www.ziraatcim.

net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

T. C.
TARIM VE KYLER BAKANLII
TEKLATLANMA VE DESTEKLEME GENEL MDRL
Yaym Dairesi Bakanl

YEM BTKLER YETTRCL

ANKARA
2001

T. C.
TARIM VE

KYLER BAKANLII
TEKLATLANMA VE DESTEKLEME GENEL MDRL
Yaym Dairesi Bakanl
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

YEM BTKLER YETTRCL

Teknik Metin Yazar

Hayati EKER
Ziraat Yksek Mhendisi

ANKARA
2001
E-KTAP HAZIRLII

AYNUR GELBAL
BAAK SKMEN
M. SERDAR ERMAN

NDEKLER
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
1. Yem Bitkisi Tarmnn Memleketimiz in nemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Yem Bitkileri Yetitirme Teknikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Yem Bitkileri Yetitiriciliinde Toprak Ve Tohum Yatann Hazrlanmas .
2.1.1. Toprak Hazrl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1.1. Toprak Reaksiyonun Ayarlanmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1.2. Toprak Rutubetinin Ayarlanmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1.3. Topraktaki Bitki Besin Elementleri Noksanlnn Giderilmesi . . . . . . . .
2.1.1.4. Topran Fiziki Durumunun Dzeltilmesi Ve Tesviye . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1.5. Tohum Yata Hazrl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Yem Bitkilerinin Ekim Zaman Ve Metodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.1. Ekim Zaman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.1.1. lkbahar Ekimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.1.2. Yaz Ekimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.1.3. Sonbahar Ekimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.1.4. Ge Sonbahar (Dondurma) Ekimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2. Ekim Metodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2.1. Serpme Ekim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2.2. Bastrc Merdanelerle Ekim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2.3. Mibzerle Ekim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2.4. Kombine (Baskl) Mibzerle Bant Usul Ekim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.3. Atlacak Tohumluk Miktar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.4. Yem Bitkilerinin Yardmc Ve Koruyucu Bitkilerle Birlikte Ekimi . . . . . . . .
2.2.5. Ekim Derinliinin Ayarlanmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.6. Yem Bitkilerinin Karm Halinde Ekimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Yem Bitkileri Tesislerinin Bakm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Yem Bitkilerinin Gbrelenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.1. Yem Bitkilerinin Gbrelenmesinde Gz nnde Tutulacak Hususlar . . .
3.1.1.1. klim artlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.1.2. Toprak artlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.1.3. Gbrelenecek Yem Bitkisinin Tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.1.4. Gbrelerin Uygulanma Zaman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.1.5. Piyasada Mevcut Gbrelerin Cins Ve Fiyatlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.1.6. Tesisin Amac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.1.7. Yabanc Ot Problemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.2. Gbrelerin Uygulanmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.2.1. Azotlu Gbreleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.2.2. Fosforlu Gbreleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.2.3. Potasyumlu Gbreleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Yem Bitkilerinin Sulanmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Yem Bitkileri Yetitiriciliinde Problem Olan Haere, Hastalk Ve Yabanc
Otlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Yem Bitkileri Tesislerinden Faydalanma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Ot in Hasat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Tohum in Hasat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.1. Tohum retimi Amacyla Ekim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
4.2.2. Tohum retim Alanlarnn Bakm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.2.1. Sulama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.2.2. Gbreleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.3. Yem Bitkilerinde Tozlama Ve Dllenme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.4. Yem Bitkilerinde Tohum Hasad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Memleketimizde Yaygn Olarak Tarm Yaplan Baz Yem Bitkilerinin Tarm
5.1. Yonca Yetitiricilii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.1. nemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.2. Toprak stei Ve Hazrl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.3. Ekim Zaman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.4. Kark Ekim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.5. Ekim Metodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.6. Ekim Derinlii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.7. Ekilecek Tohum Miktar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.8. Alama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.9. Sulama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.10. Gbreleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.11. Yoncann Biimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.12. Yoncada Yabanc Ot Mcadelesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.13. Tohum retimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.14. Yoncann Seyrekleme Nedenleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.15. Yoncada ime Problemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2. Korunga Yetitiricilii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.1. nemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.2. Toprak stei Ve Hazrl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.3. Ekim Zaman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.4. Yalnz Veya Kark Ekim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.5. Ekim Metodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.6. Ekim Derinlii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.7. Ekilecek Tohum Miktar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.8. Alama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.9. Gbreleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.10. Korungann Biim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.11. Korungann Kullanm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3. Fi Yetitiricilii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.1. nemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.2. klim Ve Toprak stekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.3. Ekim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.4. Alama Ve Gbreleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.5. Ot Ve Tohum Hasad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.6. Filerin Tahllarla Kark Yetitirilmeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

YEM BTKS TARIMININ MEMLEKETMZ N NEM

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Yem bitkisi, hayvan yemi olarak yetitirilen, ancak bunun yannda toprak
ve suyu muhafaza etme, ekim nbeti ierisinde kendinden sonra gelen rnlerin
verimini artrma zellikleri tayan, dorudan doruya veya sonradan yedirilmek
zere hasat edilerek kurutulan veya silaj yaplan bitkilerdir.

Kaba yem olarak tanmlanan yem bitkileri en ucuz besin kaynadr.

Hayvanlarn mide mikrofloras iin lzumlu besin maddelerini iermektedir.
Mineral ve vitamin kayna olmalar nedeniyle hayvanlarn verim ve reme
performanslarn etkilerler.

Yem bitkileri, hayvan ve insanlarn besin olarak faydalanamad

karbondioksit, tuz ve dier mineral maddeler gibi inorganik maddelerin hayvansal
organik maddelere evirme eko-sistemi ierisinde yer alrlar. te bu madde
sirklasyonunda bu kaynaklar kullanarak hammaddeden mamul madde
retebilecek yegane varlk bitkidir. Bu nedenle tabiatta oluan bu madde
sirklasyonunda bitkiye mutlak surette ihtiya vardr. Dolaysyla her yeil bitki,
gda reten bir fabrikadr. Karmak bir sistem olan bu gda retimine fotosentez
denir. Fotosentez olaynn gereklemesi denkleminin en nemli yesi bitkidir.
Baka bir varlk bunun yerini alamaz.

Yem bitkileri kltrnn ekonomik deeri, zellikle hayvansal retim

maddelerinde grlmektedir. Yksek besleme deerine sahip yemlerle beslenen
hayvanlardan elde olunan rnler kalite bakmndan yksek, insan hayat ve
memleket ekonomisi iin ok byk deerler tar.

Yem bitkilerinin yem olma niteliinin yannda daha bir ok faydal ynleri
vardr. Tarmsal retimin esas kayna olan topran yerinde tutulmasnda yani
toprak ve su erozyonlarnn nlenmesinde en etken silahtr. zellikle baklagiller
ailesinden olan yonca, korunga ve fi gibi yem bitkileri, kklerinde oluturduklar
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
boncuk eklindeki yumrucuklar ierisinde barndrdklar bakteriler vastasyla,
havann serbest azotunu topraa aktararak hibir zararl yan etkisi bulunmayan
tabii bir gbreleme yaparlar. Ayn zamanda topran derin tabakalarnda
znmez halde bulunan baz besin elementlerini (fosfor gibi) zndrerek
topran st tabakalarna tayarak kendinden sonra gelecek rn iin hazr hale
getirirler. Baka yabanc otlarn gelimesine msaade etmezler. Bylece girmi
olduklar ekim nbeti sistemi (mnavebe) ierisinde toprak verimliliini artrarak
kendinden sonra gelen rnn hem veriminin fazla miktarda artmasna hem de
kaliteli ve lezzetli rnlerin retilmesine imkan salarlar.

Budaygil ve baklagil yem bitkileri ekildikleri topraklar yalnz verimli hale

getirmekle kalmazlar. Ayn zamanda bol miktarda brakm olduklar kk ve
toprak st artklar ile topran organik madde miktarn artrarak yapsn
dzeltirler. Topran organik madde ynnden zenginlemesi ise, zellikle ya
az olan yerlerde ok nemli husus olan topran su tutma ve besin maddeleri
kapasitesini artrr.

Yem bitkilerinin nemini kavrayan gelimi bat lkelerinde yem bitkileri

alannn tarm arazisi ierisindeki pay % 25-60dr. Halbuki memleketimiz
topraklarnn ou engebeli ve meyilli olmas nedeniyle ilemeli tarma uygun
olmayp tamamen su ve rzgar erozyonuna aktr. Bir mmlik bir toprak
tabakasnn olumas iin en az 100 yl gerektii ve memleketimizden her yl
Kbrs adasnn yzey alanna eit ve 10 cm kalnlndaki bir topran denizlere
dkld dikkate alndnda, yem bitkilerinin tarla arazileri ierisindeki % 3 lk
pay ok dk kalmaktadr.

Ayrca hayvan varl bakmndan nde gelen memleketlerden biri olan

Trkiye hayvansal retim bakmndan sonuncu sralarda yer almaktadr. Bylece
insan beslenmesi iin ok nemli kaynak olan hayvansal rnn kii bana
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
den tketim miktar dier lkelerle kyaslanamayacak kadar dktr. Halbuki
vcut yap maddesi ve zekann asl kayna hayvansal rnlerdir. ada
medeniyet seviyesini yakalayacak neslin salam bir vcut yapsna ve kuvvetli
bir zeka ile hafzaya sahip olmas zorunluluktur.

Dolaysyla syleyebiliriz ki; bamsz, gl ve dnya hadiselerini dnya

bar, mutluluu ve huzuru istikametinde ynlendirebilecek bir Trkiye iin
ncelikle bu vasflara haiz insannn ortaya konulmas gerekmektedir. Bu
nedenlerle ncelikle hayvanlarn ok iyi ve kaliteli yemlerle beslenerek hayvansal
rnlerin verim ve kalitesinin artrlmas gerekmektedir. Nitekim yaplan
aratrmalarla ifti artlarnda hayvanlarn stn kaliteli yem bitkileri ile
beslenmesi durumunda verimlerinin en az iki kat artrlabildii tespit edilmitir.

Sonu olarak; yurdumuzda doal yem kaynaklar verimsiz ve

tayabileceinden fazla miktarda hayvanla ar ekilde otlatlmaktadr. Bata
yetersiz beslenme nedeniyle hayvanlarmzn verimleri ok dktr. leri gitmi
lkelerle kyaslandnda memleketimizde yem bitkisi ekim alan ok azdr. te
tm bu problemlerin zm iin yem bitkileri yetitiriciliine gereken nem
verilmelidir.

2. YEM BTKLER YETTRME TEKNKLER

Memleketimiz iin bu denli nemli olan yem bitkilerinden azami istifade

edilebilmesi, bu bitkilerin karakterlerine has ve aratrmalarla tespit edilmi
tekniklerine uygun tarmlarnn yaplmasna baldr. Usul ve yntemine gre
yaplacak yem bitkisi tarm hem verimin hem de kalitenin artmasn temin
edecektir.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Yem bitkilerini genel olarak iki grup altnda toplayabiliriz. Bunlar baklagil
yem bitkileri ve budaygil yem bitkileridir.

Baklagiller, kazk kklere sahip olup kkleri derinlere kadar iner ve geni
bir alana yaylr. Gvde toprak stnde dallanr. Yapraklar kk
yaprakklardan olumutur.

Budaygiller ise saak kkldr ve bu kkler genellikle topran 40 cm lik

ksmn kaplar. Budaygillerde sap, boum ve boum aralarndan olumutur ve
yapraklar bu boumlardan karlar. Aynen budayda olduu gibi tohumlarn
baaklarnda oluturur. Baklagiller ise tohumunu baklalar ierisinde olutururlar.

Yem bitkilerinin byk bir ounluu ok yllk bitkilerdir. Eer yem

bitkileri bir kez iyi bir ekilde tesis edilirse gerekli bakm ve idare sistemleri
uygulanrsa uzun yllar bu alanlardan faydalanma imkan hasl olur. Bu nedenle
yem bitkileri tesisine dier kltr bitkilerine gre daha ayr bir nem vermek
gerekir. Yem bitkileri yetitirme tekniini;

1. Yem bitkileri yetitiriciliinde toprak ve tohum yatann hazrlanmas,

2. Yem bitkilerinin ekimi,
3. Yem bitkileri tesislerinin bakm,
4. Yem bitkilerinden faydalanma balklar altnda inceleyebiliriz.

2.1. Yem Bitkileri Yetitiriciliinde Toprak Ve Tohum Yatann

Hazrlanmas

2.1.1. Toprak Hazrl

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Yem bitkileri yetitirilecek topraklarda yem bitkilerinin ekim ve
yetitirilmelerine uygun ortam salanmas gerekmektedir. Yani tohum yata
hazrlanmadan nce arazi yem bitkisi yetitirilebilecek ekilde slah edilmelidir.
Bu amala en fazla karlalan slah metotlar unlardr.

2.1.1.1. Toprak reaksiyonun ayarlanmas

Baklagil yem bitkilerinin pek az pH 5.5'dan dk ve 8.5'dan yksek

topraklarda yetiebilir. Asit ve alkalilii normale yakn topraklarda slah ilemine
gerek kalmadan toprak reaksiyonlarna hassas olmayan yem bitkileri yetitiricilii
yaplabilir. Asit ve alkalilii ar olan topraklarda yem bitkileri yetitirmeden nce
mutlaka toprak slah edilmelidir. Asitliliin durumuna gre dekara 250-1500 kg
arasnda kire verilebilir. Kire kalsiyum elementi iermektedir. Topraa fazla
miktarda kire verilmesi durumunda ise demir, fosfor ve dier elementleri
bitkilerin faydalanamayaca forma sokarak bu elementlerin noksanlna sebep
olur. Bu nedenle topraa fazla kire vermekten saknmaldr. Kirecin toprak
asitliini dzeltmesi yava olduundan ekimden 6-12 ay nce toprak yzne
serpilmeli ve kartrlmaldr.

Alkalilii yksek veya hem tuzlu hem de alkali olan topraklara ya o

artlara dayankl yem bitkilerini ekmek ya da o topraklar slah etmek gerekir.
Bunun iin; eer alkalilik sorunu taban suyu seviyesinden ileri geliyorsa drenaj
kanallar amak, arazi hafif meyilli ise bol su ile ykamak, topraa kkrt (S) veya
jips (al ta) ilave ederek toprak pH'sn (asitliini) drmek, toprakta kire
fazlal fosforu elverisiz hale getirdiinden alkalilii yksek topraklara fosforlu
gbre ilave etmek gerekir.

2.1.1.2. Toprak Rutubetinin Ayarlanmas

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Toprak rutubetinin azl veya fazlal yem bitkileri yetitiriciliini kstlar.
Yem bitkilerinin yetitirildii toprak kra ise;

a) Kuraa mukavim olan yem bitkileri yetitirmek,

b) Sulama imkanlarn artrmak,
c) Toprak ve bitkilerden kaybolan sularn azaltma yollarnn aratrlmas
gerekmektedir.
Yem bitkileri tesis edilecek topran rutubeti fazla ise;
a) Ar rutubete dayankl yem bitkileri semek,
b) Drenaj kanallar amak,
c) iftlik gbresi veya yeil gbre ile topran organik madde ieriini
artrmak gerekir.

2.1.1.3. Topraktaki Bitki Besin Elementleri Noksanlnn Giderilmesi

Yem bitkileri yetitirilecek topraklarn analizi yaplarak elverili besin

elementleri belirlenmeli; ekilecek bitki trnn, aratrmalarla belirlenen bitki
besin maddeleri ihtiyac ile olan fark topraa kimyevi gbre olarak verilmelidir.

Eer topraklar ok ince veya ok kaba bnyeli iseler, hem topraklarn

fiziki durumlarn dzeltmek hem de topraa bitki besin elementleri salamak
zere dekara 2-4 ton iftlik gbresi uygulanmaldr. Uygulanmas gereken iftlik
gbresi dekara 2 tondan fazla ise, bu gbre baklagile deil de baklagilden nce
gelen bitkiye verilmelidir. nk topraa verilen fazla azot baklagilin Rhizobium
bakterileri ile olan simbiyotik ilikisini engellemektedir.

2.1.1.4. Topran Fiziki Durumunun Dzeltilmesi ve Tesviye

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Yem bitkilerinde sulama yzey sulama metotlar ile yaplacaksa tesviye
etmek zorunludur. Aksi halde daha sonra yaplacak sulamalardan istenilen
baar salanamaz. Eer yem bitkisi kra artlarda ekilmise veya ektiimiz yem
bitkisinde sulama yamurlama sulama metoduyla yaplacaksa, ince tesviyeye
gere yoktur. Ancak buralarda da toprak yzeyinin ekim ve hasat makinelerinin
kolay alabilecei bir duruma getirilmesi gerekir. Tesviye bozukluundan dolay
bitkilerin farkl su almas, bitkilerin deiik zamanlarda biim ana gelmesine
neden olur. Farkl dnemlerde bulunan bitkilerde biim ayn zamanda
yapldndan ot verimi ve kalitesi der.

Yonca gibi derin kkl yem bitkisi yetitiricilii yaplacaksa, topran derin
ilenmesi zorunlu olmaktadr. Ancak derin ilenerek alt-st edilmesi sakncal
olan topraklarda dipkazan gibi topra alttan ileyen zel aletlerle tabann,
olduu yerde yrtlarak gevetilmesi gerekir.

2.1.1.5. Tohum Yata Hazrl

Toprak slah edildikten sonra yem bitkilerinin ekiminden nce, topran

ekime hazrlanmas iin aadaki zelliklerin salanmas gerekir.

a. Toprak stenilen Fiziki Yapda Olmaldr

Bu husus, tarlann srlmesi, diskaro, trmk ve tapan veya bu aletlerin

birletirilmi bir ekli olan kombikrm ekilerek gerekletirilir. Srm adedi ve
derinlii yetitirilecek bitki trne, toprak tipine ve srm zamanna bal olarak
deiir. Genellikle ilkbaharda yaplacak yem bitkileri ekimi iin sonbaharda derin
srm ve ilkbaharda sathi bir srm maksada kafi gelir.

b. Toprak Yzeyi yice Ufalanm Olmaldr

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

Srmden sonra tarlann durumuna gre diskaro, trmk, tapan gibi aletler
ekilerek topraktaki kesekler daha fazla ufalanr. Tarla ekime elverili hale
getirilmi olur. yice ufalanm toprak; bitki kklerinin kolayca derine gitmesini,
rutubetin toprakta daha iyi bir ekilde kalmasn, bitki besin elementinin bitkiler
tarafndan daha kolay alnabilecek forma dnmesini, topran havalanarak
mikroorganizma faaliyetinin artmasn ve ekim aletlerinin kolaya bir ekilde
almasn salar.

c. Tohum Yata Bastrlmaldr

Baarl bir yem bitkileri yetitiricilii iin tohumun mutlaka bastrlm bir
tohum yatana ekilmesi gerekir. Tohum yatann ya ekimden birka ay nce
hazrlanp kendi haline braklarak oturmas salanr veya tapan, merdane gibi
aletlerle bastrlr. Tohum yatann bastrlmas, topran alt ve st tabaklarnn
temasn, toprak rutubetinden daha iyi yararlanmay, tohumun toprakla iyi bir
ekilde temasn ve tohumun istenilen derinlie ekilmesini salar.

d. Tohum Yatanda Yeteri Kadar Rutubet Bulundurulmaldr

Bunun iin ekim zamannda yaplr veya ekimden nce toprak sulanarak
arzulanan rutubet temin edilir. Tohum yatandaki rutubet imlenme ve k
kolaylatrr, fidelerin daha iyi bymesini kolaylatrr ve daha sonra ortaya
kacak kuraklktan tesisi korur.

e. Tohum Yata Yeterince Bitki Besin Elementi htiva Etmelidir

Yem bitkilerinin iyi gelime gsterebilmesi iin, toprakta yeterli miktarda

bitki besin elementlerinin bulunmas gerekir. Bu da toprak ve tohum yata
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
hazrl srasnda eksik olan bitki besin elementlerinden topraa yeterli miktarda
vermekle salanr. Toprakta bitkilerin ihtiyac olan bitki besin elementlerinin
yeterli miktarda bulunmas, yem bitkilerinin kk ve gvdelerinin kuvvetli
bymesini ve dolaysyla verim ve kalitenin artmasn salar.

f. Tohum Yata Organik Maddece Zengin Olmaldr

Organik madde ynnden zayf olan topraklara iftlik gbresi veya yeil
gbre uygulanarak tohum yatana yeterince organik madde salanr. Organik
madde, iyi bir toprak yapsnn olumasn, topraklarn su tutma kapasitesinin
artmasn, ileriki yllar iin besin deposu ve mikroorganizma faaliyetlerinin
artmasn temin eder.

g. Tohum Yata Yabanc Otlardan Temiz Olmaldr

Yabanc otlardan arnm bir tohum yata hazrlamakla, yabanc otlarn

yem bitkileri tohumunun imlenmelerinde, toprak yzne knda ve
bymesinde su, k ve bitki besin elementleri rekabeti nlenmi olur.

Yabanc otlar nlemek iin, yem bitkileri yetitirilecek tarlaya bir yl nce
sk bir hububat ekmekle, yem bitkilerini koruyucu bitkilerle kark ekmekle,
ilkbaharda yabanc otlarn kn izleyen gnlerde sathi bir srm veya diskaro
ekmekle, rizom veya stolon meydana getiren yabanc otlar (kygren gibi)
bulunduran tarlalarda yazn kurak aylarda 20 gnde bir diskaro veya kazaya
ekmekle, total veya selektif herbisitler kullanmakla mcadele edilebilir.

2.2. Yem Bitkilerinin Ekim Zaman Ve Metodu

2.2.1. Ekim Zaman

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

Ekim; evre faktrleri, ekim nbeti ve ekilen yem bitkilerinin tr gibi

eitli etkenlere bal olarak, yln deiik zamanlarnda yaplabilir. Ekim
zamanlar unlardr;

2.2.1.1. lkbahar Ekimi

Dou Anadolu gibi klar ok sert geen blgelerde en garantili ekim

mevsimi ilkbahardr. zellikle baklagil yem bitkilerinin byle iklim artlarnda
ilkbaharda ekilmesinde zorunluluk vardr. lkbahar ekiminde, iddetli k souklar
ile ilkbaharda ge donlarnn sona ermesi ve bahar yalar ile topran tava
gelmi olmas gerekir. Ayrca iyi bir kk ve gvde gelimesinin salanarak
kuraklktan zarar grmemesi iin kuraklk dneminden 4 hafta nce ekim
tamamlanmaldr. lkbahar ekimi ne kadar erken yaplrsa o kadar ideal
olmaktadr.

2.2.1.2. Yaz Ekimi

Yaz ekimi, yabanc ot mcadelesi yaplm, erozyon tehlikesi olmayan,

iklim artlar itibariyle fazla souk olmayan ve yaz sonlar yal olan blgelerde
uygulanr. Austos ay ierisinde yaplan yaz ekiminde baklagil yem bitkileri,
ktan nce bol miktarda kk ve gvde oluturamayacandan k iddetli geen
blgeler iin uygun deildir. Yaz ekiminin dier mahzurlar ise kuraklk, haere ve
yabanc ot problemidir.

2.2.1.3. Sonbahar Ekimi

klimi lman blgelerde, eyll ayndan itibaren yaplan ekimdir. zellikle,

serin iklim budaygil yem bitkileri iin ideal ekim zamandr.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

2.2.1.4. Ge Sonbahar (Dondurma) Ekimi

lkbaharn erken gnlerinde eitli nedenlerle ekim imkan olmayan ve

ayn zamanda souklama ihtiyac bulunan baz yem bitkilerinin kn devaml
donlarndan veya kalc kar yamasndan hemen nce ekilmesidir. Dou
Anadolu iftisi bu ekim zamann uygulamaktadr.

2.2.2. Ekim Metodu

Yem bitkileri ya serpme ya da mibzerle sraya ekilmektedir. Mibzerle
ekim; bitki bireylerinin su ve besin maddeleri bakmndan eit ve maksimum bir
derecede, k faktrnden de yeterli ve dengeli bir biimde faydalanmay
salayan iyi bir ekim metodudur. Serpme ekimin tek avantaj, sk ekimden dolay
yabanc otlarla olan rekabetin artmasdr. En fazla kullanlan ekim metodlar
unlardr;

2.2.2.1. Serpme Ekim

Tohumun elle veya serpici makinalarla toprak yzne atldktan sonra

diskaro, trmk, tapan ve bunlar gibi aletlerle zerleri kapatlmaya allr. Bu
ekim metodu ile ekim derinlii ayar edilemez, bitkiler arasndaki aklk
ayarlanamaz, mekanik yollarla yabanc ot mcadelesi yaplamaz ve fazla
miktarda tohum kullanma zorunluluu vardr.

2.2.2.2. Bastrc Merdanelerle Ekim

Ekim alannda dz veya daha iyisi oluklu merdaneler ekildikten sonra

tohumlar brillon mibzer veya elle serpilir. Serpilen tohumlar ounlukla bu
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
oluklarn ierisine derler. Brillon mibzerlerinin arka merdaneleri veya ekilen
bir tapan tohumlarn zerini kapatr.

2.2.2.3. Mibzerle Ekim

yi bir ekim metodu olup tohumlar istenilen bir derinlie atlabildiinden

imlenme ve k oranlar yksek olur.Bitkiler arasndaki aklk istenilen ekilde
ayarlanr, mekanik yolla yabanc ot mcadelesi mmkn olur, sulama ve
gbreleme daha kolay olur ve serpme ekime gre daha az tohum kullanlr.

2.2.2.4. Kombine (Baskl) Mibzerle Bant Usul Ekim

zel yaplm mibzerle tohum 0.5-1.5 cm. derinlie, gbre ise ayn bant
zerinde 3-6 cm derinlie braklr. Arkadan gelen demir tekerlek tohumu bastrr.

Bu ekim metodu ile mibzerle ekim metodunun salad yararlar yannda

dier baz avantajlar elde edilir. Bunlar; tohumla birlikte atlan fosforlu gbre
bitkiler iin hazr durumdadr. Bitkiler bu besin elementinden en iyi ekilde
faydalanarak gelimelerini hzlandrrlar, ok az yabanc ot gbrelenmi
olduundan yem bitkilerinin yabanc otla olan rekabet gcn artrr, az miktarda
toprak gbrelendiinden dier bitki besin elementlerinin elverisiz forma girmesi
nlenmi olur, ge sonbaharda ve erken ilkbaharda baarl bir tesis oluturur ve
yem bitkileri hzl bir gelime imkanna sahip olduundan daha sonra ortaya
kacak toprak ve iklim anormalliklerinden daha az zarar grr.

2.2.3. Atlacak Tohumluk Miktar

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

Her yem bitkisinin botanik ve genetik karakterine bal olarak dekara

atlacak tohumluk miktar farkldr. Bununla birlikte ayn yem bitkisinde dekara
atlacak tohumluk miktar da farkl evre artlarna bal olarak deiiklik
gstermektedir. Dolaysyla yem bitkilerinde dekara atlacak tohum miktar bir
ok faktre bal olarak deiir. Birim alana atlacak tohum miktarn yan
miktar ve yl ierisindeki dal, toprak artlar, tohum yatann durumu ve
ekimi metodu, tohum bykl ve karakteri, eit karakteri, tesisin ot ya da
tohum retimi gayesi ile kurulmas ve ekim ekli belirler.

2.2.4. Yem Bitkilerinin Yardmc ve Koruyucu Bitkilerle Birlikte Ekimi

Ekimden sonra fazla ya alan tarlalarda toprak yzeyinde kaln bir

kaymak tabakas oluur. Kk tohumlu baklagil yem bitkilerinin imlenen
tohumlar ise bu kaymak tabakasn krp toprak yzne kamazlar.
Bu nedenle kk tohumlu baklagil yem bitkileri, ounlukla kaymak
tabakasn krabilen arpa gibi baz bitkilerle birlikte ekilirler. Arpa ve kk
tohumlu yem bitkileri ayn sraya ekildiinden kaymak tabakasn kolayca kran
arpa fideleri yem bitkilerinin toprak yzeyine kmalarna yardmc olurlar.

Dou Anadolu Blgesi'nde yonca ve fiin arpa ile kartrlarak ekilmesi

yaygndr. Kk tohumlu yem bitkileri kn kolaylatran bu bitkilere
"Yardmc Bitkiler" denir. Yem bitkilerinin koruyucu bir bitki ile ekimi, genellikle
ilkbahar ekiminde uygulanr. Ayrca ok yllk yem bitkileri tesis ylnda ok yava
geliirler ve fazla boylanmazlar. Bu nedenle yabanc otlarla rekabetleri zayftr.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Bu nedenle koruyucu bir bitki ile birlikte ekilirler. Koruyucu bitki olarak ounlukla
hububat kullanlmaktadr. Koruyucu bitki ilk yl tarladan gelir salanmasna,
yabanc otlarn istilasnn nlenmesine ve toprak erozyonun azalmasna imkan
salar.
Bununla birlikte, koruyucu bitkinin k, su ve bitki besin maddeleri
ynnden ana rnle rekabet etmesi, yatmak suretiyle ana rne glge yapmas
ve koruyucu bitkinin hasadndan sonra yazlk yabanc otlarn tesisi istila etmesi
gibi dezavantajlar da bulunmaktadr. Koruyucu bitki rekabetini; ksa, erkenci,
yatmayan, dik gvdeli ve az yaprakl tahllar tercih etmek, koruyucu bitkiyi
mmkn olduu kadar tarladan erken karmak ve karma konulacak olan
koruyucu bitki orann az tutmak suretiyle azaltmak mmkndr.

2.2.5. Ekim Derinliinin Ayarlanmas

Her bitkinin deiik tipteki topraklar iin uygun ekim derinlikleri vardr.
Fazla derine ekilen tohumlar, imlenebilseler dahi, topran derin tabakalarnda
oksijen azl ve tohumlarn yedek besin maddelerinin yetersizlii nedeniyle
toprak yzne kamazlar.

Ayn ekilde ok sathi ekilen tohumlar da ya imlenemezler veya

imlenebilseler dahi eitli etkenler, bilhassa kuraklk ve don nedenleriyle
gelime imkanna sahip olamazlar. Genel olarak yem bitkileri tohumlarn hafif
topraklarda daha derin, ar topraklarda daha yzlek ekmek gerekmektedir. Bu
konuda genel bir bilgi aada verilmitir.

Tablo 1: Deiik Topraklarda Yem Bitkilerinin Ekim Derinlikleri

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Tohum Ekim Derinlii (cm)
Bitki Tr
Bykl Ar Toprak Hafif toprak
Ufak Kelp Kuyruu, ak gl,
Tohumlar aktavus otu 0.5-1.5 1.5-2.5
Orta Yonca, ta yoncas, ayr gl,
Tohumlar ayrklar, brom 1.5-2.0 2.5-3.5

ri Tohumlar Korunga, bezelye, fi, sorgum

2.5-4.0 4.0-7.5

2.2.6. Yem Bitkilerinin Karm Halinde Ekimi

Doal otlatma alanlarnda nadiren saf bir bitki tr bulunur. ounlukla

birka trn ounlukta olduu, dier bitki trlerinin ise daha az ve deiik
oranlarda bulunduu karmlar yaygndr. Yem bitkileri tarmnda budaygil ve
baklagil yem bitkileri saf olarak yetitirildii gibi, bu iki bitki grubundan baz
bitkilerle karmlarn ekildii retimlere de geni yer verilmektedir. Karmlar, en
az bir budaygil ve bir baklagil olacak ekilde dzenlemelidir. Bunun yannda
karmlarn ot veya tohum retimine uygun olmas, olgunlama zamanlarnn
uyumas, trlerin toprak ve iklim isteklerinin uygun olmas gibi bir dizi faktrler
gz nne alnmaldr.

Karmlarn ekim ekli de nemli olup genel olarak karma giren trler 3
ana yntem ile ekilebilirler. Bunlar;

- Trler ayn sraya kark olarak ekilebilirler,

- Trler ayn sralara ancak alternatif sralar halinde ekilebilirler
- Trler apraz olarak ekilebilirler.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Dzenli ya alan blgelerde veya sulanan alanlarda karmlarn ekim
ekli verimi fazlaca etkilemez. Kurak alanlarda ise, trlerin ayn sralara ancak
alternatif sralar halinde yapld ekimlerde daha fazla verim alnd
grlmtr. nk kurak alanlarda budaygiller baklagillerden daha nce
bymeye balarlar. Erken ilkbaharda budaygiller nemi, baklagillerin aleyhine
kullanrlar. Bu nedenle ayn srada kark olarak bulunan baklagiller zayf olarak
geliirler.

Alternatif olarak yaplan ekimlerde bu saknca ortadan kalkar. Yaplan

aratrmalarda alternatif ekimlerin % 25 daha fazla verim salad gibi elde
edilen otun ierisinde baklagil yem bitkilerinin oran daha yksek olduu iin otun
daha besleyici ve kaliteli olduu tespit edilmitir.

apraz ekimlerin verimleri ise dier iki metod arasnda kalmtr. Meyilli
ve erozyona ak alanlarda apraz ekim ile kk adacklar oluur. Bylece
toprak erozyonu ve su kayb byk lde azalr.

Yem bitkileri tarmnda baklagil ve budaygil yem bitkileri karmlarnn

baz avantaj ve dezavantajlar bulunmaktadr. Yem bitkilerini karm halinde
yetitirmenin avantajlar u ekildedir;

- Ekim hatalar tm trleri ayn ekilde etkilemediinden, karmlarn

verimleri genelde daha yksektir.
- Karmlarda baklagilin bulunmas nedeni ile daha niform ve kaliteli ot
rn alnr.
- retilen otun protein ve besleme deeri yksek olur.
- Karmlardaki budaygil yem bitkileri toprak erozyonunu, baklagiller
ise don kabarmasn nler.
- Karmlar yabanc ot istilasna daha dayankldr.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
- Saf ekimden daha uzun sre verimliliklerini korurlar.
- Baz baklagil yem bitkilerinden kaynaklanan ime tehlikesi,
karmlarda daha azdr.
- Budaygil yem bitkileri baz baklagil yem bitkilerinin yatmasn ve
rmesini nlerler.
- Karmlarn otlar daha iyi kurur ve silaj yaplmas halinde daha baarl
sonular alnr.
- Karmlarda otlayan veya otlar ile beslenen hayvanlarda daha
yksek performans grlr.
- Karmlarda baklagillerin bulunmas nedeni ile toprakta organik
madde ve azot oran daha ok artar.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Resim 1 : Karm halinde yetitirilen yem bitkileri

Yem Bitkilerini Karm Halinde Yetitirmenin Dezavantajlar ise unlardr;

- zel ekim makinalarna ihtiya vardr. Karmlarn ekimi, zellikle tane

irilii farkl olan trlerin birlikte ekimi ok gtr.
- Karmlardaki trlerin fide geliimleri farkldr. Kuvvetli fideleri bulunan
trler, karmda dier trlerin aleyhine geliebilirler.
- Karmdaki baklagillerin korunmas gtr. Baklagillerin hayvanlar
tarafndan daha fazla otlanmas nedeniyle karmlarda daha ok
ypranrlar.
- Azotlu gbreler budaygil yem bitkilerinde, fosforlu ve potasyumlu
gbreleme baklagil yem bitkilerinde olumlu etkiler yaparlar. Ortak
gbreleme yaplmas olduka gtr.
- Ot retimi iin her iki bitkinin en uygun devresinin yakalamak zordur.

3. YEM BTKLER TESSLERNN BAKIMI

Yem bitkileri tesis masraflar, dier tarla bitkilerine nazaran daha fazladr.
ok yllk yem bitkileri, iyi tesis edilip gerekli bakm ilemleri yapld zaman,
uzun yllar hayatlarn srdrebilirler ve masrafn yl bana den miktar ok
azalm olur. Bu nedenlerle, yem bitkileri alanlarndan ekonomik rn elde
edebilmek iin ekildikleri yl ve bunu takip eden yllarda bakmn yapmak
zorunluluu vardr. Yem bitkileri tesislerinde yaplacak bakm ilemleri;
gbreleme, sulama ve haere, hastalk ve yabanc otlarla mcadeledir.

3.1. Yem Bitkilerinin Gbrelenmesi

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

Yem bitkilerinden beklenen verimin alnabilmesi iin, ihtiya duyduklar

eit ve miktardaki gbrelerle, uygun zamanlarda gbrelenmelidir. Uygun miktar
ve ekilde gbrelenen yem bitkileri daha yksek kaliteli ot, daha uzun bir yeil
yem periyodu, topraktaki suyun daha tesirli bir ekilde kullanmn, daha fazla
kk ve gvde bymesini ve sonu olarak da daha fazla miktarda ve stn
kalitede et, st gibi hayvansal rn salar.

3.1.1. Yem Bitkilerinin Gbrelenmesinde Gz nnde Tutulacak Hususlar

Yem bitkilerinde gbreleme nemli bir konu olup ncelikle aadaki

hususlarn gz nnde bulundurulmas gerekmektedir.

3.1.1.1. klim artlar

Yan dal ve miktar uygulanan gbrenin cins ve miktarn tayin

eden en nemli faktrlerden birisidir. Gbreler, yal ve sulanan blgelerde
verimde istenilen lde art temin etmelerine karlk, kurak ve sulanmayan
yerlerde uygulanacak gbre miktar daha az olmaldr.

3.1.1.2. Toprak artlar

Topran fiziksel yaps, organik madde, pH derecesi ve toprak rutubeti

gibi zellikler verilecek gbrenin cins ve miktarn tayin eden dier bir faktrdr.
Bu nedenle herhangi bir yerde yetitirilecek yem bitkisinin, topraktan
kaldrabilecei ve toprakta mevcut besin elementleri durumunun tayin edilmesi
gerekir. Toprak reaksiyonu ve kireleme zellikle fosforun elverililii zerine ok
etkilidir. Topraktaki fosforun elverililii, alkali topraklarda kalsiyum, asit
topraklarda demir ve alminyum tarafndan azaltlmaktadr.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

3.1.1.3. Gbrelenecek Yem Bitkisinin Tr

Yem bitkileri tek yllk, iki yllk ve ok yllk; lk mevsim, serin mevsim
olmalarna gre uygulanacak kimyasal gbrelerin cins ve miktar deiir. lk
dnlmesi gerekli olan husus yetitirilen yem bitkisinin budaygil veya baklagil
olduudur. nk budaygiller genellikle azota zengin topraklar tercih ederler.
Bu bitkilerin uygun bir ekilde azotlu gbrelerle gbrelenmesi halinde bol ve
kaliteli yem verirler. Baklagil tesis ylnda azota, dier yllarda ise daha ok fosfor
ve potasyuma bazen de kalsiyum ve magnezyuma ihtiya duyarlar.

3.1.1.4. Gbrelerin Uygulanma Zaman

Yem bitkileri alanlarna uygulanacak gbrelerin verilme zamanlar

nceden planlanmaldr. Yem bitkileri ilk ekim ylnda gbre uygulama zaman ile
ekili bir yem bitkisine gbre uygulama zaman farkldr. Gbre uygulama zaman
serin mevsim ve lk mevsim bitkisi olmasna gre deiir. Gbre uygulama
zaman gbre cinsine gre de deiir. Genellikle fosforlu ve potasl gbreler
sonbaharda, azotlu gbreler ilkbaharda uygulanr.

3.1.1.5. Piyasada Mevcut Gbrelerin Cins Ve Fiyatlar

Kullanlacak gbrenin cins ve miktarna bu gbrelerin fiyat da etki
etmektedir. Toprak ve dier faktrler belirli bir gbre formunu gerektirmiyorsa,
burada gz nnde bulundurulmas gereken husus, gbrenin fiyatdr.

3.1.1.6. Tesisin Amac

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Yem bitkilerinin ot veya tohum retimi amalarndan hangisi iin
yetitirildii gz nne alnmal, verilecek gbrenin cins ve miktar ona gre tayin
edilmelidir.

3.1.1.7. Yabanc Ot Problemi

Yem bitkileri alanlarna uygulanacak gbreler, en az yabanc ot geliimine

neden olacak metodlarla ve zamanda verilmelidir. Ayrca uygulanan gbrelerle
artacak yabanc otlarla nasl mcadele edilecei gz nnde bulundurulmaldr.

3.1.2. Gbrelerin Uygulanmas

Yem bitkileri yetitiriciliinde kimyasal gbrelerle gbrelemeyi, ekim

ylnda "Tesis Gbrelemesi" ve daha sonraki yllarda uygulanan "Bakm
Gbrelemesi" olarak 2 ksmda inceleyebiliriz. Baklagillerde tesis ylnda azot ve
fosforlu, bakm ylnda ise sadece fosforlu gbre nem arz etmektedir.

3.1.2.1. Azotlu Gbreleme

Azotlu gbreler, "Tesis Gbrelemesi" olarak ekimle birlikte yem bitkisine

uygulanr. Tesis gbrelemesi olarak baklagillerde dekara topraktaki azotu 3-4 kg'
a ve budaygillerde ise 5-10 kg'a tamamlayacak kadar azotlu gbre verilmelidir.
Baklagillerde uygulanacak azotlu gbre miktarna Rhizobium bakterileri ile
alamann yaplp yaplmamas da etki etmektedir. Baklagiller ekildikleri yl, iyi
bir ekilde tesis edilirse bakm yllarnda kendi azot ihtiyacn temin ederler. Bu
nedenle tesis ylnda gerekli ihtimam gstermeli ve bakm yllarnda azotlu gbre
uygulanmamaldr. Budaygillerde ise hem tesis hem de bakm ylnda yeterli
dzeyde azotlu gbrenin verilmesi mecburidir.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
3.1.2.2. Fosforlu Gbreleme

Fosfor zellikle yem bitkilerinin gen fide devrelerinde kritik bir faktr
olduundan bant usul mibzerli ekimle birlikte mutlaka verilmelidir. Eer ekim
normal bir mibzerli yaplacaksa, toprak hazrl dneminde diskaro ekilmeden
nce fosforlu gbre topraa verilmelidir. Fosforun toprakta hareketinin yava
olmas ve kolay kolay ykanp kaybolmad iin her yl verilebilecei gibi 3-4
ylln gbresi birlikte de verilebilir. Genellikle bakm gbresi olarak topraa
verilecek fosfor miktar tesis gbrelemesinden arta kalan miktara bal olarak
7.5-15 kg/da arasnda deimektedir.

3.1.2.3. Potasyumlu Gbreleme

Memleketimiz topraklar genellikle potasyum eksiklii gstermezler.

Toprakta depo edilmi halde bulunan potasyumdan bitkiler zamanla
faydalanrlar.

3.2. Yem Bitkilerinin Sulanmas

Su btn canllarda olduu gibi yem bitkilerinde de hayatn devam iin

gereklidir. Bitki gelimesi ile topraktaki su miktar arasnda sk bir iliki vardr.
Gen bitkilerin kk sistemi henz yeterince gelimemi olduundan, topraktaki
suyun tamam onlar iin elverili deildir. Bu nedenle yeni kurulan yem bitkileri
tesislerini ksa aralklarla sulamakta yarar vardr. Baz yem bitkileri sulamaya
kar olumlu reaksiyon gsterirler. Yani sulama ile verimde ve kalitede artlar
meydana gelir. Bazlarnda ise byle bir gelime grlmez. Sulama ile verim
art salayan yem bitkilerinde su ihtiyac bitki tr ve eidine, gelime
periyoduna, yana, gelime devresine, bitkinin byme hzna, topran bnyesi
ve derinliine, arazinin toporafik durumuna, suyun toprak iine giri ve
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
szlne, yllk yan dal ve miktarna, scakla, rzgar hzna ve gn
uzunluuna bal olarak deiir.
Suyun dier faktrlerle birlikte deerlendirilmesi mecburiyeti vardr. Yani
dier byme artlar uygun olduunda sulamadan istenilen sonu alnr. Mesela
yem bitkileri haere ve hastalklara maruz iseler ve toprakta da yeterli besin
elementleri yoksa, ne kadar su verilirse verilsin bunun bitkilere faydas
olmayacaktr. Dolaysyla ekonomik bir yem bitkisi yetitiriciliinde sulamay dier
kltrel faaliyetlerle birlikte dnmek gerekmektedir.
Yem bitkileri deiik sulama metodlar ile sulanabilmektedir. Sulama
metodunun seimindeki en nemli husus tarlann tesviyeli olup-olmamas ve
toprak yapsdr. Hafif meyilli ve derin topraklarda yetien yem bitkilerini sulamak
iin ideal sulama yntemi uzun tava veya border usul sulamadr. Eer arazi
engebeli ise ve tava usul ile sulanamayacaksa en uygun sulama sistemi
yamurlama sulama sistemidir. Bu metod ile bitkiler ok kk fide devresinde
iken dahi sulanabilmekte ve su kayb asgariye indirilmektedir.

3.3. Yem Bitkileri Yetitiriciliinde Problem Olan Haere, Hastalk ve

Yabanc Otlar

zellikle rutubetli ve scak blgelerde yetitirilen yem bitkilerine, yetitii

yerin ekolojik artlarna, bakm ve idare sistemlerine, bitki trne bal olarak
baz hastalk, haere ve yabanc otlar zarar vermektedir. Tohum veya ot iin
yetitirilen yem bitkilerine bir takm haereler arz olmaktadr. Yem bitkileri
tesislerindeki haereler insektisitlerle (bcek ldrc ilalar) kontrol edilmelidir.
Kullandmz ilalar yalnz zararl haereleri ldrmeli, fakat dlleyici ve faydal
dier haerelere zarar vermemelidir.
Eer yem bitkileri shhatli byyorlarsa ve kltrel ilemler uygun bir
ekilde ve zamannda yaplyorsa hastalklara dayankllklar artar ve hastalktan
daha az zarar grrler. Bununla birlikte hastalklarla mcadele iin, hastalklara
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
dayankl eitler kullanlmal, uygun ekim nbeti (mnavebe) uygulanmal, temiz
bir tarlaya ekim yaplmal, sistemik hastalk mikrobunu ldrc ilalar (fungusit,
bakterisit vb.) kullanlmal,hastalkl bitki anzlar yaklmaldr.
zellikle tohum retiminde yabanc ot kontrol bal bana problemdir.
Yabanc otlarn kontrol yetitirilen yem bitkisinin trne, yaban otun cinsine ve
ekolojik faktrlere bal olarak deiir. Kk bir yllk yabanc otlar, ekimden
nce tarlada yaplacak sathi bir srm, diskaro, kazaya ve trmk gibi aletlerle
yok edilebilir. zellikle sraya ekilmi yem bitkilerinde kltrel metotlarla baarl
bir yabanc ot mcadelesi yaplabilir. Eer kltrn yaptmz bitki budaygil
yem bitkisi ise selektif herbisitler kullanlarak kimyasal mcadele yaplabilir.
Baklagil yem bitkilerinde ise henz selektif herbisitlerle yabanc ot mcadelesi
henz yaplmamaktadr. Yabanc ot iersinde en byk problem olarak
karmza kan bitki kskttr. Bu konu yonca yetitiriciliinde ele alnacaktr.

4. YEM BTKLER TESSLERNDEN FAYDALANMA

4.1. Ot in Hasat

Verim, bitkilerin bymelerinin bir sonucu olduundan yem bitkisi idaresi

ile ok sk bir iliki ierisindedir. Yem bitkilerinin besin deeri, lezzetlilik ve verim
gibi nemli zelliini ieren byme olay, yem bitkilerinin idaresinde daima
gz nnde bulundurulmas gerekir. Yem bitkileri yetitiriciliinde ama, uzun
yllar, iyi kaliteli ve fazla miktarda ot elde etmektir. Bu amaca ulaabilmek 1. Ayn
mevsim ierisinde bir ok kez biim yapabilmek iin iki biim arasndaki sreyi
ksaltmak, 2. Her biimde elde olunan otun miktar ve kalitesini artrc tedbirler
almakla mmkndr.
Bir mevsimde bir ok kez biim yapabilmek iin aada sralanan
hususlar gz nnde bulundurulmaldr;
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
- Bime balangcn, yem bitkilerinin hzl gelime devrelerine gre
ayarlamak,
- Bime skln, ikinci bymeye imkan hazrlayacak zamanda yapmak,
- Bime yksekliini, yeniden bymeyi sadece kklerdeki yedek besin
maddelerine brakacak seviyeye kadar indirmemek. Bunun iin
biimden hemen sonra bitkinin fotosentez yaparak kendisinin ihtiyac
olan gday retebilecek kadar ykseklikten biimin yaplarak yeni
srgn ve tomurcuklar kesmemek
- Bimeye son verme tarihini, bitkilerin ka kuvvetli girmelerini
salayacak ekilde ayarlamak,
- Bitkinin tohum balamaya balayaca devreye gei dnemini gz
nnde bulundurmak.

Her biimde yksek kaliteli azami verim alnmasnda ise;

- Gbreleme, sulama, hastalk ve haerelerle mcadele etme ve bunun
gibi kltrel metotlarn uygulanmasna,
- Bitkinin yetitirilecei iklim ve toprak artlarnda en iyi sonucu verecek
en uygun yem bitkisi tr ve eitlerinin seilerek yetitirilmesi,
- Genetik olarak stnl belirlenmi eitlerin kullanlmas hususlarna
gereken nem verilmelidir.

Sonu olarak, kurulmu yem alanlarndan ekonomik olarak yem temin

edebilmek ksaca;
- En yksek verimi elde etmek,
- En yksek kaliteli otu elde etmek,
- Tesisi uzun sre devam ettirmekle mmkndr.
Bu hususun bir araya toplanabilmesi ve yem bitkileri tesislerinden en
iyi ekilde istifade edilebilmesi iin; her blge, ortam artlar ve bitki tr dikkatte
alnarak yaplan aratrma sonularndan faydalanlmaldr.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

4.2. Tohum in Hasat

Yem bitkileri tesisi tohum retimi amac ile kurulacaksa, alanlarn ekim,
bakm, tozlama ve tohum balama zellikleri gz nnde bulundurulmaldr.
Burada bahsedilen hususlar da yine yetitireceimiz yem bitkisinin tr ve
eidine, blge ve iklim artlarna gre deiik olacaktr.

4.2.1. Tohum retimi Amacyla Ekim

Bitkileri hem ot hem de tohum retmek gayesi ile yetitirmek mmkndr.

Ancak verimler tek amaca gre daha dk olacaktr. Ana gaye tohum retmek
ise, yetitireceimiz yem bitkisi iin belirlenen sra aralnda ve tohum
miktarlarnda ekilmelidir. Tohum retimi iin dekara atlacak tohum miktar ot
retiminden az olmaldr. Tesis, mibzerle ot iin ekilmi ve daha sonra tohum
retimine tahsis edilmek isteniyorsa, sralarn bazlar sklmek suretiyle
istenilen amaca evrilebilir.

4.2.2. Tohum retim Alanlarnn Bakm

4.2.2.1. Sulama

Genel olarak tohum retim amacyla yetitirilen yem bitkilerinin su

ihtiyac, ot iin yetitirilenlerden daha azdr. nk tohum retilen yem bitkileri,
tozlama, tohumlarn olgunlamas ve hasat hasar devrelerinde daha az suya
ihtiya gsterirler. Bununla birlikte, tohum retimi amacyla tesis edilen yem
bitkilerinde trlere bal olarak su ihtiyac geni lde deimektedir. Tohum
retiminde, nemli lde suya ihtiya var ise de, genellikle yem bitkileri
dllenme, tohum balama ve hasat devrelerinde havalarn kurak gemesini
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
isterler. Tohum iin yetitirilen yem bitkilerine ok fazla su uygulanmas bitkinin
tohuma yatmasn geciktirir ve tohum verimini nemli lde azaltr. Ar su
uygulamas ile yem bitkilerinde yatma meydana gelir, ieklenme gecikir,
ieklenme sresi uzar, tozlanmay salayan bcekler iin nemli olan nektar
retimini azaltr.

4.2.2.2. Gbreleme

Budaygil yem bitkilerinde iek olumas balangcnn sonbahar ve k

olmas nedeniyle azotlu gbrelerin erken sonbahar ve ilkbahar olmak zere iki
ksmda verilmesi olumlu sonular vermektedir. Verilecek gbre miktar ve eidi
bitki trne, topraktaki rutubet miktarna, toprak verimliliine baldr. Budaygil
yem bitkileri yalandka verilen fazla miktardaki azot tohum retimini kstlar.
Baklagil yem bitkilerine azotlu gbre uygulanmaz. Fakat fosforlu ve gerekli ise
potasyumlu gbreler her yl erken sonbaharda verilmelidir.

4.2.3. Yem Bitkilerinde Tozlama ve Dllenme

Polen tozlarnn iekte erkek organdan dii organn tepecii zerine

tanmas olayna tozlama denir. Baz budaygil ve baklagil yem bitkilerinde
tozlama ayn iek ierisinde gerekleir. Yani ayn iein erkek organnda
retilen polen kendi dii organnn tepeciine tanr ki biz bu tr bitkilere kendine
dllenen bitkiler diyoruz.
Dier ounluu oluturan ve yabanc dllenen olarak isimlendirdiimiz
yem bitkilerinde ise bir bitkinin ieinde retilen polenler herhangi bir vasta
(bcek, rzgar, su, insan vd.) ile baka bir bitkinin ieindeki diicik tepesine
tanmaktadr.
Baklagillerin polenleri kk olmas nedeniyle tanmas rzgarla
gerekleir. Baklagil yem bitkilerinde tozlamann ve dllenmenin gereklemesi
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
iin ise mutlak surette bceklere ihtiya bulunmaktadr. nk bu bitkilerde polen
byktr ve yapkan olabilmektedir. Ayrca yoncada olduu gibi baz bitkilerde
iek organlarnn zerleri zarlarla kapl olup polenin darya kabilmesi iin bu
zarlarn yrtlmas gerekmektedir. Bu ilem iin de bceklere mutlak surette
ihtiya bulunmaktadr. Yaplan aratrmalarda bcekle tozlamaya ihtiya duyan
yem bitkilerinde bal arlarnn tesiste artrlmas suretiyle tohum verimleri be
katna kadar artrlmtr.

4.2.4. Yem Bitkilerinde Tohum Hasad

Yem bitkilerinde hasat bier-dverlerle ya da zel yaplm makinalarla

yaplabilir. Yem bitkileri tohumlar eer rutubet ieriyorsa mutlaka kurutulduktan
sonra depolanmaldr. Aksi taktirde kflenme ve bozulma sonucunda tohumluk
zelliini kaybedecei iin ekildii zaman imlenme olmayacaktr.

5. MEMLEKETMZDE YAYGIN OLARAK TARIMI YAPILAN BAZI YEM

BTKLERNN TARIMI

Yonca, korunga ve fi kaba yem olarak en ok kullanlan bitkilerdir. Bu

bitkiler otlak ile, ya ve kuru ot veya silaj olarak hayvanlara yedirilebilmektedir.

5.1. Yonca Yetitiricilii

5.1.1. nemi

Yoncann besin deeri, verimlilik ve adaptasyon gibi zellikleri

bakmndan dier bitkilerden ok stndr. Nitekim bu bitkiye sahip olduu
zellikler nedeniyle yem bitkilerinin kraliesi denilmitir. Yoncann yem bitkileri
ierisinde ok nemli bir yer almasn salayan zellikler unlardr:
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
- Geni bir uyum (adaptasyon) kabiliyetine sahiptir. Sibirya ve Alaska gibi
ok souk (- 50oC) blgelerden Kaliforniya gibi scak (60oC) blgelere
kadar deiik iklim ve toprak artlarnda yetiebilmektedir.

Resim 2 : Yoncada ieklenme balangc

- Ot verimi dier yem bitkilerinden daha yksektir.

- Besleme deeri ok yksektir. Bunun da sebebi; yonca otu proteince
zengindir ve birim alandan alnan ham protein verimi yksektir. Yonca
otu vitaminlerce zengindir. Bnyesinde en az 10 vitamin bulunduu
bilinmektedir. Yonca otu mineral maddelerce zengindir.
- Yonca otunun hazmedilebilirlik oran yksektir.
- Ekim sisteminde kendinden sonra gelen rnn verimini artrr.
- Uzun mrl bir bitkidir. 7-10 yl rn alnabilir.
- Bir yl ierisinde yaplan biim says ok fazladr.

5.1.2. Toprak stei ve Hazrl

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

Yonca en fazla tnl, kumu ok olmayan, yeter derecede kire ieren

topraklar sever. Kkleri derinlere indiinden topran derin olmasn ister. Yonca
yetitirilen topraklarda iyi bir drenaja ihtiya vardr. Yonca, kklerini topran
derin katlarna indirdiinden tabanda durgun su ihtiva eden topraklardan
holanmamaktadr. Taban suyu derinde olan topraklarda da yonca kklerini
yukarya yayarak buna adapte olmaktadr. Ancak deien taban suyu seviyesine
kklerini adapte edememektedir. Taban suyunun kk blgesinde kalma sresi
uzadka yonca zarar grmektedir.
Yoncann yetiebilmesi iin toprak asitliliinin (PH derecesinin) 5.6' dan
kk olmamas gerekir. Eer asitlik ok kuvvetli ise topraa kire ilave
edilmelidir. Toprak ok ar killi yapda olmas durumunda, topran oturup
skmasn ve yonca kklerinin havasz kalp faaliyet gsteremez bir duruma
gelmesini nlemek iin, ekiminden bir yl nce yoncann ncs olan apa
bitkisinin, dekara 3.5 ton hesabyla, ahr gbresi ile gbrelenmesi gerekmektedir.
iftlik gbresi n bitkiye verilmemi ise yanm ve olgunlam gbreden dekara
2 ton hesabyla ekimden nce yonca toprana verilebilir.
Yonca toprann ve tohum yatann hazrlanmasnda daha nceki
blmlerde bahsedilen aamalar takip edilir. Yoncann fazla ot vermesini
salamak amacyla, topran verimli olmas iin gerekli btn artlar temin edilir.
Eksik bitki besin elementi ihtiyac toprak analizleri ile belirlenerek ihtiya
duyulduu kadar topraa ilave edilir. Yonca, baklagiller familyasna ait bir bitki
olduu iin toprakta fazla miktarda azota ihtiya hissetmezler. lk tesis yl hari
kesinlikle azotlu gbre verilmez. lk tesis ylnda yonca ekimden ancak drt ay
sonra kendi azot ihtiyacn karlamaya balad iin bu sre ierisinde ihtiya
duyaca kadar az miktarda azotlu gbre verilir. Bu dnemde toprakta bulunan
ve ilave edeceimiz azot oran dekara 4 kg' gememelidir. Azotun ar olmas
durumunda bitki kklerinde yumrucuklarn oluumu engellenir. Yoncann tesis
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
gbrelemesinde toprak analizleri de dikkate alnarak dekara 6 kg fosfor (yaklak
% 49'luk TSP' den dekara 13 kg) uygulanmaldr.
Yonca tohumu kk olduu iin topran iyice ufalanmas, dzeltilmesi
ve bastrlmasna dikkat edilmelidir. Yoncann kkleri uygun artlarda 8-10 m,
baz hallerde 20-30 m derine gitmekte ve toprakta geni bir alana yaylmaktadr.
Bu nedenle yonca yetitirilecek tarlann derince ilenmesi zorunludur. Ancak
derin ilenerek alt st edilmesi sakncal olan topraklarda dipkazan gibi topra
alttan ileyen zel aletlerle toprak alttan yrtlarak gevetilmelidir.

5.1.3. Ekim Zaman

Zeytin, incir, pamuk ve turungillerin yetitii blgelerde yonca

sonbaharda, daha serin ve souk olan blgelerde ise ilkbaharda ekilebilir. Yonca
fideleri ekildikleri yl soua kar ok hassastrlar. Onun iindir ki serin ve souk
iklimlerde sonbaharda ekilen yonca fideleri henz iyice gelimeden ka girmek
mecburiyetinde kaldklar iin souktan ok fazla zarar grrler. lkbahar
ekiminde iddetli k souklar ile ge donlarn sona ermesi ve ilkbahar yalar
ile topran belli bir scakla ve tava gelmesi gerekmektedir. Yonca fidelerinin iyi
bir kk ve gvde gelimesinin olabilmesi iin kurak dnemden en aa 4 hafta
nce ekimlerinin yaplm olmas gerekir.

5.1.4. Kark Ekim

Bundan nceki blmde kark ekimin gerekesi ve nemine detayl

olarak deinilmitir. Yonca yalnz ekilebildii gibi ok yllk budaygil veya arpa,
buday ve yulaf gibi hububatla kark olarak ekilebilir.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

5.1.5. Ekim Metodu

Yonca serpme ya da mibzerle sraya ekilebilmektedir. Yonca Erzurum

kra artlarnda yalnz veya budaygillerle kark olarak yetitirilirken 40 cm
sra aralnda ekilmektedir. Sulu artlarda ise hem yalnz hem de karm
halinde en yksek verimi 30 cm aralkla ekildiinde vermektedir.

5.1.6. Ekim Derinlii

Tohumun imlenebilmesi iin su, oksijen ve scakla ihtiya vardr.

Tohum derine ekildiinde bol nem bulabilir. Ancak topran derin tabakalarnda
scaklk ve oksijen azdr. Derine ekilen yonca tohumlar imlenebilseler dahi
oksijen, scaklk ve tohumda depolanan yedek besin maddelerinin azlndan
dolay toprak yzne kamayp lrler. Bu nedenle yonca gibi tohumu kk
bitkiler derine ekilmemelidir. Ekim derinlii ar topraklarda yzeysel (1.5-2 cm),
hafif topraklarda ise daha derine (2.5-3.5 cm) olmaldr.

5.1.7. Ekilecek Tohum Miktar

Tohumluk miktarnn tayininde, toprak ve iklim artlar, ekim metodu ve

tohumun biyolojik deerleri gz nnde bulundurulmaldr. Mibzerle ekimde
dekara 2-3 kg, serpme ekimde ise 3-4 kg tohum atlmaldr. Bununla birlikte
atlacak tohum miktar, retimin amacna ve yalnz veya karm halinde
yetitirilmesine gre deimektedir. Genellikle tohum retimi iin kullanlacak
tohum miktar ot retimine gre daha az olmaldr. Yonca karm iin, suluda,
klksz brom, domuz ayr, mavi ayrk, ayr yuma, kams yumak ve krmz
yumak ile birlikte ekilebilir. Bu durumda dekara 750-1250 gram yonca tohumu
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
kullanlr. Krata ise klksz brom, otlak ayr ve mavi ayrk gibi budaygillerle
birlikte ekildii zaman 500-1000 gram yonca tohumu yeterlidir.

5.1.8. Alama

Havann serbest azotundan faydalanabilen esas itibariyle bakteriler

olduuna gre ilk akla gelen yol baklagil ekilen topra o cins bakterilerle
zenginletirmektir. Bu da tarlaya ekilen baklagil bitkisinin kknde faaliyet
gsteren bakteri eidinin oaltlp topraa verilmesinden ibarettir. Eer
toprakta daha nce yonca ekilmise topran alanmasna gerek yoktur. Ancak
toprak ve iklim anormallikleri ve uzun sre konuku bitkisini bulamayan bakteri
adet olarak azalmaktadr. Adet olarak azalmasa bile bakteri a olduundan
grevini tam yapamamaktadr. Bu nedenle yonca kklerinde faaliyet gsteren
bakterinin gerek tohuma kartrlarak gerekse topraa uygun artlarda verilerek
alamann yaplmas gerekmektedir.

5.1.9. Sulama

Yonca hem krata hem de sulu artlarda yetitirilebilen bir bitkidir.

Bununla birlikte su ihtiyac ok yksek olan bir bitkidir. Dier bir ifade ile yoncaya
su verildiinde verim ok fazla miktarda artmaktadr. Yonca bir kg kuru madde
retebilmek iin 560-830 kg su sarf eder. nk yoncann gelime mevsimi
uzundur, bir mevsimde birden fazla biim verir. Her biimde fazla miktarda yeil
aksam meydana getirir ve bymesi olduka hzldr. Bu nedenlerden dolay
yetime sresince ya yetersiz olan yerlerde yoncann sulanmas
gerekmektedir.
Yoncann su ihtiyac yoncann yana, gelime dnemine, ya ve toprak
durumuna bal olarak deiir. ri yapl ve yal bitkilerde su kayb fazla olduu
iin su ihtiyac fazladr. Bununla birlikte gen yonca bitkilerinin de, kkler tam
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
olarak geliemedii iin elverili rutubetin daha yzeyde olmas gerektiinden su
ihtiyac fazladr. Yoncann yaz sonunda kulland su miktar ilkbahara gre
aa yukar % 75 orannda daha fazladr. Bitkilerdeki su ihtiyac pratik olarak
yapraklarn koyu mavi yeilimsi renk almas ile belli olur. Bu yapraklar hafif
prsr ve alttaki yapraklar sararmaya balar. Yonca tesisleri alma veya
yamurlama sulama sistemleri ile sulanabilmektedir. Genel olarak yoncann
biimden bir hafta nce be bir hafta sonra olmak zere her biimde iki defa
sulanmaldr.

5.1.10. Gbreleme

Yoncann bir baklagil olmas nedeniyle tesis yl hari azotlu gbre

uygulanmaz. Toprakta mevcut azot da dahil olarak uygulanacak azot miktar
dekara 4 kg civarndadr. Ancak burada dikkat edilmesi gereken konu toprakta
aktif Rhizobium bakterilerinin olmas ve yonca bitkisinde yumrucuklar
oluturmasdr.
Ayrca ekimle birlikte dekara 10-15 kg fosfor (25-30 kg TSP)
uygulanmaldr. Bakm yllarna ait fosfor toptan ekimle birlikte de verilebilir. Eer
5 yllk bakm gbrelemesinin toptan verilmesi dnlyorsa dekara 60 kg fosfor
(150-175 kg TSP) verilmelidir. Ancak bu miktarlar kesin deerler deildir.
Blgeye, yaa ve toprak tipine bal olarak verilecek gbre miktarlar deiik
olmaktadr. Yonca potasyuma fazla ihtiya duyan bir bitkidir. Karadeniz Blgemiz
hari lkemiz topraklar potasyum ynnden zengin olduu iin genellikle
yoncann potasyumlu gbreye ihtiyac yoktur Gbre ihtiyalarnn
belirlenmesinde mutlak surette toprak analizlerine gereken nem verilmelidir.
Gereksiz gbrelemeden ya da eksik gbrelemeden kanmakta ekonomik ve
evresel olarak byk yararlar vardr.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Yoncann budaygil yem bitkileri ile karm halinde yetitirilmesi
durumunda, budaygillerin oran gz nne alnarak bakm ylnda da tesis
azotlu gbrelerle gbrelenmelidir.

5.1.11. Yoncann Biimi

Yonca ok yllk bir bitki olup her yl ilkbaharda srmesi iin ihtiya
duyduu besin maddelerini kk ve kk boazndan temin eder. Bu nedenle iyi bir
verim alnabilmesi ve bu verimini uzun yllar devam ettirebilmesinde biim
uygulamasnn ok byk nemi vardr. Ka girmeden nce kk ve kk
boaznda yeterli besin maddesi biriktirebilmesi ve ilkbaharda erken ve kuvvetli
bir ekilde ilk bymeyi gerekletirdikten sonra mteakip bymeler iin gerekli
yedek besin maddelerini yeniden depolayabilmesi iin biimin ok planl
yaplmas ve bitkinin geliimi iin yeterli zamann verilmesi gerekmektedir.
ok yllk yem bitkisi olan yoncadan istifade ederken takip edilecek olan
prensip udur:
-Yoncadan mmkn olan en yksek otu almak,
- Elde edilen otun kalite itibariyle ok stn olmasn salamak ve
- Verimli ve kaliteli olan bu bitkiden uzun yllar istifade etmektir.
Bu hususlara riayet etmek iin ilk biimi yoncann ieklenme
balangcnda, dier biimleri ise % 10 ieklenme devresinde gerekletirmek
gerekmektedir. Bu devrelerden nce veya sonraki yaplan biimler ya otun
verimini ya da kalitenin dmesine neden olduu gibi yoncann mrn
ksaltacaktr.
Yoncann biimi kadar biim ykseklii de nemli bir konudur. Normal
artlar altnda yoncann biim ykseklii 5-10 cm ya da pratik olarak bir sigara
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
boyudur. artlar ne kadar kt olursa biim yksekten yaplr. arlar en iyiye
doru gittike biim 5 cm'ye kadar dipten yaplabilir. Biim ykseklii bitkinin kk
ve kk boaznda biriktirdii besin maddesi miktar zerinde nemli etkiye
sahiptir.

5.1.12. Yoncada Yabanc Ot Mcadelesi

Yoncada yabanc otlarla mcadelede henz selektif herbisitler

kullanlmamaktadr. Bu nedenle yoncada yabanc otlarla mcadele, yoncann
ekiminden nce yaplmaldr. Eer yoncann tesisinden sonra yabanc otlar
grlrse yabanc otlarn tohumlarn olgunlatrmadan nce erken bir biimin
yaplmas gerekmektedir.
Yoncada en nemli yabanc ot kskttr. Kskt kk olmayan bir takm
emici tyler vastasyla zerinde yaad konuku bitkinin oluturduu besin
maddelerinden faydalanan parazit bir bitkidir. Kskt dier parazit bitkilerden
farkl olarak tohumdan meydan gelir.
Tohum tarlaya girdiinde 8-10 yl hayatiyetini srdrr. Bir tek kskt
bitkisi ylda 3000'den fazla tohum verir. Kskt k torakta ya da hayvan gbresi
ierisinde ya tohum yahut da oluturduklar gvde olarak geiriler. K
donlarndan bu gvdelerin hepsi zarar grmezler. lmeyen gvdeler veya
tohumlar ilkbaharda uygun ortam bulunca tekrar gelimeye balar. Kskt
tarlaya, ksktl yonca tohumu ekmekle, ksktle bulak kuru otlarla, insan,
hayvan ve cansz eyalarla, ksktl yonca ile beslenen hayvanlarn gbresi ile,
ksktl tarladan geen sulama suyuyla geer. Ksktle ekilde mcadele
yaplabilir. Bunlar;
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
a. nleyici Tedbirler
- Temiz sertifikal tohumluk kullanmak,
- Ksktl yoncalar hayvanlara yedirmemek,
- Ksktl yoncalarla beslenmi hayvanlardan elde edilen gbreleri
yanmadan tarlaya atmamak,
- Ksktl tarladan geen su ile sulama yapmamaktr.

b. Kltrel Tedbirler
- Eer yonca tarlasndaki kskt kk sahalar kaplam ve ksktler
tohum balamam ise bu ksmlardaki yoncalar skp tarlann dnda
bir yere yarak gaz dkp yaklmaldr.
- Kk sahalar kaplayan ve az miktarda bulunan kskt tohum
balam ise bu yoncala birka yl devaml ksktler grlnce
erken ota bimek gerekir. Ayrca toprakta imlenen tohumlara gelime
frsat verilmemelidir.
- Kskt geni sahalarda ise kskt iek amadan birka yl sk sk
dipten biilmelidir. Biildikten sonra yoncalar tarladan karlmal ve
dklen artklar toplanmaldr.
- Geni sahalardaki ksktle ar otlatma yaplarak mcadele yaplabilir.
Otlatmada koyun kullanlmas amaca en uygun olandr. Ayrca
tarlann evresinde yabanc otlar zerinde kskt bulunmamasna
dikkat etmelidir.
- Yoncalklar tamamen kskt ile bulak ise topra srmeli, birka yl
ksktn arz olaca yonca, fi gibi bitkiler ekilmemelidir. Eer
srlen tarlada kskt bir yl dahi olsa, tohum balam ise byle
tarlay srdkten sonra 5-6 yl yonca ekmemelidir.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

(a) (b)
Resim 3 : (a) Yonca ve kskt tohumlar (b) Kskt zararls

c. Kimyasal Sava
Ksktle mcadelede selektif herbisitler kullanlabilir. Son zamanlarda
Chloropham ksktle mcadelede baar ile kullanlmaktadr.
5.1.13. Tohum retimi

Yoncada tohum retimine uygun olan yerler, yazlar ksmen kurak,

gndzleri scak, geceleri serin, gn uzunluu elverili ve bol k alan yerlerdir.
Nispi nemi yksek olan yerler uygun deildir. lkemizde ky blgelere hari ,
Dou ve Gney Dou Blgelerimiz tohum yetitiricilii iin uygundur. Yonca
yabanc dllek olduu iin ieklenme dneminde havannn kuru oluu ar ve
dier tozlayc bcek faaliyetlerini artrr. Bu nedenle yoncada tohum retimi iin
hava maystan eylle kadar kuru ve scak olmaldr.
Yoncada tohum retimi zel olarak kurulan yonca tohum retim
tesislerinden yaplacaksa bitkiler geni sra aralklar ile ekilmelidir. Sra aral
blge, toprak , iklim ve yonca varyetesine bal olarak deimektedir. Erzurum
artlarnda Rimhaus yonca eidi ile yaplan almada en yksek tohum verimi
bitkiler 81 cm, ark yoncasnda ise 54-81 cm sra aralnda ekildii zaman elde
edilmitir. Tohum retiminde yonca tesisinin salma sulama ile sulanmas tavsiye
edilmektedir. Dekara 10-15 kg fosfor uygulanmaldr. Helezon eklindeki
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
meyvelerin te ikisi veya drtte kahverengimsi-esmer sar renk ald
zaman tohum hasad yaplr.

5.1.14. Yoncann Seyrekleme Nedenleri

Yetitirme usulleri gerektii ekilde bilinmediinde veya yerine

getirilmediinde yoncadan beklenen verim alnamaz ve tesisin r ok ksalr. Bu
azal yoncann seyreklemesinden ileri gelmektedir.
Yoncann seyrekleme nedeni unlardr;
- Yoncann normal olarak yalanmas
- Yonca toprann yabanc otlardan temizlenmemi olmas,
- Durgun olan taban suyunun yakn olmas,
- Topraktaki kire azl,
- Ar topraklarn skarak oturmas,
- Toprak tesviyesinin yaplmamas ve bunun sonucunda yem bitkisi
tesisinin tm alannn ayn eklide sulanamamas, yani ayn tesis
iersindeki bitkilerin farkl ekilde sulanmas,
- Biim zamannda ve uygun ykseklikte yaplmamas,
- Yoncann zamansz ve gereksiz olarak otlatlmas,
- Yoncal kskt sarmas,
- Yoncala taze ve ral hayvan gbresi verilmesi,
- Yoncada bakteri alamasnn yaplmam olmas.

5.1.15. Yoncada ime Problemi

ime yonca otunu yeil olarak yiyen hayvanlarda grlen en nemli

besleme problemidir. kembeli hayvanlarda (ruminant) su oran fazla baklagiller
yenildii zaman ikembede mikrobial fermantasyon sonucunda oluan gazn
darya kmasn nleyen kpk tabakas oluur ve gaz birikir. Sonuta hayvan
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
oksijen yetersizlii eker ve nefes alamayarak boulup lr. ime olay ile
karlamamak iin yoncay budaygillerle kark yetitirilmek etkili zm
yoludur. zellikle hayvanlar bitkilerin ok sulu olduu dnemde veya i
dt zaman otlatmamak gerekir. Ya da otu biip biraz soldurup su orannn
drdkten sonra hayvanlara vermek suretiyle de imenin nne geilebilir.

5.2. Korunga Yetitiricilii

Yetitiriciliinde takip edilecek genel prensip ve muameleler bu metnin

genel ksmnda anlatld ekildedir. Bununla birlikte korunga iin ayrcalkl
konular belirli balklar altnda incelenecektir.

5.2.1. nemi

Korunga geni bir adaptasyon kabiliyetine sahip olmas, yksek kaliteli ot

hasl etmesi ve kullanm alanlarnn fazla olmasndan dolay ok nemli bir yem
bitkisidir. Korungann nemli olmasn salayan zellikler unlardr;
- zellikle fakir ve kra topraklarda korungann ot verimi yonca ve gllere
gre daha yksektir.
- Korunga otunun besleme deeri yksektir.
- Korunga bir baklagil olmasna ramen iftlik hayvanlarnda ime
yapmayan ender bitkilerden birisidir.
- Ka ve kuraa dayankl bir bitkidir.
- Derine giden kkleri ile toprak slahnda ok nemli bir bitkidir.
- Korunga dier yem ok iyi bir balz bitkisidir.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

Resim 4 : Korunga nemli bir yem bitkisidir.

5.2.2. Toprak stei ve Hazrl

Fakir, kra ve kalkerli topraklarda yetiebilmektedir. Toprakta kalsiyum

miktar arttka, korungann ot verimi de o nispette artar. Korunga kire ieren
her toprakta yetiir. Ancak en iyi gelimesini derin, drenaj dzenli ve kire ieren
topraklarda yapar. Korunga ya, asit karakterde ve killi topraklar sevmez ve bu
gibi topraklarda gelimez. Tohum yata hazrl genel kltr ve yoncada
anlatld gibidir.

5.2.3. Ekim Zaman

En iyi ekim zaman erken ilkbahardr. Klk olarak da ekilebilir. Ancak kar
rtsnn olmamas halinde ktan ok byk zarar grr.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

5.2.4. Yalnz veya Kark Ekim

Korunga kra artlarda yalnz ekilebildii gibi hububatla kark olarak da

ekilebilir. Kark ekimde her iki bitkinin de tohum miktarlar yalnz ekimlere gre
daha dk tutulmaldr. Korunga, klksz brom, otlak ayr, mavi ayrk gibi
budaygillerle ikili karmlar halinde ekilebilirler. En iyi karm korunga + otlak
ayrdr.

5.2.5. Ekim Metodu

Yoncada olduu gibi ya serpme ya da sraya ekilebilirler. Yalnz ya da

budaygillerle karm halinde ekildiinde 20 cm sra aral tavsiye edilmektedir.

5.2.6. Ekim Derinlii

Korungann baklas kendiliinden almad iin baklann tohumdan

ayrlmas ok zordur. Bu bakmdan korungada ekim baklas ile olur. Korunga
tohumu yonca tohumunda 5-6 kez byk olup en uygun ekim derinlii 3-7.5
cm'dir.
5.2.7. Ekilecek Tohum Miktar

Tohum retimi iin dekara 8-10 kg, ot retimi iin 10-12 kg meyve
mibzerle ekilir.

5.2.8. Alama
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

Yoncada olduu gibi bakteri alamas korunga iin nemlidir.

5.2.9. Gbreleme

ncelikle korunga yetitirilecek topraklarn analizi yaplarak elverili bitki

besin elementleri miktar belirlenmelidir. Korungaya dekara 10-12 kg fosfor
uygulanmaldr.

5.2.10. Korungann Biim

En uygun biim zaman ieklenme balangcdr.

5.2.11. Korungann Kullanm

Korunga u amalar iin yetitirilir;

- Kuru ot retimi,
- Mer'a bitkisi olarak,
- Toprak slah gayesiyle,
- Mnavebe bitkisi,
- Bal z bitkisi olarak

5.3. Fi Yetitiricilii

5.3.1. nemi

Filer tek yllk olmalar, yazlk ve klk olarak ekilebilmeleri nedeniyle

memleketimizde ekim alan artmaktadr. Fiin otu ok lezzetli ve besleyicidir.
zellikle st inekleri iin uygun bir yemdir. Adi fiin taneleri krlarak hayvanlara
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
yedirilebilmektedir. zellikle kurak ve kra blgelerimizde vazgeilmez bir
mnavebe bitkisidir.

5.3.2. klim ve Toprak stekleri

Filer en iyi gelimelerini serin iklimlerde yaparlar. Bu nedenle klar

lman geen blgelerde filer klk olarak yetitirilirler. Gelimelerini sonbahar,
k ve ilkbaharda gerekletirerek ge ilkbahar ya da yaz balangcnda
olgunlarlar. Klar sert geen yerlerde ise ilkbaharda ekilirler ve bu mevsimde
byrler yaz ortasn veya sonunda olgunlarlar. Adi fi souklara fazla dayankl
olmadklar iin her yerde klk olarak ekilmezler. Ancak macar fi ve tyl fi
trleri ise klk yeertme olarak yetitirilebilmektedir. Klar ok ser geen
Erzurum artlarnda klk olarak ekilen macar fii ve tyl filerden ok iyi
sonular alnm baz macar fi eitlerinden 500 kg'a varan ot verimleri elde
edilmitir. Tyl fi de bu artlarda yetitirilmi, ancak kar rtsnn ok iyi
olmas halinde verimi ok daha fazla olmu ve macar fiine gre souklara daha
az dayankl olduu tespit edilmitir. Ancak bu iki fi trnn klar sert geen
yrelerinde klk olarak ekilebilecei grlmtr.
Filer, dier trlerde olduu gibi hemen hemen her trl toprakta
yetitirilebilir. Ancak verim kalkerli, killi ve verimli topraklarda daha yksek
olmaktadr. Kra artlarda da sulu artlarda da yetitirilebilen bir baklagildir.
www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam

Resim 5 : Fi zellikle st inekleri iin uygun bir yemdir

5.3.3. Ekim

Adi fi trnn klar sert geen yerlerde yazlk ve klar lman geen
yrelerimizde ise klk olarak yetitirilebilir. Macar ve tyl fi trleri ise hem
klk hem de yazlk olarak ekilebilir. zellikle su problemi bulunan ve erken
ilkbaharn bol yalarndan yararlanmak istendiinde macar ve tyl filer
mutlaka klk olarak ekilmelidir. Bu iki fi tr klk olarak ekilmesi halinde
verimi ilkbahar ekiminden nemli oranda fazla olmaktadr.
Fide ekimi serpme ve sraya mibzerle yaplabilir. Sraya ekimde sra
aral 15-30 cm olmaldr. Ar topraklarda tohumlar 3-4 cm, hafif topraklarda ise
6-7 cm derinlie ekim yaplmaldr.

5.3.4. Alama ve Gbreleme

www.ziraatcim.net | Tarmsal Haber ve Bilgi Paylam
Fiin alanmas verim ve kaliteyi olumlu ynde etkileyecektir. Eer fide
alama yaplrsa dekara 3 kg, alama yaplmaz ise dekara 4.5 kg azot
verilmelidir. Ot verimi iin dekara 4 kg, tohum retimi iin ise dekara 6-8 kg
fosfor uygulanmas gerekir.

5.3.5. Ot ve Tohum Hasad

Filer, alttaki ilk baklalarn olutuu ve tam olarak dolduu dnemde

biilmelidirler. Fide ayn bitkide baklalar farkl zamanda olutuklar iin baklalar
farkl zamanda olgunlamaktadrlar. Eer stteki baklalarn olgunlamas
beklenirse alttaki baklalar da almalar olmakta ve tohum dklmektedir. Bu
nedenle filerde alttaki baklalarn kahverengi renk alp almaya hazr olduklar
devrede tohum iin hasat yaplmaldr.

5.3.6. Filerin Tahllarla Kark Yetitirilmeleri

Filerde gvdeler zayftr. Habits olarak dik olarak gelimelerine

ramen, gelime devresi ilerledike kendi arln tayamadndan yatar. Bu
yatma olay fi retiminde baz problemleri ortaya karr. Yatan bitkilerde hasat
gleir, rmeler olur, hastalklar yaylr ve glgeleme olur. Tm bunlar verimin
ve kalitenin ok dmesine neden olur. Filerde yatma problemini zmek iin
mutlaka kk taneli hububatlardan birisi ile kark ekilmesi gerekir. Bu gaye ile
daha ziyade arpa ve yulaf bitkileri kullanlr.

Kaynak: www.ziraatcim.net