
Эежя-эцндцз ички, чал-чаьыр, сющбят,
Дцнйаны йейирди, чякмирди хиффят.
Дцнйада йе, йаша, сев бу алями,
Няйиня лазымдыр дцнйанын гями!
Дцнйа бяхш едирди, дцнйа йейирди,
"Явяздир пис эцня бу кейф" дейирди.
Бир мцддят кечмяди, ачылды эюзц,
Бу кейфжил щяйатдан утанды юзц.
Эюзятчи оланда цзцня саггал,
Жаванлыг эюзцндян тцк чякди дярщал.
Варлыгла йохлуьун арасы тцкдцр,
О да бир аь тцкдцр, гями бюйцкдцр.
Гара тцкляриня дян дцшян заман,
Веряр дцшэцнлцкдян хябяр бу нишан.
Йасямян йатынжа йухуда ращят,
Веряр юз зцлфцня бянювшя зинят.
Сящярин эцл цзц эцляня гядяр

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 377


Гаранлыг эежяляр щюкмцнц сцряр.
Жейран тутан тазы ялдян дцшцркян
Она айыб тутар щяр йолдан ютян.
Ня гядяр йаьмайыб баьчалара гар,
Баьын, баьчанын да мин сяфасы вар.
Кафур сяпян заман гар биткиляря
Юлцм чюкяр санки бцтцн щяр йеря.
Охсуз галса тцркцн ялиндя каман,
Ону дяф гайырар ахыр дяф чалан.
Буьда аь ун олса, биржя ил гара,
Сонра ажылашар, чохлу гурд салар.
Палтар йуйулмагдан аьарса яэяр,
Она гайчы аьзы йягин тез дяйяр.
Газанын кюпцйц яэяр тюкцлся,
Мятбях башдан-баша буланар кцля.
Мятбяхли гарайа сюйля: ай аман!..
Чох дцшцнмя, вардыр юндя дяйирман.
Мятбяхдя адыны гойсалар янбяр,
Дяйирмана эетсян кафура дюняр.
Дяйирман тозуна булашмыш инсан
Силкинся, о тоздан галхмаз бир нишан.
Бу дцнйанын тозу гонса цстцня,
Йцз дянизля йусан, йуйулмаз йеня.
Сюйля, эянжлик нядир? Башын севдасы!
О севдадан эялир щяр баш бяласы.
Щаким олан заман шящря гожалыг,
Жаванлыг севдасы галармы артыг?
"Нейляйим, сорушду гожадан жаван. -
Мяндян гачмасын йар, мян гожалыркан?"

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 378


Гожа жаваб верди: "Эяляндя о эцн
Узаг гачажагсан йардан сян юзцн."
Бир баша ки, живя тюкя фялякляр,
О, эцмцш бцтлярдян живятяк щцркяр.
Гара тцк црякдян щяр дярди силяр,
Гаралар эюзцндя олмаз гям, кядяр.
Даим зянжилярдян узаг гачар гям,
Щеч бир зянжи билмяз ня шейдир ялям.
Щиндистан йолунда фярраш олараг,
Гаралыг дярмандыр эюзляря анжаг.
Ей баш, гафил олма, совушду заман,
Сящярин ляшкяри эирди гапыдан.
Сянин эижэащында аь бир кяфян вар,
Гяфлят памбыьыны гулагдан чыхар.
Бянювшя саггалы йасямян олду,
Мян кими гожалды Хосров, йорулду.
Хосров дюнмяся дя юз илгарындан,
Горхудурду ону вяфасыз дювран.
Нярд атан эюрярдин бязян Пярвизи,
Бяхтитяк чапарды бязян Шябдизи.
Эащ Барбяд чалырды, динляйирди шащ,
Эащ Ширини юпцб олурду эцмращ.
О тяхт, Барбяд, Шябдиз, исмятли Ширин
Ялиня йетинжя Хосров Пярвизин
Кечмишдяки йуху йадына дцшдц,
Абад цряйинин ганы уйушду.
Билирди бу суда, торпагда олан
Харабяйя дюнцб эедяр бир заман.
Ай бядр олан заман бцрцняр нура,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 379


Уьрайар завала эет-эедя сонра.
Мейвя кал олдугда бюйцйяр, артар,
Йетишян заманда йеря дцшяр бар.

ШИРИНИН ХОСРОВА БИЛИК КЯСБ


ЕТМЯК ЦЧЦН ЮЙЦД ВЕРМЯСИ

Бир эцн шащ Ширинля мяжлис гурмушду.


Сющбят ядалятдян, биликдян дцшдц.
Ширин йери юпцб деди: "Ей мялик,
Бу ишрятдян ял чяк, эюр нядир билик.
Сян чох кам алмысан гожа дцнйадан,
Сярбяст йашамысан бир хейли заман.
Немятля етмисян дцнйаны абад,
Инди о, зцлм иля олсунму бярбад?
Яввялжя сцд вериб, сонра даьыдан
Иняйя охшама, сян ей щюкмран!
Бяд дуадан сагын, мещрибан даныш,
Пусгуда дурмасын йолунда гарьыш.
Бирдян гожа гары, жаван ащ чякяр,
Щядяфя ох вурар, еркян, бир сящяр.
Онда динлямязляр ащц-зарыны,
Йеля вермиш олар гарьыш варыны.
Шащларын ялиндя чох айна, бахсан,
Гаралыб эетмишдир мязлум ащындан.
Йолдан цз дюндярся бир эцн бяхт яэяр,
Шащын эюрдцйц иш эедяжяк щядяр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 380


Еля ки, баьларда йарпаг тюкцляр,
Хязан йелляриндян эятиряр хябяр.
Сиздян узаг олсун, сюняркян чыраг,
Эюзцня басарлар яввялжя бир даь.
Селляр сяслянмядян чайын дашында,
Булудлар эурлайар даьлар башында
Кешниш ляклярини вурарса долу,
Алар кешниш ийи бцтцн саь-солу.
Яэяр яйри бится яввялдян жалаг,
Ону од дцзялдяр дцзялся анжаг.
Дцнйада зцлм етмяк гочаглыг дейил,
Ряиййят бяслямяк чох йахшыдыр, бил.
Горхурам дцз чыха, чох да мясялмиш,
Севилмяйян бир шащ беля сюйлямиш:
Нежя чох йашайар кющня бир дювлят?
Ряиййятя бахмаз, эюстярмяз ряьбят,
Мяндян йахшы, де, яр вардыр даща ким,
Дцнйада тяк галар бир беля щаким.
Эцвяняр юзцня, юз жялалына,
Бахмаз ряиййятя, галмаз щалына.
Бу заман чыхараг бир хошбяхт инсан
Зцлмя дцшмян олар, халга мещрибан.
Хейирхащлыг едяр о, илдян-иля,
Шащлыьа башлайар ел бирлийиля.
Сянин аьлын да вар, шащлыьын да вар.
Сянин щюкмцндядир аьлар, гаралар.
Ахирятдя ахтар юзцня нижат.
Ялдян эедяжякдир эюрдцйцн бцсат.
Гызыл, эцмцш йыьан бир хясис инсан

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 381


Гийамят дярдини чякмяз щеч заман.
О жанындан ираг, шащлар юляркян
Ким бир шей апарды о малдан, мцлкдян?
Варыны вермясян пис чыхар адын,
Вердийин щяр парча олар имдадын.
Дараны, Жямшиди йадына салсан,
Эюрярсян ня етмиш бу гожа дювран.
Еля юмцр сцр ки, доггуз пярдядя
Сяня ашкар олсун доггуз пярдя дя."
Хосров эюрдц Ширин беля йолларла
Истяйир ки, ондан йахшы ад гала.
Йанына чаьырды Бцзцрэцмиди,
Она йер эюстяриб: "Эял, отур! - деди.
Ей цмид мянбяйи, гяфлят йарамаз,
Ниэаран кюнлцмя цмид вер бир аз.
Сюйля эюрцм, нядир илк йарадылмыш?
Бу мяним аьлымчцн пярдяли галмыш."
Бцзцрэцмид деди: "Кянддян говулдуг,
Биринжи пярдядян биз кянар олдуг.
Эеридя галмышлар буну ня билир,
Биринжини билян о биринжидир."
Йеня дя сорушду ондан жащанэир:
Бир чох шейляр вар ки, бейними язир,
Нядир бу фялякляр, нядир бу ясрар?
Дахилдя щяйат вар, хариждя ня вар?"
Бцзцрэ жаваб верди: "Узаьа эетмя!
Беля нцктяляря чох мараг етмя.
Яфлакын мейданы чох эенишдир, чох,
Бир аллащдан башга ону билян йох.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 382


Бу йердя эюрдцйцн шейляр - ня ки, вар,
Онларын щаггында данышмаг олар.
Эюзя эюрцнмяйян шейлярдян, фягят,
Данышмаьа йохдур мяндя жясарят.
Сирри йаваш дейян аьыллы инсан
Юртцлц данышар о асимандан.
Исанын цзцня баьлыдыр фяляк,
Юртцлц данышар бир яфсунчутяк."
Йеня Хосров деди: "Бу улдуз жирми
Няйя минмиш, сюйля, бир кяс билирми?
Ешитдим дцнйадыр парлаг улдузлар,
Щяр биринин йери, асиманы вар."
Бцзцрэ деди: "Мян дя ешитдим буну,
Сцбут едян йохдур доьрулуьуну.
Чохлары бу ишя мейлини вермиш,
Рясяд эюстярди ки, мащалдыр бу иш."
Хосров деди: "Бура эялмишик нядян?
Щара эетмялийик, щарданыг, де, сян?"
Бцзцрэ жаваб верди: "Ачылмаз бу сирр,
Гой пярдядя галсын, бу мяслящятдир.
Олдуьумуз йердян узагдыр о йер,
Ким йолу эюрмямиш мянзил эюстяряр?
Бу йолун бяндиндян гуртаран заман
Юзцн билярсян ки, нясян, щардасан."
Хосров йеня деди: "Ей мцдрик инсан.
Бцтцн сиррляр сяня яйандыр, яйан!
Нечин йатмышлардан дурмады бири,
Данышсын та бизя эюрдцйц сирри?!
Дедиляр йа эцндцз, йа да эежя эял,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 383


Баша салмадылар анжаг нежя эял!"
Жаваб верди: "О сяс щаггын сясидир,
Ахирят дцнйанын нятижясидир.
Еля няьмялярчцн дейилдир бу саз,
Сясини ща галдыр, бу саза уймаз.
Оду цфцряндя алышыб йанар,
Суйа бассан сюняр, бюйцк щюкмдар!"
О бяхтийар шаща хош эялди мисал,
Верди бу дяфя дя чятин бир суал:
"Дцнйа бядян кими йейирся жаны,
Йухуда жан нечин тапыр инсаны?
Бядяндян айрылан жан йашармы тяк?
Жанлар щара эедир, сюйля бир эюряк?
Жаваб верди: "Суал чятин суалдыр,
Жясядсиз жан эюрмяк, ялбят, мащалдыр.
Яэяр жясяд йохса, жандан сорулмаз,
Яэяр пярэар йохса щярякят олмаз.
Бядян пярэарындан айрылан жанлар
Фяляк дювранына оларлар пярэар."
Хосров деди: "Жанса щяйатдан мягсяд,
Гуру гяфясдирся бу бядян фягят,
Йухуда эюрдцйцм нягшляр нядир?
Бяс бу нахышлары саллайан кимдир?"
Деди: "Мялум олан будур шящадят,
Юлцйя хяйалын етмишдир адят.
Йуху дцшцнжяйля баьланан заман,
Гайдадыр, эюрцняр эюзя чохлу жан."
Хосров деди: "Инсан бяс о дцнйада
Бу дцнйа ишини салырмы йада?"

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 384


О аьыллы гожа сюйляди: "Бир бах,
Алямя нур сачан ей парлаг чыраг!
Сян парлаг нур идин торпагдан яввял,
Тутмушдум фяляйин дамында мящял.
Бир нишан сорсалар о йердян, сюйля,
Йадына дцшярми бир кялмя беля?
Бу фани дцнйадан кючяндя бир эцн
Бу дцнйа да чыхар йадындан бцтцн.
Кечян эежясини унудан инсан
Бу эежясини дя унудар, инан!"
Хосров деди йеня: "Уьурлу устад,
Бу тяфяккцр нядир, бир мяня анлат?"
Бцзцрэцмид деди: "Шащым, инди сян
Тяфяккцр щаггында суал верирсян.
Юнцндя о бюйцк пярвярдиэарын
Тяфяккцр дейилми йалварышларын?"
Хосров деди: "Мяня чярх эярдишиндян,
Бу йердян, щавадан бир аз даныш сян."
Жаваб верди: "Хошдур нясищят, тядбир,
Бу йердян, щавадан истяйин нядир?
Щава бир кцлякдир, йелля ясир, бах,
Бир гара торпаьа дяймяз бу торпаг,
Алямин биринжи баласыдыр йер,
Йерин сонбешийи олмушдур бяшяр."
Хосров деди: "Сян ей дцнйа щякими,
Мяня нясищят вер тябибляр кими."
Бцзцрэцмид деди: "Ей мцдрик инсан,
Жанын дцнйасысан, каината жан.
Тябиблик эизлянмиш бир ифадядя,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 385


Халга ашикардыр бу ифадя дя:
Йе, ич бу дцнйада кифайят гядяр,
Аз йемяк, чох йемяк зийан эятиряр.
Чох йемяк, аз йемяк йахшы шей дейил,
Етидалы эюзля, щяр гайданы бил.
Гяза эялди ики гочаг башына,
Эялиб чатдылар бир булаг башына.
Бири аз ичди ки, чох зийан веряр.
Бири чох ичди ки, мяня жан веряр.
Йашамады, юлдц щяр ики инсан,
Бириси ажлыгдан, бири тохлугдан."
Хосров деди: "Сюйля, бу жанлар ки, вар,
Юз йуваларындан нежя учарлар?"
Деди: "О йоллары эюрмядим, ей шащ!
Ешитдикляримдян инди ол аэащ:
Дюрд мюбид вар имиш, дейир, бир кяря,
Дюрдцнцн дя жаны баьлы бир йеря.
Чох дцшцнцрляр ки, инсанын жаны
Ня сайаг тярк едир бирдян инсаны?
Бири деди: "Бу иш дейил мцхтясяр,
Йухуда эирдаба дцшяня бянзяр.
Эюрцрсян, чалышыр чыхсын кянара.
Гцввяти чатмайыр жошгун сулара.
Айылан заманда юз йухусундан.
Гара басмыш, дейя, зянн едир инсан."
Икинжи мюбидя эяляндя нювбят,
Деди: о алями бир гясря бянзят,
О гясрин цстцндян дцшдцйцн заман
Кянарындан тутур адам горхудан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 386


Асылса голлары язиййят чякир,
Йеря йыхылмаьы даща бетярдир.
Голу йорулса да, зиллят чякяряк
Тутуб кцнэцрядян йапышар бярк-бярк.
Гцввядян дцшяряк голлары бцтцн,
Щям о, щям кцнэцря йыхылар бир эцн.
Цчцнжц сюйляди: фярз ет бир чобан
Бахдыьы сцрцйя гурд вура зийан.
Гойунлары гыра залым жанавар,
Чобан гаршы дура, дейя эцжцм вар.
Бир тяряфдян гурдун зийанкарлыьы,
Бир йандан чобанын фядакарлыьы,
Эцжлц олдуьундан жанавар ондан,
Жырар палтарыны ахырда чобан.
Дюрдцнжц сюйляди: сорсаныз яэяр,
Бу, эялин евиндя бир шяхся бянзяр.
Гужаьына алыб айтяк эюзяли,
О бир эюзял гыздыр, анжаг ки, дяли.
Эюзяллийи гоймур ондан айрыла,
Дялилик гоймур ки, гыз эялсин йола.
Гызын дялилийи шиддят едиркян,
Жейран кими киши гачыр о ширдян.
Мюбидляр данышыб сющбят етдиляр,
Эюрмямиш, билмямиш гейбят етдиляр.
Юляндя дедиляр: тяяссцф олсун,
Шащматдан кянармыш бизим бу ойун.
Бир яфсаня дейир юлцмдян щяр кяс,
Юлмяйян юлцмцн сиррини билмяз.
Анжаг ямин олан бюйцк нябиляр

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 387


Щяр кяся дейярми бу сирри мяэяр?"
Мясумлар щаггында дцшяндя сющбят
Шащ деди: "Рясулдан мяня сющбят ет.
Кимдир яряблярдя олан пейьямбяр?
Онун дини нядир, сюйля бир гядяр?"
Бцзцрэцмид деди: "О аллащ сюзц,
Гаралыг, аьлыгдан кянардыр юзц.
Щяр гювмцн цстцндя вардыр асиман,
Эюйлярдян ужадыр о бюйцк инсан.
Ня улдуздан дейир, яршдян данышыр,
О няггаш шаэирди, бунлар нахышдыр.
О, доггуз пярдянин цстцндя учар,
Сирриндян дейилям ясла хябярдар.
Ярябин динийля ойнама, ей шащ,
О дин щагг бир диндир, бюйцкдцр аллащ."
Пярвизин горхудан гайнады ганы,
Одда кабаб кими гыврылды жаны.
Анжаг зяиф бяхти кюмяк етмяди,
Ящмядин чаьрышы она йетмяди.
Ширин эюрдц устад хязняни ачды,
Шащын ятяйиня инжиляр сачды.
Тярифляйиб деди: "Ей гожа рящбяр,
Йохдур зяманядя сяня бярабяр.
Мядян хязнясини ачдын Пярвизя,
Бажарсан, бир пай да вер ондан бизя.
Бу ишдя ачар ол, эял олма зянжир,
"Кялиля-Димня"дян нягл еля бир-бир."

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 388


БЦЗЦРЭЦМИДИН "КЯЛИЛЯ ВЯ ДИМНЯ"ДЯН
ГЫРХ МЯЗМУН ДАНЫШМАСЫ

Бцзцрэцмид бирдян ачылды эцлтяк,


Гырх мяна ачды гырх наьыл дейяряк:

Ещтийатлы олан удузмаз, сюзсцз,


Нежя ки, горунду асландан юкцз.

Бош арзуйа уйма, бу чох мащалдыр,


Меймун харрат олмаз, ябяс хяйалдыр.

Тцлкц ня йедися йыртыг тябилдян,


Ону йейяжякдир щийля ишлядян.

Олма защид кими дяжял, рийакар,


Рийакарын даим язабы артар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 389


Щеч бир вахт мейл етмя илгар позмаьа,
Билирсян илана нейляди гарьа?

Эюр балыгудана нейляди хярчянэ,


Онлары йада сал, щийлядян ял чяк.

Сялям йейян олма, унутма бир ан:


Сялям йейян ширя нейляди довшан.

Тордан хилас олан гожа балыгтяк


Жандан кечян бурдан гуртарар бишякк.

Чаггал, гурд вя гарьа бирлик едиркян


Хилас олмушдулар кинли дявядян.

10

Дцшмяниндян гуртар тядбир тюкяряк,


Нежя ки, туфандан гуртарды юрдяк.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 390


11

Апарды чох дилляр башы торпаьа,


Буна ибрят верир юрдяк, тысбаьа.

12

Йарамаздан эен дур, гов кянар олсун,


Эюрдцнмц нейляди тойуьа меймун?

13

Щийляйля халг малы йейилмяз, инан,


Ня алды жащилдян алим базирэан?

14

Аьыллыйа гаршы олсан щийляэяр,


Гурбаьатяк башын бу йолда эедяр.

15

Дямир йейяр сичан, инанма, ябяс.


Гырьы ушаглары апара билмяз.

16

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 391


Чадыры йандыран няггаш кими сян
Щийляэярлик етмя, ял чяк щийлядян.

17

Аьыллы адамла йаша сяламят,


Наданын дярманы тюрядяр иллят.

18

Мяряздян аьылла оларсан азад,


Нежя ки, пис ярдян гуртарды арвад

19

Зяманя торундан биликля гуртар,


Нежя ки, гуртарды бязякли гушлар.

20

Тор кясян сичандан, динмяз гарьадан


Вяфадарлыг юйрян, ей назлы жанан!

21

Зцлм иля бир арпа алма инсандан,


Гызыл явяз верди арпайа сичан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 392


22

Чох да ловьаланма йай тутан гурдтяк,


Оха тутар сяни гяфлятян фяляк.

23

Аьыллылар кими тамащы ет аз,


Гарьанын байгушла достлуьу тутмаз.

24

Чешмядян филляри говмушду довшан,


Кичик эюрцнмясин эюзцня дцшман.

25

Тамащы бурахды, щийляни атды,


Оруж тутан пишик рузийя чатды.

26

Щийляйя ял атса щяр кяс пишиктяк,


Гойуну эюзцня эюрцняр кюпяк.

27

Эюр оьрудан горхуб нейляди арвад,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 393


Фитнякарлыг етмя, вяфайа ял ат.

28

Дцшмянляр вурушса, газандын иши,


Оьру иля дивдян гуртарды киши.

29

Арвадын мякриня эюз йумду харрат.


Сян эюзцнц йумма, белядир щяйат.

30

Сичандан ибрят ал, тайыны тап сян,


Пися йолдаш олма эяр пис дейилсян.

31

Цз дюндяр дцнйадан, хилас ол, жанан.


Бюйля гуртармышды меймун баьадан.

32

Ешшяк кими олма щяйатда гафил,


Гяфлятдя мящв етди ону тцлкц, бил.

33

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 394


Хурма сичаныны юлдцрян защид
Йаман зцлм ейляди, ондан щязяр ет!

34

Бош нисйя щаггында чох дцшцняряк


Нягд щалва итирмя гожа дярвиштяк.

35

Дцшцнжя йолуйла чых маьарадан,


Нежя ки, пишикдян гуртарды сичан.

36

Бу гцббядян учду гцббяря гушу,


Эял, сян дя тярк ейля виран олмушу.

37

Дцзлцкля гуртарар гылынждан инсан,


Гуртарды асландан защид чаггал жан.

38

Щяр кяс ки, зцлм цчцн гылынжы алды,


Ган тюкян шир кими пянжясиз галды.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 395


39

Сян дцшмяндян горхма, йахшылыг ейля,


Овчу гуртармышды иландан бюйля.

40

Тажирин оьлундан шащзадяйядяк


Лайигинжя вермиш гисмяти фяляк.

Сюз дейян данышды бюйля бир гядяр,


Хосровун гялбиндя кюк салды сюзляр.
Етдийи зцлмдян пешиман олду,
Ядлин сарайына тямял гойулду.

ЩИКМЯТ ВЯ НЯСИЩЯТ

Ей кюнцл, нур сачан бир шам йандыр сян,


Ода вурьун олма, шам ки дейилсян.
Ода ситайишля гялбини гырма,
Гялбин од евиня атяшляр вурма!
Торпагдан йаранмыш бир щечям, анжаг
Щикмятдя бунлардан гочаьам, гочаг!
Цряйимдя вардыр бир дярин щикмят,
Ня дейим, бир кясдя эюрмцрям ряьбят.
Алямлярин сирри бу синямдядир,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 396


Дцнйа эярдишини мянтяк ким билир?!
Фялякляр зижини жядвялбяжядвял
Фикрин цстцрлабы ейлямишдир щялл.
Фяляйин сиррини ким сорду мяндян,
Ачыб биржя-биржя данышмадым мян?
Гулаьын ешитсин, данышым бир-бир,
Башдан-баша дейим бу эцлшян нядир.
Хятляри мцхтялиф олан нюгтядян
Илк эялян щярякят "ялиф"ди, бил сян.
Говушду о хяття сонра башга хятт,
Орталыгда бир сятщ тюряди ялбят.
Олунжа цч хятля ящатя мяркяз,
Бясит бир жисм олду, гой билсин щяр кяс.
Хятт, бясит, ян сонра жисим, будур фянн.
Сян бу цч тяряфя тутум дейирсян.
Алями яввялдян сонуна гядяр
Беля бир гайдайла инсан юйряняр.
Ягля мялум олса бу ишляр бир эцн,
Бир гырпымда эязяр дцнйаны бцтцн.
Бир аллащ щядсиздир, билмязляр ону,
Йохдур варлыьынын яввяли, сону.
Аллаща кюнцл вер, динля бу сяси,
Инжядир хилгятин щижаб пярдяси.
Чалыш щягигятля юзцнц бил сян,
Аллащы билярсян юзцнц билсян.
Юзцнсян ян йахын парлайан айна,
Узаг фяляклярля эирмя ойуна.
Фялякляр нурунун сяндя якси вар,
Ики алям сяндя тутмушдур гярар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 397


Щяр сирри эюстярмя бу гядяр ачыг,
Щекайяня гайыт, Низами, артыг.

ШИРУЙЯНИН ХАСИЙЙЯТИ ВЯ
ХОСРОВУН ИШИНИН АГИБЯТИ

Хосров юйряняркян дярси, щикмяти


Тярк етди дцнйаны, ейши, ишряти.
Мярйямдян олмушду бир кал ювлады,
Шир кими гохулу, Шируйя ады,
Бейни хярчянэ долу, зорба бир ешшяк,
Цряк буланырды цзцнц эюржяк.
Ала вя эюй эюзлц, бир цзцэцлмяз,
Ондан ийрянирди раст эялся щяр кяс,
Дейирляр бу оьул онжа йашында
Мин фикир бяслярмиш кинли башында.
Эялин эялян заман Ширин, бахараг,
"Каш мяним олайды", - дейирмиш алчаг.
Севдийиндян дейим, йохса кининдян,
Елминдян, бяхтиндян, йохса дининдян?
Гаранлыг чюкмцшдц ондан сарайа,
Инжиклик салырды даим арайа.
Шащ Бцзцрэцмидя деди: "Яввялдян
Бу дюнцк оьулдан наразыйам мян.
Уьурсуз инсанлар чох йаман олар,
Талейиндя онун мин бир фясад вар.
Чох пис ниййятлярля эязир алями,
Анасына уймур жанавар кими.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 398


Чыхмаз бу чиркиндян бир йахшы ряфтар,
Мясялдир, дейярляр, оддан кцл олар.
Фикри юзцндядир, чох худпясянддир,
Башгасыны саймаз, юзцня бянддир.
Онун ня щушу вар, ня дя вцгары,
Узагдыр онлардан, йохдур щеч ары.
Тцстц кими чыхды мяним одумдан,
Анжаг мяни эюржяк йан гачыр щяр ан.
Мян шащлар башындан таж алдым, анжаг
Оьлум нахяляфдир, бир бяхтимя бах!
Ня мяня уйушур, ня дя Шириня,
Бажыларыйла да дцз эялмир йеня.
Паландуза нежя бахарса ешшяк,
Бу див о пярийя бахыр онунтяк.
Мяни эцрзя билир о эцрзяряфтар,
Йягин иланам ки, бюйля халым вар.
Щяр анадан олан ювладдыр мяэяр?
Щяр чичяк бал вермяз, щяр гамыш шякяр.
Гощумдан мещрибан йадлар аз дейил,
Щям вяфалы, садиг, щям дя шириндил.
Чох ювлад юлдцрдц доьма ананы,
Дямирдян инжиди чох дашын жаны".
Бцзцрэцмид деди: "Мцдрик щюкмдар,
Пак гялбин щяр ишдян олмуш хябярдар.
Дярди-сяр олса да бу оьул сяня,
Юз эювщяриндяндир бу парча йеня.
Йарармы оласан ювладла дцшман?
Цряк айрылармы салдыьы баьдан?
Нар юз мейвясини башында сахлар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 399


Одур тяпик вурмаз она щяр мурдар.
Тут юз мейвясини йерляря тюкяр,
Одур ки, тяпикдян язиййят чякяр.
Сян йахшысан, о да пис олмайажаг,
Юз тумуна бянзяр бар верян будаг.
Палтарчцн бичился яэяр зяр парча,
Гызылдыр бичимдя дцшян щяр парча.
Оьлун щарындырса, бундан зяряр йох,
Зяманя йумшалдар, гям ейлямя чох.
Беля гайнар, жошьун жаванлыьы вар,
Гожалса щяр шейи тамам унудар. "

ХОСРОВУН АТЯШЭАЩДА ОТУРМАСЫ

Шащ гярара эялди тахты тярк етсин,


Дцнйадан чякилсин, мябядя эетсин.
Шащ мябядя эетди, орда йерляшди,
Шируйя дя ширтяк тахта яйляшди.
Ялиндян дцшмцрдц гядящи бир ан,
Гараул чякирди шаща узагдан.
Еля дя галмады, шащы щябс етди,
Кюнлцнц, гялбини йаман инжитди.
Шируйя едяркян Хосрову дустаг
Ширини гойурду йанына анжаг.
Хосров Ширинийля олурду чох шад,
Билирди юзцнц зинданда азад.
Шириня дейирди: "Гям йемя, ей йар,
Щяр кясин юнцня беля иш чыхар.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 400


Башдан папаглары апарса кцляк,
Зилляти от дейил, аьаж чякяжяк.
Щансы ов эедярся овда габагда,
Ону асан вурар овчу овлагда.
Зялзяля заманы йарылар даьлар,
Ужалар горхсун ки, онлар тез учар.
Анадан айрылса бир гузу яэяр,
Онун архасынжа жанавар дцшяр.
Гызылтяк гаралса одларын цстц,
Эедяр йахшыларын эюзцня тцстц.
Дювлят ялдян эетди, сян эетмямисян,
Дювлятим дя сянсян, малым да сянсян."
Шащдан айрылмырды бир ан да Ширин,
Она цряк вериб, едирди тяскин:
"Дцнйада чох олур бу сайаг ряфтар,
Эащ язиййят олар, эащ шадлыг олар.
Иш чятиня дцшся, бил ки, о заман
Щамыдан тез юляр матям сахлайан.
Эцляряк, гялбини шадландыр бир аз,
Айагла баш бирэя бянд олуб галмаз.
Чох да фярйад етмя, чыраьым сюнцб,
Гябрин кандарындан чох хястя дюнцб.
Демя хястялянмяз бядяни саьлам,
Еля билмя юляр щяр хястя адам.
Ачарсыз билдийин бир чох гыфыллар
Баьлы гапылара оларлар ачар.
Ариф ол, гям чякмя, гямдян ет щязяр,
Гум ням чякян кими, гями гям чякяр.
Гям йемя, йерини тутмушса бядхащ,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 401


Айсан, булудларда галмазсан, ей шащ!
Няхшяб гуйусуну су басан заман
Нежя ишыг алар дямирдян жащан?
Бу бир юлкядир ки, чох дюнцк сюзлц,
Аьа гара дейир, кора да эюзлц.
Коназ адамла да йола эедярляр,
Бязян ахмаьа да щюрмят едярляр.
Бил ки, зяманянин щяйасы йохдур,
Ондан узаг дуран сяламят олур.
Анжаг ики шяхся ажыйыб дювран,
Бириси юляндир, бири олмайан.
Эцняш кими од вур бу дцнйайа сян,
Исасыз ня чыхар бу ешшяклярдян?
Беш эцнлцк дцнйада бир кимся галмаз,
Сян дя инжимязсян, сябр етсян бир аз.
Ябяди олсайды бу дцнйа яэяр,
Падшащ олардымы щяр йетян мяэяр?
Ябяди версяйди шащлыьы заман,
Хосрова кечмязди о Кейхосровдан.
Щяр ким бу эцлзара кюнлцнц баьлар,
Эцл кими эцлмякдян даща чох аьлар.
Наля етмя дцнйа эедярся бир эцн,
Еля бил дцшмцшдцр далындан йцкцн.
- Адын галсын, малын? - десяляр сяня,
Ад галмаг малдан чох хош эялир мяня.
Кимин башында вар бярбят севдасы
Мцтляг эюряжякдир гулагбурмасы.
Дцнйа Зющщак тяки ган ичяндир ган!
Сяня юз архандан йаратды илан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 402


О, белиндян эялян бир дамла шящвят
Сянин юз белини яйди нящайят.
Бу даьда йцклямя арханы бунжа,
Кифайятдир сяня гарнын тутунжа.
Яря эетмяйян гыз, евлянмяйян яр,
Гарына, архайа шей йцклямязляр.
Аьлын вар, щяр шейдян чалыш азад ол,
Няйин вар гане ол, онунла шад ол!
Шадлыгдан асудя мяжлис олармы?
Ращатлыгдан эюзял бир алям вармы?
Чюряйин, суйун вар, гане ол, отур,
Ян азад бир юлкя, инан ки, одур.
Шадлыгла эцн кечир, фикирдян гуртар,
Чох гайьы чякмяйин мин бяласы вар.
Защид сыьынжаьы олду маьара,
Шадлыгдан гялябя чалды яьйара.
О даьда эизлянмиш мюбидя бах сян,
Гянаят едяряк гуртарды гямдян.
Яфи илан кими гыврылар жащан,
Йахынлашмасан, щеч чякмязсян зийан.
Эюрдцн ки, ялиндян эялмяйир бир иш,
Иланы йад ялля тутмаьа эириш!
Зиндана дцшмцсян, гям чякмя, ей йар!
Хязнясян, хязняляр эизлиндя олар.
Гуйуйа дцшсян дя, олма пяришан.
Йусифи хатырла, тямкинля дайан!
Бу дярйа цзцндя вардыр чох зящяр,
Дибиня жуманлар дцрр ялдя едяр.
Йцксялмяк истясян, енясян эяряк

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 403


Ки, ширин аьзындан гуйруьу эюйчяк.
Йерин йарашмырса яэяр шяниня,
Юзцндян йцксяйи байраг бил йеня.
Еля зянн етмя ки, гядрин азалыб,
Щяр ики дцнйайа адын сяс салыб.
Алямин гялбисян, эял, чякмя хиффят,
Фялякдян топ алар сяндяки щиммят.
Йцксяк йаратмышдыр халиг инсаны,
Вермиш хидмятиня бцтцн дцнйаны.
Беля дцшцнмякля дилшад оларсан,
Тажц тяхт гейдиндян азад оларсан.
Яэяр тахта, тажа сян олсан мющтаж
Йери тахт щесаб ет, эцняши дя таж."
Шащы мяшьул едир яфсанялярля,
Овудурду ону щяр заман беля.
Эежя сцбщя кими о эюзял пяри
Сюйляйирди шаща беля сюзляри.

ХОСРОВУН ЮЛДЦРЦЛМЯСИ

Айын ишыьыны эежя юртяряк,


Див кими азмышды йолундан фяляк.
Гаранлыг мей ичмиш сярхош зянжитяк
Дцнйанын аьзыны тикмишди бярк-бярк.
Минялли зяманя дцшмцшдц зордан,
Сечилмирди минэюз фяляк дя эордан.
Ики айаьында гызылдан зянжир
Йатмышды Ширинля о бюйцк ясир.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 404


Зянжир сачлы о бцт щяр эцн йцз кяря
Мунжуг баьлайырды бу зянжирляря.
Шащын айаьыны тез-тез овараг
Зинданы едирди бир пяргу йатаг.
Ешгдян щекайя дейярди ниэар,
Щекайя сясиня ращат йатылар.
Ширин сюзлярийля сяпярди шякяр,
Гоймайырды шащы чяксин гям, кядяр.
Хосров йатды артыг, данышмаз олду,
Ширинин эюзляри йухуйла долду.
Щяр ики севэили йухуйа эетди,
Фяляк йатмамышды, эюр няляр етди!..
Пянжярядян эирди бир див сифятли,
Мящяббят дцшмяни, чиркин хислятли.
Гязябдян гяссабтяк булашмыш гана,
Няффаттяк од сяпди кини щяр йана.
Оьру кими еви эязди, долашды,
Шащын йатаьыны тапыб, йанашды.
Шащын жийяриня хянжяри вурду,
Шам сюндц, Хосровун цряйи дурду.
Гялбиня хянжяри вурдуьу заман
Ганлы шимшяк чахды санки булуддан.
Айдан айырараг эцняши, дярщал
Учду пянжярядян о вящши гартал.
Ойанды падишащ щяйжан ичиндя,
Эюзлярини ачды ал ган ичиндя.
Ахырды сел кими йатаьында ган.
Инжидирди ону сусузлуг йаман.
Юз-юзцня деди: Чаьырым, Ширин

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 405


Мяня биржя гуртум сярин су версин."
Лакин кюнлц деди: "Рява дейил бу,
Эежяляр дойунжа йатмайыб йуху.
Башыма эяляни эюрярся яэяр,
Бир даща йатмайыб эюз йашы тюкяр.
Йахшысы будур ки, галсын диляйим.
Мян юлум, гой йатсын йорьун мяляйим."
Ширини йухудан ойатмады о,
Беля юлцб эетди вяфалы Хосров.

***

Эцняштяк ачылмыш бир эцл, эюрцрсян,


Едир тяравятля дцнйаны рювшян.
Ялиндя од гылынж бир булуд эяляр,
Онун вящмясиндян солар биткиляр.
Еля долу йаьар гара булуддан
Ки, эцл будаьындан галмаз бир нишан.
Йатмыш баьбан бирдян ойаныб галхар,
Эюряр ня эцл галыб баьда, ня эцлзар.
Ким дейир ки, баьбан йаныб аьламаз,
Эцлцн щясрятийля цряк даьламаз!.
Шащын йарасындан еля ахды ган
Ширини ойатды ширин йухудан.
Эежяляр ешгиня о, йанан Ширин,
Най вя ней сясиня ойанан Ширин!
Бир эюр фяляк нежя ойун чыхартды,
Шащын ал ганыйла ону ойатды.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 406


Ширин йухусундан щярасан галхды,
Йаралы гуш кими пяришан галхды.
Йатагдан юртцйц эютцрян заман
Ган дярйасы эюрцб, чякди ял-аман.
Эежянин гойнунда эцняш ахтарды,
Яфсус, гаршысында бир зцлмят варды.
Бир тахт эюрдц, шащы тажсыз дайанмыш,
Бир чыраг эюрдц ки, йаьы таланмыш.
Дцшмянляр етмишди хязняйя шябхун,
Юлмцшдц сяркярдя, сынмышды гошун.
Аьлады, о эежя бир матям гурду,
Сонра да йорулуб айаьа дурду.
Эцлабы, янбяри мцшкя гатараг,
Сцртдц о бядяня цряйиндя даь.
Эцлабла, кафурла йуду тяртямиз,
Еляди аьаппаг, гансыз, лякясиз.
Бир мяжлис дцзялтди, дейярди щяр кяс:
Щеч кяс беля мяжлис дцзялдя билмяз."
Кафурла, эцлабла шащы йуйантяк
Юзцнц дя йуду тяртямиз, гяшянэ.
Бязянди юзц дя эялинляр кими,
Мяфтун ейляйирди, бахса, щяр кими...

ШИРУЙЯНИН ШИРИНЯ СИФАРИШ


ЭЮНДЯРМЯСИ

Шируйя севирди чохдан Ширини,


Кимсяйя ачмырды анжаг сиррини.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 407


Шириня эизлинжя эюндярди хябяр
Ки: "Бир щяфтя дюзся, щяр дярди кечяр.
Ики щяфтялик ай сонра эцл кими
Ачылар баьымда, охшар гялбими.
Еляйярям ону дювлятли, маллы,
Хосровдан да артыг жащц жялаллы.
Зяр, ипяк сяпярям айагларына,
Бцтцн хязинями верярям она."
Ширин бу сюзляри бирдян ешитжяк,
Тцндляшди сиркятяк, жошду ширятяк.
Ал диля тутараг етди ону рам,
Инанды Шириня юлмяли адам.
Сонра да Хосровун бцтцн варыны,
Тязя-кющнясини, палтарларыны
Йохсула, мющтажа пайлады Ширин.
Ондан разы галды щяр йохсул, мискин...

ХОСРОВУН МЯГБЯРЯСИНДЯ ШИРИНИН


ЮЗЦНЦ ЮЛДЦРМЯСИ

Ширин йухусундан айылды сящяр


Йени тящлцкядян верилди хябяр.
Щябяш гайыдаркян Щябяшистандан
Кафур габы сынды йолда бу заман.
Галадан бахырды бир зянжи айа,
О эцлдц, эиряркян ай бу галайа.
Бир табут гурулсун! - Ямр етди Ширин, -
Шащяншаща лайиг, бязякли, зянэин!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 408


Тутулсун о табут эцмцшя, зяря,
Чохлу мирварийя, сайсыз эювщяря!"
Кяйан гайдасынжа сахлайыб айин,
Хосрову гойдурду табута Ширин.
О эцн басдырмаьа верилди гярар:
Сящярдян шящиди дяфн етсин шащлар.
Жащанэирляр олуб пийадя йексяр,
Табут дюврясиндя сяф чякмишдиляр.
Барбядин ялляри тутмурду гялям,
Юз бармагларыны етмишди гялям.
Бцзцрэцмид олду цмидсиз артыг,
Сюйцд йарпаьытяк ясирди йазыг.
Зяиф, ажы сясля едирди фярйад:
Етдин кюнлцмцзцн евини бярбад?
Яжям шащларынын дайаьы щаны?
О кяскин гылынжы, байраьы щаны?
Дцнйанын Хосрову ня олду, щейщат!..
Щаны Кясра, Пярвиз, щаны о бцсат?..
Кюч башлайан заман гарышар ара,
Танынмаз ня Пярвиз, ня Хосров, Кясра.
Кянизляр, гуламлар баш ачыг, налан,
Ортада сярвтяк Ширин хураман.
Сярхош нярэизляри гара сцрмяли,
Тязя эялин кими хыналы яли.
Бир эювщяр тяняси сырьа йериндя,
Сачынын щалгасы чийинляриндя.
Бир юртцйц варды сары нащидтяк,
Яйниндя эцняштяк гырмызы ипяк.
Табутун далынжа сярмяст эедирди,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 409


О фитняни эюрян фярйад едирди.
Гырмайыб Хосровла олан илгары,
Хураман эедирди бцтцн йоллары.
Щяр эюрян дейирди: "Ширин севинир,
Ясла гямэин дейил, о фярящлидир."
Шируйя дейирди: йахын бир заман
Ширин олар она гялбян мещрибан.
Ширин сярхош кими йолу эедирди,
Шащ сярдабясиня еляжя эирди.
Табуту эцнбядя гойуб бюйцкляр
Цз-цзя дурдулар сырада йер-йер.
Мюбидля данышыб сон вида цчцн
Эирди мягбярянин ичиня Ширин.
Гапыны баьлады, гой эюрмясинляр,
Йанашды табута ялиндя хянжяр.
Эютцрдц юртцйц, тапды йараны,
Яйилди бир дяфя юпдц йараны.
Йаранын йерини юйрянян пяри
О йердян дюшцня вурду хянжяри.
Йатаьы долдурду исти, ал ганы,
Тязяляди шащда кющня йараны.
Шащы гужаглайыб дцшдц йатаьа,
Дюш-дюшя дайанды, додаг-додаьа.
Сонрадан ужалтды юз налясини,
Жамаат ешитди онун сясини:
"Говушду тяня тян, йетди жана жан,
Арадан йох олду ишэянжя, щижран."
Хосров мяжлисиндя йатан шякяря
Хош олсун бу ширин йуху йцз кяря!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 410


Аллаща хош эяляр щяр мюмин бяндя
Бир дуа едярся бура эяляндя.
Десин: танрым, яфв ет о ашигляри,
Бир жяннятя дюнсцн онларын йери!
Алгыш бу юлцмя, ящсян Шириня!
Юлдцрян Шириня, юлян Шириня!
Мящяббят йолунда юлцм будур, бах,
Жанана белядир жаны тапшырмаг.
Бил ки, намярд олмаз щяр гадын олан.
Дярд чякмяйян киши писдир гадындан
Чох эюзял арвад вар, мярдликдя бир шир,
Чох ипяк ичиндя ширляр эизлянир.
Зцлмцн йолларында бир тоз ужалды,
Шцмшада, нясриня вялвяля салды.
Гямин дярйасындан бир булуд галхды,
Даьларда даь кими эур селляр ахды.
Щаваны, торпаьы бирляшдиряряк
Чюллярин цстцндян кечди сярт кцляк.
Бюйцкляр бу сирдян тутанда хябяр
Башларына вуруб наля чякдиляр.
Чох саь ол, ей дцнйа, ей дювран, ящсян,
Эялини дамада беля йетир сян!
Дцнйада ня гядяр рус вар, зянжи вар
Бундан даща йахшы той етмяз онлар.
Бир тахта отурду ики тажвяр,
Мягбяри баьлайыб эери дюндцляр.
Мязары тярк етди о гямли карван,
Бу сюзц йаздылар гайыдан заман:
"Бу Шириндян башга кимся дцнйада

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 411


Юзцнц бир кяся етмямиш фяда..."

***

Дцнйайа эцвянмя, бу сярт накиши


Щеч вяфа ейлямяз, дцзялтмяз иши.
Щяр ня вермишдирся яввял инсана
Эери алар бир-бир алчаг замана.
Сяня йцз дяфяйя жан верся, бир эцн
Бир дяфядя алар, апарар бцтцн.
Мцряккяб тилсимсян айаг цстя сян,
Йыхылыб сынынжа артыг бир щечсян.
Бу чянбяр алтында йашайыркян биз,
Эюстяр, щансы бойун галмыш кямяндсиз?
Ня учмаг мцмкцндцр цстцндя чянбяр,
Ня онун бяндини ача билярляр.
Бизляр бу чянбярдян нежя гуртараг,
Щеч кяс ачмамышдыр, ашылмаз бу даь.
Горхулу торпагдыр, йахшысы будур,
Торпаьын зцлмцндян торпагла отур.
Инди юзцмцзчцн аьлайаг бир аз,
Бир кимся бизимчцн беля аьламаз.

***

Дейирляр Яфлатун щей сящяр-ахшам


Эюз йашы тюкярмиш, аьлармыш мцдам.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 412


Ондан сорушдулар: "Ня ащц зардыр?"
Деди: "Аьлайанын бир дярди вардыр.
Аьлайырам, чцнки бу бядян, бу жан
Чохдан бир-бириня олуб мещрибан.
Бир эцн гырылажаг бу ашиналыг,
Она аьлайырам бу эцн мян йазыг.."
Бир йол эедяжяксян - сонсуз бийабан,
Азугясиз чыхма бу йола, аман!
Жанын айаьыйла фялякляря галх,
Торпаг зинданыны торпаьа бурах.
Демя нежя эедим фялякляря мян,
Юзцнц унутсан эедя билярсян.
Аьылдан соруш ки, мян бу ейвана
Щансы йолла эедим, щансы сащмана?
Гой эюстяриш версин о аьлын сяня,
Сян дя санж байраьы Кяйан гясриня.
Аьлын олсун сяня щяр ишдя рящбяр.
Щяр шейи ондан сор, о дейян йетяр
Аьыл демяйян сюз бир хош хяйалдыр.
Гожалар йанында о сюз вябалдыр.
Аьыл бир айагдыр, тябият зянжир,
Щяр няфяс сувантяк зянжир йейяндир.
Бу дямир зянжири гырарса щяр кяс
Бу гызыл галада мяьлуб едилмяз.
Артыг дары йемя сян бу хырмандан,
Она гянаят ет, юз щалына йан.
Исатяк ешшяйи чыхар бир йеря,
Бир нечя хырманы вер юкцзляря.
Сусузлугдан юлдц ня гядяр сусуз,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 413


Она су эюрцндц шоранлыгда дуз.
Туршянэля тялхяки сечмяйян щажы
Юлдц, тапылмады дярдя ялажы.
Юкцз бцржцня бах сян бир диггятля.
Йцкцнц йер кими юкцзля йцкля.
Мянзилин юкцздцр, олсан да Зющря,
Юкцз цстцндясян эетсян щяр йеря.
Бир зиндан евидир бу фяляк - щасар,
Дюврясиндя йатмыш бир яъдяща вар.
Галмаг яъдящайла няфяс-няфяся
Гямэинлик эятиряр, ялбят, щяр кяся.
Яъдящайла достлуг олмаз бу гядяр,
Бящмян кими бурда йашадым, йетяр.
Юлмякдян бялкя дя бир файда олмаз,
Йедди яъдящадан оларсан хилас.
Ня дюзцб галырсан бу виран кянддя,
Бойнун зянжирдядир, айаьын бянддя.
Бир шей ки, юляндя дцшмяня галар,
Ону бязямяйин ня мянасы вар?
Бу сел ахынындан гуртар щюрмятля,
Исайа ещтирам, ешшяйя силля!
Йаманлыг етмякдян узаг ол, узаг,
Пислийин явязи писликдир анжаг.
Аьажа, гушлара дирилик верян
Эюйярян нябаты щеч унутма сян.
Аьажы йыханлар тез йыхыларлар,
Овчунун ахыры дилянчи олар.
Байраьыны сал ки, аздыр щяйатын,
Жиловуну чяк ки, ахсагдыр атын.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 414


Мязара гядярдир бцтцн бу дювлят,
Ювлад, гадын, бу мцлк, бу мал, бу гцдрят.
Сянинчцн гямляняр бялкя дя щяр кяс,
Лакин о сянинля торпаьа эирмяз.
Йахшы бир шей эюрмяз достлардан цряк.
Щяряси бир йолла цз дюндяряжяк.
Йухулу, йа сярхош, йа юлц, йа саь
Щяр йердя юзцнля юзцнсян анжаг.
Ишин тярси будур: эетдийин заман
Башга барэащлара раст олажагсан.
Йердя галсын бцтцн дцнйа маллары,
Галдыр байраьыны эюйляря сары.
Сяня бу эцн "дост, дост" дейян аз дейил.
Сабащ мящв едярляр онлар сяни, бил.
Ат о гырыг нейи, ондан узаг гач,
Бу кющня ахсагдан дцйцнляри ач!
Варлыг ки тезликля мящв олажагмыш.
Онун вар-йохуна разы ол, алыш!..
Ей цряк, йубанма, йолдашлар эедир,
Йцкцнц тез баьла, бу гяфлят нядир?
Бу щяйат эямиси мящкумдур батсын,
Эяряк щяр кяс йцкц дярйайа атсын.
Бу дярйада гцсся, гям йада салма,
Жум дяринликляриня, няфяс дя алма.
Эюбякдян додаьа дар бир бору вар,
Йохса сясин йердян эюйляря галхар.
Ня гядяр севимли олса да бяшяр,
Эюйляря галхса да торпаьа еняр.
Йер чюкяр, даш сынар, кечяр пайыз, йаз,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 415


Бу дар маьарада бир кимся галмаз.
Шейтанлар ардынжа эязмя бу вахтда,
Мяляк ол, эюрцнмя бу хеймяэащда.
О мярд адамлар ки, гошар саваша,
Жан гайьысы чякмяз щеч башдан-баша.
Жан вермядян яввял щяр ким юлярся,
Жан вермяк язабы йохдур о шяхся.
Щяйаты севмякля санма галарсан,
Няфсини юлдцрсян, юлмяз оларсан.
Чох бядян дейирди: "Дямирям, дямир",
Инди торпагдадыр, щеч бир шей демир.
Йерин синясини йарасан яэяр,
Инсан бядянидир ичи сярасяр.
Ня олду Фиридун, Зющщак вя Жямшид?
Щамы торпагдадыр, ей агил, ешит!
Бу ганлы торпагда жийярляря бах!
Юлцм дярйасыдыр санки бу торпаг.
Де, кимин ужалды фил тянтяняси,
Далынжа эялмяди: "Тез ол, кюч" сяси?
Торпагдан йаранан олурса торпаг,
Ня гям, ахыр мянзил йохлуг олажаг.
Ня верся зяманя алажаг эери,
Дцшяр бу торпаьын йцксялтдикляри.
Эюр нежя мяст едир дцнйа инсаны,
Фяляк тез ял чалыр яжял заманы.
Низами, сакит ол! Ня файда вардыр?
Бу гожа дцнйанын гулаьы кардыр.
Шикайят еляйиб вурма башына,
Эцлцшдян пярдя чяк бу эюз йашына.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 416


Кюрпя аьаж эюрсян, диггятля дцшцн,
Чархыма йарайар нящайят бир эцн.
Зяманя йетирся бир эюзял чичяк,
Ямин ол, гяфлятян йеля веряжяк.
Алар вердийини, щеч ары йохдур,
Бу алвердян башга шцары йохдур.
Бу доггуз шцшянин жинайятини
Даша чал, парчала рязалятини.
Онда айаьыны шцшя кясяряк,
Галсын эярдишиндян бялкя бу фяляк.
Дцнйа бир долашыг дцйцндцр, дцйцн,
Ондан узаглаш, эет, азалсын йцкцн.
Юзцндян кеч, бил ки, бу дюрд цнсцрля
Йедди дямир бянддян чыхмазсан чюля.
Дашдан, палчыгдандыр хяраба дцнйа,
Щава кюнцллярдя, эил айагларда.
Бу дашда, бу эилдя йашайан агил
Даш цстя даш гоймаз, эил цстцня эил.
Ибрят эюзцйля бах сян бу ясяря,
Юзцнц уйдурма яфсаняляря.
Оху бу дастаны гялбиндя кядяр,
О эюзял Ширинчцн аьла бир гядяр.
Чцнки тез тярк етди о бу алями,
Жаванлыгда солду гызылэцл кими.
Гыпчаг бцтцм тяки ох кими сцздц,
Афаг севэилимин санки юзцйдц.
О, Дярбянд шащынын бир тющфясийди,
Саф, аьыллы, эюзял эцл гюнчясийди.
Дямир бир зирещди яйниндя палтар,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 417


Яйниндя дону вар кюйнякдян дя дар.
Яьйара гязябли, мяня мещрибан,
Кюнцл йолдашымды о назлы жанан.
Тцркляртяк олмушду бир кючя мющтаж,
Тцркляртяк еляди йурдуму тараж.
О тцркцм эетдися бир эцн чадырдан,
Сахла тцркзадями сян, ей йарадан!

ОЬЛУМ МЯЩЯММЯДЯ НЯСИЩЯТ

Йедди йашлы балам, эюзцмцн нуру!


Дилимин язбяри, гялбим сцруру.
Рузи верди сяня о пярвярдиэар,
Цстцндя мяним йох, онун ады вар.
Бу щилал дюврцндя эцл, ейлямя гям,
Бир нечя эцн еля мян дя эцлмцшям.
Бядр олан заманда эюзял щилалын,
Нуд сачажаг эюйя сянин жамалын.
Билик кясб етмякля дцнйаны газан,
Ясманы оху ки, мяна аласан.
Гач о сюзлярдян ки, мянасыз, бошдур,
Илащи елмляр юйрянмяк хошдур.
Еля намуслу ол, десин щяр эюрян:
"Аьыллы оьлуна, Низами, ящсян! "

ХОСРОВ СЯЛТЯНЯТИНИН

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 418


ДАЬЫЛМАСЫНЫН СЯБЯБЛЯРИ

Эежяляр йатмайыб сюз дейян киши


Деди: "Беля яйди Хосровун иши:
Бир эежя ай йеря эцмцш тюкцрдц,
Хосров Мустафаны йухуда эюрдц.
Бир яряб атында, ачыг гашлары,
Дюрд йана дцшмцшдц кямянд сачлары.
Йумшаглыгла деди: "Ей жовмярд, эял сян
Исламы гябул ет, гайыт кцфрдян."
"Башымы, - сюйляди Хосров, - кяссяляр
Дюнмярям йолумдан юляня гядяр."
Атлы она бахды, бир гядяр дурду,
Эедяндя Хосрова бир гамчы вурду.
Хосров тез айылды щювлнак, сярсям,
Бир зцлмят эюрцндц эюзцня алям.
Хястялянди цч ай Хосров горхудан.
Эежяляр йатмады гялбдя щяйяжан.
Изтирабларындан бир эцн гызараг
Ширини чаьырыб деди: "Эедяк, галх!
Хязняляри эязяк, эюряк дювляти,
Бялкя дя гялбимин кечя мющняти.
Уд, янбяр, жаващир, гумаш вя ипяк, -
Ня вар хязнямиздя бунлардан эюряк,
Йохсуллара веряк жаващирлярдян,
Кюнлцмцз шад олсун, цряйимиз шян."
Бярабяр эетдиляр хязняйя о эцн,
Долуйду хязняляр даш-гашла бцтцн.
Кейхосровдан галма сандыглар варды,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 419


Онлары зянжирля баьламышларды.
Хязняси варды ки, дцз гырх отаглы,
Тяк бири ачыгды, онуса баьлы.
Эязиб хязняляри ялляриндя шам.
Ачыгда оланы эюрдцляр тамам.
Дяфтярдян билиняр баьлы оланлар,
Дейя ямр етдиляр, эялди хязнядар.
Ачары, йазыны верди о гочаг,
Жаващир йцкцндян инляди торпаг.
Шащ эизлин хязняни эюрдцйц анда,
Бцтцн ачарлара бахан заманда,
Гызылдан балажа бир ачар эюрдц,
Рювнягиндян шамтяк нур тюкцлцрдц.
Шащ сорушду: "Сюйля, гожа хязнядар!
Щансы гапынындыр бу гызыл ачар?"
Гожа эизлин йери веряндя нишан
Шащ ямр етди: "Газын, олсун гой яйан!"
Ямри ижра олду, газылды торпаг,
Орда гарт дашлардан эюрцндц бир таь.
О таьын алтында бир мярмяр сандыг,
Аьзында гыфылы, халис зяр сандыг.
Шащын буйруьуйла ону ачдылар,
Чыхартдылар чюля ичиндя ня вар.
О сандыгдан чыхды тилсимли эцмцш,
Гызыл лювщялярля цстц юртцлмцш,
Аь лювщя цстцндя бир гызыл йазы,
Анламаг чятинди беля ежазы.
Ону охумагчцн эялди бир гожа,
Шащ щейрят едирди о охудугжа.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 420


Охуду лювщяни, гуртарды иши,
Беля изащ верди о мцдрик киши:
"Ярдяшир Бабякан адлы шащ варды,
Мцдрик адамлара о шящрийарды.
Фяляйин сирриндян варды хябяри,
Билярди ян чятин билмяжяляри.
Билмишди бу сирри йедди улдуздан
Ки, дцнйа дювр едяр, эяляр бир заман,
Лювщядяки кими цзцндя вцгар,
Яряб юлкясиндян бир адам чыхар,
Ряфтары хош, иэид, юзц сюзбилян.
Йолу дцз, сюзц дцз, алныачыг, шян.
Мюжцзля улдузлар она баш яйяр,
Олур бу дцнйада ахыр пейьямбяр.
Онун шярияти цстцн эяляряк
Бцтцн миллятляря йол эюстяряжяк.
Щяр аьыллы она иман эятиряр,
Щяр ким гаршы чыхса, зийан эятиряр."
Шащяншащ бахынжа бирдян сурятя,
Цряйи титряди, дцшдц щейрятя.
Деди: "О атлыдыр щаман бу шякил,
Йухума эяляндир, башгасы дейил."
Шащын бядяниндя гайнады ганы.
Дящшятдян аз галды лап чыхсын жаны.
Гасидляря деди: "Беля адамы
Сиздян эюрян вармы?" Сяслянди щамы:
"Цряйя эюз верян, эюзляря дя нур,
Бу эюрдцйцн шякил, ялбяття, одур.
Мяккяйя эялинжя о пак пейьямбяр

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 421


Мяккянин торпаьы олмушдур янбяр.
Ады Мящяммяддир, Гуран - дялили,
Дцнйа гыфылына ачардыр дили."
Падшащ о хязнядян пяришан чыхды,
Эюрдцйц бу тилсим гялбини сыхды.
Шащын ящвалыны эюряндя Ширин
Цряйи одланды, ащ чякди дярин,
Деди: "Ей аьылда, жцрятдя щяр ан
Кейгубад тяхтинин бязяйи олан.
Суряти тилсимдя чякилмиш о кяс,
О йазылмыш сюзляр дейилдир ябяс.
Аьыллы адамлар рясяд гурараг
Тапдылар бу иши нечя ил габаг.
Кярамят сащиби, бюйцк пейьямбяр
Бу эизли тилсимдя верилмиш хябяр.
Аллащ тяряфиндян вар онда щюжжят,
Бу щюжжят дининя верир шящадят.
Бу айин, бу тяриг бош шейдир мяэяр?
О бюйцк нябийя ким цстцн эяляр?
Шащ ейляся онун дининя ряьбят,
Чюр-чюп беля галмаз йолунда ялбят!
Гуртарар аллащын щяр жязасындан,
Ябяди игбала чатар о инсан.
Дцнйада щямишя йахшы ад алар,
Шащлыг да няслиндя ябяди галар."
Шащ деди Шириня: "Доьру дейирсян,
Онун тясирини щисс едирям мян.
Анжаг хялг едяндян йарадан бизи,
Бабаларым сечиб бу динимизи.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 422


Ня сайаг ял чяким баба дининдян?
Кечмиш падшащлардан утанырам мян.
Цряйим истяйир, бяхтим олмур йар,
Хошбяхтдир талейи щушйар оланлар!"
О заман ки, тале щюкмцня рамды,
Мяьрибдя, Мяшригдя эязирди ады.
Бу заман ялиндя кяскин дялилляр,
Йайырды динини бизим пейьямбяр.
Бязян ябасына сарырды айы.
Бязян ортасындан йарырды айы.
Бязян диндирирди йердян гарт дашы.
Бязян даш олурду онун сирдашы.
Олмушду жялалы даьлардан йцксяк,
Ады бцрцмцшдц жащаны йелтяк.
Сяхасы юнцндя хязняляр кими,
Хязня бяхш едирди онун нясими.
Ислама дявятля халга жам верир,
Бцтцн юлкяляря бир пейьам верир.
Ямр етди ки, дцзлцк ятри йайылсын,
Щяр кясин адына мяктуб йазылсын.
Хяттийля бязянди щябяш жямалы.
Нюгтяси олмушду яжямин халы
Няжаши нягшиня бир эцн сон верди.
Сонра да Хосрова мяктуб эюндярди.

ПЕЙЬЯМБЯРИН ХОСРОВА МЯКТУБ


ЙАЗМАСЫ

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 423


"Варлыьы хялг едян бюйцк йарадан
Мякансыздыр, онсуз дейил бир мякан.
Башланьыжы йохдур - еля гядимдир,
Нящайяти йохдур - еля язимдир.
Бцтцн мювжудаты йарадан одур.
Онун вцжудундан йараныб бу нур.
Онун тярифиндян тикиляр додаг,
Аьыл няфяс чякся, сусар йанараг.
Жящяннямя тюкся защиди бцтцн,
Щюкмц дяйишмяздир, буйруьу цстцн.
Кюнлц гямли олан бир эцнащкары
Бещиштя эюндярся, вар ихтийары.
Сябяб сябяб дейил аллащлыьына,
Алмаг да, вермяк дя йарашыр она.
Фил тажлыны едяр милчяк ясири,
Гарынжайа веряр бир пейьямбяри.
Симцрьц алчалдар: "Йеря ен!" дейя,
Ордуну тапшырар бир пярваняйя.
Одур ситайишин дцзэцн цнваны,
Танымаг истясян, бир ону таны!
Онун ады йохса, ат о сюзляри.
Бир йердя о йохса, дюн ордан эери.
Аллащын йолунда гибляэащ одур,
Ня мянада олса, йеня шащ одур.
Гцдрят гязанындыр, буну анла сян,
Сян ямял едянсян, танры ямр едян.
Аллащ ола билмяз щеч бир пярястар,
Аллащлыьа йалныз бир Аллащ йарар.
Ешит, Хосров адлы ей ажиз бяндя!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 424


Йцз жамлы Кейхосров олсан, бил, сян дя
Мяхлугсан, нящайят, бир эцн юлярсян,
Йаха гуртармазсан юлцм ялиндян.
Шащлыг гуртарсайды юлцмдян, инан,
Чоху дям вурарды аллащлыьындан.
Ким билир бир овуж мящбус торпаьын
Башында няляр вар щей йыьын-йыьын...
Ловьаланма, худбин кор доланыр, бил,
Рябби эюр, худбинлик бир щцняр дейил.
Сян кимиси чохдур щесабда, анла,
Щечя бярабярсян бу иддианла.
Йарадылышда сян тоз бил бу йери,
Дцшярэядир онун дцз дюрддя бири.
О дюрддя бирдян дя Ираг бящярдир,
Бурда да Мядаин кичик шящярдир.
О шящярдя вардыр щяр жцря адам,
Сян о йатмышлардан бирисян, ей хам!
Йаранмышлара бах дцшцнжянля бир,
Эюр гядрин нядядир, щцдудун нядир?
Аллащ бюйцклцйц гаршысында, бах,
Бцтцн йаранмышлар бир щечдир анжаг.
Бу дцнйа ки, беля пуч олажагдыр,
Аллащлыг истямяк она нащагдыр.
Бил дцнйанын вардыр бир йараданы -
Ня йеря мющтаждыр, ня вар мяканы.
Онун буйруьуйла йцксялди бяшяр,
Мяни дя бяшяря етди пейьямбяр.
Бошла, ня эярякдир атяшя сяждя,
Жящяннями тярк ет, бир бах бещиштя!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 425


Сейр ет товузлартяк бу эюзял баьы,
Тярк ет пярванятяк бу одлу даьы.
Атяшпяряст олма, орда тцстц вар,
Ода архаланан Нямруд сайылар.
Бу йахшы дейил ки, одда галмысан,
Оддан гуртармагчцн сян ол мцсялман."
Мяктуб гуртаранда, мяктубу йазан
Мящяммяд адыны эюстярди цнван.
Жялд эедян гасидя вериб мяктубу,
Деди тез чатдырсын Пярвизя ону.
Гасид йетиряндя шаща фярманы,
Щирсиндян гайнады Хосровун ганы.
Йазылмыш щяр сюздян шащ говрулурду.
Яфйун чякмиш кими хумар олурду.
Низятяк галхмышды щирсдян сачлары.
Атяш йаьдырырды щяр бир дамары.
Чыханда нябинин ады гаршыйа
Санки гудуз тутмуш раст эялди суйа.
Эюзляри саташды бу горхунж сюзя:
"Йетсин Мящяммяддян Хосров Пярвизя."
Шащлыг гцруруйла йолундан азды,
Деди: "Жцрят едиб ким буну йазды?
Кимин щцняри вар бу гцдрятимля
Адымын цстцндян ад йазсын беля."
Цзц атяшэащды санки кюзярмиш,
Щирсдян пис дцшцндц, эюрдц чох пис иш.
О бойун сындыран мяктубу жырды,
О, мяктубу дейил, юз мющрцн гырды.
Гасид бу ажыьы эюрдцйц заман

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 426


Тялясди ки, эетсин онун йанындан.
Эюржяк тцстцляйир о атяш щядяр,
Аэащлар шамына йетирди хябяр.
О шам бу хябярдян гейзя эяляряк
Бяд дуа учуртду пярваняляртяк.
О дуадан сынды Кясранын таьы,
Хосровун башындан дцшдц папаьы.
Мустафа дининин мюжцзясиндян
Мящв олду Пярвизин шащлыьы бирдян.
Тахтыны алтындан эютцрдц фяляк,
Оьлу гылынж чякди она дцшмянтяк.
Бир эурулту тутду дяряни, даьы,
Хосров ейванынын даьылды таьы.
Дяжлядя дямирдян бир кюрпц варды,
Жошгун селляр эялиб ону апарды.
Гайнар сямум йели щяр йери алды,
Ахырда ня Эцлэцн, ня Шябдиз галды.
Зигар давасында сынды гошуну,
Эюйярчинляр чалды овчу гушуну.
Бир аьажлы киши эирди ичяри,
Аьажы сындырыб гайытды эери.
Хосрова сюйляди: "Полад ялимля
Динини сындырыб атырам беля."
Бюйцк Мящяммядин мюжцзясиндян
Беля ибрятляри чох олду эюрян.
Бир чох дашгялблиляр бунлары эюрцб,
Имана эялмяди ибрят эютцрцб.
Дин шамы тцстцсцз олса да, зинщар,
Шамын кор эюзляря ня файдасы вар?

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 427


Жямшид, Фиридуна бир гялям чякян
Бюйцк пейьямбяря ящсян, йцз ящсян!
Ящсян о гцдрятя, горхуб тажындан
Бир гул олур она щяр тажлы инсан.
О йедди тайфада эюзял, улудур,
Айдан балыьадяк онун гулудур.
Ящсян беля айа, йатыркян йердя
Нуру шяфяг сачыр ужа эюйлярдя.
Сирляря мящрямдир, она мин ящсян!
Ясил сюз ондадыр гийамятяжян.
Ящсян о султана, мятин дайаныр,
Онун торпаьындан эюзляр нурланыр.
Сящяр беш нювбяти санжды о йеря,
Ахшамса дюрд балынж гойду эюйляря.

ПЕЙЬЯМБЯРИН МЕРАЖЫ

Эежя тярк еляйиб фани дцнйаны,


Эюрмяйя эетмишди Цмми-Щанини.
Юзцнц Жябраил эюйдян йетирди,
Илдырымтяк нурдан Бураг эятирди.
Тязя баь кимийди бу ат бязякдян,
Буду даь эюрмямиш, башы да йцйян.
Нейсан йаьышытяк инжи сяпирди,
Йел дейил, йелдян дя ити эедирди.
Дярйатяк йящярин еляйиб дцрдян,
Гайыьы узагдыр щяр тясяввцрдян.
Бел эцжлц, нал аьыр, айаглар гывраг,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 428


Эюзляр ити эюрян, юзц гачараг,
Жябраил кечяряк йедди фяляйи,
Шащяншаща бир ат верди, йел тяки.
Мядинядян гуштяк учду пейьямбяр
Ягса мясжидинин сонуна гядяр.
Истяди набиляр олсун гибляси,
Гибля етди буну онлар жцмляси.
Яввял йол эюстярди о нябиляря,
Сонра щагг йолунда чыхды сяфяря.
Кюнцл хяйал кими дцшмядян дара,
Мялякляр йурдундан чыхды кянара.
Бещишт йели кими эирдаб ичиндян
Гцтбцн сащибиня йетишди бирдян.
Фяляк Ягрябинин баьрыны сюкдц.
Ясядин цзцня ялини чякди.
Саманыны чякди кящкяшан эцжц,
Доьранды арпатяк сан Жювза бцржц.
Гювсц башдан-баша тилсимя салды.
Хошбяхтлийи чякмяк Мизана галды.
Рящимини сарды о дюрд гарынын,
Гуртарды щейзиндян эюй гызларынын!
Мцштяри йцксяклик тажыны тапды,
Эцняш цзцйцнц ялиндян гапды.
Эюйдя говмаг цчцн шейтанлары да
Жябядян о бир ох верди Жювзайа.
Йусифтяк Дялвдян бир шярбят ичди,
Йунис кими Щутда дуражаг сечди.
Рикабында катиб Сцряййа галды,
Сярщянэ щямайилин чийниня салды.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 429


Алтда Нясри-Таир ганад чалырды,
Бир Нясри-Вагетяк эери галырды.
Ону охшамазды о рейщан, о баь,
Эюзцня вурмушду о, мющри-мазаь,
О йашыл мейдандан чыхдыьы заман
Атыны сцрцрдц щей сящралардан.
Онун сцрятиндян эюйдя мялякляр
Гол-ганад салдылар щей биряр-биряр.
Архада гойараг Жябраили дя,
Ат сцрцб кечмишди Микаили дя.
Исрафил ганады цстцня алды,
Ряфряф ханясиня тяряф ужалды.
Ряфряфдян Тубайа вурду ялями,
Ордан да Сидряйя гойду гядями.
Чюлдян-чюля доьру сцрцр ряхшини,
Охуйурду эюйцн зянэин нягшини.
Гат-гат асиманы ашыб кечиркян
Яршин тяпясиня йетишди бирдян.
Каинат цстцндян ат сычрадараг,
Та габи-гювсейня санжды бир байраг.
Жящятляр цзцндян нигабы атды,
Мякан пярдясини дартыб гопартды.
Цзцндян пярдяни галдырды о зат,
Жанланды эюзцндя сонсуз каинат.
Мящяммяд эюрцнжя мякансыз мякан,
Ашикара чыхды нишансыз нишан.
Дцнйа аллащыны эюряркян эюзц,
Аллащ кяламыны динляди юзц.
Щяр цзвцня йени бир гцввят чатды,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 430


Цряйи щяр тцкдян бир эюз йаратды.
Эюзц цряйиндя, гялби эюзцндя,
Щейрятди дуйулан онун цзцндя.
Хитаб олунду: Ей дярэащ истяйи,
Сюйля, цряйинин нядир диляйи!
Кярям сарайыйды о йер, нящайят,
Мящяммяд аллащдан истяди рящмят.
Цммят эцнащыйчын дуа ейляди,
Аллащ: "Истяйини бяхш етдим!" деди.
Кярамят хяляти алыб эейинди,
Ихлас хязнясийля эерийя дюндц.
Бир эцлдц, сярв олду, гайытды эери,
Щилалкян бядр олуб, битди сяфяри.
Бу сяфярля етди мяхлугу дилшад,
Горхунж жящяннямдян ейляди азад.
Биздян юмцр бойу гой о назянин
Даима ешитсин алгыш, афярин!

НЯСИЩЯТ ВЯ СОН СЮЗ

Низами, ня гядяр сяндя жан дурур,


Даим ашаьы дцш, истяйим будур!
Дяниздя бяслянян инжийя бир бах,
Дцшдцйцчцн чыхар башлара анжаг.
Дян кими дцш йеря, башын ужалсын,
Сцнбцл кими олма-йел йеря салсын.
Бядхислят фялякля еля мцдара,
Щцммятля эет, юмцр аздыр ашкара.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 431


Зящярлися щава, тозлара гатлаш,
Дярманын йохдурса, дярд иля узлаш.
Рузэарын тябиби яфсун сатандыр,
Одур яйниндяки йцз рянэ кятандыр.
Эащ бир нештяр вурар "дярмандыр" дейя,
Сяфра цчцн туршу дцзяр сцфряйя.
Гулаьы чяртмякдир башын дярманы,
Дямцляхявейндир Сяйавуш ганы.
Беля бир мялщямля баьланмаз йара,
Бу дярман кар етмяз азарлылара.
Ушагтяк бармаг ям бу бешикдя сян
Сцд, бал щазырлайыб юз бядяниндян.
Шад олмаьы юйрян янжирдян анжаг,
Щям ушаг, щям ямжяк, щям дя сцддцр, бах!
Дцнйа бир шащматдыр, унутма буну,
Икижя топ иля удар ойуну.
Горхулу ойунда, щейф олсун сяня,
Цзцнц гойарсан торпаг цзцня.
Бу чадыр ичиндя баьлы галмысан,
Нолар бу иплярдян бойун ачасан?
Айаьыны бу дар чякмядян чыхар,
Дар башмаг эейинян тез чолаг олар,
Йола дцш, чатарсан бир эцн мянзиля,
Зянн ет ки, бу кянди эюрмядин беля.
Яэяр бир ейши вар, йцз дя дярди вар,
Бир эцлц дяряндя йцз тикан гопар.
Турш вя ажы кечди эянжлик эцнляри,
Сяфра, севда долу юмрцн сящяри.
Йашайыш вахтында хястя щалдайыг,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 432


Чцнки вящши гурдла бир чувалдайыг.
Йцз нисэил даьыйла бир эцн юлцркян
Жанавардан гурда тющфя эедярсян.
Кечиб эетдийимиз вилайятя бах,
Вилайят дейил бу, зиндандыр анжаг.
Истидян од кими гызышан заман
Гялб тясялли алыр гар сойуьундан.
Биржя тцк гар йаьды, гачараг йеня
Бцрцнцрцк галын щейван тцкцня.
Беля бир айагла гачарлармы щеч?
Беля бир ганадла учарлармы щеч?
Залымлыг едирик бу щалда йеня,
Ящсян бизтяк зяиф залым силкиня!
Гарышгайа беля зцлм едян няфяр
Зцлмцня иландан бир явяз эюряр.
Йол кечирдим, эюрдцм балажа бир гуш
Гарышга овуйчун пусгуйа дурмуш.
Овуну боьаздан кечирмямишкян
Айры гуш овлады юзцнц бирдян.
Бяла эюряжяксян пислик етдинся,
Явяз веряжякдир дцнйа щяр кяся.
Ядалят айнасы - бюйцк асиман
Сяндян эюрдцйцнц якс едяр щяр ан.
Бялли бир шейдир ки, пислик едянляр
Юз ишиндян юзц чякяжяк зяряр.
Ешитмямишсянми бу мяшщур сюзц:
"Щяр ким гуйу газса, дцшяжяк юзц."
Санма бу йер, бу эюй бош бир сарайдыр,
Онларын мютябяр сащиби вардыр.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 433


Дяниздя, йа даьда эюрмядян хялял,
Йа бир дцрр эизлянмиш, йа гиймятли лял.
Ибрят эюзляримиз оларса тяляф,
Ня биляк бу эцлдцр, йа да бир яляф?
Аьыл тутийасы олан кимсяляр
Исатяк щяр кюкдя бир дярман эюряр.
Тутаг, сян вцжудун бир яттарысан.
Ахыр йанажагсан бир уд да олсан.
Сяндя Жалинусун елми дя олса,
Юлцркян дюнярсян бир Жалинуса.
Мадам ки, мцтляга юлцмдцр сон йол,
Истяр Яфлатун ол, истярся кцрд ол.
Бу хош нясищяти йада салаг эял,
Бир дяфя юляк биз юлмяздян яввял.
Ибрятля эюз йуман о тутийя бах,
Гяфясдян "юляряк" гуртарды анжаг.
Анд ичиб Йусифтяк, дост олсан да, бил,
Сярт тцклц гурд сяндян ял чякян дейил.
Ляббадяни еля юкцзя баьлар,
Бир эюзцн эцляндя, о бири аьлар.
Сян нежя билирсян, бу тилсимли йол
Сяндя жан гойармы? Йох, йох, ямин ол!
Ня гядяр су тюкцб бир шцшядян сян
Хялбирля торпаьы яляйяжяксян?
Бу доггуз мятбяхдя дюрд цнсцр ахыр,
Щямишялик беля галмайажагдыр.
Бир вахт олажаг ки, йетяжяк сон эцн,
Эизлинляр защиря чыхажаг бцтцн.
Эюрмязсян тозуну бу зяманянин,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 434


Йалныз юз тозуну эюрярсян йягин.
Эютцр юз рузуну бу дцнйадан сян,
Орда яляф йохдур, сядяф эюрярсян.
Бу гара сядяфя диггят вериркян
Чох мяна дцррцня раст эяляжяксян.
Бурда цряк ачан мин пярдя вардыр,
Нявасы тяртязя, хош мащнылардыр.
Кющняляр сюз деди, нюгсансыз, тямиз,
Мирвари дешдиляр надир, лякясиз.
Зяманя кечдикжя тоз гонар йягин
Саралдар цзцнц щяр мирваринин.
Кющня сюз - бязянмиш гожа гарыдыр,
Йени сюз тяравят, гцввят барыдыр.
Демирям ки, кющня зярин дяйяри
Йени зяринкиндян галыр чох эери.
Дейирям ки, дювран дяйишяндя бяс
Дягйанус пулу бир арпайа дяймяз.
Беш йцз йетмиш алты кечди щижрятдян,
Беля хал эюрмядим эюзяллярдя мян.
Билдим щяр мяканда мяни севян вар,
Щяр кяс гужаьында бир эялин сахлар.
Юз жан тилсимими мян дя доьрадым,
Ондан щяр бейтимя нишан баьладым.
Дедим: "Мяни эюрмяк истяся щяр ким,
Бейтимдя эюрцняр она сурятим.
Мян мящв олуб эетсям, юрняйимдир бу,
Йусиф кими итсям, кюйняйимдир бу.
Юртся дя эюзялин торпаг цзцнц
Цряклярдян силмяз онун сюзцнц.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 435


Бцтцн юртцлмцшляр бизя защирдир,
Хызр адыны чякдин, Хызр щазырдыр.
Шери охунанда бу Низаминин
Юзц дя щяр сюздя эюрцняр йягин.
Эизляниб юзцнц вермязми нишан
Сяня щяр бейтиндя бир сирр данышан?
Йцз ил сонра сорсан бяс о щардадыр?
Щяр бейти сясляняр: "Бурда, бурдадыр!"
Ипякгурду кими сянятимля мян
Алями бязярям жан ширясиндян.
Аьзымдан бишмямиш бир сюз чыхарсам,
Ямдийим щалал сцд гой олсун щарам.
Бир хязня тапмасам, эежя йатмарам,
Ачыгдыр хязнямин гапысы тамам.
Мцнбит торпаг кими бясляйиб щяр ан
Бир хязня верярям биржя арпадан.
Яввял бир дян йесям, бичин заманы
Дянля долдурарам бюйцк хырманы.
О торпаьа ящсян вя афяринляр -
Бир овуж дян йейиб, бир хязня веряр!

ПАХЫЛЛАРЫ МЯЗЯММЯТ

Ется Низамийя пахыллыг щяр кяс,


Нямсиз бир эюз эюрсцн, ащсыз бир няфяс,
Эежя эял, эюр нежя газырам мядян,
Мядян йох, бялкя дя жан газырам мян.
Аьзымдан дцрр кими чыхан щяр сюзчцн

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 436


Дцррцнц верярям ширин юмрцмцн.
Яля эятирмякчцн бир шябчыраьы,
Йахыб йандырарам бейни, додаьы.
Шащ хязнядарына мян эюндярянтяк
Явяз, арпа версин цзр истяйяряк.
Танрым, пусгуда чох ирадчылар вар,
Щасар чяк, сюзцмц эюрмясин онлар.
Сюз йахшы да олар, йаман да, бир бах,
Ким йахшы истямяз, мцмкцнмц анжаг?
Щяр кяс сюз мцлкцндян пай алмыш биляр,
Гярибя сяпкили олмуш бу сюзляр.
Гяриби инжитмя, бир ширсян яэяр,
Итляр гярибляря дцшмян кясиляр.
Судан вя палчыгдан йаранан кясляр
Горхуда билярми эцняши мяэяр?
Гылынжыйла эялди чох мяни данан,
Шамыны сюндцрдц мяни вураркан.
Дилляри бир гарыш чох инкарчылар
Ажиз галыб верди сусмаьа гярар.
Ким Исатяк ядяб дизи чюкдцрцб,
Явязиндя газанж бир ешшяк эюрцб.
Бир шам йандырса да щяр улдуз мяндян.
Эцняшлийи йохдур мяндян юйрянян.
Щяр зярря йолумун цстцня эялди,
Нурумдан пай алыб йцз гат йцксялди.
Чох даш юз аьзыны касама вурду,
Алмасыма дяйжяк бир дцрр олурду.
Даьлар кими мяндян сулары алан
Цзцмя сяпярся, ичярям, инан.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 437


Булудтяк бящримдян бязянир яьйар,
Мяндян оьурлайыб, мяня сатырлар.
Мяндя сября бах ки, гулуму эюржяк,
Она кюля кими чякирям йедяк.
Нашынын сазыны кюклярям бязян,
"Тярлансан" дейирям бир сярчяйя мян.
Гяшянэ эюз эюрцрям гарьада анжаг,
Пис шейя дя сюзцм ящсян олажаг.
Бир гулаьым мяним ешидир пис сюз,
О бири дейир ки, итаят ет, дюз.
Варлыг чыраьымы эцжлц кцлякдян
Беля усталыгла горуйурам мян.
Щансы бир юлкядя йанса бир чыраг,
Щяр бир ганажаглы тюкяр она йаь.
Бурда янбяр ийли нур сачса бир шам,
Кафур цфцрярляр она, бил, мцдам.
Шякяр явязиня дадылыр зящяр,
Щяр сюзцн ардынжа эялир сюйцшляр.
Ятяйимдян тюкдцм дцррц дянизтяк,
Тяня дашларындан синям олду тянэ.
Дцрр аландан сонра зянэин дяниздян
Она даш атандыр мяня тян едян.
Халгын аьзы олмуш дилимдян ширин,
Мяним аьзым олмуш бир зящяр тякин.
Дяйирман ишлядян бир юкцзям мян,
Ахтардыьым дяндир, цйцтдцйцм дян.
Мян бир шимшяйям ки, эцлцб булудда,
Су ичиндя икян мящв олар одда
Иландан дад етмя, ей хязня цряк!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 438


Илансыз олармы хязня, де эюряк?
Товузлар бещиштдян чыханда кянар,
Гапычы оларлар орда иланлар.
Иланла товузун бир аьасы вар.
Одур щяр икиси халлы олурлар.
Атасы бир щиндли, анасы тцрккян,
Ики иргдян доьмуш икдишя бах сян.
Бир мисдир юртцлмцш кимийа иля,
Йох, йох, бир хязнядир, яъдаща иля.
Бир эювщяр атмышам дянизя, узаг,
Гоймушам хач цстя бир йанар чыраг.
Сян о дцррц галдыр, дярйаны тярк ет,
Хачы йалгыз бурах, чыраьы ал, эет!
Чох да одпярястлик бунда яйандыр,
Бу сюзляр мцтляга йоьрулмуш гандыр.
Бакир эялиня бах, цздя дуваьы,
Тювщидля баьланмыш башы, айаьы.
Ня сящвим вардырса, яфв ет, илащи,
Юзцн баьышларсан щяр бир эцнащы.

ШАЩЫ МЯДЩ ВЯ КИТАБЫН СОНУ

Сещрляр доьуран дярин дцшцнжя


Эюзял эялинимя бязяк веринжя.
Мяня тябрик эялди щяр агил кясдян,
"Яглин йолу бирдир " хатырладым мян.
Башладым бяхтимдян эилей-эцзара,
Дедим бу эцн щара, жаванлыг щара.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 439


Чохлу ох атдыьым заманлар кечди.
Щеч бири щядяфя дцз дяймямишди.
Лакин билирдим ки, эяляр бир заман
Алыжысыз галмаз щеч эювщярсатан.
Беля бешикдя ки, олмуш зярниэар,
Пярдяси далында ай йох, эцняш вар.
О гядяр севдиляр, алгышлайараг
Эюйя йцксялтдиляр башыны, бир бах!
Вяд етдиляр мяня чохлу мцлк-мал,
Инанмаг мянимчцн олмушду мащал.
Чиндян кясилмямиш эялян парчалар,
Мцшк ийиндян башга эюрмямиш губар.
Шаща лайиг атлар гызыл жиловлу,
Кяйани бязякля бойну допдолу.
Хязня алажагдым щцзурда щядсиз,
Он няфярдян чох гул, бешдян чох кяниз.
Эюр ишим эцл кими нежя тез солду,
Нежя атым чолаг, йцкцм хар олду.
Ясярими алан дойду юмцрдян,
Эетди зямисини бичмямиш бирдян.
"Яфсус, яфсус" дейиб бу зцлмя, дурдум,
Юзцмя шам кими бир йара вурдум.
Гяфлятян бир гасид мяктуб эятирди,
Мяня салам верди, салам йетирди.
Деди: "Тез бир айлыг йола ол щазыр,
Отуз аьажлыгда шащ гуруб чадыр.
Сяни бир нечя эцн эюрмяк истяйир,
Фцрсяти фювт етмя, эюстяр бир тядбир."
Бир каьыз эюстяриб деди: "Ал, шащдан

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 440


Сянин дявятиня йазылыб фярман."
Мяктубу башыма тяряф апардым,
Цч йериндян юпцб, мющрц гопардым.
Хилас олду ону охуйан заман
Ачарым дямирдян, дямирим дашдан.
Шащын гуллуьуна эетмякчцн дурдум.
Атын йящяриня галхыб отурдум.
Сцрдцм чюля тяряф тялясик аты,
Даьлар, чюлляр ашдым, ачыб ганады.
Йцрцшдя гоймушдум маралы эери,
Чатмазды гушлардан мяня щеч бири.
Тябим дя ачмышды йолларда ганад,
Мяндян ойнаг иди алтымдакы ат.
Эедирдим гялямтяк сяждя едяряк,
Башымла сцпцрцб йери пярэартяк.
Эюрцрдцм эялинжя щяр мянзиля мян
Шащын дювлятиня мин дуа едян.
Щяр чешмя башында ичиб тязя су,
Тязя дуа етдим шаща доьрусу.
Щяр даьдан, щяр чайдан кечиб эедиркян
Бир пейьам алырдым шащын лцтфцндян.
Эетдийим щяр гядям цряк ачырды,
Кечдийим торпаглар янбяр сачырды.
Йолун язиййяти сона чатыркян,
Шащын бцсатына чатыб, олдум шян.
Гапычы эиряряк, деди: "Жащанэир,
Дяниз сащилиня чешмя эялмишдир."
Шащ севинди, цзц шамтяк нурланды,
Санки пярваняси одлара йанды.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 441


Шямсяддин Мяммядя деди: "Фцрсятдир,
Хош тале защиди щцзура эятир."
Дярэащдан чыхараг тез бир хошхябяр
Дярйадан гявваса йетирди эювщяр.
Мяни апардылар шащын йанына,
Цтарид йетишди ай сящманына.
Эцняштяк парлайыб шащ юз вахтында,
Отурду Кейгубад Жямшид тахтында.
Фяляк щцзуруна олмушду тяшня,
Гямяси санжылмыш айын дюшцня.
Тажынын зиняти тутуб жащаны.
Гара гыра салыб о, Гейряваны.
Сямяргянддян тутмуш Сегсейня гядяр
Гуллары дурмушду белиндя кямяр.
Гапысы ачыгдыр карвана щяр ан,
Йцк йцкя сюйкянмиш щяр йана бахсан.
Сяхалы ялиндян алмыш щяр няфяр
Бир шящяр эялири, йахуд бир шящяр.
Дарэюз гылынжлылар чякмиш щасары,
Рцхсятсиз бурахмаз гядярханлары.
Эюй гылынж дальасы дянизя бянзяр,
Гойнунда щям нящянэ, щям дцрр эизлядяр.
Гызыл шащ тахтынын сайясиндя, бил,
Чох шащлар гоймушдур башына яклил.
Мяжлисиндя варды бещишт алями,
Шяраб эюлляриндян долмушду эями.
Ярьянун нявасы, чянэин наляси
Зющря мянзилиня йетирмиш сяси.
Чальычы мизрабы теля вурарды,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 442


Ипяк кюйняклиляр кюйняк жырарды.
Мцьянни дцзялдиб саз пярдясини,
Щяр дяфя галдырыр бир няьмясини.
Мцхтялиф няьмяляр, мцхтялиф пярдя
Бирляшся хош ащянэ чыхар бир йердя.
Дястя-дястя дурмуш тцрфя эюзялляр,
Диллярдя Низами йазан гязялляр.
Бир ширин авазла щей охуйурлар,
Чянэи йарасына мялщям гойурлар.
Сагиляр ялиндя мей жамы долуб,
Шащяншащ мей ичиб, дцшмян мяст олуб.
Шаща сюйляйяндя: "Эялиб Низами,"
Даща да шян олду бу ейш яййамы.
Йаланчы защидтяк мяни тутмады,
Щаггымда щюрмяти щеч унутмады.
Мцдара етмякчцн мянимля о эцн,
Ямр етди ортадан мей эютцрцлсцн.
Сагиляри етди хидмятдян азад,
Чаланлар чякилди, кясилди бцсат.
Деди: "Атыб мейи, чальыны тямиз,
Мяшьул олаг бу эцн Низамийля биз.
Шеринин йанында руд сяси нядир?
Щяр бир сюзц онун бир тяранядир.
Мейи ат, эялмишдир Хызр юзц, бир бах,
Дирилик суйуну онунла тапаг!"
Сонра Щажиб эялиб деди: "Йубанма!
Ей билик анасы, тез эял, дайанма!"
Эириркян юзцмдя дуйдум бир ряшя,
Зярря эедян кими бюйцк эцняшя.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 443


Башымы, бойнуму йеря яйяряк,
Дедим нисар едим бунлары эяряк.
Юпцм айаьындан, дедим, йер кими,
Шащ галхды йериндян фялякляр кими,
Гужаглады мяни хош тямяннайла
Сцлейман ойнады мян гарынжайла.
Жошдум о вцгары мян эюрян кими,
Гужагладым мян дя ики алями.
Щейкял кими дурдум щцзурунда мян,
"Отур" буйурунжа, отурдум щямян.
Еля бил ачдылар сыныг дилими,
Олдум ширинзябан бир тути кими.
Данышдым веринжя талейим фцрсят,
Еля сюзляр дедим, бяйянди дювлят.
Етдим шаща лайиг чохлу нясищят,
Гапылары ачан щяр жцр вясиййят.
Сюзляр ки, Ризвана чох хош эялярди,
Жящянням Малики она эцлярди.
Бир чох зяфяранлы палудалардан
Шякяр эцлцш цчцн верирдим щяр ан.
Аьлатдым мян ону бязян булудтяк,
Ачдым эцлцшлярля цзцнц гяшянэ.
Мяним щяр сюзцмя шащ деди: "Саь ол,"
Жящалят йатараг, ойанды аьыл.
Няьмям сагилярин щушуну алды,
Ханяндянин сюзц аьзында галды.
Бир рави эяляряк сонра дил ачды,
Мяжлися аьзындан жаващир сачды.
Мян галхдым айаьа, гоймады анжаг,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 444


Анд вериб отуртду, щюрмятя бир бах!
О эцндян бу эцня беля щюрмятля
Щяр йердя отурдум бир шярафятля.
Хосров щекайями динляйян заман
Аьзына бал тюкдц бу ширин дастан.
Чатанда дастанын ширин йериня
Мятляб эялиб чатды "Хосров - Шириня."
Ялини чийнимя гойуб щюкмдар,
Тящсинийля мяни етди миннятдар.
Бяйяниб сюзцмцн щяр бир йерини,
Чох тяриф еляди "Хосров - Ширини."
Деди: "Мящарятля гурдун бир бина.
Сюзля бязяк вурдун сянят йурдуна.
Сюз десин юлчцсцз дастанында сян,
Бизя бу тарихля рущ вердин, ящсян!
Ня бир эцл бу гядяр верир хош ятир,
Ня бир бцлбцл бундан хош няьмя билир.
Охуйанда бейт-бейт вя биржя-биржя
Санки зейтун йаьы сцртдцн ифлижя."
Деди: "Бир ипяйя бцрцнцб ясяр
Ки, ня од, ня дя буз ейляйяр ясяр.
Бир щалва биширдин йемяли, балтяк,
Щяр кяс бир пай йеся, "саь ол" дейяжяк.
Ня сцд ясирэядин, ня дя ки шякяр,
Одур ки, палудян хошдур бу гядяр.
Кяжавяси ширин, дуваьы ширин,
Эялинини эюрдцк, эюзялдир Ширин.
Сян ки ону етдин бизимчцн щалал,
Нежя гиймятляняр о сачлар, о хал!

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 445


Юз гардашым кими, ана сцдцтяк
Сяня мааш кясям бу эцндян эяряк.
Гардашым жащана олмуш щюкмран,
Онунчцн дейилмиш: Жащан пящляван.
Узун зящмятинин бары ясяря
Нежя явяз верди, сюйля бир кяря?
Ешитдим лцтф едиб фярман эюндяриб,
Юз мцлкцндян сяня ики кянд вериб.
Онлары алдынмы, о кяндляр щаны?
Сюйля, вердилярми сяня фярманы?"
Эюрдцм жуша эялиб сяха дярйасы.
Истяр бязирэана чатсын ятасы.
Абад етмяк истяр виран торпаьы
Азад етмяк истяр йазыг дустаьы.
Дуалар сюйлядим она йцз кяря,
Тахтынын айаьын тутдум эювщяря.
Охуйандан сонра шаща дуалар,
Чярхин ойунундан етдим хябярдар:
"Бу даш-гашлы тажын йагутуну мян
Мцзд цчцн дцзмядим, доьрусу, билсян!
Бир сарай щюрдцм ки, щцндцр, пцрвцгар,
Щеч онун тайыны эюрмяйиб рузэар.
О сарайа вурдум бир хейли зинят,
Ким охуса мяня эюндярсин рящмят.
Бу ширин щекайя, эюзял яфсаня
Шащы тяриф цчцн олмуш бящаня.
Шаща шцкр етмякчцн дил ачанда мян
Ня лайиг сюз ачам ширин шякярдян.
"Бянна" щядисиня бянзяр щекайям,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 446


Чюряксизди, туршу истярди щяр дям.
Кярпиж явязиня веряндя чюряк
Туршудан ял чякди сакитляшяряк.
Юз мал-дювлятиндян Жащан пящляван
Мяня чох вермишди буйурдуьундан.
Еля ки, юмрцнцн эямиси батды,
Мяни йох, алями мющнятя атды.
Дураркян йериндя сянтяк шящрийар,
Юлкяляр бязяйян бу шащзадяляр,
Базарым йеня дя гызышар ялбят,
Бяхшишля ясяря чохалар ряьбят.
Ики шащдан бир кянд верился яэяр,
Даща чох кянд веряр бу шащзадяляр.
Хязня бяхш едян шащ ешитди сюзц,
Сящяртяк эцляряк ачылды цзц.
Сямими щиссими мяним дуйараг,
Шащ гябул ейляди тяклифими, бах!
Мяним "щямдц сянам" хошуна эетди,
Щямдцнйан кяндини мяня бяхш етди.
Верди юз ялимя йазылы фярман,
Гызыл шащын мющрц цстцндя яйан:
"Биз бяхш ейлямишик бу кянди она,
Чатсын Низаминин юз ювладына.
Явязсиз верилмиш она бу дювлят,
Гийамятя кими онундур, ялбят.
Инанмаса буна бир кимся мющкям,
Онун дцшмянийям, аллащ да щякям.
Она зийан вурса яэяр бир хясис,
Вящшят олажагдыр гисмяти шяксиз.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 447


Зяманя дурдугжа юзц, ювлады
Лянятя раст эялсин, галхсын фярйады."
Дцзялдикдя иши фягирин о эцн
Гапысыны ачды хязнянин бцтцн.
Бязянди гамятим шащ хялятийля,
Гялбим дя аллащын мярщямятийля.
Бяхшишиндян мяня веряряк фярман
Мцряххяс ейляди юз щцзурундан.
Шащ йанына эетдим Мясуд бахтыйла,
Йанындан гайытдым Мащмуд тахтыйла.
Эетдим, Кябяйя мян щяжжаг кими сан,
Эялдим, санки Ящмяд дюндц мераждан.
Ешитдим ки, пахыл, эизлин жибкясян,
Сян онларын ишин йахшы билирсян.
Сурят Йусиф кими, батин жанавар,
Пахлавада веряр зящяри онлар.
"Онлар щеч билярми гядир, ей дцнйа?!
Едирсян онлара бир фярман рява,"
Бир эялин ки, она гул ола эюйляр
Бир хараба кяндя лайигдир мяэяр?
Кянд демя, андырыр дар бир кцряни,
Йарымжа аьаждыр узуну, ени.
Эялириндян артыг онун хяржи вар,
Якяр йарылыьа ону абхазлар.
Сащибсиз, кядярли бир хярабядир,
Мцсялман биширир, кафирляр йейир."
Пахылыма дедим: "Буну бил, йягин,
Кцфраны ня лазым немят йейянин?
Оьру, лаьым атан, де эюрцм, нийя

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 448


Мещтабтяк дцшцрсян бу вираняйя?
Сян бир щямдимя бах, "Щямдцнйан" дейил,
Бир щямдим йахшыдыр беш-он кянддян, бил.
Иш вя якин варса о кянддя яэяр,
Мяним щяр сюзцмдян бещишт эюйяряр.
Дянли сцнбцлц вар, о кяндин, ня гям,
Мян дя салхым-салхым дцрр эятирмишям.
Эур мешяси вардыр, сюйлясян бу дям,
Вар гямари уддан мяним йцз мешям.
Онун булудундан ахырса Фярат,
Мяним додаьымда вар аби-щяйат.
Эюрцнцрся инди хярабя, бярбад,
Шащын дювлятиндян олажаг абад.
Гиймятли хязиня юлкядир, инан!
Мян ужуз дейилям гара торпагдан.
Лакин бу гиймятя ганейям йеня,
Шцкрцм вар аллащын мярщямятиня.
Мцлк цчцн етмирям тяшяккцрц мян,
Анжаг рущланырам щалал эялирдян.
Бир халвар сядяфдян йахшыдыр бир дцрр,
Туфандан бир азжа саф су цстцндцр.
Истяйирди он кянд баьышласын шащ,
Хидмятим лайигди бунлара, биллащ!
Шащ эюрдцкдя вардыр мяндя гянаят,
Истяйимя эюря верди вилайят.
Дилимдя мин дуа, кюнлцмдя щцммят,
Щяр эежя газанжым сайсыз вар-дювлят.
Щяр эежя мярданя гылынж чякяряк,
Дилимдя аллаща дуа едяряк,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 449


Жянэавяр кишитяк шцжаятля мян
Вурурам кафярин бойнуну щямян.
Мяним ки, мян шадам, бяхш едян разы,
Бошла фцзуллуьу, кяс бу авазы!"
Эюр ня данышырдым, сюз щара чякди,
Атым баш апарды, кянара чякди.
Нювбя тяблин чалды шащым бир заман,
Фитнянин тозуну силди дцнйадан.
Фяляйя ужалтды язямят таьы,
Бу йедди иглими йандырды даьы.
Тяблинин няряси милляр эедярди,
Бу кючмяк тяблидир, ким зянн едярди?
Ики айлыг йола тябли салмыш сяс,
"Шащ кючмяк истяйир" демязди щеч кяс,
О тахтда отуруб чох аз юмр етди,
Шимшяктяк тез доьду, тез эюздян итди.
Жаванлыг баьындан йемяди бящяр,
Ичмяди дирилик суйу Исэяндяр.
Дцшмян йарасындан эетди дцнйадан,
Дцшмянляря жяза версин йарадан.
Бу хараба мцлкдян галхды фяляйя,
Торпаг цнсцрцндян дюндц мяляйя.
Дяниз йох олдуса, инжиляри вар,
Ачылар бизимчцн йеня гапылар.
Юз яслиня тяряф йюнялди яэяр,
Юз йериндя галсын варис эювщярляр.
Она рящмят фейзи вердися саги,
Олсун варисиня бу дцнйа баги!
Тахтабянд етдися ону бу торпаг,

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 450


Тахтында яйляшян эюрсцн кейф-дамаь.
О тажсыз олдуса рящмятя йетсин,
Инди таж гойанлар узун юмр етсин.
Хцсусян о шащлар мцлкцня варис,
Дуалара лайиг, рящмятя баис
Бюйцк Нцсрятяддин - онун адындан
Йарадылыш алмыш нуруну, инан!..
Шащларын пянащы бюйцк Атабяй,
Фиридунтяк олсун дювря мцбаряк.
Ябубякр, Мящяммяд эюстяряряк дад,
Ондан Ябубякрц Мящяммяддир шад.
Йедди улдуз олмуш елминя щейран,
Доггуз фяляк онун гулудур щяр ан.
Шащлыгда шащлара таж баьышлайар,
Дювлятдя шащлардан галмыш йадиэар.
Тахтынын айаьы улдузлардадыр,
Атынын дырнаьы фяляйя чатыр.
Юлкяляр фятщ етсин шащым щяр заман,
Йени юлкяляря олсун щюкмцран.
Дцнйалар дурдугжа о шащлыг сцрсцн,
Дцнйада доьрулсун арзусу бцтцн.
Ондан айрылмасын сяадят бир ан,
Даим кюмяк алсын бяхтийарлыгдан.
Сюзцмц гуртардым сяадятля, бах,
Бцкдцм чатан заман бу йеря вараг.
Щяр ким Низамийя сюйляся рящмят,
Арзум будур, рущу шад олсун щяр вягт.

Alberta Azerbaijani Cultural Society (www.alacs.biz) 451

You might also like