3

FIRMA DAVRANIŞI VE SANAYİ ORGANİZASYONU

 Üretim Maliyeti
3
Copyright©2004 South-Western
 MALİYETLER NELERDİR?
• Arz Yasasına göre :
• Firmalar malın fiyatı yükseldikçe daha fazla satma
eğiliminde idiler.
• Bu nedenle arz eğrisi pozitif eğimli olmaktaydı.

Copyright © 2004 South-Western/

 MALİYETLER NELERDİR?
• Firmanın Amacı
• Bir firmanın iktisadi amacı kar maksimizasyonunu
sağlamaktır.

Copyright © 2004 South-Western/

Toplam Gelir, Toplam Maliyet, ve Kar

• Toplam Gelir
• Üretilen çıktının satışı sonucu elde edilen gelir.
• Toplam Maliyet
• Firmanın üretim için kullandığı girdilerin piyasa
fiyatı.

Copyright © 2004 South-Western/

Toplam Gelir, Toplam Maliyet, ve Kar

• Kar firmanın toplam gelirinden maliyetin

çıkarılması ile elde edilir.

Kar = Toplam Gelir – Toplam Maliyet

Copyright © 2004 South-Western/

Fırsat Maliyeti olarak Maliyetler

• Bir firmanın üretim maliyeti açık ve içkin

maliyetleri içerir:
• Açık maliyetlerde girdiler için firmadan doğrudan para
çıkışı olur.
• İçkin maliyetler firmadan para çıkışına neden olmayan
harcamalardır.

Copyright © 2004 South-Western/

İktisadi Kar ve Finansal Kar

• İktisatçılar bir firmanın iktisadi refahını

hesaplarken toplam gelirden toplam maliyeti
çıkarır (açık ve açık olmayan maliyetleri
kapsar).
• Muhasebeciler ise finansal kar hesaplaması
yaparken firmanın toplam gelirinden sadece
açık maliyetleri çıkarırlar.

Copyright © 2004 South-Western/

İktisadi Kar ve Finansal Kar

• Toplam gelir açık ve içkin maliyetleri aştığı

zaman firma iktisadi kar elde eder.
• İktisadi kar finansal kar’dan daha düşüktür.

Copyright © 2004 South-Western/

 Şekil 1 İktisadi Kar ve Finansal Kar

İktisatçının Muhasebecinin
Firmaya bakışı Firmaya Bakışı

İktisadi
kar
Finansal
kar
İçkin
Gelir maliyet Gelir
Toplam
fırsat
maliyet
Dışsal Dışsal
maliyet maliyet

Copyright © 2004 South-Western

 Tablo 1 Üretim Fonksiyonu ve Toplam Maliyet :
Kurabiye Fabrikası

Çıktı Emeğin
Saatte üretilen Toplam Maliyet
marjinal
Çalışanların fabrika +
ürünü Fabrika maliyeti
Çalışan kurabiye çalışan
Sayısı miktarı Maliyeti maliyetleri

Copyright©2004 South-Western
 ÜRETİM VE MALİYETLER
• Üretim Fonksiyonu
• Üretim fonksiyonu bir malın üretiminde çıktı ve
girdi arasındaki ilişkiyi inceler.

Copyright © 2004 South-Western/

Üretim Fonksiyonu

• Marjinal Ürün
• Marjinal Ürün üretim sürecinde ek girdinin katkıda
bulunduğu üretim artışını ifade eder.

Copyright © 2004 South-Western/

 Üretim Fonksiyonu
• Azalan Marjinal Ürün
• Azalan Marjinal Ürün girdi miktarı arttıkça
marjinal ürünün azalmasını ifade eder.
• Örnek: Firmada daha fazla kişi istihdam edildikçe, her
yeni gelenin üretime katkısı (firmanın sahip olduğu
ekipman kısıtlı olduğı için) bir önceki çalışana göre daha
düşük olur.

Copyright © 2004 South-Western/

Şekil 2 Kurabiye Fabrikası Üretim Fonksiyonu

Kurabiye Çıktı
Miktarı
(saatte)

150 Üretim Fonksiyonu

140
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10

0 1 2 3 4 5Çalışan sayısı

Copyright © 2004 South-Western

Üretim Fonksiyonu

• Azan Marjinal Ürün

• Üretim fonksiyonu eğrisinin eğimi bir girdinin
(örneğin bir çalışanın) marjinal ürünü hakkında fikir
verir.
• Marjinal ürün azaldıkça, üretim fonksiyonu
eğrisinin eğimi azalmaya başlar.

Copyright © 2004 South-Western/

Üretim fonksiyonu - Toplam-Maliyet Eğrisi

• Bir firmanın üretebileceği miktar ve maliyet

arasındaki ilişki bize fiyat hakkında bilgiler
sunar.
• Toplam-maliyet eğrisi bu ilişkiyi grafik
üzerinde görmemizi sağlar.

Copyright © 2004 South-Western/

 Tablo 1 Üretim fonksiyonu ve Toplam Maliyet:
Kurabiye Fabrikası

Çıktı (Saatte Girdilerin

üretilen Emeğin toplam maliyeti
Çalışan kurabiye marjinal Fabrika Çalışanların (fabrika ve
sayısı miktarı) ürünü maliyetleri maliyetleri çalışanlar)

Copyright©2004 South-Western
Şekil 3 Kurabiye Fabrikası Toplam Maliyet Eğrisi

Toplam
Maliyet

$80 Toplam maliyet

eğrisi

70

60

50

40

30

20

10

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 Saatte

üretilen
Kurabiye miktarı
Copyright © 2004 South-Western
 MALİYET TÜRLERİ
• Üretim maliyetleri sabit (fixed) maliyetler ve
değişken maliyetler.

Copyright © 2004 South-Western/

Sabit ve Değişken Maliyetler

• Sabit maliyetler üretilen çıktı miktarındaki

değişimlerle ilgili olmayan maliyetlerdir.
• Değişken maliyetler ise üretilen çıktı miktarı
değiştikçe çeşitlilik gösteren maliyetlerdir.

Copyright © 2004 South-Western/

Sabit ve Değişken Maliyetler

• Toplam Maliyetler
• Toplam Sabit Maliyetler (Total Fixed Costs) (TFC)
• Toplam Değişken Maliyetler (Total Variable Costs)
(TVC)
• Toplam Maliyetler (Total Costs) (TC)
• TC = TFC + TVC

Copyright © 2004 South-Western/

Table 2 The Various Measures of Cost: Thirsty
Thelma’s Lemonade Stand

Copyright©2004 South-Western
Sabit ve Değişken Maliyetler

• Ortalama Maliyetler
• Ortalama Maliyetler firma maliyetlerinin üretilen
çıktı sayısına bölünmesiyle elde edilir.
• Böylece ortalama maliyet üretilen her birimin
maliyetini göstermiş olur.

Copyright © 2004 South-Western/

Sabit ve Değişken Maliyetler

• Ortalama Maliyetler
• Ortalama Sabit Maliyetler (AFC)
• Ortalama değişken Maliyetler (AVC)
• Ortalama Toplam Maliyetler (ATC)
• ATC = AFC + AVC

Copyright © 2004 South-Western/

Average Costs

F ix e d c o s t F C
AFC  
Q u a n tity Q

V a ria b le c o s t V C
AVC  
Q u a n tity Q

T o ta l c o s t T C
ATC  
Q u a n tity Q
Copyright © 2004 South-Western/
Table 2 The Various Measures of Cost: Thirsty
Thelma’s Lemonade Stand

Copyright©2004 South-Western
Sabit ve Değişken Maliyetler

• Marjinal Maliyet
• Marjinal Maliyet (Marginal cost) (MC) aşağıdaki
soruyu cevaplamaya yardımcı olabilir:

• Toplam çıktıyı arttırmak için eklenecek bir birim çıktıyı
üretebilmenin maliyeti ne olur?

Copyright © 2004 South-Western/

Marjinal Maliyet (Marginal Cost)

( c Toplam
h a n g maliyetteki l c o s t)  T C
e i n t o t adeğişme
M C  
( cMiktarda
h a n g e değişme
in q u a n tity ) Q

Copyright © 2004 South-Western/

 Limonata Üretimi

Miktar Toplam Marjinal Miktar Toplam Marjinal

Maliyet Maliyet Maliyet Maliyet
0 $3.00 —
1 3.30 $0.30 6 $7.80 $1.30
2 3.80 0.50 7 9.30 1.50
3 4.50 0.70 8 11.00 1.70
4 5.40 0.90 9 12.90 1.90
5 6.50 1.10 10 15.00 2.10

Copyright © 2004 South-Western/

Şekil 4 Limonata Toplam Maliyet Eğrisi

Toplam Maliyet
$15.00 Toplam Maliyet Eğrisi
14.00
13.00
12.00
11.00
10.00
9.00
8.00
7.00
6.00
5.00
4.00
3.00
2.00
1.00

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Saatte
Üretlen limonata

Copyright © 2004 South-Western

Şekil 5 Limonata Üretimi – Ortalama Maliyet ve Marjinal
Maliyet Eğrileri

Maliyet
$3.50
3.25
3.00
2.75
2.50
2.25
MC
2.00
1.75
1.50 ATC

1.25 AVC
1.00
0.75
0.50
AFC
0.25

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Miktar

Copyright © 2004 South-Western

Maliyet Eğrileri

• Marjinal maliyet üretilen çıktı miktarının

artmasıyla artar. – Azalan marjinal ürünle ilgili

Copyright © 2004 South-Western/

Şekil 5 Limonata Üretimi – Ortalama Maliyet ve Marjinal
Maliyet Eğrileri

Maliyet
$3.50
3.25
3.00
2.75
2.50
2.25
MC
2.00
1.75
1.50
1.25
1.00
0.75
0.50
0.25

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Miktar

Copyright © 2004 South-Western

Maliyet Eğrileri

• Ortalama maliyet eğrisi U-şeklindedir.

• Çok düşük çıktı düzeylerinde sabit maliyet
karşısında çok az çıktı elde edildiği için toplam
maliyet yüksektir.
• Çıktı arttıkça ortalama toplam maliyet azalır.
• Ortalama toplam maliyetin artmaya
başlamasının sebebi ortalama değişken
maliyetlerin artıyor olasıdır.

Copyright © 2004 South-Western/

Maliyet Eğrileri

• U eğrisinin dibi ortalama toplam maliyetin

minimum olduğu düzeyi gösterir.

• Bu düzey genellikle verimli ölçek olarak

adlandırılır.

Copyright © 2004 South-Western/

Şekil 5 Ortalama Maliyet Eğrisi

Costs
$3.50
3.25
3.00
2.75
2.50
2.25
2.00
1.75
1.50 ATC

1.25
1.00
0.75
0.50
0.25

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Quantity
of Output
(glasses of lemonade per hour)
Copyright © 2004 South-Western
Maliyet Eğrileri

• Marjinal Maliyet ve Ortalama Toplam Maliyet

İlişkisi
• Marjinal maliyet ortalama toplam maliyetten düşük
olduğunda, ortalama toplam maliyet düşme
eğilimindedir.
• Marjinal maliyet ortalama toplam maliyetten
yüksek olduğunda, ortalama toplam maliyet artış
eğilimindedir.

Copyright © 2004 South-Western/

Şekil 5 Ortalama Toplam Maliyet ve Marjinal Maliyet Eğrileri

Costs
$3.50
3.25
3.00
2.75
2.50
2.25
MC
2.00
1.75
1.50 ATC

1.25
1.00
0.75
0.50
0.25

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Quantity
of Output
(glasses of lemonade per hour)
Copyright © 2004 South-Western
Tipik Maliyet Eğrileri

Farklı maliyet verileri arasındaki

ilişkilere göz atalım.

Copyright © 2004 South-Western/

Big Bob’s Cost Curves

Copyright © 2004 South-Western/

Figure 6 Big Bob’s Cost Curves

(a) Total-Cost Curve

Total
Cost
$18.00 TC
16.00
14.00
12.00
10.00
8.00
6.00
4.00
2.00

0 2 4 6 8 10 12 14
Quantity of Output (bagels per hour)

Copyright © 2004 South-Western

Figure 6 Big Bob’s Cost Curves

(b) Marginal- and Average-Cost Curves

Costs

$3.00

2.50
MC
2.00

1.50
ATC
AVC
1.00

0.50
AFC
0 2 4 6 8 10 12 14
Quantity of Output (bagels per hour)

Copyright © 2004 South-Western

• Maliyet Eğrileri ile ilgili üç temel özellik
• Üretim miktarı arttıkça marjinal maliyet eğrisi bir
noktadan sonra artmaya başlar.
• Ortalama toplam maliyet eğrisi U şeklindedir.
• Marjinal maliyet eğrisi ortalama toplam maliyet
eğrisini minimum noktasından keser.

Copyright © 2004 South-Western/

 KISA DÖNEMDE VE UZUN
DÖNEMDE MALİYETLER
• Pek çok firmada sabit ve değişken maliyetler
zamana göre sınıflandırılır.
• Kısa dönemde bazı maliyetler sabittir.
• Uzun dönemde sabit maliyetler değişken
maliyetlere dönüşebilir.

Copyright © 2004 South-Western/

 Şekil 7 Kısa ve Uzun Dönemde Ortalama Toplam Maliyet

Ortalama
Toplam ATC kısa dönem ATC kısa d. ATCKısa dönem
Maliyet
Küçük firma Orta ölçek Lbüyük firma

$12,000

ATC iuzun dönem

0 1,200 Üretilen araba

miktarı
Copyright © 2004 South-Western