ABDULLAH CALAN

SOSYAL DEVRM VE YEN YAAM

BLM AYDINLANMA YAYINLARI

1
 NDEKLER
nsz

DEVRMMZ SEVGY YARATMA DEVRMDR

PKK zgr Toplumsalla Yol Ama Hareketidir
Ailecilik zgr lkeler Temelinde zlmelidir
Sevgiyi Saptrmak Sevgisizlik Kadar Tehlikelidir
Sevgilerimiz Halkmzn Kurtuluuna Katk Salad Oranda Deerlidir

KADINI KAZANMAK YAAMI KAZANMAKTIR

Kadn Gelitirmek Klelikten ntikam Almaktr
Sosyalizm, Cinsler Aras Uurumun ve Eitsizliin Yklmasdr

KADIN VE ALENN ZMLENMES YAAMIN

ZMLENMESDR
Sosyal Devrimi Sevebilmek ve Yce Yaama Ulaabilmek in Yapyoruz

PKK KADIN ZGRLNN EN Y SALANABLECE

BR MCADELE ZEMNDR
ocukluk Hayallerine hanet Etmemi Kiilikler Gl Kiiliklerdir

YANLITA ISRAR KLEL YAAMAKTA ISRARDIR

AK ZGRL ARAYITIR
Sevilmek ve Sevmek in G Sahibi Olmak Gerekir
Ruhumu Satmamam z Savunmamdr
Sevgi Yolunu Aabilmek in zgr Kadn Yaratmalsnz
Devrim Yeniyi fade Etme Sanatdr

KADININ KURTULUU DEMOKRATK ETLK VE ZGRLK DEERLERYLE GELECEKTR

PKKDE GEREKLEEN BRLK EN BYK AKTIR

zgr liki in Savamamak zgrle hanettir
Kadn Olaynda Byk Eitlik ve zgrlk Sava Yrttm
Ak Yiitlere Has Bir tir
Toplumun zgrlemesi Kadnn zgrlemesiyle Mmkndr

VEY ANA BLNSZ BR SYAN DOURUCUSUDUR

Analk Hakk Ancak Yaman Bir Mcadeleyle denebilir

NDERLK GERE ALENN ZMLENME GEREDR

GZELLN ZGRLKLE BALANTISINA NANMAK VE ONUN AMANSIZ SAVAIMINI VERMEK

GEREKR
Benim Hikyem Herkesin Hikyesidir
Bir nsann Bir nsana Gsterebilecei En yi Duygu Gzellik ve Yaam Duygusudur

NDERLK SAVAIMI ZGR LKLER SAVAIMIDIR

Kadnlarn zyle Dzeyli Yaam Gelitirmek Bende Bir Tutkudur

KADININ OLDUU HER YER YAAM KAYNAIDIR

Mcadelesi Verilmeyen Yaamn Bir Anlam Yoktur.

GEREKLEM KADIN MLTANLII EN GELKN DEVRM DEERDR

nderlik Gereinde Sevgi Zafer Yrydr

ZGRLK VE GZELLK KADIN MCADELESYLE YARATILIR

2
 Nasl Yaamal Sorusuna Doru Cevab Biz Veriyoruz

GZELLN KENDS ZGRLKTR

Zilan Kiilii Zafer ile Ak Birletirmenin Addr
Mcadelemizin z Kadn Kimliini Ortaya karmaktr

ZGRLK SAVAILARIYLA YAAMI YENDEN YARATMALIYIZ

Ancak Her Noktada Baary Yakalayan Erkek Sevilebilir

ZLAN BYK BR SZLEMEDR

Zilan Sevgi Kanunudur En Ciddi Anlayandr ve Yaayan Deerdir
Zilan Yaam Manifestomuzdur

KADININ KEND CEVABI OLMADAN ZGR YAAMIN GEREKLEMES MMKN DELDR

nderlik Karlkl Birbirini Yaratmann nderliidir

KADINA GCN VERLMES SOSYALZMN GEREDR

Toplumsallama Devrimi Kadn Eylemi Etrafnda Gelimektedir
Doru Yaam ki Cinsin Birliktelii Temelinde Olur
Mezopotamya Devrimiyle Kadn Yeniden Canlandracaz

KADIN KURTULU DEOLOJS SOSYAL BR DEOLOJDR

Yalnz Erkekten Deil Dzenin Btn irkinliklerinden Kopuu Salayacaz
Klasik Erkei ldrmek Benim Felsefem ve deolojimdir
rgtl Kadnn Hizaya Getiremeyecei Tek Bir Erkek Yoktur
Yaam Kadn Kurtulu deolojisi Temelinde Gelitirilmelidir

3
 NSZ

Demokratik uygarlk a, halklarn yeniden douu kadar ve belki de daha belirleyici olarak kadnlarn dou adr. Neolitik
toplumun dourucu tanra gc olan kadn, snfl toplum tarihi boyunca srekli yitirilmeyle kar karya kalmtr. Tarih bir
anlamda ykselen snfl toplumla birlikte g kazanan egemen erkein tarihidir. Egemen snfsal karakter egemen erkek
karakterle birlikte oluur. Burada da geerli kural, mitolojik yalanlar ve ilahi cezalandrmalardr. Bunun altnda ise plak kaba zor
ve smr gerei vardr. Toplumun egemen erkek karakteri, gnmze kadar kadn olgusunun bilimsel deerlendirilmesine bile
frsat tanmamtr. Kadn konusu dinden daha fazla tabusal bir alan saylmaktadr. Namus ad altnda, aslnda erkein en sinsi, en
hain ve zorbaca gasbettii kadn gereklii ve haklar gizlenmektedir. Kadnn tarih boyunca kimlii ve kiiliinden yoksun
braklarak erkee srekli tutsak edilmesi, snfsallamadan daha olumsuz sonulara yol aan bir olgudur. Kadnn tutsakl genel
kleliin, dn bir lsdr; toplumda yaygnlaan yalann, hrszln ve zorbaln bir lsdr; her tr kirlenmenin,
uakln lsdr.
Bu tarihin tersine evrilmesinin en derin toplumsal sonular beraberinde getirmesi kanlmazdr. Kadnn zgrce yeniden
douu, toplumun tm alt ve st kurumlarnda genel bir zgrlemeyi, aydnl ve adaleti zorunlu klacaktr. Savan yerine
barn daha deerli olduuna ve yceltilmesi gerektiine ikna edecektir. Kazanan kadn, her dzeyde kazanan toplum ve birey
demektir. Bu ksa ereve bile kadn haklar ve zgrlkleri alannda demokratiklemenin ne kadar tarihsel olduunu aka
gstermektedir. Bu anlamda 21. yzyln uyanan, zgrleen ve glenen kadn an balatmas, snfsal ve ulusal kurtulutan da
nemli bir olgudur. Demokratik uygarlk zaman, her dnemden daha fazla kadnn ykseldii bir a olacaktr...
(...)
Ortadounun demokratik bakaldrsnda kadnn zgn bir yeri vardr. Neolitiin yaratc gc olarak snfl toplum
tarafndan aalanmasn bir trl kendine yedirememektedir. Erkein egemenliine hep kukuyla bakmtr. Haklarnn
yenildiinin tamamen farkndadr. aresizlii, onu derin aclar iinde brakmaktadr. Bu duruma drlmeye de hibir zaman
layk olmadnn bilincindedir. O aslnda gizliden gizliye tanra kltrnden yanadr. Erkek tanrlara ciddiyetle hi inanmamtr.
Srekli bir boluk iinde bulunduunun bilincindedir. Hak ettii sayg ve sevginin kendisine gsterilmediini ac ve fkeyle
hissetmektedir. Erkein eline bu kadar muhta klnmaya drlmesini asla affetmemitir; daha ok da kendini affedememitir.
Erkein sevgiden ok uzak, hoyrat ve ahlksz olduunun farkndadr. Ak gcnden yoksunluunu da iyi bilmektedir. Bu kadar
elikinin kurban olmas, sanldnn aksine kadn cahillie deil, bilgelie daha ok yaknlatrmtr. nand m, en gl
ball gsterme gcnde stne yoktur. Genelde tm kadnlar, zelde Ortadou kadn bu zellikleri nedeniyle demokratik
toplumun en diri ve eylemli gcdr.
Demokratik toplumun nihai zaferi kadnla mmkndr. Neolitikten beri snfl toplum karsnda yere aklan halklar ve kadn,
demokratik hamlenin gerek sahibi olarak hem tarihten intikamn almakta, hem de ykselen demokratik uygarln soluna
yerleerek gereken antitezi oluturmakta, gerekten eit ve zgr topluma gidite en salam sosyal dayana oluturmaktadr.
Ortadouda toplumun demokratiklemesinin antitezi olmas, daha ok kadnn ve ondan sonra genliin sayesinde olacaktr.
Kadnnn uyan ve toplumun nc gc olarak tarihsel sahnede yer al gerek bir antitez deerindedir. Kadn dnyas, bilinci,
vicdan, sevgisi ve korumas farkl uygarlksal deerler dourmaya adaydr. Uygarlklarn snf karakterleri gerei erkek
egemenlikli gelimeleri, kadn bu ynde de gl antitez konumuna getirmektedir. Hem toplumun snf farklklarnn almas,
hem de erkek stnlnn sona erdirilmesi, antitez olmaktan teye yeni sentez deerindedir. Dolaysyla Ortadou toplumunun
demokratiklemesinde kadnn nc konumu, dnya apnda hem antitez (Ortadouluktan kaynaklanyor) hem de sentez
konumunda tarihi zellikler tamaktadr...
(...)
Bana gre anayurtlarn ve emein kurtulu almalarndan daha ncelikli olmas gereken kadn almalar en zor olanyd.
Kadn, gericiliin ve kleciliin ilk ve kkl ezilen snf, ulusu ve cinsiydi. Grnte cins farkll, eitsizlik ve bask iin
gereke yaplr. Tarih derinliine aratrldnda anlalacaktr ki, kadnlar tamamen sosyal ve siyasal egemenliin ilk
kurbanlardr. nsanla dayatlan her tr eitsizliin ve kleletirmenin ilk snfdr. Kadn kleletirildikten, evin uysal ve evcil
nesnesi (zne deil) haline getirildikten sonra, sra snfl toplumu ve devleti yaratmaya gelmitir. Zalim ve yalanc erkek kadn
drdkten sonra, bundan ald cesaretle dier insanlar ve kendi cinsini de ezmeye, tutsak klmaya yeltenmi; en byk yalanc
dnce sistemleri olan mitoloji ve dinleri yaratmtr. Tabii halklar iin doruya yaklatran mitoloji ve dinler de vardr. Biz
egemenler ve smrclerin yalanclk ve zorbalk reten din ve mitolojilerinden bahsediyoruz. Bu din ve mitolojilere
bakldnda, kadn bin bir hile ve zorbalkla grkemli tanra tahtndan adm adm drlmekte, nemsiz klnmakta ve en son
yok edilmektedir. zgrlk savas olup da bunu grmemem mmkn olamazd. Ana tanra dinini yaratm ve ilk ak
tanralarna mekn olmu bu topraklarn zgrlk ocuu olarak, ilk byklerimizi ve tutku kaynaklarmz anlamaya alacak,
aratracak ve varlk gerekelerini bulacaktm.
Kadn sorununa yklenmem bir kiisel onur sorunu olmann tesindedir. Basit cinsellik ihtiyalarnn ise tam karsndadr.
Cinslerin bulumasn mutlak hayvani cinsel gdnn stne, byk dostluun ve yoldaln seviyesine karmak, bana gerek
bir yiitlik gibi geldi ve kadna uzanmaktan ekinmenin korkaklk olduunu fark ettim. Korkuyu egemen erkek yaratmt. Namus
ad altnda bu oyun oynanyordu. Seviyorum derken bile, ikinci seferinde baklyordu. Hakszl dehet vericiydi. Cins olarak
kadn hrpalam, fiziini, zeksn ve duygularn mahvetmiti. Kadn inanlmaz derinliklere drlmt. En benim diyen

AHMne sunulan Savunmalardan alnmtr.

4
sosyalist erkek, hatta kadn bile bu oyunun basit figranlar olmaktan kendilerini kurtaramyorlard. zgrle byk susamln
verdii gle soruna yklendim. ok sayda zmlemeler, diyaloglar, derinlikli konumalar yaptm. Bir sahipleri olarak deil de,
bir sanatkr olarak, gzel bir fiziki durutan zek kvlcm olmalarna ve dillerinin sesiyle hibir maddenin veremeyecei tad
verebilecek dzeye ulamalarna kadar her eylerine mdahale ettim. Yetitiler, byk yetitiler, ama toydular. Lanetli yaam ve
erkek efendileri yan balarndayd. Onlara kar ve onlarla birlikte byk z cins savamn verecek tecrbe ve ustalktan
yoksundular. Bu acyla kendilerini uurumlardan attlar; atelerde yaktlar, bombalarla paraladlar. Onlar kahramanlk adna her
eyi yaptlar, ama yalnzdlar. Karlarndaki erkeklik, kaba yaklamdan baka tr bir yaklam, eitlerin byk dostluunu ve
yoldaln aklna getirmek istemiyordu. iekler gibi solup gidiyorlard.
Tanra kltne iten inanacak kadar sayg ve sevgi gcne ulatm. Byk kadn savamm ne kadar gzden drmeye
alsalar da hakkn verdim. Hem bir kadn iin en kutsal grevlere ihanet edeceksin ve protestocu yaayacaksn, hem de soylu
kadn yoldal iin zerine deni yapmayacaksn! Bata PKK olmak zere, tm ilgili evrelere kadn savamnn basite
alnacak bir yn olmadn gstermeye altm. En az zorba ve yalanc erkek tanrlar kadar, dorunun ve akn gc olan
tanra dnyasnn da tannmasn, gerekli sayg ve sevginin iten gsterilmesini ilkelice ve ciddiyetle sonuna kadar gstermeye ve
dayatmaya altm.
Hainleri ve ibirlikileri ksa da, bu abalara candan katlanlarn unutmak asla mmkn deildir. Hele ehitleri, bu
topraklarn ve halklarmzn en kutsal azizeleri olarak her zaman anlacaklardr. Onlar gerek birer yiit tanra durumundadrlar.
Kalanlarn birliklerini, partilemelerini saygyla karladm, yardmc oldum. zgr ve gzel yaamn garantisi olmalar
gerektiini hep syledim. Bir gn mutlaka gerici, yalanc ve zorba erkei hizaya getirecek gl kadna ulaacaklarna dair
duyduum inanla abalarm sonuna kadar srdrdm. nsan sadece mlk olan kadnyla bymez, erkek olmaz. Ben byle ne
bymek, ne de erkek olmak istedim; hatta byle olmay onur krc buldum. Kadn zor duruma drdm biliyorum; onlar
ateten bir para haline getirdiimi de biliyorum. lerinden byk dmanlk edenlerin ve ok hakszlk yapanlarn olduunu da
biliyorum. Onlar yalnz kldm da biliyorum. Ama bilmelerini istediin en nemli bir hakikat, onlarn savan da barn da
kaderini belirleyecek kadar gl olmalar gerektiidir. Bu olmadan yaam haramdr. Bu olmadan ak olmaz. Bu olmadan hibir
zlem giderilmez. Yalnzlk ve ayrlk, bu byklklerin elde edilmesi ve egemenlik kazanmas iin geilmesi gereken yol ve
denmesi gereken bor faturalardr.
Ana tanra ve ak tanralarnn diyarnda bin yllarn kaybettirdii zgrlk ve eitlik gcyle, kadn merkezli alma ve
savamnda gzellik ve zeknn yeniden yaratlacana, varolann yeni toplumsal szlemeyi hayata geirecek kadar z gce
kavuacana dair umut ve inancm belirtirim. Sevgi ve sayg dolu kadn yoldalnda iddia kadar, abalarma bir ak iisi
olarak son nefesime dein devam edeceim kesindir. Anlam verecekleri ve ihtiya duyduklar kadar kadn yoldalarn olduum ve
hep yle kalacam kukusuzdur...

DEVRMMZ SEVGY YARATMA DEVRMDR

Gnmzde kadn ve aile sorunu en nemli konulardan biridir; zerinde oyun oynanan, hakknda ok konuulan bir konudur.
Urunda birok eyin yapld, Krt gereinde ise bazlarnn uruna cinayet bile iledii, bazlarnn trk yakt, oyunlar
oynad bir konudur. Bizim gereimizde bu konu dmandan daha fazla ldrc bir etkiyle yer edinmitir.
Daha nce kadn ve aile sorununa aklk getirdik, ama bunu daha da gelitirmek istiyoruz.
Aydnlk ile karanlk, scak ile souk, elektron ile proton, pozitif ile negatif gibi olgular doa iin neyse, kadn ile erkek de
doa iin yledir. Yani erillik ve diilik de doann bir gereidir. Lakin sorun bunu hatrlatmak deildir. Doa gerei hakknda
fazla ahkm kesmeye gerek yoktur. Bu ok yaln doa gereinin bizde ne hal aldn inceleyelim.
Bask, genellikle bir nesne ve olguyu, o nesne ve olgu olmaktan kartr. Eer bir bitki ok sert bir ta darbesi alrsa, artk bitki
olmaktan kar. Bitki gzeldir, fakat ta ok sert olduu iin bitkiyi ezip geer. Bylesi gelimelere doada tank olunabilir.
Toplumda da buna benzer bask trleri vardr. Yaamas gereken, sert bir baskyla ortadan kaldrlabilir. Bizim halk gerekliimiz
de biraz bu durumu yaamaktadr. Zayf ve bu duruma getirilmi bir halkn, nedenleri ne olursa olsun, tasfiye olmas da
mmkndr. Byk balk kk bal yutabilir. Ylanlar, gzel birok ku yavrusunu midelerine indirebilirler. Timsahlar, canl
bir nesneyi mthi azgn dilerinin arasna alp olduu gibi yutabilir, ardndan da gzya dkebilirler. Bunlar da yaanan
gerekliklerdir.
Aslnda doada henz u tanm yaplmamtr: Evrende erkeklik ne kadar geerlidir, diilik ne kadar geerlidir? Kanmca bu
sorun, insan zglndeki kadar aprak ve elikili deildir. zellikle ne lehte ne de aleyhte fazla sonu vermemesi gerekiyor.
Toplumda kadn cinsi zerindeki aleyhte gelimeler, doal diilik zelliinden ziyade uygarla, snfl topluma geile birlikte
balamtr. Bask, hakszlk ve smrnn gelime dnemlerinde diilik faktr dezavantaj olarak kullanlm, bask ve smr
konusu haline getirilmitir. Bunun doru ve bilimsel bir tespit olduu kansndaym. Yoksa kendi bana diilik ne smry ne de
smrlmeyi, ne baskya uramay ne de bask uygulamay izah eder. Bunu toplumsal rgtlenie, oradan da bask ve smr
sisteminin gelimesine balamak doru bir deerlendirmedir. Diilik zelliinin buna baz frsatlar sunmas belirleyici deildir.
Kadnn fiziki olarak zayfl da belirleyici bir neden olarak ne srlemez. Kald ki, tarih de buna dair rnekler sunuyor.

5
 Demek ki, cins zerindeki bask, bask ve smr dzenlerinin gelimesine baldr. Aile ise, klan ve kabile topluluklarnn bir
evrim biimi oluyor, bir evrimleme veya bir topluluk biimi olarak karmza kyor. Aile, ilk topluluk biimlerinden gnmze
kadar kendini yaatmak isteyen bir kurum olarak iin iine girmi; insan trnn bir araya gelii aile denilen bir kurumlamaya yol
amtr. lk topluluk biiminde aile ile klan ve kabile arasnda fazla ayrm yoktur, bunlar hemen hemen ayndr. Her toplum
iinde ayrmas ve ayr bir kurum haline gelmesi daha ok snfl toplumun gelimesiyle mmkn olmu ve kendine zg
zellikler kazanmtr. unu da belirtebiliriz: Mevcut tarihsel biimleriyle aile, uygarln gelimesiyle ya da dier bir deyile
bask ve smr dzeninin geliim sreci ierisinde kendini gittike zelletiren bir kurumdur.
Kleci dzen ortaya ktnda, kle sahipleri grkemli aileler ortaya kardlar. Gerekten kleci dnemin ok grkemli baz
eserleri vardr. O byk aile mezarlar, kleci dnemde, kle devletlerinde ortaya kt. O dnemlerdeki bir aile mezar, imdiki en
deme mabetlerden daha deerli veya bir konser salonundan, bir elence ya da dinlenme yerinden daha grkemlidir. Bu
mezarlardan ortaya u kyor: Kle sahiplerinde aile ok byk bir olaydr. Neden bu byledir? Bask ve smrnn ana
noktalarndan biri ailedir; kle sahipleri ilk defa yakalam olduklar byk devletlemeyle, toplum st bir durumla
tanrsallamaya doru gitmekte, aile de bunun en ok somutlat bir biimi olmaktadr. Ayn zamanda insanlar lmszl
yaamak istemilerdir. Msr firavunlarnn mezarlarnda halen mumyalar durmaktadr. mparator ailesiyle, slalesiyle, btn
hanedanyla, evresindeki kadnlaryla ta gibi donmu bir biimde yeraltndadr. lmszlk peinde olmakla birlikte, kendini
doann ve toplumun stnde bir biimde tanrlatryor, bylece bunu gnmze kadar yanstyor. Mimariye de bu temelde
yaklayorlar. Fakat klelerin aileleri yoktur, aile kurma haklar bile yoktur. Bu da bir gerektir.
Bilindii gibi, feodal dnemde hanedanlk daha da gelitirildi. Aslnda byk hanedanlklar feodal dneme zgdr.
slamiyet'teki Emevi, Abbasi, Seluklu ve Osmanl hanedanlklar ok grkemli birer aile devletidirler. Bu dnemin serfleri ise
yava yava aile kurma hakkn elde ediyorlar. Aile kurmak, serflik dnemine zgdr. Alt tabakalarn aile kurmas ve aileciliin
gelimesi, feodal dzenleni altnda ve kleciliin almasyla birlikte mmkn oluyor.
Kapitalizm bir sistem olarak gelitiinde ise bu sefer btn grkemliliiyle burjuva aileler ortaya kt. Avrupa'da bunlarn
etkileri halen ok diridir. Fransa'da, talya'da ve Almanya'da halen ok gl burjuva aileler var. Bu konuda ngiltere de ayn
durumdadr. Aile, kapitalist sistemde alt tabakada, proletaryada biraz daha geliti. Bunun smryle ba ok aktr, smrden
dolay aile geliemiyor; klede, serfte ve proleterde durum byledir. Fakat smrc ve baskc snfta ise aile mthi geliiyor.
Ailenin tanmn nasl yapmalyz? Bu kadar smrye ve smrlmeye, baskya ve bastrlmaya bal bir kurum iinde neler
olmaz, ne oyunlar dnmez ki! Byle bir kurum, en ok aratrlmas gereken bir kurumdur. Aslnda bu konuda aratrmalar henz
yeni yaplyor. Ailenin ierii, dayand felsefi temel, yaratt sorunlar imdi grlmeye allyor. zellikle mthi bir nfus
art da sz konusudur. Bu nfus artnn insanl, dnyay tehdit ettii syleniyor. Bunun aileyle balants var. Gnmzn
emperyalist sisteminde, gerek ezilen baml halklarda, gerekse kapitalist-emperyalist lkelerde ortaya kan aile sorunlar
insanl tehdit ediyor. Tedbir alnmazsa bu dnya yaanlamaz. Kabul grm biimiyle ailecilik, insanln temel kurumu olmas
urada kalsn, insanln sonunu getirmeye doru gidiyor.
Dolaysyla aile ve aileyle dolayl balantl iliki biimleri aratrlacak, deerlendirilecek ve bir k yolu bulunacaktr.
nk iki cins arasndaki iliki dzeni bugn insanl tehdit ediyor. Afrika'da, Latin Amerika'da, Ortadou'da yaayan halklarda
iki cins arasndaki iliki bir bunalm kaynadr. Yalnz nfus artnda deil, eitimsizlik, isizlik, ruhi bunalm gibi sorunlar
yaratmada da aile tam bir k kurumu haline geldii gibi, gelimi kapitalist lkelerde beterin beteri bir sonuca doru gidildii
grlmektedir.
Cinsel iliki ve zellikle onun dzenleni ve konumlan tarz gelimi kapitalist lkeleri iflasa gtrmtr. Getirilen kurallar,
ahlk adna ahlkszl zirveye karyor. Afrika gibi klan dzeni etkilerinin olduu yerde ise, cinsellik bir hastalk halini alyor.
Cinsel gdler yaam iinden klamaz duruma getirmitir. u ok ak ki, gnmzde hzndan hibir ey kaybetmeksizin
genelde aile ve cinsler aras iliki tarznn, zelde ise aile kurumunun en ok sorgulanmaya ve mmknse yeniden yaplanmaya
ihtiyac vardr.
Bu ilikilerin muazzam sorgulanmas yaplyor ve yenileri gelitirilmeye allyor, ama zm henz bulunmu deildir.
Dinler belli bir biim getirmek istediler. Yine sosyoekonomik biimler kendilerine gre bir eyler yapmak, rnein ahlk
kanunlar gelitirmek istediler. Fakat hepsi yetersiz kalyor. Soruna ilikin yeni felsefi ve ahlki temel, hatta yeni yaklam ne
olacak? Bilimin gelimesiyle birlikte bu konuda neler sylenebileceini dikkatle deerlendirmek ve incelemek gerekir. nk bu
sorun bir btn olarak toplumun sorunlarna ok yakndan baldr. Toplumda en temel kurum diye anlan bu kurumun sorunlar
iin ne kadar bilime bal bir zm bulunaca, bu sorunlarn bilime ne kadar yanstlabilecei konusuna gelince, fazla derin
dnmeye ve felsefe yapmaya gerek yoktur; bunun ok ciddi bir problem olarak insanln karsnda durduu aktr. Bilim bir
zme doru gidebilir, felsefe ve ahlk bir eyler gelitirmek isteyebilir. Bu temelde mutlaka iliki biimlerine zm bulunacak,
yeni iliki biimleri ortaya karlacaktr. Yaam daha kabul edilebilir snrlar dahilinde zgrlk yan biraz daha gelierek devam
edecektir.
Genellemeler nda kendi gereimize bakalm. Batm bir halk gerei, en ykc etkilerini ve sonularn ayakta kalan tek
kurum olarak aile kurumu iinde gsterir. Elde tek ailenin kaldn syleyenlerin dedii gibi, acaba gerekten ayakta kalm
mdr? Ulusal gereklik ezildikten, btn toplumsal kurum ve ilikiler dzeni zldkten, teslim alnp ykldktan, smr ve
baskya uradktan ve asimilasyonla tasfiye edildikten sonra, elde kalan aileye ne denilebilir ki? Hele aile uruna her eyi gze
almak ne demektir? Varn younu bir aile iin harcamak ne demektir? Aile dnda hibir ama gzetmemek ne demektir? Her
ey ailecilik iin demek nedir? Aydnla kavumas gereken temel sorular bunlardr.

6
 Bize gre gerek felaket, byle bir aile gereimizin olmasdr. nk her eyin yitirildii bir durum yaanmasna ramen,
son dayanam veya tm varlm biiminde aileye sarlmak byk bir sapmadr, ze yabanclamadr, tkenmedir, kendisini
gerek d ve apolitik yapmadr, ulusalla kar olmadr. Hatta bizdeki aile, kiileri toplumun dier kurumlarna kar cahil ve
ilevsiz brakma durumunu yaratmaktadr. Aile gereimiz iinde yetien o kiiler de bizleriz. Demek ki, baka lkelerde ailenin
tutucu olma deeri bir ise, bizde bin kadardr. Hele bu bir de ok ilkel kabile dneminin zellikleri ve dmann zel sava
yntemleriyle btnletirilerek bize sunulmusa, gerek bir felaketle kar karya bulunuyoruz demektir. Yeni doan biri, daha
gzn yaama aar amaz btn gvencesini aile iinde buluyor, biraz byr bymez gvenceyi aile kurmakta aryor. Aile
iinde herkes tm gcyle "Birbirimize ok muhtacz, her eyimizle bu kurumumuzu yaatalm" diyor. Genci de, ihtiyar da bunu
sylyor. Ulus, toplum, dier kurum ve kurulularn gelitirilmesi gibi olgular kimsenin umurunda bile deildir. Bunlar ok
gereksiz gryor.

PKK zgr Toplumsalla Yol Ama Hareketidir

Ailenin bu durumunu kendi ilikilerimde ok erken fark ettim. Koca bir yaamn aile gibi dar bir kurumun iine
hapsedildiinin farkna vardm. Bu ne anlama gelir? Bu insanlar baka bir kurum gelitirmemiler; hatta ailenin en irkini, en
gzeli, en haksz, en dorusu, en yaramaz, en iyisi, en kts gibi bir dnceye sahip olmulard. Bu durum hakl olarak beni
ok erkenden pheye drd. Byle bir gereklik, Benim ailemden olan her ey mkemmel ve vazgeilmezdir diye kendini
ifade eder. te tam da burada ailecilik vardr.
Dier toplumlarda ise aile deersizdir, hatta biraz gelimenin nn tuttuunda dman saylr. Bizde ailecilik bu anlamda
ilkel kabilecilik ve airetilikle birlikte en kr bir atmaya ve tkenie gtrr. En kts de, aile konusunda bir tutuculuun
olmasdr. Bireyin gz aileden, airetten ve kabileden baka bir ey grmez. Daha iyileri ise, bir ulusal ve toplumsal
kurumlamaya gitmeyi kabul etmez. Bu halen bizde ok egemendir. Bunu biraz daha amak gerekir.
Eylem planlarmz bile gelitirirken, ailecilik gereini mutlaka gz nne getirmemiz gerekir. nk adamn btn dzeni
aile dzenidir. Bu dzeni kurtarmak iin ajan, korucu, uak, en berbat ve yaramaz bir adam olur. Bunun nedeni aile dzenini
kurtarmak iindir. Saflarmzdaki insanlar da grtlana kadar aile sorunlaryla ykldr. Aile kurumu iinde bir kle, bir tutsak ve
bir tutucu olup kmlardr. Zaman zaman ulusal ve toplumsal gereklikten sz etseler de, bu fazla gereki deildir ve iimden
buna inanmak gelmiyor. Hangi ulusal ve toplumsal gereklikten bahsedebilirsiniz? Krt tipinin olsa olsa bir aile gereklii vardr,
ama o da ulusalla ve toplumsalla kardr, her ikisine de kart hale getirilmitir. Bunun bir esi olmas gerekirken,
yzyllardan beri dman eliyle gerici rol oynaya oynaya, toplumsalla ve ulusalla kart konuma gelmitir. Bunu iyi grmek
gerekir.
Kiiliklerin en kt yan da mthi bir biimde ailecilik temelinde ekillenmeleridir. Kiilie damgasn vuran nemli bir etken
de budur. Ska sylendii gibi, babasnn olu, ailesinin kz dnda bir tanm yoktur. Ulusallk ufkunuz, ulusal ve hatta sosyal
gelime zellikleriniz olduka arpktr. Burada ortaya kan sonu, arkadalarmzn henz aile koullarnn bir adm tesinde bile
olamadklardr. rgt de yle sanyorlar. En st dzeydeki arkadalarmzn konuturduklar ey basit bir aileciliktir. Partiyi de
kendi aileleri gibi sanyorlar. Hem de farkna varmayarak bunu yapyorlar. Biz partiyi temelde bu tr aileciliklere kar oluturduk,
ama arkadalarmz iki gn iinde partiyi kendi ailelerine eviriyorlar. Byle olmanzn nedeni ailecilik anlaydr.
Ben yedi yamdan beri aile kurumundan kuku duydum ve ona kar savaarak kendimi gelitirdim. Oysa siz onun has bir
yavrususunuz. Ailenin btn deerlerini zmsemi olanlar gl ulusal zellikleri konuturamazlar ve bunlarn kiiliklerinde
gl toplumsal zellikler boy vermez. Sizler gl ulusal ve toplumsal zelliklere kavuamamsnz. Bunun nedeni ok tutucu
aile kiiliinde kalmanzdr. Yerellik, blgecilik ve dier ilkel kltrler de bunlara eklenebilir ki, bunlarla hayli yklsnz.
Demek ki bizde ailecilik, aileden de teye bir hastalk durumunu ifade etmektedir. Bu hem ibirliki feodal ailelerde, hem yeni
yetme burjuva ailelerinde, hem de kyl ve kk burjuva kkenli ailelerde etkilidir. Varm youm, her eyim aile iin sznde
ifadesini bulan temel politika, aile kar tarafndan belirlenmitir. Hatta yaam sorunu da bununla balantldr. Oysa bizde
bandan itibaren aile gereini sk bir eletiriye tabi tutmadan ve onun birok etkisini ykmadan, devrimci olunamayaca ve
particilik yaplamayaca ok iyi bilinmektedir. PKKlilik bu anlamda aileciliin etkilerine kar sistemli bir savan addr. O
smrgeci etkiye kar olduu kadar, ailecilik etkilerine kar da savar. Aile gereinin bizde vcut bulmas byledir. Hemen
hemen toplumun btn bireylerine kar diye yanstlan ey aile kardr. Adam ol denildiinde, ailenin adam olmaktan sz
edilir. yi adam olmak, ailesine layk biri olmak demektir. Yani btn hedefler manzumesi, aba ayarlamas, iliki araylar,
hatta okuma gibi eyler hep ailecilik snrlar dahilinde ifadesini bulur.
Aileyi kazandnz da ne elde ettiniz? Aileyi kurtardnz da ne oldu? O kurtardnz aile nedir? Aileyi kurtarrken ulus bitti,
halk bitti. Dier ada uluslara bakalm: Siz onlar bugnk dzeye getiren kurum ve kurulularn yanndan bile gemediniz.
Ulusunuz iin gerekli olan kurum ve kurulularn yanndan bile gemediniz, onlara be metelik bir deer vermediniz.
Kurtardnz aile karsnda kaybettikleriniz bunlardr. Bu, kt bir aileyi kurtarmadr. Yine birok deeri en ktsnden
kaybetme durumu vardr. Biz bu ailecilik kurumuna ve felsefesine kar neden savayoruz? Soysuz, insanla, ulusalla ve
toplumsalla kapal Krt kiiliinin, basit aile ilikilerini kurtarmak iin satmayaca hibir ey yoktur. Yeter ki ailesini kurtarsn.
Biz bu kiilie kar sava atk. PKK'nin yaratmak istedii alternatif kiilik, ok radikal ve ulusal kurtuluu bir kiiliktir.
nk PKK ok iyi biliyor ki, bu sorun ailenin almasyla balantldr. PKK zgr bir toplumsalla yol amak istiyor. Bunun
iin son derece tutucu ve zgrlk kart olan bu aile kurumunu ykmak durumundadr. Ayn zamanda bu kurumda ihanet diz
boyudur. Ulusal kurtulua kart olduu iin, aile balarn paralamak zorunludur. En azndan ihanet temelinde olanlarn

7
paralamak gerekiyor. Aile koullarnda yabanclk, toplumsal ve ulusal gereklii inkr vardr. Bundan dolay ulusalla ve
toplumsalla saldrr. Gereklere kapal olan aile ilikileri ve aile dnyas paralansn ki, ulusallk ve toplumsallk gelisin.
Btn bunlar bizim son zamanlarda daha da aa kartmak istediimiz erkei akla getiriyor. Son zamanlarda kadn ve erkei
sorgulamaya nem verdik. Erkein sahte ve fazladan erkeksi durumu, kadnn da fazladan kadnsl bizi dndryor. Erkeklik,
genel olarak yiitlik ve cinsellikle zdeletiriliyor; erkek gibi adam, erkek gibi kadn diye ifade ediliyor. Bu da bir avantaj
olarak dnlyor. Bizim ilk rpda syleyebileceimiz ey udur: Madem bu adam erkekse, ne diye kurtuluu grevini
yapmyor? Yiitse ve erkekse, o zaman gereklerini yapsn. Dolaysyla erkek zmlemesi yapmaya gerek yoktur. Daha ok Krt
kiiliindeki erkekliin ne anlama geldiini anlamaya alyoruz. Krt kiiliindeki erkeklik, en saptrlm erkeklik
zelliklerinden birisidir. Krt erkei erkeklik duygusuna ulamakla sanki btn elikilerini zm gibidir. zellikle cinsellik
konusunda erkeklik, onda sanki smrgecilii yenip devlet kurmu gibi bir duygu yaratyor. Bu, byk bir yabanclama ve byk
bir yanlsamadr.
Trk toplumunun ve devletinin baz zelliklerini de gz nne getirirsek, bu biraz daha iyi anlalr. Erkein kadna kar
cinsel konumu, sanki ona bir kahramanlk payesi veriyor. Tuhaf bir ey, ama bu bir gerektir. Bu durum dier toplumlarda bu
dzeyde deildir. Bu konuda Krt erkeini derinden incelediimizde, bu anlamda onun bir tek tatminle ayakta kaldn greceiz.
O karsn kadn yapmtr. Kadnsa zaten daha fazla kadnca, bu temelde kendisi de erkekedir. Bylelikle btn elikilerin
zld sanlr. Elbette bunun ailecilik deerlendirmeleriyle sk skya balants var. Nasl aileyi kurtarma vatan kurtarmaktan
daha nemliyse, cinsel iliki de erkeklik asndan o denli nemlidir. Aslnda Krt erkei dier konularda bitiktir; devlete kar
bitiktir, ulusalla kar bitiktir, deerlere ve toplumsal ilikilere kar bitiktir. Peki, evin iinde aktif olduu, despot olduu iliki
nedir? Bu iliki, kadna ynelik ilikidir. Bu cinsellikten balar, her trl bastrmaya kadar gider.
Dikkat edilirse, erkek cinsellik olayn tam bir egemenlik olay olarak ele alr. Girdii her cinsel ilikiyi, sanki ampiyon olmu
gibi deerlendirir. Bu durum ok ciddi bir ahlki sapknlktr. Bunu byle deerlendirmek gerekir.
Baka toplumlarda, baka tarihi dnemlerde ok doal olan iliki, kendi toplumsal gereimizde neden farkl bir nitelik
kazanyor? Bu, Trkiye ve hatta birok toplum iin de geerlidir. Daha ok kendi toplumsal gereimizi biraz zmeye
alyoruz. zellikle imdi buna muhtacz. Yani toplumsal ve ulusal dzenleni iinde bir halk her eyini kaybetmise, her
eyinde bitiklik varsa, kendi insanmzn ben ok bym dememesi gerekir. Bu durum halen alay konusu yaplyor. rnein,
Trk erkekleri szm ona Avrupa karsnda erkeklikleriyle ok vnrler. Bunlarn hepsi hikyedir. Bu, Krt toplumunda biraz
daha ilgintir. Daha fazla toplumsal etkiye ve kt sonulara yol ayor. Kanmca en ok savam vermemiz gereken bir konu da
burasdr. Hele hele ok erken yata cinsellikle byle tanan eler, acaba neleri kaybetmemilerdir ki? zgrlk temelinde
cinsellik veya akn nasl bir zgrlk temelinde olaca tartmaya aktr; bu doru deerlendirilirse gelimeye yol aar;
yabanclamaya deil, bulumaya ve yaam anlaml klmaya gtrr. Eer byle bir toplumsal kaos veya toplumsal ilikiler
yumanda bu en temel zmleyici ara olarak dnlrse felakete yol aar. Cinsel tutkular baarya ulamad zaman, intihar
edenler de az deildir. Aslnda bu bir hastalk halidir. Byle bir durumda kii kendini bitmi olarak gryor. Bylesi kiiler byk
bir yanlgnn kurbandrlar.
Erkein cinsel aktivitesi fazla oldu mu kendini ok gl grr, bundan kendine vn pay karr. Dikkat edilirse, en az dier
u, yani ok pasif olan biri kadar kendini olduka zorlamtr. Bu hem gereksiz hem de sakncaldr. Toplum en ok bu durumdan
ekmitir. Tabii yalnz cinsel gdlerin tatmini asndan deil, toplumsal dzeyde daha kt sonular ortaya kyor. Cinsel
ynden ok a gzl olan birisi, bir deil iki, hatta kadn alr. stelik bir de geneleve gider; o da yetmez, ak pazarda kadn
arar. Bu durumun ahlki ynden ne kadar ykntya yol at bir rpda anlalyor. Bizdeki toplumsal dzene bakldnda, en iyi,
en namuslu, en aileci geinenlerin kadn konusundaki durumlarnn bir toplumsal hastalk boyutunda olduu grlr. Bunlarn
yayd hastalk, dmann yayd hastalktan daha az deildir.
Benim ilk isyan ettiim konulardan biri de uydu: "Seni biz dnyaya getirdik" dediklerinde, siz beni dnyaya getirmekle
soysuzluun daniskasn yaptnz; iyi bir ocuk olarak beni bytecek hibir imknnz olmad halde beni dnyaya getirdiniz ve
bunu da bama kakyorsunuz; hibir ey veremeyeceiniz bir ocuu hangi cesaretle dnyaya getiriyorsunuz diye karlk
veriyordum. ok kk yata bunu fark ettim. ocuk ok deerliyse, o zaman onun dnyasn da hazrlayacaksnz. Bizde aileler
bunu dnr m, erkek ve kadn bunu dnr m? zellikle erkek bunu dnr m? Tabii her ikisi de dnmez. Bu konuda
byk ahlkszlk iindeler. ok deerli ocuunuz iin ne yapyorsunuz? te imdi hepsi dnyann drt bir yanna, metropollere
savruluyorlar. Fakat erkek ve kadn suu ok nceden ilemitir. Tabii o da aresizdir, on be yanda yitirilmitir. Baka ne
yapabilir ki? Bir defa batmtr. Kadn ne anlar, erkek ne anlar? Bu durumu yzyllardan beri yayorlar. Bu nedenle byk
devrimci k, tm bu ilikilere kardr. Ama bu konudaki yabanclamay ve arpkl grmek gerekiyor.
Belirttiim gibi, erkek cinsel ilikideki baary btn elikilerin zm olarak deerlendiriyor. Tam tersine, mthi
sorunlarn douu bu kiiliktedir. Hatta ister pasif ynden, ister cinsel bask altnda olmaktan dolay tatmin olmad m deli olur
veya saldrgan bir tutum iine girer, kompleks iine girer, her trl lmpenlii ve serserilii yapar. Dev gibi bir sorun kayna
olur. zmn doal ve doru koullarda aramakszn, daha da yabanclatrma, daha da bastrma, kadn alp karma, zor
altnda cinsel tatmini salama, her trl gayri ahlki yollara ardna kadar sapma durumuna girer. Eer buna da gc yoksa, bu kez
bir papaz tutumu iine girme durumu yaanr. Bu da sapkl baka trl gelitirir. Bizde kiilik bu temelde hem paralanmtr,
hem de hastalkldr.
Srf bir balk paras, aile kurma paras bile yirmi-otuz milyondan az deildir. Benim hatrladm kadaryla eskiden, bir
delikanl on yl alrd, ancak bir aile ya kurard ya kuramazd. imdi daha da zordur. Erkek srf bir aile kurabilmek iin, on be

8
yandan yirmi be yana kadar kendini ucuzca igc pazarnda satmak zorundadr. Tabii bu, yalnz aileyi korumak ve
srdrmek iindir. oluk ocuk oldu mu, daha fazla paraya ihtiya var. Bizim insanmz bu mantkla byyor.
Aile kurumu karsnda insan dehete kaplyor. Bunlar byle hayatn temel ura olarak deerlendirirken, ilk sorularm bu
temelde geliti. Ailenin, ana ve babann ocuk dnyaya getirmeleri her eyi izah eder mi? Kendime bu tip sorular sordum.
Tepkileri bu temelde gelitirdim. Aile kurumu tehlikeyi ve kendisini bize dayattnda, yine sorgulamay bu temelde gelitirdim.
En az dman cephesi kadar bu cepheyi sorguladm ve doru tutumlara ulancaya kadar gerek bir sava verdim. PKK
nderliinde gelimesine ramen, bu savamn varlk nedeni yine PKK'dir. Bu zor bir savam olduu kadar, byle bir sava
verilmedii takdirde bir milim yolun bile alnamayacan dnyorum. Burada hemen unu belirtebiliriz: Eer kiilikleriniz
bugn aileciliin ve cinselliin ar etkisi altndaysa, zme ulama gcn ve mcadelesini kendinde bulamyorsa, bu durum
sizin neden byle biri olduunuzu izah ediyor. Bu sorunlar zamannda zememeniz ve zellikle mcadele diye kendinizi buna
veremeyiiniz, zayflnzn, gdklnzn, ok ynl gelimeyiinizin ve byk sava olamaynzn bir nedenidir. Tatmini
de, tutuculuu da biraz bu arplm kiilikten dolay yayorsunuz.
Aslnda bu konuyu ilemek edebiyatlara dyor. Benim bunu fazlaca amam, bir sava rgt iin ne kadar gerekidir?
Fakat yine de ana hatlaryla bu konuya deinmek gerekiyor. nk Trkiye'deki Harp Okullarnda bile bu sorun ele alnyor.
Subaylara salam aile yapsn dayatyorlar. Bu, subaylk iin ok nemli bir kouldur. Bir subay salam aile yaklam iinde
olmaldr. Onlar bu kurumu tutuculuun temeli olarak dnrlerken, tabii biz de ihtilalin temeli olarak eletiriye tabi tutuyoruz.
En azndan u sorulara da aklk getirmek gerekiyor: Cinsel adan iki ynl byk bir sapknlk yaanyor; bu da ar tatmin
aray ve cinsel tutkularn sapka dile getirilii tarznda oluyor. zellikle bizde yal adamlarn ok kk yataki kzlarla
evlenmesi bunun ak bir rneidir. Tersi bir tutum ise, dini motif altnda hareket ederek dnyadan el etek ekme, kadna
yaklamama ve bunu gnah gibi grmedir. Bu da bir sapknlk trdr. Bu temelde gelitirilen aile, tam bir kmaz iindedir. Ar
cinsellii tatmin edemedii gibi, dini dogmay yaamaktan tr de aile zorlanyor. Ailenin gerek bir bunalm oca haline
gelmesinde bu tutumlarn etkisi byktr.
Konu kadn-erkek ilikileri ynyle ele alnabilir. Bunun dier sonular da var. En nemlisi, Aileyi iyi kurdum, kadn tam
kadn yaptm, tam hakimim dediinde, adam mutludur. Sanki dnyann gereklerini tam yerine getirmitir. Aile iinde kadn-
erkek ilikisi bu biimde kurulduunda tutuculua, gericilie, faizme ve smrgecilie yataklk mkemmel bir zemin bulmu
demektir. Kadn polis yapar, polis kadn silahn iyi kullanr. Nitekim kadn saflarmza kadar iyi kullanr. Cinsel agzll
drme biiminde deerlendirir. Sinema, televizyon, genelev gibi alanlara sunulan yine kadndr. Kadn sat olduka
yaygnlamtr; Batman'da, Mardin'de, her tarafta bu yaygnlamtr ve bunu ok etkili bir biimde kullanlyor. Toplumu brakn,
bizi bile drmeye alyorlar. Cinsellii gnah grenlere kar da dini silah olarak kullanyor. Zaten kulland da. rnein,
Hizbullah her tarafta "PKK aileyi zgrletiriyor. Bu, deer yarglarmza en byk saldrdr" diye kar bir saldr balatyor.
Cinsel sapknlk iinde bulunan bu iki tip, ulusal kurtuluulua ve devrimcilie kar bir rol oynuyor. Bu da aile zemininden
kaynaklanyor. Bu zeminin byle deerlendirilmesinde de bunlar rol oynuyor. Tabii bu zeminler direkt dmanla iliki halinde
bulunan ve dman etkilerine sonuna kadar ak olan zeminlerdir.
Bunun dier sonular ise, sadece ocuklar yedirip iirmek iin kendini piyasada krk defa satmak gerektiidir. Okul okumak
zordur. Eitimsizlik ve cehalet diz boyudur. Yalnz bir ocuk eitimi yznden, bir ana baba kendini krk defa bitirmek
zorundadr. On-yirmi ocuu olanlar bunun altndan nasl kacaklar? Bu durum dehetli bir problem olmakla birlikte, gerek bir
kleleme nedenidir. Srf bir maa kurtarmak ve bir i bulmak iin aile reisi neler yapmaz ki? Bunun gibi sorunlar halletmese
gelip kavga eder, ocuklar ve kadn satar. Zaten ocuk evde huzur bulmaynca kendini sokakta bulur. Kz evden kaar, erkek
ocuk lmpenleir. Aile mthi derecede bir lmpenleme nedenidir. Szm ona aileler lmpenlii istemezler. Oysa lmpenliin
kayna ailedir. Ebeveynler kzlarn evden kamasn istemezler, ama bunun nedeni yine ailedir, sakat aile anlaydr. Tm
bunlara ramen aileler yine de ahlkn temsilcisi olarak geinirler.
Sorun bu ynl ele alnabilir. Biz ailenin deiik bir iki ynne daha aklk kazandrmak istiyoruz. zelikle devrimci zme
doru gidite baz eyleri hatrlamakta yarar var. Biraz eletiri yapld, sakat anlaylara yol aan sorunlar birer birer ortaya
konuldu. Bunlar daha da geniletebiliriz. zm zerinde etkili olabilecek deerlendirmelere ihtiya var. Bu, ilerde kendini daha
fazla hissettirebilir. Sadece toplumda deil, zellikle parti bnyesinde de sorunun zmn daha da yakc klabiliriz. Anlalmas
ve aklk kazandrlmas gereken husus udur: Toplumdaki aile kurumu, kadn-erkek ilikisi nasl dknln, kendini her trl
pazarlamann, her trl sapkln ve her trl yabanclamann bir kurumu olarak deerlendiriliyorsa ve bu deerlendirme ne
kadar nemliyse, onun etkileriyle parti iinde mcadele etmek de o kadar nemlidir. Bu etkileri parti iine tarmamak gerekir.
Parti iinde doru zme gitmek, doru yol almak byk nem tar. Aslnda bu ok derin bir konudur. Bu konu o kadar
saptrlm, tarih boyunca her trl onursuzlua o kadar zemin hazrlamtr ki, ilk bata onu zmemiz ounuzun sand gibi
kolay deildir. Bu, ne ucuz devrimci evlilikler yapmakla, ne inkr etmekle, ne de zaptiye usul yntemleri gelitirmekle
halledilebilir. Sorun daha da kapsamldr. Sorun tarihi olduu kadar, uruna mcadele isteyen bir sorundur.
Parti otoritesi geliir ve parti militanl g kazanrken, ilk akla gelen ey insanlar zerinde hkmetme oluyor. nsanlara
hkmetmenin bir baskc ve smrc tarz vardr; bir de otoriteyi onlar zgrletirme tarznda kullanma vardr. Kadromuz
geleneksel aile ilikileri iindeyse ve devlet otoritesi temelinde bytlmse, bu durum parti otoritesini devlet ve aile otoritesiyle
kartrmakta ifadesini buluyor. Dolaysyla partileri ve halk otorite altna alaym derken, aslnda son derece tehlikeli bir
yanstmay yapyor; dndaki otorite anlaylarna geerlilik kazandryor. Bu, klelik biiminde yansrsa daha da tehlikelidir;
edilgendir, pasiftir, otoriteden ve yetkiden haberi yoktur. Bir kleye kim ne derse o yana srklenir, nereye istenirse o yana gider.
Bu da olduka tehlikelidir. Bunun kadn zerindeki uygulamas, geleneksel erkek lleriyle oldu mu daha tehlikeli bir hal alr.

9
zgrle ve eitlie kar ksrdr; en kts de frsat buldu mu ya inkrc ya da dkn yanlarn konuturur. Her iki durum da
tehlikelidir.
ki cins aras ilikilerdeki geleneksel yaklamn etkisi altnda kaldnda veya onu aamadnda, onu inkr ettiinde ki, bu
iki tipte de ok etkilidir- bu sorunu arlatryor ve zme doru gtrmyor. Kltr zayf, perspektif dzeyi zayf, en nemlisi
de abas ve mcadelesi zayftr. Sorun bu yaklamla zlemez. Her eyden nce kendini anlay dzeyinde hazrlamamtr.
Cinsler aras ilikiye hangi temel anlayla yaklalr? Bu konuda anlayta ilk aklna gelen, Anam babama ne yapmsa, babam
anama ne yapmsa veya sokaklarda ya da televizyonda nasl gelitiriliyorsa yle yaparm biimindedir. Tarihi boyutu yok,
zgrlk boyutu yok, sava boyutu yoktur. Televizyon dizilerine, sinema filmlerine almtr. Buradan edindii yaklamlar,
ailenin altrd, aileden grd ve bildii yaklamlardr. Bunlarn ne kadar hastalkl olduu biliniyor. Hatta bunlar faizmin
krkledii hastalklardr. Bunlarn despotik dnemden kalma yaklamlar olduu ok aktr.

Ailecilik zgr lkeler Temelinde zlmelidir

Peki, doruya g getirilecek mi? Bu, zgrlk derecesiyle, bizdekilerin ne kadar zgr veya devrimci militan olduklar
gereiyle mmkndr. Eer biz bu sonulara ulamsak, bu da bizim devrimciliimizle mmkndr. Devrimci oluumuz bizi bu
sorun zerinde bu kadar kafa yormaya zorluyor. Aile ve cinsellik duvarlaryla karlatk, dolaysyla zm kendini dayattka
dayatt. Parti nderiysen zm olacaksn, baka trl bu sorunun altndan kalkamazsn. Zorlanyorum, otoritem glendi, ben de
bir hanedan kurarm, nderlik esprisine ters derim gibi ucuz yaklamlarla durumu kurtarmak mmkn deildir. Bu da bizi zayf
drr. nkr ederim demek de insan devrim gibi yaamla sk skya balantl bir srecin gerisine drr. Bu nedenle
derinliine zm, anlayta ve mmknse admlarmzda tutturmak durumundayz. Bu temelde yaklayoruz.
Bu konuya ilikin anlaymz ne olmaldr?
Birincisi, ailecilie kar mutlaka bir pozisyon almak gerekiyor. Aileciliin zelliklerini aacaksnz. Kurum olarak aileyi,
aileye dayal duygularnz, sevgilerinizi ve etkilenmelerinizi daraltacak ve aacaksnz. Aile hukuku ile snrl hukuku terk
edeceksiniz. Ailecilik anlay ile snrl anlaylar terk edeceksiniz. Alkanlklar ve zlemleri terk edin. Aileden ka da bir
kurtulu olarak grmeyin; ailenin almas ayr, aileden ka ayrdr. Bu boyutuyla soruna yaklam gsterin. unu da unutmayn
ki, bu kurum kendi bana deil, dmann zenle ele alp size kar diktii ve ilettii zel bir kurumdur ve tarihi temelleri ok
gldr. Kendiliinden bu duruma gelmemitir. Bu kurum Krdistan'da ayakta kalan tek kurumdur. Fakat baa bela bir
kurumdur; toplumsalln, ulusalln ve insanln hukuken gelimesi nnde en byk engeldir. Bu sorun ancak sistemli bir
militanlamayla alabilir. Bunun dnda bir yol dnlemez.
kincisi, birincisine bal olarak kadn-erkek ilikisini, evreden edinmi olduunuz aileciliin ve devletin kltrel yaamnn
bir sonucu olarak size dayatlan iliki tarzn da aacaksnz. Cinsler aras ilikilere bu ereveden bakacaksnz. Cinsellie ve
cinsler aras ilikiye biilen deeri, ne sinema ve televizyon kltryle, ne devlet kutsamasyla, ne de ailenin ahlki tutumuyla
zde greceksiniz. Mevcut cinsler aras iliki slubu ve ilkelerinin smryle, devletle, gerici otoriteyle ve faizmle ban
grmeye alacaksnz. zellikle kadna ynelik mevcut yaklamn faizme, bask ve otoriteye hizmet ettiini, kiiyi
arpklatrdn ve kendine yabanclatrdn greceksiniz. Bu, yalnz erkek asndan geerli deildir, iki tarafn da bunu biraz
grmeleri gerektii ok aktr. Mevcut alann ciddi olumsuzluklarla ykl olduunu, insan tutuculatrdn, edilgenletirdiini,
fiziki ve manevi olarak gten drdn greceksiniz. Srekli olarak cinsellik peinde koanlar, maddi ve manevi olarak
gten derler. Bunu byle grp tavr alacaksnz. Dine ve mminlere uygun yaklamlarn da are olmadn, inkrn da zm
olmadn, bunlarn yaamn kuralna aykrlk olduunu, bunun da dier bir sapknla yol aabileceini greceksiniz.
ncs, acaba bu ilikiye doal veya doru yaklam baarabilecek miyim? Bu gcm var m? Yzyllardan beri ve
zellikle de kurulu egemen dzen dahilinde bu kadar yabanclamaya uram, terslik stne terslik, yalan stne yalan ile
bezenmi bir ilikide, acaba doruyu nasl bulacam? Bunlar temelinde kendinizi sorgulayacak ve zmn kolay olmayacana
inanacaksnz. zmn, bir felsefe problemi veya bir siyasal problemi zmek kadar zor olduuna inanacaksnz, bunu
bileceksiniz. Kolay zm yoktur. Sorun iki kiinin anlamas sorunu da deildir. Bu sorun, devrim koullarnda daha da ardr.
Birbirimizi beendik, bulutuk biiminde soruna yaklarsak, felakete gtrecek bir yolu tercih etmi oluruz. Byle yzeysel bir
zm, sizi en az dierleri kadar tehlikeli sonularla yz yze getirebilir. Sorun basit bir sempati, birbirini anlama ve kavrama
sorunu deildir. Hele hele iki kiinin sorunu hi deildir. ok ciddi bir siyasal sorun olduu kadar, ayn zamanda bal bana bir
sava sorunudur. Belki bir ou "ok abartyorsun, iki kii anlat, seviti, birleti" diyecektir, ama bizim ortammzda yaam
bunun byle olmadn gsteriyor. Kurulu ailelerde durumun byle olmad anlalyor. Adeta sorun dev gibi bir sorundur ve
parti iindeki deneyimler de bunun byle olmadn ortaya koyuyor. nk kayna derinse, tarihe gmlyse ve bir de ona
aldanma ve gaflet diz boyuysa, bu baka bir sonu vermez. Bylece yzyllarn kurban oldunuz demektir. Nitekim bizde byle
yaplan eyler, iyi niyetlerin kurban olma biimindedir.
Drdncs, gerek bir zm zerinde araylarnz olmaldr. te bu adan bilinlenme nemlidir. Konu hakknda bilin
kazanacaksnz. Konunun tarihsel temelini, gncellikle balantsn, konuya yaklamda bahsettiimiz olumsuz yaklamn
varln bilecek ve bunlarn tamamen farknda olacaksnz. Bunu fark ettikten sonra, genelde gelitirilmesi gereken cinsler aras
iliki biimleri acaba hangi ahlki, felsefi ve toplumsal dzenleni ilkesine balanmaldr biiminde bir yaklamnz olmaldr.
Bunlara felsefi yaklamnz nedir? Erkek kadn, kadn erkei nasl gryor? Diilii ve erkeklii nasl gryorsunuz? Bu konuda
nasl bir ahlki tutumunuz var? Bu konudan kaynaklanan ahlki tavr, yani kiilerin birbirine yaklam tarzlarn ifade eden ok
sert, yumuak veya ikiyzl gibi kategoriler, ahlki kategorilere girer. Kadn, erkek karsnda ahlki bir pozisyon tutturmak iin
ilgin hallere girer. Yine erkek de ona benzer ahlki birok tutuma sahiptir. Bu tutumlarn eletirisi yaplmtr.

10
 O halde ahlki tutum ne olabilir? Yaklamlar nasl gelitirilebilir? Devrimci zm olduu iin, bunlarn zgrlkle balants
nedir? Sevgi ve sayg hangi ller dahilindedir ve bunun zgrlkle balants ne kadardr? Btn bu sorulara cevap vermek
gerekiyor. Zaten bizde zgrlk ancak ve ancak savala elde edilebilir. nk zgrl deil, klelii yayoruz. Klelik altnda
zgrlk dnlemediine gre, zgr iliki de dnlemez. Bu da bir gerektir ve iki yanldr. Bir yann da yle
greceksiniz: Her ne kadar kendimizi zgr hissediyor ve zgr iradeyle iliki kuruyorsak da, bu bir yanlsamadr. Bu, yalnzca bu
alanda bir deil, yaamn btn alanlarnda bir yanlsamadr. Siz zgr deilsiniz, ulus olmaktan kmsnz, en temel toplumsal
zelliklerden yoksunsunuz. Bu halinizle nasl zgr olduunuzu syleyebilirsiniz? Dmann tasfiye ettii temelde zgr
olduunu syleyen szm ona demokratlar, dmann tasfiyesi ve asimilasyonu temelinde demokrat olup kendilerini zgr
gryorlar. Bu, tehlikeli bir yaklamdr. Bunun zgrlkle bir alakas yoktur, demagojiktir. Vatanla ve toplumsal gereklikle
alakas olmad gibi, dmanla hainane bir temelde ilikisi vardr. Hainlerin de zgrlkle alakas yoktur. Dolaysyla kadn-erkek
ilikisi zgrlkle balantldr. zgrlk de kleliin almasyla mmkndr, bu da savala mmkn olur. Bu nedenle kadn-
erkek ilikisinde zgrl yakalamak istiyorsak, yaam zgrletirmek zorundasnz.
u ok aktr: Eer birbirinizi kandrma ve aldatma sorunu olarak grmyorsanz, sorunu zgrlk ortakl ve zgrlk
saval biiminde grmenin gereine inanmsanz, o zaman unu diyeceksiniz: Bizim yerine getirmemiz gereken daha ok i
var, baarmamz gereken bir zgrlk mcadelesi var. Kadnn erkee, erkein kadna ulamas bu erevede anlam kazanabilir.
Aksi halde saptrma olur, oyun olur, ikiyzllk olur. "Birbirimizi grdk, anlatk" deyip birbirinizi drmeniz affedilemez.
Zaten kimileri de birbirlerini alp kayorlar. Burada sava ve zgrlk ilikisi ihanete uratlyor. Bunun zgr iliki kurmakla ne
alakas var? Siz zgrln hangi problemini hallettiniz ki, bunu normal gryorsunuz? zgrlk sava gibi ok soylu bir abay
yaamadan, bizim gereimizle, zellikle parti iinde anlaml cinsler aras ilikilerin ucuz ilikiyle gelitirilebileceine inanmamak
gerekir. Bu sadece bir ilke deil, ayn zamanda bir gerein de ifadesidir. nk bize gre kadn-erkek ilikisine zgrlk hakim
olmaldr. Bu genel ilke, zgrlk savamn versek de vermesek de geerlidir.
Ama bizim iin sadece ilke yetmiyor, bir de mevcut gereklik vardr. O da kleliktir. Bu klelii greceksiniz. Klelii
dlayamazsnz. lkeye snp iliki kurmak yetmiyor. Zaten birok arkadan yanld nokta burasdr. Szm ona zgrlk
ilkesine gre iliki kurabiliyorlar, "Ben zgrm" diyor ve ilkeye snarak iliki gelitiriyorlar. Bu, gaflet iinde olanlarn iliki
tarzdr. zgrlk ilkesi somutta yaanyor mu, yaanmyor mu? Baarl m, baarl deil mi? Birok kii bu durumu hesaba
katmyor. arpk birok ilikinin temelinde de bu vardr. zgrlk savam olmadan, zgrlk ilikisi, ak, evlilik, dostluk gibi
eyleri yaayabileceklerini sanyorlar. Bu bir yanlgdr, hem de ciddi bir yanlgdr; hatta iine en kolay dlen bir yanlgdr. Bu
tamamen gerek d bir durumdur. Gerek d olduu iin de, salkl bir iliki deildir. Gnl balar, duygu balar szm ona
o kadar gldr ki, hibir sava bunu ykamaz. Bu tr anlay iinde olanlara baktmzda, iki gn sonra ilikinin suyunu
kardklarn gryoruz. Demek ki, yalancsnz ve doru deerlendiremiyorsunuz, daha sonra da birer bela oluyorsunuz.
Biz unu syledik: Aile nasl ki zgrlk nnde bir engelse, bu almadan zgrle ulaamyorsak, parti iinde mevcut ikili
iliki dzeni de somut haliyle almadan zgrlk savamnda ilerleyemeyiz. Aile ve ailecilii aarsak, toplumsal zgrlk ve
ulusallkta ilerleme salarz. kili ilikilerde de mevcut yzeysellii, sl ve sahtelii atmz oranda hem devrim geliir ve
zgrlk savam glenir, hem de zgrlk savam sayesinde cinsler aras ilikilerin anlam sadeleir, olaanlar, her trl
perdelemelerden, yalandan, ikiyzllkten ve kandrmaca olmaktan kurtulur. Bu husus iyi anlalmal ve uygulanmaldr. Olumlu
bir grevimiz de bu drdnc maddede gizlidir. zgrlk ilkesi iyidir, ama onunla her ey halledilemez. O esastr. Yani cinsler
aras zorlama yoktur; zorlama ya da parayla iliki dayatacan dnmek, bizim genel zgrlk ilkemize aykrdr. Mevcut klelik
durumunu amadan, baarl bir militan dzeyi tutturulmadan, bizzat savan zgletirici etkisini salamadan ve yaamadan, bu
zgrlk ilkesine ilerlik kazandrlamaz.
Hem ilkede hem de somutlukta durum bu ise, eskiyi dayatmamak gerekiyor. "Ben yine bildiimi okurum, tutkular ok
kuvvetlidir, duygular ilke ve kural tanmaz" diyenlerin sonu bellidir. Bizde ou kii bunu yapyor. Bunlar da ya ihanete giderler,
ya da iflah olmaz bir bozguncu olurlar. Nitekim yle olmuyor mu? Birok yerde kendini dayatanlar var. Bunlar ilkeden,
zgrlkten ve zgr ilikinin tarihsel temellerinden habersizdir. Somutluk durumundan da haberleri yoktur. Neymi, birbirlerini
ok beeniyorlarm, birbirlerini alp karacaklarm! Bu, en ilkel hrszlk ve dknlk ilikisidir. Bu nedenle saflardan kaanlar
da var. Bazlar provokasyona alet oldular. Hatta partiye haksz eletiriler getirdiler. Bunlar zgrln dmanlardr. Bylesi
tipler yce ilikilerin katledicileri olarak deerlendirilebilir. Bunlar partiyi de epey bozdular, gten drdler, peke ektiler,
bir tutku ve duygusallk uruna en temel deerleri ihanete urattlar. Birok cepheyi kertmeye altlar. Bunlar parti
iindeydiler ve bir dnemin partilileriydiler. Ama zgrlk ilkesini ve onun somutlamasn dikkate almadklar iin bu duruma
dtler. Balangta ajan deillerdi. Duygusal ve dayanlmaz tutkular temelinde yaklatlar. Sonu, ihanetten daha tehlikeli bir
durum oldu. Bu adan bunun birok rnei yaand. O halde buradaki bu yaray iyi anlayalm.
Kleler kolay kolay aile kuramazlarsa, bizim gibi ok katmerli bir klelii yaayanlarn da zgr ilikiyi kolay kolay
kuramayacaklarn iyi anlayalm. Sizler Trkiye okullarnda ve kltr kurumlarnda nasl ak olunacan renmisiniz. Belki de
dnya klasiklerinden okumusunuz. Birok deneyim gzlerinizin nndedir. Bu, PKK'de uygulanan zgrlkse, Krdistan
Devrimindeki her trl yeniden ayaa kalk ve sava sorunuysa, bu ilkeye bal kalacak ve onun iyi uygulamasn bileceksiniz.
Kald ki, dnya klasiklerindeki iliki dediiniz ey nedir? Kemalist lehe ile gerekletirilen iliki nedir? Trkiye kapitalizminin
erevesi dahilinde, Trkiye burjuvazisinin gdmlendirdii kltr kurumlarnn -ideolojik bask altnda, feodal kurallar diyelim-
basks altnda gelitirilen ilikiler nedir ve bunlar bize nasl yansd? Bunlarn etkisi altnda olmak, bu etkilerle hareket etmek ve
baz sahte zmlere gitmek sava doamza ters dt kadar, ayn zamanda zordur. Pratik bunu gsteriyor.

11
 Kleler aile kurma hakkn elde etmek iin yzlerce yl savatlar. Ayn ekilde siz de en azndan birka yl savan ki, zgr
iliki hakkn elde edebilesiniz. ounuzun bundan da haberi yoktur. zgr iliki hakkn elde etmek kolay deildir. Partinin baz
hazr ilikilerine el koymak tehlikelidir. "Ne de olsa etkiliyim, ne desem onu yaparlar, savaya l desem lr, kadna bana tap
desem tapar" biiminde kendini ifade eden yaklamlar, eski ve ok tehlikeli yaklamlardr. PKK iinde ilikiyi byle kullanmak,
en tehlikeli biime ynelme cesaretini gstermek demektir ve bu da o kiiyi mahkm eder. Tehlikeli iliki er ge o kiiyi de bitirir.
Beincisi, ilikiler zgrle ve zgrlk de savaa balanrsa, bunun sonucunda sevgi geliir. Bu, doru bir ilkedir ve doru
sevgi bu ilkelere balanmtr. lk drt hususta sonu alnd m, beinci hususta, yani sevgi hususunda bir sonuca gidebilir ve sevgi
sorununa doru bir yaklam getirebiliriz. Eer sizde i ie bu drt husus baarya ulamamsa sevgiye ulaamazsnz. Sevgi bir
sonutur, aacn meyve vermesi gibidir. Fidan byteceksiniz, aa dal budak salacak, ieklenecek ve daha sonra meyve
verecek. te sevgi budur. ounda sevgi aasz ve bitkisizdir, sadece bir sonu eklindedir.
Ben batan itibaren duygular ve sevgilerden kukulanyordum. Bunlar byle mthi bir duyguyu ne diye benimsiyorlar
diyordum. Seviyorlard, ama hangi temelde seviyorlard? lkesi, evi harabeyken, gelecei yokken, neden bu kadar birbirine bal
olma gereini duyuyorlar? Bunlar grdm ve irendim, hem de ok fazla irendim. imdi hakl olduum anlalyor. Bana gre
doru sevgi, drt hususun gereklerinin hakkyla yerine getirilmesinden sonra geliebilir. Sevgide kusur ve ktlk aranmaz, sevgi
eletirilmez, fakat temel hususlara bal olursa bu byledir. Aksi halde lanetlidir, irentir. Sevgi ntr bir sorun deildir.
Smrgecilik ve faizm bunun byle olduunu zellikle dayatmak istiyor. Faizm "Birbirinize kar efkatli olun, birbirinizi sevin"
dedi ve en ok bu szc kulland. Koyunla kurdu bir araya koyup, "Birbirinizi sevin" dediler. Mthi derecede irkinle gzeli
bir araya getirdiler ve "sevin" dediler. Faistle devrimciyi bir araya getirdiler, "anlan" dediler. Dzenin bu konuda ne kadar
olmaz olur yapmak istediini biliyoruz. imdi de Trk ile Krd szm ona sevgiyle kaynatrabileceklerini sylyorlar.
Duygulara seslenerek gereklerden kopuk temellerde durumu kurtarmak istiyorlar.
Bu sevgi anlay, faizmin ve smrgeciliin sevgi anlaydr. ounuzun bireysel olarak yaad ve yllardr dayatt sevgi
anlay da budur. Bu sevgi tarihsel ierikten yoksundur. Bask ve smr dzeninden, ailenin her trl irkinliinden ve
sorunlarndan, yine emekten habersizdir. Bu kadar gerek d bir temelde gelien sevginin anlam kazanacana inanmyorum.
Bunun olsa olsa genelevlerde bulabileceiniz sevgi kadar bir deeri olur. Bu, Avrupa'nn iportaclk pazarlarnda, metropollerinde
gelitirdiiniz cinsler aras iliki kadar deerlidir. Belki o kadar bile deeri yoktur. Trk faizminin szclerinin dayatmak
istedikleri sevginin bu kadar deeri bile yoktur. Zaten byle olmadn yaam gsteriyor. Korku, bask, smr, irkinlik,
sevgisizlik ve canice tutumlar toplumu mahvetmitir. Aslnda en ok sevgi ad altnda sevgiye kym, sevgiyi ortadan
kaldrmlardr; ama yine en ok da bunlar sevgiden sz ediyorlar.
Doru olan, bizim gelitirmek istediimiz sevgi anlaydr. Gereki temeli olan sevgide ve sevgi anlaynda srar etmeliyiz.
Fakat gereki olmak zorundayz. Bu hususlarda baar salayamadan sevgide baar salayamaz, sevemez ve sevilemezsiniz.
"Sevdim, gnlm ekti, gzm grd, baktk, anlatk" demekle sevgi olmuyor. Neden? nk byk tehlikelerden, bu sevginin
neler getireceinden habersizsiniz. Bu ilikiyle ikinci gn hain olursunuz. Bu ilikiyi kurtarmak iin dmana snrsnz. Demek
ki, bu sevgi anlay doru deildir, hele gnl meselesi kesinlikle deildir. Bu, bir sava meselesidir.
Kleler yzyllardan beri neden aile kurma fikrini akllarna getirmediler? Kle kadnlar ve kle erkeklerin, serf kadnlar ve
serf erkeklerin, ii kadnlar ve ii erkeklerin akllarna yle kolay kolay gnl ii neden gelmiyor? Onlar byle kolay gnl
ilikisi gelitiremiyorlar. Yaam onlar iin ok ayr bir eydir. Bunun nedenleri var. Demek ki dieri saptrlm bir durumu ifade
ediyor. Faizmin, smrgeciliin ve emperyalizmin halklar aldatma, toplumu kolay ynetme taktiklerinin kurban olmaya
gtryor. O halde burada ahlki bir tutum gstereceksiniz. Sevgi konusunda ahlki tutum, bylesine ucuz bir duygu ve gnl
ilikisine esir dmemektir. Burada ok kat olacaksnz. Kendinizle gerek bir savam iinde olacaksnz. Dmanla
yrttnz sava kadar, onun dayatt olduka drc bir iliki biimine kar da savaacaksnz. Dmann bu temelde
gelitirdii objektif ve sbjektif ajanlk biimlerine kar da savaacaksnz. Savatka da sevgi denilen olay temellenir.

Sevgisizlik Devrimcilie ve Yaama Kartlktr

Saptrlm ve sakat temellere dayanm bir sevgi, yaam katletmenin dier bir biimidir. Yani sevgisizlik, yaam katletmedir.
Fakat bunun saptrlm biimi de en az onun kadar tehlikelidir. Sevgiye ulamak, yaama ulamak demektir. Sevgiye ulamay
bilmemek, devrimi anlamamak demektir. Fakat ucuz sevgiye ulamak savamszdr, abasz ve hatta dncesizdir. Bu da ok
nemlidir.
Saydmz drt temel husus dnceyle balantldr. Tarihsel temelden tutalm, gncel felsefi ve bilimsel boyuta kadar
dneceksiniz. Demek ki sevginin dnceyle, bilimle, felsefeyle ilikisi vardr. Sevgiye doru bir k yaptrabilmeniz iin
felsefeden ve bilimden biraz haberiniz olmaldr. Doru sevgiye ulamann savala da balants vardr. Bizde zgrlk ve zgr
iliki ancak savala elde edilebilir ve savala salanabilecek bir olgudur. Sevgi yolunda tuzaklar, sevgi adna saptrlm bin bir
duygu ve ballk da vardr. Bu oyunlara gelmeyeceksiniz. Sevginin her trl saptrlm yanltc biimlerine ve sevgisizlie kar
kendinizi ok salam bir pozisyonda tutacaksnz. Sevgisizliin devrimcilie ve yaama kartlk olduunu bileceksiniz. Mutlaka
sevgi dnyanz olmal ve bu dnyaya ulamalsnz. Sevgim olmal, sevilecek ve sevecek durumda olmalym diyeceksiniz.
Sevecek durumda olmak, belirttiimiz drt hususta baarl olmak anlamna gelir. Drt temel husus ve bunun bir sonucu olan
beinci hususta baarl olursanz, sevilebilme durumuna ulatnz demektir. Bu ayn zamanda sevme durumuna gelmeniz anlamna
da geliyor. Bunlara ulalnca hem sevgide, hem sevme ve sevilmede kiilii yakaladnz demektir. Aksi halde sevilmezsiniz,
sevemezsiniz. Bazlar "Canm istedi seviyorum, o da beni seviyor, engelleyemezsiniz" diyorlar. Bu bir yalandr. yle sevme ve
sevilme olmaz. Bilimsel temelleri koymal, aldatmamalsnz. Zaten bir gn sevilir, ikinci gn atlrsnz. Sevginize karlk

12
bulamazsnz ve yerle bir olursunuz. Bunun iin kendinizi aldatmayn ve yanl temellerde gelien bir sevme ve sevilme olayna
dmeyin. Saylan hususlar, baarl olmay gerektirir.
Krt tipi niye sevilmez? Dnyada en sevilmesi gerekenler bu konuda ve vatann kurtuluunda neden baarszlar? zgrlkte,
savamda, rgtlenmenin btn sorunlarnda neden baarszlar? Bu kadar baarsz olan bir tip neden sevilsin? Zaten irkindir
de. irkinlik ile gzelliin bu saylan eylerle balants var ve kesinlikle toplumsal bir olaydr. Bu hususlarda baar salarsanz
gzelsiniz, aksi halde olduka irkinsiniz. Bunun fiziki boyutu da vardr. irkin ve gzelin fiziksel boyutu belirleyici deildir;
belirleyici olan, saylan hususlarda baarl olup olmama durumlardr. Sevme ve sevilmenin koullar kadar, bir de sevginin
gereine inanacaksnz. "Baarsz kalyorum, bu hususlarda baarl olmam ok zordur, o halde sevgiden umudu keseyim, varsn
kimse beni sevmesin, ben de kimseyi sevmeyeyim" diyemezsiniz. Bu da doru deildir. Bunu kabul etmek, savatan ve devrimden
umudunu kesmek demektir; hatta partiden, halktan, yaamdan umudunu kesmek demektir. Devrimciler yaamdan umut kesecek
insanlar deildir. Onlar her eylerini zgr bir yaama adamlardr. Demek ki sevmeyi, byk bir tutku olarak kendinizde hep diri
tutacaksnz. Umut ve tutkuyla sevgiyi kendinizde diri tutacaksnz. Fakat olmazlara ve tuzaklara dmeden, ona baar ve
gerekleme ans vermek gerekiyor. te bu, militanln ahsnzda iek amas ve yiitliin zaferidir, yiitliin zaferle
talanmasdr.
Grlyor ki, sevgiye giden yol zorluklarla dolu olduu kadar da apraktr. Bu yolda yrmek yiitlik istiyor. Eer byle
yaparsak, lkemizde halkmzn yaad toplumsal koullar, byk sevgisizlik, hrnlk ve saygszlk giderilebilir. Biz
devrimimizi, bir anlamda lkemizin sevilmez konuma ve harabe durumuna getirilmesine kar gelitirdiimiz gibi, ayn zamanda
halkmzn barndaki byk sevgisizlie kar da gelitirdik. Bizim devrimimiz sevgi devrimi, lkeyi ve halk sevme devrimidir.
Ama bu kadar irkinlik, irenlik ve barbarlkla savaarak gerekleecek olan bir sevgi devrimidir. Yoksa faizmin "Sevgi her eyi
halleder" demesi bir saptrmadr. Faizmin yalanna inanmak ve aldanmak demek, onun byk oyununa gelmek demektir.
Maalesef sizler sevgi konusunda byk oyuna gelmisiniz. Sizi biraz bu oyundan ekip karyoruz. Sizi kendi banza braksak,
kim bilir banza daha neler gelir? Hi aba sarf etmeden, ne kadar birbirinizi sevdiinizi gryoruz. Daha dne kadar buna
inanmam mydnz? Belki de hi farknda olmadan ylan sevdiniz, ylan sevgili yerine koydunuz. Bunlar sizler deil misiniz?
irkinlikle bile grtlanza kadar koyun koyuna yayorsunuz. Bu temelde yaam tarznzn ne kadar dmann sevgi anlay
dorultusunda olduunu sorgulayn. Dmann sevgi anlayn yaayanlar, gerek sevgiden nasibini alabildiler mi? Yaadnz
yaam, ne kadar yce bir yaam olarak kabul edilebilir?
Tm bunlar sizleri rktmek iin belirtmiyorum. Yaamnz kesinlikle gzden geirilmeyi gerektirir. zellikle anlay
dzeyinde soruna aklk getirmeye alyorum. Bunun adm adm hayata geirilmesi belki de yzyllar alr. Ben bir ilikiyi
sevilir ve yaanlr klabilmek iin bu kadar ylm verdim. Ben bile bu konuda ancak birka adm yol aldm. Siz her eyi birden
halletmek istiyorsunuz. Demek ki militanlnzn fazla gereki olmaynn bir nedeni de budur. Hep aldatc ve yanltc
kiiliklerden sz ediyorum. Onun en temel nedenlerinden biri de izdiiniz ereve dahilindedir. Kendinizi ya sevgisizlie ya da
sahte sevgiye mahkm ediyorsunuz. Yreiniz bunu nasl kaldryor? Beyniniz dnme gereini bile duymuyor. Bunlar sizin
hikyenizdir. Militanlkta, yiitlikte, byk duyguda ve sevgide ne kadar iddial olabilirsiniz?
ounuzun ocuk sevgisi vardr. Baz arkadalar ocuklar ne kadar sevdiklerini gstermek iin ocuklarla akalarlar. Buna
glnp geilir. nk ocuklarmzn yaam perian edilmi, sevilmelerine bir nefes bile brakmamlardr. Fakat birou bunu
normal gryor, Keke benim de bir ocuum olsa, byle sevebilsem diyor. Dnyas kararmtr, anlay da byledir. Bylesi
tipler iimizde on yl da yaasalar sonuta parti kartdr, kakndr. Delikanl veya kzn havasnda buram buram tutku kokuyor.
Belki de bunlara bir ey dememek gerekir. Ama o tutkuyla onlar ba baa braktnzda, ikinci gn byk bir kavga balar.
Byk tutkular, byk duygular kendi koullarnda anlam bulabilir. yi ocuk yetitirmek, zgr ve bamsz vatan koullarnda,
zgr toplum koullarnda imkn bulabilir. Byk tutkular ancak kendi alanlarnda yaama imkn bulabilir. Bilindii gibi, iki kii
birbirine kaar, dn dernek kurulur, ama ikinci gn gidip baktnzda hepsinin birbirine girdiini grrsnz. Saygdan ve
sevgiden eser yoktur. Bylesi tutkular ve sevgilerin bir anlam var m? Pratik yaam bunun olmadn gsteriyor.
Size ve topluma ynelttiim btn bu eletiriler gerekidir. Kabul olmayacak bir duaya neden amin diyelim?
Gelitiremeyeceiniz bir sevgiye neden iyi sevgidir diyelim? Vatan ve halk hayrl bir duruma getiremeyen bir tutkuya, neden
saygdeer bir tutkudur diyelim? Maalesef geriye ok zor olan kalyor. Biz biraz da kleyiz. Kleler bin yllarca aile, ocuk,
kadn, erkek nedir diye dnmediler. Biz belki o kleler gibi deiliz, ama baz ynlerimizle klelerden daha kt bir durumdayz.
rnein vatandan ve toplumdan koputa bu byledir. Dolaysyla baz duygularmza ve yaam anlaylarmza biraz daha
gereki yaklaalm. Btn bunlar, sevgiyi mahkm etmek urada kalsn, sevginin bizde nasl ilerlik kazanaca ve neye bal
olduu hususlarna aklk getirmek iin belirtiyorum. lke de, halk da sava istiyor. Artk sava yaamn ad olmutur. Bu, ayn
zamanda sizin savalnza da bir anlam bimek oluyor. Yaam bu kadar yaratacak bir olaya katlmanz, bu ierikten dolay sizi
yceletiriyor.
Sava bugn neden bu denli bir tutku haline gelmitir? nk sava bugn her eyin yaratcs ve dorucusudur. Biz bunu
topluma biraz kavrattk, yarn tam kavratrz. Bugn size de tam kavratsak, mthi savarsnz. nk yaamnz bu savan
sonucunda gizlidir. Her trl irkinlikten, sevgisizlikten ve hakaretten kurtulmanz, bu sava az ok vermenizle mmkndr. Bu
btn derinliiyle anlalsa, mthi sava olursunuz. Yaamn glgesi var, kendisi yoktur; yaamn ad var, kendisi yoktur. Peki,
yaamn kendisi nasl olacak? Tabii ki yaam savaarak olacak. ok sevdiklerinize bu temelde ulaabileceksiniz. Her eyden nce
byle savarsanz, vatann her paras size harabe gibi deil, cennet gibi grnr. O katnz aileleriniz, analar, babalar, eler ve
dostlar size en deerli bir varlk gibi gelecektir. Halknz ad san unutulan bir halk deil, ekmek ve su kadar birlikte yaayacanz
bir gereklik haline gelecektir. Bunu kadn-erkek ilikilerine indirgediimizde, byle yabanc gibi deil, doann ayrlmaz iki

13
paras tanmna uygun ve mutlak olarak birbirlerini tamamlamalar gereken taraflar olarak ortaya kacaktr. Buna nerede ve nasl
ulalacak? Btn tartmalar, politikalar, dnceler, parti kurmalar ve sava gelitirmeler ite bylesi bir yaam mmkn
klmak iindir.
Yaamda kr tutkular, gerek d yaklamlar belki sizi yaatabilir, ama bunlar zaferi getirmez. Bu adan yollara ok
dtnz, kafanz saa sola ok vurdunuz, ama yine de sonu yoktur. Ne aileyi, ne ei dostu, hatta ne de bir merhabay
kurtarabildiniz. O zaman bu yaamdan ne anladk? Buna yaam veya zgrlk diyebilir miyiz? Dnp tann ve yaam
konusunda iyi planlar izin. Mkemmel rgt ve eylemci olun. Bu size yaamn yolunu gsterir, sevginin frsatn elinize
verebilir, sevgi dnyasna ulamaya imkn hazrlar ve bir sevgili olabilirsiniz. Birok kii mektuplarda yle sevgili diye yazar.
Ben bu kelimelerden utan duyuyorum. Hakl olduum imdi daha iyi anlalyor. Bizde fazla sevgili yoktur, bu ulalmas da ok
zor bir dzeydir. Belirtilen dzeye ulaan arkadalara ne mutlu ki, btn halk ve yoldalar onlara sevgili varlklarmz
diyebiliyor. Byle bir sfata ulamak, belirttiimiz koullarda baaryla savamakla, kahraman ve yiit olmakla mmkndr. Bu da
bilinle, olduka ciddi bir politik ve askeri yetenekle mmkndr. Byle olursanz sizi neden sevmeyelim? Neden sizi alklayp,
ycelerden yce yeri vardr demeyelim?
Kendimi neden ucuz bir eye ve hak etmediim bir yere layk greyim? Bu sahtekrlk olur, kendimi ve bakalarn aldatma
anlamna gelir. Bunu yapmam, ama doru yolu bulmak iin de uram vardr. Fazla hata yapmadan, arpklamadan ve
arptmadan aba sarf ediyorum. Benim tavrm budur. Ama ounuza bakyorum, bizden sizi ocuklar gibi el stnde tutmamz
istiyorsunuz. Kendinizi ciddiye aldrtacak bir pozisyona getirmemisiniz. Ben sizi nasl seveyim? Kimseyi kolay kolay beenmem.
Bu, kendimi ok beendiimden dolay mdr? Bu kadar eletirel olmam, hibir eyi doru bulamamamdan dolay mdr? Hayr.
Tm bunlar doruyu, beenileni ortaya karmak iindir. Eletirirsiniz, ama sonra da birbirinizi beenirsiniz; bununla ne elde
edersiniz? En deme iki kiiyi bir araya getirebiliyor musunuz? Oysa ben getirebiliyorum. nsanlar benimle bir araya geldiler ve
geliyorlar.
Partimiz iinde sevgi ve saygy bir yana brakalm, birbirini candan yolda olarak karlayan insanlar ok azdr. Uyum, birlik
ve ortak savam iin ka kii kafa kafaya verebiliyor? Birbirinizle kafa kafaya veremezseniz, o zaman hangi sevgi ve saygdan
bahsedebilirsiniz? Bu konuda kendinizi aldatyorsunuz. Bu da doru drst uyum salayamama ve birbirini beenmeme
durumunu ifade eder. Birbirini beenme, sava dorultusunda ve savan ihtiyalarna gre birlikte yrmekle olur. Birlikte
yrdnz iyi bir kadro yapmayacaksnz, stelik Birbirimizi beendik diyeceksiniz. Byle yapmakla hem kendinizi
aldatyor ve hem de aldanyorsunuz. Sizde btn bu kusurlar var ve bu hatalara dmsnz.
Belirttiim gibi, bunlar dzeltmek de sava ister. i sanatsal ve estetik boyuta indirgemek istemiyorum. Tabii ki onun da ele
alnmas gerekir. Genelde devrimlerde, zelde ise bizim devrimimizde bir sanatn olumasna dikkat etmek gerekiyor. Devrimci
militann devrimci eylemi bir sanat gibi ilemesi gerekiyor. Devrim en yce sanattr, devrimci ise en byk sanatkrdr. Bu da
dikkate alndnda, dncelerinizi, duygularnz ve eylemlerinizi, hatta fiziinizi bir sanatkr gibi gelitirmeniz gerekiyor.
Bunlar birbirine son derece baldr, sanatkranedir ve gerekleri yaplrsa yaam ve sevgi dnyas anlam kazanabilir. Bizim
devrimimiz baka trl anlalmamal, baka trl yorumlanmamaldr. Birou devrimimizi ykma hareketi olarak grebilir, fke
hareketi olarak deerlendirebilir. Ama hareketimiz, yeniden ina ve sevgiye en kutsal deeri verme hareketidir; duygulara ve
sevgilere en doru temelde ve en yce biimde ulama hareketidir. Bu ne anlama gelir? Oradaki mcadele ve rgtn yry
tarz mkemmele en yakn tarzdr, kiilikleri ise kahramancadr. Dzenleni bu temeldedir.
Sorumluluumuz altnda gelien PKK'nin byle gelitiini tartmaya gerek yoktur. nk anlatlanlar gerein hikyesidir.
Grlyor ki, her devrimde olduu gibi, bizim devrimimizde de yklmas ve almas gereken kurumlarla bu kurumdaki ilikiler,
anlaylar ve tutkular olduu kadar, bunlarn yerine ina edilmesi gereken kurumlar ve byk deerler vardr. Doru dnce ve
doru yaklam, felsefi dzeyde bir ahlki alkanlktr ve bilimle balantldr. En nemlisi de bunun eylemciyle, rgtleyiciyle ve
sava tarzyla balantlarnn ok kapsaml olarak ele alnmasdr. Genelde btn devrimler iin byle olduu gibi, bizim
devrimimiz iin de bu byledir. Hele bu lkemiz Krdistan ve onun yer ald blge olan Ortadou ise, bu temelde ele al daha
byk nem tayor.
u an ancak sorunlar ortaya koyabilir ve olas zm yollar zerinde tartmay gelitirebiliriz. En nemlisi de, soruna
militanca yaklayor ve savala balantsn ok iyi kuruyoruz. Sonu almak byk sabr ve aba ustal ister. Devrimimize baka
trl halel getirmeyelim. zellikle ehitlerimizin bu temelde yaama bal olduklarndan eminiz. Yoksa onlar kendilerini byle
feda etmezlerdi. En azndan ahadet ve vasiyetlerine byle bir devrimle karlk vermek, tam da anlarna layk olmak demektir.
Halkmzn bu temelde yaam imknn bizde yakalad, her eyini devrime adad ve buna katld derin bir gerektir. Siz
farknda olmasanz bile halkmz, PKK'de byle bir yaamn farkna vard iin buradasnz ve byk zorluklara katlanyorsunuz.
Devrim, parti ve sava gereimizi her zamankinden daha fazla greceiz. Yine yaanabilecek bir dnyaya doru yol almak
iin devrime katldmz greceiz ve bunu grdke daha iyi olmaya alacaz. Bykln hissettike, dncesini
derinletirdike ve eylemini rgtlemesini ok gerekli grp baardka, yaanlabilecek ve sevilebilecek bir dnyaya ulatmz
greceiz. Sevgiden ve yaamdan eser braklmayan lkemizde, halkmz ancak bu biimde savaarak yaanabilecek bir lke,
sevilebilecek bir halk gereine ulaacaktr. Devrimler bunun iin gereklidir. Devrimciler de bylesi soylu amalar iin bu byk
fedakrl ve cesareti gsterir ve abay sergilerler. Hibir engel onlar bylesine kutsal amalarndan ve yaratmak istedikleri
dnyalara ulamaktan alkoyamaz. Onlar balangta ne kadar zayf olurlarsa olsunlar, imknlar ne kadar snrl olursa olsun, bu
dnyann bir yaratma dnyas olduunu bilirler ve bu temelde her trl yaratcl ve bunun iin gerekli abay sergileyerek,
byle bir yaama ve byle bir sevgi dnyasna ularlar.

14
 Belirtilenler nemlidir ve olduka kapsaml sonular karmak gerekiyor. Kiilik sorunlarnn ar etkisi altndayz. zellikle
ilikilerde yaratlan durumlar, dman basklarn bile bize unutturmutur. Can alc grevler karsnda ilikilerinize anlam
vermek bizi zorluyor. Bu da anlalyor. Bu, devrimcilemenin sanclardr. Fakat kendinizi tedavi etmesini de bileceksiniz.
Aslnda ok yenik ve her eyi kabule yatkn kiiliklerle kar karyayz. Bu, bizi zorluyor. Yaanan ar demagojik ortam, sz
gcn ok zayf dryor. Dnce dnyasndan kopukluk giderilmelidir. Terbiye hakeza altn deerindedir. Ne renci, ne de
retmen olabiliyorsunuz. Bu dnyada ne gznz, ne kulanz, ne de beyniniz alm olarak yaamak istiyorsunuz. Doru yolda
glenme imkn var. Biraz kendinize yklenin, duygularnz ve kiiliinizi eitin. Eitim frsat vardr. Ayrca temel ihtiyacnz
tespit edin. Baarma gereini kendinizde hissedin ve baarn. Baka trl bu i yrmez. Doru dnceye dayal yaayn. lkeli
olun, ilkeleri konuturun. Bu konuda biraz bal yaayn. Karar adam olmay ve kendinizde uygulama gcn artk
baarmalsnz.
On tanesi alyor, bir tanesi bozuyor, en ucuzundan gasp etmeye alyor. Bu konuda denetim gcmz artk gelitirelim.
Nasl yaamal sorusuna biraz daha yakn cevaplar verilebilir. Bu temelde doru yaamaya dair hepiniz mthi sz veriyorsunuz.
Ama mr boyu buna sadakatle bal kalacak kiilii gsterebilir misiniz desek ok zorlanrsnz. Halbuki bir mr boyu sadakatle
bal kalmalyz. Bu belirtilenler birok romann yazlmasnda anahtar rol oynayabilir. Yaama, ok renkli ve zmleyici
yaklamlara frsat verilebilir. lnn ve seim kabiliyetinin gelimesinde ve ilikilerde nemli rol oynayabilir. yi ile kt,
doru ile yanl, gzel ile irkin ayrmn gelitirebilir.
likilerdeki mlkiyet ve metalama doru mu? zellikle cinsler aras ilikilerdeki metalama ve mlkiyet, ahlki adan
olduu kadar siyasal adan da ne anlama geliyor? nemli bir husus olmann yan sra, biraz daha aklanmas gereken nokta
burasdr. Cinselliin siyasal mcadelede bir ara olarak kullanlmas, mlk edinmeye tabi tutulmas ve meta gibi dnlmesi
inkr edilmemekle birlikte, bunun ahlkmz ve siyasal tutumumuz olmamas gerektii kansndaym. Aslnda metalamann gayri
ahlki ve politikada en oportnist bir yaklam olarak deerlendirilmesi gerekir. Bu, genel ilke dzeyinde bir doru olduu kadar,
bizim somutumuzda da bunun ok tehlikeli bir biimde yaandn gryoruz. Hatta bizde yaanan, metalamann ve
mlklemenin zdr diyebiliriz. Eer bu byleyse, zgrlk ilkesiyle elimiyor mu? Tam eliki halinde olduu kansndayz.
Dolaysyla yaadnz iliki biimleri hep mlklemeyi ve metalamay douruyor. Bunun da zgrlk ilkesi veya sosyalizmle
bir ilgisi yoktur ve onunla eliki halindedir. Fakat mevcut toplumsal dzenleni yznden -ki, bu bir ynn oluturur- ar
geiyor. Yaklamlarnzn mlkiyetle ilikisini koparmak, metalamaya dayal zn tasfiye etmek olduka zordur; zor olduu
kadar baarl bir mcadeleyi de art klyor. Kendimizi metalama ve mlkleme konusu yapmayalm. Mlkiyet, meta biiminde
kiilie mal etmede daha tehlikeli olabilir. Bu durum hayvanlama eiinde yaamaya denk der.
Bizim zgrlk ilkesine getirdiimiz yorum ok hayatidir. Kendi yaammz, somutlamamz u gen arasnda zmemiz
gerekiyor: Tepede zgrlk ilkesi, bir ucunda mallama, metalama ve mlkleme, dier ucunda ise fahieleme veya kurallarn
denetiminden tam k! Bu genin neresindesiniz? zellikle bu konuda kendinizi sorgulamanz gerekiyor. Bu bir yerde
insanlama kavgasdr. Bunun iinde ulusal kurtulu da var, toplumsal zgrlk de var, sava da var, bar da var. Btn bunlar
genin doru ele alnmasyla mmkndr. genin tepe noktasnda, yani zgrlk noktasnda yer tutmak tek k yolu oluyor.
Bir de bu ynyle kurulmu bir eytan genine dmemek iin kendinizi nasl koruyacaksnz? iniz zordur. Btn bunlar snfl
toplumun yaratt hastalkl durumlardr. Bu, kendini insan ilikilerinde, hayatn her alannda gsteriyor. En kts de gayri resmi
fuhu kurumlar ok yaygndr. Her kentte var, hatta kylerde bile gelitii belirtiliyor. Buna bir yasaklama ve eylemle karlk
vermek yeterli deildir. Aile planlamas konusunda ngrdklerimizin gerek teknikle, gerekse ahlkla, zellikle sistemle ba var.
Bu nedenle nlenebilmeleri ok zordur.
Yine erken yalardaki kleletirici ilikilere hemen yasalarla karlk vermek kkl zm olmaktan uzaktr. Bu alanda da
kkl bir devrime ihtiya duyuyoruz. Kkl bir devrim olmadan bu hususlara cevap vermek bana gre ok zordur. Bu olsa olsa
sorunun ucuna dokunma anlamnda bir karlk olur. Bu da hi doyurucu olmaz. Zaten sorunu ok kkl ele almann nedeni de
onun arlndandr. Mmknse iinizden bazlar bu konuda derinlesin; bu iin temel militan, temel kural koyucusu ve
yrtcs olun demem bouna deildir. Bu hususlar ok byk zveri ve ahlki yorumla uygulamak arttr. Yoksa yasalarla,
tekniin son bulularyla, baskyla sorun halledilmekten uzaktr. Kukusuz iin temelinde ilikilerin kurulu zellii yatar. Ustalar
da bu iin zerinde fazla durmamlardr. Bu sorun, en ok geitirilen bir sorun olma zelliindedir. Bu konuda Marks'n ve
Lenin'in ilikisine bakldnda, dile getirdiklerinin sosyalizmle balantl olduunu belirtmek zordur. Kurduklar ilikilerin,
arlkl olarak burjuva ilikiler olduunu tahmin ediyorum. Sosyalizm aile konusunda bu kadar derinlemi deildir. Aileye
ilikin sosyalizmin syleyecei yeni eyler olacaktr. En ok da sosyalizmin zm gc olma durumu vardr.
Bizim devrimimizin bu konuda da olduka iddial olacan syleyebiliriz. Zaten imdiye kadar ilikilere getirdiimiz
yaklamlar, hatta snrlamalar bu konular zmlemede ipucu olabilir. Kendinizi kurtarlma pozisyonunda tutmak yerine,
kurtulu savamnn bir militan olarak dnrseniz, bu konuda samimi olursanz, erkekler hibir yerde siz kadnlara
istemediiniz bir tarzda, doru bulmadnz yaklamlarla yaklaamazlar. nk siz tam da bir zgrlk mcadelesi silahyla
karlk veriyorsunuz. Eer bu zgrlk silahn kendi sorunlarnzn zm temelinde kullanrsanz, bir erkek bile semtinize
urayamaz. O ok ynl kadn zaaflarnzla karlk verirseniz, zgr kadn olamayacanz gibi, kleliiniz devam eder. zgr
kadn olma gcn kendinizde gryor musunuz? Buna gcnz var m? zgr kadnn kim olduu veya hazrlanmas gereken
kadnn kim olduu sorusuna belki yant tarz olabilecek hususlar yakaladnz. nk onu yakalayamazsanz, mcadele
veremezsiniz.
Kadnlar tanmaya alyoruz. Kadnlarn ezici bir ounluunda grdm, kendilerini cinsel meta konusu olmaktan
karamam olduklardr. Cinselliklerini halen yzyllarn, hatta bin yllarn egemenlerinin ekillendirdii temelde bir ara olarak

15
kullanmaya alyorlar. Bana bile bunu uygulamaya altlar. Ben onlardan biraz daha uyanm, dier erkeklere benzemem.
Kendimi olduka iyi rgtlediim iin, kolay kolay beni oyuna getiremezler, aldatamazlar, yenemezler. Bu da bir savatr. Biz
smrgecilie kar alan savata olduu gibi, kadn gericiliine atmz savata da ustayz. Byle erkekler var m? tane
byle erkek arkadam olsa, dnyay ykarz. Erkek kendini yanl deerlendirirse, kadn alt eder ve kleletirebilir. Bu seenek
olacak bir yol deildir. Kadn geriliine kar mcadele ettim. yle olmas gerektii kansndayz.
Erkekler kurduklar tuzaa kendileri de dmlerdir. O tuzak nedir? Kadn mlk konusu haline getirmekle kendilerine iyi mal
edeceklerini sanmlardr. Kadn ise, canl bir varlk olduu iin tepkide bulunuyor. Bu tepki, kendi cinselliini tam bir meta
olarak deerlendirip, ona dayanarak yaam planlarnn gelitirilmesinin ifadesidir. Kadn dnyas kendini bu temelde nasl sunar
ve nasl ykselirden ibarettir. Aslnda toplumun kocalk ahlk bu gereklikle koullandrlmtr. Erkek dnyasnn temelinde ise,
kadn zerindeki mlkiyeti korumak iin baskya bavurmas, yine mlkiyetin doal bir sonucu olarak kadn metalatrmas ve
eya haline getirme durumu vardr. Aile reisliiyle bu amac gzetir. Toplumdaki hemen hemen btn kurumlar, bunu ahlki bir
tutum olarak sk skya benimserler. Bylelikle ok gl bir a oluur ve kadn nefes bile alamaz. Bu a iinde kadnn verecei
cevap, hem de bu durumu fark edercesine, Madem siz beni byle yaptnz, ben de cinsellii en kt bir tarzda silah olarak
kullanr ve sizi satn alrm olur. Bu da metalatranlarn metalatrlmasdr.
Tabii bu durum ilikiyi daha da iinden klmaz hale getiriyor. Kadnn fendi erkei yendi sz, tam da bunun iin
sylenmitir. Erkein baskc hareketi kadn bu duruma getirmitir. Kadnn oyunlar, erkei daha da kt bir duruma getirmitir.
likilerde mthi birbirini drme, ikiyzllk ve yabanclk yaanyor. Bu tek kelimeyle irentir. Cinsler aras iliki byle mi
olmalyd? Ben halen bunu dehetle karlyorum. Ne yazk ki hepiniz bunu yayorsunuz. Genelde kadn ilikisinin byle
drlmesi bana ok iren, irkin ve gayri ahlki bir tutum grnyor. Nasl yayorlar diye kendi kendime soruyorum.
Yaamaktan da teye, daha irkince olann yapyorlar. Kadn mal gibi piyasadan satn alyorlar. nsan bu anlay byle kabul
etmekte mthi zorlanyor. Bu anlay yalnz kaba anlamda yaanmyor, ilikilerin iliine szlm gibidir.
Btn ilikilerin bu ilkeler gerei olumasn bekledim. Onu kendime l olarak aldm. zm burada gryorum. Yaanan
dier sorunlar, benim iin ok tali ve trevdir. u anda benim PKK'de baarmak istediim ey, teorik ve hatta sembolik de olsa,
hi olmazsa ileride uruna savalarak ulalan bu zl yaklama yaklam gc gstererek yaama g vermektir. Bu da
emperyalizmle, faizmle, cehaletle, mevcut aile gereiyle, hatta toplumumuzun btn kurum ve kurulularyla savamay ierir.
Bundan sonra nemli olan ey anlay byklne ulamak ve bu anlay yaammzda ne kadar gerekletirdiimiz gereidir.
Btn bunlardan anlalmas gereken ey budur. Konuyu toplumsal ynden, aile ynnden ve kiisel ynden derinliine ele
alyoruz. zm bulabilmek iin, balangta soyut ve sembolik zmlere de ihtiya vardr. Eskiden kadnn klelik durumunu
fark ettiimde hemen sosyalist klasiklere sarlyordum. Acaba zm bulabilir miyim diye felsefeye ve buna benzer alanlara
daldm. Oysa bazlar da sorundan kurtulmak iin bunu yapyorlar.
Aslnda biraz da benim durumumu sorgulamak gerekir. Gelitirdiim hususlar ve eletirdiim fikirler ne anlama geliyor? MT
Mstear bile, "APO'nun Bekaa'da nerede kaldn saati saatine biliyorum; ama nemli olan onun nerede olduu deil, ne
yaptdr" diyor. O adam bile APO ne yapyor? diye dnyor. Bir ey yapmak istiyorlar, bunun iin de ne yaptmz
renmeye alyorlar.
Btn abama ramen, kadn yoldalarmzn yaratklar snrl kalyor. rnein en cretkr davran ben gsterdim; kadnn
bir araya gelmesinde, dalara ekilmesinde, geleneksel kurumlarn iinden ekilmesinde ok byk aba gsterdim. Bunun da ok
dikkat ekici ve ileri dzeyde bir gelime olduunu tm dnya biliyor. Yine de ben bunu ok yetersiz buluyorum. Kabul edilecek
kadn ve erkek kimdir sorusu da ok nemlidir. Mmkn olsayd da roman, sinema veya baka sanat trleriyle bu tiplemeyi
baaryla yanstsaydk. Esas alacamz kadn ve erkek tipi nasl olmaldr? Nasl yaamaldr? Bu konuda zmlemeler en
nemli aratr. Bu konuda ok hassasm. Hamal gibi kadn, turp gibi adam ka para eder? Devrimin en nemli bir amac da,
yaanabilecek insan yaratabilmektir. Biz sadece birbirimiz iin yaamyoruz. Yaanabilir insann kiilik tipi, iliki dzenine
baldr. Oysa siz bundan kayorsunuz. Neden katnz biliyor musunuz? irkin olduunuz iin kayorsunuz. irkinlii yalnz
fiziki anlamda deil, ruh ve dnce anlamnda da belirtiyorum. Ruh ve dnce dnyas sizde ok apraktr. Devrimcilik,
byk sanatkrane ve artistik bir olaydr. Ben bile, acaba devrimin otoritesini kendimde ne kadar temsil ediyorum diye
dnyorum. Devrime kyyor muyum, devrimi irkinletiriyor muyum diye kendimi her gn sorguluyorum. Bu ne demektir?
Bu, ilikilere ne kadar dzen verdim demektir. Bunu baaramazsam, kendimi byk bir sulu olarak grrm. Ama siz bu sorular
kendinize hi sormuyorsunuz bile. nsan halinize acyor. Yaklalacak, uyum salanacak ve benimsenecek kii kimdir?
Halbuki devrim farkl bir bykl ifade eder. Uruna binlerce eserin yazld bu hususlar bir rpda kendi gereimizde
zemeyeceiz. Fakat yine de dlayamayz, sorunu rtbas edemeyiz. Bunlar sorunun zm iin temel verilerdir. Yoksa
reformist olunur. Devrimin gcyle kadn nasl sevilir ve saylr hale getirebiliriz? yle yapmasak, devrimci kadn kimdir
sorusuna cevap veremeyiz. yle yapmasak irkin, dlayc ve herkesin kamak istedii bir tip olunur. Ayn zamanda bireyci
tutkularn esiri olunur ve kendini dizginleyemez. Artk bu iin ilk adm, son adm yoktur. Baarlmas gerekir. Kadn kendini
aldatarak kabul ettiremez. Ne cinselliini ucuza kullanarak, ne de kaba abayla bunu baarabilir. Kadn yoldalarmz, "Ben de
silah kullanyorum" demekle bu ii baaramaz. Devrimci zmlerin ok ynl ve detayl hususlaryla btn bunlarn
gereksinimine cevap olacaksnz. Bu ok zordur, ama devrimci militann kabul edili tarz bu erevede olabilir.
Tabii biz de devrimci kadn yaratacaz. Kadn yoldalarmz bunun objesidir. Bu sorunla bu kadar urayorum. nk
kadnn zgrlne tutkun olmak gerekir. Yaamn bylesi en temel esini gz ard etmek ciddi bir devrimciye yaramaz.
Yoksa erkek egemenlikli bir dzen devrimcisi olunur ki, bu da bana gre deildir. Yaamn en temel kaynan gz nne
getirmek byk bir tutkuyu gerekli klar. Sizde bu var m? Siz tutku denince ne anlyorsunuz? Basit bir kadn ilikisi yakaladnz

16
m, sizin iin her ey bitebiliyor. Oysa bizim iin yle deildir, daha fazlas gereklidir. Kadn olgusuna ulaabilmek olduka zor
bir sorundur. u anda yaklam kadar siyasal g haline gelmeyi de gerektiriyor. Siyasal g haline gelmek, kadn sorununun
zm ynnden faydaldr. Gemite nemli uygulamalardan biri de, kadnlarn saraylara ve haremlere kapatlmasdr. Kleci
ve feodal dnemde bu durum yaanmaktadr. Kapitalizme baktmzda, yalnz kadnlarn deil, btn insanlarn durumu klece
olduunu gryoruz; ama kadnlarnki daha fazladr. Kapitalizm bunu daha ince bir tarzda yapyor. Daha sonra sosyalizm ortaya
kt. Btn bunlar karsna alan bir zm uyguluyor ve bir ballk yaratyor. Bizdeki tablo daha farkl geliiyor.
Bu sorunu nasl zeceiz? zm Aldm-sattm ile olmaz, anlatk demekle de olmuyor. Sorunlar belirtmek, sadece
zmleme yapmak deildir. Duygulara byk bir z ve ierik kazandrmak bizim iin ok gereklidir. Buna yetecek gcnz
varsa, Gdlerimiz uyand demeden nce, Her trl gericiliimizle ba olan ilikiye nasl bir yaklam gstereceiz, nasl
zm olacaz? diye dnmelisiniz. Kadn mcadelenin dna atmak veya kazanmamakla sorun zlmez. Birbirimizi bu
zme uygun biimde dntrerek, bu temelde samimiyet, dostluk ve sevgi dnyasna ulatrarak gelitirmeliyiz. Bu noktada
kendimi yarglamay gelitirmek istiyorum. Parti iinde bu konuda kesinlikle bask olmayacaktr. Fakat bask yok diye de kimse
yetkisine, gcne ve fiziine dayanarak bunu istismar edemeyecektir. O zaman kadnla iyi anlarz. Kadn o zaman erkei biraz
daha kabul edilebilecek hale gelir. O zaman aile planlamas, genelev sorunu sorun olmaktan kar.

Sevgilerimiz Halkmzn Kurtuluuna Katk Salad Oranda Deerlidir

Bu konuda baardmz ey udur: Kadn ciddiye alyoruz. Kadn kendisini biraz anlyor ve tanyor. Erkeklerin geleneksel
baskc ve ezici yaklamlarn frenleyip durdurduk. Asla bask uygulayamazlar. zde byk bir dnm yaamasalar bile,
partinin kurall yaam iinde, zellikle toplumda geerlilii olan yaklamlar srdremezler. imdilik daha byk kazanmlar
vaat edemeyiz. Durumu fazla umutsuz gstermiyorum. Umutsuzluktan teye, bunun abartl olduunu da sanmyorum. zellikle
bu aamada kkl zm olmaz. Kadna da doru bir tan koymal, yani kna tamamen zgr bir ortam sunulmaldr. Ayn
ekilde erkee de bir tan koymal ve onu da zm iin salam bir yere oturtmalyz.
Sevgi, gittike byten bir olgudur. Sevgi olaynn Krdistan koullarnda ayn ey Trkiye iin de geerlidir- doru ele alnp
gelitirilmesi gerekir. Bu konuda yaplmas gereken ok i vardr. Btn bu belirtiklerimizden ortaya kan nemli bir sonu da,
kiilerin tm glerini birbirleri iin ve birbirlerini kazanmak iin deil, bireyciliklerini ve tutkularn tatmin etmek iin
kullandklardr. Bu temelde iliki gelitirdiler. Oysa ilikileri, znde yatan temel olumlu grevlere kar kazanmalyz. Btn
ilikilerimizin zne egemen olan budur. zellikle deerli bir sevgi olayna yer vermek gerekir. Bunu yapan yoldalar baarabilir
ve kendilerini kabul ettirebilirler. Bu temelde birbirlerinin hem retmeni hem de rencisi olduklar iin, kendilerini kabul
ettirmekte zorluk ekmezler. yi yaam bu ynyle kazanalm. Bu temelde birbirinizi kazanrsanz, parti sizinledir. Gerekten
birbirinizi byle kazandnza emin olmalsnz. Olmazsanz parti sizi kabul etmez. Bu temelde kazanrsanz, parti kazanm olur,
halk kazanm olur. Bu da en iyi kazanmdr.
Benim sevgilerim halkmn kurtuluuna katk salad oranda deerlidir. Benim tutkularm partimize g katt oranda
deerlidir. Bunu zora sokan tutku lsn, bunu zora sokan sempati bitsin, btn bunlar benden uzak olsun diyorum. Ahlki tutum
da budur. Bu tutumu neden gsteremeyesiniz? Bu temelde kendimizi neden eitmeyelim? Yiitlik bu deil midir? Bu temelde
birbirini beenmek ve kazanmak en namuslu yol deil midir? Yoksa Seni kendime yar ettim, sana drt drtlk hakimim demek
doru mudur? Bundaki mutluluk nedir? Byle olacana, bu yaam hi yaamamak daha iyidir.
PKK'nin bu konudaki grlerine detay ve verimlilik kazandryoruz. ok belirgin bir parti yaklam ortaya kyor.
Yaamnz kadar bal olacanz bir parti yaam olmaldr. Halklarn davasna yoldaa katlmanz elbette iyi olmutur. Kadnn
da saflarmzda kendini zgr hissettirerek katlmas iyidir. Bunu salamamz kmsenemez. Bu, hi phesiz nemli bir
balangtr. Birlikteyiz, ancak her ey halledilmi deildir. Fakat abalarmz derinletirerek, yarna ait yaklamn esaslarn ve
amalar srekli gz nne getirirsek, bu yol arkadalnda gerekten deerli kiilikleri yaratabilir ve birbirimizi kazanabiliriz. Bu,
halkmzn iddetle muhta olduu bir katkdr. Bahsettiimiz btn sorunlara zm iin de bu bir temeldir. Byle bir zm
parti iinde gerekletirdiimizde, bunu dalga dalga btn topluma yayabileceimizi iyi bilmelisiniz.
Partideki zmn salanabilmesi iin, aslnda topluma hakim olabilecek ve ona adm attrabilecek gce ulatk. Dierleri
teknik sorunlardr. Bilimsel teknii uygulama gibi sorunlar, fazla zorlanmadan zeceimiz sorunlardr. Bylesine bir devrimi
baarmakla amzn sorunlarna en iyi zm vermek kadar, emperyalist kapitalizmin dayatt muazzam zmszle kar
PKKde kadnla zm getirebilecek bir yaklam gelitiriyor. Bu zm, sosyalizmin imdiye kadar ulaamad, hatta olduka
ihmal ettii ve yeterince akla gtremedii bir zme daha ok yakndr. Eksiklerimiz varsa telafi ederiz. Bunun iin kimse
ne fkelensin, ne kendini skm hissetsin, ne ihanete uradn sylesin, ne de ok kabul edilmeyi beklesin.
Mcadeledeki yoldalk, lmsz ballklarla yryen bir ilkeye sahiptir. Unutmayn ki, bu temelde en deerli yoldalar
sizinledir, onlarn en byk sevgileri sizinledir ve bu da her trl bireysel sevgiler ve mutluluklardan daha deerlidir. Kald ki,
bireysel sevginin ve mutluluun kaynana, yle ki bu bir parti olur, bir halkn tm olur, bir insanlk olur, btn bunlarn hepsine
egemen olduunuz zaman, ite o zaman bireysel yaamnzn bir deeri olabilir. Bunun tersi emperyalizmin dayatt yaklamdr;
bu yaklam insanl inkr eder, halklar, her trl kurtuluu yaklam hie sayar. Bireysel zgrlk patlamasnn, batan
karlmln ve emperyalizmin yaratt hayvanln dnyann sonunu getirdii daha imdiden biliniyor. Kapitalist-emperyalist
sistem bu temelde dnyann sonunu getiriyor. likileri limon gibi skmtr. nsanl adeta skp posasn kararak bir kenara
atyor. Bu sistem insanl bitirdi.
Sosyalizm tam da byle bir srada insanla ve yaama sahip kyor. Yzyllardan beri birok din ortaya kt. Byle
hayvanlatrmalar karsnda dinler insanla sahip kmak istediler. imdi de byle sahip klmaya allyor. Bu gerekli midir?

17
Yoksa bu erefsizler, arszlar, ikenceciler ve irenlikler dnyasndan kurtulmamamz m iyidir? Umutlarnzn olduuna ve iyi
bir anlay iinde yaamak istediinize inanyorum, hatta bundan eminim. Bu konuda niyet dzeyinde sizlere kusur yaktrlamaz.
Lakin iyi niyetlerin somutluk kazanmas iin de bylesine bir yaklama ve onun savamna ihtiya vardr. nsan niyetleriyle
yaam dilediince yaayamaz. Ancak yaamn gereklerini yerine getirdiinde bunu baarabilir. Biz de onun savamn veriyoruz.
Bin yllarn drlmlne partimizin ksa tarihiyle cevap vermemiz kolay deildir. Anlayl, sabrl ve en nemlisi de
mcadeleci olun.
Bu mcadelede kadnlar da yer almaldr. Onlarla bu yoldal derinletirelim ve onlarn kaybettiklerini bu yoldalk srecinde
tekrar kendilerine kazandralm. Yine erkein stnlk diye belledii, fakat partimizce kabul grlmeyen baskc ve smrc
dzenlerden kalma zelliklerini amas partimizin amacdr ve buna tm varlmzla savaarak ulaalm. Ulamalyz dediimiz
soylu davaya baar kazandrmak temelinde elden ne geliyorsa onu sergileyelim. Bu bize ok gereklidir ve biz bunun
militanlaryz. Ne mutlu bize ki, bu yolu yakaladk ve bu yolun iyi bir savas olduk.
yle sanyorum ki, deerli militanlarmz, fazla bilincinde olmasalar da, kendilerini soylu yaam uruna mthi adadlar.
erefin, onurun ve sevginin bir gn gerekleeceine inanarak, irkin ve kleletirici dzene teslim olmadlar. Hele bu konuda ilk
gnleri hatrladka, bunun kesin byle olacana eminiz. Gencecik gerillalarmz, sahte dzenin kendilerine dayatt yaama bin
defa lanet okumulardr. Bu byk bir davadr ve bilinlerinin bu amala balants kesindir. Biz ehitlerimizin ansna bal
kalacaz. Zaten bu hareket de onlara balln bir gerei olarak gelitiriliyor. Sizlerin tamamen bu temelde umutlarla ykl
olduunuza, bu kadar umudu da yce yaam mmkn kld iin yaadmza ve savatmza inanyoruz. Byle insanlarn
ehidiyle, savasyla ve belki de yzyllar sonras savaacak olanyla en yce ii yaptklarna, en doru yolu tuttuklarna anlam
vererek nice engelleri atklarna, tarihin btn nemli davalarnda grld ve militanlarn yaamlarnda kantland gibi bir
bykl sergileyeceklerine ve baaracaklarna, kendi rneimizde de belki en ycesinden bir kiilii sergileyeceinize eminim.
Biz bu erevede sizleri buralara kadar tardk. Her birinizdeki iddia bunu daha da ileriye gtrme temelinde olmaldr.
PKK'yi bu temelde buraya kadar getirdik. Buna halel getirmemeli, onun daha da derinliine yaanmasna yaammzn biricik
anlam olarak esasl bir yer vermeliyiz. Bunu her eyden stn tutmal, partide bunun baarsn esas almal ve btn ilikilere
yaymaya zen gstermeliyiz. Byle yoldalar topluluu olduumuzdan ayrmz gayrmz kalmamtr, zm genellemitir.
Bylesine genellemi bir zm de tam baarlr.
Ben imdiye kadar buna inanarak altm. Mtevaz bir almayla byk bir inan ve karar dnyas yarattm. Sizleri ve halk
bu kadar birletirdikten sonra, belki bazlarnza ok abartl gelebilir, ancak kendi kendilerine yetmez kiiler bile insanlk iinde
dikkate deer bir zmn sahibi olabilirler. Unutmayalm, ok denlerin ykselii byk olur. nsanln en gerisinde
braklanlarn devrimle sramalar mmkndr. Bu sramayla belki insanln nnde de olunabilir.
Her bask ve smr sistemine kar koymada olduu gibi, zgrlkler dnyasnn kadn-erkek ilikisi boyutunda da
rmle ve insanl kemiren byk sevgisizlie kar yaam ve insanl temsil ettiimize eminiz ve bu anlamda stnz.
Bu kantlanmtr diye dnyorum. Byk bir g stnlne ulamz. PKK'nin bu konudaki byk kazanmna kesinlikle
zarar vermeyin. Adanm yaamlar bireyselliimizle kk drp lekelemeyelim. nk insanln buna ihtiyac var; hele
ezilen halklarn ok daha fazlasyla buna ihtiyac var. Buna dikkat etmelisiniz. Her zamankinden daha fazla parti anlayna,
partinin mcadeleci ve militan kiiliine sahip olmakla birlikte, buna giderek derinleen bir baar imkn vermelisiniz. Doru
hareket ettiimize, bu temelde toplumumuzun ve zellikle kadnn muazzam drlmlne bir zm gc olduumuza
eminiz ve bunun kvancyla doluyuz.
Kadn dnyasna byle bir alm yaptrmak bize de g vermitir. stelik kadnlar da verdiimiz mcadeleye inanmlardr.
Kadnlar imdiden saflarmza dalga dalga geliyorlar. Gcmzn gerek bir kayna haline getirmeye inanarak ve ilerlik
kazandrarak kadnlara daha iyi yer vereceiz. Grevlere byle yaklam, nderlik olaynda hayati nemdedir. Erkek yoldalar da
bunu bylesi nderliksel bir ka layk gryorlarsa, zmne de yardmc olmalar gerekir. Arzulanan zm budur.
Sorunlar gryorsunuz; ar da olsa kendi zerinize deni yapmaya alyorsunuz. Mcadelemizde her ey zgrce tartlr,
isteyenler devam eder, istemeyenler brakp gider. Sizin genlik hayallerinizle oynamak istemedim; basit bir feda etme duygusuyla
saflarmzda kalmanz da istemem. inize geliyorsa kalrsnz. Bu bir zgrlk tartmasdr ve onun yaama geirilmesi iin de
savam gereklidir. Eer ok zorlanyorsanz beni de, kendinizi de zmeden serbeste gidebilirsiniz; ama benim srdrmek
istediim hareket, bu konuda bunu syler, bunu ister ve bunu yapmaya alr.
Ben ilke ve iddia sahibiyim. Btn kadnlarmza sahip kma ve sevme gcn gsterebildiim gibi, yiitlie de hakimim. Bu
konuda da yanlmayasnz. Kaldrabiliyorsanz sizinle yryelim, ama mcadelenin gereklerini de isterim. Zorlama da yoktur.
Kalanlarn da bu biimde benimle birlikte yrme durumunda olmalar gerektii aktr. unu belirteyim: Sizlere ramen
baarmayacaz. zgr iradeniz, isteiniz ve sevginiz olmadka bu ii zeceimi asla syleyemem. lke budur. Az ok bal
kalarak salanan gelime de bunun ispatdr. Kendi rneinizde btn partililerle, gcnz orannda zm gc olmaya zen
gsterin ki, cehennemden kurtulmaya bir katknz olsun. PKK tam bir yiitlik hareketidir. Bu adan geliiniz biraz yiitedir.
Bunu inkr etmek mmkn deildir. Ama zaferin yiitlik istediini, balangcn yetmediini, sonu iin daha byk ve yiite
savalara ihtiyacmz olduunu bir an bile unutmayacaz. Umarm bu yaklam gcn gsterirsiniz. Gsteremeseniz de ben
fazla sklmam. Fakat iddiam ve abam daha gl yrteceimi de asla unutmayn.
Bu ereve dahilinde gerekenleri sizlerde gremezsem hibirinizi balamam. Ne yaplmas gerekiyorsa onu gsterin. Buna
dikkat ederek ok dnn ve partiye bu temelde balann. zerinizde bu kadar durmamz sebepsiz deildir. Karl olmadan
yry olmaz. Dman uzantlar ve iimizden bazlar srarla kimliimizi inkrdan balayp yaamsal deerlerimize el
uzattklarnda ve bunlar ezmek istediklerinde, bizim de mutlaka vereceimiz karlk olacaktr. Emperyalizm bu kadar gldr,

18
her tarafa egemen olmutur. Buna inanyorum. Ama asla bunun karsnda bir hi olduuma inanmadm. Bize gldler. Belki biz
bile eylemlerimizde baar ansn grmedik. Fakat iki doru szn eyleminde baarl iki pratik admn esas olduuna inanyorum.
Btn bunlar bizi bu dzeye getirdi. Bakalar gl olabilirler. Ama bize dayatmak istedikleri eylere yine eskisi gibi
inanmyorum. Bu anlamda yakaladmz gereklik yle bo bir gereklik olmad gibi, bir halka mal olmu ve dnyann en ok
dikkatini eken bir duruma da gelmitir.
Sistem zerinde ok durduk. Btn bu eletirilere ramen, mtevazca en dorusunu yaptmza eminiz. Baarmz
kmsenemez. Btn partililerde -ki, say fazla nemli deildir- arzulanan da budur. Eer ok bal kalrsanz biz bu ii
yrteceiz. zlmemek ve yklmamak gerekir. Byle dnemlerin kiiliine yaklam frsat bulduunuz iin mutlu olmalsnz.
Bu kiilik yanltmyor ve doru anlatyorsa byk baary yakalayabilir. Fetheden kiilik grkemlidir. Bunu kabul etmeyen kii
yoktur. Bunun karsna kan dman yenilmitir. Bu iyi bir eydir. Bu uurda kendini yaama adamak, insanln tm tarihsel
srelerinden kard soylu rneklerden birisini daha temsil etmek demektir.
Baka seenek var m? nsan toplumsal ve ulusal zelliklerden uzaklatrmlar. Bununla yetinmiyor, insanl daha da
batrmak istiyorlar. Gidecek yer yoktur, bastrlmam bir yer braklmamtr. Tabii bu noktadan sonra byk oynanlacak ve
byk savalacaktr. Bunlar size dayatlanlardr. Sizin de mutlaka bunlara vereceiniz yantlar olmaldr. Baka trl sahiplii
gsteremiyorsunuz. Aile sorunlarnzdan, ana, baba, e, dost ve sevgililerden baka bir ey dnemiyorsunuz. Bu devrim bunun
iin oluyor. Byk ahadetler, byk zorluklar bunun iindir. Cehennemin st kesinde de olsak durup sabredeceiz, savaacaz
ve k yapacaz. Biz bunun iin kendimizi ortaya attk. Geldiniz ve katldnz, fakat bu katlmn gerekenleri de byledir
diyoruz. Bu temelde bundan sonraki savaa yklenmeliyiz. Benim yaptm budur. Sizler de bunu yapmaya alyorsunuz. Ben de
mtevaz bir sava olarak yaamm ok zgr ve gl bir iradeyle srdrmek istiyorum. Kimse olmadnda bunu yine
srdrdm. imdi ok sayda arkadamz var ve yine srdryorum. stediim ey birbirimize g vermemizdir.
Kadn yoldalarn mcadeleyi zayflatma kayna deil, bir g kayna olduuna inanyorum ve kesinlikle sizlere yle
yaklamak istiyorum. Sizleri daha iyi tanyp bir g kayna olarak deerlendirmek istiyorum. Onlar da kendilerini bulacaklar, en
byk bir gcn sahibi olarak katlmay doru temelde bileceklerdir. Btn bu konularda byk anlaya ulamak, kapitalist-
emperyalist sisteme ve onun smrgeci-faist yaratklarna karlk vermek en byk cevaptr. ahsmzda bunlara yenilmez
cevaplar vermeye devam edilecektir.
Nereye gidersek gidelim, hangi silah elimize alrsak alalm, hepinizin kiiliinde iyi savar ve mutlaka sonu alrz. PKK'nin
mayasnda bu vardr.
12 Temmuz 1992

KADINI KAZANMAK YAAMI KAZANMAKTIR

Kadnla yaam gzeldir; ama zgr kadnla, savaan kadnla, kendini bu temelde yaratan kadnla yaam ok daha deerlidir.
Erkeklerin de buna saygs olmaldr. nk onlarn da yaam kazanmalar ancak zgr kadnla olabilir.

Kadn boyutundaki inceleme tarznn olduka yetersiz kaldn grerek, baz sorunlara dokunmann yararl olacana
inanyorum.
Krdistanda ve Trkiye'deki kadn gereklii birbirine hayli benziyor. Btn abalara ramen, kadn devrim seline ve
zgrlk kalkmasna snrl katlm gsteriyor. Bu konuda gelimeler var. Fakat gnlk abalar gelitiremezsek, dman zel
savala kadn bountuya getirebilir.
Sizin iin zgrlk ne anlama geliyor? zgrle devam edebilecek misiniz? Bunlar bizi daha da dndryor. Tam
istediimiz gibi olmasa da, halk izginin etkisi altna soktuk. stediimiz gibi yrtmese de, parti ncl grevinin banda
olmaktan baka aresinin olmadn biliyor. Kadn gereindeki btn oyunlara ve dknlklere ramen, yzyllardan beri
kleletirilmi olan kadn zgrlk ufkuna ektik. Kadn imdi eskiye kyasla hem nitelik hem de nicelik olarak zmlenmeye
daha yatkndr. Yntemlerimiz geneldeki zgrlk kalkmasn gelitiriyor.
Bunun yannda muazzam tutuculuklar da grlmekte, hatta provokasyonlar gelimektedir. Krdistan gerei zerinde hem
gzlem gc, hem de pratik dntrme tecrbesi en geni olan bir kii olarak bunu yadrgamamakla birlikte, zm yalnz benim
abamla olacak gibi de deildir. Bu konuda iyi niyet de yetmiyor.
Devrim hrs, fke, yaklam keskinlii, yeterli aba ve alt st olula birlikte, dzene ve btn bunlara komple karlk vermeyi
ustaca bilmek demektir. Acaba hepsini bir arada ne kadar temsil edebilirsiniz? Tek boyutlu ve tek ynl niteliklerle devrim
glendirilemez. Ancak duygu kadar dnce, teori kadar pratik ok yerinde ve yeterli olduunda devrimde rol oynanabilir.
Yaam felsefenizi iyi bilemiyorum. Tutku ve ilgi dnyanz, zgrlk dzeyiniz benim iin fazla bilinmiyor. Bu doaldr, tek tek
inceleme imkn yoktur, zaten incelenmez de. Yine de birey zmlemesine yksek deer bimek, zellikle PKK deneyiminde

19
byk nem tayor. Bir bireyde cinsi ve toplumu zmlemek yabana atlr bir yntem deildir. Toplumun zmlenmesi bireyi
de anlamaya gtrr.
imdiye kadar ki klasikler daha ok toplumsal ve ulusal dzeyleri inceliyor, bireysel dzeyi incelemeyi ise edebiyata
brakyorlar. Ama biz sadece edebiyatla da yetinemeyiz. Toplumsal zmlemeyle bireysel zmleme siyasal dzeyde bir
partinin temel yaklam yntemi olursa, daha fazla sonu alacan sanyorum. PKK'nin bylesine nde gelen bir zellii var.
Hatta PKK bu konuda en ileride bir parti olarak da deerlendirilebilir. Uluslararas apta da bu byledir. Dolaysyla birey
zmlemesini yadrgamamak gerekiyor.
zmlemelere en ok kadnlar muhtatr. Kadnlk olay en krdm olmu olaylardan birisidir. Acaba verili yapnz ne
kadar kabul etmeliyiz, bunu ne kadar amalyz? phesiz toplumun iddetli etkisi altnda olumu bir bireysel dmlenme sz
konusudur. Bu ekillenmeye ne kadar gvenebiliriz? Kimin iin ekillenme, kimin iin yaam, kimin iin kiilik oluumu
gerektiini anlamadan yaama devrimci tarzda yer vermek yanlglar, yetersizlikleri ve hatta yanllklar olduka ierir. Zaten
ortaya kan rnekler bunun pek de yle kolay olmadn gsteriyor. Sizleri verili ilikiler iinde brakmam halinde devrime
yararl olacanz sanmyorum. Hatta tutku, duygu ve dnce dnyanza gre sizi biraz zgr braksam, yine bunun da fazla
sonu alacan sanmyorum. Kendiniz de hayatta fazla etkili olamadnz biliyorsunuz. Hatta nefes bile alamyorsunuz. Kadn
kiiliindeki cesaretsizlik ve zmszlk ileri dzeydedir. Kendilerini yaayanlar deil, bakalar iin yaayanlar kategorisini
tekil ediyorsunuz. Bakalarna gre yaplan bir ile, toplumun -ki, bu erkek egemenlikli bir toplumdur- istemlerine, tutkularna,
egemenlik anlaylarna ve despotizmine gre ekillenmisiniz. Bunun zt kutbu udur: Tepki duyduunda veya kar ktnda,
Evden kat, ar baskdan dolay sokaa dt, ipini kopard denildiinde, ar kural tanmazlk ortaya kyor. Sanki dorusu
yokmu gibi, ikisinin arasnda hapsolmu bir dnyanz var. ounuzun davranna zgrlk ilkesi deil, bu iki ilke yn veriyor.
Ne yazk ki, tm abalarmza ramen baz kiiliklerin umulann ok gerisinde kaldklarn ska gryoruz. Vermek
istediimiz mesaj tam alamyorlar. Bu konuda objektif ajanlk konumunu ok iyi grmek gerekir. Genelde halkmzn objektif
ajanlk durumunu, zelde kadnn daha da bu duruma drlmesini anlamadan, gl zmlemelere ulamak mmkn deildir.
Beni bu konuda hemen dndren husus, inceleme tarznzn ok yanl ve yetersiz olduudur. zmlemeleri inceleme tarznz
gelitirmeyiiniz yeterli sonulara ulamamanzn en nemli nedenidir. ddia udur: zmlemeler olmadan, Krdistan'da yol
alnamaz, sava gelitirilemez, zgrlk elde edilemez. Mahsum Korkmaz Akademisinde zmlenen sadece baz gerekler
deildi; zmlenen aslnda krdm olmu bir kaderdi, zmlenen bizi balayan tm zincirlerdi. zmlenen bir avu
Akademi mensubu da deildi; btn bir tarih ve toplumdu. klar da o denli gncel, kapsaml ve sonu alcyd.
zgr admlar atmann sahiplerisiniz. Sizin iin zgrlk nedir? Bunu epeyce dnp sonuca balamas gereken kiilersiniz.
En uygunu da, mcadele ortamnda bunu biraz dnebiliyor olmanzdr. En deme film sahnelerinde bile byle bir platform
dzenlenemez. Eer dikkatli deerlendirirseniz, hem kendi duygularnz ve dncelerinizi ayaklandrabilir, hem yeniden
biimlendirmek iin bunun ok uygun olduunu kabul edersiniz. Bana yansd kadaryla en ok takldnz nokta, bir cins
olarak yaadnz gereklerden kaynaklanan sorunlar oluyor. Bunu aka, net ortaya koyup sizinle tartabilirim. Bunu bir ilke
dzeyine tarabilirsiniz. Bundan sklmann, bunu bir salt ahlki sorun olarak ele almann da hibir anlam yoktur. O ahlki
dediiniz ilke, aslnda feodal ahlktr. Onun iinde kir, kar, mal mlk olma ve en ok da sizin kaybetmeniz sz konusudur. Olan
yine size oluyor. Mevcut ahlki rt altnda kaybeden, genelde ezilen halklar ve ezilen cinstir. mr boyu acsn ve skntsn
yaadktan sonra akln baa gelmesi bir ie yaramaz. Sorun bizim kurtuluu tarzla yaklap yalnz kendimiz iin deil, toplumun
ve cinsin kurtuluuna bir k yaptrmaktr.
Cins zgrlnn phesiz snfsallk, toplumsallk ve siyasallkla balants ok iyi kurulmaya allmtr. Krdistan
somutu sz konusu olduunda, aile ve toplum, aile ve siyaset ilikisini dnya apnda en iyi ve en gl bizim ortaya koyduumuz
kansndaym. Yine aile iinde kadnn konumu ok iyi amlanmtr. Kadn denilen olayn ne olduu ve nasl yaklam iinde
tutulduu olduka bilimsel konulmutur. Bu konuda deerli dostumuz smail Beiki bile, "APO'nun sosyolojik ynn de
dikkate almak gerekir. Sosyoloji bir bilimdir, bu konudaki katklarn da grmek gerekir" diyor. Benim byle bir niyetim olmasa
bile, kendisi bunu gryor. Aslnda aile ve toplum, kadn ve aile nemli sosyolojik olaylardr. Fakat Krdistan somutu sz konusu
olduunda, bu sorunun ok nemli bir siyasal yan da ortaya kyor. Bunu da ortaya koymak gerekiyor.
Dikkat edilirse, aileyi kesinlikle zmeseydim, zgrle ulamak urada kalsn, belki de on drt yana gelmeden aile
kavgalarnda yok olup gitmitim. ocukluumu rnek olsun diye size hatrlataym: nme da gibi dikilen hedefler koyuyorlard.
"Bu ocuk bysn de ailemizin erefi ve onuru iin intikam alsn, adam vursun" diye tasarlyorlard. Zaman zaman buna
girmemek iin bymek istemiyorum diyordum. Ben dman nasl ldreceim, gcm yok, erken lrm diye dnyordum.
te o zaman siyaset yapmaya baladm. Nenem, "Bunun gz biraz namussuzca bakyor, aile iin savamama tehlikesi var"
diyordu. Aslnda bu, akll bir ocuk olduum biiminde de yorumlanmaldr. Eer ailemin has evlad biiminde yetiseydim,
kyden bir adm dar atamazdm.
Siz de ok iyi biliyorsunuz ki, btn Krt ailelerinde erkekler, zellikle byle ailenin has ocuu, has olu eklinde bytlr.
Bu temelde hepsi daha olgunlamadan kan davalarnda, aile kavgalarnda, mal mlk sorunlarnda, incir ekirdeini doldurmayan
tavuk ve kpek iin kavgalarda tkenip giderler. Ben bu nedenlerle bunlar iin lmne bir abaya girmeyeceime karar verdim.
Aileye tepki duydum. Aile ile ekimem byle balad ve daha sonra devam etti. Anam ve babamla, kyle, toplumla, Trk
smrgeciliiyle, din ve felsefeyle elikilerim gittike geliti. Benim bir huyum var: Kendimi aldatmam; yani bir elikiyle
karlatm m, bunalrcasna onu zmeye alrm. Sonuna kadar stne gider ve zerim. Mutlaka bir sonu elde edebilirim
derim. Tanr dncesi beni neredeyse ldrecek noktaya getirmiti. Sosyalizme de bu temelde zm iin yaklatm. Hem teorik,
hem de pratik olarak sosyalizm zerinde halen ok kapsaml duruyoruz. Cins zgrl iin de konumum buydu.

20
 Eskiden kadnla ilikiye gemekten ok ekinirdim. Hatta kadna biraz nefretim vard. Anamn cinselliini fazla iyi
karlamyordum. nk bana fazla salkl gelmiyordu. Yani ikide bir buna dayal hak ve hukuk iddialar ve ocuklar zerine
ar yklenmesi, bende bir anann byle olmamas gerektii kansn uyandrd. O nedenle anama kar tavr aldm. Bence bu da
hakl bir savunmayd. Analar ocuklarn byle douramaz ve bytemezler. Ben buna yaammda ilke deerinde bir deer
verdim. Tabii sizler bunu bilemezsiniz. Ben halen bu ilkeyle yayorum. ocuklarn hepsi ok aresizdir. Belki siz de ocuklar
seversiniz veya onlara acrsnz, ama bunda ok tutarl ve ciddi olduunuza inanmyorum. Analar da babalar da dahil, bunda
samimi olanlar, o ocuklarn dnyalarn kurtarmak iin biraz drst olurlar. ocuklarn hibir eyleri, hibir gelecekleri yoktur ve
bunlar Krt ocuklardr. Aileler de ocuklarn ok kt severler. Ben daha o zamandan beri bundan nefret ettim. O zaman bile bu
ocuklarn geleceklerine ilikin hibir planlar ve areleri olmad halde, bu ocuklara niye sarlyorlar diyordum ve ocuklarna
sarlmalar bana timsahn gzyalar gibi geliyordu. Bu yzden bu yaklamlardan nefret ettim ve sevgi istemedim. Byle ocuk
olacana hi olmasn dedim. Bu konuda bir ilkeye bal yayorum. ocuklar bugn beni ok sever. Nereye gitsem yanmda bir
ocuk ordusu vardr. ocuklarn dnyas bile beni anlamtr. Hi olmazsa kendileri iin bir umudun yaratlm olduunu
grebiliyorlar.
unun iin belirtiyorum; ilgilerim ok ynlyd. Kadn gerekliine de buna benzer ilgilerim vard. Kadn gereinden
ekiniyordum, kadnlarn dnyalarndan v bu dnyann boluundan korkuyordum. Kadnn aresizliinden ekiniyordum. Dili
yoktu ki bir iki sz sylesin, eli yoktu ki bir el uzatsn. Bunu fark etmek, beni erken yata olduka etkiledi. Ayrca kadn
ilikilerinde dmeyi gryordum. Bir kadnla iliki kurmann ar sorumluluklar getireceini ve insan nereye gtrebileceini
erkenden grdm. Yani iliki kuracama hi kurmasam daha iyi olur diyordum. Bu konuda olduka ilkeli davrandm. Bu, kadn
sevmediim iin deildi; tam tersine, ok kkken bile iyi arkada olunmas gerektii iindi.
Bunlar kendimi feodal anlaya hapsetmediimi anlatmak iin belirtiyorum. Bu konuda da eite bir ilkeden yana eilim
iinde olduumu rahatlkla ifade edebilirim. Btn yaamda kadn ortakl, kadnla ortak yaam dzeni tutturulmaldr. ok
kk yata bile ister oyunda, isten retimde, ister okulda olsun, eilimim bu ynlyd. Bydke bunun fazla imkn dahiline
giremeyeceini, kadnn erkenden kaybolduunu, yle eit ve zgr bir arkadaln fazla geliemeyeceini, ayrca dayatlann da
bambaka olduunu grdm. Gencin bana bir kadn yyorlar, bununla deli olmaktan teye gidemeyecek bir iliki biimi ortaya
kyor. Evlilik olay beni byle endielendirmeye balad. Tabii sadece kendim iin endie duymuyordum; olup biten btn
evlilikler beni endielendiriyordu. Bu evlilikler beni hem kadnmz, hem erkeimizi evlilikle kaybediyoruz gibi bir duyguya
gtrd.
Yaadm bir deneyim vard, bu deneyim bugn halen tartlyor. Siz bu tartmalardan ne tr sonular karyorsunuz?
Gazetelere bakyorum: Halen "APO'nun kaynbabas kim? Krk yllk MT ajanyla ne ii vard? Filan bayan ile ilikileri neydi?"
eklinde yazyorlar. MT belli ki bu tr tartmalar gelitirmek istiyor. Bu iliki ilerde bal bana ok ilenme zelliindedir ve
ileniyor da. Tabii zerinde daha ok tartlacaktr. Ben kendime gveniyorum; bu konuda doru yaklatma, halk iin, tarih
iin en iyi sonucu kardma eminim. Bu ilikiye kesinlikle drst yaklamtm. Ama iin eit ve zgr tavrm ok kesindi,
fakat ihtiyatlydm. Acaba sorusu da her zaman aklmn bir kesindeydi. Bu, sadece o byle bir aileye mensup olduu iin deil,
kadnn kaypaklndan dolayyd. Ne kadar drst, bal ve iten olabilir, ne kadar birlikte yaam temsil edebilir?
Bu iliki beni o kadar yordu ki, bir gn geldi, evden kamaya altm. Oysa genelde kadnlar evden atlr ya da kendileri
kaarlar. Erkeklerin evlerini terk edip katn grdnz m? Artk ister objektif, ister sbjektif bir ajanlk deyin, bu iliki 1978'de
dayanlmaz bir iliki durumuna getirildi. Eski arkadalarla da o iliki zerine ska duruyorduk. Halen yaayan bir arkadamz,
Kemal Pir arkadan yaklamlarn bize anlatmt. Kemalin, O kadn Bakan yanltt, aslnda bu kadn ldrmek istiyorduk,
fakat Bakann bir bildii varm tarznda deerlendirme yaptn belirtiyordu. Kemal Pir bize ok balyd. Bu arkada aslnda
sadece bu konuda deil, bu ballkla da ok kahramanca bir direniin sahibidir. Kendisi Krt de deildi, ama yine de en byk
direnii sergiledi ve bana en ok bal olan insand.
unu sylemek istiyorum: Byk bir sava balad. Diyebilirim ki, bu sava vermeseydik, PKK, u andaki gerilla ve serhildan
olmazd. Byle bir iliki PKKnin oluumuna, serhildana ve gerillaya nasl yol aabilir diyebilirsiniz. Ancak nderlik
zmlemesini doru kavrarsanz, bunun byle olduunu anlarsnz. Kadn olaynda, ister objektif ister sbjektif ajanlk olsun,
tm iyi niyetime, duygusallma ve zlemlerime dayatlan anlay, Eer benimle salkl bir iliki istiyorsan, ncelikle benim
snf ve toplum gereime boyun eecek ve buna alet olacaksn veya daha da tesi, TC'ye bal olacaksn biimindeydi. ok
ilkeli davranyordum. Aslnda bunlar ok ak sylemiyordu. Tam tersine, ok mulak, dolayl ve zehir zemberek bir yz
ifadesiyle, diken diken yaklam tarzyla, kapkara bir ehreyle, her gn deil her an sanki intikam alrcasna yaklamlar
sergileyerek sylyordu. Bunu abartmyorum, olaylar ve ilikiler dzeyi belgelenmitir.
Bu yalnz kiisel bir olay da deildir. nderlik zmlemesi genelle ok yakndan balantldr. Bu nedenledir ki, Kemal Pir,
byle bir ilikinin artk affedilemeyeceini, bunun baya kt bir dayatma olduunu sylyordu. Kald ki, muhatabmz da ska,
"En deme Krt erkei olsa mutlaka panie kaplr. En azndan byle bir iki gn sren dayatmalar oldu mu, ya ban veya
silahn ekip vurur ya da kovar. Ama senin sosyalizme ballndan tr bunu yapmayacan biliyorum. Senin zamanlama
peinde olduunu da biliyorum" diyordu. Aslnda doru tespit ediyor. Tabii ben ilikileri basit ve kk ele almam. Basit ilikileri
basit zmlemelere tabi tutmam. Tutsaydm nderlik fonksiyonuna ulaamazdm. Normal bir erkek olsa, sille tokat kadna
giriirdi. Bense gsz olduum iin deil, aslnda gl olduum iin byle davranyordum. Eer o zaman tutkularma alet
olsaydm, bu defa yenilgi kanlmaz olurdu. Bazlar buna zmszlk diyorlar. Hala baz dostlar beni aresiz ve zavall gibi
gryor. Fakat aslnda byle syleyenlerin kendileri bir hitir. Hibir zmn ve gelimenin sahibi deillerdir. Yine gelimeler
benimle balyor, benimle yryor. Bu aresizlikten veya ok muhta kalmaktan tr deildir. Cinsel dknlk iinde

21
olmadm gibi, bu durum benim iin de ok ayp deildi. Endielerimin iinde yer almakla birlikte, bunlar belirleyici deildi.
Benimle birou dalga da geebilir. Anam bile Bir kadna sz geiremiyor diyecek kadar benimle dalga geerdi. Ama ben daha
ok halkmn ve partinin karlarn esas aldm.
Kadnn ailesi, 1925teki Krt isyanndan tutun Dersim syanna, 1940'lara kadar Kemalizm'le ibirlii yapm, nn'den
belge ve mektup alm bir ailedir. Devlete gre iyi bir ailedir ve devlete hizmet ettii iin takdir almtr. Bunu biliyordum. Fakat
bunun muhtemelen devam edeceine ve devletin ibirlikisi olarak roln srdreceine emindim. O dnemde CHP ilerici
geiniyordu. Elbette devlet ne kadar ilericiyse, CHP de o kadar ilericidir. O zaman bu bayann bir olaslkla
yurtseverleebileceine inanyordum. Ama kendi ibirliki snfnn temsilcisi olabileceine de ihtimal veriyordum. Devlet de
byk ihtimalle bu iliki gerekliini biliyordu. nk o zaman bu aile emniyetle balantlyd. Pilot benim konumumu 1977'de,
hatta 1976'da biliyor ve bu aileye de gidip geliyordu. Kanmca dman bu aileye dayanarak beni kontrol edebileceini tahmin
ediyordu.
Ben bu kontrole gnll m girdim? Hayr. Uur Mumcu, "APO'yu zellikle MT mi korudu?" diye yazyor. MT beni
koruyamaz, nk devlete gnde bir trilyon zarar veriyorum. Bunu burjuva gazeteleri yazyor. MT hi devlete gnde bir trilyon
zarar veren adam korur mu? Bu devlete kendi tarihinin en byk yanlgsn ben tattrdm, en byk darbesini ben indirdim.
1979'da buraya getiimde, Akademide bir arkadamz, MT elemanlarndan birinin "Bu adam nasl kardk" diye ban
dvdn sylyordu. Cneyt Arcayrek 12 Eylle Nasl Gelindi isimli yaz serisinde, "Bu ylan bir kart, bir askerimiz
potinini kaldrsayd ezerdi, ama biz byk bir gafleti yaadk" diyor. Bunlarn amac beni bu ilikide kontrol etmekti. Bu taktii
bilerek mi yrttm? birliki de olsa, bu aileden devrimci kabilir, bu arkadamz da deerli bir yoldamz olabilir dedim.
Buna kesin inancm vard. kincisi, ihtiyat elden brakmadm. Kendi kendime ihtiyat elden brakma, muhtemelen buradan kontrol
edilebilirsin, onu idare edip kullan dedim. Pilot da dahil, onu biraz kullandm. Uur Mumcu da bu konuda, "APO, Pilot bizim
gzmzn bebeidir, onu koruyalm demi" diye yazyordu. Belki bu szleri aynen sylemedim, ama buna benzer bir yaklam
gelitirdim. nk Pilot'u vursaydk, o zaman PKK daha byle bir ad bile kendine takmadan imha edilirdi. Yine bu ilikiyi
srdrmeseydim, yurt dna k olayn da kesinlikle zor gerekletirirdik.
Daha 1975'lerde devlet, "Bu adam Krdistan Ulusal Ordusunun kuruluuna ynelmitir, kontrol altna alnmaldr" diyor. Bu
bilgiyi 1975'te bir DDKD san bize iletti. Dev-Yol ismi henz kmamt, o zaman Dev-Gen iersinde hareket ediyordum. Bu
sefer de Krt mdr, Dev-Geni midir gibi soru iaretleri yaratmtm. Bir yl da yle geirdik. Daha sonra kontrol altnda
olduumu ve her an beni tutabileceklerini dnyorlar. Ben de bu ilikiden bu anlamda dolayl olarak yararlandm ve bildiiniz
gibi yurtdna ktk. k srecimizde de yine bu sava yaand.
Fatma byk provokasyonlar yapt; Semir elikisinden dolay 1982'de partiyi bountuya gtrmek istedi. 1982 ve sonrasnda
sahte bir atma yaratarak partiyi ikiye blmek istediler. Biz bunu boa kardk. 1986'da ayn oyunla bunu baarmak istedi ve o
zaman da buna kar koyduk. Hepsinde de kadn ok kt kullanlmak istendi. Gafillerdi, bu konuda zm dzeyleri yoktu. Biz
bu biimiyle alacakaranlkta yol alyorduk. Bu oyunu byk bir sabrla nleyebildim. Bir yandan kadn zgrlne nasl
gidileceini, dier yandan bu cehennem hayatnn nasl ekileceini dnerek tm gcmle mcadeleyi yrtmeye altm.
Birok arkadamz belki bu sreci bilmez; nk yaanan duygusal durumlar kelimelerle fazla anlatlamaz. Dayanma gc, sabr
gc ve inat belgelere fazla dklememitir. Biz bunu daha ok siyasal sonularyla belgelere dktk.
MT o zaman gazetelerde, "Fatma'nn adam APO'yu vurdu, PKK paraland" biiminde haberler yaynlattryordu. Aslnda
buna benzer bir ekime vard. Tabii biraz sabrl, ihtiyatl ve tedbirli oluumuz onlara bu frsat vermedi. Bu durum 1982 ve 1986
Kongrelerinde yaand ve en son 1988 provokasyonuna ulat. Bu provokasyonun altnda Fatma vard. Avukat sadece bir
figrand, bir piyondu. Partiyi gsz drmeye en ok bu ylda yeltendi. Kanmca Gney'e kadar devam eden provokasyonlarda
da yine onun mant var. Bana gre TC, onun direktifleri altnda provokasyon planlar gelitirip uyguluyor. Tabii o da bir gtr.
Devlet krk yl Krtlerle uramtr, onu devam ettirmek isteyebilir. Kemal Burkay, KUK, DDKD, KDP ve benzerleri
ibirlikilikte ve ajanlk bu provokasyonlarn yannda zayf kalrlar. Ama benim de bunlarla savamm oldu ve bu hala tek bama
yrttm bir savatr. Fakat btnyle kuku altndaydm. Ajan kzyla ne aryor? diye herkes ilikimi eletiriyordu. Bizim
arkadalarmz da "Bu ne biim iliki?" diye soruyorlard.
Fatmann bizzat her gn adam drmesi var. Kendisi "Adam harcamak gerekir" diyor. Baz bayan arkadalar resmen
bodurttu, bazlarn sfra indirdi, bazlarn peke ekti. Bu, kadnlara ynelik bir politikayd. Tek bir yoldan kmamas
asndan ne gerekiyorsa onu yapt; yaratt tipler bugne kadar bama bela oldular, gergin ve problemlidirler; erkekler de
byledir. Tariheyi biraz kabartmak istiyorum. Yani tam on yl akn iddetli bir sava direkt cepheden yrttk. Bu savan
etkileri de hala devam ediyor. Bu sava, zel iliki balamnda bir savam mdr? Hayr, bu ok nettir. Siyasal ve ak bir savatr;
duyguda, dncede ve rgtlenmede bir savatr. Kendisi bizzat gerillaya ulamann en byk engellerinden birisiydi, ona kar
savatr. Bu sava grnte bir kiiye, ama genelde TC'ye kardr. Onun en tehlikeli vurucu gc olan kontrgerillaya, zel
savaa, MTe kar savatr. likilere hangi siyasal erevelerde yaklatm, yine tarihsel temeli nasl ele aldm iyi anlamanz
bunlar iin belirtiyorum. Yani sorun cinsel ilikidir deyip, bir tarafa atlmamaldr. ok yzeysel dnmemeniz iin bunlar
vurguluyorum.

Kadn Gelitirmek Klelikten ntikam Almaktr

Krt erkeinde de, kadnnda da cinsellie dknlk ok ileri boyuttadr. Kyl felsefesinde gece gndz kr bir cinsellik
vardr. Grnte ok namusludur, namaznda niyazndadr, Allah'yladr; ama bence onun btn yaam ok kr bir cinselliktir.
Bu cinsellik, ilkel aamann aile dzeyinden bile daha geri bir cinselliktir. Yaanan budur. Ne acdr ki, bu ilkellie namusluluk

22
yaftas vurulmutur. Aileye tarldnda da, Krt gerei orada btnyle cinsellik ilikisine boulmutur. Aslnda btnyle
vatan ve ulusal kimlik gitmi, her ey burada kaybedilmitir. u anda en byk darboaz halen budur. Ne erkek ne de kadn nefes
alabiliyor. Bu ancak uzun boylu edebi ve siyasal deerlendirmelerle tam anlatlabilir.
Kyllkten salam bir adam neden kmyor? Btn bu abalara ramen, gl siyasal ve askeri komutan halen neden
gelimiyor? Pemerge ailesi iin kendini neden krk defa satt? Krt erkei kendini Avrupa'ya neden bu kadar satt? Ailesi ve i
iin smrgecilie gnde krk kez dileniyor. Szde namusu olan aileyi, hatta srf basit yaamn kurtarmak iin bir maa
karlnda satamayacaklar hibir eyleri yoktur. Onur ve namus kald m? Ahlk bunun neresinde? Fakat srf bunu kurtarmak
iin dnyann cehennemi ikencesine katlanr; dnyann br tarafna, Arabistan llerinden svee kadar gider. Bu, ayn
zamanda bir dramdr.
Devrimciler sorunlara basmakalp deil, yaratc ve kurtulua gtrecek tarzda yaklamasn bilirler. O halde bu sorunlara
nasl yaklaacaksnz? Hem bireysel olarak bu kadar yaadm, hem de genel gzlem gcm olduu iin sylyorum: Bana gre
her eyden nce yaplmas gereken, cinslerin zgrln salayabilmektir. Cinsellii bir aldatma, drme, mal mlk ve aile
edinme arac olmaktan karmak gerekiyor. Hatta cinsellii mutlaka bir alalma arac olmaktan karmak gerekir. nk cinsellik
srekli ok aypl bir olay olarak deerlendiriliyor. Cinsler aras iliki, cinsel iliki ok ayp bir eymi gibi ele alnyor. Acaba bu
yaklamlar doru mudur? Gerek bilime gerekse zgrlk bilimine gre baktmzda, burada cinselliin byk bir gericilikle,
tutuculukla, snfl toplumun gelimesiyle ve mal mlk dzeniyle balants, hatta onun ok basit yansmas olduu ortaya kar.
Burada insanla kar ilenen en byk suun, ahlk ad altnda ahlkszln temeli olduu ortaya kar. Buradaki namusluluun
dier yz namussuzluktur veya kocaya ok balln dier yz fahieliktir. kisi sk skya birbiriyle balantldr. Krdistan'da
btn bunlar toplumumuzu bomu ve dnce dnyamz yutmutur. Yani ulusal zelliklere ve siyasal gereklik denilen hibir
gelimeye frsat brakmamtr. Bu dnceyi daha da gelitirebilir, en nemlisi de kendinize uygulayabilirsiniz.
Ben cins olarak kendimi biraz zgr hissediyorum ve benim en byk savamlarmdan birisi de kendimi zgr durumda
tutmamdr. Bununla ne elde ettim? Halk bana zgrce, kadnlar ise biraz daha cesaretlice yaklayor. Ben mi halka "Bij APO"
deyin diye syledim? Birdenbire herkes her yerde bunu syledi. Kadn ben mi kendi yanma ekiyorum? Dikkat ederseniz, siz
kadn yoldalarmzda derin bir ilgi geliiyor ve bu ilgi sayesinde Ortadou tarihinde neredeyse ilk defa bu kadar kadnn
korkusuzca dalarn doruklarnda silaha sarlna yol atk. Eer ben olmasaydm, adm atabilirler miydi? Trk Solu da var, adm
attrsn bakalm! Bunun kendi yaantm dzenlememle kesin bir ba var. Kii olarak zgr pozisyondan vazgemediim iin,
toplum ve kadn zgrle kouyor. Bunu biraz incelemeyi bileceksiniz. zgr pozisyon nedir? Kadn neden buna kouyor?
Dikkat edilirse, sevgi olay geliiyor. Bunun kaynana biraz ineceksiniz. Bu sevgi nasl geliiyor? Benim ilgilerim var; halk iin
engin dnmek, kesinlikle byk sabr ve inatla almalarn banda olmak, siz kadnlar iin de hep belli bir yer uruna savam
vermek, zgr stat ve zgr iliki uruna snrsz bir sava vermek durumundaym. Byk bir ekim gcyle kadn zgrle
ektiim ok somuttur. Baz sonulara ulald, baz gelimeler ortaya kt. Durumumun biraz i yapan bir durum olduunu
grn. Benim dediim kesin dorudur diye hemen bunlar kabul edin demiyorum, fakat biraz incelemesini bilin. En azndan
irtibat iyi yakalarsanz, zgr konuma ulamann sihirli anahtarlarn ele geirebilirsiniz. Bu bana gre en deerli anahtardr. Bu,
tartmaya da aktr.
u konuda olduka cesur davranmaya alyorum: Herkes kadn deyip yklenmitir. Nazm Hikmet bile, "Karmzdr,
soframzda sar kzden sonra yeri vardr" diyerek yklenir. Bir ss bebei halinde dnmekten tutun, birok tasvirlere kadar
gider. Yani edebiyat bol yaplm, sonuta ise son derece ktrm ve ayaklar altnda dnp duran bir tip ortaya kmtr. Kadn
onur ve erefte hep ikinci planda kalmtr. Sz fazla dinlenmez, fazla ciddiye alnmaz. Toplumsal ve siyasal karar srelerinde
yeri yok denecek kadar azdr. Askeri konularda zaten hi yeri yoktur. Ailede bile yeri, belirtildii gibi, sar kzden sonra gelir."
Dnyann eziyeti, mihneti ekilir. Bu staty byle kabul etmek ve buna onur demek, bana gre bir insana yaplabilecek en byk
hakarettir. Bu tip sonulara gtren her trl ilikiye ve evlilie, hatta bunun kltrne kar kmam bundan dolaydr.
Dikkat ederseniz byk sabrlym, ilke adamym. Benim gibi baka bir kiinin daha baz ilkelere sebatla balanma gcn
gsterebileceini sanmyorum. Beni biraz tanyan biri, benim iin Senin adn Bay lkedir" diyor. Bir yetkilinin byle sylediini
duydum. "Btn yaamn bir ilkeye gre ayarlayana ilk defa rastlyoruz" diyorlard. Kendime kimseyi ucuz balamaya da
ihtiyacm yoktur. Fakat byk toplum lks ve buna ulamak iin byk yoldalk benim yaammn kendisidir. Dilsiz Krt
toplumundan, bin defa bitip tkenmi Krt kiiliinden bu kahramanlar yarattk. Kahramanlk izgisine adm adm nasl
gelindiini deerlendirmek zor deildir. Her ey benimle balar demiyorum, ama byle bir abay da gerekten iyi anlamak
gerekir. Dmanm da olsanz, bunu doru deerlendirin. Kald ki, Trk Genelkurmay bile bizi doru deerlendiriyor. Nefes
alamayan ve glgesinden korkan tiplerden bu durumlar yaratmak ok nemlidir, hatta bu her ey demektir, yaamn kendisidir.
Bu yaamn ilkelerini bilmek gerekir.
Aslnda sizin kurtuluunuza ilgi duydum. Herhangi bir erkein iliki dzenini ele aln: Erkek kendini bu ilere byle vermez,
hatta bunlar ok sama bulur. Partiyi bu bayanlarla nasl yrtmek istiyor? diye arkadalarmz uzun sredir bizi yadrgyor. Bu
anlay uzun sredir srtmda kambur gibiydi. Gerek gelitirdiim zel ilikiyi, gerekse daha sonraki tm ilikileri, herkes benim
amdan neredeyse bir intihar deneyimi gibi dnyor veya en tehlikeli ii yapmm gibi deerlendiriyordu.
Kadn yznden erkeklerin ve siz kadn yoldalarmzn kabul edecei ey, ilk duygusal yaklam gsterenin mal mlk
olmaktr. Erkek kadnn yzde yz mal olduunu syler, siz kadnlar da yle oldum dersiniz. Benim bunu kolay kabul
etmemem bir ktlk mdr? Erkei ve kadn zmlemeden, kim neye nasl rastladysa, kimi aile kuralna, kimi mal mlk
kuralna, kimi zenginliine, yetkisine ve gcne gre yaklam iine girer. Bunun ardndan gelien, kadn eve, oluk ocua
balamadr. Bu, ne kadar ahlkidir veya ne kadar zgrle hizmet ediyor diye deerlendirmek gerekir. Bu konudaki eletiriler

23
ok youndur ve zmlemeler de epey ilerletilmitir. Bunu yapmakla acaba sizi ok mu zorluyoruz veya dzeninizi mi alt st
ediyoruz? Tm bunlar da olabilir. Ortaya kan durumlara baktmda, duygu dnyalarnzn ykldn anlyorum ve bu byk
tepkiye yol ayor. Baz yansmalar deerlendirdim: Onlara gre ben korkun bir adamm. Mthi mi, dnlemez mi veya bu
halk kendi nderini tanyor mu, Bakann byle olduu biliniyor mu trnden deerlendirmeler de var. Tm bu cmlelerde hem
endieleniyorum, hem de kendimle iftihar ediyorum. Byle olduum iin kendime bravo diyorum. Tarihten ve kle gerekliinden
iyi intikam aldm. Kendimi kolay kolay beenmem, ama bu noktalarda biraz kkl sonu aldm. Kimleri ve hangi duygular
yktmz konularnda biraz zeki ve iten olacak, kendinize biraz gvenecek ve kendinizi tanyacaksnz.
Yaadnz o yaklamlar neydi? Krt kadnn ve toplumunu biliyorsunuz. On, on iki yalarndaki ocuklar almlar, yal
erkeklere vermiler. Onlar hibir zaman sevdiler mi, sayg grdler mi? Kafalar bu kadar alyor mu? Herhangi bir tercihleri ve
sevgi ifadeleri olmu mudur? Herhangi bir hrmete layk olmular mdr? Buna hayr diye cevap vermek gerektiini ok iyi
biliyorsunuz. Elleri ve yrekleri botur; dilleri tutulmu, gzleri krletirilmitir; balanm olarak bir yere oturtmulardr. Benim
savamm buna kardr. Belki de Herkesin ucuz bir duygu dnyasna, ucuz bir iliki elde etmeye hakk var diyorlar. Hatta Sen
PKK'yi nasl bu ortam iinde tutuyorsun? Bu kadar kadn ve erkek evlenmeden nasl tutuluyor? diye sorulduunu iyi
biliyorsunuz. Bir arkada "Kadn ve erkek atele barut gibidir, sen nasl bir arada tutuyorsun?" diyordu. O provokatr de, "Biz,
krk sekiz saat iinde sorunu hal ederiz, kimin kiminle evleneceini kararlatrrz, sorunu kkten zeriz" diyordu. Bu konuda
btn provokatrler birbirine sz verdiler; Partiyi ele geirirsek, sizi istediimiz evlerde, istediiniz ilikilerde tutarz dediler.
Yzlerce, hatta binlerce alan bu yolla etkisizletirdiler.
Dikkat edilirse hikye ayn hikyedir; ha kydeki adam ilikiyi byle ele alm, aile kurmu, avrat edinmi, koca olmu; ha
saflarda yaplm, birbirinden fark yoktur. Kadn ve erkei serbest braksaydk ne olurdu? Kendi deyileriyle bir tek kii Botan'a
gitmezdi, gidip Avrupa'da yaard. Avrupa'da yaayan adam ldrseniz veya kellesini koparsanz, Gel, devlet olmusun,
bamszl elde etmisin deseniz, lkesine getirebilir misiniz? Bylesine zorlu bir savaa tek bir kiiyi ekebilir misiniz?
zerinde dnecek olursak, bunun mmkn olmadn rahatlkla grrz. Her trl hakarete, neredeyse ilerde katliama bile
uratlacaklar, ama kendilerine bu yazgy belirlemiler. Kim kime neyi dayatyor, benim dayatmalarm neydi? ncelikle kendi
gereinizi tanyn. Bunun iin PKK'yi ve giderek PKK'deki sosyalizmi tanyn. En son olarak da kendinizi cins olarak tanyn. Bu
platformu ak tutmalyz.
Size gsterebileceimiz en nemli yenilik, kendini zgr deerlendirecek bir platformu ak tutmaktr. nce kaprisler ve
tutkulardan syrlm salkl bir dnce frsatn size sunalm. Bundan yola karak birbirinizle tartmay gelitirin, birbirinize
doruyu dayatn, kendi kaderlerinizi tartn. Dolaysyla kimse kimseye engel tekil etmesin, zellikle karlkl dayatmalar snr
fazla zorlamasn. Snr fazla zorlamak, tutkuyla Sen benim oldun, ben senin oldum demek deildir. Birbirinizi krletirmeyin.
Sevgiyle, saygyla dopdolu olun. Fakat fiziki rahatszla gtrebilecek, taciz diyebileceimiz durumlara hi kimse yanamasn.
Bu daha ok sizin iin gerekliydi. nk biraz dnmeye ve kendinizi toparlamaya ihtiyacnz vard. Bu bir grup iin
yaplmyordu, tarih iin yaplyordu. Tarihin bir dnemine zgrlk kn gerekletirmek iin yaplyordu.
Tutkularnz ve mcadeleye geli tarznz sizi grtlanza kadar fkeli yapmtr. Buna kar dayandm, bunun iin baz
yaklamlar daha da ilerlettim. Bu ne tutkusudur diye sordum. Bu tutkuyu vatanseverlie, halk anlamaya, tanmaya ve
balanmaya dntrdm, PKK ve nderlik olayn kavratmaya dntrdm. Bu konular hem yaygnca tarttk, hem de
dayatmak istedik. Bu, doru bir dayatmadr. nk sizin karnza her eyden nce eit ve zgr tartma ortam kadar, tercihte
bulunma hakkn ve yetkisini veriyorum. Belki tutkularnz istediiniz gibi yaamayabilirsiniz. Fakat nemli olan bu muydu?
nemli olan kendinizi kurtarmak myd? nemli olan tarihi gerei biraz anlamak, genel kurtulu ilkesine ulamak ve bununla
kendi bireysel kurtuluunu gelitirmektir. Sizinle ilikiler bu erevede dzenlenmek istendi.
Bu genel belirlemelerden sonra, pratikte neden hala baz sorunlar yaanyor veya neredeyse insann objektif olarak en deme
ajanlk diyebilecei durumlar ortaya kyor? Bunlarn yaanmas zgrlk ilkesini anlayamamaktan, gdlere snr
getirememekten veya siyasetle balant kurma gcn gsterememekten dolaydr. Siyaset bir izgidir, izgi giderek rgtlenme
ve eylemdir. Onunla balant kurulamad iin, ilkesizce tutkular konuturulmak isteniyor. Bu konuda biraz engelleme yapyoruz,
doruyu dayatyoruz; bu da tepkiyle karlanyor, sonuta entrika ve dedikodu denilen ey ortaya kyor. Bu da olas gelimeleri
zehir ediyor.
Burada Yaln Kk analm. Bir yazsnda, "calan, buldozerle beyinleri -ben buna yrekleri de ekleyebilirim- sryor ve
gl ekiyor, beyinleri gl bahelerine eviriyor" diyor. Aslnda bizi inceliyor ve baz sonulara gidiyor. Krt tarlas gerekten ancak
buldozerle srlebilir ve baz tohumlar salrsa gl veya farkl bitkiler de yetiebilir. Hali hazrdaki Krt bahesinde ne gl, ne de
ot vardr. Bahe yaklmtr, harabedir, bataktr, kokudan ve nefretten geilmiyor. Biraz yaklam gc olanlar bunu grr.
Bazlarnz sevebilirsiniz. Bu konuda kadnlar ve kzlar biraz ayplarm. ok intikamc deilim, ama affedilmez durumlar
yayorlar. Yine de biz onlar affedelim. Azlar biraz laf yapabilecek duruma geliyorlar. Biraz dnce gcne kavuuyorlar,
fakat kendilerini komple gelitiremedikleri iin ok tehlikeli durumlara giriyorlar. Ne yaptlar ki, ne istiyorlar? Hangi sava
verdiler de neyi almak istiyorlar? Bizim abalarmz nereye kadar anladlar? Bunlarn Krd anlama, Krdistan'da yaama
dertlerinin fazla olduunu sanmyorum. nemli bir nokta atrlmak isteniyor. Fakat provokatrlerin ve oportnistlerin hemen
hepsinde byle dnemelerde can alc yerden darbe vurma giriimleri vardr. Yalnz bu konuda deil, ok eitli konularda bunun
yzlerce rneini grdm. rnein, sava kritik bir aamada ve biraz doru yaklalrsa, dev gibi bir adm atlacak; ama bir kii
ortaya kp yle bir oportnizmi dayatyor ki, altn deerinde imknlar kaybediliyor. Bunlarn snf temeli vardr. Oysa kiiler
benimle ahane yol alabilirler.

24
 Benim engellerle boutuumu, kendimi aldatmamaya altm iyi biliyorsunuz. Kendimi aldatmadm dememin toplumsal
boyutu, adalet ls ok nemlidir. Biz sosyalizmi temsil ediyoruz. Ezen ve ezilen ilikisine, teori kadar pratie g getirmek ok
nemlidir. Hi kimse bunu hesaba katmyor, anlamak istemiyor. nk yreksizler. Benim yaptm bunlar kabul etmemekti.
Byk bir tutuculua kar bal bana savatk. Siz de biz zgrlk iin savap yaadnz syleyebilirsiniz. Ama bu bizim
abalarmzla ne kadar orantldr, ne kadar bize balsnz? Ufak bir i skntnz oluyor, bunu hemen tepkiye ve rahatszla
dntryorsunuz. Bylece yreinizde bize yer kalmyor. Hatta benim daha yrekli olmam, daha fazla sevebilmem
yadrganyor.
Her kadn olduka deerli grmek, gl bir kiinin gcnn iaretidir. unlar size aka belirttim; mevki ve harem kurmak
peinde deildim ve halen bir hizmeti konumundaym, size hizmet ediyorum. Kocalarnzdan, sevgililerinizden bu ilgiyi acaba
grebilir miydiniz? Biraz vicdan sahibi olalm! Bir sevgiliniz olsa, acaba gelir dertlerinizi byle dinler, i dnyanza bu kadar hitap
edebilir ve sorunlarnza ilgi gsterir miydi? Sarlrd, seviirdi ve iki gn sonra leinizi karrd. Bu ok aktr. Ben erkekleri en
az sizin kadar tanrm. Tutkularnz, yapnz buna ok ak, zayflklar iindesiniz, bunu kullanrlard, ondan sonra mr boyu
bunalml bir yaam srp giderdi. Bu gzel bir ey mi? Acaba ok nemli kaybedileriniz olmayacak myd? Her eyden nce
yiitliiniz, kiiliiniz daha gelimeden elden gitmiyor muydu? Kaybedilenler hi yok muydu? Bunlar tartn. Kald ki erkek size
ok iyi davranabilir de, ok iyi koruyabilir de, ok sevebilir de, mutlu da edebilir, ancak bu gerekten mutluluk olabilir mi? Byle
mutlu aile tablolar izilir. Acaba gerekten yle mi? yle olmadn topluma baktnzda dehetle karlyor ve gryorsunuz.
Bu ilikide gen bir kzn esenlii ne kadar korunuyor, saygnl ve deer verilii ne kadar oluyor? En yakn evrenize bakn, ne
kadar deeriniz vardr? Normal insann dncesi temel zgrlk ilkesinden, siyasal izgiden kopuk olursa, o her trl
patavatszl gsterir. Hele tutku diye gdlerini ayaklandrmay aklna getirmise, onda her trl bela kar. Ve buna da
zgrlk der, zgrl byle anlyorlar. Bu ok ucuz ve kendilerini iflah etmeyecek bir yaklamdr. Yine de tercih sizindir.
Benim burada btn yapmak istediim, bir tercih imknn, bir beeni ve seme kabiliyetini yaratmaktr. nk benim
kendimi sizlere sunmam bir dknlk sonucu deildir. Aslnda unu size hissettirmek istiyorum: nder diye bellediiniz bir
insan bile kadn konusunda sizinle adeta bir sevgili gibi urap o kadar hizmet etmeli, zgrle o kadar ak bir tablo izmeli ki,
yanlmayasnz. Bir nder bile byle yaptna gre, bizim karmzdaki insan daha nasl yapmal diyebilmelisiniz. Bu nder
egemen ve gl oluu halde bize byle yaklayor. Sen neden byle yaklam gstermeyeceksin? diyeceksiniz. Bunu sizde bir
istek, giderek bu istei de bir mcadele haline getirmek gerekir. Bu da zgrlk savamnzdr. Bunun olduka ustaca bir
yaklam olduunu biliyorsunuz. Ben artistlik yapyorum demiyorum, ama beni o durumda brakan kimdir? Byle yapmazsak,
acaba bir milim kadar bir adm attrabilir miyiz? Acaba bu ite sizin gibi zgr yaklam sahipleri kabilirler mi? Siz, Aslnda
buraya kadardr, zgr seim ihtiyacmz yok, biz beeneceimizi beenmiiz derseniz, o zaman size unu sorarm:
Devrimciliinizi neden gl yapamadnz, neden buraya geldiniz? Neden yeniksiniz? Doru drst bir almaya neden g
getiremiyorsunuz? Yaamnza bakn, bunun byle olduunu greceksiniz. Dolaysyla eksiksiniz, yanlg iindesiniz. Dnme
kesin ihtiyacnz var.
Byle bir yaklamn ne kadar gerekli olduunu biliyorsunuz. Sizin byle bir yaklamdan en nemli sonular karacanz
aktr. Ortaya u kyor: Kendinizi neden bu hale getirdiniz? Kendimi neden sizin hizmetinize koydum, bu gerekli miydi? Bu
sorular size soruyorum. Devrimci olduum iin, balangta hi sorun haline getirmeden, sorunlar zerinde tekrar tekrar durdum.
Dncede ve davranta da ok hata vard. Hi sormadan size yklendim. Bazlar bunu dayatma diye anladlar. Sizinle zaman
zaman konutum. Bana gre bugn bir kzmz, bir kadnmz herhangi bir yurt parasnn kendisi olabilir. Aslnda bu biraz
gerektir de. Kadn olgusunda toplumsal ve ulusal gerekliimiz halen yayor. Erkek ise ibirlikiliinden, yabanclamasndan,
dmana gnde krk defa eilmesinden dolay silinmitir. Bu nedenle ulusal deerleri fazla temsil edemez. Kadn ne kadar geri de
olsa, -Botanl kadn drt bin yl nceki Krd temsil ediyor; ar asimilasyona uramamtr. Hemen hemen her kadn aslnda bir
ulusal deerdir. Dikkatli gzleyen bunu tespit edebilir. Dolaysyla kadn bir yurt paras gibi karlamak gerekir. Elbette, Biz
kokumu, bitmi, tkenmi kiileriz. Sen niye byle airane dnyorsun? Hayallerin neden bu kadar byk? diye
sorabilirsiniz. Bir yurtsever bile byle dnmek zorundadr; bu iyi bir dnme tarz, iyi bir hayaldir. Kadn bir yurt paras gibi
dnmek ve yle karlamak byklktr. Buna ne kadar layk olmasanz da, sizi layk hale getirmek gerekir. Ktlk bunun
neresinde?
Aslnda Krt kadnn deeri sar kzden sonra gelir. Nasl ele almsan, yle olur. Bunun insani bir yn var m? Kadn
tarihten, yurttan ve kltrden bu kadar kopuk ele al, ondan sonra da canmdr, malmdr diye yklen ha yklen: En byk
saygszlk ve dayatmann en irkini ite buradadr. Buna dayal cinsel ilikinin, cinsel zgrln ka paralk deeri vardr?
Tutkun uyanm, sarlmsn. Bu, klelik ilkesine, hayvani ilkeye, hatta yabancla ve smrgecilie kadar gtrr. Burada
rgtlenme ve eylem yoktur. te kyl anlay, gece gndz kr bir cinsellik olgusu ortadadr. Bu zgrlk mdr, bu namus
mudur?
Ben almaktan bkmam. ocukluumda arkadalk cokusuyla nasl hareket ediyordumsa, halen de yleyim. Fikrimde ve
yaammda kiileri karlatrmak veya sahte erkekletirmek yoktur. Kendi yaammda buna yer vermeyeceim. Bu bana irkin
gelir. Elenmek kt bir ey deildir, ama elenme nasl geliir? Benim iin bu halen byk bir savam sorunudur. Buna giden
byk savam, byk ura nemlidir. Sevgiye giden yol bazlarna hemen bir su ime gibi gelir. Oysa bu ok zordur. Bizde
sevgiye giden yolu ak tutmak, iddetli bir savamla mmkndr. Krt zmlemesini yapyorum, bunu incelememek gnahtr.
Azlar biraz laf yapyor, onu da ok kt kullanyorlar. Korkarm ou btn bu abalar inkr eder bir duruma girecek ve bu
abalar boa gidecektir. Bunu anlamadan gidecekler. Bunun sonucu iyi olmaz. Tarihini ve abay inkr eden ne sosyalist, ne de
kurtulua giden yolda salam bir deneyim sahibi olur. Bunlarn durumlar reel sosyalist lkelerdekiler gibi olur.

25
 likilerde ok zorlanyorsunuz, kendinize gveniniz ok zayftr. Cesur olmak gerekir. Bu adan da isterseniz kadn
almalarn biraz snrlandrabilirim. Fakat korkarm kendinizi kaybedersiniz. nk fazla destekinizin olabileceini
sanmyorum. Kadn mcadelesinin teoride ve pratikte rgtsel anlamnn ne olduunu biraz anladma ve bunu yrtebildiime
inanyorum. Fakat bu almann sabote edilmesi durumu var. Bu konuda kendiniz yetmezlie dyorsunuz. Bu da beni
dndrr ve tedbir almaya sevk eder. Dikkat edilirse, bunlar son derece bilimsel yaklamlar ve zgrle davetiyedir. Kadna
gvenmek gerekir. Sizinle yaamn daha iyi gelitirilebileceine hem inanmak, hem onun zgn abas iinde olmak gerekir.
Kzlarn kendilerini zorlamalarna gerek yoktur. Onlardan fazla talepte bulunmayacaz. Savaa koalm, silah alalm, daa
koalm veya kendimi kantlamalym diye zoraki abalara girmenize de gerek yoktur. Kendinizi baz tutkular kadar, klelik
zincirlerine bal hissetmenize de gerek yoktur. Ben dahil, karnzda hibir kurum ve kii ne cinsinize, ne de cinselliinize kar
zorlayc bir etken olabilir. Son derece zgr davranabilirsiniz. Bir seim kabiliyetiniz olmaldr; gzellii grebilmeli, hatta onu
kendinize mal etmelisiniz.
Kadn sz konusu olduunda, onu yaamdan kopuk ele alamayz. Krtlerde jn hem yaam, hem kadn demektir. Bu olduka
doru bir tanmlandrmadr. Ama bu ne hale getirilmitir? Bizde yaam zehir zemberektir, dikendir, yara bere iindedir, adna her
trl namussuzlua girilen bir beladr. Kadn da bu yaamn en katalizr olmu cinsidir ve yle kullanlyor. Benim amacm
yaam yaanlr hale getirmektir. Bir tablo oluturmak istedik. Kadndan da baz nderler ksn dedik. Uzun bir sredir kadn
yoldalarmzn bazlaryla bu konuda derinlemeye altk. Kendimce nemli gelimeler olabilir diye dndm. Bu alma
zgnd, yaratcyd. Bu konuda olduka nemli gelimeler saland. lerde bu almalarn daha da byk etkisi grlr ve zaten
grlmtr.
Halkn btn klarnda bizim almalarmz belirleyici etkide bulunuyor. En byk ahadetler ve direnmelere giden
kadnlar biz yarattk. Onlar bu almalarn rnleridir. Baz hainler de kt, ama nemli bir kesimi kahramanlar durumuna geldi.
Cizre'de ilk ehit den Berivan' anmalym. lkokulu bitirmi ve Avrupa'ya aile ocuklarna bakmak iin gitmiti. imizde ise
zgrlk paras kesildi. Bu, benimle girilen iliki sreci ierisinde ortaya kt. nce zavall bir kleydi, konumasn ve
glmesini bilmezdi. Daha sonra kendisine ne kadar deer verildiini grd. Byle zgrlk yzlerce bayan var. Deer
vermemiz, onlar sava haline getirmemiz kt m oldu? Belki kendi tutkularn yaamadlar, fakat halkmzn tarihinde en soylu
yerlerini aldlar. Btn bunlar yanl deerlendirilmek isteniyor. Halbuki bunlar bir ulusu var eden gelimelerdir ve kadnn da
onurudur.
Sizler bu temelde geliiyorsunuz. Bununla yetinmemeliyiz, daha da ilerlemeler olmaldr. Benim hizmetim yalnz bana
yetmez, sizlerin de abalarnza hem ihtiya vardr, hem de bu iin belli bal faktr olmas gerekenlersiniz. Krt olaynda bu yeri
kesinlikle tutmanz byk nem tar. Ama halen cesaretsizsiniz, kendinizden fazla emin deilsiniz. lkeye ballk ok anyor,
edepli olunamyor. Sklyorsunuz ve bazen patlama durumuna geliyorsunuz. Bu da olgunlukta zayf olduunuzu gsterir. Zayf
kadn olarak kalmakta srar etmek, bir kiiye kul kle olmak yararnza deildir. Seme ve deerlendirme kabiliyetinizi, iliki
snrlarnz geni tutmak iyidir. Ama ilkeli, terbiyeli ve zgrle aday olmay bileceksiniz. Sizleri ok candan bir yolda gibi
deerlendirmemiz yadrgatmamal; bu durum sizi abartmaya ve martmaya gtrmemeli, ayn zamanda niyetler kt m
denilmemelidir. Ne siz o kadar gelimisiniz, ne de yaklamlar kt niyetlidir.

Sosyalizm Cinsler Aras Uurumun ve Eitsizliin Yklmasdr

Devrimcilik, yaratma sanatdr. Lenin, byk hayallerimiz olmal der, fakat bunlarn bilimsel olmas gerektiini belirtir;
hayalsiz devrimci olmaz, fakat hayaller gereklere dayal olacaktr diye ekler. Kanmca bizim pratiimizde buna olduka bal
kalnd. Byk niyet, byk rya yerindedir. Yanllk ve yetersizlik uradadr: Kendinizi yaamn asli bir faktr olarak henz
deerlendirecek durumda deilsiniz ve sizi buna zorlamamak da gerekir. Bunu hemen bir aile yaamna gelecek durumda
olmadnz iin belirtiyorum. Bu konuda biraz dnme, biraz davran zgrlnz olmaldr. rnein, Avrupa'da bile otuz
yana kadar yle kolay evlenmiyorlar. Mutlaka yle yapn demiyorum, ama onlar evliliin zgrlkten ok ey gtrdn fark
etmiler. Mcadeleyle daha ok kazanmamz gereken eyler var. Bu dnemde cinsellik mal gibi sat konusu olan bir deer gibi
grlmekte; Vay elimden gitti, her eyim bitti diye bitirilecek bir deer olarak anlalmaktadr. Cinsellik bir doallk durumunu
ifade eder. Ama egemen toplum, snfl toplum bunu tannmaz hale getirmitir. Onu zgr dnceli ve zgr iradeli kiiler
cinsellii diledikleri gibi yaarlarsa, bu ahlki bir tutum olur. Cinselliinizi her trl saldrya kar varlnz koruduunuz gibi
koruyacaksnz. Bu yle kaba anlamda bir korunma deildir. Cinsellik, toplumsallk, aile ve siyaset birbirleriyle sk skya
balantldr. Bu yaklam dorudur. Cinselliiniz elinizden giderse, toplumsal dzeyiniz krelirse, siyasallnz hi olmazsa, en
ktsnden bir durumu yaarsnz.
Biz bunlar komple bir kiilik olarak sizde yaratmak istiyoruz. Bunun iin kavray gc gstermelisiniz. Komple bir
kiiliiniz oluursa, o zaman seme ve deerlendirme kabiliyetiniz de geliir. sterseniz iliki kurabilirsiniz, isterseniz
kurmazsnz; nk ilkeli bir kiilie sahipsiniz, her trl gericilie kar savam verebilecek durumdasnz. Buna btn gcyle
destek olan biziz. Ben bile olsam, zgrlk tutumu gerei iradenizi egemen kln. Fakat aratrn, yanlglardan syrln,
yetersizliklerden kurtulun ve ayrca sevin. Bunlar saladnz oranda sevme ve beenme gcnz olsun. Bunlar salanmazsa
adaletsizlik ve hakszlk etmi olursunuz. Sevilmeyecek olan sever, sevilmesi gerekeni ise sevmezsiniz, bu adaletsizlik olur,
kendinize de hakszlk olur. Size layk olduu lde sevebilmeli ve sevgiyi de gelitirmelisiniz. Bunu salayamasanz sosyalist
olamazsnz.
Sosyalizm, insanln yabanclamasnn ortadan kalkmasdr; cinsler aras en zgr ortamn, ifade ve iliki tarznn ortaya
karlmasdr; bin yllardr sren cinsler aras uurumun, eitsizliin ve duvarlarn yklmasdr; yeni, zgr ve eit ilikiler

26
temelinde birbirine yaklam gsterilmesidir. Bu konuda bir eyler yapmaya altm ve yaplan her ey de tartmaya aktr. Baz
arkadalar bizi halen anlamamlardr. Parti bnyesi bu konuda youn bir eksiklii yayor, ve arkadalarmz iliki
gelitiremiyorlar. Gelitirilen ilikiler de ok arpk oluyor. Sevgi olayna doru ulaamyor, provokasyona olduka malzeme
oluyorlar. ok tehlikeli biimde objektif ajanlk yaplyor. Dman da zel savala buna uzanyor, bizzat zel sava konusu
yapyor ve kadn-erkek ilikilerini krklyor. Sonuta, en deme dman elemannn veremeyecei zarar bu konuda
eitimsizlikten ve doru olmayan yaklamlardan gryoruz.
Parti bu temelde eitimle kadrolarn aydnlatmak ve yetkinletirmek istiyor. Bu da hem ulusal, hem snfsal, hem cinsel, hem
de cinsler aras dzeyde zaman zaman evrensel lleri de zorlayan bir savam verilmesini istiyor. Bu savama ve bunun
sonularna cesurca yaklaalm, ileri admlar atalm, mevcut yetmezliklerimizi aalm, hep birlikte zgr iradeyle belirlenmi iliki
tarzlarna ulaalm. Bu konuda gerici tarihten, gerici toplum ilikilerinden intikam alalm. Bilmelisiniz ki, bylesi bir savam
temelinde iddetle intikam almaya en ok sizin ihtiyacnz var. Ben onun sadece sk bir destekisi deil, ayn zamanda yol acs
ve savasym.
(...)
yle tipler var ki, bazlar benim iin karalamada bulunur, bazlar da beni ycelten kitaplar yazarlar. Nasl yazarlarsa
yazsnlar, beni anlayabilseler ve dnebilselerdi ok daha iyi olurdu. Aslnda onlarn gerekliinin yaamla ve zgrlkle ban
kuruyorum. Tam bu noktada inatlar tutuyor. stedikleri de "Bize istediini yap, biz kolay inanrz" oluyor. Hayr, olmaz. Krt
sevgisi olay alacak, zaten alyor, eline kalem alan yazyor. imdi de gnde bir kitap kyor. Tabii bu konudaki abalarm iyi
anlamak gerekiyor.
imdi Trk aydnlarn biraz daha iyi anlyorum. zellikle Trk kzlar bizden daha fazla etkileniyor. Trk kzlaryla
ilgilenseydim, daha fazla ilerlemeler salayabilirdim. rnein, Yunanl bir kadn benimle rportaj yapmt: "Size byk hayranlk
duyuyorlar" diyordu. Avrupa'da da byledir. ada koullar zorlayan zgrlk yaklammz var. Onun iin katlm
gsteremiyorsunuz. Sizi kendimizle e dzeyde yryebilen yoldalar haline getirmek iyi bir eydir. Bazlarnz sklyor,
bazlarnz da halden hale giriyor. Bizimle eit yryebilen yoldalar olmaya cesaret edin. Bazlarnn zgrlk anlay nedir,
biliyor musunuz? Izbandut gibi adam buluyorlar, "Kocacm iyi, ho, gl, kuvvetli bir adamdr" diyorlar. Oysa aslnda iflas
etmi bir kiiliktir. Adam canavar gibi bir adamdr. Bizim hanmck da ona gre tam ii bo biridir; adam yle dese yle olur,
byle dese byle olur. "Benim yaantm, namusum, malm" diyerek parti iine getiriyor; bunu da ahlk diye satmaya alyor.
Benim en akllca yaptm ey, bunu asla ciddiye almamaktr. Sizce aklllk bu deil mi? Byle kocalarnz olacana hi
olmasn. Madem yle, kendinizi neden alaa ediyorsunuz? Bunlar kskandm iin belirtmiyorum. Fakat bana gre erkek
yaklam ok kerticidir ve drc bir yaam tarzn dayatyor.
Benim bu zelliim iin Fatma, "Kendini erkek yerine koyup beni ezmek istedi" diyordu. Oysa ilikilerde zorlayc olmak
istemiyordum. Buna hem de Kemal Pir fkesiyle fkeleniyordum. Elini scak sudan souk suya gtrmeyecek kadar hazr
yaayp, partinin srtndan geinmekle kendini ne sanyor? birliki, haram yemekle bym. Oysa ben bunu yzne vurmak
istemiyor, aslnda kazanmak da istiyordum. Haramzade demek istemiyordum; aslnda bir Krt kzdr, belki kazanlabilir
diyordum. Benim de bu ynl zayflklarm var; mutlaka en u noktasndan alp kurtarmak isterim. Bu ise mcadele vermeyi
gerektiriyor, yoksa baa bela olur. Dnyada bu tarzda bir mcadeleyi baka birisinin yaadn sanmyorum. Hemen hemen her
ilikide benimseme yn kadar, reddetme yn de ok gldr.
Krdistan'da kimse bu kadar zengin kz bir arada grmedi. Hepsi bu topraklar sevmeyi denemek iin mevcut toplumdan
kat. Yurtseverlik beni sevmekle balad. Sizin iin kyametler kopardk. Siz halen bizi anlamaya yanaamyorsunuz. Fakat kadn
iin byk benimseme gcnz olmaldr. Siz, nasl kazanmak iin bir abaya ihtiyacnz olmadn syleyebilirsiniz? Bu
toplumda ka defa yitirilmi olduunuzu ve sizi eken kuvvetlerin ne kadar acmasz olduunu asla unutmayn. Aslnda bunu da
anlayamyorsunuz. Size acyorum. abalarm niin anlalmad? Sizi birok kuvvet ekiyor. Sadece emperyalizm, smrgecilik ve
feodalizm deil, sadece aile de deil, hepsi bir bir sizi ekiyor, sizi sizden alyor. Bu nedenle alabildiine zayflk gelimi veya
tannmaz hale gelmisiniz. stelik buna da devam ediyorsunuz.
Oysa beni zgrln ekim gc tutuyor. Bu kadar gelimeyi, Krt halkn ve kadn tarih sahnesine byk ekim ve
benimseme gcyle ortaya karyoruz. Buna bakp armayn; nk sizi geriye eken ve kendiniz olmaktan alkoyan kuvvetler
olduka fazladr. Bir provokatr benim iin, "Sen bizi bizden almak istiyorsun" diyordu. Hayr, ben TC'nin sizden aldklarn
geri almak istiyordum. Bunu fark ettiler; "Sen bizim aldklarmz tekrar bizden almak istiyorsun" dediler. Bir Kemalist de,
"ocuklarmz onun elinden kurtarn" diyordu. Gerekten kim alm, kim kimden kurtarlmal?
Bazen doru ve yrekli olduunuzu sylyorsunuz. Size gvenmek de istiyorum. Benim nazarmda kadnlar iyi yoldalar
olabilirler. Bazlar ok olumsuz ksalar da, ok gl ballk sergileyenler de var. Aslnda kadn kk grmemek gerekir. Her
bir kadn olduka deerli grmek, gl bir kiinin gcnn iaretidir. Kendi halkndan, kendi kadnlarndan herkese bir deer
bimek ve gereki bir anlamla yaklamak kiinin gcn gsterir. Dorular benimsetmek, en temel yurtseverlik grevidir.
Ancak bunlar anlayacak arkadalar yok denecek kadar azdr. Bazlar beni birtakm genellemelerle, hatta sulamalarla
karlyorlar. Siz de bunu benimsiyorsunuz. "Ben eksik kadnm, yle ezilmesi gereken kadnm" deyip kendinizi buna alet
ediyorsunuz.
Vatanseverlik mcadelesi kadar mcadele isteyen bir durumun iindesiniz. Kavray ykseltme gerei ok aktr. Nereden
geliyorsunuz? Hangi ekim kuvvetleri, hangi etin rzgrlar sizi hangi dereler ve vadilere savurdu? Orada sizi kimler, nasl
bouyor? Vahi bir kaplann elinden avlanm bir geyik veya bir keklik ya da gvercin rnek verilebilir. Kadnlar iin bazen byle
semboller yaratlyor. Karlmlar, yaralanmlar, bazlar da kendilerini kurtarmak istemitir. Soruna ok boyutlu yaklama

27
gerei aktr. Kendimi dnyorum: Ben boyutsuzluun acsn yaadm. Tek boyutlu ve ok silik olmann acsn bilirim.
Ancak bunu bir kader olarak grmedim. ounuz bunu kader olarak gryorsunuz. Halbuki bu neden kader olsun, neden
kendimizi boyutlandrmayalm, neden bytmeyelim?
"Sen bir hisin" ilkesi kadna nasl uyguland? "Sen daha da bir hisin" ilkesi temelinde kadnn da intikam al balad. Bu da
"Ben hi deilim, bunu greceksin" anlamndadr. O zaman yaamm izleyin. Beni yolda olarak benimsiyorsanz, bu sava
neden izlemiyorsunuz? Ben sizi bu kadar izliyor, takip ediyorum, size yaklayorum. Buna karlk siz neden bana yaklamyor ve
beni izlemiyorsunuz? Yoksa bunu gereksiz mi buluyorsunuz? Benim hikyem ok anlaml deil mi? Beni izlemezseniz, yreksiz
ve boyutsuz olursunuz, gsz kalrsnz. "Biz yapmack bir bayancz, birileri bizi kapar gtrr" demekte ne yarar var?
Duyguda yzeysellii, talepte yetersizlii, iradede zayfl, karar gcnde iddiaszl yaayan bu kiilii ne yapacaksnz?
Grkemlilik ve zarafet yoksa, bu yaam ne yapacaksnz? Kendinize bakn ve yorumlayn. Yorumlayamazsanz yapmazsanz. Bu
da "Smrgeciler syler, ben de okurum demektir. Bunun hibir sanat becerisi ve herhangi bir gzellik deeri yoktur. Aslnda
Hayvan yetitirmekten baka bir ie yaramazlar, sanatlar ekyalktr" gr dmana aittir. Biz bunu ykmak zorundayz.
Kadn meclisini ve rgtn gelitirmek gzel bir olaydr. Kadnlar hafife alnacak ve dalga geilecek nesneler olarak
grmekten nefret ediyorum. Ama buna siz yol ayorsunuz. Hafifliinizle kendinizi srekli gvensiz duruma getirme, baka
iradelerin srekli emrinde tutma konumuna getiriyorsunuz. Artk bu alsn. Kadn toplantlar, kadn kiilikleri grkemli olsun.
Mutlaka bazlarnn glgesi altnda olmanzn fazla bir anlam yoktur. Yoldalarmsnz, ama hibirinizi kendi glgemde grmek
istemiyorum. Sizleri kendi uydum ve sradan takipim olarak da grmek istemiyorum. Dengeli ve eit yryenler topluluu
olmal, ama bu topluluk iinde nasl yer alacanz iyi gz nne getirmelisiniz. Buna biraz cesaret edelim. Ben de yapmack
insanlar deil, yaam paylaan insanlar istiyorum. Bir gen kz psikolojisini ok iyi biliyorsunuz. Sklr, "Ay, yle mi, yle mi?"
edebiyatn gelitirir. Bunun elle tutulur bir yan yoktur. Kadn dediin sanki kendini halden hale, renkten renge sokan biri gibidir.
Makyaj da bunun semboldr. Kendini klktan kla, her trl ekle sokar. Aslnda bu, yzyllarn khne kltrdr. Sizin iin
"yi hanm kz byle olur, iyi gelin kz yle olur, iyi kadn byle olur, yle kocasna bakar, kaynanasyla vnr" tarznda ok
nceden biilmi statler var. Bu, demode olmu, bal bana bir kleliktir. Bunlarn hepsini inkr etmemekle birlikte, yeni
yaklamlar gstermek gerekiyor.
nkr etmeyin; ne kadnsz, ne de erkeksiz yaam olur. Fakat bu konuda da kleliimizin ulat derinlii unutamayz. Klelik
zerine de yaam bina edilemez. Benim btn anlatmlarmdan karacanz sonu sanrm u olabilir: Bu insan bu kadar korkun
bir abay biraz zgr yaamak, biraz erefli olmak iin gelitiriyor. ok iyi hatrlyorum, adam sz hakk vermiyordu, ciddiye
almyordu, dalga geiyordu. Bunlardan ok ektim, sen misin diyerek bir Tanr kuvveti karacak kadar yklendim. Arap aleminde
l hikyesi de, lde slam'n fkrmas da biraz byledir. Bazen PKK'nin kyla slamiyet'i karlatryorum; o zaman da
"Kendini peygamber sanyor" diyorlar. Oysa kendimi peygamber sanmama gerek yoktur, nk gnmzde bilimle i yaplyor.
Ama yine de benzerlikler hayli ilgintir.
l kiilii aslnda hilii yaratyor. Muhammed'in k ise lden bir volkan gibi patlamadr. Araplarda kz ocuklar diri
diri gmlyordu. Birok kii Muhammed'i, "Bu kadar ei var, bu kadar cariyesi var" diye eletirebilir, ama ben bunu da biraz
farkl grdm. Onu da kt deerlendirdiler. Muhammedin siyasal amal evlilikleri de vard, ama evlendii kadnlar kendine
gre ycelmi kadnlard. Dnemine gre bu yeni bir admdr ve bu konuya farkl bir gzle bakmak doru deildir. Muhammed'in
zevceleri, eleri, kzlar tarihte nam yapm kadnlardr. Hz. Fatma, Hz. Aye, Hz. Hatice birer semboldrler. Arap aleminde olsun,
slam aleminde olsun, demek ki kadna bir deer verilmitir. Hz. Muhammed, o dneme gre birok kadn bu tarzda
yaknlatrmtr. Dnemimizde retim ve teknik gibi nedenlerle bu biim deiikliine urar; ama btnyle bunu yadsmak
gereki deildir. Ayn zamanda tarihsel koullar ierisindeki byk devrimsel deerini anlamamak da doru deildir. ln
gszlnden o gc ortaya karmasn inceleyin. Bunun PKK ile olduka benzer yanlar vardr. Tarihi biraz inceleseydiniz,
ilikilere ok daha zengin, ok daha yce bakmay renirdiniz.
Krt olaynda Arabistan lnden daha lms durumlar yaanyor. Kadn belki diri diri gmlmyor, ama ondan daha utan
verici koullarda tketiliyor. Bunu anlamadan yaama yaklamayn. Sorunlarnz da gibi bymtr. Belki beni hayretle
karlyorsunuz. Bunu yadrgamyorum. nk lden daha kavurucu ortamlardan gelmisiniz. likisizlik, gszlk,
anlayszlk, duygusuzluk korkun boyutlardadr. Durumunuz o dnemin Arabistan lnn airetlerinden ve kabilelerinden daha
ktdr. Geldiiniz ortam iyi biliyorum. Sizleri bence diri diri topraa gmmekten daha kt durumlara dren eyler var. Sizi o
temelde mcadeleye ekiyorum.
Kemalizm'e ve Avrupa'ya gre insan haklar gelimitir diyebilirsiniz. Ama Avrupa ve Kemalizm, sizin ulusal imhanz
demektir. Bunlar bana yutturamazsnz. Bizi imha eden emperyalizme, onun her trl smrgeciliine ve ibirlikiliine kar
insani olandan bahsedemezsiniz. Birok arkadamz onlarn kalplaryla deerlendirmeler yapyor. Bunu da olduka sakncal
buluyorum. Biz onlarn kalplaryla insan haklarn deerlendiremeyiz. Tutarl anti-emperyalist olmak, anti-smrgeci olmak ve
yine ibirlikilerinin fiyakal yaamndan uzak durmak en dorusudur. Bunlar iten benimserseniz, ayn zamanda erkek
egemenliinin kadna dayatt eyleri kavrarsanz, iddianz ve iradeniz gl olursa, bizim iin deerli yoldalarsnz demektir.
Sizi bu temelde yeniden kazanmak, kucaklamak ve sevmek iyi bir yaklamdr. Bu temelde kazanmakla yeniden sevgi, buluma,
anlay, yoldalama, toplumsallama, siyasallama ve rgtselleme geliir. Bu, Krdn veya bir halkn yaamnn devrimle
diriliidir. Ben buna inanyorum ve btn gcmle bu davann emrindeyim. Bu davay hem yarattm, hem de srklyorum. Bu
davann emrine girenler de biraz buna dikkat etmeli ve bunun sekin yolda olabilmelidir.
Bunu bu kadar vurgulamamn objektif ve sbjektif nedenleri var. Umarm daha gereki ve derin yaklayorsunuz. Biz olsak
da olmasak da, doru yaklamlarn amansz takipisi olun. Az ey yapmadmza inanyoruz. Sizlerin kurtuluu iin de az

28
almalar yaplmamtr. Bizi ok iyi takip edin. Baz yetersizliklerimiz, baz yaklamlarda arlklar olabilir; ancak bunlar fazla
bytmeyin, nk z nemlidir. z sizin gurur verici bir tarzda, olduka eit ve zgr koullarda erefli ve onurlu bir yaamn
sahibi olmanzdr. Bunun emrinde olun. Bunu egemen klmann ve bunun iin ideolojik, siyasal ve askeri savamann amansz
militan olun. Bu savama engel olan her eyi yerle bir edin; bu sava ycelten ve baarya gtren her eye de salam bir yolda
olun.
Yaptmz bu deerlendirmeyi, anlarn yaammzn ayrlmaz bir paras haline getirmemiz gereken ehit kadn
yoldalarmz olan Mizgin, Roza ve Berivan'n ansna yapyorum. Bunlarn anlarn srekli yceletirerek ve kesin ulamak
istedikleri yere ulatrarak karlk vereceiz. Teslim olmamann byk ehitlerini ne kadar ansak da azdr.

Aralk 1992

KADIN VE ALENN ZMLENMES YAAMIN ZMLENMESDR

PKK oluumu, Krdistan'da toplumsal ve ulusal gerekliin savala zmlenmesi, bu zmlenmede en belli bal
unsurlardan biri olarak kadn ve aile sorununa arlkl yer verme, bunun devrim ve yaamla her dzeyde balantsn kurma ve
kabul edilebilir bir yaam gereine dntrmedir.
Objektif zemini kadar bilin ve rgtllk yann da grerek devrimi her dzeyde gelitirirken, bu soruna gereken akl ve
zm gcn gstermeden ilerleme salayamayacamz imdi daha iyi bilmekteyiz. Hatta denilebilir ki, toplumsal ve ulusal
gerekliimizde ve onun birey ahsnda krdm haline gelmesinde uygarlk tarihi boyunca yitirilen deerler insanlk
kazanmlardr. Bu yitirilmenin zeminini tekil eden dayanlmaz her trl yaam koullar karsndaki aresizlik, her dzeydeki
yenilgi, bunun doal sonular olan umutsuzluk ve kmaz, yaamn en belirgin zellii olmaktadr.
Mevcut geriliimizin de kantlad en temel gerekliimiz, kiiliklerimizin bu ynnn kendini aa vuran niteliidir. Bu
anlamda devrimin hedefledii ve deitirmek istedii krdm haline gelmi zmsz gerekliimiz ne bir kaderdir, ne de
zellikle onun bask ve smr biiminin ar nitelii bahane edilerek, k ve kurtulu iin nedenlerin olmad ileri srlebilir.
Tersine, bu her ynyle savalmas gereken, belki de hi bir lkenin ve halkn gerekliiyle karlatrlamayacak kadar her gn,
her saat mcadele verilmesini gerektiren bir zelliimiz olmaktadr. Devrimimiz bu temelde gelitirilmek durumundadr.
Krdistan Devriminde hi phesiz birok temel sorun aa karlmtr. Bununla birlikte birey, aile, airet, kabile, din ve
kltrn eitli dier verileri, siyasallamaya fazla imkn bulamama, askerilemedeki olduka geri dzey de akla
kavuturulmakta; bunlarn hepsi arasndaki neden-sonu, eliki-iliki yn devrimci mcadelenin atei iinde daha iyi anlalr
klnmaktadr.
Krdistan'daki yaamn boucu etkisi kendisini en ok ailede ve onun daha da esirlemi olan kadn esinde yanstmaktadr.
Kadn olgusunu ilerken s durumlarn iine dmek, yine ze deil de ayrntya ilikin ynlere arlk vermek olduka hatal
yaklam ve tutumlara yol aar. Bundan alabildiine uzak durmak ve gerei en yaln ve zl bir biimde yakalamak byk nem
tayor.
Marksn Kapitali metann zmlenmesiyle yazlmtr. Metalarn metas olma zellii gz nne getirildiinde ve kendi
gereimizde bunun daha da byle olduu ortaya konulduunda, kadnn da iddetle zmlenmeye ihtiya duyaca aktr.
Kadn ve onun arlkl olarak iinde ekillendii aile zmlenmesi demek, bir yerde yaamn zmlenmesi demektir; yaamn
siyasal ve askeri alan kadar kltrel ve ekonomik alannda, yine tarihsel kadar gelecei zerine dorulara gitmede temel bir
halkay yakalamak demektir.
Nereden baklrsa baklsn ve hangi gerekelerle yaklalrsa yaklalsn, kadn sorununun ortaya karlmas ne kadar
nemliyse, soruna sakat ve saplantl yaklamlar da o kadar baarszla gtrr. Daha da kts, sorunun rtbas edilmesi ve
sorunu grememe yetmez sonulara yol aar; hele bu devrim sreci yaanyorsa, onu ok yetersiz bir konumda brakmaya gtrr.
Bir devrimi zengin bir muhtevaya ve tam zgrlk sonucuna gtrmek istiyorsak, burada kadn zerine youn durmak, onun
kleliini grmek kadar zgrlne giden yolda da ne anlam ifade ettiini gstermek gerekir. Daha da tesi, kadn eyleme
kaldrmak ve zgrln gereklemesi dediimiz bir konumda tutmak, savatrmak ve yaatmak gerekir. Bunun salanmas,
devrimin en temel toplumsal yanna gereken karl vermek, zgrln sonuna kadar salanmas, derinletirilmesi ve giderek
dier birok sorunun zmnde -ki, bu her zamankinden daha fazla aa kyor- roln oynamas oluyor. PKK'nin nclk
ettii devrimde de bunun bylesine bir gelimeye doru adm attn her zamankinden daha iyi anlyoruz.
Kadn kurtulu abalarmzda youn bir katlm ve sava ortamnda gereklerin ok daha gereki ortaya konulabilecei gz
nne getirilerek bir kongre almasna gidiliyor. Hi phesiz bu tip almalar zirvesel anlama sahiptir. Yaplmas gereken ey,
en gelikin dnce ve teorik yaklam kadar, zgrle yakn pratik tutumu alabilmek; bunun iin tartma dzeyinin ykseklii
kadar, salkl davranlara yaam ans verdirebilmektir. Bir Kongre bu anlamda gerekeni yaparsa, roln laykyla yerine
getirmi olur. Ak ki, sadece partimizin bnyesinde younlaan kadn sorunlarna zm getirmek iin dar bir yaklam iinde
kalnmyor, bunun da tesinde gnmzn ar aile sorunlarna gncel bir cevap vermek iin de yaklalyor. Bunlarla birlikte, iin
tarihsel boyutu kadar gelecein salkl yaam sorunlarna da kapsaml cevap aranyor. PKK'nin nclk ettii Krdistan

Kadn Kongresine ynelik yaplan deerlendirme

29
Devriminde devrimci bir kadn kongresi bu apta kendisini somutlatrrsa, mevcut dzeyimize gereken karl verir. PKK'nin
teorik olduu kadar pratik sava gereklii kadnn savamna da yanstlrsa, bir kongre iin ancak bu kapsamda ve gncel
olduu kadar gelecei kapsayan, gemiin deerlendirmesi kadar gnn sk bir deerlendirmesini de ieren, zmleme kadar
hedef ve grev belirleyen, bunu somut rgt ve eylem biimlerine dken, bunun iin de tartma ve karar kartabilen, mevcut her
dzeydeki savamzla bu alandaki savammz eylemle birletiren bir tutuma ve bir nderlie ularsak gereken yaplm
olacaktr.
PKK tarihine baktmzda, Krdistan Devrimi iin salanlan teorik, ideolojik ve siyasal gelime dzeyi, o denli karmak
olan pratik mcadele ve sava dzeyiyle balantl deerlendirilmektedir. Teori ile pratiin birliktelii ancak byle devrimci bir
partiye yarar bir gelikinlik gstermekte; bu teorik ve pratik mcadele birliktelii hangi soruna yanstlrsa, o sorunun salkl
ortaya konuluunu salama ve zmne gitme imknn vermektedir. Kadn ve ailenin kurtulu sorununda bu daha da belirgin
olarak byledir. Partimizde hibir partiye nasip olmayacak tarzda kadn ve aile teorik olarak ele alnp zmleniyor; olas
kurtulu yollar ve biimleri zerinde duruluyor. Bununla yetinme durumuna dmeden, saflara youn bir kadn gc ekiliyor ve
savamn her dzeyine yaylyor. Hem sorunun aa karlmasna, hem de bunun zmne bizzat kadn znesiyle cevap
verilmesine, dolaysyla en doru yntemin tutturulmasna zen gsteriliyor.
Sadece Ortadou'da deil, ada birok lkenin nc gcnde bu soruna teorik, planl ve pratik savam gcyle
yaklaldn sylemek zordur. PKK bunu biraz baarmtr. En az Krdistan Devriminin temel siyasal ve sosyal ieriindeki
yaklamlarn, devrimin birok ynne ilikin gelimelerin burada kendini aa karmas ve dikkati eker bir biimde daha
imdiden ulusal ve uluslararas dzeyde etkisini duyurmas, soruna doru yaklaldn ve zgn yaratc temelin yakalandn
aka gstermektedir.
Nasl PKK'yi ve onun nderlik gereini her geen gn tm ynleriyle daha youn kavrama ve zmseme gereini
duyuyorsak, benzer bir tutumu sadece kadn ve aile sorununda deil, onun dier bir yz olan, onunla ayrlmaz bir iliki ve eliki
iinde bulunan erkek sorununda da ortaya koymak gerekiyor. Teorik olduu kadar somut yaama nasl yansdna ilikin
psikolojik dzeyi gstermek de nemlidir. Bu sorun ulusal imha ve toplumsal yabanclamann olduka derinliine ilendii bir
gerekliktir. Burada da bir o kadar da inkr edilen ve yaamn bir kayna olmak yerine onun bana bir bela kesilen zeliklerini
yakalama, iliki ve elikilerini zme salanyor; sadece bir siyasal deerlendirme olarak kalmyor, zm iin de daha fazla
aba gsteriliyor. zellikle birok lkenin tarihinde edebiyatla yaplann, sanatla ilerletilen bir yaam konusunun bizde savala i
ie ele alnmas gereini temel bir tutum olarak ortaya koyuyoruz. Baka uluslarn bilinen eitli nedenlerle yzyllarca kadn ve
aile sorunu ile dier toplumsal sorunlarna devrimci sanatla getirdikleri zmleri, bizim yaln rgtsel, siyasal ve askeri
almalar iinde gerekletirmeye ynelmemiz, onunla i ie, onu etkileyen ve ondan etkilenen esi olarak ele almamz, mevcut
smrgeciliin katliam ve smrnn talan dzeyiyle balantldr. Bunun bir sonucu olarak, her trl devrimci faaliyetle birlikte,
annda ele alp zme gtrmeye zorlamaktadr. Aralarna fazla ayr zemin ve zaman koyarak zme gidemeyeceimizi bu
somut koullar gstermektedir.
Tarihsel, toplumsal ve siyasal gerekliimiz, ulusal imha ve smr dzeyi, baka uluslarn sanatla yzyllarca yaptklarn
yapma imknn bize vermiyor; devrimle birlikte soruna zm bulmay zorunlu klyor. Dolaysyla kadn ve aile sorununda
toplumsal krdmn zmlenii savan atei iinde mmkn oluyor. Bu da devrimimizin en temel bir zellii olarak ne
kyor. Bu, tarihten koparlmann ve ala balantnn kesilmesinin direkt bir sonucu oluyor. Partimiz de tam tamna bu somut
geree bal olarak sorunu byle ortaya koyma ve zme bu temelde gitme gereini duyuyor ve bunu yapyor.
Ana hatlaryla yntemi belirledikten sonra, imdiye kadar gerek teorik gerekse pratik alanda saladmz gelimeleri de
grmekte yarar vardr. Unutulmamaldr ki, hibir toplumsal sorun, salam teorik bak asna kavuturulmadan, salkl bir
pratik adma kavuamaz. Krdistan'da halkn bilincinin hemen her dzeyde son derece karartld, ondan da teye kimliinin
nemli lde and ortadadr. Btn ulusal ve toplumsal dzeyin yitirilii teoriye daha fazla grev ykler. nk gerek hem
bilin dzeyinde, hem de bilincin dayand maddesinde tahrip edilmitir. Bu tahrip derecesi ne kadar ilerlemise, teoriye
yklenmek de o denli gerekli oluyor. PKK'nin, teoriye kendi somutu nedeniyle byle yaklamasnn nemi imdi daha iyi
anlalyor. Uzun bir sre teorik faaliyetin, ideolojik-politik almann byle izgi dzeyinde srarla yrtlmesi, gereimizin
hibir toplumsal ve ulusal gereklie benzememesi nedeniyledir.
Kadn ve ailenin kurtuluu sorununa da yksek bir teorik, ideolojik ve siyasal yaklam gstermemizin nedeni bundan dolaydr
ve daha fazla kavray gc gelitirmemizi gerekli klmaktadr. Geneldeki yitirili ve karanlkta boulu bu alanda daha youn
yaanmaktadr. Dolaysyla eer bu sorun aydnlatlmak ve zme gidilmek isteniyorsa, kavray gcnn ykseklii ve pratik
admlarn ilkeli gelimesi kadar, bu denli i ie ele alnmay, zorunlu biimde bir devrim grevi olarak baarlmasn ve bu sahann
da byle ele alnmasn art klmaktadr. Bu nedenle eitli lke pratiklerine bakarak, "Neden onlarda yle deil de, bizde
byledir" biiminde kendimizi yanl anlaylara kaptrmamza gerek yoktur. Mevcut somut koullar anlay artlandrr ve ilkeye
ilerlik salar. Yaplan da budur.

Sosyal Devrimi, Sevebilmek ve Yce Yaama Ulaabilmek in Yapyoruz

Uygarlk tarihi boyunca snfl toplumun gelimesi, sosyalleme ve ulusallama, klelikten gnmzn eitli toplumsal
biimlenilerine kadar eitli airet ve halk topluluklarnn her birinde deiik biimlerde gerekleirken, bazen barl, bazen
savala, bazen kltrel ve ekonomik yntemlerle, bazen siyasal yntemlerle bazlarnn ok olumlu gelimesine, bazlarnn yok
edilmesine, bazlarnn da orta dzeyde gelimesine yol aarken, i ve d nedenlerle Krdistan'da toplumsal ve ulusal gelimenin
ok gdk kalmas sonucunu dourmaktadr. Denilebilir ki, lkemizin kleciliin insan toplumundaki ilk kna beiklik etmesi

30
sz konusudur. Btn uygarlk dnemleri ok olumsuz biimde; igal, istila ve talan biiminde yansyor. Bu da srekli dalara
ka ve orada ok ilkel aile ve kabile dzenleri biiminde yaamaya yol ayor. Uygarlk olumlu ynleriyle deil, daha ok
igalci ve talanc ynleriyle Krdistan kaplamaktadr. Dolaysyla eer Krtlk gerei de diyebileceimiz bir kimlikle varlk
srdrlmek isteniyorsa, dalara snma gerekiyor. Bu da her zaman birok dnem iin ayakta kalmann tek biimi olarak
karmza kyor.
Aile, airet ve kabile dzeyi de bir yerde sosyal gelimenin ilkel bir dnemini temsil ediyor; yani ilkel komnal dnemin temel
toplumsal biimini ifade ediyor. Ulusal ve toplumsal dzeyi geri, hele siyasallama daha da geridir. Dier ekonomik ve sosyal
boyutlar neredeyse kat be kat daha ar bir gerilii yayor.
Bizdeki kadn, erkek ve aile ekillenmesi gz nne getirilirken, bu tarihsel zellie dikkat ekmek nemlidir; uygarln
gelimesinin her lke ve halk iin ne ifade ettiini grmek kadar, onunla mukayese etme biiminde ele alnrsa, bu ekillenmenin
nitelii daha net anlalacaktr. Ayn zamanda bu bizi ok aprak iliki dzenimizi ve bir kaos halini alan toplumsal gereimizi
daha doru anlamaya gtrecektir. Sadece geleneklerle kurtarlmaya allan ve uruna neredeyse en kt biimde gerileten bir
mcadeleye yol aan kadnla onun etrafnda kurulan aile ve bunun zerinde ykseltilen eitli szm ona namus ve ahlk
anlaylar, belki de sanldnn tam tersine, dmana en ok hizmet eden ve kendilerini bitiren bir zellie dnmektedir.
ok somut bir biimde aa kardk ki, kadn ve aile etrafnda iine girilen son derece geleneksel ve kat bir biimde
ekillendirilen temel ahlki tutum, bunun en belirgin ifadesi olarak namus, onur ve kiilik oluumlar, hi de farkna varmadan
aslnda tersini douruyor. Baka bir deyile, namusluluk namussuzluun gerek ad oluyor; onur onursuzluun, kiilik de
kiiliksizliin maskesi oluyor. Ne kadar ac da olsa, toplumsal gerekliimizde bu byledir. Daha da iyi ve derinliine
zmlenmek istendiinde grlecektir ki, tarih ve gncellik itibariyle dman karsnda her trl yenilgiye, bunun doal sonucu
olarak bizi daha da geri ve kabul edilemez yaam koullarna gtren ey, uruna neredeyse her eyi feda ettiimiz bu kavramlara
verilen anlamlar ve taknlan tutumlarn sonucu olmaktadr.
PKK'deki nderlik gerei, douundan gnmze kadar bunu arpc bir biimde iyi gren, giderek kapsaml zmlemelerle
yeni toplumu ve ulusal kimlii veren, kuatan dman gereine, yine srekli ona hizmet eden geleneksel ibirliki ve tutucu
feodal yanlarna kar mcadele eden bir sava olarak ele alnyor. Bylece zgrlk dediimiz tutumun ne anlama gelebilecei
ortaya kyor. Dolaysyla toplum ok iddetli bir eletiriye tabi tutuluyor. Meru kabul edilen iliki anlaylar eletirilip
sorgulanyor, bu sorgulama bireye dek indirgeniyor. zgrlk boyutu, bunun ahlka ve kltrn eitli biimlerine yansmalar, en
nemlisi de sava gerei iindeki yeri konuluyor. Eski balarn ne kadar kstekleyici rol oynad ve utan verici olduu ortaya
karlyor. Burada her ey alt st ediliyor. Daha nce meru kabul edilenin gayri meru olduu, utanlr olann utanlmaz olduu,
onurlu saylann onursuzluk olduu, gelime denilenin gerileme olduu aa karlyor; bylesine bir alt st olu yaanyor,
yeniden ayaklar stne dirili sz konusu oluyor. Bu, kendini hissettiriyor ve giderek PKK iinde yeni yaamn nasl olmas
gerektiine dair artan bir tartmay beraberinde getiriyor. Sorun ok ak ve youn bir biimde hissettiriliyor. Tarihte yitirilenin
tekrar tarihin gndemine getirilii byle oluyor. Her sorun nasl ncelikle gndemleir ve cevabn ararsa, partimizin de bylesine
bir cevab gndemletirmesi sz konusudur. Sorun iyi ortaya konulmutur. Bu daha da detaylandrlabilir. Fakat zm ve cevap
yan ar basan bir biimde gndemleiyor.
Sadece eskiyi eletirmek ve sulamakla yetinmiyoruz; yeniyi veya yaratmamz gerekenin ne olduunu, kavrayta ve
uygulamada buna nasl ynelmemiz gerektiini de ortaya karyoruz. Unutmamak gerekir ki, doru bir karar verebilmek ve doru
bir tutuma ulaabilmek iin bamsz kiilikler gereklidir. Btn ynleriyle baml kiiliklerin, duyguda, dncede ve davranta
byle olanlarn zgr kararlara ve bundan kaynaklanacak yaant biimlerine ulamalar zordur veya ulasalar bile bu yaam
olduka arpktr. Partimizde salanan en soylu gelimelerden birisi de, kadn-erkek yaklamlarnda bamszlk tutumun byk
bir dirayet, sabr ve abayla gereklemi olmasdr. PKK ortamnda varlan byk zm veya soruna verilen cevap, aslnda
bamsz kadnn ve erkein gerekletirilmesidir.
Parti ii eletirileri gz nne getirdiimizde grlecektir ki, ekilen en nemli sanclardan birisi de, mevcut iliki tarznn, aile
ve kabile anlaynn lmne iimize tanmak istenmesidir. Parti bu konuda ilkeli ve lmne bir mcadeleyle buna karlk
veriyor. nk parti bu yaklamlarn ulusal ve toplumsal dzeyi gdkletirdiini, en az dmann katliamlar kadar toplumu
arpklatrdn ortaya koyuyor. Dolaysyla buna kar savam, ideolojik ve siyasal bir savam oluyor. Sonu olarak
PKKlilemek, sava gereine yaklamak, bamsz kiilie ulamak, zellikle kadna dayatlan klelikten kurtulmak ve kadnn
aleyhindeki iliki dzenini amak isteyen herkes, tepeden trnaa kadar bamsz olmal, zgr tutumun sahibi olmal, zgn irade
ve dncenin sahibi olmaldr. yle ki, davran da tamamen zgrln bir ifadesi olsun. Partinin zgrleme dzeyini bu
ilkenin uygulanna balarken, bunu topluma tarmak gerekir. Bu, olduka byk bir cevaptr. PKK'nin belki de tam aa
kmam, fakat mutlaka ulalmas gereken bir geliim dzeyi var. Toplumun kurtuluu ncelikle PKK iinde bylesine bir
cevaba kavuuyor. Denilebilir ki, bu cevap tutarl bir biimde topluma yanstlrsa, ok kkl bir devrim daha imdiden salam bir
esasa kavumu olur.
Partimizde varlan zm phesiz hem teoriktir, hem de bylesine kmsenmeyecek sayda kadronun bamsz dnme ve
karar verme gc biiminde somutlamaktadr. Ska vurguluyoruz: Kadn-erkek ilikisinin eski biimlerine sert eletiriler yaplr
ve bunlarn kabul edilmezlii gsterilirken, bunun yerine zgr ilikiye, onun ortam ve biimine bu denli aklk getirme,
bylesine zgr olma tutumuna elverili bir ortam sunma salanan en byk gelime oluyor. Belki de ou kiinin kavramad ve
yceliini takdir etmedii bir durumu, bugn bir kadn almasnda ok nemli bir gelime olarak deerlendirmek, bu dzeyi
daha da zenginletirmek, rgtlemek, eylemle ve yaamla zenginletirmek, kadn almalarnn temel bir grevidir. Dolaysyla
bir kadn kongresinin, bu konuda salanan en nemli gelimeyi kendisine esasl bir tartma konusu yapmas, bu tartmaya dayal

31
olarak grevler belirlemesi, daha da somut olarak yaam btnletirmesi iine girilecek en salkl bir yol oluyor. Hi phesiz,
eer bu esas srekli gzetildiinde, hangi ilikiye el atlrsa atlsn, salkl sonulara ulalacaktr.
Bunun sava gereiyle balants iyi ortaya konulmutur. Bylesine zgr bir tutuma sahip olmak demek, mkemmel bir
sava yaam iinde yerini belirlemek, yine rgtsel yap iinde yer almak ve olduka faal bir siyasal almann sahibi olmak
anlamna geliyor. likilerdeki zgrlk dzeyi kurulmak ve bir yaam biimine dntrlmek isteniyorsa, iyi savamak, iyi
siyasallamak ve bunun iin de iyi rgtlenmek zorunludur. Dolaysyla ok iyi rgtlenmemi, bu temelde siyasallamam ve
askerilememi kiiliin zgr olamayacan zenle vurguluyoruz. Hele sz konusu olan Krdistan somutu ise, buna nderlik
eden rgt PKK ise, burada tutarl olmak isteyen ve "Ben zgrm, zgr kararn sahibiyim" diyen bir kiinin rgtllk dzeyine
bakarz. rgtlenme iin eitime, siyasallama iin kapsaml, geniliine ve derinliine bir dzey yerine siyasallamann savala
balantsna, ona ne kadar katldna ve ne kadar geliim ans verdiine bakarz; yle ki, onun zgrlk tutumunun derecesini
bilelim. Kesinlikle bunlarn birbirleriyle ilikileri skdr. Bir sahadaki kopukluk, dier tm sahalarn elden gidiine yol aabilir.
Bunun iin sistemli ele almak gerekir. Grld kadaryla bu ayn zamanda beraberinde ok sk bir disiplini de getiriyor.
zgrlk, birounun sand gibi, laka ve bayat bir liberalizm deildir. Bizdeki zgrlk en emeki snfn zgrlk
tutumudur. Ancak onun da yksek bir gnll disiplinle salanaca ortaya kyor. rgtllk, siyasallk ve askerilik, Krdistan
somutu ve onun sava gereinde en st dzeyde disiplinli yaamay, ilkeye izgi dahilinde ok sk bir biimde bal yrmeyi,
btn yaamn buna hasretmeyi ve bunun stn abasn sergilemeyi gerektirir. Dolaysyla ister kadn ister erkek olsun, yksek
derecede bir rgtlenmeye girimeyen, bunun siyasallama ve askerileme abasna ynelmeyen, emeklerimizin nemine ve
bunun gereklerinin bizzat yerine getirilmesine balanmam bir militan kendisini aldatmaktadr. Kiilere fazla gvenmemek
gerekir. Tutarlln rgtllk dzeyine, onun her sahadaki youn abasna, zellikle sava gereiyle balantsna, bunun sadece
lafna deil pratiine bakmakla zde olduunu ve bu ly sk skya gz nne getirmemiz gerektiini bilirsek, en salam
zgrlk tutumuna ulam olacaz.
Gney savanda ehit den Glnaz Karata (Beritan) arkada, zgrleme ynnde byk bir abaya sahipti. Bu arkadan
bana gnderdii bir raporu vard. Daha ehit olduunu duymamtm ve bu arkada hep aklmdayd. "nderliin
zmlemelerinden yararlanarak bir roman denemesi yapmak istiyorum" diyordu. Bizde hi kimse imdiye kadar byle bir sz
sylememiti. Olduka ilgili bir arkadat. Bu arkada bir grp tartsaydm iyi olurdu diyordum. Daha sonra ahadet haberi
geldi. ok kahraman bir kzd. Rubarok karakol eylemine takm komutan dzeyinde katlm ve bu eylemde yaralanmt. Yaral
olduu halde, Gney savam cephesinde en nde tavr alm; orada da mermileri tkeninceye kadar mevzide kalmt. Daha
sonra ibirliki hain gler etrafn sarmlar; Teslim ol, sana bir ey yapmayacaz" demiler. Fakat bu arkadan tavr, "Siz
dmanla ibirlii yaptnz, Gneyden Kuzeyin devrimine saldryorsunuz, sizler hainsiniz, size teslim olmam" demek olmu;
Parti nderlii'ni de slogan dzeyinde haykrarak kendini uuruma atmtr.
Bu anlaml ve ok cesur bir eylemdir. Aslnda teorik olarak gldr; salt yurtseverlik veya direniilikten kaynaklanmayan,
ayn zamanda zmlemeleri de olduka derinliine anlamaya alan birisidir; nk onlar daha da boyutlandrmak istiyor. Bu
durumu bu yoldamzdan iyi bir zmleyici kabilecei anlamna geliyor. Anlamakta kararl olan ve bunun iin her trl
kahramanca direniilii sergileyecek kiilikler de kyor ve buna deer vermek gerekiyor. Bu arkadan ansna iyi karlk
vermek gerekecektir. Bunlar yle basite alnacak kiilikler ve tavrlar deildir.
Bu ahadet zerine arkadalar da "Biz bu arkadan ansna balyz, adn tabura vereceiz" diyorlar. Sorun adn tabura
vermek ve nasl direndiini sylemekle halledilmiyor. Sorun, Onun takip ettii tutumu yaatabilmektir. Zaten bu sonular ortaya
karan da bu tutumun kendisidir. Biz onu esas alyoruz. Bu biraz da bizim gelimesini istediimiz arkadalarn bir rnei, bir
modeli oluyor.
Halbuki gelimekte kararl olan bu arkadamz, ayn zamanda epey tersliklerle de karlam ve belki yanllklar da
yapmtr. Fakat gittike doru izgide derinleiyor ve neredeyse ok etkili bir sonuca gidebiliyor. Demek istediim udur: Biz
yolu ak tutarsak, yaman ve hatta kahraman tipler kabilir. Nitekim daha nce bu alanda "Kadnlar epey arlk tekil ediyor,
bunlar ne yapalm?" dendiinde, ben unu syledim: Sizin arlk dediiniz tam tersinedir, kadn aslnda byk bir fedai gcdr.
O arkadalarn oralara gelmeleri, byk bir ksmnda grld gibi kendini feda etme anlaynn yannda, cesareti de ifade eder.
Siz bunu deerlendiremiyor, ok khnenmi feodallik ve dzen yaklamlaryla yaklayorsunuz. Bu, gereki bir yaklam
deildir. Gcnz yetmeyebilir, doru yaklamlar sunmak da zor olabilir. Fakat benim anlaym da byledir. Nitekim bu
anlayn doru olduu ortaya kt. Daha sonra birou, "Hepsi mevzide direnmi, hi kaan olmam. Hi de sandmz gibi
deiller, bu daha sonraki savata ortaya kt" dediler. Bunlar da yle fazla abartlacak sonular deildir. Biraz daha kabul
edilebilir bir dzeyin yakaladn gsterse de, asl byk geliler bundan sonra sz konusu olabilir.
Umarm ki, kadn iin gelitirdiimiz abalar hem anlalr, hem de byk deerlendirilir. Belki sizi biraz zorlayacaz.
Disiplinli yaam sizi skabilir; ama zgrln ve gelimenin bir bedeli vardr, bu bedeli demeden bunlara ulalmaz. Ucuz
zm, rahatlatacak iliki dzeyi ve gnlk yaam alkanlklar sizi tatmin edebilir, ama zgrle asla gtrmez. Bu da basit bir
kiilik ortaya karr. Biz bununla yetinmek istemiyoruz. stesek sizi ok rahat idare edebiliriz. Fedaisiniz veya her trl savama
varsnz; ancak rahatlkla kullanlabilmeniz de mmkndr. Bazlar bunu da yapar. Ama ben byle deersiz yaklamann
sakncal olduunu, dolaysyla sizlerle almay biraz daha derinletirmek gerektiini, bunun daha doru bir tutum olacan
dnyorum. Nitekim lkeye ok yzeysel bir biimde gidenlerin kolay kaybettikleri de gz nne getirdiinde, bu
yaklamlarmzn yaamaya deer olduunu kantladk.
Sizi olduka bamsz iradeye, zgrlk tutumuna ve onun ifadesine kavumu, yanl durumlara kolay dmeyen, yaratmak
istediimiz tipi yakalamada biraz iddial, en azndan bu konuda sabrl ve inat bir tutumun sahibi klmak istiyoruz. Bu daha iyidir

32
diye dnyorum. Hi phesiz, nmzdeki dnemde partimizin zgrlkte salayaca gelime, kadn-erkek ilikileri, aile
ilikileri ve bunlarn zgr yaama yansy, hem netleme hem de pratie kavumas bizzat yaanlr bir olay haline gelecektir.
Bu da tamamen mcadele ve abalarn younluuyla birlikte olacaktr. Savalmadan asgari sosyal yaam bile
kurtaramayacamz bir an bile gz ard etmeyeceiz. Mevcut ulusal ve toplumsal dzeyimizi, onu dourtan dman gereini,
aile ve kadn-erkek yaamn savala dzenleyeceiz. Tabii haince, dknce, gten dren ve yenilgiye gtren biimde deil,
zgr bir temelde baarya ve yeniye gtren tutumun sahibi olunacaktr. Yaam daha fazla anlaml klan biimleri, ancak savala
yakalayacaz.
Bunun dier bir ifadesi de toplumumuzda ok tahrip edilen anlay dzeylerinin gelitirilmesidir. una geliyoruz:
Toplumumuzun ne kadar birbirine kar olduunu, insanlarn birbirine nasl diken gibi battn, aile iinde, hemen her airet ve
kabile ortamnda, yine ok eitli kiilikler arasnda nasl bir kavram kargaas ve kaosun srdn, zellikle sayg ve sevgi
olaynda nasl bir yoksulluu yaadmz grdmzde, verdiimiz savan bir yerde sevgi, sayg ve anlay sava olduu daha
iyi anlalacaktr. Krdistan'da sevgiye, saygya ve anlaya giden yol da bir izgi dahilindeki sava gereine, onun btn
gereklerini yerine getirilmesine bal olmaldr. Daha fazla sevebilen bir ortama ulamak istiyorsanz, o zaman daha fazla savama
imknlarna sahip olacaksnz. Bu, kesinlikle doru bir belirleme olduu kadar, gnlk somut abayla da balantl bir olaydr. Hi
kimse savamadan, bunun gereken abasn sergilemeden, sevgi ve sayg beklemesin.
Krdistan devriminin kiilikteki en byk yansmalarndan birisi de budur. Biz bunu da baaryla ortaya koyduk. Geriye bu
temelde iyi bir rgtlenme gerei ortaya kyor. Bunun olanaklaryla birlikte, yine oka istendii gibi bir askerileme imkn da
belirmitir. Mevcut ortamlarn askerilemeye katks kmsenemez. En nemlisi de, daha fazla sevilebilmek, saylabilmek ve
insan soyuna zg yce yaam biimlerine ulamak iin devrim yapyoruz. Toplumumuzda, ulusal bnyemizde yitirilen ve bize en
az ekmek ve su kadar gerekli kavramlara, bunlarn yaama yanstlna gidebilmek iin savamaya mecburuz. Kim bu konularda
kendisine layk olana ulamak istediini sylyorsa, o zaman savamaldr. Hem de baaryla savamaldr ki, zgrle
ulaabilsin. Slogann z de budur.
Hi phesiz bu konu devrimci edebiyatla daha da iyi anlatlr. Bizzat bir devrimci edebiyat savamyla da kiiliin psikolojik
boyutlarna, kadn-erkek ilikilerinin dzenleniine, akla kavuturuluuna, sanatla ve sanatn dier biimleriyle gzelletirme
dediimiz boyutuna ulalr. Bu, devrimin gzelletirme boyutunu da sanata eklemek demektir. Onun da yolu bylesine devrimci
bir savala balantl olarak konulmutur.
Newroz'a yaklayoruz. Ulusal Kadn Kongresi gelitiriliyor ve 8 Mart Dnya Emeki Kadnlar Gn deerlendiriliyor. Byle
birka anlaml gnn bir araya gelmesi, soruna bir daha deinmeyi yerinde klyor. Cinsler aras iliki, ayn zamanda kesinlikle
snflar aras ilikidir. Hatta bunun ulusal dzeyle de balants vardr. Sahte yaam hayalleri fazla mutluluk vermiyor. Yaam
acmaszdr. Onur ve sevgi kolay kazanlmyor, hele ak sylendii gibi hi de kolay kazanlmyor. Ama yine de birbirimize deer
vermeliyiz. Hatta unu bile belirtebilirim: Bir kadn eer btn kiiliinin ar, sade ve zek kvlcm gibi olmasn, irin bir sluba
sahip olmasn, ok cesaretli olduu kadar duygulu olmasn bilirse, bunu yaamn her sahasna hakim klma ilgisini gsterir,
tartma ve eylem gcn sergilerse, byle kadn tanralara benzer bir konuma gelebilir. Kendinizi bir snt gibi grmek yerine,
herkesin size snabilecek kadar bir zenginliin ve bykln sahibi olabilirsiniz. Bu imkn gryorum ve insan bundan gurur
duymaldr. Cins olarak ezilme ve horlanma bir yana, bylesine erdemlerin sahibi olmak mmkndr. Bu ayn zamanda
grkemliliktir. Ayplk eyler bunun neresinde? Klelik ve basitlik bunun neresinde? Bunlarn byk savamlarla -sadece kaba
anlamda bir savatan bahsetmiyorum-, ok soylu dnce gc kadar rgt ve eylem gc olmakla da balantldr.
Biz de srekli bu erevede sizlere ilgiyi gelitirmek istedik. Dolaysyla genelde kadn gereinde, zelde Krdistan kadnnn
dayanlmaz ve mutlaka almas gereken yaamna saygy byle dile getiriyoruz. Yaptklarmz az olmamakla birlikte, bu henz
bu iin balangcn ifade ediyor. Bundan sonra tecrbelerimize de dayanarak daha iyi mcadele edeceiz. Gelecek gnler insann
daha fazla kabul ve yaamaya cesaret edebilecei gnlerdir. O halde, Kadn Kongresine giderken, bu temel hususlarda net olmak
kadar kendimizi ak grevlerle kar karya getirmek ve bunun abasn eksik etmemek byk nem tayor. Eer parti olarak bu
temelde iyi kavranmaya allr ve gerekenler yerine getirilirse, iyi bir yolda olduumuza emin olabiliriz.
Kongre almalarnz bu temelde yrrken, nemli baarlar salayacanza inanyoruz. Tm yoldalarn bu temelde
zerlerine deni her zamankinden daha fazla yerine getireceklerinden eminiz. Tm sava alanlarndaki katklarn da ilerletici
olacana inanyoruz. Katklarn eksiksiz yerine getirerek, hepsinin bu alanda da yksek bir baarya sahip olmalarn diliyoruz.
Kongrenin stn bir gelime ve baaryla tamamlanmasn selamlyor, selam ve sevgilerimizi sunuyoruz.
Yaasn Krdistan Ulusal Kadn Kongresi!
Yaasn Ona nclk Eden PKK!

5 Mart 1993

PKK KADIN ZGRLNN EN Y SALANABLECE BR MCADELE ZEMNDR

Krdistan devriminde devrimci roman tasla zerine yaplan tartma

33
 Devrimci mcadelemiz birok gelimeye yol aarken, bunun sanat zerinde etkili olmamas dnlemez. Hatta denilebilir ki,
Krdistan'da sanat, temelde biraz da gelime gsteren devrimimizden kaynaklanyor. zellikle edebiyat sanatnn yeniden dirili
biiminde, ilk defa tm gcn ve konumunu ok ciddi bir eklide yaad bu alt st olula birlikte kendine gelmesi, dirilmesi ve
yaama gzn amas sz konusudur. Sanatn ilevi imdi her zamankinden daha iyi ortaya kmaktadr. zellikle edebiyat
sanatnn oynayaca rol gittike anlaml olmaktadr. Edebiyatn da gnmzde en yaygn biimi olan roman tr, devrimci
yaam anlatmak ve doru devrimci yaamn naslna cevap vermek asndan en verimli bir dnemin iine girme ansn
yakalamtr. Yaamdaki alt st olu olduka kapsamldr. Toplumsal yaamn bu kadar kkl deiim ve dnm geirmesi,
sadece ideolojik, siyasal ve askeri deerlendirmelere konu edilmeyi yeterli klmamakta; tam tersine, gittike artan bir biimde
edebi zmlemelere de ihtiya hissedilmektedir.
Devrim edebiyatsz dnlemez. Devrimci mcadelenin daha anlaml, daha gzel olmas ve gelimesi sanattan epey g
alacaktr. Sadece ona kaynaklk tekil etmeyecek, ondan g almas da olduka nem kazanacaktr. Dolaysyla hareketimizin yol
at alt st olular sanat ve edebiyat cephesinde gerek anlatm ifadelerine kavuturmak ertelenemez bir grevdir.
Devrimci yaamn kendisi bir sanat, bir eser gibi yrmekte, hem de grkemli bir sanat kolu olabilecek pek ok noktada u
vermektedir. Eer doru bir uygulama ile karlk verebilirse, hi phesiz bunu kendine esas alan almalar ve en byk bilimler
ortaya kacaktr. Bu konuda baz denemelere giriilmekte; iir ve roman denemeleri gelimekte veya an derlenmektedir. Ancak
gelimelerin boyutu artk kapsaml romanlara ihtiya gstermektedir. Mcadelemizi birok ekilde dile getiren romanlar artk
ihtiya haline gelmitir. Mcadelemizin ana izgisini bir de bu ynyle dile getirmeyi dndk. Bununla ilgili baz taslaklar
zerine tartmalar yrtlyor. Mcadelemize eitli ynlerden katlan militanlarn getirdikleri grler, phesiz buna katkda
bulunacaktr. ster zindandaki, ister dadaki, ister eitli alanlardaki yaamlar dile getirdiimizde ve bu aklamalar
sunduumuzda, zengin bir roman malzemesi ortaya kar. Bu malzemelere dayanarak, dikkat ekici baz eserler ortaya
karlabilir. Gelitirdiimiz syleiler, bu anlamda daha zengin bir malzemeyi ortaya karmak iindir.
Daha nce bir roman tasla gelitirmitik. Hi phesiz bu ok yetersiz bir taslaktr. Ana izgilerle bunu ortaya koyduk, ancak
ok eksikti. Katk sunacak birok alma daha yaptk. Diriliin yks ad altndaki deerlendirme, eitli rportajlar ve hatta
zmlemeler de roman konusunda epey katk sunabilecek cinstendir. Btn bunlar malzeme olarak deerlendiriyor ve bunlar
her gn yeni rneklerle gelitiriyoruz. Yoldalarn bu tartmalara katlmasna yksek deer biiyoruz. Bu yntemin verimli
olduuna da eminim. Yaamn kendisini dile getirmek, yaayanlarn dilinden aktarmak, hayal gcn de gz ard etmeksizin, teki
tarzn bir biimi olarak dnyoruz.
Belki baz sorularla konuya daha da derinlik kazandrmay isteyebilirsiniz. Taslakta olsun, taslak dnda baz konulara ilikin
olsun, belirtmek istediiniz hususlar ve sorular tartabiliriz.
nderlik Fatma ile olan ilikisinde, zellikle ilk dnemlerde duygusal bir yaklamn olduunu belirtmiti. Bu duygusalln
dzeyi ve biimi nasld?
Duygusall yaadm sanmyorum. Siyasal endie yn ar basyordu. likiyi bu temele dayandrmak daha dorudur. Eer
siyasal bir temeli olmasayd, duygusal yaklam esas alacam sanmyorum. Bunun zemini siyasal bir temelden kaynaklanm
olabilir. Bu gittike younlam bir siyasal temele sahiptir. Siyasal temeli, siyasal deeri olmayan iliki benim nazarmda ok
deersizdir. Belli bir siyasal amaca hizmet etmemesi halinde, en yakn ilikilerimden bile nefret ettiimi, bunlar parampara
etmek ve kendimden uzaklatrmak istediimi rahatlkla belirtebilirim. Benim iin duygulanlacak insan ciddi bir siyasal
gelimeye, uzun vadeli, soylu ve ycelmi bir yaama adm attnda sz konusu olabilir. Tipimi izmeye alrken, gemi
dnemi deerlendirme gereini duyuyorum.
Duygularmn temelinde bir amaca hizmet vardr; plana ve o zamann dnce gcne gre belirlenen hususlara dayal bir
gelime oldu mu, ona tutkuyla sarlma sz konusu olur. Bu konuda herhangi bir geleneksel yerleik kuruma ve ahlki tutuma hi
deer vermediimi de syleyebilirim. Aile ortamndaki ana baba ballndan tutalm, eitli akraba ve yaknlk balarna hep bu
erevede yaklatm. Benim iin yol arkadal, duygularn temelidir. Kim benimle amaca doru yryorsa, onunla samimiyet
geliebilir. Nereye el atarsam, en az o oranda deer verir ve ilgi gsteririm. Aksi halde bir ilikiyi, kurumu ve yaam bunun dna
karrm, ondan vazgeerim. Nitekim yaammda bunun gibi saysz rnek vardr. Kii mcadelede ne kadar kalrsa kalsn, isterse
gzmn ii olsun, ona fazla acmam, onun karsnda duygulanmam. Kendimi tercih etme durumum var.
Fakat duygularn temelinin daha derinliine kavranmas gerekir. nsan ilikilerimizde bu konuda olduka ilkesiz, zellikle
siyasal bir temelden yoksun olarak kin, nefret ve sevgi benzeri duygulanmalara girildiini gryorum. Bunlarn deer ifade
etmeyeceini belirtmeliyim. rgtsellie, ideolojik tutuma, zellikle ciddi bir siyasalla dayal gelimeyen kinler, fkeler ve
sevgiler fazla anlaml olmaz. Kald ki, beyin gzellii siyasal derinlikle, dolaysyla yaamn bu temelde zmlenmesiyle
balantldr. Siyasal zmlenme ve rgtleme gerei, onu daha da militanlatrma ne kadar gelikinse o kadar geliir.
Hibir zaman unutmamak gerekir ki, ilikilerinde rgtsel ve siyasal derinlii, zmleme, eylem ve anlatm gcn
yakalayamayanlar, dier yollarla ilgili kayna, yine bunun bir sonucu olarak duygu gcn fazla elde edemezler. Elde eder gibi
grnseler de bu yapaydr, bireyseldir, ciddi ve kalc bir sonucu olmaz. Bu ok az dikkat edilen bir husustur, fakat bunun gerei
byledir. Sevilecek iliki, ciddi bir siyasal temelde boy atan ilikidir, onun rgtsel ifadesi olan ilikidir, propaganda deeri olarak
kendini kitlelere kabul ettirecek iliki ve davrantr. Bu, Krdistan'da tamamen byledir, bunun dnda gzellik ve sevgi kayna
aramak fazla anlaml deildir.
Zemin ve temel kaynak byle olmakla birlikte, biime nem vermek gerekir. Ben buna slup ve yaam tarz ve biiminin
gelitirilmesi diyorum. Kald ki, salam olann bu konularda da belli bir yetkinleme ve olgunlamay yaayaca aktr.
Krdistanda duygular ancak byle zeminlere ve kaynaklara dayal olarak geliebilir. Dier biimler, yani akraba ilikileri, bir

34
zorda kalma sonucu doan ilikiler, paraya dayal ilikiler, rtbeye dayal ilikiler, sadece fiziki biime dayal duygular benim pek
itibar etmeyeceim yaklamlardr. Ne yazk ki, toplumumuz bu ynyle ok ilkesizdir; rgtsel, siyasal ve ideolojik zeminleri ve
derinlii olmayan duygulara ve ilikilere boulup gitmitir. Gzyan, tutkuyu ve heyecan hep byle anlar; fakat hibir zaman da
mutlu olmaz, salkl bir duygu dnyasna da ulaamaz. Kutsal amalar olan ve buna militanca ulamay esas alan bir hareket
temelinde salam bir duygu dnyasn yakalayabileceimize dair sadece belirlemeler yapmyoruz; bunun yan sra hayatn da her
gn ok ak gsterdii gelimeler yaanyor. Duygular dnyas bu temelde ortaya kyor.
Duygular, ister olumsuz deerlere kar kin ve fke biiminde olsun, ister sempati ve sevgi biiminde gelisin, esasta izgiye
dayal olarak gelimelidir. Mutlaka bir derinlii ve bir g kayna olmaldr ki, anlam tekil etsin. Bunun dnda duygular
kullanmak rezilcedir ve bu da ounlukla nefrete yol aar. Bazlar ilkeden ve izgiden saptlar m, yaknm da olsa, gzmzn
ii de olsa, o gzle grmek istemem; benim karmda yok olmal ve yerin dibine girmelidir. Bu noktada ok tahammlszm.
Ama izgiye doru yaklaan davranlara da byk sevgiyle ilgi gsterir ve yardmc olurum. likide yaklamm budur.
-nderliin kiiliindeki irade hakimiyetini grebiliyoruz. Bu gl hakimiyet olgusunda, Krt halknn veya Krt erkeinin
iradesizlii ve hakimiyetsizliinin rol nedir? radeye hakim olmada l olarak neyi alyorsunuz ve bunu nasl salyorsunuz?
Krt insanndaki byk iradesizliin bende yaratt byk fke ve tepki, olaanst bir irade gcne ulamam gerektiini
ortaya karmtr. Benim yaamm ve hikyem, yaanlan muazzam gszln gce dnmdr. Bunu sandnzdan ok
daha derin, youn, hesapl ve ll gelitiriyorum. Belki de hibir arkadamzn aklndan ve hayalinden geirmedii bir biimde
gszl glle, iradesizlii iradeye, rgtszl rgtlle, zavalll grkemlilie dntrmeye; her trl tembellii
ve bota kalml alkanla dntrmeye ok byk deer veriyorum.
Gce ve iradeye ulama ve bu konuda insan yeteneklerini kullanma, benim iin sadece bir yaam felsefesi deil, ayn zamanda
bir tutkudur. Bunun dnda yaam dnmem, ilgi de gstermem. Bana gre zayf insanlarn yaamda hibir deeri yoktur.
Kendi yeteneklerini gelitirmemi insann hibir kerameti yoktur. Bu insanlar asla ciddiye almam, sevmem; fazla anlamak,
dinlemek ve konumak istemem.
Krt insanndaki derin iradesizlik, darmadank olmu bilin, zihniyetinin neyin peinde kotuu belli olmayan harap dnyas
ve ok sistemsiz yaay, bende ok byk tepki yaratt. Namussuzdur, alaktr, erefsizdir; bunlara hi saygl bakmam, aksine
her gn mthi fkeyle bakarm. Kiiliimde ona kar tam bir direnme geliir. ocukluumdan beri hep byledir. Evin iinde
zayfln lt olan bir ilikiyi grdm m, o ocukluk halimle bile adeta fkelenir ve onlarn yanndan kamak isterdim.
Gcm yettiince kavga ederdim, yetmeyince kaardm ve bu ok sistemliydi. lgilerimi biraz anlaml yolda yrmeye, doru
yolda grup oluturmaya ve beni glendirecek tutumlara girmeye ynlendirdim.
Ksaca sizde gremediim baz eyler bunlardr. Siz ok zayf yaam da, zayf iradeyi de kendinize yaktrabiliyorsunuz.
Hareket zayflyla, zmlenmemi ve sistemlememi dncelerle, yine keskinlememi iradelerle rahata uyuabiliyorsunuz.
Bu sizin kkl geliiminizi nlyor; amaca dosdoru yrmenizi, o amaca yrrken ok keskin olmanz frenliyor. Zayf
kiilikleriniz biraz da bu iradenin sonucudur. Yce ama etrafnda ve siyasal bilinle irade gc olmay bildiiniz oranda,
gszlnz glle, iradesizliinizi iradeye, zayflnz kuvvete dntrrsnz.
Bu konuda benim yaamm iyi incelemeli ve daha derinliine yaklamalsnz. ocukluktan gnmze ideolojik, rgtsel ve
bunun eylemsel zeminlerinde gszlkten gce dnm nasl yaptm? slubum ve tarzm nasld? G toplamaya hangi
yntemlerle ilerlik kazandrdm? G kaybetmemek iin nasl tedbirli oluyorum? Btn davranlarm ne kadar toparlaycdr,
planlaycdr, keskindir, savatrcdr, ayrt edicidir, semecidir, korumacdr, srekli gelitiricidir? Bu hususlardaki kiilii
tanyamazsanz, nderlik olayn ok eksik anlam olursunuz. Kiilik gelimesine bu ynl yaklamay ve bu temelde kendinizi
mmknse toparlamay ve yetkinletirmeyi bilmelisiniz.
Yksek bir irade gc olmadan, gl bir devrimci yrynz olamaz. Dmann hz karsnda yapacanz yryte,
arkanzdan mutlaka bir yerden sizi tutup drebilirler. Bunu nlemenin tek yolu, dmann asla ulaamayaca irade gcne
ulamaktr.
- Fatmann daha nce bir duygusal ilikisi bulunmakla beraber, nderliin grup iinde n plana kmasyla nderlie
yaklatn grebiliyoruz. nderlik bu karc yaklam grd halde, neden iliki gelitiriyor ve bunda duygusalln rol var
mdr?
Sanyorum o ilikilere ok duygusal bakyorsunuz. Benim yaklammn toplumsal ve dneme gre siyasal bir anlam vardr.
Grnte duygusal gibidir, ama sonradan znde byk bir siyasal gelimeyi yaad ok iyi anlalyor. Onun kiisel kara
dayal hareket etmesi, benim siyasal araym ve siyasal temelde yaklamm deitirmez. Hemen hemen herkese kar
yaklamlarmda byleyim. Grnte ok dostane, ok bireysel bir iliki anlalr; fakat ok youn bir siyasal deerinin olduu
sonradan ortaya kar. Onun kiisel kar peinde olmas, benim bunu fazla ciddiye almam gerektirmez. liki, ortaya koyduum
erevedeydi. Krdistan'da hesap vermek durumunda olan bir aile ve ailenin hesap vermek durumunda olduu bir partisi var; yine
hesap vermesi gereken bir solculuk var. Benim iin bunlar yeterlidir ve duygu ilikisi de bir hesap sorma ilikisidir. Bunu biraz iyi
anlamak durumundasnz. Benim byk ilikilerimde insanlar tek tarafl ele alma deil, tm ynleriyle sorguya ekme ilikisini
de barnda tayan bir tarz sz konusudur. Her yaklatm iliki, onunla ok iyi anlatm gstermez. nemli oranda dmanlk
ieren ilikiler de vardr. Tepki ve atma ieren birok iliki de vardr.
Bu ilikinin de byk atma ilikisi olaca bandan belliydi. Hedef, ok samimi ve ok gelikin duygular yaamak deil,
hesaplamaktr. Ama bu hesaplamann olumlu bir duruma dnp dnemeyeceini de sonradan grecektik. Zaten onu
aklyorum: Eer iyi bir devrimci olursa bu bir kazanmdr, olmazsa bir ittifaktr. ttifak lehimize evirdik. MT bile olsa, MT'i
de kullanm olacaz. Bu ilikiye bunun gibi endielerle yaklayordum. Dolaysyla bu ilikinin siyasal ierii olduka byktr.

35
Yaklamda zemin, ama ve gelikinlik dzeyi ararm. Dman ilikisi de olabilir. Dmanla iyi urarsan, bu da baarya yol
aabilir. ok geri konumda biriyle urarsam, onu da ilerletebilirim. Benim davranlarma, hep samimi olaym ve ok rahat
edeyim mant hakim deildir. Srekli bir sava ilikisi biiminde ele alyorum.
karc olmas engellenemezdi. Beni tahrik ediyordu. Neden byle yapt? Bunu biraz daha anlayalm: Sakatl hangi nedenle
ileyebilir? Tek aradm art uydu: Yeter ki kamasn, yeter ki biraz yrme gc gstersin! Bundan baka bir ey
beklemiyordum. Beklesem de bu belirleyici deildi ve btn bunlar ok ak dile getirilmiyordu. Potansiyel olarak bizim yapmz
da biraz yledir. Hassas ve endieli olmak kiiyi son derece uyank klyor. una benziyor: rnein burada bir ylan olsa, her adm
atnda ok dikkatli olursun; o ylan bir yerden her an senin karna kabilir dncesiyle pr dikkat kesilirsin ve bu da
glenmeye yol aar. Benim yaamm srekli byle geiyor.
Huzur var myd diyeceksiniz. Bizim evde huzur yoktu. Aile mensuplar her gn birbirleriyle didiiyorlard ve bu beni tahrik
ediyordu. Belki de ailemin bu zellii gerei byle bir ilikiyi ele aldm. Bu bizi sorunu daha gereki deerlendirmeye, gafil
olmamaya, ok uyank olmaya, yine aldatmamaya ve zgce dayal yaamaya itti.
nsanlar kardelik, analk vb. ilikilerle oynamamal, bunlar karsnda ciddi olmaldr. Elik ve dostluk ilikisi byle kullanld
m, o insan deersizliini ortaya koymu demektir. Ama bizim toplumumuz bu ie baylr. Ben hayatmda unu da rendim: Asla
stnle, asla ucuz tepkilerle hareket etmeye taklmayacaksn; nk bu kklktr! Aldm sonu, kendi kiiliimi
toparlamak, kendi kiiliimi olaanst deerli klmak oldu. Bunda sa kolum da olsa kendisine dayanmam, esas itibariyle
kendime dayanrm. "Sana dayanmtm, ama umutlarm boa kt, ykldm" sylemleri ucuz edebiyattr, anlamszdr. Hi
kimseye lmne dayanmayacaksn. Dostluk ve yoldalk balarnn yaammda ne kadar nemli olduunu gryorsunuz; ama
hibir zaman tmyle bir dosta veya bir yoldaa dayanmadm.
Duygularmn ne kadar gl olduunu biliyorsunuz; ama hibir zaman duygularm klece birine balamadm. yle olursa
saygszlk olur. Kendim ne kadar fakir de olsam, yine kendim olarak kalmalym; ne kadar kk grlrse grlsn, ben yine
kendim olmalym. Bykle ulaacaksam, bunu birilerine dayanarak deil, kendi emeim ve abamla salamalym. Bana gre
bu daha gzeldir. Dolaysyla ilikideki bamszl korumak nemliydi. Zaten ocukluumdan beri de bu hususlar yayorum.
Nedenleri ve biimi ne olursa olsun bamszlm korudum. Birounun ok darbe yiyecei bir iliki biimini belli bir siyasal
amaca hizmet ettirebildim. Denilebilir ki, Krdistan'da ilk defa byle kapsaml bir dnmeyi salayabildim. Bu anlamda tarihi bir
dnm deerine sahiptir.
Grebildiim kadaryla sizler biraz yzeysel yaklayorsunuz. Ben herhangi bir iliki gelitirirken, bu kiinin gemii nedir, o
kii nasldr diye sorgularm. Bana gre ajan bile olabilir, ama onu gzlem ve iradem altnda tutarm. Sonuta iyiyse de ktyse de
ortaya karrm. Bir de kendime gvenirim, kiileri ilerletirim, glendiririm, yrtebilirim. Benim insana yaklamm byledir.
ok mkemmel olanlarla ie balamam zaten mmkn de deildir. Krdistan'da hibir insan mkemmel, salam ve net deildir;
ancak devrimci mcadelenin ateinde yeniden yaratlrsa, belki biraz yle olabilir. Bu yaklamm genel bir yaklamdr. nsanlar
pratik iinde yetitiririm, gce kavutururum, anlarm. Benim iin l pratiin iindedir, pratiin ateinde gelimedir. Gnlk
olarak yaama katlma gc benim iin nemlidir. Bakalarnn bekledii ve sand gibi ilikilere girmem, ilikileri srdrmem.
Tarih gsterdi ki, deerli olan iliki tarz biraz da bizim gelitirmi olduumuz iliki tarzdr. Bundan da hayli sonular
karlabilir. Bu, geleneksel ve allagelen bir tarz deildir, arpc ama devrimci tarzdr. Bunun zerinde dnp sonu
karmalsnz.
-Btn abalara ramen, kadn neden mcadeledeki yerini alamyor? Bu konudaki yetersizlikler nelere dayandrlabilir?
Halkmz iin sylenebilecek ey neyse, kadn iin de sylenebilecek olan da odur. Benzer bir konumu yaayan halk
gerekliimizdir. Kadnn yaad da, halkn yaad kleliin biraz daha derinletirilmi biimidir. Klelii bu kadar derinliine
yaayan, yaamn bu kadar pasif bir esi olan birisinden hemen gl klar beklemek mmkn deildir. nk gericiliin her
trl olumsuzluunu uzun sre zerinde tayacaktr. Kadn zgrlk mcadelesine ekmek eskisi gibi deildir. zmlemeler ve
pratik abalarla bu konuda baz ilerlemeler saland. Gnmzde bu olduka dikkat ekici boyutlara da ulat.
Mcadelede kadnn engel tekil edip etmemesi o kadar nemli deildir; nk devrimci mcadele herkesi hizaya getiriyor.
nderlik tarz bu konuda erkei de, kadn da etkiler duruma getirmitir. Sorunu gn yzne karmamz ok nemlidir. Ulusal
sorunu gn yzne karmak iin verdiimiz amansz bir mcadele vard. Bugn ankaya'nn tepesinden tutalm dadaki obana
kadar, ulusal sorunu iliklerine kadar hissetmeyen kalmamtr. Kadn sorununu da biraz o duruma getirdik. Saflarmzda olsun,
toplumda olsun, bu sorunu iliklerine kadar hissetmeyen kesim brakmadk. Bu zm dorultusunda ne kadar olgunlamann
saland da aa kmtr. Krt kadnnn iinden baz zgrlk savalar kyor, kadn zgrlk alan geniliyor, eitlik
kendini hissettiriyor. Yaklam doru sergilenmi ve bu konuda yol da iyi izilmitir. Yaamak isteyenler de bu yolda
yryeceklerdir.
Dikkat edilirse, ounuzun yaam tutkusuyla birlikte bu yolda yrme istemi vardr. Yaamdan vazgemeyenler, artk izilen
bu yolun salam bir yrysdrler; akn akn saflara gelmeleri bunu aka gsteriyor. zm aslnda ortaya konulmutur,
gl militanlarn ortaya kp kmamasn abalar belirler ve bu abalar iine girilmitir. Ancak bu abalar yetersiz kalmaktadr.
Belki nderliksel seviyeyi tutturamyorlar; ama her geen gn daha iyi anlalyor ki, nderlik izgisi ve temsili nemlidir.
Yaamda iddial ve gzel olmak, yaamn anlaml klmak buna baldr. Bunun dnda yol yoktur. Bunu hemen herkes giderek
hissediyor ve yayor. O halde, bu ihmal edilmezse, n srekli ak tutulur ve abalar srekli dolu klnrsa, yani eitim,
rgtlenme ve mcadele i ie srdrlrse, zmlenmi kadn militan da, zmlenmi kadn-erkek ilikisi de ortaya kar.
Israrla vurguluyorum: Btn bunlar emekle yaratlyor. Balangta hazr ilikiler de yoktu. Sizlerle bile her gn sava
halindeyim. Ne kadar iyi niyetli, lmne bal olsanz da, bu durum mcadele verme gereini ortadan kaldrmyor. nk

36
insanlarmz mcadele ile yaratacaz. rgtsel kapasite kazanmazsanz, dmannzla sava gc kazanmazsanz, sizinle
anlaamam ve srekli atrm.
Ben gerekiyim. Sizin byle ynleriniz gelimemi olabilir. Ama byle kalrsanz, ok mcadeleci bir kiiliiniz olmazsa,
elbette gl zmleri yakalayamazsnz, gl militanlamay salayamaz ve yaayamazsnz. Bu konuda da nderlik tarz hayli
dikkat ekicidir. likilerde hep mcadelenin n plana kmas, bu konuda gittike gl ve dayatc olmas birok gelimelere yol
ayor. Herkes anlamyor ve uygulamyor, bu ayr bir sorundur; ama bu tarzn iliki yaratt, insan ve kadn glendirdii
ortadadr. Daha da yksek bir uygulama gcn kazanma gl kadnlar yaratarak, dolaysyla eitliini erkee de dayatarak,
erkei de deitirip dntrerek, toplumda hak ettii ve gereken yeri bulmasyla salanr.
Tabii bu da "PKK'ye katldk, her sorun halloldu" biiminde anlalmamaldr. PKK'ye katlmak demek, mcadeleye balamak
demektir. Hem de ideolojik, dnsel ve ruhsal boyutuyla mcadeleyi hemen her sahaya daha youn biimde yaymak demektir.
"Yoldaz, anlatk, her ey bitti" diyemezsiniz. Asl mcadele, parti iinde ve partiyle birlikte balyor. zgrlnz, her eyiniz
parti iinde ve partiyle birlikte geliiyor. Bu adan PKK ayn zamanda kadn zgrlnn en iyi salanabilecei bir mcadele
zeminidir. PKKde zgrln mcadeleyle kazanlmas sz konusudur. Bu konuyu da yanl anlamayalm. Bizim de kadn
ilikimizin ne kadar elikili gelitiini PKKlilemeyle birlikte ele alabilirsiniz. Yaadmz rnein muazzam bir eliki,
mcadele ve rgtlenme sava olduu grlmektedir. Bu, deiik de olsa, az ok herkes iin geerlidir. Kuracanz her ilikinin
bir mcadele ilikisi olduunu uzun sre gz ard edemezsiniz, ettiinizde ise kaybedersiniz.
Bu romanda nemli olan, ilikilerdeki mcadeleci yndr. Kar taraf drst olmu ya da olmam, bu o kadar nemli deildir.
likinin yaknl, sempatiklii veya antipatiklii de o kadar nemli deildir. Mcadeleyi dayatmak, mcadeleyle insan kazanmak
ve yrtmek ok nemlidir. nk bizde hazr, llm, biilmi insanlar yoktur. Verili insanlar hastalkldr, bunlar dman
etkilerini yaarlar; bilerek veya bilmeyerek zayf ve iradesiz kalrlar. Onlarla anlasam da, ak yaasam da, duygu gelitirsem de,
evlensem de, bunun fazla bir deeri yoktur. nk bunlar l kiiliklerdir. Mcadele iinde de, "Partiliyiz, anlatk, uyutuk,
smsk beraber olduk" diyorlar. Bunun da pratik yaamda fazla tutarllk arz etmeyeceini iyi biliyorum.
Krdistan'da, PKK gerekliinde kolay anlamak mmkn deildir. nsanlarn ok kapsaml bir mcadele birlikteliini hem
birbirlerine, hem de dmana kar eitli biimler ve dnemlere dayanarak yrtmeleri gerekir ki, saygdeer insan ilikileri
ortaya ksn. Bu konuda da roman zmlemelerinde ve dier anlatmlarda epey ipucu verilmitir. Bu ipularna yksek deer
biin ve o temelde dnm salayn.

ocukluk Hayallerine hanet Etmemi Kiilikler Gl Kiiliklerdir

-Bir rportajnzda, "ocukluk hayallerime ihanet etmeden buraya kadar geldim" diyorsunuz. Bu hayaller halen devam ediyor
ve geliiyor mu?
ocukluk hayallerimden kastettiim iyi eyler dnmek, iyi eyler alglamak, hep doal olan, sevecenlii, arkadal ve
bar arzulamakt. ocukluk hayalleri az ok byle vurgulanr. ocuk bahar ister, tatl ister, sevgi ister, bar ister, ilgi ister;
ksacas hayali bir dnya ister. Bizim de byle bir dnyaya ulamak iin hayatmz ortaya koyma durumumuz var. ocukluk
hayallerine ihanet etmemek demek; dmanlktan, baskdan ve her trl irkinlikten arnm, herkesin ocuklar gibi en akrak
olduu, birbirini dman gibi grmedii, hep bar ve sevgiyi yaad bir dnyay yaratmak demektir. Hayaller bunlardr. O
zaman da bu hayaller vard, imdi de bu hayaller vardr. Ama imdi bu hayaller mcadeleyle, giderek ok etin bir savala elde
ediliyor. Hayallerine ihanet etmemek demek, bylesine bir dnyadan vazgememek demektir.
Mcadelem ve o gnden bugne gelitirdiim kiiliim, hayallerimin amansz bir takipisi olduumu ortaya koyuyor ve bu iyi
bir tarzdr. ocukluk hayallerine ihanet etmemi kiilikler, gl kiiliklerdir. Bunlarn bazlar bilim adam, bazlar devrimci
eylem adamlar, bazlar sanatkr olur. ocukluk hayallerini kim ne kadar gereki yaarsa, bu kii o denli byk bir kiilik olur.
ocukluuma ihanet etmememin beni kapsaml bir devrimci militanla gtrdn rahatlkla belirtebilirim. O dnemin
hayalleri, arzular, tutkular, istekleri terk edilmedii iin ve bunu gittike gerekletirme tutkusunu ve gcn adm adm elde
ettike, yani biraz daha bilimselletike, biraz daha dnyay tandka, elikileriyle ve gerekliiyle devrimci zmn
dayatlmas zorunluluu ortaya kt. ocukluk hayalleri bir yerde ancak devrime sarlmakla elde edilir; devrim de biraz ocukluk
hayallerine ulamann en temel aracdr. Dolaysyla devrimci yaam tarz, ocuka bir yaam tarzdr.
Biz biraz da ocuklar gibiyiz. nk onlarn hayalleri ile dolu olarak yayoruz. O zaman da yleydi, imdi de byledir.
Aradaki fark, imdi daha acmasz gereklerle i ie olmamz, daha youn bir mcadele ve sava iinde bulunmamzdr. Ama
hayaller yine o hayallerdir. Biraz daha baar var, biraz da gerek bir kazanm sz konusudur. Demek ki, ocukluktan itibaren
yaam doru ele aldk, ona ihanet etmedik ve bu byk gelimeye ulatk. ocukluk hayallerine amansz ballmz, tm
gcmzle onlara sarlmamz, bizim g kazanmamzn ve doru yolda olmamzn dier nemli bir nedenidir. hanet etmedik;
doru, zl ve temiz kaldk. Fakat gerekiydik. Sadece hayallerle yetinmedik, byk abayla mcadeleye de yneldik. Bu da
ocukluktan uzaklatmz ve bydmz gsterir. Bunu da zamannda gsterdik. Sonuta en iyi dnyay, en iyi ilikileri,
ksaca zgr yaam tutma lksne byk ball byle anladk, byle yaadk. Daha da byk bir toplum ve insanlk iin bunu
gerekletirmeye alyoruz.
-zgr kiilik nasl oluturuluyor? Birey ne zaman "ben zgr bir kiilik sahibiyim" diyebilir?
zgrlk almaktr, almak yaamla mmkndr. almaya neden bu kadar ok ykleniyoruz? nk alma bizi
zgrletiriyor. Kii ne kadar alrsa o kadar zgrleir. zgrlk almaya, alma da savamaya baldr. Sava fikri, sava
hazrl kiide ne kadar glyse, sava eitimi, tanzimi -askeri ve siyasal sava fark etmez-, hatta ideolojik sava ne kadar
gelikinse, kii de o kadar zgrdr. Ne kadar zgrlemiseniz, o kadar byk bir kadn olarak yaayabilirsiniz. zgrl

37
kadnda temsil ederseniz, ancak o zaman zgr yaam temsil edebilirsiniz. ster erkek ister kadn olsun, biri "Ben zgrm"
diyebiliyorsa, zgr savata yani ideolojik, askeri ve siyasal alanda pratik almalarla kendini ispatlam ve gelitirmise, o
insann bir kymeti vardr; o insanla birlikte olabilir, alabilir ve yaayabilirsiniz. Dierleri ii bo laflardr ve rezilliktir.
Bizim bu kadar almamz kesinlikle zgr yaam iindir. Sizler de almalarnz ne kadar doru yrtrseniz, o kadar
yaam sahibi olduunuzu syleyebiliriz. Dier iliki ve yaam biimlerinin bizim yanmzda hibir kymeti yoktur. Airetilik,
ailecilik, kabilecilik, kardelik, karlk ve kocalk yok olutur, rezilliktir. Eer bir insan Ben zgr kiilik sahibiyim diyorsa,
onun kendini ispatlamas gerekir. Kendini ispatlamyorsa, bizim yaammzda yeri yoktur.
Savaa katlmmzn ve savan zorluklarna katlanmamzn amac, sizlerden zgr kiilerin kmasn salamak iindir.
Bunun dnda bizim iin insanlk ve yol yoktur, dier tm yollar bize kesilmitir, biz ancak burada kendimizi insanlatrabiliriz.
Btn zorluklar ve abalarmz buna yneliktir, bunun iindir. Bu yolda zgr ve deerli insanlar geliiyor. Bu insanlarla da
yryebilir ve birliktelii salayabiliriz. stiyoruz ki, iyi ve baarl bir insan gelisin, insan bununla da erefli bir yaam
srdrebilsin. zgr insanlarla yrnebilir. Krdistan'da zgr insanlar byle gelitiriliyor. Bu konuda baka yolumuz yoktur.
-zgr iliki, kadn ve erkei hangi ynden glendirebilir? Bu zgr iliki ierisinde cinsellik gdsnn biimi ve rol ne
olmaldr?
zgr iliki, bir arada olmak demek deildir. zgr iliki, insann serbestlik gc, zgr dnme ve eylem gc kazanmas
demektir. bu iliki kiinin tam olmasn ifade ediyor, onu eyleme geiriyor. zgr ilikiyi kazanm olann iradesi eitli
etkilemeler altnda fel olmamtr; iradelerin, geleneklerin, greneklerin ve glgelerin etkisi altnda deildir. ster en gl
emperyalist bir devlet, isterse en balayc bir gelenek olsun, gerektiinde onlara kar da durabilir. zgr olmay geni
tanmlamak gerekir. Byle zgr olma salandka veya byle zgr olabilenler ilikiler gelitirdike, zgrlk ilikilerinden
bahsedilebilir. Bunlar btn davranlaryla halkndr, davranlarn sonucunu kestirebilir ve sorumluluunu kaldrabilir.
zgrln kelime manas zaten gelime ve ilerleme demektir. Bu noktay yakalayan kii ilikilerde zgrdr. zgrlk
ilikilerinin zgrlk baars gelimitir denilir. Ksaca, bu anlamda zgrlk ilikilerde rol oynayabilir. Biz bu konuyu da biraz
amaya alyoruz. nk bunun zerinde byk oyunlarn oynand iyi bilinmelidir.
Gittike hileen ve fahieleen bir gd de cinsel gd oluyor. Bana gre halen en az kavranan ve en az anlam verilen bir
insan gds de cinsellik gds ve ilikisidir. Uzun bir tarihsel sreden beri toplumsal, siyasal ve ekonomik dzenin etkisi
altnda olma durumu sz konusudur. Grnte doal bir gddr, ama gemiiyle ve geleceiyle en kt kullanlan bir nesne ve
mal haline getirilmitir. ok doal ve mutlak zgr yaanmas gereken bir iliki neden bu duruma getirilmitir? Bu konuda tarihi
ve toplumu sorgulamak gerekir. nk byk oranda hakim olan yasaklamalarla doludur. Cinsellik ar yasaklamalarn etkisi
altndadr, bu onun bir yndr. Dier yandan ar mlkiyet izlerini tamaktadr. Mthi bir mal mlk etme, mal olma
yaklamyla adeta hastalkl hale getirilmitir. Bu, Krt toplumunda hemen hemen byledir. Aslnda her snf ve tabakaya gre
dzenlenmitir ve ok irkincedir.
u da bir gerektir ki, bizde cinsellik insann kertilmesine ve imhasna yol aar. Biraz geleneklere uygunsa, o zaman da
kutsal mlkiyet biiminde deerlendirilir. Bir gn bir bakarsnz ki, kutsal mlkiyet denilen iliki, en tehlikeli fahielik ilikisi
olarak yarglanm ve cezalandrlmtr. En ok akla kavuturulmas gereken bir konu da budur. Evlilik, ikili bir fahieliktir.
Evlilik de aslnda mlkiyet dzeninin dier bir yzdr. Mlkleme ve kadnn mlkleme durumu gelitike, bunun dier bir
kutbu olan fahieleme veya genelleme oluur. Bunun ikisi de kleliktir. Mlk edinme olgusu da, fahielik konusu da ok
tehlikelidir. Bu aslnda ikiyzl bir ahlkn egemen klnmasdr. Bu neden byledir? yle anlalyor ki, genelde snfl toplumun,
zelde ise Ortadounun despotik rejimlerinin karakteri ince olduu kadar, kkl ve katmerli bir kutsal mlk zerine ekillenmesi
sz konusudur.
Toplum ve insanlar ne kadar mlk edinmise, hepsinden daha fazla kadn ve kadnn cinsellii baml klnyor. Bir erkek bir
kadnla ufak bir iliki, bir evlilik veya nianllk kurduunda, neden "Mutlak anlamda benimdir" der? Hatta birisi kadna ters
bakarsa, lmne bile yol aar. Bunu nasl zmleyebiliriz? Bunu ok kat bir gelenee, ok kkl bir mlkiyet ilikisine konu
olmann bir sonucu olarak deerlendirebiliriz. rnein bir iliki kurmusun, erkek senin zerinde neden bu kadar egemen ve etkili
olabiliyor? Seni neden mal gibi gryor? te geleneklerin gc burada karmza kyor ve hayatmzla oynuyor. Burada
zgrlk yoktur; tersine, kat geleneksel bir mlkiyet konusu olma var. Neden byledir? Bu, biraz cinselliliin kendisinde gizli
olabilir. Mal, mlk ve para edinmekle gl olunur. Bu da kadn elde etmekle veya kadn ve erkek elde etmekle giderilir.
Mlkiyetlemeye konu edilebilecek zellikler vardr. Bu, ne kadar ok tarlan, paran ve cinselliin varsa, o kadar doyarsn gibi bir
anlatmla ifadesini bulabilir. Burada sz konusu olan insandr. Para ve toprak zerine mlkiyet o kadar tehlikelere yol amaz. Ama
bir insann cinsellii zerine bu kadar hakim olma ve mlkiyet, kleliin kayna olabilir.
yle anlalyor ki, bizde tkenmenin veya her trl anlayn, ok ilkel ve geri aile yaklam iinde kalmamzla; dolaysyla
vatanszln, ulusal kimlikten, vatan gereinden ve hatta sosyal gereklikten uzak olmamzn ve ok geri kalmamzn byle bir
cinsellik anlayyla yakndan ba vardr. ster kadn ister erkek olsun, ufak bir cinsellii yakalad m, bu onlar iin yeterlidir.
Krdistan'da bu ok etkilidir. ok kaba bir cinsellik ve onun etrafnda kurulan bir aile dzeni, bizim insanmz yiyip bitiriyor.
Burada benim bir zelliimi yakalamanz gerekir. Bence bu konuda da kiiliim ahane bir ka sahiptir. Cinsellik konusuna
ok ihtiyatl, dengeli ve olduka da zgr yaklamam, devrimci gelimenin kilit noktalarndan birisidir. Herhangi biri gibi buna
bakmamam devrimci gelimemde byk rol oynuyor. Birok konuya geleneklere gre yaklamadm gibi, sokak kltrne gre
de yaklamadm. Her ikisinden de byk ekingenlik duydum. Bir kadnn mlk olarak sunulmas ne kadar irenlik duygusunu
getirdiyse, genellemesi veya genel sokak kadnna dntrlmesi de o kadar irenlii getirir. Kadnn mal mlk edilmesine ne

38
kadar tepki duyduysam, harem ve alem konusu yaplmasna da o kadar tepki duydum. Bunlar beni derin derin dndrd.
likilerime ve yaamma bir de bu yn verdi. Halen de bunun etkisi altndaym.
Kadna ve erkee mal ve mlk dzeninin ne kadar tesinden baklrsa, dzenden ve fahielikten ne kadar kopu salanrsa, o
kadar zgr insann bir eylemi biiminde dnr. Ben gzelliin ve her trl gelimenin kaynan biraz burada aryorum. Byle
zgrlemi bir bireyin cinselliinin de kurtarlabilecei kansndaym. Cinsel zgrlk, zgrleen kiiliin eylem zellii
olabilir. Yoksa kendini sunma elbette bir cinsel zgrlk deildir. Ayn zamanda her gn cinsel ilikide bulunmak da cinsel
zgrlk olamaz. zgrl yakalayan kiilik, cinsellikte de kanmca zgrlk halkasn yakalamtr. Ama halen kiiler
geleneklerin ok ar etkisi altnda yaadndan, bu ancak parti iinde mmkn olabilir.
zgrlemeye snrl bir seviyede yaklam gsterildii iin, cinsellik konusu da en az dokunmaya cesaret ettiimiz bir konu
oluyor. ok ilkel yaklamlar var; dine ve geleneklere gre olan, hatta yresel zelliklerle ykl yaklamlar cinsellii tannmaz
hale getiriyor. Farkl yaklamlar adeta kiiliinizi derinden yaralyor. ok az kii bu konuda zgrlk dzeyini esas alyor. Bana
gre halen en temel sorunlardan birisi de budur.
Biz cinsellii tek bana deil; ekonomik, sosyal, sanatsal ve toplumsal gerekliin btn ynleriyle, onlarla etki ve tepki, iliki
ve eliki iinde ele alyoruz. Bu konulardaki zgrlk dzeyiyle cinsel iliki dzeyi birlikte ele alnmaldr. Bu noktada kendini
yetitirmi ve derinlii yakalam bir kii doruyu yaar ve yaatr. Ayp olan veya kabul edilmemesi gereken ey, szlemi ve
szl olduu iin bir erkein bir kzla ya da bir kzn bir erkekle istedii gibi yaayaca anlaydr. Yani szletii, gelenek ve
greneklere gre evlendii, resmiyete baland iin, bu iliki trleri beni fazla tatmin etmez. Bunlar batan beri de
holanmadm iliki biimleriydi.
zgrlk dzeyinin devrimle, savamla ve rgtlenmeyle ba ok aktr. Bunun etrafnda geliecek bir ilikinin anlaml
olabileceine ve saygl geliebileceine dair kendime bir ilke edindim. Bunun da toplumsal ve devrimsel bir zellii vardr.
Yurdumuz iin bunun savamn yayoruz. "yle zgr iliki yaayalm" demekten teye, mcadeleyi ve kiileri zgrletirelim
ki, zgr ilikiye de, bu arada cinsel zgrle de insanlar doru bir yaklam gsterebilsin. Cinsellii yasaklamalar, mlkiyetler
ve fahielemeler kiilii ok tannmaz hale getirmitir; her an insann ayan kaydrabilir. Kendinize hakim olacaksnz, bu
dayatmalara teslim olmayacak ve kendinizi ok ucuz yaklamlara kaptrmayacaksnz. Bana gre devrimin, zgrln ve
kiiliin gelimesi bu konuda zmleyici olabilir. Bunun dndaki iliki anlaylarna fazla anlam vermiyor ve irkin buluyorum.
"Sktk, bu ilikiye ihtiyacmz var" denilebilir. Krt toplumunda insanlar ok fazla skmlardr ve ancak kaba bir
cinsellikle tatmini salayabiliyorlar. Bir kadn on beinden, erkek ise yirmisinden sonra dklr ve her ikisinin bnyeleri bozulur.
Belki kaba bir cinsellikle yaam yrtebilir. Bu da ancak ilkelliin snrn belirler, yoksa sorunun zmlendiini gstermez.
zellikle herkes bu konuda aklp kalmtr. Nitekim Krdistan gerei biraz da byledir. Bunu amann yolu, cinsellik
snrlarndan daha byk bir mcadeleyi gze almaktr. Kaba bir cinsellikle ilikisi yok denilebilir, cinsel hazla da fazla ilikisi
yoktur. Cinsel hazzn kendisi bile incelendiinde, doru ele alnmamas halinde yaam bitirebilecei grlecektir. Srat
kprsnde yrme gibidir. Doru ele alndnda o hazzn bir ycelii de olabilir. Btn toplum dengelerini dikkate alacaksnz.
Cinsel mcadele alan sava alan gibidir; hatal bir cinsel eitim ve cinsel iliki insan bitirebilir. Yine cinselliin kaba inkr,
insan ok ktrmletirebilir.
Doru olan nedir? Doru olan ok yaman bir mcadeledir. Cinsellii zgrletirmek iin doru ele alacaksnz, mcadelenin
ve savan zgrletirici potasnda zgrletireceksiniz, kendinizi kantlayacaksnz ki, cinselliin de bir anlam olsun. Yoksa
sadece kaba anlamda, "Cinselliim var, ben yle erkeim, yle bir kadnm" demek, harcalem bir yaklamdr. Bylesi
kimselerin sorunlar genelevlerde, sokaklarda ve aptalca evliliklerde belki zmlenebilir. Ama btn bunlarn da bizde zm
olmad, ba aa bir gidi, ilkellik ve dmann her trl etkisine ardna kadar ak bir toplum yaps olduu, gelime ve yaam
olmad bilinmektedir.
nderlik zmlemelerinde cinsellik sorunu anlaml ortaya konulmutur. Bu konudaki yaam da ok etin bir yaamdr ve
ciddi ele alnmay gerektirir. ocukluktan gnmze kadar ki ele aln, kadn ilikisine, anne-baba ilikilerine yaklam,
duyguyla ilikisi, partiyle ilikisi zenle belirtilmitir. Halen bu ilkenin ok iyi bir ileyii vardr. Cinsel zgrln PKK'de
salam bir yrtl hikyesi vardr. ou bunun farknda bile deildir. Ama genelde zgrlk ilkesi ve bunun cinsellik alanna
yanstlmas da adm adm gelimektedir. Bu ilkenin gereklerine gre kendilerini gelitiremeyenler, dier birok alanda da
gerilemekte veya fazla tutarl bir gelimeyi yaayamamaktadrlar. Bu da mcadele ister. Sorunu bir tabu olarak grmek yerine,
mcadele ile kazanmak gerekir. Kadn ve erkek cinsinin cinselliini smrsz, mlkiyetsiz, ikiyzllkten, hkmranlktan ve
egemenlikten uzak, zgrce ve eite, sosyal, siyasal ve kltrel rgtlenmilikle birlikte ele almasn iyi bilirseniz, bu konuda
llere dikkat ederseniz, cinsel ilikinin bir anlam olabilir. Aksi halde rezil olursunuz ve ok kt kaybedersiniz. Devrimci
mcadelede, zellikle siyasal rgtlemede ve ordu iindeyseniz. Ordu iindeki almalara zarar vermemek kouluyla cinselliin
doru zm zerine tartabilir, bu konuda doru araylarnz srdrebilirsiniz. Ayrca bu konuda hassas olmalsnz, yine
mcadele slubunu esas almalsnz. nk en byk oyunlar cinsellik zerine oynanyor.
Erkeklerde cinsellik konusu egemenlik konusudur. Yetmezliiniz onlar iin tam bir egemenlik nedenidir ve erkee despotik bir
karakter kazandrmaktadr. Bu temelde kendinizi sunarsanz, belki de amacnz dnda erkek egemenliine kendinizi alet etmi
olursunuz. Dolaysyla cinsellik zerine despotik erkek egemenliinin gelimemesi iin, kendinizi olduka gelitirip
zgrletirmelisiniz. Bu konuda erkekle mcadeleyi gze almak zorundasnz. Tabii bunlar kaba anlamda belirtmiyorum.
Cinsellii bir silah ve alm-satm gc olarak kullanmak irkinliktir. Burada mcadele etmekten, yani sosyal ve siyasal ynde,
onun bir btn olarak kabul edilebilir snrlar dahilinde bir tip haline getirilmesinden bahsediyorum.

39
 Sizler de kendi cinselliinizi iin "Ne de olsa iyi para ediyor, burada olmazsa urada satarm, u kadar pahal satarm" derseniz,
bunun anlam ok kt bir mlk edinme konusu olarak kendinizi deerlendirmeniz olur ki, mutlaka bazlarnn boyunduruuna
girip kendinizi satarak, be metelik deer verilmez bir mal haline getirirsiniz. Bu tehlikelerin nne gemenin yolu, bizim esas
aldmz yoldur. nkr etmemek de gerekir; "Benim malmdr, ok pahalya satmak iin byk mteriyi beklerim" dememek
gerekir. Bunlar sembolik olarak belirtiyorum. Bunlardan ziyade, insann kendine saygsnn ve doallnn ifadesi olmas gerekir.
Ama bunun iin de insan olmak gerekir. Bizde birey ne kadar insandr? Bu mcadele bir insanlk mcadelesidir. nsanlamak
istiyoruz. Bizim dier bir sloganmz da budur. Cinsellii insanca yaamak iin, snf mcadelesini biraz kazanmamz gerekiyor.
Genel bir deerlendirmeyle yetiniyorum. Kiiler bunun zerinde dnp tartmal, kendilerini zorlamal ve ne demek
istediimizi biraz anlamaldr. Ben bir mcadele yrtyorum. Bu, zorlu bir mcadeledir ve bununla iyi sonular kardma da
inanyorum. Yoksa bu kadar zgrle yatkn kadn ortaya kmazd. Eer saflarmzda bir erkek kadna ucuz yaklaamyorsa, bu
durum mcadelenin rn verdiini gsteriyor. Ucuz yaklamlar epey snrlandrlmtr. Bir gelime var, saygdeer iliki ortam
yaratlyor. Eer ihanet edilmezse, saa ya da sola yatrlmazsa, giderek daha insanca iliki dnemine ulamak mmkndr.
Saygdeer insann insan daha saygl klacak iliki dnyasna doru ilerlemesi mmkndr.
Evlilik stats altndaki ilikileri, klasik devrimcilik maskesi altnda olsa bile, fazla anlaml bulmuyorum. Okullarda
yaadnz ucuz ilikileri de ok ciddiye almyorum. "Szlmdr, sevgilimdir" gibi yaklamlar da laubali ilikiler olarak
deerlendiriyorum. nk bunlarn ierii yoktur ve deerli deildir. Deerli bir iliki, byle bir dzeyde ele alnamaz. Bu tr
ilikileri yaayanlarn hepsini sarsyor, Kendine gel, insan ilikisini ve insan basit ele alma diyoruz. Ayn zamanda bunlar
dzenin iliki tarzdr; dzenin, zellikle 12 Eyll faizminin, genelde emperyalist hakimiyetin medya ile adeta tufan halinde
insana yaydklar ve insan olduka kleletiren iliki tarzdr. Bunu kabul etmek boyun emenin kendisidir ve kaybetmeyi ifade
eder. Bu, zgrlk de deildir. Bu, bizim mcadeleyle biraz amaya ve kazanmaya altmz bir durum oluyor.
zgrle daha yakn kadnlar ve eitlie daha yakn erkekleri estetik ynden gelitirmek, nefret edilecek ilikilerden
uzaklatrmak, birbirini ok kt kullanma durumlarn atrmak ve az ok sayg telkin edilecek durumlara ulatrmak istiyoruz.
Bu temelde yava yava bir zme doru gidiliyor. Eer herkes bu konuda hassasiyetle kendi zerinde durursa, kendini doru
yorumlar ve doru zme katarsa, gelimeler daha da aydnlanr. Cinsellik ok doal yaam gds olarak gelimelere temel
tekil eder ve insanlar glendirir. Sakat braklm veya siyasal, sosyal ve kltrel olarak toplumun aleyhine altrlan yaklam
yerine, olduka sosyal, siyasal ve hatta eylemsel gelimelere g veren bir yaklama ulatrr. Bunu yenmeyle birlikte, cinsellik
yenilmi olmaktan kar ve gerek rolne kavuur. Bunu yakalama daha gl sosyallemeye ve siyasallamaya gtrr ve bu da
doru bir zmdr. Younlamamz bu temeldedir.
Konu bu temelde olduka ilendi. zerine daha da cesaretle gidilirse, zor olsa da, zorlu ve zgr bir aamadan gesek de,
salam bir zme ulaacamza deer verelim. Biraz sabrla, tahammlle, eletiriyle ve mcadeleyle daha zgr bir dnemi
yakalayacamz umuyoruz. O halde buna g vermeliyiz, kiilikleri salam ele alp eitmeliyiz, glendirmeliyiz ve
zgrletirmeliyiz ki, zm ve nclk roln bylelikle oynayabilesiniz.
-Toplumda gelenekler ve greneklerin etkisinin ar olduunu ve kadnn tamamen kleletiini biliyoruz. Kle kadn
zgrletirmede hangi yntemleri deniyorsunuz? Bu yntemlerde yaklamlar tutturmada zorlanyor musunuz? Bu
yaklamlarnz baz kiiler tarafndan kullanlyor mu?
Krt halkn zgrle eken yntemleri kle kadna da uyguluyoruz. Kadn glendirme, yreklendirme, bilinlendirme,
cesaretli klma ve bunu deneyimle de gelitirme hep gzettiimiz hususlardr. Hi phesiz kullanma olacaktr. Bu tarzda idealize
ettiimiz ey bellidir: Bir kadn elde etmek ve geleneksel veya modern temelde aile dzenleri nasl kurulur sorusuna cevap vermek
yerine, her koul altnda savaacak bir kadn tipi yaratmak istiyoruz. Bu tipin oluumu kapsamldr ve olduka da karmak
gelitiriliyor. Bunun baarlamayaca sylenebilir. nderlik bu konuda temel stilini konuturmazsa, kayda deer zgr kadnlarn
ortaya kmas ve gelimesi zordur. Mevcut iliki dzenleri sanldndan daha fazla feodal ve dzenin gelenekleriyle ykldr,
onlar esas alan yaklamlarla ykldr. Taraflarn zgrl yakalayabilmeleri, zgr ilikilere anlam vermeleri ok zor oluyor;
bu konuda byk bocalama yayorlar. Dolaysyla birbirlerini devrimciletirmeleri ok snrldr; tam tersine, drme oranlar
daha fazladr. Bu konuda kolay bir reete yoktur.
Srekli vurguladm gibi, zgrl yakalama ve zgr yaayabilme, en az sava gelitirmek kadar dnce gc, taktik
ustalk ve sabr istiyor. Ucuz bir biimde "Sevdim, iliki kurduk, oldu bitti" tarznda bir yaklam kiiliin kaybetmesine neden
olur. Ucuz sevgilerin ve ilikilerin bizde fazla anlam tekil etmediini rahatlkla sylemek mmkndr. Burada sanldndan daha
fazla zorlu bir mcadele gerekiyor. Birisi cinsellie ve kadn ilikilerindeki basitlie ne kadar batarsa, o kadar kaybeder. Salt bir
gd olarak anlam verirse o kadar da der. Cinsellik zmlemelerini tam yapmadan gelitirecei ilikiler ok ey kaybettirir.
Zaten daha nceki sorularda, daha ok akla kavuturulmas gerekenin bu olduunu, cinsellik etrafnda rlen alarn
dzene nasl hizmet ettiini, tarih boyunca nasl rldn ve kiinin de bunu nasl bir mlkiyet konusu haline getirdiini
belirttik. Yine ok inceltmi bir mlkiyet biimi olduunu, bununla da zgrlk elde edilemeyeceini ve zgr yaanamayacan,
neredeyse bamllklarn temelinde bylesine bir bamlln yer aldn ortaya koyduk. Ailenin bu konuda en kt bir mlkiyet
biimi olduu, ailedeki mlkiyet biimini amadan zgrlemeye fazla baaryla yaklaamayacamz ve ailedeki
mlkiyetlemenin insan en kt mlkiyetlemeye kadar gtrd aktr. Sadece ailenin mal mlk deil, para, toprak ve ara
gere mlkiyeti de deil, orada insanlar da mlkleiyor ve son derece arpklayorlar; kadn burada en ince meta haline
getiriliyor. Kadn, metalamay en ince yaayan varlk oluyor. zmlemelerimiz bu temeldedir, zgrleme bu zmlemeyle
birlikte geliir ve bunun da nemli bir mcadele istedii aktr.

40
 Bir kadn veya bir kz, bu konuda zayf dmemek iin ne yapmal sorusunu hemen herkes sorar. Bunun cevab zmlemede
gizlidir. Kesinlikle kolay zgrlemeyeceini bilerek, bir btn olarak devrimci zmlemelerin iyi temsilini yakalayacak,
geleneksel dzen ii yaam llerine alabildiine dikkat edecek, tuzaklara dmemeye byk zen gsterecek, bunun yannda bir
cins olarak da kendini srekli zgrletirecektir.
Beden, ruh ve dnce zgrl ok gereklidir. Bir defa bedeninizin ne kadar zgrletiini anlamanz gerekiyor. Bence
bedenlerinizin hepsi mlk konusu olmaktan kurtulmamtr. Anlay dzeyinde ounuz kendinizi mlk temelinde bir kabulle
snrlandrmsnz. "Birileri bana sahip kar, birileri beni alr, birileri beni kullanr" zihniyeti ruhunuzun derinliklerine ilemitir.
Mlkiyet konusu ite burada gizlidir. Halbuki buna tersinden verilecek cevap sz konusu edilmelidir. Hep "Birileri bana yle
yapmal, birileri beni yle almal, birileri beni yle kullanmal" demek yerine, "Kendimi nasl zgrletirmeliyim, bu konumdan
nasl karmalym, kararm, iradem ve beeni kabiliyetim nasl gerekleebilir?" demelisiniz. Bu, "Ben gerekten kimim, ne
istiyorum, istediimi nasl elde edebilirim?" demekle olur.
Birilerine mal olmamak ve kabaca kendinizi balamamak iin ilkelere nasl dikkat edeceinizi; devrim ilkelerine, yurtseverlik
ilkesine, partileme ilkesine, rgt olayna, bir btn olarak devrimci yaama, alma ve sava tarzna nasl deer bieceinizi
bileceksiniz. Kiiliinizi bunlarla glendirmeli, ilkeli ve pratiki ynleri srekli gz nne getirmeli ve bu temelde kendi
kendinize sahip olmalsnz. Kendine sahip olmakla birlikte paylam iini, zl insanlarla, paylamaktan anlayabilecek ve bunu
zgr emekle yrtebilecek, kandrmayacak ve ikiyzllk etmeyecek olanlarla her dzeyde zgr ilikilerin nasl oluturulup
gelitirilebileceini bileceksiniz. Bunun da tam zgrlk savam olduunu gz ard etmeksizin, ucuz duygularla, ucuz tutkular ve
kaprislerle baarlamayacan bileceksiniz. Bunun da ncelikle bir ideolojik, siyasal, rgtsel ve ruhsal savam gerektirdii,
bunun kendi bedenini koruma savam olduu, kendini zor duruma drmemenin tedbirlerine srekli bal kald aktr. Bu
konuda kararnz ve diliniz gl olacak ve srekli byle mcadele edeceksiniz. Bylelikle kendinizi tehlikeye kar korursunuz.
zgrle giden yol biraz byle kazanlacaktr. Bu sava, sadece duygularla yrtlen bir sava deildir; ilkelidir, siyasalla ve
rgtsel gelimeye ok baldr, bir mantk temeli vardr. Duygular da ancak bu temelde anlam ifade edebilir ve de bu temelde
ifade etmelidir.
Zorluklarla karlayorum. Kadn bizde ucube gibidir. Bizden ounlukla bekledikleri ya bir aa, ya bir aabey, ya da bir koca
tavr oluyor. Benim de bu tavrlara kar olduum ve nderlik gereinin byle olmayaca aktr. Aabeylik, ablaclk, karlk,
kocalk, aalk yapmaz, byklk taslayamaz; o bir militan tarzn sahibidir. Karsndakini bir mlk olarak grmek istemez; insan
zgr grmeye ve zgr llerle yaklamaya alacaktr. Kar tarafn byle bir gelimesi yoksa, tabii bunu yanl anlayacaktr.
Onun yaklamdan anlad ey, "Bana yle davrand veya bana yle bakt" olacaktr. Bu bir kocakarnn tavrdr, geleneksel
anlayn dile getirilmesidir ve ksaca ilkeldir. Bizim saflarmzda bunun yerine ikame edilmesi ve gelimesi gerekenler daha farkl
olmak zorundadr. ki kii anlat m, derhal ilikilerini en irkin biimlerine kadar gtrebiliyor ve sonra da bunun altndan
kamyorlar; sokakta kalyorlar, ihanete gidiyorlar. Bu, ilkesiz ve dinginsiz ilikiler olduu iin byledir.
Bazlar da ok kaba ve inkrc bir tutum iindeler. Hata yapmamak iin youn bir inkr yayorlar. Dknlk ya da inkr
aslnda bir madalyonun iki yz gibidir. Biz bu ikisini de atrmaya alyoruz. Bu bir insan gereidir ve onun doal bir
zelliidir, inkr edilemez; ama onun zgrletirilmesi ve doru yaanmasnn sava da veriliyor. Bunun yanl anlalmamas
iin artk militanlamaya ihtiya var. Zaten onun iin sizlerle bu kadar ilgileniyoruz. zgr kiilik sahibi insanlar ortaya kncaya
kadar zorlu abalar devam eder. Aama salamak istiyorsak, bu konuda yaplacak ok ey vardr. Bireyci olmayacaksnz,
yaptnz iin tarihsel ve toplumsal bir deeri olduunu gz nne getireceksiniz, kiiliinizi byle hazrlayacaksnz. Binlerce
kiiyi bu temelde eitmeyi gze alacaksnz. Komutanlk ederken, rgtsel faaliyet yaparken hep bunlar gz nne getireceksiniz.
Bu zorluklar tmden aacaksnz, yanl anlaylar nleyeceksiniz.
lkel namus anlaylar vardr. Aslnda bu ilkel namusluluk anlay altnda dknleme yaanyor. rnein, cinselliklerini hi
kontrol edemezler, en irkin biimlere kadar rahatlkla tarabilirler. Cinselliin yceltilmesini salayamaz ve mcadelemizin
hizmetinde rol oynama zellii kazandramazlar; drme, kartma ve ihaneti yaatrlar. Bu da kiilikteki derin mal olmann,
yklmann ve zmszln sonucudur. nderlik bu konuda krdm zmeye alyor. Tkanmay ve yaamn en tehditkr
bir dmn zmek istiyor. Kadn yaratma abalarna bu denli nem veriyor. Bu dmleri zmekle, tkanmalar ve zellikle
sahtelii ortaya karmakla urayor. Sorun bireysel tatmin gelitirmenin ok tesindedir. Politik sonular dikkate alyoruz.
Her eyin olumlu ve olumsuz etkilenen ynleri vardr. Bunu dosdoru yrtmek mmkn deildir. Kt karlayanlar,
deerlendirenler ve istismar edenler hep olur. Hemen hemen her kii bunu byle grebilir ve dayatabilir. Yine de zgrlk
tutumundan vazgemeyecek ve kendinizi kolay kleletirmeye frsat vermeyeceksiniz. zgr bir kiilik olmann erdemini ok iyi
bilecek ve bunu srdreceksiniz. Devrimin dili, kendini biraz srklemenin ve kolay tutsak etmemenin dilidir. Gen kzlarn da,
bu srklemeyi ve tutsak olmamay iyi bilmeleri ve yanl anlalmaya yol aabilecek durumlara girmemeleri gerekir. Yani
gelenekleri de gz nne getirmek, ama zgrlk ilkesinden de taviz vermemek, iyi bir taktik savala bu sahay yrtmek gerekir.
Bu bir teorik zmlemeden ziyade, daha ok pratik yaamdaki mcadeledir, zgr kiilikte srardr.
Benim sevgi kayna olmam, kesinlikle bu zmlemeler ve almalarla balantldr. Sevgiyi durduran ve arptan ne kadar
iliki ve eliki varsa, bunlarn hepsini zdkten ve sevgiye giden yolun zgr temelini bu kadar atktan sonra, elbette toplum
sevgi alayanna dnr. nk sevgi katliamn dayatan elleri kryor ve sevgi devrimini yaptryoruz. Bunlar doru ilikilerdir.
Doru ilikiler gelitike de sevgi gibi byyor. Bunun bilimsel ifadesi kadar pratik abasn da gsterdiimiz iin, bugn
nderlik olduka kabul gryor. Tarihsel bir ihtiyac karlad ve toplumsal elikilere zm gc olduu iin, benimsenme ve
byk sevgi ile kabul grme bir sonutur. Her kiilik bu temelde kendini adarsa, ayn sevgi konusu olabilir. Bunun tarihsel

41
admlarn grebilen, zm gc olabilen ve bu konuda tutarlln sergilemeyi bilen her kiilik, sevgi olaynda rahatlkla
gelime salayabilir ve sevilebilir, iindeki sevgisizlik ve saygszlk elikisini zmleyebilir.
nderlik abalarnda bunu ok iten grmek iten bile deildir. Bu konuda da sevgi devriminin, sevgi younlamasnn
dayanaklar vardr. zgr ilikinin gelitirilmesi, en bata siyasal ve rgtsel faaliyetlerin seviyesiyle, kolay yenilmeyen ve btn
sorunlara zm bulabilen bir kiilikle ilgilidir. En nemlisi de, youn abalar ve gzel davranlarla, tek bir kelimeyi bile yerinde
kullanma ve gzel davranlarla ilgilidir. ok gzel davranlar ve sluplarla bu temel grevlere bal yaadka herkes sevilir ve
sevgi devrimine yol aabilir. Hi phesiz bu konuda militanlarn yapmalar gereken ok i vardr.
-nderliin kendini zgrletirmedeki abalarn biliyoruz. Eer nderliin bu destek ve abalar olmasayd, saflardaki erkek
arkadalarn abalar ne olurdu?
nderlik abalar yalnz kadnn zgrletirilmesi iin deil, erkei de zgrletirmesi iindir. Kleliin dier kutbu da,
egemen gibi grnse de, erkektir. Klelikten kadn kadar erkek de sorumludur. Erkei de zmleme ve zgrle ekme youn
bir aba olarak srp gidiyor. Sosyalist bir nderlik, bu konuda erkek egemenliinin de sakncalarn ve kabul edilmezliini grr
ve buna kar koyar. nderlik abalarnda, her erkein zgrl temsil etmesi bir yana, erkek egemenliinden bile kolay kolay
taviz vermemesi hi phesiz sakncaldr ve buna kar en bata kadnn olduka ilkeli bir mcadele yrtmesi gerekir. Erkek
egemenlikli toplumun erkee verdii bir sr avantaj vardr. Belki de devrimci erkekler veya kendini yle sananlar bunun farknda
deildir; ama kadn farknda olmak zorundadr.
Erkek egemenliinin hakimiyet ve boyunduruk altna almay dayatan zellikleri nelerdir? Kadn bununla ok akll, yerinde ve
ekilebilir bir mcadele verecektir. Anariste, birlii zgrletirmeyi ve mcadeleyi zorlayan bir tarzda deil, sk skya onunla
karlarn gzeten, fakat erkek egemenlikli zellikleri de mahkm eden bir yaam ve mcadeleyi esas alacaktr. Kadn zellikle
bu konuda kendisine den rol oynayacaktr. Erkekleri de partiye bu temelde ekmelidir. Kendilerini nderlik izgisine
ekmeleri konusunda eletiriler yaplmal, hatta eitimleri youn verilmelidir. En nemlisi de, kendi kle kiiliinizle egemenlikli
kiiliklere taviz vermemenizdir. En byk suu kendiniz iliyorsunuz. nk erkekler size rahatlkla egemen olabileceklerini
dnyorlar. Bu anlaya neden olan sizin yaam tarznzdr. Ne kadar iyi niyetli olsanz da, her ne kadar eitlik ve zgrlk
isteseniz de, geleneksel yaam tarznzla hep onlara mal gibi kendinizi sunabileceinizi hissettiriyorsunuz. Bu nedenle
kiilikleriniz zgr, biraz otoriter, kar tarafa kendini zgr ve eit hissettiren bir seviyede olmaldr.
Tabii ki kiiliinizin verdii mcadeleyle bunu gelitirebilirsiniz. Byle bir kiilie ulamadan, erkekler karsnda hep boyun
emeci, uzlac ve yaltak olursunuz; onlar da sizi rahatlkla bitirirler. Nitekim btn evlilikler, btn aklar, btn dostluklar
kadn aleyhine sonulanr. Kadnn da bundan kard sonu, daha sinsi, kurnaz, basit bir kadn kiiliine kavumaktr. Erkek
daha ok drr, ama toplumda en ok kaybeden kadn olur. Biz bu konuda da iin kolayna kamyoruz. Tam olan tercih
ediyoruz. Bu da zgrlk ve eitlik yaklamdr. Bu, duygularla ve tutkularla deil, biraz mcadeleyle, onun youn abasyla
halledilebilir. Uzlac ve hep ynetilmeyi bekleyen kiiliinizi aacaksnz; kendinizi kar tarafa biraz hissettireceksiniz. Bu da
gelimi bir kiilikle mmkndr; kavrayabilen, rgtleyebilen, mcadeleyi her sahada gelitirebilen ve bir btn olarak yaam
zgrletirebilen bir kiilikle mmkndr. Ksacas, ahbap-avulukla, hemehricilikle, "Birbirimizi anlyoruz, ok seviyoruz"
demekle bu sorunlar halledilmez. "Birbirimize ok ihtiyacmz var, birbirimizi ok kandrmalyz" yntemleriyle bu iin altndan
klamaz. Bu konuda da zgrlk ilkesi, onur, dayanma, yiitlik, eitlik, cesaret, fedakrlk ve olduka da uyanklk gerekiyor.
Bize gre yaarsanz, hi phesiz onlar da tutabilir ve doru yola sokabilirsiniz.
-likilerde doallk ne kadar olmaldr?
Doallk sorunu kendi bana bir anlam ifade etmez. Doal kiilik, doal zellikler, doal davranlar aslnda yoktur. nsani
olan doalln oktan bastrlmas, bakalama uratlmas ve karlara gre dntrlmesi yaanmaktadr. Baz ilikiler tabir
itibariyle zgrle yakndr. Ama byle kiilikler yoktur. Afrika insan doal iliki tarzna biraz daha yakndr. Ama bu doalln
ok ksa bir sre sonra nasl bir egemenlie ve mlkiyet dzeyine alndn, nasl dnme uradn tarihten iyi biliyoruz.
Gnmzn toplum gerekliinde, birey llerinde doallk fazla etkili deildir ve anmtr. Onun yerine bambaka, hemen
hemen her zellii snfl toplum kokan, onunla sakatlanm ilikiler sz konusudur. O adan ancak zgrlkle birletirilirse
insann doal olmasnn bir anlam olabilir veya kiilik tam zgrleirse doall konuturabilir. Bu da ilkel anlamdaki doallk
deildir, gelimi bir doallktr. Bu anlamda sosyalizmin doalln, snfl toplumun katlettii kurallar ama ve doall zgr
gelimi kiilikle birletirme olarak da deerlendirebiliriz. Sosyalist kiilik, snfl toplumun ezdii doal zellii tekrar
kazanmadr; ama bir ilkel insan gibi deil, gelimi bir insan gibi bunu yaamasdr. Doallk ile sosyalist zgrlk arasndaki
iliki byle kurulabilir. zgrl yakalayan kii doal olabilir. Bunun dnda snfl toplum erevesinde bir insann doal
davranmasn imknsz gryorum. Mutlaka dzenin etkileri temelinde bu davranlarda bulunuyor.
Bazlar doal davranlar ad altnda kendilerini ne kadar piyasaya srerlerse srsnler, emperyalist kapitalizmin pislikleriyle
bu kelimeleri kirletmekten veya onun reklamn yapmaktan baka bir anlama sahip olamazlar. Mevcut doallk bir reklamdr.
Kapitalist-emperyalist yaam tarznn iinde reklamcln ne kadar gelitiini iyi biliyoruz. Doall ok istismar ediyorlar.
Olmayan doall, sanki ok gelimi gibi yanstmak istiyorlar. Oysa bu konuda tam bir ikiyzllk sz konusudur. Katdr,
lleri mlkiyetin hizmetinde ve doalln katledilmesi temelindedir.
Devrimciliin zgrlemesi doall yakalayabilir. Bu arada doal iliki, doal ilgi ve doayla bark yaayabilme, insann
doasyla bark yaamasyla gerekleebilir. Burada mal ve mlk anlayndan uzaklamak ve kendini zgrce ifade etmek
suretiyle cinsellikte de belli bir doalla, doal ve zgr iliki diye tabir edebileceimiz duruma ulaabilir. Bu anlamda
ilikilerdeki ikiyzllk, bastrlmlk ve ktye kullanma yerine, insan tabiatnda doal bir varlk olarak, ama zgr toplumsal
koullarda yeniden reterek, bu konu daha da doal tartlabilir. Bu anlamda cinsellik klelikten kurtulur ve zgrleir. Gerekten

42
de bu, devrimci mcadelenin olduka dikkat etmesi ve ok aba harcamas gereken bir sorundur. Bunun dnda doallk aramak
bir aldatmadr; bu da kiiyi ikiyzllkle ve mevcut dzen snrlar dahilinde kendisini kandrmaya gtrr.
Bu tartma, zellikle olduu gibi romana yanstlamaz. Bu tartma, roman kiiliklerini ele alrken, hangi zmlemeler ve
tanmlamalara dayanmak gerekir sorusuna aklk getirmek iin yaplyor. Temel kavramlara, temel ilikilere, temel tiplemelere
nasl yaklalacann alt yapsn kuruyoruz. Hi phesiz tartmalarla bu daha da zenginletirilebilir. ok sayda soru sorarak,
ok sayda kiilii aa kartarak, ok rnekler vererek roman sanatna epey katkda bulunabiliriz. Bu temelde hepinize tekrar
sevgilerimi sunuyorum.

8 Austos 1993

YANLITA ISRAR KLEL YAAMAKTA ISRARDIR

Aile ve kadn sorunu, aile ve erkek sorunu olarak da deerlendirilebilir. Bu sorun bir btn olarak komalksa ve masaya
yatrlp acil bir ameliyatla kendine getirilmek zorundaysa, onun uzuvlar, paralar iin giri kabilinden neler sylenebilir?
Toplum, erkek ve kadndan mteekkildir. Toplum erkeksiz ve kadnsz olmaz. Aile, erkek ve kadnn aile ilikisi veya evlilik
ilikisi gibi eitli adlarla bir araya getirilmesi olmaktadr. Tanm ok basittir. Ama gnmzde bizde gerekleen biimine
baktmzda, aman Allahm, aileye ne oldu, bu ne kadnlk, bu ne erkeklik dememek elde deil. Nasl erkek, nasl kadn, nasl
aile? Aileye yuva da denebilir, anne ve babann deerli varlklar olduu sylenir. Buna inanyoruz ve byle reniyoruz. Ama ok
erken yalarda bizdeki biimiyle ailenin byk bir sorun olduunu, bunun en arpc bir biimde ailede ortaya ktn veya onun
adeta barometresi olduunu sylersek abartm olmayacaz.
Ulusal ve toplumsal dzeyi anlamak istiyorsanz, aileyi, erkei, kadn, evlilii ve ilikilerini iyi kavrayn. Neler bulmazsnz
ki! Biz ulusal kavram ve toplumsal dzey tabirlerini aslnda fazla derinliine bilmeyiz. Bunlar kavramak biraz daha gelikin
kltr ve bilin ister. Fakat siz, aileyi daha iyi kavrayabilirsiniz. nk en ok bu gerekle biraz hair neir oldunuz. Onun iin
aile kavramn ulusal ve eitli toplumsal dzeyleri anlatmak iin kullanmakta isabet vardr. Toplumsalla ve ulusalla ilikin
sreleri ailede grmek veya ondan balatmak mmkndr. Bu adan bu konuya arlkl yer bir veriyoruz. Sadece aileyi veya
erkei, kadn ve zellikle sanld gibi kadn kleliini ve zgrln anlamak iin deil, ulusal gereklii, toplumsal dzeyleri,
ahlk, geleneksel eref, onur ve yiitlik gibi kavramlar anlayabilmek asndan da, yine dman kavramn ve dknlk
kavramlarn kavrayabilmek iin de bu konuya arlkl bir yer vermek yntem asndan da isabetlidir. Duygu ve sevgi
kavramlarna aklk getirmek iin de aile kavramn irdelemek retici olabilir.
Ben daha deiik yaklamlarla ve imdiye kadar sylenenleri tekrarlamaktan kanarak yaklamlar gelitirmek istedim. Ama
dzeyleriniz bize her eyi neredeyse sfrdan balatma gereini dayatyor. Bu nedenle konuyu tekrar tekrar ele almaya
zorlanyoruz. ok dikkat etmezsek, btn yaptklarmz boa gidebilir. Biraz zgr kadn ve erkek yaratalm dedik. Ancak youn
bir mcadeleyi i ie gtrmezsek, bu konuda saptrmalar iyi gremezsek, bizde bir hayli tehlikeli bir namus olgusu biimine
dntrlm ve en tehlikeli bir metalamann da oda haline getirilmi bir olguyu zemezsek, btn yanlglarn boy verecei
bir sapmay bandan yaamaya mahkm oluruz ve ounlukla da yle yaanlp gidiliyor. Bunun ok ar etkisi altndayz.
Aile en byk yabanclamann yaand yerdir. Aile, erkek ile kadnn szde birbirini anlad yer diye tabir edilir; ama bana
gre birbirlerine en ok yabanclatklar yerdir. Aile, bu konuda arpc bir rnektir. Bana, Sen onun etkisi altndasn, kendi ailen
yleydi, bize de bunu dayatyorsun demeyin. Sorun bu deildir. Ailemin gerei rlplak ortaya koymas benim iin bir ans
olmutur. Muazzam kfrlemeleri ve kavgalar bu kurumun arpc etkisini erkenden grmeme yol amtr. Sizin aile gereiniz
bunu ok sahte ve rtbas ederek yaad; dolaysyla kandrldnz.
Aileyle ie balamak birok adan isabetli olabilir. Aile tarzn, aile alkanlklarn, aile geleneklerini akla kavuturmak,
sizi muazzam aydnlanmaya ve yeniden yaplanmaya gtrr. Yine ana-baba olgusunu ele almaktan tutalm, e, dost ve ocuk
kavramlarna aklk getirmeye kadar, sizi nemli sonulara gtrebilir ve gtrmelidir. Doru yaklam gcnz ok zayftr. O
kadar yanlglarla dolu yaklam var ki, hangi ana-babadan bahsedeceiz? Hepsi zavalldr. Hangi oluk ocuktan bahsedeceiz?
Hepsi periandr. Hangi erkekten ve kadndan bahsedeceiz? Hepsi yz karas ve aresizdir. Oysa bu kurum, bu iliki g
vermeliydi. Zaten onun iin ok byk neme sahiptir. Ailenin toplumda en kkl ve vazgeilmez temel bir kurum olduu iddia
edilir; ama bizde tam tersine gszlemenin, giderek iinden klmaz sorunlarn altnda boulmann arac olan -bu rol dman
tarafndan oynatlyor- bir kuruma dntrlmtr.
Smrgecilik ve aile, tarih boyunca aile, zellikle 12 Eyll ve aile, yine genel anlamda kadn-erkek ilikisi, eit ve zgr
ilikiler gibi konular zerine teori yapmaya fazla gerek yoktur. zellikle saflarmzda baz saptrmalar ortaya kyor. zgrlk
hareketinin doas gerei kadn da erkek de bu ie istedii gibi katlr dediimizde, en temel bir iliki biimi olduu iin, kadn-
erkek ilikisini grtlana kadar dmana veya gaflete bulanm bir konumdan devralnca, tedbir almaz ve dikkat etmezseniz, en
byk belay kendi banza sarm olursunuz. likilerin yeniden dzenlenmesi iin mcadeleye katl gereklidir. Ama bunun
doru biimini dayatmadnz m, bu kendi bana bir orduyu datmak iin yeterlidir.
Kadn-erkek ilikileri parti ilkesiyle, eit ve zgr temellerde, yoldalk yaklamlar dediimiz tarzda olmazsa, kendimizi iki
gnde tasfiye etmemiz kaznlmazdr. Bu, hem de tutku ve sevgi adna yaplr. Tedbir alnmadnda, birok blgemizin tasfiye

43
olduunu veya tasfiyenin zorbela nlendiini grdk. Bu konuda da kendi deneyimlerimi veya gzlemlerimi ortaya koyuyorum.
Bu konuda cesur olmak kadar, ok arpc olmak da kanlmazdr. Biz burada hangi gelenei, hangi mal mlkl yaklam esas
ald, yine kime ne kar salad, dmana m yoksa kendisine mi alt, zgrle mi yoksa klelie mi gtrd belli
olmayan birok yaklam ve iliki biimini btn ynleriyle ortaya karmadan, niin devrim yaptmz da fazla anlayamayz ve
ok acmasz bir abann bamza bela kesilmesini nleyemeyiz.
Eer nn biraz almazsanz, mcadeleye gelen yanlgl kadn sizi bitirebilir. Kendimizi bu konulardan erkenden ayr tuttuk.
ok erken yalarda konuya kukulu ve geleneklere aykr bakmay becermeseydim oktan bitmitim. evreme aldansaydm,
anamn ve babamn dayatmalarn, hatta gelenekleri kabul etseydim, kendimi oktan bitirmitim. Kadnla toplumsallk birlikte
yrmelidir. Bu konuda ok hassastk ve yedi yandan bugne kadar bir tarz gelitirmeye alyoruz. Siz olsaydnz, yedi
yandan bugne kadar oktan bu iin iine girerdiniz. Zaten bir farkmz da byle ortaya kyor. rnein, birbirinizi ok kolay
beendiinizi, kolay ak olduunuzu ve duygulandnz sandnz. Kim bilir iinizde ne byk tutkular var, frsat bulsanz
bunlar hangi biimlere dkersiniz?
Btn bunlar var diye sizi sulamyorum. Cinsel gd ok doal bir cinsi gddr, kadn-erkek tutkular ok doal tutkulardr.
Sorun, bunlar neden sizde var diye bunlarn eletirisini yapmak deildir; bunu yaparsak doall inkr etmi oluruz ve bu da
gereklikle badamaz. Sorun daha deiiktir. rnein, gdler ve ak adna bamza neler geldi? likiler ad altnda nasl
aldanyoruz ve aldatyoruz? likilerin iinde yalan, klelik, ilikisizlik ve inkr var. Biz burada artk ban patlattk. Bu tr
ilikiler neden ve hangi irinden ortaya kyor? Ben bunu icat etmedim. Dman yz yllardr oynam ve yaray kangrene
dntrmtr; belki kendine gelir diye ineyi batrdk ve kendine gelsin istedik. Bouna bu iliki objektif ajanlk ilikisidir
demedik. Bu objektif ajanlk, partiyle birlikte ulusal kurtulu hareketini yerle bir etmeye yeterdir. Kleliin her biimine olduu
gibi, bu alandaki biimine de kolay boyun emeyeceiz ve birbirimizi kleletirmeyeceiz. Gdleri, ucuz duygular ve hatta baz
aklar yaayalm diye byk hatalar yapmayacaz. Yanl tutkunun ve akn burada ldrlmesi gerektiine; doru temelde bir
eyler geliecekse, nerede, ne zaman ve nasl olursa olsun, bunlarn uruna byk kavgann gze alnmas gerektiine inanacaz.
Bu sorun, dmana kar dayanp dayanmama gibi bir eydir. Bir yerde dkl ve kaybedi varsa, kar direnmeyi
gelitirirsiniz. Duygu ve ak adna kaybetmiseniz, bundan ne anladnz? Adam bir kadn uruna her trl namussuzluu yapyor
ve buna da namus diyor. Vatann, evini, ksaca her eyini bir kadn iin satabiliyor. Kadn da kaba cinselliiyle kendini mr
boyu yaatacan sanyor. Biz bunlar grdk ve bunlardan uzak durduk.
Acaba bu konuda hepiniz ne kadar akllydnz? Bu ilikiden ne anlyor, ne veriyorsunuz? Anam bile bana Senin anan deil
miyim? Senin zerinde bu kadar hak ve hukukum var diyordu. Ben kk bir ocukken bile, bir ana neden bu kadar talepte
bulunsun ki diyordum. O zamanlar bir ardak altnda tavukla civcivleri yryordu. Anama, ite bunlarn ilikisi neyse, benimle
senin ilikin de odur dedim. Bu ok kaba bir benzetmeydi, ama syledim. Sonra anladm ki, gerek biraz da budur. nk aile
plansz, aile bilinsiz, aile sorumsuzdur. Olup biten baz evlilikleri grdm. Adam ukurovaya gidip yllarca alyor; u kadar
balk paras karlnda kz aldk diyor. Benim baclarm da bu ekilde gtrdler. Bunlar olaan durumlar olabilir mi? Bylesi
sorularla ie baladk, sonradan iler byd.
Bazlar alkanlk, bazlar da gelenek gerei evlenirler; bizimki politik esaslar arlkta olan bir evlilikti. Eer kadn ilikisini
kendi bana doru bir yaklamla ele almasaydk, mkemmel bir devlet adam olmaya kadar giderdik. yi ki uyank ktk.
Karmzdakinin ajan olup olmamas da nemli deildi, ok drst birisi de olabilirdi. Fakat o anlayla, o tarzla mcadele
edilmeseydi kaybederdik. Acaba bizim gibi yaamay bilen bir kii daha kar m? Birbirini drme ve ilemez duruma getirme
anlamnda, objektif ajanlktan sbjektif ajanla gidemeyecek ka kii var? Saflarmzda ezici bir ounluunun gelitirdii iliki
saflar ilemez duruma getirdi. rnein, drt yldr saflarda olan biri, Benim bir ilikim vard, ondan uzak dtm; ben de rgte
kstm ve bir trl partileemedim diyor. Partileememenin, rgtle bir trl kaynaamamann nedeni ilk gz ars imi.
Birtakm ilikiler kurmular, ilikiler istedikleri gibi gelimeyince fkeye kaplmlar; bu bir tepkiye dnm ve onlar da bir
trl rgte ve orduya gelemiyorlarm. Bunu zamannda aka itiraf da etmemiler ve zememiler. Bunalm arlatka
arlam. Bu son zmlemeler biraz cesaret verdii iin imdi ortaya kyor.
lk iliki, ilk gz ars dedii de biraz birbirlerine bakmalar, sevdalanmalar, szm ona birbirlerine tutulmalar oluyor. Bizde
tutulma ok gl ve tehlikelidir. Hepimiz biraz byleyiz. Fakat bunun da ne kadar yanlgl ve aldatc olduunu daha iyi
anlyoruz. Ben kolay kolay oyuna gelmeyecek kadar glym. Bu herkes iin byledir denilemez. Bu iin temeli kendini da
vuran, rgtmz, ordumuzu ve savammz dmandan daha fazla olumsuz etkileyen grler oluyor. Altnda kim bilir daha
neler var? Aslnda sorunun iine bir trl girmek istemedik. Ama kadn da, erkek de mcadeleye katlsn, bakalm ne olacak
dedik. Sonra bir baktk ki, baz eyaletlerimizde sorun neredeyse sava iflas ettirmeye kadar gtrm. Oysa hepsi drst kiilerdi.
Birtakm ilikiler gelitirmilerdi ve sava kendiliinden kaybetmeye doru gidiyordu.
Devrimciler cesur ve zverilidirler. Onlar gerektiinde gaflete ve hyanete gtren duygularndan ve aklarndan vazgeerler,
elerini de brakr veya boarlar. Bu gc gstermezlerse, yaman devrimci olamazlar. Bunu kendime de uyguluyorum. Btn
eletirilerime ramen, aileye doru bir biimde balydm. Kye, kente ve vatana ball tartmyoruz. Byk eletiriye ramen,
en byk ball biz gsteriyoruz. Bunun nasl, nerede, ne biimde olduu nemli deildir. Halen youn bir biimde ura
veriyorum. Ak ve duygu dedik, sonra dnp baktmzda, bu ak yznden kendimizi olmadk hallere soktuumuzu ve
dmandan daha beter olduumuzu grdk. Bunun zerine ballk nasl gelimeli diye sorduk.
Sizin byk aknz varsa, ona yer yapacak bir lke ve zgr bir halk gereklidir. nk jandarma gelir, kocanz veya karnz
elinizden alr. Dman her gn geliyor, hepinize ana avrat svyor. Bu ilikiden ne anladnz? Dzen koullarnda veya kendi
geleneksel llerinizle bir ilikiyi gelitirmeniz artk mmkn deildir. Sorun artk dzen snrlar dahilinde zmlenmekten de

44
ok uzaktr. Btn bunlar bizleri dndrmeli, yaadnz baz ucuz duygular ve ilikiler varsa onlar gzden geirmeye yol
amaldr. Bu konuda biraz yiit olmanz gerekiyor.
Aile ve kadn-erkek zmlememiz, bu temel sorulara karlk vermek iindir. Bu konuda baz cevaplar verilmiti. Ama i
biraz daha arlat iin, zellikle sorunu ortaya koyma ve hatta zmlemeyi gelitirme deil de, cevab biraz ne karma
zorunluluu kendini dayatyor. Aileyi yktk ve zeceimizi zdk; fakat biraz ne karlmas gereken yan yeniyi nasl
kuracamz oluyor. Aile, kadn-erkek ilikisi, sevgi ve duygu ilikisi nasl olmal, bu konularda ilikiler nasl olmal diye
sorguluyoruz. rnein, bu bir yaam ilikisiyse nasl bir yaam gerekir diye soruyoruz. Adn da zaten Nasl Yaamalyz
biiminde koyuyoruz. Byk bir tartmay bu nedenle gelitiriyoruz.
Gemite ne yaptnz o kadar nemli deildir; nemli olan onlar bilince karmanz, zmeye tabi tutmanz ve yeniyi nasl
kurup gelitirebileceimizdir. Bunu byk bir aklkla, zgr bir tartmayla gelitirmeliyiz. Hibir ikiyzlle, sahtekrla ve
kandrmaya gitmeden, zellikle yurtseverlie, temelde zgrlk savamna ve onun nc gcne ters dmeden, zgr
tartmayla onu glendirme ve bu kavramlara aklk getirme temelinde ne gelitirebiliriz? Buna ne kadar gcmz var? likiye
ihtiya var m, yok mu? Kadn ile erkek nasl iliki gelitirebilir? Bu ii kadn ordulamasna kadar getirdik. imdiden eit ve
zgr iliki komitelerini gelitirdik. Btn bunlar henz iin balangcnda olduumuzu gsterir. Sorunu ortaya koyuta da,
zm derinletirmede de daha yapacamz ok i var. Yeter ki bu konularda kendinizi zincirlerden kurtarn. Duygu, ak ve
evlilik zincirleri var. Btn bunlar kaba anlamda deil, yanl biimlerden koparp doruya sevk etme anlamnda belirtiyorum.
rnein, evlisiniz veya aksnz, o zaman kendinizi yanl biimlerden koparn. Hi olmazsa ruhunuzda ve bilincinizde yenisini
kurmaya aba harcayn. nk yanlta srar etmek, klelii ok derinliine yaamak demektir. Bu da sizi ldrr.
Drt be yllk militanlarmz var, bir tutkuya ve bir basit ilikiye inatla sarlmlar, rgt tanmyorlar, savaa ve orduya
gelmiyorlar. Bu adan bunlar da vuramasanz bile ite paralayn. tiraf gcnz yoksa byle yapn, varsa benim gibi ak
syleyin. rnein ben btn ayplarm ortaya koydum. Hem her trl ayplarm ortaya koyuyorum, hem de bunlar gidermeye
alyorum. Doru olan budur. Bu konularda kt olan gizlemek, rtbas etmek, en nemlisi de rgte gelmemede bunu bir ara
yapmaktr. Aslnda kendisini gerici bir bala balamtr, bu yzden bir trl rgt bana gelmiyordur. ki kiilik var: Birincisi,
kendisinin sahte, zel kiiliidir; ikincisi, rgtn resmi profesyonel kiiliidir. kili yayor; biraz rgt, biraz da kendini
yayor. Bu da en tehlikeli yaama biimidir. Oysa resmi profesyonel rgt kiiliinde kendini tam eritse ve o temelde zel iliki
veya bir sosyal ilikiye anlam verse, en dorusunu yapacaktr. Ama o bunu yapmyor ve bu her trl ikiyzlle, tepkiye ve boa
kartmaya gtryor. Bunlar her zamankinden daha fazla ortaya karyoruz.
Gemite ne yaptm, kendimi ne kadar aldattm demek ayp deildir. Bu konularda ok byk zgr ilikiler ortam
yaratmalyz. Hi kimse, benim eim, benim sevgilim dememelidir. Ne erkek ne de kadn benim tutkum, sevdalm, akm
demelidir. Tam tersine, bu konuda tartma gelitirmelisiniz. Sizin akm dediiniz ey ka para eder? Bu sevginin iinde ne var,
sizi nereye gtryor? Sizin bir kadn veya bir erkek uruna bamza sardnz bu gericilik ve tepkicilik acaba bize ne kadar
zarar verdi? Bu nokta daha nemlidir.
Eer drst olmasaydm, bir kadn aldatmasna veya erkeklik gdlerine esir olsaydm, rgtn bana en byk belay kendim
getirebilirdim. Ama bildiim tarzda ele alp buraya kadar getirdim. Sanrm sonucu iyi olmutur. Bu da erkeklie sar m?
denilmemelidir. Bence erkeklie ve kadnla smayacak olan yaklamlar, birbirini kandran ve hiletiren, sevgi adna her trl
sevgisizlii, gdler adna her trl dknl sonuna kadar kendine reva gren yaklamlardr. Benim yaklamm zgrlktr.
Kendimi ne diye gelenek uruna khnenmi bir ilikiye mahkm edeceim? Bu bana yakmaz. Doru olan da budur. Neden srf
kzn, karn oldu diye ona btn yaam haram edecek bir yaantya boyun edireceksin? Kald ki, burada da irkinlik ve klelik
vardr.
Byk zgrlk trmandrl, ayn zamanda gzellik trmandrldr. Bu da emein yarmasdr. Gzel emek, gzellik
emei, gzel abann ve ansn gelimesi demektir. rnein, altm yanda bir adam, biraz da paras varsa, gelenekler uruna ve
akrabalk bayla ok gzel bir kz alyor. Bunda bir irkinlik, byk bir hakszlk var. Bunu paraya, gelenek ve grenee
dayanarak yapyor. Namustur, ne diye kar kyorsun? Karsdr, dokunma demek, bana gre doru deildir ve karsn elinden
almak gerekir. Doru olan budur. Bu temelde kurulmu binlerce iliki var. Hepsi haksz temelde olmutur ve gerilie hizmet
ediyor. Bunlar paralamak gerekir. Birbirlerini kandrmlar; neden bu ilikiye boyun eelim? Bizim onay vereceimiz iliki,
sonuna kadar aydnlanmaya ve zgr iradenin varlna dayanan ilikidir. Bu iliki ayn zamanda kopmaz bir ilikidir.
Bizim saflarmzda kurulan btn ilikiler bile ynetme, ynetilme ve gcn etkisine dayanyor. inde zgrlk ve irade,
emee ve mcadeleye dayal bir iliki yoktur, sadece boyun eme var. Bu ilikiyi nasl kabul edeceim? Her gn karmza byle
birok iliki kyor. Bu tarz ilikiyi eletirmemiz, ilikiyi reddettiimiz anlamna gelmiyor. Ama doru ilikileme biimi de
gelimelidir. Ak olmayn demiyorum. Ak olun, ama bu en byk aka ballk temelinde gelimelidir. Hatta en byk balla
ak diyelim. rnein, bunu yapan kii byk bir vatanseverlik akn ve bunun savama yanstlmasn salasn, ben de kendisini
alklayaym. Bence doru olan budur; eref de, namus da budur. Bazlarnn gayreti ve ak olsa dmanna kar bakaldrr,
iradeyi ona gre konuturur ve rgte koar. oluk ocuk sevgisi varsa, milyonlarca ocuun bana gelenleri dnr, onlar
sever. O da byk bir yree yol aar. Ana baba sevgisi olsa, anas babas mahvolmutur, onlar dnr. O dnce ona byk
bir eylem kapasitesi kazandrr.
Sorunlar bu tarzda amak dorudur, dier biimi tehlikelidir. Sanyorum dier biimi ok etkilidir. Cannza ve keyfinize gre
iliki kurmadnz m, protestocu oluyorsunuz. Benim en eski arkadalarm da byledir ve bazlar inkrcdr. rnein, bu konuda
sanki hibir iliki gelitirilmeyecekmi gibi, kurulan her iliki yoz iliki ad altnda geitirilip duruluyor. Bu anti doall da
doru bulmuyorum. Kadn-erkek ilikisi gl gelitirilecektir. Tabii ki bu zordur; nk klesiniz, klelikle savayorsunuz. Bu

45
savan en az dier sava kadar zorlu geecei aktr. Savam vereceine, liki kurmaktan kaarm, papaz veya rahibe gibi
yaarm demenin de bizim tercihimiz olmad aktr. Bu kiinin kendi seeneidir, biz buna karmayz, ama buna doru ve
salkl iliki biimi de diyemeyiz. Bazlar Ben kadnsz edemiyorum, bazlar da Ben erkeksiz edemiyorum diyorlar. Bylesi
tiplere, siz hayvanlamsnz, gdlerine bu kadar hkmedemeyen birisi fazla ycelmeyi salayamaz diyorum. Bu ar biimleri
deerlendirmeden bu durumlarla ba edemeyiz.
En nemlisi de, klelik biimlerinin derin yaanmasdr. Klelik yle etkilidir ki, kiiyi beikten mezara kadar ynlendiriyor.
Bir kontrgerilla komutannn yapamayaca ynlendirmeyi bu iliki yapyor ve ynlendiriyor. Tm bunlar amadan zgr
militana ulaamayz. Bu kurumun veya bu tarzn yaratt kleletirici etkiye, ya yoz gdlerine teslim olan ya da intihara gtren
tarza kendinizi kaptrdnz ve doru bir ilikiye g getiremediiniz iin zayf kalyorsunuz. Bu zor bir, ancak urunda aba ve
hatta savam vermeye deer bir konudur. Ben baz ynleriyle sorunun nasl anlalmas gerektiini ortaya koyuyorum. Anlalr
hususlar tekrarlamaktan ziyade, zellikle daha ok zme doru gtren tarza veya doru iliki tarzlarna nasl yaklamalyz
sorusuna aklk getirmek istiyoruz. ster gerillada olsun, ister dier btn yaam kesitlerinde olsun, doru yaklam tarzlar,
rgtleme ve zm aralar nasl olmal sorularn biraz gelitirebiliriz. En nemlisi de, bu ilikiler ayn zamanda bir duygu ve
sevgi ilikisidir. Bu konularda derinlemelisiniz.
Doru sevgi, doru duygu nedir? Bu, nasl ele alnmaldr? Anlay dzeyinizi bu temelde gelitirmeli ve kendinize
gvenmelisiniz. Ykmak, her eyin kaybedilmesi deildir; ama ucuz yaplanmalara da fazla tenezzl etmeyin. ok zor olan, ok
zor bir kavgayla kurulan yaam daha deerlidir ve yklmaz olur.

17 Ocak 1994

AK ZGRL ARAYITIR

Devrimimiz, insann zne saygl olma ve insann doal gereine bal kalma, ondan alkoyan btn etmenlere kar olma
devrimidir. Askeri ve siyasal zm yolu, ok ar olan toplumsal ve ekonomik sorunun zm iindir. Bizde doal yaamn
yolu btnyle kesilmitir. O halde devrimimiz doal gelime yolunun almas devrimidir, onun zmdr. Yoksa devrim bir
alma ve kan dkme olay haline gelir ki, ne bizim bunu bu biimiyle srdrmemiz mmkndr, ne de kan dkmeler bu biimiyle
sonu verebilir. Bu durumda devrim hzla yozlap biter. Dmann dayatt kr iddet de biraz buna yol amak iindir. Bizim
sorunlara yaklammz, en hayati sorunlarmza btnyle zm bulmak iindir. rgtlenme, siyasal mcadele ve her trl
askeri faaliyet, ok ar olan insani yaam sorunlarna ve gelime olanaklarna biraz g getirebilmek iindir.
Toplumumuzun, halkmzn gereinin askeri boyutu zaten yoktur, siyasal boyutu ise haincedir. Halkmzn toplumsal
geliiminden bahsetmek zordur. Toplumsallk ve ulusallkla dman iinde erime vardr. Ekonomik olarak bir talan
ekonomisinden bile bahsedilemez. Bu balamda cinsler arasndaki ilikiden eser yoktur. Burada ne dine, ne ada gelimeye, ne
de ilikiye gre bir zm bulabilirsiniz. Bu, smrgecilikle derinliine balantldr. Biz bunu tespit ettik. Pratik almalarmza
bu sorunun zmn de katarak bugne kadar getirebildik.
Savamzn hem amalarna, hem de onun gerek geliimine katk salayabilecek tarz tutturmaya alyoruz. Bu ilikinin
dzeltilmesinin mutlak savaa hizmet etmesi ve onu glendirmesi gerekiyor. Bu savan btn toplumsal gelimelere olduu
kadar, ailesel gelimeye veya buradaki sorunlarn zmne de katkda bulunmas ve cinsler aras tkanm ilikilerin gerek bir
gelime yoluna girmesine hizmet etmesi gerekiyor. Salkl iliki gelitirmenin yolu savamaktan geer dememizin nedeni,
savamn iliki dzeylerini salkl gelitirmenize katkda bulunmasna imkn sunmasndan dolaydr.
eliki o kadar boyutludur ki, bu konuda klan dzeninin gelenekleriyle ada ller i iedir; bunu en vahi ve en hileli bir
smrgeci egemenlik ortamnda yaama sz konusu olduu iin, aslnda yaadnz durumlar zordur veya zor olmak
durumundadr. Daha yedi yandayken, cinsler aras iliki bountuya getirilmitir. Ar bir feodalizm, geleneksel boucu etki ve
ardndan smrgeciliin kaplarndan bin defa kendini satarak bir ilikiyi srdrme zorunluluu, emperyalist ve faist
televizyonlarla basn-yannn saptrmalar, ar gdsel etkiler insan gerekten bouyor. Ben bundan kurtuluu kendi pratiimde
zmlediim gibi, hikyesini de uzun uzun anlattm. Btn bunlar zmn baz ipularn gstermek iindi. Aslnda sorunu
aa karmak iin otuz yl akn bir zaman gerekliydi. Sorunun bu dzeyde ortaya konulmas iin bile yedi yamdan beri abam
var. Hepsini zincirler gibi birbirine bal olarak buraya kadar getirdik. Hikye o kadar uzundur ki, ancak yzlerce ciltlik kitapla
yaanan btn sreleri ortaya koyabiliriz. Ama politik dilde keskin anlatm gelitirdik ve ok arpc formllerle yanstmaya
altk. Baz eyleri byle ancak kurtarabiliriz diye dndk. rnein, ok erken yalarda iine girdiiniz iliki biimleri, daha
on beindeyken sizi yar yarya veya tamamen bitiriyor. Hem geleneksel iliki sizi bitiriyor, hem de ona imkn bile vermeyip
smrgeci arklara takldnzda iliki bitiyor. Basn-yaynn ideolojik saldrs ve gdlerin ar etkisi altnda bouluyorsunuz;
sonu ise uygulama srasnda yaadnz zorluklar oluyor. Sorun bu kadar kkldr.
Bizim size yapabileceimiz en byk iyilik gerekleri aklayabilmektir. Yaadnz btn durumlara zm bulmanz
mmkn deildir. ama gerekleri size gsterirsek, iddial olan bazlarnz belki zme ynelebilir. Benim bu konuda hem
araylarmn, hem de ortaya karmak durumunda olduum eylerin baz nemli ynleri var. likilerdeki sahte rty paraladk;
ilikilerin karc ve irkin ynlerini ortaya kardk. Son derece gerici ve boucu ynlerini, hatta siyasal ve askeri savamla ilgili
ynlerini ortaya kardk. Bunlar nemlidir ve sorunu akla kavuturma abalardr. Bu sorunu zmeden devrime ynelmek,

46
devrimle ilerlemek mmkn deildir. Devrim adna baz eyler yaplsa bile, ok eyler yitirilebilir ve belki ok gdk bir biimde
yol alnabilir. Ama o da bir yerinde krlr, kaybedilip gider.
Cinselliin ok doal olduunu tarihten biliyoruz. Fakat bu hibir eye izah getirmez. Afrikann ilkel kabileleri iinde hala
ok doal bir cinsel yaam var. Doal olan bizim koullarmzda kurala balanmam, alm, satm ve kar ilikisine
gtrlmemi, klelie bulamam yaam biimleri ve yaam zellikleridir. Uygarlama ve zellemenin balamasyla birlikte,
bireyciliin ve bu temelde aileciliin gelitiini iyi biliyoruz. Aileciliin nce ok bal olan veya ok elilikten, giderek
anaerkillikten ataerkillie, daha sonra tek elilie kadar gelen ve belki onun da altnda bir yn baka saplantlarla birlikte
yrtlen ilikilerini biliyorsunuz. Cinsler aras ilikiler zerine ok yazlp iziliyor. Burada nemli olan, sorunu tam olarak
grmek, hi phesiz doal iliki ad altnda aklna her geleni yapmamak ve gdlerine teslim olmamaktr. Bunlar iin balca
gereklerindendir.
Bugn u ortaya kyor: Cinsellik kontrol altna alnamazsa, insanlk tkenebilir. AIDS hastal geliiyor, bu cinsellikle ilgili
bir hastalktr ve nlenemezse lmler artar. Nfus patlamas nlenmezse, insanlar dnyaya smaz ve yaam durur. nsanlk
cinselliin sonularn engelleyemedii iin kendini bitirir. Ama dier yandan cinsellik olmadan da yaamn srmeyecei bellidir.
Yaamn vazgeilmez bir zellii kontrol edilmezse, toplumsal gelimede bir kurala balanmaz veya bu anlamda yaam en ideale
yakn bir dzeyde srdrmeye gtrlmezse, buna ne devrim ne de insanlk tarihi yeter. nsanlk bu eliki altnda boulabilir.
Zaten sorun imdiden bu temelde ele alnyor. evre sorununun da kayna budur. Savalarn daha da ykc gelimesinin bir
nedeni de bu olabilir. Bunlar kendiliinden meydana gelmiyor; bunlar toplumsal ve insansal gelimenin ortaya kard
durumlardr. Son yllardaki nfus patlamas ve bundan kaynaklanan evre tahribat ve hastalklar, aslnda toplumsal gelimeyle de
ilintilidir; hatta tekniin, bilimin ve tbbn gelimesiyle de ilintilidir. Bir yerlerde arpk gelime vardr ve insanlk kendini bu
arpk gelime nedeniyle, teknik ve bilimle imha ettirecek duruma getiriyor. Belki de gelecein devrimi, bunu nleme devrimi
olacaktr. Bu, bilimi, teknii ve nfus patlamasn nleme devrimi olabilir. imdiden evreyi temizletme devrimi, neredeyse en
nde gelen bir ama haline geliyor.
Sorunu kaba biimiyle ortaya koymak da yetmez. Sorunun kapitalizmle, emperyalizmin balamasyla ok yakndan ilikisi
vardr. Sosyalist ideolojinin sorunlara tam zm gc getirmesiyle ve yeni bir devrim ideolojisinin ihtiyacyla da ilikisi vardr.
Hi phesiz bu konuda araylar vardr ve daha da geliecektir. nsan toplumu, byk oranda insan eyleminin bir sonucudur.
Toplum zerine tartma geliecektir. Zaten sosyalizm toplum zerindeki en kapsaml tartmadr, onun bilime yakn dzeye
getirilmesidir. Sosyalist ideoloji, sosyalist felsefe, hatta sosyalist bilim toplum gereinin kavranmasna ilikindir. nsan
hayvanlara, hatta doal etkilere kar korumak kadar, doal etkilerin vazgeilmezliine balama tartmalardr. Ksaca, insani
bilimler daha da gelitirilecek, din ve felsefe bir kez daha gzden geirilecek, gerekli olduu kadar alnacak, gerekli olmayanlar
atlacaktr. Hatta yeni dini ve felsefi yaklamlarn yannda bilimin gelitirilmesine de allacak ve btn bunlarla kendini
dayatan ar sorunlara bir zm kazandrlacaktr.
Bu genel yaklamlar belirtmemizin nedeni, sorunlar ok bireysel ele almanzdandr. Hibir biimde sorunlara ucuz
yaklaamayacamz, ok ksr ve ie kapanm zmlerin mmkn olmadn ve bu kadar geneli ilgilendirdiini gstermek
btn bunlar iin belirtiyoruz. Neden ilk insanlar iin ok doal olan cinsellik, bugn bizim iin byk bir sorun haline geldi?
Bunun nedenleri zerinde sizi biraz dndrtmek iin bunlar ortaya koyuyoruz. ok doal bir gd eer bilim ve toplumsal
denetimle dzenlenmezse, insanl iinde yaanlmaz hale getireceini gstermek ve bununla ban ortaya koymak nemlidir.
Btn bunlar anlay zenginliini gelitirmeye gtryor, genel ereveyi oturtarak yaklam gereini ortaya koyuyor.

Sevilmek ve Sevmek in G Sahibi Olmak Gerekir

Bu konunun savala ok yakndan balantlarn grerek, kadro yapmza aklk getirmek gereklidir. Yaanlan iliki ve
yaklam durumlar ordumuzu bountuya getiriyor, siyasal almalarmz fel ediyor. Birok gelimenin bu sorunla balantsnn
olduu ortaya kt. Birinin tapt veya baland bir ilikisi varsa, bu iliki diledii gibi zmlenmedi mi, orduya ve partiye
kar bir protestocu olup kyor. Balanmtr, ancak klece mi yoksa zgrce mi baland belli deildir. Bunlar sulamak iin
de belirtmiyorum. Fakat sava gereiyle kar karya gelindiinde iliki fel oluyor, byk soruna ve tepkiye yol ayor. Kiinin
Sava yasasdr, siyasal yasadr, kendimi bunlarla btnletirmeliyim demesi gerekiyor. Ancak buna da gc yetmiyor. Evinden
ve kynden kam kadn veya erkein siyasete ve askerlie gelme durumu budur. Gereklikle karlama hayli arpc oluyor.
Sorunun kolay zm olmad iin bunlar belirtiyorum. Sorunu daha da arpc ortaya koyacam. Kolay iliki, kolay
duygu, kolay cinsellik ve kolay ak olmaz. Btn bunlarn gerekliine ve bizdeki olas gelimesine veya nasl gelimesi
gerektiine deineceim. Sizin kiiliiniz bunlar ne kadar kaldrabilir, ne kadar kavrayabilirsiniz, kavradnzda ne kadar
gereklerini yerine getirebilirsiniz? Durumlarnz belki de yrekler acs olur. Durumlarnz dengelemeye alyorum.
Bir yandan savan mutlak gereksinmeleri var. Parti yapmz askeri olarak m, siyasal olarak m tutacaz? Yoksa sizin ok
zorunlu dediiniz sosyal ihtiyalar, ailesel ihtiyalar, duygusal ihtiyalar dzeyinde mi tutacaz? Btn bunlarn i dengesini
bulmak gerekir. bununla da bitmiyor. Bizim ulusal dzeyimiz var. Ulusal ve toplumsal dzeyimiz tkanm durumdadr. Ulusal
lleri ortaya koyup, ulusal dzeye hizmet eden duyguyu ve topluma rnek tekil edecek ilikiyi bulup ortaya karmak gerekir.
Bunlar olmadan soruna zm getiremezsiniz. Ulusal dzeyi, topluma nclk edecek dzeyi, ordu yasalarmz, siyasal
mcadelemizi ve rgtlenmeyi bir tarafa iterek duygular, cinsellii ve ak konuturamazsnz.
Dier yandan konunun kaba bir inkr da doaya aykrdr. arptarak, maskeli bir biime, yalana ve her trl bunalm
teorilerine dntrerek de sorunun altndan kamazsnz. Gereimizi btn ynleriyle ortaya koymakla doruyu bulabiliriz.
Duygulardan nce gereklerimiz ve gereklerimizi dikkate alan duygular gelimelidir. Gereklerimiz ise rgt, parti, ordu ve

47
dman gerekleridir. Dman da cinsellii, kadn, erkei ve aileyi kullanyor. Bu konuda byk bir ajanlk faaliyeti var. Bizim
gerekliimiz objektif ajanl mthi yaatyor. Bunlar gereklerdir. Bu gereklere gzmz kaparsak, neyi zebiliriz?
Saflarmzda baz kiiliklerin gz kara duygulara kapldn, nasl baa bela olduklarn, duygularna nasl ncelik verdiklerini,
nasl savan dnda yaklam gsterdiklerini rnekleriyle biliyoruz. Birok komutan ve sava bu yzden kat ve almalar
sabote etti. Biraz rgt denetimimiz olmazsa, yapmz bu gereklere dayanmayan duygusal, arpk, sakat ve lsz ilikiler
nedeniyle allak bullak olup kendi kendini bitirebilir.
Sorun btn bunlarn anlatmyla da tam ortaya konulmuyor. Sevgi veya ak hi olmayacak m? Smrgecilik, bizde bu ynl
de byk bir tahrip etme, byk bir saygszlk, byk bir akszlk durumunu yaratmtr. Hatta sevgi ve ak smrgecilii de var.
Bunu ok arpc anlatabiliriz. Sizin balandnz aklar ve duygularn hepsi Yeilam patentlidir. Yeilam, Anadolu halkn ve
btn halklar sermaye dzenine kul kle etme kararghdr, zel sava kararghdr. Baz istisnalar bir tarafa brakrsak, duygu ve
ak smrgecilii yapan birok karargh var ve hepsinin de zel savaa kullanldn ok iyi biliyoruz.
Srf duygu ynlendirmecilii altnda, halklarn nasl tutsak edildiini rahatlkla ortaya koyabilirim. zellikle son yllarda
emperyalizmin dnya apnda cinsellii gndemletirerek muazzam bir smry imkn dahiline soktuunu ve insanl en byk
sorunlarla kar karya braktn da sylemek gerekir. Emperyalizm kadnn ok deiik bir kullanm tarzn ortaya kard.
Reklamcl, gsteri olayn, porno film sektrn, hatta seksolojiyi gelitirerek, insanlar hibir dnemle kyaslanmayacak kadar
bir ideolojik bask altna ald. Bu konuda hepinizi de bask altna ald. u anda ok iyi anlalyor ki, emperyalizm bu son
dneminde, insanlarn ok doal olan gdleriyle, zellikle cinselliiyle oynayarak, kadn bu konuda yeniden smrmeye tabi
tutup metalatrarak, muazzam bir ideolojik bask kadar bir sermayeye yolu da at. Hatta bununla sermaye birikimi de muazzam
yaplmaktadr.
Trkiyenin son yllarda yapt duygu smrgeciliini ele alalm. Duygu smrgeciliini yapan sanatlar var. Bunlarn
gelitirdikleri duygusallklar yalnz ideolojik bask altna alnmay deil, muazzam sermayeyi de oluturdu. Bu ynyle de halk
soyup soana evirdiler. Snf basksnn en gelikin ve ok deiik yeni bir boyutu da burada ortaya kyor. Bu bask daha
vahice, insan dncesini ve yeteneklerini esir eden bir biimdedir. Hi phesiz devrimci yaklam, btn bunlar grmek ve
grmek gerektii kadar olas doru yollar da ortaya koymak durumundadr. Kald ki, bizde emperyalizmin bu ada smrc
ve ideolojik bask altna alc biimlerinin de tesinde, geleneksel dayatmalarn etkisinden bahsetmek byk nem tar. Baz
ballk trleri var ki, bunlar emperyalizmin dayatmalarndan bin kat daha tehlikeli sonulara gtryor. Evlilik kurumunda olup
bitenler, evlilik ncesi ve sonras durum bunlardandr. Aslnda ailenin nasl bir kurum olduunu anlayan da yoktur. Zaman zaman
Neden evlendin? diye sorulduunda, Merak ettim diye cevap verenlerin says oktur. Hemen hemen herkesin meraktan bu ie
girdiini biliyoruz. Sonularnn ne olup ne olmayacann farknda bile deildir. Kald ki, geleneklerin ar etkisi altndaki
yaklamlar eletirilse ve bunlara kar klsa bile, yerine ne konulacak? Yine emperyalizmin gelitirdiklerine kar klsa bile,
dorusu nasl ortaya konulacak? Burada da byk bir zmszlk etkilidir.
Ar duygularn, hatta gdlerin etkisi altnda olmayan veya kendi gereklerimizin derin etkisi altnda ka tane iliki
gelitirebilirsiniz? Cinselliin en doal veya en benimsenebilir bir biiminden tutalm en reddedilmesi gerekenine, yine
geleneklerin en reddedilmesi gereken biimlerinden tutalm emperyalizmin ve smrgeciliin krkledii biimleri reddetmeye
kadar ve tm bunlara ramen, zgrce gelitirilmesi gereken bir yaklama ne kadar g getirebilirsiniz? kiyzlle ba
vurmadan, zaaflarna esir olmadan, insani ve yaanmas gerekeni yaatacak yn ak olana ne kadar g getirebilirsiniz?
Devrimin bununla balantsn ne kadar ortaya koyabileceksiniz? Kendilerine gvenenler btn bu sorunlara aklk getirmek
durumundadr. Kendine gvenmeyen arpkl yaar.
Rahibe veya papaz olmanz nermiyorum; ama baktnz tehlike var, banz belaya girecek, o zaman doruyu buluncaya ve
imkn yakalayncaya kadar kendinizi kontrol edeceksiniz. Beyinle ilikisi kesilmi bir cinsellik tehlikelidir. Yine siyasal amala
ban koparm cinsel ve hatta ailesel yaklam, en az dman kadar zararl sonulara yol aar. Kadro bu konuda da kendini
disipline etmesi gereken kiidir. Kald ki, bizim kadromuzun sadece kendini disipline etmesi gereken bir kii deil, ok nemli bir
zm yaratmas gereken kii olduunu da belirtmemiz gerekir. Kadronun zm kendisi iin deil, toplum iin retmesi
gerekiyor. Btn bu konularda soruna cevap olmak yerine, btn boyutlaryla ele alnmay dayattmzda, gcnzn
kaldramadn syleyeceksiniz. Fakat sorun bu kadar kapsamldr. Hi olmazsa ucuz zm yollarna bavurmayn. Btn bunlar
ciddiyeti gelitirmek iindir. Daha somut sorunlarnz, zellikle de yakc sava gereklerimizi tehdit eden sorunlarnz nedir?
Bunlar daha arpc grp deerlendirmek ve halletmek zorundayz.
Gelitirdiimiz kadn ordulamas ne anlama geliyor? Ordulamayla kadn fiziksel, ruhsal ve dnsel olarak biraz
glenebilir. Bu bir ereve ve zmdr. nk g kazanmayan kiiyle fazla zgr iliki imkn yaratlamaz; aresizlerle
toplumsal sorunlar zmlenemez. aresiz insan sevilmez, aresiz insana alanr. Ancak devrim bir alama sanat deildir,
devrim ayn zamanda bir glme olaydr. Glmek iin sevilmek gerekir. Sevilmek ve sevmek iin g sahibi olmak gerekir. Gc
olmayan sevilemez. Gcnn olabilmesi iin rgtlenmeyi ve ordulamay bileceksiniz. Bunun olabilmesi iin ciddi siyasal
amalarnz ve o amalara ballnz olacaktr. Bu, sevginin bir konusu oluyor. Yoksullar neden srekli alar ve ah vah ederler?
nk sevgilileri yoktur; varsa bile hepsi Elimden kat, kardm, sevdiim olan, sevdiim kz yle oldu, ekip gitti diye
kyameti koparr. Gsz adamn sevgisi, alamas veya trks ka para eder? Zaten bunun iin parti bir zmdr dedik;
partinin siyasal glenmesi ve rgtlenmesi bir zmdr. nce glenin, bylece sevgi imknn yakalarsnz.
Sanyorum belirtiklerimizden de fazla bir ey anlamyorsunuz. Ben gerekleri belirttim, ama siz nasl anladnz?
Komutanlarnz ve siyasal nderleriniz nasl anladlar? Biraz glendiklerinde yan balarndaki smrgeci aay rnek alyorlar,
kendileri de ilikiyi hemen yle kullanyorlar. Biraz glenme imkn bulanlar, kadnsa hemen yneticiye kouyor, ynetici ise

48
kadn kendisine hemen klece balyor. Glenmenin bana da bu geldi. Partimizin iindeki glerin ve gszlerin durumu eski
kleci topluma gre yeniden ekilleniyor ve bu olduka da etkilidir.
Biz unu belirtik: Neden bir Krt sevgisinden, hatta akndan bahsedilemez? nk bu kadar dm bir Krt, sevgi sahibi
olamaz. Bu, ayn zamanda toplumsal bir olgudur ve size sevgi imknn vermez. Bir de sizin sevebileceiniz bir kiilik fazla ortaya
kmaz. Sevmek isteyeceiniz kiilik tarumardr; dncesi, maddiyat ve maneviyat dalmtr. Sevebilecek ve sevilebilecek bir
durumu yoktur. Fizii biraz gzel olsa bile, ruhu kapkaradr, dncesi yoktur, bu haliyle baa bela olur. Dncesi olsa bile,
bunun biraz siyasete ve savaa dklmesi gerekir. Belki zm biraz burada olabilir. Glenen aalar ve beyler de, polisler ve
jandarmalar da kadn sadece drmekte kullanmlar; kadnsa kendini satarak erkei drmtr. Bir sonu belirteyim: Bir cinsi
byle kullanrsanz, o cins de sizi daha aalk bir biimde kullanr. Cinsi byle bastrrsanz, o da kendini pazarlayarak sizi daha
da iinden klmaz bir duruma getirir. Rezillik de diz boyu gelitike geliir, ahlk sorunu dev boyutlu olur.
Eer baz ilikilere sonuna kadar zgrlk tannsayd, bunun bizim bu ngrdmz tanmlamalara gre deil, dzenin
ngrd biimlerde srdrlecei ok akt. Parti imknlarnn ve zgrlk ortammzn biraz saptrlarak kullanlmas ve en
deme ajandan daha fazla zarara uratmas iten bile deildir. Zaten saflarda bu biraz kendini gsterdi. Duygu tanm, sevgi tanm
yaplm m? Ak olanlar, ak ele alrken herhangi bir bilinlilie ve ciddi siyasal temellere dayanmlar m? Seni grdm
tutuldum, ben sana tutuldum, sen bana tutuldun gibi bir alkanlkla iliki gelitiriliyor. Bu, ok sradan bir iliki tarzdr. Biz
bununla balang yapamayz. Bununla balang yapmak, daha sonra bunu gz kara bir anlay olarak kendini yenilemeden
srdrmek demek; btn pisliklere veya btn zc, boucu, rgtszletirici ve savatan uzaklatrc tutumlara yol amak
demektir.

Ruhumu Satmamam z Savunmamdr

Kendi deneyimimi size atm; size cesaret vermek iin bundan srekli bahsediyorum. Bu kadar zm kabiliyetime, hatta g
olmama ramen, maddi ve manevi ynden soruna kar halen ok tedbirliyim. ok tehlikeli bir biimde bir ak macerasna
girimek cesaret ister. Bence ak zmlenmi ve sonuca balanmtr. Biz duygular ve sevgiyi lkeye baladk. Bu ynyle de
aklar gelitirdik. Fakat halen sizler kadar cesaretli deilim. Bir kiiye ballk sizi hain bile yapabilir.
Yaam pratiimden en ok u sonucu kardm: Hi birimizin baka birisini fazla sevmeye hakk yoktur. lesiye, ldrasya
seviyorum denilir, oysa tam da bunda ihanet olabilir. Olabilir demenin de tesinde, eer nlenmezse bundan sper ajan kabilir,
bu iin bir yndr. Duygu gcn abartl bir kiiye deil, vatana ve varsa bir vatan savamna balamak, halk, parti ve yolda
sevgisine dntrmek gerekir. unu da tespit ettik: Bir ilikiye ar balanm biri ok gz kara oluyor. Hemehricilikte de,
ahbap avulukta da bu var. En yakn arkadalarmda da bunu grdm: Bir kzla veya kzsa bir erkekle aylarn mthi younluklu
geiriyor, ama en sradan devrimci greve yarm saat bile zamann vermiyor.
Ben sorunlar bilimsel ele alrm. Madem birisiyle bu kadar ilgileniyor, o halde neden rgtle hi ilgilenmiyor, neden herkesi
sevmiyor? Sevgisini bir puta dkmtr. Put teorisi de byle ortaya kt. rnein, Hz. Muhammedin sevgisini ele alalm: Onun
sembolik de olsa putlar krma abas var. Putlar krdktan sonra ise, Rabbiniz gktedir diyor. Bunun anlam udur: O dnemde
her Arap airetinin bir putu var, herkes kendi putuna tapyor ve kendi putunu yceltiyor. Dolaysyla birlik olmuyor. Birlik
olmaynca da cehalet a ve knt egemen oluyor. Muhammedin bykl buradadr. Putlar krmakla aslnda devrim
yapyor. Rabbiniz gktedir derken, bir anlamda sevgiyi soyutlatrp genelletirmitir.
Bu yaklam bize nasl uygulayabiliriz? Aslnda bizde airetilikten daha da geri ar bir bireycilik, kabilecilik ve ailecilik var.
Herkes ulusal ve toplumsal deerinden koptuu, ulus kavramnn bile dna itildii iin, kendisinin elinde biraz ailecilik ve
kabilecilik kalmtr. Hatta aile de, kabilecilik de zlm, sadece birbirini kandran iki kii kalmtr. Bizdeki muazzam
bireyciliin bir gerei veya toplumsal dayana byle geliiyor. Bir kiinin bir kiiye ar balanmas; ulusal ve toplumsal
gereklii ki, bu ayn zamanda askeri ve siyasal gereklii de barnda bulundurur- bir tarafa itip btn gcyle birisini sevmesi,
birisine hizmet etmesi ve onun emrine girmesidir, hem de snrszca onun emrine girmesidir. Bireysel tutkularn ne anlama geldii,
ne kadar haince, ne kadar seviyesizce, ne kadar lgnca bir durumu ortaya kard daha iyi anlalyor.
Birisine balanmak biraz tehlikeli olmaz m? Sadece birine balanacana, btn arkadalarna balan. Anan ve baban ok
dneceine, dier analar ve babalar da biraz dn. Akrabalarn ok dneceine, dier insanlar da dn. Daha sonra bunu
gelitirdiinde ulusu, snf ve hatta tm insanl dn. Bizdeki ise sradan kyldr ve hemen tkal kadn-erkek ilikisine
balanr. O ilikilerin iinde bir siyasallk ve toplumsallk yoktur, hele ulusal dzeyden hi bahsedilemez. Airet de zlm,
geriye kadn ve erkek kalmtr. Bunlarn ise ok kaba bir cinsel ilikileri vardr. Kabalk uradadr: likinin ciddi bir siyasal ve
sosyal atmosferi yoktur. Bu atmosferden koptuka, birbirlerine girdike ar sorunlar, sorunlarla birlikte ok kaba cinsellik ve
iinden klmaz aile gerei ortaya kar. nce birbirlerine ok kara sevdaldrlar. Bu ynl cinayetler ilerler. Fakat
evlenmelerinin ikinci gn birbirlerini vururlar. nk uydurma ilikiler, tkenmilik ilikisi sz konusudur. likinin ulusal,
siyasal ve sosyal ierii yoktur. ok kaba bir cinsel tutkuyla, olsa olsa bir ka ay ak mek yapabilirler; sonra da ok ar bir aile
sorunu, ocuk sorunu, ekonomik sorun, salk sorunlar ortaya kar. Ondan sonra da birbirlerine girerler; her gn kavgal bir
yaam balar.
Akn bana bunlar geliyor. Bu ilikide ak ve duygu kald m? Daha yirmi yana gelmeden yaam bouldu. Btn bunlar
kantlyoruz. Parti nderlii, partinin eylem klavuzu ve ideolojik izgisi bu sorunlar grr ve zm de getirir. Bunun iin
bazlar tkatmay dayatsalar da biz zmleyiciyiz. Maalesef byle aklar ve duygular fazla deer ifade etmiyor. Fizie ve
cinsellie ballkla durumu kurtaramayz.

49
 Sanyorum bazlar bu konuyu saflarmzda ok saptryorlar. rgt yetkisini, rgt gcn kaba anlamda kullanma var.
Normal bir sevgiyi gelitirmek ve partinin ngrd biimlere dkmek yerine, bunu arpk bir biimde kullandlar. Akll olmak
zorundayz. Smrgecilik sevgi yollarn kesmitir; salkl bir ak gelitirme imknn hi vermiyor. nemli aklar, nemli
sevgiler ve yksek amalar iin ulusal kurtulu savamn gelitirelim diyoruz. Bu nedir? Bu rgtlenmedir. rgtlenme nedir?
Eitimdir. Bunu anlamayan biri, Benim akm aslnda buna bal deyip kendini aldatmasn. nk byk bir ksm kendilerini
aldatyor. Gelenler gece gndz birbirlerini dnrse, eitici ve retici olunamaz. Burada ak intihar, duygu intihar
yapacaksnz. Kk burjuva, snf intiharn gerekletirirse proleterleir. Siz de biraz duygu ve ak intiharn yaparsanz rgt
olabilirsiniz.
ok sembolik gibi gzken baz destanlarmzda hep yar yolda ihanete uram ve lmle sonulanm aklar var. Mem
Zin, Mem Alan gibi birok hikye bilinmektedir. Onlar da bir gereklii ifade ediyor; ulusal amaca ulalamamann sembolik bir
ifadesidir. Ak birliktelikleri neden gelimiyor? nk ulusal birliktelik geliemiyor. Ulusal birlikteliin geliemedii yerde lm
ve ihanet vardr. Dikenler, fesatlara deniliyor. rgt bozguncular kimlerdir? Bizim rgtmzn iinde de ok sayda Beko
vardr. Sizler kendini ulusal kurtulua tam yatran Memler ve Znler olmalsnz.
Ak, bizim bilimsellie kavuturduumuz temelde geliiyor. Benim bu konudaki akllm, bu hikyeye hem bir bilimsel ifade
kazandrmak, hem de ounuzun yaad gibi sonulandrmamaktr. Gerekten aklarnz hep lyor. Zaten feodal koullarda ve
smrgeciliin egemenlii altnda lmek zorundadr. rnein, iimizde bir bozguncu bize kendi ilikisini tarihi iliki diye
dayatt. Bu ilikinin nn almasaydk, partiyi bitirme ilikisine dnecekti. Bu iliki, imdi emperyalizmin kolunda yaanan bir
ilikidir. Bunun gibi binlerce iliki var. Ben byle Mem ile Zni ne yapaym? Binlerce byle Mem ve Zn var. Kald ki, ilikileri
imdi daha somut ele alabiliyoruz. Olay gerekten zordur, yani bir geleneksel zmn bile ok uzandayz. Fazla ak
olduunuzu da sanmyorum. Bu ucuz duygularnz kendi kendinize itiraf edin. Ayp deil, ben de itiraf ettim, benim de baz
aklarm oldu veya yaadm bylesi durumlar vard. Ama benim hedefim yenilmemek, lmemek ve boyun ememekti.
nderlik olayn bu ynyle de inceleyebilecek misiniz? Bu, nemli bir inceleme konusudur. nderlik olayn veya benim gibi
bir yoldanz bu ynyle tanyamadnz. Bu konuda da ok byk bir sava olduumu bilmeliydiniz. Yedi yandan beri kz
arkadalarm vard, halen de kz arkadalarm var, ama bunlar byk arkadalklardr. Arkadalarmla ilgileniyorum, arkadalm
brakmadm. Dikkat edin, halen bu almalar srdryorum. Yedi yamdaki dileim temelinde ak araylarm gelitirdim. Ak
byle balar. Ancak akn nnde feodal engeller var. Feodal engel erken yata kz ve erkei bir tarafa eker, on ikisinde szl
yapar, ak imknn veya ortamn kapatr, on beinde evlendirir ve tmyle ldrr. Ama ben araym srdrdm. Bu konu
kitaplara da gemitir.
Bundan iyi bir zgrlk olduum ortaya kyor. Benim ocukluk arkadam evlendi, ama onu aramalydm. Bu bir arayt
ve umutlu olduumu gsteriyor. Sanrm siz arkadalarnz braktnz. u kii unun kars, bu kii unun kocas oldu. Ben o
zaman kz da, erkei de brakmadm. Birisi gitti, ikincisiyle ve hatta tm ulusla uratm. nderlik tarzn gereki inceleyelim.
Bir kz gitti, birok kzla uratm. rnein lise anda, niversite anda neden bir iliki gcm yoktu? Burjuva ocuklar ok
doal iliki dzenleri iindeydiler. Ama ben sanki beni zincire vurmular gibi ilikisizdim; adeta baz kuvvetler beni mhlamt. O
zaman sosyalistlememiz ve uluslarn kaderlerini tayin hakkyla uramamz bir ak durumuydu.
Burjuvazi iin ak veya ona gre ok rahat iliki dzenleri var. Feodal dnem, kapitalizm ak durdurdu. Krt kz zaten
boulmutur. Yan bamda birka Krt erkei vard, ba belalaryd. rnein, babas mft olan tam bir ba belas vard. Bir gn
ban ekerek bir kza saldrd, kz yaralayacakt. Bunun karsnda dehete kapldm; kendi kendime, aman Allahm, ben
byle bir Krt olmamalym dedim. Herkes onunla dalga geiyordu. te Krt ak, Siyasal Bilgiler Fakltesinin koridorlarnda
byle tkeniyordu. Herhangi bir Krt iin bir ey gelitirmek mmkn m? Bu bir Krt gereidir. Birok Krt delikanls da
akn ban ucunda gsterir. Bu byk bir ak dramdr; ak dram deil de, buna sapklk m demek gerekir? Hemen hemen
btn delikanllar byledir. Bunlar her gn bir iliki yznden cinayet ilerler. Burada byk bir sululuk, psikopatlk veya su
olay vardr.
Dier yandan sevilecek kzlar veya burjuva ocuklar vard. Ama kendi haddimi biliyordum. nk o zaman sevgi gcm
yoktu ve orada byle davranmakla akll birisi olduum sonucu ortaya kyor. Bizim Krt gibi yapsaydm, her gn yara bere
iinde olurdum. Siz ise ok kaybettiniz, burjuvaziye sevdalandnz. Bu nedenle duygunuzu ve ruhunuzu burjuvaziye sattnz.
Acaba ruhunu burjuvaziye satmayanlar var m? Onun Yeilamnn film gzellerine, televizyon gzellerine ruhunu satmayan var
m? Duygu yceliini yakalamanz asndan, duygularnzn satlmamas gerekir. Ama byk ihtimalle hepiniz duygularnz
sattnz. Btn bunlar sizin neden akta akldnz gsteriyor. Burjuva deerlerini sevdiniz mi, onlara uakla da
ynelebilirsiniz. Aann kzna yneldiniz mi aaya balandnz demektir. Aa da, para kimden geliyorsa ona baldr. Para ise
smrgecilikten geliyor. O zaman aknz ve duygularnz smrgecilie sattn demektir.
niversitede, genlik yllarnda benim yaptm z savunmayd. O zamanlar ilikiye gcm yetmedii iin kendimi
savunuyordum. Ak adna her eyi kaybetmektense, kapanmay tercih ettim. nk genlik dnemlerimdi, fena taklsam bama
byk belalar gelebilirdi. Sizse genlik yllarnzda muazzam tutuldunuz, bylece ok eyinizi ve belki de ruhunuzu kaybettiniz.
Bu canavar ruhlar ne zaman ortaya kt? Ruhun canavarlamas nedir? Ruhun sapklamasn, ruhun saptrlmasn inceliyor
musunuz? Sizdeki ruh kimin ruhudur? Duygunuz kimin duygusudur? Bunlar kimden kalmadr? Bu iirler kimin iirleridir,
trklerin kayna nedir? Tutkularnz kaynan nerede buldu? Kz delikanly, delikanl kz sevdiinde, iinde herhangi ciddi bir

Krt ak destanlarnda ihaneti kiilik

50
sosyal ve ulusal ierik var myd? Hi yoktu. O zaman ruhunuz satld demektir veya bunlar sorun yapmamanz, ak inkr
etmeniz anlamna gelir. Burada satlk ruhlar, ibirliki ruhlar, bitmi tkenmi duygular var. Nerede ak, nerede ak delikanllar?
Belirttiim gibi, benim bu yllarda yaptm ey kendimi z savunmaya ekmeydi; kendimi burjuva alkanlklarna ve
tutkularna kar savunmayd. Kyde de byle davrandm. O zaman da kyllerin dayatt tarza kar z savunma durumuna
getim. Bu tr ilikileri benimseyemedim. nk byle duygularn ve kzlarn bana gre olamadn dnyordum. Daha sonra
bir zel iliki gelitirdim. Dikkatle ele alnmazsa, bir kadn ilikisinin btn abalarm duygu ve zel iliki ba ad altnda
bitirecei grld. Dnn: Ben de sizin gibi olsaydm, o zaman durum ne olurdu? Gruba ve Krt sorununa nclk ediyordum,
sosyalizme stn deer biiyordum. Bu byk grevlerim olmasayd, sradan birisi olsaydm, byk ihtimalle bitmitim. Klasik
bir Krt gibi davransaydm bu, bitie neden olurdu. Tutkudur, cinselliktir diye boyun eseydim, o da bitii getirirdi. Zamansz
kavga da olmaz. Zaman sorununu daha arpc gr ve kendine yklen dedim. Sorunun nedir, bunlar kimdir, sen nesin, niin
yaptn? Kaba veya usta llerle karndakinin bela olduunu anla: TC belas mdr, feodal bela mdr, kk burjuva belas mdr?
Bunlarla iyi hesapla. Karndakine gcn yetmiyorsa, kendine gcn yetsin. Madem bir mcadele dayatlyor; o halde mcadele
et ve kendini yitirme, ustaln elden brakma. Tm bunlar sorgulayarak byk bir mcadele tarz gelitirdim.
Balangta byle mi olsun istiyordum? Hayr. Ama ortaya kan her somut duruma bir yaklam gerei duydum. Bylece
ulusu, partiyi ve sava brakmadm. Duygu ve ak gitmise gitsin, dedim. Kald ki, onun da duygu ve ak olmad, zehir
zemberek bir ylan soukluu, oktan lm bir varlk olduu ortaya kt. Bunun karsnda kendimi yitirseydim, PKK denilen
olay ortaya kmazd. Bir kiinin kendini ve kendi duygularn zmlemesi, duygularnn altnda ezilmemesi ok nemli bir
olaydr. Krdistan asndan benim yapabileceim en nemli gerekletirmelerimden birisi de budur.
Krdistanda ak gelitirmek ve duygular talandrmak demek, ulusal boyutu grmek demektir. Mem ve Zn deyip
gemeyelim. Aslnda o da bir ulusal birlik sorunudur. Ulusal birlik ve biraz demokrasi de olsa, o feodal baba da olmasa, aslnda
Mem ve Zn rahatlkla birlikte yaayabilirlerdi ve bilinen lm gereklemezdi. Onlarn yaamn birok ynyle inceleyebiliriz.
Ehmed Xan ulusal birlik istiyor. Yazar, Krt hkmdarl olsayd, bunlar bamza gelmezdi diyor. Kendisinde byk bir
birlik tutkusu var, onu bu destanda yanstyor. Ulusal birlik uruna byk aba harcayp akn yoluna girdiini syleyebiliriz.
Ulusal demokratik devrimi biraz gelitirirseniz, akn yolunu biraz am olursunuz.

Sevgi Yolunu Aabilmek in zgr Kadn Yaratmalsnz

ernievskinin Nasl Yapmal adl eserindeki zmlemesi, biraz bizim zmlemelere benziyormu. Ben okumadm, fakat
herhalde bizimki ok daha kapsaml ve bilimseldir. Kitab okuyan varsa ierii hakknda tartma yrtebiliriz.
A.: Kitapta kapitalizm ve feodalizm ilikileri ileniyor. Bataki kadn tipinin babas, ailesi brokrattr. lk evlilik araynda
sevgiyi bulamyor. Daha ok kara dayal bir ilikisi var.
-Onu sevgiye deer bulmuyor.
A.: Sevgiye deer bulmuyor; hatta erkekle grnte ciddi bir sorun da yoktur, fakat onu yaanlr bulmuyor.
-Sevgi yle gelimez tabii.
A.: Daha sonra karsz ilikilerin gelitirilmesi var.
-zgr ilikilere ynelik mi?
A.: Sosyalist toplum ilikisi de beraberinde...
-Ona m yneliyor?
A.: Bu sefer yle bir sevgiye ynelmesi var. yle bir sevgiye ynelirken, eskiden ilikisi olanla atmyor, onunla sorunu
biraz rahat zyor. Bir de verdii dzey u: Konutuklar insanlar kltrel, siyasal ve sosyal olarak ileri dzeyde tipler.
-Yani sevginin ok ciddi bir kltr temeline ihtiyac var. Sevginin basit bir gdsel olay olmaktan kmas iin, sevginin
kltrle ilenmesi gerekir; yani kuma gibi dokunmas gerekir.
A.: Zaten kadnn kendisi ilk k yaptnda brokrat kzdr. Siyasal ve kltrel dzeyi yoktur, feodal etkileri de yayor, ama
burjuva anlamda bir gelime var. Orada sevgiyi bulamyor.
-Kadnn knda hibir ey yok. Onun sorunu para deil, hatta kardan da kayor. Birok brokrat var, ama bunlarn
yzne bile bakmyor. Bol para grdnde kamayacak kz var mdr? Ak ve zgrlk olmad iin buna balklama dalarlar.
Kzlarmz maalesef yledir. Byk maddi frsat ve ucuz ilikiyi kabul etmeyen, zgrle ihtiya duyan kim var? Byle erkek ve
kz var m?
A.: Kitaptaki kadnn aray da bir toplumun anlayyla birlikte geliiyor.
-Rusyadaki ulusal demokratik devrimin sancl dneminde yazlm. O dnemin zgr ilikisine zm oluyor. Bykl
buradadr. Lenin de o kitab bu temelde ele alyor.
A.: yle bir arpklk yok: Cinsellik n plana alnmyor. in siyasal ve sosyal yann ele alyor. Bir toplumla ilgili
dnceleri, hatta bunu uygulamalar var.
-Btn bunlarn iinde cinsellii, zgrl ele alyor. Ama bizim ele almz ok daha derli toplu ve derinlikli oluyor.
D.: Bakanm, o kitaptaki ilk evlilikte minnet olgusu daha ok hakimdir. Kadnn ilk kocasna kurtarc bir biimde bak
vardr.
-Minnet duygusuyla yaplan evlilik mi sz konusu?
D.: Evet, daha sonra kadnn kurtuluunun toplumsal kurtulua mal edilmesi var. kisinin beraber geliimi var.
-Kadn minnet duygusundan kurtuluyor veya onu kabul etmiyor. Kendisi ilikiyi neye balyor? Bu byk eserin kadn
kahraman kimdir?

51
 D.: Vera.
-Erkein ismi nedir?
D.: Kirsanov ve Lopuhov.
A.: ki erkek var.
D.: Orada feodal toplumun paralanmasyla, kapitalist elikiler de yaanyor. zellikle kzn ailesi, brokrattan ok zengin bir
ailenin khyas durumundadr. Annenin kz sata karmas sz konusu. Toplumun deerlerine gre mutlu bir gelecek iin sata
karyor. Kzn buna bakaldrs var ve aydn birinin yardmyla evden kyor. Yaplan evliliin drstlkten ok uzak olduunu,
sevginin olmadn daha sonra gryor. Yapt evlilik daha ok sayg arlkldr.
-Burada sevgi olmadn gryor; bu benim araylarma, yaptm tespitlere benziyor. Yani sevgi gremiyor veya sevgi
burada tkenmi.
D.: Sayg daha arlkl, byk bir deer de veriyor.
-Ama sayg yetmez.
D.: Deer veriyor, ama burada kendisine hitap eden bir sevgi yok. Kurtulmak iin araylarn gelitiriyor. rnein almaya
balyor, kk bir sosyalist topluluk oluturuyor, fabrika ayor. Bu sefer kendisinin de farkl bir sevgisi olabileceini dnerek
baka bir arayta bulunuyor.
-Tam bir sosyalist sevgi denemesi mi oluyor?
A.: yle de denebilir, biraz hayalcilik var.
-Bence hayaldir, yle bir iliki de yaanmamtr.
A.: Gereklii yoktur.
-Bu, ernievskinin sosyalist iliki zlemidir. Bunu byle anlayalm. Aslnda yle bir ey yaanmamtr. Fakat ona benzer
rnekleri incelemi, byle bir soyutlama yapmtr. Roman ayn zamanda bir soyutlamadr.
A.: Toplum projesini belli bir iliki zerine kurmu.
-Yklmas gereken bir mutlakyet ve olduka ar geleneklerin etkisi altnda bir toplum gerei var. Ulusal demokratik devrim
aamasdr. Verann syrl, feodalizmden syrltr. Aydndr ve biraz da burjuvaziyi temsil ediyor; ama ondan da syrlma
gereini duyuyor ve syrlyor da. Daha sonra sosyalist toplum projesine yneliyor.
Biz bunu biraz daha gereklerimizin derin tahliliyle yrtmek istiyoruz. Gz kara bir biimde ak diye kendini ortaya koyan
kii varsa bilmeli ki, byle bir ak ve sevgi durumu yoktur. rnein Vera, bir aydnla yapt evlilikte akn olmadn grm.
Bizde aydn brakn, ondan bin kat daha geri duranlar yaadklar ucuz duygular szm ona ak veya duygu diye tanmlyorlar.
Bizim buna zgrlk dememiz imknszdr. nk ok geri dzeydedir. zlmeniz veya kendinizi hor grmeniz iin
belirtmiyorum, ama bugnk koullarda ak, duyguyu ve sevgiyi yakalamak, Einsteinn teorisinden daha zordur. Biliyorsunuz,
izafiyet teorisi, zor bir fizik teorisidir. Ak belki ondan daha zordur. Onun iin de bu kadar kavga ve tartma var. Ak kolay
olsayd, biz de bu kadar uramazdk. Benim btn abalarmla yapmak istediim ey, hi olmazsa satlm ruhlar, l canlar ve
balanm kirli tutkular biraz snrlamak, mmknse bir sevgi ortamn yaratabilmektir.
Sizin sevgiyi yaamanz bir yana brakalm, bunun ortamndan bile uzaksnz. Sizde bunun iradesi, amac ve tutkusu yoktur.
Bunu toplumsal dzey iin belirtiyorum. Ulusal gerekliimizde henz bunlar yoktur. ok kaba saba insanlar sz konusu.
Kendimi ok beendiim iin sylemiyorum; ama ben ne bir kzn bir erkee, ne bir erkein bir kza yaklamn doru
buluyorum. Her trl duygularn ve temaslarn ok irkin buluyorum. Bana hakim olan bir duygu udur: Gzel duyguyu, gzel
temas kendime bile henz yedirmi deilim. ok gzel yapyor diyebilirsiniz. Ama ben yaptklarm ok yetersiz buluyorum
veya hi beenmiyorum. Beenme kabiliyetim ve mkemmeliyetilikle uratm bilinmektedir. Bu, ok byk aba istiyor. Bu
konuda bize rnek olabilecek veya btn deer sistemlerimize cevap tekil edebilecek bir sava istiyor.
Sava gelitirmezsek, ak ve duyguyu bir yana brakalm, sizi insan yerine bile koymazlar. Bir jandarma gelir, ikinci gn
senin karn ve kzn elinden alr. Kocan zaten rlplak soyuyor, dvp rezil ediyor. Bu ortamda ak, sevgi olur mu? Bizim
byklmz uradadr: Bu ortam grnce, ben bu ailecilik ilerine girmem, byle olacana hi olmasn dedim. Kadnlarla
balarm sava balardr ve bu snr ok nemlidir. Siz bunu da anlamak istemiyorsunuz. Baz kadnlar ve erkekler bunu dikkate
almyor ve fena arplyorlar. Sava ba temelinde bir katlnzn olduunu asla gz ard etmeyin. Aknzn ismi imdi
mcadeledir, savatr. imdilik biz ak byle gelitirebiliriz. nce nasl savarz? Bu ok nemlidir. ok etin ilikiler iinde
biraz ak da olabilir, ama bunun imdiki aamas savatr.
Bu konuda benim yaptm bir yenilik var. Bende yan bandakine boyun eme yoktur. Znleri ve Memleri ne yaptk? O
feodal kurallara boyun emektense ve kr bir kavga iinde birbirini tketmektense, sizleri bir halk savana, Krt gereinin bir
zgrlk savamna ekmemiz byk baardr. Ak iin bu ok byk bir admdr. Bu konuda ok nemli bir savan iinde
olduumu belirttim. Kadn ve erkei zmler ve savaa ekerken ok ustaca bir tarz uyguluyorum. Kendimi abartmak iin
belirtmiyorum. Ama sizi tehlikeli ve kle ilikilerden veya ihanet ilikilerinden ekmek iin ne kadar tedbir aldm, nasl are
stne are dndm biliyor musunuz? Bu kadar kz ve erkei nasl ektik ve bu almalar nasl yan yana yrtyoruz diye
herkes hayretler iersindedir. Kadnn mcadele saflarna geliinde bir zgrlk olay var. Bunu grmek isteyen ok azdr. Hatta
ne kz ne de erkek bunu fazla anlamak istiyor. Biz, bu sava koullarnda neden bir araya geliyoruz? Bu kadar ala ve susuzlua
ramen, bizim bu sevdamz nedir? Hi kimse bunu kendine sormuyor. kiyzl bir yaklamla her an frsat buldular m yoz
davranyorlar. Bu da ok tehlikelidir.
Byle davranmak istemiyorsanz, sava ve rgt gereine doru yaklaacaksnz. Bu dnemde ak, rgtlenerek ve sava
gelitirerek olur. Siz bunlar anlamyorsunuz. Benim kadar ilgili ve tutkulu kii az bulunur. Dikkat ederseniz, byk frsatm

52
olduu halde, hibir zaman ucuz bir cinsellie ynelmedim. Bunun bin bir nedeni var. Fakat yine de hibir erkein benim kadar
kadnla ilgilendiini sanmyorum. Gerek PKK iinde, gerekse PKK dnda benim bu konuda byk bir ilgi alanm var. Kadnda
bu etkiyi nasl yarattm? Aslnda bu byk bir olaydr. Halen byk bir zgrletirme savamm var. Bu almay kandrmayla
ya da parayla yrtmyorum. Devrimci kadn yoldalarmzn hepsi neden bana baldr? Krt kadn neden mthi balanyor?
Bunu anlamak gerekir. Kocalarn, hatta birok ei dostu neden brakyorlar? Ben mi onlara brakn diyorum? Hayr. Sorunu
zmleme gcm var. nderlik gereine balanmann bin bir nedenini ortaya koyuyorum. Bu alma byk bir almadr.
Btn bunlar belirtirken, kendimi gkten zembille inme biri yerine koymuyorum, bir abadan bahsediyorum. Anam bana
Kimse buna kz vermez derdi. Dorudur, ne sen kz alrdm, ne de kimse kz verirdi. Demek ki o zamandan beri ayrks bir
duruumuz var. Ama kadn almalar, byk zgrlk almalar yapld; kzlarn hepsi bu mcadeleye geldi. Hi kimseye
zorlama yoktur, kadn yoldalarmz zorlasanz bile. kolay kolay buradan atamazsnz. nk hepsi lmne baldr. Yzlerce
kadn yoldamz ehit dt. Hepsinin ak ahadet oldu. Bunlarn da anlam var, bunlar biraz zmlemek gerekir.
Gelitirdiimiz ilikilerin basit ilikiler olmad ortaya kyor. likilerimizi basit bir cinselliin kurban yapmadk. lkesi iin
gzn krpmadan mcadeleyle mthi yryebiliyorlar. Bu da bir ak olaydr veya akn bir biimi olarak geliiyor.
Dikkat ederseniz, sizin dayattnz bireyciliktir, benim dayattm ise ulusallktr. Sizin dayattnz m, yoksa benim
dayattm m etkili? u anda benim dayattm ulusallk etkilidir. Bu da savala gerekleti. Bana szm ona zel iliki amacyla
yaklaanlar, canma okumak ve komplo yapmak isteyenler de var. Cem Erseverin kitabnda, kadn yoluyla ve komplocu
anlaylarla baz kadnlarn yanma kadar nasl ulat ortaya konuluyor. Birok ajan kadnn mcadele saflarna yollandn
zaten biliyoruz. Bunlarn hepsi bize kar byk bir sava yrtse de, mcadeleye ve nderlik gereine lmne bal birok
kadn yoldamz da var. Bunlar bir gerektir.
Btn bunlar kendiliinden deil, byk bir abann rn olarak geliiyor. Btn bunlarn kanunlar var. Bilmeyenler
renmelidir. Eer bir aktan bahsedeceksek, akn da bu anlamda kanunlar var. Siz de becerikliyseniz byle gelitirin. Burada
benim sorunum bir kzla iliki gelitirmek deildir. Ben dnya genelini bir tarafa brakp, Krt olaynda zl kadn yaratmakla
urayorum. nk sevgi yolunu aabilmek iin nce zgr kadn yaratacaksnz. Ayplamak iin belirtmiyorum, kendimi de
ok beenmi deilim; ama mevcut kzlarn fazla sevilecek veya birlikte kalnacak hibir eyleri yoktur. Bunu kmsemek iin
de belirtmiyorum. Hepsi Allahn fukarasdr. Kendilerine sayg duyulur, ama sevgi duyulmaz. Belki fizii var, ama ruhu,
dncesi ve dili yoktur. Cesareti var, ama incelii yoktur. Bunlar gz nne getiremezseniz, baarl bir mcadeleyi yrtemez
ve sevemezsiniz de. Ama sevgiyi gelitirmenin de mmkn olduunu greceksiniz. Sevgi bir sanattr, byk bir incelik ister. ok
gzel szler, fiziki gzellik kadar muazzam bir ruhsal gzellik ve dnce keskinlii gerektirir.
Benim adm km; beni hi grmeyen biri bile bana tapyor. Hibir rtbeye, hibir siyasal sfata snmadan, yetenekli ve
zgrl konuturacak bir kii olduuma inanyorum. Ama yoldalarmz beni ok byk bir otorite olarak gryorlar; feodal
ballkla, airet ve din ballyla, ne derseniz deyin onunla ele almaya alyorlar. Bu, benim iin byk bir talihsizliktir. Belki
de bu yzden zgr bir ak gelitirememe tehlikesi doabilir. Ama siz gcnz ok tehlikeli bir biimde kullanyorsunuz. Ben o
gc bir tarafa iterek zgr ilikiyi yaratmaya alyorum. Yani kadnlar bizim erkeklerimizin yannda belki tiril tiril titrerler, ama
benim yanmda ok deiik olmak durumundalar.
Otoriteden kaynaklanan ballklarn ve ok eitli ilgilerin nn kesemezsem, bunlar zgrle balayamazsam, benim iyi
bir zgrlk savas olmadm ortaya kar; bu da kendime yapabileceim en byk ktlk olur. Siz bunu hi dnmezsiniz;
tam tersine, bununla gururlanrsnz. Ben byle ballklardan nefret ediyorum, ama zgrlk balar uruna da byk aba
harcyorum. Nerede zgrletirilmesi gereken bir kadn varsa, adeta avc gibi onu tutup zgrle balyorum. Bu da benim iin
bir sanattr. Erkekler benim iin, Bizim karlarmz ve kzlarmz brakmad, hepsini ekti gtrd diyorlar. zgrlk avcl
bir yetenek, bir zgrlk araydr. Bu da bir aktr. Ben byle yayorum. Bunun kendiliinden olduunu sanmayn. yle
olduunu sanan varsa hepsi de aklp kalr.
Sevgi iin dalardan, gkten gzel bahsetmek gerekir; oysa imdi dalarmza bombalar yayor. Dman akn yolunu
tkamtr ve size gz atrmyor. Tek sarlabileceiniz ara mthi bir rgtlk ve eylemciliktir. Ama yine de aktan, sevgiden
umudunuzu kesmeyin. Ben erkekleri veya kadnlar zora sokmak iin bu abalar gelitirmiyorum. Bize fkelenmeyin, protestocu
davranmayn. Ak olmadnz veya kendi duygusallklarnza ortam bulamadnz diye bize ksmeyin. Bazlarnz tepkilidir, nk
istedii tarz yaam elinden alnmtr. Bir provokatr, Sen yaammz aldn. Bu PKKyi de biz yere gmeceiz. Avrupada
istediimiz kzla yaamak istiyoruz, fakat sen baka ey dayatyorsun diyordu. Benden yle intikam almak istiyordu. te bu
teoriye gre yaama tehlikeniz var.
Bana gre ise, Krdistanda yle yaanmayacak. Bu da benim kanunumdur. Benim bu konuda kendimle balattm bir sava
var. Byle yaamaktansa, bu yaam yerin dibine gmerim diyorum. O ise, Senin yerin dibine gmdn yaama biz zgrlk
diyoruz, senin gelitirdiklerini de yerin biz dibine gmeriz, nk bu diktatrlktr diyor. Smrgeciliin bir iddias da budur.
Bu dolayl deil, direkt bir iddiadr. Siz hangi taraftasnz? Eer benim tarafmdaysanz, zgrlk savalarnn nasl olmas
gerektiini neden kantlamyorsunuz? Neden fkelisiniz? Neden partilemeye ve ordulamaya gelemiyorsunuz? Eer bizden
yanaysanz, neden kolay lyorsunuz? Oysa her gn bize bal olduunuzu belirtiyorsunuz. Ancak nderlie ballkta son derece
boyun emeci yaklayorsunuz. Gcnz zgrle yetmedii iin, sadece kafa sallyorsunuz. Bu da sizi boa karmann, bal
olmamann veya bal olmak ad altnda bal olmamann bir biimi oluyor.
Sevdiklerimiz ve ailelerimiz vard, o yaama almtk diyorsunuz. Kimisi rahat yuva, kimisi e dost, kimisi ahbap avu,
kimisi herhangi bir put aryor; ondan koptuu iin de bize fkelidir. Yoksa merkezimiz bu kadar ar davranr m? nde gelen
kadrolarmz bizimle bu kadar oynarlar m? Yllardr savan iindesiniz. Mthi bir ordu kurmazlkta bu kadar srar eder

53
miydiniz? Biraz protestoculuunuz var ve bu biraz iinize geliyor. Kendi tarznzla yaamak istiyorsunuz. Ben de size balym ve
size ballm byle ortaya koyuyorum. zmleme ve pratik imkn yaratma gcm biliyorsunuz. Baka trl ballk olmaz.
Bir Krd adam etmek baka nasl mmkn olabilir? Krt de deil, zgr bir insan yaratmak baka nasl mmkn olacak? Siz
syleyin, ben size uyaym; ama zm diye beni dikkate alyorsanz, ben de bunlar belirtiyorum.
ok youn bir aba harcyorum; hibir insanolunun kolay cesaret edemeyecei bir biimde sorunlara el atyor, gelecei ve
gemii btnyle gz nne getirerek ve baz ileri yaparak yoldalk gereklerini yerine getirmeye alyorum. Birok konu var.
Ben sadece zme dnme gcnz gelitirmek iin baz ipularn veriyorum. nk ok ar koullar altndasnz. Yine
fedakrlk istemek de fazla anlam ifade etmez. Sadece sava gelitirmek de yeterli deildir. Btn bunlar birbirlerine baldr.
Hepsine hakkn vermek iin buna yksek bir zm gcn, ok ynl militanl ve bir aamaya hakkn vermek gerekir
diyorum. En dorusu da bu oluyor. Eskiyi ykyoruz, ama yeniyi yapmak iin de llerimizi tam gelitirmi deiliz. i ingene
adrna benzetemeyiz. Yine inkr etmekle de sorunun altnda kamayz.

Devrim Yeniyi fade Etme Sanatdr

Sava her sahada savatr ve her devrimin kendi gzelliini yaratma savan verdiini iyi biliyoruz. Devrimler esas olarak
gzellik iindir, daha kabul edilebilir bir yaam iindir, yani sevgi iindir. Yalnz ykmakla ilgilenirseniz, istilac ve anarist
olursunuz; bunlar da bir devrim iin yeterli deildir. Ykmak ve datmak gerekiyor, ama devrimi ancak yapmakla
tamamlayabilirsiniz veya ancak yapmakla birlikte devrimin istilaclktan ve anarizmden fark ortaya kar.
Siyaset aktr, rgtlenme aktr, propaganda aktr. Ben deli miyim bu kadar rgtsellik gelitireyim? Ben akm kurtarmak
iin siyaset yapyorum, rgtlenme yapyorum, bu kadar sava olanaklarn ortaya koyuyorum. Kadn zgrln gelitirmemin
nedeni akm kurtarmaktr. Ama siz de ok iyi biliyorsunuz ki, ben mthi bir ajitatr, propagandac ve rgtym; her gn
sava olanaklarn arttran biriyim. Madem ak istiyorsunuz, o halde rgtlenin, siyasallan ve askerilein. te arpc ak budur.
Aksi halde ak inkr olur. ok sevmek istiyorsanz, sevmek istediinizi yaratn. Kimi sevebilirsiniz? arpc bir biimde sevmeye
cesaret eden var m? Evlilik ve nianllk ne anlama gelir? Ben evlilie zincirleme diyorum: Evlilik birbirini zincirlemedir,
balamadr. Gemite onun sembolik bir anlam vard; o da ilikiyi merulatrp toplumun kurallarna uyarlamayd. Bizde bu tam
tersinedir; bu iliki balamaya, klelie ve gayri merulua gtryor.
Smrgecilik ve 12 Eyll faizmiyle balantsn kurduumuzda grld ki, bu iliki grnte merudur, ama znde en
tehlikelisidir. Duygularnz iin de bunlar sylenebilir; grnte masum, znde ise sizi ihanete eken duygulardr. nk
rgtten ve savatan kayorsunuz. Bu, objektif olarak ihanettir. Zaten ikinci gnn sonunda sbjektif ihanetle tamamlanyor. O
zaman ak ve duygu nerede kald? rnein, gelinlik meseleleri var, o da sembolik bir olaydr. Bir gelin nasl kuanr? Aslnda
gelin gzellik olayn zirvede yaamak ister. Ben ise kefeni giydi diyordum. Belki size zor gelir, ama benim teorilerim biraz
byledir. Bunun doru olduu sonunda ortaya kt.
Aslnda ne erkek kzdan ayrlmtr, ne kz kendini erkekten ayr sanmtr. Ayrlklar yle deildir. Savaa gitti diye
birbirinden ayrld dememeliyiz. Ayrlk da, birlik de biraz daha farkldr. Biz birlemek iin bu kadar byk bir zgrlk kalk
esas alyoruz. Byk birliktelik iin binlerce ehit de olabilir. Ana ve babay, kz, ei dostu feda etmeyi gze almadan byk k
yapamazsnz. Analar bile en deerli varlklarn vatan iin ehit verdiklerinde, byk bir birlik ve buluma iin olduunu
bildiklerinden buna katlanyorlar. Bilindii gibi ana-evlat sevgisi dayanlmaz boyuttadr. Krdistanda oluan gelimeleri gz
nne getirdiimizde, ahadetler de dahil, ayrlklar birlik anlamna geliyor. Ruhunda bir birlik olay var; ite bu ulusal birlik
oluyor; demokratik temelde halkn zgrlemesi ve birlemesi anlamna geliyor. Pemerge bunu anlamaz; pemerge bir gn iin
kadndan koptuunda biter. Pemergeler mutlak feodal kanunlarn etkisi altndalar. Biz bunu reddediyoruz. Dolaysyla o tip
ayrlklar fazla bytmeyeceiz. Birlii baka yerde arayacaz.
Ak gelitirmek isteyenlere, sevdii kza veya erkee ulamak isteyenlere byk imkn sunuyoruz. Benden daha ne
isteyebilirsiniz? Peygamberin cenneti vaat etmesi gibi deil, etle trnak kadar, ekmek ve su kadar gerekli olabilecek bir eyi
veriyoruz. Siz ak kolay sanyorsunuz. Oysa Krdn namusu ve yrei yoktur. Zaten benim Krt olmadm veya tek olduumu
iddia ediyorlar. Eski Krde, eski, yenilmi ve bitmi ilikiye devlet sahip kyor ve yalnz beni affedilmez buluyor. Bunlar
gereklerdir, bunlar ben icat etmiyorum. Zorla beni beenin veya benimle yol aln da demiyorum. Hounuza gidiyorsa ve karar
vermiseniz, nasl bir sava olduumu, nasl bir yolda olduumu bilerek admnz atn.
Yoldaln erevesini anlatmak iin ne yapmalym? Niye anlamaya yanamyorsunuz? Kendimi tandmdan beri,
arkadalk ve yoldalkla urayorum. Daha iyisini siz yapn, o zaman ben size katlaym. Zaten katlyorum da; sizde ufak bir
canllk belirtisi olduunda, ona mthi katlyorum. Siz de biraz yksek katlm gc gsterin. Bu kadar eletiri gelitirdiysek,
bunun nedeni zmn o kadar yakn olmasdr. Sorun bu kadar arpc konuluyorsa, bunun nedeni arpc cevaplarn da devreye
girmesidir. Bir yerde sorunlar ne kadar arsa, zmler de o kadar yaklam demektir. Dolaysyla baarma gcnze her
zamankinden daha fazla inanabilirsiniz. abalar, isabetli sergilenen planl devrimciliin gereidir. Bir devrimci her zaman
planldr. abalarn btnyle hesaplayarak sergilemesini bilir. Onu imdiye kadar fazla yapmadnz. Plan gereimizi, hatta ama
ve taktik gereimizi ok ok atnz; bunun sonu yoktur.
Devrim her zaman yeniyi ifade etme sanatdr. Yani onun iinde kesinlikle disiplin ve kural vardr. Bu, dzendeki normal
kanundan ve kuraldan ok daha fazla hkmn amansz yerine getiricidir. Daha byk sorumlulukla yklenelim. Bazlarnz ileri
gerektii kadar yrtp ileriye tarma gc gsterirlerse mutlaka baarrlar.

54
 Konuyu ksmen ortaya koyabildik. Yetersizse bunun biraz edebiyatna ynelmek gerekebilir. Bize birka romanlk anlatm
gerekiyor. ok daha geni seminerler vermek gerekiyor. Bu konularda da bir ahlki tutumu belirtmek, bir gzellik anlay, bir
cinsellik anlay, bir evlilik anlay gerekiyor. Tm bunlar iin yeni esaslar belirtmek gerekecektir.

19 Ocak 1994

KADININ KURTULUU DEMOKRATK ETLK VE ZGRLK DEERLERYLE GELECEKTR

zgr yaam dzeyini srekli gelitirmeye alr ve bunun ltlerini yakalamaya zen gsterirken, kadn almalar
tutarll, dengelilii, adaletlilii, itenlii, drstl ve gzellii temsil etmede byk anlam ifade eder. Bir kiinin gereini
tam anlamak istiyorsanz, genelde kadnlar ve zellikle gen devrimci kzlardan olumu bir grup almas ortamnda onu
gzlemeniz ve niteliini kavramanz arpc olacaktr. Bunun birok nedeni var. Gen kzlardan oluan ortam byk bir ycelik
arsna olduu gibi, ok tehlikeli eilimlere de yol aabilir. nk bu snfl toplumun, hatta sosyal gelimenin birok nemli
aamasnda ilk zerinde durulan, deerlendirilen, toplumsallamaya ve onun gelimesine olduu kadar snfl olmasna ve baskl
gelimesine yol aan bir iliki konusudur. Bir nevi deerli bir mlk gibi grlmeye allr. Hakim olan ve gcn biraz
toparlayan bir kii, kadn kendi mlk ve egemenlik dzenine tabi tutmaya tutku derecesinde ilgi duyar. Evlilik biimleri, duygu
biimleri gcne gre ekillenir. Bu arada kadnn kleleme dzeyi ve toplumdaki yeri belirlenmeye allr. Birey en ok bu
konuda kendini halletmeye alr. Cinsellii, yalnzln en youn dindirilmek istendii kar cinsler gereini de gz nne
getirirsek, anlam daha arpcdr.
Kendi almalarmzda kadnla ie balamann hem isabetli, hem de doru gelimek asndan byk nem tadn ska
vurguladk. Bu gereklikten habersiz bir gelime ve bu gerein zmne dayal olmayan bir toplumsal zmleme byk
yetmezliklerle kar karyadr ve salkl bir toplumsal hareketi gelitirme imkn vermez. Tarihte nemli devrim aamalarnda,
devrimin doas gerei, devrimin nder kiilikleri bu temellerde mutlaka bir gelimeye damgalarn vurmak isterler. Sekin, tutucu
ve ihtilalci tipler kendini yzeye vurabilir. Devrim ne kadar derin ve boyutluysa, kiilerin ekillenii de o kadar arpc olur.
Devrim dnemi, aa kma dnemidir. Devrim dnemi eski ilikilerin yklmas kadar, yeni ilikilerin kendini mmkn klmas
dnemidir.
Denilebilir ki, bizim gereimizde devrim nceki dnemin sadece tutuculuu deil hilii gereimizin ok ileri bir ynyken,
her eyden yoksunluk ve hilik temel zelliini dile getirirken, tutulacak, muhafaza edilecek fazla bir ey sz konusu deilken,
devrimci dnemin kuruluu ok daha yamandr. Eer ze sadk kalnrsa, ilikinin gelitirilii ve biimlendirilii kiide kazanma
imknlarn ortaya karr. Umutsuz olmakla kazanmann mmkn olmayacan grrse, yksek kazanma istemi ve abalar daha
gl olur. nk muhafaza edilecek gemi bir dnyas da fazla yoktur. Ne sermayesi, ne de gemie ilikin hayali var. Yaamak
istiyorsanz, kazanma gereini ve bunun byk abasn gstereceksiniz. PKK nderlik gereine hakim olan biraz da budur.
Gemite hibir eyin veya bir eye deer olann bulunmamas durumu sz konusudur. Her ey yoksunluk, her ey gszlk, her
ey hilik temelindedir. Ama yaamaktan da vazgeilmiyorsa, o zaman her eyde bir kazanma ve yaratma hrs ve yeniden
biimlenme olmaldr. Bunun da nasl arpc yaand bilinmektedir.
Kadn ilikilerinde de bunun derin izlerini grmemek mmkn deildir. nderlik gerei aslnda kendini bulurken veya ifade
ederken, adeta bir gen kz masumiyeti biiminde olmaya byk zen gsterdi. Gen kz masumiyeti derken, bunun ne anlama
geldiini kendiniz daha iyi bilirsiniz. Genelde kadn, zelde genliin balangcndaki bir gen kz, kendini fazla mal ve mlkn
sahibi olarak grmez; fakat kendini bekleyenin mal mlk konusu olma durumu daha sonra bana getirildiinde, bunu anlamakta
glk eker. Saflk biraz buradadr. Genliinizde bu daha da arpcdr. Ben ne olacam? sorusu, gittike onun psikolojisini
temelde sarsar. Halden hale girip derin endie ve tela yaarken, umutlarn da oluturmaya zen gsterir. Ne olacam? sorusu
gittike yakc bir hal alr.
Bunun ok nemli nedenleri var. Toplum, zellikle aile gen kz yle bir konuma getirmitir ki, bekleyebilecei sadece ansl
bir kocadr. yle bir erkeklik gerei sz konusudur ki, en iyisi bile lsz davranlaryla btn tutkularn bir rpda kadndan
karmak isteyen bir kiiliktir; saldrganla kadar varan yaklamlaryla adeta bir canavar, bir vahi gibidir. Zorbela birka duygu
szc azndan ksa da, aslnda ondan karndakini anlamas ve hele anlayl olmas fazla beklenmemelidir, beklenemez.
Bunun mlk dzeniyle, aile ve dman gereiyle ilikisi var. stese de ona gc yetmez. En deme erkeimiz kadn karsnda
bitiktir. Kolay birka szc ve davran sergilemesi ok zordur. Sayg ve sevgi llerine doru yaklamas onun iin daha da
zordur. Btn yaklamlarnda kadna hakim olmak, onu mlk edinmek ve hiletirinceye kadar kendine smsk balamak ister.
Kiilii olduka tketici bir tarz dayatmaktadr; bu konudaki kompleksi, hrs ve kini dizginlenemez boyutlardadr. Maln elinden
kmasna tahamml edemez, hatta zgr konumasna bile katlanamaz. Etki sahasna girmise ve zel ilikilerle biraz
balanmsa, bu bir kan davas nedeni olabilir. Toplumsal gerekliimize baktmzda, Sen misin benim kzma bakan? der.
Hele eiyse, kendine gre ufak bir kt davranta bulunmak lm nedeni olur. zmlemelerde dile getirilen, bunun bir namus
anlay olmad, geri Afrika kabilelerinde bile zgr olann bizde katletme nedeni olduu ve bunun da bir gerilik olduu
biimindedir. Bu, salam aile ls deil, bitik aile lsdr. Bitik aile lsnn ise, yurtseverlie engel tekil ettii ortadadr.
Smrgeciliin daha ok bu temelde bu kurumu esas alarak yklenip sonu almaya alt olduka amlanmtr.

55
 Devrimci kiilik alternatif bir ltte gelitii oranda, bu ilikiye salkl yaklam gc gsterebilir. Bir kiinin zgrlk
dzeyi, kadnla olan ilikisinde ve kadn almalarnda kendini belli eder. Kii salkl alyorsa, olduka deerli bir almann
sahibidir. Ksa srede boduruyor ve arpklatryorsa, bu kiilik sosyalist ve demokratik olmaktan da teye, kar-devrimin
snrnda gezen birisidir ve kendisinden ekinmek gerekir. Kendi deneyimimde bunu birok ynyle tespit ettim. Duyarsz olmak
kadar, frsat buldu mu eski iliki dzenini bile geride brakan yaklamlar, almalar iin byk bir tehdit oluyor. Bu sorun hala
saflarmz olduka ciddi etkiliyor. Bu yaklam aan ok az sayda iliki var.
nderlik gereimizde yakalanmaya allan dzey hayli anlamldr ve buna dikkat etmelisiniz. Kadn zmlemesi, zellikle
devrimci zgr kiilik zelliklerinin netletirilmesi, kadro politikamzn da ok nemli bir ynn tekil eder. Nitekim birok
alanmzda bu soruna gsterilen yanlgl, yetmez ve tasfiyeci yaklam, rgtlemeye ve ordulamaya da ok ileri bir tasfiyecilik
biiminde yansmtr. Bunun rnekleri hayli zengindir. unu ortaya kardk: Kolay ve hazr iliki olmaz. Sevgi kendiliinden
geliemez. Sandnz gibi duygusal olamazsnz; yreiniz ok istese de ak olamazsnz. Bunun kanunlar var ve biz buna Krt
ak kanunlar diyoruz.
Ben edebi eserleri pek okumam; hatta toplumumuzdaki masal, hikye, destan trndeki eserleri de okumam. Ama kulaktan
dolma bilgilerimle bile, bir Mem Zinin ulusal demokratikleme aamasnda feodal bir kilitlenmeyi ifade ettiini karabildim.
Mevcut tipler incelendiinde, ulusal ve biraz daha demokratik bir gelime isteniyor. Bu, bizim geleneimizde ok etkili olduu
iin, hemen hemen birok ulusun ve halkn tarihinde de byledir, bir ak hikyesi trnde kendini dillendirir. Oysa bir bey kzyla
bey ocuunun ok kolay ilikiye gemesi gerekir. nk bunlar yapacaklar evliliklerle birbirlerini glendirirler. Ortaa bunun
rnekleriyle doludur; zaten feodal snf biraz da bu temelde olumutur. Ama bu sefer bu temelde olumuyor, Mem Znde bu
byle gelimiyor.
Bu eser, 16. yzyln sonlarnda yazlyor. Bu yzyln sonunu dnelim: Bu dnemin ulusal birlik zlemlerinin ar bast ve
feodal engellemelerin bu birlik nnde en ciddi engeli tekil ettii bir dnem olduu hemen anlalr. Feodal tutuculuk,
paralayclk ve feodal dmanlklar yle acmasz ileniyor ki, gerekten destan demeye deer. Bunun baarlamayn
anlyorum; bu akn neden olumsuz sonulandn pratiimle de ok iyi ortaya koydum. Hatta kadrolarmz biraz gzlemleseniz,
orada her trl feodal ve kk burjuva llerin olduunu greceksiniz. Yeni yetmelerin burjuva llerini dayatmalar var.
ounuz gz kara bir feodalsiniz, gz kara bir kk burjuvasnz. Ben bu lleri biraz zorlayan birisiyim. Ulusal demokratik
ve sosyalist nderlik yapmaya alyorum. Feodal deerlere ve yine kk-burjuva yaklamlarna kar da ayn mcadelecilii
srdryor, sosyalist zelliklere ulamak iin byk g sarf ediyorum. Sosyalist yurtseverlik ve sosyalist demokrasi, an
zelliklerini olduka zorlayacak biimde yaanyor.
Bu, PKK birlii gibi bir birlikle irade haline getiriliyor. Hatta dman bile Bu bir parti deil, hatta bir ulusal birlik de deil,
ok daha ileri bir oluum diyor. Kendi iinde hakldr. Burada yeni bir ulusun yaratl hikyesi var. Demokratik bir temelde
sosyalizme giden yolda ve yeni insan yakalamada ok titiz olduu kadar, eski insanla her konuda arpmay esas alan bir gelime
de var. Daha da derinletirilirse, aslnda bunun salt bir cephe sava olmad, onun da ok tesinde sadece derinliine bir sosyal
snf sava da olmad; bir kltr savam, duygu, psikoloji ve ok radikal bir dirili savam olduu grlecektir. Zaten iin
doas gerei de bu byle olmak zorundadr. Baka trl Krt zmlemesi ve Krt dirilii mmkn olamaz.
Sizler byk oranda l kiiliklersiniz. En temel taktik hususlarda bile bu kadar geri olmanz ancak l kiiliklerle izah
edebilirsiniz. ok kolay hata yapan ve burnunun tesini bile grmeyen bir geree baka ne ad konulur? Bu gereklie, aslnda
sac veya solcu da denilemez; buna yar dalm ve rm gereklik diyoruz. Zorlandnz yaam hususlar var: Sevmeyi
bilmiyorum, sevilmeye ak olamyorum, hemen hata yapyor, kendimi bitiriyorum, hzla kleleiyorum diyorsunuz. Bu, yaamn
ok tesinde olduunuzu, yaama bir renk katmadnz ve yaam zenginliinizin olumadn ortaya koyar. Nitekim ylesiniz
de. Deyimlere dkecek olursak, ulusal demokratik savamnzn ok geri zellikleriyle, hatta dmann lleriyle yaadnz,
bu yzden taktikte, yaamda, onun rgtsel ve eylemsel ifadesinde baarsz olduunuzu greceksiniz. O halde dmann bitirmek
istedii srelerin kurbanlar durumundasnz. Btn hikye bir anlamda bunu kiiliinizde tersine evirebilmek olmaldr. Veya
sizler sz konusu olduunuzda, akla kolay duygular ve ilikiler gelir. Her delikanl veya her gen kz bir araya geldiklerinde, hzla
bunun ilikileri geliir. Acaba bu doru olabilir mi? Bu konuda ok arpc bir nderliksel gelimeyle kar karya
bulunmaktasnz.
Siz, ok kolay ilikiler dzeninden geldiniz, hatta o dzenin zentileri ve alkanlklaryla kendinizi ylesi ilikilere kaptrdnz
ki, belki de banz kesilse sizi o ilikilerden koparamayz. Orada belki bir lm var. Tabii ki bu konuda duygu zmlenmesi, ak
ve sevgi zmlemesi byk deer ifade ediyor.
12 Eyll rejiminin aileye ve yaama getirdii gerilikler yabana atlr cinsten deildir. Emperyalizmin kltrel ibirlikiliiyle
bunu daha da bitirici kld, gelen genliin adeta sava ortamnda bela olduu ortadadr. Neden bu byledir? Feodal dnemin
rml, ayrlkl ve hatta dmanlyla birlikte, bir de emperyalizmin drcl cinsellikte kesin bir kardevrimdir.
Ondan da etkilenmisiniz. Sonu, byk bir kardevrimci kiiliktir. Bu kiilik bela olur. nderlik gerei btn bunlar gryor.
in duygusal ve edebi ynne indirgersek, devrimin zmlemesini bu ynl ilerletmememiz halinde, aslnda oka dile
getirdiiniz tkanmalar, bunalmlar ve bastrmalarla devrim kendi kendini yiyecek ve bir daha nemli baarlara gitmeden bitecek.
Bu temelde bir gen kz psikolojisi ne anlam ifade eder?Bu gen kz feodalizmin basksn, yine dzenin ok kt olan
drclk tehlikesini grmtr. Bu durum onda psikolojik bask yaratr. Bu nedenle kadnn zgrle adm atmas anlamldr.
Sz edilen bu ortama duyduu tepkiyle her eyi gze alarak mcadeleye katlmas da bir gelimedir. Fakat silahsz kalrsa, dilini
doru drst kullanamazsa, yreini konuturamazsa, hele hele siyasal rgtllkte zayfsa -ki, bu katlm ok vahi bir ormanda
ilk admlar atmaya benzer-, her an yenilip yutulmakla kar karyadr. Mcadelenin yakcl hep byledir. Eer devrimin

56
burada kaybedilmesi ve feodalizmin itlerinde paralanp gitmesi istenmiyorsa, kk burjuvazinin kardevrimciliinde ve
yozluunda yitirilmek istenmiyorsa, gen kzn devrimciliini gelitirmek byk zen ister.
Tpk bir lkenin bamszln ve bir halkn zgrln salar gibi, bir gen kzn zgrln de diri tutmaya alacaz.
nderlik yaklamlarnda bu yn hayli arpcdr. Fakat kadro bunu yeterince anlamyor. Uzun bir sredir saflarmzda bir gen
kz diriliini ayakta tutmaya alyoruz. Kafas alan birisinin bundan sonu kardn imdiye kadar grmedim. Oysa bu ok
nemlidir. Dikkat ederseniz, size ramen, sizi gen bir kz diriliinde srekli saf ve temiz tutmak istiyorum. Bu ne anlama gelir?
Eer bu durum mcadelede kavratlr ve lkeye tarlrsa, aslnda bamsz bir lkeye ve zgr halka bir l ve bir model olur.
Bu bir yerde ulusal birliktir, demokrasidir, zgr ilikidir, sevgidir. nderlik gereinin kendini yrtmesinde bu yn olduka
arpcdr ve sizlere ramen bunu nasl byk bir ustalkla gelitirdii ortadadr.
Binlerce gen kzn ve delikanlnn zgr ve eit birlikteliine bu kadar dikkat etmek ve ilikiler dzenine hakim olmas
gereken lleri vermek, aslnda byk bir ulusal demokratik savamdr. Bu ayn zamanda mmknse bu temelde duygularn
gelitirilmesidir. O da byk bir savatr; Mem ve Zn rneinde gelitirilemeyen ak dzeyini Krt gereinde yakalamaktr.
Bunlar nce planladm ve gelitirdim demiyorum, ama ulusal gereklie bilimsel yaklatm ve ok radikal bir demokratizmi
esas aldm iin bu abay gsterdim. Gen bir kzn mal mlk durumuna drlmesini duygularma bir trl yediremiyorum.
Diriliin yksnde buna benzer bir hikye de var: Kymzde bir gen kzn evlenmesinin zerinden daha bir hafta gemeden,
onun gelinlik statsn ciddiye almadm. O zaman bile onunla oyuna devam etmek istediimi sylemem aslnda neyi ifade
ediyordu? O, feodal bir evlilikti; kiiyi zgr yaamdan ve ocukluk dneminin oyunlarndan ekiyordu. Daha o zaman bile birok
eyin kaybedildiini grerek tepkimi ortaya koyuyordum. Evlilik kurumuna kar ekinceli yaklamm vard.
Roman taslanda baz eyler dile getirildi. Kadn konusunda ailenin dayattklar bende byk kuku ve ekingenlik
yaratyordu. Ama dier yandan kadna ilgim de vard. Kadn ilgisini kesinlikle salt toplumda anlald gibi, hemen erkekliimi
ispat edeyim, cinsel tatmini salayaym diye ele almyorum. Sanki bir bulmacaym gibi yaklayorum: Acaba iinde ne tehlikeler
var, acaba nereye gtrebilir? Bu konuda hayli duyarl olduum kadar, kafamda soru iaretleriyle yaklayorum. Kendimi bu
kurumlamann tehlikesinden kurtarmaya alyorum.
Kadn ilikisinde kukulu ve eletirel yaklam, zgr llere dikkat etmeyi gerektirir. Kurulan ilikilerde kaybetmemek iin
byk bir savama yol aar. Eer kaybedilseydi, ya klece ya da ok tepkici bir tarzda ilikinin stesinden gelinmeye allsayd,
aslnda PKK ortaya kmayacakt. PKKnin de ortaya kmamas demek, bir ulusun toptan yitirilii ve -12 Eyll koullar da
dnlrse- tamamen tkenii demekti; bu sadece bir partinin deil, bir ulusun kayboluu ve tarih sahnesinden tmyle yitirilii
olacakt. Bu konuda byk hassasiyetle kendimi ortaya koyuyordum. likinin devlet ibirlikiliini, aristokrat llere yakn
zelliklerini ve burjuvalamaya yz tutmu konumunu dikkate alyor, yine olas devrimci deerleri gzetiyordum. Bu ilikiyi
olduka siyasal temeli ar basan bir biimde kavramak istiyordum. Ama ayn zamanda kendimi kaybederek, kadn ilikisidir
deyip ly yitirmiyordum. Duygu olmasna ramen buna teslim olmuyor, kendi kendimle byk bir savam yayor ve adeta
bundan kayordum. Yine de bu ilikiyi brakmak istemiyordum. nk iin iinde devlet, geri eski toplum ve ibirliki burjuvazi
ile Krdistan bitirmeye azmetmi bir yaklam vard.
Dier yandan eer bu ilikinin kurtarlacak yzde bir yan varsa ona ilgi vard. Bu bir yerde yurtseverlikle ilgidir. Eer
kurtarlacak bir yan varsa bu iyi olur; yoksa savam geliir gibi bir yaklammz var ve bu yaklam isabetlidir. nk
Krdistan bitiren bir iliki sz konusudur. Onun ibirliki yn grlmese, grlp de onunla hesaplamaya girilmeseydi,
kesinlikle ne PKK ne de PKKnin savam ortaya kard. Tarzmz bilimsel olduu kadar iradidir; olumluya yksek deer
bimesi kadar, olas dman zelliklerine kar da olduka uyanktr. Sonuta bu savam eine ender rastlanan bir sonuca,
PKKnin zaferine, ulusal kurtuluun ok nemli bir aamasnn yaanmasna, kadnn kurtuluunun ve yine halk demokrasisinin
ileri gelime aamasna kavumasna yol ayor. Bu zmlemeyi biraz daha gelitirsek, iinde yzyllarn hesaplamas da var.
Hepinizin zlemleri ve umutlar olduu iin olduu kadar, gerilikleriyle de savam var. Bu tam bir ulusal savamdr. Zaten
bizim byk yaratclmz biraz burada gizlidir. Olay iki kiinin ilikisi biiminde ele almyoruz. likileri ulusal boyutta ele
almak, siyasal sonularn kesin gz nne getirmek, rgt ve sava ban kesin gzetmek ve bu temelde bireye yaklamak
nemlidir. Sizinki ise tersine geliiyor ve bu yzden kaybediyorsunuz. kili ilikilerinizi siyasallk, rgtsellik ve tarihsellikten
mthi koparyorsunuz. likinizi ok bireyselletiriyor ve mlkletiriyorsunuz; sonuta bununla kendinizi bitiriyorsunuz. Sizin
kaybediinizin en nemli nedenlerinden birisi de byle karnza kyor.
Dier yandan ilikileri inkr ediyor, ok rahatlkla ilikilerin saptrlmasna ynelebiliyorsunuz. Kendi kendinize duygularnz
ifade edemiyor, yceltemiyor ve dntremiyorsunuz. Bu konuda hemen ikiyzllk sergileniyor. Kalbinize bir iliki
koymusunuz, krk yl onunla yayorsunuz. liki zmlemeniz yoktur. Eer bu iliki karnza denk gelmiyorsa, o zaman da
inkr ederek ondan kurtulmak istiyorsunuz. Byk ihtimalle byle yayorsunuz. Frsat buldunuz mu ya davulcuya ya da
zurnacya varma denilen hikye gerekleiyor. lszce, dmann zellikleriyle, her trl burjuva zelliklerle uzlama, hatta
emrinde savama yaanyor. Gen bir kzn frsat bulur bulmaz kendisini hemen bir gnl ilikisine kaptrmas bu anlama gelir.
ls yoktur, dncesi yoktur, ok yzeyseldir veya yaamdan ok kopuktur ve l gibidir. Bu da en az dieri kadar
tehlikelidir. Gen bir kz l olamaz; tersine diriliin temsilcisi olacak, sevgi kayna olacak, ekici ve yakc olacaktr. Fakat
birou bu konuda tam bir l gibidir. Kokumu kiiliklerle hangi devrim, hangi yaam zgrce ina edilebilir? Gen kz olmann
dier bir ifadesi de devrimcilie ok yatkn olmasdr. nk mal mlk dzeniyle fazla ilikisi yoktur; o hep bakalarnn mal
mlk edilmeye allr ve buna tepkisi vardr. Yine eski dzenle fazla kar ilikisi yoktur, bu nedenle dzene kolay tepkili
olabilir. Kendi karna olmayan ilikilere de ok rahat kar durabilir.

57
 Kadn, zgrlk ortamnda objektif olarak devrimcidir. Kadn kimseye mal olmama veya klece balanmama temelinde byk
devrimcidir, hele gen kz daha da devrimcidir. Bu dzeyinizi srarla gelitirmeniz ve srarla srdrmeniz, sanldndan daha fazla
devrimci roln sahibi olmanza yol aabilir. Bu da gcnze, ulusal kurtulua, demokrasiye, eitlik ve zgrlk llerine
verdiiniz deere baldr. ok balysanz ok derin bir saval esas almal, bunun rgtsel ve duygu ifadesi olmalsnz.
zellikle o gen kz, devrimin savala ve onun rgtllyle ban rnek dzeyinde yrtr. O gen kz, bu anlamda kendini
devrimde zafere ulatran, zaferi mjdeleyen, devrimde sembol yakalayan durumdadr ve birok devrimde bunun rnekleri
vardr. slam Devriminde, Fransz Devriminde, Rus Devriminde buna ok sayda rnek gsterebiliriz.
Sizin bu ynl baz zlemlerinizin olduunu biliyorum. Fakat boynunuzdan, ayanzdan, yreinizden, birok yerinizden
zincire vurulduunuzu veya kendinizi zincirlerle baladnz da biliyorum. Bizim grevimiz bu zincirleri paralamak olduu
kadar, yenilik ad altnda baka zincirlere balamamaktr. Byk ihtiyatllmz ve duyarllmz, parti ortamn en azndan zgr
yaamaya elverili hale getiriyor. Eer bunu zedelettirmeseniz ve ucuz kapattrmasanz, sizin rolnz daha yetkince oynamanz
ve devrimsel gelimeye hz katmanz iten bile deildir. Bunu derinletirdiiniz oranda sevgi kaynasnz ve sevgi kayna
olmay da ucuz kullanamazsnz. Sevgi kaynanz ulusal hale getireceksiniz, halkn diriliine mal edeceksiniz; bu konuda
kendinizi ulusallatrmaya ve halklatrmaya amade klacaksnz. Ulusal dzeyi ancak byle yakalayabilirsiniz. Yani birilerinin
mal deil, bir ulusun deeri olmak ve dirilen bir halka kendini katabilmek mmkndr. nderlik gerei zaten bu konuda en
byk rnei oluturmutur.
Burada kapris, kskanlk, bireycilik, yzeysellik ve duygularn klesi olma gibi kavramlara yer yoktur. Yine tkanma, korku,
mal mlk olma veya edinme duygularna, bilinsizlik, sk sk kandrlma ve oyuna gelme gibi kavramlara da yer yoktur. O her
bakmdan gerein derin farknda olan, misyonunu iyi kavram ve onu byk mcadeleyle yrten birisidir. zgr kadn
gereine byle anlam vermek istiyoruz. Genelde zgr militan gerekliinin kadnda somutlamas bylesine arpc olabilir.
arpc olduunda da devrimin boyutlar ok gelikindir. Bu temelde bir toplumsal kurulua ynelmek, belki de devrimimizi
imdiye kadar ki devrimlerin ilerisinde olmaya gtrebilir. Bu kolay gereklemez, umuttur, ama her devrim bu biraz da byledir.
Umutlarn bykl ve abalarn derinlii bu devrimin niteliini, gcn ve insanlk tarihindeki yerini belirler.
nderlik gereini bu ynleriyle biraz kavramaya baladnz. Biz de kendimizi daha fazla zmeye alyoruz. Ulusal
demokratik devrim aamasndayz. Bunun ncs olmak hepinizin vazgeilmez bir grevidir. Zor kazanlyor ve zor
gelitiriliyorsunuz; kendinizi kolay harcatmayn ve kullandrtmayn. Aileleriniz belki sizi bytm ve korumutur, ama bir kle
ve elden karlacak bir eya gibi de grmtr. lk defa parti ailesi iinde zgr yaam imknn elde ediyorsunuz ve bu ok zor
bir elde editir. Biz bir verdiysek, siz onu on klmaya ve korumaya almalsnz. Tecrbesizliiniz sizi yanltabilir. Gen
kzlnz sizleri ok hesapsz ve lsz olmaya itebilir, ancak buna frsat vermemelisiniz. Olduka gereki olmak kadar, kymet
takdir etmek ve bunu kskana savunmak size has olmaldr.
zgr yaamn sahibi sizlersiniz, onu derinletirmek yine size der. Bize den kendi deneyimlerimizi ortaya koymaktr. Asla
bu konularda ucuz duygusallklarn, ucuz ilikilerin, kolayca bu tr ilikilere gelenlerin konumunda olmamalsnz. Kesin
ilkeleriniz olmaldr; yiyip ime ve yatmaktan tutalm savan en kzgn alanlarna tamaya ilkelerinize yksek zen
gstermelisiniz. Kesinlikle bir ilkenizin olduunu ve onun emrinde olduunuzu herkese hissettirmelisiniz. zgr kadnlnz
byle kazanabilirsiniz; aksi halde dersiniz, drlrsnz ve kullanla kullanla bir aputtan bile daha deersiz bir konuma
getirilirsiniz. Bu da ok kt bir kaybetmedir. Her an bu tehlike banza gelebilir. Bu adan devrim ve devrimde kolay
kaybetmemek ok nemlidir.
Bizde sevgi ancak byle bir devrimci savamla balantldr. Devrimci savam byle gelitirmeyenlerin sevgiye ulamalar
mmkn deildir; bunlarn sevgi adna iine girecekleri ey bir sahtekrlktr, kendini kandrmadr; o da zellikle kadn kiiliini
drdke drr, dkn kadn durumuna getirir. Donanmsz ve gsz olduu iin de srekli dvlr. Bu snra doru
geldiniz mi lmeyi tercih edin, bu noktada kalmay kabul etmeyin. Bu adan devrim, sizin iin hayli yaman bir ura olmaldr.
Kolay sevgilere ve sevilmelere, kolay tutkulara pirim vermeyin. Ama gl bir sevgi kayna olmay gz ard ederek de kesinlikle
rolnz oynayamazsnz. Sevmek ve sevilmek gen bir kzda ok ileri bir dzeyi temsil edebilmelidir. Onun ilkeleri kadar
uygulama drstln, itenliini ve gzelliini yakalayabilmelisiniz. Bu konuda titiz olun, hatta rnek olun. Erkeklerin bu
konuda fazla baaracan sanmyorum; kadn daha fazla baarabilir.
Ben de elimden geldiince byle olmaya zen gstereceim. Kesinlikle bir nderlik gerei, hatta nderlik kanunu var;
titizdir, kleletiricilie ve her ynyle kadn drlmesine kar olduu kadar, tutuculua, sevgiyi arpklatrc ve zden
boaltc yaklamlara byk tepkisi vardr; bunlara kar koyar ve kendine gvenir. Doru temelde sevgiye nasl ulalacan,
kadn kiiliine nasl anlam verileceini, onun btn toplumsal ve ulusal gereklikle ilikisinin ne olduunu yorumlar, bunlar
yerli yerine oturtmaya alr ve sonuta kazanacana da gvenir. Gerekleen biraz da budur.
nderlik konusunda ok yanldnz sylyorsunuz. Kanmca geldiiniz ortamlarda da nderlik size arpk anlatlm, ok
yzeysel ele alnmtr. Bunu yadrgamyorum. nk kadro yapmzn kavray dzeyi snrldr, tarihsel gerei ve devrim
gereini yle zmseyecek dzeyde de deiller. Basit bir kadn yaklam onlar iin byk aktr veya sradan bir iliki onlar iin
mal ve mlktr. Benim gibi bir devrimcinin byle olmas mmkn deildir ve de beklenmemelidir. Bizim devrimciliimiz ayn
zamanda bu tip ilikileri yerle bir etmedir. Krdistan halkn bitirici ballktan, klelik ilikilerinden, hatta aile ve evlilik
ilikilerinden ekmeye alr. Ucuz duygulardan ve drc cinsellikten kurtarmaya alr. ok gl olan cinsel drtleri
yceltmeye byk nem verir. Hem teorisinde, hem de pratiinde bu konuyu nemli bir alma olarak grr ve gerekeni yapar.
Bunlar kavrayamam olanlar belki elli yl sonra kavrarlar, ama nemli olan devrimin byklne glge drmemektir.
Akll olanlar bizim almalarmzdan byk g alabilir ve nemli sonular karabilirler. Biz dzenin ve evrenin hatrna

58
devrim yapmyoruz. Tam tersine, evreye bu, parti evresi de olabilir- ve dzene ramen devrim yapyoruz. ok iyi biliyorum ki,
kendi halinize braklsanz, fiziksel, ruhsal ve dnsel ynden ancak birka gnlk mrnz olabilir. Bizim abalarmz sizi diri
tutuyor, biraz yaamn kenarna doru ekiliyorsunuz. Dolaysyla biz buna devam edeceiz, kendimize her zamankinden daha
fazla gven ve verimlilikle devam edeceiz. Baz deerler kazanlmtr, daha da kazanmasn bileceiz.
Siz de zgrce katlmaya aln ve olduka younlan. Bu temelde kendinizi kazanmanz hepimizin kazanm olacaktr.

28 ubat 1994

PKKDE GEREKLEEN BRLK EN BYK AKTIR

Dnya Emeki Kadnlar Gn, ayn zamanda Krt gndr. Bu konuyu derli toplu olarak ilk defa 8 Mart 1987de kapsaml
olarak ele almaya almtm. PKKde gerekleen zgrlkle kadn zgrl sorununu bir cinsin sorunu biiminde ele
almaktan teye, bu konuda sosyal ve siyasal yn ar basan bir yaklam iinde olmamzn hem ok isabetli olduunu ve hem de
doru yaklam temsil ettiini ilk ele al gnlerimizden beri belirttik. imdi bu daha da net anlalyor. Bu konuda da partimizin
ideolojik ve siyasal zm imkn derinleip geliiyor. Snfsal ve ulusal olgular ele alp ne kadar derinlik saladysak kadnlk ve
hatta erkeklik olgularnn ele alnna da yeni boyutlar kazandryoruz.
Bunun en temel nedeni udur: Bir yerde kadnlk yaanlamaz bir durumun eiine kadar gelmise, ayn ekilde erkeklik bu
duruma kadar gelip dayanmsa, orada yaplacak ilk i, bu niye byle oldu diye ban iki elinin arasna alp dnmesini bilmektir.
Toplumda son gnlerde ldrma eylemleri bir hayli gelimitir; ocuunu kesen, kendini kprlerden atan, ucuz duygular ve
tutkularn arac klp kendini tannmaz hale getiren rneklere kadar pek ok olay yaanyor. Kadnlar kadar erkekler de btn
gelime yollarn bir tarafa itmektedir. Kadn konusunda kendisini tketmeye, lyor mu yoksa yayor mu diye snrn fazla
ortaya koyamad bir duruma gelmeye kadar varan her ey sz konusudur.
Kadn ve kadn zgrl, erkek ve erkek zgrl ilikilerine giri yapacaz. Ama bu ok zor bir konudur. Hi phesiz bu
konuyu btn ynleriyle ele alamayz, sadece baz hususlara dikkat ekmekle yetinebiliriz ve daha ok da kendi mcadele
tarihimiz iindeki anlamn verebiliriz.
lgi ekici bir eya, bir mal, uruna olduka dkn durumlara dlen bir iliki, ama en az tannan bir varlk; onsuz edilemez
denilen, fakat mevcut biimiyle asla edinilemez ve yaanlamaz durumun konusu olmu bir ilikiler gerei; en ok balanlan,
ama balanmay en ok arptan ve en fazla anlamszlatran bir iliki biimi; toplumsal ldrtma kurumu olan ailecilik ve
zellikle onun bizdeki boyutlan ve geliimi; toplumsal yaamn tkeniinin en arpc biimde yaand ilikiler alan, bir
gereklii bile kalmam zlem dnyas; ok gz kara yaklalan, ama en ok ihanete urayan ilikiler... Tm bunlarn altndan
nasl kacaz? En yce ve sayg deer tutulmas gereken ilikinin, en drlm ve en ok saygszln ilendii iliki haline
getirilmesinin altndan nasl kacaksnz?
Sorun dnya apnda tartlyor, her lke ve ulus az ok bir eyler vermeye alyor, kendi kadnndan ve kendi ailesinden ie
balyor. Ona imdilik gcmz yetmeyebilir. Dnya apnda soruna yaklam konusunda byk szler sylemeyelim, hatta kendi
toplumumuzdaki duruma ilikin de byk szler belirtmeyelim. Kk parti topluluumuzu nasl hazrlayacaz? Bu konuda biraz
sorumluyuz ve grevliyiz. Kadn kadnlna piman, erkek erkekliine pimandr. Eer iler bir yerde durup yaam srdrlemez
duruma gelmise, yaam en temel ynlerden tehdit altndaysa, hangi kadndan ve erkekten, hangi ilikisinden ve ilgisinden
bahsedebiliriz? PKK gerei bu ynyle de dikkate deer bir durum arz ediyor. Zaten Krt zellii kadn zelliine hayli
yatkndr. ok erkeki geinmesine ramen bu byledir. Kadnn sosyal ve siyasal hilii neyse, Krt toplumunun da, Krt
erkeinin de zellikle sosyal ve siyasal kiilii tam kadncadr. Bu, incelenmeye deer bir husustur. Kadn ile erkek arasnda
sadece biyolojik anlamda doal cinsi farkllk var; bunun dnda sosyal, siyasal ve kltrel bir farkllk olmad kansndaym.
Bunu anlamak zorundayz, nk baka trl yaray tehis edemeyiz.
Kadn iin sosyal gelikinlik, hele siyasal ve askeri gelikinlik pek dnlemez. O ezelden beri bir koca mahkmu, bir erkek
mahkmudur. Krt erkei de fazla sosyal, siyasal ve askeri gelikinlik peinde deildir. Erkek ne kadar kadnn kocasysa,
igalciler, istilaclar ve smrgeciler de o kadar Krt erkeinin kocasdr. ok arpc bir benzerlik! Bu gerekten anlamldr. in
tuhaf taraf, erkek bu ynyle ne kadar kadna benziyorsa, bizim erkeksi toplumumuz da fiziki anlamda o kadar erkekliine
sevdalanr. Bunu da incelemek gerekir. Krt insannn toplumun dna itildiini sosyal, siyasal, kltrel, askeri ve hatta ekonomik
ynden rahatlkla ispatlayabiliriz. Kendiniz iin asker misiniz? Hayr! Siyaset yapabiliyor musunuz? Hayr! Ekonomik
faaliyetlerimiz var m? Hayr! Kltr yayor muyuz? Hayr! Kadnda da bunlar byledir. O halde bu kadar ar erkeksi
zelliklere neden baylyorsunuz? Yalnz fiziksel anlamda erkeklik gsterisi yapmaya sevdalanmsnz.
Bu, byk ihtimalle intikamclktan kaynaklanyor. Erkek egemenlikli toplumun btn etkinlik alanlarndan uzaklatrlm bir
erkei gz nne getirelim, bu erkein szm ona hakim olduu smrgecilerin hizmetindeki topluluklar sayalm, bu
topluluklarn bandaki erkei dnelim: Bu erkek ne yapar? Nasl bir kadnn durumu dayanlmaz boyutlardaysa, bu erkein
durumu daha fazla yledir. Bu erkek btn toplumsal etkinlik alanlarnda yenilmitir. O zaman kendi egemenliini nasl
kantlayacak? Sana soluna bakyor, dier toplumlar ve uluslarn erkeklerine bakyor, kendini de onlar gibi erkek sanyor. Bunu,
ilkel erkeklik fantezileri ve gsterileriyle, byk ihtimalle de kendini kadnn banda patlatarak gsteriyor. Krt erkeinin cephe

59
arkasn biraz byle anlamak gerekiyor. ok zayf bir erkek olduu halde, ki nasl zayflatldn da iyi biliyoruz, bu durumunu
kamufle etmek iin nasl gl bir erkek olduunu gstermeye baylyor ve bunu cinsellik gcyle ispatlamaya alyor. Aslnda
cinsellikte de o kadar gl deildir, ama gsteri veya numara yapmak zorundadr. Sanyorum bunu klk kyafetiyle, aile iinde
ar erkeklik dayatmalaryla yapyor.
Aslnda btn ynleriyle erkek, yenilmiliinin acsn aile iinde kadn ve ocuk zerindeki hakimiyetiyle, onlara dayatt
ok geri bir aile reislii konumuyla karr. Bunun iin Krt ailesi iindeki insan ok arpktr. Kadn ok kt bir kadn durumuna
drlr, ocuk ok yetersiz ve yetimemi bir ocuk haline getirilir. Bu erkek kadndan daha fazla beladr. Kadnn erkek
egemenlikli toplum yaps tarafndan srl eski bir tarihten balar, gnmze kadar deiik biimlerde devam edip gelir. Bu
genel bir zelliktir. Ama erkei byle olan toplum azdr. Dnyada, erkei Krt erkei gibi olan ka tane toplum var? Hesaplarsak,
zgnlk anlamnda bu erkek tektir. Dolaysyla erkein sorunu daha ar olabilir. nk byle erkek egemenlikli toplum hibir
yerde yoktur. Bu nedenle erkeklii doru tanmazsak, toplumsal tespitlerimizi doru yapamayz. Erkek zmlemelerimiz
gelimezse, erkei doru yola koyamayz. zlemeyen erkein partileeceini sanmyoruz. Aile iinde byle yetien, toplumda
da byle gezip dolaan erkek partileemez.
Ben burada kendimi masaya yatraym. Nasl bir erkektim ve kendimi nasl bir erkek yaptm? Ameliyat nce kendimden
balataym. Belki erkeklik gururunuz krlr diye sizleri fazla sz konusu etmeyeyim. Kendimi bir erkek olarak tandmdan beri
kukuyla yaklatm. unu belirtebilirim ki, byle kadn olmak da, byle erkek olmak da sakncaldr. Kendini gzden kaybetmek
isteyen kzlar, kendini yaama doru drst katamayan ve araf altnda kendini gittike gizleyen kadnlar hala hatrlyorum. Bu,
kiilik yitirilmesiyle paralel gidiyordu. Gittike kendini ne karan erkekleri, marklaan ve gsteriye kalkan erkekleri de
hatrlyorum. Bunlar yadrgadm. Bu gidiat, bu kopma, bu ayrma salkl olmaya iaret deildi. ocukluk halimle bunlar ho
bulmasam bile, herhangi bir kar koyma imknm olamayacakt. Toplum yasalar ileyip gidiyor ve bunu dayatyordu. Birine
Sen yle bir kadnlama yoluna gir, dierine de Sen yle bir erkekleme yoluna gir diyordu. ok ksa bir sre sonra kzn
da, delikanlnn da karsndaki hikye sslenme ve nianllk sylentileri diye balyordu.
Bu tip ballklardan kuku duymaya baladm, bunu fazla iyimser karlamadm belirtebilirim. Bu szlemelerin, bu
nianlanmalarn altnda muhtemelen kaybedilme yn ar basan gelimeler sz konusu diyordum. Kendi bacmn nianlann bir
yitiklik olarak deerlendirirken, yakn erkeklerimizin nianlanmalar ve evlenmelerinde bir kaybedi gryordum. Bu erkekler
giderler, artk kolay kolay bir daha tartmaya, o dnemin topluluk ilerine gelemezler diye dnyordum. rnein, Adanaya
gidip alrlar; bir daha ky meydanna gelip kendileriyle herhangi bir oyun oynamak veya herhangi bir tartma yapmak
mmkn olmaz. Srf balk paras bulmak, daha sonra da bir odack, bir gzden ibaret bir bina yapmak iin bir ka yl almak
gerekiyordu. Bylece bizim delikanl gitti mi gitti. Zaten bizim kz da kendini doru drst yaamadan, hibir duygusunu ve hibir
zlemini bile dile getirmeden biter. Hele dncesinden hi bahsetmeyin; iki kelime konumay bile becerme imkn grmeden
yitirilir ve ok ksa bir sre sonra da hantal bir fizikle birlikte kocakarlap gider.
O halimizle bile, bu gidiat tercih edilecek bir gidiat olarak grmedik. En ok kendime g yetirmeyi denedim. Oysa siz bu
noktada bizden olduka farklsnz. Byk ihtimalle sizin erkekliinizi ve kzlnz bu temelde biraz zme tabi tutmak
gerekecek.
nce kendi kiiliimi deerlendirmeye almalym: Gelenek ve aile dayatmalar da olsa kendini zgr tut, fazla kendini
kaptrma yaklamn sergiledim. Yani bir ihtiyatl olma, bir endielilik durumu vard. Erkei ve kadn sorguluyordum. Fakat
kendimi bu tr ilikilerden korumaya da zen gsteriyordum. lk delikanllk an biraz bu temelde karlamaya altm. Bu
zelliimizi, o zaman analar ve babalar da grdler ve bizi deiik buluyorlard. Kendi koullarna gre bir aile kurumlamasna
ynelmeyeceimizi tespit etmilerdi. Bu ayn zamanda belgelidir. Sizlerden bir farkmz da budur. Bu, nemli bir zgrlk
yaklam ve kendi gelimemin de nemli bir duradr. Aile kurumlamasna veya onun zincirlemesine kar duru tarz beni biraz
kurtard. Kzlarda gzellik var, bunun zerinde durulup dnlmeli diyordum. Yine erkeklie dikkat etmeli, genel geer erkek
durumuna benzememeli diye dnyordum. Daha sonraki okul srelerinde, adamakll bir kk burjuva olmaya, bir memur
olmaya doru gittiimde, o zaman devrimci tarzda kendimi biraz hazrlkl tutma gereini duyuyordum. Belli bir maa aldktan
sonra, ilk akla gelecek olan evlilik oyunudur, evlilik meselesidir.
Evlilii kendi gndemime koymamtm. Ailenin baz araylarn ve evrenin baz alkanlklarn fazla ciddiye almamtm.
1970lerin devrimciliine doru ynelmeyi esas alyordum. Ulusal sorunla ve sosyalizmle ilgilenme, benim iin evliliin yerine
geen ballk trleri olmutu. Ciddi toplumsal ball byle ynlendirmem hayli nemliydi. Aslnda bu yalarda insanlar ok
ateli olurlar. Byle kzlar ve delikanllar da var. Benimki biraz sofuca ve daha ok da manevi deerlere bal, ideolojik bir
yaklamd. Bundan nce dinle de uramtm. Sonralar sosyalizme ve gittike bir grup faaliyetine ballmz geliti ve bu bizi
tatmin etti. Ama yine de kadn ilgisi ocukluk dneminden kalma bir biimde devam ediyordu. Dikkat edilirse bu, fazla gelikin
bir anlay olmad gibi, fazla yaratc da deildi. Sadece macerac bir anlay da deildi. Sanrm ailede yaananlar da bunda
hayli etkili olmutu. Ana-baba ilikisi, kzlarn durumu bizi son derece hassas klyordu. Bu kuruma kar dikkatli olmay ailede
yaananlara balyordum. Ailenin gszln grdmde, gcn kaynann aile olamayacan anlyordum. yi bir ailecilii,
iyi bir aile gc olmay fazla anlaml bulamyordum. Ailemizin gereinden kardm bir sonu buydu. Dolaysyla daha deiik
kurumlar ve daha deiik balanmalar peinde kouyordum.
Ailenin iyi bir ocuu olamamam evrede alay konusu yaplyordu. Ama ben, varsn alay etsinler diyordum; yine de bu
kuruma fazla bel balamyordum. u ana babann iyi ocuu olmadm diye, bam balanmad diye kendimi fazla sulamama ve
zmeme gerek yoktu. nk bu ii bir baka bahara veya bir baka dneme brakp bir k yapabilirdim. Byle bir izlenimle yola
devam etmeye alyordum.

60
 zgr liki in Savamamak zgrle hanettir
ok ekingen ve ihtiyatl olmama ramen, daha sonraki gruplama dneminde byle bir yneli oldu. Duygu ve siyasal yn,
korkusu, endiesi ve tutkusu olan, Bana belaya m sarmak istiyorsun? Al sana bela dercesine bir tarz setik. Aslnda bu
beklenmedik bir tarzd. Bu, yaammzda kendini sk sk gsteren bir durumdur. Beklenmedik tarzlar ve hatta tersini sergilemek,
ister tesadf sayalm, ister toplumsal gerekliimizin bir darboaz veya bir dura diyelim, nemli bir aamayd. Belki bu bireysel
bir durumdur, zerinde fazla durulmaya demez denilebilir. Ama daha sonra bunun bireysel bir durum olmad, toplumsal bir
krdm olduu, eer bunun zerine doru gidilmez ve zmlenmezse, ne PKKnin ne de ulusalln ortada kalmayaca
anlald. Durum bu dzeye gelmi bulunuyordu. Bu bir sezgi meselesidir. Acaba bu iyi dnlp tasarlanm bir yaklam mdr?
Yoksa bir frsat m, bir ihtiya m deerlendirildi, onun etkisi altnda m sz konusu oldu? Belki de hepsinin bunda pay vard.
Kiilik zelliklerimizden tutalm, dnemin sosyal ve siyasal tartma nitelii, kar tarafn toplumsal nitelii, sosyalistleme dzeyi
ve ulusal sorunun geldii aama, grubun gelimesine duyulan ihtiya, kendisini hissettiren bir eksikliin giderilmesi gibi birok
eyin etkisi olabilir.
Burada nemli olan, bu ilikiye yalnz iki cins aras bir iliki gzyle baklmamasdr. Bu ilikinin temelinde bunun olmad,
tam krdm olmu bir ulusal ve siyasal sorunun bulunduudur. unu ok iyi biliyorum ki, iliki ne kolay ele geirilebilir, ne de
kolay kullanlabilir. Ama yine de tercih sorunudur. Bu konuda ne kadar kat bir muhafazakrlk lt iinde hareket ettiimi ve
byk sevme istemi olmasna ramen kendimi disipline ettiimi de belirtmeliyim. Ya belki de yirmi bee geliyordu; yine de
kendimi disipline etmitim. Ama byle bir ilikiye geiyordum. Bu konularda da sizdeki gerekleme biimlerinin iinde ok ar
aile etkileri, zel alkanlklar, ya ve cinsiyet etkileri var. Btn bu konularda zayf olduumu, adeta kendimi gizlediimi ve aa
karmak istemediimi belirtebilirim. Buna son derece silik, korkak bir durum da denilebilir. Burada kendine zg bir yaklam
tarz vard.
Tm bunlarn kadn sorunuyla ilikisi vardr. Yeniliki olmay ve sorunda ileri bir aamay yaamay gsterme ihtiyacn
duyuyorum. Mutlaka bunu grecek ve deerlendireceksiniz. nk bu alanda korkun sululuk durumunu yayoruz. Onun iin
sorunu biraz ama gereini duyuyorum. Kendimizi ahm ahm biri olarak sunmaya veya ok usta, yaratc ve byk gstermeye
gerek yoktur. Ama ok nemli bir toplumsal soruna balandmz da, bu sorunu zme iinin gerekliliini de iyi anlamamz,
bunu bilmemiz adeta kanlmaz bir husus oluyor.
liki gelitireceksiniz, fakat bunun sonucuna ne kadar katlanabileceksiniz? Bu tip ilikilerde, zellikle evliliklerde sosyal yan
ar basar, iin cinsel yan ok tali planda gibi gsterilir. Zaten daha sonra kabak cinselliin bana patlar. Buna gre evlenenler
sizler deil, sizin ahsnzda analarnz ve babalarnzdr. Siz sadece merak edip evlenmisiniz veya iliki kurmusunuz. rnein,
medyada baz programlarda Neden evlendin? diye sorulduunda, Merak ettim, aptallk ettim diyenler ounluktadr. Sonra da
krdmn iine girmi, piman olmutur. Meraktan tr evlenilmez. Bu, ne kadar basit bir kararla iin iine girildiini en iyi
yanstan bir szck oluyor. Bazlar evde kalmamak, bazlarysa toplumsal bir alkanla geerlilik kazandrmak iin iin iine
giriyorlar. Bu darboazda muazzam bir kendiliindencilik, sonu kestirilemeyecek ar bir durumun iine girme vardr. Bu konuda
benim btn marifetim, iin ucuna biraz ulusall ve toplumsal dzeyi takmamdr.
Ulusal dzey neydi? Hem ulusal soruna varm diyor, hem de ulusallamadaki aile gemii olumsuzdur. Bu da elikili bir u
noktadr. Toplumsallk dzeyi egemen snf, yar feodallik ve burjuvalk kokuyor. Bizimki bu konuda yine her iki eyde de
farkldr. Olumlu bir ulusallk zemini, ezilen bir sosyal zellik, taklan ilikiler biraz byledir. Sosyalist gibi kendini gstermeye
alan kiilikler bunun olumluluk zeminini oluturuyor. Ankara ortam, Trkiyenin sosyal ortam, Kemalizmin egemenlii,
bizim feodal geriliimiz, btn bunlar iin cephe gerisi veya arka yzdr.
1976dan 1986ya kadar fiilen sorumluluum altnda yrtlmeye allan bu durum, ulusallama ve partileme olaynda bir
bomba kadar patlayc etkiye yol at. Eer bir iliki doru deerlendirilip ynlendirilirse byk sonular kabilir, olumlu ynde
veya olumsuz ynde bitirici de olabilir. Bana gre Krt olaynda bu iliki biimi eer doru zmlenmezse, kurtuluu bir yana
brakalm, yaamda biti yaanr. Bir kiilik zellii midir bilemiyorum, ama bu bende halen devam ediyor. Sanrm byk bir
farkm da buradadr. Bir iin zne ulancaya kadar, bir iin sonunu getirene kadar ok byk bir ilgi ve takiple peinde olma
durumum var. Herhangi bir soruna el atldnda kestirip atmama, doas neyse ona ulama, bosa bo doluysa dolu grp ona
gre iin iinden kma var. Bu bir yaam yaklamdr. Byle bir ilikiyi ele aldk. Burada her eyi grdk. Bir kez daha kendimi
grdm: Ne kadar zayf bir erkek olduumu, bir kadnn da ne kadar zayf olduunu grdm. Ne kadar dman, ne kadar
Kemalist, ne kadar aristokrat veya Krdistan koullarna gre ne kadar sosyalist, ne kadar direnii, ne kadar rgt gibi birok
konuda her gn snamaya tabi tutma gerekleti. Her an snamaya tabi tutma da hayli retici bir ders oldu. Nasl ulusal, sosyalist
ve rgt olacak, nasl kadn olacak, nasl rgt merkezi olacak? Bunun zerinde gnde krk defa younlasanz, byk bir alim
olursunuz. Bur de bu iddetli bir savam konusu olursa, tek bana bu iliki bile sizi gelitirmeye yeter. Fakat tersi durum da sz
konusu olabilir.
Bir Krt ilikisine burada anlam vermek gerekiyor. Krt kadn-erkek ilikisini gz nne getirelim. Bu, Trk iin de geerlidir.
Ben Krt derken sadece Krde zgdr demiyorum, ama arlkl ynlerini gz nne getiriyorum. Herhangi birilerinin iliki
biimini gzlemleyelim. lgi duyduunuz ilk iliki biimleriniz bellidir. Hemen hepinize hakim olan, duygularn ok ssl
szcklerle ifade etme, biraz tutkulu bir haldeyseniz onu sevdal bir hale dntrme, evlendikten sonra birka gn yaanacak
cinsel deneyimlerden sonra posas km kiilikler haline gelme durumunun yaanmasdr. Erkek erkekliini, kadn ise kadnln
bu ksa srede ispatlyor. Bu bir genel zelliktir. Acaba ispatlanlan nedir, iirilen neydi? Btn bunlar edebiyat konusudur.

61
Burada sonuna kadar amak gerekmiyor. Kendi deneyimimi gzler nne getirerek retici olmaya alyorum. Byk bir
ihtimalle sizde gerekleecek biim budur.
Tam da bu noktada farkmz var. Benim byle bir gerekleme biimim ne bu kadar kolay olur, ne de olabilirdi. Cinsellik
yaklamndan tutun ruhsal uyuma ve yaamn birlikte paylamnn her zelliine kadar her konuda tam bir sava yaanyordu.
Sizde gerekleen ucuz mu desem, karasevdal m desem ok kolay ballklar ve daha sonra byk ilgisizliklerle birbirini
brakmalar oluyor veya deiik bir mal olarak birbirini grme durumudur. likilerin ve kiiliklerin sonulanmas biraz byle
oluyor. Benim yaklamm yle deildi, arpma gittike derinleiyordu. Oysa kavga merakls biri deildim. Kavga konularna
en ok anlam veren kiilik olduum biliniyor. Bir kavgay doallyla gtrmek kanmca bende gelitii kadar, ok az kiide
gelimitir. Bu, bende neredeyse bir sanat dzeyindedir.
Bu konu ok hassastr. Ne de olsa biz de bir erkeiz; erkein en azndan eit ve zgr koullarda yaama katlm talebi var. Bir
feodal erkek gibi olmayalm, ama en azndan sosyalist bir kiilik olarak insan yaamnn gereklerini talep edelim anlay var.
Sadece genel kadn-erkek llerine uymamas urada kalsn, kadn (Fatma) bizim sosyal ve ulusal dzeyimizi sfrlamadan da
teye, belki de bizi yok etmek amacndayd. Mcadelenin rgtlln ve eylemselliini boma talebi veya yaklam, bunun
iin de ilikiyi byk bir silah olarak kullanmas sz konusuydu. Biz nasl byle bir silahla TCnin kalesinde baz atlaklklar
yaratmak istiyorsak, o da tam bu kalenin iine dmt. Allahn enayisini, kylsn kullanaym diyordu. Byk bir ihtimalle
iin gerei de byledir. Yani Ankaray TCnin kalesi sayarsak, oraya tarlm benim gibi bir Krt ve yine onun gibi bir
ibirliki kiilik ne anlama gelirdi? Eer ben bir k salayacaksam, bu k TCnin kalesindeki atlaklklardan olabilir ve kale
ii birtakm ilikilerden olacaktr. Yoksa bu kendi kendine mmkn olmazd.
Bu ortamda mutlak egemenlik vard; Ortaa kalelerinden krk kat daha tahkim edilmi bir kale sz konusuydu. deolojik,
siyasal, sosyal ve kltrel hemen her konuda mutlak bir hakimiyet vard. Sen muhta olan basit bir kylsn, san solunu
tanmakta bile fazla etkili deilsin. Ama byle olan bir Krt olay, hatta ondan da teye bir sosyalist kiilik, 1970ler Ankarasnda
devrim yapmaya alyordu. O zaman Mahirler ve Denizler gibi hem kent kkenli, hem de olduka bilinli ve kent yaam
tecrbesi olanlar eyleme kalktklarnda iki ay bile dayanamyor, acmaszca imha ediliyorlard. Bunlar nder kiiliklerdi. Bunlar
bu duruma geldikten sonra, benim gibi bir sosyalist -ehir kltr olmayan, ehir olanaklarndan son derece yoksun, ayn zamanda
Krt, dayanaca bir iki Krt ailesi ve Krt ilikisi bile olmayan biri-, hem de byk deerler kopararak kaleden salam k
nasl yapacakt?
Antkabirin birka adm tesinde sosyalist temelde Krtlk yapyorduk. Daha dne kadar seni bomu, imha etmi ve
zerini de betonlam olana kafa tutuyorsun. mha etmek istediinde iliki diye sndn kiilik, deerlendirmeye altn kii
veya aile bu imhac gcn en byk ibirlikisidir; imha ve betonlamada en nemli rol icra etmi bir kurumdur. Hatta grevini
somut yrtyordu. Kale ii bu iliki ok tehlikeli bir ilikiydi. ok bilinli bir ekilde kurnazlk yaptm demiyorum; ama biraz
sezgilerim, acaba bu ilikiden yararlanamaz mym gibi bir dncem vard. Balangta bir kadn kullanarak siyaset yapma gibi
bir dncem yoktu; olsayd bunu sylerdim. Ama ibirliki ve drst olmama durumu sz konusu olunca, iimde acaba nasl
yararlanlabilir gibi bir his vard. Planl dnce yoktu, iliki her an ajan ilikisi kabilirdi. Zaten son derece kukulu biriydim,
yaammda kukularn yeri ok byktr. nk kuku olmadan, bilim ve aratrma olmaz. O da insan dikkate ve sorumlulua
davettir. Nitekim yle de oldu.
Bir kez daha oraya tarlan ben, smrgecilie balanm proleter Krd, kar ilikiyi ifade ediyordum. TCnin
merkezilemesine can gnlden hizmet etmi bir Krd temsil ediyordum. Genliin solculuu karmak bir durum, bir atlaklk
yaratmt. Zaten provokatrler ve ajanlar bu saflardayd. Kimi bir yanlgyla, kimi bir zgrlk istemiyle dalmt. O kargaada
birbirlerini tanyan ve bylesine konumlar olan iki Krttk. Bu iliki bir anlamda macera, bir anlamda ok gerekli, bir anlamda
kurtarc, bir yandan bodurucu, yani her trl zellii bnyesinde barndracak durumda olan bir ilikiydi.
1978 yaznda Ankaradan km ve Diyarbakra geliim, bu ilikiyi kullanma biimiydi. nk bu ilikiye yol aldktan
sonra, Ankarada uzun sreli kalnamazd; kalnsa bile ya tam ajan olunacak, ya da bir kk burjuva memur olunup tkenip
gidilecekti. Bunun dnda ancak Krdistana k yaplabilirdi. Biz, Krdistana k yapmaktan yana tercih yaptk. Bu iliki,
yazn kavurucu scaklar kadar bizi fkeden kavuruyordu. Taraflar sonu almak istiyordu. Biz Krdistanda sonu almak isterken,
o ise TC lehine mutlak anlamda sonu almak amacndayd. Bizim de ipleri yava yava kopartma durumumuz vard. nce her ne
kadar kendimizi balar gibi yapmsak da, bunu asl olarak iplerden kurtulmak iin yaptk. Bu konuda tam bir taktik sz
konusuydu. Byk smrgeci gericilik ipini koparmak iin, grnte de olsa kendini ipe balanm gibi gsterirsen ve o ipler
koparacan iplerse, son derece isabetli bir taktik ustassn demektir. Bizim ki de biraz byle oldu. Bunu nce hissettim; daha
sonra nasl kurtulabilirim dncesi zerinde younlatm ve kaleden umay byle saladm.
Ankara k veya byle bir iliki karlnda neyi dedik? Bunun karlnda sizin kolay vazgemeyeceiniz baz dnler
verdik. Duygularmza sevdalanmadk. Ne kadar olumsuzluk dayatlsa da, ne kadar bitirili sahas haline getirilse de, buna
tahamml etme gcn gstererek bir baka zgrleme imknna araclk yaptk. Bu iliki yurtdnda da devam etti. Fakat
ilikinin arpma dzeyi daha younlam, karlkl birbirini kullanma daha da iddetlenmiti.
Acaba bizim iin yurtdna kmak gerekli miydi? Bu ilikiyi daha o zamandan bitirmek uygun olabilir miydi? Biz bunu gze
alamadk. ster buna korkaklk deyin, ister dknlk deyin, bu ilikinin ar etkisi altnda sonuna kadar devam edelim diye
dndk. Kar taraf byk ihtimalle bilinliydi; belki de bizim fark etmediimiz kadar oyunu fark etmiti ve oynuyordu.
1986nn ortalarna kadar dayanma gc gsterdik. sonuca doru giderken tam bir felakete, bir komploya, bir antaja
dnebilirdi. Savatmz sadece bir kadn, bir erkek-kadn elikisi deildi; bu belki de bir tarafnn ulusal kurtulu, dier
tarafnn ise TC olduu iki byk ordunun byk bir savam kadar iddetli geen bir arpmasyd. Grnte iki kii arasnda

62
geen bir psikolojik savat, ama bir anlamda tarihsel bir arpma durumuydu. nemli olan bundan ders karmaktr. rnein
bunun iinde sabra ihtiyac olana sabr dersi, ihtiyatl olmaya ihtiyac olana ihtiyatl olma dersi, srarl olmak isteyenlere srarl
olma dersi, duygulu olmak isteyene duygu dersi, zgr kalmaya alanlara zgrlk dersi, sonucu tam lehine evirmek
isteyenlere sonu alma dersi vardr.
Eer biz biraz direnebildiysek, sanrm siz rahatlkla daha da baarl olabilirsiniz. Yerimi tam salamlatrncaya kadar kadn,
siyaset ve PKKnin tm ileri konusunda ihtiyatsz tek bir laf etmedim. Soruna bir kadn-erkek ilikisi dzeyinden de teye, bir
parti ii mcadele olarak bakarsak bir anlam verebiliriz. Siz olsaydnz, gnde krk defa kavga karr ve her birisinde de kesin
tasfiye olan bir yaklam iinde kadna yklenirdiniz. Ben ok mu gl bir erkektim? Niye bu kadar dayanabildim? Bunlar ancak
zelliklerimle izah edebilirim. Bu kadar tahrike ve sinir savana ramen neden kendimi tuttum ve gznn stnde kan vardr
demedim? Btn bunlara dayandm. nk sadakatte, kavramada, mcadelede ve elikide glydm. Btn bu konularda
kendini kapsaml hale getirmi kiilik, kanmca iyi bir mcadele verebilir. Bizim ki biraz da yle oluyor. Bu kadn neyi deniyor,
neye ulamak istiyor diyerek, buna gre kendimi hazrladm. Dikkat ederseniz, balangta devletle birlikte, devletin ona
hkmetmesine ramen, ben her eyimle ona bal durumdaym. Ama tam teslim olmadm. Bu nokta da olduka nemlidir. Oysa
siz hemen teslim oluyorsunuz. Mutlak anlamda koullar kadnn lehindeydi. Ama yine de direnebileceimi gsterdim.
Kadn kendi kadnlyla teslimiyeti dayatma peindeydi; cinsellie, duyguya ve gce teslimiyet dayatmas vard. Btn bu
teslimiyet dayatmalarna kar neye, nasl direneceim? Sabrm, ihtiyatllm, ruhumu satmamam ve dava diye bellediklerime
bal kalmam direni silahlarm olabilir. Bal olduumuzu biliyor; fakat gnlk olarak tahrik ederek, krk defa bu deerlerle
oynamaya zorluyor. Birden ilikiyi datrsan, bana neler getirmezler ki! Bu iliki olmazsa, bu ilikide ballk srmezse, devlet
belki seni hem de bir daha kmamacasna bir gnde balayabilir. htiyatll ve farkl bir kiilik yaklamn gerektiren bir durum
sz konusuydu. Burada klasik herhangi bir erkein durumu yoktur ve nemli olan burasdr. Dndnz gibi herhangi bir
evlilik, duygusallk ve cinsellik yrmyor. Bu konuda Krt erkei de son derece kendini bitiricidir. Hangi erkek olursa olsun, bu
ilikiyle ok kuralsz bir almay yrtmek istemesi kendi aleyhinedir. Bu iliki olmasayd, Ankara kalesinden k olmazd.
Geriye, ok farkl bir kiilik sergilemesi zorunlu oluyordu ve onu da yaamaya altk.
Siz, kesinlikle byle byk bir deneyimden gememisiniz. Gemediiniz iin Krdistan ulusallamas ve partilemesinin
nemini bir trl yreinize ve beyninize kabul ettiremiyorsunuz. nk bunun acsn ekmemisiniz, bunun zorluklarn
bilmiyorsunuz. rnein, ben bir operasyondan sonra bir ay bardan bile elimde tutamyordum; ay dizimin zerine
dkmtm, nk elim titriyordu. Ankaradan k koullarnda yleydim. Siz her eye hazr ve cesaretli konmusunuz.
Dolaysyla rgt ball, dnemlerin anlam ve nemi sizin iin pek o kadar sorun deildir. Kara gn, zor gn bilmiyorsunuz.
Bunun iin ilikileri ve rgt balarn kolay kuruyor, kolay bozuyorsunuz. Oysa benim iin hibir ey kolay deildir.
Ankaradan da byle bir k yaptk. Bylesi daha birok k var. Bunlar belki kendine gre ok basit klardr, ama
tarihsel anlam ve nemi itibariyle toplumsal yapmz asndan nemlidir. nk bir gelenei alt st ediyor; bunlarn her birisi bir
zinciri krp paralyor. Benim aile zincirimi paralamam, daha sonraki birok zgrlk admna imkn verdi. Anam bile lmeden
nce, Ben, dizimin dibinde bal yaamasn isterdim diyordu. Ben onun dizinin dibinde bal yaasaydm, nderlik diye
herhangi bir eyden bahsedebilir miydi? Babam ok fukara ve gsz birisi olmasna ramen, zerime talarla geliyordu. Eer ona
kar talarla direnmeseydim, erkek egemenlikli aileden byle bir cesur k yapabilir miydim? Ben hibir ocuun
yapamayacan yaptm, ktm ve bakaldrdm. Bu, kendi koullarnda nemlidir. Bu iliki de byle ele alnmaldr. Bu ilikiye
bilinen k da ekleyebiliriz.
Dine giri, dini hatmetme, Allahla urama, sosyalizme giri, bunlarn hepsinin ok ilgin birer hikyesi vardr. Siz btn
bunlar yaamamsnz. Din ideolojisiyle felsefeden ne anlayacam? Ama bir defa kendimi bulatrdm. Allah dncesiyle
uramak iin dncem ne kadar yeterlidir? Ama bir defa uratm. Bundan nasl k yapacam? ok uzun ve sancl sreler
sonucunda k veya daha ileri bir aamaya ulama salanabilmitir. Buna benzer birok k var.

Kadn Olaynda Byk Eitlik ve zgrlk Sava Yrttm

Bu kadn zmleyinceye kadar byk bir mcadele verildi. Mcadelenin ulusal, toplumsal ve tarihsel boyutu var. Krt
isyanlarn bastrma iine karm ve byk ihtimalle bizim nderliimiz altnda geliecek olan mcadeleyi ayn akbete
uratmakla kendini grevli hisseden bir iliki sz konusuydu. Zayf bir toplumsal yap, ok zayf bir ulusallk, gelimemi ve ok
zayf bir erkek karsnda ok gl bir kadn, ok gl bir sosyal yap ve ok gl bir devlet ilikisi vard. Bu koullarda Krt
sorununa nasl zm getireceiz? Bu elikileri grmeden ve gstermeden, yaamadan ve yaatmadan, ne kadar kahramanca
isyan etse ve vurusa da, sonuta vurulmaktan kurtulamyor. Demek ki, nce bylesine bir zeminde kavgay gelitirmek gerekiyor.
Aile zemininde devrimcilii salama, dmann kalesinde bir k zemini yaratma var. Btn bunlar da yaparken ana-baba, kar-
koca ve ocukluk zemininden salam bir k yapld. Acaba btn bu konularda siz klar yapabildiniz mi? Bunlar belki size
glnecek hikyeler gibi geliyor, ama bana gre Krt zmlemesidir.
Kadn, partimizin iinde kale muhafz gibiydi. Kendini belki de en son ana kadar yle gryordu. Grev verenler onu muhafz
ya da eli kaml beki yapmlar; Kadnln kullan, adam muhafaza edeceksin demilerdi. Byk ihtimalle grev bu temelde
verilmiti. Kendisine, O Ankaradan kabilir, ama sen yzde yz egemensin; saa sola gidebilir, ama adamn dizgini elindedir
denilmiti. Ben sizin kadar cesur deilim; siz olsanz, yle bir kadna boyun eer miyim? der ve iin iinden karsnz. Size
hakim olan erkeklik anlayna gre, annda birka tane tokat atar ve derhal kovardnz. Oysa ben grubu kurarken de, grubun
Manifestosunu yazdmda da evden kamtm. Size gre erkek evinden kaar m?

63
 ok ilgin bir yaama benim nasl tahamml ettiim, gerekten aratrlmaya deer bir konudur. Burada ihtiyatllk, bir olay
ve bir olguyu btn ynleriyle deerlendirme var. ne ucu kadar da olsa, varolan imknlar deerlendirip kullanma sabr ve
sorumluluu var. Bir kadn neden byle olabilir, bir kadn cinsellikten ve ev hizmetlerinden ne anlar? Ben ev hizmeti yapaym,
ama o da yapmaldr. Yani bir yolda geldi mi, en azndan bir ho geldin demesini bilmeli, bir yemek yapmaya katkda
bulunmaldr. Kendisinin kadndan baka her eye benzedii kesindi. Kadn silahn, kadn kiiliini, kadn gcn ya da
gszln hibir kiilie belki benzemeyecek bir biimde kulland kesindi. Yllarca onunla yaadk ve ok sabrl olmaya
devam ettik.
PKKnin nnde durmay veya beni frenlemeyi ve ilevsiz duruma getirmeyi denedi. PKKyi ve Krdistan tuttu. Ama
bununla yetinmiyor, sonrasn da mutlak egemenlik altnda bulundurmaya alyordu. Yakn evreyi tmyle tutuyordu. O zaman
birka kiiyle birlikte kalmt ve hepsi onun adam olmulard. Birka tane militanmz kendi askeri haline getirmiti. Birka
bayan vard; bu bayanlar zerinde yrtt iliki tarz ok nemliydi. Kendisinin zgr bir kadn olmakla, zgr ilikiyle hi
alakas olmad halde, muhtemelen biraz kadn zgrletireceimizi, dolaysyla kendisinin muazzam kleletirici ilikisinin
zne en byk darbeyi indirebileceimizi ve ibirliki bir feodalizmin temsilciliini bitirebileceimizi biliyordu. Nasl smrgeci
egemenlie lmcl darbeler indirilirken, onunla birlikte feodal egemenlie de darbe indirdiyse, buna darbe indirilmesi kadnn
ahsnda kadn zgrlne alan yolda byk bir alm anlamna gelecek ve bu temelde parti iindeki kadnn zgrlemesinde
byk bir adm atlacakt. Bunu hesaplad iin, kadn-erkek ilikisinin olas bir zgrlemesine PKKyi ak tutmamak, bu
konuda PKKye feodalizmi ve boyun emecilii egemen klmak iin grnte e ilikisini kullanyordu. Bir erkek eine yle
bal kalr, bal kalmal gibi szler sylyordu. Aslnda e olmaktan baka her eye benzer bir durumu vard. Ama Krt
namusuna gre, resmen yle bir iliki olduuna gre, en azndan evreyi etkilemek asndan byle grnmek ok nemliydi.
Bir dier deerlendirmesi uydu: Sen nasl bir erkeksin? Yllarca byle bir muameleyi dayatyorum, ama sen
dayanabiliyorsun. Herhangi bir Krt erkei olsa, ben ne yapacam bilirdim diyordu. Beni sorguya ekmiti. Son dnemde
kendisine, Senin kullandn sanat iyi biliyorum, bu sanata sarlarak feci duruma dersin. Byle kadnln kullanarak beni
etkisizletirmeye, drmeye ve tketmeye alyorsun. Fakat ileride nasl bir duruma deceini hesaplyor musun? Cinsellii,
kadnl, zel ilikiyi ve evlilii kullanma tarzyla mcadelede en kt tarz seiyorsun dedim. Korkun bir tarzd. Kendisini
vicdanen -tabii vicdan varsa- nasl rahat tutabilirdi?
Byk bir ihtimalle korkun bir baarszln verdii hrsla son darbeyi indirmeye alan ve eine ender rastlanan bir
provokatrd, bir kontrayd. Dikkat ederseniz, ev benim, ortam bizim, partinin ok gl dayanaklar var. Fakat bu sz
sylerken, son derece ekingen ve biraz da korkarak, acaba deerlendirmem ar mdr diye dnerek sylyordum. Yine de
mtevaz ller iinde kaldm. Senin iin iyi olmaz. Ben yine kendimi idare etmesini bilirim. Erkeklik ve cinsellik konusundan
tutalm, dier btn yollarda kendime k yapabilirim. Fakat sen ne olacaksn? deyip braktm. Zaten birka gn sonra da evden
kt ve bir daha yle bir bulumamay kararlatrdk. Bu i burada durmal, fakat bitmemeliydi. Gvenmediimden veya tam
anlam veremediimden dolay, ok aktan sava imkn vermedim, mulak braktm. Bunu ok ustaca yaptm demiyorum, ama
biraz da bu anlama gelecek yaklamlar iinde kaldm.
Bununla kadn zgrlnn ne ilikisi var diyebilirsiniz. Aslnda olduka ilikisi var. Kadn konusunda cenderede, hatta
zindandan da teye bir durumla kar karya kaldm dnyorum. Fakat kendime gre de direni iersindeydim. Bu beni
kadn, iliki, cinsellik, siyaset konusunda ve kadn-Krt ilikisi, Krt aile ilikisi hakknda dnmeye gtrd. Krt erkei
kendini bu durumda tuttuktan sonra, doal olarak kadn, erkei, aileyi, ibirlikilii ve ibirliki kiilii ok deerlendireceim;
btn bunlar da beni muazzam bilin sahibi yapacak. Bu, kendimi eitme usul olmutu. liki kuruyorum, fakat ilikiyi dzene
gre yaayamyorum ve onu doal sonucuna gtrmeye alyorum. Bir ama varsa, ona hizmet ettirmek istiyorum. Sonu
grkemli bir biimde geliecektir. Dikkat ederseniz, bu tarihte iliki bitmeye doru giderken, TCnin biti hikyesini yrttm.
Feodal bir kadn bylece bitie terk ederken, zgr kadn da yava yava ortaya karyoruz. Yan bamzdaki kzlar ve erkekler
bunu fazla anlayacak durumda deildi. Halen mcadelenin ne kadar younlukta verildiini gz nne getiremiyorsunuz. Ama yine
de ciddi bir gelimenin temelini atma ve feodal kadnn yenilii, Krdistan asndan byk bir olayd.
Son ana kadar kendisine beni kullanabilecei havasn veriyordum. Niyetimi belli ettiimde, zehirlerim szcn azna
alyordu. Elinden kurtulacam bilse, zehirlemeyecei ne malm? Amac buydu, lm o da gze almt, erkekleri rahatlkla
ayartabiliyordu. Kukulu adamlar vard; daha da tesi, onlarla ibirlii yapyordu. Benim dayandm ilikileri kullanmaya
alyordu. Kendisi de zaten ustayd. Bu gerek karsnda ne yaplr? Seni ezerim kadn! Beni tanyor musun, karnda bir nder
var, hizaya geleceksin, sayg duruuna geleceksin diyemem, byle bir ey de yapmam. En ufak bir yanl izlenime yol aabilecek
bir ihtiyatszl dmedim ve bir seviyesizlik yapmadm. Benim bu durumumla, ilikiler karsnda sizin durumunuz birbiriyle ne
kadar balantl? Benim konumumda birisi olsaydnz, siz ne yapardnz? Burada kesinlikle ders karmanz gereken hususlar var.
Provoke oldum, kkrtldm, dayanmadm diyorsunuz. Peki, ben nasl dayanabiliyorum? Bu bir Krt hikyesidir. Bundan sonu
karacaksnz. Bunun baka yolu yoktur. Dmann mutlak egemenlii altnda bir tabancanz, bir kuru paranz olmadan siyaset
yapyorsunuz. Bu durumda kendinizi nasl esnek yapmayacaksnz? Alarm, tahrik olurum, ldrrm diyorsanz, ka gn
yaayabilirsiniz? En iyi ve bize bal olan arkadalarmzn yapabilecekleri ldrmeyi dnmektir. Bu da ileri kurtarabilir mi?
likiyi tasfiyeye doru gtrrken, salam bir mevzilenmem ve dayanabileceim ilikilerim vard. III. Kongreyle PKKyi ileri
bir aamaya gtreceimiz kesindi. Hatta kadn da biraz gelitirmitik; baz bayanlar biraz zgrletirmitik. Feodal kadn
tutsakl karsnda, hem PKKye dayatlan feodal dzeni ve feodal kiilii, hem de PKKnin zgrlemesine ve yoldalk
ilikilerine frsat tanmayan hakim bir devlet gcn kesinlikle hesaplamazlk edemezdik. Etseydik, politika yapamazdk. Buna
ramen ben yine de PKKde mthi alyorum ve zellikle rgt konularna arlk veriyorum.

64
 Eer yaammda bir abann sahibi olmasaydm, evremde birka komplo rgt geliebilirdi. Aslnda her trl ikiyzll
gsteriyordu. Baka bir ilikiye giriyor, Bunun da, partinin de ipi elimde diyordu. unu da syledi: Fransada krallarn
arkasnda krallar kral yapan birileri vardr, Trkiyede de krallarn arkasnda her zaman bir kral vardr dedi. Hatta cuntalar sz
konusu olduunda, Cuntalar yneten bir cuntac vardr diyordu. uraya getirmek istiyordu: Bu PKKde de kral idare eden bir
kral var! Bakalarnn yanna gidiyor, Beni esas aln diyordu. Bazlarna Bu basit bir kyl parasdr, pek yetenei yoktur, asl
g bendedir diyerek kendine balamaya alyordu. Baz ilikilerimiz vard, bu ilikileri de ele geirmeye alyordu. Btn
bunlar kendine gre ustalkl ilerdi. Ama bizim de bir mcadelemiz, planmz ve ayarlamamz vard. ste kan bu aba
belirleyecekti. abalar dosta da, dmana da benim bu iin yrtcs olduumu hissettiriyordu. Arkadalar da abalarmza
inanyor ve bylece onu etkisiz klyorlard. Yksek aba sahibi olmak, partilemeyi mthi gelitirmek, eitim ve rgtlenmeyle
her eyini ortaya koymak, bu dnemi bundan kurtarmak iin ok gerekliydi.
Kadn zgrl konusunda da byle bir kadna kar yrttmz byk eitlik ve zgrlk sava, onun baz giriimlerini
boa karyor, kendisinin etkili olmasna frsat vermiyordu. zgr kadnn geliimini engellemek istiyordu. Ama zgr kadn
yaratmaya ilikin tasarlarmzn ve dncelerimizin gelimesine engel olamad. 8 Mart 1987de, kadn konusunda ilk kapsaml
konumay yaptm. Ondan bir yl ncesinin 8 Martnda bylesine bir ekimeyi ve atmay yayordu. Parti iinde zgr kadnn
ve zgr kiiliin ortaya kp kmayaca bu atmann sonucuna balyd. Benim buradaki ustalm zerinde durulmaya
deerdir. Onun partiyi feodalletirmesine, ondan da teye TCnin egemenlii altnda tutmasna izin vermemek kadar, bir de kiisel
olarak tahkir etmesine ve drmesine izin vermemek, onu da byk bir sabrla atlatabilmek nemliydi. Fakat biz bununla da
yetinmedik. Kadnn byle olmayacan ortaya koyduk. Kadn nasl olmal sorusuna da yava yava aklk getirmeye baladk.
Bu byle bir kadnsa, btn kadnlar da byle olur demek deildi. Mutlaka zgrle giden bir yol da bulunurdu.
Bunu biraz sezdii iin, o zaman varolan baz bayanlardan birka tanesini imha etti. Bunlarn hepsi bizim alma
arkadalarmzd. rnein Saime Akn vard, retmendi, katlm drsteydi. Baz hatalar ve eksiklikleri vard, ama
cezalandrlacak birisi deildi. Byk ihtimalle Lolanda bunun etkisiyle cezalandrmaya tabi tutulmutu. Yine Pazarckl biri
vard, ilikiler meselesinde bir zaaf ortaya kmt. ok vahi bir ikenceyle kendisini orada vurdurmutu. Bu, parti iinde
gerekletirilen ilk ikenceydi. Bu kiilik, parti iindeki ikenceler ve baz cezalandrmalarn nderidir ve ilk uygulamasn da
birka bayan zerinde denedi. 1985te bu cezalandrmalar sz konusuydu. Onda ok korkutucu bir kiilik yaratma istemi vard.
Hibir kadn asla onsuz bir adm bile atamaz hissini uyandrmak istiyordu. ok klasik kle koullarnda, baz saltanat peindeki
kadnlarnn yamaks rolnde olan bir adam yaratmak istiyordu. Mutlak anlamda ballk ngryordu. Haddini bilmez bazlar
karsa, onlarn da hatalarn ve zaaflarn tespit edip acmasz bir cezayla bitirmeye alyordu. Birka kiiyi bu biimde
kendisinin yzde yz emir eri yapt.
Bu tartmalarn zgr kadn ortaya karma ve onu ama tehlikesi vard; bylece kendisinin btn numaralar ve oyunlar her
an ortaya karlabilirdi. Dayatt byk kleletiricilik, sadece partiye ve Krdistana deil kadna da dayatt klecilik
yrtlabilirdi. Bunun olmamas iin bir yandan vahi cezalandrmalar, bir yandan da emir erlerini kendisinin kopyas gibi kullanma
dayatmalar vard. Ben de kadnlarla biraz ilgileniyordum. Sadece kadn olduklar iin deil, sevgi ve zgrlk yorumu
yapabilsinler istiyordum. Biz sizin gibi yaparak sradan bir iliki kurmayz. Bizim gelitireceimiz ilikiler, biraz boyutlu ve zgr
kiilie elverir ilikiler olacak. zgr kiilie dayal militanlama, bylece eit ve zgr kiilikler olayna yol ama gerekleecek;
bu byle ele alnacak, sonular da geneli kapsayacak dzeye tarlacakt. Bunu fark ettii iin, o da ok etkili oluyordu.
Kiilikleri bizden daha iyi tanyordu. Bazlarnn zaaflarn tketirken, bazlarna da karasevdal erkek ayarlamas yapyor, Seni
una veririz diyordu.
O zaman bu tip kiilikleri de kendine balamt ve Kadn gc benden sorulur diyordu. Kadn gcnn sahibi benim
diyerek, erkeklere bunu hissettiriyordu. Eer baz kzlarda gznz varsa, bu nce benim onaymdan geer; baz kzlarn byle
talepleri varsa, yzde yz beni dinlemezseniz, cezalandrma da dahil gebertirim diyordu. Etrafmzdaki erkekleri ve kzlar byle
kendine balyordu. Neredeyse biz teklie dyorduk. Sonradan anladm ki, etrafmzdaki kzlarn zgrle ters talepleri var;
Avrupada yaam talepleri, bireysel yaam talepleri var. Benimle ok iyi yayormu gibi bir izlenim yaratyor. Bu adam benimle
evli deil mi? Neden siz de evlenmeyesiniz? Modele bak, boyuna gre sende ln al diyor ve kiileri buna tevik ediyordu.
Oysa yle bir durum yoktu. Fakat ii ktye kullanma konusunda ok kararl ve grevliydi. Erkeklere de, kzlara da ayn taktii
uyguluyor; Gryorsunuz, kendisi nasl evleniyor, sizi byle bekr brakyor diyordu.
Benim ilikiyi nasl yrttm biliyorsunuz. Fakat kzlar onun elindeydi. Ben o zaman eklen de olsa byle bir iliki yok
diyemezdim, byle bir ilikinin olmadn kendi iimde biliyordum, ama bunu yaysam tedbir alacakt. Bana, Sen partinin ve
sosyalizmin kar iin asla bu dayattklarm aklayamazsn diyordu. Doru sylyordu; dneme, partinin ve sosyalizmin
karlarna gre, onun uygulamalarn aamazdm. Bu kadar bilinliydi ve biraz da dizginler elindeydi; birok erkek de onu
dinliyordu. Bazlar, hatta kzlar bu kiilikten etkilenmiti. Yine klasik erkekler vard; onlarn arasnda ayarlamalar yapm,
kendilerini etkisizletirmiti. Kadndan, kzdan hi anlamayacak olana veya bir kadn iin her eyini satacak olana ayarlama
yaplmt. 1985e kadar bu ayarlamalaryla bizim etrafmzdakileri neredeyse ilemez duruma getirmiti. Arkadalar emek sahibi
olduuma inanyorlard; ama duygular ve kaprisler vard. Onlarn da ipini ele geirmiti.
Bylece 1986ya doru geldiimizde kopmalar, elikiler ve atmalar sonuca doru gidecekken, kendisinin son denedii
kadn silahn bize kar kullanma olay ortaya kt. Bir kadn olarak sana bu kadar ey dayatyorum. Sen nasl farkl bir eye
ynelmiyorsun, neden bir kadna isyan etmiyorsun? diyordu. Aslnda bununla beni aka tahrike davet ediyordu. O koullarda
yava yava zgr kadna anlam verme ve onu byk bir silah olarak o gereklie kar dikme yaanyordu. Buna antaj klfyla
ve boa karma denemesiyle karlk vermek istedi.

65
 Bizim ok zorbela gelitirdiimiz baz kiilikleri byk bir zenle takip ediyor ve onlar ok daha ustaca kendine balyordu.
Birka erkek ve bayan ilikisini III. Kongrede aklayacakt. zgrlk ilikilerine antaj yapacak; erkeklere de, Kongreyi ele
geirebilirseniz, istediiniz gibi yaayabilirsiniz diyecekti. Bir arkada bunu ihbar etti; Bu, bizi kullanmak istiyor dedi. O
arkadan byk hizmeti, bu kadnn komplosundan bizi haberdar etmesiydi. Biz de yntemleri deitirdik. ok drst olursanz,
evreniz de size byle drst balanr ve ok nemli bir komplo gelitiinde size haber verir. Nitekim yle oldu. antaj silahn
tersine evirdik ve III. Kongreyi salkl gelitirdik. Kongrede Krdistanda kiilik sorununu ilk defa derli toplu ortaya koyduk.
zmlenen bir an deil tarihtir, bir kii deil toplumdur deerlendirmesi nda, PKK tarihinde zmleri derinliine ve
en nemli bir aamayla balattk.
8 Mart 1987 tarihli kadn gereine ilikin deerlendirmelerimiz, sanrm birok eyi epeyce aydnlatt; bu deerlendirmeler
bylesi bir zgrlk almna da imkn verebildi. Bu sorun, gelimelerden sonra mesafe kaydetti. 1987den beri hemen her yl
yaplan kapsaml zmlemeler ve kiilik yetkinletirmesiyle, kadn hareketi PKK iinde ve Krdistanda nemli mesafeler
kaydetti. Belki bazlarnz kadn hareketinin kolay gelitiini dnebilirsiniz ve PKK iinde kadn etkinliinin salanmas size
doal gelebilir. Oysa yle deildir, bunun hikyesi uzundur. ok byk bir mcadele vard. Yaptnz cephe arpmalarndan
ok daha iddetli ve ok daha byk duyarllk ve sabr gerektiren bir sava yapld. Kadn olsun erkek olsun, eer bugn biraz
zgrle yaknsa, onun mcadeleyle ne kadar ba olduu byle ortaya konuldu.
Kadn zgrlnn kolay ortaya karlmadn iyi anlamanz gerekiyor. Bunun iin de binlerce yldr drlm bir kadn
zgrle yaknlatrmak kadar, aprak bir ilikiyle, ibirliki-feodal egemenlie kar mcadelenin ok byk bir duyarllkla
sonuca gtrlmesi vardr. Szm ona yoldaa, birbirimizi glendirecek temelde bir iliki gelitirdik; ama bunun sonucu tam bir
parti, ulus ve kadn zgrlk sava oldu.
zgrlk meselesinde kolay baar salanmyor. Anti-feodalizm, anti-kapitalizm, anti-smrgecilik ve anti-emperyalizm
laflaryla nasl Krdistann ulusal kurtuluu baarlamayacaksa, kadn haklar, kadn kurtuluu veya kadn-erkek ilikisi diye bol
bol konuarak da ilikiye yol alamayacan greceksiniz. Ben bu konuda dayatlan byk basky, byk ikiyzll ve byk
dayatmalar ortadan kaldrdm; kadnn olumlu ynlerini de gelitirdim. Kadnn kiilii tarihte nasl kaybetmise, btn snfl
toplum boyunca Krdistandaki toplum nasl drlm ve kadndan daha beter hale nasl getirilmise, biz onlar ayn yere getirip
balyoruz. Daha sonra buna kar mcadele, gnmze kadar kiilik ve grup dzeyinde bir adm ilerledi. Kadn zgrl
konusunda da neler nasl yaplabilir dncesi, teorisi ve pratii derken, bunun gibi birtakm gelimeler sz konusu oldu.

Ak Yiitlere Has Bir tir

ounuzun durumunu biz de biliyoruz, bu tip kiilikleri braksam, ak ve duygu ad altnda kendi elleriyle ipini smrgecilie
kat be kat balarlar. Eer bir gn partiye gelirsem senin iin gelirim diyorsunuz. Gelirsiniz veya gelmezsiniz, bu o kadar nemli
deildir. Bu, sizin de hikyenizi ele veriyor. Hepiniz bylesiniz, ayn derecedesiniz demiyorum; ama bal olduunuz ilikiler ok
derindir. Kar karken de, balanrken de ok ktdr. Hepinizin partiye katlmnn nasl gelitiini belirtiyorum. Bu, kadnlar
iin de geerlidir. Bir kadn mcadeleye ekerken, size bunun yle kendiliinden olmadn, byk bir atmann sonucu
gerekletiini gsteriyoruz. Siz kendinizi zgr sanabilir, zgr kararla geldiinizi syleyebilirsiniz. Ama PKKnin zgrlk
zemini olmasayd, dalarda ka gn kalabilirdiniz? Bu tedbirler ve bu byk mcadeleler olmasayd ve farkl nderlikler olsayd,
en kle feodal balar temelinde szm ona ilikiler olurdu. imdi bile szde bize yakn, szm ona komutan olanlar byle
yaparlarsa, dierleri neler yapmazlar ki!
Deerlere en ok bal olmas gereken kadnlar devrimci eitime ve rgtlenmeye gelmiyorlar; Yiyoruz, iiyoruz, biraz da bu
parti iine ilgi duyalm demiyorlar. Vebadan kaar gibi bu ilerden kayorlar. Geride kalan kadnlar kolay yrmyorlar. Ben
byle olsunlar demedim, Krt gereinde bunlar var. Binlerce ehidimiz, binlerce deerimiz var; ama onlara balanmaya istek
duymuyor, ama basit bir eye ballk duyabiliyorlar. Acaba birok kiilikte bu yok mu? Bu tepkilerinizin ve bir trl
partilememenizin altnda bu tip duygu dzeyleriniz etkili rol oynamyor mu? Alayp szlamalarnzn altnda ok geri ve ilkel
duygularn yeri yok mudur? Bir trl partilememenizin, acaba bu yaam gereiyle ilgisi yok mudur? lgisi olduunu bu rnekte
ok arpc grdnz.
Bunun yzlerce rnei var. rnein, ok iyi bir militanmz vard. Provokatrler, Avrupaya gel, burada istediin gibi
yaayabilirsin. Bunun iin merkezi ele geirelim. Merkezi ele geirdik mi, Hakkariye ynelmeyi deil, Avrupaya ynelmeyi
kararlatrrz. O zaman sevdiin kz da Avrupaya getiririz, bylece sen de byk akna ularsn diyerek kendisiyle oynadlar.
Bu arkadamz lkeye yolladk, ama srf bir kz yznden dt. ok canl bir kiilik olduu halde, fel geirmi insanlara dnd
ve kaldrlamaz duruma getirildi. Biraz yryecek duruma getirdik, lkeye kadar aktardk; hududa adm ataca zaman Ben
giremem demiti. Aslnda ok ciddi eylemleri olan bir kiilikti. Ama ucuz duygularnn ve provokatrlerin kurban oldu. Bunu
gibi yzlerce deerli ilikimiz vard. Duygu zmlemesini tam yapamadklar iin pisipisine gittiler. Oysa bunu
zmleyebilselerdi, belki de her birisi bir ba komutan olabilirdi.
Duygu zmlemesi kolay bir i deildir. Dnn ki, ben biraz dayanamasaydm, acaba bugn partililikten ve Krtlkten eser
kalr myd? Kadn kurtuluunda ileri yol almak ve zgrlk imknn yaratmak kolay olmuyor. PKK iinde bu byk savamla
mmkndr. Bu temelde byk atmalar, byk kopmalar ve byk ayrmalar sz konusudur. yle sanyorum ki, baz akll
kzlar veya erkekler, PKK zgrdr, dolaysyla biz de zgrz ve hemen zgrlk ilikisini gelitirebiliriz diyorlar. liki
gelitirilebilirler, ama hi olmazsa hikyemizi gz nne iyi getirelim. zgr kadn ve erkei yaratma uruna neler yapyoruz?
Bazlar bizi neden halen bir c gibi gryorlar? Bizi neredeyse ak dman ilan edecekler. Aktan ve duygudan ne anlarsnz?
Bu kadar temelinizi oluturacaz, sizi kar karya getireceiz ve sonra da benim adm diktatre kacak! Peki, vicdan bunun

66
neresinde? nsan duygularn yaamal, ama hi olmazsa gereinin derin bilinciyle hareket etmesini de biraz bilmelidir. Aksi
halde bu byk aymazlk, byk gaflet ve byk nankrlk olur. Kald ki, zgrleen kadn-erkek ilikisinin dzeyi nedir? Ne
kadar g verir, ne kadar g alr? Bu halen bir tartma konusudur.
Son yllarda gelitirdiimiz baz kadn zmlemeleri var. Yine kadnn pratik faaliyete katlmn srdrme durumu var.
Bunlar byk bir abayla yrtlen ilerdir. Bizim de bir namus anlaymz var. Siz kadn be para etmez duruma sokacaksnz;
en deme ve en yiit geinenlerimizin elinde bile, kadn bir haftada belki de bir aput haline gelecek! Bunu nasl kabul edebiliriz?
Bazlarnn gereklii buyken, bana namus dersi vermeye kalkacaklar. yi ki kendime hakim olmay biliyorum; iyilik, gzellik ve
namus llerimi az ok yenileyebildim; kendimi sizin namus anlaynzdan biraz kurtarabildim. Kurtaramasaydm, bu parti
iinde acaba tek bir kadn zgrce geliebilir miydi? rnein Gney Krdistanda yrtlen mcadelede Margaret adnda
Hristiyan kkenli bir kadn vard, ama onu da ldrdler. Gney parasndaki mcadelede bundan baka tek bir kadn yoktur.
PKK saflarnda binlerce kadnn yaamasnn kendiliinden veya sizin yce yoldalklarnz ve ilikileriniz sayesinde gelitiini
sanyorsanz, bu byk bir gaflet ve inkr etmedir. Hikye kesinlikle yle deildir. Bu konuda da byk bir inkrclk ve arptma
var; hem de bu en yaknlarmz tarafndan yaplyor. Neredeyse beni sulayacaklar. Bir erkein ok sevdii bir kadn veya bir
kadnn ok sevdii bir erkei olsa, acaba benim ilgilendiim dzeyin ok snrl bir ksmn gsterebilir mi? En tutkulu aklar
yaayan kiilikler olarak, bylesine bir zgrlk dzeyine ve mcadele gereine kendilerini kaptrabilirler mi?
Btn bunlar bylesine biz sergileyeceiz, ama buna ramen ilikilerin nnde duran bir engel, bir diktatr olarak
deerlendirileceiz! PKKde kadn-erkek ilikileri kolay gelimiyor. Bu ilikileri gelitirmek, ilk anda kadnla bu ie balamak
istedik. te bamza gelenler grlmektedir. Bundan ders karmalyz. Yzlerce militann bana geleni grdnz. lkelerinden
kayorlar. Dman ikenceyle yola gelmeyeni bu yntemle yola getiriyor. Toplumdaki gen kz ve delikanl daha on beinde nasl
rtlyor. 12 Eyll rejiminin bu konuda yaptklarn belirtmek istemiyoruz.
Partimizin iindeki hikyeyi biraz anlamanzn nemini vurguluyorum. Byle bir topluluu ve bir kadn idare etmenin bile ne
kadar zor olduunu biliyorsunuz. Kadndr, evden kaarsa nereye nasl varaca belli deil derler. Bir kadn feodal zinciri ykt
m, daha on beine varmadan kaar. Ya davulcuya, ya zurnacya varr derler; oraya varana dek kaar. nk zincir dayanlmaz
boyutlardadr. Kadn konusunda kendini uzman sayan siz erkekler, eer bir kadn bir hafta sreyle salkl iliki iersinde
tutabilirseniz, size bravo derim. Krdistandaki kapasite ak yrtmeye kesinlikle imkn vermez.
Ak, duygu ve sevgi olayn yorumladk. Bunlar renmelisiniz. Akn ve sevginin doru yolu var, ilikilerin mutlak
zgrletirici ve glendirici yolu var. Bunlar bir tarafa brakp, her gn partiyi bir taraftan kerten iliki skandallerine yol
aarsanz, PKKye yapabileceiniz en byk ktlk bu olur. Baz provokatrler, bizim bu konudaki politikalarmz boa
karmak iin amansz ykleniyorlar. Szde zayflklarmz kullanacaklar. Bu, provokatrlerin iidir, onlar her eyi yaparlar, bana
da nasl yaptklarn grdnz. Ama biz de direnmesini biraz bileceiz.
Krdistanda duygularna ve akna yksek deer bienlere unu belirtebilirim: nanyorum ki, biz bunun doru yolunu
gsterdik; bunun teorisini kurduk ve bu teori ayn zamanda bilimseldir. PKKde gerekleen birlik en byk aktr. PKK
zmlenmesinde ve onun pratie geirilmesinde salanan baar, her trl feodal bountuya ve kilitlenmeye kar en byk
baardr ve bu da akn zaferidir. Ama bunun savala ban grmelisiniz. Kle bir kadnn, kleletirilen bir erkein, kocakar
durumuna gelmi bir erkein bizdeki dzeyini grn; ondan sonra aktan bahsedin. Ak yiite yaplmas gereken bir itir,
yiitlere has bir itir. Kendinizi daha doru drst tanmadan, kendi gereinizin zmnde baarl bir adm bile atmadan hangi
ilikiden bahsedeceksiniz? Hepinizin aklarna saygm var, ama byle ak olmaz diye dnyorum. Ben aka da kar deilim.
likilerin sandnz gibi gelimeyeceini, sonusuz kalacan, sizi ok mahcup edeceini ve zor duruma dreceini bildiim
iin eletirisel davranyorum.
Kadn-erkek ilikisinin ne kadar zor olduunu gsterdim. Seninki bir istisnadr diyemezsiniz. Benimki istisna deil, genel ve
herkesi balayan bir dzenin aa vurulmasdr. sterseniz deneyin. Burada da bazlar denediler. Sanki bizim sorunlarmzn
kayna ucuz evlilikler yapmamakm gibi gstermek istediler. Bununla yalnz partiyi deil, ulusu ve uluslamann gelinen
srecini nasl boa karyorlar? te Krt ilikisi, ite kadn-erkek ilikisi, ite evlilik! Evlilii ne yapacaksnz? Hepiniz bu yola
koyulsanz, bu dalarda sizi kim besleyecek? Bu ilikiyi nasl tayacaz? Hepimiz yle bir aba iinde olsak, retim ve sava
dursa, halk bizi kesinlikle kabul etmez. Halk kabul etmedi mi yardm kesilir, yardm kesildi mi biz dada a kalrz ve
savaamayz. Akla urarken sava durur. Bizi o dalarda kim kurtarr? Ajanlk bile yapmak isteseniz, ilkel milliyetilik
elinizdeki kadn alr. Zaten pemergeler karar haline getirmilerdi: ok sayda kzlar var, her birimiz gidip bir iki tane alalm
diyorlard. Benden biraz ekindikleri iin kendilerini dizginlediler. Ben kendimi biraz etkili kldm ve hatr saylr bir durumum
var. Yaban memleketlerde sizin dalarda yaadnz gibi bir duygusalln yaanacana fazla ihtimal vermiyorum. Btnyle
ok dzenli bir aile yaamna gemenin salkl olacana pek emin deilim. Dzen ve durumlar deiiktir.
PKK olaynn iinde bu ynl olup bitenleri ok iyi kavratmak gerekiyor. Kolay ilikiler ve kolay partileme olmuyor, kadn
ve erkek kolay zgrlemiyor, namuslu erkei kolayca yaratamyoruz. Aklarnza hrmetim var, fakat dayandnz erkek veya
kz oktan bitiktir. nce onlar gelitirelim, militan kadn ve erkei ortaya karalm. Bu esas olabilir. Byk bir kiilik
dnmnn sava olmadan, birbirinizin yzne bakamazsnz. Mevcut zayf kiiliklerin kar karya gelmesini, hatta daha
dne kadar gelien baz ilikilerimizin dzeyini dnn. Bunlarn ne kadar yzeysel, ne kadar dknce, ne kadar bireyci, ne
kadar amatan koparc olduunu bizzat kendiniz belirtiyordunuz. Biz buna duygu, ak ilikisi veya glendiren iliki diyebilir
miyiz? Hibiriniz bunu onaylayamazsnz. Demek ki yanl yoldayz, demek ki yenilenmeye ihtiyacmz var. Benim de yaptm
odur.

67
 Smrgecilik sizi bu kadar drmse, feodalizm sizi bu kadar kiilikten uzaklatrmsa, kadn bu kadar hiletirmise, en
deme kadn dediimiz doru drst yrmesini ve konumasn bilmiyorsa, siz bu kadnla nasl ak yaayacaksnz? Sizin ak
adna yapmak istediiniz ey ok basit bir cinselliktir. Ak byk dnya anlayn, dnyaya bak asn, felsefi, ulusal ve
ideolojik temeli ve mcadeleci yaam gerektirir. Bunlar olmadan ak olmaz. Basit cinsel tatmine, basit duygulara, yzeysel ve
sakat yaklamlara, ak olmak ve tutulmak diyemezsiniz. Bunlar smrgeciliin ve feodalizmin akdr. Bunlar dmle,
tkenmilie, zaaflara ve bitmilie aklktr. Bu ak reddetmeli, ona tenezzl etmemelisiniz. Cinsel olarak tkenelim, ama
bylesi ucuz aklarla kendimizi aldatmayalm. Bu temelde kendinizi zemezseniz, zgr kadn olmaya doru yol alamazsnz;
erkein eit ve zgr temeldeki yaklamn gelitiremezsiniz. Yol alamadnzda da yceletirici, glendirici veya yeni
toplumun amaladmz temelde kuruluuna yol ac birliktelikleriniz olmaz.

Toplumun zgrlemesi Kadnn zgrlemesiyle Mmkndr

Sorunu son derece bilimsel olarak ortaya koyduk. lgiyi buna duyacaksnz. liki gelitirenler, ikinci gn Savatan koptum,
rgtten koptum, duygulandm, bunalma dtm diyorlar. likiye girenlerin hepsinin durumu byledir. Byle iliki bizi rgtten
ve savatan koparp uzaklatryorsa, olduka bireyselletiriyorsa, bir bunalmlar yn haline getiriyorsa, o zaman biz bu aktan
ne anladk? Bu ak sinemize nasl oturtabiliriz? Byle aklar onaylayamayz, byle duygular olanlara fazla deer veremeyiz. Bu
byledir diye, PKKde ak yok, sevgi yok diyemezsiniz. PKKde ak var, PKKde sevginin en deerlisi var. Akn da deerlisi
vardr, ama bu sizin anladnz anlamda bir ak deildir.
Mem Zn hikyesinde de, her iki taraf da aa ocuu olduu halde, bu ak gereklemez. Bu bir Krt gereidir, 16. ve 17.
yzylda birlikteliin ve akn ne kadar zor olduunu gsteriyor. Siz nasl oluyor da smrgeciliin bu kadar tahrip ettii bir
ortamda ve kiiliin bu kadar drld bir yerde bunun olabileceini sylyorsunuz? Kald ki, Ehmed Xannin yaad
dnemde Krt zellikleri ok daha diridir. Orada herhangi bir asimilasyon ve bu biimiyle kltr smrgecilii yoktur. Son derece
bamsz Krt beylikleri var. Bu temelde bile gereklemeyen bir ak, ar bir smrgecilik altnda ve kiiliin tkendii
koullarda, hem de amzn en byk kiiliksizletirilme dneminde, bizim gibi ok geri bir toplumda nasl baaracaksnz?
Kolay aka, sevgiye nasl uzanacaksnz?
Arkadalma balym, kzlarn da arkadalna balym; ama halen bunun byk bir savamn yrtyoruz. Uruna
savam yrttmz deerleri biliyoruz. Ak konusunda da, kadn konusunda da ne yaptmz ok iyi biliyoruz. Size balanan
bir kocanz veya karnz olsa, onu PKK ortamnda olduu gibi serbest brakabilir misiniz? Serbest brakrsanz elinizden kayp
gitmez mi? nk kiilik yoktur. Bu aamada snrl da olsa bylesi bir zgr savam niteliini, hatta ordulamasn
yaayabiliyorlarsa, bu durum akn ok byk bir temelinin gelitirildiini gsterir. Akll olanlar kendi yorumlarn
gelitirebilirler. nk burada gl kadn ve gl erkek kar, gllerin de ilikisinde gllk kar. Btn bunlara yol
vereceksiniz.
Savatan dlanan, sava gerekliine balanmayan, hatta ona biraz ters den ilikileri semisiniz. Bu, PKKnin ak
anlayna ters dyor. Ak anlaymz arptmaya gerek yoktur. Ak, iki kiinin tatmini meselesi deil, ulusal dzeyde bir
birliktir: lerici insanlkla birliktir, kendini ilerici insanla kabul ettirmedir, feodal itlerin yklmasdr, kk duygularn,
aileciliin ve airetiliin almasdr; ulusal dzeyde byk bir sevgi gcne, onun bilincine ve rgtlenmesine ulalmasdr;
parti rgtne, en bata da parti gereine ulalmasdr; lkenin ulusal ve toplumsal kurtuluuna btn ynleriyle yeterli olmay
karlayabilmedir. Bu snrlar zorlamsanz, duygularnz da, aknz da byk demektir. Henz bu snrlara gelmediyseniz,
Krdistanda aklardan ve duygulardan bahsedemeyiz. Ancak orada smrgeciliin uaklndan, dkntlnden ve pisliinden
bahsedilir. Fakat ak yaamak istediinizde ne yaparsnz? Ky korucular aldklar koruculuk parasyla ikinci evlilik yapyorlar.
kinci kadn almak iin para bulmaya alyorlar. Bunun sonucu ihanet oluyor. Zrriyet de, erkeklik de bu kadar birbiriyle
balantldr. Bunu ben icat etmiyorum; bunlar dnmek isteyenlerin gz ard edemeyecei kapsaml gerekliklerdir.
Kadn kurtuluunda birlik, tartma ve yrme imknn gelitirdik. Eskisi gibi egemenlikten baka hibir eyi dayatmayan
erkekler yoktur; yolda olabilecek erkekler var. Byle bir baar kazandk. Bazlarnz bununla tatmin olmazsnz. Ama tarihe ve
toplumsal gereklie bakarsanz, ne demek istediimizi iyi anlarsnz. Duygularnzn doru zeminini yarattk, olas
duygulanmalarnzn doru yolunu gsterdik. Buna yksek deer biin. Bunlar ok salam kazanmlardr. Bunu daha da eriilmez
klma ve tam zaferi salama bizim byk savammzdr. Akn da, kadnn da, erkein de kurtuluu buna baldr. Bu konularda
fazla derinlikli dnmediimizi sanyorsunuz. Oysa ok yzeysel ve gafilsiniz. Yurtseverliimi biliyorsunuz. Canl veya cansz
doann her zelliine, bir baktan tutalm her tr kap komu ilikisine, yaadm sre iinde ilikilerime, bu konuya ilgi
gstermezlik edemem.
likilerinize iki kelimelik bir ilerleme ansn vermiyorsunuz. En deme kz veya erkek yannzda olsa, ikinci gn onun
suyunu karrsnz. Ama kadn ve erkei gelitiren biziz. Hibir Krt, bu konuda zgr kadna zemin sunma ans vermez. En
deme Krt kadn ve erkeinin zgrlkten ne anlad, ne kadar zgr olduu ortadadr. Ama bizim de deneyimimiz ve ortaya
kardmz baz gelimeler var. Ben her eyi yarattm demiyorum; ama gelitirmeye altmz kadn kurtulu hareketi var. Her
eyiyle tamamdr, zafer de kesindir demiyorum; ama hatr saylr bir mcadele var. Bunun rgtlenmesi de giderek geliiyor. Bu
yalnz benimle olacak bir i deildir; btn kadrolarn, btn halkn, kadnn ve erkein savamdr. Biz zerimize deni yaptk
ve hala yaratc olmaya zen gsteriyoruz. Getiimiz yedi yl ierisinde zellikle derinleen zmlemeleri gelitirdiimiz, son
birka yl iinde de bu konuya kapsam kazandrdmz gibi, bir pratik yetkinlemeye doru gittiimizi de belirtebilirim. Bu
sadece Krdistan apnda deil, uluslararas apta da nemli bir gelimedir. Bu gelimeyi ok daha ilerilere tarma grevimiz var.

68
 Kadn sorunu gnmz dnyasnda gittike ne kan bir sorundur. Biz, Krdistan Devrimiyle buna en byk karl
vermeyi esas alan bir partiyiz. Partimiz iinde zgrleen birey byk bir zmdr. Parti iindeki zgrleme dzeyi kesinlikle
kadnn zgrleme dzeyini de ortaya karyor. Bu, toplumun devrimcilemesine ve zgrlemesine sanldndan daha fazla
byk katk sunuyor. Bir yerde kadn zgrletii oranda toplum da zgrleir. Biz buna birey zgrletii oranda kadn-erkek
ilikilerinde de eitlik ve zgrlk geliir diye bir derinlik kazandryoruz. PKKlilemenin bu ynne de dikkat etmemiz
gerekiyor. Krdistan Devriminin yalnz erkek egemenlikli bir devrim deil, kadn-erkek ortak egemenlikli ve otoriteli bir devrimci
gelime olduunu iyi grmek gerekir. Devrimizin feodal zellikleri ar basan ve erkein gdmnde yryen bir devrim
olmasna izin vermiyoruz. Daha da tesi, kapitalizmin kendi lehine ayrcalkl kld kii zelliklerine olduu kadar, erkek
egemenlikli zelliklere de izin vermiyoruz. Kadn-erkek birlikteliinde, eitlik ve zgrle ok ak bir zeminde PKKyi
gelitirdiimize inanyor ve kendimizin bu ilkeyi iyi gzeten bir tarzda gelimesine byk deer biiyoruz. Kesinlikle hem ilke,
hem de ilkenin uygulamas vardr. Buna gre kadn da, erkek de kendini gelitirir.
Devrimin ilk defa kadn-erkek ortaklna dayal gelimesi zgndr. Bu bizim kendi gerekliimizi biraz zmlerken
baardmz ve kesinletirdiimiz bir husustur. Hi phesiz bunun uruna daha ok mcadele edilecektir. Devrimin bu
aamasnda bile bu ilikiye byle bir ilkesel boyut ve bu kadar kapsaml bir uygulama gc kazandrlmas kmsenmemelidir.
Kadn ordulamasnda bir adm daha ileri atarak eitlik ve zgrlk dzeyini salam temellere kavuturmak istiyoruz. Kadnn
katlmn askeri savamda da bu dzeye getirirsek, bunu btn sosyal ve siyasal faaliyetlere yanstmak zaten mmknken,
geliecek olan devrim ilk defa bandan itibaren kadn-erkek niteliini eit ve zgrce gndemine alan bir devrim olur ki, bu da
uluslararas deeri hayli yksek olan bir devrimci gelime olacaktr. PKKnin bylesi bir parti olarak gelimesi, yine Krdistan
ulusal kurtuluunun da kadn kurtuluunda ve kadn devriminde bylesi bir nitelikte gelimesi onun deerini daha da yceltiyor.
Biz bunun temelini attk, snrl baz abalarla buna gelime ans verdik. ddial olanlar ve bunun militan olmaya yksek deer
bienler, bu zemini doru kullanarak, ok gl kadn militanln ve kadn ordulamasn, ok deerli zmlenmi erkek
kiiliini ve bunun militanlamasn salayabilirler.
Devrimin baars, sanldndan daha fazla bylesi kiiliklerin mcadele iinde ortaya kmasna ve bunlarn nclnde
yrtlen devrimlerin amalanan hedeflere yrmesine baldr. Bu kiilikler gerek bamsz ve zgr bir ulusa ve topluma,
gerekse onun elerine dek indirgenmi biimlerine daha imdiden nclk ederler. Parti iinde baarlm bir zm, onun
toplumda baarlmasnn da ltdr. Dolaysyla ilkeye bu kadar deer vermemiz, yarn kurmakta iddial olduumuz toplumsal
amacmzla da ne kadar uyumlu olduumuzu gsterir. imdiden ilkeli olmak, yarnn kurtuluunda iddial olmak demektir.
imdiden pratik abalar ne kadar zor olsa da, ne kadar yava da gelise, ne kadar size amansz gibi de gelse, bu temelde yarn
olduka zgn koullarda yceltilmi bir toplumsal inada baar ansmz salama alm olacaz.
Devrimler her konuda olduu gibi dncelere de yksek deer bier veya salam dncelere dayal olarak gerekleirler.
Krdistan Devriminin dnce temelinin bilincindeyiz. Bu konuda da gelitirilmi olan dnceyi, hem de Ortadou
toplumlarnda olduka etkili olan feodal deer yarglarnn erkekteki katlamay ne kadar gl kldn biliyoruz. Buna ramen,
bylesine bir kadn zgrlk yaklam yksek deer ifade eder. Eer parti iinde bunun hamurunun yorulmas ve kiiliinin
olumas tam baarlrsa, yalnz Ortadouda deil, ok geri toplumsal koullardan yola ksak bile, uluslararas alanda da hayli
etkili ve insanln olduka ilerisinde bir zmn nc gc olacaktr. Bizler byle bir devrimin gerekletiricileri oluyoruz ve
dolaysyla bunu deerli buluyoruz.
Bu temelde PKKlilemek, bu temelde byle bir devrimin, bir kurtulu savamnn iinde yer almak ve bunun bir paras
olarak da kadn ordulamasyla baz ileri admlara yol aabilmek ok nemlidir. Bu tr admlar her zaman yksek aba gerektirir.
Yeni olduu ve belki de anlamsz gibi geldii iin, daha kapsaml ve srarl bir tutum gerektirir. Partimizin tarihi, hemen hemen
hepsi iin geerli olmak zere, balangta iddiasz gibi gzken, ama sonradan anlaml olduu ortaya kan admlarn rnekleriyle
doludur. Kald ki, bunun o kadar anlamsz olduunu da belirtemeyiz. Bunun ne kadar anlaml ve mcadeleye g verecek bir tarz
olduunu imdi daha iyi anlyoruz. Ksaca, kadn kurtuluunda erkein ve lkenin kurtuluunu grdmz iyi biliyoruz. Sadece
bilmekle kalmyoruz, onun pratiini iyi yayoruz ve daha da gl yaayacamza inanyoruz.
Bu temelde, partimizi her zamankinden daha fazla kadn-erkek ortak egemenlikli iktidar partisi durumuna getirmeye, daha
imdiden bunun ilikilerini zenle hazrlamaya byk deer biiyoruz. Onun devrimci temsilini de, giderek topluma tarlmasn
da, toplumsal inaya dklmesini de byk bir zenle yapacaz. Yaptmz almalarn bu ynne her zaman dikkat edeceiz.
Tarihin en eski bask ve smrc biimine byle bir cevap vermekle, gelecein de en anlaml, eit ve smrden uzak toplumsal
zgrlne nclk ediyoruz.
Bilindii gibi, ok deerli kadn yoldalarmz ehit dt. Geen bir yl iinde yaanan ahadetler anlmaya deerdir. Onlar
zellikle teslim olmamann, sonuna kadar direnii olmann ahadetleriydi. Hem nicelik hem de nitelik olarak hayli ileri dzeyde
ahadetlerdi. Onlar bu gereklikle balantl ehitlerdir. Onlarn ansna da yapabileceimiz en deerli alma, partimizi ve onun
nderlik ettii devrimi byle gl klmak ve baarsn salamaktr.

8 Mart 1994

69
 VEY ANA BLNSZ BR SYAN DOURUCUSUDUR

Olumlu veya olumsuz ynleriyle zgr kadn hareketi zerinde etkide bulunan bir kadn da benim anamdr. Bugn anamn
lmnn birinci yldnmdr.
Krdistanda zerinde durmamz gereken bir gereklik de ana gereidir. Analk, genellikle bir dou ifadesidir. Analn
bizdeki en basit anlam, birok ocuk dourma ve neslini devam ettirme biimindedir. Ben bandan itibaren buna itiraz ettim.
Denilebilir ki, anama en sert cevab ben kendim verdim. O bir ana olarak, zerimdeki btn hakkn beni dourmaya bal olarak
ileri sryordu. Ben de, u tavuk ile civcivi gryor musun? Tavuk civcivi iin ne kadar anaysa, sen de benim iin o kadar
anasn diyordum. Bu ok kaba bir benzetmeydi, ama bunu yaptm. Hatta senin byle ocuklarn olacana, hi olmasa daha iyidir
denilecek anlamda bir yaklam ska vurguladm. nk o herhangi bir anayd, ben de herhangi bir ocuktum. ocuk istedii
gibi yaayamyor, ana da ocuuyla kendini srdrmek istiyor. Bu bir elikidir.
vey Ana bilinsiz ve planszd, fakat kendine gre bir isyan anasyd. Ayn zamanda erkein de kontrolne fazla girmemi
bir kadnd. Tabii benimle olan ilikileri farklyd. Anamn ne istediini fazla bildii kansnda deilim. Benim iin Memur olur,
biraz para kazanr, bana birka metrelik bez, birka giyecek alr diye dnyordu. Bunlar fazla ierii olmayan taleplerdi.
Kendisinin hayrl evlattan kastettii ey, onun bu haline biraz anlay gstermek, maddi ve manevi anlamda kendisine biraz
karlk vermek oluyordu. Birok ocuk da bu anlamda anasna karlk verir, anasnn iyi olu ya da kz olmaya zen gsterir.
Sizin gereiniz de arlkl olarak biraz byledir.
Her eyde aksilik ite burada balad. Byle bir ocuk olmamann ayrcal m, yoksa talihi veya talihsizlii mi dersiniz, onu
rendik. Kendime gre anaya kar en erkenden byle bir savam verdim. nsan anasna kar sava verir mi? Biz verdik.
Anasnn ok sevdii ocuk, ocuun ok sevdii anas gibi durumlara ok az dtm. Byle olmaya almamz acaba su
muydu? Gereklik sizinki mi, yoksa benim ki mi? Bunun zerinde durmaya deer. Burada byle bir ocukluk dneminden bir
teori karacak deiliz. Ama psikologlar ocukluktaki ekillenmenin daha sonraki btn gelimeleri etkilediini belirtiyorlar. Biz
de bunun byle olduundan eminiz. Bu, bilimsel bir dorudur. O dnemin mcadelecilii olmasa, daha sonraki dnemin
mcadelecilii de olmayacakt.
Ben mi ok akllydm, yoksa karar m ok deiikti de, bu mcadelecilii dayatt? Bu da ayr bir konudur. Burada olaanst
ok zel durumlardan bahsetmeye gerek yoktur. Bu, her ana-ocuk ilikisinde yaanan bir durumdur. Ama bizim balattmz
sre, elikinin biraz olsun aa karlmas sreci oluyor. Bu, erken yalarda o anlama geliyor. Hesaplamay ok erken
balatyoruz. Onun bir egemenlik anlay var; kendisine gre birtakm aile geleneklerini egemen klacak. Benim birtakm
zgrlk taleplerim var, ben de onlar dayatacam. Aile gelenekleri onun rendikleridir. Benim zgrlk diye rendiim ey,
ok ilkel bir egemenlie kar gelien bir zgrlk savadr.
Burada nemli olan nokta, baba etkisinin fazla egemen olmamasdr. Bu dikkate alnabilir. ok gl bir baba otoritesinin
varl durumu kesinlikle farkl klacakt. Babann aileyi tam bir kontrol altna alp onu tmyle etkisiz klmasnn benim zerimde
de baz sonular olacakt. rnein bir eliki durumunu grmeyebilirdim. Muhtemelen ana-baba elikisi benim burada k
yapmama frsat veriyor. Etkisiz bir baba, ama yine de babaln veya erkekliini yrtmek istiyor, bunu kolay brakmak
istemiyor. Ancak dier yandan kendini anaerkil dzenine byle tatmak veya anaerkil bir kadn ve ana olarak ailede yer bulmak
isteyen, bu konuda kendine gre uras olan bir kadn var. Bu, gerekten nemli bir elikidir. Bu eliki bana biraz olanak
sunuyor. Bir anlamda daha sonraki srelerde elikilerden yararlanmay ilk defa bu aile ocanda reniyorum. Yani baba
otoritesine kar ana gc denilen bir kavramla tanyorum.
Bu, ailede bir etkisizlie yol ayor. Buna yol at iin, ben de kendi kendime, erken yata zgr davranabilirim diyorum.
Anam babama kar ktna gre, neden ben de bazlarna kar kmayaym? Dier kadnlara gre byle bir ana hem cesaret
veriyor, hem de beni biraz daha serbest ve kendime gre davranmaya gtryor: ki g birbiriyle urarken, nc gcn
gelime durumu sz konusu olabilir denilmesi gibi. Bunlar birbirleriyle byle urar ve adeta birbirlerini etkisizletirirken, bir
nc ocuk gc geliim gsterebiliyor. Bu durum zerimizde kesinlikle etkili oluyor. Ben bundan biraz etkileniyorum. Mevcut
durum ana-baba otoritesine yle fazla girmeden de kendimi bulabilmemi ve kendimi biraz daha zgr hissetmemi mmkn
klyor.
Ana ile babann birbirleriyle ou kez savamas, evde rahat ve huzurdan eser brakmamas, ana kuca ve baba himayesi gibi
kavramlara fazla yer brakmyor. Aslnda sen bunlarda kendine fazla yer bulamazsn, himaye arayamazsn, sevgi bulamazsn;
bunlar zaten birbirlerine her trl saygszl dayatyorlar; bu konuma fazla gvenilmez veya bu haliyle fazla gvenilemez diye
dnyorum. Bylelikle erkenden aileye gvenmeme veya aile deerlerine kar kuku geliiyor. Zaten bunun nasl anlaml ve
nemli olduu daha sonra anlald. nk ailenin ocuklar zerindeki etkisi gerekten ok belirleyicidir. ounuzun hala bir aile
ocuu olduunu belirtmek gerekir. Siz aileyle ve ailenin deer yarglaryla savaarak bymediniz. Ben hala onlardan aldnz
yanllar dzeltmeye alyorum. Bu kleletirici, abartc, hrszlatrc ve kendini ok sahte bir biimde adam yerine koyucu
deerlere ve deer yarglarna nasl aklk kazandrdm ve bunlarla her gn nasl savatm gz nne getirirseniz, aile
gerekliiniz kendisini biraz daha iyi aa karr.
Hepinizin ailenin iyi ocuu olarak bymesi ihtimali ok yksektir. Buna bir ey demiyorum. Ama bu byme tarznn
iinde ar derecede kir, bamllk, klelik ve abartma var. Siz onun acl veya kabul edilemez sonularn partiye taryorsunuz.

vey Anann lm yldnmnde yaplan deerlendirme

70
Birounuz Partiyi bir aile olarak gryorum diyorsunuz. Tpk ailenizin ilikilerini parti ortamnda aradnz, kendinizi parti
ailesinin iyi bir ocuu gibi deerlendirdiinizi belirtiyorsunuz. Bunlarn rnekleri ortaya kyor. Partiyi aile rgt gibi
grrseniz, partinin bana bela olursunuz. Aile ilkel bir kurumdur. Bu kurumun deerlerini ulusal ve siyasal deerlerle
kartrrsanz, oradaki bencillii, ucuz ve beleten yaamay partiden de beklerseniz, orada bulduunuz sayg ve sevgiyi hi emek
harcamadan parti iinde de ararsanz, bir ba belas olursunuz. Nitekim bir ksmnz ba belasdr. nk aile gerekliiniz size
ok kt ilemitir; bu ba belas durumun altndan halen kamyorsunuz. Oradan karlacak nemli bir sonu budur.
Ailelerin size verdiklerine, ailenizin sizi bytmesine, hele bir anann sizi bytmesine byk deer veriyorum. Bu ok zor bir
bymedir. Yani Allah bana her ii yaptrsn da, bir anann bir ocuu yetitirme iini vermesin derim. ocuk yetitirmek ok zor
bir itir. Ben o koullarda, o biimde ocuk yetitirmeye tahamml edemem. Tabii ocuklara kar deilim. vnmek gibi
olmasn, ama ocuklarla arkadaa ilgilenmeyi en ok ben srdryorum. Bir ocua ocuk gibi deil, geliecek bir insan gibi
yaklamay en zl biimde hayata geirmeye alyorum. Ama yine de ocuklarn bir gn bile alayp szlamasna dayanmak
mmkn deildir. Analar mthi dayanyorlar. Tabii bu dayanma onlar da dryor ve mahvediyor. Analarn btn o gerilikleri
biraz da bu ocuklar yzndendir.
Bunlar bambaka elikilerdir ve bambaka biimde ele alnabilir. Yani Krt gerei iinde ailedeki bu byme tarz ok ar
sonulara yol ayor. Ne kadar nazl ve emek d bytldnz? Aileler yoksul olduklar halde, sizi bir paa gibi byttler.
Bunlar byk elikidir, byk sorundur. Zaten ocuklar hep Olum byr, paa olur tekerlemesiyle bytlrler. Bunun
sonucunda karmzda hi emek harcamayan sahte bir general gibi duruyorsunuz. Bu, bytl tarznzn bir sonucudur. Sizi yle
altrmlar. ocuum en iyisi, ocuum en gzeli, ocuum en paasdr demiler. Hi emek harcamadan, olduka yrtc bir
teorik ve pratik abayla salayabileceiniz gelimenin kenarndan bile gemeden kendinize rtbeyi layk grmeniz, kendinize
militanl yaktrmanz bu yetitirme tarznzla balantldr. Benim btn iyiliim byle bir yetitirme tarzna dahil olmamak,
byle bir yetitirmenin talihini veya talihsizliini yaamamaktr.
Demek ki, benim bu aile konumundaki elikili durumum ve elikinin ok erkenden aa kmas, daha sonraki gelimeler
zerinde tayin edici bir etkide bulunmutur. Bu kurumdan duyulan kuku beni geleneklere, himayelere, onlara dayanarak ayakta
kalmalara kar da kukuya gtrd. Zaten herkes babas ya da anasnn kendisini nasl koruyacan syleyerek yetiir. Anasna
ve babasna dayanmadan bir ocuun yetimesi zaten mmkn deildir. Ama bizim yaadmz biimiyle bunun erken yata
karlanmas ve ok erkenden bir kopu, daha sonraki bamszlamamza byk katk sunuyor. Toplumdaki elikileri
anlamamza, aile deerlerine gre deil ulusal ve toplumsal deerlere gre zen gstermemize ortam sunuyor; beni erkenden buna
ak tutuyor.
Onlarn beni himaye etmelerini de inkr etmemeliyim. unu da hatrlatmalym ki, ben boyun emeci bir ocuk da olabilirdim.
Anam beni kendi elikilerine gre bir savala itmede mthi etkiliydi. Hatta en byk terbiyeyi oradan aldm belirtebilirim.
Yani anamn tavrlarnda unu grdm: Sen dmanlarnla uramazsan, ekmek yiyemez veya asla yaayamazsn! Bu nemli bir
eitim zellii olsa gerek. nk anam kendine gre dman bellediklerine kar mcadeleciydi. rnein, bir ocuk bana tokat
vurmusa, intikamm almadan geldiimde beni kovuyor, Gidip sen de mutlaka karlk vereceksin diye zorluyordu. Baz
ocuklarla kavgam halen hatrlyorum; bu kavgalar kesinlikle onun zorlamasylayd. Bana kalsayd, ocuklar bana vurduklarnda
alayp szlayarak beni korumalarn isterdim; anama veya babama, git sen intikamm al derdim ve zaten yle yapyordum. Btn
ocuklarn durumu byledir. Yani dayak yediklerinde ve kendilerine bir zarar geldiinde, alaya szlaya koup nce babalarna
sonra analarna sarlr, yle karlk verdirtmeye alrlar. Burada yle bir karlk sz konusu deildi. O da bir ocuktur, sen de
bir ocuksun, gidip karlk vereceksin deniyordu. Bu doru bir eitim tarz olsa gerekir. Kald ki, anam da o ocuklarn
sahipleriyle kavga ediyor, Senin ocuun byle yapmsa, ben de byle yaparm diyor, ama bize de yaptryordu.
Anam bana yle bir duygu kazandrd: Bana snarak, hep benden destek alarak, yardm grerek, yle alayp szlayarak,
zellikle byle davranarak yaayamazsn; mutlaka bir cevabn olacak! ok ilkel de olsa, bu bir alma veya bir yetime duygusu
gibi oluyor. Baba taraf kavgada gl deildi, ana taraf ok daha glyd. Baba tarafndan da kavgaclk var, ama ana taraf
biraz daha belirleyici oluyor. Bu, yaarken mcadeleci olma zelliidir. Anam bizi fazla ezdirtmedi. nk o ocuklarla
kavgalarda ezilebilirdik de. Kar tarafn ocuklar daha gl ve daha oklard. Orada kendini koruma gc vard, yaman bir
kendini koruma sava da veriliyordu. Yani unu hissettiriyordu: Ben yle kolay boyun emem, byk kavga ederim, kyameti
koparrm! Kyde de anamdan daha naml bir kiilik yoktu. Tam bir isyan tufanyd. Barp armada, kfrde stne yoktu;
erkek ya da kadn, kim olursa olsun, korkusuzca zerine gider, kprp dururdu. Yani olay denilecek bir kiilikti. Biraz da koruma
ynnden bir paylamam olmutur. Yoksa ok silik biri olabilirdik. Onlarn deyiiyle, ok silik ve her eye boyun een bir ocuk
olmam da mmknd. Bu anlamda deerini takdir etmek gerekir. Bunun dnda bize verebilecekleri fazla bir eyleri yoktu. Okul
sreci baladktan sonra, anadan reneceim fazla bir ey kalmamt. Bir kopu sreciydi ve srp gidecekti.
Analardan kopu ne kadar dorudur? rnek ana ocuklar, daha sonra olanaklar elverdiinde ve paralar olduunda, genellikle
analarna hediye alrlar. Ben yle bir ynteme bavurmadm. Aslnda param da vard. Biraz para kazanmama ramen,
akrabalarma veya anama yle bir hediye alaym diye dnmedim. Belki onlar bunu yadrgamlardr, belki bu konuda biraz
inkrc davranyordum, ama bana gre oulluk farkl olmalyd. Onlarn istedikleri gibi bir oul olmamakla birlikte, bende baka
trl iyi bir oul olma aray vard. Ben hibir zaman yle ucuz hediyelerle dost ilikilerine yaklamadm. Halen de yleyim.
Size, arkadala ne kadar bal olduumu, erken yalarda ne kadar ocuk arkadalklarnn byk araycs olduumu, onlarla
olmak iin ne kadar can attm, hatta yle arkadalklar oluturmak iin nasl byk bir g zaptettiimi belirttim. Bunun ucuz
hediyelerle olmayacan gryor ve aslnda ucuz hediye nedir diye deniyordum. Birtakm ilgi ekecek eyler gsteriyordum. Bu
fazla ilgi ekici olmuyor, gl arkadalklarn oluumuna ve gl ilikilerin gelimesine frsat vermiyordu. Onun iin daha erken

71
yalarda insanlar balamann deiik yollarn dndm. Aileye bal olmann da deiik byklk yollarn dnmeye
altm.

Analk Hakk Ancak Yaman Bir Mcadeleyle denebilir

Basit maddi ilikilerle, hediye ilikileriyle, akrabalk ve kirvelik ilikileriyle olsa olsa birka ahbap avu kazanrsnz.
nsanl, btn halknz kazanamazsnz. nk o zamanlar sorun buydu. Btn halk kazanmay bir yana brakalm,
komularmz bile yanmza ekemiyorduk. Sen nasl bir kiisin ki, komularn bile anlaml bir biimde kendinle
btnletiremiyorsun, ok istemene ramen kyllerini bile kazanamyorsun diye kendi kendime dnyordum. Bu duygu bizi o
zaman erkenden daha derin balar arama srecine soktu. Kap komuyu, btn kylleri, giderek btn bir halk, mmknse
insanl nasl birletireceksin? lgi derinliini nasl yaratacaksn? Bizdeki ideolojik ve siyasal aray, parti aray ite byle
olutu. Yani insanlar o kadar ilgisizler ve birbirlerinden o kadar kolay vazgeiyorlar ki, derin balanmamak zorundasn. Ucuz
hediyeler veya feodal usullerle kurulan bu balar bana fazla gl gelmedii iin ben de ilgi gstermedim.
Din ball bana biraz daha derinlikli geliyordu. O zaman dine sarldm. O balarla toplulua balanmaya, toplulua g
vermeye ve g olmaya zen gsterdim. Ardndan bilim ve felsefeye, giderek ideolojiye, sosyalist ideolojiye yneldim. Siyasal
ilikiler dediimiz ilikiler olutu. rnein, siyasal ilikinin bendeki bykl nasl olutu? Bunlar bu byk zayflklara bir tepki
olarak olutu. rnein, sizde sempati ilikileri halen ar basar, siz zayf ilikilere bile kolay teslim olursunuz; bu tr ilikileri
yeterli grr ya da ilikisizlii normal karlarsnz. Bende halen ilikiyi derinletirme sreci var. Bendeki siyasetin bykl
veya benim ilikilerimdeki salamlk kaynan bu erken yalarda bulmaktadr. Aslnda iliki istiyorum, bunun iin adm
atyorum. Ama sizler birbirinizle kolay tatmin oluyorsunuz veya birka ucuz iliki size yeterli gelebiliyor. likisizlik sizin iin ok
normaldir, benim iin ise ilikisizlik ikencedir.
Ben zayf ilikileri esefle karlarm. Bende daha kkl, daha radikal, daha salam, daha derinlikli ve yzyllara san ilikiler
konusunda aray var. Bu aray da ideolojiye, felsefeye ve politikaya, giderek ordu ilikisine gtryor. Ordu ilikisini en salam
iliki, ate ilikisi durumuna getirdiniz mi, orada dorua varm olursunuz. nk kii, bu uurda hayatn koyuyor. Uruna
hayatn ortaya koyan kiilik sradan kiilik olamaz, bunun ilikisi sradan iliki olamaz. Bu, kaynan ok zayf ve yle fazla
gven vermeyen ilikisizlik ortamna duyduum tepkiden alyor. Eer kendinizdeki ulusal dankl ve toplumsal zl daha
iyi anlarsanz, bundan karmanz gereken sonu, rgt ilikilerine arlk vermek olmaldr. Bu konuda sizi deerlendirmek zor
deildir. liki ve rgt dzeyiniz derin ve radikal deilse, bu ilkelin tekidir derim. nk birka ucuz ilikiyle tatmin olmutur.
Ulusal dzeyde iliki ve rgt aramyor. Bunun benim iin bunun sradan bir kii olaca aktr. Ordu ve sava ilikisine byk
ilgi gstermiyor. Bu iyi bir gerilla, iyi bir komutan olamaz. nk ilikinin anlamn bilmiyor.
Benim bunda biraz derin olmam, bu kadar aklayc olmam neye baldr? Derin ilikisizlie, toplumsal zle, ulusal
dzeyin almlna, yine ailedeki byk kopua tepki duymam neye baldr? Aileden koptum, ama daha byk bir aileye -
Krdistan ailesine yol aabildim. Kendi ailemin gszln grdm, ok erkenden kendi ailemdeki ilikilerden ve kendi
kylmden koptum. Onun yoksulluunu, onun acsn nasl gidermeye alyorum? Bunun iin byk Krdistan ailesini
insanln iyi bir ailesi durumuna getirmeye alyorum. Bu, beni bunun byk rgt, ball, partisi, ordusu ve cephesi
olmaya; btn bunlar da beni aba harcamaya, byk araya ve younlamaya gtryor. Bylece eriyen ve ok zayf bir Krt
ailesinden byk Krdistan ailesine srama gerekleiyor.
Oysa sizin kendi basit aileciliinizdeki srarnz, byk Krdistan ailesine olumsuz yansyor. Kendi basit ilikilerinizde sevgi,
tutku ve ballklarnzda srar, kendi ahbap avularnza, einize, dostunuza ve kardeinize gsterdiiniz ballk, byk
yoldalk ballnda ve byk ordu bann gelitirilmesinde zayfla, buna benzer ulusal, snfsal ve insani balar ve
kurumlarn zayf ele alnmasna, bunlara zayf katlmnza yol ayor. nk siz eskiyi yayorsunuz. Halen yreinizde eski
anay, babay, aileyi, kardei, ei dostu, kirveyi, akrabay, gelenekleri yaatyorsunuz. Ksaca eski kurumlarn etkisini henz
zerinizden skp atamamsnz. Bunlar skp atmak, yerine dnerek glsn koymak gereklememitir. Bu adan da
uzlamac ve reformistsiniz, orta yolcusunuz. nk radikal bir dnm yapamam, kendinizde devrimi gerekletirememi,
ocukluunuzdan itibaren bunu yapamamsnz. PKKyi de oraya kaynatryorsunuz. Bylece bir ba belas olmaya
balyorsunuz.
PKKde kiilii yeniden zmlyoruz. Bize ne orta yolculuk, ne de baka bir ey gerekiyor. Bunun nedenleri nelerdir, sizler
bundan ne kadar etkilendiniz? Neredeyse etkilenmeyen bir kiilik yoktur. Bunun sonucunda adam gl ordu kuruluusu, rgt
ve gl duygularn sahibi olamyor. Sizin gibi kiiliklerin says oktur, ama nitelii zayftr. Bu nasl alabilir? Bu, ana ve aile
zmlemeleriyle biraz alabilir. Sen kendini zmlyor ve btn ulusa mal ediyorsun diyeceksiniz. Tabii herkes bunu
yapmal. Kendi gereini zmlemeyen ve ulusa mal etmeyen biri ktlk yapm olur. Kendi gereini, ailesini tanmayan biri
iyilik yapm olamaz. Ben, inkr edin veya hi sonu karmayn demiyorum, tam tersini yapn diyorum. Bu konuda samimi ve
tutarl olun. O zaman doruya ve gl olana ularsnz. Ben anam byle ele almakla ve elikilerimi aa karmakla onu inkr
etmedim. Krdistan anasna ulamaya kadar zen gsterdim. Onu da ad san duyulur bir ana haline getirdiime inanyorum.
Geen yl yaplan cenaze trenine Krdistann hemen her tarafndan binleri aan insan katld. Eski ana-oul ilikisi iinde kalm
olsaydm, kyden birka yz kii gelir, kendisini ya anar ya anmazd.
Btn eliki ve atmalarna ramen, yine de iyi bir ana evlad olmak byle mmkndr. Yani bir srama yaptk. Bitip
tkenmi bir ana-oul veya aile ilikisini bir lke ilikisine, yurtseverlik ve ana-toprak ilikisine gtrmek en anlamls, en ycesi
oluyor. Bir anaya da hakk aslnda byle veriliyor. Bir kadna nasl ilgi gsterilebilir? Kadn zgrlk zmlemesinde
gsterdiimiz tarzda anaya da anlaml bir karlk verilebilir. Kk hediyeler almaya gerek yoktur; bir kadn zgrlk

72
zmlemesi bence anaya da gsterilebilecek en byk sayg oluyor. Anamn etkisi olmasayd, ben kadnlara byle yaklar
mydm? Bu ilikilerin benim zerimdeki dolayl etkileri, kadnlara dikkat etmeme yol amtr. Ana gc, anann saval,
bunun benim zerimdeki etkisi beni kadn sorununa dikkat etmeye, kadnlar inkr etmemeye, en azndan babam veya kap
komunun erkekleri gibi olmamaya gtrmtr. Bunda da anamn pay olsa gerek diye dnyorum. Byle bir kadnn, yle
kolay erkek egemenliine girmek istemeyen bir kadnn etkisi zaten ok somuttur. Bu etkiyi daha sonra nasl teoriye dntrdk?
te kadn sorununa ilikin zmlemeler! Bunlar nasl zgrlk mcadelesine dntrdk?
Kukusuz anam taklit edin demiyorum. Ama anam da o ky koullarnda, o ilkellikte iyi mcadele ediyordu. Gen kzlarmz
da mcadele etsinler. Dikkat ederseniz, nce anamla atyorum; aslnda onu kolayca benimsemiyorum, ama etkilemesini dolayl
yoldan somut teoriye taryor ve daha sonra btn kadnlar da savaabilir gibi bir sonuca gtryorum. Bu da daha st dzeyde
kadn genelinde bir zgrlk olayna tarmada, byle ballk gstermede etkili oluyor. Bu doru bir etkilenme olsa gerek. Ananz
ok isyancysa, ok bilinsizse, hatta bu anlamyla aresizse, kadn rgtlenmesine zen gstermek arttr. Anaya bal olmak
istiyorsanz, ananz gibi bir kadnla yetinmek yerine, ananzn aresizliini gl kadna dntrmelisiniz. O zaman iyi bir evlat
olduunuzu kantlam olursunuz. Teori bu kadar basittir. Onun zayflklarn gce, onun isyancln planl bir kadn
ordulamasna dntrebilirsiniz. Yani siz, bir Krdistan zmlemesi, bir aile, ana ve kadn zmlemesi yaptk diyeceksiniz.
Bunu herkes yapmaldr. Yaparsanz kendinizi doru tanm olur ve sonucu doru karrsnz.
Bir ana ayn zamanda toprak anadr, yurtseverliktir, zgrlktr, kadn zgrlne dnmdr. Bunun genelin tam yerine
getirmesi gereken bir durum olduu imdi olduka aktr. Analara layk olma biimini bir de byle deniyoruz, en dorusu da bu
oluyor. nk imdi analar da yaygn bir biimde mcadeleye katlmtr. u anda ok etkililer ve olduka doru bir analk
anlayna ulamlardr.
Analarn hi gzya dkmeden evlatlarn seve seve savaa gnderdiklerini, evlatlar ahadete ulatklarnda ise buna
zlgtlarla karlk verdiklerini ok iyi biliyoruz. Eskiden ocuunun kk bir acsnn zerine titreyen kadn, bugn btn
ocuklarn savaa gnderdiinde kadnlarn en cesaretlisi oluyor. Bu da analarn gereine doru yaklatmz gsteriyor;
onlarn byk korkusunu ve acsn cesarete ve gerek bir saygya dntrdmze tanklk ediyor. Aslnda btn bunlar bizi,
analk hukukuna nasl doru cevap verilebilir sorusuna gtryor. ok teorik de olsa, olduka siyasal nitelikte de olsa, bu cevap en
anlaml cevaptr.
Anam son nefesini verirken, Adma ok hayr yapn, ok dua edin demi. Bizim hayrmz ve duamz mcadeledir. zellikle
u anda yaayan analarnza hayrl evlat olmanzn yolu, onlarn da ok istedii daha baarl bir savalktr, analarn hayrduas
sizin savalnzdr. Onlarn sizden istedii birka hediye deildir, zaten artk onu kabul etmezler. Analarnz her gn benden ne
istiyorlar? Analarnz bana, ocuklarmz daha iyi savatr, biz kendilerinin ehit olmalarna kar deiliz, ama bu kadar ksa sre
iinde ehit olmalarna da katlanamyoruz diyorlar. Biz bunlar zor yetitirdik, bunlar gl savasnlar diyorlar. Bunlar yakc
ve doru taleplerdir. Bu da sizin grevinizdir. Analarnzn yakc talebi bu olduuna gre, uzun vadeli savalk yapn, yaman
militanlar olun. Siz de ballk diye bir ey varsa, o zaman bunun gereklerini yerine getirin.
Ana hakk kolay denmez denir. Bizde ana hakk ancak yaman bir savalkla denebilir. Onlar bir annenin nasl aresiz
kaldn, nasl hakarete uradn ok iyi bilirler. Bugn basknn ve hor grlmenin ne olduunu bir anadan renin. Yine
zorluk, ac ve skntnn ne olduunu analardan dinleyin. Onlar imdi bizden daha iyi militanlk istiyorlarsa ve eer bizim de
gerekten buna bir saygmz varsa, o zaman gerekeni yapmak en doru ballk gstergesidir.
Ben yine kendi payma deni biraz yaptm diye dnyorum. Fakat sizin de yerine getirmeniz gereken grevleriniz var.
Savata erkenden lmeniz ve analarnza at yaktrmanz doru militan olduunuz anlamna gelmez. Kran krana ve amansz bir
direnme, amansz bir yaam sava iinde olmanz, gerekten analk hukukuna vereceiniz en iyi cevaptr. nk onlarn ansna
baka trl karlk vermek mmkn deildir.
Analarn arsna -ki, bunun ok yakc olduunu biliyorum- vereceiniz en iyi cevap, uzun vadeli ve baarl bir savam
mmkn klmaktr. nk analarn hepsi u anda sava istiyor. Yryleriyle de bu aktr. Kadn ehitlerinde iin bir de bu yn
vardr. Bunu grmemek mmkn deildir. Ayrca dman kadnlar daha da gaddarca katlediyor. Dman, kadn ve namus
anlaymzla oynamak istiyor. Yine analar rkterek gzyana bomak, korkutmak ve zayf yanmza hitap etmek istiyor.
Dmana vereceimiz cevap da daha yaman ve byk baarlara yol aan bir savalk olmaldr. Krdistandaki analarn byk
aclarna, zorluklarna ve yoksulluklarna baka trl karlk verilemez. Ben o aclar ok iyi biliyorum. Analarn byle mthi
acl ve gz yal bir yaamlar var. Onlarn o aclarn ve gzyalarn dindirmek sandnz gibi basit deildir. Ben biraz ona yol
atysam, sadece grevlerime doru yaklatm iindir. Kadnn zayflna ve aresizliine imdi biraz zgrlkle cevap
veriyorsak bu, ilkeli yiitlik anlaymzn da bir gereidir. Yoksa ben de analk hukukuna sizler gibi yaklaabilirdim. Bu belki
houma da gidebilirdi, beni fazla zorlamazd da. Ama bunu fazla onurlu bir yaklam olarak deerlendirmek mmkn deildir.
Ana gereine hakkn vermek zordur. Ana hakk denmez derler. Ama byle yaplrsa ana hakk biraz denebilir, demek de
gerekir.
Ana gereine her zamankinden daha fazla anlam vermeliyiz. Krdistann kendisini bir ana gerei gibi dnmeliyiz.
Krdistan ana toprak, anayurt gibi grp deerlendirerek ve zgrletirerek anlam vermeliyiz. Onun iin de analar biraz daha
gl klarak, maddi ve manevi yaamlarna biraz daha olanak salayarak ve gnmzde bunu savalkla gerekletirerek
karlk vermeliyiz. Ana hakk kesinlikle inkra gelmez, ana hakk yerine getirmezlik edilmez. Ama anaya layk olunmak
isteniyorsa, bu ancak byle militanlar haline gelmekle mmkndr.

73
 11 Nisan 1994

NDERLK GERE ALENN ZMLENMES GEREDR

Krdistanda zgr aileye doru toplumsal gerekleme, arlkl olarak aile kurumuyla birlikte olagelir. Toplumsal varolu,
ailenin varoluuyla son derece balantldr. Toplumlarn dier varoluu belli bir toprak parasyla i iedir. Bir toprak parasna
yerleme, onunla har neir olarak gelime toplumun en temel zelliidir. Ne topraksz ne de ailesiz gelime mmkndr. Fakat
bu, tarih boyunca ok deikenlik arz eder.
Gnmzde de toplumlar en banaz milliyetilikle vatan ad altnda kurulan toprak paralaryla birlikte, aile kurumunu son
derece kapsaml bir biimde yaamaktadr. Bu iki olgu, son derece ilikili ve elikilidir. Aralarnda kopmaz bir iliki kadar son
derece zt elikiler de vardr. Dier toplumsal etkinlikler ve kurumlar bu iki temel gelimeyle olumlu ve sk iliki iindedir. Belli
bir toprak parasnda ve temel aile birimleri iinde kalnmakszn ne ekonomik gelime, ne sanat ve hukuk, en nemlisi ne de
salkl siyasal ve bir askeri gelime sz konusu olabilir. Bunlarn olabilmesi iin nce belli bir toprak parasnda younlama, aile
ad altnda sosyal bir kurumu gelitirme byk nem tar; hatta bu, vazgeilmez bir oluum olarak karmza kar. Ama ar
ailecilik, toprakla younlamaya byk bir engel de tekil edebilir veya toprakta younlama salanmadka ailenin olumas da
ok arpk geliebilir. Veya toprak sorununa doru balanmadka, salkl bir ailesel gelimeye cevap olunamaz. Ekonomik ve
sosyal gelimenin dier ynleri ancak bu temel kurumlarda bir gelime salanrsa anlam bulabilir.
Tarih boyunca eitli toplumsal biimlerde toprakta younlama ve aile kurumunun gelimesi uzun boylu anlatlabilir. Tarih
iinde grdmz gibi klan ailesinden balanr, gnmzdeki iki bal aileye kadar gelebilir. Ana egemenlikli anaerkil aile,
poligami, monogami, ok bal ve tek bal, ok eli aileler, ok geni hanedan aileleri, erkek egemenlikli ataerkil aileler tarihte
eitli zengin rnekleriyle karmza kar. Biz bunlara fazla deinmeyeceiz. Dier halklardaki ve yine ok eitli toplumsal
biimlerdeki gelimeyi isteyen dilediince aratrp inceleyebilir, bunu salayabilmek zor deildir.
Bu konuda daha ok amamz gereken, Krdistandaki aile gerekliidir. yle anlalyor ki, bu aile gereklii zmlenip
ayrtrlmadan ne zgrlemek, ne siyaset gelitirmek, ne asker olmak, ne de ekonomik olarak gelimek mmkndr. Krdn
temel elikisi aile elikisiyle son derece balantldr. Aile elikisi zmlenip rayna oturtulmadan, Krt tipinin iflah olacan
sanmyoruz. Krt gereinde en byk darboaz, tkanma, zmszlk ve krdm aile gerekliindedir. Tarih boyunca hangi
etmenlerin bu duruma yol at uzun boylu inceleme konusu olabilir. Ama bunun en temel etmeni toprak ve aile elikisinde
aranabilir. Younlama salanan topraklarn vatan haline getirilememesi ailenin ters gelimesine, yani krdmlemesine yol
ayor. Topraktaki younlama sosyal gelimeyle i ie olmad m, aile olduka ie bzlyor; bzldke anlamszlayor,
anlamszlatka gerek vatanszlama, gerekse onunla i ie toplumsallama arpk hal alyor ve hatta dalyor. Bunun nne
geebilmek iin aile kurumuna ykleniliyor. Olduka anlamsz, hi derde deva olmayan, deliliimizin ve sorunlarmzn temel
kayna olan bir aile tipi ortaya kyor. Krt dknlemesi ve drlmesi byk oranda aile bzlmesiyle i iedir.
Gerek tarihte gerekse gnmzde gelien vatanszlatrlma ve toplumsuzlatrlma, ailecilie sarlarak belki de ok tersinden
durdurulmak isteniyor. Fakat bu da daha tersi bir gelimeye, yani giderek younlamann yaand topraklardan kopma ve
toplumsal balardan zlme gibi ok vahim bir sonuca yol ayor. Bu anlamyla aile elikisi temel Krt toplumsal elikisidir
desek yerindedir. Baka yerlerde de ba elikiler vardr, bizde ba eliki plak olarak grnte smrgeciliktir; fakat onu asl
besleyen, arlatran, ona g veren, ona ruhsal ortam ok zayf bir tip olarak sunan ailedir, aile kurumu ve deer yarglardr.
Krt tipinin ok bzld, zld ve drld, yirmi yana gelmeden kendi kendini ilevsiz kld kurum aile
oluyor. Aileyi bu anlamda kurmak ve yaamak her eyin bitii oluyor. Bylesine bir aileyi ayakta tutmak iin Krt erkei veya
Krt kadnnn sarf ettii abalar biti abalardr. Keke mmkn olsayd da, bunun edebiyatn ve sinemasn kadromuza
gsterebilseydik! Ksa bir bilimsel tanmlamayla bunu gsterebilmek zordur. Fakat biz bunu olduka hissediyoruz, gryoruz.
Zaten ounuz da yaamnzdan ve ok canl elikisini yaadnzdan dolay iyi farkndasnz ki, iflah etmiyor. Zaten aileciliin,
kabileciliin ve airetiliin dman tarafndan nasl kullanld yalnz tarihte deil gnmzde de ok arpc rnekleriyle
karmzdayken, bu konuda fazla allame kesilmenin gerekli olduunu sanmyoruz. Biraz anlay, gerekleri kavramada yeterli
olabilir.
PKKnin zmlemelerinde giderek aile n plana kyor. Bunun nedeni Krt elikisinin zmlenme imknlarnn
artmasyla da balantldr. Sorun kendiliinden ne kmyor. elikiyi doru yakalayp zme doru gtrdke, aile ve onun
etrafndaki gelenekler, dnceler ve duygular, siyaset ve askerlikle nasl bir iliki ve eliki iinde olduklarn gsteriyor ve
baarmak istenildiinde de aile zmyle yakndan balantlarn dayatyorlar. Bylelikle aile zmlemelerini gelitirmek
zorunda kalyoruz. Bu anlamda aile zmlemesi, ayn zamanda temel siyasal ve askeri zmlemedir. Krt olaynda siyasallama
ve askerilemeyi salayabilmek iin aile zmn gelitirmek gerekiyor. Bu anlamda Krt kadn ve erkek tipini gerek klasik ve
dm biimiyle, gerekse yeniden oluturup yceltilecek biimiyle akla kavuturup rayna koymak gerekir.
Bu konuda fazla teorik deerlendirme sunmak yerine, bir anlatm yntemi olarak kendi deneyimimi amann daha yerinde
olacan dnyorum. Zaten daha ok byle anlayabildiiniz ortaya kyor. nderlik gerei ayn zamanda ailenin
zmlenmesi gereidir. Bu anlamda somut olarak da beni, yani APO gerekliini sk bir deerlendirmeye almak iinizi son
derece kolaylatrabilir. nk sizin yksek teorik anlatmlardan fazla sonu karmadnz biliniyor. karsanz bile, hzla

74
yaamla btnletirdiiniz sylenemez. Ama canl bir rnek olarak, zellikle APO konumunu biliyorsunuz. APO gerei
gnmzde gnlk olarak dostlar iinde, dman cephesinde ve amansz olarak da sizin yaamnzda son derece byk yer
tutuyor. Neredeyse yreinizi ve beyninizi patlatyor. Dolaysyla onu incelemeye almak son derece uygundur. Bu sizi byk
renmeye gtrebilir, byk dnme ve doru yola girmeye destek salayabilir.
Daha nceki deerlendirmelerde ailenin zmlenmesini yapmtk. Ayrca tekrarlamann fazla yararl olacan sanmyoruz.
Birok zmlemede kadn da, Krt erkek tipini de deerlendirdik. Onlar tekrarlamak yerine, APO deneyimini daha deiik
incelemek, ok gl bir biimde tamamlayc ve pekitirici bir anlam verebilir. nk bylesine bir kiilik, yaayan haliyle halen
olduka etkilidir. ok somut olarak hala dman karsnda direnebiliyor. Btn Krt klasik direnmelerinin dt duruma, yani
ar yenilgilere henz uram deildir; bir daralmay ve ccelemeyi yaamyor. Ycelme, younlama ve genileme bu kiilikte
devam ediyor ve olduka boyutlayor. Hemen hemen her toplumsal yne ilikin anlama ve uygulamay gelitiriyor. Ekonomik
olduu kadar askeri, siyasal olduu kadar moral, rgtsel olduu kadar eylemsel ynlerde son derece faaldir, hatta patlamal
haldedir. ok aka belirtilebilir ki, imdiye kadar byle bir rnek kendini fazla kantlam deildir. Tm engellere, en
yaknlarndan en kartc olana kadar, bilir veya bilmez bir biimde engel tekil eden konumlarna ramen, baar hanesi byk
reticidir diyoruz.
Ben de kendimi inceliyorum. Benim ka ben olduum ayrca tartlabilir. Benim de kendimi tartmaya elbette hem ihtiyacm
var, hem de bu benim grevimdir. En nemlisi de, kendimi kapatmamam ve btn yeniliklere ak brakmam gerekir. Byk bir
duyarllkla yaam yeniliklere ak tutma, reddetmek kadar kabul ok gl yapma, etki kadar tepkiyi mthi gsterme, sempati
kadar antipatiyi ok gl sergileme bu kiilikte son derece gl bir biimde yrtlmektedir. Hem ok ocuk hem ok byk,
hem ok tarihsel hem ok gncel, hem ok bilimsel hem de ok duygusal, hem ok felsefi hem de ok pragmatist, hem ok fkeli
ve kinli hem de ok sevimli, hem ok arzulanan hem de ok tepkiyle kahredilmek istenilen... Bu kiilik btn bu sfatlarla kendini
ak, diri, gen, yaam dolu tutmaya zen gsteriyor; byk dikkatle bunu srdrmeye g getirebiliyor. Olduka yeniliki ve
yaratcdr. ok ilkeli olduu kadar ok pratiki olabiliyor. Bu hususlar, bu kiiliin nemini daha da arttryor. Bu kiilik byk
bir ayra, byk bir kaldra, byk bir ayna, byk bir kl, byk bir operatrdr. Bu ynyle de tam bir toplumsal zm
arac oluyor. Kendini byle bir konumda tutma esnekliini gsterebiliyor. Kesinlikle bakalar gibi yaamaya yanamad gibi,
yaamdan da hi vazgemiyor. Herkesin bildii cinsten bir yaam byk eletiriyle karlad gibi, byk zgr yaama da
mthi bal olabiliyor. Varolan sonular ana hatlaryla byle zetlenebilir.
Yine de inceleme ve glenmeyi ak bir anlatmla ortaya koymak reticidir. Saylan bu nedenler bile Krt gereklii
asndan rnek olarak gsterilmesinin bal bana ne kadar byk nem ifade ettiini ortaya koyuyor. nk saydmz bu
hususlarda Krt gerei tersine bir durum arz etmektedir. Ne tarihsellii kalm ne gncellii, ne duygular kalm ne mant, ne
sevgisi var ne antipatisi, ne ilkesi var ne pratii, ne felsefesi var ne uygulanmas... Ksaca, Krdn ana zelliklerini byle
sralarsak, nderlik kiilii adeta btn bu olumsuz ana zelliklerin panzehiri olarak ortaya kyor. Zaten daha imdiden btn
Krt aile gerekliini alt st etmesi de; yalnz aileyi deil, erkek ve kadn tiplemesini alt st etmesi de bu son derece zmleyici
niteliinden ileri gelmektedir. Hatta Trk Devletinin geirdii byk sarsnt bile, yine Trk toplumu ve ailesinin byk
zmlenmeye tabi tutulmas bile bu kiilikle mmkndr. zellikle yetmi yllk TCyi darboaz iinde brakt gibi, onun
dayand toplumsal yapy da iflasn eiine getirmitir. Daha da tesi, Avrupa ve Amerikann da -ki, bunlar dnyann etkili
egemen gleridir- dikkatini ekmitir ve bunlar da gnlk politikalarla bu kiilik zerinde durmaktalar.
Bu kiilii bir birey olarak ele almyoruz. Grld gibi bu anlamda byk bir kurumsal ifade oluyor. Grnte bir kiidir,
ama temsil ettii gereklik itibaryla milyonlarn toplumsal gerekliinden daha arlkl bir etkiye sahiptir. Zaten nderlik tanm
da bu erevede yaplyor. Btn bu etkenler bu kiiliin byk bir dikkatle deerlendirilmesi gerektiini zaten aka ortaya
koyuyor; neredeyse herkes ve hatta devletler bile masa kurup inceliyorlar. Bence bu konuda incelemeyi iyi bilmeyen, PKK
kurumunun kendisi oluyor. Bu kiiliin amansz etkisi altnda olduklar halde, oke mi olmular, g m getiremiyorlar, aresizler
mi, nedenleri ne olursa olsun, PKK militanlarnn kavrama ve uygulama yetenekleri son derece zayftr. Bu nedenle de yeniden
incelemek, sonulara varmada byk anlam ifade ediyor. Bu kiilii yakalamak ve ok eitli ynleriyle sorgulamak gerekir. Ben
bile kendimi tantmaya alrken, bunun yakalanmas son derece zor bir kiilik olduunu belirtmeliyim. nk bu bin yllk Trk
barbarizminden ilk defa kendini syrabilen kiiliktir. Yalnz fiziki anlamda syrlmamtr; ruhu ve bilinciyle kendini syrmak
byk nem arz ediyor. Tam bin yldr, tek bir kii, yalnz Krt de deil birok ulustan, kltrden ve kurumdan kiilik bu
barbarizmden yakasn syramad. Ama bu kiilik kendini bundan syrd gibi, onu darboaza da gtrmtr.
Sizin gibi savaan militanlar ekmek ve sudan nce bunu yiyip imelidir; nk tektir, kendini syrp halen ezdirmeyen ve
yedirtmeyendir. Sizin iin bu ok gereklidir. nk scak savam an be an yaamaktasnz, yaayacaksnz. APO gerei bu
kadar nemli, gerekli ve yaatan deerdeyse, o halde nasl sorgulamalyz? Parti gereklii itibariyle nderlikle, militan
gereklikle ve nderlik siyasallamasyla balantl ele alnmaldr. nderlik, APO kiilii ve onun felsefesi sosyalist adan, hatta
sanat ve hukuk asndan olduu kadar, en nemlisi de askeri adan deerlendirilir.
(...)
Kadn aramak zgrl aramaktr; kadn aramak lkeyi aramaktr; kadn sevmek lkeyi sevmektir. Kadn elikisiyle
uramak en byk savatr. Bunlar tezlerdir. Kadn sevmesini bilmeyen, vatan sevmesini bilemez. Bu, kadn iin daha deiik
dile getirilebilir. Kadn kolay arayp bulan, en byk namussuzdur. Kadn-erkek ilikisine ucuzca balanan alaktr ve
kaybetmitir. Kadn-erkek ilikilerinde byk diyalog, gzellik ve g ortaya karmayan, kesinlikle byk bir kiilik olamaz. Bu
konuda kendini lp biemeyen bir militan boyutlaamaz. Sadece duygularyla hareket eden, annda yerle bir olur. Gafilce ve

75
kara sevdaca adm atan annda kaybeder. ok ciddi ve bilimsel olduu kadar, yrekli yaklam sahibi olamayan yine krelmi
kalr.
Btn bunlar belirttiim iin ne kendinizi talihsiz grn, ne de beni bir zalim gibi deerlendirin. Ben ok iyi arkada olmaya
alan birisiyim. Arkadalk iin inanlmaz aba vardr. En byk tutkusu arkadalk tutkusudur ve burada kadn-erkek ayrm da
yapmaz. Bu arkadalk tutkusudur ki, bu kiiyi byk rgt kuruculuuna gtrm ve bu halk iin tarihte hi kimsenin
yapamadn ve baaramadn yaptrmtr. Bu byk arkadalk yrei olmasayd, iki Krt bir araya gelemezdi.
Haini en bol olan, kardein kardee kar drst olmad, duygusallk gsterdiklerinde bile en irkin lm yaayan bu tiplerin
iinde bylesine bir rgt yaratabilmek, atomun paralanmasndan daha zordur. Bu baarlmtr. Dolaysyla hi kimse, Bu kii
iyi bir arkada olamaz diye iddiada bulunamaz. nk esizdir ve ispatldr. Arkadal da halen gelitirerek srdrmeye byk
zen gsterir. Tam yerli yerine oturtmamtr, ama sonuna kadar zgr tartmaya aktr. Bunun ihtiyacna kesin inanr ve btn
zeminleri rgtn zm iin oluturmutur. Byk inat ve sabr kadar, inan ve bilin bu ii yapmtr. nanyoruz ki, sizler de
bu anlamda bir arkadala, giderek yoldala gelebilirsiniz.
Krt kadn-erkek ilikisindeki, aile krdmndeki bu olay yaama evirmeye, zgrle ve bir zme kavuturmaya
doru ileri admlar atmtr. Byk bir duyarllk ve ustalkla konuan, yryen ve savaan kadna ulaabildii gibi, yeniden
namuslu Krt erkek tipine de ulaabiliyor. Bunlar ok nemli gelimelerdir, fakat henz sonulanm deildir. Bunu
sonulandrmak iin iyi anlayacaksnz ve mutlaka baary esas alacaksnz.

31 Ocak 1995

GZELLN ZGRLKLE BALANTISINA NANMAK

VE ONUN AMANSIZ SAVAIMINI VERMEK GEREKR

Roman taslan gelitiriyoruz, yaamaya alan kiilii sorguluyoruz. Yaam kutsaldr. Grevi anlamamak yaam hakknn
reddidir ve bu da ilenecek en ar sutur. Yaamn salt ekonomik, sosyal, kltrel ve askeri bakmdan en ar bir biimde
yarglanmas, btn yaam hakkndan vazgemeyi beraberinde getirir. Yaama mutlaka saygl olmay bilmek, yaam zerindeki
tehlikeyi, yine alaka lanetli yaam, onun zerindeki irkinlii ve dman grp giderebilmek nemlidir. Devrimin anlamnn
sadece ve sadece bu olduunu bilerek bu devrimci yaama katlmak, bunun mthi savas olmak, bunu baarabilmek gerekiyor.
Kiilii sorgularken esas olan bunlar oluyor. Sorgulanan kiilik neredeyse bouluyor. Bu boulmann kendisi bir ulusun, bir halkn
ve onun toplumsal gereinin yaama frsat vermeyen ve yaam kahreden gereidir. Bu anlamda parti iinde de dnm
salanmadan, zm iin gelitirilmek istenen nc toplum kesimine yaklama gc gstermenin yaama verdii bask almadan,
yaama kavumak mmkn deildir. Burada gerek bir namus ve insanlk sava veriyoruz. Ulus ve snf temelindeki devrimci
grev daha sonra gelir.
Doru yaamaya ve insan olmaya karar veremeyen, ne ulusal haklardan ne de snfsal bask ve smrden kurtulmaktan
bahsedebilir. u andaki savammzn en temel hedefi kendimiz oluyoruz. Dmann yaz boz tahtasna evirdii yaamn
nndeki en byk tehdit, hibir eye benzemeyen ve hibir derde are olamayan kiiliiniz oluyor; aresizliin, dknln ve
irkinliin retildii kiiliiniz ve onun aile gereklii oluyor. Buna zm bulmak iin kendini olduka iten katan, tm
yeteneklerini aa kartarak karlk vermek isteyen kiiliin hikyesi gerekten ilgintir. Biz bir parti, bir sava gerei haline
gelen bu kiilii doru kavrayp uygulamanz isterdik. Ama bunu bir trl beceremeyiiniz, bizi bu hikyeyi anlatma kadar
gtrd.
Aylardr, hatta yllardr bu kiilik zmlemesini yapyoruz; fakat o kadar kat kavray noksanlnz var ki, o kadar
tutucusunuz ki, yrekten dem vurduumuzda manda yrei gibi bir olguyla, dnceden bahsettiimizde donmu ve kirelenmi
kafa yaplaryla karlayoruz. Bu yaklamlar, duyarszlklar ve anlayszlklar srp gidiyor ve yine de yaadnz
sanyorsunuz. Buna yaam diyemeyiz, yaadnz da syleyemezsiniz. Adn Muhammed koymakla Muhammed olunmaz, adn
Agit koymakla Agit olunmaz. Kendinize baz adlar takarak hidayete erdiinizi sanyorsunuz. Bu bir gaflettir. Ada bakarak
kendine deer bimek, ikiyzlce bir tutumdur. nsana bakarak insan olduunu sanmak byk bir aldanmadr. Sizi byle yanlg
sahibi olmaktan ekip karmak istiyoruz. Bunu da z ve sz bir olan, kolay yanlmayan, yanltmayan bir kiilik gereine
dntrmek istiyoruz.
Bu anlamda yaam mutlaka kendinize doru ama edinmelisiniz. Halen younca dayattnz yaam tekrarnz, beyhude ve
anlamsz olmaktan kurtulamyor. Yaam sorununuz olduunu bileceksiniz ve yaam hakknz doru kullanacaksnz. Krt yayor
mu, yaamyor mu, Krt nasl yayor, neyi yayor sorularn doru cevaplandrmak gerekir. Dinler bile bu kadar haram ve
helalden bahsederken, yaamn bizde haram m yoksa helal mi olduu sorusunu cevaplandrmamak affedilmezlii ortaya karr.
Bu kadar kfr iindeki bir yaama boyun eemeyiz, byle bir yaama onay veremeyiz. Sorgulanan yaama cevap olmak isteyen
kiilik asndan bu byledir. Bu, kendini ldrerek iten syrlma anlamna da gelmiyor. Ancak kendini yaatarak buna cevap

Devrimci Roman Tasla zerine bir grupla yaplan tartma

76
verebilecei ve bu amacn gerekletirmeyi mmkn klan sava biimini yakalayarak baaryla bu grevin stesinden
gelinebilecei aktr. Bunun dnda hi kimseye yaam yolu ak deildir.
Yaamn yolunu bilmek gerekiyor. Yaam srdrlmek isteniyorsa, herkes onun baarsn gerekletirme zorunluluunu
duymaldr. Bunu bir Ament gibi, her an teneffs edilecek bir ark ya da trk gibi renmek zorundasnz. zme doru
gitmeyi bilmelisiniz. Bu konudaki sahtelik, ikiyzllk, bunalm, kr dv ve karmaklk artk almaldr. PKK, Krt
zmnn iddial gc olduunu artk rahatlkla syleyebilir. Ama bu, mensuplar iin tam gereklemitir denilemez. Bir zm
imkn var. Ona ulamak, yaam hakknn doru kullanlmasnn gereklemi tek biimi oluyor. Bu sonucu bir kez daha
sorgulamayla gsterirsek, duyarllnz ve bununla balantl dncenizi atelersek, belki zm daha da kolaylar.

Benim Hikyem Herkesin Hikyesidir

Hikyeleri daha ok seviyorsunuz. nk teorik olmak biraz yetenek ister. Teorik, ideolojik ve siyasal eitim veri tarzmza
ramen yzeysel kalnd ortaya kt. Dolaysyla hikye ve roman tarz ile anlatmak bir zorunluluk oldu. nderlik gerei ad
altndaki hikyeyi roman diliyle ifade etme bu nedenle sz konusu oldu. Sorgulanan kiilik, yaamn hangi aamasna geldi? Baz
dnce ve duygu sahipleri varsa bizi aydnlatabilirler.
Roman kahraman bu darboazda acaba neye zm bulmak istiyor? Buna macerac m diyelim, hayalperest mi? Bir lgn
myd, yoksa bir aresiz miydi? ok snrl da olsa bir zm m yakalamak istedi?
Y.: Bakanm, 1975ler dnemine bakldnda, roman kahramannn her eyden nce bir duyguya sahip olduunu
belirtebiliriz. Bu, kar taraf iin de biraz byledir. Bunu romanmzn girii yaparken, romanmzn ikinci ksmnda roman
kahraman hem bir deneme yapmak, hem de ekillendirmek istedii bir gruba biraz terbiye vermek istiyor. Baz arkadalar bu
terbiyeden daha deiik sonular kard iin zarar gryor. Romanmzn kahraman sadece bununla yetinmiyor. On yllk bir
beraberlik olay var. Bu beraberlii yle yorumlayabiliriz: Gruba Nasl bir yaamdr, bakp grn denilmek isteniyor.
Dnemin baaryla gittiini bu sre ierisinde baz ynleriyle vurgulamak istiyor. Bu, 1914te dnya devletleri arasnda
meydana gelen I. Dnya Savanda Mata Harinin oynad role biraz benziyor. Mata Hari hem Alman, Fransz ve ngiliz
subaylaryla, hem de istihbarat subaylaryla iliki ierisindedir. Kimi subaylar bunun tuzana dp yerle bir olurken, kimisi
bunun tuzaklarn fark edip karln aryor ve buluyorlar. Karlkl bir savatr.
unu vurgulamak istiyorum: Roman kahraman gnmzdeki Mata Harinin bu oyunlarn fark etmi ve karlnda tedbir
gelitirmitir. Fakat bu tedbir on senelik bir sreci kapsamtr. Bu on senelik sre ierisinde romanmzn kahraman galip
gelmitir.
On yllk sre, hi phesiz hikyede veya romanda tm ynleriyle anlatlabilmelidir. Ama biz daha ncesine gelelim. Roman
kahraman bir ansla m, yoksa bir anszlkla m karlat? Veya olduka planl ve bilinli bir giriim mi balatt?
Y.: Romanmzn kahramannda duygular var. Romann akna bakldnda, ilk karlamalarn, ilk bulumalarn o kadar
ans olmadn, aslnda kar tarafn da bu ynl bir planlama ierisinde olduunu, ok kapsaml olmasa da bylesi bir eyi
aradn insan fark edebiliyor. Fakat romann kahramannda byle ok planl, programl bir duygu ekillenmesinden ziyade, belli
bir duygu var. Ancak karlatktan sonra karlkl kartlarn veya kllarn ekiyorlar. Kendilerini salama almak istiyorlar.
Her ikisi iin de bu sylenebilir.
Daha da derinletirirsek, roman kahraman zellikle o srete duygu olayna yaklamda baz zellikleri arz ediyor. Dikkat
edilirse, o gne kadar kendini olduka bastryor. Neredeyse niversite son snfa kadar byle geliyor. Erken yatan itibaren bir
kadn ilgisine znde kapal olmasa bile, ar feodal toplum ve Krt gereine hakim olan namus anlay, zellikle ok kat
muhafazakrlk bunu mthi ie ekiyor ve kiilik olaanst kendini bastryor. Hatta ilgisini dine, iyi bir renci olmaya
dntrerek bu tehlikeyi savuturmak istiyor. zellikle yirmi yana doru geldiinde, iine girilecek ok byk darboaza,
byk kr kuyuya, yani evlilik olayna kar biraz ilgisizdir ve buna fazla yanamyor. Bu byk dar boaz bylece biraz ayor.
Fakat duygu derinliini yaayan biri olarak, daha kyndeyken ilgiyle ky kzlarn deerlendirmek istiyor. Hatta kzlarn ok kat
kurallar gerei tutsak edildiini gryor ve buna tepkisini de az ok ortaya koyuyor. Daha sonra kent yaamna geite kent
kzlarnn, zellikle kadn retmelerinin ilgisini kazanyor ve bunu iyi deerlendiriyor; fakat kadnlarla konuamayacak kadar da
kendisine gvensizdir. niversiteye kadar da bu byle sryor.
niversite ortamnda zellikle 12 Mart faizmine kar renci genliin direniine nderlik edecek kadar kendisine
gvenmesine ramen, burjuva toplum deerlerine, zellikle kadn ilikilerine kar son derece muhafazakr yaklam iindedir. Bu
konuda kendine, iradesine derli toplu hkmeden birisidir. te bu sre iinde bir Krdistan ailesi kurulmak isteniyor; devrimci
grup ierisinde neredeyse aile dzeni gibi bir tutuma da girebiliyor. Byle bir aile dzenine girerken, acaba ansl m, ansz
myd, bilinli miydi, planl myd, yoksa kendiliinden miydi? Bunu sorguluyoruz. Sorgulamay daha da gelitirmek gerekir. Bu
kiinin kendini byle korumas gerekli miydi? Duygularn byle bastrmas yerinde miydi? Duygu sorununa acaba hakkn
veriyor muydu? Bunlar zmlemek byk nem tayabilir.
Krt gereinde zellikle duygu yaratlmas olaynda byk bir kaybedi yaanyor. Bu noktada u saptamalar pe pee
gelitirmek zor deildir: Kadn-erkek ilikilerinde geleneksellik egemendir ve hemen hemen herkes bunun hkm altna giriyor.
Roman kahramanmz buna biraz kuku ve endieyle bakyor ve kolayca koyun gibi boynunu bak altna uzatmyor. Bu, daha
sonra duygunun kurtarlmas asndan byk nem ifade ediyor. Fakat burjuva toplumunun ykselen deerleri, Krdistandaki
ibirlikiler eliyle bunun olduka gl bir ifadeye kavuturulmas ve Trkiyenin merkezinde bu stnln ok bariz olmas, bu
kiiyi daha da ie kapatyor. Kendisini byk bir aresizlik iinde gryor. Bu duygu bastrlmas onu devrimci bir gruba
ulamaya gtryor. Burada etki son derece somuttur.

77
 O dnemde genellikle erkekte veya kadnda yaanan uydu: Krt olaynda ya kat geleneklere gre kendiliindenlii kader
biiminde oynama, ya da zellikle stn burjuva toplumuna (hatta ky ortamnda kk burjuvaziye) gzn yeni amann
verdii bir maceraclkla batan kma durumu yaanabilirdi. Duygunun kontrol edilmemesi kesinlikle tehlikeli bir duruma yol
aabilir. Bizim roman kahramanmz sanrm bu konuda biraz tedbirlidir.
Burada nemli olan, gen devrimcimizin olgunluk srecine girerken, yurtseverlikle balantl bir duygu gsterisine
yelteniidir. Bu hakk kendinde gryor. Her eyden nce kendine gveniyor. nk devrimci grup kurulmutu ve bu olgu
Krdistan adna son derece nemli, her eye meruiyet verecek olan bir gelimeydi. Buna imkn veren bir olay ya da olguyu
iradesiyle yaratmaya alyor ve hibir eyden ekinmiyor. Duygu artk benim iin fazla tehlikeli olmaz. Bilakis byk eyleme
g verebilir diyor. Kar tarafn btn zelliklerini anlamaya alyor, ama her eye ramen yine de olabilir diyor. Hatta belki
de daha anlaml buluyor. Burada biraz da iddial olann, biraz da kahramanca yol almak isteyenin tipik tarzna benzer bir tarzla
yaklam sz konusudur.
lkesi ve halk, hatta kadn zgrl adna, roman kahraman yiitlie soyunuyor. O zaman Karma kim karsa ksn,
ister ok elikili ister ok uyumlu olsun, yine de stesinden gelirim diyor. Hatta bu konuda kelimenin tam anlamyla biraz da
gz karadr. Duygusal yn giderek daha fazla olan bir tutuma girmekten de ekinmiyor. Ama burada politik temel ok
nemlidir. Duyguya cesaret ediyor, fakat bast zemin kesinlikle politiktir. Buradan mutlaka bir sonu karmak istiyorsanz,
duygu asndan yaptklarmzn temelinde politika var m yok mu, politik zemin ok ciddi ve balayc mdr gibi sorularla
kendinizi sorgulamanz gerekiyor. Bizim kahramanmz bu konuda kendinden emindir, lrm de bu zeminden vazgemem
diyor. Dolaysyla kar taraf nereye gtrmek isterse istesin, o kendi llerine hakimdir. Duygu gz kr etmemeli, zeminden
koparmamal, tamamen ona hizmet etmelidir.
Bu duyguyu incelemeliyiz. Ortadou halklar gerei asndan da bu olduka nemlidir. Bizim roman kahramanmz giderek
derinleip zgrlk duygusunu yceltmek istiyor.
slam Devriminin ak ne kadar gelitirdii sorgulanabilir. Hz. Muhammedin ak gerei ne kadardr? Hatta Hz. say da
sorgulamak gerekir. sadaki ak gerei, Meryem gerei, azize gerei, rahibe gerei nedir? Bu konular tarihte ok etkili
olmutur. slam gereinde Ehlibeyt, Hz. Fatma gelenei byk neme haizdir. O gelenek gnmze kadar etkilerini srdryor
ve bundan etkilenmeyen tek bir Ortadoulu, hatta neredeyse dnyada bir kii bile yoktur. Krt olayndaki ak gelenei belki de bin
yllardan teye bir tarih derinliine de sahiptir. Biz herkesin az ok diline dolad son destan dile getirerek anlatmda kolaylk
salamak istiyoruz.
Krt ailesinin gnmzdeki hazin ve km durumuna, vatana ve insanla hyanetine, zgrle ve yaamn tm belirtilerine
ters, ok irkinletiren, aresizletiren, gszletiren, zavalllaan, insana muhta eden konumuna ve drlne anlam vermek,
mmknse bundan bir k yolu bulmak istiyoruz. Tersyz edilen namus anlayna tutarl bir tanm ve ierik kazandrmak,
yaamn da gzelce gelimesine katk sunmak istiyoruz. Bu anlamda roman kahramanmz acaba tm bunlara cevap olabiliyor
mu? Att admlar yerli yerinde mi? Bunlar byk inceleme gerektiriyor. nk byk bir dten sonra, yaam balangcyla
bir ykselii yakalamak istiyor ve u anda lke halknn byk bir alt st oluu iinde bu gerekletirilmeye allyor. Bu byk
bir savaa dnyor. Yaamn yolu bulunmak isteniyor. Bunu grmemek ve duymamak, kr ve sardan daha beter bir durumu
yaamaktr. Bu anlamda yaama selam durmak, yaama saygl olmak acaba namusluca yaplyor mu? Bizim kahramanmz bu
konuda btn zorluklara ramen gerei kavram m? Bunu sorguluyoruz. Hi kimse bunu basite almasn ve mutlaka anlasn.
nk bu hikyede herkesin hikyesi gizlidir.
Zer.: Bakanm, kahramann insan hayretler iinde brakan zellii, kolay dellolar varken, byk elikiyi semesidir.
Aslnda roman kahramannn elikisi, Krt toplumunun tmden elikisi oluyor. Eer bundan baarl karsa, bu byk bir
zm olur. Byk elikiler byk zmler yaratr. Daha kolay bir eliki de seebilirdi. Fakat bu byk zm
getirmeyebilirdi.
Kahramann bu sezgisi var, diyorsun.
Zer.: Bu konuda rgtldr. Hem baarszlk durumunda, hem de yce akn gelimesi durumunda baarl kacak.
Seici, dahiyane diyorsun. Baarsz olsa da kazanacak, baarl olsa da kazanacak. Krt krdmnn zlnde yaplmas
gereken bu oluyor.
Zer.: Kahraman daha nce de bunun baarl bir denemesini yapyor. rnein, ocukluunda Hasan Bindal (Hamza)
arkadala gelitirdii bir ilikisi var.
ok ilgin bir durum. Dikkat edersen, bu arkadalk ilikisinde kendi yaknlarndan arkada semiyor ve sese de birinci srada
yer vermiyor. Ky toplumunda elikinin dier ucundaki ocukluk arkadan esas alyor. Bu ciddi bir zm iareti oluyor,
elikiyi yakaladn gsteriyor. Erken yata, arkada Hasan Bindal ile acaba neyi zmek istiyordu? Orada bir Krt olay, bir
Krt kanunu var. Sanrm dman bunu iti ite krdrma kanunu diye deerlendirdi. Buna ksaca Krt airet kavgas, Krt halk
elikisi diyebiliriz. ok erken yata bu elikiyi grp Ben bunu kk arkadalarmla hallederim gibi olduka dikkat ekici bir
tutuma giriyor. Sanrm byle bir yaam tedbiri de oluyor. Bu ok byk bir tercihtir.
Zer.: Kahraman zaten yaamnda hep onu esas alyor. Yani hi kolay semiyor; doruyu seiyor ve yaam zordan
yakalamaya alyor.
Tabii, ilgin bir ey. Btn i srelerine girii de byledir. i en zor, ama en temiz tarzda ele alyor. rnein en ulalmaz
kartal yuvalarna ulama, en tehlikeli ylanlarla urama, ku avcl gibi en tehlikeli ura srekli semesi de bu kiilik
zelliinin ayrlmaz bir paras oluyor. Ky ortam da buna ipini koparm, deli, Allah kimsenin ocuunu byle yapmasn
biiminde alayl bir yaklamla karlk veriyor. Bu hususlar daha sonraki srece epey ipucu gsteriyor. Fakat bu iliki biraz daha

78
kapsamldr. nk bakentin merkezinde devletten gelen bir kiiliin de iinde olduu, Krdistan adna son derece tehlikeli bir
grup kuruluyor. Bir ky ortamndan -ki, o zaman da ok tehlikelidir- bu sefer devletin barnda, onun kalesinin iindedir. Dman
kalesinin iinde dmann ileri noktalarndaki kurumuyla irtibata geiyor. Hatta tutkulu, duygulu bir gsteriyi de sergiliyor.
Dikkat edilirse, daha da derinliini anlamak istiyoruz. Belki Krt diriliinde bu kanlmazd, belki de baka are bulamyordu.
nk kendine biraz hakimdi, kendini biraz korumaya alyordu; ama birdenbire byle beklenmedik bir giri yapmas hayli
dndrcdr. Nitekim grubun dier elemanlar bunu hayretler iinde ve endieyle tartyorlar. Bunu niin bu kadar ayoruz?
Unutmayn ki, btn Krt kiilii bu ilikinin kurbandr. Devlet kapsna kaplanma ve burjuva toplumuna yaltaklanmayla yzde
doksan geleneksel toplumun darboaz ve kr kuyusunda zaten kaybediyor; kurtulan da devlet baznda tmyle yitiriliyor. imdi
yle anlalyor ki, kahramanmz hem feodal aristokrat gelenei en st dzeyde temsil eden biriyle, hem de Kemalizmle en sk
balar iinde olan bir kurumu tercih etmekle en zor olan seiyor. in iine duyguyu, ideolojiyi ve siyaseti kartryor; grubu,
rgt kartryor. Altndan karsa, bu byk bir ka neden olacaktr.
Kar tarafn buna hazr olup olmamas tartlabilir. Kadn kahraman byle bir duyguya buz gibi bir karlk veriyor. Neden bu
kadar souk davrand? Neden erkek kahramann tersine, bir duygusalla veya duygusuzlua brnd? Bizzat ahit var: Kadn
kahraman, Bir obanla duygu paylam yapabilirim, ama bu kiiyle asla diyor. Sizce bu ne demektir?
Zer.: Bence kar tarafn rgtlln fark ediyor. Onu kolay yenemeyeceini, dierlerinden farkl olduunu gryor ve
amansz yklenmeye alyor.
Krt asndan, grubun kaderi asndan bunu deerlendirmeliyiz. Yani biraz deeri olan bir duyguyu gsterse, Krdistana ve
gruba yarayacak. Acaba Kemalizmin en derli toplu ilkesiyle, yine ibirliki aristokrasisinin en derli toplu ve planl, bunu duyguya
da taran ve duygusalla kadar acmasz gtren bir rneiyle mi kar karya bulunmaktayz?
Zi.: Parti nderliinin ocukken emee ball sz konusu. Yani bamsz bir kiiliktir. Aslnda ocukluundan itibaren bu
geliiyor ve geleneklere hi tutsak olmuyor, bunlar kabul etmiyor. Kemalist bir kadn olan Fatma, duygular daha ok kendisi iin
kullanmak istiyor. Fakat karsnda emeki bir kiilii grdnde bunu kullanamayacan anlyor ve bundan dolay yaklam
farkl oluyor.
Daha da derinletirelim. Bu konuda sorgulamay olduka gelitirmek mmkn.
Mer.: Bakanm, bundan nce bir noktaya deinmek istiyorum. Aslnda bununla ilikiye geerken, kahramann dmandan
yararlanmak, dman bile mcadelenin hizmetine sokmak gibi bir isteini gryorum. En azndan kendini dmandan korumak
iin bunu yapyor. Bu ekilde dmann da kullanyor.
Evet, dmanla balantsn gryor. Fakat bylesine bir ilikiye de geiyor. Biz bu savan biimine kahraman asndan ne ad
takacaz?
Zer.: Truva At, Bakanm, kaleyi iten fethetme.
Evet, Truva at rnei, kaleyi iten fethetme. Baka?
Me.: Bakanm, bir anlamda kendini hazrlam, kesin planlamasn yapm. Fakat ona kar dman da ok gl. Yani bu
byk bir zorluk, hem tehlike de var. Bunun altnda bir de yenilgi var. Fakat buna kar tedbirini alm bir kahraman var. Bu
anlamda biraz denge aamasyla...
Denge aamasndan ziyade, bizim kahraman byk ordularn atmasna girmeden nce, en azndan denge durumunda bir
sava denemesine girimek istiyor. Bunu ilikili ve elikili olduu bir kiilikle denemek istiyor. Daha sonraki byk meydan
savalarn vermeden nce, bu denemeyle acaba ne kazanrm, ne kaybederim gibi bir sezginin olduu anlalyor. Dikkat
ederseniz, byk savalara girmeden nce, kk provalarn yaanmas gerekir ki, ar kayplar veya yenilgilere uramasn.
Kahramann bu yntemi dikkat ekicidir. Dmanyla er ge karlaacan biliyor. Dmann zaten kaleyi iten fethettiini, yani
Krd kullanarak Krd bitirdiini fark ediyor. Hatta aileyi de kullanarak ok daha kt kaybettirdiini gryor. Kendisi de
dmann bu yntemine benzer bir karlk veriyor, hem de tek bana.
Kaybedilen noktada, ailede bir iliki tespiti yapyor. Ardndan aristokrat-ibirliki kurumu esas alyor. nk biliyor ki, bu da
Krdistanda kaybettiren en temel bir sosyal kesimdir. Onlarn deer yarglarna uzanmak istiyor. Bunu da en sona brakyor ve
yle anlalyor ki, bu hazrlk, keif ve planl hareketinde isabetli davranm. Byle prova yapmadan, byle denemeler yaamadan
ne aileyi ne de Kemalizmi tanyabilir. Bu eylem de iyi bir deneme-snama hareketi, iyi bir keif ve iyi bir karlama oluyor.
Me.: Bakanm, burada dmann amac var; dman Krt kiiliinde varolan zayfl kullanmaya alrken, ona kar tedbir
alyor. Yani kahramann zayfln dmann bizzat kullanma istemi var.
Bu taktiklere ne ad verilir? Sava geliecek, bizim kahramanmz tek banadr ve yntem deniyor. Krt asndan bunu
anlamak gerekir. nk savan kilit noktas burasdr. Bu aamada dman hemen unu sylyor: Aptal Krt, daha ban
kaldrmadan oyuna geldi! Aile reisi, belki de kzn tm isteksizliine ramen, Bu Krd devletimize balayalm, onu kabul et
kzm diyor. Bu, basna da yansd. art da kesin devlete balamaktr. Devlet de -ki, MT kesin devrededir- Ku kafese dt
diyor. Bunlar somut gerekliklerdir.
Kz da ok ilgin! Kendine gre rol oynayacak. Mata Hari midir, baka tr bir ajan mdr? Bir gafil midir? ok mu bilinli ve
planldr? Bunlar anlamak gerekir ve bu kahraman da yle bildiiniz sradan kahramanlara, kiilere benzemiyor. rnein, duygu
gsterisine kesinlikle atlmad. Nasl ki, kadnlar kadnln ucuzcasna yaamak iin sonuna kadar kendilerini malzeme olarak
kullanyorlarsa, -yledir demiyorum- kadn kahraman byk ihtimalle yntem olarak ok tersinden bir tutum iine giriyor. Burada
da bir byk politik hesap var. Kar taraf duygu anlamnda ine ucu kadar frsat ve taviz vermek istemiyor. artlar var. Byk
lde belki planldr, bilinlidir. Tam da duyguyla glenme derken, byk bir atma balyor. Halktan birisi olan kahramanla
Krt-Kemalist, Krt-feodal atmas balyor. Bu byk bir beladr, ans veya byk anszlktr. Biraz yreiniz olmal. nk

79
bizim bu kahramanmz anlamak gerekir. Tek bana dmann kalesinde ve bu kale drt ember iinde kuatlm. Kar taraf
duygunun, parann ve siyasal gcn egemeni olan bir Krt.
Ylmaz Gneyin Sr adnda bir filmi vard. Mulu oban Ankaraya sry satmaya geliyor, deliye dnyor. Yine
Zrt Aa filmi vard. Bu filimde zrt bir Urfa aas var. Aa stanbula geliyor, geleneklere gre camide abdest alyor.
Tabii ceketini karyor, srtna atyor. Bir uyank gelip kendi kt ceketini onunkiyle deitiriyor. Zrt Aa kalkp yz metre
gittikten sonra Bu ceket benim deil diyor. Yani adam ceketi srtndan karm, baka bir ceket giydirmi; Zrt Aa bunun
farknda bile deil. Tabii daha sonra birok oyunla karlayor, stanbulda bana gelmedik kalmyor. te Krt bu. Aas da
fukara, yoksul kyls de. Ankarada, stanbulda Krdn kazanaca fazla bir eyi yok. Ama bizim kahramanmz buradan
kazanmaya alyor. Bunu kmsememelisiniz. O da bir Krdistan modeli kuruyor. Ciddi bir grup oluturuyor ve duygu gcyle
de pekitirmek istiyor. te olay burada ok dallanp budakland.
Devlet kesin unu sylyor: Aptal Krt dt! Aile reisi, Yaptmz sradan ilerdir, grubun badr. Kz yoluyla onu
devletimizin iyi bir eleman haline getireceiz diyor. imdi sra kzdadr. Bu rol nasl baaryla oynayacak? Tabii Krt, kendini
biraz hazrlyor; yedi yandan beri kendini deiik rgtlyor. Modern bilimle tanyor, sosyalizmi biraz kavramaya alyor.
yle ki, devrimci hareketin de geliimi sz konusu. Devrimci genlik hareketlilii sca scana yaanyor. Yine Krtlk de biraz
ses veriyor. Bunlar birletirerek bir rol sahibi olmak istiyor. Kadn kahraman devrimci hareketin gelimesiyle birlikte eskisi gibi
kolay yaamayacan fark ediyor. Krdistan adna baz kprdanmalar, belirtiler var. Bunun kendilerinin sonunu getirebileceini
dnyor. Haince konumun artk tanamayaca ve cevap bulaca endiesi iindedir.
CHPnin Kemalist gelenei ve bunun sol uzantlar var. O sol gruplar da durumu kurtarmak istiyorlar. Fakat bayan onlarn
zellikle yeni doan hareket karsnda fazla baarl olma ansnn olmadn zekice kavryor ve gruba ilgi gsteriyor. Kadn
kahramann gruba ve Krdistan gereine ilgi gsterii ilgintir. Bunu biraz iyi anlamanz gerekiyor. Btn belirtiler unu
gsteriyor: Kadn kahraman, Krdistan yeniden yaratlsn ve zgrlesin diye mcadeleye katlm gstermedi. Elden giden
Krdistan, kaybedilen staty, devrimci hareketin iine girerek ve onu saptrarak, ya acmasz bir biimde boa karak ya da
kendi denetimi altna alarak, slalenin krk yl yaptn bir krk yl daha srdrmek istiyor. Kar kahramann ilk dncesinin bu
olduu anlalyor.
Bu fikrini ve amacn nasl hayata geirecek? deolojik olarak gl, politik olarak kavrayldr; yle bir gelimesi var. Bu
anlamyla grup iinde etkili olmak istiyor. Bir de kadnln kullanmaya alyor. Kadn kiilii objektif ajan kiiliidir. Krt
erkei ok zayftr; hele Ankara ortamnda, Kemalizm ve aristokrasi karsnda ok zavalldr. Kadn zel yetenekleriyle kendine
gveniyor: Ben tpk babamn 1925lerden 1940lara kadar olan ilk Krt isyanlar srecinde iine girip boa karmas gibi bir
rolle bu Krt geliimini tamamlayabilirim diyor. Bu frsat yakaladn dnyor. Olas bir Krdistan uyan ya da diriliinde
uursuz rol tekrar baaryla oynamak gerek bir ajanlk roldr. Cumhuriyetin kuruluundan, hatta daha tesinden beri
yrtlegelen bir savan, 1970lere doru geldiimizde ok ilgin bir biimde ok kk bir grubun ahsnda, ok deiik ve
elikili iki kiilikle tekrar vcut bulmas sz konusudur. znn bu olduu imdi ok net anlalyor. O zaman biz o kadar
anlayamazdk; ama imdiki savan geliim dzeyi, ok zayf temellerde de olsa, iki kiilik bir dello sava biiminde de balasa,
tamamen tarihsel bir gerek oluyor. Kadn kahraman gerekten ok gldr. Arkasnda devlet, Ankara ve MT merkezi var. Dili
ve anlatm da gldr. Kadn olarak da olduka etkileyici olabilir. O gcn de kullanrsa, idare edemeyecei bir grup ya da
erkek yoktur. Ksaca taraflarn dzeyi, geride braktklar tarih, sosyal gereklik ve bireysel yetime byledir.
Yedi yandan itibaren o da nderlik eitimine tabi tutulmutur. Erkek kahramandan daha sk, hatta daha gelimi llerle bir
nderlik eitimi grmtr. Dmann ok youn ilgisi ve destei altndaki karlama ilgintir. Bu karlama her iki taraf
asndan da hazrlkl ve planl bir sava anlamna geliyor. Geleneksel Krt isyancl biimindeki durum olduka almtr.
Ama onun kaln izlerini tayan bir erevede yenilik ve yeni sava balyor. Bu on yllk savam ne verdi, ne gtrd? Halen
bunun zerinde durulmaya devam ediliyor. Bunun 76 sreci, hatta daha ncesi de var. Bu sava neyi kantlar? Bu sava, btn
Krdistan halkna ne gsterdi, ne getirdi? Bu sava aileye ne getirdi? Balangc biraz daha inceleyebiliriz. Sanrm erkek
kahraman az ok anlayabildik. Bu kadn biraz daha anlayalm. Bu neden byle davrand veya davran tarzn biraz daha ilgin
bulan var m? Bu konuda biraz dndnz m?
X.: Ben farkl bir noktadan bakmak istiyorum. Bence bu, duygunun aka dntrlmesi giriimidir. Bu da iyiyi ve gzeli
yaratmaktr. Hatta eer kardaki kiilik dman olarak tabir edilirse, ilk etapta o kii ahsnda nasl birlikte yaanlaca ortaya
konulurken, kar tarafn bunu reddiyle savan balamas sz konusu. Savamn halen burada devam ettiini dnyorum. O
duyguyu aka dntrrse, eer gerekten ona gelirse, kadnn birok eyini brakmas gerekir. Yani eski kiiliini, zelliklerini,
duygularn, dmann kendisine ykledii rol bir btn olarak brakmas gerekir ki bu ak yaayabilsin. Ama oradaki kiilik
bunu brakmyor.
Bu mmkn myd?
X.: Bakanm, savan halen bitmediini dndm iin, savan bunu belirleyeceini dnyorum ve mmkn de.
Sava bitmemi, imdi de karma Tansuyu kardlar. Romandaki kadn kahraman sizce gerekten ak olabilir miydi? Bu
konularda biraz gereklerden haberi olan baz eyler syleyebilir.
Nu.: Bakanm, bence ak olamazd. O koullarda byyen bir insan, ulusal nderlie, o dnemde bir anlamda nderlie
soyunan bu roman kahramanna kendi lleriyle ak olabilir; ama bu roman kahramanna cevap verebilecek bir ak deildir.
Onun lleri ne olabilirdi? rdeleyelim. nk her Krt bu llerle zincire vurulmutur.
Nu.: O hem kiiliini kaybetmi, hem kendine ihanet ettirilmi, aslnda bakalar tarafndan alnm Krd temsil ediyordu.

80
 Balayaca Krd biraz anlayabiliyoruz. Fakat nasl bir kadnlk sergilemesi gerekiyor ki Krd avlasn? Beni nasl
avlayabilirdi? Dikkat edilirse, bir ajan da ak numaralarna giriebilir. Bu kadn neden ak numaralarna girimedi?
Nu.: Onu bile baaramazd. nk karsndaki roman kahraman bu oyunlar yutmayacak kadar kendisini donatmt.
Taktik olarak yle.
O.: Bakanm, burada kadn kahramann rgtl geldii ortadadr. zellikle kendisinde hakim olan bir egemenlik duygusu
var. Krdn de en byk kaybnn zellikle kadn-erkek ilikilerinde olduunu kendisi de biliyor. Fakat erkek kahramann bu
konuda rgtl olduunu tam anlamyla bilince karmaktan yoksun. Erkek kahramann ok rgtl ve kesinlikle ok yce bir
duygusuyla karlayor. Fakat burada iki rgtl gcn arasnda politik-taktik savam, zellikle stnlk savam sz
konusudur. Zaten kadn kahraman burada stnlk salamayacan anlaynca, egemenlik duygusundan vazgemiyor. Erkek
kahramana kar bir duygu beslemektense, bir obanla duygu paylamn tercih ediyor.
Ak ki, bir oban uak gibi kullanabilir. Kadn kahraman, Uamla her trl duyguyu paylaabilirim; fakat bu kadar rgtl
ve beni kendi amacna katmak isteyen birisine, ulusal nder de olsa, bir damla su kadar bir serpintiye dahi yer vermeyeceim
diyor. Belki ok kesin bir snfsal ve ulusal dmanlk tavr vard diyebilirsiniz. Peki, buna ramen neden bir taktik yapamad?
Bizim biraz anlamamz gereken husus budur.
V.: Bakanm, roman kahramannn sosyalizme derinden bal olduunu fark ediyor. Zaten daha sonra Sosyalizm uruna
bana hi ans vermezsin diyor. Byle bir yaklam da vard.
On yl sonra unu sylyor: Sen benim yzmden parti karndan, sosyalizmin karndan vazgeemezsin. Bununla bir
amacn aa vuruyor. Bu konuda derinlii yakalamalsnz. Kar tarafn duygu dzeyi birdenbire neden durdu? En deme
kadndan bile Trkiye ortalamasnn ok stnde bir konumda ve erkei etkilemede usta; duygu ynyle de bunu ok rahatlkla
yrtebilir. Peki, bunu neden yrtmedi? Bunu sava gerei asndan da anlayabilmeliyiz. Bunu byle tutan nedir? Kendisine
planl yaklamm m, yoksa erkek kahramann rgtllk dzeyi mi rol oynad?
Y.: Bakanm, bence u olay var: Kadn kahraman rgtl olarak geliyor, en azndan zrhlarn brnyor. Fakat bunu daha
deiik eylerle kamufle ediyor ve kar tarafn bunu sezmesini istemiyor. Erkek kahraman da bu konuda olduka rgtldr.
Geliyor, ilk nce deniyor. rnein, savata kar cepheyi yoklamak iin ilkin top atlarnda bulunulur veya havan atlaryla
kar cephe yoklanr. Eer kar cephede bir gedik varsa hcuma geilir. Kadn kahraman bunu deniyor, ama gedik yoktur.
Cilveyi, ak, nazlanmay deniyor; fakat kar cephede gedik olmadn fark ediyor. Duygularn bu sefer baka bir taktikle aa
vurmamaya alyor. Kadnlarn bence bu konularda taktikleri var. nce ak yoluyla veya nazlanarak, duygularn aa vurarak
erkei dize getirmek istiyorlar. Fakat bunu beceremeyince, ta kesilerek erkei bu ynde dize getirmek istiyorlar. Bu da bir taktik
olabilir.
Ana fikir bellidir: Krt bir kadn dkndr. Ne kadar gelitiini iddia ederse etsin, bu da ona benzer bir Krt olacaktr. Kadn
kahraman, Bu Krd, bu dknlk zelliiyle vurabilmeliyim diyor. Ana fikir veya esas taktik buysa, dierleri ikinci planda
kalabilir. Bu taktikte sonuna kadar srar var. likisini balatrken, byk bir ihtimalle Krt kara sevdaya dt, bu darboaz
aamaz, iinde boulacaktr. O zaman bu taktii nasl hayata geirmeliyim? diyor. Ki, on yl sonra roman kahramanna, Sen
hibir Krde benzemiyorsun dedi. PKK Merkezi de dahil, en benim diyen erkei etkileme yoluyla bir rpda balayabiliyor. Bu
yetenei var. PKK iinde ya karsna alarak ya da yanna ekerek etkilemedii, drmedii, etkisizletirmedii tek bir kiilik
yoktur. Kahramanca direnen iki arkadamz Bunu ldrelim diyorlar. Arkadalarn elinden baka hibir are gelmiyor. Tabii ki
byle bir giriim de fazla sonu vermeyecekti. Dolaysyla daha sonraki srecin gsterdii ana fikir anlalyor. Taktik, Krt,
yzyllardan beri ailede, kadn ilikisinde nasl yitirilip tketilmise, bu adam da bu biimde tketmeliyim oluyor. nce deneme
snama yapyor; Biraz duygu dzeyi var, muhtemelen kara sevdal olabilir diyor. Klasik Krd ap amad belli deil. Klasik
Krt erkeini, aileyi tam ap amadn kadn kahraman da sorguluyor ve bu tam on yl, hatta daha fazla sryor. Gdye,
duyguya, hatta akna ne kadar teslim olabilir?
te burada ok ilgin bir Krt direnii var. Bizim kahramanmz tand kadaryla biraz direnebiliyor. ok kbuslu gnler
geiriyor. Keke bu on yllk sreci daha zengin bir edebi anlatmla dile getirsek! Gnlk deil, anlk olarak muazzam bask
altnda. Klasik Krt erkeini kendi iinde zyor ve aacak. Kadn ise an anna tahrik ediyor. Yce duygularna be metelik
deer bimiyor. Her an bir hakarettir.
Roman kahraman tm bunlara tahamml etmek, kadn kahramann anlamak, belki de dntrmek istiyor. rgt ben
duygusuyla nasl i ie gelitirip korumak istiyor? Sava ve teoriyi nasl gelitirmek istiyor? Gn be gn, saat be saat bunu nasl
yayor? Hayli ilgintir. Duyguyu kurban etmek istemiyor. deolojisini, politikasn, lkesini ve halkn da brakmak istemiyor.
Ama dikkat ederseniz, tam da bu noktada, bu yalarda kaybetmeyen erkek yoktur. Hem de en alaka, en dknce kaybediliyor.
Fakat bizim kahramanmz halen direniyor. Kadn burada taktik ustaln srdrmek istiyor. Bu Krd bu klasik oyunda
bitirmeliyim diyor. Bu sadece klasik bir oyun deil, evrensel bir oyundur. O da politikasn, devletini, dzeyini hesaba katyor.
Fakat duygu onun elindedir, bu sefer tersine bir silahtr; yani duyguyu bir milim bile glendirmemek iin ne varsa onu taknd
gibi, onun tersine byk duygusuzluu gstererek bitirmeyi deniyor. Bence bu noktada byk bir ustadr. Eer sradan bir ajan
olsayd, daha deiik hareket ederdi. Bu byk taktik ustal nasl gsterdiini anlamamz gerekiyor. Bunu anlamasanz, Krd
anlamaz ve zemezsiniz.
phesiz burada kadnn naz, kendini allayp pullamas da var. Kadnn bin bir trl ehreye brnerek, bilinen objektif
ajanlktan sbjektif ajanla kadar ajanl her ynyle oynamas sz konusu. Bunun karsnda en deme erkek, yiit erkek,
bilindii zere ok ksa sre iinde dyor. Dmeyen Krt yoktur. Bu dkn Krd iinizde ka kii at? Bunu sylemek ok

81
zor. ou dknce onun peindedir, zme kavuan yoktur. Bu anlamda Krdn ne kadar dirildii tartlmaldr. PKK iinde
bizim kahraman halen gelime salamak istiyor. Hi kimse bunu basit bir mesele olarak grmemelidir, nk gerek bir sava var.
Kahraman iin bir ey daha belirtelim: Sradan bir ilikiye girse, bunun anlalmayacak bir yan yoktur. On iki yanda birine
istediin kz getir. Ne evet, ne hayr der, gelenektir, rahatlkla karlar. On iki yandan itibaren Krt erkei de, kz da byledir.
Bu bir kader, bir kanun gibidir. Kim buna kar kabilir? inizde bunu reddedecek ka kii var? Reddetseniz bile, daha
ktsnden bir duruma deceksiniz. Kendinizi neden gizliyorsunuz?
Aile sorunu diyorsunuz. Kadn-erkek ilikilerinin altndan en deme olanlar bile kamamtr, kmalar da byk aba
isteyecek. Dolaysyla kahramann savan kmsememek gerekiyor. En nemlisi de, bir savata mutlak yenilgiye dmesi
gerekirken dmemesi var. Yalnz duygular bile onu krk defa yenilgiye gtrebilirdi. Bir de unu tespit ettik: Bu iliki olmazsa
olmaz bir ilikidir. Krt savamnn balatcs, en makul, en sonu alc biimi, bir keif hareketi olacaksa bu temelde olabilir.
Bir n sava gerekiyorsa burada olacaktr. Burada deneme snama olmadan, hibir Krt sava verilemez. Bu bir Krt sava
kanunudur. Kesinlikle bunu renmelisiniz. Krdn kurtarlp kurtarlmayaca bu savan balangcnda anlalr. Btnyle
yaam savann mmkn olup olmad da bu iliki iinde aa kacaktr.
Yaayan bu kahraman biraz tanyorsunuz. u anda Krt halknn nderliini yrtyor. Krdistanda en etkili bir kiilik olma
konumuna gelmitir. Tam zaferi yakalayamam olsa da, balangc ok nemlidir. Dman kalesi iinde yle bir adm atm ki,
iinde her gn lm var, tuzak var. Eer Krt keif hareketinde veya kk bir arpmada ayakta kalamazsa, daha sonraki
yllarda rgtsel, ideolojik ve siyasal savamdan nce duygu savanda ilk gnde kaybederdi. Siz duygu savan kazanamadnz.
Sizde duygu ve yrek yoktur; yrek olsayd, ehitler karsnda byle davranmazdnz. rnein partimiz iinde kadn
yoldalarmzn ahadetleri karsnda erkek arkadalarmzn yaad, en amiyane tabirle kzn trene bakt gibi bir baktr.
Brakn kahramanl, sradan insanlar bile byle deiller. Duygular yoktur, Kadn ld, kurtulduk diyorlar. Yrei byle olan
devrimci ne kadar devrimcidir? Duygu dzeyi byle olanlarn, devrim yapmas dnlemez. Bunlarn ilikileri ba belas
ilikilerdir. Olas bir iliki de katr. En dkn tarz esas alyorlar. Her kurulan kadn-erkek ilikisi neredeyse kaa yol at,
kamayan da bunalma yol at. rgt iinde bunalm bazlar tarafndan gelitirilerek dknle doru gtrlyor. Bunu aan
ka kii var? Bazlar benim gibi kendini muhafaza ediyor, ama ne zamana kadar muhafaza edecek? Biz sava balattk. Hazrlk
belli bir dzeye kadar olabilir. Duygu sava dahil, u an sava zamandr. Bizim kahramanmz hala tek bana bu sava
yrtyor. Sava nasl yrttne dair an anna takip etmeliyiz. Ama bu ilk sava randevusu ok nemlidir, ancak iyi bir
edebiyat bunu gzel bir anlatma kavuturabilir.
yle anlalyor ki, kadn kahraman ok iyi hazrlanm. TCnin babakanndan daha stn bir yetenee sahip. Herkes bu kadn
iin PKKye kar en baarl babakan diyor, yle lanse ediliyor. Oysa bu, onun yannda bir yavru gibi kalr. Belki de onun
talebesi, uzants, hatta glgesi olabilir. te n sava bu kiiye, buna kar verildi. Belki imdi cepheler birbirlerine yaklayor,
sava biraz daha byd, ama biz halen n cephelerde savayoruz. imizde sava yrtyoruz. Aslnda daha da nemli olan,
ilikideki derinlii gzden karmamamz gerektiidir. Krt nasl drlmek istendi? O nokta ok nemlidir. Krt niye
duyguland? Bu duyguyla neden bitirilmek istendi? Bunu anlamadan adm atmamalyz.
u soruyu sorduk: Krdn duygulanmaya hakk var myd? Duygularn bastrmal myd? ster ok planl deyin, ister
maceraclk deyin, byle bir duygu giriimine bavurdu. Ancak hikye hangi tuzaklarla doluydu? Siz bunu anlamaya
yanamyorsunuz, Krt bunu anlamak istemiyor. Ama bizim Krt kahraman sanrm biraz zeki davrand. Aslnda ok iyi
niyetliydi, duygunun gcne de inanyordu, ama gereklik biraz farkl geliiyordu. En byk zellii olarak kendini yitirmedi,
klasik Krt gibi davranmad. rnein klasik Krt ilk ilikide baa davranabilir, tokada ynelebilir. Roman kahraman asla buna
girimedi; giriseydi herhalde ilk gnde kaybederdi ve plan bozulurdu. Bu bir keif hareketi deil, kendini bitirme hareketi olurdu.
Biraz zeki olduu anlalyor. Ama kar taraf yllarca bekleyerek deil, birka hafta iinde sonu almak istiyordu. Daha sonra bu
iliki yanlgs byk devlet yanlgsna dnt.
Devrede devletin zel sava ekibinden bir de Pilot (Necati Kaya) var. Kahramanmz iin, Her an ban kopartp tuzlayarak
yiyebilirim diyor. Bu da somut bir gerekliktir. Herhalde o da erkek kahramann peinde, tutsa on metre teye frlatacak. kide bir
antada keklik, kuun piirilmesi, tuzlanmas diyor; bu kelimeler onun azndan dklyor. Yani kafesteki kuun ahmak Krt
olduunu dnyor. Abi, babamdan iki yz bin lira miras kalm; altn m gerekiyor, buzdolab m gerekiyor, ne gerekirse
alrm. Filan semtte drdnc kat da kiraladm, hazrladm diyor. Direkt devletten gelmi. Bakn, Krd nasl kazanyorlar!
Kadn ve Pilot drt drtlkler. Bizim kahramanmz da her ikisinden yararlanmaya alyor. Slale paralarn bol bol yiyor ve
gruba da yediriyor. Bu yllarda grubu bunlarn maliyesine dayandrarak yaatyor.
Tabii devletin o zamanki tanm udur: MT 79da, Bu adam gnn yirmi drt saatinde bizim kucamzdayd, gece gndz
biz bunu besliyorduk, nasl oldu bu ku utu? diyor. Aynen kulland kelimelerdi bunlar. Keklik dedikleri ku kafesten nasl
utu? O bir keklik miydi, ahin miydi? Tanyp tanmadklarn onlara sormak gerekir. Neden keklik diyorlar? Keklik tabirini
kullanrken kara sevdaya, paraya, mal ve mlke tutulmu kii kastedilmek isteniyor. Siz bir sigara iin bile taviz vermiyorsunuz.
Bir sigaradan kimseyi kolay vazgeirtemiyoruz. Ama roman kahraman daha ilk admlarn atyor. Son derece ekici kadn, son
derece parayla besleyen bir Krt Pilot ve eer ban biraz kaldrrsa onu yerle bir edecek bir zel sava gerei var. Peki, bizim
kahramanmz nasl davrand, bir ku olmadn nasl gsterdi? Anlay biraz daha derinletirmek iin kendinizi dnn. Siz
sigaraya, gnlk maddiyata bu kadar dknlk gsterdikten sonra, en rahat koullarda, Ankara kalesinde en deme erkeiniz ne
yapard, nasl kurtulabilirdi, nasl k yapabilirdi? Sradan bir kadndan kendini kurtaracak bir yiit aranzdan kar m? te bu
savan kutsallna, rgtn ve mcadelenin yceliine byk ball kantlarsanz belki kabilir. rgt sava burada biraz
anlalmaldr. Bizim kahramanmz rgtsel zemini neden brakmad? En yoksul Krt, bir tavuk iin kendini kavgaya kaptrr ve

82
biter. Kahraman nasl oldu da byle dmedi? Burada ideolojinin, politikann, varsa bir direniiliin yceliine anlam vermek
gerekir.
Zaten PKKnin bykln de yalnz bu kahraman iin deil, btn direnenler iin byle tanmlamak gerekir. Kahramann
etrafndaki oluuma katlanlar, kahramann gereini paylatklar iin kesinlikle yce ve kutsaldrlar. Ama gnler kahraman iin
iyi gemiyor; bu yllarda kahraman bir ay bardan bile elinde tutamayacak kadar mecalsizdir. Bir bardak ay bu etkiyle dizinin
zerine dkyor, dizi yanyor. imdi siz yreklisiniz, cesursunuz, silah alp dmann karsna kabiliyorsunuz. Oysa roman
kahraman dman karsnda bir bardak ay bile elinde tutamyordu.
Siz bu kahramana dayanarak savayorsunuz. Hikyeyi mutlaka bilmeliyiz, duygunuz varsa biraz gelisin, bilinciniz varsa
bunu biraz anlamaya aln. Krd anlayn, kendinizi de anlamaya aln. Roman kahraman dmedi, imdi neden dmediini
anlamaya alyoruz. Kadn drmek iin ok hnerli, olaanst de glyd. Acaba Krt nasl kaybedebilirdi? Hikyeyi bunu
daha iyi anlamak iin iliyoruz. nk daha sonra da Krt bir btn olarak avucumun iinde olduu halde kaybetmedi, buna
anlam veremedim diyordu. Bunu sylediinde 86 ylna giriyorduk.
PKK oluumu III. Kongreyi yaarken, kadn kahraman son kadnlk numarasn yapmaya alyor. Bizim kahraman o gne
doru geldiinde, kendine gre zmler retmeye alyor. Kadn kahraman, 86ya doru gelindiinde, ilerin sonuca doru
gittiinin ok iyi farkndadr. Tabii bu yllar ok nemli bir dneme noktasyd. 15 Austos Atlm yaplmt, fakat yenilgiye
gitmesi de an meselesiydi. Pratik sorumluluk stlenenler bile umutsuzdu. Bazlar bozgunculukla urayorlard. O bunu fark
ediyordu. En benim diyen militan, sorunlar karsnda ancak kurunu kafasna skabiliyordu. Mcadeleye en ok sahiplik etmesi
gerekenler, szm ona namuslu olduunu iddia edenler intihar dnyorlard. Dierleri ise bozguncuydu. Bu kadn yine
devredeydi.
Yine o dnemde Agitin (Mahsum Korkmaz) ahadeti var. Kahramana unu sylyor: O da ld, dierleri de yan banda
bunaltlarak kartlyor; bundan sonra ne yapacaksn? Kadnln halen ok acmasz kullanma peinde. ki kahraman arasnda
byle bir sylei geiyor.
En deme Krt ite piyasadadr. Kk Emrahn nasl bir arlatana dntn grdnz. O, MTin hazrlad bir
kiiliktir ve u anda onun ahsnda kadn ve erkek drlyor. zellikle devrimci genlik alabildiine drld. Byle
Diyarbakrl bir ua yetitirmeleri tesadf deildir. Partiyi ilan ettiimizde brahim Tatlses trkcler kral diye lanse edildi
ve gnmze kadar da amansz bir biimde kullanlyor. Bunlar tesadf seilmedi. Biz devrimci yrek iini, duygu iini yceltmek
istediimizde, onlar da bunlar lanse ettiler. Hatta Hlya Avar da dayatld; o da kken itibaryla Krttr. Piyasa bunlarla
dolduruldu ve etkileri altna girmeyen gen kalmad. Ylmaz Gney bile bu dnemde unu diyordu: Biz bir gsteri yaptk,
artistlie zendik, ama bunlar kt karmza karyorlar, bunun aresini bulmalyz. brahim Tatlsesi arn, uyaracam; bu,
bizim yiitliimize laf getirecek. Daha sonra buna gc yetmiyor. Bilindii gibi kansere yenik dp lyor. Ylmaz Gney, 12
Eylln burjuva toplumunun zerine geliinin altndan kamyor. Ylmaz Gney ok yiit bir adamd, ama kansere bile yenik
dmekten kurtulamyor. nk ei iin kurun skt, kurunu skmasyla kendisinin bitmesi bir oldu. Bir faist vard, tahrik etti,
oyuna drd ve kendisini bitirdi. Daha sonra da meydan, zel savan kulland kiiliklere kald. Bu, iin bir yandr.

Bir nsann Bir nsana Gsterebilecei En yi Duygu Gzellik ve Yaam Duygusudur

Krdistan ve Trkiye toplumunda zel sava silahyla aile, kadn, erkek ve zellikle genlik drlrken, biz kendi i
cephemize bakalm: Bu cephenin kolay olduunu sanmayn. Halen yzde doksan bu etkilenmeler altndasnz. Sizi biraz bundan
kopardk; ama yine de sizi dntrme ii tam baarlm olmaktan uzaktr. te byle bir erevede ve ortamda kahraman
kurtarmaya alyoruz. Kadn o kadar acmasz ki, Sen nasl bir erkeksin? Bizim bildiimiz Krt erkei yirmi drt saat iinde
kadn karsnda ya yle olur, ya byle olur. Sen on yldr nasl bana byle tahamml ettin? Neden kavga etmiyorsun? Neden
dvmyorsun, neden kurunlamyorsun? Bir erkein kadna gre yaklam tarz var. Neden yalvarp yakarmyor, kendini daha
deiik durumlara sokmuyorsun? diyor. Tabii biz kadnn bu durumunu gzetler ve klasik namussuz Krd aarken, bunlarla
ilgilenmezlik edemezdik. Olduka planl bir biimde kadn hareketinin ortaya karlmasna da balayacaktk.
Tabii bunu da ylan gibi izliyor. 1986lara doru geldiimizde, yani on yl sonra, Sen namussuz olmaya baladn, baka
kadnlarla m ilikilerin geliiyor? Evli Krde, namus sahibi Krde ne oluyor? diyor. Bizim Krt bu konuda biraz planl olmaya
devam ediyor. nk nderdir. Kahraman, nderlie soyunmu ve tutarl olmak zorundadr. Eer bu konuda ikiyzl olursa,
gerek klasik gerekse devrimci namus anlayn zemezse biter, hem de erkenden biter. Kadn, kurt gibi gzetliyor, Karna kar
baka kadn aray iindesin ha! te ben bu bombay patlatacam diyor. Anlalaca gibi, hem burjuva, feodal ve ilkel komnal
lleri dahilinde kadnlnn gereini yerine getirmiyor, hem de Sen namus ilkesine ters dmeye balyorsun diyor.
Bizim kahramanmz bunlar karsnda ne yapmalyd? Bunu biraz sorgulayabiliriz. ekeceini ekti, tahamml edecei kadar
tahamml etti. Tm bunlarla birlikte ne yapmalyd? Bu hikyeyi nasl byle srdryor? Buna hakk var m? Bir gnlk yaam
byk bir provokasyondu. rgt iin buna tahamml etmesinin ne kadar doru olduunu anlamak gerekir. nk bu
anlalmadan, modern PKKyi, zmlenmi PKKyi, dnen ve biraz rgtlenme yapabilecek olan PKKyi anlamak mmkn
deildir. Bu kadar ehidin ansna dayanarak bunlar belirtiyorum. Bu byk anlama savan anlamazsanz, hepsine ihanet etmi
olursunuz.
Bylesi bir kadn karsnda siz olsaydnz, sizi on yl zincire vursalard, tahamml edebilir miydiniz? Bizim kyde kadn
alndnda veya erkek koca olduuna inandrldnda, yirmi drt saat iinde kar-kocalk gerekliliklerini yerine getirir. Bu kadn
brakalm bir gn, on yl -hatta zaman da nemli deil- bir gne sdryor; her trl tahriki ve hakareti yapyor veya kendine
gre bir sava sergiliyor. Bunun ne olduunu anlamamz gerekir. nk burada devlet, Kemalizm, egemen snf ve ok iyi

83
yetitirilmi bir nder kiilik var. Krt bunu anlamadan hibir i yapamaz. Klasik kocalar, klasik kadnlar, btn zverilerine
ramen fazla baarl deiller ve bu da sizin lnz tayin ediyor. Bu romana abartmadr diyemezsiniz. Abartma da olsa, gerek
bir Krt roman gibi geliiyor.
imdi herkes kadn kahramanlndan bahsediyor. Bu kadnlar neden bu kadar devrime katldlar? Dnya buna dikkat ediyor.
Avrupadaki kadn toplantlarmz bile en gelimi Avrupa kadnlarn, feministlerini kendine ekiyor. Bu ileri bir dzeyin
yakalandn gsteriyor. Dnyann en geri veya ad olmayan kadnndan nasl byle bir durum ortaya kt? zellikle kadn
ehitlerini anlamak iin bunun zmlenmesi gerekir. Tabii bunun iin de kahramann eylemlerini, sava taktiklerini ve tarzn
duygu alannda da anlamak nemlidir. zellikle bu konuda ehit Ronahi iddialyd ve dier tm ehitler de yleydi. Onlar,
nderlik ehitleri oluyor. Bu byk dzeyi anlamak gerekiyor. Bunlar olmadan, ulusal kurtulu sava ve gerilla olamazd. Bu,
kahramann yrtt savala direkt balantldr.
Ama unutmayn ki, bir baka kadn kahraman da var. ok ilgin, imdi yitiktir. Kadn kahraman sr oldu, yerin dibine girdi.
Onu gren yoktur. Bu kadar etkili olmak isteyen bu yitik kadna ne ad vereceiz? En nemli olan da bizimle savayd. Belki de
karmzda zel sava kadn olarak savayor. Bundan kaabilir miyiz? Kasak da kurtulabilir miyiz? Bu konuda gereki olalm.
1995 yl savan geliimine mthi tanklk edebilir. Belki de ilk defa cephelerin savam gl bir biimde anlam bulabilir.
Bugne gelmeden ncesini dnn. Herkes, Bu bir mucizedir diyor. Mucize deil, nefes nefese ve bilimsel olarak biraz
llerek gelitirilen bir savatr. Bu Krt sava olduka nemlidir. Bu, herhangi bir sava deildir. Krt savann btn
savalardan farkl baz zellikleri var. rnein, Gneyde de bir Krt sava var, ancak bu sava krk yldr Krd tketiyor. Biz
iin iine girmezsek, boulma sava olur. Krdn sava boulmaktan baka hibir sonu vermiyor. Fakat bu Krt sava halen
ok iddialdr ve baarl olma ynn de giderek aa karyor. zce, kadn kahraman u teoriye veya varsayma dayanyordu:
Krd bitiren ilke bellidir: Aile, kadn ve dknlk ilkesi; buna dmeyen bir Krt de yoktur! Bu Krt de buna drlecekti,
ancak ilk gnden itibaren buna kar direndi. Direnirken yce duyguyu istiyordu. Yce duygu bir tlsm, bir canlandrc, mutlaka
gerekli olan bir zsuydu. Aslnda erkek kahraman burada salt bireysel bir tatmin peinde deildir. Krt diriliinde ideolojik, politik
ve rgtsel izgiye gre bir gelime salamak istiyor ve gerekten biraz da byle geliecektir. Ama kar tarafn ldrc plan sz
konusuydu. Bu ldrc plan devlettir, ibirlikiliktir, onun olduka hakim militanldr. Btn eski Krtlk zelliklerini aarsan,
savata belki bir adm atabilirsin. Hatta erkee egemen olan btn hakimiyet duygularndan vazgeeceksin.
Sadece Krt erkei asndan belirtmiyorum. Herhangi bir ulustan, bir kltr seviyesinden olan, zellikle snfl topluma girile
birlikte cins stnlne ulatktan sonra bir erkein kadn karsndaki konumu egemenliktir. Her ulusun geleneklerine gre bu
egemenlik neyse, naslsa yle yaplr ve yrtlr. Krt insan bu konuda en kt olandr. Devlet karsnda, ekonomide, sosyal
yaamda, hatta ne kadar toplumsal etkinlik, kurum ve kurulu varsa hepsinde kaybetmitir. Aile iinde bir saha yaratlmtr ve
Krt erkei bu saha iinde mutlak hakimdir. Dmann onun stnde ne kadar basks ve despotizmi varsa, onun da aile iinde,
kadn zerindeki basks ve egemenlii o kadardr. Bakalarnn kendisine yaptndan daha fazlasn kadndan ve ocuktan
karmak ister. te Krt budur. Dikkat edilirse bu, en tehlikeli erkek tipi oluyor. Yeni Krt ortaya karken, genelde erkeklii,
zelde Krt erkeini tersine evirmek zorundadr. Yani bu erkeklikten vazgeecektir. Vazgemek de g ister. Bir kanun
derecesinde kuvvetli olan erkek zelliinden nasl taviz verecek ve bundan vazgeeceksiniz?
Bizim kahramanmz bir iki ka denemesi yapt. Grup olutuunda kadna g getiremediini grnce -kadn gl, bozuyor-
, ben brakyorum dedi. Ama sonra bunun doru olmadn grd. Bir kez daha kadn kahramann yanna geldi ve kadna kar
tedbirlerini ald. Kadn daha cesur yklenmeye balaynca, Diyarbakrdayken bir daha evden kat. Hibir erkek evden kaar m?
Herhalde bu ok az grlr. Kadnn elinden kurtulmak istiyor, ancak bu mmkn deildir. arnaar yine geri dnd. Dikkat
edilirse, bu yllarda bir durum kurtarlmak isteniyor. rgt kurtarlmaya allrken, bu ilikiye kesin ihtiya var. Yani sezgisel de
olsa, bu ilikiyi biraz yrtmek zorundadr.
Roman kahraman u ihtimali hep hesaba katyor: Devlet bu ilikiyi bildike grubun zerine gelmez! Byk ihtimalle savan
bu ihtiyacndan dolay katlanyor. Daha sonra aa kt ki, devlet, Bu iliki antada keklik ilikisidir diyor. antadaki keklik
vurulmaz, dier keklikleri avlamak iin kullanlr. Keklik ne zaman utu? Oras nemlidir. rnein, Diyarbakrdan Mardine
geli, ardndan yurtdna k ok ilgintir. rnein, keklik kafes gibi bir yerden kurtulmak istiyordu. lk gn kaamad,
uamad, hatta geri dnp geliyordu. ki gn denedikten sonra, birdenbire kamay, umay baard. Diyarbakrdan k biraz
da bu anlama geliyor.
1978lerde kk bir boluk buluyor ve resmi parti ilanna da gidiyor. Bu ok nemli bir admdr. O admn atlmasndan
sonra, 79a doru gelindiinde, ta atlasa oyun bir iki ay ya srer ya srmez. Parti oyunu byk bir oyundur. Bizim
kahramanmz drsttr, ama devletin kucanda bir partilemeye gidiyor. En azndan devlet yle sanyor. Ama ideolojik, siyasal
ve rgtsel olarak da tam bir devimcilik yaplyor. Tam bu noktada devlet ve evremiz derin endie iindeyken, durumlar ne
oluyor derken, kahraman kafesten uma denemesi yapyor. Bizim kahraman bu yllarda Mardine geliyor. ok mecalsizdir.
Kafesten kmtr, ama yle fazla uacak bir hali de yoktur. Urfaya doru geliyor. Aslnda kanatlar varsa da, kanat rpacak hali
yoktur. Sokaklar arasnda dolayor. Yayor mu, yaamyor mu, belli deildir. O kadar umutlu da deildir.
Dman, Apocular ortal kasp kavuruyor diyor. Ama kahramann kendisi zor nefes alp verecek dzeydedir; bu sefer
kuun kafese alnacan ve hemen bann kesileceini biliyor. Zaten ihanet eden ahin Dnmez yakalanm; polise,
Diyarbakra gidelim, APOyu tutup getirelim, tekrar braktmz kafesin iine koyalm diyor. Ankaradan zamannda karar
kmyor veya Ankara kadn kahramannn ilere hala hkmedeceini sanyor. nk o arada ilgin bir durum douyor. Ankaraya
giderken kafesten uulaca asla sylenmiyor, biraz da gizli hareket ediliyor. Yaklak iki aylk bir srede hi haber verilmiyor.
O, Diyarbakrda, Gnaydn Apartmanndadr, ku kafestedir diyor, yle sanyor. Devlet daha sonra oray basyor. Bizim halen

84
orada, kafeste olduumuzu sanyor. Oysa iki ay olmu, biz oradan umuuz. Tabii ku biraz endieli olduu iin, bir
sempatizana, Gidip hududu yokla, oradan bir dal yaplabilir mi? diyor. Bu uu, bir nihai uutur. Yani en sert kayalklara
kadar umay da imkn dahiline sokacak, avludan, ovadan uup bir daha dmeyecek kadar bir kanatlanma hareketidir ve bu
salanyor.
Daha sonra kadn kahramana ok doal bir biimde rgt kurallar hatrlatlarak, Gizliydi, fazla kimseye haber veremezdik,
zaten sen de ortalkta yoktun; hi kukulanmana gerek yok, yurt dna da gelebilirsin deniliyor. Kadn kahraman geliyor,
oyununa devam etmeye alyor. Oysaki durumlar artk deimitir. Artk kafesteki keklik deil, ahindir.
Tabii sava devam ediyor. Savan byle kolay sonulanacan da beklememek gerekir. Byk ihtimalle devlet, Ku utu
ama, gidip tekrar yakalanr diyor. Bilinen baz avclarn devreye sokuyor. Onlardan birisi de Semirdi (etin Gngr). Semir de
kular tekrar avlamann bir ustasyd. Kadn da yleydi. Bunlar grnte ztt, ama znde ayn ama peinde kouyorlard.
Bunlar amansz bir srete, amansz bir almada bozmak iin ne gerekiyorsa onu yaptlar. Yani bir Diyarbakr Zindannda
ikence vard, bir de yurtdnda bunlarn ikencesi vard. Belki de yurtdnda bunlarn ikencesi, Diyarbakr Zindannn ak
ikencesinden on kat daha kahrediciydi. Bunlara kar dayanmaya allyor.
Kemal Pir tekrar Beyruttan yola kyor. Bu oyunu gryor; kald ki, bu oyunu daha nce de grmtr; ldrelim diyor,
ancak olmuyor. Daha sonra ayrlp lkeye yneliyor. Yakalandktan sonra zindanda, Cuma (Cemil Bayk) arkadaa syleyin,
unutmasn. O ne yaplmas gerektiini bilir, benim vasiyetimdir diyor. Mthi direniinden sonra son nefesini byle veriyor.
Bunlar bir yiidin vasiyetindeki son szlerdir. Ne anlama geldiini bilmek gerekiyor. Kemal Pir, nder yoldann tehlike iinde
olduunu dnyor; kaybedebilir, kadnn oyununa debilir ve kurtulamaz sanyor. Bu konuda derin endieleri var. Bize ok
yardmc olmak, hatta oyunu aa karmak istiyor; ama g yetiremiyor, eziliyor, bzlyor ve yapamyor.
Bunlar yeni slenilen sahaya da btn marifetlerini dkerek oyun oynuyor ve nefes aldrmamay srdrmek istiyorlar. Asla
Zor yllardr, biz de biraz zme yardmc olalm demiyorlar. Bunlar ok acmaszlar. Grnte elikileri var; ama el ele
vermiler, birbirlerini tahrik ediyorlar. Yurtd hamlemizi daha adm atmadan bitirmek istiyorlar. zellikle II. Kongremizden
sonra Bir tekini bile Botana gndertmeyeceiz diyor. Bu byk bozgunculuk, yreksizlik, provokasyonculuk ilk defa derli
toplu ve ok planl bir ekilde bu yllara dayatld. Biz de ok saf davranyoruz ve bu tr eyleri beklemiyoruz; ama beklenmeyen
oluyor. Belirtileri ortaya kyor, fakat zerine nasl gideceimizi tam kestiremiyoruz. Bu, byk bir bilim, byk bir siyaset iidir.
yle sandnz veya yaptnz gibi halledilmiyor. rnein, Trk sol glerinin ve Krdn bana geleni yaamamak, lkeye
salkl bir girii yapmak iin her eyi gze aldk.
1976larda nasl ki grup olmal, grubun hatr iin her ey yaplmal dediysek, bu sefer de parti lkeye tarlmal ve mutlaka
lkeye ulamalyz diyorduk. Amentmz, yeminimiz buydu. Her ey buna gre ayarland. Bu byk oyunu da bu kutsal ilkeye
gre bozduk. Eer lkeye girii salarsak, dman bir adm daha yenilgiye uratlm olacakt.
O zaman baka provokatrler de devreye girdiler. Ancak yaklak be yl amansz bir savamla ne II. Kongrenin, ne de III.
Kongrenin provoke edilmesine frsat vermeden, partiyi bu beladan koruyabildik. nk devlet halen Bizimki merkezi de,
APOyu da, PKKyi de alr iddiasndayd. Baka adamlar da vard ve olduka glyd. Btn gizli rgtlerde baardn
PKKde de baarma iddiasndayd. Zaten Ku utu, git tut diyor. yle geliyorlar ve sanyorum kendilerine gre de kuu
kontrol altna aldklarn dnyorlar.
Bu kahramann da bir tarz var. Kendisini yedi yandan beri sava iinde biraz gelitirmitir. Arkadalktan ve ilikilerden ok
iyi anlyor. nsan ilikilerine ok byk deer veren birisidir, dolaysyla ilikilerde kaybetmesi ok zordur. Kendini iliki gcne
hazrlayan birisi acaba kaybedebilir mi? Bunu nasl salyor? Tabii yle zemine oturuyor ki, kendini yaatabilecek ne gerekiyorsa
onu seziyor, duyuyor ve lmne amansz yapyor. rgt iin de byledir, ilikiyi rgt ilikisine dntryor. Bu konuda
mevcut ortamda rgt yrtebilecek yetenei gsteriyor. Herhangi bir dostla rahatlkla iliki gelitirebiliyor. Btn
etkileyiciliine ramen, kar tarafn gc yoktur. rnein iki provokatr de, kadn da Pilot da ok etkileyiciydi. Devlet, bayan da
erkei de olaanst hazrlamt. Olaanst etkileyici olmas asndan Pilot, kadnlar iinde yllarca yetitirilmi bir insan
ustasyd. Kadn da her trl ilikiyi gelitirebilecek dzeyde erkekler iinde yetitirilmiti. O yllarda beni kuatan bunlard.
Kadnn istedii ey, tek bir kiiyi lkeye yneltmemek ve partiyi dtaki rmeye dayanarak tasfiye etmekti. Bunu II. Kongre
srecinde en st dzeyde denediler.
Kadn, III. Kongreye doru giderken, varn younu ortaya koyarak sonu almak istedi. Sanrm burada kadn-erkek ilikisi
asndan ok nemli olan bir sonu var: Kadn, byk bir fkeyle bu kahramann dmeyeceini anlamtr. Hatta o gnk
diyaloglar var: Sen nasl erkeksin? Sosyalizm ve parti iin her eyi gze alrsn, her eyi yaparsn diyor. Bizim kahramanmz da
son olarak, sen yanl hesap yaptn, duygu ve cinsellii kullanarak beni drebileceini ve dolaysyla kaybeden her Krdn bir
benzerini bu kiinin de ahsnda kaybettirebileceini dndn diyor. Kadn on yl amansz savat ve sonuta ok aresiz kald.
Nasl balangta bizim erkek kahramanmz aresizdiyse, on yl sonra da kadn kahraman ok aresizdi. Bunu ideolojik, siyasal ve
rgtsel g anlamnda belirtmiyorum. Bu konularda ve duygular asndan da zaten batan beri glyd. Duygunun yenilgiye
gitmeyeceini, ldrc bir etkiye yol amayacan salama almt.
Kadn kahraman bunu fark ediyor. Kullanlmak istenilen kadna kar byk bir kadn silah bileniyor. Bu konuda hazrlk ok
mkemmel yaplmt. Bu anlamda kadn kahraman bitiktir. Burnundan soluyor ve bu arada unu sylyor: Korkma, seni
zehirlemem. Ate olmayan yerden duman kmaz misali aklndan byle bir ey geiriyor; fakat bu ona fazla anlaml gelmiyor,
nk hedef rgt elde tutmaktr. rgt elde tutmas iin, karsndaki kahramann tketilmesi gerekiyor. Hem de rgtn
tketilmesi temelinde bunu yaplmas gerekiyor. Yani roman kahraman yle bir hale getirilecek ki, Yapamyorum, edemiyorum
deyip dklecek. yle bir oyun sahnelenmeli ki, bizim kahramanmz be paralk duruma gelmeli. Bizim kahramanmz u szleri

85
sylemeye devam ediyor: Bu kt bir oyundu, senin byle oynaman ayp deil mi? Kendine gvenin ok, olduka soukkanlsn
ve hedefli yaklayorsun. Bin defa lmek istedin, ama seni ldrtmedim. Her trl hakareti syledin, ama azm bile bozmadm.
Tabii bu, yeni Krdn ortaya karl hikyesidir. Saygs ve edebi byk olmazsa olmaz. slubu da ok etkileyici olacaktr.
Yani sizin gibi yaklamaz. Siz olsaydnz, bir saat iinde yerle bir ederdiniz, bu ii aznza gznze bulatrrdnz. Ama roman
kahraman, ak byle basit bir seviyeye drmek istemiyor.
Devlet artk tamamen bir tarafa braklyor. Devletin Ortadou sahas ve kahramann konumu zerinde fazla etkili olabilecek
bir durumu yoktur. Tehlike bertaraf edildi. Dnya ve blge dengesi gz nne getiriliyor. Trk Devleti ne yaparsa yapsn,
mttefiklerini ne kadar imdada arrsa arsn, nderliin veya kahramann tuttuu yeri yle kolay kolay ele geiremez.
Birincisi budur. kincisi, parti gelitirildi; rgt her gn on defa datmak isteyen bu provokatif yaklamlara kar amansz bir
ideolojik ve rgtsel sava verildi ve rgt bu savatan gl kt. ok kulland kadnca yntem amansz bir direnile, sabrla
karlk buldu ve kadn zmlemesine ulald. Krt tarihinin, Krt krdmnn zmlenmeye balad an yakalad ve bu,
kadn kahramann bitii oluyor. Bir kii byk oyuna kar dnya dengesini hesaba katarak, onu lehinde zmlyor. Bylece
Trk Devletini hkmedemez durumda tutuyor. Partiyi direnebilecek, savaabilecek bir parti durumuna getirebiliyor. Bunun
varln biraz kesinletiriyor ve ardndan kadn konusunda da byk bir zmlemeye gidiyor.
Baz hususlar aklamak zor deil. Kadnn tezi uydu: Bu erkek dayanamaz, mutlaka der! yle kaba grlt kararak
dmez, sapklar. Sapklarsa veya klasik namus anlayna gre yoldan karsa, rgt iinde tehir edilir. yle olmamas iin de
hibir neden yoktur. Kadnn bir gnlk dayatmalar bile onu batan karmaya yeter. Batan karma iki trldr. Tez udur: Ya
mutlaka kadna boyun eecek ya da boanacak. Bizim kahramanmz ikisini de yapmyor. Kadn kahraman bunu ilgin buluyor.
Boyun eilmedii gibi, ok gl avantajlar da deerlendirildi. Roman kahraman duyguyu, cinsellii ve rahat yaamn bin bir
trl devlet imknlaryla olumasn isterse, buna yeil k yakmas ve boyun emesi gerekir. Bunlar salanrsa, kadnn
llerine gre i yoluna girecektir. ler yoluna girmezse, her gn beterin beteri bir politika dayatlr. O da dayatlyor. Bunun
karsnda ikinci bir yol olarak ya ldrrsn -ki, biz bunu kabul etmedik-, ya kovarsn, ya da kadn konusunda ikiyzl olursun.
Btn bunlara kar mcadele tarihsel, toplumsal, teorik, ideolojik, siyasal ve rgtsel plandadr. Zaten bir nder bunlar
hesaba katmazsa nder olamaz. Byk insanlk savam veriyorsun. Gdlerim dayanamyor, alk ve cinsellik gdm
dzenleyemiyorum, dntremiyorum dediin an davay kaybedersin. Eer Krt bu konuda kurtulu istiyorsa, ne tam cinsel
dkn olacak, ne rahatlk dkn olacak, ne de kara sevdal olacak; kendini yeniden yaratacak ve kamayacak. kinci, nc
kadnla evlenme biiminde de zm bulamaz. Ne kadar etkili bir kahraman olursa olsun, duyguyu ve ak kaybeder. Ak
kaybetti mi, vatan kaybeder. Roman kahramanmz sizin bildiiniz gibi bir kahraman deildir. Kendini ucuz tatmin etmez. Her
eyi nderlere yarar tarzda yrtmek zorundadr.
Bu hikyeden can alc baz sonular karmalsnz. rnein, duygunun zaferi saland m? Krt ak bu eylemde baar
kazand m? Bizi kim aydnlatabilir?
Nu.: Bakanm, burada Krt ak kazand diyebiliriz. Yani Krt ak olutu. Aslnda olmayan Krt ak bu ilikide douyor.
Krt toplumunun btn gereklii bu hikyenin iinde gizlidir. Hatta Krdn dirilii, bu hikyedeki yaanan elikiye baldr.
Krdn yeniden dnya sahnesine k bu ilikilerdeki zafere baldr. Buradaki yenilgi toplumun yenilgisidir, buradaki baar
toplumun baars olmutur. Bir ak domutur ve yaamaktadr.
Evet, Ehmed Xannin ruhunu biraz adediyor muyuz?
Nu.: Bence onun en doru temsilcisi hikyenin kahraman oluyor. Ehmed Xannin hayalinde yatan gerek ak da bu oluyor.
Onun zledii, hayal ettii gerek ak da buydu. Yoksa sonu iki ceset olan aklar deildir.
Bunu amalad, dledii kesinlikle belirtilebilir. yz yl sonra da olsa, ona can vermek byk bir olaydr. Ben kendimi
sadece ak yerine koymuyorum. Dnyada bu ii en zor yapabilecek olan benim. Fakat bu konuda ok iddialym. Yine de tm
olan bitene baktmzda, kahramann klar yerindedir; hem umuttur, hem de umudu gerekletirendir. nsanlk ateini
yakalamtr, gittike tututuruyor. Yine yeni insan yaratmtr, gittike gelitiriyor. Bu biraz gven veriyor. Bu hikye sizi
kendinize daha iyi tantabilir.
Hikyenin nasl sonulanacan da sava belirleyecek. Umarz hikye iindeki yerinizi iyi tayin ediyorsunuz. Medusalar ,
glge kadn, her trl dm kadn oynamaya hi gerek yoktur. Sahte ve despot erkei de yaamaya gerek yoktur. Gzellie
kesinlikle ihtiya var, gzelliin zgrlkle balantsna ihtiya var. Onun da savala yaratlabileceine dair kesinlik var. Bize
biraz gzellik yarayor, bunun iin savamamz gerekir. Bu sava gze almalyz.
Bir insann bir insana gsterebilecei en iyi duygu, gzellik ve yaam duygusudur. Gzelce yaama gtrmeyen her ey insan
iin en ktsdr. Bizde her ey bu kadar irkinlie gtryorsa, yaam dmann sert darbeleri altnda daha da kaybediliyorsa,
sava tercih ediimiz yerindedir. Gzellikleri elbette barl tarzda yakalamay isterdik, ama olmuyor. Bu hikye ok sert, ok
amansz ve ok tarihsel bir olaydr. Btn deneyim ve tecrbeleri dikkate aln. Sava yrtmezsek, yaam ve yaamn
gzelliklerini yakalayamayz. Kendi arkadalarma gzellii yaktrmak isterim. Zaten benim veya kahramann arkadalar
olabilmek, gzellik ilkesine gre sava tercih etmekle mmkndr.
PKKde kahraman yalnz bir kii deildir; btn direnenler, btn ehitler ve emek sahipleridir. Onlar, kesinlikle gzellik
ilkesine gre bu sava tercih etmiler ve gzellik savalar olmulardr. Bu savan baka hibir anlam yoktur. Rahatlk ve yetki
iin bu sava yrtlmyor. Bunu byle dnmek, kahramanlarn ansna yaplabilecek en byk ktlktr.

Yunan Mitolojisinde ktl temsil eden ylan kadn

86
 Gzellie kesinlikle inanmak gerekiyor. Gzelce yaamann amansz savala balants var. Bunun iin de ok rgt olun;
dil silahn, her trl silah kullann. Bu soylu amaca baka trl ulalamaz. Arkadalnz byle yaamak, arkadalnzla en
gzeli paylamak istiyoruz; ama onun savamn da ok gl vermek gerekiyor. Bu konuda hi kimse yanlmamaldr.
Kahramann da byle olduuna, byle yaamaktan baka bir are bulamadna emin olmalsnz. Buna yerinde katlmalsnz.
Yoksa yetersiz katlmlar ikiyzlce, mnafka olur ve sonu vermez. Belki bu ok zor bir arkadalk diyebilirsiniz, ama baka
trl gzelce yaamak mmkn deildir. Size de bu hikyede rol verilerek, gzel yaam yaktrlmak isteniyor. Zor da olsa,
byk bir gnlllkle, tutkuyla bunu benimsemelisiniz. Bu benimsendi mi duygu byr. Duygu bymesiyle birlikte dnce de
byr. Bunlar byd m rgt de, sava da byr; sava da byd m kazanlar byr. Kazancn bol olduu yerde ise
gzellikler daha fazla gerekleir. Belki imdi Bunlarn hepsi hayal, sen bizi ucuz hayallerle doyuramazsn diyeceksiniz. Bu
konuda hakl olabilirsiniz; ama yine de ben hayallerimden vazgemeyeceim.

3 ubat 1995

NDERLK SAVAIMI ZGR LKLER SAVAIMIDIR

Krdistan zgr Kadnlar Birliinin I. Ulusal Kongresine doru giderken, yrttmz almalar ve gelitirdiimiz
zmlemeler byk nem arz etmektedir. zellikle kadn ve aile konusunu nderlik gereiyle i ie ele aldmzda, Krt
gereinin, dier bir deyile Krt krdmnn btn iyzn sergilemeye alarak, hayli yeni ve olduka dntrc
sonulara ulatk. Denilebilir ki, zgr Krdistan ve Krt halk gereklii, zgr kadn gerekliiyle etle trnak gibi i ie, hatta
zgr yaam gereinin ayrlmaz bir paras olarak karmza kyor. Daha da nemli olan, nasl bir yaam araymzn
olduudur. Bunun duygusal dzeyinden tutalm, siyasal, askeri ve rgtsel dzeyine kadar salkl ve doru biimlenii nasl olur?
Buna yetkin cevaplar vermeye altk.
Unutmamak gerekir ki, nasl yaamal sorusu bizim iin hayati bir sorudur. Zaten halk olarak yaamdan vazgeiriliimiz, azgn
smrgeci barbar glerin ve hatta imhac soykrmc glerin tm politikalarna -ki, bunlar lm politikalardr- teslim olmamz,
direnme imknlarn bulamaymz, halk olarak bizi kle kadndan da daha beter etmitir. Zaten kadnn da yaamda herhangi bir
iddias yoktur.
Sizin ciddi olmanz gerektiine inanyorum. zgr kadn hareketinin sekin militanlar olarak, bu sava yaamn gereklerini
hem dnsel adan hem de pratiklemeyle yrtmenin byk iddias kadar abasn nc dzeyde amansz srdrmeniz
gerektiinden dolay, bundan bir an bile vazgeilemez. Sizin devrimimize katlmanzn veya kadnn devrim iinde yer alnn
sradan ele alnmas, buna deer verilmemesi, belki de iine girilebilecek en olumsuz tutumdur. Her eyden nce kendinize
saygnzn, gveninizin ve iddianzn olmas gerekir. Kendine saygs ve gveni olmayan, ne talep edeceini bilmeyen ve kendi
cinsinin sorunlarna zm olamayan, yaam iddiasndan nemli oranda vazgemi ve kopartlm demektir.
Parti tarihi ve yaamm boyunca, hatta kadn tandmdan beri, kadn gerekliine de belli bir anlam vermek istedim.
Yaammz son derece megul eden bir konu olduunu ok deiik biimlerde aklamaya altm. Ve grdm ki, bu iliki
siyasal, rgtsel, hatta tm yaam ynleriyle balantldr. oka sanld gibi bireysel ve zel bir sorun da deil, neredeyse
krdm olmu, tm sorunlarn bal olduu ve etkilendii bir iliki deerindedir. nderlik gerei, bu ilikiye verdii anlamla
tarihin en nemli klarndan birini gerekletirmitir. zellikle dmann mutlak egemenlii, yalnz polis ve istihbarat
kurulularnn denetiminden deil, dmann maddi gcnden ve manevi etkinliinden kurtulmann en byk zorluu bu iliki
gereinde karmza kyor. Krt insannn temel zaafnn ve en dar bir sosyal gereklik olarak aile yaklamnn almamas
halinde, ulusal sorunu zmek ve siyasal devrimci bir hareketi yaratmak urada kalsn, kiilii sosyalletirmek bile mmkn
olmayacakt. Krt bir anlamda bu ilikinin iinde kayboluyor ve tannmaz hale geliyor. En byk baarmz, bu ilikiyi devrim
lehine dntrdmzde kantlam oluyoruz.
Dikkat edilirse, nderlik eline silah alarak eylem yapmyor veya ok gizli rgt almalar da yrtmyor. Baz sreleri,
baz anlaylar ve tutumlar amaya alyor. lk isyan aileye kardr. Onun sonular son derece nemlidir. Genliinin
tehlikelerle dolu srecinden salam k, yine aile ve kadn konusundaki ihtiyatl, kendini kolay drmeyen ve kle ilikilere
balanmayan tarzndandr. ok ciddi bir politik srece baladnda da, kadn sorunuyla ilgileni tarznn byk bir neme haiz
olmas ve ondan baaryla k gerek bir devrim oluyor. Bu deiik bir tarzdr. Ama Krt gereinin devrimci tarzda kavranmas
iin, belki de bu yaklam en gerekli ve doru olandr.
Siz kadnlar bugn devrime ok ileri dzeyde katlmak istiyorsunuz. Acaba bunun temeli nasl atld? Yeni bir yaamn ncs
gibi ortaya kyorsunuz. Peki, bu nasl gerekleti? Kim ne derse desin, sizin bu knzn ok nemli bir gelime olduunu
herkes gryor. Fakat zellikle partinin geliimi ve nderlik gereinde bunun hikyesi bir trk gibidir. ok kirlenmi ve
drlm bir ilikiden, ok yce ve temiz bir iliki biimine ulamak istiyoruz. Kim yce duygulara ulamamsa, o yaamda en
iddiasz kiidir. Kim yce duygularn temel siyasal amaca, zellikle devrimin yurtseverlik ve zgrlk ilkesine, onun da temel
gerekletirme arac olarak partiye balamamsa, onunla kendini ykml sayp yrtemiyorsa, onun da yaamda fazla etkili
olacan sanmyoruz; onun duygularnn da be metelik bir deeri olduuna inanmayz. nsanlar duygularyla vardr. Kin ve
nefretleri kadar, sevgi ve sempatileriyle insandrlar. Unutmayalm ki, halkmz bu konularda da ok kt bir yenilgiyi yayor,

87
kadn-erkek ilikilerinde krce, sarca ve hissiz kalyor. Dnya veya yaamla fazla ilikisi yoktur. l mdr yoksa donmu
mudur; tanmlamakta glk ektiimiz bir biimde yayor.
nderlik savam, zgr ilikiler savamdr. Unutmayn ki, gnmzde eer nemli bir kiisel srama yapamyorsanz, bu
durum ilikilerinizdeki zgrlk dzeyinin geriliiyle balantldr. Eer Krt ok alttaysa ve geriyse, kesinlikle zgrlk
ilikisinden fazla nasibini almad ve buna balanmad iin bu byledir. Siz yaamak istiyorsunuz, fakat bunun zgrlkle
balantsn kuramyorsunuz. Her ey gereklememi hayaller olarak kalyor. Dikkat ederseniz, nderlik savam daha ilk
isyanla birlikte bir zgrlk eylemi gibi balyor. Ne kadar soylu, ne kadar zl, ne kadar arkada canls olduu ortadr. Bu temel
zellikler bugnn gl nder kiilii haline geliyor. Toplumda nsanlar yedi yanda temel zelliklerini yanstrlar, kiilikleri
ve tm zellikleri az ok bu yata belirginleir denilir. Gerekten yle oluyor. Yetmi yanda da olsanz, eer zgrlk
dzeyinizi belirlememiseniz, fazla bydnz sylenemez.
zgrlk dzeyi gelikin bir deerlendirme yapyoruz. Bazlar iin belki bu ok gerekli olmayabilir. Ama benim iin
deerlidir. nk iinde zgrlk dzeyi var. Oldum olas zgrlk dzeyi gelikin olan ilikilere varm. Dikkat edilirse, tm
yaamm bundan ibarettir. Sizleri de mcadeleye getiren bu tutkudur. Gen kzlarn duygularna ok yksek deer veririm; hatta
byk bir devrimi bile bu biimiyle onlar iin yapyoruz. Ama halen bunun byk nemini kavram deilsiniz. Oysaki bu,
yaamn en deerli, ok gerekli olan bir z ve zelliidir. nk sizler bu yalarda en kt kaybetmeyle kar karya
bulunmaktasnz. Nasl bir yaam urada kalsn, mahkm edilen ve sonucu kesin mahkmiyet olan bir yaam sizin iin bir kader
gibidir. Bunlara duyduum tepkiden dolay, sizlerle bu kadar candan bir iliki gelitirdim.
Kadn ilikisinde ciddi olmak, gven vermek ve zne uygun davranmak, en yiite yaklamlardan birisidir. Size yaam
empoze etme diye bir sorunum olamaz. Kendime ilikin gelitirdiim ller ne kadar insanlk deerleri ve halk iinse, bir o kadar
da kadn iindir. Gerekleen nderlik, kadn iin de byk bir zmdr. Kesinlikle bunun lleri var. Byle bir kiilikle
klelik, anlayszlk, saygszlk, sevgisizlik ve her trl dkn tutumlar etkili olamaz. Bir kiinin zgrlk dzeyi, kadn
gerekliine kar taknd tutumla belirlenir. Bu konuda olduka gelikinim. Bylelikle eitlik ve zgrlk istemime uygun
talepleriniz biraz geliiyor. Talepleri ortaya karmak iin yllardr aba harcyoruz.
Ska u cmleleri kullanyorsunuz: Yaam daha yeni tanmaya balyoruz, duygular meselesini yeni yeni anlyoruz. Hani o
kadar duygusaldnz, hani o kadar adnz Jn Jyan koymutunuz? Hangi yaamn temsilcisiydiniz? Neden daha yeni yeni baz
yce duygular tanmaya balyorsunuz? Bu ok ge olmuyor mu? Bu, yaamn gerisinden takibi deil midir? Duygular bu kadar
geri ve karmak olan ne kadar siyasallaabilir? Ne kadar salam bir pratiin sahibi olabilir?
Geleneksel anlamda kadnca olmak iyi bir ey deildir. fade zgrlnz, hatta kiiliiniz biraz geliiyor. Ancak halen
salam bir dzeye ulam olmaktan uzaktr. Bu ba belas Krt erkeklii bile sizin kle kadnlnz yzndendir. Onlara ucuz,
sradan teslim olmu veya ok zmsz, zayf, tepkili ve boulmu bir kadnlk sunuyorsunuz ki, kendi bana bu bile onu
bitirmeye yeterlidir. Buna byk tepki duydum. Parti iinde bunun nasl etkili bir politika olarak yrtld bilinmektedir. Bir
yaammz ve duygularmz var. Bunlar bir halkn, bir ulusun hizmetine nasl koturuldu? Bundan karacanz sonular var.
Baka trl yaamamalyz. Nasl yaamal sorunumuz ok ciddidir. Yaklamlarm gerekliinize fazla dayatmak istemiyorum.
Beni ilgilendirdii kadaryla dnce ve yaam nerilerimi sunarm.
Kiilii olmayan bir kadn benim iin hibir ey ifade etmez. Bir dnyas olmayan, bir gereklii olmayan uydu bir kadn,
yalvaran veya yaam zenginletirme gc olmayan bir kadn benim iin yaamn hakaretidir, ikencesidir. Bugn ben eer ben
isem, biraz da bu yaklam sayesindedir. Kendime asla ne bir kle yaktrrm, ne de oka yaand gibi kendimi dm
ilikilere esir ederim. En byk eylemimi, ahlki yeteneimi byle gelitirdim. Sizlerle son derece itenlikli olmaya alyorum.
Dikkat ederseniz, burada yarnki toplumun geliimini belirleyecek tavrlar sergileniyor. u andaki mevcut dzey, yarnn
gerekleecek olan toplumudur. Birey olarak davranmyorum. Ben eer ben isem, kendimi zgr bir topluma dntreceksem,
daha imdiden sizlerle olan ilikilerde onu kantlamalym. Tutarl bir nderlik ancak kendini byle gsterebilir ve siz bunu
herkesten isteyebilmelisiniz. Sizi greve ve savaa davet edenle veya birlikte sava yrttnz herkesle toplum nasl
gerekletirilir? Gerekten byle bir yetenei var m? Byleyse yryebilirsiniz, aksi halde bir maceracsnz, sonu belli olmayan,
yitip gidecek bir yaamn yolcususunuz.
zgrlk dzeyine kar neden bu kadar lakayt kalyor, ilikileri neden bu kadar gz ard ediyorsunuz? Aslnda bununla
kendinize de en byk ktl yapyorsunuz. Kendi cinsiniz lanetli bir cins deildir. Eer gururla yaanlacak bir cinsseniz, o
zaman kendiniz dnyanz idealize etmeli ve bunu gerekletirmelisiniz. Erkee ok ar balanm, hatta onun egemenlii altnda
ekillenmi uydu bir kiilik tamamen bir hitir. Buna istediiniz kadar namus veya kocasnn iyi kars, babasnn, anasnn iyi
kz deyin, zgrlk bilimi asndan bu bir hiliktir. Kesinlikle sizin de bir ahlki tutumunuz, zgrlk ahlknz ve bunu
gzeten ilkeleriniz olmaldr. Size retilmi; yi kadn yle olur, byle olur denilmitir. Bunu gelenekler ve klasik yerlemi
ahlk lleri sylemitir. Bunlarn iinde despotizmin her trl kar vardr. ocuklar gibi kandrlm, oraya balanmsnz.
Buna saygl olmamak gerekir.
ok dz yaamaya alm olanlar iin, bu yaammz belki ok sama gelebilir. Fiziiniz birazck geliti mi, geleneklere gre
hemen banzn balanmas gerekir. Ba balamak acaba ok mu dorudur, ok mu gelimeye ak bir tutum oluyor? Evine ve
ailesine bal kadn, acaba gerek ahlk m temsil ediyor? Hayal bile edilemeyecek bir sava topluluu sz konusudur. Bu,
birounun hafzasna smaz. Ama tarihin temel sorunlarna karlk vermek iin bu yaam kanlmazdr. Bamsz bir iradeniz
olmazsa, daha on ikisinde banz balanrsa, sizinle konuulamaz. Zaten bir hisiniz, ancak bakalarnn olabilirsiniz. Onlar her
eyi sizin adnza konuur.

88
 Siz imdi bir hi deilsiniz, fazla balanmamsnz. Saygdeer bulduum bir gereklik de budur. Toplumlarda, cemaatlerde
kocakarlara fazla sz hakk vermezler. Hep Elinin hamuruyla karma, mutlak bakalarnnsn, ne konuuyorsun? derler. Bu
doru deildir. En kts de, bu yaamda duygu lmtr, ak yoktur.
nderlik devrimi, ayn zamanda bir ak devrimidir. Vahi smrgeciliin, soykrm glerinin baardklar bir dier konu da,
aktan ve duygudan eser brakmamalar oluyor. Eylemimiz, byk bir tutku ve ak eylemidir. Kendinizi ok duygusal sanrsnz,
ama bizim duygu dzeyimiz ile kendinizinkini karlatrdnzda, ne kadar zayf olduunuzu grrsnz. Her eye -ana
topraklara, halk gerekliine, yoldala ve temel grevlere iliklerine kadar bal olmak duygular glendirir. Kimler ne kadar
gldr? Dzeyiniz neyi ifade ediyor? Ucuz lafa geldi mi herkes konuur. Ben hibir zaman kimseyi gzyana bomak istemem,
ama en byk duyarll ve duygulu yaam biz temsil ediyoruz. Ucuz duygulardan nefret ederim. Hemen alamak, gzyana
boulmak aresizliin gstergesidir ve kadns kiiliin zelliidir. Benim byle bir dnyada yerim olamaz.
Siz kadnlar geleneksel erkek gcne, ahlkna, u veya bu kuralna gre neden kendimize bal tutalm? Benim felsefemde ve
ahlki tutumumda buna yer yoktur. Anlalr, duyarl ve hissedici olmak, sonuna kadar en gelikin tarzla ilikiyi ele almak, bana
daha onurlu ve ahlki deeri yksek geliyor. Umarm bunu biraz anlyorsunuzdur. Anam bana Sen bana drt metrelik basma bezi
almyorsun derdi. Biraz para kazanmaya balamtm, fakat basma bezi almay aklma bile getirmedim. nk ahlki tutumumda
drt metrelik basma beziyle insanlar mkfatlandrmak fazla deerli deildir. Ama anamn ahlki dzeyi byle sylettiriyordu.
Daha deerli birisi olabileceime, daha iyi armaanlar sunabileceime ufku yetmiyor, hafzas bunu almyordu. Bir kadn, anay,
deerli bir dostu ve yolda maddi bir hediyeyle tatmin etmek aklmdan gemez. Byk fikirleri, byk duyular, byk
almalar, hatta sava dayattm. Bu daha byk bir beraberlie yol ayor. Size sava dayatan ben, belki de karnzda en gl
otoriteden daha glym. Sava fedakrlk ister. Parayla, yzyllardr gelien felsefi ve ahlki kurallarla kadn kontrol etmek
mmkn olabilir; ama yine de bu ok zordur, her zaman ikiyzl tavrlar ortaya kar; erkek kadna, kadn erkee ikiyzl
yaklar. Bir aile iinde bile salam iliki gerekletiremezler.
Mcadele iinde ok yaln ve lmne ballk ilikileri de ortaya kyor. Bamllk deil, ballk diyorum. Ayn zamanda
bir deil, binlerce ballk ilikileri gerekleiyor. Doanzda ok temel bir ihtiyaca cevap verildii iin bunlar gerekleiyor.
Szm ona birbirlerini ok beenen kar-kocalar, gnlk ucuz beendikleri taktikleri yaptlar m mutlu olduklarn sylerler. Bu,
dzeyi olmayan bir mutluluktur. Yine sizlerin lmne bal olmanza ve her eyinizi adamanza, daha da ykselebilmeliyiz
dememize ramen, kendinizi yitirmeniz ne anlama gelir?
Bazlar parayla, bazlar kadn sermayesine dayanarak gl olduklarn sylerler. Paral adamlara ve ordulara sahip olanlar, o
oranda gl olduklarn belirtirler. Ordularda gllk ls, kendilerine bal erkek ve kadnlarla llebilir. Size ne kadar zl
bal olan varsa, o kadar glsnz. Bunlar ocuklar, eler ve akrabalar olabilir. Ama en gl ballk fedai ball, yiitlik
balldr. Bizde bu dzey biraz gereklemitir. Dikkat ederseniz, llerinizde yiitlik var. ln, biin; esas itibaryla
bylesiniz veya deilseniz bile byle olmak zorundasnz. Baka hibir biimde ballnz kabul grmez. Yeni toplum byle
ekilleniyor, yeni iliki dzeyi byle belirleniyor. Yaplanlar belki snrl bir gelimeyi ortaya karabilir; ama srar edilirse, bu
kesinlikle yeni bir toplum dzeyidir. Siz taleplerinizi belirtirseniz, biz zemini sunabilir, ortam ve koullar olgunlatrabiliriz.
Ama iradesini konuturmas gerekenler de sizlersiniz. Nasl bir dnya, nasl bir ilikiler dzeni konusunda mutlaka iddianz
olmaldr. Tek tarafl dayatmalarla yaam dzenlenemez. Bu ok tehlikeli de olur. Her eyi erkee gre hazrlanm olan kadn,
klelie hizmet etmi olur. Kadnn reyini, taleplerini erkek belirler. nk kadn konumaz, kadn tavr belirlemez. En iyi kadn
bile byklerine, aabeyine, babasna veya kocasna bamldr.
Trkiye toplumu, Krdistan'daki halk dilsiz, en barbar bir faizme kar bile tepkisiz braklmtr. Belki de bu kadnca
durumdan dolaydr. imdi bunlar alyor. Bu tamamen devrimsel bir aamadr, bize de gerekli olan budur. Belki aktan fazla
nasibinizi almadnz iin bizi yadrgarsnz. Dzen, statko altnda yetitiiniz iin bizi anlayamazsnz. Ama ben buna byk
zen gsteriyorum. Alagelmi tarzda yryemem, yaayamam, fazla bireysel olamam, sradan bir duyguyla yetinemem. Hele bu
nderlik bir ulusun en temel umuduysa, ok ileri iddialarn temsilcisiyse sradan olamaz, basit duygularla yetinemez. Biz d biraz
yle olmaya alyoruz. Akszl size kim yaatyor? Kara sevdadan bahsetmiyorum. liki dzeyiniz bana ok zavall geliyor,
bu anlamda oldum olas size saygl olamyorum. Kendimi ok beenmi birisi miyim? Sizleri ok mu kskanyorum? Bunlarn
olduunu sanmyorum. ok katlmc olduum rahatlkla sylenebilir. Bu nasl bir insan? diye halime belki sizler de arp
glersiniz. Ama unutmayn, yle bir halkmz var ki, dnyada ei benzeri grlmemitir; yle bir yaammz var ki, zrdeli
etmekten baka verebilecei bir ey yoktur. Ben nasl baka olmayaym, farkm nasl ortaya koymayaym, nasl bunu amayaym?
Sizler gibi sradanl nasl kendime yaktraym?
Ben ucuz alamam, barp armam; ama benim byk fkemi de ok iyi biliyorsunuz. lk isyandaki o byk alay btn
ky ayaa kaldrd. ok bal olduumuz insanlar bata olmak zere, aile deerlerimize az m balydm? Hayr, hi kimsenin
hatralar benimki kadar taze ve canl deildir. Ben onlar iin yayorum. Aileye ok yklendim. Belki de sizin iin hibir anlam
olmayan ok kk bir kardein ykdeki yerinden de bahsettim. Zaman zaman hatrlarm ve belki de btn ocuklar biraz
yledir. ocuklarn birka sz, birka hareketi benim iin en yce duygulara yol aar. Sizler de ocuklar ok sevdiinizi
sanrsnz. Ama size sormak gerekiyor: Onlar iin ne yapyorsunuz? Onlarn ok dm, ok zavallca haline ne kadar aresiniz?
ok erken yata anama ve babama, sizin gibi ocuklarm olacaksa hi olmasn daha iyidir, dedim. Hibir ey sunmam, hibir
imkn vermemi bir dnyay ocua reva grmek, ocua yaplabilecek en byk ktlktr. Bizim byle duygularmz da var.
Sizin gibi gen kzlar da ok grdm. Bugn sizlerle ok yaknm; ama yllarca bu kz kim oluyor, nasl anlayabilmeliyim,
kurallara gre nasl yaklalabilir dediim oldu. Yani naslsn demenin bile mmkn olmad koullardan bugne geldik. bunlara
nasl bir dnya, nasl bir yaam kurmalyz dedim. Sonuta ileri sizlerin zgr knza kadar getirebildik. Ama en deme

89
erkeimiz gzne bir kadn kestirir; onun iin lr, ldrr, her eyini ona balar ve biter. Ben bunu yapmadm, ze kadar indim.
Madem kadn ok sevilmesi ve balanlmas gereken bir varlksa, gereini de sonuna kadar bilmek gerekir.
Gelimeler sizi yakndan ilgilendiriyor. Sadece dnce gcnz ortaya karmak ve en yce duygularnz uyandrmak iin
bunlar belirtiyorum. Tercih ve talep sizindir. Kendinize layk olan ortaya karmak ve gerekletirmek, dzeyinizle ve
ciddiyetinizle balantldr. Tm yaptmz drst olarak kalmak, dili ve gz olan insanlarla, kadnlarla yaamaktr. Bu belki ok
zordur, ama biz bunu gerekletirmeye alyoruz. Dolaysyla dzeyli ilikilere en az sava kadar yer vermeliyiz. nderlik
gerei buna aktr. Byle davranmakla acaba sizi ok mu zorluyoruz? Mcadeleyi bu kadnlarla birlikte yrtmek acaba
birounun sand gibi bir arlk tekil etmek midir; sizleri de bu tarzda ar bir ykn altna sokmak mdr? Sz sizindir. Varsn
insanlar sonuna kadar konusunlar, ancak bu hak kadna da sonuna kadar tannmaldr.

Kadnlarn zyle Dzeyli Yaam Gelitirmek Bende Bir Tutkudur

Erkein kendisini kadnn doal sahibiymi gibi grmesinden nefret ediyorum. Hibir kadn benden asla doal bir sahip gibi
tutum beklememelidir. Bu konuda belki de en aresiz insanm. Her eye sahip olabilirim, ama bir kadna sahip olmay aklmdan
geirmem. Bunu ahlkszlk ve kendime kar bir su telakki ederim. Btn kadnlarn zyle dzeyli yaam gelitirmek bende bir
tutkudur. Burada da mlkiyet ve snf tanmam. Mlkiyetli ve snfl kadnlar varsa, hepsini bundan ekmeye alrm. Nitekim
sizleri bu snrlardan zgrlk ortamna ektik. Bu, benim amansz taleplerimin ve kadn araymn doal bir sonucu oluyor. Ne
siz kolay sahiplenmeyi aryorsunuz, ne de kimseler size sahip olabileceklerini aklna getiriyorlar. Sadece arkada olmaya
alabilirler. Bu daha gzel olandr. Kendimi bir kadna dayatmaktan nefret ederim ve haksz dayatmay en byk alaklk
sayarm. Ama bir kadnn mlkiyetli iliki tarzna dayanarak, btn geriliini ve yetmezliini dayatmasndan da nefret ederim,
bunu alaklk addederim.
nsanlk tarihinde kadnla iddial bir yry gerekletirdik. zgr kadna ulama iddianz olduu iin insan sizlere de
gvenebilir, katlabilir, kendi dnyasn paylamak isteyebilir. Bana gre bu helal olandr; haram olan, mlkiyetin insan
ereveledii yerdir. Eer bundan kurtulmay salarsak, o zaman yce duygular geliebilir, irade ayaklanabilir, dnce
fkrabilir. Sizleri ok mu zorladm? Ama unutmayn ki, hi kimsenin sizinle olmad kadar sizinleyim. ddia edebilirim ki, en
sevdiklerinizden daha fazla hem sevilenlerdenim, hem de sevenlerdenim. Kadn yoldalarn anlayan ve birlikte yrmeye alan
kii olduum kantlanmtr. Dolaysyla ok zorlandnzda, Bu ne itir bamza gelen? dediinizde yadrgamayn. Onun
nedeni ben deilim; nedeni yz yllardr kaybedilen kiiliinizdir, kaybettiiniz toplumsal gerekliinizdir, halktr, halkn
zgrldr. Ben kaybettiklerinizi biraz var etmeye alyorum. Bizden ne istiyorsunuz? Ak m, emniyeti mi, gveni mi,
dnceyi mi istediniz de bizde bulamadnz? Biz btn bunlarda iddialyz. Taleplerinizi gelitirmeli, bunlar bir yaklam gcne
kavumalsnz.
Bize ne ok anlamsz hayallerle, ne de ok ulalmazmz gibi yaklan. nderlik bir deerler sistemidir, ulalabilir. Yalnz
kadnlar zerinde deil, adna hareket yrttmz bu halk zerinde de, nc g klmaya altmz bu militanlar zerinde de
elbette amansz bir g olacaz. nk devrimler baka trl yrmez. Ama bu yry, ayn zamanda sizin en ok muhta
olduunuz ve hemen hemen her eyden nde gelen kimlik, eref ve onur yrynzdr. Zaten bu byle olmasayd, bir gn bile
mecal bulamazdnz, deer vermezdiniz. Demek ki doru yoldayz. Esas olan benim akm ve zgrlk tutkularm oluyor. Tanrya
balanr gibi bu halk da, siz kadnlar da buna balanma zorunluluunu duyuyorsunuz. Belki hepinizden daha amansz bu ilkeye
balanan kiiyim. Bu hayaller kimin hayalleri, bu ak kimin akdr? Ben bir faniyim, ama duygularm ve dncelerim yzyllara
doru akp gidecektir. Bunun bireyle alakas yoktur. Tam tamna bir halk bireyi, deerli bir insanlk parasdr. Onu ifade etmeye
altk, bu kabul gryor ve bana yaktrld gibi kamadan bunu temsil etmek istiyorum.
zgrlk ahlknda her eyden nce gl olmak ve karlkl iradelerin zgr olmas vardr. zgrlk ahlk klece ballk
biimlerini kabul etmez. nsanlar ok zayf olduklarndan deil, gl olmay istedikleri iin buna balanrlar. Yine gdlerine ok
bal olduklar iin deil, tutkularnn ve duygularnn yceliine gre bal olmay esas alrlar. Olduka resmi ve geleneksel
ahlka gre bir yuva kurmak iin, bir aile ve onun amac olan ocuklar iin bir ballk gelitirmeyi esas almazlar. Toplumun
temel yasalarna g katabilmek iin birbirlerine katlma gerei duyarlar. likilerde alamak ve szlanmak olmaz; toplumsal
denetim mekanizmalarna balanarak da ilikilere katlm sz konusu olamaz. Bu, ahlkn en temel zellii, gelimi bir estetik
duyguyu esas ald gibi, ayn zamanda gzellii paylamaktr. Byk zorluklar amak iin de bu ballk gerekli olabilir. Herkes
gibi benim de ilikilerim olsun diye iliki kurmam. Dikkat edilirse, bu biraz aksal bir ballk kategorisine giriyor. Tanrsal dzeyi
zorlayan yce aktr. Sizin tanrsal yce aklar iin gcnz yoktur, ama biz byle olmak zorundayz.
Kadn almalarna ok yksek deer biiyorum. Hibir erkek benim kadar kadn ilikilerine, kadn almalarna kendini
vermemitir. Krtler gibi ok dm, dnceden ve duygudan uzaklam bir halktan byle kadnlar gelitirmek, bu almann
bykln gstermeye yeterdir. Erkekler ya karsyla, ya kzyla, ya da bir dostuyla ilgilenirler. Yani ilgilendikleri kadnlar bir
elin parmak saysn gemez ve hibir erkek bunu aamaz. Gelitirdikleri ilikiler de ounlukla hakimiyet ilikileridir. Bir
profesr szm ona bir erkein ayn anda iki kadn sevebileceini ispatladn sylyor. Bunu sanki ok byk bir bulumu gibi
yanstyor. Oysa ben btn kadnlar sevmekten bahsediyorum. Profesrn gr, bireyciliin ne kadar gl olduunu
gsteriyor. Sevilecek btn kadnlar sevmezsem, kendimi yetersiz grrm. Dzeyim biraz byledir.
APOnun Ayetleri adl kfrnamede, kadnlar sevdiim iin sulanyorum. Bunu yazan Selim rkkaya bizim ilk grup
faaliyetlerimize katldnda, birbirlerine snmayan iki blgemiz vard: Bingl kesiminden Snni Zazalar ile Dersim kesiminden
Alevi Krtler birbirlerini kabul etmiyorlard. Bizim grubumuz her iki yerden de insanlar iine ald. Buralardan bir kz ve bir erkek
iliki kurdular ve evlendiler. Dman tarafndan ikisi de tutukland. Tanklar, Bu iliki iin krk defa dmana yaltaklanabilecek

90
dzeydeydiler diyorlar. Tm insanlarmz iin olduu gibi, bunlar iin de ilikinin parti ilikisi, yurtseverlik ilikisi, kadn ve
erkek iin de doru bir iliki olmas gerektiine inandk ve bu ilkeyi hep uygulamak istedik. Partinin militanlar balanmay temel
deerlerde gerekletirsinler, o ok khnenmi bireycilii asnlar dedik. Buna byk tepki duyuyorlar ve Parti bizi bizden
alyor, bizi yabanclatryor diyorlar. Oysaki bu ok byk bir yalandr. Bu iki kesimi birletiren g partidir. kiyzllk
yapan, ihanet eden ise kendisidir. Tm kutsal deerleri ineyerek, parti sayesinde bireyciliklerini kurtarmaya alyorlar.
Bunun biraz yrtc gc olduumu bildii iin de, szm ona APOnun Ayetleri adnda bir kitap kard. Bunu ok
nemli olduu iin deil de, ok kt bir bireycilie rnek olsun diye belirtiyorum. Bir kadn da, bir erkei de baz temel
duygularn iinde eritmeden, toplumsal ve ulusal kurtulu amalarna, kurtulu savana balamadan, onlar kabul etmem
imknszdr. Bu halk iinde ilk defa bunlar gerekletirmeye alyorum. nk bu halka Kedisine, kpeine sahip kmak en
yce ilkedir diye retilir. Karsna veya kocasna sahip olmak da szm ona en kutsal ilkedir. Oysaki ben bunu en byk
alaklk olarak deerlendiririm. APO muhalifleri de bu nedenle ortaya kyorlar.
Sevgide ycelmeyi yaayamazlk edemem. Kadn cinsinin sorunlarna ilgi gstermemek ve baz zm yollar zerine
younlamamak, bana gre eksik bir devrimci olmak demektir. ok ilgin bir duygudur; oldum olas kendimi asla bir koca gibi
grmedim. Hi kimseyi de ucuz bir kadn gibi grmek istemem. Byle duygular kendime yaktramyorum. Bir gzellii,
herhangi gzel bir sz, gzel bir eylemi, gzel bir estetik deeri olan ne varsa onu paylamak bende tutku derecesindedir. te
ahlk budur.
zgr bir insan olduum iin, bakalarnn benim hakkmda ne yazdklar, ne syledikleri umurumda bile deildir. Eskiden
belki biraz korkardm, ama imdi hi korkmuyorum. Eskiden de korku vard diyemeyiz, fazla gcm olmad iin aa
vurmazdm, ama imdi aa vuruyorum. nsanlar sadece kendileri iin deil, birbirleri iin de yaamay bilmeliler. Birbirleri iin
yaamay bildikleri oranda, toplumsal gelimeyi istedikleri kadar gelitirebilirler. Olaanst bir durum yayoruz. Ne toplumun
verili ilikileriyle, ne de gelecein gerekleecek dzeniyle yaayabilirsiniz. u anda eskinin olaanst hzla ayrt, yeninin de
belirtilen biiminde kendini ortaya kard bir durumu yayoruz. Burada her ey gemii bir yanyla ykt kadar, gelecei
yapmay da esas alr; bunlarn dili olur ve bunun arpmasn yaar. Kiiliklerinizde bunlar fazla anlalm deildir. Siz hep
olaan yaamak istiyorsunuz; olaan yaayamadnz m, hayali olarak yaamak istiyorsunuz. Yaamnz ya ok hayalidir, ya da
gemiin ok olaan dzeyidir. Bu iki noktada kaybediyorsunuz. Olaanst dnemin youn tarzn kendinize bir trl kabul
ettirip zmsetemediniz. Sizde hayalcilikle sradanlk i iedir. te bu noktada zorlanyorsunuz.
Oysa benim durumum ok farkldr. ykmz mutlaka iyi renmelisiniz. yk, dikkate deerdir ve reticidir. rnein
duygu dzeyimi incelemeniz ok nemlidir. O duygu dzeyinin zmlenmesi bir ulusu yaratmaya gtrd. Sizin bu ynleriniz
yoktur; ilikilerinizdeki klelik, rmlk ve irkinlik akp gidiyor. Bunu kendiniz iin sorun yapmyorsunuz. rnein, ret ve
kabul lleriniz gelimemitir. Sizde kabul ve ret olay karmakarktr; reddettiiniz eyi ertesi gn kabul edebiliyorsunuz. Bizde
kabuln ve reddin giderek gelimesi, ayrmn ok ok ilerlemesi sz konusudur. Bu ilikide bile kabul ve ret uruna byk bir
sava yrtld. Her ey bir ajan oyunu deildi. Balangtaki drstlk ve yurtseverlik sonuna kadard, ilikiyi kazanmak sonuna
kadard. Ama iki ters ama vard: Birisi amansz TCnin ayana gtrmeye, dieri amansz ondan kurtarmaya alyordu.
phesiz bu byk bir atmayd. Hibir duygu ilikisi de, ak da bunu kurtaramazd. Zaten bu ilikide, bu duygulanmada ak ve
ballk gelimez; tersine, sava geliir. Burada duygular ve sevgiler kine ve fkeye dnr, ballk ztla dnr. Duygular ne
kadar glyse, o kadar da byk savaa dnr. Sonu benim yaptm gibi olur.
Devrim sreleri byk fikirler ve byk duygularn hem yaand, hem de att srelerdir. Byle olamayanlar srekli
kendilerini devrimin ayaklar altnda srklenmi hissederler ve yaam onlar iin daha da kt olur. Ben devrimin gereini
belirtiyorum. Gcnz varsa birlikte yryelim. Biz kolay seemeyiz. Kolay, dz olan yaasaydm, bu mcadele bir gn ayakta
kalabilir miydi? yilii ve gzellii lkede yceltmeliyiz, orada yaam gcne kavuturmalyz. Devrim biraz bunun iindir.
Devrimde kendi erkeinizi kendiniz yaratacaksnz. Erkei nasl yaratacaksnz? Her eyden nce, kendinizi kadn olarak ne
kadar yaratacaksnz? Kendini yaratmayan kadn, erkei yaratmak urada kalsn, ona kul kle olmaktan kendini syramaz. Bu i
younlama iidir ve bunun iin aba harcayacaksnz. Genliinizi biraz buna adayn. Bu konuda kendinizi donatn, silahlandrn.
Erkei ancak yle dntrebilirsiniz. Ben nasl kolay kadn beenmiyorsam, sizler de kolay erkek beenmeyin. Kolay kadn
beenseydim, tek bir deerli kadn ve nderlik lleri ortaya kmazd. Sizler de biraz bunu kendiniz iin esas alacaksnz.
Kendine gvenen kadn, kendini iyi planlamaldr. Sizdeki gzellik tahrikini ve duygu yceliini gelitiriyorum. Sizi yiitlie
aryorum. Bu, sizin duygularnz ve dncelerinizi alevlendiriyor. Belki iinizden birok kahraman kar. Siz de bu yntemi
uygulayn. Klesi olduum, nesi olduum derseniz, batan kaybetmi olursunuz. Toplumda erkeklikle kast edilen nedir? Siz bu
soruyu bile sormadan benim taptm erkek diyorsanz, iiniz bitti demektir. nk toplumdaki erkek, sizi bir haftada bitirecek
olan erkektir. Onun iin planl olun, kendinizi kolay tutsak etmeyin.
Kendimi size kabul ettirmek iin kendimi zene bezene hazrlyorsam bunun bir nedeni vardr. Sizler de byle olma konusunda
iddial olun. En kt olan ey, ucuzca ve klece balanmaktr. Sevgi ve yoldalk olmasn demiyorum. Kiiliinizle ve
kimliinizle bu ilikiyi, bunun iin de kendinizi yaratn. Ne kadar etkileyici, planl ve tedbirli olabilirseniz, o kadar devrimcisiniz
demektir. Yoksa Ne kadar kleyiz, ne kadar erkeimizin karsyz dediniz mi, devrimi geriletirsiniz. Onun iin zgrlk
zeminin, zgrlk ilkesinin deerini ok iyi bilin. Onun iin gelitirdiim zmlemeleri ve partinin gcn ok iyi deerlendirin;
kendinizi yaratc yeteneklerinizle birletirin. Erkekte belli bir dzeyi bylelikle yaratrsnz. Kendi erkeinizi yaratn derken, bir
erkei kendinize gre yaratn demiyorum; kabul edilebilir erkeklik dzeyini yaratn diyorum. Btn erkekleri biraz yaratn. Ben de
hem erkei, hem kadn yaratyorum.

91
 Gzel balanglar yapyor ve kesin geliiyoruz. En nemlisi de, ilikilerde gelime var. Kadn denilince akla duygular ve
sevgiler gelir. Ben bunu daha deiik boyutta ele alyorum. Buna akn kurtuluu dedim. Bunun ne anlama geldiini bilmelisiniz.
En nemlisi de, nasl bir yaam sorusuna kendi cephenizden son derece ayrntl cevaplarnz olmaldr. Bunun zerine yllarca
tartabilirsiniz. Nasl bir toplum, nasl bir siyaset, nasl bir ordu, nasl bir duygu, nasl zel veya genel iliki, nasl bir sevgi, nasl
beeni, nasl cinsellik? Btn bu konular tartp netlie kavuturabilirsiniz. Bu hem sizin hakknz, hem de grevinizdir.
Konunun nemi tartlmazdr. Kadn devrimi 21. yzyln konusudur. Eer insanlk bundan sonra nemli bir k
gerekletirecekse, bu derinlii kadn boyutunda yakalayacaktr. Biz en geriden gelen bir halk olduumuz halde, btn halklardan
en ileride bir devrimi derinletiriyoruz. Bu da bizim iin kvan vericidir. Her tarihi devrim, balangta zayf ve az kiiyle bitap
dm topraklarda geliir. Krdistan Devrimi de biraz byledir; ama bu devrim insann muhta olduu baz temel deerleri de
bnyesinde tayor. Bunun en nemli bir paras da kadn devrimidir.
Zorluklarla kar karya bulunduunuzu, olduka farkl ve olaanst yaam koullarnn iinden geldiinizi de biliyoruz.
Ama kadn devrimi ok nemlidir, bir devrimin gelecei ve baars iindir. Bu temelde kadn konferanslarnn da gelieceine
inanyorum. Bunun ulusal dzeydeki kongresi de biraz daha ilerlemeye yol aacaktr. zgr Kadn Hareketi giderek gelime
salayacaktr. Sizlerin buradaki almanz da bunun en nemli bir parasdr, hatta dier devrimlere kaynaklk edecek bir ierie
sahiptir. Bizim de buna ilgimiz hayli yksektir.
Tm bunlara dayanarak belirtiyorum ki, hem salam balanglar yapyoruz, hem de yolumuzun doruluundan eminiz.
Mevcut dzeyimizle bile birbirimizi iyi anlyoruz. Sayg ve sevgimiz eski dnemlere kyasla olduka gelimitir. Bunda srarl
olmalyz. Bu bizi daha zgrce, eite, en nemlisi de gzelce deerler yaratmaya ve paylamaya gtrecektir. Devrim zaten
bunu gerekletirme aracdr. Buna iddetle ihtiyacnz vardr. Benim devrimim, bu anlamda bir ama devrimidir. Kadnla da
klelii deil zrl, irkinlii deil gzellii, yanl deil doruyu hem gerekletirme, hem de paylama devrimidir.

9 ubat 1995

KADININ OLDUU HER YER YAAM KAYNAIDIR

Parti ve ordu saflarnda kadn katlmnn gelikin dzeyi gz nne getirildiinde, zellikle erkek ve kadn en geri yaam
biimlerinin etkisini olduka gl yaadnda siyasallama zor gelimektedir. Geleneksel yaklamlarn belirledii iliki
yaklamlar olduka geriye ekmekte, zgrlk anlaynn geliimine olumsuz yansmakta, bylelikle youn almalarn verimli
gemesini nlemektedir.
Parti iindeki yaam konularnda olduka ilerleme kaydettik. Fakat halen ar sorunlar da yaamaktayz. Biz, yaam zgr
gelitirmek istiyoruz. htiyacn en ok bu konuda olduu kansndaym. Kadnn devrimciletirilmesinde dikkate alnmas
gerekenin zgr yaam ortam olduuna inanyorum. Kim ne derse desin, hangi gerekeyle yaklarsa yaklasn, bize esasta
gerekli olan, zgr yaam ve zgr mcadele ortamdr. Buna ciddi ihtiya vardr ve dier tm gelimeler ncelikle byle bir
zemini yakalamaya baldr. Ama benim grebildiim, bunun anlalamad ve deerinin takdir edilemediidir. Bu da dier btn
almalara yansyor. unu da vurgulayaym ki, gereini tanmamak, sava gibi ar bir soruna ok yetersiz ve yanl yaklamaya
yol aar ki, en byk zorluklar da byle yaarsnz.
Uzun sreden beri bu konular zmlemelerle kapsaml tartmaya ap zmledik; fakat baz arkadalarmz halen bunun
olduka gerisinde dnyorlar. Kendimi tandmdan beri bir zgrlk yaklamnn nasl geliebileceini rneklerle ortaya
koydum. Neredeyse bu konuda herkes bir kara cahil gibidir. Zaten benim anlam veremediim de budur. Biz her eyi cinsler aras
ilikiye balayacak kadar budala deiliz ya da salkl bir iliki tarznn nasl gelitirilmesi gerektiini gz nne getirmeyecek
kadar yaam d da olamayz. Yaam ve iliki gereiniz tkanm ve olduka byk skntlara yol amtr; bunu da reddeden
yoktur.
Herkes k yapmak, zgrle ulamak istiyor. Fakat herkes bunun yolunu ve yntemini tutturamyor. Sorunlarnzn kayna
byle geliiyor. Kiiliinizin gelimeyii, dolaysyla rgtn gelimeyii kaynan buradan bulur. Biz kadn dnemez,
tartamaz ve karar veremez konumda tutarsak, hibir zgrlk gelimesi salkl olamaz. Geleneksel klelik zellikleriyle
kartrarak deerlendirmek istesek, yine de zgrlk gelime ar darbe yer. Bu anlamda sizin her eyden nce zgrlk
ihtiyacn iyi tespit etmeniz ve nasl yaamal sorusunu kapsaml sormanz gerekiyor. mrm boyunca bu soruyu soruyordum,
halen de bu soruyu sorup cevaplarn gelitirmek istiyorum. Ayp olan sorunlarn rtbas etmektir, klelie sarlmaktr, onun
kaprisli ve irkin glgesine snmaktr, kavrayszlktr, kompleksli ve saygsz bir durumu yaamaktr.
Hi kimse bizim saygdeer ilikilere ihtiyacmz olduunu inkr edemez. likiler ok drlmtr. rgtsel ve siyasal
deeri, sayg ve sevgi deeri yoktur; herkes istedii gibi deerlendiriyor ve kullanyor. Ak sylemeliyim ki, durumu byle
olanlar hibir ciddi gelimeyi yaayamazlar. nderlik gereine dikkat ederseniz, bu konuda kendi yaamnda bir seviyededir.
Kabul etme ve reddetme, mulaklk durumunu netletirme, saygszlk ve sevgisizlik dzeyini ve yine irkinlii ama, gzellii
biraz gelitirme, bunun tarzn ve slubunu youn yaama, nasl yaamal sorusuna bir cevap oluyor. Btn bunlar bir tarafa
iterek, Ben savaym, ben zgrlk istiyorum diyemezsiniz. Veya bunun hibir gereini yerine getirmeden, eskinin yanlgl

92
kiiliini rgt yetkilerine dayandrarak srdrmek, tanr kelam gibi Seni yarglyorum, ayplyorum, kullanyorum demek,
zgrlk mcadelesinden hibir ey anlamamak demektir. Bunu yayorsunuz. Yaama neden bu kadar basit yaklatnz
anlayamyorum. Zaten yaam byle inkr ederek basit yaklaanlar, savata da yaamda da sapm bir tip olarak olumsuz rol
oynarlar.
Yaamn kutsallna anlam verebilmeliyiz. Kadn ile erkek gereinde veya bu anlamda toplum gereinde iine drlen
muazzam seviyesizlii ve teneffs edilemez ortam bir kader gibi karlamamalyz. Buna kar gerek bir savan verilmesi
gerektiini bilmeliyiz. Savamasn bilmeyenlerin, inanarak ve kendini yorarak soylu bir mcadele vermeyenlerin, yaamdan bir
ey anlayacaklarn sanmyorum.
Uzun sredir bu almalarn olduka gerekli olduunu ve baaryla yrtldn belirtiyoruz. Bunu kavrama ve buna
katlma da sizin grevinizdir. Yeni kadn, yeni insan tipini, onun kapsaml yaam plann siz de biraz anlayabilirsiniz. Her gn
dzendekine benzer bir biimde u yerde u kii sorun kard, ortaya skandal kt denilmektedir. Bu sylemi kendi
saflarmzda bir psikolojik sava gibi yaayan iyi niyetli arkadalarmz az deildir. Tam bir dedikodu kazan biiminde kaynatarak
anlatmakta yaryorlar. Bu, bana olduka basit geliyor. Biz o kadar zavall, o kadar basit insanlar myz ki, ilikilerde bu
seviyesizlii yaayalm? Gerek biraz byledir.
Benim sosyalist anlayma gre, eer kiiler zgrse, birbirlerine selam vermelerinden tutalm nasl sevmeleri gerektiine
kadar, her eyi en iyi tarzda yapabilirler. Eer gerekten sosyalistlerse yapabilirler. Sizi bitirecek bir kiiyle neden iliki
gelitiresiniz? Neymi de, PKKliymi, Parti nderliine szm ona ok benziyormu! Bu ancak Yeilam artistlerinin durumuna
benziyor. Eskiden insanlar birini sevdiinde, Bu filan artiste benziyor diyorlard; imdi de nderlie benziyor, onu taklit
ediyor deniliyor. Bu bir sevgi ls olamaz. Bu zellikle benim adma yaplamaz.
Bizim gelitirmek istediimiz bir hareket var. Kadn hareketi de bunun nemli bir parasdr. ok aka belirtmeliyim ki, bu
kadar kadnn bir harekette toplanmas zor bir olaydr ve bunun olduka ciddi sorunlar ve riskleri vardr. Kadn ordulamas ciddi
bir admdr. Dikkat edilirse, halen normal sosyal yaama giremiyoruz. Bunun nedenleri var. htiyalarmz birbirimize
sylemekle, ilikiyi kaba bir biimde halledemeyiz. nk ortada irkinlik var ve bu tamamen smrgecilikten kaynaklanyor.
nsanlar ve ilikiler tannmaz hale getirilmitir. Kaba ilikiden nce gzellik aranmaldr. likinin kabul edilir dzeyini arayalm.
Bizim bylesi sorunlarmz var.
PKK yetkisine dayanarak feodaliteyi uygulamak, burjuvaziyi taklit etmek aklllk deildir. Sosyalizme inanyorsak, onun bir
felsefesi, bir iliki tarz vardr; bir gzellik ve estetik anlay vardr. yle ki, bunlar olmakszn sevgi olmaz, bunlar olmakszn
yeni tip gelimez. Aile kz veya airet ocuu gibi, Bymze balyz demekle hibir yere varamazsnz. Bu olsa olsa
Barzaninin iliki tarzna benzer ve bunun nereye gtrdn de iyi biliyoruz. Biz bunlar amak istiyoruz. Sosyalistler yaama
ok bal olduklar iin sava gze alrlar. Bir Rus edebiyats, Biz zgr yaam ok sevdiimiz iin yirmi milyon insan ehit
verdik diyor. Sovyet halklar II. Dnya Savanda bu kadar ehit verdiler. Gayet tabii, savalar ancak zgrlk iin klelik
dzenlerinin hakimlerine kar verilir.
Artk baz eylere son vermenin zamandr. Bunlar nedir? ncelikle iimizde kandrlacak erkek veya kadn olmamaldr. Ucuz
kullanlacak, zerinde oyun oynanacak, irkinletirilecek, saygszlk yaplacak tek bir kii bile partimiz iinde kalmamaldr. Her
insann saygdeer olduunu artk bilmeliyiz. Kadnn da saygdeer olduunu artk kabul ettirebilmeliyiz. Tabii sizler bunu kendi
abalarnzla kabul ettireceksiniz. Beni kulland, oyalad, kandrd, etkiledi, gafil davrandm gibi szleri artk sarf etmemelisiniz.
Bir kadnn kendi yaam lleri olmaldr. Zaten bunun iin savaa adm attnz.
Erkek egemenlikli dnyadan byk zararlar gryorsunuz. Elbette ki bunu dzelteceksiniz. Eer byle bir greviniz olduunu
gz nne getiremezseniz, size Neden geldiniz? derler. Erkekler de sizin adnza devrim yapabilirler, hatta yk olduunuzu da
syleyebilirler; o zaman eski yaamnza geri dnn. Eer bunu kabul etmiyorsanz, rahatsz olduunuz, sizin kiilik haklarnza,
yaam eitliinize ve zgrlnze ters gelen ne varsa onlar bulup kar koyun ve dzeltin. Bunu da babadan bekler gibi stten
beklemeyin, gereklerini kendiniz yerine getirin. Ben artk bundan kurtulmak, bu konuda partimizi de tamamen olgunlatrmak
istiyorum. Hibir erkek yetkilerine dayanarak, baskyla veya kar temelinde kiiyi drmemeli veya buna frsat vermemelidir.
likilerde ycelik olmazsa, babanz bile olsa ciddiye almayn. Hatta kocanz bile olsa, adamn dayatmalar zgr yaam
ilkelerimize aykrysa, neden kabul edesiniz? Gelenekler byle, ben adamn malymm gibi dmleri de artk aabilmeli,
gzel deerleri paylamay bilmeliyiz.
Sadece reddetme deil, kabul etme llerimizi de gelitirmeliyiz. Ben bu konuda epeyce l verdim. Siz dikkat
etmiyorsunuz, ama bu ller gerekten nemlidir. Bir erkein bir kadn veya bir kadnn bir erkei kabul etmesi geleneksel
llerle veya yalnz gdlerle olmaz. Gdlerine yenik den birisi perian olur. Temelde ilikiyi gdye balayan biri, ciddi bir
sosyal gelimeye yanaamaz. Ancak hain olur, dkn olur, serseri olur veya bedbaht olur. Zaten yaadmz toplumsal gereklik
de budur. Bu konuda bizde dmana hizmet etmeyen bir yaam aan tek bir kii bile neredeyse yoktur. Hepinizden halen endie
duyuyoruz. Birbirlerini nasl aldatacaklar veya aldatlacaklar, kadnln nasl kullanacaklar? Erkekler yetkilerini bu konuda nasl
istismar edecek? Bunu dndke insan rkyor. Oysaki bu ok doal olmalyd, ilikiler son derece glendirici olmalyd.
liki denince, hemen kaba cinsel ilikiyi anlamayn. liki kapsaml bir birliktelii, sevgiyi, insanlarn birbirleri hakkndaki
dncelerini ifade eder. Yani sosyal ve siyasal anlamda ilikiden bahsediyoruz. Kaba cinsel iliki, zerinde ok konuulacak bir
olay deildir. Oysa bunu da deerlendiremiyorsunuz. Bu konularda da zmleme gelitirdik. Her eyden nce bu konuyu bir tabu
olarak deerlendirmemek gerekir dedik. Aslnda bu konular da bilimsel iledik. Bugn en deme arkadamzda bile cinsellik
mthi bir olaydr veya neredeyse yaamnn felsefesidir. Oysa bunu ok doal deerlendirmek gerekiyor. Doal derken, bu
ekmek yemeye veya su imeye benzer demiyorum, ama anlam da bilinmelidir. Kendi cinsiniz banza bela olmamaldr. Bu

93
doal bir olaydr. Cinsin erkek ve kadn olmas bir su deildir. Doal olan, daha sonra son derece doa kart bir biimde ele
alnyor, sulama konusu yaplyor, Neden bu duruma dtm deniliyor. Sanki kadn olmak sumu gibi ele almaktan tutalm,
her trl yanlln malzemesiymi gibi kullanlmaya ilikin anlaylara kadar gidilebiliyor. Bu, tam bir kara cehalettir. Bu
konularda kendimizi tanmaya ihtiyacmz var. Cinsin sorunlarn cins zmler. Bir zne olun, aktif bir taraf olun. stenildii gibi
kullanlan bir nesne veya bir obje olmayn. Cinsiniz, cinsiyetiniz banza bela olmusa, bunun smrgecilikle ve geri toplumsal
yapyla ilikisi vardr. Bunlar da sava sorunlardr. Sizin cinsinizi sizin banza bela eden bir smrgecilik dzeniyse, khnenmi
toplumsal yapysa, o zaman bunlar zn, bunlar ykn. Bu da sizde yeni devrimci kiilii gerekli klar.
Biz bu konular kapsaml zmlerken, ilerlemeye de olduka yol ayoruz. Benim hepinizle bu kadar gelikin ilikilerim var.
Bu da kt bir ey deildir. Kadn hayranlar gelitirmek, kadnlara biraz yaam yolu amak kt mdr? Gryorsunuz ki,
mcadelede az ok bilin kazanyor, hatta ruhsal gelimeyi salyorsunuz. Bu daha iyidir. Kompleksler iinde boulmu bir kadn
olmak neye yarar? Bu konularda partiye yk olmamalsnz. Bilinli ve aydnlkl bir kii olmadan, parti iinde bir slale, bir aile
kz gibi kalnamaz. Ben buna hi deer vermem. ounuz yaam kavramaktan acizsiniz. Kompleksli, sanki sahibini bekleyen
tarzda karmzda duramazsnz. Ben bu tr yaklamlar kltc olarak deerlendiriyorum. Ne namuslu kadn, ne de namuslu
erkek byle olabilir. Zaten biz bu yzden kaybediyoruz. Kald ki, birbirimizi bulduumuzda hemen dkn olacak kadar zayf da
deiliz. Bu da bir direnmedir. Biz sava ordusunda birlemeye sz verdik. Bunun saygnlna glge dremeyiz. Birbirlerini
alp katlar, kara sevda temelinde birbirlerini aldattlar gibi yaklamlar size yakmaz. Sevgimizin byle daraltlmasna msaade
edemeyiz. Yurt, toprak, zgrlk, parti ve yoldalk sevgilerimizin ok yksek deerde esas alnmas gerektii aktr. Byle yce
deerlere ulamadan, kara sevdalardan nasl bahsedilebilir?
Maalesef bazlarnda halen bunu gryoruz. inizde byle kompleksler varsa atn. Unutmayn ki, kendinizi eylemle
yaratyorsunuz. Unutmayn ki, sevdanz topraadr, zgrledir, yoldaladr, hatta kendinizedir. Neden en sayg duyulur kiilik
olunmasn? Bu kesin grevimizdir. Ben saygsz yaayamam, ne bir kimsenin bana, ne de benim bakasna saygsz bir durumu
dayatmam sz konusu olabilir. Bu konuda muazzam grevlerimiz var. ok aka belirtmeliyim ki, erkekleri bu konuda uygun
duruma getirmeniz iin byk bir savam vermelisiniz. Baka tr cins nasl kurtulacak? Kurtarmalk bir konumda olursanz,
kendiniz kaybedersiniz. Ben bunu doru bulmuyorum. rgte, yetkiye, bir aabeye, hatta ben bile olsam bana dayanarak salkl
bir zgr yaamn gelieceine de inanmyorum.
Yoldalarn iddetle birbirlerine ihtiyalar vardr. Dikkat ederseniz, zmlemelerde, yce iliki yoldalk ilikisidir
denilmitir. Bize anadan, babadan, eten, dosttan, aktan daha fazla gerekli olan yoldalk ilikileridir. ncelikle bunu esas
almalyz. Salam yoldalklar olmayan kiiliklerin ilikileri be para etmez. Ama kadn bir gerekliktir, cinsellik bir gerekliktir.
Eitlik ve zgrlk de bizde bir ilkedir. Btn bunlarn uygun bir tarzda anlam bulmasn bilmeliyiz. Kendi ulusumuzu ve
toplumsal zgrlmz yaratyoruz, bunun gerekleeceine de inanyoruz. Ben kalkp da sizin gibi zavall ve gelimemi bir
kzla neden kendimi tatmin edeyim? Ben acaba u kz nasl deerlendirip yceltmek gerekir, bu kz mthi gelitirmem gerekir
derim. Ama bazlar, u kz kullanmam, drmem, seviyesizletirmem gerekir diyorlar. Bunlar da siz tanyacaksnz. Beni
bile her gn doru anlayn diyorum. liki llerinde iyilik ve gzellik gryorsanz onunla olun. Sizi kendim iin kullanyorsam,
aka buna kar kn. Bana, Yolda, u konularda bir eksiklik ve yanllk var deyin. Bunu cesur syleyene benim her zaman
saygm var, bunu herkese ve her yerde syleyin.
Bir erkek geliyor, Kzm gel, u konuda senin hakknda unu duydum diyor. Kadnn kocas ve babas bile olsa, kadna byle
hitap etmez. Siz de tp tp gidiyorsunuz ve Yneticimiz byle diyormu diyorsunuz. Ben bile byle yneticilik yapmam. Bir
gen kzla byle seviyesiz konumam, hele yolda ise bunu asla yapmam. Ama adam szde komutandr, siz de o yaadnz
dzenin ibirliki kz gibi hemen buna altrlmsnz. Kaytsz artsz erkee balanyorsunuz. Bu, eski Krtlktr, geleneksel
yaklamdr. Bu kadar deeri bu yzden kaybettiinizi ve zgcnz gelitirmediinizi biliyoruz. Bunun sorumlusu
kendinizsiniz.
En kts de bu tipler gc benden alyorlar; Parti nderlii de byle dnr, byle yapar diyorlar. Adam her trl ilikiyi
kendi mal mlk gibi kullanabiliyor, byle dnebiliyor. Bu konuda cahil olan sizsiniz. Parti nderliinin byle olmadn
dnmelisiniz. Birileri benim adma hareket ettiinde, Sen kimsin? diyebilmelisiniz. Hatta PKK adna byle dayatmalarda veya
szm ona byle yaklamlarda bulundu mu sorgulayn; zellikle kiisel olarak yaamnz etkiledii zaman hesap sorun. Kiilerin
rgt yetkisine dayanarak benim bile ynelemeyeceim bakalarnn yaamlar konusunda mdahalede bulunmaya haklar yoktur.
Olsa olsa kleler bunu byle kabul eder. Bu konuda hepinizi oluka geri buluyorum. Kald ki, yaam da paylamay
bilmiyorsunuz. Katlm doru beceremediiniz gibi, bir selamdan tutalm, ciddi bir duygu ilikisine kadar benimsetme ve
paylama olay yoktur. Hemen karasevda, hemen birbirine klece balanma oluyor. Bu, ok tehlikeli bir durumdur. nderlik
devrimi bu konuda zellikle byk nem ifade ediyor. Eer bir kadnn kaprislerine yenik dseydim, ulus olmaktan kmtk, bir
adm bile atamazdk. Hatta kaba klasik erkek llerine bal olsaydm, yine geliemezdim. zgr yaam konusunda srar ettim,
ok byk sava verdim ve siz kadnlar yaratldnz. Bunu kmsemeyin, nk bu hi kolay gelimemitir.
Bu konuda verdiimiz savatan hibir arkadamzn haberi bile yoktur. Belki elli yl sonra bunun hakknda ok iyi
deerlendirmeler yaplr. Ama bunlar yaamsaldr, bu aamada da yaamn tek doru geliim yoludur. Yaam tartmada nderlik
almalarn deerlendirmek kadar, onun dnda da yaanamayacan bilmek gerekiyor. Bizim zgrlk abalarmz olmazsa,
kimse sizi burada yaatamaz, rahat zgrlesinler diye mcadelede tutmaz. Erkekler bir yolunu bulup kesinlikle sizi kendi
egemenlikleri ve etkileri altna alrlar. Sizi biraz yaatrlar, ama bunu daha ok zerinizde klasik egemenliklerini srdrmek iin
yaparlar. Kald ki, erkeinizin de bir kadn yaatmaya gc yoktur. Bir erkein, bir kadn zgr yaatmak bir yana, herhangi
salkl bir fiziki yaatmaya bile gc yetmez. Bunu doru deerlendirmeniz gerekir. Sanki paa babanz yannzdaym gibi

94
yaklam gsteriyorsunuz. Bu yanltr, erkee byle gvenilmez. Erkek belki de zavalldr, size verebilecei fazla bir eyi yoktur.
PKKlidir, nderlik gibidir demekle ancak kendinizi kandrrsnz.
Olur olmaz her eyi ocuka niyetlerinizle, kadn duygusallnzla karlamayn. nderlik tarzmz olmazsa, kadn zgrl
konusunda dalar bir yana brakn, hemen her alanda ancak u kadn filan kiinindir denilen temelde admlarn sahibi
olabilirdiniz. Acaba bu iyi bir ey midir? sterseniz hepinizi birilerine mlkletirerek balayalm. Acaba bu ok eyi kaybettirmez
mi? Neyi hal ettik ki, birbirimize balanalm? Gemite ben de ok saftm, balandm. Sonra baktm ki, ne halkm, ne lkem, ne
kiiliim kalyor; hibir eyim kalmyor, hepsi elimden gidiyor. Biraz akll olduum iin bundan ders kardm. Bu hepiniz iin
geerlidir. Sadece bilinli ajanlar bunu yapmazlar. Bu konuda arlkl olarak birok kiinin durumu objektif ajanlk gibidir, hatta
ondan daha tehlikelidir. Zorbela kendimi korudum, az daha kaybediyordum. Benim gibi biri bu durumu yaadktan sonra, siz nasl
dayanacaksnz? Bunlar size kolay geldii iin byyemiyorsunuz, basit kalyorsunuz. Oysaki tek banza bile olduunuz yerlerde
gl bir yaam dayatan g olabilmelisiniz. Kzlara ne oldu, acaba gelimeyi kstekliyorlar m, sorun kayna mdrlar diye
srekli endieleniyoruz. Oysa tersi sz konusu olmalyd. Kadnn olduu yer bir yaam kaynadr sz geerli olmaldr.

Mcadelesi Verilmeyen Yaamn Bir Anlam Yoktur

zgr ve savaan kadnn olduu yerde glenme vardr, canllk vardr, cesaret vardr. Ama bizde neredeyse kadn bela olarak
grlyor. Bu doru deildir ve erkek yaklamnn bir sonucudur. Bir birlii arlatrmak istiyorsan, kadn o birlie vermek
yeterlidir gibi arpk bir anlay var. Tam tersine, bir birlii daha iyi savatrmak istiyorsan, bir kadn birlii de yannda olmaldr
gr doruyken, bunu bir trl kimse anlamak istemiyor. Aslnda kadn zgr sava birliklerinde grmemek, ona bu hakk
vermemek snf sava gibi bir eydir. Tabii bu hak verilmedi mi, siyasal, askeri ve sosyal g de verilmez. Onlara gre kadn,
sava glendiren deil de, erkekliklerine tabi olmasn bilen varlktr. Erkein bu beklentisi veya geleneksel yaklam nedeniyle
kadnlar yle tutuluyorlar. Kadn birliinizin adeta kendisi buna yol ayor, erkeklerin bu iddiasna neredeyse geerlilik
kazandryor. Biz yk olduk, ruh hastas olduk, baa bela olduk diyorlar. Aslnda bu, kadna hakarettir, saygszlktr.
Halbuki tersi deerlendirilmelidir veya Erkekler neden arlk konusu tekil etmiyor, erkekler neden ruh hastas deildir?
diye sorgulamak gerekir. Bu, cesaretle sorgulanmaldr. Ruh hastal neden hep kadnlarda gelimi olsun? Bu bir dayatmadr.
Tabii gcnz olmad iin bunu zemiyorsunuz. Bunun sonucunda karlkl reddetmeler ve tepkiler geliiyor. Bu, anlamsz bir
sava tarzdr. u anda saflarmzda kadn ilikilerinde tam bir anlamszlk hkm sryor. Bu, birbirlerini hiletirme, zorlama ve
seviyesizletirme savadr. Kadnla nasl yaanlacan kantlamak istiyorum. Bu kez de Parti nderlii kzlarla nasl yayor
deniliyor. , MTin yrtt psikolojik savaa kadar getiriliyor. Oysaki kadnla nasl yaanlabileceini kantlamak nemlidir.
Ama bazlar hemen bizi taklit ediyor; Parti nderlii de yannda kadn bulundurmuyor mu? diyorlar. Ben yanmda kadn
bulunduruyorum, ama ben bu kadnlarla destanlar yarattm. Benim yanmda yetien kzlarn yzlercesi birer kahramandr. Tarih
sayfalarnda bunlar kantlanmtr.
Szde yneticilerimiz ve komutanlarmz kadn mahvetmiler, irkinletirmiler, nefes alamaz duruma getirmilerdir.
Grlmesi gereken budur. Eer birisi nderlii esas almak istiyorsa, nderlii kendi ahsnda rnek alsn. Her kadn bir yaam
znesidir; eer entrikac ve iflah olmazn teki deilse, ok gl bir yaam gcdr. Taklitiler km, Biz de Parti nderlii
gibi olacaz, kadnla yaayacaz diyorlar. Benim nasl yaadm biliyor musunuz, bunu hi incelediniz mi? llerim
nelerdir? Bir kadnn klece kendisini dayatmasn, irkinliini veya ekiciliini sk skya deerlendirmeden, kadnla hi kolay
yaayabilir miyim? Benim llerim var. Fakat bazlar frsat bulur bulmaz, klece birbirlerini kullanp atyorlar. Bu bizim en
lanetli gereimizdir. Birbirini hi tanmadan, birbiriyle nasl yrnleceini bilmeden, yllardr szm ona birlikte yayorlar.
Bizim aileler byle deil midir? Kar-koca ilikisinde ilk evlilik gnlerinde karasevdalar vardr, bir iki hafta sonra bu sevdann
hepsi tkenir. Biz bu yaama isyan etmeliyiz. Bu en tehlikeli durumdur ve bunu yaamayan aile yoktur.
nderlik bu konuda inanlmaz bir mcadele yrtyor. Bu mcadele nedir? En gzel iliki geliebilmeli veya insanlar son
derece yaamsal yaklamallar. Nasl bir yaam gc olabileceklerini iyi bilmeliler. Bu saha byk bir nderlik mcadelesiyle
yaratld. Dier sahalarda neden fazla geliemiyorsunuz? Otoritem ve olanaklarm ok byktr, neredeyse bir devlet gibiyim, bir
sultan gibi de yaayabilirim. Ama bu konuda byk bir sosyalist mcadele veriyorum. Sekin bir sosyalist rnek tekil edilmesi
iin, bu ilerde ok sk eleyip sk dokuyorum. Erkekte de, kadnda da mthi ller gelitiriyorum. Ucuz kadn da, basit erkei
de kabul etmem. Bu, rgt anlaymda aktr. nnze ller koyuyorum. Bu lleri tutturamayanlarn yzne bile bakmayz.
Fakat ller gelitike, bir ho geliinden tutalm iyi bir yoldalk sevgisine kadar ilikilerin en ycesini gelitiririz. Byle ller
ve yaklamlar insan kesinlikle gelitirir. Yoksa klasik tabirle Nasl karasevdayla balandk, frsat bulduk, birbirimizi kullandk
demek seviyesizliktir.
Sava verilmeyen bir yaamn anlam yoktur. Hangi abalar ve yaklamlarn rn olduunuzu bile bilmiyorsunuz. O zaman
aldatrsnz, aldatlrsnz. Sonu, siyasette bir bititir, komplodur. Ayrca hepinizin yaam gelitirme gibi ok ciddi bir sorunu
vardr. Kendinizi bile unutmusunuz. PKK nderliinde benim gibi biri olmasa, kim bilir ne hallere drlrsnz. Bunun birok
rneini de grdk. yi tandm baz provokatrler vard, btn ihtiyalarn ben karlyordum, onlar da Bizi gzel
yaatabiliyor diyorlard. Ama rgtn dna tamlar, savala ve bir halkn yaamsal umuduyla oynamlar, bunun farknda bile
deiller. Ve bylece kaan kaana bir durum yaanyor. Bunlar nemlidir, bunlar inceleyebilmelisiniz.
Herkesin gc yetmeyebilir, ama iddial olanlar bu konuda sorunun zm yolunu kendileri iin gndemletirilebilirler,
hatalardan alkoyabilmek iin birbirlerini eitebilirler. Benim de gcm snrldr, her ey benden beklenilemez. Benim sizin iin
yapacam ey emniyetinizi salamaktr, yetimeniz iin ortam hazrlamaktr. Her eyi benden beklemeniz abartmal bir

95
yaklamdr. Benim bir ocuk heyecanyla halen sizlerle ilikilerde nasl yol aldm gz nne getirirseniz, bu yalarda bu
ortamlarn kymetini iyi bilirsiniz.
zgrln gerekli olduuna inanyorum, ama sizin yaadklarnz da yaam olarak deerlendirmiyorum, hatta bundan
sklyorum. Bu, benim iin bir ikencedir. Geleneksel olarak yaanlan aile biimi ve deer ilikilerin hepsi byledir. Hepinizin
gelimesi gerekir ki, bizden sayg ve sevgi bulabilesiniz. Ben zorla veya kendimi kandrarak sevmem; kendimi byle sevdirtmeye
de izin vermem. Ben derken, bir ulusu kastediyorum, ulusal llerden bahsediyorum. Ulusal l sz konusu olunca, btn halk
apnda sevgi kayna olmay anlayacaksnz. Bu bizde olmad iin, herkes bir sorumsuzluk deryasdr. Herkeste ailem,
ocuum, karm, kocam, varm youm felsefesi vardr. Ulusallkla, halk iradesiyle veya zgr halkla badatrlamayacak olan da
budur. Herkes bu kadar bencil olursa ulus olunamaz, dolaysyla halk da sizi sevemez. Halk sizi sevmezse, bir bireyin malsnz,
onun kurbansnz. Bunu da kimse inkr edemez. Siz militanlar olarak bir ulusun gz bebei olmak zorundasnz. Byle bir
greviniz var. Sizler evde kalm kzlar deilsiniz veya zgrlk adna kendini bilmezin teki de deilsiniz. Siz halkmza
zgrl alayabilecek, onun savamn ok ynl verebilecek grev militanlarsnz. Bu gzel bir almadr. Gerekirse btn
mrnz buna adayn. nsan bundan sknt duymaz, nk bunun dnda her ey aalk ve rezilcedir.
Bu yama ramen, halen bkp usanmadan zgr yaamn tutkusuna kaplyorum. Neden byle yapmayaym, neden kendimi
krelteyim? Unutmayn ki, ounuzun byle ekici bir yan yoktur. Aslnda hepinize yksek deer bimek ve olduka sevilir
duruma getirmek istiyorum, ama siz bunu nlyorsunuz. Sizin savanz silah ok skmakla baarlmayacak; bu savanz yaamn
naslna vereceiniz karlkla kazanlacaktr. Elinizdeki gerek silah byle deerlendirilmelidir. Fakat bundan haberiniz bile
yoktur. Ben bile kendimi evde kalan bir erkek olarak grmemek iin byk aba yrtyorum. Bu halk, bu kadnlar neden beni
beeniyor? nk llere ok dikkat ediyorum. Btn hareketlerim ideolojik, siyasal, rgtsel ve eylemseldir. Bunlarn hepsi
beeni dzeyini yaratmak iindir. Halkn nderi olmak baka nasl olabilir? Diken gibi kendimi batrarak, kokumu bir tip ve bir
despot gibi kendimi dayatarak nder olabilir miyim? Dikkat ederseniz, en gl zellikleri kendimde birletirerek halkn iinde
yryebiliyorum. Siz kadnlar iin de etkileyici birisi olabilmek iin nasl hareket ediyorum? Kadnlar etkileyebilmeliyim, nk
insan baka trl nder olamaz. Bastrarak ve kleliiniz temelinde sizi kullanarak nder olmak ancak despotlarn, feodallerin ve
aalarn yapaca bir itir.
Baz erkek arkadalarmzn dayanlmaz ve katlanlmaz birok zellii var, ama siz bunun farknda bile deilsiniz. Ben PKKli
deil miyim? Beni herkes kabul etmek zorunda diyorlar ve siz de kabul ediyorsunuz. Oysa beni bile kabul etmemeniz gerektiini
de belirttim, hatta bana eletirisel yaklan dedim. Derin bir anlam olduu iin bunu belirttim. Snrl bir irkinliimi bile kabul
etseniz, bu ulusa ve devrime zarar verir. Ayrca sizi de kolay beenmem. Bu, yalvarmakla, alayp szlamakla olmaz. Bu bir ulusal
sorundur. Ulusal lleri tutturmayan, yle kolay kabul grmez.
Yllardr savatm baz tipler var. Ben bu temelde nderlik olayn gelitirdim. Mthi bir yaam gc haline gelmediiniz
mddete, kolay kolay benden snf geemezsiniz. Belki siz bunlar imdiye kadar hi bilmiyordunuz. Ama nderlik budur.
nderlik byle olduuna gre, parti de byle olacaktr. Eskiden kz ve erkek birbirlerini kabul ederken, hibir ulusal, hatta estetik
l yoktu. Buldum paray, aldm kary yaklam vard. Yaam burada nasl kaydediliyor? O yaantda zgrlk yoktur; orada
para pula satlma, gce ve puta tapnma vardr. Bu yaantdan her trl irkinlik kar. Siz dne kadar bunu kabul ediyordunuz.
Hatta imdi bile llerinizin ne kadar salam gelitiini bilemeyiz. liki ve sevgi deniliyor; oysa bunlar zor ilerdir. Keke
sevmesini bilen iki militanmz olsayd diyorum.
Bunlarn ilikiden kastettikleri, partiye arkadan haneri vurmaktr; provokasyona getirmek, bozgunculuk yapmak, kamak,
hastal gelitirmektir. Bu iliki deil, en deme ajann yapamayaca olumsuzluktur. liki deyince hep bunu anlyorlar. Neden
ilikileri yceltmiyor, neden etrafn glendirmiyor, neden savan hizmetinde deil? Bunlar soran bile yoktur. Kadn-erkek
ilikisi deyince akla ilk gelen, birbirini kullanmak ve partiye ihanet etmek oluyor. Ben hasretle, acaba nasl bir iliki tarz geliecek
ve nasl savan hizmetinde olacak diye bekliyorum. Mutlaka birbirimizi klece balayacaz anlayna kar sava
yrtyorum. Bence bu sava yerindedir ve olduka da gereklidir.
Ben bir savaym. Bu ulus iinde de kolay iliki, kolay kadn ve kolay erkek kabul etmem. Sava srdreceim. Gemite en
sulu birisi bile olsanz, eer drste bir balang yapar ve son derece inandrc olmay baarabilirseniz kazanrsnz. En kt
duruma bile dm olsanz bile, yine de gemiinizden korkmayn. Dzen duygularnz ve kiiliinizle oynamtr. Ama buras
bir zgrlk alandr; insanmz yeniden ve gzelce yaratma iddiasndadr. Bence doru olan da budur. Zaten gemii temiz olan
kadnmz ve erkeimiz yok denecek kadar da azdr.
Erkekler sizden daha ok dmlerdir, onlarn da fazla yetenekleri yoktur; onlar da kendilerini yeniden yaratmaldrlar. Buna
ihtiya var. Mevcut erkeklik dzeyini biliyoruz. Karnn erkei veya dmann doru drst ua bile olamayacak bir erkek sz
konusudur. Bu erkei ne yapalm? Siz kadnlar bu tr erkekleri ne yapacaksnz? Erkekler u avantaj yakalamlar: Bu zavall
kadnlar bin bir minnetle kabul ediyoruz diyorlar. Oysaki tersi dorudur. Baskc, zmsz ve eziyet vermekten baka
orijinalitesi olmayan Krt erkeini olduu gibi nasl kabul ediyorsunuz? u anda benim dnebileceim en zor ey, byle bir
ilikinin olduu gibi kabul edilmesidir. Belki ikencelere dayanlr, ama buna dayanlamaz. Ama siz bunu kabul ediyorsunuz, bu
nedenle de kaybediyorsunuz. Bu erkein neyine gveniyorsunuz? Bu erkek size ne verebilir? Ne sevgisi, ne sava, ne de bir
baars var, yani zavallnn tekidir. O zaman bu erkee neden bu kadar balanyorsunuz? Bana bile fazla bel balamayn diyorum.
Benim bile sizi yaatacak fazla gcm yoktur. Sadece snrl yoldalk imknlarm vardr. Durum buyken, sizi serbest braksak,
kendi kendinizi nasl kandracanz kestirmek zordur. zgrlk hayalleriniz, hesab kitab hi belli olmayan nedenlerle biter.
Baarlarma ramen, ben hala tatmin olmuyorum. Bu i insan yaratma iidir. Bir erkei de, bir kadn iin belki sizden daha
fazla uygunsuz buluyorum. Bu ok nemlidir. Bunu kabul etmek demek, bir ulusa en byk belay dayatmak demektir. Adam sizi

96
parti adna kullanyorsa ve siz de bunu kabul ediyorsanz, kendi kendinizi mahvettiniz demektir. Onun iin ilikilerde ok hassas
olacaz. Burada gerek bir sava yaanyor. Savan en anlamlsn burada yrtyorsunuz. Bunu hi basite almamalsnz. Biz
erefi savala elde edeceiz. Kadn onuru savala kazanlacaktr ve ben bunu ok deerli buluyorum. Hatta bu olgu temel sava
gerekenizdir. Onursuz kiilik neye yarar? Ciddiye alnmayan kiilik hazin bir durumu yayor. Kadnlar da, kzlar da bu
konularda saygnl ve onuru yakalamaldr. Bunun zerinde byk bir nemle duruyoruz. Kadnn olduu yerde daha gl
gelimeler olur, yaam zenginleir. Kadnn olmad yerde, yaam zenginliini ve canlln kaybeder. Bu ilkeyi egemen
klacaz. Ayrca kadnn olduu yerde parti gven kazanr ilkesine de ilerlik kazandracaz. Zayfln deil soyluluun gelitii
bir kadn birlikteliinden bahsetmeliyiz.
ok deerli ehitlerimiz var. Kendilerine gereken destek sunulmad iin, fiziksel zorluklar ve dier yetersizlikler nedeniyle
hak etmedikleri biimde ehit dtler. Onlarn ans iin kendi cephenizde mealeyi daha da gr yakarak bu zgrlk savamna
karlk vermelisiniz. ok sayda byle ehit var. Belki ounun ad bile unutulacak. Kesinlikle unutulmamas gereken
kahramanca bir yryn sahibi olan bu ehitlerimizi bilincimize ve ruhumuza kazmalyz. Ben onlar sradan bir birey olarak
grmyorum. Hepsine de ok yksek bir biimde sahip klmas gerektiini belirtiyorum. Bu konuda iyi bir anma ve deerleri
aa karma almasn yrtmeliyiz. ehit denler ierisinde ok sayda kadn ve gencecik kzlar var. Onlarn hepsinin
yksn yazabilmeliyiz. Hepiniz onlarn amansz yaatcs olmalsnz.
Nasl yaanmas gerektiinin en aktif bir taraf olarak kadn srekli dillendireceiz. Sanyorum ok gl bir yaam niteliine
de ulaacaz. Ulatmz mevcut dzeyi bile yeterli bulmuyoruz. Kendine olduka gvenen, mcadele deeri yksek kiilikler ve
onlarn birlikleriyle iliki toplam olacaz. Ben hibir zaman bu almalardan bkmadm. Kadn almalarndan bklmaz. Bunun
istismar edilmemesi ve bununla oynanmamas iin de ok ilkeli olmal ve pratikte uyank hareket etmelisiniz. Biz olsak da
olmasak da, yksek abalarla bu kutsal cevab vermelisiniz.
Size ekmek ve sudan daha fazla gerekli olan, bu zgrlk mcadelesi, onun kutsal anlam ve savaldr. Gerisi bana fazla
anlaml gelmiyor. Sizi birey olarak mutlu edebiliriz; sizin iin iyi giyecekler, iyi yataklar, iyi yiyecekler de hazrlayabiliriz. Ama
btn bunlar bana anlaml gelmiyor. Oldum olas bunlara itibar etmedim. Benim itibar ettiim, klelik dzeyinin alarak zgrlk
dzeyinin gelimesidir. Bu bana altndan daha deerli geldii iin, bu temelde bir uray tutkuyla srdrmeye devam ediyorum.
Bana gre ihtiyacmz en ok da bunadr. Sca veya souu bile vz gelir, hatta bireysel endielerin de hibir anlam olamaz.
nk bu, savalarn en kutsaldr. Mutlaka bir topyadan bahsedilecekse, bu en deerli topyadr. Buna neden balanmayalm?
imdiye kadar bunun ortaya kard deerlerin herkes zerindeki ezici etkisini grdk. Ne diye bunun daha fazlasn
yapmayalm? Ben bile byk zm buldum. Ne diye bunu daha da genelletirip derinletirmeyelim? Gzel insanlarmz
yaratyoruz; daha fazla tutkuyla sarlp neden zaferi kesinletirmeyelim?
Sizi unuttuumuzu veya size yetersiz yaklatmz dnmemelisiniz. Ayn biimde sizler de bizi ne ok abartl, ne de ok
yzeysel deerlendirmelisiniz. Bu almalarn deerli olmas iin olduka zen gsteriyorum. Bizi anlamad, grmedi,
deerlendirmedi gibi bir yzeysellie kaplmayn. Daha iyi bir ilerlemenin imknlarn srekli gz nne getiriyorum. ler
zordur, bu konuda gelimeler adeta ineyle kuyu kazar gibi oluyor. Genlik enerjinizi kesinlikle yerinde kullann. Yalnz gnlk
yaam iin deil, yaamn fethedici bir gc olmak iin, mr boyunca ve tam zgrle kadar hem kendinizi buna yetkili grn,
hem de mutlak baarlmas gereken grevlerin sahibi olarak deerlendirin.
Bu almalar ortaya karmakla halkmzn belki de en ok ihtiya duyduu bir gelimeyi ortaya kardm. Neden bundan
vazgeeyim? Sizler, ok khnenmi yaam kurallarn ykyorsunuz. Tam bir zgrlk yaam yoktur, zaten birden bu yaamn
bulunacan sanacak kadar gafil de olamayz. ntikam almamz gereken korkun bir dman, gerici bir dnyamz var.
ntikammz almadan, nasl severiz, savamadan da intikammz nasl alrz? Dmann tanmadan, ona kar savam vermeden,
birbirinizin yzne bakmanz bile ayptr. Savatka sevme gcmn gelitiini her zaman syledim. Sava vermeseydim, sava
verip de baarmasaydm, tek birinizin yzne bile bakacak halim olmazd. Dorusu da budur. Sava ve savata baars olmayann
yzne bile baklmaz.
Sava kaba anlamda anlamayn. Bir kiinin kendini eitmesi de, bir rgtsel iliki de savatr. Sava youn olarak sosyal
alanda verilir. Kadn konusunda bu byledir. Btn bu konulardaki gelimeleriniz, bizi yaama balayacak olan en zl savatr.
Bu yama kadar savamaktan bkmadma gre, siz neden bkacaksnz? Byk bir dirayetle zerinde durduumuza gre, siz
neden durmayacaksnz? Doru olann bu olduu, gelimenin de bu temelde saland anlalmtr. Gzellikler bu temelde iyi
ortaya kmaktadr. Biz yaam olduka anlaml klyoruz. Bunu zedeletmeyin. Hi kimse, benim adma, PKK adna ahkm
kesmesin; anlamadan kendi n yarglarn konuturmasn. Siz de her eye bilinli ve iradeli katln. rgt disiplini, kiinin bilin
ve irade gereinden vazgemesi anlamna gelmez. Tam tersine, glendirmesi anlamna gelir. Yaam bizde younlam bir
yaamdr. Bu ortamlarn da en kapsaml sava ortam olduunu rahatlkla belirtebilirim. Siz burada yaamyor, savayorsunuz.
Hem de en zor sava veriyorsunuz. Yz yllarn sizi yenilgiye gtren nesi varsa onunla hesaplayor, yaama doru katabilecek
nesi varsa onun gcn de kazanyorsunuz. Bu en belirleyici savatr.
Bu temelde yaklarsak, aamayacamz bir zorluk yoktur. O zaman skntlarmz ve aclarmz da kesin olarak gce
dntrrz. Bylesi bir yaam gelitirmekten gurur duyuyorum. Soylu ilikiyi ortaya karmak, onurlu bir yaam dzeyi
gelitirmek, kadn konusunda da yiit ve deerli kadn ortaya karmak: te benim iin de sevda budur. Yine namuslu bir Krt
erkei yaratabilmek bende bir tutkudur, bir sevdadr. Adeta bkmadan, usanmadan, gece gndz bunun iin bouuyorum. Bu
konuda mutlaka nderlii anlayabilmelisiniz. Btn bu sava, bu eitim, bu rgtlenme erefli ve onurlu yaam kurtarmak
iindir. Madem yaam elimden alnm, o zaman ben de onun kazanma savan vermeliyim; onun vatan, zgrlk, parti ve kiilik
savamn vermeliyim. Bunu anlamayanlara fkeleniyorum. Hele hele bu savam drenleri, yozlatranlar ve yenilgiye

97
uratanlar hi affedemiyorum. Bize neden daha byk sevgiler gerekmesin, neden layk olmasn? Yce yoldaln gelikin
biimleri neden olmasn? ok bilinli ve elikten daha salam iradeler neden ortaya kmasn? Yaam btn arpclyla neden
yanstmayasnz? Engeller varsa, bunlar amak iin sava ne gne duruyor?
Sevgiyi, hatta ak yaratn. Bunlar zor ilerdir, ama imknsz iler deildir. Ak bize bir efsane gibi gelmemelidir. Ak
yaammzn ayrlmaz bir paras haline getirmeliyiz. Ama soyluca, ama byk bir gurur duyarak getirmeliyiz. Cinsimizden gurur
duymalyz, ama bu gurur duyma soylu deerlere bal olmay bilerek olmaldr.
Bizim sizlere sunabileceimiz tek deerli alma zgrlk almasdr. Anam benden yllarca birka metre bez istedi, ama
ben almadm. Buna karlk mthi bir savam sizin zgrlnz iin veriyorum. nk bunu deerli buluyorum. Sizin de biraz
bizi anlama ve takip etme gcnz varsa, bu zgrl deerlendirmelisiniz. Ballnz ve duyarllnz zgrlk almalarna
olmaldr. Bata deerli kadn ehitlerimizin yaamlarnn anlamn bu temelde daha da derinletireceiz ve ballmzn
gereklerini mutlaka yerine getireceiz.

8 Aralk 1995

GEREKLEM KADIN MLTANLII EN GELKN DEVRM DEERDR

Kadn zgrlnde gelinen aama, aa kan sorunlar, devrimci yaklamn derinletirilmesi ve 96 ylnn balarnda
derinletirerek srdrdmz kadro almalar, kadn zgrlk savalarnn geliimlerini de iddetle etkilemektedir. zgrl
yakalamaya zen gsteriyor ve devrimin kadn gereini zmesine nem veriyoruz. Bunu olduka deerli buluyoruz ve bundan
hi korkmuyoruz. Kadn gereinin tartlmas, alabildiine bir bakaldr, bilin ve zgr irade bizim iin her zaman nemlidir.
Ne kadar cesur olursak, devrimimizin o kadar zgrlk devrimi olacana inanyoruz. Partinin dncesi olduka gelimitir.
Kadn zgrl pratiinde de gelimeler kmsenemez boyutlara ulamtr. nderlik gereiyle balant ierisinde bu daha da
somut klnmaya allmaktadr. Zihinlerinizi megul eden yaam sorunlarnz, sorun gibi kendini dayatan hususlar cesaretle ele
alabiliriz. Devrimciler topluluu her eyden nce dncede gl olmay bilmelidir. Her zaman belirttiimiz gibi, kadn ne kadar
zgrleirse, genel zgrleme de o kadar olur. Kendi zgrlk dzeyimizi kadnn zgrlk dzeyiyle balantl klyoruz.
Teorik hususlar bir kez daha tekrarlamak yerine, yaam tarznza ynelik akla kavuturulmas gereken hususlara arlk
verilebilir. kiyzllk ve bastrlmlk her zaman ikiz kardetirler ve kiiliin gelimesini deil, gelimemesini beraberinde
getirirler. Aydnlanm kadn, dncesi gelimi ve iradesi pekimi kiilik her zaman yaamn gelitirici ve savatrc gcdr.
Burada kadn kimliine kesin bir biim kazandrmak istiyoruz. anmza yaraan da budur. Bu konudaki iddiay gl kadn
militanlarn yetitirerek kantlayabiliriz. Bu kadar abann karl ise, yklmaz kadn militanlarn yaratmak olmaldr. Nasl
zgrlemi kadn en deerli yaam gcyse, bastrlm ve problemli kadn da o kadar yaamn ba belasdr. ansnz yaam
gcn kazanm kadn temelinde kullanmalsnz. Bu her eyden daha deerlidir.
Kadnn zgr rgtlenmesine ve g haline gelmesine yksek deer biiyoruz. Kadn ordulamas bouna sylenen bir laf
deildir. Deer yarglaryla, temel moral deerleriyle, rgt gcyle, hatta yaam planyla kadn ordulamas en dntrc
toplumsal bir gtr. Kadnn daha imdiden tutsaklktan ekilmesi byk bir gelimedir. zgrlk ordusunun geliiminden, kendi
kimliini ve kendi gcn ortaya koymasndan hi ekinmemek gerekir. Bir kadna yaplan haksz, geri yaklamn btn
kadnlara yapld sonuna kadar anlalmaldr. Her kadn militan zgr kadn kiilii ve gcnn yetkin bir temsilcisi olmay
bilmelidir. Nasl ki lkesi ve halknn zgrlk mcadelesinde gerektiinde bilerek hayatn veriyorsa, kendi zgrl iin de
hayatn ortaya koymasn ve bu konuda da ilkeli olmasn bilmeli, bireysel kurtuluun mmkn olmadn grmelidir.
Hemcinsinin toptan kurtuluunu gzetmeyen, tam tersine bundan kanan bir kadnn, sahte ve oportnist bir kadn olduu
grlmelidir. Kadn militanlnda gzetilmesi gereken temel tutum, cinsin topyekn kurtuluuna gsterilen ilgi ve abada
grlmelidir. Bireysel ka, kurtulu yolundaki halklar iin nasl mmkn deilse, kadn iin de mmkn deildir. Bu bireycilik
mutlaka almaldr. Anlayta, pratikte ve rgtlenmede bir kadn gcnn olduunu kesinlikle kantlayabilmeliyiz. Bir kadna
haksz yaklaldnda toptan ayaa kalkmak gerektiini dnecek kadar sorumluluunuzu gelikin klmalsnz. Temel kurtulu
deerlerini hi kimseye inetmemelisiniz. Bu konuda son derece ilkeli, uyank ve sorumlu hareket etmelisiniz. Net dnceleriniz
kadar, yerinde ve keskin davranlarnz, yanllklar ve hatal yaklamlar karsnda kendini ekinmeden gstermelidir.
Deerlendirmelerimizde kadn anlaymz nemle ortaya konuldu. nderlik gereinde de etki ve etkilenme tm ynleriyle,
mcadele tarihimiz boyunca rneklerle gsterilmeye alld. Partimiz iddial bir yaklam yalnz Krdistan somutu iin deil,
evrensel llerde srdrmeye alyor. Bu konuda da kendinize gvenmeli, enternasyonal olmann ncln grebilmelisiniz.
Devrimci halkmzn dikkat ekici uyan kadar, kadnn ondan da daha anlaml uyanna, uluslararas lleri bile etkileyecek
dzeyde anlam verebilmeliyiz. nemle vurguluyoruz ki, gereklemi kadn militanl, en gelikin devrim deeri, silah ve rgt
gcdr. Bu konuda ne kadar mesafe alrsanz, devrime o kadar hizmet etmi olursunuz. Kadnln zgrletirmeyen, kle kadn
zellikleriyle saflarmzda bulunan, en byk ktl kendisine ve partiye yapyor demektir.
Saflarmzda biimde devrimci, zde kle olanlar aa kartmal ve iinizde barndrmamalsnz. Gerek devrimci lleri
temsil etmeyen bir kii aramzda yaam hakk bulmamaldr. Kadnln ve onurunu zgrleme temelinde yakalayamayan her

98
zaman sahtekrdr ve devrime zarar verir. Yine erkek yaklamlarna da kendi zgrlk llerinizi, eitliinizi, hatta moral ve
gzellik anlaynz gz nne getirmeden asla boyun ememeli ve dayatlanlara kar sonuna kadar ilkeli davranabilmelisiniz. Bu
konudaki savamn bo szlerden ibaret olmadn, pratik militanlk dzeyinizde gnlk yaamda kantlayabilmelisiniz. Kadnn
zgr kiiliinin nasl etkileyici ve dntrc olduunu adm ba gsterebilmelisiniz. Her erkek, zgr kadndan ok ey
renmek zorunda olduunu mutlaka hissetmelidir. Bu gc mutlaka gstermelisiniz. Gnlk yaamda ahbap avu ilikilerinden
uzak durmalsnz.
nderlik gereinde bir yaam plan nasl gerekletiriliyorsa, her militann da zgr yaam plan srekli geliim halinde
olmaldr. Plansz bir gnnz bile olmamaldr. Burada kaba anlamda sava planndan bahsetmiyoruz; ruhsal, moral, gnlk
yaam planlarndan bahsediyoruz. Yaam sorunu, her bakmdan kabul edilir bir cevab kiiliinizde bulmaldr. Dtan
etkilenmeyle ve dayatmalarla deil, kendi iradenizin ve ruhunuzun istedii yaam srarla savunabilmelisiniz. Yaama saygy en
gl bir biimde ifade etmeyi bilebilmelisiniz. Sanldndan daha fazla ilkeli yaayabilen bir kadn deerlidir. Duygularna esir
den, ahbap avua yn fazla belli olmayan ilikilerden kendini alkoymayan, ruhunu terbiye etmeyen ve kendini kolay ele
veren kadn dmeye mahkmdur. Kolay seven, kolay sevgi bekleyen kadn da sradanlamaya ve alalmaya mahkmdur.
Zor da olsa, gerek bir zgrlk savamnn gerekli olduuna inanmak kadar, bunun gereini gnlk olarak yaamalsnz.
Kadnn saflardaki varlnn deerli ve kutsal olduunu, hi de arlk tekil etmediini, tam tersine g verdiini tm
davranlarnzda ciddiyetle gstermelisiniz. Egemenlerin toplumda olduu kadar saflarda da kadn deersiz grme anlayn,
devrimci pratiinizle ykmalsnz. Ne kadar gerekli olduunuzu kantlayabilmelisiniz. Burada nemli olan bilinli yaklamn
srarla srdrlmesidir.
Kadnn dnsel, ruhsal ve fiziksel geliimine gsterdiimiz abalar giderek anlam bulduu gibi, bu abalarn asl bundan
sonra kendini somut bir rgtlenmeye ve kadn gcne dntreceini vurgulamalyz. Sadece balang iin iyi bir aama
salanmtr. Yrme ve baarma her zamankinden daha fazla imkn dahiline girmitir. Eer mutluluk aranacaksa, o da bu
zgrleme imknnn elde edilmesidir. Buna olduka inanyoruz ve yksek deer biiyoruz. Kadn konusunda bu dzeyin
yakalanmasndan mutluyum. Ar sorun tekil eden kadn kleliini ve bunun yaam zerindeki tehdidini krmakta, zgrlk
yolunu biraz amakta olduka glendiimi belirtebilirim. Son yllardaki alm biraz da kadns yaklamdaki zgrlemeyle
balantldr. una her zaman dikkat ettik: Hem geleneksel ve mlk anlayyla olduka balantl namus ve moral anlayna
taklmamakla, hem de zgrlk ilikisi ad altnda kendi gdlerini basite tatmine zgrlk diye karlk veren tutuma
dmemekle ok nemli bir gelimeyi saladmza eminim. ki ynl srdrdmz sava, gerek kendi kiiliimizde, gerekse
parti iinde zgr kadn ve zgr erkek dzeyini ortaya karmtr. Bu zordu, ama yaplmas gereken nemli bir iti.
Kendiliinden bu dzeyi yakalamadnz; ok zorlu bir nderlik savamyla bu mevcut gelimeye ve bu balangca ulatk.
Halkn ulusal kurtuluu kadar kadnn sosyal kurtuluu da en nemli bir gelime ve kazanm olarak kendini gsteriyor.
zgrleen kadn ortamnda her zaman gl olduumuzu grdk. Bunun yannda zgrlememi ve eski yaamn olduka
bunaltc kiilikleriyle karlatmzda da kendimizi skntl bulduk. Halen tm hassasiyetimizle, yaayabileceimiz zgr kadn
ortamn gelitirmeye alyoruz. Bunun ok nemli, yaamn en temel bir koulu olduuna kesinlikle inanyoruz. ok zellemi
kadn-erkek ilikisi yerine, cinsin genel kurtuluunu, cinslerin zgrlemi genel ilikilerini gelitirmekle doruyu yaptmz
aktr. Bu konuda zorlanma da olsa, parti iinde zellikle rgtsel tutumlarn gelimi olmas nemlidir. Her ne kadar engel varsa
da, halen bazlar bir trl bunu kabul etmek istemiyorlarsa da, aslnda bunun en rahatlatc bir neden olduunu grebilmelisiniz.
zgrlememi ve akla kavumam ilikiler, her zaman klelii ve eski toplumu yaatr. nderlik gereimizde bu
anlamda yrtlen sava, yzlerce kadn ehidini ortaya kararak, binlerce kiiyle kadn ordulamasna yol aarak, en geri Krt
insanndan -kadnndan serhildanlar yaratarak, kendini dikkat ekici bir biimde ortaya koymutur. Bunun ok deerli bir gelime
olduunu dost da, dman da grmtr. Eksikliklerimiz olabilir; ama nemli olan, binlerce kadn militann ve savasnn ortaya
km olmasdr. stediimiz gibi yaamayabiliriz, fakat umutlu olmann bu kadar gelitii bir aamada bireysel skntlarn da
alaca aktr. Genel kurtulu umudu gelitike, bireysel problemlerin de daha anlaml alaca kesindir.
Hi kimse sbjektif niyetleriyle kurtulu beklememelidir. Bu benim iin de geerlidir ve ok aktr. Daha fazla yapmay,
gelitirmeyi isteriz ki, bu temelde abamz da youndur. Gelecek, daha gl kadn militanlarn, onlarn rgtlenmesini, yaama
aktif katlmn ve gerek ahlkn da bu gelimeyle sk skya balantl olduunu gsterecektir. Yaam iin ok gerekli olan doru
bir sevginin de bu gelimeyle balantl ve hzl bir biimde bizi saraca kesindir. Sevgi savamnn da bu zgrln bir
meyvesi olaca aktr. zgrleen kadnn etrafnda bunun youn bir biimde geliecei muhakkaktr. Bunun dnda bir sevgi
ve saygdan fazla sz edilemeyeceini belirtik. Sevgisiz yaam olmaz, ama bu gerek bir savamla kazanldka gerekleebilir.
Savammzla vatan ve zgrl nasl kazanyorsak, bunun ieklenmesi de sevgi savamnn daha zgn abalaryla
geliecektir.

nderlik Gereinde Sevgi Zafer Yrydr

inizde soukluk, katlk ve hastalk gelitii zaman, bu sadece sizin cinsinizi kaybettiinizi, sevgi devrimini unuttuunuzu
kantlar. Dmann sevgide gerekletirdii katliam siz kendinizde temsil etmisiniz, abuk dmsnz, kendinizi brakmsnz
ve irkin kalmsnz. Gerillada nasl darbe yediyseniz ve sebepsiz birok zarara uradysanz, sevgi ynnde de byk darbeler
aldnz, bunu partiye ve yoldala vurdunuz. nderlik de savayor, ama nderlikte sevgi byktr, hi eksilmiyor, aksine
artyor. Katlk gereklemiyor, scaklk daha da oalyor. Oysa siz sevgi ad altnda ya ktle teslim oluyorsunuz, ya da
kayorsunuz. Aranzda ak sahibi bir kii bile yoktur. Ak nedir bilmiyorsunuz, o zaman tabii katlaacaksnz. Belki de siz
ayaktaki llersiniz. Bende neden byk bir ak var? Ak neden bir gn ihmal etmedim? nk sizin gibi ayaktaki bir l

99
deilim. Bu nedenle halkmza, lkemize, btn insanmza saygm var. Bizi soutan ve ayakta ldren dmana kar olduum
iin bir yaam sahibiyim. Ama siz katlamsnz, sevgi ad altnda kurduunuz ilikiler sonucunda kayorsunuz, hain
oluyorsunuz.
Ben bunun iin bu ii yapyor ve bu sava gerekletiriyorum. Eer saygnz ve gcnz varsa, siz de sevgi sahibi
olabilirsiniz. imdiye kadar kuvvetiniz yoktu, bunun iin hem kendinize hem de evrenize zarar verdiniz. Ne kadar militan sava
olursanz, sreklilii de o kadar yaarsnz. Yine bu da zgrlk dzeyini gl bir biimde yakalamakla mmkndr. Bireysel
aktan kurtulmak kolay deildir. Ben bile ok zorlu bir savala bireysel aktan kurtuldum. Belki siz henz kurtulamamsnz.
Bundan kurtulmak ok zorlu bir sava ister. Cinsin, cinslerin yaam sorununa yksek ilgi duyar, tm bunlar da devrimin dier
grevleriyle i ie gtrebilirseniz, sorunlarnza cevap verebilirsiniz.
Fakat bu dzeyi yakalamak da olduka zordur. zgr yaam plann gelitirmek kolay deildir; bu konuda belirleyici olan
azminizdir. stemleriniz ne kadar glyse, bu sreklilik o kadar gl olur. Basit olana ve bireysellie ne kadar taklmazsanz,
sreklilii o kadar kazanrsnz. Sorunlarn karmaklna ne kadar gs gererseniz, bkp usanmadan ne kadar aba
gsterirseniz, o kadar srekli bir sevgi savas olursunuz. nderlik, sevgi savanda nasl ilerliyor? Bu, tarihte belki eine ender
rastlanan bir yaklamdr, bir savatr. zellikle birok komutanmz nderlik gerei ad altnda birtakm yaklamlarda
bulunuyor. rnein, nderliin sevgi ilikisi byledir, bizde sevgi yasaklanmamtr, sevgi nemlidir, biz de sevgi ilikisi
gelitirebiliriz diyorlar. nderlii azlarna aldklarnda, size bunlar dayattklarnda, kendilerine nderliin kadn zgrl
iin yrtt sava hatrlatmal, kadn zgrl uruna teorik ve pratik olarak gsterdii abay ne srmeliydiniz. Sen kadn
zgrl konusunda ne yaptn? Savatn kadar savaabilirsin, zgn olarak benim iin sen ne yaptn, beni tanyor musun,
sevilecek bir durumda mym? Sizin bu sorular sormanz gerekiyordu.
Safsnz veya klesiniz. rnein, iinizden biri tek tarafl bir dayatmayla beni sevse, ben kendimi savunabilirim. nk
llerim var. Bu llerime uymayan kadn kendini bana dayatamaz. Bu sizler iin de geerlidir. llerinize uymuyorsa,
elinizin tersiyle itersiniz. O kadar klesiniz ki, baz komutanlar kof bir rgt gcn veya yetkisini kullanarak, nderlik adna
Gel seni seveyim diyor. Feodaller bile byle yapmyorlar. Bu durumda sizin ne kadar geri olduunuz ortaya kyor. Sevginin
kanunlar var. Siz o komutana Sevginin kanunlar var, sevgi savamn nerede verdin? diyeceksiniz. Ayrca sevgi iin gzellik
llerinizi ortaya koymal, Beni gerekten sevebilir misin, sevgi iin neler gereklidir? diye sormalsnz. Oysa siz, bu sorularn
hi birini yneltemiyorsunuz. Daha da sonra ya zavalllayorsunuz, ya da boyun eerek teslim oluyorsunuz.
nderlii byle azna almak olduka aalk bir durumdur. nderliin en zor gelitirdii aba sevgi abasdr ve bu dillere
destandr. Bu nasl byle kullanlyor ve siz bu kullanlmaya kar nasl cevapsz kalyorsunuz? Keke sizi sevebilselerdi, keke bir
deeriniz olsayd, bir ey demezdim. Eminim ki, bu komutanlar, savan verdii baarszlk duygusunu sizlerde tatmin etmek
istiyorlar. rgt ve sava grevini yerine getirmeyenlerle sevgiyi paylamak bir yana, rgt iinde birlii bile paylamayacam ve
onlarla srekli savaacam. Komutan grevinde ve savanda baarsz, hatta ka psikolojisini yayor, kendisinin bu
zayflklarn kle kadnda tatmin etmek istiyorsa, bu kesinlikle namussuzluktur. Bu, nderliin sevgi anlayyla yz seksen
derece terstir. Ne yazk ki, hibir bayan militanmz, bu ynl cesur bir k gsterememitir. Hep boynunuzu bkmsnz veya
bunalp son derece problemli bir kiilik haline gelmisiniz.
nderlik gereinde sevgi bir zafer, bir baar yrydr. Baarsz olanlarn gelitirdii sevgi ilikisinin nderlikle hibir
alakas yoktur. Bu konuda cesur bir k gelitiremeyiiniz, sizin iin bir yz karasdr. Hatta nazlanarak kendinizi kadnca bir
konumda tutmanz, yce zgrlk kiiliinden byk taviz vermedir. Btn bunlar yaadnz ve kendi iinizde bzldnz. Tabii
ki btn bunlar sizi zorlar. Btn bunlarn yaanmasnda kendinizi sorumlu grmelisiniz. PKKde hi kimse zorla sevgiyi
dayatamaz. PKKde kadn da silahldr; silah patlatabilirsiniz, Seni sevmiyorum, hi houma gitmiyorsun diyebilirsiniz. Bunlar
belirtmenize ramen, eer bir komutan size saldrdysa, o zaman nderlii sorumlu tutabilirsiniz. Ama boyun emiseniz,
nderlik ne yapsn? Ha ky aasna, ha PKKdeki sahte komutana teslim olmusunuz, her ikisinin birbirinden hibir fark yoktur.
Bunun sorumluluunu nderlikte, rgtte aramayn, kendinizde ve kendi kleliinizde arayn. Komutanlar dizginleyemem; baz
komutanlar gdleri iin en deme ajandan daha da tehlikeli olabilirler. zellikle savan verdii yenilgi psikolojisi onlar ok
daha tehlikeli yapabilir. Zayf komutanlar intikamn biraz da kadn kleliiyle almak isteyebilirler. Bu nedenle nderlik
zmlemelerini dikkatle zmseyebilmeli, beklenti iinde de olmamalsnz. zgrlk savamnz vererek kendinizi kabul
edilebilir duruma getirmelisiniz.
Savatnz kadar sevebilirsiniz, hatta savap baarabildiiniz kadar sevme hakknz doar. Sava baaramayann da fazla
sevgisi olamaz. deolojik, politik ve askeri alanlarda gelime salarsanz, yaamn sevgi boyutu geliir. Bunlar anlamam
olmanz, buna gre tavr gelitiremeyiiniz nemli bir eksikliinizdir. Sevgi kiiliinin gelimesi iin zorlamal, sevilmeyi hak
eden bir militan kiilii yanstmalsnz. Byle olursa, herkes size sayg duyar ve klece dayatmalarda bulunamaz. nderlik
zmlemelerinde bu hususlar nemli oranda aydnlatlmtr. Nasl oluyor da bir komutan bunlar size dayatyor? Buna anlam
vermekte zorlanyorum. Kald ki, sevginin komutanlkla bir ilgisi yoktur. Komutan olundu diye sevgi kendiliinden domaz.
Sevginin apayr bir estetik yan vardr. Kaba gle sevgiyi kartrmamalyz. Kaba g daha ok boyun emeyi, bu da sevgisizlii,
yani klelii dourur. irkinsem, sevilecek durumda deilsem, srf nderlik yetkim var diye beni kabul etmemelisiniz. Ama
sevilebilecek durumdaysam da, mthi sevebilmelisiniz.
nderler gerekten halk nderleriyse, mthi sevgi kaynadrlar. Ben kendimi size zorla sevdiriyor muyum? Sevilmeyi hak
etmisem, elbette ki seveceksiniz. ok iyi biliyorum ki, eer baarsz biri olsaydm bir yatalak olurdum. Kimse bana bir merhaba
vermez, naslsn bile demezdi. Yaamn yakc pratiinden bunu ok iyi biliyorum. Ne kadar adm, nm olsa da, kadnlar yzme
bile bakmazd. Bizim komutanlar ite bunu esas almallar. Sevilen militan, sevilen nderlik kimdir, nasl bu duruma gelmitir?

100
Hatta size szm ona sevgiyi dayatmadan nce, siz ona sevgiyle yaklamay bilmelisiniz. Bu hususlar aydnlatlmtr. Umarm ki,
nderliksel gelimeye herkes saygyla anlam verir ve yaama geirir.
Ak sava ok ter dkmeyi ister. Bundan ne korkun, ne de ucuz hayallere kapln. Ak kadn olmay byk bir sorun olarak
nnze koymay bilin. Fakat dren birok kii var, bunlarn tuzana dmeyin. Eskiden zgrlk tanras kavramn bouna
karmamlar. Maalesef imdi onlar yoktur, ama biz bunu gelitirmek zorundayz. Belki u anda bu konular cesurca
tartamazsnz, ama nderlik bu konuda gereken ivmeyi ve cesareti vermitir, daha da hz kazanabilir ve cesur yaklaabilirsiniz.
Baz tipler benim abalarmn rn olan kadn ortamna gidiyor, ok kurnazca onlar kullanabiliyorlar. Beni nasl byle
kullanabilirler? Ben zgr kadnlar byk bir savala gelitirmeye alyorum, onlar ise kullanyorlar. Bunlar hrszlarn ve
namussuzlarn en tehlikelileridir. Sizlere el koymak isteyebilirler, nderlik byle yapyor diyebilirler. Ben hibir zaman onlarn
yapt gibi yapmyorum. Benim sevgim olaanst boyutludur. Bir kzn nasl sevilebileceini ok byk bir savala ele alyorum
ve bunun dnda sevmem. Benim gibi sevebilselerdi, bu lke cennete dner ve kadnlarn hepsi melek olurdu.
Bunlar neden sizi aldatyorlar? Neden kendinizi bu kadar teslim ediyorsunuz? Benim ilikilerim deerli kadn ortaya
karmtr. Hibir ey yapmayan erkek, benim adma sizlere nasl byle talip olabiliyor ve siz de bunun karsnda nasl ezilip
bzlyorsunuz? Bu bana yaplan bir hakarettir. Benim etkimle bir kadn veya bir erkei sevmeye fazla kar deilim. Benden
g alabilirler. Ama bu gerekten biraz yapmak ve yaratmak istediimize uygun olmaldr; yoksa ok deerli bir kadn yoldamz
kleletirerek veya arptarak ve bunalma sokarak etkisizletirmek, benim en ok fkelendiim bir husustur. zellikle o
komutanlar, her ktl yapmalarnn belki bir yerde sineye ekilebileceini, ama kadn konusunda buna kolay tahamml
edilemeyeceini hibir zaman unutmamallar. Bendeki namus anlay da budur. Kadnlarn da, erkeklerin de sevmesine ve
sevilmesine kar deilim; ama bunun kanunlar vardr. Erkek de, kadn da bu kanunlar bilmek zorundadr. Bu kanunlar kendim
de uyguluyorum. Komutanlk yetkisine dayanarak, feodal aalara ve sermayedar burjuva ocuklarna bile ta kartacak geri
dayatmalarla szm ona yaam yolu bulunmak isteniyor. Bu en arpk yaklamlardan birisidir.
Parti tarihimizde bylesi tipler az ortaya kmad. Baz provokatrler vard; beni en ok onlar arkadan vurmak istediler.
imizdeki kadnlar da bunlara kar ok tavizkr ve ok teslimkr davrandlar. Kadnlarn her ynyle geliimini srdryoruz.
Ancak ne id belirsiz provokatrler, onlar klece kendilerine balyorlar. Daha sonra bu yaklamlarn hesab soruldu. Tabii
ben kadnlar sevme ve sevilme noktasna getirme gcndeyim veya yle yapmam en ahanesidir. Fakat bunun istismar edilmesine
ve kt kullanlmasna da en az o kadar fkeliyim. Kadnlar da kendilerini ucuz kullanamazlar; Arzu benim deil mi? stediim
gibi severim, sevilirim diyemezler. Bu, istediiniz gibi olmaz. Bunun ok kkl moral deeri ve ilkesel temeli vardr. Bunu
gzeteceksiniz. Ben buna ak kanunu veya sevgi yolu diyorum. Erkekler de zellikle byk bir terbiye ve moralle bu deerleri
anlayabilmeliler.
Birok sahtekar tremi ve btn kzlar neredeyse yakalatmaya kadar gtrebiliyor. Son zamanlarda buna kar biraz tedbir
aldm. Aldm tedbirler de, kadn militan nasl olmal ve nasl yaamal sorusuna ilikin gelitirilen cevaplardr. Baarsz
komutan asla affetmeyeceksiniz. O kendi baarszln kadna en kt ekilde dayatr. Kadn her zaman baarsz erkein
kiiliksizliinin gerekletirildii bir nesne olarak grlmek istenir. liklerine kadar sava gerekliine, vatana ve zgrle
balanmam, bu konuda kendini defalarca kantlamam bir erkei, kendiniz iin ciddi bir tehlike olarak grmelisiniz. Kalbiniz ve
ruhunuz her eyi sevmeli, ama asla byle bir erkei sevmemelidir. Bu konuda ok ilkeli olun.
Krt erkeini hizaya getirmenin tek yolu, onu vatan deerlerine, partiye ve savan her biimine lmne katabilmektir. Krt
erkei ancak bunu baardka doru namus anlayna gelebilir. Aksi halde byk bir beladr ve ona aldanmayn. Kadnlar
saflarmzdan kama yanls deiller, onlar kartan erkektir. Kadnda kama yzde bir ise, erkekte yzde doksan dokuzdur; o
yzde biri kartan da yine erkektir. Bu adan kendinizi doru deerlendirin ve tutumlarmza layk olun. Bunu da glenerek
gstermelisiniz. ok ynl bir savalnz olursa, erkei de hizaya getirmenin en etkili yntemini bulmu olursunuz. Zavall bir
kadn her zaman erkein gz dikecei bir mal gibidir. Cinsel ilikinin erkek tarafndan ok kirletilmi olmas, zellikle bir bask
arac olarak kullanlmas ve erkein kendini son derece hak sahibi olarak grmesi tamamen snfsallkla, ulusal bask gerekliiyle,
yine cinsler aras eitsizliin gelimesiyle balantldr. Cinsellik de bunun ok nemli bir aracdr. Erkek kendi hakimiyetini
dnsel ve psikolojik olarak gelitirdii gibi, cinsel olarak da gelitirir.
Kendinize gveniyorsanz, kendinizi zgrletireceksiniz. zgrl tercih ediyorsanz, onun militanln yapacaksnz. Parti
evini de aile evi gibi beklentili bir yer olarak grmeyin. Ne kendinize sahip arayn, ne de kendinize bir tane uak bulmaya aln.
Yrttmz savan gzellikle balantsn ortaya koyuyoruz. Kadn ve erkek gzel olmay bilmelidir. Gzellik sadece fizikte
deil, ruhta ve beyinde de gl geliebilir. Bu temelde kendinizi ele alrsanz, sorunlardan kendinizi kurtarabilirsiniz. Ayrca daha
ok anlamaya ve cesur olmaya ihtiyacnz var. Fakat Bana kendini dayatt, etkiliydi, yetkiliydi, ben de cahildim, boyun edim
gibi yaklamlarn zaman geti. Hi kimse parti yetkisine dayanarak iliki dayatamayaca gibi, kadnlna dayanarak da saflarda
yer bulamaz. nce zgrlk savas olduunuzu bileceksiniz. Sosyal ve siyasal gelikinlik esastr.
Cinsellii de ele almaktan korkmayacaz. Cinsellie ne tapacaz, ne de cinsel ilgimiz oldu diye kendimizi gnahkr
sayacaz. Bu konuda zmlemeler aydnlatcdr. Hepinizin bir beklentisi olduu izlenimini ediniyorum. Sanki bir cinsel ilikiye
snarak, bir hakiminiz veya bir karnz ve bir kocanz olursa mutlu yaayabilecekmisiniz gibi bir psikolojiyi yaadnz
gryorum. Bunun da ok tehlikeli olduunu belirtmeliyim. Klasik llerde ve byle ilikilerde mutluluk yoktur. Tam tersine, bu
tr ilikiler mutsuzluk kaynadr. Murada byle eriilmez. Oldum olas bu deyimi de sakncal ve klece buldum. Fakat
gryorsunuz ki, kadnlarla da gl yaamaktan ekinmiyoruz. Ama nce gerekli olan ey kadnla tartmadr, konumadr, kadn
iradesini ortaya karmadr. Erkek de kaba cinsel yaklamdan kendisini kurtarmaldr. nce bunu baaralm, ondan sonra aklmza
cinselliin ycelmesi gelsin ve bundan da korkmayalm. Konu olduka kapsaml ortaya konuluyor, bu konu tarz

101
arptlmamaldr. ki de bir u komutan bana kendini dayatt, beni zorlad veya benim bireysel akm vard, cinsel ilikiden zevk
aldm deyip kendi kendinizi kemirecek bir duruma getirmeyin. Dedikodulu bir yaklamdan ekinin. Cinsellik zerine ne
kahraman olunur, ne de Kendimi ok namuslu korudum gibi nyarglarla kendi kendimizi aldatalm.
Bu konuda kendimi olduka zmlenmi, byk bir sorundan kurtulmay ve hatta byk bir intikam almay da baarm
olarak deerlendiriyorum. Kendime byle hakim olmam, nderlik gereimizin en gl bir yndr. Benim bir kadnla
halledemeyeceim hibir sorunum yoktur. Bir kadn sonsuz yaam gc halinde de tutabilirim, onunla birlikte yaayabilirim de.
Bu gerei yakaladm. Bu kadar byk bir gvenle mcadeleye geliiniz, zmn gerekletiini hissetmenizden dolaydr. Bunu
kendinize mal etmeli ve ok nemli olan bu kazanm yaama geirmelisiniz. Biz sevginin kaynan doru akladmz gibi,
zayfla gtren duyguyu da zmledik. Ucuz duygular ve sempatiler dediimiz olay kazanlm sevgiyle kartrmyoruz.
Sevgi sosyal ve siyasal bir olaydr, sempati ise fiziksel ve gdsel bir olaydr. Gdleri yaamakta srar etmeniz zayfla yol aar,
hatta ok ilkel kalrsnz. Ama sevgiyi boyutlandrrsanz, yksek bir insanilemeyi -ki, o da sosyal ve siyasal gelimeyle
mmkndr- yaarsnz.
PKK ve nderlik zmnde basit duygulara ve sempatilere yer verilmemesi ve kendine ok kat bir muhafazakrlk izgisi
uygulamas, zaafa dmemek ve zayfla yol amamak iindir. Bu noktada nderlik ok muhafazakrdr. Ama daha sonra
sosyallemeye ve siyasallamaya gtren sevgiyi yakaladnda da olaanst bir sevgilidir. Bu ayrm ok iyi grmeniz gerekirdi.
Bundan sonra gelinen dzey zgrln bayramdr. Bu zgrlk nedir? Krdm zme, zellikle dknletiren gc
yceltmeye dntrme, kaba ve irkin yaklam yceltme ve gzelletirmedir. Ben vatana ve halka balandm, bu krdm
paralayarak kadn da, erkei de buna baladm. Benim yaadm bayram budur. Bu konuda bir devrim yaplmtr, bu devrimin
sonularn da paylamay bilmeliyiz. Gerekten bu bir devrimdir; askeri, sosyal ve rgtsel ynleri de kesindir. Hi kimse bunlar
bir tarafa iterek nderlik sevgi yolunu byle at, biz de sevielim, hatta yle ilikilerde bulunalm diyemez. Bu yaplabilecek
en byk ikiyzllktr. nderliin olaanst siyasal, askeri ve rgtsel gc paylalmadan, ona destek ve katk sunmadan, kim
sevgi devriminde ve cinsel zgrlkte Gel yle yaayalm, byle yaayalm diyorsa, o en byk tehlikedir. Bu bir glenme ve
kurtulu sorunudur. Ancak bu dzeyi yakalayanlar buna hak kazanrlar.
Erkekler fiziki ve siyasal olarak gl olsalard, sizleri istedikleri kalba sokarlard. nderlik kadn zgrl iin hem ilkeli,
hem de yaman bir sava olduu iin, bu tutum sahipleri buna frsat bulamyor size di geiremiyorlar, fkeleri de gittike artyor.
Benim de inat bir savamm var, bu konularda ok cesur birisiyim. Adamn kars varsa bile, ona, bu kadn byle
kullanamazsn, senin karn bile olsa elinden alacam, kadn kandrmsn, ya maddi gcnle ya fiziki gcnle fukaray ezmisin
diyorum. Bu, o adam allak bullak ediyor. En kutsal namus bildii karsdr, ama o da sallantdadr. Tabii ki bu erkekler nderlie
fke duyacaklar. Ama benim zgrlk anlayma gre, byle kadn almalarn hepsi sakattr. Kald ki, kadn da zavall bir duruma
getirilmitir. Ben o erkeklerin ellerindeki kadnlara bakyorum ve Allah kimsenin bana bunu getirmesin diyorum. Kendim iin de
ikenceli bir ilikiyi, bu tarz bir iliki olarak gryorum. Onlarn ok houna giden, benim iin nefret edilendir.
Dikkat edeceksiniz: Bir gn bile yaatmak istemeyen anlay nedir, bu kimin anlaydr, niin bunu byle dayatyorlar?
Kendinizi koruyabilmek iin bunu deerlendirmeli ve kendinizi srekli gl tutmalsnz. Kadnn o kadar yk olduuna da
inanmyorum. Kendinizi nderlie ne kadar yk oluyoruz gibi deerlendirmenizi de sorumsuz bir deerlendirme olarak
gryorum. PKKyi az ok tanyan bir kadn yk deildir. Eer znel amalar yoksa, gerici biri deilse, tamamen ar yk
paylaan kiidir. Kadnn zgrln esas alan ok deerlidir. Her erkek tarafndan kadnn bir yaam kayna olduu
anlalmaldr. Erkein gcne ve yetkisine dayanarak Kadn yaatmam demesini ok aalk ve tehlikeli buluyorum. Kadn
ordulamas, zellikle bu anlaya kar byk diren gstermeli ve buna kar ilkeli bir sava yrtmelidir. Baka trl de bu iin
stesinden gelinmez. Eer erkek bunu sylyorsa, rgtl olduu ve yetkiyi elinde bulundurduu iindir. O halde size de ok
gerekli olan rgttr ve onun yetkisidir. rgtlenin, yetkiyi kazann ve bu tehlikeye kar da gereken cevab verin.
Neden halen bireysellikte srarlsnz? Neden ordulamanza saygyla yaklamyorsunuz? Neden ilkelerinizi manifesto gibi
retmiyorsunuz? Bunlar yapmazsanz, parti iinde kalmamay ve kovulmay, hep arlk tekil eden ve hor baklan birisi olarak
grlmeyi hak edersiniz. Bunun iin size rgt ok gereklidir. Bu duruma dmemek ve buna frsat vermemek iin silah, bilin,
ideoloji ve onun rgtlenmesi ok ok nemlidir. Kendinize saygnz varsa, parti iinde en rgtl ve ilkelere en ok dikkat eden
bir ordu gc olarak, kendinizi titizce deerlendirmeli ve erkekten gelmesi olas tehlikeli ve olumsuz yaklamlar da aacak gc
bu rgte dayanarak gsterebilmelisiniz. Bundan baka kurtulu yolu yoktur.
Cinsler aras en etin sava PKKde, savata, hatta cinsellikte yaanlr. Bu konuda kendinizi cahil ve mcadelesiz
brakmsanz, bunun sonularna da katlanmalsnz. Yksek bir sava var ve bunun dnda bir kurtulu yolu yoktur. ntiharvari
yaklamlar, bunalmlar ve kalar kesinlikle yenilgidir. Dmana kar sava gze alacak kadar cesaretli oluyorsunuz, ama bu
durumlara kar neden cesur olamyorsunuz? Hani militandnz, hani i ve d gericilie boyun emeyecektiniz, hani zgrl
esas alacaktnz? O zaman bunun gereklerini yapn. Bu konuda son derece uyank olun, kendi cinsinize, kadnlnza gvenin,
bundan gurur duyun ve bunu inetmeyin. Bu anlamda bir erkek bir kadndan kesinlikle gl deildir. O, sizden daha fazla size
muhtatr. O, sizden daha fazla devrimci deildir. Ama bunun byle olmas iin, nce kendi cinsinize sayg, onun sorunlarna,
zm gcne, rgtlenmesine ve zgrlk temelindeki savaa ilgi duymanz, en nemlisi de onun moral deerlerine sonuna
kadar ballk gstermeniz gerekiyor. Bunu bilir ve uygularsanz, btn sorunlar ald gibi, tm yaamnz rgt iinde
gelimeye yol aar. likiler btnyle rgtsel, siyasal, hatta askeri gelimeler zerinde etkide bulunur.
zellikle erkeklerden kaynaklanan tutum ve davranlara kar daha anlaml bir yaklam iinde olun. lke ve pratiinizle
yeterli katlm salayabilmelisiniz. nderlik gelimesi bu konuda nemli bir abann sahibidir. yle inanyorum ki, nemli
sorunlarn zm imknn yakaladk. Hala, kadn devriminin en scak dnemini zenle gelitirmeye alyorum. Bu aba da

102
olduka doru anlalmaldr. Yalnz kadnlar deil, erkekler de yrtlen bu almay btn ynleriyle anlama drstln
gstermelidir.
Ekmek sudan daha nemli olan zgrlk gelimedir. Buna ilgi giderek ykseltilmelidir. Birbirlerini yk olarak gren veya
yaanmaz ve yaatmaz gibi deerlendiren anlaylara son verilmelidir. Tam tersine, baaryla birlikte yaama ve savaa yol
alnabilecei grlmelidir. Bu temelde attmz admlarn bundan sonra daha etkileyici, baarl sonu verecei kesindir. Sonuna
kadar kendinize gvenin, cesur yaklan, baaracaksnz.

4 ubat 1996

ZGRLK VE GZELLK KADIN MCADELESYLE YARATILIR

Eskiden Krt gereinde kadn iin savalrd. Bugn de kadn iin savalacak. Ama bu sava ama ve kapsam itibariyle artk
ok deiiktir. Kadn savam tamamen toprak ve zgrlk savamnn et ve trnak gibi bir bileeni olarak deerlendirilmelidir.
Kadn savam toprak, zgrlk, lke ve rgt savamdr. imdiye kadar ki savamn ama ve kapsamnn tam tersidir. Bu
konuda da herkes kendinde bir bilin patlamas, hatta sava tarznda kkl bir deiiklik yapmaldr.
nderlik gereinin bu yn de olduka mthitir. Kadna ordulamada da sonuna kadar yer var. Ama onun militan tarzna da
g getirebilmelisiniz. Bunu bir kreltici, daraltc ve zayflatc etken olmaktan karp sizleri gl bir yaam, sava ve gl bir
eitim silah olarak grmeliyiz. Bundan baka herhangi bir isteminizin olacan sanmyorum. G yetirmeyi bilmeniz gerekir.
Birok kadn bize ilgi duyuyor. Benim onlara verebileceim cevaplar bunlardr. Bundan baka bir ey istenilebilir mi? Bunun
dnda baka bir are bulamyorum. Bu byk bir savatr ve bu kadn savam nemli sonular verecektir; gzellik kazanlacak,
zgrlk kazanlacak, sava da kazanlacaktr. Herkes bunu biraz ciddiye almaldr. Bu, yksek anlay sahibi olmak kadar kendini
terbiye etmeyi gerektirir. Eski tarz yaklamlar sizi felakete gtrr. Eer nderlik tarznn bu konudaki baz temel llerini
tutturamazsanz, dmana ulamadan kadn snrnda yenilirsiniz. Bu ok tehlikeli bir snrdr. Benim tecrbem var, bu konuda
beni biraz ciddiye aln. Eer doru yaam ve savam tarzn da tutturursanz, kadn almalar, onun iliki dzeyi, erkeklerle de
ilikileme dzeyi baary katmerletirir, yaam tanmlar, sava kesin gelitirir.
Bu adan biraz kafanz yorun. Geleneksel yaklamlarla, Kadndr, zayftr, istediimiz gibi kandrrz demeyin. Bunlar ok
tehlikelidir. Kandrabilecek olsanz bile kandrmayn. Onlar kandrlmaya ok msait olsalar bile, kesinlikle buna tenezzl
etmeyin. ok ilkeli olmak kadar ok edepli ve terbiyeli olun; ayn zamanda iliki tarznn ycelii kadar zorluklarn gz nne
getirin. Bu konularda kendimizi yetitirmeli veya onun sonularn ama gcn gstermeliyiz. Sorunu basite almayalm. Eer bu
konularda kendinizi ayarlamazsanz, kardan daha beter duruma gelirsiniz. Ben bunu ok erken yata tespit ettim. Ne mutlu bana
ki, bu konuda kendimi kandrmadm kadar kadn da kandrmadm ve sonuta bu zgrlk deerleri ortaya kmaya balad.
Erkekler de biraz geliiyor. Bu, benim ok nceden tespit ettiim geree gre oluyor. Unutmayn ki, sosyalizmde bile hi kimse
bu incelii yakalayamad.
inli bir kadn bizi ziyaret etti. Bu kadn, inli yneticileri ad gibi biliyor, hatta 49da renci lideriymi. inli kadn, Bizim
lkemizde kadn sorunu hakknda bir hata yapld. Bir aydn, Nfusu be yz milyon snrnda tutalm dedi, ama o zamanki
nderler bunu kabul etmediler ve adam tasfiye ettiler, imdi nfusumuz bir milyar iki yz milyondur ve bu ok byk sorun tekil
ediyor. Her aileye bir ocuk yeterlidir diyoruz ve bu politika da o ocuklar ok mark yetitiriyor, bu da ok byk sorunlara yol
ayor diyor. Maoya sayg duymakla birlikte, bu konuda da biraz daha derinlikli olmaya altmz, sizin tarznzda bir aile
yaklammzn olmadn kendisine syledim. Aile sorununu byk bir sorun olarak nmze koyduk ve bu yaa gelmemize
ramen, sorunu halen tam zdmz belirtemiyorum. Ona, siz kestirme yoldan sorunu zmeye altnz ve sonu felaket
oldu dedim. Bu grn de bir anlam vardr. Eer sorunu ok boyutlu ve ok iyi dnp btn ynleriyle zemezsek -ki, in
toplumu byk bir toplumdur-, onlardan ok daha karmak sorunlar yaar ve bouluruz.
Hatta eski komnistlerin elerini brakp nasl yeni eler aldklarn ve onlarda da bunun oka yaandn belirttik. O da bu
konuda Maoyu dile getirdi. Biz btn bunlar anyoruz ve hata yapmamaya alyoruz dedik. Ayrca inli kadn, Maonun ei
Chiang Chingin nasl bir entrikac, hatta inin en kt kadn olduunu syledi. Biz onu biliyoruz, ayrca bunu zdk, hatta
onu miras yedici bir kadn olarak deerlendirdik dedik. Ei, Maodan sonra bir de klik kurdu. Ama nemli olan, bu konuda bizim
daha imdiden zmleme gcmzn ne kadar yksek olduudur. Demek ki sosyalizmi, kursanz ve aradan elli-altm yl gemi
de olsa, zmlenmeyen sorunlar sosyalizmin bile yenilmesine yol aabiliyor. Burada belirtmek istediim udur: Sorun sorundur,
btn ciddiyetiyle bunu anlamak ve buna salam zmler bulmak nemlidir. Biz sorunu zmesek bile, son derece olgun hale
getirdik.
Ciddiyetsiz ve hafif kadn ve erkek yaklamlarnz olmasa, ilikilere gl bir cevap vermek mmkndr. Krt toplum
gereinde kadn mthi irkinletirilmi ve sevgisizlik ok gelimitir. Cinsler birbirlerine dman gibi yaklayorlar. ocuklarn
yetime tarz ise ok tehlikelidir. Kar-koca ilikileri tahamml edilemez boyutlardadr. Yine parti saflarnda duygusal ilikiler u
anda yzde doksan haincedir, geriye kalan da inkrcdr. Eer duygusal iliki olursa, yzde doksan ihanete gtrr. Tabii bu da
ok ciddi bir sorundur.

103
 Beni ciddiye almak istiyorsanz, hakim olan gerei siz de byle izah edebilirsiniz. Bunun stnden atlanlmaz, kavranlr ve
zmeye allr. Umarm bu konuda salam renciler olabilir, byk hata yapmama konusunda kendinizi frenleyebilirsiniz.
Kadn sorunu, iliki sorunu, nasl yaamal sorunu, savatan nceki sorundur ve savaa giderken buna cevap olunmas gerekir.
Nasl yaamal sorusuna doru cevab veremeyenler, nasl savamal sorusunun eiine bile adm atamazlar. Eer byk
savalar iinizden kmyorsa bu, nasl yaamal sorusuna cevap veremediinizden dolaydr. Ben de kendimi nasl yaamal
sorusuna gre ve zellikle kadn konusunda krk yldr eitmeye alyorum. Eer benim bir nderlik vasfm varsa, onun en
temel bir nedeni de bu konuda kendimi krk yldr yetitirmeye alma gcn gstermemdir. Kadn ve nasl yaamal konusunda
hata yapmamak iin kendimi bu kadar eitmem ve disipline etmem, nderlik gereimi ortaya kard.
Siz, byk ihtimalle nasl iliki, nasl yaam sorusuna cevap veremediiniz, bunu rtbas ettiiniz ve ok yanl
cevaplandrdnz iin, nderlik veya militanlk ansnz kaybediyorsunuz. Kaybetmek istemiyorsanz, nderlik tarznda sorunu
ciddiye aln. Krt erkekliinin, Krt kadnlnn faziletine inanmayn. ler biraz daha deiiktir, gerekler daha farkldr. Kadn
aratrmaya ve onu dillendirmeye alyorum. Krt geleneklerine, onun sonu alclna ve namusu tam yansttna inanmayn.
En byk sorunlarmzdan biri de dilinizi ve yreinizi altrmaktr. Tabii ki birok arkadamz bunun farknda bile deildir,
bunun ne anlama geldiini de bilmiyor. Byle dilsiz, byle yz kara -kadn iin, erkek iin fark etmez- zgrlk saval nasl
olur? Bu kiilerle nasl yaayabilirsiniz? Ne erkekte, ne de kadnda beni etkileyecek yn vardr. Szde Bakan ok seviyoruz
diyorsunuz, ama Bakan ypratyorsunuz. yi niyetinize, fedakrlnza bir ey demiyorum. Bu bir yetenek ve kendini yetitirme
sorunudur. rnein, Bakan kadnla ilgilenir, kadn son derece iyi ele almak ve ekici klmak ister. Ama sizin durumunuz buna ne
kadar elveriyor, ne kadar isteklisiniz? Benim btn hamlelerimi yllardr boa kardnz.
Biz yaanlabilir kadn ortaya karmak istiyoruz. Kadn hep zavall ve aresiz kald. Oysa kadn grkemli bir k
yapmalyd. u anda dadaki kadnlar yaamdan oktan kopmular, mthi bir irkinlemeyi yayorlar. Biz sava zgrletirir,
gzelletirir, sevilir hale getirir dedik. Bunlar tersini uyguluyorlar; Sava irkinletirir, irkinleme kleletirir, klelemek
koyunlatrr ve ba belas yapar diyorlar. Bu ortaya kt. Birka sekin kadn ksa ve bunu tersine evirseydi, ne kadar iyi
olurdu! inizde yaam talep eden kim var? Frsat bulsanz hangi tehlikeleri dayatacanz belli deildir.
u anda sorun, byk gcn olamamas ve en basit bir ilikinin felaketle sonulanmasdr. En deme militanlarmzn ilikisine
baktmzda korkuyoruz. nk adeta birbirlerini boa karyor ve bu nedenle partiyi blyorlar. Basit yrekleriniz iin her an
bizi brakabileceinizi, bize ihanet edebileceinizi biliyorum. nk gl yrekleriniz yoktur. Tm kadnlar ve erkekler zavall
ve bizden g almaya muhta olduklar ve frsat bulamadklar iin, kendilerini bize bal gibi gsteriyorlar. Yiite ve merte
sonuna kadar ballk gsteren kadn veya erkek gremiyorum. Frsat bulduklarnda kime nasl katklarn grdk. Bu konuda
frsatm vard, ama kamadm, kadn iin vatan brakmadm. Sizden kimseyi kartmadk, buna gcmz de vard, ama yine de
kartmadk.
Bizim de etkilendiimiz o toyluk veya dzen etkilerinin altnda olduumuz dnemlerde, dman bizi kadn yoluyla etkilemek
istedi. Ama biz vatan ve partiyi brakmadk. Bu tarzda ka arkada ayaktadr? Bazlarnn duygular var, onu da bize kar
intikama veya mthi bir ilgisizlie dntrmlerdir. Sen misin bize yaam byle dayatan? tarznda bize yaklamlardr.
Benim btn istediim, bu ilikilerde byk gelimenin ve glenmenin ortaya kmasdr. Kadn kendini mthi dayatt, btn
parti hamlelerimizi altst etti; erkek de halen fkesini dindirmemitir ve mal nasl elimizden aldn diye tepki gsteriyor. Ben de
bunlara kar nce vatan, nce parti diyorum veya bunlar vatanla ve partiyle birlikte olsunlar, biri dierine ihanet etmesin
diyorum. Maalesef kimse bu gc gsteremiyor. Bunlar, nce bizim gdlerimiz, nce bizim mall mlkl anlaylarmza izin
verilsin diyorlar. Bunda da sonu yoktur. O adan bundan nefret ediyorum.
Ben kendimi kolay aldatmayan bir kiiyim. nsanlar da anlarm, bu konuda tecrbelerim var. Bize binlerce komplo yapld,
bize haneri saplamak isteyenler oldu. Ben binlerce kz grdm ve birou beni nasl hanerlediklerini bilmez. Ama benim
tecrbelerim var. Ucuz duygular ve zayflklar adna beni ne hale sokmak isteyenler var, bunlarn hepsini grdm. Srf kadnla
ilikilemedii iin yirmi yln boa harcayan erkekleri grdm. Bir kars, bir mal olsun, onlar iin yeterliydi. Ben de yle
olmasn dedim ve buna tepki gsterdiler.
Yiitlik nce rgt, nce vatan deme, nce savaa gre k yapmadr. Karya gre, erkee gre, beklentilerinize gre kendini
ayarlama yiitlik deildir. te sava, ite lke orada; yaam bytn ve kendinizi yaam kayna yapn. Onlar ise, Yok, biz
birbirimizi kandrmak istiyoruz, buna izin vermezsen biz hi almayz diyorlar. Bunu diyen almasn, nk benim iin
yiitlik farkldr. Kendinizi kantlarsanz, kadn ve erkek yolu alr; kantlamazsanz yol almaz. Bu, bende bir ulusal kanundur,
ancak bunu anlamak istemiyorsunuz. Anlamamak iin de ok duygusal, ok gz yal, ok ucuz ballk anlaylar biiminde
kendinizi rtbas ediyorsunuz. kiyzl kiilii kendinize gre daha deiik yanstyorsunuz.
Bu konuda da ok ak szl, ak yrekli, olduka gereki, vatann, partinin, zgrln, savamn ve yoldaln salam bir
taraf olabilen, ll, ilkeli ve taviz vermez kadn yaratacaz. nk baka aremiz yoktur. Bunun zerinde duracaz. Bunun
dnda hi kimse bizden anlay, davran ve zgrlk beklemesin. Nasl yaamal sorusuna bu temelde cevap veriyoruz.
Yaamaya inanmalyz, yaamak ok gzeldir ve inanlmaz bir olaydr. Bizde mahvedilen ve dmann en ok tahrip ettii de
budur. Dman hibir gzellik, yaanmas gereken hibir deer brakmamtr. Zaten sizin savaa gl katlamaynzn temel bir
nedeni de, yaam imkn bulamamanz -ki, bu ok ac sonulara yol ayor- ve intiharvari klar esas almanzdr.
Byk ve ok bal olmanz gereken bir yaamn olduunu bilseniz, ucuz lme byle komazsnz, kolay hata yapmazsnz,
bu kadar kayplara yol amazsnz, ahadetler de byle gelimez. Yaama deer verseniz, sevdiklerinizin bunu asla kabul
etmediini ve yoldalarnz asla yalnz brakmamak gerektiini bilseniz, hata yapp ucuz kayplara yol amazsnz. Demek ki
sizde, yaamann bir deeri, yaamn sevinci yoktur; sevdiklerinize saygnz ve ballnz yoktur. Bu nedenle de ok bireysel bir

104
kararla her eyin sonunu getiriyorsunuz. Bu da nasl yaamal sorusunu hi anlamamaktr. Nasl yaamal sorusuna ok bireyci
ve ok krce cevap vermek, bu soruya hi cevap vermemek demektir.
Beni ayakta tutan en temel neden lke duygularm, halk duygularm, hatta kadna olan duygularmdr. Ballklarm ok gl
olduu iin direnmemi, rgtlenmemi ve gnlk taktiklerimi gelitiriyorum. nk yaama ballm gldr. Benim
sevenlerim oktur, bana bal olanlar oktur, benden yaam gcn isteyenler oktur. Ben de mthi direniyor, kendimi mthi
rgtlyor ve kolay kaybetmiyorum. Nasl yaamalya sizin de byle bir cevabnz olursa, bu gzel lkeyi kurtarlm blgelere
evirir, yoldalklarnzla bir ball gelitirir, rgtllnz ve savan deerini ykseltirsiniz. Tm bunlar nasl yaamal
sorusuna en temel cevaptr.

Nasl Yaamal Sorusuna Doru Cevab Biz Veriyoruz

Kolay kaybedenlerin yaama saygs yoktur. Deerleri bir rpda kolay alt st edenler, yaama karsnda en az dman kadar
tehlikelidir. Bunu ok ak belirtiyorum ve siz de bunu anlamalsnz. Biz, yaam bir umut olarak deerlendiriyoruz. Halkmza
zgr yaam kazandrmak istiyoruz; kadnn ve erkein ok muhta olduklar eit ve zgr yaam imkn dahiline getiriyoruz.
Eer bu doruysa ve siz de buna balysanz, neden kolay grevlerde, eylemlerde, rgtlenmede, propagandada baarsz
kalasnz? Aa kyor ki, bu temel deerlere ballnz aslnda fazla gelimemitir. rnein, bu deerlere benim gibi zden
bal olsaydnz, vatan iin ne kadar sabrettiimi, Krdistana bir silah ulatrmak iin ne kadar direndiimi ve bir sava
yetitirmek iin ne kadar aba harcadm bilirdiniz. nk ben zgr yaama balym, onu ok seviyorum, onu istiyorum ve
bunu emeimle kantladm. Oysa siz hazr deerleri, hazr lkeyi nasl iniyorsunuz? Yoldalarnza kar dman gibisiniz ve
annda yrekleri parampara ediyorsunuz. Sayg ve sevgi kelimeleri, bunun tutum ve davranlar kiiliinizden ok az fkryor
veya hepsi diken gibi batyor. Bu yzden byk bir yurtsever, sevgi ve sayg dolu bir yolda ve partili haline gelemiyorsunuz.
Bu yetersizliklerinizi ap gl bir militan haline gelemezseniz, iyi bir komutan da olamazsnz. Komutanlk, onurlu btn
yaam deerlerinin en youn yaand kiiliktir. Tabii size kalrsa, komutanlk bastrmaclktr, kandrmaclktr, kyl
kurnazldr, demagogluktur! Ben sizi bu halinizle idare ederim, ancak bylesi yaklamlarnz mcadelemizi boa karma olur.
Maalesef pratiinize egemen olan da budur. Szm ona halen Savaa varm diyorsunuz. Yaama byle saygsz olann, yaama
hakkn vermeyenin sava diye bir sorunu olamaz; byle biri savala oynar ve kaybettirir. Eskiden baz gdleriniz uruna kanl
bakl olurdunuz. Bunu da namusumdur diye yapardnz. Kadn namustur, kadn iin savalr, ancak kadn bir mal gibi ele
alnmamaldr. Kadn mal gibi ele alrsanz, onu tannmaz hale getirirsiniz. Bu, yanl bir savatr, geleneklere ve gdlere gre
bir yaklamdr. Kadn byle olmamal veya kadn-erkek ilikisi bu kadar dmemeliydi. Bu, yaamn kaybdr, yaamn inkrdr,
nasl yaamal sorusunun en kt cevabdr.
Biz bu yamza kadar lkemizin kadnlarn neden hala bu kadar deitirmek iin urayoruz? nk nasl yaamal
sorusuna cevap ararken, bunun kadnsz olmayacan biliyoruz. Yaam kadnla olur, ama nasl kadnla? Kadna elini uzatsanz
ba belasdr, irkindir, alamakldr, iki gnde sizi mahvedebilir. Bu kadnla yaam olmaz. Erkek de bunu tek tarafl ele
almamaldr. Hangi erkek kadnla ilikileirse, o kadn da, o erkek de biter. Kadnn kaba cinselliinden baka sunabilecei bir eyi
olamaz; zeks, rgt, dncesi, ideolojisi yoktur. Gdye gre bir iliki tarz bititir. Klan toplumlarnn seviyesinde, hatta
onlarn da gerisinde kalma bir durum var. Kald ki bu, bizde ciddi bir sosyal ve siyasal olaydr.
Dman tarafndan iliki tamamen sosyal, siyasal ve ulusal tuzak olarak gelitirilmitir. Biz bu tuza paralamasak, hep iine
der ve biteriz. Kadn veya erkek tuzan mutlaka krmalyz, bunu tam tersine evirmeliyiz. Byk bir zveriyle vatann
kazanr gibi erkei ve kadn kazanmak, partiyi ve onun rgtn kazanr gibi ilikiyi kazanmak gerekir. Yine kadn kazanrken
sava kazanmak gerekir. Bunlar birbirleriyle son derece balantldr. Ben bu konular fazla amak istemiyorum. Ama siz
kesinlikle bunu dikkate almalsnz. yi renciler, bu konularda ciddiyeti gsteren rencilerdir. Bunu eskisi gibi hi ele almayn,
alrsanz mahvolursunuz.
Yaam burada cevaplandrmalyz. Ne ucuz ve kolayca imdiye kadar sergilenen, geleneklere ve dzene gre yaklam, ne de
inkrc bir yaklam olmaldr. Baarl zm bulunabilir. ahsen kadn almalarn ilerlettim, kadnlarla diyalogumu
gelitirdim. Kadnlar bizi ok iyi anlyor ve dalga dalga saflara geliyorlar. Eskiden kadn almak iin ararlard. Nereden bulalm,
nereden alalm denilirdi. Ya bir dilsiz bulurlar ya da bulamazlard. Ben bunu dehetle karlamtm. Biliyorsunuz ki, balk paras
kazanmak iin ukurovada veya baka bir yerde genliinizin on yln harcardnz, buna ramen bir balk parasn ya
bulurdunuz ya bulamazdnz. Bu kadar alp kadn da aldktan sonra, krk kat daha almanz gerekirdi ki, o da her eyin
bitiiydi.
Bizim, kadn ortaya karma tarzmz farkldr. imdi istesek, milyonlarca kadn ok gelimi, ok iradeli ve olduka da
yaama karar verebilen bir duruma getirebiliriz. Bu, Adanada on yl alp balk paras bulmak gibi deildir. Kadn
almalarna ilgi duyarsanz, saygl olursanz, en gl kadn ortaya karabilirsiniz. Kzlar da, Nasl koca bulacam, evde
kaldm diyeceklerine, salam bir militan olsunlar, kendine sayg duyan insan yaratsnlar. Doru tarz budur. Ama imdiye kadar,
Kim beni sahiplenecek, kimi kandracam? diyorlard. En kaba ve en ilkel yntemlerle bir yaklam sergiliyorlard. Bu, doru
yol olamaz. Doru yol, glenen kadnn kendini iradeli klmas, dolaysyla gzelletiren kadn kendi kiiliinde
gerekletirmesidir. Bu salandktan sonra, hibir sorununuz olamaz. Evde kalmak deil de, herkesin saygsn ve sevgisini
kazanan militan olmalsnz. te zm budur ve buna gz dikeceksiniz. Bunun dnda ilgi ve sayg olamaz, nasl yaamal
sorusuna cevap da geliemez.
Erkek de kadn almalarnn doru yolunu bulmak zorundadr. Kadn almalarn btn ynleriyle doru ele almayan, ona
ilikin saygsn abalaryla gstermeyen erkee kadn yoktur. rgt gcne dayanarak kadn zorla almak PKKde mmkn

105
deildir. Zaten gizli sakl yapsa da, bana bela olur. Kadn savamna, onun parti ve lke savamna salam bir militan olmak en
doru yoldur. nce vatan iin savamal, rgt gcnz ve gerek yiitliinizi burada gstermelisiniz. Bu, kadn iin de, erkek
iin de geerlidir. Bu, bizi birbirimize yaklatran, saygyla ve sevgiyle dolu klacak olan tek doru yaklamdr. Bu lafla da deil,
pratik abayla, onun iradeli ve nclkl ifadesiyle anlam bulmaldr. O zaman ilikide nasl yaamalnn kadn ve erkek
ifadesine ulam olursunuz. Bu konularda halen ikiyzllk, yerine getirilmeyen grevler, ok bireysel ve dogmatik yaklamlar
ve gdler var. Frsat bulur bulmaz bunu partiye pahalya detiyorlar. Ancak ben buna frsat vermeyeceim. Bu konuda da mthi
bir sava olduumu hepinizin bilmesi gerekir.
Kadn ehitlerimiz var, ben onlar gz nne getirmek zorundaym. Kald ki, ok deerli gen militan erkeklerimiz de var.
Onlarn neyin savas olduunu biliyoruz. Btn bunlardan nasl yaamal sorusuna cevab gelitiriyoruz. Bunu ok ciddiye
almanz gerekir. Nasl yaamalya gl cevab verdiiniz zaman sava doru ele alnr, kolay kaybetme olmaz, bir damla kan
bile boa dklmez. rgt olaynda bir tek yersiz sz bile sylenmez. Bu kadar insan kartmak bir yana, ilikilerde eker erbet
de olunur ve hep kazandrlr. Nasl yaamalya giden yol byledir. yle sanyorum ki, sizler de bunu biraz fark ediyorsunuz. Bu
ynl gelimelerin farkndasnz.
Biz gzel olann yolunu atk, yaamaya deer olann imknlarn ortaya kardk. Bunlarn kendiliinden kolay kazanldn
sanmayn. nderliin ok ynl, kapsaml bir savamyla ortaya karldnz. Bu kadnlar byk bir savamla ortaya karldlar.
Kendileri de kendi gerekliklerine yanlgl yaklamasnlar. Biz byk bir savala kendimizi bu hale getirdik, bylece baz rgt
imknlar ortaya kt. Erkee de uyguladmz doru yiitlik anlayyla biraz vatanna ve rgtne bal, onunla evlenen tipi
ortaya kardk ve sonu iyi bir almadr. Bu alma, halkmzn yzn aartan, bizi insanlk ailesine anl ve erefli katan bir
almadr. Bunda da kimse kaybetmemi, tersine herkes kazanmtr. Bunu derinletirelim, kendi kiiliklerimize uygulayalm,
bununla kimseyi oynatmayalm. O zaman greceksiniz ki, yaam hayalimiz ve yaam planmz ok geliecek, duygularmz
olduka ycelecektir. Bunlarn baarlmas iin de sava ok iyi anlyoruz ve ok iyi savayoruz. Savata kolay kaybetmiyoruz.
nk bunlarn hepsi nasl yaamal sorusu iindir. Bu da vatanmz ve zgr toplumumuz iindir; ok sevdiklerimiz, binlerce
sevgi balarmz var, onlarn yaama ans iindir. Btn bunlar byle anlayan bir militan savaa girdi mi, kolay kaybetmemenin
btn tedbirlerini alr, kazanmann btn ustalklarn gsterir. Belki lm bir gn baa gelir; ama herhalde elden gelen her ey
yapldktan sonra, o ahadete insan anlam verebilir.
Nasl yaamal sorusuna ksaca bu cevaplar gelitirebiliriz. zmlemelerde arlkl bu konulara deindim. Bu,
kiiliklerinizde kesin anlamn bulmaldr. Sanyorum buna vereceiniz cevap, sizin savaa da, onun ok eitli olan sorunlarna da
yaklamnz ileri dzeyde gelitirecektir. Ben bu konular bir hikye tryle, hatta romanlatrarak anlatmak istedim. Elden
geldiince de byle yapacaz. Ama artk sizden de grmek istediimiz tutarllktr, derinliktir ve buna anlam vermedir. Zoraki
deil, anlayp kavrayarak bunu kendi pratiimize ve iliki tarzmza yanstmalyz.
Gerek yiitlik, nasl yaamalya ilikin ilkeli ve pratik tarzda gsterdiiniz ciddiyettir. Bu konuda tutarll ve derinlii
yakalayanlar ve yaamyla bunu kantlayanlar, savaa da kesinlikle yaman yaklaacaklardr. imdiye kadar ki yaklamlardaki
yanllklar dzeltecek kadar doru tarz ve ileri bir dzeyi de yakalayacaklardr. Bunun da bir sonucu olarak kayplar azalacak ve
ordulamadaki sorunlar ok daha iyi zmlenecektir.
Sosyal ierikli konular bunun iin ok nemlidir ve bu devrimci bir tarzdr. Belki bazlarna biraz gereksiz gibi gelebilir; ama
ruhu gelitirmek, ok aprak ve karmakark olmu ruh halini dzeltmek iin bu konularn baaryla zmsenmesi gerekiyor.
Bunlar olmadan, sava gibi karmak bir olguyu ele almakta zorlanacaksnz. Bu yaklamn sonular, imdiye kadar olduu gibi
ok tehlikeli ve tannmaz hale gelen durumlara yol aacaktr. Bunun iin bu konunun gereklerinin yerine getirilmesini nemli
buluyorum.
Konu olgunca ele alnmtr. Eskiden bu kadar kapsaml deerlendiremiyorduk. Siz de belli bir dzey yakalamsnzdr. Bu
eksiklikler giderilirse, sanyorum kadnda da, erkekte de gerek militanlk dnemi balayacaktr. Ben bunun zerinde bir sanat
gibi duruyorum. Benim iin bu salt siyasal ve ideolojik deil, ulusal bir grevdir. Gcm lsnde edebi bir yaklamla, sanatn
birok zelliini de gerektiinde devreye sokarak, bu sorunda ilerleme salamak istiyorum. Buna saygl olun. Bu konuda imdiye
kadar ki yaklamlarnzn zmlemesini yapn. Bu, size nemli gelimeleri salattracaktr. Bu ynde belki ciddi eksiklikleriniz
olabilir. Bunlar da giderilirse, batan beri eletirdiimiz kiilik zellikleriniz nemli bir sramaya dnecektir.
Sizin baz nemli ve olumlu yanlarnz var. Biz bunlar egemen klmak istiyoruz. Bunlar gerek yaama balamak kadar,
onunla sava balantsn kurmak, tutarll bu konuda kesinletirmek istiyoruz. Aksi halde bu abalarmza yazk olacaktr.
nk siz de ok aba harcyor, skntlara katlanyor, cesaret gsteriyorsunuz. Bunlarn anlam ifade edebilmesi iin de bizim
biraz size mal etmeye altmz bu yaklamlar zmsemelisiniz. Bu olursa bu eletirilerin gerekleri yerine getirilmi olur.
Sonuna kadar iddial ve anlayl olun, nderlik tarzna da ballnz yeniden gzden geirin. Byle olursa sizinle ok rahat
alrz, sizlerle almaktan kvan duyarz. Kadnlarla yaamaktan ve almaktan da kvan duyarz. Bence bu da en
dorusudur. Kesinlikle bu tarz yryle, eskiden yaptnz gibi kendi kendinizle uratrmazsanz, biz de buna frsat vermezsek,
titizlikle bunu korursak, baarabilirsiniz. Zaten sava iin de en byk fedakrl ve cesareti gstermisiniz, bununla
tamamlanmas bu ii ilerletecektir.
Bu konuda neden bu kadar aprakl, neden bu kadar dknl, yetersizlii ve zaafl yaayalm veya neden dorusuna
hkmetmeyelim? likilerde, yaamda neden bu kadar boukluk, karmaklk, saygszlk, sevgisizlik? Bunlar dmandan baka
kime yarar salayabilir? Gelenekler, yetime tarz, dman etkileri diyorsunuz; bir militan bunlar artk dile getirmemelidir. Bu
sava gzel yaamn uruna yrtyoruz; yitirilen sayg ve sevgi dnyamz bulmak, yitirilen gzelliklerimizi ortaya karmak

106
iin bu sava yrtyoruz. Sava krp dkmek iin deildir, lmek iin hi deildir; sava, mutlak yaam deerleri iindir. Nasl
yaamal sorusuna kesinlikle doru ve yerinde cevab vermek iindir.

7 Haziran 1996

GZELLN KENDS ZGRLKTR

in ciddiyetinin farknda olamama, kendini bu konular nda gelitirememe bizde byk fke yaratyor. Bana gre
namussuzluk, kendini eitememektir. Amacmz, mcadelemizin pratik tarzna gre bireyi kendini yeterli klabilen, yryebilen,
savaabilen ve yaayabilen bir dzeye getirebilmektir. Btn bunlarn gereklerine bile doru drst anlam veremeyenin yanmzda
fazla yeri olamayacan bilmesi gerekir.
nderlik tanmn yapmaya altm. Ama gryorum ki, zgr yaam konusunda kendini ikna etmek urada kalsn, yaamla
ilgisi olmayan ve klelii besleyen ne varsa onunla oyalanyorsunuz. Kadn yoldalarmz, kleliin ok dehetli ve drc
yzn, onun her trl dayatmasn grmek bile istemiyorlar. Burada byk bir yanlgy, kendini aldatma tutumu iinde yaama
abasn gsteriyorsunuz. zgrlk umutlarnn scakl olmadan, bu aldatc tutumlarla bizim yaammza dayanmak ok zordur,
ikence gibidir. Sizde eksik olan da budur. Sz ve pratii olmayan, hemen her kapya kan ne kadar yaklam tarz varsa, ardna
kadar ona aksnz. Kadn kiiliinin bu kadar drlmesinin en temel nedeni, her trl kleletirici etkiye kendini ak
brakmasdr. Kadn zavalll, kadnn ilkesiz militanl, politikaszl ve gszl temelde btn kleci etkilere ak hale
gelmesinden, ona zemin sunmasndan kaynaklanyor.
rnein, Diyarbakr'dan Mersin'e, oradan zmir'e bir somun ekmek iin, oltaya taklan balktan daha tehlikeli bir biimde
datlan ekmee atlyorlar. Bu insanlarn hepsinin de Gneydoulu olduu syleniyor. Bunun size verecei mesaj udur: Bir
halkn kleletirilmesi, onu oltaya taklan balktan daha fazla avlanmaya yatkn bir hale getirir. Siz de bu gerekliin en alttaki bir
parassnz. O adan zgr yaama iddias deyip gememek gerekir. Sorun iliklerinize kadar sizi sarmadka, btn uralarnz
bu temelde kendinizde ikna edilinceye kadar sonulandrmadka, yaamnzn bir anlam ifade edeceini sanmamalsnz.
Alamakla, zayflklarn ve ikyetlerini ortaya koymakla siyaset yaplmaz. Tam tersine, bu tutumlarn olduu her yerde
siyaset biter. Kadnn politika d kalmasnda bu tutumun belirgin rol vardr. Kadnn iktidar gc haline gelmemesi, erkek
egemenlikli politikann ar uygulanmasndan ileri geliyor. Sizin buna verdiiniz karlk, politik kiilie gelememek oluyor. Bu
da klelii kadn olarak kabullenmek demektir. Oysa biz kadn gerek bir politik g olarak gelitirmek istiyoruz. Gerek anlay,
gerek pratik rgt abasnn esas hedefi budur. Dier tm yaklamlar boa karr ve zgrlk talebine ters der. Sizler halen
kendini politikletirmek, zgr ifadeye, iradeye ve bilince kavuturmak nemsizmi gibi davranyorsunuz. Bunun yerine rgt
bir aile gibi grp, yneticiyi de bir aile reisi veya bir bac, bir karde, bir koca, bir baba gibi grp ona sarlmay politikaclk
sanyorsunuz. Oysa bu, zgrleme politikasndan hibir ey anlamamak demektir. zgcnzden o kadar yoksunsunuz, hatta
ondan o kadar korkuyorsunuz ki, hep birilerine sarlma ihtiyacn duyuyorsunuz. Tabii ki bu da boyun emeci temelde geliiyor.
Oysa parti yapmz iinde politik kiilie en ok kadn yoldalarn ihtiyac vardr. Politik temelde rgt ve ideolojik gelimeye
kadnn herkesten veya erkekten daha fazla ihtiyac vardr. lkelliin en geri snr dediiniz ortamda sadece bir cins olduunuz
iin, erkek iin gerekli olamaz ve kendinizi bu temelde deerlendiremezsiniz. Asl hakaret, ilkellik ve dknlk buradadr.
Kendini yalnz cins farkll ve cinselliiyle erkee bir ihtiya olarak hissettiren kadn ideolojiden, politikadan ve rgtlenmeden
vazgemi demektir. Dikkat ederseniz, farknda olmayarak kendinize layk grdnz ve erkein de gnlk olarak size empoze
ettii anlay budur. Bu anlay temelinde erkee cevap olmak, zgrlk anlamnda sutur. Karlkl gelien bu yaklam kleliin
zdr, fakat bunun farknda bile deilsiniz. Yalnzlnz ve darlnz erkek egemenlikli anlaya snarak amak istiyorsunuz.
Bizim en ok kar olduumuz husus budur. Fakat biz ilkeliyiz; bu konuda ok taviz versek, zgrlk ansn btnyle
kaybederiz. Aabeyleriniz, kocalarnz, kardeleriniz, sevgilileriniz acaba byle midir?
Her ey elinizden gittikten sonra sadece alyorsunuz. Hibir aratrma yapmadan, hibir denemeyi yaamadan kendinizi
teslim ediyorsunuz. Bu yaklamlarn ad teslimiyettir. En nemlisi de, sanki bu doal bir kadermi gibi kendini ilgisiz ve aresiz
brakma durumunu yayorsunuz. Birileri gelsin bize sahip ksn diyorsunuz. Burada artk irade ve srkleyici dnce durur.
Birileri gelir, sizi mal gibi alr, ama bu kt bir mal olur. Sorununuzun kaynan burada aramalsnz. Eer biz bunu zemezsek,
vatan ve halkn zgrln kazanmay bir yana brakalm, insan olarak saygy bile kazanamayz. Yaam bir yalandan ibaret
olur; hayal edilen, ama hibir zaman yaanmayan bir rya olup gider.
nderlik gereinin yaam savan bu kadar byk vermesi, yle nedensiz ve ounuzun sand biimde deildir. nderlik
gerei, insanlktan karlan, btn haklar ve umutlar elinden alnan, erefi ve onuru inenen bir halk kaybettii her eyi
yeniden kazanmas iin ayaa kaldran; bu drlmeyi nemli oranda baarp halka egemen klm ve onu teslimiyetten de teye
ayaa drm bir gereklii yaam ansna eviren; yaam onuruna, yaam erefine ve yaam gereine anlam veren ve bunun
iin elinden gelen btn gc ortaya koyabilen bir insann yrydr.
Son zamanlarda PKK kadrosunda, sanki bylesine bir durumu yaamyormuuz, sanki normal insanlarmz gibi, hatta oktan
erefi kazanm ve artk zgr yaamaya tam hak getirmi birileriymiiz gibi bir sapknlk, bir yalanclk, bir kendini kandrma
durumu yaanyor. Bu ie nderlik eden bile halen bu konularda bu kadar titizse, bu kadar nefes nefese ise, siz nasl oluyor da

107
byle yaamay kendinize layk gryorsunuz? Anlaylar, snmak istediklerinizin durumu ortadadr. Neden kendinizi
aldatyorsunuz? Unutmayn ki, bu dzeyinizle bir tartma bile yapamyorsunuz. Btn davranlarnz sizi klece ele veriyor.
Duygusal veya ocuka davranyorsunuz. Devrimci olmak, yaam hakkna saygyla yaklamaktan geer, zgr insan olmaya karar
vermekle balar. Siz devrimcilii tam bir airet usul haline getirmisiniz. Etkisi ok fazla olan aile kltryle parti ortamna
geliyorsunuz. Ben buna horanta usul diyorum. Neye karar verdiiniz, ne olmak istediiniz, nasl olmak istediiniz belli deildir.
Balangta doru ya da gl renmemi olabilirsiniz. Ama bunu uzun sre devam ettirmenin de balanacak hibir yn
yoktur.
Erkekler sizi yanl altrmlardr. Benim zgrlk anlaymda ise bylesi yaklamlara yer yoktur. Ne bir kadn kendime,
ne bir kadn bir erkee, ne de bir erkei bir kadna klece yaklatrrm. Benim ilkem budur. Benimle yol almak isteyen her
militan, buna ulamadka, birbirinin yzne bile bakamayacan bilmek zorundadr. "deolojilerimiz var, yaama byle
altrlmz" diyorsanz, kim size byle yaamay retmise, gidin orada yaayn. nderlik gereindeki yaam felsefesi ok
aktr. Yaam iin gerekli olan ideolojik, siyasal ve rgtsel dzey, tarz ve tempo ifadeleri artk netlemi ve kolay
zmsenebilecek dzeye gelmitir. Bu konular inceleyin. Size inceleme erevesini sunuyorum.
Kadn zgrlne yksek bir deer biiyoruz. Bu, ekmek ve su kadar bize gereklidir. zgr kadn kiilii bir partiyi, bir
alma birimini deil, gerektiinde bir ulusu bile etkileyen yaam demektir. Kesinlikle una inanmalyz ki, zgr yaam yoluna
girmedike, bunu ilkede ve pratikte temsil etmedike, ne rahat yaayabiliriz ne de baka eylerle uraabiliriz. Benim en
fkelendiim husus, iinizdeki younca bir kesimin ve erkeklerin, bin bir emekle gelitirmek istediimiz bu zgrlk imknn
kenarndan kesinden girip -ki, ou da bunu iyilik, hatta sevgi adna yaptn sanyor- kurt gibi kemirerek bitirmek
istemeleridir. Bazlar drst ve zl yaamadan ve sevebilecek duruma gelmeden, partinin gcne ve yetkisine snarak bunu
dayatyorlar.
Dogmatik deilim, birok oluumu yaamn iinde gzlemeye alrm. Ama bu, ilkesiz ve tavrsz olduum anlamna gelmez.
Bazlarnn can yaam, kadn veya erkek istiyormu! ncelikle bunun bizim iin byk bir ilke ve byk bir politik sava
olduunu anlamak gerekir. Sava koullarnda bazlar "Birbirimizi nasl sevebiliriz, birbirimizin elini nasl tutmalyz?
diyorlarm. Acaba bunlar birbirlerini sevmeyi, el ele tutumay biliyorlar m? Bunu bilselerdi alk tutardm. Bunu savatan
uzaklamay yaadklar bir dnemde ve zeminde yrtyorlar. Bu, sper bir dtr. Bu, zgr yaam ansmzn savala biraz
ilerletilecei yerde, niyet ne olursa olsun, komplocu ve arkadan hanerleyici bir tutumdur, askeri yaam kiiliimize bir darbedir.
Neden tek bir kii bile bunu grmedi? Mthi bir bencilliin dnda, bunun baka izah var mdr? Hi kimse bu konuyu yanl
anlamasn. yle ucuz sevgiler ve el ele tutumalar yerine, kendimizi iliklerimize kadar birbirimizin olmaya ve birbirimizle
paylamaya hazrlamalyz. Bizim aksz ve cokusuz olduumuz iddias korkun bir yalandr. Akszl ve cokusuzluu kim
yayor? Kimileri en ilkel gdleri birbirlerine dayatarak ak, cokuyu ve heyecan kazanacaklarn sanyorlar. Eer bu ak ise, o
zaman kaba cinselliin klesi olan kyller en byk aktr. nk bunlar bunu istedikleri gibi yapyorlar. O zaman genelevdeki
veya zel evdeki erkekler ve kadnlar en byk ak yayorlar demeliyiz.
htiyatr, bu ihtiya giderilmeden ordulama olamaz, ncelik tannmas gereken budur" deniliyor ve herkes bunu yutuyor.
Sulusunuz ve kaybedecek olan da sizsiniz. Heyecann ve akn bu olduunu nereden, hangi kitaptan rendiniz? Hayatn hangi
gerei bunu size byle retti? Bu kadar ucuz duygusalla kendinizi hangi gereke ve cesaretle yatrabildiniz? Gerekten
sevebilselerdi, gerekten el ele tutuma ve kucaklamay bilebilselerdi, kendilerine bravo derdim. Ama btn bunlar byk yaam
savana tepki temelinde geliiyor. Bu ok nettir. Hayret ettiim ey, bunu hemen kavrayp gereken tavr neden
gelitirmediinizdir. Bu anlamda cins yaklam toplumsal gerekliimizde en byk sorundur, kleliimizin en ok yaand
alandr. Bunu daha doru drst anlamadan ilgi bekleyeceksiniz, bu yaklamlara alet olacaksnz! Byle olur mu?
Biz hibir zaman aksz ve cokusuz yaamay ngrmedik. Bize bal olduunuzu sylemekle birlikte, halen bizim
yrttmz byk savan ak boyutunu da anlamyorsunuz. Bir yoldanz olarak, ben bu yaa kadar geli srecimi inanlmaz
bir heyecanla, en deme bir romandan daha srkleyici bir biimde buraya kadar getirdim. Fakat siz bundan sonu
karmyorsunuz. Oysa sizin iin gerek bir yaam destan burada gizlidir; kavgacdr, dili mthitir, byk bir duygu sava
vardr. Bunu doru dzgn kavramadan, ilikilerde scaklk veya soukluk, ilikilerde ilgisizlik veya uzlamaclk gibi
yaklamlar ne karmak en byk saygszlktr. Sis sizi lkeye srkleyen tutumun ne olduunu bile anlam deilsiniz. Sizi
srkleyen rzgr bile tanmlayamyorsunuz. Kendisini ycelten deerlere ztlk oluturan ne varsa onu temsil etmek gibi bir
sorumsuzluu younca yayorsunuz. Ruhlar oktan lmtr. Bazlar "Ruhum var" diyerek ruh savunuculuunu yapyorlar.
Birounun kutsal ruhtan, byk zgrlk ruhundan haberi bile yoktur. Sonra da bir bela gibi "Ruhlarmz, duygularmz var"
deniliyor.
Bu ynyle ulusal ruhta ve ulusal iradede bu kadar kabul grlmeme ramen, kendimi tam yeterli grmyorum. Davranlar o
kadar basit ve gdlere taklm ki, bunu gz kara bir biimde bize dayatyorlar. nsan yoldan bu kadar anlamad gibi,
bencilliine kurban etmek iin mi kullanr? Saflarmzda gl bir yaam plan olan ka kadn var? inizde ilkesi olan ve ona
gnlk olarak titizce anlam verip uygulayan kim var? Drt drtlk temsil istemiyoruz; ama hi olmazsa aray olmal, buna ihtiya
duyulmaldr. Kaybettiimiz ruhumuzu aramalyz. yle sylendii gibi rahat ilikiyi bir yana brakalm, bizde drste
selamlaacak hal bile braklmamtr. Ben halen insanlarmz doru drst selamlayamyorum. Hangi dosta gitsem, benim iin
bir rahatlk deil, orada bir savaa k vardr. Halktr, bekliyor, saygda hi kusur etmek istemiyor. Ama sizlere baknca, kavga
verilmesi gereken yerde tm hznzla teslimiyete ve kolaycla kotuunuzu gryorum. Kendinizi basite teslim edecek bir

Ev halk
108
ortam bulursanz, iliklerinize kadar boalr, alar ve teslim olursunuz. Bylelikle sevdiinizi, arzularnzn yerine geldiini
sanrsnz. Hatta bazlar ak olduunu sanr. Tm bunlar doru bulmuyorum.
Btn bu gelimelere ramen, benim durumumun bile fazla umutlu olmadn size aka belirttim. Halkmzn,
kadnlarmzn byk sevgisine ramen, kendimi umutlu grmyorum. Ancak sava belki bizi daha iyi glendirebilir diyorum.
Birok kiinin yaayabileceini syledii noktada, ben bunu kabul etmiyorum. Dnn ki, ben kendi kanunlarn kendisi ortaya
karan, bu lkenin ve bu halkn u anda en gl gibi grnen kiisiyim. Ama buna ramen kendimde erkekler ya da kadnlar
kadar hi de yaam ilgisi gibi gremiyorum. Bu, benim gdlerim yoktur demek deildir. Gdlerim belki de herkesten daha
fazladr; ama bunlarn beni gtrebilecei noktay dndke, kendimi biraz ideolojik ve politik olarak dengeledike, byk bir
ekime iinde kalyorum. Bunu daha ocukluktan itibaren byle ele aldm. Her ey bana zor geliyordu, her ey bana utan ve
sknt veriyordu. Bunu yenmek iin de srekli renmeye altm. renme iinde de birinci konumdaydm. Buna ramen
rendiklerimle yetinmedim. Sorun, aile ocandaki khnenmi tarzlarla yetinmekse veya dzenin ok alaltc kalplar iinde
olmaksa, bunu ben de bir gn iinde halledebilir, yaam sorunu budur deyip zebilirdim. Bu konuda olduka da yetenekliydim.
Ama bunu insanlk gereine, halklar gereine ve kendi gerekliimize vurduumda, son anda bundan vazgeme gereini
duydum. Yapmak istesem de yapamam dedim. Sonu olarak, doruyu bulma konusunda byk bir aray iersine girdim.
Analarn, kzlarn ve ocuklarn halini grdke, kim bu tablolar kabul edebilir? Bir somun ekmek iin kendilerini amura
atyorlar. Bu duruma den insan her eyini yitirmitir. Kendimizi bu insanlardan soyut gremeyiz. nk onlar bizim halkmzdr
ve mcadelemizin gelimesiyle dman onlar bu duruma drmtr. Halkmz kurtarlmay bekliyor. Hangi kadromuz srekli
bunu dnerek yayor? Buna ehitleri eklemiyorum. nk her bir ehidimiz kavga gerekesidir. Nereden bakarsak bakalm, her
ey bizi kavgaya aryor. Hangi deerli komutanmz bunu byle grp yaamna yn veriyor? Bu konuda akll olacaksnz. Bu
temel gereklere gre yayorlar m, yaamyorlar m deyip btn komutanlarnz veya kadrolarnz gzden geireceksiniz.
Krt erkeinin bilinen baz ok temel zaaflar vardr. Kltrel, ulusal, toplumsal ve siyasal gelimeye gc yetmeyen, bu
konularda gelimek iin kendini fazla iddial grmeyen bu erkek, bencillik ve gnbirlik yaam sz konusu oldu mu, yaamdan ne
anlyorsun dedin mi, gzn gittike daraltlm ve en dkn seviyeye indirilmi kadn cinsine, ondan da teye sadece
cinselliine diker. mknmz olsayd da bunun romann yazabilseydik! Kadnlar bu noktada da suluyorum. Bu cinsellie boyun
emekle, buna alet olmakla kesinlikle sizi iren buluyorum. Buna kar byk mcadeleyi vermemekle, tam tersine kendinizi esir
grmek ve zemin olarak sunmakla sizi bir sulu olarak gryorum.
Bylesi cinsellik olacana hi olmasn. nk tm onun ulusal, toplumsal, siyasal ve rgtsel ifadelerinden kendini koparm
olan erkek, doludizgin yaam diye size geliyor; sizin basit, aresiz ve hibir gelimeye gtrmeyecek olan kaba cinselliinize
kouyor. Bu erkei siz nasl tespit edemediniz? Sizde kendi diktatrln, irkinliini, szm ona hakimiyetini ve tersyz
edilmi erkekliini egemen klmak istiyorsa, siz ondan ne yarar grrsnz? Neden bunu imdiye kadar sorgulamadnz? Bu erkek
sizinle sevimesini bilir mi? Belki size tuhaf gelir; ama bu erkek ne pmesini ne de okamasn bilir; vurur ve sonuta ldrr.
Neden yaam incelemiyorsunuz? Hani inceleme kabiliyetiniz vard? Hani gzel yaam istiyordunuz? Dikkat ederseniz, burada
bir incelikten bahsediyorum. "Sevgilim, beni pmesini ve okamasn biliyorsan, canmsn, ruhumsun" diyebilirsiniz. Ama
karnzda byle bir erkek yoktur. Karnzda aldatc birka lafazanlkla kendini gizleyen ve sizi ele geirdi mi paralayacak olan
bir adam var. Kendisi aslandr, siz ceylansnz; sizi yakalad m paralar. smi de byle, z de byledir. Benim buna kar aldm
tedbir, byle bir erkeklikten vazgemek, ondan istifa etmektir. Byle bir erkeklik karsnda kanm donuyor. yi ki byle bir erkek
olmadm. Bana ne derlerse desinler, bunu kendime yedirmemekle en byk iyilii kendime, belki biraz da kadna yapmmdr.
Kendime ska u soruyu soruyorum: Bir gen kz byle bir erkee nasl dayanabiliyor, onu nasl kabul edebiliyor? Sizin gibi
gen bir kz deilim, ama bu soruyu sizden daha yakc bir biimde kendime soruyorum. Bu anlamda karlamak, salt cinsel
boyutlu bir gereklik deil, irkin bir klelik olur. Mukayeseyi daha iyi yapmanz iin unu belirtiyorum: Yirmi yalarnda
gencecik bir delikanly yerinize koyun ve hakim bir erkein onu kendisine e veya sevgili olarak semek istediini varsayn. Bu,
ne kadar tehlikeli bir karlama olur? Adamn biraz gc var. tarihte tm zalimler hep byle yaparlar. Osmanl padiahlarnn dier
bir zellii de budur. rnein Fatih Sultan Mehmet kendi hakimiyetini gelitirirken, hakimiyet altna ald halklarn nde
gelenlerinin erkeklerini getirip Osmanl olancl denilen bir terbiye altnda bir nevi karlatrr. Burada bir egemenlik sz
konusudur. Sembolik olmas asndan, hakimiyeti altna ald halkn bir prensini alp haremine kapatr. Kzlar bir yana brakn,
Osmanl egemenlii baka halklarn erkeklerini bile byle yapar. Bu kadar tehlikeli bir eydir.
Cinsellik boyutu deyip gemeyin. Onun iinde birok sapklk, gizlenen birok egemenlik, dolaysyla irkinlik vardr.
Cinsellik alan, bu konuda ok dikkatle zlmesi gereken bir alandr. Sanld gibi bu yle zorunlu bir ihtiya temelinde ele
alnmyor. Orada bir egemenlik dayatlyor ve ite biz buna karyz. Cinsellikte zgr paylam en aza indirgenmitir veya yoktur.
Tek tarafl iliki dayattnz m veya ilikiyi siyasal, ruhsal ve ideolojik llerden kopuk ele aldnz m, egemen ideolojinin tutsa
olur ve sonuta cins olarak kaybedersiniz. Ondan sonra kadn duygusallyla istediiniz kadar alayn, istediiniz kadar ortal
velveleye verin, bir yere varamazsnz. Buna kendiniz yol atnz.
Erkek zmlenmesini bouna yapmyoruz. Sz konusu olan Krt erkei, PKK saflarndaki erkek oldu mu, bu zmleme
mutlaka salam yaplmaldr. Bu erkei zmedike, kesinlikle hayatnz tehlikededir. zme iini kapsaml ve bilimsel
yapmalsnz. Bu konularda inceleme yaparak erkek zmlenmesini derinletirmelisiniz. Saflarmzda ahbap avulua, el ele,
kol kola gelitirilen ilikilere zgrlk deniliyorsa, bununla atmalyz. ncellikle yaplmas gereken budur. "Beni hangi
temelde sevebilirsin? Benimle ne kadar olabilirsin? Beni nereye gtrebilirsin?" diye sormal, btn bunlar sorgulamalsnz.
Birisi size ucuz iliki dayattnda hemen boyun eiyorsunuz. Birisi gelip size byle bir dayatmada bulunuyor, kendisi erkektir, az
ok hakim veya sorumludur. Peki, yarn banza gelecek olan nedir? Saflarmzda yoz iliki dendiinde erkek ounlukla

109
kendisini hakl grr ve sulanan hep kadn olur. Zaten ahlki adan da ahlksz olan kadndr, yaman adam erkektir; ii biten
kadndr, iini bitiren erkektir. Bu ahlk ve tek tarafl tehlikeyi grmeden, nasl rahat bir yaklam iinde olabilirsiniz? Keke
zlenen, amalanan ve anbean pratie yansyan bir yolda sevgisine ulaabilsek! Keke elimizi tutan byle yoldalarmz olsa!
Hepinizin ilgilerine, sevgilerine sayg duyuyorum; ama bu konuda daha ok mesafe almamz gerekiyor.
Benim de el ele tutuma zlemim ve amacm vard. Kadnla paylamak iin benim de hayallerim, tasavvurlarm ve abalarm
var. Ama bu ne kadar eite olabilir, ne kadar glenme ister, ne kadar irade ister? Son tahlilde bu gerei una baladm: Ak,
zaferle balantl bir kavramdr. Zaferi olmayann ak olamaz. Her admda baars olmayann da ak olamaz. Tarihte
aratrlacak olursa, zaferle ak ikizdir; biri dieri olmakszn olmaz. Bizde ise tersi sz konusudur. Szde ak, szde duygular
yenilginin balad yerde balar. hanetin duygu tanm da byledir. Her erkekte, her ilikide, her yaklamda bunlar mthi
incelemeye tabi tutmalsnz. Her ulusta bunu sanatn eitli kollarnda yllarca, yzyllarca gstermilerdir. Biz hepsini devrimde
yaratmak zorundayz. nk bizde devrim ncesinin sanat yoktur. Btn bunlar devrim iinde zeceiz. Bu ayp deildir,
devrimin bir gereidir. Eer bu baylar ve bayanlar iliki araylarna anlam vermek istiyorlarsa, devrimimizin zgrlk felsefesini
iyi anlamallar. nderliin bu konuda byk bir savam, -kadn ve erkei, duyguyu ve gzellii yaratma savam var. Bunu
gremeyen hangi ilikiden bahsedebilir? Buna anlam veremeyen kii bir lmpendir, bir hrszdr; en tehlikeli hrszl da kadn
almakta gsteriyor. Kadnlarn hrsz olabileceini sylemiyorum, nk onlar hep alnmtr. Keke bir kadn bir erkei
alabilseydi!

Zilan Kiilii Zafer ile Ak Birletirmenin Addr

Uydu kiilii, ba aa gidite ve kendini kaybedite, klelii en ok yaayan bir kadna elik yapmak ister. Krt erkeinin
elii, kocal budur. Zaten ilikinin zn yakaladmzda, bunu grmemek mmkn deildir. Benim burada getirdiim yenilik
bunun tersidir. Kadn uydu kiiliinde olamaz. Zaferi esas alrsanz, zafer kiiliine tam kilitlenirseniz her eyi kazanrsnz.
Kzlar, zafer kiiliine kilitlenmenin sembol olmaldr. Tam da bu noktada Zilan sembolizesi zafer kiiliidir. Zilan kiilii,
savala yaamn byk birlikteliinin veya dier deyile zaferi ve ak birletirmenin addr. Sembol olarak byledir. Bizim iin
semboller de nemlidir. zgrlk sembollerine ne kadar deer verilirse, hatta ne kadar tapnlrsa, o kadar ycelir. Byle binlerce
deerimiz var. Buna yksek deer biip kendilerini ekillendireceklerine, PKK duyarszm ve kendi deerlerini takdir
edemeyecek bir hareketmi gibi byk inkrcl dayatmay, sradanlamay ve onu grmezlikten gelmeyi tutum haline getirenler
affedilemezler, onlar hatta lanetli bir konumdadrlar.
Partide kadn almalarn yle sandnz gibi basit ele almyoruz; tamamen zafer ve ak ikileminde ele alyoruz. Bu ok
zorlu bir diyalektik sretir veya felsefeye balantr. Fakat bu tek aremizdir, ycelmenin tek yoludur. Bundan vazgetik mi her
eyimizi kaybedebiliriz. zgrlk adna kazandklarmz, ak zafere, zaferi aka balama ikilemiyle elde ettik. Bu, Krt
diriliinin, Krt kurtuluunun diyalektiidir. Bundan vazgetik mi, bir le gibi kokumaktan teye bir anlammz kalmaz. Kendi
yaammda da gerekletirmeye biraz g getirebildiim en nemli bir k bu oluyor. Eksiklerim ve zayflklarm da olsa, bu
gc gstermem inanlmaz bir gelime olarak deerlendirilmelidir. Byk d byle bir ykselile temsil etmem ok
nemlidir. Krt halk iin en ie yarar aba da budur. Bunu anlayabilseler ve bunda derinleebilseler, her militanmz savata bir
zafere, yaamda bir sevgiye, dorukta da zaferin ve akn yoluna balanr. Bu konuda ikiyzl olamayz, kimse kimseyi
kandramayz. Bazlar sizinle ilikilerimi tartmak istiyorsa veya sizler bazlaryla tartmak istiyorsanz, mthi ve en yaamsal
olan ereve budur. Bunun dnda hibir konuyu kimse iimizde gndemletiremez.
Kendinizi klelik sistemlerinin basit piyonlar olmaktan kurtarmalsnz. Unutmayn ki, halk olarak ok kt duruma
drlmz. Tm dnya halklarnn gerisindeyiz. Cins olarak daha da gerisindesiniz. Yaamn kolay kazanlacan kim iddia
ediyor? Bunu iddia eden yalancdr. Gemite birok hatalar yapm olabilirsiniz. Ar klelik koullarnda zaten hatasz k
olmaz. nemli yanllklarnz da olabilir. Ama imdi zgrlk imknna anlam verememe, kendini bunun gereklerine aday
klmama affedilmez bir yaklamdr. nk yaamaya balyorsunuz, yaam anlyorsunuz; kendinizi zorlasanz baarabilirsiniz.
Yrynz her boyutuyla anlaml klacak bir ereveyi adeta krmz izgiyle izmeye alyorum. Eer btn bunlarda belli
bir anlay kazanlrsa, bana gre yrynzn arpc, heyecanl ve giderek zaferi artran ve gerekletiren bir tarzda
olmamas dnlemez. Buna erkeklerden daha fazla sizin ihtiyacnz var, cesaretiniz ve fedakrlnz da daha fazla bu
temeldedir. Bunu saptrma, bunu anlamamakta srar etme ve basitletirme tutumlar da esasta zleminiz olan zgrlk
admlarndan sizi uzaklatrr. Belki bunu ge fark edersiniz, ama o zaman da kaybetmi olursunuz. Dvnmenin de, yaamda bir
trl rahat edememenin de bu yaklamla sk balants vardr. Sonradan hayflanacanza, kendinizi dvp perian klacanza
ilkeli adm atn, mrnz -ki, mutlaka kazanmamz gereken bir savammz vardr- ona gre planlayn. znz de buna
uygundur. Sizden istenen buna gereken biimi vermektir. Bundan da ekinmeyin.
Parti iinde en iddial, erkei bile btn ynleriyle dzelten etkili abann sahibi olmalsnz. Bu anlamda eer YAJK
(Krdistan zgr Kadnlar Birlii) biiminde kendinizi somutlatrp rgtletirirseniz, erkei bile hizaya getiren bir silah
anlamna geliyorsunuz demektir. YAJK, imdiye kadar eitlik ve zgrle uygun bir yaklamken, bu aamadan itibaren onu da
aar. YAJK, erkei hizaya getiren bir silah olmaldr. YAJK, eer bu temelde kendini anlaml klarsa, bu kesinlikle Krt erkeini
de hizaya getirebilir. te tam da bu noktada akn diriltici, namussuzu ve onursuzu yerle bir edici gcnden bahsedebiliriz. Akn
eer bir anlam varsa, bu noktada onun bitip tkeneni kendine getirmenin ad olmasdr. Kadn bunu byle anlarsa, buna gre iliki
araynn bamzn stnde yeri var.
Bu, ayn zamanda onurunun da zaferidir; hem eitliin ve zgrln salanmas, hem de birok noktada arpk ve bitik olan
erkein kurtuluudur. inizde iddial olanlar varsa, bu ekilde erkee yaklamak bana gre daha dorudur. ou belki eitlii ve

110
zgrl zorluyor, ona ulamak istiyor, ama bazlarnz erkei de zorlamaldr. ddianzla, iradenizle, rnek particiliinizle,
deerlere sahip knzla, birok ynyle yetersiz, sakncal ve tehlikeli olan erkei kendine getirebilirsiniz. Bu anlamda bir
kadn silah olarak kendinizi savatrmay bilmiyorsunuz. Yeteneklerinizin ve cinsinizin, hatta cinselliinizin gerek gcnn
farknda bile deilsiniz. Bir mal gibi sunulmay ve sahip klmay felsefe bellemisiniz. Bu, ok iradesiz, ok ilgisiz ve alnmay
bekleyen bir konumda olmak demektir. Bu, ayn zamanda btn dncesizliinizin ve ucuz duygusallnzn da nedenidir.
Kadna gvenilmeli derken, tam da bu noktada kendi kimliine sahip km, nce kendinin olmu, kendini pazarlayan deil
canlandran, yaamsal klan, dnce gcyle, onun her trl yetkin ifade tarzyla, gerek rgt ve ynetim gcyle, yaamay
reten deerli yaklamlaryla kadn ifade etmek istedim. Tanmladm zgr kadn budur. Bu kadndan ekinmeye hi gerek
yoktur. Bazlar byle kadn ok tehlikeli gibi de gryor. Tam tersine, ben byle kadna hayran oluyorum. Tuhafma giden ey,
btn erkeklerin u anda kendileri iin byle bir kadnsal gelimenin tehlikeli olabileceini dnmeleridir. Nerede eitlik ve
zgrlk? Nerede glenme temelindeki ak? ok zayf olann ak olamaz. ok bilinsiz ve teslim olann sevgisi de kesinlikle
olamaz, ancak teslimiyeti olur. ok gsz olann, dncesi ve iradesi gelimeyenin teslim olmas, gdsel amal ilikiden teye
hibir gelimeye frsat vermez. Karlk edebiyat ve kocalktan beklenen budur. Amalarnda eitlii ve zgrl ifade eden ve bu
konuda son derece samimi olan bir yaklamn sahibi kendisini ispatlasn, o zaman kendisine merhaba diyelim, bravo diyelim.
Diktatrler eit, zgr ve onurlu insanlarla olmay kendi kiiliklerine ve gururlarna yediremezler; mutlaka iradesiz ve gsz
insan isterler. Saflarmzda da bazlar zayf ve kendilerine bal bir kyl kadn grmek istiyorlarsa onlardan korkun, nk
kesinlikle diktatrlk eilimi iindeler. Eer bir erkek, eitlie ve zgrle yakn ve bunda iddial kiilikli bir kadndan srekli
kayor veya hep ona egemenlii dayatyor, hatta onu aldatmaya alyorsa ondan korkun. Ondan kesinlikle hayrl bir yoldalk
ve duygudalk beklenemez.
zgrl ve eit yaklam istediiniz kesindir. Ama kar tarafn buna ne kadar yatkn olup olmadn lemiyorsunuz.
Aldatlmaya son derece msait ve ok ucuz tepkici yaklamlardan teye gitmeyen gz kara birisi gibi yaklayorsunuz. te sizi
baarszla gtren budur. Kald ki, PKKde kadn cinsi artk yaamsallaabilir, kendisinin olabilir, iradesine kavuabilir, gr
gl olabilir, karsna kan her ilikiyi eletiri szgecinden geirebilir, zgr karar sahibi olabilir. Sevgi, hatta paylam
isteyenin ls, ne kadar zafere kilitlendiidir. Zafere kilitlenen ayn zamanda da gzeldir, alakgnlldr, olgundur,
terbiyelidir, saygldr. Tabii insan zafere kilitlenmi olanla yaam byk sayg ve sevgiyle paylamak ister, sevgi de snrszca
geliebilir. Biz bunu gelitireceiz. Bunun dnda size deer atfedenler ya sizi "Sen ryalarmn perisisin" deyip ver, ya da "Sen
ayamn tozusun" diyerek size sver. Mevcut erkek felsefesine bakldnda, bu iki yaklamdan birine veya birisinden dierine
ska dtkleri grlr.
Btn bu zgrlk zlemlerinize ve onun gerekletirmeye altmz kimliine el vermeyen kiiliklere kar tutumlarnz,
hatta yaam planlarnz dayatabilmelisiniz. Hizaya geliyorsa, bu bizim baarmz olarak deerlendirilmelidir. Kadn silahnn
gl kullanlmasndan kastettiim budur. Bu temelde dzeltilecek erkek, savama yetenei yksek bir erkektir; savamn btn
boyutlarna anlam verebilecek bir erkektir. Onun kendi kavgasnda, "Hele gel birbirimizi yaayalm" gibi bir ucuzlua da yer
yoktur. O dayatlan iliki tarzndan tpk sizin de kar olduunuz gibi nefret eder ve ona kapal bir insandr. te ilikinin erevesi
budur.
Bazlar bu konular tartmak istediinde veya bir eyler paylamay dayattnda, aln ite ereve diyeceksiniz. Bu da
nereden kt dediinde, yeter oyunlar, yeter kendimizi kandrdmz, seni anlaya davet ediyorum diyeceksiniz. Erkek kendi
dknlnde srar ederse, YAJK silahnzla lmcl darbeyi indireceksiniz. rgtlenme sizin iin bu kadar gereklidir. Tehlike
byyp zerinize gelirse, btn kadnlar ayaklandrrsanz, ben dahil hibir erkek semtinize bile urayamaz. Her ey saygya,
gerek mcadelenin baar ltlerine veya eitliin ve zgrln gerek boyutlarna gre olur. Bunun dnda zorbala, kendi
hakimiyetine ve ynetim gcne bal bir etkilenmeye frsat yoktur. Bu ilke d olduu iin, hibir erkek buna g yetiremez. Bu
da gzel olandr, arzuladklarnzn gereklemesidir. Tarzmz budur; savammz bu amaladr.
Umarm ereve giderek netleiyor ve parti iinde salam duru iin size ok gerekli olan ipularn veriyor. Bu ereve
temelinde ciddi bir saplantya deceinizi beklemiyoruz. Olup biten nedir? Gerek durumunuz, gerek yaklamlar hangi dzeyde
seyrediyor? Bu konuya aklk getirmek ve gelimenizde nemli sramalar yaptrmak iin bu deerlendirmeleri yapyorum.
"Btn bunlar anlald" diyorsanz, yrynz de srekli ve salam olmaldr. Artk "Kadnlarn yaama katlmlar zayftr,
ilgisizler" trnden deyimleri duymak istemiyoruz. Sizin de baz eletirileriniz olmaldr. Kimin ilgisinin zayf, kimin ilgisinin
arpk olduunu kantlamalsnz.

Mcadelemizin z Kadn Kimliini Ortaya karmaktr

Tarihte btn tanrlarn yannda tanralar da vardr. Daha sonra ykseklerde kadnlara yer verilmemitir. nk snfl toplum
gelimitir ve kadn artk alttadr. Altta olann tanral olmaz. Hep erkek hakimdir, tanr krallar erkekler olmutur. Tanr
kralieler yoktur, ama eskiden varm. Bu aka kadnlnz kaybettiinizi veya size kaybettirdiklerini gsteriyor. Benim tm
savammn z ve tm araylarmn temeli, kadn kimliini ortaya karmaktr. Bu en gzel ve en soylu araytr. Erkeklerin
aradklar kadn, kolayca kandrarak en kaba cinsellikle kendilerini tatmin edip atacaklar kadndr. Bu ok tehlikeli bir
yaklamdr. Erkein felsefesi budur. Tabii ki burada silkineceksiniz, byk bir mcadeleye sahip olacaksnz. Mcadele
etmezseniz, bylesi bir erkei, bylesine bayalatran ve hiletiren klelii ve irkinlii besleyen kadnlar durumunda
olursunuz. Ben bunu kabul edemem. Byle bir kadn PKK saflarnda kabul etmem, onu ajan olarak deerlendiririm.
Bu zor, ama ok onurlu ve vazgeilmez bir mcadeledir. Sizin basit yaamda bir srarnzn olduunu sanmyorum. zleminiz
belirttiim erevededir. Fakat apolitik olduunuz ve tekiler de srekli sizleri bundan alkoyduklar iin, buna ulaamyor ve

111
kendinizi bu zlemlerinize yatramyorsunuz. Biz bunu gidermeye alyoruz. Sevgi geneldir ve bizim siyasal amalarmzn bir
sonucudur. Siyasallamayann, pratiklemeyenin ve rgtlemeyenin sevgisi bireycidir. Siyasal anlamda da son derece arptcdr,
blcdr, drcdr. Kii, lafla deil, gerekten de siyasal, rgtsel ve eylemsel ynyle tutarlysa ve kendini kantlamsa,
onda geliecek sevginin bir anlam olabilir. Bundan kanann, sevgi ad altndaki btn yaklamlarnda sahtelik vardr ve
drme amaldr. Bu konuda hibirinizin kendisini aldatmayaca kansndaym. zgrlk savam bunun iin gereklidir.
Siz buray aile, bizleri de byk reis sandnz. Ben daha yedi yandayken bunun mahkmiyetini saladm. Byk
siyasallmz sava temelinde ortaya kmaldr. Erkekleri yle sanyorsanz veya kendinizi yle bir kadn olarak kattysanz ben
ne yapaym? Ama unutmayn ki, nderlik gerei bununla savamn addr. Siz bunu yeni yeni fark ediyorsunuz, o zaman bugne
kadar kendi kendinizi aldatmsnzdr. Doru olan tutum ikiyzll, ilgisizlii ve iddiaszlyla mcadeleden kendini uzak
tutmak yerine, zgrln byk deerine anlam biebilen ve kararn verebilen, tutarl ve her yerde birbirini tamamlayan veya
llerini her yerde ortaya koyabilen bir tutumun sahibi olabilmektir. Bu netlemitir ve artk hepinizin yakalamas gereken bir
dzeydir. Bunu andrmayn, oportnist yaklamlarla saa sola ekitirmeyin. nk bunun hibir yarar yoktur. Bunu baka
trl klan sava ve zgr militan llerimize gre yerle bir olur. Alayp szlama kabul edilmez. Ben llerime uygun olmayan
semtime bile yaklatrmam. Glenmeye ihtiyac olan sizsiniz. Kendinize gvenin ve glenin.
Ben, bir erkek cinsinden olmak yerine, o cinse kar kadnn yapmas gereken sava veriyorum. Tpk Krt halknda yaand
gibi, kendi savan kabul etmeyen bu cinsin savan veriyorum. Kendi cins savann gereklerini yerine getirmeyen kadnn sava
da imdi benim zerime ylm durumdadr. nderlik, kmsenecek bir g deildir. O sizin iin byk bir anstr. nderlik,
bu kadar yanl, azgn ve l tanmaz erkei durduran insan demektir; kadnlarn iradesine yol veren kii demektir; zgrlk
dnyasna kap amak demektir. Siz bunlar takdir etmeyi bile bilmiyorsunuz. Bu da bizi fkelendiriyor. zgrlk kapsndan
adm atmanz ve bu admlarn pekien sahibi olmanz demek, byk kazanmann ta kendisi demektir. Benim byk intikam
savas olduumu unutmayn. Yani ne yaptm bilenlerdenim. Davranlarnz bu temelde sonuna kadar incelemelisiniz.
Gzellik mi deerlidir, yoksa kaba cinsellik mi? Birileri kadnla beraber yaamak istiyorsa, nce gzel olmaldr. Szm ona
kaba erkekliine dayanaca yerde, byk gzelliine dayanarak yaamaya g yetirmelidir. Ben kendimi byle ilan etmiyorum.
Ama abam bu ynldr. Bunu grmemek byk bir eksikliktir. nsanlarn gittike beni de biraz sevmeye almas bu
zgrlkten dolaydr. Korku, sevginin nnde engeldir. Oysa hibir kadn benden korkmaz. Bu, sevgi iin bir balang
yaplmtr demektir. Bu kendi bana yetmez. Gzelliin de zaferle kopmaz bir ba vardr. Zaten gzelliin kendisi zgrlktr.
Bu da savala elde edilir. Sava da mthi bir ideolojik, politik ve rgtsel duru ve pratik ister. Hatta Krt gereinde byk bir
g dengesizlii olduu iin, inanlmaz ve yenilmez bir savalk ister. Bizde gzelliin diyalektii byledir. Dolaysyla sevgiye
giden yol byle olmaktan geiyor. Ben bunu biraz denedim ve gelime dzeyi fena olmadn grdm. Herkesin ilgisi bu temelde
yksek olmaldr.
Ben erkeklikten vazgeelim derken, yiitlikten vazgeelim demiyorum. Tam tersine, byk yiitlii aa karalm diyorum.
Kaba anlamda kaybeden erkek, dier taraftan kazanan kadn biiminde ykselecektir. Bunlar birbirlerini tamamladnda, mthi
bir ordu ve sava gc ortaya kar. Benim bu dengelerimi aratrp abalarm btn ynleriyle anlamaya altnzda, yaam
dnyamn ok daha zgrce ve cesurca olduunu ve bundan dolay baarabildiimi greceksiniz. Bu anlamda benim rneim,
Krdistan halkna da, hatta birok insana da bir eyler verebilir. nderlik tarzmn ilgi bulmas, bu zgnlk temelinde yaratma ve
baar zelliinden kaynaklanyor. nderlik tarz z de, sz de, sava da, yaam da byle olmann gereidir.
Kadn gelitirme abalarmz byk savamlarmzdan birisidir. Giderek yetkin ve doru temelde yaklamlar
glendirilmektedir. Bu, imdiden ykselen umutlara yol amtr. Umutlar gn getike gereklemeye doru gitmektedir. Beni
heyecanlandran da budur. Kadnn ykselii, Krt halknn ykselii kadar -ki, bu da onunla i iedir- deerlidir. Bundan ekinme
kesinlikle olmaz, tam tersine ancak gurur duyulabilir. Btn erkeklerin de buna hayranlk duymas gerekiyor. Ama erkein bunun
kolay olmadn, kendi katklar olmadnda byle bir hayranla bile hakk olamayacan, yaam paylamak bir yana ona
dokunamayacan bilerek, bir katk sahibi olmak iin abalarn zl klmaya ihtiyac vardr.
Kadnlarn yle sylendii veya kabul ettirildii gibi alaltlmaya layk olmadklar kansndaym. Hep bundan kuku duydum
ve tepki gsterdim, gnlm hibir zaman buna raz olmad. Kadn hibir zaman byle ele almak istemedim. imdi bunu bilimsel
olduu kadar, daha zl bir irade olay olarak, hatta sanat tarzyla biimlendirilebilen bir olguya kadar gtryoruz. Bu da gzel
bir eydir. Bu temelde kafa yormalyz. liki araylarmz varsa bununla balantl klmalyz. Bu, ayn zamanda bir ak arayna
cevap verme ve onun yoluna girmedir. Genellemi ak, Krt halknn yeni yeni balayan ve devrimiyle birlikte umutlandran ak
oluyor.
Hi kimse bencillii ve bireyciliiyle bunu bozmaya yeltenmesin. zellikle saflardaki kadnlar bu konuda sonuna kadar ilkeli
olmal; zellikle Zilann vasiyetine bal kalarak, gerektiinde bunu her gn gz nne getirerek, salam bir yry esas
almallar. Bana gre tek kabul edilebilir yaklam, doru olduu kadar bize sava kazandrtacak ve onun baarmak istedii gzel
yaam gerekletirebilecek biricik tutum budur. Buna yksek deer biiyoruz. Btn abalarnz bu temelde olmaldr. Kim bu
temelde yryp baardysa, o en dorusunu yapm demektir. Bunun heyecan ve cokusu en kaba yaklamdan, hatta cinsel
ilikilerden ok daha deerlidir. Ben bu temelde duyduum cokuyu, heyecan, eer olacaksa cinslerin bu temelde tanmasn ve
birlikte yaam paylamasn deerli ve yceltici buluyorum.
Btn partililer bu ynl bir yetkinlemeyi tutarl yaklamlaryla olduka glendirmeliler. Buna hem inanmal, hem
gereklerine kendimizi yatrabilmeliyiz. Bu, sava her zamankinden daha fazla gelitirecektir. Dolaysyla arzuladmz zgrlk
yaam, ok dm ve ok irkinletiren yaanmamlmza bir cevap olacaktr. Yaklammz, cokumuz, sevgimiz ve varsa
akmz bu temeldedir.

112
 05. 02. 1997

ZGRLK SAVAILARIYLA YAAMI YENDEN YARATMALIYIZ

nderlik, sizin iin her trl basit duygularnz ve yetmez kiiliklerinizi yaatacanz basit bir kiilik deildir. ok kapsaml
deerlendirmelerle kiilik kazanmanz iin aba harcyoruz. Ama basit kadnlnzdan bir trl vazgemiyor, militanlk
dzeyinizi cesaret ve bilinle yakalamaya yanamyorsunuz. Yce deerlerin ve en nemlisi de abalarn gereklerine cevap
olamyorsunuz. zellikle bazlar kendi zmsz ve zavall kiiliini partide yaatmak istiyorlar. Bizim bunu kabullenmemiz
mmkn deildir. Bizi anlayabilmeli, desteimizi doru kullanabilmeli, derinden dnerek kiilik dnmnz
yapabilmelisiniz. Kendinizi ancak zorbela ve ar aksak yrtebilir konumda brakyorsunuz. Bu da yeterli deildir. Ayrca
geleneksel duygusallnz devam ediyor. Btn bunlar are deildir.
Gerek sava, ncellikle kiilikte baarya gitmek zorundadr. Ben olsam, devrimci deerlerin karsna byle kmaya
utanrdm. Kendi basit kadnlnz yllardr gizleyip tayorsunuz. Tedbir almasak, ana hatlaryla erkek egemenlikli toplumsal
deerlerden, geleneklerden ve yaam tarzndan bir trl kurtulmay dnmeyeceksiniz. Bu sizin hounuza gidiyor; ama bu parti
iin tehdittir, tehlikedir. Bu mahkm edileni yaatmamak ve zgrle kavumas gerekene de yol amak iin karar verdik. Sava
budur. nce bu sava kazanmasn bilmeliyiz. Fakat ne yazk ki sizde abalarmza cevap olma fazla gelikin deildir. Kendisini
en ok eitmesi gereken sizlersiniz. Tm ulusal ve toplumsal geriliin younlat kiilik olduunuzu unutmayacaksnz.
Kiiliinizdeki birikinti, genel klelik birikintisidir. Onu paralamadka, asla utantan kurtulamazsnz. Bu da younluklu bir
sava vermeyi ister. Bu anlamda bylesi bir savam gze alamayanlarn saflarmzda fazla yer edinemeyeceklerini bilmeleri
gerekir.
Erkekler iin de belirtiyorum: PKK'nin byklnden asla taviz veremeyiz. Bu bykl tanyacak ve gereklerine
ulaacaksnz. Bazlar srtmzda adeta asalak veya hasta gibi kendilerini yaatamazlar. zmlenmemi ve aydnlanmam
kiilik, her zaman olumsuz etkiye yol aar. En deerli kiilik, kendine hakimiyeti olan ve ne yaptn bilen kiiliktir. Benim en
irendiim ve fkelendiim husus, yalnz bir cins hastal olarak deil, genel klelik hastal, toplumsal kleliin bir tarz olarak
iine girdiiniz ruh hali ve davranlarnzdr. Yaadnz ruh hali ve davran tarz, zgrlk savasnn zelliklerinden uzaktr.
Bu konuda kendini gzden geirip zgr militann tarzna ulatrmay akl edememek ve kabul edilebilir dzeyi yakalamamak, sizi
saflarda her zaman bir sulu gibi tutacaktr.
Kaba savalktan bahsetmiyoruz. Savaln en youn ifadesi, kiilii fethe gtren savalktr. Kiiliinizi fethe
gtremezseniz, sizi kabul edemeyiz. nderlie ilgi duyup onunla ba kurmaya alyorsunuz, bunun iin onu btn ynleriyle
deerlendirme gcn yakalamanz gerekir. Zayflklarnz nderlie dayandrarak, rtbas ederek srdremez, nderlik ve parti
gc sayesinde kendinizi zgr hissedemezsiniz. Kendi zgn zgr savamnz baaryla verirseniz, parti iinde nderlikle
yrmenin bir anlam olur. yi niyetinize ve kendinizi feda etme anlaynza yksek deer bimekle birlikte, en az onun kadar
gerekli olan salam duruun sahibi olmalsnz. Yeterli cevap olabilen bu durutur. Ama birok kiilikte grdm anlay, partiyi
bir aile, erkei bir aile reisi gibi grme anlaydr. Bu da olduka sakncaldr.
Parti bir mcadele birliidir ve herkes orada militandr. Zilan kiiliiyle yalnz dman deil, her trl basit duygular, ucuz
yaamlar ve yenilgi kiiliini yerle bir ettik. Buna sayg gstermelisiniz. Bu her eyden daha nemlidir. Hi kimse kendi ar
yetmezliklerini PKK'nin yceliine dayandrarak, "Ben de zgrm" ad altnda srdremez. Herkes hem militan olmaya
mecburdur, hem de o ansa sahiptir. Ben kendimi yeterince zgrletirdike affedebiliyorum, yoksa benim kendimi bile yaatmam
imknszdr. zgr mcadele gcne ulamadka kendimi kahrediyorum, yaayamyorum. Artk savata lmek bile fazla bir
anlam ifade etmiyor. Artk byk sava kazanamayanlarn bir deeri yoktur. Sadece savamak yeterli deildir, ancak sava
kazanmak bizim iin yeterli olabilir. Bunu iar haline getireceiz. "PKK'ye katldm, elime silah aldm, onu kullandm, namusumu
kurtardm" demek bir yetersizlii ifade eder. Bunlar kendinizi savunmaya elvermez. Bunlarn sonucu, ancak adm adm zafere
ulamakla bir anlam ifade eder. stediiniz kadar mcadele edin, yirmi be yl savan, eer sonuta tarznz zaferi
kesinletirmiyorsa, kaybetmisinizdir ve fazla bir deeriniz de yoktur. Biz byk kiilik dnmn bu iar altnda
gerekletirmek istiyoruz.
Saflarmzda fazla doru bulmadm, genelde de hep sknt duyduum ve fkelendiim davranlar arlktadr. Herkes
utanmadan her gn her trl hastaln dayatyor. Kocakarlar gibi alayanlar, yalan sylemlerle kendilerini kurtarmak isteyenler,
savata aresizlii yaayanlar, ufku ve yrei olmayanlar ortammzda youndur. Bunlar ayn zamanda yzkarasdrlar. Kendi
geriliklerini yenemeyenlerin dmanla bir alverileri olamaz. Savamn ideolojide, pratikte, ruhunda ve bilincinde, hatta
fiziinde yeterince gl veremeyenlerin dmanla uramalarnn fazla bir anlam yoktur. Bu kadar savaan bir kiilii sizin
seyretmeniz, ho bulmadmz bir davran tarznzdr. Birlikte mthi savamas gereken yoldalar deil de, ounuz sanki
arenada devlerle savayorsunuz gibi bir konumu yayorsunuz. Bunlar geri durumlardr ve bunlarn almas gerekiyor.
Devrimcilerin saflar, acmasz savalarn saflardr. Benim grmek istediim saflardaki dirilik ve savakanlk ok byktr.
Yaamlar lm alt eder. Bunun Zilan kiiliinde de byle olduuna inanyorum. O lme giderken bile byk yaam yry

113
halindeydi. Bu bizi anl, yiit ve yce tutar. Dier her trl duru alaltr. Kendi eylemi ve yaamyla byklk arz etmeyen
duru, saflarda en ok mahkm etmemiz gereken geri bir zelliktir. Biz kararllmz gelitirirken, buna ok dikkat edeceksiniz.
Ben ne kadar rahatsz oluyorsam, siz de rahatsz olacaksnz. Gerilie, irkinlie ve ucuz kayba izin yoktur. nderliin hrs bu
konuda ne kadar bykse, siz de bunu paylamalsnz. Yanllklara, zaaflara ve yetersizliklere kar nderlik nasl amanszsa, siz
de ona ulamalsnz. Bunun dndaki yaklamlar anlamszdr. Her ey militanca olursa deerlidir, gzeldir. zyle, davranyla,
anlayyla, ciddiyetiyle ne yaptn bilen, yaam bu temelde asla saptrmayan birisi deerlidir. Kendinden haberi olmayan,
evresine her an diken gibi batan ve bunu dayatmaktan saknmayan kiilik, asla bize yakmayan ve iimizde barnmamas
gereken kiiliktir.
Sizi PKK'nin kahraman kiiliklerini yeniden canlandrmaya ve onu esas almaya aryorum. PKK'nin kahraman kiilii,
kiiliinizde cevap bulmaldr. Bunun dnda hibir gerekeyle, hibir eyi kiiliinizde barndrmamal ve yer vermemelisiniz.
Bu ok nemlidir ve ballk sz de byle anlam bulursa deerlidir. Kiiliinizde, hemen her yanla, her eksiklie, her kimlie
ve kiilie yer varsa, o kiilik bizim olamaz. Umarm btn bunlardan baz sonular karyorsunuz. Bu deerlendirmelerimi
anlayabilirseniz, bunlarla size mr boyu yetebilecek ereveyi sunduuma inanyorum. Onu zmsemeniz ve anlamn
gelitirmeniz halinde, sizi srekli gelitiren bir yaam iin yeterlidir. Slkta ve cahillikte srar ederseniz, iflah olacanz
dnlemez. Kadn zgrln her eyden stn tutmak, bizim esas aldmz bir husus ve en byk bir karardr. Bu byk
kararllk eylemleri de bunun arsyd. Hibirimiz bunu anlamazlktan ve gereklerini yerine getirememekten bahsedemeyiz veya
bu deerlere byle yaklaamayz. ehitlerimizi, kiiliklerimizde kesinlikle yaatacaz.
Biz insanlarmz yeniden yaratma savamndayz. Herhalde en gerekli olan da budur. Buna herkes candan katlmaldr. Biz
klelerle deil, zgrlk savalaryla yaam yaratmaya alyoruz. Benim elimden gelen budur. Biraz da sizler
yapabilmelisiniz. Ben de bir mcadeleciyim, benden tanrsallk beklemeyin. Bana geleneksel, alageldiiniz "Byklerimiz
yapar" biiminde yaklamayn. Kendi kiilik savamm kendi gcmle yrtmeye alan birisiyim. Kurtarc deilim, kurtulu
savasym. Herkesle ortaklaa, zgr iradeli bir mcadeleciyim; yoksa ii bo olanlarn, bir sr gibi olanlarn oban deilim.
obanlktan nefret ederim. Bilinli yap iilerini tercih ediyorum.
Ben anladnz gibi bir erkek de deilim. yle erkek olmaya da hi niyetim yoktur. Dolaysyla bizi allageldik erkeklerle
kartrmayn. Bu temelde balanmayn ve talepte bulunmayn. Mmknse bizi anlayn ve gcnz varsa yol arkadal yapn.
Bin zincirleri yrtan, ama uurumdan da devrilmeyen bir savaym. Neyle, kiminle yol aldnz tm zellikleriyle renin; ona
gre de ne zgrlk imknn kt kullann, ne de uurumlardan yuvarlann. nk nderlik bu deildir. nderlik, byk tedbir
kadar byk zgrlk yrydr. Yaratma eylemi olduu kadar, somut duruma dikkat edendir. Hz, tempo kadar tedbirdir,
duygu kadar dncedir, gr kadar eylemdir; bunlarn hepsi arasndaki balanty bir mhendis incelii ile lp tartandr.
Btn bunlarla kendinizi donatrsanz yryebilirsiniz. Tm yaamnzn byk bir savalktan ibaret olduunu bir an iin bile
gz ard etmeyin.
Duruunuzun kendisi bir savatr. En byk sava bu durutaki srar, istikrar ve hakimiyettir. nsanmza gsterebileceiniz en
byk iyilik ve doruluk bu duruta srardr. Yoksa kendini tedbirsiz brakmak, intihar etmek demektir. Mmknse bunu
kiiliinizde gerektii kadar ze ve ekle dntrn, buna ulancaya kadar srarl olun. Kendinizdeki sava kazanmayana kadar
kendinizi yanl iradelere, hatta yanl savaanlara teslim etmemelisiniz. Yanl yaama kadar yanl savaa da kendinizi
bilinsizce ve klece katmamalsnz. Btn bunlar ehitlerin ansna balln bir gerei olarak, Zilan kiiliine de anlam
vermenin ve gereklerine bal kalmann bir ifadesi olarak gryorum.
Sava cephemizde yenilmediimiz ve baarmaya doru gittiimiz bugnlerde Zilan' anarken, kadn ordulamasnn, kadnn
yeniden yaratlnn verdii heyecanla hem kendinizi ansl sayabilir, hem de iddial klabilirsiniz. Salam bir yry
halindesiniz ve kararlsnz. Buna uygun davranmayan mnafk olarak deerlendiririm. Yzmzde baka, arkamzda baka olan
ve iinde baka dolaplar evireni drst saymyoruz. Sadelik ve doruluk ok nemlidir, ak szllk ok deerlidir. Yaamn
derinliklerine olduu kadar, cesaretle deerli olana da yrmelisiniz. Sizler yeni yaamn iddial bir gcsnz.
nderlii hissedememek demek, halk ve partiyi fazla anlayamamak, yaam hevesinin zayf olmas demektir. Bu da ya
klelikte ya da kk burjuva kiiliinde srar etmek anlamna gelir. nsan byle bir nderlik kiiliiyle ilikileti mi, rahatlkla bu
byk ehitler izgisine ulaabilir. Bu konuda netlein; kararnz hzla, kesin ve zamannda verin. Fazla ertelemeyin ve ikircikli
kalmayn. Bireyciliinize sevdalanmayn. Genel dorularda ve yaam tarznzda cesur, ak ve kesin katlm gsterin. En deerlisi
de budur. Zaten baka trl de bir ie yaramayz. Hibir ey devrim iin baarl savamaktan daha deerli olamaz. Bunun iin de
en gerekli olan, kendini baarya yatrm militan kiiliktir. Bunun dnda her ey gereksizdir ve kaybettirir. Yaamnzda byle
boa karc ve abay saptrc yanllklara izin vermeyin. nderlik bu temelde sizin iin byk bir kuvvettir. Aldklarnz hzla
btnletirerek cevap olan bir militanl, anlatlamaz bir biimde kesinletirin. Eksikliklerinizi ve yetmezliklerinizi rgt gcne
dntrebilmeniz nderlii anlamakla mmkndr. Bunun iin ok ey gereklidir. rgte dntrmek demek; amata ve
kavrayta younluk, azimde ve iradede keskinlik demektir. Bu konuda birok kiide yapaylk ve ikiyzllk gryorum.
Benim duygularm her zaman dncelerimi alevlendirir, dncelerim duygularm srkler. Bu beni amata derinletirir. Bu
da beni aama yapmaya gtrr. nderliin yaam hikyesi, zayfln gce dnme hikyesidir. Tam bir olay adamm. Dnyada
eine rastlanmayacak bir kiiliim. En zayf koullarda, benim kadar kendini olay haline getiren baka bir kii yoktur. Hemen
hemen her kii dzene, gelenee, emre ve resmiyete gredir. Geriye kalanlar anaristler ve serserilerdir. Bunlar, dzenin kolay
ezdii kiiliklerdir. Aslnda halen CIA bile bizi zemiyor. ok zgn bir kiilik olduum kesindir. O adan byk
zmszlnze muhtemelen bir ipucu olabilir. Aksi halde bir l gibisiniz. Dzen dahilinde, hatta erkeklerin anlay
temelinde size yaamda ne kadar yer var? Bu temelde hibiriniz iin yer yoktur. Bir erkekle ne kadar yaayabileceiniz konusunda

114
da umutsuzsunuz. Yaam ad altnda byk bir belay yayorsunuz. Size zlyorum. Ama burada kendini yaratan birey areyi
yakalayabilir. Hazr ekmek, hazr kadn yoktur.
Bunca savaa ramen, hala yaratma iinin balangcndayz. Duygularn bykl iin byk savalara ihtiya var. Aksi
halde haliniz ne olacan dnn. Bu erkeklerle nasl yaayabilirsiniz? sterseniz kendinizi mkemmel kandrabilirsiniz. Bu da
ok irkince olur. Kadn-erkek ilikisi byk bir aldatmaca oyunudur, benim nefret ettiim bir iliki tarzdr. Zaten bundan nefret
ettiim iin kendime gre bir iliki tarz yarattm. Herkesin bir iliki tarz var. rnein, iyi bir karlk yapabilirsiniz veya iyi bir
kocanz olabilir. Bu sizi tatmin ediyor. Ama benim iin bunlar sadece hor grlmesi gereken ve ciddiye almayacam eylerdi.

Ancak Her Noktada Baary Yakalayan Erkek Sevilebilir

Zilan'n ses olmas, ne yapmak istediimizi ortaya koyuyor. O, byk yaam iin bir ar oldu. Onu kendimiz iin nasl
somutluk haline getireceiz? Gerek anlamda yaanlacak olan yaratma iiyle urayoruz. Basit eylere tenezzl ederseniz,
yaamda iddianz ok abuk kaybedebilirsiniz. Sevgileriniz yoktur. Utanmadan basit duygulanmalar dayatabilir, rahatlkla
alayabilirsiniz. Byk hisleriniz olmayabilir, olsa da bunlar ok amaszdr. nderlik bu konuda direnen kii oluyor. Gzellii de
buradadr. Ben kolay yaamam, ben kolay lmem. Zaten Zilan'n ars da buydu. Kolay lmemek, mthi zorlu ehit olmak,
bunu da byk yaam felsefesine balamak!.. Benim ilgimi eken de budur. Yaam byle srdrmeliyiz. Aksi halde yle
fkeleniyorum ki, karnzda kendimi zor tutuyorum. Byk yaam iddias olmayanlarn sava da byk olmaz. Bunlarn her eyi
hatalar ve yanllklarla dolu geer. imdi benim yapabildiim ey bu saval yaymaktr. Bende aclarnz kolay gidereceinizi
sanmayn. Tip olarak da, erkek olarak da, kii olarak da benimle kolay ve ucuz yaanamaz. Ben de byle yaayamam. Bu
konularda da hi yanlmayn.
Ben erkei ldrdm. Bu sizin iin ok zc olabilir. Erkein lm size ok ey kaybettirir. Sndnz, birlikte
yaayabildiiniz en deerli dostunuzu veya yaam arkadanz kaybediyorsunuz. Zaten sizin mcadeledeki isteksizliinizin
altnda yatan bir neden de budur. Geleneksel kocay kaybettiiniz iin srkleniyorsunuz. skntlarnzn nedeni de budur.
Eminim ki, bireysel arzunuza gre bir ilikiniz olsayd, mthi inat ve hrsl kesilebilirdiniz. Ben insanlar tanyorum. Byle
ilikiler arzularnz tatmin etmeye gtrebilir. Bu konuda biz byk bir fark atk. Erkeklerin de zlemlerini dnyorum, onlar
size kolay sahip olabilirlerdi. ounun sizi rahatlkla kandrabilecei belirtilebilir.
Erkeklerin elinden bu imkn almam onlarn da zoruna gidiyor. Tabii nderlik ayn zamanda bir komutay yrtt iin byle
olmak zorundadr. Kafasn byle kk ilerle uratrann askerlii tehlikelidir. Artk bunlar hakknda doru tartn. Belki o
zaman yeni tercihler gelitirebilirsiniz. Belki bir koca elinizden gider, ama baka eylerle yaamnz anlam bulabilir. Bana gre
evlilik anda deilsiniz; imdi yaam tanma andasnz. Kendinize gvenin. Flrt de edebilirsiniz. Flrt, tehlikeli olmayan
duygulardr. Daha fazla ilerlediniz mi altndan kamazsnz. Ar ak olabilecek, bireysellii yaayabilecek bir aamada deiliz
ve bu gte bir kiilik de yoktur. Ben hibir zaman bu gc kendimde grmyorum. Belki de hibir zaman bu gc kendimde
bulamayacam. Bunu ucuz laf olsun diye belirtmiyorum; ok nemli bir gereklii dile getiriyorum. Kald ki, bu byk ehitlerin
de anlam budur. Byk ahadetleri, kadn ahadetlerini de byle anlayn. Onlar neyin ahadetleriydi? Bunun zerinde
dnmelisiniz. Dnrseniz, byk hisleriniz ortaya kar, byk duygularnz alevlenir ve srklenen l gibi kiilikleriniz can
bulur.
Sizi srkleyen kk duygular ve ilikileri ortadan kaldrmaya devam edeceiz. Byk ak gcnz varsa, onu
gsterebilirsiniz. Ben sadece bu yolun kazcsym; baltay vura vura veya talar ve tepeleri devire devire yolu dzlyorum. Belki
ileride bazlar bu yolda rahat yryebilir. Bu iler yle kolay deildir. tabii kendini iddiaszla terk etmek de kabul edilemez. Tek
bama nasl cesaret ettim de bugne kadar geldim? imdi iddialarm, savalarm ve ilerim var. Dnyada neredeyse bir olay
oldum. Bama her gn yeni sorunlar ayorum. Siz ise sorunlardan, sizi uratracak eylerden kayorsunuz. Tam tersine, ben her
gn sorunlarn zerine gidiyorum. Daha fazla sorun, daha fazla ura demektir; daha fazla ura, gelime demektir. Baka bir
yaam felsefesi bizim iin mmkn deildir. Bireycilik felsefesi hibir yere gtrmez. Her tr feodal ve kapitalist esaslara dayal
felsefeler de fazla sonu vermez. Kk dnyalarnz iin en kts de budur.
Sarlar dnyasnda bir ses, krler dnyasnda ise bir k oluyoruz. Bu ses, bu k canlandryor. Unutmayn ki, bu lkede her
ey lmt. Bu lkede namus, insanlk ve yaam yoktu. Bu lkede her ey namussuzca ve alakayd. Bu lkede gzellik yoktu,
bu halkn her eyi hastalk halindeydi. Benim bunlara kar yapabildiim tek ey bir umut kvlcm olabilmekti. Bunu da
baardm iin biraz memnunum, kendimi affedebiliyorum. Bunu salayabildim, en zor olan baarabildim. Dmann izgisinde
erimek, iddiaszln ukurunda debelenmek ktdr. imdi bir umut var. sterseniz bu umudu her zaman yaamsallatrabilirsiniz.
Her erkek az ok baz kadnlara gredir veya zgrlk olaynda tm kadnlar iin olmay gze alamaz. Ama ben bunu da gze
alyorum. Byk yaam oldu mu, bunun saygs da, sevgisi de, ak da byk olur. Bu bir ardr. Zilan, eylemiyle ok fazla
baarl olduunu hissetmiyor. Sadece "Ben bir ses oldum, her yerde yanklanyorum" diyor. Zilan anlayamadlar. Oysa Zilan
anlayan kolay lmez, sorun karmaz, ikayet etmez; "Bunaldm, daraldm, yaam beni artk skyor" demez. Bunlar dayatan
saygszdr ve bu saygszlar da saflarmzda asla tutamayz. Yani anlam hayli ykl bir ses olduu iin, byle seslere byk
deer bitiim iin srarla zerinde duruyorum.
Benim kadnla yaamam, melekleme temelinde olursa mmkndr. Bu lkenin melekleri kimdir? Melek de olsanz
kanatlarnz yoktur, iki metre uamazsnz. Melek ycelmeyi ifade eder; o asla klelemez, hep zgrdr. Zaten kanatlarnda zaferi
rptrr. Kadn kiriyle, kleliiyle kendimize yaklatramayz. Tabii bunlar byk iddialar ve ideallerdir. Buna gcnz
yetmeyebilir, onun iin size fazla dayatmak istemiyorum. Ama bunlar hedeftir ve biz hedeften vazgemeyiz. Etrafmda
kahramanlar, melekler olmazsa, kimseyle yaayamam. Size sabrediimin nedeni, belki dnebilirlersiniz diyedir.

115
 Gelime tutkumuz byktr. nderlik kiiliini eitli ynleriyle tanrsanz, ileride zorlanmazsnz. Mezarda da olsam ben
kendimi yrtrm. Kurallarm ve tarzmla mcadeleyi kolay brakmayacam bilinmelidir. "Biz uzaklatk, kendimizi
yaayabiliriz" demek, kendi kendini yokua srmek demektir. "Bizi grmez, ucuz duygularmz yaarz, ahbap avuluk yaparz"
derseniz, sadece kendinizi aldatrsnz. PKK'de tekil ettiiniz arlk nedeniyle beni de kertebilirsiniz. Byle bir savalk sz
konusudur. Bu savamda kzlarn da yeri olmaldr. Savata olanlar savala urar. Bunun boyutlar dnce derinliidir,
rgtlenmedir; anbean kendisini netletirme, arndrma, doallatrma ve keskin bak gibi bilemedir. Bu, ayn zamanda Zilann
ansna balln da bir gereidir. Kadn dkn de, mahkmu da deilim, ama kadn yeniden yaratyorum. Bu, iradenizi hie
sayyorum demek deildir. Tam tersine, iradenizin ortaya kmasna ar yapyorum.
Kadnla olmak, baar elde etmekle mmkndr; aksi halde bu, kar ile olmak anlamna gelir. Karyla olmak da, baarszlkla
olmak demektir. Benim anladm anlamda kadnla olmak, zaferle olmaktr. Erkeklerin karyla veya kadnlarn kocayla olmalar,
kesinlikle baardan kopma temelindedir. Dolaysyla karlk-kocalk gerei benim yanmda skmez. Gerek erkeklik ve kadnlk
zaferle balantl olduunda deerlidir. Ayn zamanda herkes herkesin akdr. Bu dzeyi yakalayamayanlara saflarmzda yer
veremem. Khnenmi, ruhsuz, yreksiz ve dkn kiilikleri namussuz olarak deerlendiriyorum. Btn alamalarn, szlamalarn
altnda "Brak kar olalm, brak koca olalm" yaklam var. Hibiri "Ben fethetmeye alan bir kii olmak istiyorum" demiyor.
Ben bir erkek olarak, bunlarla aramdaki fark ok iyi ayorum ve zafer yryyle balantlym. Hepiniz dnya gzelleri de
olsanz, ancak zaferle balantl kadnlar haline geldiinizde sizlerle iliki gelitirilir. Byk fedaileme, byk fedakrlk ve
cesaret noktasna gelindiinizde sizin yznze baklabilir. Buna da Zilanlama diyoruz
Bilindii gibi, biz kendimizi yeniden yaratma iiyle urayoruz. Rnesans anda Leonardo da Vinci, Raffael, heykelleriyle
kendi kadnn yarattlar. Biz ondan daha hassas davranarak bir kadn heykeli yaratmak zorundayz. Afrodit, bilinen gzel
kadnlar ortaya kard. Biz onlarn daha da gelikin olann yaratmaya alacaz. Devrimler bunu yaratyor. Bizim de bir
devrimimiz olduuna gre, ylelerini nce tasavvur ederek, sonra ekile vura vura ekillendireceiz. Yani hepinizin toplamndan
yeni bir kadn yaratlacaktr. Ben o iin peindeyim ve bu ii tutkuyla yrtyorum. Bu da gzel bir itir. Yani kadn heykelini
yaratmak en heyecan verici ilerdendir. Bunun bireysellikle fazla bir ilgisi yoktur. ok ak ki ulusal, hatta insanlk dzeyi iin bu
gereklidir. Bundan daha deerli i de yoktur. Biz bunun iisiyiz, ben biraz yap ustasym, siz de iilersiniz. Bir bahe kuracaz
ve her biriniz bu bahede rengrenk aan bir iek olabilirsiniz. Anlaymz byle arpc klyoruz. Umarm sizler bununla daha
byk heyecan duyup, yaama ve onun emredilen savamna yeterince ve ilerletici bir biimde yaklarsnz.
Erkekleri de zorlayacaz. Erkeklerimiz baarmayncaya kadar ne biz onlar isteyeceiz, ne de onlar size zorla el srecekler.
Ancak her noktada baary yakalayan erkek sevilebilir. Erkein kadnla olmas, vatanla, zgrlkle ve yaamn zgrlyle
olmak anlamna gelecek. Sizin de hedefiniz bu olmaldr. Erkei bu noktaya getirinceye kadar, ona kar anlaml bir sava
yrtecek ve onu adam edeceksiniz. Bu hakknz ve grevinizdir. Zilann bir dier vasiyeti de budur. Onun kendini bir kle kadn
gibi erkee sunacan sanmyorum. Tam tersine, byk eylemiyle Zilan byk yaama istemini ilan ediyor. Bu da sizin iin u
anlama geliyor: zgr iradeye, byk yaam ifadesine uygun olacak kimlikler ortaya kncaya kadar, ustaca ve byk
eylemlilikle savaa devam! Ben de bunun hem iyi bir szcs hem de bir alanym. Belki hatalarmz ve kusurlarmz olabilir;
ama her eyi byle bir iilik temelinde ele alrsanz kiiliiniz ekillenecek, yaamn en gl bir kayna olarak kadn
ekillenmesi vcut bulacaktr. Bu temelde erkek de yeniden yaratlacaktr. Dolaysyla yaam da yeniden rgtlenecektir.
Toplumsal rgtlenmemize, amaca ve onun her tr alt ve st yap deerlerine gre oluumuna byle varacaz.
Toplumumuzu ina ederken heyecanl olmamak mmkn deildir. Bu iler sadece zevk verir. Burada sorun olan kendi
keyfimiz deildir. Zaten toplumu yeniden kuramazsak, bireyleri bu kadar tatmin edemeyiz. Bu noktada reel sosyalizmden farkmz
var. Reel sosyalizm bireyi tmyle kuruttu, onu ok tali plana drd, sonra da birey ok tehlikeli bir biimde onun enkaz
altndan ortaya kt. Biz bu tehlikeye kar tedbirimizi aldk. Toplumsal kuruluu yeniden ina eden bireyin bununla i ie kendini
ina etmesini akllca yrtyoruz.
imdiye kadar yenilmedik. Baarlarmz da var. Eer hepiniz Zilan tarznda o arya yaamnzla, savamnzla, en nemlisi
de ideolojiyle, gerektii yerde siyasal, rgtsel ve ynetimsel yeterlilikle cevap olabilirseniz, bunun byk yry olmamas ve
byk umutla baarlmamas iin hibir neden yoktur. Belki bu ehitlerimiz, kk eyler iin muradna eremediler, toplumsal
deyile balar da balanamad. yi ki balar balanamad, iyi ki muradna eremediler. Murada ermek, byk amaca yol alla
mmkndr. Biz onlarn amansz takipileriyiz ve abalarmz sergilemekle buna layk olunduunu da gsteriyoruz. Kii son
nefesine kadar eer byle baarlarla yryorsa, muradna ermi demektir. Btn bu ehitlerimiz bu anlamda muratlarna
ermilerdir.
Kendimi de byle yaamsallatrmakla doru yolda kararl bir biimde yryorum. Bundan sonra bize ok gerekli olan, zaferin
hibir g tarafndan hibir yntemle elimizden karlmamas iin gl kollara ve salam tutulara sahip olmamzdr. Bunun
yolu da salam eitimden ve onun pratik admlarn atmaktan geiyor. stelik bunun imkn sonuna kadar nnze serilmitir.
imdiye kadar eitli nedenlerle deerlendiremediiniz bu imkn artk deerlendirin. Zaferi bir kez daha elinizden
karmamacasna veya onun yksek temposuna ulaarak, onun heyecann duyarak ve mutlaka bir gn zaferi yakalayacanz
iddiasna sonuna kadar bal kalarak yrrseniz, ne elinizdeki zaferi kimse alabilir, ne de yaknda yakalayacamz zafere
ulamama gibi bir sorununuz olur. Elinizdeki zafer bizimdir, kazanmlar kesindir. Yakalayacamz byk zafer de bu
yrymzle mmkndr.
Bu anlamda kadn zgrlk savalarna cevap olabildik. Bu youn savammzla, sizlerle youn ilgilenmeyle, yaamaya
cesaret etmeyle, kadn cinsine daha gereki, daha saygl yaklamakla ve kadn ekici klmakla byk de bir karlk
verebildik. Sanrm bu ehitlerin de biricik arzusu byleydi. Buna deer verildi. Lanetlenen, srekli irkinletirilen ve deer

116
verilmeyen kadn kimlii, fiziinden tutalm dnce gcne kadar bir adm ileriye tarld. Size doru yol gsterildii gibi,
admnz salam bir balangla temellendirildi.
Yaplacak iler oktur. Kadn cinsi olarak, byk adaletsizlik iinde braklyorsunuz. Bu anlamda en deerli i zgrlktr.
zgrlk, devrimin iidir ve bu da sonuna kadar nnze konulmutur. Btn erkekler dursa bile, sizin srkleyici olmanz
gerekiyor. nk asl olarak bu i sizi ilgilendiriyor. Kadn kahramanlklarnn artmas da, kadnn cesaretli yry de bunun
ispatdr. Ama bunun iin tempo ve younlam kiilikler gerekiyor. Sadece niyet ve istek deil, zaferi yakalayacak kadar g
gerekiyor. Onu da abalarla yakalayacaksnz. nderlik bu temelde size byk bir yardmcdr. Onu doru anlayarak,
zmseyerek ve paylaarak kendinize mal ederseniz, tarz ve tempoyu da tutturursunuz.
Her ey bu temelde daha gzel oluyor ve baarya gtryor. Bu yolda zaferi grmek ne kadar deerliyse, o yolda ehit olmak
da o kadar deerlidir!

06.06.1997

ZLAN BYK BR SZLEMEDR

Zilan yolda, tarihsel kutsal eyleminin birinci yldnmnde saygyla anyor ve bir kez daha minnettarlmz belirtiyoruz.
phesiz bunu bir intihar eylemi deil, byk bir direni eylemi olarak deerlendiriyoruz. Gerek insanlk ve gerekse halklar
gereinde buna benzer rnekler olmakla birlikte, bizim halk gerekliimizde Zeynep Knac kiilii PKK'de rnei oka
grlen byk bir semboln ifadesi olmaktadr. Kendisi bize yazd mektupta bir vasiyette bulunmutu. Bu vesileyle zerime
deni yapmaya alyorum. Vasiyetimin gereklerini en iyi sizler anlayabilir ve gereklerini yerine getirebilirsiniz demitir.
Tabii bu bizi hem etkilemi, hem de sorumluluumuza doru sahip kmann gereini ortaya koymutur. Biz ok dnmek ve
mmknse yaama bunu dntrmek iin olaanst olmaya altk. phesiz baz gelimeler vardr. Bu gelimeler daha ok bu
kiiliin kendisini anlamaya yneliktir; ayn zamanda onu bizzat pratikletirmek ve yaamsallatrmak iindir.
Gerek parti iinde gerek halk gerekliimizde, aslnda younca ilediimiz savamn kendi iinde ok nemli bir zelliini de
byle karakterize etmek ve bu devrimin, bu halkn yeni yaamnn temel bir zellii haline getirmek iin byk bir aba harcadk.
Her eyden nce bilinmesi gerekir ki, Zilan eylemlilii dmann snr tanmayan ve kendini hibir kurala bal hissetmeyen
politikalarna kar bir cevaptr. Dnyada en ok inkr edilmi, hakknda oktan ld ve bittii biiminde bir yargya ulalan,
davasna ok az ilgi gsterilen, ilgi gsterildiinde de pek yaayacak bir halk olarak deerlendirilmek istenmeyen Krt adna her
ne kadar ok byk bir direni ortaya karm olsak da, bu direniin fazla baarl olacana inanmayan bir uluslararas kamuoyu
var; hatta Krdistan halknn da kendisine dayatlan bu lm bir nevi kader olarak alglamas sz konusudur. Dmann 95 yl
iin ok kapsaml gerekletirdii topyekn savam ve ne pahasna olursa olsun bu yln bir biti yl olarak deerlendirilmesi,
zgrlk adna ne varsa onun da bu ylla birlikte tarihe gmlmesi biiminde olduka tehlikeli bir biimde byk bir gle
hareketimizin, yaammzn, erefimizin ve onurumuzun zerine gelmesi sz konusudur. Bu, ayn zamanda bir namus, onur,
yaam umudu varsa onun da bitirilmesidir. Geriye kalanlarn erefsiz ve onursuz bir yaamdan baka bir eyi beklemeyeceinin
aka ortada olduu gnlerde ovenizmin alabildiine krklenmesi, Trkiye halknn adeta lgnca bu oven serilere kendini
kaptrmas, milli birlik ad altnda bir halkn asgari insani taleplerinin bile gz nne getirilmemesi giderek byyen bir fkeye
dnyor.
Kendisinin biraz zgrce yaamak iin bandan beri dikkat ettii hususlar, duyarll, kiilii, zgrln ne anlama geldiini
az ok kavramas, bununla birlikte dmann niyetlerini btn ynleriyle deerlendirmesi, yine dmann arkasndaki emperyalist
dnyann salad hibir hudut tanmayan destei, Onun asndan son derece anlalr hususlard. Nasl geldiini, ne amala
geldiini ve hangi sonuca ulamak istediini iyi gz nne getiriyor. Bunun yannda PKKye ksa bir sre nce katlmasna
ramen, PKK'nin ne anlama geldiini ok iyi biliyor. PKK tarihinin en iyi tanmn yapabilecek kadar bir gc ve glenmeyi
yayor. Bununla birlikte bizim ahsmz da olduka iyi deerlendirebiliyor. Ne anlam ifade ettiimizi, kendi kltr dzeyine
uygun olarak, gerek insanlk gerekse tarihimiz iinde ne tr bir nderlik gelitirmek istediimizi incelemi; hatta parti saflarmzda
en gzel, en geeki bir tanm yapabilmitir.
Bu arkada bizi grmemitir ve mcadelede fazla bir mazisi de yoktur. Buna ramen bizi gl deerlendirmesini son derece
anlaml buldum. ehit Ronahi arkadan benzer bir yaklamn da buna eklemeliyim. Bu tip ehit arkadalarmzn, yine ehit
Bermal'in de aynen o dzeyde bir anlam derinlii iinde olduunu belirtmeliyim. Tabii birok ehidimizdeki anlama derinlii, bu
byk ahadetleri gerekletiriyor. Ama Zilan'da bu olduka bilinlidir ve kararllk dzeyine son derece yakndr.
Burada bu hususlar fazla derinlemesine ele alamayacam. Bilinmesi gereken en temel hususun, gerek uluslararas insanlk
durumu hakknda, gerekse Krdistan halknn gerei konusunda, partimiz ve kendi nderlik sahamz hakknda en kapsaml
bilgilenmeyi ve buna dayal bir kararll yakalam olmasdr. Bununla da yetinmiyor, rgt yaamnn olduka farknda olan bir
yoldatr. Kadn gerekliini btn ynleriyle deerlendirebiliyor. Son derece kleletirici yaam tarzyla zgrletirici yaam
tarz arasndaki byk fark yakalayabiliyor. Buna da byk bir sayg duyuyorum ve bunun ok az kiide gerekletii
kansndaym. Bunu hem mtevaz hem de ok kararl biimde yakalamas, ok deerli bir biimde ksa ve z olarak anlatabilmesi

117
beni olduka etkilemitir. ok ksa da olsa, bu konulara aklk getirmesi asndan, Onun bizzat baz deerlendirmelerini alma
gerei duyuyorum.
nderlik konusunda syledii arpc hususlar var. yle belirtiyor: Her halkn tarihine bakldnda, zellikle devrim
srelerinde mcadele veren, baarya ve kurtulua gtren, yaadklar dneme damgasn vuran nderlikler vardr. Tarih,
ndersiz hibir ulusal ve snfsal hareketin gerek anlamda da baarya gitmediini dorulamaktadr. nder, yaatlmak istenen
yenilik ve gelimeleri en st dzeyde temsil eden, yani yeni insan, yeni toplum dncesine denk, btn yaamn bir halkn
yaamna gre dzenleyen, kendi kaderini halkn kaderinde bulan ve o halkn aclarn, duygu ve taleplerini en derinden yaayan
ve kurtulu iin pratik grevleri en st dzeyde omuzlayandr.
Byle bir nderlik tanmn, en benim diyen bir akademisyenin veya militann yapabileceini sanmyorum. Bu ksa paragrafta
bile doru bir nderlik tanmn btn ynleriyle ortaya koymutur. Burada ok gl bir bilin dzeyinin yakaland kesindir.
imdi bu eylemi dnrken, nasl bir yaklam gcnde olduunu bilerek deerlendirmek byk nem tayor. Bazlar vardr,
ok duygusaldr, aclar iinde kendini patlatrlar, yakarlar; ama bazlar da vardr ki, bunu ok byk bir bilin derinliiyle
yaparlar. Bu fark bence ok arpcdr.
Devam ediyor: Hayati gereklii olmayan, her alanda bitirilmi, hibir halkla kyaslanmayacak kadar kendisine
yabanclatrlm, ulusal, kltrel, sosyal ve siyasal deerleri smrlen bir halk gereklii karsnda, PKK nderlii kukusuz
ok farkl olmak zorundadr. Bu anlamda Parti nderlii birok ynyle daha zgn, daha yeni, daha gelikin yaamyla yaatan
ve kendi yaamn adeta koskoca bir insanln yaamna adayan durumdadr. Belirleyicilii, nemi bu noktada kesin ve
tartmaszdr.
Yine burada byk bir bilin derinlii var. Bu hem ok gereki, hem de olduka kapsaml bir deerlendirme oluyor. Bizim
halkmzn gerekliini tm dnya halklarnn gerekliiyle kyaslyor. Yabanclatrlmlk dzeyinin her alanda -ulusal, kltrel,
sosyal ve siyasal bitirilmenin de tesinde tannmaz hale getirildiini, yaamnn lmnden daha beter olduunu olduka fark
ediyor. Bu farkla nderlii deerlendirmeye alyor veya bizim ne tr bir gereklikle kar karya olduumuzu arpc bir
biimde ortaya koyabiliyor. Ayn biimde bunun herhangi genel dz bir nderlik anlayyla zlemeyeceini, byle bir halk
gerekliinin bugnlere ulam devrim dzeyine ulaamayacan, bunun baarlabilmesi iin ok zgn olmak gerektiini, kendi
yaamn bir halkn dirilen yaamna dntrmeye kadar gtrmek gerektiini vurguluyor ki, bu gerekten ok derin bir
anlaytr. Belirleyicilii ve nemi bu noktada kesin ve tartmaszdr diyor. Bu son derece bizi etkileyen arpc anlatm oluyor.
Yine devam etmekte bir saknca grmyorum: Dnya devrim tarihine baktmzda, gerek ulusal gerek snfsal kurtulu
mcadelesini veren halklarn, devrimin gerekleme olanan yaratan tarihi, sosyal, siyasal ve kltrel bir zemini ve birikimi
vardr. Ulusal inkr yoktur. Kiilik sorunlar bizdeki kadar derin deildir. Tarihleri bizdeki kadar arptlmamtr. Kadn cinsi bu
kadar smrlmemitir. Dini olgular bizdeki kadar kesinlikle kt tarzda ilenmemitir. O halklarn mevcut konumlarna tepkileri
vardr, zgrlk ve eitlik dzeylerinde bir gelimeleri vardr. nderlerinin g aldklar az ok aydnlar vardr. Krdistan
devriminde ise bu belirtilen hususlarn tm bitmi bir durumdayd.
Burada da ok arpc ve gerekten her aydnn zerinde dnmesi ve sonu karmas gereken tezler biiminde
deerlendirmeleri vardr. Bu satrlar birisi tez biiminde alp ilesin, gerekten her bir paragrafn bir kitap olduunu anlayacaktr.
Son derece duru bir dnceye sahiptir ve gereklii de yakalamtr. Bu noktada Krt aydnlar iin ac duyuyorum. Bu kii bizim
bir kopyamz deildir, niversite mezunu bir rencidir. Kendi kiiliiyle incelemi, aratrm ve sonulara ulam aydn bir
kiiliktir. Maalesef Krt aydnlarnn veya genelde de kadrolarmzn birounun iin sadece duygusal yanyla uramalar bize
ok yetersiz gelmektedir. Ortada derinletirilerek sonuca gtrecek tezler vardr.
Btn halklar devrime baladklarnda, arkalarnda byk bir tarih vardr. Sosyal, snfsal ve kltrel bir zemin, onun birikimi
vardr. Ulusal inkr bu denli yoktur, kiilik sorunlar bizdeki kadar sz konusu deildir. Ama bizim iin, tarihimiz iin bunlarn
hepsi tersine evrilmitir. Ayrca kadn cinsi bizde bal bana zaten en tehlikeli bir ajanlk konumunu yaamaktadr; daha
dorusu o konuma getirilmitir. Kadn tam bir kapana dntrlmtr. Her eyi yutan, kendi etrafnda btn deer yarglarnn
tersine evrildii bir konuma itilmitir. Din de byledir; burada dinin ulusal ve toplumsal gereklikle hibir ba kalmamtr.
Tersine onu kemiriyor, onu her trl olumlu zelliklerinden koparyor ve en cahilce bir konuma getirebiliyor.
Hibir halkta bahsettiimiz hususlar bu denli gelimemitir. Dier halklarn konumlarna baktmzda tepkileri vardr,
zgrlk ve eitlik dzeylerinde bir gelimeleri vardr. nderlerinin g aldklar ok sayda aydnlar, toplumun tepkileri vardr
diyor. Btn bunlarn Krdistan iin hi sz konusu olmadn belirtiyor. Kald ki, bu dorudur. Aydnlarmz, hele hele kendisini
sosyalist, demokrat veya direnii sayan baz kiilikler, ltfen kendileriyle bu satrlar kyaslasnlar. Hangisi geree daha
yakndr? Biraz vicdanlarn ortaya koysunlar, vicdan muhasebelerini yapsnlar. En gerek dnceler bunlar deil midir? Bunlar
doru ve byk dncelerdir. Kald ki bu, byk direnie yol amyor mu? Ulusal vicdan, ulusal yrek varsa, kesinlikle bu
aydnlarmzn, hatta szde birok rgtn, devrimci partinin ve ilericinin buna biraz saygl olmay bilmeleri gerekiyor.
Unutmayalm ki, biroklar herhangi bir devrimciden ok ey renebiliyorlar. Dnyada okumadklar ok az ulusal kurtulu
devrimi ve onlarn nderleri vardr. Ama bu da bir kiiliktir. Ac duyuyorum ki, bunlar o kadar -ki, bizzat burada Zilan'n kendisi
dile getiriyor- yabanclamlar. Yani kendini dnya tarihinde rastlanmam bir sembol dzeyine ykselten bir kadn, bir Krt
kzn bile anlamayacak kadar yrekleri yabanclamtr ve hakknda konuamayacak durumdadrlar.
Aslnda bunun da kendi bana bir olay olduunu belirtmem gerekiyor. nk dman tarihinden tutalm, Afrika halknn bile
tarihini ok iyi anlatan ve bunun iin iir bile yazabilecek kadar szm ona duygulu Krt aydnlar, insanlk tarihinde ender
grlen bir Krt kz iin yreklerini altrmyor, bir ey sylemiyor, bir ey yazamyorlar. Bu klinik bir vaka, bir drlmlk
ve yabanclama dzeyidir. Bu tr insandan fazla bir hayr gelmez. Zilan arkadan mektubundan alnt almaya devam ediyorum:

118
 Parti nderlii ok zayf bir gereklikten yola kmtr. Din sorununa, kiilik sorununa, kadn ve aile sorununa yaklam
olduka zgn ve bilimseldir. Rus Devriminin nderi Lenin bile kadn sorunun zmnde olduka yzeysel kalmtr. Kadn
ordulamas, gerekleen kadn konferanslar ve kadn kongresi dnya devrim tarihinde ilk kez bizde gerekletirilmitir. Parti
nderlii'nin yaam tarz; fedakrlk, cesaret, derinlik, duyarllk, zek, ngr ve yorumlama gc, ballk, bilimsellik, tecrbe
ve birikim dzeyi hibir nderlikle kyaslanmayacak boyuttadr. Olay ele al tarz dogmatik deildir. Parti nderlii Krdistan
gereini, dnya devrimlerini ok iyi tahlil edip sonu karm ve Krdistan Devriminin zgnln ortaya karmtr. Takliti,
kalp ve dogmatik bir tarzda deil, olduka yaratc bir tarzda ele almtr. Gerekleen sosyalizmi ok iyi tahlil etmi ve kendi
halk gerekliine uygun bir tarzda uyarlamtr. PKK, Parti nderlii'nin ahsnda ifadesini bulmutur.
Burada da son derece arpc ve olduka aydnlatc tezlerle kar karyayz. Bizim din, kiilik, kadn, aile ve bunun yannda
Krdistan'n sosyal ve psikolojik dzeyi hakknda gelitirdiimiz birok zmleme var. Zilan kiilii bunlar az ok
deerlendiren bir yolda oluyor. Ayrca byk Rus Devrimiyle kyaslyor, Lenin'in bile kadn sorununda yzeysel kalma
durumundan bahsediyor. Kadn iin ok zgn almalarn yaplmadn ve ancak bireysel dzeyde baz kadnlarla ilgilenildiini
vurgulamak istiyor. Bu dorudur. Bunlar bizim biraz da bu tip kadn ehitlerimizin ansna gelitirmek zorunda hissettiimiz
grevlerimizdir.
Bunun yannda nderlik yaam tarzn ok arpc deerlendiriyor. Aslnda bata parti militanlarmz olmak zere ilgili birok
kesim, eer herhangi yce bir deere ballktan bahsediyorlarsa, halkmz ve dostlarmz biraz anlamak istiyorlarsa, bu satrlarn
arpcln anlama ve mmknse zmseme dzeyinde verecekleri bir karlkla kendilerinden bekleneni gstermeleri gerekiyor.
Zilan arkadamz bunu ok iyi anlamtr. Sadece anlam deildir; ok drste, ok anlaylca ve ok cesurca bir karlkla
nderlik gereine cevap olmay grev kabul ediyor. Benim grdm en byk stnlk buradadr. Bu tip cmleleri, kelimeleri
herkes syleyebilir; fakat bunun kadar anlayan, ok arpc pratikletiren ve somutlatran bir arkada grmek benim iin zordur.
Son zmlemelerde benim en ok zerinde durduum bir husus, anlama dzeyi ile gereklik arasnda neden bu kadar terslik ve
kopukluk olduudur. nsanlar doru belledikleri szlerle, szcklerle byle konuuyorlar. Ama pratikleri neden bu kadar terstir?
Sanrm bu amzn bir gereidir. nsanlk yalan yayor, hele halkmzn gereinde her ey yalan dolan dnyasndan ibarettir.
Herkes sz verir, herkes birok ant ier, herkes gnlk olarak durumlaryla yzde yz elien szler syler; ama bu szleri pratie
geiren ok az insan var.

Zilan Sevgi Kanunudur, En Ciddi Anlayan ve Yaayan Deerdir

Malatya-Elmal ky asimilasyonun en youn yaand bir alan olmasna ramen, Zilan kiiliinin bu k
gerekletirmesine byk bir deer veriyorum. Malatya'da bu gelenein dirilite bir anlam ifade ettiini, dier alanlarda da buna
benzer -zellikle kadnlarda- klarn arpc gelitiini gryorum. Bu bizi olduka glendiriyor. Malatya, dmann ve zel
savamn zerinde en ok younlat ve her tr sonucu almak istedii, yabanclamann da en ok yaand, ulusal ve snfsal
kimliin ve kiiliin yitirildii bir alandr. Buna ramen bylesine byk bir kn gereklemesi, bir de bu adan zerinde
nemle durmay gerektiriyor. Bu anlamdaki Malatyalla byk sayg duyuyorum. Bunu yaama geirmek benim iin hayli
heyecan vericidir. Byle bir nderlik deerlendirmesine belki layk olmamakla birlikte, yle olmaya almak istediimiz
kesindir. Byle bir kadn, byle bir zgr kadn yaklam haddimizi asa da, en azndan bunu tevik etmesi asndan nemlidir.
Biz ne kadar byle olmasak da byle olmaya alacaz; vasiyetin bir gerei olarak da byk aba harcayacaz.
Burada sz konusu olan ben deilim, sz konusu olan byle bir kiiliin byle bir tanm yapabilmesi ve bu tanmn hepimiz
iin geerli olmasdr. nderlik bizde, ad ve san, aireti ve kabilesi olan bir kiilik olarak deerlendirilmiyor. Zaten tanm da
byledir. O halde nderlik konusunda iddial olan her kiiliin bir saygs, duyarll ve ciddiyeti, anlama ve pratikle
btnletirme gc varsa, Zilan kiiliine saygyla kendisinde buna bir karlk vererek gstermesi gerekir. Bunu gstermeyene
insan demem, hele erkek hi demem. Benim iin bu rnek olduktan sonra, l, anlama ve pratikletirme kesindir. Neyin esas
olduu neyin olmad, neyin her ey olduu neyin olmad, tm bunlar ok nettir. Dolaysyla benim iin emredici bir anlama
sahiptir. Umarm bu temelde benzer iddias olan tm kiilikler iin bunun byle anlalaca ve herkesin gc orannda bunu
yaamsal bir ifadeye, bir pratiin ta kendisine kavuturacadr. Bunun dnda hibir ey bu deerlendirmeye layk olamaz.
Devam ediyorum. Burada bizim emeimizle ilgili deerlendirmede bulunuyor: Krdistan tarihinde salanan bu gelime onun
emei, onun gelimesidir. Kendisi sevgi kayna, birletirici ve btnletiricidir. Kendi ahsnda yeni insan tipini, profilini
izmitir. Bir insann ne kadar geliebileceini kantlamtr. Krdistan Ulusal Kurtulu Mcadelesinin bugnk dzeyi,
Partileelim, Ordulaalm, Cepheleelim, Zaferi Kazanalm iarna denk den, btn tali sorunlar bir kenara brakarak btn
Krt halkyla dman gereine doru yaklama temelindedir. Gelinen noktada hemen hemen btn Krt halkyla beraber
milyonlarca insan scaklyla saran ulusal kurtulu devrimine ve sosyalizmin hizmetine sokmu, faist TC'yi askeri, siyasal,
kltrel, ekonomik her konuda geriletmi ve zmsz brakmtr.
Burada emek olgusunun da doru bir tehisi vardr. Emekle yaratlan bir kiiliin bizde zellikle nasl bir sevgi kayna haline
geldiini, nasl birletirici ve btnletirici olduunu ortaya koyuyor. Bu temelde yeni bir insan olabileceimizi yine vurguluyor.
En nemli bir cmlesi udur: Bir insann ne kadar geliebileceini kantlamtr. Bunu niye sylyor? Bizim gibi ok geri,
neredeyse zavall, elinden hibir ey gelmeyen, aresiz insanlar durumuna dm bir toplumun iinde bir insann ne kadar
geliebileceini kantlamak byk bir olaydr. Zilan bunu da ok iyi gryor. Bu, herkesin kolay yakalayabilecei bir
deerlendirme de deildir, ok byk bir deerlendirmedir.
Bu lkede sevgi katledilmitir. Birletiricilik ve btnletiricilik adna ortaya kan bir kiilik yoktur. Sevgi ad altnda bir
kemirme, birbirini mutlaka bitirme vardr. Bu, her eyi datc ve btnletirmekten uzaklatran bir tarzda ele alnyor. Bunun art

119
niyetle olup olmamas hi nemli deildir. Kiiliklerin kendileri de bir diken gibidir. Mevcut kiilikler tamamen ar bireyci
olduklar, birleme ve btnletirmeyi salayacak bir yrekte ve ama younluunda olmadklar iin ruhsuz klnm ve
bountuya getirilmitir. Zilan'n bunu deerlendirmesi nemlidir. nk sevgisiz insan olmaz. Amata younlamam,
dolaysyla btnletirici ve birletirici gc olmayann bir halka fazla verecei bir ey olamaz. Bir insann gerektiinde snrsz
gelimeyi bir halkn ihtiyacna gre gstermesi ok nemlidir. Bunu ksmen saladm belirtmeliyim. Bu anlamda adeta tanrlar
katna kadar ykselmeyi de arzularm. nemli olan burada dzeyin yakalanmas ve kendi eylemiyle buna biraz katkda bulunmak
istemesidir. Bana gre benim eylemimden daha byk olan deerlendirme ve eylem de budur.
Devam ediyorum: Zaferin ngnlerini yaadmz yeni srete halkn kurtulu umutlar olan bizlerin, Parti nderliimizin
yaamna, dncelerine ve mcadelesine yakr bir biimde dnemsel btn grevlerimizi en iyi bir ekilde yerine getirmemiz
gerekiyor diyor. Burada bir militann kendi grevlerine nasl yaklamas gerektiini vurguluyor. Devam ediyor: Ska
tekrarlanan kk burjuva, kyllk ve feodal anlaylarn kiiliklerimizde yer etmilii, dmann ekillendirmesi, zel savan
etkileri ve buna benzer gereklere snarak eitli zeletirilerin bizleri ilerletmedii aklk kazanmtr. Verilecek en iyi
zeletirinin doru bir pratikten getiine inanyorum.
Bu da ok arpc bir deerlendirmedir. Neredeyse bir alkanlk haline gelmitir, zellikle parti bnyemizde bu vardr:
Kiilerin birok snfsal zellikleri en geri feodal, kyl ve iflah olmaz kk burjuva karakterdedir. Onun bir ifadesi olarak
srekli tekrarlyorlar. Fakat bunu pratikletirmeye, yaam bu temelde dntrmeye ynelmiyorlar. Bu konuda byk bir
ikiyzllk var ve deerli yoldamz Zilan buna isyan ediyor. Aslnda buna yeter diyor. Byle ucuz zeletiriler verme diye
emrediyor. Bizzat cmlelerinde bu var: Verilecek en iyi zeletirinin doru bir pratikten getiine inanyorum diyor. Bu eylem
ayn zamanda en byk zeletirisel bir eylemdir. Bu szlerin ifade ettii z, her trl eksiklie byk bir darbedir.
zellikle partililer ballklar olduunu sylyorlarsa ve gerekten sayglar varsa, bu szckleri oka tekrarlayacaklarna, bu
kadar byk bir eylemle buna byk cevab veren kiilie en azndan kendi yaamlarnda benzer bir cevap olabilmeliler. Burada
kimse intihar eylemlilii gerekletirin demiyor. nk bu semboldr, en bydr. Yaplmas gereken ey, bu zellikleri
yaamnda ve savamnda an be an savamn her sahasna ve her sorununa baaryla uygulamaktr. Zaten sembol ve emredici
olmasn byle deerlendiriyoruz; Zilann gerek bir komuta, bir tanra kiiliine doru almn byle deerlendiriyoruz. Aksi
halde hi kimse kendini ikiyzl olmaktan kurtaramaz. Bunun mutlaka doru anlalmasyla ancak partilileeceini benim de bir
uyar olarak belirtmem yerindedir.
Devam ediyor: Dman, topyekn zerimize geliyor. Bizim de olanca gcmzle dmana yklenmemiz, zgrln
bedelini en kararlca deyeceimizi dmana hissettirmemiz gerekiyor diyor. Bu deerlendirme ok arpcdr. Dman
gerekten olanca gcyle zerimize geliyor ve yok etmek istiyor. Bunu hissedelim. zgrlmzden tutalm neyimiz varsa her
ey elden gidiyor. Bunu nlemek iin en kararlca bir eyler yapmamz gerekiyor. Zilan yoldan yapt byk bir eylemdir.
Dmana Yeter, bu kadar zerimize gelme! Tamam, glsn, arkanda belli gler var; ama bizim de byk insanlmz vardr.
Gerekirse ben bir kadn kiiliinde bile bu byk insanl sende byle patlatacam, bunu sana hissettireceim diyor ve
hissettiriyor. Onun eyleminin byk sarsc eylemlerden birisi olduu kesindir. nsanlk da bunu byle hissediyor ve bunu daha da
hissettirmek bize dyor. Gerekten ben balym, benim yoldaa bir ballm var diyenin hi eveleyip gevelemeden, bunu bir
karakter zellii haline getirerek karlk vermesi emredicidir. Bunun dayatmayla bir ilgisi yoktur. Bu eylem sembol deerindedir.
Zilan kiilii tanra kiiliidir. Bu eyleme saygyla ve kutsalca yaklalr, insan adeta yalvarrcasna ve hatta kendisini
affettirircesine niyaz eder, buna gre kendi moral deerini ve kiiliini uygun hale getirir ve kendisini bylece de affettirmi olur.
karlmas gereken en nemli sonu bu oluyor.
Devam ediyor: Mcadele tarihine baktmzda, PKK, akl snrlarnn anlamakta zorluk ektii byk kahramanlk, direni,
emek, kararllk ve inanla yaratlmtr. Direni, PKK'nin temel karakteri olmutur diyor. Burada PKK'nin yine bir tanmn
yapyor. nsanlk tarihinin veya akl snrlarnn anlamakta zorluk ektii kahramanlk diyor. Direni, emek, kararllk, inan:
Bunlarla burada PKK'nin karakteristik zelliklerini sralyor. Bu deerlendirme dorudur. PKK'nin gerek militanlyla
birletirdiinde, her militann nasl bir PKKlilii yakalamas gerektiini ortaya koyuyor. Sorumlu bir anlayla partiletiini veya
partili olduunu syleyen birisi varsa, partilemenin ancak bu cmlelerle izah edildii gibi yaamsallatrlacan bilmelidir.
Zilan yolda da bunu ok arpc bir biimde kantlyor. Bu anlaynz ve ruhunuzu zorlasa da, onun azndan gerekleri
sralamay bir grev biliyorum.
Devam ediyor: Bizlerin bu tarihi mirasa sahip kmamz ve srecin gereklerini yerine getirmemiz gerekiyor. Sre intihar
eylemlerini gerekli klyor. Bu hem bir taktiksel k olacak, hem de bizim amzdan byk moral etkileri olan bir eylemlilik
olacaktr. Dmann nderliimize suikast giriiminde bulunarak sonu almaya alt bu srete, dmana verilecek en iyi
cevap byle bir eylem olacaktr. Bu tr bir eylemlilik, moralmen bozguna urayan dman ldrtmak, dman bulunduu her
alanda epeevre kuatmak, lkeyi ona zindan etmek anlamna geliyor. Bizim amzdan ise bata halkmza, btn sava
glerimize moral vermek, cesareti ve direnii glendirmek, dost dman herkese davamzda ne kadar kararl olduumuzu ve bu
uurda zgrln bedelini bombalar kendimizde patlatarak gerekletireceimiz mesajn bir kez daha vermek, halkmzn
zgrlk istemini btn dnyaya duyurmak ve ileri ki srete halkmzn bu ynl direnileri gelitirmesinin ncln yapmak,
savaa her yerinde ivme kazandrmak anlamna gelmektedir.
Burada grev anlayn ortaya koyuyor. Bir kez daha imha edici tarzda zerimize gelen dmana dur demenin bir kiilikte
nasl eyleme dnmesi gerektiini vurguluyor. Her ne kadar buna intihar eylemi diyorsa da, bu byk bir direni, dirili eylemi
oluyor. Dnyann tm gleriyle insann zerine geldiinde, bir halkn namuslu bir bireyinin kendisinde nasl bir eylem
gerekletirebileceini ortaya koyuyor. PKK'de bu tr eylemler oktur. lk gnden gnmze kadar bu bir Krt zellii deil, bir

120
insanlk zellii olarak gelimitir. Bir Haki Karer militanl, kesinlikle bu tarzda bir militanlktr. Hemen her gn byle
kahramanlklar olan bir hareketiz. Bu kahramanlklar iinde en parlak yldzlardan birisi de Zilan'dr. O hepsinin hem byk
moral deeri, hem de onun ok aydnlatan bilinci oluyor. Burada byk etkilenmemek mmkn deildir. phesiz insanl
etkiliyor, dman da kesin etkilemitir. Eylemin sonularn dman da, insanlk ve halkmz da anlayacaktr. ar yapyor, en
zor srelerde bile olsa bir militan kiiliin neye kadir olabileceini ok mtevaz bir biimde ortaya koyuyor. Byk sayg
duyulmas gereken bir kiilik, kendisini bir kez daha bize byle dayatmaktadr.
Burada yine bize hitap ediyor: Bakanm, kendimi intihar eylemini gerekletirmek iin aday gryorum. Bizler sizin bitmez
tkenmez emek ve abalarnza kar canmz bile versek yeterli deildir. Keke canmzdan baka verecek bir eylerimiz de
olsayd! Siz yaamnzla bir halk yeniden yarattnz, bizler sizin eseriniziz. Tm Krdistan halknn ve dnya insanlnn
geleceinin teminatsnz; yaamnz bize sevgi, cesaret, inan ve onur veriyor. Tm Krdistan halk ve milyonlarca insan size
lmne baldr. Sizin bu ekiciliiniz bizi de olduka etkilemektedir. En zorlandmz anlarda sizin bizlere olan sevginizi
dnyor ve manevi g alyoruz. ehide en ok bal olan sizsiniz. Bu temelde gzmz kesinlikle arkada kalmayacaktr. Bu
eylemi gerekletirmem gereken bir grev olarak gryor ve kendimi sorumlu hissediyorum. Mevcut geriliklerimi amann,
zgrlemenin ve kendimi gerekletirmenin yolunun savatan getiini ve bu savan da gereinin yerine getirilmesinin gereine
inanyorum. Mazlum, Hayri, Kemal, Ferhat, Bes, Beritan, Berivan ve Ronahi yoldalarn direnilerine sahip kmak ve
onlarn takipisi olmak istiyorum. Halkmn zgrlk isteminin ifadesi olmak istiyorum. Emperyalizmin kadn kleletiren
politikalarna karlk bombay kendimde patlatarak hncmn ve fkemin bykln gstermek ve Krt kadnn diriliinin
sembol olmak istiyorum.
Burada her bir cmlesi, hatta her kelimesi bile bir tez dzeyinde ele alnp ilenebilecek son derece nemli bir
deerlendirmeyle kar karyayz. phesiz biz de kendimizi insanla, halkmza ve yoldalara biraz feda ettik, ama bu gerekten
u cmledeki kadar deildir: Keke canmzdan baka verecek bir eylerimiz olsayd! Bu, kendini snrsz feda etmektir ve
benden daha stn olduu kesindir. Biz bu kadarna cesaret edemeyiz. Bu, en ok sarsc bulduum, halen srekli dncemde ve
yreimde tuttuum bir yaklamdr. Ben bir eyler yapyorum, ama ben yaptklarm bu kadar soylu grmyorum ve bir militann
yapmas gereken iler olarak sayyorum. Ama bir insann canndan daha fazla verecek bir eyi olabileceini dnmesi, elindeki
tek can varln bylesine ok zor ve ok az insann deneyebilecei biimde vermesi deerlendirme gcmzn stndedir.
Keke bizim buna biraz daha saygl olabilecek, anlam verebilecek, g verebilecek baka bir alma tarzmz olsayd veya
keke benim devrimciliimin biraz daha yaratcl olabilseydi de byle bir kiilii yceltebilseydim, yaamsallatrabilseydim!
Bunun endiesi ve abas iinde oluyorum; szm her zaman olduu gibi bir kez daha veriyorum. Yaammzla bir halk
yaratmaya alyoruz. Yine Zilan sizin eseriniz dese de, ben o kadar olduumu syleyemem, ama etkilediim aktr. Beni
burada balayan ey hem bu halkn yeniden ekillenmesi, hem de birey olarak zellikle kadnn bu ekillenmeyi yaamasdr.
Byle gl bir eylem yapmasn istemezdim, ama yapt. Bunun sorumlusu benim, dolaysyla istediim gibi gerekeni
yapamadysam da, phesiz bundan sonra daha fazla yapmaya alacam.
Bu son bir yl iinde, byle bir yoldaa nasl bir cevap vermem gerektiini dndm. Dile getirdiklerinin gerek olabilmesi
iin yine ok aba harcadm. Halkn ve insanln teminat olabilmek phesiz deerlidir. Yalnz halkmz iin deil, temel insani
deerler dediimiz tm insanl ilgilendiren konularda ok duyarlym. Bundan da taviz vermem asla mmkn olmayacaktr.
Mevcut insanl hi yaamasam da, insanlk denilen deerleri tek bana yaasam da, bu konuda kararllm kesindir. Onur,
sevgi, cesaret ve inan olabilmek, onunla etraf etkileyebilmek phesiz deerlidir. Ben de bunu istiyorum. Bu kiiliklerde de bunu
buluyorum. Snrl byle olabiliyorum, daha fazla byle olmak istiyorum; tutkum ve bir anlamda akm da budur. Yani insanlarn
sevebilecei bir kaynak olabilmek, cesarete yol aabilmek, inancn derinliini ve insanl ortaya koyabilmek biraz
gerekletirildi. Tabii ki insan keke daha da gen ve gl olabilse de bu kavramlara hakkn verebilse diyorum.
Bize bahettii bu zellikleri daha da yaamsal klmak iin phesiz yaplanlar ok azdr. G veya yaam yetebilse de, bunlar
daha amansz yapabilsek! phesiz ehitlere ball asla elden brakmayacaz. Bu hareket ehitler hareketidir. ehitlere anlam
vermeyen, benim iin yaayamaz. Herkes burada unu anlayabilmelidir: ehitlerin yaamnn bir anlam vardr. Ben bunu gryor
ve deerlendiriyorum. Hatta kendi yaamm mevcut yaayanlara gre bir l gibi tutuyorum, ama ehitlerin anlamn da en
yaamsal olarak deerlendiriyorum. Benim iin deerli olan budur. Benim yle byle bir yaamn sahibi olup olmamam hi
nemli deildir. Ama ehitlerin vasiyeti olabilecek anlay ve kavramlarla srekli olabilmek, kim beni nasl deerlendirirse
deerlendirsin, ok daha deerlidir. Asla bundan vazgemeyeceimi ve gereklerini daha da arpc yerine getireceimi herkes
bilmelidir. Bize yaklaacaklarsa, ehitlerin emir erleri olarak yaklamalar tek k yoludur. Dorulukla ve baaryla bunu
yaratmak da bu balln ak bir gstergesi, bir ifadesidir.
Zilan yolda, Mevcut geriliklerimi amann, zgrlemenin ve kendini gerekletirmenin savatan getiini ve savan da
gereinin yerine getirilmesinin gereine inanyorum diyor. Byle hazr olmad bir sava kendi kiiliinde yaamasn
istemezdim. Ama ok sorumlu bir kiilik ve vicdan ok gl olduu iin, mutlaka bu sava verme drstln gsteriyor. Bu
kadar byk bir anlayla byk bir saval birletirmek, ancak tarihi kahramanlklara zg olabilir. Burada PKK'nin kahraman
ehitlerinin ansn devam ettirilmesi gerektiini sylyor. Bence Zilan en byk devam ettirmeyi kendi kiiliinde
gerekletirmi, btn ahadetlerin kraliesi olabilmitir. Burada emperyalizmin halkmz ve kadn hie sayan, onu
biimsizletiren etkilerine kar, Hncmn ve fkemin bykln gstermek ve Krt kadnnn diriliinin sembol olmak
istiyorum diyor. Bunlar da anlaml deerlendirmelerdir ve sanrm etkilemitir de.
Devam ediyor: Yaam iddiam ok byk. Anlaml bir yaamn ve byk bir eylemin sahibi olmak istiyorum. Bakan APO
nderliinde yrtlen Ulusal Kurtulu Mcadelemiz ok yaknda zafere ulaacak ve mazlum halkm dnya insanlk ailesi

121
ierisinde hak ettii yerini bulacaktr diyor. Bylesine sonucu kesin belli olan, hcrelerine kadar kendini paralayabilen bir
eylemi, lm olarak deerlendirmiyor; tam tersine, Yaam iddiam ok byk diyerek eylemi gerekletiriyor. Anlaml bir
yaamn ve byk bir eylemin sahibi olmak istiyorum diyor. Eylem yalnz bu sergiledii olay deildir. Onun eylemden kastettii
bellidir: Hem yaamn anlam derin olacak, hem de gnlk olarak yaam bir eylem olacaktr. Bu da byk bir savalkla
mmkndr. Bu eylem bunun sembol oluyor. Ama burada byle bir eylemle bittim, ite bu kadarm demek istemiyor; tam
tersine, esas almak istedii, byle bir yaamn zerine gidiyorum, byle bir yaamn sahibi olmak istiyorumdur. Burada lm
yoktur. Toplumumuza dayatlan, ok cceletirilen ve aslnda yaamdan baka her ey denilebilen gerek lme kar byk bir
yaam sz konusudur. Anlalmas gereken en temel nokta budur.
Ancak bu kadar yaamsallam bir kiilik byle byk bir eylemin sahibi olabilir ve olmutur da. Bunun edebi bir dille tek
bana romanlatrlacak deerde bir iddia, bir tez olduunu rahatlkla sylemem gerekiyor. Bu kadar dm kiilikler, onlarn her
tr inanlmaz dknlkleri gz nne getirildiinde, bylesine iddias byk, kendisi byk bir yaam yryn kutsal
varlklar derecesinde ele almak, mmknse her gn adeta ruhuna nakederek onunla yaamak bana gre tek doru yaam yoludur.
Nasl ki tanrya ve onun peygamberlerine kutsallkla, mmince bal kalnarak yaanyorsa, ulusal anlamda da sonuna kadar byle
bir kiilii, bu eylemi, bu sava ve yaam tarzn yaarsak, ancak o zaman doru bir yaamn sahibi oluruz.
Mazlum halkm dnya insanlk ailesi ierisinde hak ettii yerini alacaktr diyor. Bize den, bu kutsal deer karsnda
grevlerini yerine getirmek, yaamdan baka her eye benzeyen, onursuzluk, sevgisizlik ve erefsizlik ykl, hibir maddi ve
manevi zenginlii olmayan bu yaam yrtmak, anlaml ve eylemli bir yaam sahibi olabilmektir. Zilan bunu sembolize etmitir ve
bu kutsaldr. Tanrmza, peygamberimize, yce bellediimiz deerlere ne kadar bal oluyorsak, ulusal anlamda da byle kutsal
olan, srekli bal kalnmas gereken bir yaamn ve onun eyleminin sahibiyle kar karyayz. Mtevaz olmalyz; ballmz
gnlk yaam tarzmzla, onun sava ve baar tarzyla mutlaka gsterebilmeliyiz.
Son cmlelerini okumaya devam ediyorum:Bu temelde Bakan APOya, tm Krdistan ehitlerine, tm sava ve cephe
glerimize, zindandaki yoldalarmza, Krdistan halkna ve insanla ballm bir kez daha ifade ediyor ve onlara layk
olmaya alacama dair sz veriyorum diyor. Bu byk bir sz vermedir. Bir insann yaamn en arpc balayacak szdr.
Son zamanlarda sze gre yaamaktan ska bahsediyorum. nsanlarn byk szlerinin olmas, bu byk szlere gre yaamay
bilmeleri ve onun gcn gstermeleri gerekir.
Zilan tam bu noktada sonulandryor: Yaam iddiam ok byk. Anlaml bir yaamn ve byk bir eylemin sahibi olmak
istiyorum. Yaam ve insanlar ok sevdiim iin bu eylemi gerekletirmek istiyorum diyor. Bu eylem, yaam ve insanlar ok
sevmeyle balantldr. Kukusuz burada lm szcne yine yer yoktur. Halk gerekliimizde ldrlen bir insanlk var;
ldrlen, katledilen bir sevgi var. Hibir biimde tahamml edilemez, mezardaki sessizlikten daha kt bir sessizlik var. te bu
kiilik bunun zerine yryor. Bunun baka yolu var m? Drst bir insann bunun dnda baka bir yol bulamayaca kesindir.
Burada anmay bir alayp szlama biiminde asla dnmedim; anmay ok lgnca bir yaam gsterisine evirmek istedim.
Son bir ylm nasl karladm? Kendisi zgr kadn olmaya byk deer vermesi itibariyle, bu ynl gelimeyi ok arpc
klmaya altm. Bu konuda son derece yaratc olmaktan ekinmedim. Erkekler genel olarak bir kadn veya birka kadn iin
yaamaya ve bunlar ok kara sevdaca bir tarzda yapmaya baylrlar. ok ak olduunu syleyenler asndan tarihe baktmzda,
hepsinin daarcnda birka kadn bulunduunu gryoruz. En sosyalistim diyen Lenin'in bile birlikte yaad bir Nadejda
Krupskaya vardr. Belki ilgisini eken birka kadn daha vardr. Bizim kadna byle yaklaamayacamz ortaya kyor.
Halkmzn yaad gereklikte, kadn en alt dzeyde yaanml ve bitmilii ifade ediyor. Krte'de kadn kelimesi jin yani
yaam anlamna da gelir. Toplumumuzda jin, aslnda en kt lm demek oluyor. Bu yoldamz bunun da derin bilincinde,
kadnn yaamsallatrlmas gerektiinin farkndadr. Fakat bir kr kuyu gibi etrafndaki aile ilikileriyle toplumun btn moral ve
deer yarglaryla btn tuzaklar, btn komplolar, kskanlklar ve bireycilikler kadn etrafnda geliiyor. Ben bunu kapsamlca
ele aldm.
Bu byk eylemin dier bir nemi de, en ok katliam yaayan bir alan olan Dersimi semesidir. Dman o yl Dersime ok
yklendi, her eyi yok etmek istedi. Oraya Tunceli dedi; yani bizi tun eliyle vurmak istedi. Orada bir kadn bu eli krmak
istedi ve haklyd; nk bu el her eyi -oradaki tarihi, gzelim corafyay, btn insanlar vuruyor. Bu byk eylemi
dzenlemeye hakk vardr.
Bata Krdistan gereinde olmak zere, kadn yaamn tersi bir duruma getirilmitir. Bu vesileyle una izah getirmek
istiyorum: Bazlar benim yrym ve yaamm belki deerlendirmek istiyor, benim kadnla veya kadnlarla nasl yrmek ve
yaamak istediimi soruyorlar, hatta bazlar kitap yazyorlar. Kadnlarla olaanst ilgili olmak zorunluluu duyuyorum. Uzun
sre kadna baklmasnn bile gnah olup olmadn sorgulayan bir kiiydim. Eer trelere gre, hatta dini yarglara gre doru
deilse, yllarca bir kadnn yzne bile bakmann benim iin sakncal olduunu vurgulamak istiyorum. Ama imdi tam tersi bir
durumu ortaya karm bulunuyorum. Hibir erkein cesaret edemeyecei kadar kadn gereine ynelmek, kadnla yaamn nasl
geliebileceini hem dncede hem de ruhta yaayabilmek, hatta fiziki olarak da yaamla ne ilikisi var gibi sorular kendime
sormak giderek beni etkiliyor ve bunlara cevap vermeye alyorum.
Zilan kiilii burada bir gerei daha ortaya karyor. Kadn etrafndaki o byk hakszl, kk drlml ve
yaamn dna braklml ok kahredici bir eylemle cevaplandryor. Bunu herkes anlamak zorundadr. Kadn etrafnda kurulan
her trl basky, smry, tuza ve erkek arlkl toplumsal yaklamlar bu eylemle yok etmeye almtr. En az d cephe
kadar, Dersimde kendini snrsz kuvvet sahibi gsterenlerde bu bombay patlatyor. Kadn byle ele alamazsnz, kadnla byle
yaayamazsnz veya Kadn sizinle byle yaayamaz diyor. Bana gre cesaretin en nemli bir kayna da buradadr. Kadnn
iine drlm olduu yaam demeyeceim, yaam d gereklik onu korkun bir kine, fkeye doru gtryor. Sadece Krt

122
kadnnda deil, genelde kadnn emperyalizm karsndaki drld duruma kar, kadnn byle olmadn, byle
olamayacan, bambaka bir olay olduunu, byk bir yiitlik ve byk bir yaam deeri olabileceini anlatmak istiyor. Bana
gre bu ok deerlidir ve kadn bu temelde tanmlanabilir. Kadn olmak byk bir eylem, byk bir yaam, byk bir cesaret,
byk bir direni, byk bir sava olaydr.
Bu eylemin kendisi tanrsal bir eylemdir. Nereden baklrsa baklsn, bu biimiyle gerekleen eylemler yok denecek kadar
azdr. Ama temelleriyle ortaya koymak istersek, kadnla yaamn yolunu amtr. Kendimi rnek olarak gsterirsem, zayf kadn
benden bir eyler alp gtrr, bu zayflyla beni bomak ister derim. Bu kompleks halen bende vardr. nk zayf kadn, btn
o kadnlk numaralaryla karsndakini zayflatmak ister. Smrc, zalim ve kadn hiletiren erkein arkasnda byle bir kadn
vardr. Dikkat ederseniz, bu tr kadnlarn hepsi uysaldr ve erkein yardaksdr. Kadn, pohpohlamaktan teye gitmiyor. Bu
smr toplumunu, emperyalizmi, klelikten gnmze kadar olan baskc sistemleri ortaya karmtr. Zilan yolda, bu tip
kadna da lmcl darbeyi indiriyor. Buras ok arpcdr. Byle bir kadn olmak urada kalsn, byle kadnlkla da mthi bir
hesaplama ierisindedir ve kuru bir intikam kiilii deildir.
Anlaml bir yaamn ve byk bir eylemin sahibi olmak istiyorum diyor. Btn bu tarihsel kirlenmeleri bu bombayla yakp
yktktan sonra, zgr kadn iin bir imkn ortaya kyor. imdi bunu daha iyi hissediyorum. nsan byle bilinli ve cesaretli
kadnla ok arpc konuabilir, szleebilir. Onunla en byk ak da yaayabilir. unu rahatlkla sylemek gerekiyor ki, bizim
iin eer yaam kadnla olacaksa, bu yaam Zilan tarznda olmaldr. Nianl, szl ve evli olmaktan ok korktum. Ama Zilan
tarzyla tanmay yaadktan sonra bir szleme yapyorum. phesiz bunu kendi basit gdlerimi tatmin etmek iin
sylemiyorum. Yalnz bizim ulusal dzeydeki kadnlkla deil, mmknse btn insanlk zlemi iindeki kadnlarla yeni bir
szlemeden bahsediyorum. Bana gre Zilan kiilii bunu hak eden bir kiiliktir. Yeni szlemeler kadnla bu temelde olursa, bu
en gzel bir tarzda olacaktr. Hibir ayb ve utanc olmayan, son derece yakc, ok derin, ok aydnlatc bir bilinle ve yine ok
sk kavrayan bir ruhla bu szleme geliecee benziyor.

Zilan Yaam Manifestomuzdur

Krdn imdiye kadar sevgiden fazla anlamad, bir ak yaamad biliniyor. Ehmed Xane'nin Mem Zn'inde bile akn
kenarndan geilmemitir. Ak yerine sylenen bir sylem vardr. Onun da sonu, dili bile olmayan ve ayaa bile kalkamayan bir
Zn'le, yine iki adm bile yol alamayan bir Mem'dir. Yani herhangi bir gc filan yoktur. O byk ak klasiinde, destannda bile
akn kenarndan geilmiyor. Daha sonraki yz yl gz nne getirdiimizde, akn artk sz bile edilmez olur. Bir tek
szckle, gzel bir sevgi zerine hi kimse bir ey yazamaz olur. imdi bizim burada ak ne kadar yaratp yaratmadmz o kadar
nemli deildir. Ama bir iddiamz, bir eylemliliimiz var. Bunu kadnla yapmaya alyoruz. Buna kim ne ad takarsa taksn
nemli deildir. Ben kendimi ortaya koydum; yoldalarmz, etkilendiimiz ve etkilediimiz kadnlarmz ortadadr. phesiz
bunlar belki benden daha fazlasn bekliyorlar, ama bizde gerekleen bu kadardr. steyebildikleri gibi bir insan olmay, hatta bir
erkek olmay da bu vesileyle dile getirmek istedim.
Bu yl benim ska kullandm bir sz de erkei ldrmekti. Erkei ldrmek demek, kadn karsnda bir zalimden, bir
despottan, bir tketiciden, her bakmdan irkin konumdan teye bir durumda olmayan erkei ldrmek demektir. Bunu her erkek,
zellikle iimizdeki erkekler bilmek zorundadr. Kadn karsndaki byle erkeklerin konumlarn ne yapacam? Bu erkeklik
zaten elinden de bir ey gelmeyen bir erkekliktir. Doru drst bir sava veremiyor, doru drst bir taktii bile hayata
geiremiyor. Bu erkein bilinci uyanan Krt kznda, Krt kadnnda bir anlam ifade etmeyecei aktr. Zilan gibi bir byklk
karsnda, klasik erkekliin be para bile etmeyecei aktr.
Kaba cinsel gdlerle bir kadna yklenme devrinin artk getiini herkesin bilmesi gerekiyor. Kadn denilen olayn yaamsal
ve eylemsel olduu artk bilinmelidir. Dolaysyla biraz daha ak szl olmak kadar, kendini eitlie ve zgrle yakn bir
konuma tarmak nemlidir. Kadnla baka trl bulumak ve sylemek mmkn deildir. Sayg, byklk ve tutarllk varsa,
erkeklerimiz bunun gereklerini yerine getirirse, bir kadn bulabilirler. Kadnlar neden bu kadar bize ballar? Erkeklerimiz
genellikle kskantr. Bu kadar byk ballklar bile benim iin hi sorun deildir. Balk parasyla -ki, toplumda bu byledir-,
bizde ise yetkiye snarak ve gcn byle gstererek bir kadn kazanamazsnz. Bir kadn kazanmann yolu, Zilan'n kendini
deerlendirdii biimde olur.
Dikkat ederseniz bu kadn yoldamzla benim herhangi bir tanmlm yoktur, ama en byk balln ortaya koyabiliyor.
Bu nokta ok nemlidir. Bir erkein bir kadn iin nasl olmas gerektiini ortaya koymaya alyor. Eer biraz byle
olabilirseniz, bir kadnn nasl balanabilecei ve sadece balanmakla da kalmayp nasl kahraman olabilecei ortadadr. Bunu
anlamazsanz, kesinlikle kendinize erkek diyemeyeceksiniz. Belki baka yerde, dmzda bunu diyebilirsiniz; ama kendi
gerekliimizde -umarm bunu btn halkmz iinde de gerekletireceiz- bu kiilie baka trl saygmzn olabilmesi de
mmkn deildir.
Ayrca bu da yetmiyor. Yani yeni insan tipinin bir kadn iin ne kadar nemli olduunu ortaya koyuyor. Vicdannz ve biraz
gcnz varsa, yalnz benim emirlerime ve dayatmalarma gre kadn deil, kadna gre ben nasl olmalym diye kendinize
sormalsnz. imdi bu soru daha yakc olmaldr. Kadn neden her ynyle sana gre olsun? Hele iflas etmiliin, fazla yaratc
olmadn ve irkin olduun ortadayken, bir kadn neden sadece sana gre olsun? Biraz paran, maln ve mlkn olduu iin mi?
Biraz kaba gcn olduu iin mi? Bunlarla herhangi bir sevginin, bir akn yakalanmayaca aktr. Bu tip kiilikler baskyla
kadn yzyllarca kendilerine balamak isterler. te buna kar byk bir bakaldr var. Ben buna sayglym ve bunun
nderliini yapmaktan da gurur duyuyorum. Byle kadnlarn nderi olmaktan da byk bir haz duyuyorum. Onlarla byle
yaamann hibir ayb yoktur. Byle bir kadn ordulamasnn en byk destekisi olmaktan da gurur duyuyorum. Neden ucuz

123
szlerle bu deerlendiriliyor ki, bylesine yiit kadnlar ordusunun bir yardmcs olmak neden dedikoduya gtrsn ki? Bu
kadnlar ki, her birisi byk bir kahraman durumuna gelebiliyor. Karlarnz olamad iin kskanyorsanz, o ayr bir sorundur.
Siz de yiitlik yapn, siz de kadnlarn istedii bir kiilii sergileyin ki, bu kadnlar sizin yoldalarnz ve szlleriniz olsun. Ama
bu gc gsteremiyorsanz, tabii ki bu lkede sizin iin kadn olmayacaktr.
Gcm bu temelde daha fazla kullanacam. Ben bir intikamcym. Siz lkenize hi sahip kamayacaksnz, zgrlk iin
hibir ey yapmayacaksnz, szle pratik arasnda hibir balanty kurmayacaksnz, ondan sonra da bana Canm kadn istiyor,
yaam istiyor diyeceksiniz: Bu kabul edilemez. Zilan kiiliinde bu yerle bir edilmitir. zellikle parti saflarmzda herkes
bilmelidir ki, bu szler bouna sylenmemitir. Gerekirse btn kadnlarn bal olabilecei bir erkek olmay da
gerekletireceim. Onlarn manen g olacaklar ve hibir erkee bal olmay hissetmeyecekleri kadar arpc olacam ve de
oluyorum. Kadnlar bunu byk bir cokuyla karlyorlar. Ama bu yalnz bana yetmez. Gnl ister ki, btn erkeklerimiz az ok
bu temelde kadn yoldalarnn duygularn ve dncelerini kendi kiiliklerinde doru temsil etsinler.
En nemlisi de, lkesiz, zgrlksz, savasz ve baarsz yaam olmaz; dolaysyla kadn da olmaz. Bunu anlamadka
Zilan', dolaysyla zgr militan kadn da anlayamazsnz. Btn erkeklerimize veya parti iindeki yoldalara kadnla yaamak
isteyenler var m diye soruyorum. Keke bir kadn sevebilseniz, keke biraz bu anlamda yreiniz ve vicdannz olabilse de
kiiliiniz biraz can bulabilse! Ben bunun yolunu amak istiyorum. Ucuz laflarla ileri geri konuulacana, hakkmzda yle
byle deerlendirmeler yaplacana, bunun yolunun almak istendii anlalmaldr.
Kadn erefli ve kutsal bir biimde byk deerlerle birlikte yaanlmas gereken bir varlktr. Bunun anlamn vermek
istiyorum. Yaama bundan daha deerli katk olabilir mi? Bir yiitliiniz, bir erkekliiniz varsa, bu konuda kendinizi
gstermekten daha deerli bir aba olabilir mi? Son bir ylda bu tip duygu ve dnceleri ok ynl gelitirmek istedim. Savala,
d cephede u kadar baar kazandk demekle vnmyoruz. Aslnda bunlardan byk znt de duyuyoruz. Biz sava hibir
zaman sadiste ele almadk. Asker, hain vuruyoruz deyip bundan zevk duymuyoruz. Bunlar yaamn nnde bir engel olarak
dikildikleri iin, bizi an be an imha etmek istedikleri iin savayoruz. Yoksa bu dnyada en zor savaabilecek olan biri varsa o da
benim. Ancak yaamn baka yolu yoktur. Her gn bu konuda ar yapyorum; insani bir yntemle, yani vurmadan, krp
dkmeden, ldrmeden, bu halkn varolan baz sorunlarn tartarak halledelim diyorum. Ama bunlarn yrei yoktur, byk
vicdanszlar. Bir halkn haklarnn ne olduunu, bask altndaki insanlarn zleminin ne olduunu anlamak bile istemezler. Ulusal
birlik ve btnlk ad altnda Bir halk yok olsun, btn insanlar yaam d braklsn anlayna sahipler. Bu, kendileri iin
szm ona ereftir. Biz bu erefi ok iyi tanyoruz; tarihte bunun rnekleri oktur.
Biz ok haksz, ok krce, ykmaktan ve imha etmekten baka amac olmayan bu tip zalim glerden kendimizi korumak iin
bu sava veriyoruz. Ama asl savammz yaammzn bitirilmiliine bir anlam verebilmek iindir. Bu cephe en az sava
cephesi kadar nemlidir. Biz, kabul edilebilir, sevip saylabilir bir yaamn kadn-erkek ilikilerindeki tutturulmas gereken
dzeyle birlikte olabileceine inanyoruz. Kadn bizzat karar verebilecek, tartabilecek, Zilan kiiliinde grld gibi anlam
ve duygu derinliini yakalayabilecek bir biimde gelitirmeyi dnyorum. Bu konuda gerekeni yapmaya alyorum. Bu en
dorusudur, zellikle bizim toplumumuz iin yerine getirilmesi gereken en kutsal grevlerden birisidir.
Bata saygdeer halkmza ve dostlarmza olmak zere, partimiz iindeki yaam konusunda belli bir derinlii yakalamak
isteyenlere de unu belirtebilirim: Zor da olsa, hatta savatan bile zor olsa, birok geleneklere, bal olduumuz dinsel veya ahlki
ve moral deerlerimize ters de gelse, yeni yaamn yolunu byle amak zorundaym. Din, ahlk ve gelenekler yle diyor
denilebilir; bunlar benim iin nemli deildir, nk bunlar lkemizi, yaam, kadn ve erkei kaybettirdi. Ben kolay ve ucuz
yaam srdrmek niyetinde deilim. Tpk burada vurguland gibi, ddia ve yaam byk olacak ilkesine balym. Bu ilke
iin ne gerekiyorsa o yaplacaktr. Bu kadar byk bir sava hibir dinin mensuplar gsteremez. Ama PKK'de zgrlk militan
gencecik bir kz bu gc gsterebilmitir. Bu sevgiyi ve vicdan baka hibir gelenekte ve ahlkta grmek mmkn deildir. te
bu, zgrlk ahlknda ve zgrlk amalarnda gsterilmitir.
Btn halkmz, dostlarmz ve partimiz iindeki tm kadn ve erkek militanlarmz!
nderlikte yaam konusunda bir ilerlemenin farknda olmak gerekiyor. Kadnla doru yaayabilmek ve daha anlayl
olabilmek savaa da ok g verir. Bu, yle sanld gibi bencilie gtrmez. Kim bencillie gtreceini sylyorsa yanlyor.
Kadnla olabilmek bir sava gerekesidir. Herkes anlayabilmeli ki, son yllarda kadnla ne kadar olabildiysem, o kadar amansz
sava olmay bildim. Eski erkek bir kadnla oldu mu, kendini verse bir rpda kazanlacak bir savaa ihanet eder. Bu erkek,
benim iin en namussuz erkektir. Bu kiilik kadn da olabilir. Ama benim yanmdaki hibir kadnn beni sava d braktn
hibir zaman dnmyorum. Zaten Zilan'n kendisi ortadadr; Zilan'la olabilmek en byk sava eylemiyle olabilmektir. Kadnla
olabilmek mi istiyorsunuz, o zaman en byk sava olacaksnz. Byk yurtseverlikle, byk zgrlkle birlikte olacaksnz.
Yine kadn m erkekle olmak istiyor; benim ahsmda yetien yeni insanla olacak, yani Zilan yolda gibi olacaktr. Bunun baka
izah yoktur. Anlamadk, g yetiremiyoruz dememelisiniz. Kutsal dediimiz, yreimizde ve beynimizde sonuna kadar
balandmz szleme dediim olay budur.
Ben buna yaamn manifestosu dedim. Bundan sonra bu lkede, bu halk iinde kadn-erkek arasndaki yaam bu manifestoya
gre olacaktr. Daha deerli kadn militanlar ortaya kararak, bunu biraz daha kantlamak istiyorum. Erkeklerin gzne yiit
kadnlar sokarak, gerektiinde onlardan daha fazla sava klarak ve mmknse onlar biraz vicdana ve savaa kaldrarak bunu
biraz gstermek istedim. Yine yaama byk bir tutkuyla balanmalar iin, kadnn anlam ve nemini ortaya koymak istedim.
Gelimeler snrldr, ama bana gre arpcdr. Birounun sand gibi, bilin derinlii ve byk bir ruh olmadan bu yaam
yaratlmamtr. PKK'nin kadn ehitleri bu manifestoya gre gelimektedir ve yine yiit erkekler de bu manifestoya gre ortaya
kmaktadr. sterdim ki bunlarn tam zaferini salayabileyim. Gcmn buna yeterli olmas iin her eyi lgnca yerine

124
getirmeye de alyorum. Ancak bu yetmeyebilir. ehitlere ballk sz veren herkes, gnlk yaamn mmknse byk iddial
ve eylemli klsn. Bana gre sradan birisi bile byk iddial ve eylemli olursa, hem yaamn temsilcisi, hem de onun gerektirdii
kadar savas olabilir; zaferi de kesinletirebilir. ahadetinin byk dirili eyleminin birinci yldnm vesilesiyle bunlar
vurguluyorum.
Zilan yoldamz szlerinde sonuna kadar hakldr. ddias ve yaam tutkusu son derece soyludur. Biz, biraz buna yol atmz
iin mutlu olmakla birlikte, tam zaferini salayamadmz iin de halen eziklik ve endie iindeyiz. Ama bunu amak iin de
amansz abalarmz kesinlikle srdreceiz. Kendisinin de vurgulad gibi bu, mutlaka zafere gtrecektir. Bu anlamda sadece
savamn zafer izgisi deil, yaamn da zafer kiilii Zilan Manifestosunda kesinlikle anlam bulmutur. Bundan sonra yaam, bu
manifesto ve yemin altnda anlam bulacaktr. Biz btn kusurlarmza, eksikliklerimize ve yanllarmza ramen, bunun
gereklerini biraz yerine getirmeye altk. nanyorum ki, bundan sonra daha cesur, dorulara daha yakn, daha bilinli, hem de
ok duyarl ve duygulu insanlar olarak yaamn da gereklerini yerine getireceiz ve sava kadar yaamn da zaferini
kesinletireceiz.

30.06.1997

KADININ KEND CEVABI OLMADAN ZGR YAAMIN GEREKLEMES MMKN DELDR

zgr kadn almas, gerekli olduu kadar en hassas almadr. zgr kadnn cevab tm alma alanlarnda yetkin
verilmelidir. zgr yaama dayatlan arpkln en byk zararn kadnn grmesi kanlmazdr. Parti ii mulakln cins
boyutundaki anlamna zg olarak karl, kadn zerindeki hakimiyetten vazgememedir. zellikle kadn cephesinin kendini
netletirmemesi klelikle direkt balantldr. Kadnn kendi cevab olmadan, zgr yaamn gereklemesi mmkn deildir.
Gl ve baarya giden devrimci bir pratie sahip olmadan, hibir duygunun deeri olmaz ve bu mmkn de deildir.
Halk gereimizde cins ve cinsellik sorununun siyasal dle ok yakndan balants vardr. Basknn ve ikiyzlln en
ok oynad ve aleyhte irkince yrtt bir sava da cinsellik alannda yaanyor. Kadnn en ok kaybettirdii ve kaybettii
alan da budur. Yaamda bunu zemeyen bir kadnn, hibir konuda kendini etkili klmas mmkn deildir. Krt dnn en
nemli bir izdmnn yansmas kadn zerindedir. Dn en ac ve iinden klmaz olan kadnla gerekletirilenidir. Krt
krdmnn en tehlikeli baland iliki de, kadn ve aile gereklii iindedir. Denilebilir ki, zerinde en ok younlamann
olduu bitim noktas buradaki iliki tarzndadr. zmszlk btn baarszlklarn nedeni olduu gibi, arpk yaklamlarn da
temel esasdr. Buradaki seicilii tam yakalayamayan, hibir alanda doru bir seicilii yakalayamaz. Buradaki seicilii de ne
kadar bireyselletirirseniz, tm alanlarda o kadar dar ve bencil olmanz kanlmazdr. Burada bir ycelii salayamayan hibir
alanda ycelme salayamaz. Basit gdlerini aamayan bir kimlik ve kiilik, hibir ekilde yceli trmanna k yapamaz.
Krt dnn ve bundan kn gereklemeyiinin en temel zincirlerinden ve ayak baalarndan birisi burada geerli olan iliki
tarzndadr.
Bu anlamda nderlik, olduu yerde ve gerektii zamanda bu zinciri paralamakla bireyde, ailede ve giderek toplumda en
temel k noktasn yakalayan gerekliktir. Bunu zemeyen bir nderliin hibir baarsndan bahsedilemez. nderlikteki byk
yaratclk, bu anlamdaki zincirlerin paralanmasyla olduka balantldr; bu byk adm atmakla, dier btn alanlara baarl
yry gerekletirmesini bilmitir. Sizin btn skntlarnzn kayna, kleliinizin zlnn baarl bir tarzn
yakalayamamanzdr. En byk savam ve onun sonu alc olan, bu krdmle verilenidir. Bu nemli bir siyasal olaydr. Krt
ulusal kurtulu savanda siyasal olay ve siyasal alan, bu noktada ister dn izah etmekte, ister ykseliini anlamlandrmakta
son derece belirleyici bir rol oynar. Btn objektif ve sbjektif ajanlk dayatmalarnn bu alandaki tm oyunlar almadka, dier
tm sava admlarna baarl bir yry yaptrmak mmkn deildir.
Bu mcadelede hatal katlmlarnz dzeltilmedike, iflah olmanz dnlemez. Bu temel bir sorundur. Bu sorun
zmlenmedike, kaderinizi tayin etmeniz mmkn deildir. Burada gerekleen devrimin tm ulusal, siyasal, sosyal, snfsal
boyutlaryla cins boyutunun zme gitmesinde belirleyici bir yeri vardr. Onu yakalayp zmedike, mr boyu arplmanz ve
bu anlamda bir kadercilikle srklenip gitmeniz kanlmazdr. Bu anlamda btn yaamnz olanca duygusal zayfl ve ac
skntlaryla kaynan burada bulur. Bunu zemeyen biri hibir acdan ve zntden kurtulamayaca gibi, mutluluu da ok
yzeysel ve parlayp snen bir mutluluktan teye gidemez. Bu devrim gereklidir ve halen insanolunun karsnda duran en temel
devrimlerden biridir. zellikle bu sorun bizde her ne kadar sonradan zlecekmi gibi dnlse de, en etkili bir devrim olarak
kiisel iliki dzeyinde zmlenmeden, dier devrimsel admlar atmak da pek tutarl ve baarl olamaz. inde yaadmz bu
byk irkinlii ancak bu devrimde belli bir zme ulamakla aabilirsiniz.
Erkek -ki, onun iin de ok tehlikelidir- kendi lehine kulland o kt alkanlklaryla, belli bir lde belki kendini
yaatabilir. Kadn ise, bu iliki balamnda dayatlan alkanlkl yaam kadar, irkin, ikiyzl ve aalk bir yaamn sahibi
olmaktan kurtulamaz. Genelde olduu gibi bizde de, kadn gereinde ok daha katmerli olan derin ilgisizlik ve gszlk siyasal
bir olay olduu gibi, bu ancak btn gcyle devrimsel faaliyete katlmakla zme kavuabilir. Bu silah ne kadar iyi
kullanrsanz, ancak o kadar yaam admlarna sahip olabilirsiniz.
Son dnem almalarmz kadn bencillik konusu olmaktan karm, onu adeta harmanlam, bir havuz birikimi haline getirip

125
onu yeniden aktmann naslna ilikin bir tartmaya da yol amtr. Derin bir bencillik konusu olmaktan karlnz, sizin
adnza byk bir gelimeyi ifade eder. Aleyhinizdeki bu bencillii amadka, herhangi bir irade geliiminden bahsetmenizin
mmkn olmadn anlamaya balyorsunuz.
Benim atm bir nokta, u irkinliin kendini zaman zaman gstermesidir: Yaamda ve iliki boyutlarnda sanki biz bir
bask uyguluyormuuz, sanki byle ok deerli ilikiler kurmalar mmknm, sanki frsatn bulup bunu bizden almak
marifetmi, sanki hasreti giderilecekmi ve duygularyla yaayacakm, sanki bu ok nemli bir hakm, sanki bu parti olmazsa ne
kadar gzel yaanacakm da biz btn bunlarn nnde bir engelmi gibi bir yaklam var. Byle rezil ve utan verici bir
yaklamn zaman zaman u veya bu kiilikte ifade edildiini, hatta partiye dayatldn gryoruz. Bu hem ok yanl, hem de
haksz ve ters olan bir yaklamdr. Bunlar gericiliin byk savunuculuunu bu kelimelerin altnda dile getirmek istiyorlar. Oysa
yle bir durum yoktur, ama i gericilik kendini byle adlandrmaktan adeta zevk alyor ve bu da kar devrimci bir durutur.
Her eyden nce kimse bunlarn duygularna kar deildir. Bizim karsnda olduumuz eyler, bunlarn muazzam kar
devrimcilikleri ve duygu dmanlklardr; gelien insana zg ve derin anlaml duygulara dmanlklardr. Bizim kar
olduumuz budur. Bunu bu kadar arptmalarna ve buna cesaret gstermelerine fkeleniyoruz. Yoksa bizim arpk iliki tarzna
fazla itibar gsteremeyeceimiz ok aktr. Biz bunlara duygu ve iliki bile demeyiz. Biz kendi cinsimize ve soyumuza layk bir
diyalog, bir anlay, bir duygudalk gelitirmek istiyoruz. radeli, anlaml ve amal bir yaam gc haline gelmek istiyoruz.
Bunun anlalamamas ve bunun yerine srekli iren arptmalarn dayatlmas, tam bir kar devrimci dayatmayla balantldr.
Giderek bu arpk iliki tarzn tehir edeceiz. Bu biimiyle istedikleri kadar dayatmalarn ssl laflar altnda sergilemek
istesinler, bu gereklik deimez.
Burada hibir rgtsel deyime bavurmadan, en geri olan, hatta geriden de teye maymunlama snrndakini byle
koyabilmeliyiz. zellikle saflarmzdaki erkek ve kadn bu noktada ne denilmek istendiini mutlaka bilmelidir. Ben hibir zaman
gzel duygularn geliimine ve hayat bulmasna kar deilim. Tam tersine, btn abalarmz buna yol amak iindir. Ama buna
anlam veremeyenin szm ona iliki dayatmas kadar iren ve alaya alnacak baka bir iliki biiminin olmadn da
belirtebilirim. Eer bu konuda PKK'nin bir ilkesi varsa, onun byle hayat bulacan herkesin peinen bilmesi ve kendi
devrimciliini bu kritere balamas hayatidir. likileri kr gdlerin gidiatna gre gtrmek kadar alaka ve kar devrimci bir
tarz dnlemez. Biz soyumuza bu irkinlii yaktramayz. Cinsimize ve cinslere bu kadar geriliin, giderek her trl
arptmann ve ikiyzlln boy verecei gdlerin kendiliindenliine teslim olamayz. Bunun adna da duygu ve ak
diyemeyiz. Bunlar bizim dmzn, tm yaam kaybetmemizin en dmanca tarz olduu kadar, eer bir k yapacaksak, bu
kn bunun almasyla balants olduunu bir an bile gz ard edemeyiz.
Bu bir trl anlalmak istenmiyor. Sanki partinin bir sz ve ilkesi yokmu gibi, kr gdnn bencilliine kendini kaptrp
gitmeyi bir marifet saymak kadar alaltc bir izah olamaz. Biz iddia ediyoruz ki, nasl byk devrimci dn ve almayla
balantl olarak maddi zenginlik elde ediliyorsa, gdlerin drc gcne kar onun dntrc ve yceltici gcn ortaya
koymakla, en byk duygulara ve salkl yaama ulalabilir. PKK, bu konuda bir aray, bir tartma, bir zgrlemeye
balangcn addr, onun platformudur. Eer mutlaka birileri adm atmak istiyorsa, arayn ve tartmasn doru yapmaldr.
Bugn bu lkede ve bu halkn iinde en zgn bir yaklam gcne ulatm da belirtebilirim. Ama bu neyle balantl
geliti? Bu, kendimi bu boyutlu yaam bana kar smsk korumakla, yllardr dayatlan ilkellii ve ajanl gslemekle, en
nemlisi de byk bir siyasall, byk bir devrim imknn ve onun her dzeydeki faaliyetini baaryla yrtmekle geliti. Yani
zgr kadn ve zgr iliki gereklemesi, tm bu almalarn belli bir dzeye baaryla tarlmasndan sonra anlam
bulabilmitir. Ciddi bir siyasal baars, ok ciddi bir siyasal faaliyeti ve amaca byk kilitlenmesi olmayanlarn, kadn sorununa
veya erkek sorununa cinsi anlamda her el at bititir. Nitekim yenilgiden sonra arpk ve yoz ilikiler geliiyor.
Bir de baar tarzyla balantl olan gelimeler vardr ki, onu da ben temsil ediyorum. Bu ok nettir. Yenilgi deil yengi, d
deil ykseli, siyasal kopu deil siyasallkta younlama ve hatta askeri izgiden kopma deil ona yklenmeyle birlikte kadn
byk srkleyiim gereklemitir. Bunun en doruk ifadesi de Zilan kimliindeki gereklemedir; bunun binlerce rneinin
gereklemesidir. Hi kimsenin bunu gz ard etmemesi gerekiyor. Bu bir yaratlma olaydr. Bu, sadece bireysel dzeyde bir
yaratlma deil, ulusal ve sosyal dzeyde bir yaratlma olaydr. Byk siyasal gelime ve ardndan yenilmeyen askeri
gerekletirme kadn ve duygular boyutuna yansdnda, byk bir srkleyie, yceltilie ve dnme yol amtr. Bunu artk
grmek, kriterlere vurmak ve denektana koymak gerekir. PKK'de arpc olarak gerekleen budur.
Daha ne id belirsiz, baary bir yana brakalm, hibir doru tarza gzn dikmemi, tm ciddi siyasal, askeri, rgtsel ve
ideolojik sorunlara ve bunlarn zmne kendini kapatm, hatta iddias bile olmayan birisinin ak ve duygusu olamaz. Tam
tersine, onun kuraca her iliki objektif olarak ajan ilikisidir. Ayrca ilikinin kaba biiminden de bahsetmiyoruz. Bu konuda
kyller gibi kendimizi kandrmayalm. Duygularn zenle gelitirilmesi gereken tam bir sanatsal yan vardr. Kaba deil,
sanatsaldr. Estetik yan, yani onun sanatla yeniden yaratlmas salanmadka, yaam gzel klnmadka, kesinlikle anlaml
duygular ve yaamlar geliemez. Btn bu konularda az ok abas olanlar saygdeer bir adma sahip olabilirler. Ama bizim
karmza kan rnekler, tm bunlara kendilerini kapatm, sadece yenilmi de deil, ayn zamanda tam bir kar-devrimci tip
durumundalar. Krdm olmu tipler aniden karmza karak arpk ilikiyi dayatyorlar.
Bu durumda Zilan tarz ycelii bir tarafa itip, sizin arpk iliki tarznza m yer vereceiz? Siz bu byk direnii ne
sanyorsunuz? Bu kutsal ehitlere kendinizi nasl dayatyorsunuz? Benim en ok fkelendiim konu budur. Buna nasl cret
ediyorsunuz? Sorun, bizden ok g alyorlar, bize kaybettiriyorlar veya ok anlaml duygular var da biz bunlar kskanyor ve
istemiyoruz sorunu da deildir. Sorun, bu yce admlara byle ok beklenmedik bir yerde ve zamanda tepki tarznda intikamlarn
gstermeleridir. ster bilerek ister bilmeyerek yapsnlar, bunlarn btn yaptklarn yceliklere kar bir intikam olarak dnmek

126
gerekir.
Yceliler var ve bunlar bizim iin tanrsal deerdedir. Ona ulamay her zaman esas alacaz. Ycelii srekli bir tutum olarak
kendimize yaktracaz. Erkek de, kadn da bu konuda gerekeni yapacaktr. Biz bu devrimi yapacaz; bizim iin en nemlisi de
budur. PKK'de ncelikle bunun gerekleme biimini btn balantlaryla ortaya karmalsnz. Tartma zgrl var. Hibir
tabuya ve ayba gerek yoktur. Gemite nerede, nasl, hangi tr yanllklar ve dlerden gelmi olursanz olun, PKK Hareketi
bir zgrlk hareketidir; klelerin ve dmlerin ayaa kalk hareketidir. Bireyler yle olduu iin kimse ayplamyor. Ayp
olan, yceliin ilkelerine ve kazanlm deerlerine en aalk klelerin diliyle saldrlmas ve onun ifadesi olunmamasdr. Son
dnemlerdeki almalarmn nemli bir yn de budur. Sonuna kadar ycelie, zgrle ve gzellie evet derken, buna karlk
sonuna kadar amatan ve baardan kopua, zellikle onun szm ona mthi bencil ve ihanete kadar gtren iliki tarzlarna hayr
diyoruz. Gerek namus da bu konuda sonuna kadar evet ve hayr denilmesi gerekeni syleyebilmektir.
Boyutlamann olduu yerde kar kutbu da geliir. Bu lgnca geliiyor ve herhalde doal olanda budur. elikiler byle
zme gidiyor. Bu elikileri zeceim diyenin, yarn iinizde nasl bir kar devrimci ses vereceini hep beraber greceiz.
nderlik tarzndan en iddial olanlar, lme kadar asla de yer vermeyeceiz, baka ilikilere yer vermeyeceiz diyenler,
urada veya burada dn en ince sanatn gelitiriyorlar. Kiileri btn siyasal boyutuyla, dolayl veya direkt dmandan
kaynaklanm ynleriyle, bilinli veya bilinsiz yaklamlaryla deerlendirmeliyiz. Sadece duygu zmlenmesi yetmez. Ama bu
ynyle zmlesek bile, bu ikiyzll nasl yayorlar diye bir zm de olduka ilgin bir biimde geliecektir.

nderlik Karlkl Birbirini Yaratmann nderliidir

Gerek zgr kadna duyduum saygdan dolay zgr yaam iin, gerekse bir ulusun esenlik kazanmas ve en ok drld
noktadan g bulabilmesi iin, gerekli grdm devrimsel yaam tarzn ki, bu gerekten byk bir fedakrlk ister- ve hemen
hepinize yeterli olabilecek kadar zgr kadn kimliini gelitirmek iin kendi kiiliimi ve kimliimi ortaya koydum. Doru g
kazansn, ok az kusur ve yanl ilensin, zellikle irkinlik fazla gelime bulmasn, dorular ve gzellikler daha fazla boy atsn
diye, kiiliimin duru tarzn byk bir irade ve incelikle yrtmeye alrken, etrafmda ne olup bitiyor? Hibir erkek kimlii
benim tarzma cret edemez. Kadn da byle olmay kendisine yediremez. Benim iin daha da ilgin olan, zmlemede
derinleme istemi kadar, olup biteni anlamak ve sonuca gtrmek iin alabildiine esnek olabilmektir.
in zne inmekten de ekinmeden, kimin ne olduu, ne kadar olduu, ne olabilecei sorularna tam bir zgrlksel
yaklamla cevap ararken, erkekler ve kzlar nelerle ilgileniyorlar? Bu, ne bir oyundur, ne bir tuzaktr, ne de gaflettir; kiileri aa
karmak iin devrimci bir tarzdr. Benim kimliim biraz daha farkldr. Bu kimlik tamamen siyasal younlamann bir sonucudur.
Erkek iin de, kadn iin de Krt olayna kar byle byk bir cevaptr. Gc olan varsa buna cevap olsun. rnein, kendini
iddial gren btn kadnlar veya erkekler duygularma ulamak istiyorlar. Benim tarzm ortadadr. Sen krk yldr kendini
hazrlyorsun, bizim gibi fukara kadnlara veya erkeklere byle acmasz yaklalr m? diyebilirsiniz. Bu alandaki tarihsel
kavgay, grlty, acy ve znty anlamalsnz. Tm bunlar olas bir yaam ifadesidir. Byk durular, byk kavgalar ve
byk mcadeleleri neden anlamaya yanamyorsunuz? Neden yaplanlar boa karmak istiyorsunuz? Kendimi zgr bir kimlik
olarak sunmam kt bir ey mi? Siz kzlara, kadnlara, halkmzn kadnlarna, u erkein, bu erkein kadn demiyorum; dikkat
ederseniz, halkmzn zgr kadnlarna, kendini zgrle adayanlara diyorum. Bu duru mthitir, ok nemli ve gereklidir.
Tarihteki yce yaam kimliklerini benimle kyaslayn: Benim dzeyim kimilerine gre muhteem, kimilerine gre ok ilgin,
kimilerine gre de ok rktc olabilir. Ne denilirse denilsin, bu olduka anlaml bir durutur. Bu duru diren, akl, sistem ve
yrek ister. Bu duru olmazsa, tek bir zgr kadn ayakta kalr m? Hatta bu duru olmazsa, ciddi ve yiit bir erkek savas bile
ortaya kamaz. Hepsi bu durula ilgilidir. En byk askeri sanat, bu konudaki duru eklini baarmaktr. Siz bunu
inceleyemiyorsunuz, nk o gcnz yoktur. Oysa bu duruumuz yzlerce insanmzda yiitlii gelitiriyor, binlerce kadn da
etkileyip ayaa kaldryor. Bu mekanizmann nasl kurulduunu ve nasl iletildiini bilmediiniz iin, kendinizi birdenbire
kahraman yerine koyuyorsunuz. Bu konudaki byk savamm anlayamadnz iin, iine dtnz arpklklar sizi
mahvediyor ve buna kar benim duruumu belirliyor. Sava iinde bir sava, hem de birok beyni byle sarsacak ve fel edecek
bir sava var. Kald ki, biz bu konuda dmann en ince oyunlarn bozmakla aslnda savata byk bir adm attk. Hatta yalnz
karda savaan bir dman da deil, yzyllardr herkesi iliklerine kadar balayan o klelik balarn en erkenden yrtmay grev
olarak bildik ve bu sava byle temellendirdik. Benim byklm ve halen savataki gcm bununla ok yakndan balantldr.
Benim de kadn araym vard. Ama ben kadn aradktan sonra yaratrm. Ben de eskiden arkadalarmzn kadn araylar ve
birbirlerini bulular gibi yaklayordum. Fakat bunun anlamszln kavradm. Kendimi kolay sattrmam, beni kolay
balayamazsnz. Unutmayn ki, en deme erkeimizin bu konuda kendini balamas ve aldatmas iten bile deildir. Kadnlar ok
tutucu ve geleneksel ahlkn etkisi altnda dknlemi tarzda kendini satan kiiler durumundadr. Bu iki u arasnda gidip
gelirler. Bunu aacak rnek yok denecek kadar azdr. Btn toplumun kadnlar ve erkekleri hibir zgrlk dzeyini
yakalamadan, ba balama ad altnda ve muradna erdi deyimiyle, aslnda drt ba mamur bir klelie balanrlar. Sizin bunu
atnz sylenemez. Eskiden bu kader alar sizi de ok balamt ve halen o balardan kurtulduunuzu sanmyorum.
Erkek de bundan farkl deildir. O daha da kt bir biimde bu iin iindedir. Oysa ben byle deilim. Bunun kader ya da
murat deil, tam tersine kadersizlik, muratszlk ve zmszlk olduunu ok iyi grp kendini syran kiiyim. Tabii ki bununla
yetinmeyen, gerektiinde btn bir halk, bir ulusu da bunun iin srkleyecek iradeyi gsteren kiiyim. nderlik budur. nder,
ancak bir ulusun hayat damarlarndan birisini gelitirdi mi ulusal nder olabilir. Askeri, siyasal, sosyal ve rgtsel damarlarn
biraz amak, ulusal aka yol ayor. Ben henz bu iin balang almalarn yrtyorum. Ancak siz bunun farknda bile
deilsiniz. Herkes olduka yzeyseldir, ok gszdr ve iradesizlii aamyor. Bu bir geriliktir; bunda srar edilirse bir tutuculuk,

127
hatta kar devrimciliktir.
Hi kimsenin bu konuda ilgisi ve ilikisi olmasn demiyoruz. Tam tersine, biz zgr kadn dnyasna ok byk bir ilgi
gsterdik ve ona boyut kazandrdk. Bu aamada hi kimse, kadn kimliine benim dzeyimde cesur, iten, deerli, eit, zgr,
duygulu ve anlaml yaklaamaz. Dikkat ederseniz, en deme erkek ok usturuplu laflar da etse de, aslnda onun dnyasnda sadece
birka kadna yer vardr. Hibir erkek btn kadnlara anlam verme gcnde deildir. Belki lafn edebilir, ama kimlii buna
kapaldr.
Baz sanatlar kadna anlam vermek istediler, ama o da arlatanlk dzeyindedir. rnein, Zeki Mren kadnlarn dnyasna
iyi giriyordu. Ama Zeki Mren erkek olmaktan kmt, aslnda normalde bir erkek deildi, kadna sanatnn arpklyla
yaklamt; bu adan pek ciddiye alnamaz. En hakim erkek, kadn dnyasna girince drt drtlk egemen olur. Erkek, koca
olarak, ak veya sevgili olarak tam bir egemendir. Kadn ise eitlii, zgrl, incelikli ve yzeyselliklerden arnm bir
yaklam aklna bile getirmez. Zaten kadnlar da geleneksellikle olduka ilenmeye, bytlmeye ve bu ereve dahilinde buna
drt drtlk hazrlanmaya veya byle karlanmaya hazrlar. Geldi byk erkeimiz demek, tam bir kar kiiliidir. Hele biraz
da paras ve gc oldu mu, hayalinizdeki prens tam ifadesini bulmutur. Acaba bunu ka kadn ayor diye sormak gerekir. Bunun
rnekleri yoktur, bu kalplar kramamsnz.
Biz bu temelde byle bir erkeklii hem sizin dnyanzda, hem erkekler iin krp ykmak istiyoruz. Bunun ne kadar byk bir
i olduunu bilmeniz gerekir. Ben gcm buradan alyorum. Neden size ilgi ekici geliyorum? nk farknda bile olmasanz da,
ruhunuzu ezen ve kimlinizi tannmaz hale getiren bir kiilii ldrdm. Parti iinde kendi hakimiyetinden kesinlikle
vazgeemeyen bir erkei durdurdum. Bunlar da her erkein yapaca i deildir. Eer arpc baz kadn yiitlikler ortaya
kyorsa, ister farknda olun ister olmayn, bu nemli ilerden, bunun nemli bir alma olmasndan ve bizzat savam
verilmesinden dolaydr. Ben bunu anlayabileceinizi sanmtm. Fakat halen erkekte ve kadnda baz kiilikler, sanki byle byk
bir nderlik almas yokmu gibi davranyorlar. Ama bunlar yanlyorlar.
Byk devrim ehitlerinin vasiyetleri bata olmak zere, zgrle verdiimiz deerle biz bu konuda sava daha da
gelitirerek sonuca gtreceiz. Tabii bu benim hikyemdir. zerinde daha da durulabilir, bunun hi bir ayb da yoktur. Ne
abartalm ne de grmezlikten gelelim. Baz kadnlar veya erkeklerin buna kar nasl davrandklar incelenmeye deerdir. rnein,
erkekler ve kadnlar iin model olarak kendimi ortaya byle koyarken ne diyeceksiniz? Btn lkemize, hatta btn kadnlara
kendimi seslendirirken, ok deiik bir ses ve kimlik olduum kesindir. Bir arkc gibi arkyla veya kaba g sahiplerinin diliyle
de armyorum. Bu anlamda her ey sizi zgrle zorluyor. Dikkat ederseniz, rgtmzn ve lkemizin tm erkekleri biraz
laf anlayacak duruma gelmilerdir. Aslnda erkeklerin de sorumlusuyum. lkemizin ve halkmzn zgrle kalkan kadnlar ve
erkekleri bizi anlamak zorundalar. Bu anlalmadka, hibirinizin mcadeleyi konuacak hali bile olamaz. Bu byk duru bunu
salamtr. Bu byk duruun gereklerine ulamadan, ne erkein erkek olmas, ne de kadnn kadn olmas mmkndr.
Bu byk duruun karsnda olanlar var. Bu tam bir sava halidir. Erkein ve kadnn alabildiine dayanlmaz hafiflikleri,
dayatmalar, komploculuklar, skntlar ve rahatszlklar var. Bunlar sizde de olabilir. Ama unutmayn ki bu bir savatr. Kadnn
kimliinde veya benim kimliimde ekillenen kiilik sembol olacak ve bu herkesi balayacaktr. Bu, lkesine tamamen sahip
kan bir kadn veya erkek kimlii biiminde karmza kacaktr. Balanlacak erkek ve kadn bu kimliktedir. Balanlacak kadn
tamamen yurtseverdir, tamamen zaferdir, tamamen gzeldir, tamamen lldr, tamamen rgtldr. Bu kadn kimlii, att her
admdan dmann saknd kadar, dostlarndan ve halkndan yana olan, gaflete ve yenilgiye yer vermeyen bir duruun sahibidir.
Bu hedefleniyor ve gerekletiriliyor.
Erkek de byle balanacaktr. Erkek frsat buldu mu alasndan dknlk yapacak erkek deildir; tam tersine, o da tamamen
yurtsever olacaktr. Onu kendi kimliine yle kazyacaktr ki, o varsa lkesi ve zgrl vardr, onun iin g sahibidir, rgttr,
her olasla kar savaa hazrdr. Annda harekete geti mi yenmeyi de bilir. Eer bir kadndan, bir namus olayndan
bahsedilecekse, bu ncelikle bu zellikleri kazandnda olabilir. Bir kadn iin krk defa kendisini kaybetmeye hazr bir erkek,
bana gre tkrkle boulmas gereken erkektir. Bu byk bir tuzaktr. Bu tuzaa dmemeye alacaksnz. Zilan kiilii ve
dier ehitlerimiz bu tuzaa dmeyenlerdir. Onlar hibir erkekle olmay dnmeden ehit olmulardr. ehitliin dier bir
anlam da budur ve yaayanlar da byle olmaldr.
Dkn bir erkein kadn yaklam bize iren gelir. Ne kadar ilgilensem de, kadnn halen nemli oranda drc zellikleri
vardr. G kazanm kadn nerede? Hepsi birer zavalldr, doru drst ayaa bile kalkamyorlar. Benim sadece yaptm ey
arkadalk etme, cesaret verme, kadnlarla tartmay gelitirme, birlikte olunabileceine dair umut vermedir. Dikkat ederseniz,
bende Senin yle kocan, adamn olacam diye bir hava yoktur. Btn erkeklerde bu havay bulursunuz, ama bende asla
bulamazsnz. Hi kimse bana, yle hakiminizim, yle beyinizim gibi bir sz sylettiremez. nk ben bunu ykan kiiyim.
Herhangi bir kadnn benim karmda yapmack bir kadn olabileceini dnmesi imknszdr.
liki, byk zgrlk yoluna ve byk duygularn balangcna girmek demektir. Bu kolay gelimiyor, byk bir savamla bu
yola giriliyor. Erkekler ve kadnlar eski llerle birbirine yaklamaktan tam syrlmadklar iin ldryorlar. Erkekler biraz
rgtl olsayd, kim bilir bu yzden ne kadar hizip kurarlard? Ne kadar fkeli olduklarn biliyorsunuz. Dikkat ederseniz,
yaptklarm yanl deildir. Bunu ok ince ve hassas bir savala yrtyorum. Bu sava brakrsam, erkekler topluluunda acaba
ne kalabilir? Byle rahat olmay, eline silah almay ve erkein iine karmay bir tarafa brakn, ksa bir sre sonra Dkn ve
irkef kadn, senin yerin mutfaktr, erkeine bak, onun ocuuna bak deyip tokatlarlar. Direnirseniz, iki tane tokat daha patlatr
ve sonuta sizi kendilerine gre uygun bulduklar yere atarlar. Biraz dikkatle gzleyen bunu hemen fark eder.
Erkekler art niyetli olduklar iin deil, erkek olduklar iin byle yaparlar. Her eyden bunlar nce gszler. Saflarmzda
zellikle bazlar szde gzel duygular ad altnda bunu dayatyorlar. Buna fke duyuyorum. Bu yle kolay bir i deildir. kinci

128
gn dmann bile yapamayaca bir komploya gidebiliyorsanz, btn savalarnz ve onun btn abalarn bir tarafa
brakabiliyorsanz ki, komploculuk budur-, sizin hangi duygularnz ciddiye alnabilir? Byle bir ilikinin savunulacak nesi var?
Bir kadna ilgi duyup iliki gelitirdiiniz iin deil, onun canna okuduunuz iin ayplyoruz. Gsz ve rezil olduunuz iin
buna kar kyoruz.
Dikkat ederseniz, benim duruum byk duygular artryor ve kimlikleri ortaya karabiliyor. Bizde gerekleen iliki
dzeyi tamamen ulusal boyutludur. En ar toplumsal sorunu devrim silah ile zyoruz. ok gerekli olan yaam iin zgr
lleri ortaya karyoruz. Bunu doru gryorsanz ve bir katk gcnz varsa onu sergileyeceksiniz. Bu da nasl olmaldr? Ak
tam bir siyaset iidir derken bunu kast ediyorum. Salam bir siyasal duruunuz olacaktr. Siyasal ve rgtsel duruu salam
olmayann duygudan ve aktan bahsetmesi tamamen oyundur; kadn-erkek ilikisi boyutunda da ajanlktr. Saflarmzda arpk
gelitirilen ilikiler yozlama diye tabir ediliyor. Btn alanlarda yenik dm birok kiilik neredeyse birbirlerine
kapaklanmtr. Bu ak mdr, ihanet midir? Bu duygu mudur, duygusuzluk mudur? Bu biti midir, dirili midir? Bunlar byle ele
almalsnz ve cevabnz yerinde olmaldr. Bu nedenle rgtsel, hatta askeri duruu salam olmayanlarn duygularna yer
vermeyin, sevip sevilebileceklerine inanmayn.
Siyasette kaybedenin, duyguda ve akta kazanmas asla mmkn olamaz. Akn birinci artt, yksek siyasal kazanmdr. Ben
bu yama kadar bouna savamadm. lkemizin gzellikleriyle ilgili olmak da ayp deildir; hatta bunlarla ilgili olmak gereklidir.
Ama areyi bu byk savamda buldum. Kadnlar dnyasnda yerim gldr ve bu da savamla olmutur. Btn kadnlarmz
mcadeleyle ilgili olmaya ekerken, ii gc dmana uaklk olan erkein yannda kadn ne arasn? Erkek kendini koca veya ak
diye yutturmutur, ama be paralk deeri yoktur. Erkein ciddiyetine inanmyorum. Fukara kadnlar kendilerini bu erkee
yutturmular. Bunlar dile getirdiimizde Btn kadnlarmz elimizden alacak diyorlar. Bu anlamda ise, btn kadnlar bu
erkeklerin elinden aldm; yle kadnlarn elinden de erkekleri alyorum. Sava byle veriyorum. Byle yapmazsam, ne savaan bir
kadn ne de bir erkek olabilir. Siz bunun arsn ekiyorsunuz, ben ise bunun yaratlmasn gerekletiriyorum. Siz engel
durumundasnz, ben milyonlarla bunu gerekletiriyorum.
Ulusal sava baka trl verilir mi? Her bakmdan bitmi bu insanlarn bir gnlk bile direnmeleri baka trl mmkn m?
Akn kendisi bu byk savamn bir yan rn, bir esin kayna olarak gerekleir ve biz buna her zaman talanma ve
ieklenme olarak anlam veririz. Bu byk savamlar kendi topramzda, btn kirliliklerin, irkinliklerin ve dikenlerin olduu
ortamda verirsek, bizim topraklarmzda ak ancak o zaman reyebilir, iek verebilir. Baka trls mmkn deildir.
Bu sava, ayn zamanda yakc ak savadr. Dzen lleriyle geliyor, erkeim, karm diyor. Bu ok ayplanmas gereken
bir durumdur. Bunun akla, sevilecek erkeklikle, kadnlkla ne ilgisi var? Onun iin Ehmed Xanenin, Ah, bir de biz ak
gerekletirebilseydik, keke bize aktan yoksunlar demeseydiler diye bir cmlesi de var. Ak gerekletirmek kolay deildir.
Bu hususlar daha kapsaml bir deerlendirmeye tabi tutabiliriz. Biz akn canl bir savasyz. akaya gelmez ve gz ard
edilemez bir savan komuta kiiliiyiz. Bu ayn zamanda gereklidir. Bu boyutu dikkate almalym. Siz kadnlar iin bu ok
gereklidir, nk baka seeneimiz yoktur. En benimdir diye el uzatabileceiniz bir erkek, ksa bir srede banza da gibi
yklr. Bu, ancak bylesi bir savala alabilir, zgr iradeniz biraz doabilir. Genel geer llerle yaamnza karmak
istemiyorum. PKK'nin dna kabilirsiniz, dilediiniz ortamlarn her trl ilikisini yaayabilirsiniz. Ama bir sava yrttm
kabul ederek, onun hem ilkede hem de tarzda esaslar olduunu bilerek anlam vereceksiniz. Bununla vaat ettiimiz zgrlk
kelimesine geerlilik kazandrmak istiyoruz. Amacnzn bu olduu kesindir ve ilerlik kazandrlan da budur.
Bu anlamda nderlie ballk, kendi amalarna ulamak iin vazgeilmezdir. Bu ballnzn ok ucuz ve duygusal
olmasn zaten kabul edemem. Ballnz sizin iin ok hayatidir. O zaman bunun gereklerine kesinlikle daha belirleyici ve
erkeklerden daha ok yer vereceksiniz. nk bu size daha fazla gerekli olandr. Baz imknlar var diye evden kam, nereye
varaca belli olmayan kadnlar gibi durmak en byk ayptr. Size ok gerekli olan zgrlktr, onun kimlii ve kiiliidir. Buna
da bir imkn verilmitir. nemli olan buna erkekten daha fazla anlam vererek ve ballk gstererek sonuca gitmek, bu byk
tarihsel frsat iyi deerlendirmektir.
Hibir erkek kadn iin byle taviz veremez. Benim yaptm taviz vermek deildir, insanlk anlaym byle olduu iin
yayorum. Klasik erkek olmak istemediim iin, iradem ve zgrlk tarzmla kendimi ekillendirdim. Ucuzundan bir ince sanat
gibi sizi kazanmak iin deil byle davranmyorum. Tam tersine bu, yaam felsefemin bir gereidir. Bunun etkileri ve kkleri
gittike yaylacaktr. Gcnz varsa bunun zerinde durun, derinlein, g aln ve g verin. Sizin yaama olanca byklyle
iradeli ve anlayl olmanz isteniyor; elinize her trl silah verilerek mcadeleye katlmanza imkn veriliyor. Bu kolay bulunacak
bir silah deildir. En sevdiiniz erkekler dahil, erkekler byle silahlar kendi kadnlarnn eline vermezler. rnein, dillerinin
zlmesini istemezler, askeri ve siyasal savama adm atmalarn ve fizikleriyle ayakta kalmalarn da kabul etmezler. nk
onlarn bak alar bunu kabul etmez. Bak alar ile fiziinizi mutlaka drmek isterler. Onlar iin mutlaka saldrmak, adeta
a kurt dzeyine gelmi bir bak asdr.
Buna kar savamanz iin elinize verilen byk olanaklar var. Onlarla kendi savamnz deerlendireceksiniz. Onun
rgtlenmesini ve planlamasn yapacak, en bata kar cephede plak dmandan tutalm iimizdeki erkein dolayl tm
drc etkilerine kar ok bilinli olacaksnz. zgrlk iradenizin ve gzellik anlaynzn elverdii bir yaam projesini ve
plann adm adm olgunlatracaksnz. Erkeklerle ilikileri hep bu temelde ele alacaksnz. Tamamen planl ve projelere sahip
olacaksnz. Arkanzda kadn gcnn rgtlenmesi var. YAJK budur. nk byle olmazsanz erkek size saldrr. Bu saldrlar da
deiik tarzda olur. Bu adan zgrlk silahnn elinize veriliini bir ans olarak grecek ve engin bir anlaya sahip olacaksnz.
Kadnlar kendilerini byk zgrlk savamna adamlardr. rnein, ehit Zilan yoldan syleminde olduu gibi, Keke
bizim canmzdan daha fazla deerli bir eyimiz olsayd da verseydik diyorlar. Bizim bu abalarmza ilikin bu kadar can

129
kendini katmtr. Bu silahlar bu temelde elde edilmitir. Dolaysyla kutsal grerek bunlar kullanmak en temel iinizdir ve bu
olduka nemlidir. Bu szn baka anlamlar da var. Byk yaamla, zgrlkle, yurtseverlikle, parti ve rgtle ilikileri ok
arpcdr. Eer onurlu ve saygl birisiyseniz, bunlar gz ard edemezsiniz. Bunun iin rgtllk nemlidir ve ama
younluundan vazgeilemez. ok planl olacak ve birbirinizle iddetli ilgileneceksiniz ki, kadna ok az yer verilen erkekler
dnyasnda kendinize salkl bir yer aabilesiniz. Bu sava bunun iindir. Varsn erkeklerimiz olmasn, olmazsa ne olacak?
Sevmesini bilmeyen, saygs olmayan, doru drst zgr bir toprak paras olmayan erkek egemenliindeki yaam ne
yapacaksnz? Bu yaam banza bin defa beladr
Kendimi siz kadnlarn yerine koyarak dnyorum, yaadklarnz inanlmaz geliyor. Benim byle bir erkeim olsa, bir
gnde ldrm. Siz nasl byle uysal hale getirilmisiniz diye hayret ediyorum. Bana gre yaplmas gereken, mutlak direni ve
zgrlk savamdr. Bu iyi bir imkndr. Sizi mutlu edecek tek bir gelime varsa, o da zgrlk savamdr. Bu da nderlik
gereinin ifadesidir. Zevk ve mutluluk bu savamn bu tarzndadr. Bu tarz intikam almadr; nce kendimizi, sonra mmknse
toplumu ve onun da bir uzants olarak erkei kazanmadr. Erkei byle istemelisiniz, istemekten de teye byle kazanmal ve
buna gre yaratmalsnz. Beni bile yaratmalsnz. Ben kadn yaratrken, kadnn da beni yaratabileceine inanyorum. Doru
olan karlkl birbirini yaratmadr. nk birok arpklkla drlm ve yaam dna itilmiiz. Karlkl birbirimizi
kazanmamz iin nce eit olmamz gerekiyor. Dikkat edilirse, fazla eit deiliz. Eit konumda olmayanlar birbirlerini
kazanamazlar. Eit olmayann birlii daha da derin bir olmazdr. nderlik bu anlamda karlkl birbirini yaratmann da
nderliidir.
Btn nemiyle, anlamyla ve pratik gerekleriyle en deerli aba, bu anlamda zgrlk savam uruna gsterilecek abadr.
Bu anlamda yrtlecek sava da askeri ve siyasal boyutlu savam zafere doru gtrr. Bu da karlkl ve iddetli bir etkileim
halinde yrr. Bunun iin her trl arptmaya kar direnli olmalsnz. Sabr gstererek derinlemeli, anlayl yaklamal ve
abanz srekli sergilemesiniz. Uruna savalacak, kazanlacak ve yaanlacak bir yaam varsa, o da budur. Bunun dnda her
ey drcdr, btn aclarmzn ve zntlerimizin kaynadr. Ne mutlu ki, biz bunu aabilecek bir imkn yakalam ve elde
etmiiz.
O halde tm gcmzle daha fazla anlayla derinleerek ve abayla gelierek karlk verelim. Sadece savamn bir altyaps
olan bu savamn askeri ve siyasal boyutunu kesinletirmekle ve zaferin ard arkasn kesinlikli klmakla yetinmeyelim; onu bir
kez daha sosyal anlamdaki zafere dntrelim. Onun da en incelikli kabul edilebilir llerini bizzat kendi tarzmzla, kendi
kadn planmzla yaratalm. Bunu en deerli yaam abas olarak grelim. Bu savamn kendisini bir yaam olarak
deerlendirelim. Umudumuzu ve fkemizi burada bileyelim; kabul edilecek bir yaam varsa, onu da bu savamn zaferinde
grelim.

5 Austos 1997

KADINA GCN VERLMES SOSYALZMN GEREDR

- Bugn 8 Mart Dnya Kadnlar Gn. Bu gn vesilesiyle hem dnya devrimci kadn hareketlerinin durumunu, hem de zelde
Krdistan kadnnn ve Krdistan kadn hareketinin durumunu incelemek istiyoruz. Buna ynelik eitli sorularmz olacak.
ncelikle 8 Martta dnya kadn hareketlerinin birlemeleri gereken nokta ne olmaldr? Ayn zamanda 8 Marta Krdistan
kadn asndan nasl bakyorsunuz? Yarattnz kadn hareketiyle 8 Mart arasndaki ba nasl kuruyorsunuz? Bunlar
aklamanz, izleyicilerimiz asndan nemli olacaktr.
Her eyden nce, yalnz 8 Martn Dnya Kadnlar Gn olmasn yadrgyorum. Btn gnlerin kadnl, zgr kadnl olmas
yaamn vazgeilmez bir kouludur. Ama 8 Mart gerei bile unu ok aka gsteriyor ki, yaamda kadn yoktur. Sadece bylesi
bir gnde kadnn anlmaya deer gibi yaklalmas, klelik boyutunun derinliini gstermektedir. Bu konu giderek younlatm
bir alma alandr. Bunu savatan bamsz grmyorum. Hatta devrimlerin tmnde olduu gibi, gnmz devrimlerinin ve
zellikle Krdistan Devriminin baarmas gereken en temel konusu, kadn etrafndaki yaam zme iidir. Kadn, en gelikin
sava sorunlarndan tutun, bara ve onun zgrlk temelindeki geliimine kadar ilerin odanda yer almaktadr.
Kadn, etrafndaki rlm zihniyet, ideoloji, rgt, bask ve smr gerekliiyle ele alnmadka, zm bu temelde
derinletirilmedike, devrimi ve dolaysyla sava kadndan kopuk olarak ele aldka, ne savan tam bir zgrlk sava olmas,
ne de ardndan geliebilecek barn gerek bir bar olabilmesi mmkndr. Bunun temel ve ok kkl bir koulu, kadn
etrafndaki ilikiler ann zlmesidir. Ai1eden tutun ahlka, hatta felsefeye ve dini yaama kadar bunlarn hepsi bu konuda ne
sylyorlar? Bundan da teye ne yapmlardr, ne yapmay dnyorlar? Bizzat nasl bir dzen kurulmutur? Btn bunlarn
zmlenmesi hayatidir.
Krdistan Devrimi zerinde younlatka, soruna daha fazla ilgi duymamn ve bunda bir zm aramamn savatan kopuk
olmadn belirtmek istiyorum. Hem sava gelitirmede, hem de onun doru anlam zerinde mesafe kaydetmede, bu sorunu
ciddi olarak ele almaya ihtiya duyuyorum. Kald ki, kadnsz devrim olmaz, kadnsz yaam olmaz denilir. Bu dorudur. Fakat

Med TVye yaplan deerlendirme

130
gnmzde bu haliyle kadnl yaam, hele mevcut statko altnda erkekli yaam, benim halen kabul etmekte zorlandm bir
yaam biimidir. Hatta kendi devrimimi bu yaam tarzn deitirmek amacyla gelitirdiimi sylesem, belki de bir gerei
arpc bir ekilde dile getirmi olacam.
Allageldii gibi, 8 Mart, dnya kadnl asndan ne anlama gelebilir diye bir soru sorulduunda, buna verilecek cevap,
bunun derinlemi bir kleliin hatrlanmas, ok sembolik, hatta bana gre biraz da gayri ciddi bir nemin verilmesi anlamna
geldiidir. Neden sadece bir gn kadn gn oluyor? Yaamn vazgeilmez bir esi neden bir gnde anlmaya deiyor? Kadna
anneler gn gibi bir gn de hediye ediliyor. Bunlar bana gre samimiyetsizliin ifadesidir ve bunu amak gerekir. Btn gnleri
8 Martlar gibi ele alp gelitirmek gerekir.
Krdistan boyutuyla bizim bugn iin syleyeceimiz fazla bir ey yoktur. Biz kadnl devrimi byk bir abayla
srdrmekteyiz. Her gn, 8 Martn klasik tarzda anlmasnn da ok stnde gemektedir. Hatta bizde iler yle bir hal almtr ki,
bu konuda aama yapamayan bir kadnn veya erkein pek yaama hakkn bulacan da sanmyorum. Sadece Krdistan halk iin
de deil, uluslararas dzeye ynelik tutum belirlemek isteyen gler, zellikle kadnlar bu sreci anlamak istiyorlar. Sanrm bu
tartmalarmzda biraz bunu akla kavuturacam.
nmzdeki srete kadnl toplantlara daha fazla nem vereceim. Kendi payma deni yapmay bir bor olarak
gryorum. zellikle bizde hep anlmaya ihtiya duyulan ehitler var. Gerek kendini bombalatrarak patlatanlarn ve bylece de
insan soyunun belki ulaabilecei en ciddi zgrlk eylemlerinin sahibi olanlar, gerekse kendini yakarak bu biimiyle de kendisini
temizlemek isteyen kadn soyunun bize ykledii grevleri bu ehitler ahsnda yerine getirmek benim iin bir bortur. Bugn
vesilesiyle bunu zellikle belirtmem yerinde olacaktr.
Sayn calan, hemen u soruyu sormak istiyoruz: Konumanzda da belirttiniz; PKK nderliinin, PKKnin zellikle kadn
sorununa bak as dnyann drt bir yanndaki kadnlarn ilgisini ekiyor. Yani u andaki tartma dzeyiniz ve
yaklamlarnzla bir ilgi oda durumundasnz. Hareketinize Krt kadnlar dnda dier uluslardan da birok katlm var.
Anlamaya, kavramaya ynelik youn bir istem var. Kadnn kendini PKK nderliine yakn hissetmesini neye balyorsunuz?
Sizce dier uluslardan gelen kadn niin kendisini size yakn hissediyor?
Kadnn ilgisinin giderek geliecei kanaatindeyim. Bunun esas nedeni, erkek egemenlikli bir dnyann geerliliini eskiyi de
aratmayacak bir biimde srdrmekteki srardr. Hatta erkek egemenlikli ideoloji ve onun yaama yanstl, kadn sorununu daha
da arlatrmtr. zellikle 20. yzyl devrimlerinde kadn asndan baz almlar olmusa da, tam zme gidilememitir. Hatta
reel sosyalizmin gerekletii, resmiletii lkelerde bile bunun kadn devrimine tarlmad, klasik yaam llerinin en benim
diyen sosyalist nder kiiliklerde bile srdrld aka ortadadr.
Bana gelince, benim sorunu daha deiik biimde, ok daha derin ve ok evrensel tarzda ele aldm dorudur. Ben burada salt
bir ulusal kurtulu devriminin ihtiyalarn gz nne getirerek bir kadn zmlemesi yapmyorum. Hatta gncel dnemi
kurtarmak asndan "Kadn nfusun yarsdr, onlar olmakszn devrim olmaz" gibi dar bir anlay ierisinde de deilim. Bu
sorunla daha kkl urayorum. Bu, benim iin bir felsefe ve moral almasdr. Kendi sosyalist anlaym gerekletirmem iin
bunu zmem gerekiyor. Bir erkek kiilii olarak halen yaam aray iindeyim. "Kadnl yaam nasl olmal, genelde yaam nasl
olmal?" sorusunu sorarken, "Kadnl yaam nasl olmal?" sorusu benim iin halen zerinde younlamak gereken bir sorudur.
Bunda hibir geleneksel nyargya ve ahlki deere snmadm aka belirtmeliyim. Cinsel boyutlu yaklamlardan
tutalm, kadnla yaam btn alanlarda, rnein politikada ve hatta ordulama faaliyetlerinde paylamaya kadar eitli sorunlarn
olduuna inanyorum. Bunlarn aklkla tartlmasnn gereine nem veriyorum. Sadece tartmann snrlaryla yeterli
kalnmamas gerektii, bunu daha da ilgin veya arpc devrimsel zmlere gtrmenin art olduu gerei beni daha fazla
ilgilendiriyor. Bunu dnem sosyalizminin yapmas gereken en temel ilerinden birisi olarak deerlendiriyorum. Salt snf
mcadelesinin yeterli olmad reel sosyalizmde olduka kantlanmtr. Gnmzde devasa boyutlara ulam evre sorunlarna,
kapitalist emperyalizmin doay btnyle tahrip edip yaanmaz duruma getirmesine artk nasl bir sosyalist devrimle kkl bir
zm gerekiyorsa, kadn boyutunda bu daha fazlasyla geerlidir.
Yaamn her alann ilgilendiren bu soruna, geleneksel dzen yaklamlarnn ok tesinde, ideolojik olmaktan tutun pratik
birlikteliklere ve evliliin bile yeniden sorgulanmasna kadar her boyutta yeni yaklamlara ihtiya olduu kansndaym. Dikkat
edilirse, bu ynl yaklamlarm olduka evrensel yaklamlardr. Bunlar salt ulusal kadn kitlesiyle ilgili deildir; uluslararas
alanda da bu ynl ilgi gelimektedir. Bu ynl geliecek bir sosyalizm anlay, phesiz kadn ok daha fazla
gndemletirecektir. Kadn sorunu salt cins ve rgt boyutlarnda deil, toplumun tm alanlarnda "nasl olmal" biiminde
sorgulanacaktr. Buna cevaplar gelitike grlecektir ki, esasta sava ve bar bir kadn sorunudur. Kadn iradesi ve kadn kiilii
gndeme girmedike, salt erkek egemenlikli anlaylara dayal zmlerin tek bana ne sava ne de bar halledemeyecei
anlalacaktr. Dolaysyla nmzdeki dnem devrimlerinin, hatta 21. yzyl devrimleri ve savalarnn, onlarn ardndan
geliecek bar srelerinin de salkl klnabilmesi iin kadn devrimini derinletirmemiz gerekiyor. Sanrm ilginin esas nedeni
budur.

Toplumsallama Devrimi Kadn Eylemi Etrafnda Gelimektedir

Sayn calan, siz kadn ele alrken, kadn hareketini gelitirirken, zgrleme konusunda belirli baz noktalar ortaya
koyarken, kadnda neyi grdnz? Kadnn zgrlnde ne var?
Ben kadnda her eyden nce tehlikeyi gryorum. Kendimi tandmdan beri anamla hesaplamaktan tutalm, kzlarla
uramaya ve hesaplamaya kadar derin bir tehlikenin farknda olmak gibi bir zellik benim iin etkileyicidir. Kar cinsler
beraber olmadan, tek balarna olamazlar. Ama genelde yle bir durumu var ki, bu iliki fazla kazandrmyor. Bu iliki doru

131
zmlenmediinde, neredeyse yaam btnyle tehdit ediyor. Hep bunun endiesi iindeyim ve bu endie beni ok youn bir
zmleme gcne gtryor.
Balangta sezgi yoluyla, bu ilikilerde bir hastalk var, bu ilikilerin byle olmamas gerekir diyordum. Kylerde balk
paras ile yan bamda en sevdiim veya birlikte olmak istediim kzlarn birdenbire adeta ortadan kaybedilii, bana bir yitiklik
gibi gelirdi. Bu ite doallk yok diyordum. Ardndan tm dzene baktmda, para ve bask gc olann, aslnda kadn oktan
aldn grdm. zgrlk ve gzellik ilkesine gre ilikilerden eser kalmadn, sadece hayalde bunun mevcut olduunu fark
ettim. iirde, edebiyatta, resimde, sinemada ne kadar sahne ve senaryo dzenlenirse dzenlensin, son tahlilde bunlarn kitleleri
adeta afyonlatrmada kullanldn grdm. Bask ve smrnn kadn konusunda en vahi kanunlar uyguladn ve ak
ldrdn her eyden nce grdm. Bu, beni adeta bir intikamcla kadar yneltti.
Ak kutsal bir kavramdr. Akn katledilii benim iin kolay kolay kabullenilemez bir duygu, bir dncedir. Ben bu konuda
herkesin yapt gibi bir bireycilie saplanmadm. Klasik erkek yaklamlaryla kendimi zmek istemedim. Biraz g toparlam
biriyim, rnein bugn ad san belli bir g kiisiyim, buna dayanarak bu sorunu zmek istemedim. Cins tatminlerini gce
dayanarak zmek istemedim. Bu bana ahlkszca geldi. Gnlllkten ve zgrlk iradesinden yoksun, gce dayal bir tehlikeyi
kendimde grmeye baladka, kendimi kaybetmemeye de byk zen gsterdim. Bu ayn zamanda beraberinde u tehlikeyi de
getiriyor: Erkekte g gelitike, ilk uygulama alan insanlar zerinde bir stat gelitirmektir. Stats nedir? Kendisini ya bir
manevi ahsiyet gibi olaanst propagandalarla mezleriyle bunu yapar ve kabul ettirir, ya da bask aygtlaryla buna smry
de ilave ederek ve insanlar zayflatarak kendine balamak ister. Erkekte younlaan gcn geliim sreci byledir. Bu, kadnda
ok daha tehlikeli bir biimde boyutlanr. Erkek bylece bask ve smr gcn kendi kiiliinde younlatrdka, kadna
yaklam maalesef ok dengesiz ve ok tehlikeli bir mal younlatrmas biiminde olur. Getirdii boyut aslnda esef vericidir.
Kadn tutsaklkta ve metalamada son derece bir incelmeye tabi tutar. Kendi egoizmini tatmin etmek iin kadn sonuna kadar
gszletirir, iradesizletirir; bir kukla haline ve efendisinin bir ss kpei haline getirir. Tatmin olduu iin bundan da gurur
duyar.
Neredeyse btn snfl toplumlarn geliiminde durum byledir. Snfl toplum gelitike, g arlkl olarak erkekte
younlar. Erkekte g younlatka, kadn gcnde muazzam bir yitiklik meydana gelir. Buna daha da aklk getirelim.
Bilindii zere, Ortadou din geleneklerinde, zellikle ilkel klan toplumlarnda -sanrm tarihte bunu en iyi gerekletiren alan
Mezopotamya oluyor- kadnn toplayclktan retime gei aamasndaki gc tartmaszdr. Dinler ncelikle kadn tanralar
biiminde ilk ifadesini bulmutur. Halen ok etkili bir isim olan, Krte'de de yldz anlamna gelen tar, btn dillerde vardr.
Gnmzde Star, Sterk kadn tanraln ifade etmektedir. Bu tanra aslnda yle bir tarihi role sahiptir: ncelikle ilk
yerleik toplum yaratcsdr. lk ky topluluklarnn kurulmasndan tutalm, toplumsallama devriminin en nemli aamasnn
byk lde kadn eylemi etrafnda gelitiini kabul etmek gerekiyor. Tanra tarn tarifi byle yaplabilir.
Demek ki, kadn toplumu, bu ilk kurulu srecinde bir bykl temsil ediyor. Ondan sonraki sre, snfl topluma geitir
ve snfl topluma gei de esasta bir erkek hakimiyetine geitir. Erkek hakimiyetindeki gelime o kadar snrsz olmutur ki, daha
sonraki btn tanrlar erkektir, aslnda hibir kadn tanra kalmamtr. Btn imparatorlar erkektir. stisnai olarak ok a kadn
olsa da, onlar da erkeksi kadnlardr. Btn komutanlarn, btn brokratlarn yzde 99u erkektir. Tabii ki bu da ok dengesiz bir
hakimiyeti gstermektedir. phesiz bunun snfsallamayla ilgisi olmakla birlikte, herhalde insanln tek geliim gereidir
demek abartl olur. Yani erkek hakim olmadan yaam olmaz demek, bal bana bir baskc ve smrc zihniyeti esas almak
demektir.
Sosyalizmin bununla ilikili olmas, hatta buna kar olmas gerektiini dnyorum. Grld zere, dnce tarzmzda ve
bundan kaynaklanan yaam tarzmzda zgrlk var. Eer sosyalizmde srar edeceksek, uygarlk tarihi boyunca gelitirilen kadn
boyutunun gten drlnn doal olmadn kavramalyz. Bunun toplumsal gelimeyle, snfsal gelime tryle balantl
olduunu ve gnmzde de muazzam bir sorunlar kayna haline geldiini grmekteyiz. Bunlar zdke devrimin
derinleebilecei ve bu anlamda erkein fazla erkeksiliiyle kadnn fazla kadnsl arasndaki orantszl kaldrmak gerektii
kansndaym. Bunun zerinde ok younlayorum. Erkek nasl bir erkek olmal sorusu kadar, kadn nasl bir kadn olmal sorusu
da benim iin yakcdr. nk tarih bu soruyu sormamz gerekli klyor. Ayn zamanda Krdistanda, zellikle drlen erkein
durumu beni bu soruna daha da ekmitir. Krt halknn karlatrlm bir halk olduunu syledim. Bazlar bunu aleyhimizde
kullanmak istiyorlar. Oysa bunun anlam uydu: Tarih boyunca srekli igal ve istilalar halkmzn bandan eksik olamad iin,
her igalciye, yani her zorbaya, her despota -ki, bu da biraz hakim erkee benziyor- bal kalan bir halkmz var. Bu anlamda kle
kadna benzetilmitir dedim ve bu anlamldr.
"Bunda Krt erkeinin rol nedir?" sorusuna getiimde, Krt erkein rolnn yrekler acs durumda olduunu grdm.
Klasik anlamda da, bu erkein dier uluslarn erkeklerine pek benzemediini, ok farkl baz yanlarnn olduunu grdm. Baskc
sistemlerin etkisi altndaki erkek, bunun btn acsn kadnlardan ve ocuklardan karr. Yine ilgintir, btn sevgisinin
kaynan da burada grmek ister. Yani hem dver, hem sever, hem de gzya dker. ok elikili bir kiilik: Sevmek istiyor,
ldryor; sevme tarznda ldrme var. ocuklar iin de bu byledir. Bu erkei ok aresiz grdm. aresiz grdke bu erkein
zmlenmesi, bana neredeyse en az kadn zmlenmesi kadar nemli gzkt. Aslnda sorunu kadn sorunundan ziyade bir
erkek sorunu olarak da zme tabi tutmam byk bir nem tayor. Bunlar, birok ideolojide byle ortaya konulmamtr.
deolojilerin ounluu erkek egemenlikli olduklar iin, erkei fazla zmeye tabi tutma gerei duymazlar. ok derin bir
sosyalist kiilik olmazsa, erkek kendi iktidarn tehlikeye sokabilecek dncelere fazla yer vermez, kendini fazla eletiri konusu
yapmak istemez. Bu durum erkekte ok isellemi bir yaklamdr.

132
 Benim durumum biraz farkldr. Klasik erkekten kopmay ileri dzeyde saladm iin, cesaretle erkei eletiriyor ve zme
tabi tutuyorum. phesiz bu bir zgnlktr. Kadn da klasik boyutlarda erkekten hem koparm, hem de zgrletirmede nemli
bir mesafe alm olduum iin, bu konuda da yaklamlarm epey zgrlemitir. Sorunu ok dinamik bir erevede ele
almaktaym ve baz yeni kavramlar gelitirmeye alyorum. Erkekliin ldrlmesinden tutalm, ayn biimde kadnn yeniden
yaratlmas ve kadnsln ldrlmesi gibi kavramlar ilgimi ekiyor. Sadece kavramlar dzeyinde deil, kadn ordulamas gibi
bir aba ierisindeyiz. Bunlar ounun ard, hatta byk tepkilere de yol aan gelimelerdir. phesiz bunlar derin bir
anlayn rndr. Kendiliinden yerleri olsa da, esas itibariyle btn bu eletirileri karlayacak yeni yaam tarznn temelini
atmak iin eit ve zgrle dayal bir kn zeminini yaratmak zorunludur. Plan ve program giderek bu temelde
gelitirilmektedir. Dolaysyla yeni topluma doru yol alrken herkesin bilmesi gereken ey, burada da gelikin bir plann giderek
hayata geirilmek istendiidir. zellikle kadrolarmz bunu bilmek zorundadr. Bu hem ok nemlidir, hem de yapacamz birok
iin devrim sonrasnda deil, banda halledilmesidir. Bu konuda tarihsel bir hatann yaplmamas gibi bir anlay da olduka
etkilidir. Eskiden, "Ulusal sorun, kadn sorunu sosyalizmden sonra zlr" denilirdi. Oysa byle deildir. Bu sorunlar an anna,
gnlk olarak zme tabi tutulmadka ne sosyalist devrim olur, ne uluslar kurtulur, ne de cins kurtulur.

Doru Yaam ki Cinsin Birliktelii Temelinde Olur

Sayn calan, getirdiiniz zmler aslnda olduka arpcdr, dnya halklarnn da olduka ilgisini eken zmlerdir.
Erkein yaklamlarn biraz daha amak istiyoruz. 8 Mart erkekler iin neyi ifade ediyor? Ayn zamanda erkein 8 Marttan
anlamas gerekenin ne olduunun ortaya konulmas daha yararl olacaktr. Konumanzda kadn erkekten kopardnz, aslnda
cinsler arasnda bu kopuun ayn zamanda bir birlemeyi de getirdiini sylediniz. Bu birlemenin ieriini biraz daha amak ve
"erkei ldrmek" kavramnn apn biraz daha aklamak yararl olur.
8 Mart, erkek iin fazla bir ey ifade etmez. Erkein mevcut dzeyiyle, 8 Mart, olsa olsa kandrd kadna bir hediye almak
gibi bir anlama sahiptir. ounun gc buna da yetmez. Erkein 8 Mart konusunda fazla bir sorunu olacan sanmyorum. Kendi
anlaym da vurguladm. Eer erkek zellikle bizim devrimimizle balantl olarak kadna ilgi duyuyorsa, phesiz byle bir
srete daha ciddi olma gereini bilince karmaldr. Bu iler pek de benim ailemden ve evremden rendiim gibi yrmez,
yle kadnla olunamaz veya erkek Ben de eskisi gibi bir erkek olamam" gibi bir sorgulamay bugnlerde daha ska kendisine
uygulamaldr. Bunu neriyorum.
Baz arkadalarmz erkenden erkek veya kadn istiyor, zellikle erkekler kadn istiyor. Bilinmeli ki, bu konularda bizim hem
zmleme dzeyinde byk bir savammz, hem de savala ve zgr yaamla balantl planlarmz var. Bunlara zm
getirmedike bir erkein gizliden, hele hele klasik yetkilerine veya gcne dayanak kadn aramas bounadr ve bu tehlikelidir.
Ayn zamanda baz kle kadnlarn da kendi cinsini ve cinselliini biraz frsat bilip bunu ortama dayatmas da tehlikelidir. Bu
gnlerde daha ok bu konular zerine younlamak gerektii kansndaym. Bu, sizi zorlayan bir sorunsa, gelitirilen zmler
var.
Kadn sava veya bu temelde yaam sava deyip gememek gerekiyor. ciddidir. Doru yaam, iki cinsin birliktelii
temelinde olur. Ama nasl bir birliktelik olmal? Toplumsal gerekliimize baktmzda, bu birlikteliin perian ve gc
kaybettiren bir birliktelik olduunu gryoruz. Neredeyse on be yandaki bir kz, ban adeta bir ar kovanna sokar gibi bir
aileye sokmutur. Erkek de, hem de en erken yalarda tm namus anlayn, tm erkekliini bir kadn zerindeki hakimiyetinde
grme gibi ucube bir duruma gelmitir. O yalarda artk bizim erkeimizin karsndan ve dolaysyla ocuklarndan baka
dnecek, ne bir vatan ne gzel bir yaam aray vardr. Tam tersine, srf karn doyurmak iin smrgecinin kapsnda krk takla
atar. Hatta bu durum bugn btn ky korucularnn ve toplumumdaki ibirlikiler ve en deme hainlerin bile esasta bu duruma
gelmelerinin nedenidir. Bu, yaam ve aile kurma anlaylarnn onlar getirdii sonutur. Bunlar ok iyi gryorum.
Ben yurtsever bir insanm. Benim iin nce ev deil, nce vatan sorusu geerlidir. Benim iin nasl olursa olsun da bir yaam
olsun anlay deil, tam tersine zgr yaam esastr. Ben namus da, onuru da burada gryorum. Bunlar olmadka ne aile benim
iin aile olabilir, ne de saraylarm olsa bile bunlar benim iin saraydr. Bunlar hibir anlam ifade etmez. Bylesine yaman bir
eliki iinde bulunmaktayz. Maalesef erkeimizin elinden gelen, on nden yirmi beine kadar srf bir balk paras iin, eyiz
paras iin veya bir kadn elde etmek iin diyar diyar dolamaktr. Erkek krk takla atar, kendini trl trl satar, bir kz bulur.
Bulduu cahil bir kadndr, erkee kaba cinselliinden baka verecei hibir eyi yoktur. Sorun kayna olan birka ocuktan
baka hibir ey sunamaz. Ne konuabilmesi iir dili, ne yaam hakknda tartaca bir felsefesi, ne de herhangi bir sorunu
zmek iin gc vardr. Dilsiz ve erkeine en geriden bal olmaktan baka hibir zellii yoktur. Byle bir kadn erkei de,
kendisini de boar. Benim vicdanmn bunu kaldrmas mmkn deildir. Bizimle ilgilenen evrelerin ncelikle bunu grmesi
gerekiyor.
Bazlar, Birlikte yaam nasl, ne zaman olacak? diye bizi eletiriyorlar. Bu soruyu sormak yerine, "Bu tehlikeli yaamdan
nasl vazgeeceiz?" diye kendinize sorun. Ak belirtmem gerekiyor ki, en deme arkadalarmza bile "Al sana dnya gzeli bir
kz, nasl yaayacaksn?" diye sorsak, nefes alveriini bile dzenleyemez, aakalr. Kiilii rgtszdr, planszdr; kaba cinsel
gdleri ayaklanabilir. Bana gre, bu da dk dzeyli bir paylamdr. Bir kadnla konumay bile beceremez. Becermesi, kaba
ynl gdlerini tatmin etmeye yneliktir. Ama bu byk bir ayptr.
Neden nce insan olarak anlamyorsunuz diye soruyor, ok temel sorunlarnz var diyoruz. Bizim yuvamzn, yani
vatanmzn ve evlerimizin dmann elinin demedii, sadece elinin de deil, izmesinin altnda ezilmedii tek bir noktas yoktur.
Bu ok aktr. Bir jandarma, bir polis her aileye istedii gibi girer; erkein kzna ve karsna istedii gibi yaklar, her trl

133
hakareti yapar. Bu ak bir gerektir. Bu durumda bizim erkeimizin erkeklii, kadnmzn kadnl ka para eder? Gerekleri
cesur ele almaktan ve tartmaktan ekinmemeliyiz.
Benim iin iliki kutsaldr; benim iin iliki ok zgn ve ok deerlidir. Ama ikinci gn bir igalci gelir, ilikiyi yerle bir eder.
Kaba anlamda igalciye de gerek yoktur, zaten srm srm srnyorsunuz. Hibir ekonomik gerekesi, birlikte yaam kltr
ve sal yoktur. Bunlar ciddi sorunlardr. Nasl yaamal derken, bu konularda neler yapabiliriz, bamza gelen nedir diye
sormalyz. Belli bir onur dzeyini yaadn sanan btn kzlarmzn ve erkeklerimizin nemle zerinde bunun durmalarn
istiyorum. Klelik stats altnda olanlara benim fazla diyeceim bir ey yoktur. Ama bizim saflarmzda ilkesizce frsat kadn
ve erkek araylar olmamaldr. Sorunlarmz ardr. Kald ki, sava da bunu zmek iin gndemletirdik. Bu ncelikle
anlalmaldr. Bu konuyu fazla amak da istemiyorum.
Bu ok arpc, hi kimsenin inkr edemeyecei ve herkesin yaad gerekliktir. Hem de bitirici ve tketici bir biimde
yaad bir gereklik. Tabii bunu bir kader olarak grmyorum ve bunun alabilecei kansndaym. Aacak gc de kendimizde
grmekteyim. Devrimi bunun iin en nemli ara olarak deerlendiriyorum. Tam bir ustalkla da gereklerini yerine getiriyorum.
unlar soruyorum veya zm iin unlar gelitirmek istiyorum: Dzen temelinde yzyllardan beri allagelen kadn da,
erkei de ldrmek! Tabii bunu fiziksel anlamda kastetmiyorum. Moral dzeylerini, duygu dzeylerini, iliki dzeylerini,
kanunlara dayal da olsa, gayri meru ilan etmek! Ne byle erkek, ne de byle kadn olunur. Bunun ilk yapmam gereken i
olduuna inanyorum. Biraz daha iyi anlalmas iin, genel bir boanma hareketi gelitirmek istiyoruz. Bundan kimse yanl
sonu karmamaldr. unu yine kimse istismar etmesin: Varolan evliliklere -bu ister kanunlar karsnda olsun, ister imam
nikahyla olsun- benim saygm var. Ben bu tip birlikleri ykn veya datn demiyorum. Ama bu evlilik eer ikence gibiyse,
herkesin bunu datma hakk vardr. Yani evlilii ldrmek gibi tutucu yaklamm da yoktur. Anlayta genel bir boanma
hareketinden bahsediyorum. Hatta evli olanlarn, szl olanlarn nce klasik anlaylardan kendilerini boamalar gerekiyor.
Gerekirse resmi evlilikleri devam edebilir. Ama zde bir deiiklik yaratmak ve bu anlamda genel bir boanma hareketi
gerekletirmek bana ok ekici gelmektedir. Herkesin devrimden az ok nasibini alabilmesi iin bunu yapmas gerekir. Birincisi
budur.
kincisi, bunun olmas demek, klasik kadnln ve erkekliin de ldrlmesi demektir. Bu ne demektir? Erkein zellikle
cinsel ve cins boyutuyla kendini erkek sand ve onun zerine ina ettii hayallerden, ahlki deer yarglarndan ve -hatta
dnce demeyeceim- dncesizliinden kurtulmas gerekiyor. Erkei ldrmek budur. Yani bir yerde yeni yaama balang
yapmak iin baz eyleri ldrmek gerekiyor. Kadn iin bu daha fazla geerlidir. Mevcut kadnlkla hibir ey kurtarlamaz. Hatta
bana gre kadn, mevcut kadnla da mevcut erkeklie de en ok vurmas gereken bir kiidir. nk bunlarn kendi bana bela
yadrmaktan teye hibir deeri yoktur. Bunlar her eyi anlamsz ve gsz klmaktadr. Kadnl bana bela olmu, korkun bir
ikence haline dnmtr. Erkee sunduu kadnlk erkei de felaket gtrr. Giderek yalnzca tm topluma kaba anlamda soy
srdrr.
Toplumsal olarak bizim gerekliimizde, zellikle soy mu sndrd, yoksa soy mu srdrd nemlidir. Ulusal dzeyde
soy sndrme, vatan dzeyinde vatanszlatrma var. zgrlk dzeyinden bahsetmeye bile demez. Eer bunlar gereki olarak
grlrse, bu durumun derin yaramzn baz yerlerinin ar operasyonlarla para para koparlmasn gerektirdii anlalr. Diri
yanlarmz bana gre kalr. Diri yanlar, yaratlacak yanlar vardr. Tabii ben bunlar zerine de epey younlayorum. Benimle
birlikte herkesin belli bir younlamay yaamasn isterdim. Bu bana gre nemlidir. Bu, dnsel boyuttan estetik boyuta kadar,
askeri boyutundan sportif boyutlarna kadar komple ele alnmas gereken bir yeniden yaratlma eylemidir ve bu bana ekici
gelmektedir.
Saflardaki kadnlar bu temelde ele alyorum; erkekleri de bu temelde yeniletirmeye alyorum. Fiziinin
ekillendirilmesinden tutalm ruhunun, konuma tarznn ve giderek dncesinin nasl olmas gerektiine kadar kadna ok ynl
olarak mdahale ediyorum. Bu hi ayp deildir. Burada ayplktan teye, ok cesaretli olmak gerekir. Vazgeilmez bir grevin
yerine getirilmesi gerei var. Grev de deil, yaamn yaratlmas gibi bir durum karmzda duruyor.
lk aldm tedbir olarak, rnein kadn ordulamas neydi? Kadn ordulamas en azndan unu salad: Kadn "Demek ki ben
de silahl olabiliyorum, ben de kendi ayaklarmn zerinde durabiliyorum, eskiden kmaya cesaret edemediim dalarda bamsz
kalabiliyorum, konuabiliyorum, g sahibi olabiliyorum" diye dnd. Bunlar, kadnlar iin son derece nemli yeniliklerdir.
Anlam fazla bilince karlmamsa da, bunun giderek kadn glendirdii ok aktr. Kadnn en azndan fizii geliiyor. On be
yanda, yirmi yanda neredeyse bir ihtiyara dnen kadn, imdi otuzuna geldiinde daha arpc bir grnm arz ediyor. Yine
manevi anlamda g kazanyor. Sadece bizde deil, birok uluslararas alanda da kadnn bu ynl gelimesinin arpc olduunu
belirtiyorlar. Bu bizim srarmz zerine olmutur.
Kadn sz konusu olduunda, klasik erkek anlaynn yzde 99.9u, Benim duygularm, benim baklarm, benim namusum
der; Benim, benim, benim olmaldr! der. Bu felsefe ok tehlikelidir. nk yzde 99.9 her eyiyle senin olan kadn toplumda
neye yarayacak, vatanseverlikte ne yapacak? Kadnda vatanseverlik, zgrlk, rgt, sava, hatta ekonomik ve sosyal yaam iin
yapaca bir ey braklmam. Kadn avucunuzun iine almsnz, bir limon gibi skmsnz veya bir iki gibi hep iiyorsunuz.
Gerekten kadn da byledir. Bu kadnn topluma ve ulusa verecei hibir eyi yoktur. Erkein de verecei bir ey kalmamtr.
Erkeimizin cinnet geirmesi, ikide bir kendi kadnn ldrmesi de bu ldrc felsefeden dolaydr. Dikkat edilirse, bizim
aklar en ok akn ldren bir karaktere de sahipler. Bu ac bir gerektir. Felsefi anlay nedeniyle orada kadn bytme ve
glendirme yoktur. Tketme var, tketmeyi daha sonra da sembolik olarak hanerle sonulandrr.
Aldmz tedbirler hi olmazsa bunu nlyor. Bu nemlidir. Bizim saflarmzda kadn son derece yetenek kazanmaktadr. lgi
ekiciliin en nemli bir nedeni de budur. Ancak bizim iin bu yetersizdir. Bu, iin iskeletini kurmaktr. Bunun iinin

134
doldurulmas, bundan sonra daha da gelitirmemiz gereken bir almadr. Bu anlamda estetie kadar yer veriyoruz.
Tartmalarmzda bir de ar sava ortam var. Bu ortamla bu almalar badatrmak yetenek ve incelik ister. Bunlarn zerinde
durmaktaym. Anlaylar deitirmek sava vermekten daha zordur. Bu ynl ar bir alkanlk belki de en byk tutuculuktur.
Bunu ok zgr abalarla krmaya alyorum. Saflarmzdaki kadn bile bazen aniden erkekle bir olup kayor. Yani yzde yz
mal olmay kabul ediyor. Bir erkek, yetkisine dayanarak frsat buluyor, ldrnceye kadar kadnn zerinde bir uygulama
gelitiriyor. Bunlar grmek ve amak gerekiyor. Bunlar almadka, nasl yaamal sorusuna cevap bulunamaz.
Bunlar zerinde giderek kapsaml ve geni bir biimde duruyorum. Sanrm az ok bu iten en ok sklanlar dahi bunun
gerekli olduunu kabul ediyorlar. Devrimimizin gzel bir rn olarak gelime ortaya kyor. Atlan admlarn olduka dikkat
ektii ve herkese ilham verdii kansndaym. Ama daha ok bunlarn sonularnn da beklenmesi gerekiyor. Kesin hkmn hem
erkek hem de kadn tarafndan, giderek etrafmzdaki ilgili gler tarafndan verilmesinin daha doru olduu kansndaym. Biz
aslnda iin halen laboratuar almasn yapmaktayz. rnleri henz tam ortaya km deildir. Ama ilk sonular nemlidir,
arpcdr ve olumludur.
Sayn calan, renmek istediimiz bir konu daha var: PKK nderlii ile zellikle mitolojide baz tanrlar ve tanralar
arasnda bir ba kuruluyor. PKK nderlii ile Prometheus arasnda youn bir iliki kuruluyor. Bunu nasl aklyorsunuz?
Prometheusnun tanmn yapalm: O zamanlar Zeus gibi bir tanr vardr. Ate, gc ifade eder ve o da Zeusun elindedir.
Prometheus denen kiilik, tanrlarn elindeki gc yani atei alp halka vermeye alyor ve bunu da baaryor. Daha sonra Zeus
buna fke duyuyor ve onu srekli ikence altnda tutuyor. Sanrm byle bir ifadeye sahiptir. Prometheus'un atei alp insanln
eline vermesi, muazzam bir olaydr. Ate genelde stcdr ve yaamsaldr. Benzetirmeyi iktidar anlamnda yapmam sz konusu.
Ha bir tanrnn, ha bir diktatrn, hatta ha bir erkein elinde younlam olsun, bana gre iktidar gleri ayndr. Halklar, cinsler
ve insanlar st yapdalar.
ktidar eskiden tanrdan sultana, sonra sultandan etrafna kadar uzanan ynetim grubuna derlerdi. imdi de yledir. Her ne
kadar cumhuriyet ve demokrasi deniliyorsa da, esasta g, sultann, oligarinin, diktatrn kendisinde ve evresinde, erkek
boyutlu olarak da erkekte younlamtr. Kendi eylemime baktmda, yaptm ok ilgintir. Benim iin nceden de, "Bu adam
gc alyor" derlerdi. Bizim hareketimiz iinde de, "Bu adam bizi bizden alyor" dediler. Dorudur, ben gc aldm, ama
kimden aldm? Trk Devletine halen borluyum, onun gcn aldm. Erkekten de gc aldm. zellikle erkein kadn
zerindeki gcn de aldm. Bunlar ilgintir, ama bir gerektir.
Bu, baz nemli tepkilere de yol at. Hatta bildiimiz zere dnya apnda emperyalizm beni bir numaral terrist ilan etti. Bu
u anlama geliyor: Emperyalizmin gcn de biraz aldm gsteriyor. Yine baz ok sahte erkekler var; "Btn kadnlar
kendisine mal eder" diyorlar. Bu da aslnda bir anlamda dorudur. nk onlarn kadnlar zerindeki egemenliini ykyor ve
alyorum. Bu da Prometheusun yapt ilere benziyor. Sanrm daha ok bu anlamda bir ilevi dile getiriyor.
Gc alyorum derken, kaba bir hrszlk yaptm sanlmasn. Diim ve trnamla, ineyle kuyu kazar gibi byk bir
ustalkla, savala bu gc alyorum. Bu alma deil, gc kazanmadr. Bunun ilgin sava tr benden sorulabilir. Ama bir an
gc aldm dorudur. rnein gc imdi kimlik dzeyiyle Krt halkna veriyorum. nk bu halk muazzam gsz
braklm bir halktr. Bundan sonra bu gc biraz kadnlarla paylamaya alyorum. nk o da muazzam gsz braklmtr.
Onun yannda dier fukara insanlara, emek sahiplerine gc biraz datmak istiyorum. rnein saflarmzda bile g sahibi
kimseyi brakmak istemiyorum. nk iimizde hi emei olmayanlarn yetkiye dayanarak mthi g sahibi olma istemleri var.
Tabii bu tehlikeli bir yaklamdr ve bunlar beni hi tanmyorlar.
Bizim iimiz gcmz, gc haksz bir biimde ele geirmi olanlardan onu geri alp tekrar sahiplerine iade etmektir. PKK
kadrolar zellikle bunu iliklerine kadar bilmek zorundalar. Ondan sonra bu gcn adilce, emekle, emei olanla paylalmas zaten
sosyalizmin zdr. Onunla urayoruz. Kadn cinsinin genelde g yoksunluu vardr. Kadna gcn verilmesi de sosyalizmin
ve sosyalist olmann bir gereidir. Btn bunlarla, ada bir Prometheusuluk yaptmz sylenebilir.
Sayn calan, konumanzda, ortamnzda bu gc kendisinde bireysel anlamda iktidara dntrmek isteyenlerin var
olduunu sylediniz. Bir anlamda Zeuslarn varolduunu belirttiniz. Prometheus belirttiiniz gibi, egemenliin ve kleliin sahibi
olan Zeusa kar kyor. Siz bu Zeuslara kar nasl mcadele gelitirdiniz? Yaklamlarnz hangi boyutlara geldi?
Artk bu benim bileceim bir itir. Bunu aklasam da, fazla sonu karacaklarn sanmyorum. Bu ok byk ustalk, kendine
zg tarz, tempo, bilin, sevgi, duygu ve fke ister. Aslnda byk fkeleri, kinleri ve duygular olmayanlar bu sava veremez.
Yine byk hayaller, ok byk pratikilik ister; yani byle att her admn lsn bilerek atmay ister. Zeuslarla ben byle
bouuyorum. Belki yadrgarlar, ama benim iin bu ok nemlidir. Bunu zmlemelerle herkesle tartmak istiyorum. Ama fazla
yetenek gstermiyorlar. Bana gre bu an en nemli ilerinden birisi de byle yrtlr.
imden memnunum; tam istediim gibi olmasa da, bu ii imdiye kadar yrttm kansndaym. Herhalde bundan sonra, bu
ii daha baaryla yrteceim. Yani halklara, ezilen cinse g vermek, kenarda kede yaayanlara yaam gc vermek benim
bayldm bir almadr. Bu gzel bir almadr, yrtlecektir.
Sayn calan, ayn zamanda arpc gelen bir nokta, hareketinizin daha ok kiilik ve cins zmlemelerine dayanm
olmasdr. zellikle kadnda ve erkekte eitli dzeylerde zmlemelerin yapld grlyor. Erkein kendisine ynelik
gelitirilen zmlemelere yaklam hangi dzeydedir? nk daha nceki konumanzda erkein egemen anlaylarnn
olduunu ve kolay kolay bunu krmadn belirtmitiniz.
Erkeklerimiz kendilerini zme temelinde kendilerine yaklamyorlar. Bu ihtiyac hissetmeleri iin, kadnda tanralarn
gelimesi gerekiyor. Bundan ne anlalmas gerekir? Kadn irade, bilin, hatta yaptrm gc olmaldr. Byle kadnlar ortaya
kmadka, bu erkeklerimizin kendilerine gelmesi ok zordur. Hele kadnlar bu ucuz kadnsl yapmaya devam ettike,

135
erkeklerimiz daha da azgnlaacaklardr. Sanrm bu soruya en iyi cevab, zellikle zgrleme iddiasnda olan kadn militanlarnn
vermesi gerekiyor. "Erkeklerimiz zgrlesin" demekle erkek zgrlemez. Klelerin, "Efendilerimiz bize haklarmz versin"
demesiyle, efendiler haklarn verirler mi? "Efendilerimiz klelerine acsnlar" deniliyor. Oysa efendilerin grevi, bylesine bir
klelii yaptrmadr. Erkeimizin de grevi karsna karln yaptrmadr.
Dolaysyla iin iine, aktif bir irade olarak kadnn bizzat kendisinin girmesi gerekiyor. Zaten benim yapmak istediim ey,
bunun nn biraz amaktr. Bunu iyi anlamak gerekiyor. Bunu babamn keyfi ve kendimi tatmin etmek yapmyorum; baz
kadnlar memnun etmek iin de yapmyorum; dnya anlaymla balantl olarak yapyorum. Bu, byk bir onur, anlay ve
yaam sorunudur. Amerikan filmlerinde bu ynl almalar vardr. Maalesef bu konuda emperyalizm daha ileridir. Hatta
burjuvazi bu ynl de epey tedbirler almtr. Kadnn zgrlemesine frsat vermeden, kadn "Ne kadar zgrletim! stelik bu
bana fazla bile" dedirtecek bir aptalln iine ekmi; yani kadnn gzn boyamtr. Bizdeki erkek daha clz ve aresizdir.
Buna da gc yetmiyor.
Nereden baklrsa baklsn, etkili kadn militanlnn gerei ortadadr. rnein dalarda bile erkek hep "Bu kadnlar bamza
arlk tekil ediyorlar, savata zorluk yaratyorlar" diyor. Neden byle syleniyor? Aslnda burada da bir erkek kurnazl var.
Oysa kadn arlatran, kadnn yaam ve sava iindeki roln inkr erkein eden kendisidir. Arlk bu temelde meydana
geliyor. Kadn da eer klasik kle kadn llerini amazsa, kendisini arlk durumuna getirir. Kadn hep bekliyor, bir erkek
gelsin, kolundan tutsun, onu kendisine mal etsin istiyor. te arlk denen durum byle oluuyor. Bu byle olmad m, o zaman u
ortaya kyor: Eski hikyeyi veya klasik tarzmz nasl btnletirelim? te nce bu sorular ortaya atlyor.
Benim bu konuda bo durmam mmkn deildir. "Arlk tekil etti" dediiniz kadn, neredeyse zgrln eiine kadar
gelmitir. Erkek, bir kadn iin on yl takla atar; el kaplarnda bir balk paras temin etmek, bir eyiz almak, drt duvarl kk
bir oda bulmak iin bir mr alr. zgrle yakn bu kadar kadnla beraberken, nasl oluyor da kadn yaamda ve savata
arlk tekil ediyor? Burada bir kurnazlk var. nce kadn bu duruma sokacak, ondan sonra da "Senin efendin geldi, senin beyin
geldi, boyun e, o seni kurtarr" diyecektir. Bunlar klasik yaklamlardr ve irkincedir. Bu tavrlar amak gerekir. ncelikle
kadnn, bu konuda bir arlk konumunda olmadn, hem sava gelitirdiini hem de yaamsal olduunu arpc bir biimde
gstermesi gerekir.
Burada Zilan kiiliini zmeye altk. Fiziki olarak zorda olmasna ramen, ne yaamda ne de savata arlk tekil ettii
sylenebilir ve bu kantlanmtr. Bu, bizim iin emir deerinde bir olaydr. O zaman erkein rgt yasalar asndan, fazla sz
sylemeye hakk olmad gibi, kadnn da arlk tekil eder durumda bulunmamas gerektii aktr. Bununla elien kadn ve
erkein kabul grmeyecei, en azndan rgt yaklamlarmz asndan aka bilinmelidir. nderlik gerei bu konuda son
derece ilkeseldir ve taviz vermeye hi yanamaz.
Sayn calan, Zilanlamaktan, Zilandan bahsettiniz. Daha nceki konumalarnzda da tar tanras gemiti. zellikle
tarla Zilanlama arasndaki ba sormak istiyoruz. Zilanlama tarlama mdr? Bu temelde Zilanlamann tad anlam
nedir?
Byle bir balant kurulabilir. Tanra tardan veya Stardan -Sterkten Zilana doru kayta bir ilgin ba vardr. Zilan ne
yapt? Dzenden mthi nefret etti; hatta bir daha dzen erkeini aklna getirmeyecek kadar bu erkei inkr etti. Yine rgtl
olmayan bireyci yaam inkr etti. Yk tekil eden, iki de bir uram aryor buram aryor diyen, feodal ve Kemalist zellikler
ad altnda srekli sorun yaratan kiilikleri de yerle bir etti. Onun karsnda bir dman gc, yaamn nnde duran
emperyalizme dayal bir yaam vard. O bu yaam da kesin olarak mahkm etti ve bunlarn hepsinin birleik bir ifadesi olarak ok
rgtl, planl ve zgcne dayal bir eylemi gerekletirdi. Her tarafna patlayc ve yakc malzemeyi yerletirerek ve ate pimini
eline alarak hedefin zerine yrd. Dersimde, zellikle Krt katliamnn gerekletii bir yerde, Trk ordusunun gsteri yapan
mzka bando birliine, yani katliam borazanlarnn zerine yrd. Hem cesareti hem de fedakrl gz nne getirildiinde,
bana gre belki de en doruklarda bir eylem gc olarak ortaya kt ve gerekleti.
Bunun "Tanralkla ne ilgisi var?" denildiinde, cesaret, fedakrlk, zek, drstlk, hi sorun tekil etmeme ve baar yani
zafer var diyebiliriz. Bunlar olsa olsa, tar kiiliinde de varolan temel zelliklerdir. Btn tanrlara zg sfatlara burada da
rastlamaktayz; veya ister tanr yolunda denilsin, isterse tanra yolunda denilsin, bu fark etmiyor, btn bu zellikler Zilanda
byle birlemitir. Vasiyeti olarak deerlendirilmesi gereken, nderlie, halka ve insanla mektuplar var. Orada Yaam iddiam
ok byk; bu eylem byk yaam eylemidir, gzellik eylemidir" diyor. Nerelere, nasl kar klmas, nelerin nasl
benimsetilmesi gerektii mektuplarnda yazldr. Bu anlamda hem yaamn hem de savan bir manifestosu ve kiilii olarak da
grlebilir.
phesiz bu semboliktir. unu da mtevaz bir biimde sylemitir: "Bu tarihi dnemde benim yapabileceim eylem bu
olabilir." Bana gre bu eylemler, ilk ve son olma anlamnda deerlidir. Taklide de gelmez. Bykln de buradan alr. Byle bir
deerlendirme daha dorudur. Ben byle yorumladm ve bu yorumlamamn bir sonucu olarak, bir emir olarak grlr ve gereken
yaplr. Bu temelde de sanrm baz ileri yrtyorum. Yani bu anlamda benim yrttm iler, sembolik deeri yksek olan,
biraz da tanrsal olan ilerin gereklerini yerine getirmektir. Baz Mslmanlar ve Hristiyanlar, "Biz de tanr yolundayz" derler.
Benim de byle bir tanr yolunda olmamdan bahsedilebilir. Peygamberce demesem de, ona benzer yaklamlar ve yaknlklar
dahilindeyim. Onlarn bize brakt ileri yrtmeye alyorum. Eylemim ve bu temeldeki buyruklar byle anlalmal, zellikle
bu anlamda mutlaka uygulanmaldr. nk tanrlarn emirlerine kar gelmek byk bir gnahtr ve sahiplerini yakar. Her suu
ileyin, ancak bu ynl emirlere kar kma suunu ilemeyin.

Mezopotamya Devrimiyle Kadn Yeniden Canlandracaz

136
 Sayn calan, bata tar olmak zere, aslnda tanralarn genel tarihini incelediimizde, yazsz dnemlerde tanralarn
hemen hemen hepsinin Mezopotamyada, yani Ortadouda ortaya ktn gryoruz. Aslnda buradan yola karak, Ortadou
halklarnn, Ortadou kadnlarnn baarya ve zafere daha yakn olduu sylenebilir mi? Doru temelde kendine yaklalmas
esas alnrsa, baar ya da zafer seyrini yakalayabilir mi?
tarlarn ata yurdunun buras olmas anlalrdr. Vurguland gibi, insan toplumunun gerek evcilletirme, gerek tahl
retimi bu blgede balamtr ve bu da kadn eliyle olmutur. Dolaysyla tanralatrlacak, tanra biiminde bir tanrsallk
kavramna ulalacaktr. Btn bilimler, arkeolojik aratrmalar bunun byle olduunu dorulamaktadr. Ama gnmze
geldiimizde, maalesef tardan geriye kalan, dnyann en geri ve en aresiz kadnlar, onlara dayal aileler ve toplumlardr. Her
tarafta u veya bu dzeyde bir zgrlk dzeyi varsa da, burada o da yoktur. Dolaysyla tanrann doduu yer harabeye
evrilmitir. Neredeyse yaamdan eser kalmamtr. Biz bunu Mezopotamya devrimiyle bir kez daha canlandrmak istiyoruz.
Genelde insanln beii olarak adlandrlan bu blge, imdi insanln mezardr. Bizim yaptmz, bu mezarl demek ve
bir canlya rastlamaktr. Bizim hareketimizin bir zellii de, kaln betonlu mezar atlatarak, bu betonu paralayarak dirilme
biiminde bir tanma da sahip olmasdr. PKK genelde Mezopotamyadaki insann direni ifadesi olarak da deerlendirilebilir.
Dolaysyla bu mezarda en bata tarlar vardr, Zennubeler vardr, hatta Kleopatralar vardr, Semiramisler vardr. Dnya
tarihinin herhalde tank olduu bir ok gl kadn vardr. Meryemler, Fatmalar, Zeynepler, Ayeler vardr. Kendi tarihimizde
de buna benzer kadnlar vardr. Biz bunlarn mezarlarn ap, acaba burada yeniden canlanacaklar m diye bir ura iindeyiz.
Umut kesilmez!
Mezopotamya topraklar bereketlidir. Bana gre halen orada toprak, su ve gne en verimli bir biimde birlemektedir. Bu da
en byk dourganl yaratyor. Bu topraklar rnleri en verimli alanlardr. nsanlar da en gzel yaaml olabilir; doas buna
biraz imkn veriyor. imdi tanrlar adna hep sahtekrlar kalm, mminlerin hepsi softa olmu, kadnlar da hep yaamn belas
haline gelmitir. Tanradan eser kalmad gibi, erkek arlkl tanrlar da burada artk byk bir bilinmezlie ve softala
brnmtr. Bunlarn hepsini zmeye alyoruz. Bu da iyi bir itir. Belli bir dirili vardr, bu dirilii giderek daha da
boyutlandrmak gerekiyor. u anda komalk bir durumdadr ve ameliyat iinde tutuyoruz. Bu bir atlye almas, bir laboratuar
almas gibidir. Yine en ar koullarda tedbiri alnmtr; masalarda bir operasyon halinde ele alyoruz. Baz umutlu durumlar
canllk belirtileri gryoruz. Byk bir ustalkla buradaki cesetlemi yanlar biraz dirilterek -ki, bunlar tanrsal iler oluyor- bunu
yapyoruz. Tanr ileri ayn zamanda insan ileridir. Bunlar byle bilerek, nerede zsu gerekliyse orada zsu vermekte, nerede bir
umut gerekliyse orada umut vermekte, nereye bir glenme gerekiyorsa oraya g verme ynnde baz almalar yrtmekteyim.
Karnca kararnca bu almalarm beeniyorum. Ama benim binlerce yldr drlen bir tarihi tek bama diriltmem de
imknszdr.
Birok kurban verildi. Kadnlarn ve erkeklerin en deerlilerinden kurbanlar verildi. Bunlar boa gitmemitir. Onlarn kanlar
zerinde yaamn fkrmas mutlaka gerekleecektir. Zaten bu anlamda kendimi ayn zamanda ehitlerin yaamsal gc olarak
gryorum veya tek grevim ehidin yaamsallatrlmasdr biiminde bir slogan altnda savatryorum. Umudun olduka
gelitiinden bahsedebilirim. Gerekirse bunun iin sava, gerekirse en zgr yaam konular zerinde byk bir abayla
duruyorum. Gelimeler umut vericidir. Kimse hayale kaplmasn. ok byk bir savalk ve zgr yaam mcadelesi
birletirilmedike, bunun iin byk ustalklar sergilenmedike, tam baardan bahsedemeyiz.
Umut kadar onun olanaklarn baaryla birletirip gerektii kadar savar, gerektii kadar yaanlr klarsak, bu topraklarn
tekrar grkemli gnlerine kavumas imknsz deildir. imdi bunun hayali ve byk heyecanyla yryorum. Yarn, br gn
maddi olarak da baarlma olanaklar gelitike, daha diri insanlar, daha salam rgtler ve sava birlikleri gelitike, hayallerin
gn be gn gereklemesi de mmkn olacaktr. Bu topraklarn tekrar insanln en az afak vaktindeki beiklii kadar, eitlik ve
zgrlkler topra haline, yine bir afak vakti haline gelmesi kanlmazdr. Bunu byle deerlendiriyorum ve afaktan gn
na kmak bana heyecan veriyor.
Sonu olarak, bugn dolaysyla, btn zgr kadnlarla zgr gnlere balang iin bir ans yakaladmz belirtebilirim.
Burada byk bir uratan sonra aypl olmaktan kurtulu salanm; her gn savata da, barta da, tm retken olanlarla
smrye ve baskya kar btn faaliyetlerde yaamn zgrce ifadesini heyecanla paylama gibi bir birliktelii yakalam
bulunuyoruz. Bana gre devrimlerin en anlaml sonucu byle geliim gstermelidir. Biz buna snrl olarak adm attk. Nereden
baklrsa baklsn, gelien ve glenen kadnn yaamn ta kendisi olduu grlyor.
Halkmzn tarihinde kadnla yaam iin ayn kelimeler kullanlr. Ama imdilere doru geldiimizde, bunlar birbirlerine en zt
iki kelime haline geldi. Biz bu uurumu tekrar kapatyoruz. Yani Jn ile Jiyan artk birletiriyoruz. Bu gzel bir gelimedir.
Bugn dolaysyla bu gelimeyi btn kadnlara kutluyorum ve srekli baarlar diliyorum.

26 ubat 1998

KADIN KURTULU DEOLOJS SOSYAL BR DEOLOJDR

Med TVden yaplan bir deerlendirme

137
 Bu programmzda 8 Martn gerekletii sreteki sosyal gereklii ve bugnle ban kurarak tartyoruz. Bu balamda
ncelikle size u sorular yneltmek istiyoruz:
Bildiiniz gibi bugn Krt kadnlar ve Trk kadnlar tarafndan Krdistan ve Trkiyede birok kutlama oldu. Ancak bunun
karsnda ok sert bir ynelim de gerekleti. ncelikle bu konudaki dncelerinizi almak istiyoruz. Yine 8 Marta ilikin
kadnlara nasl bir mesajnz olacak? Bu gne nasl bir anlam yklyorsunuz?
Yine sosyal gereklik ierisinde aile kavram olduka tartlyor. Bu balamda aile ile ilgili yaplan deerlendirmelerinizde,
toplum ierisindeki aileyi deitirme istediinizin olduunu belirtmek mmkn. Yeni ailenin knn gereklilii nasl salanacak?
Yine bununla balantl olarak, zellikle son srelerde toplumda olduka tartlan bir kitap var. Sayn Mahir Saynn, PKK
Genel Bakan ile yapt grmeden sonra, Erkei ldrmek diye bir kitab yaynland ve bu kitap toplumda olduka
tartld. zellikle Erkei nasl ldrmeli? zerine tartmalar var. Bu balamda, biz bunu size de sormak istiyoruz:
ldrlmesi gereken erkek nasl bir erkek?
Konuklardan da varsa sorular alabilirim.
yi akamlar sayn calan. Ben yle bir soru yneltmek istiyorum. Trkiye toplumunda gelien oven dalgann krlmas ve
Trk yurtseverliinin gelimesi, size gre Trkiye kadnnn iradi gcnn aa kmasyla ne kadar balantldr? Yine
Trkiye'de ve zellikle kadn gerekliinde yaanan, kendisini baz ald kk haklarla zgr zannetme gereklii vardr. Bu
kadn asndan neye mal olur veya bunu dntrme noktasnda nasl bir yaklam gereklidir?
Emeki kadnlar gn dolaysyla btn dnya kadnlarnn zgrlk mcadelesini selamlyorum ve inanyorum ki, byle bir
sorun ciddi olarak sosyal mcadeleler gndemine girmitir. Sosyalizmin gncellemesiyle birlikte, bu sorunlara ok ciddi olarak
eilme temelinde, partimizin de salt Krdistandaki kurtulula snrl kalmayp, bata Ortadou olmak zere dnyadaki yeni sosyal
mcadelelere de kadn boyutunda hem olduka iddial, hem de yaratcl ieren bir yaklam iinde olmas byk nem
tamaktadr. Her eyden nce kadn kurtulu ideolojisinden bahsetmek gerekiyor. Biz bu ideolojiyi yaratma peindeyiz. Byle
sradan bir iki olay ve bir iki eylemle yorumlamakla bu iin altnda klamaz. ok youn bir biimde kadn kurtulu ideolojisinin
geliimi salanmadan, her ey kendini kandrmaktan teye gidemez. nanyorum ki, ok ciddi bir kadn kurtulu ideolojisine
ihtiya var.
Bu, salt cins kurtuluu anlamnda bir ideoloji deildir; sosyalist retinin, hatta toplumun bilimsel analizinin bizi getirecei bir
noktadr ve kadn eksenli bir kurtulu ideolojisinin byk nem tayacan nmze koyacaktr. ahsen daha ok zerinde
younlatm hususlardan birisi de budur. phesiz bu feminist bir yaklam deildir. Zaten ben kendim bir kadn deilim. Ama
kadn boyutlu, kadn eksenli bir dnceyi, giderek bir ideolojiyi ve buna dayal bir rgtlenmeyi gelitirmeyi olduka nemli
bulmaktaym. Sava sorunlarna zm getirmekten tutalm, zgrle dayal bir bar mmkn klmaya kadar, bylesine bir
ideolojik gelimeye ihtiya vardr. imdiye kadar ki tm ideolojiler erkek damgal, erkek arlkl ideolojilerdir. phesiz bunun
snfsal ve emperyalist-smrgeci boyutu vardr; ama ok arpc bir biimde erkek egemenlikli boyutu da vardr. Bunu hi kimse
inkr edemez. Topluma hakim olan erkek egemenlikli yaklam, her ne kadar yzyllardan beri bunu srekli gizlemise de, bilime
biraz saygs olanlarn, kadnn kurtuluuna, dolaysyla onunla ok sk balantl bir temelde bir halkn kurtuluuna yksek ilgi
duyan birilerinin bunu grmemeleri mmkn deildir. Dolaysyla bunlar kendi dncelerinde de kadn eksenli bir ideolojinin
yaratlmas gereini nemli grrler.
Dier komnist ve sosyalist nderliklerde bu az ok ilenmitir; ancak olduka snrldr ve erkek egemenlikli anlaylar
aamamtr. Bizzat kendi yaamlarnda da esas itibariyle mevcut aile iindeki egemenlik anlaynn ok tesine geememilerdir.
Bu, sosyalizmin de bir eksiklii olarak dnlebilir. Bizim burada dile getirmek istediimiz ey daha farkldr. Bu, zorlama bir
ideoloji deildir. Tarihin ilk toplumsal rgtleni aamasnda ideoloji esas itibariyle kadn eksenlidir. rnein, byk tar
tanras vardr. Dilimizde Star, Sterk yani yldz anlamna gelir ve bu ilk tanradr. Aslnda ilk tanr, tanradr. Erkek tanrlar
daha sonra ortaya km veya tanrlar daha sonra erkek tanrlar biiminde kendilerini ortaya koymulardr. Tabii bu da kadnn
reticiliiyle olduka balantldr.
Ksaca kadn ideolojisi salt cins ideolojisi deildir, aslnda bir sosyal ideolojidir. Eer bu sorunlara bu erevede yaklarsak,
imdiye kadar ki ideolojik boyutlu btn yaklamlar, btn ideolojileri, dolaysyla onlara dayal ekonomik, kltrel, siyasal ve
askeri rgtlenmeleri gzden geirmemiz gerekecektir. nk erkek egemenliklidir, dolaysyla sava, eitsizlii ve basky ierir.
Bu da cinsin dn beraberinde getirir. Cinsin d de, yaamn d demektir. Yaam da dtkten sonra -ki, kadn
boyutunda bu ok daha arpcdr-, cinsin tutsaklnn btn toplumu tutsakla doru gtrmesi ok arpcdr. Genelde toplum
kaybeder ve azgn savalarn yolu batan sona kadar alm olur.
Nitekim Trkiyede bugnk savan ok azgn bir karakterde gelimesinin snfsal z ve emperyalizmle balants vardr;
ama bu savan ok oven hakim bir erkek anlayyla balants da ok somuttur. Bu nedenle, "Zaman deildir, daha sonra
olabilir" biiminde bir yaklam son derece hataldr. Herhangi bir devrimci akma, hatta herhangi ciddi bir sosyal faaliyete
girimek istiyorsak, giderek kadnlk boyutunu esas alan bir ideolojik faaliyete iddetle ihtiya vardr. Ben bunu burada fazla
amak durumunda deilim, zaten yeri de buras deildir. Kadn gn dolaysyla kavram olarak bunu ortaya atyorum.
kinci bir husus, phesiz bununla balantldr. Btn erkek arlkl rgtlenmeleri, elbette youn bir eletiriye tabi tutmak
gerekecektir. Sadece eletirmek deil, bunlar giderek amak zorunlu ve kanlmazdr. Baka trl savan sonu da gelmez, bar
da olmaz. Btn militarist rgtlenmeler yzde yz erkein damgasn tarlar. Orada tek bir kadnn yeri, tek bir kadnn dili ve
yrei yoktur. Bunlar tepeden trnaa zorba rgtlerdir, iddet gleridir. Dikkat edilirse, kadnn en az olduu veya hi olmad
bu yerlerdeki mekanizma, iddetin korkun dzeyde gelitirildii bir sistemdir. Bu da grmz doruluyor. Erkek

138
egemenliinin en fazla giriken olduu kurumlar, bata militarist kurulular, demek ki mthi sava aralardr. Yani barn ve
yaamn kartdrlar.
Eer kadnn kurtuluunu istiyorsak, erkek egemenlikli ideolojilere dayal kurumlar iddetle eletirmemiz gerekecektir. Bunun
nemli bir paras da ailedir. Aile de erkek egemenlikli bir kurulutur. Ben burada yine fazla amak istemiyorum. Ama bizim iin
bu sorun ok nemlidir. zellikle Krt toplumu asndan aile, mutlaka gzden geirilmesi gereken bir kurumdur. Bana gre aile,
esas itibariyle erkein ve kadnn dnn en tehlikeli bir biimde gerekletirildii dipsiz bir kuyudur. Her ikisi de ne kadar
dtklerini, ne kadar derine ve karanla daldklarn bilmezler. Btn emperyalist-smrgeci sistemlerin ve yine btn zel
sava sistemlerinin kendilerini gerekletirdikleri zemin ailedir. Bunu iddetle gzden geirmek ve eletirmek gerekiyor. Bu,
kavram olarak tamamen aileyi inkr ediyoruz demek deildir. biz gereklemi olan aileyi inkr ediyoruz veya onu ama
gereinden bahsediyoruz. Byle bir kavram nem tayor.
Aile iinde diktatrlk, mlkiyet, kadnn her trl haktan ve hukuktan yoksunluu, aclar ve olduka hor grlmesi vardr.
Fiziki olarak her eyden nce bitirilmesi vardr, herhangi ciddi bir talebi yoktur. Bunun iin kadn duygusallndan bahsedersiniz.
Btn bu koullar byle olursa, tabii ki kadn balanacak ve sadece duygularyla yaayan bir varlk olacaktr. Bu da insan
haklarna kar en byk saygszlktr, en byk saldrdr. Bu nedenle kadnn kurtuluundan bahsetmek istiyorsak, onu boan
aile kurumunu ok ciddi bir eletiriye tabi tutma gerei vardr.
Bu eletiriyle birlikte gelitirilecek dier bir kavram, kopu kavramdr. Bu, bazlarmz zorlamaktadr, ama zgrlk
ideolojisi asndan bunu aklamamz gerekiyor.

Yalnz Erkekten Deil Dzenin Btn irkinliklerinden Kopuu Salayacaz

Sayn calan, bu programda aile kurumu zerinde de durmak istiyoruz. Toplum ierisinde de bu olduka tartlyor. Fakat
bugn gelinen noktada aile kurumu ierisinde yer alan kadn ve erkek kendisi asndan unu belirtiyor: Yaplan aklamalar
dorultusunda aileden bir k yapmak gerekiyor; ancak bu k direkt savaa katlmakla mmkn olabilir eklinde dnceler
var. Bu anlamda btn toplumun da savaa katlmasnn mmkn olmayaca gereinden hareket ederek, bu gerein zm ve
k konusunu daha da derinletirmeniz mmkn m?
Btn ailelerin savaa katlmas zaten mmkn deil. Ben konuyu bu temelde de tartmyorum, kavram dzeyinde
belirtiyorum. Herkes bu kurumu aamaz, siz bile aamazsnz. Gcnz olsayd, imdi byk bir lider, byk bir kurtulu savas
olurdunuz. Ben bile aamyorum. Yani lgn bir savaym, ama halen gnlk olarak kendimle uramazsam, bu beni bile
yutabilir. Yani bu kadar zor bir sorundur; kara delikler meselesi gibi her eyi yutan bir olaydr. Bin yllardan beri gelmi olan bir
kurumdur.
Biz Krt sorununu zmeye alyoruz. Tabii Krt sorununu zmeye altmda, karmda TCden ve emperyalist
glerden daha tehlikeli olan ad konulmam savalarmzla urayorum, en deme yiit delikanllarmzla urayorum. ok
savayorlar, analar da bunu dile getiriyor, ama kolay ehit dyorlar. Ben bunu nlemek istiyorum. Fakat bu durum karsnda
are, analarn yapt gibi alamak deildir. Neden bu duruma dld, bu genler beklenmedik bir biimde neden ahadete
gidiyorlar? Bunu zmem gerekir.
te bunu zmek istediimde, maalesef bu genlerin yetitirilme tarzna deinmek zorunluluunu duyuyorum. Yetime de
yedi yandan itibaren tam bir felakettir. Aile iindeki yetime tarz, bugn bu kiilikleri bir rpda imhaya gtryor. Tabii ki bu
byk bir acdr. Bir ana olu veya kz iin alyor. Oysa benim da gibi binlerce yoldam var. Bunlar sadece yrekte yaatmak
yetmiyor, bunlar beyinde de zmek ve mrlerini biraz daha uzatmak gerekiyor. Bu ok byk bir sorundur. Bunun iinde
erkei bu kadar bitik, bu kadar zayf klan nedir? Dnemiyor, bunun tesindeki tehlikeyi gremiyor. Bunu biraz aile ile
balantl klyorum. Bir sava ihtiyacn zebilmek iin bunu yapyorum. Burada daha birok husus var. Benim derdim phesiz
tm aileleri kurtarmak veya hepiniz gelin, ailelerinizle birlikte savaa katln demek de deildir. Bu mmkn de deil ve
gerekmiyor. Ama kavram ve ncy gelitireceiz, nc kadn ve erkei ortaya karacaz.
Sorduunuz soruya bir yant ararsak, bu byk bir kopuu gerektiriyor. imdi birok yazar izer bize bunun ok zordur
olduunu sylyor. Delikanllar ve kzlar on sekiz yana geldiler mi, korkun bir karasevdaya dalarlar ve dalmak zorundalar. Ben
de yleydim, yani bunu sylemek ayp deil. Ama bu da d oluyor. Bylesine bir karasevda anlay, kesinlikle ikinci byk
bir darbe yeme anlamna geliyor. Karasevdann kendisi dnceden kopukluu ve her tr klelie gz kara bir biimde kapy
amay gerekli klyor. Bu, byk duygusal d, byk beyinsel d, gten d anlamna geliyor. Evlendikten sonra ortaya
kan durum, zellikle ekonomik sorunlar ve yaam seviyesindeki d -tabii kltr, sanat, yaam kalitesini, fizii hi
aramamak gerek- korkun bir durumdur. Bir delikanl ve bir gen kz yirmisine geldiklerinde, toplumsal retkenlik iindeki
konumlar bitmitir ve bunlar byk bir problemdir. Nitekim bunlar saflarmzda bize en ok sorun karan insanlar olarak
karmza kyorlar. Bir sava yaratmak iin akla hayale gelmedik eitme, yreini yeniden yaratma, beynini ve hatta fiziini
ok ynl gelitirme gibi bir alma iine girmemizin zorunluluu ortaya kyor. Buna bulduumuz bir are kopu olaydr, ama
bu ok zordur.
te biz bu konuda byk kadn ehitlerimizi kendimize esas alyoruz. Ben her zaman sylyorum: Zilan gerei, Zeynep
Knac gerei bizim iin aslnda bir vasiyettir. Ben Zilandan yle bir eylem yapmasn istemedim, ama O bireysel kararyla
byle bir eylem yapyor. Vasiyet niteliinde tane mektubu vardr. Bizim iin onlar hep dikkate alnmak zorundadr. Bunlar
birer manifestodur. Nasl yaanlmas ve nasl savalmas gerektiini dncesiyle, ideolojisiyle, rgt ve hatta eylem anlayyla
ortaya koyuyor. Biz buna saygszlk edemeyiz. Zilan yolda da evliydi. Fakat aile kurumuna kendi ahsnda vurduu darbe var.
Yine istedii byk bir yaam tutkusu var. Bunu da hangi dmana kar ve hangi tarzla yapmas gerektiini biliyor; bu eylemi

139
bizzat kendi bedeniyle gerekletiriyor. Bizim amzdan bu byk bir ycelme olaydr. Bunlar gz ard ederek konumak olmaz.
Byle gnlerde esas itibariyle bu kiiliklerin ele alnmas gerekir. Biz bunlar en kutsal kiilikler olarak gryoruz.
Dikkat edilirse, byle eylem sahipleri insanlk tarihinde de ok snrldr. Belki de bir elin parmak saysn gemez. Dolaysyla
btn dnya kadnlar iinde yerini ok iyi ortaya koyarak gereken ball gstermek zorundayz. nk bunlar kutsal
deerlerdir. Tarihte bunlara azizeler, melekler denilir. Bunlar bu dzeyde ele alnmas gereken kiiliklerdir. Burada byk bir
kopu var. Sadece erkekten deil, btn dzenden, btn irkinliklerden, btn zincirlerden korkun bir kopu var. Bana gre bu
byk bir olaydr. Bize den bunu yorumlamaktr, teoriletirmektir ve onu bir emir nedeni yapmaktr. nk gereklemi olan
bu olayn bize verecei sonular vardr. Vasiyetinde, mektubunda bunu dile getirmemi olabilir. Bu mektuplar cmle cmle,
kelime kelime yorumlayarak bu drstl gsterip kendimizde gerekletireceiz. Aksi halde Zilanlardan bahsetmek
ikiyzllk olur ki, bana gre en sakncal hususlardan birisi de bu konuda ikiyzl olmaktr.

Klasik Erkei ldrmek Benim Felsefem ve deolojimdir

Sayn calan, Zilan ahsnda hareketiniz ierisinde zgrleen kadn atnz. Bu noktada, erkein zgrlemesinde kadnn
yeri nedir? nk biz biliyoruz ki, saflarnzda bir o kadar da erkek var. Bu noktada kadnn rol nedir?
Bu anlamda erkei ldrmekten bahsettik. Kimseyi fazla sulamamak ve thmet altnda brakmamak iin, kendimde
gerekletirdiim erkei anlatmak istiyorum. Bu anlamda nce kendimi ldrdm diyorum. Kadnlarn veya erkeklerin zlmesi
hi umurumda deil. Bu benim iin bir felsefedir, bir ideolojidir. Ona gre yaamaktan vazgeemem. Kimi bunu byk bir
ahlkszlk sayabilir, kimisi ise buna byk bir sapklk diyebilir. Bu onlarn grdr. Onlarn grne saygm var. Onlarn
da benim grme saygl olmalar gerekir. Mevcut dzendeki gibi erkek olmaktan nefret ediyorum. Byle bir erkek olmay
byk bir aalk durum, dknlk ve byk bir irkinlik kayna olarak deerlendiriyorum. yle bir erkeklik ad altnda bir
kadnla olmak benim iin ikenceden daha beterdir. Benim byle bir yaant iine girmem mmkn deildir. Buna byk d,
byk bask ve btn yalanlarn birbirleriyle bulumas diyorum. Bu zayflatan btn duygularn birbirleriyle bulumas,
irkinletiren btn tavrlarn i ie gemesidir.
Benim bu konuda sk sk ilemeye altm dier bir husus geneli de ilgilendirebilir. Daha ok Krtler iin somutlatrmaya
altm husus, yeni bir ak teorisidir. Krtler iin bir sava gelitirirken, bu ak nereden kt diyeceksiniz. Krt halk sevgiden
de ok yoksun braklm bir halk temsil ediyor. Sevgi inanlmaz dzeyde kurutulmu ve katliama uratlmtr. Aydn geinen
baz insanlarmz var. Aydnlar bildiiniz gibi sanat ve edebiyatla urap szm ona insan yreini yorumlamaya alrlar. Krt
sz konusu olduunda, maalesef bunlar hi tanmamlardr. Krdn yrei nerede, ne zaman bitmitir? Varolan Krt'teki yrek
kimin yreidir? Bu duygu kimin duygusudur? Bir ruhu varsa hangi yabancnn, hangi uan ruhudur? Hangi vicdanszlk, hangi
aresizliktir? Bunlarn almas gerekiyor.
Ehmed Xannin yz yl nce sylemi olduu sz, benim iin halen nemlidir. O, kitabn yazarken unu syledi:
Krtlerin ak, irfan ve bilimi de var demek iin ben bu kitab yazyorum dedi. Bu nemli bir szdr. Dikkat edilirse, o zaman
Krtler iin bir ak ve irfan gereinden bahsediyor. imdi yz yldan beri varolan da kayboldu. Kald ki, Mem Znde de ak
gereklemi deildir. Orada her ikisi de lm ve yanmtr. Hatta o zamanki toplumsal gereklik iinde konuamayacak kadar
zavalldrlar. imdi bizim de byle bir sorunumuz var.
Evlilik ve aile diyorsunuz. Ben de size unu sylyorum: Aksz veya sevgisiz yaam olur mu? Olmayacana veya ak
katledildiine gre, biz bunu nasl yaratacaz? Erkeklerimiz ve kadnlarmz nasl dnyor? Ben bundan ac duyuyorum, hatta
ireniyorum. En bata kendi ailemi de eletirdim. Bu temelde anamla da, babamla da kavga ettim. Bu nasl bir ailedir dedim.
Sonra baktmda, bunun tamamen toplumun hikyesi olduunu grdm. Ama buna boyun mu eelim? Yaamdan, yaamn
tutkusundan ve akndan vaz m geelim? O zaman nasl olacak? Tarihe bakyorsunuz, yaam tmyle elimizden alnmtr, ama
gnmzde yaamak istiyoruz. Ben byk tutkular olan, byk gzellik arayan bir kiiyim. Byk bir gzellik arayclm da
var. Fakat bunu nasl elde edeceim, nasl yaayacam? Bunu kaba anlamda, maddi anlamda sylemiyorum. Bu, bal bana bir
ideolojik sorundur.
Bir eyler yaratma gerei duyuyorum. Binlerce gen kz dalara dmtr. Aslnda onlar da ak aryorlar. Ama ona nasl
ulaacaklarn bilmiyorlar. ok zel bir tedbirimiz olmasa, eminim ki, bandaki erkek komutan dadaki ekyadan daha fazla
kadn ezecektir. Bu, imdi nemli bir sorundur. nk lkeye gideceiz, dalara kacaz, zgr yaayacaz ve savaacaz
deniliyor. Ama en can yolda bildii birisi, piyasadaki bir kadna verilen deer kadar gerilladaki kadna deer vermiyor. nk
erkek bilinsiz, duygusuz ve anlayamyor. Anlayamad iin de kadna, Git l, bamzn belassn, srtmzn kamburusun
diyor. Bunlar da dile getirmek gerekiyor. Zilanlar yle kendiliinden ortaya kmadlar. Saflarmzda buna benzer iddetli bir
sava var. Erkein yaratlmas kolaydr demiyorum.
Biz YAJK kadn kaba anlamda savatrmak iin kurmadk, bu yanl anlalmasn. Dmzdaki erkei de deil, iimizdeki
erkei hizaya getirmek iin YAJK kurduk. Hizaya getirmek derken, onu biraz deitirmek ve dntrmekten bahsediyorum.
Erkek, kendi yaklamn zrnk kadar deitirmek istemiyor. Aktan ve duygudan bahsettim. Bu erkek en zgr kadn karsnda
bile saygl olmasn bilmiyor. Ben bu erkei ne yapacam? Benim biraz vicdanm var. Bu erkekleri kadnlarmza layk
gremiyorum. nk kendi bana bela olmu bu erkek serseri mayn gibi kadnn banda patlamak istiyor. Dmana gc
yetmiyor, ciddi bir eylem plan ve rgt gelitiremiyor. Suu yan bandaki kadna yklyor; Savan nnde sen engel oldun
diyor. Yaam zemiyor, duygular fazla gelimemitir; gdleriyle ve frsat bulduunda kendi yetkilerine dayanarak hncn
kadndan karmak istiyor. Bu ciddi bir sorundur. Bu erkei dntrmemiz gerekiyor. Aldmz en kaba tedbirlerinden birisi de,
bu konuda YAJK rgtlemektir.

140
 Kadnlara son zamanlarda unu syledim: Ben de dahil, bize kar kendinizi iyi rgtleyin. nk ben kendi gerekliimizde
erkei tehlikeli gryorum. Henz erkek deimi, dnm deildir; eit, zgr, saygl ve biraz da sevgiyle yaklaabilecek bir
konumda deildir. Yani ben eyrek bir erkeim dedim. Bunu her zaman sylyorum. Ne yapaym, kendimi ancak bu kadar
gelitirebiliyorum. Eit ve zgr yaamas gereken bir kadn iin, kendimi eyrek adam durumunda gryorum. Yam bam
alm gidiyorum. Ne yapaym, yine de byle birisiyim. nder, Bakan diyorsunuz; ama benim gereim budur. Kadnlarn
hayallerini, umutlarn ve dnyalarn fazla ssleyemem. Bu kadar savamama ve kadnlar iin bu kadar byk aba harcamama
ramen, bunu ancak bu kadar yapabilirim. Onun iin duygularnza hkmedin dedim. Mmknse rgtlenin, mmknse bu erkei
deitirmek iin gcnze biraz g katn. Yoksa zalimler ve aresizler bir ey veremezler.
YAJK biraz rgtlenince, erkek eskisi gibi saldramyor. Gcne dayanarak, u kza gle yaklaaym diyemiyor. Biz bunu
krdk ve bu nemli bir gelimedir. Aileyi nasl zdnz, diyorsunuz. te biz byle zdk. Bana gre erkek artk dayanmak
zorundadr. Ucuz kar bulacana veya ucuz karlar peinde koacana, ite ortada bir Zilan gerei var. Zilan deerli bir
kadndr; byk bakaldrm, byk eylemini koymutur. Yazsn da yazm, yeminini de etmi ve uygulamtr. Her gn, bu
kadn yoldaa saygl olacam diyorum. Belki sizler bunu unutuyorsunuz veya unutabilirsiniz. Ama ortada bir vasiyeti var. Bu
anlamda ehitlerimizin vasiyetine sadk kalma gereinden vazgeemem. Buna uyacaksnz diyorum, buna uymak da ok zor bir
itir.
Bir eliki ortaya kyor. Kopu, yeniden katlm, yeniden paylam olacak m? Olacaksa, erkek kendini bilinli, zgrlk,
iradeli ve zaferli yaratmak zorundadr. Hep u rnei de veriyorum: Ku yuvalarna dikkat etmiseniz, o yuvaya veya iindeki
yumurtaya bir insan eli dediinde o kuun yuvay terk ettiini greceksiniz. Bizim igal edilmemi tek bir yerimiz, bir kar
topramz bile kalmamtr. Bir ku beyni kadar bir beyin bile olsa, herhalde bu yuvada byle namuslu aile kurulamayacan
bilir. Bunu bilmeniz gerekir. Bu gerei sylediimizde, Vay yaamayalm m? diyecekler. Yaayalm, ama bu gerei de
grelim ve zelim. zemezsek ne olur? te Krt kendi topranda duramyor, ite herkes alyor. Krdistan tmden boald.
Krdistanda neredeyse Ben Krdm, ben zgr yaamak istiyorum, ben onurluyum diyen tek bir kii bile kalmamtr. Ben
size gerillay anlatyorum. Zorbela yayorlar. O zaman kendi kendimizi inkr etmeyelim, zgr yaayalm. Ama gerekler de
karmzdadr. Buna zm gcnz olmazsa, lkemizde kalmakta, bilinciniz ve iradenizle eit ve zgr ilikilerde srar
edemezseniz.
Kzlar nasl yaatacaz? Bu parayla olmuyor; para zorbalktr, mal ve mlkletirmedir ve kadn aleyhinde srekli kullanlan
bir olaydr. Hi yaamayalm m? te burada ok zorlu olan bir ak teorisine, bir sevgi teorisine de ihtiya vardr. Yrei
gelitirmek gerekiyor. Mmknse kadnlarmzn da kendilerini tanmalar ve kimlik sahibi olmalar gerekiyor. rnein ben de
dahil, dier erkeklerimiz daralmamallar, nasl bir erkek istediklerini ak syleyebilmeliler. Bu kadnn hem hakk hem de
grevidir.
Adam dzenden kalmadr, aa veya bey kalntsdr. Bizdeki feodal ideolojiye gre her erkek kendini aa veya reis yerine
koyar. Kadn istedii gibi dvme ve ona svme hakkn kendi yetkisinde grr. Ben bunu tek bama aamam. Kadnlar kendini
rgtlemelidir. Madem ki eitlik ve zgrle dayal bir yaam istiyorsunuz, o zaman bunun bedelini de demelisiniz. Hemen
gidip lmek, elde silah kendini kantlaya almak olmamaldr. Bu eksik bir yaklamdr. Duygularnz rgtleyeceksiniz,
zgrlnzn dnce gcn oluturacaksnz. Nasl bir erkek veya erkekle ne tr bir yaam istediinize dair kendi
projelerinizi gelitireceksiniz. Ama dikkat ederseniz, erkek egemenlikli toplumum kadnn dilini bile kesmitir. Babanz ve ananz,
sana koca buldum derler. Bu, burjuvalarda da byledir. Onlarda tarz biraz daha deimitir. Kz, erkein parasna veya maana
bakar; hali vakti yerindeyse, bir kyl kzndan daha kt bir biimde gider, ona koar. Burada kadn zgrlk projesine dayal bir
yaam olay yoktur. Kadn gn dolaysyla en arpc hususlar olarak bunlar belirtilebilir.

rgtl Kadnn Hizaya Getiremeyecei Tek Bir Erkek Yoktur

Sayn calan, bu noktada unu sormak istiyoruz. Siz, kadn nasl bir erkek istediinin modelini izsin istediniz. Peki,
saflarnzdaki kadn u anda bu modeli izebilecek gte mi?
Bu modeli izecek gte olsayd, ben de o kadnla biraz daha yakn yaardm. Hi ayp deil, gzel kadnla yaamak gzel bir
eydir. Fakat bu da ancak savala yaratlyor. Bu da kaba savatan deil, duygularda, dncelerde, zellikle rgtlemede ve hatta
estetik sanat olaylarnda bir kalite yaratlmasndan geiyor.
En iyi erkei gryorum, onun bile az kokuyor, gdlerinden teye hibir ey yoktur. Ben kadnda baz olumlu ynleri
gryorum. Kadn yaama kar biraz daha anlayl, biraz daha vicdanldr. Erkekte bu ok kt kurumutur. Bu erkekle ne
yapacaksnz? Nitekim eer kle deilse, ailesinden ikyeti olmayan tek bir kadn yoktur. Bunun mcadeleyle olabileceini
dnyorum. Ak teorisini bouna sylemiyorum. Bu szckleri biraz daha anlamak gerekir. Ak teorisi sava teorisidir.
Ehmed Xannin kitabn az ok yorumlarsak, orada ak destan yazlyor. Ama sonu yanmadr. Azndan ak sz kar, ama
bu onu cayr cayr yakar. Mem, byk bir beyin oludur, ama aresizlik ierisinde veremden lp gider. Bu yabana atlmamas
gereken bir grtr. Ne kadnn ne de erkein sevgiyle yaayabilecekleri gleri yoktur. yz yldan beri varolan da elden gitti;
geriye karnca tarz, cceler tarz bir yaam kald. Bunlara da yaam diyemem.
Benim yaama saygm var. Zaten yitirmediimiz en byk zelliklerimizden birisi de yaama olan saygdr. Ben ancak bunu
yapabilirim. Benden daha fazla bir ey istenmemesi gerekiyor. Kadnlar ok byk fedakrlk yapyor ve inanlmaz derecede
ballk gsteriyorlar. Yine en byk fedai kadn iinden kyor. Onlar kendilerini nasl yaktklarn, bize dayanarak ok arpc
bir biimde gsterdiler. Yine en az kaanlar yine kadnlardr. Buna ramen bunlar yetmiyor. Bu ballk beni de ok zorluyor.
Benim yapabileceim ey, gereki bir tarzda kadn biraz daha glendirmek olacaktr. Kadn glendirmek derken, bir yandan

141
eline silah vermekten, bir yandan ordusunu kurmaktan, bir yandan da ideolojisini gelitirmekten bahsediyorum. zgn rgtn
gelitirsek de btn bunlar yetmiyor. Kadnn eksikliini giderelim, hatta fiziini gelitirelim diyorum.
Ancak bu da yetmiyor. Erkek ne olacak diyorum. Erkei nasl gelitirelim? Bu da ikinci bir belay bamza ama anlamna
geliyor. Bunlar da savatr, ak dediim olay da budur. Krd baka trl yaratamyoruz. nk Krt zavalldr, en aas ve beyi
ibirlikidir, maadr. Szm ona en iyi erkek iren bir brokrattr, her eyi be kurua satan biridir. Gerisi bizim gibi insanlardr.
Bizden de ancak bu kadar kabiliyor. Krt iin de baka bir ey bulamyorum.
stanbulda baz kadnlar eylem yaptlar. Dman da o kadnlara saldrd. Orada ayrtrlmas gereken nokta, zgrle kalkan
kadn bilmesidir. O kadnlara zel olarak saldrmasnn anlamn burada yakalayacaz. Kadnlarn cesaretlerine bile
saldrdklarn biliyoruz. Fakat bunlar bizim iin bir ey deildir. kence bizim iin ikinci planda gelir. Akn kedisi zaten en
byk ac demektir. Ama bu da bizim iin gereklidir. Zor da olsa bunu bulmanz gerekiyor.
Benim bugn dolaysyla zellikle aclar ierisinde kvranan ve byk zorluklar ierisinde bulunan kadnlarmz bata olmak
zere, tm kadnlarmza verebileceim en deerli armaan, onlara btn tarihlerinde kaybettikleri zgrlk gcn verebilecek
bir yaamn kapsn aralamak, yani yaam umudunu zgrce verebilmektir. Bu konuda aceleci olmaya hi gerek yoktur. Nasl ki
hayatnz adyor ve bir rpda lmeyi gze alyorsanz, ayn ekilde zgrl mmkn klan bir yaam uruna direnme gcn
de gstermelisiniz. Direnme gc derken, her gn erkekle savan demiyorum. Bunun bir dili, bir sanat dili vardr. Bunun bir rgt
dili, ekim dili, irkinliklerini yenme dili vardr. Kendi kadnln, kendi kadnnn gzelliini yaratma dili vardr. Bir kadn
kendini ok ynl, gzel, rgtl ve planl kldnda, onun hizaya getiremeyecei tek bir erkek bile kalmayacaktr.
Biz bunu YAJK boyutunda gelitirmek istiyoruz. ki bin be yz kiilik bir YAJK gc, bata btn PKK erkekleri olmak
zere, btn toplumdaki erkekleri hizaya getirecektir. Buna gveniyor ve kadna inanyorum. Kendi kadn yoldalarm olarak
bunlar gelitiriyorum. Baz alaklar, benim harem kurduumu iddia ediyorlar. Bu alaklar atlasn! Bizim en sevdiimiz
kadnlarmz dalardadr ve ou da Zilan gibi ahadete gitmilerdir. Bunlar bizim kadnlarmzdr, ama gerekten yiit
kadnlardr. Biz bu kadnlarla yaayacaz, baka hi kimseyle yaamayacaz. nk biz bu kadnlarn erkeiyiz. Ben bugn
dolaysyla unu da aka belirtmekten gurur duyuyorum: Bir kadnn deil, byle kadnlarn erkei olmak bana gerekten gurur
veriyor. Kadnlarmz, kzlarmz, analarmz bizi byle kabul ediyorlar. Bu ok deerlidir. Keke birok erkek byle olabilseydi!
Byle olabilseydiler, bugn yaam btnyle kadnlarn olabilirdi. Buna iddetle ihtiya vardr. Analarn yreini, kzlarmzn
tutkularn ve umutlarn ok iyi biliyorum. Bunlar bildiim iin kendimi bu yaa kadar bu hale getirdim.
Byk bir yrek hareketi derken, kesinlikle bunu anlamanz gerekir. Erkeklerimizin de bunu biraz anlamalar gerekir. Yani
biraz g ve yetki eline geti diye, kadn zayftr diye, kadnlarn gzel duygularn ve hatta fiziini bozmamalar gerekir. Kadna
biraz anlam vermeleri, hatta kadn gelitirmeleri ve bunu kmsememeleri gerekir. Yzde yz malmdr, istersem dverim,
istersem sverim demek doru deildir. Senin yapacan en iyi ey, kendi kadnn da olsa, onu ne kadar gelitirebildiindir. Ben
her zaman unu sylyorum: Benim iim kar gelitirmek deil, zgr kadn gelitirmektir.
zgr kadn gelitirmek bir ibadettir. Bazlar Hz. Muhammedi eletirir; ama bana gre onda bile nemli bir incelik vardr.
Hz. Muhammed ok kadnla evlendi, kendisinin on cariyesinin olduu sylenir. Bu, olay biraz dar ele almak olur. O koullarda
kadnlar hor grlr ve kz ocuklar da diri diri topraa gmlr. Hz. Muhammedin kadn sevme ynnde olaanst bir
geliimi vardr. Siyasal amalar da olabilir. Ama kendi kadnlarna ok deer verdii de aktr. Biz de yle yapacaz diye kimse
bizi sulamasn. Yersiz sulamalarn da anlamsz olduunu belirtmek istiyorum. Daha sonra Abbasilerde, Emevilerde ve
Osmanllarda harem gelitirilmitir. Biz byle deiliz. Bizim btn kadnlarmz, grld gibi en amansz sava kadnlardr.
Yani bu anlamda kadnmz kendisine erkek elinin bile demesini kabul etmiyor. Yani erkek zorbaysa, irkinse ve zgrl ak
deilse, kadnlar bu erkei kabul etmezler. PKKdeki ahlk gereklii budur. Bu, yeni yaama, kabul edilebilir, eitlik ve
zgrle dayal yeni aile kurumuna, iliki tarzna ve ortak bir dnya anlayna gtrr. Yalnzca aile kurumu da demeyeceim,
yeniden bir toplumsal kurulua gtrr. Bu ok gereklidir ve yaam projesi de budur.
Bugn dolaysyla kadnlarmz kutlamak ve sadece onlar zerine konumakla yetinmemeliyiz. Bugn proje kurmamz,
yaam hayallerimizi ve akmz gelitirmemiz gereken gn olarak deerlendirmeliyiz. Ama gereki olmak, ama bir daha
unutmamak iin bunu yapmalyz. Bizim kadnlarmz biraz byledir; zaten biz de bununla biraz yayoruz. Her erkek bir trl
yaar, ben de biraz byle yayorum. Bu kadar iyi kadn olmasa ben yaayamam. Baka bir erkek de Bir karm olsun da yzde
yz benim olsun, ancak ben onunla yaarm der. Ben de diyorum ki, zgr kadn ordum olmazsa, ben yaayamam. Bu bir
tutkudur, bir aktr. Gl, yiit, rgtl, gzel, dili, iradesi ve sava olan kadn deerlidir. Yiitlik ancak byle bir yaklam
iinde olabilir.
Bir erkek, Kadn yzde yz benim olsun, ona vuraym, ona sveyim derse, bu bana gre en byk ahlkszlktr. Bu, insan
haklarna da byk bir saldrdr. Kadn bu kadar senin oluyor da, sen neden o kadar onun olmuyorsun? O, yz de yz senindir,
ama sen yzde bir bile onun deilsin. Dilini kesmisen, iradesini krmsan, ekonomik olarak sana balysa, burada bir zorbalk ve
basbaya diktatrlk vardr. ok zorba, ok eitsiz, ok saygsz bir erkei ben ne yapacam? Bu erkei kabul etmeyin diyorum.
Bu doru bir grtr. Bugn dolaysyla kadnlarmzdan bunu istemek bana gre iyi bir yaklamdr ve bunda srar da
edebilmeliyiz. Kadn baka trl glendirmek kesinlikle mmkn deildir.
Kadn glenmeden yaam kurtulamaz. Srekli, Ben yle duygularn sahibiyim deniliyor. Evet, duygularn sahibi olmak
gerekiyor. Ama kime kar duygu, nasl duygular, kimler paylaacak? Daha tesini bilmiyorsunuz, burnunuzun tesini bile
grmyorsunuz. Ben de dahil, erkek gerekliimizi ak ortaya koyun. Sandnz gibi deiliz, eit ve zgr kimlie henz biz de
ulam deiliz. Bu neyle mmkn olabilir? Tartma olmal, sonuna kadar dilinizi kullanmal, iradenizi pekitirmeli ve

142
ideolojinizi oluturmalsnz. Bu hakknzdr. nk, kadn ideolojisi ilkel komnal toplumda egemendir ve gldr. Aslnda
retime de dayanr. imdi de bunu denemek gerekir.
Bazlar kadnn glenmesinden korkuyorlar. Oysa gl kadndan korkulmaz, tersine zayf kadndan korkulur. Ancak hasta
ve ii bo kadnlar en tehlikeli kadnlar olabilirler ve ajandrlar. Bu adan ii bo kadnlarn hepsini objektif ajan ilan etmek
gerekir. Bunlar egemen snflarn, smrgecilerin ve ibirlikilerin ajan gleridirler. Byle kadnla da iddetle sava amak
gerekir. i bo bir kadn, ucuz duygularyla geinen bir kadndan daha tehlikeli bir ajan olur. Dzenin objektif ajanlndan
bahsediyorum. yle kadnlar dzenin objektif ajanln temsil ediyorlar. Tabii ki kadnlar uyanp rgtlenmez ve mcadele
etmezlerse, bu byk bir tehlike olur. Btn kadnlarmzn belli bir iradeye, belli bir mcadele seeneine ihtiyalar vardr. Aksi
halde dmandan daha tehlikeli olurlar.

Yaam Kadn Kurtulu deolojisi Temelinde Gelitirilmelidir

Sayn calan, kadnn ideolojisini aa karmas gerekliliinden bahsettiniz. Bu anlamda kadnla ilgili ideoloji nasl
gerekleecek?
Bugn kadndan yana konuuyorum. Bu ideoloji gerekleirse nasl olur? Eer Krdistan sz konusu olacaksa veya ana
topraklarda yaamak en gzeli diyorsak, her eyden nce kadn ideolojisi topraksz olmaz. Hatta topran ekine ve retime
almas, biraz da kadn sanatyla balantldr. Demek ki, kadn ideolojisinin birinci ilkesi, doduu topraklarda yaamaktr. Yani
birinci ilke gnlk deyimle yurtseverliktir.
kinci husus, eer yaamda yer bulacaksa, kadnn zgr dncesi ve zgr iradesiyle yaama katlmas gerekiyor. Eer bu
ideoloji gerekleecekse, bunun en somut bir ifadesi olarak, kadn istedii gibi yaar ve karar verir. Onun dncesine
gveneceiz, onun iradesine saygl olacaz. Bu ideolojinin vazgeilmez bir ilkesi de budur. Bu ben bile olsam, kadn, Ben
seninle iradem ve dncemle yaayacam diyecektir. Bununla birlikte ok ilkeli, ok projeli ve planl olacaktr. Ben kadn baz
avantajlarmla kandrmama, onun da kadnl ve ucuz cinselliiyle beni kandrmasna bu ilkede yer yoktur.
Bunun olabilmesi ve zgrle dayal bir yaam paylam iin rgtllk gerekir. Bu da nc husustur. rgtsz insan bir
hitir. lk rgtlenme kadnla balamtr. En ok rgtlenmeyi esas almas gereken g kadndr. Erkek belki rgtsz olabilir
veya erkein rgt zaten oktur. Kadnn kendi zgn rgtn, yani YAJK' genelletirilmesi gerekir. Btn toplumsal alanlara
duyargalarn yaymas gerekir. Kadnn rgtl olmas gerekir. Bir defa bunu kulanza kpe etmelisiniz.
Drdnc husus olarak da, rgtllkle birlikte btn yaamnz mcadeleden ibaret grmeniz gerekir. nk kadn kimlii
mcadelesizlikten dolay drt duvar arasna alnmtr. Kendisine hamur ileri verilmi, basit ilerle oyalanmtr. Yani bo iler
kiilii gibi bir dayatma iinde tutulmutur. Dolaysyla ideolojik ve politik esaslar bata olmak zere, rgtsellie, kltre,
ksacas kendisini glendirebilecek her alana ilikin tam bir mcadeleci olmas gerekiyor. Kadnn Ben rgt olacam, iim
gcm mcadele etmektir demesi gerekir.
Bana gre, kadnla yaamann estetik gzellikle de ilikisi vardr. Bu da beinci husustur. imdiki yaamn irkinlik dzeyinin
bask ve smryle ilikisi ok arpc olduu iin, yaamak isteyen kadnn sanat, kltr ve estetii gz ard etmemesi gerekir.
Fiziinden tutalm dnce gzelliine, hitabndan tutalm ruhsal aydnlna kadar bir estetik kurama ve ilkeye bal olmas
gerekir.
Bu be ilkeyi, bunun maddeler ve ilkeler halinde daha da ayrntlarna gtrlebilecek bir yaam kendinize esas alrsanz, bana
gre en byk kurtulu silahn elinize geirmisiniz demektir. Kadn gn dolaysyla vurguluyorum ki, en byk iddiaya sahip
bu silahla dize getirmeyeceiniz hibir erkek ve kurum yoktur. Bana gre yaamn en deerlisi de budur. Bugne ballk ve
bugne sayg diyorsak, bu ilkeler temelinde, rnein bizde YAJK biiminde daha da boyutlandrlan bir kadn rgtlenmesi ve
onun bu ilkeler temelindeki mcadelesiyle insanla ve kirli savaa kar en byk yant vermi olacaz.
Bugn dolaysyla bir kez daha tmyle zgr kadnlarmzn hizmetinde olduumu, yine analar ve zellikle savaan btn
yiit kadn gerillalarmz bata olmak zere, mcadele iindeki btn kadnlarmzn insan, erkei olduumu belirtiyorum. Sayg
ve sevgilerimi sunuyorum.

8 Mart 1998

143