AVRUPA BİRLİĞİN’DE

ÇEVRE POLİTİKASI
 AB Çevre Politikasının Oluşumu
• Avrupa Birliği’nin Çevre Politikası, AT Antlaşması’nın birçok
maddesinde yer almaktadır. Bunların arasında iki tanesi
önemlidir.(2. ve 174. Madde). AT Antlaşması sadece temel
hükümleri belirlemektedir. Hukuki çerçeve, yönetmelikler ve
yönergeler aracılığıyla geliştirilmektedir. Çevresel eylemler,
çevre hakkındaki çok sayıda “Eylem Programı” yoluyla
geliştirilmiştir.

• 2. Madde: Ortak eylemlerin ve politikaların yürürlüğe

konulması yoluyla, Avrupa Topluluğu’na, diğer görevlerinin
yanı sıra, çevre kalitesinin yükseltilmesi ve yüksek düzeyde
korunmasını sağlamak görevini yüklemektedir.
• 174. Madde: Topluluk’un yasama kapasitesini ve Topluluk
Çevre Politikası’nı yönetmede temel ilkeleri belirlemektedir.
• 1987 Tek Avrupa Senedi ile AT’nin temel yasalarına çevre
konusunun doğrudan girişi olmuştur.
Tek Avrupa Senedi, Roma Antlaşması’nın 130. Maddesinde
değişiklik yaparak “ kirleten öder” ilkesi ortaya çıkmış fakat
sürdürülebilirlik ilkesinden söz edilmemiştir.
• 1992 Maastcriht Antlaşması ile çevre alanına politika statüsü
verilmiş ve AB hukukunda “sürdürülebilir kalkınma” kavramı
resmen oluşturulmuştur.
• 1997 Amsterdam Antlaşması ile sürdürülebilir kalkınma kavramı
AB’nin ana hedeflerinden birisi haline getirilmiştir.
 Çevre Eylem Programı
• 22 Kasım 1973 yılında Konsey ve üye ülke temsilcileri kabul
ederek Topluluk bildirgesi haline geldi.
• 1973 yılında 1. Çevre eylem programı
• 1977 yılında 2. Çevre eylem programı
• 1983 yılında 3. Çevre eylem programı
• 1987 yılında 4. Çevre eylem programı
• 1993 yılında 5. Çevre eylem programı
• 2002 yılında 6. Çevre eylem programı

Dört Çevre Eylem Programının temelinde: kirliliğin önlenmesi

5. Çevre Eylem Programı temelinde: Sürdürebilir kalkınma ve
sorumluluğun paylaşılması.
 6.Çevre Eylem programının Temelinde: AB’nin önümüzdeki
10 yıl içindeki çevre hedefi ortaya konmuştur. “Çevre 2010
:Geleceğimiz, Tercihimiz” başlıklı programın öncelikli
hedefleri şunlardır:

 İklim Değişikliği
 Doğa ve Biyolojik Çeşitlilik
 Çevre ve Sağlık
 Doğal Kaynaklar ve Atıklar
1. İklim Değişikliği: 19.yüzyıldan bu yana Dünya yüzey
sıcaklığı ortalama 0.3-0.6 C° derece
artmıstır.Fosil( kömür,doğal gaz ve petrol) yakıt kullanımı
ve ağaçların yok edilmesinden dolayı oluşan sera
gazalarının (CO2 , CH4 , O3 ...) küresel ısınmaya yol
açması, AB üye devletlerin 2008-2012 yılları arasında
sera gaz emisyonunu % 8 oranında azaltması
programına gidilmiştir.
2. Doğa ve Biyolojik Çeşitilik: Farklı canlı türlerinin
korunması ve endüstriyel kazaların önlenmesi.
3. Çevre ve Sağlık: AB hava, su, gürültü kirliliğin insan
sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini önlemek.
4. Doğal Kaynaklar ve Atıklar: Kaynakların doğru kullanıl
ması ve atıkların doğru şekilde ayrılmasıyla geri
dönüşüm sağlanarak çöp sorununu çözmek.
 AB Çevre Politikası’nın Hedefleri

 Çevrenin korunması,kollanması ve kalitenin yükseltilmesi

 Doğal kaynakların ve doğanın ekolojik dengeye zarar
vermeyecek şekilde işletilmesi
 Toprak kullanımında Çevre Etki Değerlendirmesi’nin (ÇED)
dikkate alınması
 İnsan sağlığının korunması
 Çevre problemlerine ortak çözümlerin aranması
 AB Çevre Politikası’nın İlkeleri

 Kirleten öder ilkesi ( topluluğun temel hedefidir)

 Bütünleyicilik ilkesi (çevrenin korunmasında topluluğun diğer
politikalar içine entegre edilmesi)
 Kaynakta önleme ilkesi (atığın üretildiği yerin yakınında
bertaraf edilmesi)
 Önleme ilkesi( zararın ortaya çıkmasından önce gerekli
önlemlerin alınması)
 Tedbirli olma ilkesi (Çevre açısından olumsuz sonuç
oluşturacak belli bir fiilin bilimsel kanıtı beklemeden önlem
alınması)
 AB Çevre Politikası’nda Temel Uygulama Alanları

 Hava Kalitesi
 Gürültü Kirliliği Yönetimi
 Su Kalitesi
 Atık Yönetimi
 Endüstriyel Kirliliğin Kontrolü ve Risk Yönetimi
 Kimyasallar ve Doğanın Korunumu
 İklim Değişikliği
 Nükleer Güvenlik ve Radyasyondan Korunma
 Yatay Mevzuat
 Hava Kalitesi
AB mevzuatı:
 Hava kalitesi çerçeve düzenlemesi (karbon monoksit, sülfür
dioksit gibi kirleticiler için Direktiflerle)
 Yüzey atmosferik ozon
 Stratosferik ozon
 Petrol depolama ve dağıtımından kaynaklanan emisyonlar
 Sıvı yakıtların kükürt içeriği
 Trafik dışı hareketli araçlardan çıkan emisyonlar
 Atık yakma tesisleri
 Sanayi ve büyük yakıt yakma tesisleri
 Sera gazı emisyonları
 Zararlı kimyasalların üretim ve kontrolü
 Gürültü Kirliliği Yönetimi

 Büyük yerleşim merkezlerinde görülen gürültü bir çevre problemi

olup insan sağlığını ciddi boyutta etkilemektedir.
 Gürültü emisyonlarının çoğu ulaşımdan kaynaklanmaktadır.Araç
sayısının artmasıyla gürültü sorunuda büyümektedir.
 Uçak işletmesi,
 Ev Eşyaları,
 Motorlu Araçlarda Egzos Sistemleri,
 Motorsikletler,
 Açık Havada Çalışan Aletler için Gürültü Emisyonları
 Su Kalitesi

 2010’nun sonuna kadar yerüstü sularının ve kıyıların organik

kirlilikten temizlenmesi AB’nin ilk hedefleri arasında.
 Kentsel atık su arıtıma direktifi(yerel yönetimler ve sanayi atık
su arıtma alanında yatırımlar yapmaları)
 Su kalitesinin korunmasında belli kirleticilerin kontrolü(nitrat
gibi, 1991 nitrat direktifi )
 Atık Yönetimi

AB sınırları içinde yılda 2 milyar ton atık ortaya çıkması (40 milyondan fazla
olan atığın zararlı atık sınıfında olması)
AB atık mevzuatı:

 Atık yönetimi
 Zararlı atıkların yakılması
 PCB/PCT bertarafı( Poliklorlu bifenil / Poliklorlu terfenil)
 Tehlikeli atıklar
 Sanayi atıkları
 Evsel atıkların yakılması
 Kanalizasyon ve atık su çamurları
 Pillerin ve akülerin bertarafı
 Ambalaj ve ambalaj atıkları
 Atıkların sevkıyatı
 Atıkların düzenli depolanması
Atık Yönetimine İlişkin AB mevzuatındaki prensipler
Şunlardır:

 Üretim Sorumluluğu: Kirleten öder ilkesinin uygulanması

 Topluluk ve üye ülke düzeyinde kendine yeterlilik: Atık

kullanım tesisatı kurulması

 Yakınlık: Atığın üretilen yere yakın alanda yok edilmesi

 Atık Yönetim Hiyerarşisi: Atığın önlenmesi ve

azaltılması,çevreye verdiği zararın en aza indirgenmesi,
dönüşümle atığın yeniden kullanılması
 Endüstriyel Kirliliğin Kontrolü ve Risk Yönetimi

Başlıca Direktifler ve Tüzükler Şunlardır:

 Endüstriyel emisyonların kontrolü
 Önemli kazaların sebep olduğu zararların kontrolü
 Çevresel muhasebe ile eko-etiketlenmesi
 Kimyasallar ve Biyodeğişiklilik

Kimyasallar konusunda topluluğun 2 hedefi şöyledir:

 Topluluk içinde kimyasal maddelerin serbest dolaşımını
kolaylaştırmak, insan ve hayvan sağlığının korunmasının
yanında çevrenin korunması

Doğanın Korunumu:
 Hayvanların deney ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanımına
karşı korunması
 Nesli tehlikede olan türlerin korunması yönetmeliği
 Habitat direktifi
 İklim Değişikliği
İklim değişikliği AB’nin önem verdiği konulardan biridir

 1997 yılında BM üye olan devletler tarafından imzalanan Kyoto

Protokolü AB tarafından da imzalanmıştır
 AB üye devletlerin 2008-2012 yılları arasında sera gaz
emisyonunu % 8 oranında azaltması kararlaştırılmıştır
 Enerji kullanımının iklim değişikliği üzerindeki etkisini azaltmak
için Programlar oluşturmuştur
 SAVE :Enerji verimliliğini sağlamak
 ALTENER :Yenilenebilir enerjinin gelişimi( rüzgar ,güneş,...)
 JOULE-Thermie :Temiz ve verimli enerji sistemlerinin
sağlanması
 Nükleer Güvenlik ve Radyasyondan Korunma

 Nükleer Enerji
 Radyasyondan Korunma (Medikal maruziyet)
 Toplumun Bilgilendirilmesi (Radyolojik Acil Durum)
 Açıkta Çalışanların Radyasyondan Korunması
 Radyoaktif Atıkların Sevkiyatı
 Temel Güvenlik Standardları
 Radyoaktif Maddelerin Sevkiyatı
 Yatay Mevzuat
Yatay mevzuat: Diğer çevre sektörlerini de ilgilendirir. Yasal
ilerleme, karar alma ve uygulamayı güçlendirmek için metodlar ve
mekanizmalar geliştirir.

 ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi )

 SÇD (Stratejik Çevresel Değerlendirme)
 Çevresel bilgiye erişim
 Raporlama
 Avrupa Çevre Ajansı(AÇA)
 LIFE (Çevre için mali araç )
 Türk Çevre Mevzuatı AB Mevzuatı İle Uyumu

Türkiye’nin AB çevre mevzuatına uyum konusundaki yükümlülükleri ile ilgili son

ve önemli gelişmeler ilk olarak Kasım 2000 yılında olmuştur. Nisan 2003’te gözden
geçirilmiş Katılım Ortaklığı Belgesi’ne (KOB) göre Türkiye’nin uyumla ilgili
yükümlülükleri orta ve kısa vadeli olmak üzere şu şekildedir.
Kısa Vadeli:
 ÇED direktifinin yürürlüğe girmesi ve uygulanması
 Uyumlaştırma için finansman planı oluşturma
 Çerçeve mevzuat, doğa koruma, su kalitesi, entegre kirlilik önleme
kontrol ve atık yönetimi konularında mevzuata yönelik müktesebatın
yansıtma ve uygulama faaliyetlerine başlanması
Orta Vadeli:
 Çevrenin korunmasını sağlamak amacıyla müktesebat
yansıtmasının tamamlanması ve kurumsal, idari ve izleme
kapasitesinin (veri toplama da dahil) geliştirilmesi
25 Temmuz 2003’te Türkiye’nin AB Müktesebatı’nın üstlenilmesine
ilişkin Ulusal Program geliştirmiştir.

Ulusal Program’mın öngördüğü öncelikler:

 Su Kalitesinin İyileştirilmesi( suda nitrat kirliligi,arıtma
çamurları,kentsel atıksu arıtıma...)
 Atık Yönetimi
 Hava Kalitesini İyileştirme
 Nükleer Güvenlik
 Genetik Olarak Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar
 Çevresel Gürültü Yönetimi
 Kimyasallar Yönetimi
 ÇED sürecinin güçlendirilmesi ve SÇD Direktifine Uyum
sağlanması
 AB Yüksek Maliyetli Çevre Direktifleri

 Su kalitesi :
• Kentsel Atıksu Direktifi
• İçme Suyu Direktifi

• Suya Deşarj Edilen Tehlikeli Maddeler Direktifi

 Hava Kirliliği Kontrolü:

• Hava Kalitesi Çerçeve Direktifi

• Büyük Yakma Tesisleri Direktifi

• Yakıt Kalitesi Direktifi
• VOC (Uçucu Organic Maddeler)
 Atık yönetimi:
• Atık Çerçeve Direktifi
• Katı Atık Düzenli Depolama Direktifi
• Evsel Atık Yakma Direktifi
• Tehlikeli Atık Yakma Direktifi
• Ambalaj Atığı Direktifi
• Atıksu Çamuru Direktifi
 Endüstriyel kirliliğin kontrolü:
• Endüstriyel Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü (IPPC) Direktifi
• SEVESO II Direktifi
 Yasal yansıtma

60%

Yasal yansıtma devam 50%

ediyor 40%
 İlerleme yıllık 30%
olarak izleniyor
20%
 AB mevzuatının
10%
zaman içinde
değişmesinden 0%
ötürü hareketli 2001 2002 2003 2005
bir hedef

Yatay Su Atik Hava Endustri

 2014 yılından itibaren direktiflere önerilen
uygulama süreleri
• Tehlikeli Atık Direktifi 14 yıl
• İçme Suyu Direktifi 10 yıl
• Kentsel Atıksu Arıtma Direktifi 10 yıl
• Düzenli Depolama Direktifi 8 yıl
• Endüstriyel Kirlilik Kontrol Direktifi 7yıl
• Ambalaj Atıkları Direktifi 6 yıl
• Yakma Tesisleri Direktifi 5-15 yıl
• Su Çerçeve Direktifi en az 10 yıl
 Sonuçlar

 Çevre başlığı, müzakerelerde Türkiye’nin en çok zorlanacağı

başlılardan biridir
 Uygunluk için yıllar gerekecektir ve geçiş dönemleri yalnızca önemli
çevre direktiflerine yönelik olacaktır
 Türkiye AB Çevre fonlarından en verimli şekilde faydalanmalıdır
 Özel sektörün bu yükü kaldırılabilmesi için, teşvik edici önlemler
alınmalıdır
 Çevre yatırımları için bir strateji geliştirilmelidir
 Çevre uyumu çalışmalarında yüksek çevre standartlarını
yakalayabilmek için uygulamaya yönelik adımlar atılmalı, gelecek
kuşak içinde yaşanabilir yeşil ve temiz bir çevre bırakılmalıdır