Cofaso

Kullanım Kitapçığı - Sürüm 6
Ağustos 2008
www.mertbilgi.com.tr
Kurulum cofaso 6.1
Yayın tarihi Ağustos 2008
Copyright © 2000 by Mert Bilgi İşlem ltd.
UYARI: Lütfen aşağıdaki şartları dikkatlice okuyunuz.
Mert Bilgi İşlem Ltd. Şti.'nin lisans şartları
Tek lisans sahibi kullanıcı, yazılımı aynı anda sadece bir bilgisayarda kullanacağını kabul eder ve elemanlarının tüm
erişim ve çalışmalarından sorumludur. Çok lisanslı kullanıcılar lisans sayıları miktarında kullanım hakkına
sahiptirler.
Mert Bilgi İşlem Ltd. lisans sahibine devredilemeyen seri numarası süresiz kullanım hakkını verir. Fakat bu hak
yazılım kodlarına sahip olma veya lisans haklarını içermez, sadece kullanım hakkıdır.
Yazılımın çoğaltılması, sadece dahili bilgi yedekleme (backup) için yapılabilir. Kullanım kitapları, Mert Bilgi İşlem
Ltd. izni olmadan kısmi veya tamami ile çoğaltılamaz, kopyalanamaz, başka bir dile çevrilemez veya farklı bir
taşıyıcı üzerine aktarılamaz.
Mert Bilgi İşlem Ltd. lisans sahibine anlaşma dahilindeki ürünlerin orjinalliğini garanti eder.
Mert Bilgi İşlem Ltd. yazılımın dökümantasyonunda belirtildiği gibi, çalışırlığını garanti eder, fakat hatasız
çalışmasını garanti etmez.
Hata düzeltimi sadece Mert Bilgi İşlem Ltd. tarafından yapılabilir.
Mert Bilgi İşlem Ltd. bu yazılımın kullanımıyla oluşabilecek hatalardan sorumlu değildir ve oluşan zararı karşılamaz.
Mert Bilgi İşlem Ltd. distribütörleri/dağıtıcıları, satış nedeniyle almış oldukları lisansları bir defalığına başkalarına
devredebilirler.
Yazılım bir yazılım koruması ile (dongle) korunmakta ise, lisans sahibi bu korumanın sigortasını yapmakla
sorumludur. Yazılım koruması (dongle) liste fiyatı karşılığında verilen ürünü teşkil eder. Kaybolması, çalınması ve
benzeri durumlarda kesinlikle yenisi verilmez. Lisans temini yeniden satınalınma ile yapılabilir.
Distribütör/dağıtıcı, öğrenci ve okul lisansları için ayrıca satınalma öncesinde ek olarak bildirilen hak ve
sorumluluklar geçerlidir.
Bu lisans şartlarından bazıları geçersiz kalsalar dahi, diğer şartlar geçerliliğini korurlar. Bazı şartların
kısmi veya tamamen geçersiz olması durumunda, bu duruma en yakın ticari şartlar geçerlilik kazanırlar.
cofaso® Mert Bilgi İşlem ltd. şirketinin korunur markasıdır.

Microsoft Windows™®, Excel® ve MS-DOS® Microsoft Corporation şirketinin korunur markalarıdır.
ÖLFLEX®, ÖLFLEX-SERVO® ve ÖLFLEX CLASSIC® U.I. LAPP GmbH şirketinin korunur markalarıdır.
Siemens® Siemens şirketinin korunur markasıdır.
DXF/DWG ® terimleri AutoDesk şirketinin korunur markalarıdır.
İsmi anılmayan diğer markalar, sahiplerinin korunur markalarıdır.
Not:
Yazılımın doğru çalışabilmesi için gerekli olan donanım ve işletim sistemi dikkate alınmalıdır.
Yetersiz donanım (kapasitesi yetersiz grafik kartı veya düşük kapasiteli işlemci gibi) veya diğer
muhtemel eksikler hatalara yolaçabilir.
İçindekiler
İçindekiler
1. cofaso'ya giriş 1
1.1 cofaso'yu lokal bilgisayardan başlatma 1
1.2 cofaso'yu internetten başlatma 1
2. Ana pencere 2
2.1 Başlık satırı 3
2.2 Menü satırı 3
2.3 İkonlar ve işlevleri 3
2.4 Grafik kaydırma sütun ve satırı 5
2.5 Durum satırı 5
2.6 Grafik kontekst menüsü 5
2.7 Proje/sayfa ağacı 6
3. Menüler ve alt menüler 10

3.1 Sayfa 10
3.2 Değiştir 14
3.3 Grafik 30
3.4 Zoom 35
3.5 Makro 36
3.5.1 Pencere makrosu oluştur 36
3.5.2 Sayfa makrosu oluştur 37
3.5.3 Sütun makrosu oluştur 38
3.5.4 Parametrik makro oluştur 38
3.5.5 Makro konumlandır 39
3.6 Göster 40
3.7 Extralar 41
3.7.1 Malzeme yönetimi 41
3.7.2 Etiketleme 60
3.7.3 Parametreler 64
3.7.4 Antet 69
3.7.5 Kontaktör yönetimi 71
3.7.6 Kablo tipi 73
3.7.7 Fiş yönetimi 74
3.7.8 Hata yönetimi 76
3.7.9 Yedekle 78
İçindekiler
3.7.10 Yedekten okuma 79

3.7.11 Sembol tasarımı 80
3.7.12 Pano dizaynı 80
3.7.13 Pano yerleşimi 80
3.8 Proje 81
3.8.1 Yeni 81
3.8.2 Yeniden isimlendir 86
3.8.3 Özellikler 86
3.9 Dil çevirisi 87
3.9.1 Başka bir dile çeviri 87
3.9.2 Yabancı diller veritabanı 87
3.10 Proje import 90
3.10.1 EXF 90
3.10.2 Diğer seçenekler 90
3.11 Proje export 91
3.11.1 EXF 91
3.11.2 DXF 91
3.11.3 PDF 91
3.11.4 XML 91
3.12 E-Posta olarak gönder 92
3.13 Yazdır 93
3.14 Otomatik projelendirme 94
3.14.1 Otomatik projelendirme (Salt) 97
3.14.2 Excel ile otomatik projelendirme 98
3.15 Numaralandırma 98
3.15.1 Sayfa numaralandırma 99
3.15.2 Cihaz numaralandırma 103
3.15.3 Klemens numaralandırma 105
3.15.4 Kablo numaralandırma 109
3.15.5 Pano içi kablaj numaralandırma 111
3.16 Yardım 122
3.16.1 Yardım 123
3.16.2 Program hakkında 123
4. Sembol tasarımı 124

4.1 Başlık satırı 124
4.2 Menü satırı 125
4.3 İkonlar ve işlevleri 125
İçindekiler
4.4 Grafik kaydırma sütun ve satırı 126

4.5 Durum satırı 127
4.6 Sembol kütüphanesi/sembol ağacı 127
4.7 Sembol tasarımı menüleri ve alt menüleri 127
4.7.1 Sembol 127
4.7.1.1 Yeni sembol 128
4.7.1.2 Sil 135
4.7.1.3 Kaydet 136
4.7.1.4 Yeni açı 137
4.7.1.5 Açı sil 138
4.7.1.6 İmport 138
4.7.1.7 Eksport 139
4.7.1.7 Yeni kütüphane 140
4.7.1.8 Kütüphane sil 140
4.7.1.9 Yazdır 141
4.7.1.10 Kapat 141
4.7.2 Değiştir 142
4.7.2.1 Komutu sonlandır 142
4.7.2.2 Kes 142
4.7.2.3 Yapıştır 142
4.7.2.4 Çoğalt 142
4.7.2.5 Bağlantı numarala 142
4.7.2.6 Doldur 143
4.7.2.7 Boşalt 143
4.7.2.8 Tümünü seç 143
4.7.2.9 Seçimi kaldır 143
4.7.3 Ekle 143
4.7.3.1 Çizgi 144
4.7.3.2 Dörtgen 144
4.7.3.3 Dolu dörtgen 144
4.7.3.4 Daire 145
4.7.3.5 Dolu daire 145
4.7.3.6 Elips 145
4.7.3.7 Dolu elips 145
4.7.3.8 Yay 145
4.7.3.9 Yay dilimi 145
4.7.3.10 Dolu yay dilimi 145
4.7.3.11 Poligon 146
4.7.3.12 Kapalı poligon 146
4.7.3.13 Dolu kapalı poligon 146
İçindekiler
4.7.3.14 Dörtgen, yuvarlak köşeler 146

4.7.3.15 Metin 146
4.7.3.15 Resim konumlandır 147
4.7.3.16 Sol bağlantı 148
4.7.3.17 Sağ bağlantı 149
4.7.3.18 Üst bağlantı 149
4.7.3.19 Alt bağlantı 149
4.7.4 Ayarlar 149
4.7.4.1 Metin yönü 149
4.7.4.2 Renk 150
4.7.4.3 Çizgi tipi 150
4.7.4.4 Özellikler 150
4.7.5 Gösterim 151
4.7.5.1 Tekrar çiz 151
4.7.5.2 Büyült 152
4.7.5.3 Grid tanımla 152
4.7.5.4 Grid göster 153
4.7.5.5 Özellik kodları göster 153
4.7.5.6 Sembol tipi & Sembol açıları 154
5. Referanslar 154
5.1 Proje verileri 154
5.2 Sayfa verileri 155
5.3 Sembol verileri 156
6. Kısayol tuşları 158

6.1 Çizim sayfası kısayolları 158
6.2 Proje ağacı kısayolları 161
6.3 Pencere kısayolları 162
7. Kurulum 162
8. Kelime endeksi 168

cofaso kullanım kitapçığı
1. cofaso'ya giriş
1.1 cofaso'yu lokal bilgisayardan başlatma

cofaso kısayolunu tıklayın.
Resim 1: Giriş penceresi
Gelen açılış penceresine size verilen bilgiler doğrultusunda anlatıldığı gibi

değerleri giriniz.
URL: cofaso veritabanının olduğu bağlantı adresini veya TCP/IP adresini girin.
Bu değer, program, projelerin tutulduğu bilgisayarda çalıştırılıyor ise “localhost”
kalmalıdır. Şayet uzak bir sunucuya bağlanacaksanız 192.168.1.1 gibi bir
TCP/IP adresi veya „sunucu“ benzeri bir sunucu ismidir.
UserID: Kullanıcı ismini giriniz

Kurulumdan sonra girilecek kullanıcı ismi „cofaso“ dır.
Password: Kullanıcı şifresini giriniz
Kurulumdan sonra girilecek şifre „cofaso“ dır.
Language: Kullanım dilini seçiniz
Burada seçilen dil sistem tarafından kaydedilir ve tekrar sisteme
giriş yapılırken otomatikmen önerilir.
1.2 cofaso'yu internetten başlatma

1. FireFox veya Internet Explorer veya başka bir tarayıcıyı çalıştırın.
2. Adres satırına http://www.mertbilgi.com.tr/cofaso/cofaso.jnlp adresini
girin.
Yukarıdaki internet adresi Mert Bilgi İşlem'e aittir ve dünyanın her yerinden bu
adres üzerinden cofaso'ı çalıştırıp projelerinizi açabilirsiniz. Şayet yazılım
1
şirketinize ait bir internet sunucusundan çalıştırılmak istenirse; şirket adresi

adres satırına girilmelidir.
Yukarıdaki yükleme sonlandıktan sonra 1.1 altındaki diyalog belirecektir.

Sistem yüklemeyi bitirdikten sonra aşağıdaki ana pencere belirecektir.
Resim 2: İnternetten cofaso yükleme penceresi
2. Ana pencere
Resim 3: Ana çalışma penceresi
Ana pencere başlık satırına çift tıklandığında 1.024 x 800 nokta büyüklüğünde
gösterilecektir. Fakat kullanılan bilgisayarın ekran çözünürlüğü daha büyük ise,
sistem ilk açıldığında buna uygun olarak açılacaktır.
2
2.1 Başlık satırı

Başlık satırı yazılımın ismi ve sürümü yanında aktüel olarak üzerinde çalışılan
proje, tesis, yer göstergesi ve sayfa ismini/numarasını gösterir.
Elbetteki her Windows™ yazılımında olduğu gibi cofaso'da da başlık satırının

sol tarafında sistem menüsü ikonu mevcuttur. Bu menü aracılığı ile yazılım
penceresi kapatılabilir, kaydırılabilir ve küçültülebilir. Bilinen bir özellik olduğu
için burada daha detaylı anlatılmayacaktır.
2.2 Menü satırı

Tüm cofaso menülerinin yer aldığı bu satırda, sistemin fonksiyonalitesini içeren
hemen hemen tüm menülere ulaşabilirsiniz. Menüler ikonların içermediği
fonksiyonlarıda içermektedir. Aşağıda ana ve alt menülerin tümü detayları ile
açıklanacaktır.
2.3 İkonlar ve işlevleri

Proje tasarımı yapılırken çok çabuk erişilmesi gereken fonksiyonlar, pencerenin
üst kısmındaki satıra ve sağ kenarındaki dikey sütuna yerleştirilmişlerdir.
Aşağıda bu ikonların anlamları açıklanmıştır.
Ayrıca cofaso'ı kullanım sırasında fare ile bu ikonların üzerine gidilip birkaç
saniye bekletildiğinde, aşağıda listelenen açıklamalar gözlemlenebilecektir.
Yeni proje, tesis göstergesi, yer göstergesi veya sayfa oluşturma

Üzerine tıklanan sayfanın açılmasını ve ekrana getirilmesini sağlar
Üzerinde çalışılan sayfanın kaydedilmesini sağlar
İmleç ile üzerinde bulunulan sayfanın silinmesini sağlar
İmleç ile üzerinde bulunulan sayfanın ara hafızaya kopyalanmasını sağlar

Ara hafızaya kopyalanmış sayfanın projeye yapıştırılmasını sağlar
Varsa bir üst sayfaya sıçranmasını sağlar, aksi takdirde uyarı mesajı gösterilir
Varsa bir alt sayfaya sıçranmasını sağlar, aksi takdirde uyarı mesajı gösterilir
Aktüel sayfaya ait özellikleri gösterir

Proje ağacı penceresinin gösterilmesini ve saklanmasını sağlar
Aktüel sayfanın (veya ayar değişimi ile çoklu sayfaların) yazdırılmasını sağlar
Aktüel çizimin tekrar yenilenmesini sağlar

Sayfa, yer, tesis, proje içinde değişik nesnelerin bulunmasını ve değiştirilmesini
sağlar
Sayfa listesinin gösterilmesini sağlar
3
Son yapılan komutun sonucunun geri alınmasını sağlar (Undo)

Son geri alınan komutun tekrar uygulanması sağlar (Redo)
Ekranın bir bölümünün belirlenerek büyütülmesini sağlar

Farenin olduğu bölgenin büyütülmesini sağlar
Farenin olduğu bölgenin küçültülmesini sağlar
Aktüel sayfanın sayfa özelliklerinde seçilen formatta (A3, A4 ..) gösterilir
Pencere makrosu oluşturma (kavuniçi)

Sayfa makrosu oluşturma (mavi)
Sütun makrosu oluşturma (yeşil)
Malzeme veritabanını çağırma

Etiketleme arayüzünü çağırma
Proje parametreleri arayüzünü çağrılır

Projede yapılan hata listesi penceresi çağrılır
Pano tasarımı sayfası oluşturulur
Aktüel proje, makro, malzeme veya sembollerin yedeklenme penceresi çağrılır

Bir XML dosyasından yedeklenmiş nesneleri tekrar yükler
Yeni proje oluşturma penceresini açar

Mevcut proje özelliklerini değiştirme penceresini açar
XML veya EXF projelerinin okunması penceresini çağırma, import

XML veya EXF olarak proje kaydetme penceresini çağırma, eksport
Proje içindeki sayfaların numaralandırılması penceresi

Proje içindeki cihazların numaralandırılması penceresi
Proje içindeki klemenslerin numaralandırılması penceresi
Proje içindeki kabloların numaralandırılması penceresi
Proje içindeki pano içi kablajın numaralandırılması penceresi
Sembol konumlandırma penceresini çağırır

Sembol silme komutunu çalıştırır
Sembol değiştirme penceresini çağırma
Sembol kopyalama komutunu çalıştırır
Sembol ekleme komutunu çalıştırır
Makro konumlandırma penceresini çağırma
Potansiyel ok konumlandırma komutunu çalıştırır
Kablo konumlandırma komutunu çalıştırır
Kablo koruma konumlandırma komutunu çalıştırır
Tesis, yer göstergesi konumlandırma komutunu çalıştırır
Cihaz kutusu konumlandırma komutunu çalıştırır
4
Cihaz kutusu klemensi konumlandırma komutunu çalıştırır

Pano içi kablaj konumlandırma komutunu çalıştırır
Pano yerleşim ölçümleri yapma komutunu çalıştırır
Sol üst köşe sembolü konumlandırma komutunu çalıştırır

Sağ üst köşe sembolü konumlandırma komutunu çalıştırır
Sol alt köşe sembolü konumlandırma komutunu çalıştırır
Sağ alt köşe sembolü konumlandırma komutunu çalıştırır
Üst T parçası sembolü konumlandırma komutunu çalıştırır
Alt T parçası sembolü konumlandırma komutunu çalıştırır
Sol T parçası sembolü konumlandırma komutunu çalıştırır
Sağ T parçası sembolü konumlandırma komutunu çalıştırır
Köprü sembolü konumlandırma komutunu çalıştırır
Köprü sembolü konumlandırma komutunu çalıştırır
Serbest grafik çizgi çizme komutunu çalıştırır

Serbest grafik daire çizme komutunu çalıştırır
Serbest grafik elips çizme komutunu çalıştırır
Serbest grafik dörtgen çizme komutunu çalıştırır
Serbest grafik yay çizme komutunu çalıştırır
Serbest grafik poligon çizme komutunu çalıştırır
Serbest grafik metin yazma komutunu çalıştırır
2.4 Grafik kaydırma sütun ve satırı

Ekranın alt ve sağ kenarında, ekrana sığmayan formatlarda veya büyütülmüş
ekranlarda kaydırma çubukları belirir. Bu çubuklar sol fare tuşu ile tutulup
kaydırılarak çizimin istenilen bölgesi ekrana getirilir.
2.5 Durum satırı

Durum satırında sadece çizim koordinatları X ve Y olarak gösterilir.
2.6 Grafik kontekst menüsü

Yanda görülen kontekst menüsü, herhangi bir tasarım nesnesi seçili ise ona
göre, aksi durumda genel komutlar (büyütme gibi) için kullanılabilen ve sağ fare
tuşu tıklandığında beliren menüdür.
Bu menü kopyala ve yapıştır gibi çok sık kullanılan komutlar içinde kullanılabilir.
Kontekst menüsü konuları kendi ana başlıkları altında detaylı olarak

anlatılacaktır. Fakat burada da giriş olarak açıklanacaklardır.
5
Komutu sonlandır: İçinde olunan komutu sonlandırır.

Kopyala: Seçili olan nesneler kopyalanır.
Yapıştır: Önceden kopyalanan nesneler yapıştırılır.
Sil: Seçili nesneler silinir.
Kaydır: Tanımsız.
Zoom: Ekranın bir bölümünü farenin sol tuşu ile
belirleyerek büyütür.
Zoom-: İmlecin bulunduğu nokta merkez alınarak
kademeli olarak çizim küçültülür.
Zoom+: İmlecin bulunduğu nokta merkez alınarak
kademeli olarak çizim büyütülür.
Komple sayfa: Önceden büyütülmüş veya küçültülmüş
ekran sayfa özelliklerinde ayarlı boyutta gösterilir.
Resim 4: Grafik kontekst menüsü
Resim 5: Sayfa boyutu ayar satır
Sembol konumlandır: Sembol seçim penceresi gösterilir.

Makro konumlandır: Makro konumlandırma penceresi gösterilir.
Özellikler: Seçili nesnenin özellik penceresi gösterilir.
2.7 Proje/sayfa ağacı

Proje ağacı sol tarafta gösterilen ikon ile gösterilip saklanabilir. Proje ağacında
tüm proje grupları (müşteri veya fonksiyonel bazda), projeler ve bu projelere ait
tesis ve yer göstergeleri ve sayfalar gösterilir. Bu nesnelerin oluşturulması,
kaydırılması, kopyalanması ve diğer işlemler proje ağacı üzerinde yapılabilir.
Proje ağacının aşağıda görülen, kendine has bir kontekst menüsü vardır. Bu
menü seçilen nesneye (proje, tesis, yer ...) ait kullanılabilir özellikleri/menüleri sağ
fare tuşu tıklandığında kullanıcının hizmetine sunar.
Proje ağacı üzerindeki seçenekten, sadece aktüel projeyi veya tüm projeleri
gösterme seçeneği mevcuttur.
Proje ağacı resiminde görüldüğü gibi, aynı isim veya numaraya sahip birden
fazla sayfa oluşturulabilir.
6
Yeri kaydırılmak istenen sayfa sol fare tuşu ile tutulur ve hangi sayfanın altına
kaydırılmak isteniyorsa, o sayfa üzerine bırakılır.
Birden fazla sayfa birçok yazılımdan bilindiği üzere klavyeden büyük harf tuşu
(Shift) tutularak yön tuşları ile yapılmaktadır. Seçilen bu sayfalar Del tuşu ile veya
kontekst menüsünden Sil komutu ile silinebilir, kopyalanabilir veya sayfalar
üzerinde mevcut diğer komutlar uygulanabilir.
Resim 6: Proje/sayfa ağacı Resim 7: Proje ağacı kontekst menüsü
Proje ağacı üzerinde „cofaso“ dalı üzerinde veya bir grup ismi sağ fare tuşu ile
seçildikten sonra Yeni ve Grup menüleri seçilerek yeni bir proje grubu veya dizini
oluşturulabilir.
Aynı şekilde Yeni ve Proje menüleri seçilerek mevcut bir grup içine veya ana dal
üzerinde yeni bir proje oluşturulabilir.
İmleç şayet önceden oluşturulmuş bir proje üzerinde ise ve bu proje DIN (yani
Proje mantık tipi = DIN normu projesi ise) proje ise, bu proje içine duruma göre
Sayfa numaralandırma seçeneğine bağlı olarak hangi tipte alt bölümleri
olabileceğine oluşturulabilecek Tesis ve Yer göstergesi menüsünü aktif duruma
getirecektir.
Nihayi olarak aynı yeni menüsü ile bir projenin gerçek çalışma alanı olan grafik
sayfaları oluşturulabilirler.
Kes, Kopyala, Yeniden isimlendir, Yapıştır ve Sil menüleri proje ağacı

üzerindeki tüm nesneler için uygulanabilirler. Özellikler menüsü de tüm nesnelere
uygulanabilirler, fakat her nesneye uygun farklı diyalog gösterilir. Aşağıda sırası ile
bu diyaloglar ve mevcut bilgi alanları gösterilmektedir.
7
Resim 8: Sayfa özellikleri penceresi
Resim 9: Otomatik sayfalar özellik penceresi
8
Resim 10: Otomatik sayfalar özellik penceresi
Resim 11: Proje özellikleri diğer alanlar penceresi
Resim 12: Proje özellikleri ek bigiler penceresi
9
3. Menüler ve alt menüler

3.1 Sayfa
Sayfa menüsü proje sayfaları ile ilgili gereken tüm işlemlerin gerçekleştirildiği
menüdür. Alt menüler:
Yeni sayfa: Bu komut imlecin proje ağacı
üzerindeki konumuna göre çalışır.
İmleç cofaso dalı üzerinde ise sistem yeni

bir proje oluşturur.
İmleç şayet önceden oluşturulmuş bir

proje üzerinde ise ve bu proje normal
(yani Proje mantık tipi = DIN normu
projesi değil ise) bir proje ise, bu proje
içinde bir sayfa oluşturulur. Bu proje DIN
normu projesi ise bu durumda Sayfa
numaralandırma seçeneğine bakarak
tesis veya yer göstergesi oluşturulacaktır.
Aç: Proje ağacında imlecin üzerinde

bulunduğu sayfa ekrana getirilir. Şayet
seçili olan sayfa açılmamış ise bu menü
aktif konumdadır. Aksi durumda pasiftir.
Resim 13: Sayfa menüsü
Kapat: Ekranda aktüel olarak gösterilen sayfa kapatılır. Ekranda açık sayfa yok
ise bu alt menü aktif değildir.
Kaydet: Ekranda aktüel olarak gösterilen sayfa kaydedilir. Bu menü sayfa

değiştirilmiş ise aktif konumdadır.
Kopyala: Ekranda aktüel olarak gösterilen sayfa kopyalanıp, aynı veya başka
bir projeye yapıştırılabilir. Şayet ekranda bir sayfa gösterimde değil ise, bu alt
menü aktif değildir.
Yapıştır: Yukarıdaki kopyala komutu ile hafızaya kopyalanan sayfa aynı veya
farklı bir projeye eklenebilir.
Yeniden isimlendir: Proje ağacında imlecin üzerinde bulunduğu sayfanın ismi

değiştirilir. Sayfaya yeni isim verilirken istenilen tüm karakterler kullanılabilir.
Sil: Proje ağacında imlecin üzerinde olduğu sayfayı siler.
10
Önceki sayfa: Var ise bir önceki sayfayı ekrana getirir.
Sonraki sayfa:Var ise bir sonraki sayfayı ekrana getirir.
Yazdır: Sistem aktüel sayfayı yazdırmak için önizleme penceresinde açar.
Resim 14: Yazdırma penceresi
Proje ağacı üzerinde şayet bir proje, yer, tesis gösterisi veya birden fazla sayfa
seçilmiş ise, seçili konumdaki nesneler öngösterim penceresinde gösterilirler.
Sayfa import: Bilgisayarınızdaki herhangi bir XML veya DWG çizimini import
etmenizi sağlar. Aşağıdaki pencereden kullanılacak dosyayı bulup seçmelisiniz.
Files of type satırında import edilecek çizim dosyası tipi XML veya DWG olarak
değiştirilebilir. Dosya veya dosyalar seçildikten sonra [Open] tuşu ile dosyaların
okunması başlatılır.
11
Resim 15: Sayfa import ekranı
E-posta olarak gönder: Ekranda açık durumdaki sayfanın PDF, JPG veya XML
olarak istenilen adrese gönderilmesini sağlar. Bunun için aşağıdaki pencerenin
doldurulması gerekir. Bu pencereye girilen değerler „Şifre“ ve „Kime“ alanları
hariç kaydedilirler ve her kullanımda gösterilirler.
Resim 16: E-posta gönderim ayarları penceresi
SMTP: Şirketinizin e-posta gönderme alma adresini yazınız.

Gönderen: Yukarıdaki SMTP adresinde e-posta gönderme ve alma yetkisine
sahip bir kullanıcı hesabı yazınız.
Şifre: Yukarıdaki Gönderen alanındaki kullanıcının şifresini yazınız.
Kime: Sayfayı göndermek istediğiniz kişinin e-posta adresini giriniz.
Mesaj: Gönderilen sayfaya ek olarak yazmak istediğiniz mesajı yazınız.
Alanları doldurduktan sonra [Gönder] butonuna basınız.
12
Dosyaya kaydet: Aktüel sayfayı PDF, JPG, DXF veya XML formatında
bilgisayarınıza kaydeder.
Resim 17: Değişik formatlarda dosya kaydetme penceresi
Files of Type satırından kayıt türünü değiştirebilirsiniz. File Name satırına kayıt
dosyanızın adını giriniz.
Özellikler: Aktüel sayfanın özellik penceresini açar.
Resim 18: Sayfa özellikleri penceresi

Proje/sayfa ağacını göster: Proje ağacını gösterir veya saklar.
13
3.2 Değiştir
Değiştir menüsü tasarım/çizimle ilgili
tüm mantıksal veya görsel nesnelerin
veya komutların olduğu menüdür.
Çizimde kullanılan fakat mantıksal
değeri olmayan diğer nesneler Grafik
menüsü altındadır.
Sembol konumlandır: Bu komut

ekranın sağ tarafındaki, bu alt
menünün sağında olan ikon aracılığı
ile çağrılabilir. Bu komut tanımı
önceden yapılmış tüm sembolleri
tasarım amaçlı konumlandırılma
imkanını verir. Tetiklendikten sonra
aşağıdaki Sembol seçim penceresi
ekrana gelir.
Sembol konumlandırma penceresi

Insert tuşu ile de çağrılabilir.
Resim 19: Değiştir menüsü
Sembol seçim penceresi:

Alt + Tab tuşları ile sembol kütüphaneleri arasında ileri doğru gezinebilirsiniz. Alt
+ Shift + Tab tuşlarının birlikte tuşlanması ile sembol kütüphaneleri arasında
geriye doğru gezinebilirsiniz. Elbette fare ile istenilen sembol kütüphanesi
tıklanıp kullanılabilir.
Sembol seçim penceresinde istenilen sembole ulaşmak için yön tuşları, fare
tekerleği ve sembol seçim sütunları tıklanarak girilen harf veya kısaltmalar
kullanılabilir. Ayrıca Tab tuşuda değişik sütunlar ve satırlar arasında gezinmek
için kullanılabilir.
Sütunlar: Sembol ismi, Açıklama, Harfi ve Sıra sütunları sembol seçimi için
kullanılabilir. Sembol seçimi penceresi ekrana geldiğinde Sembol ismi sütunu
sembol arama için önayarlıdır. Yani pencere gösterildikten sonra M03 harflerini
arka arkaya tuşlarsanız, kısaltması M, 0, 3 karakterleri ile başlayan ilk sembol
satırı seçili duruma gelecektir. Enter tuşu veya [OK] butonu ile seçilen sembol
konumlandırılmak üzere, çizim imlecinin ucuna eklenir.
Fakat bundan önce, bu penceredeki diğer özelliklerden bahsetmek istiyoruz.
Özellikle 0, 90, 180 ve 270 derece sembol seçenekleri ve bir sembolün değişik
14
kullanım mantıkları için hazırlanmış Normal, Tek hat, Ön görünüş ve Yan

görünüş gösterimlerini seçmek mümkündür. Yani burada bir sembolün
elektroteknikte kullanılabilecek tüm alanları tek isim altında tutulduğu
anlamındadır. Bir sembolün kullanım yerleri değiştiği için, örneğin tek hat
çiziminde kullanılacağı için, isminin değişmesine gerek yoktur.
Yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı gibi cofaso'da bir sembolün 16 değişik

şeklini tutma imkanına sahipsiniz.
Bir sembolün sadece bir açısı (0) değil de daha fazla varyasyonu mevcut ise,
diğer açılarıda aktif durumda gösterilirler.
Sembol varyasyonlarının elbette önceden tanımlanmış olmaları gerekmektedir.

Şayet herhangi bir sembolün ön görünüş sembolü mevcut değil ise bu durumda
alt kümedeki Ön görünüş değeri aktif konumda olmayacaktır.
Açı ve sembol türü seçenekleri değiştirildiklerinde, sembol öngösterim alanı

üzerinde (siyah alan) yapılan değişiklik gösterilir.
Resim 20: Sembol konumlandırma penceresi
Sembol seçim penceresi dikey ve yatay yönde büyütülüp küçültülebilir. Ayrıca

sütunlarda yatay yönde genişletilip daraltılabilirler.
15
Pencere boyutunun herhangi bir yönde değiştirilmesi, sembol öngösterim alanı

ve sembol seçenek alanları üzerinde etki etmez.
Semboller tasarım aşamasında mevcut dillerin tümünde tasarlanmış iseler,

sisteme giriş dilinde gösterilirler. Kullandığınız dil tasarımı tamamlanmış projeleri
etkilemez. Açıklaması olmayan sembollerin sütunları boştur!
Sistemde mevcut sembollerin sayısı sınırsızdır ve projelerinizde istediğiniz

sayıda sembol kütüphanesi kullanabilirsiniz. Projelerinizi başka kullanıcılara
gönderdiğinizde, sizin kullandığınız sembol kütüphanelerinin diğer kullanıcılarda
olmasına gerek yoktur! Sembolleriniz, otomatikmen sadece 1 XML dosyası
içinde ek bir işleme gerek kalmaksızın, gönderilirler.
Sembol sil: Bu komut önceden seçilmiş olan bir sembolü, kabloyu, ... siler.
Dikkat! Evvela sembolü seçmelisiniz ve ardından bu komutu tetiklemelisiniz.
cofaso'da tasarım/çizim sırasında serbest grafik nesnelerin haricinde kullanılan

her nesne bir semboldür. Bir 3 fazlı alternatif akım motoru sembolü de bir
semboldür, kablo da bir semboldür. Hatta bir kenar anteti de bir semboldür.
Sembol değiştir: Önceden seçilmiş bir sembolün, kablonun, ... özelliklerinin

değiştirilebilmesi için, nesneye özgün özellik penceresini ekrana getirir.
Bu komut herhangi bir nesnenin çift tıklanması veya bir nesne 1 kez tıklandıktan
sonra Enter tuşunun tuşlanması ile aynı anlamdadır!
Sembol kopyala: Önceden seçilmiş bir sembolün, kablonun, ... kopyalanması

için kullanılır. Bu komut 1 veya birden fazla nesne için kullanılabilir. Normal
Windows™ komutudur ve işletim sistemi ortamında kullanılan CTRL tuşu ile
kullanımı da mümkündür.
Nesne veya nesnelerin kopyalanması içim CTRL + Fare ile nesneler tek tek
seçilebilir veya fare ile, bir veya birden çok kez seçim penceresi kullanılabilir.
Nesneler seçilirken şayet fare sol üst köşeden sağ alt köşeye doru hareket
ederse, tamamı ile içine aldığı nesneleri; şayet sağ alt köşeden sol üst köşeye
doğru çekilmiş ise, dokunduğu nesnelerin işaretlenmesini sağlar.
Elbette CTRL + Fare tuşu seçilmiş nesnelerin seçimden çıkarılmaları içinde

kullanılabilir.
Sembol yapıştır: Sembol kopyala komutunun hafızaya almış olduğu nesnelerin

çizim sayfasına yapıştırılmasını sağlar.
16
Konumlandırma sırasında otomatik bağlantı çizgileri (kırmızı çizgiler)

gösterilmezler. Fakat bu çizgiler ve bunların kablaj numaraları
konumlandırıldıktan sonra gösterilirler.
Makro konumlandır: Bu komut çizim sırasında çok kez kullanılan çizimlerilerin

veya kısmi çizimlerin konumlandırılabilmesini sağlar. Bu alt menünün çok daha
detaylı açıklaması için Makro menüsüne bakınız.
Potansiyel ok konumlandır: Dolan bir sayfadaki çizimin, başka bir sayfada

devam etmesi için kullanılan potansiyel ok nesnesi bu komut ile tetiklenir. Komut
başladıktan sonra CTRL tutularak farenin tekerleği çevrilir ise, okun yönü
değiştirilebilir.
Potansiyel ok nesnesi insert, Sembol konumlandır komutları ile sembol seçim

penceresinden de konumlandırılabilir.
Sembol/nesne ismi konumlandırıldıktan sonra bağlantısına bağlı olarak cofaso

tarafından otomatik olarak diğer yönde konumlandırılır. Yani kullanıcı ismin
konumunu elle değiştirmek zorunda değildir!
Potansiyel ok özellikleri:
Sembol numarası: Bu satırı ilk defa konumlandırılan bir ok için elle
girebilirsiniz. Şayet daha önceden konumlandırılan bir potansiyel ok ismi
kullanılacak ise, satırın sağında bulunan [...] (üç nokta) butonunu tıklayıp
istenilen ok ismini seçiniz.
Resim 21: Potansiyel ok özellikleri penceresi
Sembol isim penceresi resimdeki gibi olabilir.
Ok yönü: Sağ, Üst, Sol ve Alt seçenekleri okun yönünü belirlemek için kullanılır.
17
Resim 22: Sembol ismi seçim pencresi
Grup kodu: Sistem tarafından otomatik olarak kullanılmaktadır. Potansiyel

okların gruplandırılması için kullanılmaktadır. Kullanıcının bu değeri
değiştirmesine gerek yoktur.
Varyasyon: Sembolün diğer gösterim tiplerinde kullanılmasını sağlar. Fakat bu

özellik sembol veritabanında varyasyonlar mevcut ise kullanılabilir.
İsim gösterim konumu: Sağ, Üst, Sol ve Alt seçenekleri ile ok isminin konumu
belirlenir.
Yön: Bu değer ok isminin hangi yöne yanaşık gösterilmesi gerektiğini belirler.

Sağdan sola, Soldan sağa ve Merkezi değerleri mevcuttur.
Yazı boyutu: Potansiyel ok isminin gösterim boyutunu belirler.
Açı: Potansiyel ok isminin hangi açıda gösterileceğini belirler.
Sakla: Bu alan seçili olduğunda potansiyel ok ismi çizimde gösterilmez. Bu

durumda sayfa veya proje yazdırılır ise, potansiyel ok ismi çıktıda gösterilmez.
Kablo konumlandır: Komut tetiklendikten sonra kablo çizim ikonu imleçe

eklenerek gösterilir. İstenilen yönde ve açıda kablo çizilir, ardından otomatik
olarak kablo özellikleri penceresi gösterilir.
Sembol numarası: Diğer nesnelerde olduğu gibi bu nesne isminde de cofaso

bir değer ataması yapmış olarak pencere açılır. Bu önayar özelliği diğer alanlar
içinde geçerlidir. Satırın sağındaki [...] butonu ile daha önce kullanılmış, fakat
tüm damarları kullanılmayan bir kablo seçilebilir. En sağdaki [X] butonu ile satır
değeri tamamı ile silinebilir.
18
Resim 23: Kablo özellikleri penceresi
Ayrıca bu satırda sembol numarası olarak atanan değer, kablo numaralandırma

penceresinde Metod değerini baz alarak numaralandırmayı yapacaktır. Şayet
hedef bazında metod seçili konumda ise, kablonun iki yönündeki hedeflerin
başına 'W' konularak isimlendirme yapılır. Diğer metodların sonuçları elbette
farklı olacaktır.
Kablo tipi: Sistem altyapısında tanımlanmış tüm kablo tipleri bu satırda seçime
sunulur. Bu satırda önayarlı olarak gelen değer parametrelerde Standart kablo
tipi olarak tanımlanmış değerden gelir.
Damar sayısı: O ana kadar Sembol numarası satırında tanımlı kablonun

kullanılmış damar sayısını gösterir.
Kesit: Kullanılan kablo damarlarının kesiti girilir. Bu alanın herhangi bir test
değeri yoktur. Görsel bir alandır.
Değerleri sabitle: Bu alan seçildiğinde kablo özellik alanları değiştirilemeyecek

konuma getirilirler. Elbette bu özellik geri alınabilir, fakat bunun için alandaki
alan değiştirildikten sonra [OK] butonu ile kabul edilip tekrar açılmalıdır.
Voltaj: Kullanılan kablo damarlarının maksimum kaç voltaja dayanıklı oldukları

değer yazılır. Bu alanında herhangi bir kontrol değeri yoktur. Görsel bir alandır.
Uzunluk: Kullanılan kablonun uzunluk değeri yazılır. Bu alanın herhangi bir

kontrol değeri yoktur. Görsel bir alandır.
19
PE damarı: Kullanılan kablonun toprak damarını Otomatik, Topraksız, 1 Toprak

damarı, 2 toprak damarı olduğunun göstergesidir.
Kablo koruma: Kullanılan kablonun kablo korumasının Otomatik, Korumasız,

Tek taraflı veya İki taraflı alındığının göstergesidir.
Kaynak, hedef: Kablo planında bağlantı şeklinin Klemens planına paralel veya
Değiştirilmiş gösterileceğini belirler.
Fonksiyonel metin: Bu kablonun fonksiyonel metin alanıdır.
Açı: Kablo isminin gösterim açısını belirler.
Ayrıca Sembol numarası ve Fonksiyonel metin satırının sağında [...] butonu

mevcuttur. Bu butonun sağında ise, girilen değerlerin silinmesi için [X] butonu
mevcuttur.
Malzeme:
Malzeme tablosunun 3 sütunu ve 2 değişik butonu mevcuttur. Sütunlar Malzeme

kodu, ve Malzeme tipi alanlarıdır.
Ayrıca malzeme veritabanına erişmek için her satırın sağında [...] butonu
mevcuttur. Bu butonun sağında ise, seçili malzemenin silinmesi için [X] butonu
mevcuttur.
Alanlar doldurulduktan sonra [OK] butonu ile kabul edilirler ve pencere kapatılır
veya [Çık] butonu ile değerler kabul edilmeden pencereden çıkılır.
Kablo koruma konumlandır: Komut tetiklendikten sonra kablo koruma çizim

ikonu imlece eklenerek gösterilir. İstenilen yönde (dikey ve yatay) kablo koruma
çizilir, ardından otomatik olarak kablo koruma özellikleri penceresi gösterilir.
Sembol numarası: Kablo koruması ismi alanıdır.
Yazı boyutu: Şayet kablo koruma isimlendirilmiş ise gösterim boyutunu belirler.
Açı: Yazının gösterim açısı Yatay, Dikey, 180 ve 270 seçenekleri ile
değiştirilebilir.
Sakla: Bu alan pencere açıldığında seçilmiş olarak gelir. Bu özellik kablo

koruma isminin saklanmasını sağlar.
20
Resim 24: Kablo koruma özellikleri penceresi
DIN kutusu konumlandır: Bu komut bir DIN projesinde proje ağacı üzerinde
olmayan tesis veya yer göstergesi tanımlamak için kullanılır. Tanımlanan DIN
kutusu klemens veya başka nesneler içeriyor ise, bunların otomatik planlarıda
otomatik olarak oluşturulurlar.
Sembol numarası: Oluşturulan DIN kutusunun tanımı/ismi girilir.
Teknik değerler: Mevcut ise DIN kutusunun teknik değerleri girilir. Bu alan
herhangi bir değerlendirmeye tabii tutulmaz.
Ek alan: Yukarıdaki teknik değer alanına sığmayan diğer bilgilerin girilebileceği

bir alandır. Bu alan herhangi bir değerlendirmeye tabii tutulmaz.
Fonksiyonel metin: DIN kutusunun değerlendirilmesinde kullanılan bir alandır.
Etiket bilgisi: DIN kutusunun etiket bilgisi.
Sakla: DIN kutusunun saklanmasını sağlar.
Değerleri sabitle: DIN kutusunun değerlerinin sabitlenmesini sağlar.
Açı: Bu alan kullanılmamaktadır.
İsim gösterim konumu: Sağ, Üst, Sol ve Alt seçenekleri ok isminin konumunu
belirlemek için kullanılır.
İsim gösterim yeri: DIN kutusu isminin kutu içinde mi yoksa dışında mı
gösterileceğini belirler.
Yön: Bu değer isim metninin nasıl gösterilmesi gerektiğini belirler. Sağdan sola,
Soldan sağa ve Merkezi değerleri kullanılabilir.
Yazı boyutu: DIN kutusu isminin gösterim boyutunu belirler.
21
Açı: DIN kutusu isminin hangi açıda gösterileceğini belirler.
Sakla: Bu alan seçili olduğunda DIN kutusu ismi çizimde gösterilmez. Bu

durumda sayfa veya proje yazdırılır ise, DIN kutusu ismi çıktıda gösterilmez.
İsmi ortada göster: Bu alan seçili olduğunda isim direkt olarak DIN kutusunun
merkezinde gösterilir.
Resim 25: DIN kutusu özellikleri penceresi
DIN kutusunun çizgi tipi Parametreler penceresinde belirlenir.
Cihaz kutusu konumlandır:
Bu komut belirli bir sembolü olmayan cihazların tanımlaması için kullanılır.

Cihaz kutusu bağlantı uçları cihaz kutusu klemensleri ile tanımlanır.
Sembol numarası: Oluşturulan cihaz kutusunun tanımı/ismi girilir.
Teknik değerler: Mevcut ise cihaz kutusunun teknik değerleri girilir. Herhangi
bir değerlendirmeye tabii tutulmaz.
Ek alan: Yukarıdaki teknik değer alanına sığmayan diğer bilgilerin girilebileceği

bir alandır. Herhangi bir değerlendirmeye tabii tutulmaz.
Fonksiyonel metin: Cihaz kutusunun değerlendirilmesinde kullanılan bir

alandır. Klemens ve kablo planlarında fonksiyonel metin olarak gösterilir.
22
Etiket bilgisi: Cihaz kutusunun etiket bilgisi girilir.
Resim 26: Cihaz kutusu özellikleri penceresi
Sembol tipi: Cihaz kutusunun Ana, Yardımcı, Standard sembol, Grafik seçimini
belirler.
Sakla: Cihaz kutusunun saklanılmasını sağlar.
Açı: Bu alan kullanılmamaktadır.
Değerleri sabitle: Cihaz kutusunun değerlerinin sabitlenmesini sağlar.
İsim gösterim konumu: Sağ, Üst, Sol ve Alt seçeneklerini ok isminin

konumunu değiştirmek için kullanılır.
İsim gösterim yeri: Cihaz kutusunun isminin kutu içinde mi dışında mı

gösterimini belirler.
Yazı boyutu: Cihaz kutusu isminin gösterim boyutunu belirler.
Açı: Cihaz kutusu isminin hangi açıda gösterileceğini belirler.
23
Sakla: Bu alan seçili olduğunda cihaz kutusu ismi çizimde gösterilmez. Bu

durumda sayfa veya proje yazdırılır ise, cihaz kutusu ismi çıktıda gösterilmez.
İsmi ortada göster: Bu alan seçili olduğunda isim direkt olarak DIN kutusunun
merkezinde gösterilir.
Cihaz kutusunun çizgi tipi Parametreler penceresinde belirlenir.
Malzeme:
Malzeme tablosunun 3 sütunu ve 2 değişik butonu mevcuttur. Sütunlar

Malzeme kodu, ve Malzeme tipi alanlarıdır.
Ayrıca malzeme veritabanına erişmek için her satırın sağında [...] butonu
mevcuttur.
Alanlar doldurulduktan sonra [OK] butonu ile kabul edilirler ve pencere kapatılır
veya [Çık] butonu ile değerler kabul edilmeden pencereden çıkılır.
Cihaz kutusu klemensi konumlandır: Komut tetiklendikten sonra CTRL tuşu

ile birlikte farenin tekerleğini kullanarak klemensin bağlantı yönünü
değiştirebilirsiniz. Komut tetiklendiğinde yönü sağa doğru, isim metni ise sol
taraftadır.
Yön değiştirildiğinde otomatikmen isim metni tam karşı tarafta gösterilir.
Resim 27: Cihaz kutusu klemensi özellikleri penceresi
Sembol numarası: Oluşturulan cihaz kutusu klemensinin hangi cihaz kutusuna

ait olduğu belirlenir.
24
Bağlantı isimleri: Konumlandırılan cihaz kutusu klemensinin bağlantı ismi girilir.
Fonksiyonel metin: Cihaz kutusu klemensinin değerlendirilmesinde kullanılan

bir alandır. Cihaz bağlantı planlarında fonksiyonel metin olarak gösterilir.
Sakla: Bu alan seçili olduğunda cihaz kutusu klemensi ismi çizimde gösterilmez.
Bu durumda sayfa veya proje yazdırılır ise, cihaz kutusu klemensi ismi çıktıda
gösterilmez.
Yön: Cihaz kutusu klemensinin yönü belirlenir.
Değerleri sabitle: Cihaz kutusu klemensinin değerlerinin sabitlenmesini sağlar.
İsim gösterim konumu: Sağ, Üst, Sol ve Alt seçenekleri ok isminin konumunu
belirlemek için kullanılır.
Yazı boyutu: Cihaz kutusu klemensi isminin gösterim boyutunu belirler.
Açı: Cihaz kutusu klemensi isminin hangi açıda gösterileceğini belirler.
Sakla: Bu alan seçili olduğunda cihaz kutusu klemensi ismi çizimde gösterilmez.
Bu durumda sayfa veya proje yazdırılır ise, cihaz kutusu klemensi ismi çıktıda
gösterilmez.
Ayrıca Sembol numarası ve Fonksiyonel metin satırının sağında [...] butonu

mevcuttur.
Dosya referansı konumlandır: Bu komut ile projenize eklemek istediğiniz tüm

bilinen veya bilinmeyen dosyalar projenize (veritabanına) eklenebilir. Bu
dosyalar bir yedekleme veya eksport durumunda oluşturulan dosya içine
eklenirler.
Dosya ismi: Çizim üzerinde gösterilmesini istediğiniz metni giriniz.
Dosya: Satırın sağındaki [...] butonu ile istenilen dosya bulunur ve seçilir.
Yön: Bu değer Dosya ismi metninin nasıl gösterilmesi gerektiğini belirler.

Sağdan sola, Soldan sağa ve Merkezi değerleri kullanılabilir.
Yazı boyutu: Dosya referansı isminin gösterim boyutunu belirler.
25
Resim 28: Dosya referansı konumlandırma penceresi ve çizim örneği
Açı: Dosya referansı isminin hangi açıda gösterileceğini belirler. Değerler:

Yatay, Dikey, 180 ve 270 derecelerdedir.
Sakla: Bu alan seçili olduğunda Dosya ismi çizimde gösterilmez. Bu durumda

sayfa veya proje yazdırılır ise, dosya referansı ismi çıktıda gösterilmez.
Dosya açıklaması: Dosya ismine ek olarak açıklama alanıdır.
Bağlantı kesme: Semboller arasında otomatik olarak oluşturulan kırmızı

çizgilerin kesilmesi için kullanılır.
Bu nesne çizim bağlantısı kesilen semboller silindiğinde silinir. Yani aynı yerde
bağlantısı olan başka sembolleri etkilemez.
Serbest grafik nesnesi:
Resim 29: Ölçüleri gösterilen serbest grafik nesneleri örnekleri
Çizgi: Değerlendirmesi olmayan serbest grafik nesnesi çizilir. Sol fare tuşu
çizginin başlangıç noktası için tıklanır, çizgi istenildiği boyutta ve yönde uzatılır
ve çizginin bitiş noktası için tekrar sol fare tuşu tıklanır. Çizgi boyutu belirlenirken
yön tuşları ve son nokta belirlenirken Enter tuşu kullanılır.
Daire: Evvela dairenin konumlandırılacağı nokta sol fare tuşu ile belirlenir,
dairenin büyüklüğü fare ile veya klavye ile belirlenir ve tekrar sol fare tuşuna
26
basılır. Daire boyutu belirlenirken yön tuşları, son nokta belirlenirken Enter tuşu
kullanılır.
Elips: Evvela elipsin sol üst köşe noktası sol fare tuşu ile belirlenir, elipsin
büyüklüğü fare ile veya klavye ile belirlenir ve tekrar sol fare tuşuna basılır. Elips
boyutu belirlenirken yön tuşları, son nokta belirlenirken Enter tuşu kullanılır.
Dörtgen: Evvela dörtgenin herhangi bir köşe noktası sol fare tuşu ile belirlenir,
dörtgenin büyüklüğü fare ile veya klavye ile belirlenir ve tekrar sol fare tuşuna
basılır. Dörtgenin boyutu belirlenirken yön tuşları, son nokta belirlenirken Enter
tuşu kullanılır.
Yay: Evvela yayın konumlandırılacağı nokta sol fare tuşu ile belirlenir, dairenin
büyüklüğü fare ile veya klavye ile belirlendikten sonra bu kez fare oynatılarak
veya yön tuşları ile yayın başlangıç ve bitiş noktası sol fare tuşuna basılarak
belirlenir. Yayın boyutu, çember başlangıç ve bitiş noktası belirlenirken yön
tuşları, son nokta belirlenirken Enter tuşu kullanılır.
Poligon: Poligon birden fazla doğrunun ard arda, bir çizginin bitiş noktasının
diğer çizginin başlangıç noktası olduğu çizgi kümesidir. Poligonun başlangıç
noktasını sol fare tuşu ile belirleyin, her yeni sol fare tuşu tıklandığında bir nokta
belirlenecektir. Enter tuşu basılıncaya kadar bu işlemi sürdürebilirsiniz. Enter
tuşu poligonun sonlandırıldığı anlamına gelir.
Metin: Komutu tetikledikten sonra metin özellikleri penceresi gösterilir. Tek veya
çok satırlı metin girilebilen metin penceresinde; Yazı tipi, Yazı boyutu, Kalın,
Yön, Açı, Renk, Sakla özellikleri girilir. Bu özellik penceresinde Renk haricinde
tüm özellikler daha önce başka nesnelerde anlatıldığı için daha detaya
inilmeyecektir. Fakat Renk özelliği ile, metni 16 değişik renkte
tanımlayabilirsiniz.
Resim 30: Metin konumlandırma özellikleri penceresi
Metin satırının sağında [...] butonu mevcuttur. Bu butonun sağında ise, girilen
metnin silinmesi için [X] butonu mevcuttur.
27
Metin şayet [...] butonu ile yukarıdaki diyalogda girilmiş ise, bu pencere [OK] ile
kapatıldığında, girilen metin „Birinci metin satırı\nİkinci metin satırı“ şeklinde
gösterilecektir.
Resim 31: Çok satırlı metin yazma penceresi
Yukarıda metin örneğinin sonucu aşağıda gösterilmiştir. Yukarıdaki „\n“ eki yeni
satır oluşturmak için kullanılmaktadır.
Resim 32: Açılı metin örneği
Ölçüm ekle: Bu alt menü sadece pano tasarımı yapıldığında aktif durumdadır.
Aktif hale gelebilmesi için, ya ikonlar arasından Pano tasarımı ikonunu, ya da
Extralar ana menüsü altında Pano dizaynı alt menüsünü başlatmalısınız!
Komut başlatıldıktan sonra, konumlandırılmış tüm nesnelerin köşe noktalarını,
dairelerin 0, 90, 180, 270 derecelerde bulunan noktalarını ve merkezlerini,
çizgilerin hem bitiş noktalarını, hemde orta noktalarını, yayların ve elipslerin
gene tepe ve uç noktalarını ve merkez noktalarını otomatik olarak yakalar.
Evvela ölçüm yapmak istediğiniz 2 noktayı sol fare tuşu ile arka arkaya
belirleyiniz. Ardından beliren ölçü metnini istenilen yere konumlandırınız. Sistem
ölçüm için seçilen 2 noktayı, sistem hem X ekseni yönünde, hemde Y ekseni
yönünde ölçmüş sayar ve yatay ve dikey hareketlerde 2 değişik değer
görebilirsiniz. Yani ölçmek istediğiniz bu iki nokta birbirinin iz düşümü üzerinde
olmak zorunda değildirler.
Örnek resimde yaklaşık olarak 45 derecede çizilmiş olan doğrunun X ve Y

yönündeki yüksekliğini ölçtüğümüzde, heriki defasında da kırmızı daireler içine
28
alınmış noktaları seçeriz. Fakat birinci defasında ölçü metni sola kaydırılır, ikinci
defasında ise yukarı doğru kaydırılır.
Resim 33: Ölçü metni örneği
NC tezgahı koordinatları: Bu ölçüm türü, kenar antetinin sol üst köşesini

referans alarak yapılan zincirleme ölçüm türüdür. Evvela yapılan ölçüm
tablosunun konumladırılacağı nokta belirlenir. Ardından ölçülmesi istenen tüm
Resim 34: NC ölçüm örneği

noktalar tek tek seçilir ve her seçim sonrası belirlenen noktaya bir artı
konumlandırılır ve tabloyada bir değer eklenir.
Seçim noktaları seçildikten sonra işlem Enter tuşu ile sonlandırılır. Şayet ESC
tuşu kullanılırsa, ölçüm noktaları ve tablo silinir.
Adım boyutu: Tasarım/çizim yapılırken her fare veya klavye ile yapılan imleç
hareketinin sıçrama boyutunu bu komut için gelen pencerede değiştirebilirsiniz.
Grafik sayfalarda her adım için öndeğer olarak atanan değer 4.0 mm dir. Pano
tasarım sayfalarında bu değer 1.0 mm dir.
29
Resim 35: Adım boyutu ayar penceresi
Diyalogda görüldüğü gibi X ve Y eksenleri için ayrı ayrı adım boyutu belirleme
imkanı mevcuttur. Seçim satırlarında öndeğer kümeleri mevcut olduğu gibi, bu
değerler haricinde değer atanmasıda mümkündür.
Bu alanlara girilecek değerlerde ondalık basamak ayırıcısı noktadır.
Genel olarak her imleç hareketi için kullanılabilir en küçük basamak değeri 0.1
mm'dir.
Tutma noktası göster/sakla: Kullanılan nesnelerin normalde sistem

kullanılırken herhangi bir önemi yoktur. Çünkü cofaso özelliklerini değiştirmek
istediğiniz nesneleri sadece fare ile çift tıklayarak; veya fare ile seçilmiş ise (yani
1 kez tıklanmış) Enter tuşu ile teyid ederek yapabilirsiniz. Fakat genede
nesnelere bir tutma noktası atanmıştır.
Nesnelerin kapsama alanları tasarım sırasında tam olarak kullanılmaktadır.

Bunu en iyi anlatacak özellik ise, nesnelerin seçimi sırasında fare ile seçim
yapılırken kullanılan toplu seçim metodudur. Nesneler seçilirken hareket
yönünüz, şayet sağ alt köşeden ise, farenin dokunduğu tüm nesneler seçili
duruma getirilirler. Diğer hareket tarzlarının tümü, sadece tamamı ile fare ile
çizim seçim penceresi içinde kalan nesneleri seçili duruma getirir!
3.3 Grafik
Grafik menüsü tasarım/çizimle ilgili diğer nesnelerin
ve fonksiyonel imkanların bulunduğu menüdür.
Resim konumlandır: Tasarımlarınızda

kullandığınız şirket logosu veya cihaz
Resimlerini bu alt menü aracılığı ile
konumlandırabilirsiniz.
Çizimlerinizde klasik olarak kullanılan GIF, JPG, TIF
ve BMP Resim tiplerini kullanabilirsiniz. Komut
tetiklendiğinde aşağıdaki pencere belirir.
Resim 36: Grafik menüsü
30
Pencerenin File Name satırında seçilen dosyanın ismi gösterildiği gibi, aynı
zamanda gösterilmesini istediğiniz resim tiplerinin *.tif tipini yazmak mümkündür.
Bu örneğin sonucu, sadece TIF formatında olan resim dosyalarının gösterilmesi
olacaktır. Seçilen resmin öngösterimi pencerenin sağ tarafında yapılır.
Diyaloğun diğer alanları bilinen Windows™ kurallarına göre olduğu için burada
daha detaylı açıklanmayacaklardır.
Resim 37: Resim konumlandırma penceresi
Seçilen resim imlecin ucuna eklenerek konumlandırmaya hazır duruma gelir.

Konumlandırıldıktan sonra aşağıda gösterilen resim özellikleri penceresi açılır.
Bu pencerede resim gösterilmeden önce, orjinal mm ölçülerini göreceksiniz.
Fakat bu değerler elle değiştirilebilir ve orantısal olarak resme yansıtılırlar.
Ayrıca bu resme bir gösterim açısıda verilebilir.
Resim konumlandırıldıktan sonra da boyutları resmin 4 köşesinde görülen mavi

kutucuklar aracılığı ile değiştirilebilirler.
Resim 38: Resim özellikleri penceresi Resim 39: Resim köşeleri örneği
Resmin köşe noktaları gözükürken, sol fare tuşu ile (dört yönü gösteren imleç
gözüktüğünde) sürükleyip yerini değiştirebilirsiniz.
31
Metin konumlandır: Bu alt menü Değiştir menüsü altındaki Metin ile aynı
fonksiyonaliteye sahip olduğundan, burada bir kez daha anlatılmayacaktır.
Bul: Bu alt menü, çok kez ihtiyacınız olacak bir menüdür! cofaso'da hedef,
aramak değil bulmaktır.
Resim 40: Bul penceresi
Yukarıda gösterilen pencerede çizimde kullanılan Genel cihazlar, Klemensler,

Potansiyel oklar, Kablolar, Pano içi kablaj kabloları, Tüm metinler, Fonksiyonel
metinler ve Malzeme kodları birlikte ve ayrı ayrı bulunabilirler. Aramanın
yapıldığı alan, projeye kadar genişletilebilir veya sayfaya kadar daraltılabilir. Bu
imkan size hedefe daha yakın hareket etmenizi sağlar.
Yukarıda verilen örnekte arama kriteri olarak „X1“ nesne olarak Genel cihazlar
ve kapsam olarak proje seçilmiştir.
Göründüğü gibi, nesne arama kriteri olarak klemensler seçilmediği için daha
genel bir sonuç elde edilmiştir. Çünkü kablo isimlerinde de „X1“ metni
32
mevcuttur. Şimdi kriterler arasına Klemensler eklenecektir. Ve sonuç

klemensleri de içererek listenecektir.
Fakat bir ileri nokta daha vardır, buda sadece klemensler arasında arama
yapmaktır. Bunun için Genel cihazlar seçeneği kaldırıldığında sonuç görüldüğü
üzere çok daha hedefe yöneliktir.
Resim 41: Bul penceresinde bulunan nesnelerin (genel cihazlar ve klemensler) listesi
Şimdi bu pencerede kullanılabilecek diğer imkanları tanıyalım. Son resimde

listelenen satırlardan (sütun ismi Bağlantı olan kısım) klemens türü toprak (PE)
olan satırlar seçilmiş durumdadırlar. [Değiştir] butonu kullanılarak seçili
durumda olan her üç klemensin özellikleri aynı anda değiştirilebilirler. Klemensin
özellik penceresinde sadece değiştirilen satırlar klemenslerin tümünde de
değiştirilir. Diğer özellikler her klemensde, önceden hangi değere sahip ise aynı
kalacaktır.
Sıçrama özelliği: Arama sonucunda gösterilen listedeki herhangi bir satır fare ile
çift tıklanır ise, sistem otomatik olarak o nesneye sıçrar. Şayet bu nesne başka
bir sayfada ise ve bulunulan sayfa değişiklikleri kaydedilmemiş ise, kayıt sorusu
penceresi gösterilir. Kayıt cevabından sonra sistem seçilen nesneye sıçrar.
33
Resim 42: Bul penceresinde bulunan klemenslerin listesi
Çift tıklanılan ve üzerine sıçranan nesne sistem tarafından seçili, yani beyaz
olarak işaretlenir ve mümkün olduğu kadarı ile büyütülür.
Resim 43: Kaydedilmemiş sayfa için kayıt diyaloğu
Arama penceresi kapatılmaz ve sizi, üzerine gidilen veya başka nesneleri

değiştirebilir veya başka işlemler yapılabilir.
Arama penceresinde yapılan her seçim değişikliği sonuca hemen yansıtılır ve

sonuçları gösterilir. Örneğin Kapsam Sayfa olarak değiştirildiğinde sadece X1
klemens dizinine ait 4 klemens listede kalacaktır.
Bulma işlemi sırasında büyük veya küçük harf ayrımı yapabilir, ayrıca sisteme
giriş yaptıktan sonra yaptığınız girişleri tekrar kullanabilirsiniz.
Seçtiğiniz nesne sınıfının tüm üyelerini görmek isterseniz, sadece 1 yıldız ('*')
girmeniz yeterli olacaktır.
34
Resim 44: Bul penceresinde bulunan klemenslerin listesi
Yenile: Normalde bu fonksiyonu çağırmanıza gerek olmayacaktır. Başka

sistemlerde olduğu gibi, sistemimizde ekran üzerinde çizim artıkları veya çöp
kalmayacaktır. Fakat şayet bu durum oluşursa, bu fonksiyon ile bu artıkları yok
edebilir, çizimi yenileyebilirsiniz!
Yatay imleç: Tasarım/çizim yapılırken imlecin sadece X ekseni yönünde

hareket etmesi istenirse, bu fonksiyon tetiklenir. Sol tarafdaki kutucuk bu
özelliğin aktif/pasif konumda olduğunu gösterir.
Dikey imleç: Tasarım/çizim yapılırken imlecin sadece Y ekseni yönünde

hareket etmesi istenirse, bu fonksiyon tetiklenir. Sol tarafdaki kutucuk bu
özelliğin aktif/pasif konumda olduğunu gösterir.
Serbest imleç: Yukarıdaki imleç hareketlerini sonlandırıp, normal imleç

kullanımına geçilmesini sağlar.
3.4 Zoom
Zoom menüsü tasarım/çizim yapılırken ekranın belirli
bölgelerini büyütmek, küçültmek veya değişik sabit
safya boyut formatlarında göstermek için kullanılır.
Zoom penceresi: Fare (sadece fare ile) ile ekranın bir

bölgesini büyütmek için kullanılır. Komut başladıktan
sonra, sol fare tuşuna basılır ve pencere boyutu
belirleninceye kadar bırakılmaz. Büyütmek istediğiniz
alan belirlenirken fare hareket yönünde beyaz bir
pencere çizilir.
Resim 45: Zoom menüsü
Büyült: Farenin ekran üzerindeki son konumu baz alınarak, o bölge merkezli
kademeli olarak büyütülür. Bu fonksiyonun paraleli '+' (artı tuşu) dır. Fakat bu
tuş kullanılırken, fare ile hareket ettiğiniz için, bulunduğunuz bölge belirsiz
görünebilir.
35
Küçült: Farenin ekran üzerindeki son konumu baz alınarak, o bölge merkezli
kademeli olarak küçültülür. Bu fonksiyonun paraleli '-' (eksi tuşu) dur. Fakat bu
görünebilir.
Komple sayfa: İmlecin bulunduğu koordinat dikkate alınmaksızın, çizim sayfa

özelliklerinde Sayfa boyutu değerine uygun olarak ekranda gösterilir.
A1: Sayfa boyutu dikkate alınmaksızın, çizim A1 fotmatı boyutunda gösterilir.

Grid göster/sakla: Çizim yapılırken bazen hizalamak için konumlandırma

noktaları görülmek istenir. Bunu yapabilmek için grid gösterilebilir. Grid gösterim
aralıkları, imlecin sıçrama boyutuna eşittir. Sonuç aşağıdaki gibi olabilir.
Resim 46: Grid gösterim örneği
3.5 Makro
Makro menüsü tasarım/çizim yapılırken çok
kez kullanılan çizim bölümlerinin ve/veya
sayfalarının sisteme herhangi bir projeye
kaydı yapılmaksızın oluşturulan çizimlerdir.
Oluşturulan tüm projelerde kullanılabilirler.
Resim 47: Makro menüsü
3.5.1 Pencere makrosu oluştur

Komut başlatıldıktan sonra kavuniçi bayrak imleç ile gösterilir. Ekranın istenilen
bölgesi sol fare tuşu tutularak belirlenir ve bırakılır. Belirlemeden sonra ekrana
makronun ismini ve kaydedileceği dizini/grubu belirleyeceğiniz pencere
(aşağıda) gelir. Seçilen alanın kendisi değil, en soldaki ve en üstteki
sembolünün kesiştiği nokta, makronun tutma noktasıdır.
[Oluştur] butonu tıklandığında seçilen bölgedeki nesneler bu butonun sağında

bulunan isim girme alanındaki isimde oluşturulur.
36
Görüldüğü gibi, sadece pencere makrosu altındaki dizinler ve makrolar

gösterilir.
Sistemde aynı isim verilmiş birden fazla makro oluşturabilirsiniz. Aynı makro
türünden veya değişik makro türlerinden.
Makro oluşturulurken [Yeni] ve [Sil] butonları ile yeni dizinler oluşturulup,

mevcut dizinler silinebilirler. Dikkat! Silinen dizin altında makro mevcut olsa
dahi silinecektir.
Resim 48: Yeni pencere makrosu oluşturma penceresi
Makro dizin hiyerarşinizi oluştururken herhangi bir alt dizin sınırlaması yoktur!
İstenildiği kadar derinlikte alt alta dizin oluşturabilirsiniz.
3.5.2 Sayfa makrosu oluştur

Komut başlatıldıktan sonra mavi bayrak geçerlidir. Çizimde (ekranda değil!)
mevcut tüm nesneler beyaz olarak seçilirler ve ardından otomatik olarak dizin
ve isim belirleme penceresi belirir. Pencere makrosunda geçerli olan tüm
imkanlar sayfa makrosu içinde geçerlidir.
Resim 49: Yeni sayfa makrosu oluşturma penceresi
[Oluştur] butonu tıklandığında seçilen nesneler bu butonun solunda bulunan

isim alanındaki isimde oluşturulur.
37
3.5.3 Sütun makrosu oluştur

Komut başlatıldıktan sonra yeşil bayrak imleç ile gösterilir. Ekranın istenilen
sütun bölgesi sol fare tuşu bırakılmadan tutularak belirlenir ve bırakılır.
Ardından belirlenen sütun makrosu X ekseni yönünde kaydırılabilir. Son durumu

belirlemek için sol fare tuşu veya Enter tuşu kullanılabilir. Bu işlemden sonra
evvela seçilmiş olan nesneler beyaz olarak işaretlenirler ve ekrana makronun
ismini ve kaydedileceği dizini/grubu belirleyeceğiniz pencere gelir.
Resim 50: Yeni sütun makrosu oluşturma penceresi

Burada da diğer makro türlerinde mevcut tüm imkanlar kullanılabilir.
3.5.4 Parametrik makro oluştur

Parametrik makro oluşturmak pencere makrosu ile aynıdır. Sadece kullanımı
veya anlamı farklıdır. Otomatik projelendirme de kullanılmak üzere oluşturulur.
'#' (diez) karakteri kullanımından ötürü özeldir. Aynı zamanda bu makro türü
makro konumlandırma penceresinde listelenmez! Normal kullanım için
oluşturulmaz! Oluşturulan makroda herhangi bir alana „#1“ yazarsanız, bu
değer Excel™ tablosundan okunan #1 sütunudan değerini alacaktır.
Resim 51: Yeni parametrik makro oluşturma penceresi

38
3.5.5 Makro konumlandır

Bu komutla tüm makro türleri konumlandırılabilir.
Pencere ekrana geldikten sonra makro isimlerini direkt olarak girerek imlecin
istenilen makro üzerine sıçraması sağlanır. Ardından Enter tuşu ile veya fare ile
[OK] butonu tıklanarak seçilen makro konumlandırılır.
Sayfa makrosu konumlandırılırken sistem otomatik olarak, makro oluşturulurken

nesnelerin bulundukları koordinatları aktüel sayfayada uygular. Sayfa makrosu
konumlandırılan sayfanın boş olmasına gerek yoktur.
Sütun makrosu konumlandırılırken makro sadece X ekseni yönünde hareket

ettirilebilir.
Tüm makro tipleri konumlandırılırken imleç ucuna eklenirler ve otomatik

bağlantı çizgileri hareket anında gösterilmez.
İhtiyaç olunmayan makrolar [Sil] butonu ile silinebilirler.
İsmi değiştirilmek istenen makrolar, genel Windows™ fonksiyonalitesine uygun

olarak fare ile kısa süre üzerinde sol fare tuşu ile basılarak yeniden
adlandırılabilirler.
Resim 52: Makro konumlandırma penceresi
39
3.6 Göster
Göster menüsü tasarım/çizim yapıldıktan sonra
özellikle otomatik sayfaların gösterilmesinde
veya bu sayfalrın Excel™ formatında dosyaya
kaydedilmesinde kullanılır.
Resim 53: Göster menüsü
Sayfa listesi: Herhangi bir klemens dizini gösterildikten sonra bu dizine ait
değişiklikler sistem tarafından otomatik olarak otomatik planlara yansıtılır, yani
bu işlem sadece açık olmayan sayfalar için yapılmak zorundadır.
Resim 54: Sayfa listesi penceresi
Resim 55: Kapak sayfası özellikleri penceresi

Yukarıda listelenen sayfa tiplerinden kapak sayfası tipi özel bir sayfa tipidir.
40
Excel olarak malzeme listesi: Otomatik olarak oluşturulan malzeme listesinin

Excel™ dosyası olarak kaydı yapılır.
Resim 56: Malzeme listelerini Excel olarak kaydetme penceresi
Excel olarak kablaj listesi: Otomatik olarak oluşturulan kablaj listesinin Excel™
dosyası olarak kaydı yapılır.
Excel olarak parça listesi: Otomatik olarak oluşturulan parça listesinin Excel™
dosyası olarak kaydı yapılır.
Excel olarak sipariş listesi: Otomatik olarak oluşturulan sipariş listesinin

Excel™ dosyası olarak kaydı yapılır.
Yukarıda dosya kaydının yapılacağı diyalog tüm Excel™ kaydı alt menülerinde
kullanıma sunulmaktadır.
3.7 Extralar
Extralar menüsü tasarım/çizim yapılırken kullanılan
çizim harici nesnelerin tanımlanması, tasarlanması ve
bazı yönetimsel işlemlerin yapıldığı menüdür.
Bu diyalog 3 ana bölümden ve 1 + 2 + 2 alt bölümden

oluşmaktadır.
3.7.1 Malzeme yönetimi

Bu alt menü cofaso içinde çok önemli bir yere sahiptir.
Sadece çizim anında konumlandırılan sembollerin
arkasına seçilen malzemleri değil, ayrıca kabloların ve
diğer altyapı nesnelerinin tanımlandığı yerdir.
Resim 57: Ekstralar menüsü
41
Ürün ağacı: Pencerenin bu bölümünde yukarıda evvela tüm tanımlanabilir

malzeme gruplarını ve bunlar için gerekli olan diğer nesneleri görmektesiniz.
Malzemeler Cihazlar, Kontaktörler, Kablolar, Klemens ve Fişler, Panolar ve

Tedarikçiler gruplarından oluşmaktadır. Ayrıca Cihazlar kendi içinde aşağıda
listelenen alt gruplara ayrılmıştır.
(A) Modüller, Sub modüller

(B) Elektrikli olamayan cihazlardan olanlara konvertörler
(C) Kapasitörler
(D) Zaman ve kayıt cihazları
(E) Diğerleri (aydınlatma, ısıtma)
(F) Koruma cihazları (sigortalar)
(G) Jeneratörler, güç kaynakları
Resim 58: Malzeme yönetimi arayüzü
(H) Sinyal vericiler (optik ve akustik)

(K) Kontaktörler, röleler
(L) Induktörler
(M) Motorlar
(N) Akım doğrultucular, regülatörler
(P) Ölçü ve test cihazları
42
(Q) Kuvvetli akım şalterleri (circuit breakerler, minyature circuit breakerler)

(R) Rezistör, potansiyometre
(S) Siviçler, butonlar, selektörler
(T) Transformatörler
(U) Modülatörler, konvertörler
(V) Semikonduktörler, valfler
(W) Transmisyon cihazları, doğrular, kablolar
(X) Klemensler, konnektörler, fişler
(Y) Elektrikle çalışan mekanik cihazlar (solenoid valfler, ...)
(Z) Terminasyon elemanları, filtreler, ekolayzerlar
Yukarıda her satırın başında bulunan cihaz sınıfı tanımlamaları IEC normuna
uygun tanımlardır. Bu harf aynı zamanda malzeme Tanım harfi özelliği olarak
mevcuttur.
Yeni tanımlanan bir malzeme ilk tanımlandığında, şayet herhangi bir Tanım
harfi girilmez ise, genel tanım mantığında Cihazlar dalı altında herhangi bir
cihaz sınıfına eklenmeden veritabanına kaydedilir. Tanım harfi girilip kaydı
yapıldıktan sonra yukarıda harfi yazılı olan cihaz sınıfı altına otomatik olarak
kaydırılır. Yukarıda listelenen gruplar aynı zamanda Malzeme tipi satırındaki
seçeneklerin aynısıdır.
Ürün ağacı üzerinde herhangi bir yerde iken, şayet 'T' harfini tuşlarsanız, imleç
durduğunuz yerden aşağıya doğru 'T' harfi ile başlayan ilk malzemeye
sıçrayacaktır. Şayet tekrar (veya çok kez) 'T' harfine basarsanız, imleç tekrar
arama yapacak ve bir sonraki 'T' harfi ile başlayan malzemeye sıçrayacaktır. Ve
bu işlem siz işlemi tekrarladığınız sürece devam eder.
Ürün ağacı bu aramalar sonucunda çok dallı açılıp, hangi ürün grubunda
olunduğu gözükmüyor ise, klavyeden '<-' (sol yön tuşuna) basılır ve bulunulan
dalı kapatılır. Bu işlem ne kadar çok tekrarlanırsa (Malzeme dalına kadar) o
kadar çok dal kapatılacaktır.
Sistem harf girildiğinde arama yaparken, ürün grupları arasında ayrım yapmaz!
Ürün ağacı üzerinde herhangi bir malzeme üzerinde iken [Yeni] butonu
tuşlanırsa, sistem imlecin üzerinde bulunduğu malzemeyi referans alıp
almaması gerektiğini (aşağıdaki resim) sorar ve [Yes] butonu ile yeni
malzemenin tüm özelliklerini bu mevcut malzemeden alır.
Resim 59: Yeni ürün oluşturma
43
Bu durumda malzemenin Malzeme kodunun değiştirmesi gerekmektedir, aksi

takdirde kayıt sırasında hata mesajı verecektir. Başarılı kayıt sonrası yeni
malzeme, referans alınan malzeme altında gösterilecektir.
Elbette Tanım harfi özelliğinde bir değişiklik yapılmamış ise.
Malzeme denetim penceresi, konumlandırılan bir sembolün arkasında
çağrıldığında, herhangi bir malzeme çift tıklandığında bu malzeme seçilen
malzeme satırına atanacaktır.
Cihazlar
Aşağıda listelenip açıklanacak olan özelliklerin tümü, otomatik planların

sembolleri hazırlanırken kullanılabilir alanlardır. O nedenle bazı alanları ilk
etapta kullanım ihtiyacı olmasa da, dikkatle değerlendirilmelidir.
Malzeme kodu: Bu alan malzemenin tüm sistem içinde herhangi bir karışıklığa
sebep olmaksızın kullanılır ve buraya girilen değer sadece 1 malzeme kodu
olabilecektir.
Malzeme kodu tanımında tüm karakterler kullanılabilirler. Yani türkçe

karakterlerin kullanımı mümkündür. Şayet projelerinizi yurtdışına da
gönderiyorsanız, iş ortaklarınızın bu karakterleri okumak zorunda olduğunu
düşünerek karar veriniz.
Bu alan haricinde metin içeren tüm alanlar mevcut tüm dillerde çok dilli olarak
tanımlanabilirler.
Bir metin alanında birden çok dil için metin girerken, tüm sistemde aşağıdaki ön
ekleri kullanma zorunluluğu mevcuttur.
Türkçe için: %%TR%%

İngilizce için: %%EN%%
Almanca için: %%GR%%
...
Özellik penceresi:
Malzeme tipi: Bu alan tanımlanan malzemenin yukarıdaki listeye ve malzeme

penceresinin sağında bulunan Ürün ağacına uygun olarak seçilmelidir. Fakat
mecburi değildir. Bu alan metodsal olarak herhangi bir değerlendirilmeye tabii
tutulmaz.
Malzeme fonksiyonalitesi: Bu alan malzemenin fonksiyonalitesi ile ilgilidir. Bu

alan metodsal olarak herhangi bir değerlendirilmeye tabii tutulmaz. Yanlış
girilmesi, projeleriniz üzerinde bir etki yapmaz, fakat fonksiyonalitesinden emin
değilseniz malzeme için herhangi bir değer atamayınız! İleri sürümler değişik
özelliklerle alakalı bir alan olduğu için, emin durumlarda kullanılmalıdır.
44
Resim 60: Malzeme özellikleri penceresi
Resim 61: Malzeme fonksiyonalitesi seçenekleri
Tanım: Bu alan malzemenin açıklamasıdır. Otomatik malzeme listelerinde

kullanılır ve mantıksal açıklamanın girilmesi gerekmektedir.
Bu alan 3 satırdan ibarettir ve otomatik planların tasarımda kullanılırken de 3

değişik satır olarak kullanılabilir. Bu alanları doldururken veya okurken,
mantıksal ayrım olan özellikleri gruplandırmaya çalışılmalıdır. Örneğin, voltaj ile
ilgili bilgileri birinci satıra, akım ile ilgili değerleri ikinci satıra girmek gibi. Bu
örnek cihazın sınıfına ve fonksiyonalitesine göre farklılık gösterecektir.
45
Model numarası: Bu alan cihazın Malzeme kodunu tamamlayan bir bilgidir.

Birçok uygulamada Malzeme kodu bilgisi yeterli olsada, aynı malzemenin
değişik renklerini temsil eden, fakat tamamı ile aynı Malzeme kodunu alan ve
sadece ek bir bilgi ile ayırt edilebilen malzemeler mevcuttur.
Sipariş kodu: Bu alan malzemenin tedarik edilirken, şayet kendi stoğunuzda

değil ise, sipariş edilebilmesi için gereken bilgidir. Malzeme kodu kendi
şirketinize has bir bilgi olabilir, fakat Sipariş kodu size ait olmayan ve
tedarikçinin size verdiği bir bilgidir.
Fiyat: Bu alan malzemenin satış fiyatını gösterir. Yani projenizde uygulama

fiyatıdır.
Para birimi: Bu alan yukarıdaki Fiyat alanı için seçilen ülke para birimidir.
Satınalma fiyatı: Bu alan malzemenin alış fiyatını gösterir.
Para birimi: Bu alan yukarıdaki Satınalma fiyatı alanı için seçilen ülke para
birimidir.
Maliyet: Bu alan malzemenin size maliyet fiyatını gösterir. Bu kalkülasyon sizin

tarafınızdan gerçekleştirilecektir. Sistem otomatik olarak bunu hesaplamaz!
Para birimi: Bu alan yukarıdaki Maliyet alanı için

seçilen ülke para birimidir. Yandak resim yukarıdaki
diğer Para birimi alanları içinde geçerlidir.
Resim 62: Parabirimi seçenekleri
Stok: Bu alan seçtiğiniz malzemenin kullanım için kaç tane stoğunuzda

olduğunu gösterir.
Birim: Stok alanındaki değerin, hangi ölçekle

gösterileceği bu alanda belirlenir.
Resim 63: Birim seçenekleri
Üretici: Bu bilgi gene malzeme yönetimi penceresi içinde, Ürün ağacı üzerinde
Tedarikçiler dalı üzerinde tanımlanır, bu ve bir sonraki Tedarikçi alanında
kullanılır.
Alanı açtıktan sonra klavyeden gireceğiniz harfler doğrultusunda, sistem sizi

direkt olarak o Üretici veya Tedarikçiye götürecektir. Yön tuşları ile de bu
pencere içinde hareket edebilirsiniz.
46
Açıklama: Bu alana diğer alanlara sığdıralamayan özellikler atanabilir. Özel bir

değerlendirmeye tabii tutulmaz, fakat antet sembolleri tasarımında kullanılabilir.
Resim 64: Üretici seçenekleri
Tanım harfi: Bu alan çok önemli bir alandır! Çünkü buraya girilen değere uygun
olarak, sistem malzeme seçiminde bu malzemeyi seçime sunar. Bu harflerde
yukarıda birkaç kez belirtildiği gibi, yukarıdaki listeden veya Ürün ağacı
üzerindeki malzeme sınıflarının sağındaki parantez içindeki harflerden ve aynı
zamanda IEC normundan alınabilirler. Bu harfler aynı zamanda uluslararası
tasarım/çizim sırasında sembollerin çağrılmasında kullanılan harflerdir.
Bu alana harf girildikten ve [Uygula] butonu tıklandıktan sonra, sistem otomatik

olarak bu malzemeyi ait olduğu grubun altına ekleyecektir.
Sembol: Girilen malzemenin hangi sembol kullanıldığında getirilmesi

sınırlaması veya rahatlığı isteniyorsa, bu alanın sağındaki [...] butonu tıklanır ve
bilinen sembol seçim penceresinden; istenilen kütüphane içinden, istenilen
sembol seçilir ve uygulanır.
Bu alana bir sembol değeri atanmış ise, yukarıdaki Tanım harfi değerinden
daha öncelikli olarak kullanılacaktır. O nedenle daha genel kullanım isteniyor
ise, bu alanın boş bırakılması ve sadece yukarıdaki Tanım harfi alanı
kullanılmalıdır.
Makro: Bu alan sadece pano tasarımı yapıldığında kullanılır ve sembolün

arkasındaki malzemeye uygun olarak kullanıma sunulur.
Grup kodu: Bu 3 alan alan ekrandaki malzemenin hangi başka malzemelerle

uyum içinde seçilebileceğini belirler. Buna örnek olarak 1.800mm x 800mm
boyutlarında olan bir panoya uyan montaj sacı seçeneklerini verebiliriz. Montaj
sacı seçenekleri krom veya boyalı olarak uygun ölçülerde seçilebilir. Bu özellik
kullanıcının seçim süresini kısaltarak otomatik hale getirmesini sağlar. Fakat 1
ürünün birden fazla grup içinde yeralabileceği düşünüleceğinden, 3 değişik alan
sunulmuştur. Resim 65'te bu ekran verilmiştir.
Genişlik: Bu alan artık değerlendirmeye tabii olmayan bir alandır. Eski

sürümlerde (4.0 öncesi) kullanılmış ve pano tasarımında sadece bir dörtgenin
47
gösterimi için kullanılmıştır. Burada eski sürümlere uyumluluk için tutulmaktadır.

mm cinsinden değer girilmelidir.
Yükseklik: Bu alan artık değerlendirmeye tabii olmayan bir alandır. Eski

Bu alana mm cinsinden değer girilmelidir.
Derinlik: Bu alan artık değerlendirmeye tabii olmayan bir alandır. Eski

Ağırlık: Bu alan henüz değerlendirmeye tabii olmayan bir alandır. Sadece bilgi
özelliği vardır. Kg cinsinden değer girilmelidir.
Dikey boşluk: Bu alan artık değerlendirmeye tabii olmayan bir alandır. Eski
Yatay boşluk: Bu alan artık değerlendirmeye tabii olmayan bir alandır. Eski
Cihazlar için ayrıca spesifik özelliklerin girilebildiği ayrı bir bölüm mevcuttur. Bu
kısım Ürün ağacında Cihazlar dalı altında listelenen tüm ürün grupları içinde
yeralan ürünler için geçerlidir.
Yukarıda anlatılan özellikler haricinde çok daha özel subjelerin tutulduğu özellik
kısmıdır. Aşağıdaki resimde görüldüğü gibi, ticari özelliklere ek olarak
elektriksel özellikler tutulmaktadır.
Gerilim: Oluşturulan cihaz malzemesinin kaç Volta uygun olduğu yazılır.
Akım: Oluşturulan cihaz malzemesinin kaç Ampere uygun olduğu yazılır.
Güç: Oluşturulan cihaz malzemesinin kaç kilo Watta uygun olduğu yazılır.
Tutma gücü: Oluşturulan cihaz malzemesinin kaç mili Volt Ampere uygun
olduğu yazılır.
48
Resim 65: Malzeme cihaz özellikleri
Maksimum güç: Oluşturulan cihaz malzemesinin kaç Watta uygun olduğu

yazılır.
Kayıp güç: Oluşturulan cihaz malzemesinin kaç mili Volt Amper enerji kaybı
olduğu belirlenir.
Gerilim tipi: Oluşturulan cihaz malzemesinin hangi gerilim tipi sınıfına girdiği
belirlenir. Yanı alternatif akım mı, düz akım mı? Seçenekler: AC veya DC.
Tetikleme gücü: Oluşturulan cihaz malzemesinin kaç Amper ile ilk tetikleme
anında güç çektiği belirlenir.
Conn. Cross-sec.: mm² olarak bağlantı kesitini belirler.
Diğer değerler: Yukarıdaki alanlarda olmayan, fakat girilmesi gereken tanımsız

başka değerler belirlenir.
Kontaktörler
Kontaktörler diğer cihazların tüm özellikleri sahiptir ve bunlar haricinde
kontaktörler elektroteknikte özel cihazlar oldukları için, bunların
sargı/bobinlerinin ve kontaklarının (açık, kapalı, enverzör) tanımlanması
gerekmektedir.
Yukarıda görüldüğü gibi, genel cihazların özelliklerine ek olarak (resmin alt

kısmı, kontak tanım kısmı; ayrıca anlatılacaktır) en üstte 2 yeni özellik
eklenmiştir. Bunlar Kontaktör tipi ve Grup kodu özellikleridir.
Kontaktör tipi: Bu özellik açıklamaları ile birlikte aşağıdaki seçeneklere

sahiptir. Bu seçenekler ile kontaktörün seçim anındaki hareketini, seçilmesi
gereken kontaktör tipini belirler.
49
− Güç kontaktörü
Bu kontaktör tipi başka bir kontaktör ile kombine edilemez. Tek başına
kullanılmak zorundadır ve seçim listesinde uygun kontaklara sahip ise
listelenir.
− Güç kontaktörü + Yardımcı blok

Bu kontaktör tipi başka kontaktörler ile kombine edilebilir. Aynı Grup
koduna sahip diğer bütün Yardımcı bloklar ile kombine edilerek listede
seçime sunulur.
Resim 66: Kontaktör/Röle özellikleri penceresi Resim 67: Kontaktör/Röle özellikleri penceresi
− Yardımcı kontaktör
Bu kontaktör tipi başka bir kontaktör ile kombine edilemez. Tek başına
kullanılmak zorundadır ve seçim listesinde uygun kontaklara sahip ise
listelenir.
− Yardımcı kontaktör + Yardımcı blok

Bu kontaktör tipi başka kontaktörler ile kombine edilebilir. Aynı Grup
koduna sahip diğer bütün Yardımcı bloklar ile kombine edilerek listede
seçime sunulur.
− Yardımcı blok
Bu kontaktör sadece Grup kodu aynı olmak şartı ile başka kontaktörler ile
kullanılabilir.
− Motor koruma rölesi
50
Bu cihaz tipi, sadece motor koruma röleleri için kullanılabilir.
− Çok fonksiyonlu röle

Bu cihaz tipi, sadece çok fonksiyonlu röleleri için kullanılabilir.
Sembol olarak konumlandırılan bir kontaktörün (K sembolü/röle/bobin)

malzeme kısmına veya yukarıdaki resimde sol alt köşede bulunan [Kontaktör
seçimi] butonu ile gelen pencereden (altta) seçilecek kontaktörün gösterilmesi
sağlanır.
Bir kontaktörün aşağıda görülen pencerede listelenebilmesi için, ya Güç

kontaktörü olması gerekir, ya Güç kontaktörü + Yardımcı blok, ya Yardımcı
kontaktör, ya da Yardımcı kontaktör + Yardımcı blok olması gerekmektedir.
Yardımcı blok tek başına kullanılabilir bir kontaktör tipi olmadığından, kontaktör
seçim penceresinde listelenmez.
Grup kodu: Bu özellik yeni malzeme oluşturulurken „-1“ değeri alarak gösterilir.
Fakat oka basılıp değerler gösterildiğinde A'dan H harfine kadar değerler
listelenir. Fakat bu değerler sadece örnek değerlerdir. Kullanıcılar istedikleri
grup değerini girebilirler. Bu değerler sadece tek haneli değil, bir kelime dahi
olabilir. „Siemens“ gibi şirketlerin kontaktör uyuşması için kullandıkları harf
kombinasyonları mevcuttur. Bunlar orjinallerinde oldukları gibi kullanılabilirler!
Resim 68: Kontaktör seçim penceresi
Elbette seçim listesinde Malzeme yönetiminde tanımlanmış tüm kontaktörlerin

listelenebilmesi için, kontaktör tipinin ilk konumlandırmada seçimi yapılmalıdır.
Aksi durumda kontaktörün kullanılmış kontaklarına uygun kontaktörler aranacak
ve yalnızca bunlar listelenecektir.
51
Kontak ve bağlantı isimlerinin tanımlanması: Pencerenin Kontaktörler tabında

alt kısımda gösterilen tablo, kontakların tanımlanması içindir. Kontaktör/Röle,
Tanım harfi, Bağlantı 1, Bağlantı 2 ve Bağlantı 3 sütunları bu tablonun
özelliklerini gösterir. En soldaki Kontaktör/Röle sütunu, kontaktörün/rölenin
bobin sayısını gösterir. 2. sütun Tanım harfi kullanılacak sembolün tanım harfi
seçilir. Bu sütun mantıksal bir değere sahiptir. Seçilen sembol tipi sistem
tarafından değerlendirilir ve seçilen kontaktörün kontakları kullanılırken,
kullanıcıyı destekler. Diğer sütunlar Bağlantı 1, Bağlantı 2 ve Bağlantı 3
seçilen sembol türüne göre bağlantı isimleri ile doldurulur.
Çizim anında bir açık kontak seçildiğinde, sistem otmatik olarak ilk sıradaki açık
kontağın bağlantı uçları isimlerini önerecektir.
Kablolar
Kablolarda da kontaktörlerde olduğu gibi, standard ticari özellikler haricinde
sadece kablolara has olan ek başka özelliklerde mevcuttur.
Kablo tipi: Bu özelliklerin ilki görüldüğü gibi kablo tipidir. Kablo tipleri aşağıdaki
seçeneklerden mevcuttur:
Resim 69: Kablo özellikleri penceresi
- NGMH11YÖ
- NYSLY(C)Y-J
- NYSLY(C)YÖ-J
- NYSLY-J
52
- NYSLY(C)CY-JZ
- Ölflex-115H
- Ölflex-440P
- Ölflex-Classic 100CY
- Ölflex-Classic 400CP
- Ölflex-FD
- Ölflex-Servo 700 CY
- Superflex-N-Pur
- Y-CY-JZ
Bu tipler sistem altyapısında mevcutturlar ve değiştirilemezler!
Maks. gerilim: Oluşturulan kablonun maksimum kaç Volt gerilime dayanıklı

olduğu girillir.
Ağırlık: Bu özellik aşağıda verilecek Damar sayısı ve Kesite göre her m

başına Kg cinsinden ne kadar ağırlığı olduğu girilir.
Damar sayısı: Bu kablonun kaç damarı olduğu girilir.
Damar kesiti: Yukarıda sayısı girilen normal damarların kesiti girilir. Değer mm²
cinsindendir.
Dış çap: Kablonun toplam kesitinin çapı girilir. Değer mm cinsindendir.
Min. Eğme yarıçapı: Kablonun bükülürken kırılmaması için ne kadar

eğilebileceğinin ölçüsüdür. Değer mm cinsindendir.
Damar ismi: Kablo damarlarının hangi standartlara göre isimlendirildiği bu

alanda belirlenir.
Değerler:
− DIN 47100 renk kodları
− IEC 757 renk kodları
− Numaralı damarlar
− Hiçbiri
Bu özellikde yapılan bir seçim, aşağıda bulunan damarlar üzerinde direkt etki
eder ve altyapıda tanımlı olan renk veya numara kodlarını Damar sayısı
adedinde tabloya yansıtır.
Korumalı: Bu özellik kablonun korumasının olup olmadığını gösterir.
PE damarı mevcut: Bu özellik kablonun toprak damarının olup olmadığını

gösterir.
53
N damarı mevcut: Bu özellik kablonun nötr (N) damarının olup olmadığını

gösterir.
Şimdi kablo damarlarının tanımlandığı tabloyu anlayalım. Tablonun 5 değişik

özellik sütunu mevcuttur. Bunlar:
− İsim
Kablo damarının tanımı; renk ise renk kodu, rakam ise numarası girilir.
− Tip: Normal, SH (Kablo koruma), PE (Toprak), N (Nötr)

Tip sütununda her damar için bir damar tipi belirlenir.
− Renk
Bu sütunda İsim sütunundaki renk kodlarını açıkça yazılabileceği sütundur.
− Kesit
Damarların, belli ise kesit değeri girilir. Değer mm² cinsindendir.
− Uzunluk
Bu değer herhangi bir değerlendirmeye tabii tutulmaz. Değer m cinsindendir.
Klemensler
Klemenslerde de diğer malzeme gruplarında olduğu gibi, standard ticari
özellikler haricinde sadece klemenslere has özellikler de mevcuttur.
Resim 70: Klemens özellikleri penceresi
Renk: Bu özellik klemensin rengini gösterir. Henüz değerlendirmeye tabii

tutulmayan bir özellikdir.
Koruma tipi: Bu özellik klemensin Voltaj değerini gösterir.
54
Kesit, Kesit 1, Kesit 2: Bu 3 değer de klemensin montajda kabul edilebilir mm²

cinsinden değerlerini gösterir.
Güç: Amper cinsinden özellik değeri.
Current: Amper cinsinden özellik değeri.
Diğer alan: Kullanıma açık yedek bir alan.
Malzeme: Kullanıma açık bir alan.
Bulunan malzemeler ve Cihaz listesi

Malzeme yönetimi penceresi kullanılırken, aranan malzeme hemen
bulunamayabilir. Bu işlem için gerekli fonksiyonalite mevcuttur ve bu özelliğin
sonuçları aşağıdaki pencere kullanıcıya seçime sunulurlar. Arama sonuçlarında
2 değişik kategori vardır. Birincisi bilinmeyen bir malzemenin arama
sonuçlarıdır, bu malzemeler Bulunan malzemeler tabında gösterilirler, ikincisi
ise, üzerinde çalıştığınız projede o ana kadar kullanmış olduğunuz
malzemelerin herhangi bir arama yapmadan listelenmesidir. Bu malzemeler ise
Cihaz listesi tabında gösterilirler.
Resim 71: Bulunan malzeme listesi penceresi
Butonlar
Malzeme yönetimi pencereside kullanılabilir butonlar ve anlamları aşağıdaki
gibidir.
[Import]: Bu buton malzeme veritabanınınıza, bir Excel™ dosyasından yeni

malzemelerin aktarılması veya mevcut malzemelerin fiyatlarının güncellenmesi
için kullanılır. Buton tıklandıktan sonra aşağıdaki dosya seçim penceresi
gösterilir.
55
Import için kullanılan Excel™ dosyası görüntüsünden bir resim verilmiştir. Fakat
okunan dosyasının veri yapısı (sütun yapısı) aşağıdaki gibi soldan sağa olmak
zorundadır. Bu özellik tanımları sistem altyapısında kullanıldıkları için ingilizce
terimlerden oluşmaktadır ve türkçe karşılıkları kullanılamaz!
Okunacak malzemelerin ticari özellikleri aşağıdaki özelliklerden okunur. Bu

özellikler hem ard arda hemde satır satır verilecektir. Aşağıdaki her isim bir
Excel™ sütununa eşdeğerdir.
Resim 72: Excel tablosundan malzeme okuma penceresi
Resim 73: Okunacak malzemeleri örnek tablo
Part number;Type of device;Type of function;Designation;Model number;Order

number;Price;Currency of Price;Purchase price;Currency of Purchase
price;Cost price;Currency of Cost
price;Stock;Unit;Manufacturer;Supplier;Text;Identifier;Symbol;Macro;Width;Heig
ht;Depth;Weight;Vertical space;Horizontal space;UserID
− Part number
− Type of device
− Type of function
− Designation
− Model number
− Order number
− Price
− Currency of Price
− Purchase price
− Currency of Purchase price
− Cost price
56
− Currency of Cost price

− Stock
− Unit
− Manufacturer
− Supplier
− Text
− Identifier
− Symbol
− Macro
− Width
− Height
− Depth
− Weight
− Vertical space
− Horizontal space
− UserID
Şimdi cihazların ikinci tabındaki özelliklerin import edilebilmesi için gereken

listeyi veriyoruz.
Part number;Voltage;Current;Power;Holding power;Max. power;Power

dissipation;Voltage type;Trigger current;Conn. cross-sec;Other values;UserID
− Part number
− Voltage
− Current
− Power
− Holding power
− Max. Power
− Power dissipation
− Voltage type
− Trigger current
− Conn. Cross-sec
− Other values
− UserID
Şimdi ise kontaktörlerin import edilebilmeleri için gereken sütun yapısını vermek
istiyoruz.
Part number;Contactor type;Group code;Current;Power;Holding power;Max.

power;Power dissipation;Voltage type;Trigger current;Conn. cross-sec;Other
values;Coil;SubCoil;Connection1;Connection2;Connection3;Connection4;Conn
ection5;Connection6;Connection7;Connection8;Connection9;Connection10;Co
nnection11;Connection12;Connection13;Connection14;Connection15;Connecti
on16;Connection17;Connection18;Connection19;Connection20;UserID
57
− Part number
− Contactor type
− Group code
− Current
− Power
− Holding power
− Max. Power
− Power dissipation
− Voltage type
− Trigger current
− Conn. Cross-sec
− Other values
− Coil
− SubCoil
− Connection1
− Connection2
− Connection3
− Connection4
− Connection5
− Connection6
− Connection7
− Connection8
− Connection9
− Connection10
− Connection11
− Connection12
− Connection13
− Connection14
− Connection15
− Connection16
− Connection17
− Connection18
− Connection19
− Connection20
− UserID
Ve son olarak kablo importu için gerekli özellikleri vermek istiyoruz.
Part number;Cable type;Max. voltage;Weight;Number of conductors;Conductor

cross-section;External diameter;Min. bending radius;Is shileded;Has a PE
conductor;Has a N conductor;UserID
− Part number
− Cable type
58
− Max. Voltage
− Weight
− Number of conductors
− Conductor cross-section
− External diameter
− Min. bending radius
− Is shileded
− Has a PE conductor
− Has a N conductor
− UserID
Elbette her kullanıcı kendine has malzemeler import edecek ve bu

malzemelerin fiyatlarını zamanla güncellemek zorunda kalacaktır. Fakat bu
listeler Mert Bilgi İşlem sitelerinden temin edilebilir.
Son olarak çok önemli bir bilgi vermek istiyoruz. İmport işlemi başlatılmadan
önce, import edilmek istenen malzeme sınıfının üzerine tıklanması
gerekmektedir. Bu işlem ile spesifik özellikler hangi gruba aktarılmalıdır ataması
yapılır.
[Bul]: Bu buton malzeme veritabanında aranan bir malzemeyi bulmak için

kullanılır. Buton tıklandıktan sonra resim 71.'deki pencere gösterilir. Bu pencere
aslında özellik penceresinin tüm alanlarını içeren bir penceredir. Fakat hiçbir
özellik seçili olarak gelmez, kullanıcı istediği özelliğin solundaki çek işaretini
tıklamak ve alana aradığı değeri yazılır ve [Bul] butonu tıklanır.
[Yeni]: Bu buton yeni bir malzeme tanımı yapmak için kullanılır. Buton
tıklanmadan önce hangi gruba malzeme atanacağı belirlenmelidir, bunun içinde
örneğin yeni bir kontaktör tanımlamak isteniyorsa Kontaktörler dalı tıklanır ve
ardından [Yeni] butonu tıklanır.
Fakat mevcut (yukarıda açıklanmıştı) bir malzeme yeni tanımlanacak

malzemeye temel olarak alınabilir. Bunun için hangi malzeme örnek alınacak
ise üzerine tıklanır ve [Yeni] butonu tıklanır. Ardından gelen soru [Yes] olarak
cevaplanır.
[Sil]: Bu buton ile mevcut bir malzemeyi silebilirsiniz. Dikkat! Malzeme [Sil]
butonuna bastıktan sonra silinir, başka bir soru sorulmaz!
[Cihaz listesi]: Bu buton projede kullanılmış olan malzemelerin tümünü Cihaz

listesi penceresinde gösterir. Bu pencerede listelenen malzemelerden bir
tanesi seçilerek [OK] tuşuna basılır ise bu malzeme o sembole atanır.
59
3.7.2 Etiketleme
Bu alt menü cofaso içinden tüm projenin etiketlerinin oluşturulmasını sağlar.
Etiketleme modülünde de malzeme yönetimine benzer olarak nesneler 4 gruba

ayrılmıştır. Bunlar Cihazlar, Klemensler, Kablolar ve Kablaj nesneleridir.
Resim 74: Malzeme özellikleri ile arama yapma penceresi
Her nesne grubu için pencerenin sağ üst köşesinde görüldüğü gibi, ayrı ayrı ve
birçok şablon tanımlama imkanı mevcuttur. Bir nesne grubu için, en az 1
şablon tanımlanmış ise, tanımlanan şablonun ismi; aksi durumda (Şablon)
kelimesi gösterilecektir.
Şablon tanımlama aşağıda açıklanacaktır.
Pencerenin orta bölümünde, seçili olan nesne grubuna ait tüm etiket bilgileri
listelenmiştir. Pencere açılırken tüm etiket bilgilerinin solunda bulunan
kutucuklar işaretli olarak gelecektir, fakat kullanıcı aynı bölümün sağ üst
köşesinde bulunan Tümü şeçeneği ile kaldırılabilir. Fakat etiketlerin işaretleri
tek tek de kaldırılabilirler. Etiketlerden 1 tanesi kaldırılır ise, Tümü seçeneğinin
işareti kaldırılır.
60
Çıktı bölümü açıklamaları:

− Seçim: Tümü
− Sıralama: İsim, Sembol numarası, Sembol tipi

Bu özellik listelenen etiketlerin isme göre mi, sembol numarasına mı yoksa
sembol tipine göre mi listelenmesi gerektiğini belirler.
− : 1, .., 5
Resim 75: Etiketleme penceresi
− Dosya tipi: Metin dosyası, Excel dosyası, PDF dosyası

Etiketlerin hangi dosya tipinde kaydedilmek istendiği belirlenir.
− Sembol: [...]
Satırın sağındaki üç nokta butonu tıklandığında bilinen sembol seçim
penceresi ekrana gelir. Buradan etiket listesinde hangi sembol türünün
listelenmesi isteniyorsa seçilmelidir.
61
− Dosya ismi: [...] butonuna basılarak dosyanın kaydedileceği yer ve dosya

ismi belirlenir. Şayet kullanıcı değişiklik yapmadan [Uygula] veya
[OK] tuşuna tıklar ise, sistem seçili tipte dosyayı direkt C: sürücüsü altında
oluşturur.
[Uygula] butonu ile pencere kapatılmadan bir çok dosya tipi veya birçok liste
bilgisayarınıza kaydedilebilir.
Format tabı
Etiketlerin oluşturulması için kullanıcı etiketin üzerinde bulunmasını istediği
bilgileri belirleyebilir. Kullanıcı istediği sayıda, her müşterisi için ayrı ayrı şablon
oluşturabilir veya var olan şablonları yenileri için kullanabilir.
Bu tab yukarıda görüldüğü gibi, her nesne sınıfı için ayrı ayrı oluşturulabilir.
Elbette her nesne sınıfında kullanılacak bilgilerde birbirinden farklılık
gösterebilirler.
Resim 76: Etiket formatı belirleme penceresi
62
Kullanılan bu bilgiler resimde görüldüğü gibi sıralanmak zorunda değildirler.

Mevcut [Aşağı kaydır] ve [Yukarı kaydır] butonları ile bilgi sırası yerleri
değiştirilebilir.
Hazırlanan etiket şablonuna eklenen bilginin (şayet PDF dosyasına

kaydedilecek ise etki eder) mm cinsinde genişliği belirlenebilir.
Cihaz etiketlerinde kullanılabilir alanlar:

− Cihaz ismi
− Komple cihaz ismi
− Fonksiyonel metin
− Tesis
− Yer
− Sayfa tanımı
− Sütun
− Ek alan
− Sembol ismi
Klemens etiketlerinde kullanılabilir alanlar:

− Komple klemens dizin numarası
− Fonksiyonel metin
− Tesis
− Yer
− Sayfa tanımı
− Sütun
− Klemens dizin ismi
− Klemens numarası/tanımı
− Klemens tipi
Kablo etiketlerinde kullanılabilir alanlar:

− Kablo numarası
− İsim, hedef 1
− İsim, hedef 2
− Komple kablo numarası
− Tesis, hedef 1
− Tesis, hedef 2
− Sayfa tanımı
− Sütun
− Voltaj
Yukarıda da belirtildiği gibi, [Aşağı kaydır] ve [Yukarı kaydır] butonları ile

etikete eklenen bilgilerin yerleri değiştirilebilir.
[Yazı tipi dizini] butonu şayet işletim sisteminden alınan yazı tipleri, standard
63
dizinde değilde, farklı bir dizinde ise, bu bilgiyi sisteme bu buton aracılığı ile
yapılabilir.
PDF dosyasına kayıt sırasında kullanılacak yazı tipi hemen altındaki Yazı tipi
alanına girilebilir/değiştirilebilir. Ayrıca bu alanın hemen sağındaki sayısal
alanda ise, bu yazı tipinin boyutu değiştirilebilir. Aynı satırın en sağında bulunan
Boşluk (mm) alanında ise, etiketler arasına ayırıcı cinsinden konulacak
karakter belirlenir.
Ayırıcı
− Hiçbiri
Etikete eklenen alanlar arasına herhangi bir karakter konulmaz
− Tab
Tab boyutunda boşluk eklenir.
− Boşluk
Sadece bir karakter boyutunda boşluk eklenir.
− Noktalı virgül
Alanlar arasına noktalı virgül eklenir.
− Virgül
Alanlar arasına virgül eklenir.
− Diğer
Alanlar arasına sağdaki boşluğa girilen karakter eklenir.
Farklı kaydet alanı karşısındaki alana yapılan ayarlamaların hangi isimde

kaydedilebileceği yazılır ve [Kaydet] butonuna basılır. Şayet Farklı kaydet
alanında mevcut bir değer seçilip [Kaydet] butonuna basılır ise, bu şablonun
önceki değerleri geçerliliğini yitirir ve yeni ayarlamalar geçerli olur.
[Uygula] butonuna basıldığında pencere kapatılmadan istenilen etiket listesi

ayarlanan dizine kaydedilir.
[OK] butonuna basıldığında istenilen etiket listesi ayarlanan dizine kaydedilir ve

pencere kapatılır.
3.7.3 Parametreler
Bu alt menü cofaso içinde kullanıcının çizim sırasında bazı ufak değişikliklerle
gösterimi etkilemesini sağlar. Bu parametrelerin bazıları projenizde kullanılan
grafiksel gösterimleri etkilemekte, bazıları mantıksal değişiklikler sağlamakta,
bazıları ise her ikisinide yapmaktadırlar.
Şimdi tek tek parametreleri ve bunların alabileceği değerleri görelim.
− Çapraz referansları göster
64
Bu parametre işaretlenmiş ise projenizde otomatik olarak oluşturulan çapraz

referanslar gösterilir. İşaretli değil ise gösterilmez.
− Bağlantı isimlerini göster

Bu parametre işaretlenmiş ise projenizde konumlandırmış olduğunuz tüm
sembollerin bağlantı isimleri gösterilir. Aksi durumda saklanırlar.
Resim 77: Parametre penceresi
Resim 78: Gözüken ve saklı bağlantı isimleri örnekleri
65
Resim 79: Parametre antet ve lejant ayarları penceresi
− Kontaktör kodunu liste üstünde göster

Aşağıda parametre seçili ve seçili değil iken oluşan sonuçları mevcuttur.
Resim 80: Kontaktör tipi numarası ve kodu gösterim örnekleri
66
− Kontaktör tip numarasını liste üstünde göster

Yukarıda en sağdaki resimde parametre seçili olduğunda ve seçili değil iken
sonuçları gösterilmiştir.
− Potansiyel ok kontrol tipi

Bu parametre eski sürümlere uygunluğu tutmak amacı ile kullanılmaktadır.
Aktüel olarak genel eşleştirme metodu kullanılmaktadır.
− Kontak çapraz referanslarını sembol altında göster

Yatay, Dikey
Resim 81: Kontak referansları gösterim örnekleri
− Sütun numaralama metodu

Bu parametre projenizdeki sayfaların üst kısmında bulunan numaralama
metodunu belirler. Elbette bu numaralama metodu projenizdeki tüm çapraz
referansları etkileyecektir. DIN veya IEC normunu uygulayan şirketlerin
çoğunluğu (%95'e yakın) sayfa + sütun numaralama mantığını
uygulamaktadırlar. Yani bu parametre sadece Numerik olarak seçilirse bu
sonuca ulaşmış oluruz. Fakat bu parametre 2 daha seçenek sumaktadır:
Ardışık, Numerik, Alfanumerik sayfa
Sistem kurulumunda Numerik ayarlı olarak gelir. Şimdi her seçenek için
sonuçları görelim:
Resim 82: Değişik sütun numaralama gösterim örnekleri
− Kontak listesi tipi

Bu parametre kontaktörlerin altında listelenen kontak listesi çapraz
referanslarını gösterim şeklini belirler.
Kontaklar: Kontak endeksli
Kontaklar solda: Kontak endeksli
Liste; AK/KK tablosu
Küçültülmüş: Kontaklar küçültülmüş
67
Liste, JIC: Sadece çapraz referans, açık

Liste, JIC: Sadece çapraz referans, kapalı
Şimdi sırası ile tüm seçenekleri bir resim ile anlatmaya çalışalım.
Resim 83: Kontak referans blokları gösterim örnekleri
Resim 84: Kontak referans blokları gösterim örnekleri
− Standard kablo tipi

Bu parametre ile kablo konumlandırıldıktan sonra ön ayarlı olarak gelmesini
istediğiniz kablo tipini belirler.
− Bağlantı isimlerini 90 derece göster

Bu parametre ile IEC ve DIN normunda birkaç yıldan beri standard hale
getirilmiş olan, bağlantıların yan (90 derece devrik) gösterilmesidir.
Resim 85: Bağlantı isimleri örnekleri
− Çapraz referanslarda sayfa numarasını her zaman göster
68
Bu parametre ile çapraz referanslar aynı sayfa olan sembolleri gösterse

dahi, sütun değerinin önünde sayfanın gösterilmesini sağlar. Burada önemli
olan kriter, referansın aynı sayfayı göstermesidir.
Resim 86: Kontak çapraz referanslarında sayfa bilgisi gösterimi
− Cihaz isimlerinde küçük harfleri büyüğe çevir

Bu parametre semboller manuel olarak numaralandırılırken, kullanıcı
yanlışlıkla harfleri küçük girerse, büyük harflere çevirmesini sağlar.
− Sadece çizimdeki kablolar için kablo planı oluştur

Bu parametre çizimdeki motor devrelerinde kullanılan devrelerin otomatik
tanınması için geçerli bir parametredir. Fakat şuanda pasifize edilmiştir,
sadece eski projelere olan uyum için tutulmaktadır.
− Çizgi tip
Bu parametre çizimde kullanılan Cihaz kutusu, DIN kutusu ve Toprak
bağlantıları için çizgi tipini belirler.
Seçenekler: Dolu, Çizgi-çizgi, Nokta-nokta, Nokta-çizgi, Çizgi-nokta-nokta
− Ayırıcı karakter
Bu parametre çapraz referanslar gösterilirken, kolay okunmayı sağlamak için
sayfa ve sütun bilgilerinin ayrılması için kullanılacak karakterleri belirler.
Sayfa ve sütun arası ve Sütun ve koordinat arası. İlk parametre için ön
ayarlı değer '/' (Slaş/taksim) ve ikinci parametre için '.' (Nokta) verilmiştir.
− Nesne diyaloğunu gösterme

Bu parametre sembol konumlandırıldıktan sonra gösterilen cihaz özellikleri
penceresinin gösterilmesini önler. Bu durum genelde cihaz özelliklerinin
önemli olmadığı, fakat çok çabuk çizim yapılmak istendiği zaman seçilir.
3.7.4 Antet
cofaso'da kullanılan kenar antetleri, klemens planı antetleri, kablo planı antetleri
ve diğer otomatik olarak oluşturulan sayfaların antetleri bu parametre
bölümünden seçilirler. Normalde sistem kurulduğunda klemens planı olarak 1
dikey birde yatay olmak üzere 2 klemens planı anteti; diğer otomatik planlar
için ise birer tane antet kurulur. Fakat kullanıcı istediği sayıda ve tarzda tüm
antetlerden yapma imkanına sahiptir. Mevcut antetlerinde tümü baz alınarak
yenileri veya benzerleri yapılabilir.
69
Aşağıdaki resmin sol üst köşedeki kısmından hangi tür antetin değiştirileceği
seçilir. Var ise hemen altındaki pencerede bu türe ait mevcut tüm antetler
listelenir, kullanıcı istediği antetin üzerine tıkladığında sağ taraftaki öngösterim
penceresinde, bu antetin boş halini görür.
Tüm antet türlerinde istenilen değişiklikler yapıldıktan sonra [OK] tuşu ile
değişilikler kabul edilir ve yapılan değişiklikler çizimlere hemen uygulanır.
Örneğin evvela bir klemens planı sayfasına geliniz. Klemens planının dikey
gösterildiğini varsayalım. Sonra Parametre penceresini çağırınız, Antet
bölümünden Klemens planı + alt bölümden Klemens planı anteti, yatay
seçeneğini tıklayınız ve [OK] tuşu ile pencereyi kapatınız.
Pencere kapanır kapanmaz, eski klemens planının değiştirildiğini ve yatay

gösterildiğini göreceksiniz.
Resim 87: Parametrik antet lejant seçim penceresi
Antetler:
− Kenar anteti
− Klemens planı
70
− Kablo planı
− Cihaz listesi
− Tedarikçi listesi
− Malzeme listesi
− Kablaj listesi
− Parça listesi
− Sipariş listesi
− Kapak sayfası
− İçindekiler sayfası
− Cihaz/PLC bağlantı planı
3.7.5 Kontaktör yönetimi
Resim 88: Kontaktör yönetimi penceresi
Bu arayüz aracılığı ile, çok kez olmasada, belirli bir kontaktör seçimi
yapılmadan kontaktör kontakları belirlenebilir. Böylece marka bağımsız çalışma
imkanı olacaktır. Veya tüm projelerin kontaktörleri, projede aranmak zorunda
olmadan aynı arayüzde topluca değiştirme imkanı sunar.
Pencerenin sol kısmında, projede kullanılan/konumlandırılan tüm kontaktörlerin

listesi gösterilir. Bu liste hem kontaktörleri, hemde termik manyetik şalterleri
gösterir.
71
Sağ tarafta en üst satırda, malzeme kütüphanesinden veya sembol

özelliklerinden kontaktör seçim butonu aracılığı ile seçilmiş olan kontaktörün
malzeme kodu gösterilir. Bu satırın sağındaki [...] butonu ile tekrar malzeme
seçim penceresine ulaşılır ve daha farklı bir malzeme seçilebilir. [X] butonu ile
ise seçili değer silinebilir.
İkinci satırda kontaktöre yeni bir kontak eklenmek istenirse, bu kontağın tipi
belirlenir. Bu alanın değerleri aşağıdaki gibidir:
− Güç kontağı, açık
− Açık kontak
− Kapalı kontak
− Güç kontağı, kapalı
− Normal açık enverzör kontak kancası
Şimdi tanımlanan kontaktörün kontaklarının gösterildiği tabloyu soldan itibaren

tanıyalım:
− Bobin ve kontak numaraları sütunu
− Sembol
Kontaktör tanımlamada (malzeme veritabanında) seçilmiş olan kontak türleri
gösterilir. Genelde SL, OL, S, O veya W kısaltmaları gösterilir.
− Bağlantı
Yukarıda tanımlı kontak türü (sembolü) için ucu isimleri gösterilir.
− Sembol tipi
Kontaktör tipi satırında açık ismi yazılı olan kontaktör türü gösterilir.
− Sayfa/sütun
Kullanılan kontakların hangi sayfalarda kullanıldığı adres bilgisi gösterilir.
Butonlar
[Yeni]: Bu buton kontaktöre Kontak tipi satırında seçili olan tipten yeni bir
kontak eklenmesini sağlar.
[Sil]: Şayet kontak tablosunda imlecin üzerinde durduğu kontak, çizimde
kullanılmamış ise, bu buton aktif konumdadır. Ve bu durumda da bu kontak
silinebilir.
[Öndeğer]: Şayet yapılan değişiklikleri geri almak ve eski değere dönmek
istenirse, bu buton tıklanır.
72
3.7.6 Kablo tipi

Bu arayüz aracılığı ile projede kullanmış olan fakat marka ve kablo tipi
seçilmemiş kablolara, aynı süreç içinde kablo seçimi yapılabilir. Süreci kısmi de
olsa kısaltma imkanı mevcuttur.
Pencerenin sol kısmında, projede kullanılmış/konumlandırılmış tüm kabloların

listesi gösterilir.
Bu pencerede aynı zamanda kullanılan kablonun damar numaraları, renkleri ve

kesitleri değiştirilebilir.
Sağ tarafta en üst satırda, malzeme kütüphanesinden veya sembol

özelliklerinden kablo seçim butonu aracılığı ile seçilmiş olan kablonun malzeme
kodu gösterilir. Bu satırın sağ tarafındaki [...] butonu ile tekrar malzeme seçim
penceresine ulaşabilir ve daha farklı bir malzeme seçilebilir. [X] butonu ile bu
satırdaki değer silinebilir.
Resim 89: Kablo tipi denetim penceresi
Şimdi tanımlanan kablonun damarlarının gösterildiği tabloyu soldan itibaren

tanıyalım:
− İsim sütunu
− Renk
Kablo tanımda (malzeme veritabanında) seçilmiş olan renkler gösterilir.
− Tip
Malzeme veritabanında tanımlanan damar tipi gösterilir. Normal, SH, PE.
73
− Kesit
Damar kesiti gösterilir.
− Kaynak
Kablonun hangi sayfada kullanıldığı adres bilgisi gösterilir.
− Hedef
Kablonun hangi sayfada bittiği adres bilgisi gösterilir.
3.7.7 Fiş yönetimi

Aşağıda giriş arayüzü gösterilen modül ile projede kullanılmak istenilen fişlerin
fiziksel tanımı yapılır.
Fiş tanımlama pencereside diğer tanım pencerelerinde olduğu gibi, fişlerin

listelendiği ve fiş uçlarının listelendiği pencereden ibarettir.
Sol pencerede çizimde kullanılmış fişin (klemens dizini) ismi ve tanımlanan fişin
kaç uçlu olduğu listelenir.
Resim 90: Fiş yönetim penceresi
Sağ kısımda fiş ucu tanım tablosunda aşağıdaki sütunlar mevcuttur:

− Fiş kontağı
Fiş bağlantı ucunun ismi.
− Referans
Fiş bağlantı ucunun kullanıldığı yer.
74
− Hedef 1
Fiş ucunun bağlandığı bir taraf bilgisi.
− Hedef 2
Fiş ucunun bağlandığı diğer taraf bilgisi.
− Açıklama
Butonlar
[Yeni fiş]: Bu buton sol taraftaki fiş listesinde bulunmayan bir fiş oluşturmayı
sağlar.
Buton tıkladığında aşağıda gösterilen pencere belirir. Bu pencerede 2 satır

mevcuttur. Birinci satır fiş dizin tanımıdır, ikinci satır ise Fiş tipini gösterir. Bu
satırın seçim imkanları:
− Fiş 7 uçlu
− Fiş 16 uçlu
− Fiş 6 uçlu
− Fiş 14 uçlu
− Fiş 20 uçlu
− Fiş 26 uçlu
− Fiş 34 uçlu
− Fiş 41 uçlu
− Harting fiş 16 uçlu
− Yuvarlak fiş 3 uçlu
− Yuvarlak fiş CEE
Resim 91: Yeni fiş oluşturma penceresi
[Sil]: Tanımlı ve seçili olan bir fiş silinir.

[Bağlantı ekle]: Seçili bir fişe yeni bir bağlantı ucu eklenmesini sağlar.
[Sil]: Tanımlı ve seçili olan bir fişin seçili olan bağlantı ucunu siler.
[OK]: Yapılan tanımlamalar kaydedilerek pencere kapatılır.
[Çık]: Değişiklikler kaydedilmeden pencere kapatılır.
75
3.7.8 Hata yönetimi

Hata yönetimi, proje tasarımı/çizimi sırasında oluşan mantıksal hataların
bulunması ve muhtemelen düzeltilmesi için kullanılan penceredir.
Bu pencerenin 2 tabı vardır: Hatalar ve Ayarlar tabı.
Hatalar tabı projedeki hataların listelendiği kısımdır ve 5 değişik sütunu

mevcuttur:
− Sıra
− 2 Açıklama sütunu
− Sayfa
− Koordinat
Bu pencerede 1 özel buton mevcuttur: [Değiştir].

Bu buton seçili olan satırın veya satırların hatalarını; nesne özellikleri ortak
olduğu kadarı ile, birlikte düzeltilmesini veya değiştirilmesini sağlar.
Resim 92: Hata yönetim penceresi
Ayarlar
Bu bölümde Hatalar bölümünde listelenmesi istenilen hata türleri seçilir.

Bunların hepsi Tümünü seç seçeneği ile gösterilebileceği gibi, Tümünü kaldır
butonu ile kapatılıp, sadece bazı hata türlerinin gösterilmesi sağlanabilir.
Aşağıda listelendiği gibi, cofaso 39 değişik mantıksal hata tanımaktadır.
1. Potansiyel ok çifti hatalı yönlerde!
76
2. Hatalı kablo tipi veya kablo koruması!

3. Yetersiz kablo damar sayısı!
4. Fazla klemens hedef bağlantısı!
5. Kontaktörü veya rölesi olmayan kontak!
6. Bilinmeyen konnektör!
7. Klemens dizin ismi tanımlı değil!
8. Çok kez kullanılmış klemens!
9. Kablo damarı PE/N için uygun değil!
10.Eksik bağlantı ismi!
11.Kablo koruma PE veya toprağa bağlı değil!
12.Kontakları olmayan kontaktör!
13.Toprak bağlantısı olmayan PE/N klemensi!
14.Çok kez kullanılan isim!
15.Fiş için hatalı sembol!
16.Bir/iki ucu kullanılmayan klemens!
17.Kullanılmayan kablo damarı!
18.Fiyatı olmayan malzeme!
19.Köprüsü olmayan klemense köprüleme!
20.Farklı klemens dizinleri arasında köprüleme!
21.Eksik potansiyel ok çifti/eşi!
22.Malzemesi olmayan/seçilmemiş cihaz!
23.Konnektörün yeterli ucu yok!
24.Kablonun sadece 1 toprak damarı mevcut!
25.Kablonun sadece genel koruması var, damar koruması mevcut değil!
26.Kablo sadece 1 PE damarı içerebilir
27.Kablo sadece 1 N damarı içerebilir
28.Kablo sadece 1 SH damarı içerebilir
29.Kablonun bazı damarları kullanılmamış
30.Klemens ve kablo damarı uyuşmazlığı, PE klemensi normal damara
bağlanmış
31.Kablo koruma SH damarına bağlanamaz
32.Kablo tipi ve kullanılan damarlar tipleri uyuşmuyor
33.Çok kez isim kullanım hatası
34.Çok kez klemens numarası kullanım hatası
35.Birden fazla kablo koruma hatası
36.Kontaksız termik manyetik şalter
37.Potansiyel ok eşi bulunamadı
38.Seçilen kontaktör kontakt sayısı ve kullanılan kontakt sayısı uyuşmuyor
39.Seçilen sembol, kontaktörün kontakları ile uyuşmuyor
Her hata düzeltildikten sonra otomatik olarak listeden kaldırılır. Bu pencerede

de, arama penceresinde olduğu gibi, herhangi bir satır çift tıklanır ise, imleç
otomatik olarak hatalı olan nesneye sıçrar.
Nesne düzeltilirken Hata yönetimi penceresi kapatılmaz.
77
3.7.9 Yedekle
cofaso kullanıcısına projelerini, makrolarını, malzemelerini ve sembol
dosyalarını yedekleme imkanı sunar. Böylece hem altyapı bilgileri, hem de üst
yapı bilgileri olan projeleri yedekleme imkanı mevcuttur.
− Proje
− Makrolar
− Parametrik makro
− Malzeme veritabanı
− Sembol dosyaları
Birçok sistemde olduğu gibi, bu işlemler harici olarak Windows Gezgini gibi
sistemleri kullanmak zorunda olmadan, direkt olarak sistem içinden ve sadece 1
dosyaya yapılır.
Kullanıcıların projelerini ve altyapı verilerini düzenli olarak yedeklemeleri,

oldukça önemlidir. Bilgisayarlar çok işimize yarmaktadırlar, fakat maalesef
elektrik kesintisi veya başka bir nedenden ötürü bozulduklarında yapmış
olduğumuz eserlerimizin kaybolma riskide mevcuttur.
Resim 93: Yedekleme penceresi
Yukarıda resmi görülen yedekleme penceresinde Proje seçeneği tıklanır ise,

diğer seçenekler otomatik olarak kapatılırlar. Bu durumda Hedef dosya
satırının en sağında bulunan [...] butonunu tıklanarak gelen dosya/dizin seçim
penceresinden yedeğin kaydedileceği dizin ve File name satırına ise yedek
dosyası ismi girilir.
Sistem yedek dosyasına otomatik olarak EBK ekini atayacaktır.
Yedeklere otomatik verilen isimde, proje ismi, güncel tarih (4 haneli yıl, 2 haneli
ay ve 2 haneli gün) ve güncel saat kullanılması tavsiye edilir.
78
Şayet proje haricinde bir seçenek seçilir ise, bu durumda da Proje seçeneği
kapatılır.
Dizin ve dosya ismi atandıktan sonra [Uygula] tuşuna basılır ve proje

yedeklenir. „Yedekleme tamamlandı!“ mesajı prosesin bittiğini gösterir.
Resim 94: Yedekleme sonlanma mesajı
[OK] tuşu ile yukarıdaki mesaj kutusu ve yedekleme penceresi kapatılır.
3.7.10 Yedekten okuma

cofaso'da yapılan projelerin, makroların, malzemelerin ve sembol dosyalarının
yedekleri, bu menüden sisteme geri yüklemesi yapılır.
Resim 95: Yedekten okuma penceresi
Yukarıdaki resimde görüldüğü gibi, yedekten okumak istenilen dosya Kaynak

dosya satırının en sağındaki [...] butonu tıklanarak çıkan dosya bulma
penceresinden bulunur ve [Open] butonu ile açılır.
Şimdi seçilen dosya Kaynak dosya satırı sağında, dizini ile birlikte (örnekte
olduğu gibi) görülmelidir.
Dosya seçiminden sonra, cofaso bu dosya içinde hangi tür yedeğin olduğunu
diğer seçenekleri kapatarak gösterir.
[Uygula] butonu ile yedek okutulur.
79
3.7.11 Sembol tasarımı

Bu konu çok kapsamlı olduğu için, aşağıda ayrı bir bölümde anlatılacaktır.
3.7.12 Pano dizaynı

Bu menü otomatik olarak pano tasarımı yapılan bir sayfa oluşturur. Bu sayfaya
mevcut sembol kütüphanesinden pano sembolleri veya cihaz sembolleri
konumlandırılabileceği gibi, serbest grafik nesneleri çizmek de mümkündür.
Serbest nesnelerin çiziminde, sembol konumlandırma ve bu nesnelerin

ölçümleri sırasında ekrandaki nesnelerin köşe noktaları, orta noktaları, dairesel
nesnelerin 0, 90, 180 ve 270 derece noktaları ve merkezleri otomatik olarak
imleç ile yakalanır.
3.7.13 Pano yerleşimi

Bu menü, az önce oluşturulan sayfaya şematik çizimlerde kullanılan cihazları
görerek konumlandırılabilen pencereyi açar.
Resim 96: Pano yerleşim penceresi
80
Pano yerleşim penceresinin sol bölümünde projede kullandığınız tüm nesneleri

tablo olarak listeler. Bu tabloda Sembol, Pano numarası ve Durum sütunları
mevcuttur. Sembol, Pano numarası sistem tarafından doldurulur, Durum
sütunu ise, pano sembolleri konumladırıldıkça değiştirilir. Bu sütunda 2 değişik
değer gözükür: Boşta ve Konumlandırıldı.
Pencerenin sağ kısmında; üst bölümde konumlandırılacak sembolün varsa Ön

görünüş ve Yan görünüş sembol türleri seçenekleri; hemen altında bu sembol
türlerine ait tasarlanmış 0, 90, 180 ve 270 derece varyasyon seçenekleri
gösterilir.
Ve nihayi olarak bu pencerede yukarıda açıklanan seçenekler altında, seçilen

sembolün boyutları gösterilir. Yükseklik ve Genişlik değerlerinin gösterildiği bu
alanlar, kullanıcı tarafından değiştirilebilirler.
Siyah alanda ise, seçilen sembolün öngösterimi sunulur. Yapılan seçenek

değişiklikleri anında siyah alan üzerinde değiştirilerek gösterime sunulur.
[Konumlandır] butonu ile seçilen sembol pano üzerine konumlandırılır.

Ardından sol taraftaki Durum sütununda Konumlandırıldı metni gösterilir.
3.8 Proje
Proje menüsünde, proje ile ilgili olan işlemler yapılabilir.
3.8.1 Yeni
Kitabımızın başlangıç kısımlarında proje ağacı üzerinde iken beyaz ikona
basarak yeni proje oluşturulabileceğini belirtmiştik. Bu alt menü aracılığı ile de
aynı sonuç elde edilir.
Üstte görülen resimde proje oluşturulurken değişik proje bilgilerinin girilmesi

gerekmektedir.
Genel proje özellikleri tabı 2 bölümden ibarettir. Bunlardan birincisi Genel

bölümüdür:
− Proje ismi
Metin alanıdır.
− Tesis/proje tanımı
Metin alanıdır.
− Çizim numarası
Metin alanıdır.
81
Resim 97: Yeni proje penceresi
− Müşteri adı
Metin alanıdır.
− Müşteri adresi 1
Metin alanıdır.
− Müşteri adresi 2
Metin alanıdır.
− İrtibat e-posta adresi

Metin alanıdır. Bu alan müşteriye e-posta gönderilirken kullanılır.
İkinci bölüm ise Sayfa numaralandırma bölümüdür. Bu bölümde projenin sayfa

mantığı belirlenir, dikkatle doldurulması gerekir. Bu bölümde projenin tesis, yer
göstergeleri ve sayfa mantığı belirlenir ve doğal olarak projelendirmeyi direkt
etkileyecektir.
− Proje mantık tipi

- DIN
Bu seçenek ile sayfa numaralandırma DIN normu, adresleme mantığına
uygun yapılmak zorundadır.
- DIC
Bu seçenek ile sayfa numaralandırma DIN normu adresleme mantığına
uygun yapılmak zorundadır.
- Normal
82
Bu seçenek ile sayfa numaralandırma düz mantıkta yapılır. Yani Tesis ve yer
göstergeleri tanımlanmadan, 1, 2, 3, ....
− Sayfa numaralandırma
- Ardışık sayfa numaralandırma
Bu seçenek ile sayfa numaralandırma yukarıda Normal proje mantık tipi ile
aynıdır.
- Tesis göstergesi
uygun yapılmak zorundadır. Fakat sayfa oluşturmada tesis göstergesi
oluşturulmak zorundadır, ek olarak yer göstergesi de oluşturulabilir.
- Tesis ve yer göstergesi

uygun yapılmak zorundadır. Sayfa oluşturmada tesis ve yer göstergesi
oluşturulur.
- Sadece yer göstergesi

uygun yapılmak zorundadır. Fakat sayfa oluşturmada sadece yer göstergesi
oluşturulur.
- Sadece tesis göstergesi

Bu özellik Ardışık sayfa numaralandırma seçeneği haricinde bir seçenek
seçilmeden, alttaki diğer özellikler aktif konuma gelemezler.
Aşağıdaki diğer özellikler, tek tek anlatılmayacaklardır. Yukarıda sayfa için

anlatılan seçenekler ve anlamları, alttaki özellikler için aynen geçerlidir.
− Cihaz numaralandırma
...
− Klemens numaralandırma
...
− Kablo numaralandırma
...
− Potansiyel ok numaralandırma
...
− Ladders
Bu proje özelliği, sayfanın çapraz referans adreslemesinde genelde
Amerika'da kullanılan ladder mantığı içindir. Bu seçenek aşağıdaki sonucu
verir. Bu alanda 1'den 3'e kadar seçenek sunulur. 0 (sıfır) seçeneği ladder
mantığının uygulanmadığı anlamına gelir. 1 seçeneği sayfanın solunda
sadece 1 ladder oluşturur. 2 ve 3 ise sayfada 2 veya 3 ladder oluşturur, 2
seçeneği için sonuç aşağıdaki gibidir.
83
Projede olan bu özellik sayfalar üzerinde kalıtsal bir özellik olarak uygulanır.
Fakat sayfalarda uygulanma mecburiyeti yoktur. Sayfa oluşturulduktan
sonra, Ladder özelliği değiştirilebilir.
Resim 98: 2 ladder örneği
Diğer alanlar proje özellikleri aşağıdaki özellikleri içermektedir:

− Uygulama
Metin alanıdır.
− Tesis tipi
Metin alanıdır.
− Tesis tipi
Metin alanıdır.
− Yer
Metin alanıdır.
− Çevre bilgileri
Metin alanıdır.
84
Resim 99: Proje özellikleri diğer alanlar penceresi
− Koruma derecesi
Metin alanıdır.
− Panolar
Metin alanıdır.
− Besleme
Metin alanıdır.
− Kontrol gerilimi
Metin alanıdır.
− Proje başlangıç tarihi

Metin alanıdır.
− Proje lideri
Metin alanıdır.
Ek bilgiler bölümündeki proje özellikleri aşağıdaki gibidir:

− Ek alan 1
Metin alanıdır.
− Ek alan 2
Metin alanıdır.
− Ek alan 3
Metin alanıdır.
85
Resim 100: Yeni proje ek bilgiler penceresi
− Ek alan 4
Metin alanıdır.
− Ek alan 5
Metin alanıdır.
− Ek alan 6
Metin alanıdır.
− Ek alan 7
Metin alanıdır.
3.8.2 Yeniden isimlendir

Proje ismi proje ağacı üzerinde değiştirilebildiği gibi, bu alt menü ile de
yapılabilir.
Resim 101: Proje ismi değiştirme penceresi
3.8.3 Özellikler
Proje özellikleri penceresi 4.1 Yeni altında yeni proje oluşturulurken anlatılan
proje özelliklerinin tümü bu alt menü için de geçerlidir.
86
3.9 Dil çevirisi
3.9.1 Başka bir dile çeviri

Projede konumlandırmış metinlerin yabancı dillere çevrilmesi bu alt menü içinde
yapılır.
Resim 102: Diller arası çeviri penceresi
Şayet dil veritabanında değişik diller oluşturulmuş ise, komut çağrıldığında

yukarıdaki resimde olduğu gibi, Kaynak dil ve Hedef dil alanları dolu
gelecektir. Aksi takdirde boş gelecektir.
Elbette kullanıcı kendiside yeni diller ve bu dillere ait metinler girebilir.
Sistemde sınırsız sayıda dil oluşturma imkanı mevcuttur. Aşağıda daha fazla
bilgi verilecektir. Evvela projenizde girilmiş metinlerin, bir dilden başka bir dile
çevrilmesini öğrenelim.
Yukarıda gösterilen resimde gösterildiği gibi, ilk hane değeri olan Kaynak dil
satırında projede bulunan metinlerin hangi dilden hangi Hedef dile çevrilmesi
gerektiği belirlenir. Kaynak ve hedef dil seçildikten sonra [Çevir] butonu tıklanır.
3.9.2 Yabancı diller veritabanı

Bir projede istenildiği kadar dil kullanılabilir. Bu diller birbirlerini karşılıklı olarak
etkilemezler. Fakat dikkat edilmesi gereken husus, veritabanına kelime veya
cümle aktarılırken, hangi dile kaydedileceğinin doğru yapılmasıdır.
[Çevir] butonu tıklanarak diller ve bu dillere metin ekleme (kelime ve cümle)

diyaloğuna erişilir.
Unutulmaması gerekir ki, cofaso hangi kelimenin hangi dile ait olduğunu
bilemeyeceğidir.
[İmport] butonu ile hazır bir Excel™ dosyasından istenilen dillere otomatik
aktarım yapılabilmektedir. Bu metod çeviri veritabanı oluşturulması açısından
87
oldukça verimlidir. Fakat branş sözcüklerinin, istenilen dökümantasyona eşit

gelmesine dikkat edilmelidir!
Buton tetiklendikten sonra, kitabın önceki konularında sık sık karşımıza çıkmış
olan dizin ve dosya bulma penceresi gelir.
Resim 103: Çeviri veritabanı penceresi
Resim 104: Dil veritabanına bilgi okuma dosyası seçme penceresi
[Dil ekle] butonu ile mevcut dillere yeni bir dil eklenebilir. Bir dili ekleyebilmek
için, o dilin cofaso'ın kullanıcı arayüzleri arasında olma zorunluluğu yoktur.
88
Resim 105: Yeni çeviri dili ekleme penceresi
[Kelime ekle] butonu ile yukarıdaki tüm satırların en altına yeni ve boş bir satır
eklenir. Bu satıra eklenmek istenen metin, değişik dillerde girilir.
Resim 106: Dil modülü butonları
[Projeden oku] butonu ile projeye girilmiş metinlerin tümü veritabanına aktarılır.
Bu işlem başlatıldığında [Dil ekle] butonu tıklandığında gelen pencere belirir.
Bu pencere gerçekten [Dil ekle]me anlamına gelmektedir. Şayet penceye
veritabanında mevcut bir dil ismi girilir ise, otomatik metinler o dile aktarılırlar.
Mevcut olmayan bir dil ismi girildiğinde sonuç aşağıdaki gibi olacaktır.
Resim 107: Çeviri dili veritabanı penceresi
[OK] butonu ile pencere kapatılır ise, tüm değişiklikler veritabanına

kaydedilirler.
[Çık] butonu ile pencere kapatılır ise, tüm değişiklikler çöpe atılır.
89
3.10 Proje import

3.10.1 EXF
EXF formatında mevcut projeleri okumak için bu seçenek tetiklenir veya beyaz
alan üzerinde iken sağ fare tuşu ile veya sol alt köşeden [Dosya ekle] butonu
ile okunmak istenilen proje dosyaları bulunup ekranda listelenir.
Yukarıdaki pencereden bilindiği üzere dizin ve dosyalar bulunurlar. Sistem Files

of type satırında görüldüğü gibi sadece EXF tipindeki dosyaları otomatik olarak
listeler. Elbette bu seçeneği değiştirme olanağı mevcuttur.
Aynı zamanda bu pencerede birden fazla dosya seçip, hepsini birlikte ekrana
getirme olanağı mevcuttur.
Okunan dosya da kullanılan sembol dosyaları veritabanın da mevcut ise, beyaz

boş alanda dosya importunun başlatıldığı, okunduğu ve tamamlandığı mesajlar
gösterilir.
Resim 108: Sembol kütüphanesi seçim penceresi
Fakat okunan EXF dosyasında kullanılan sembol dosyası mevcut sembol

kütüphaneler arasında mevcut değil ise, sistem projeyi varolan sembol
kütüphaneleri ile eşleştirme imkanı sunar ve yukarıdaki sembol kütüphanesi
ismini seçme penceresini getirir.
Şayet mevcut sembol kütüphanelerinden hiçbiri projenize uyumlu değil ise,

işlem durdurulmalıdır! Evvela Sembol tasarımı penceresinden sembol
kütüphanesi okunmalı ve tekrar EXF import başlatılmalıdır.
3.10.2 Diğer seçenekler

− XML
− Eplan™ Z13 pack
− Eplan™ Project directory
− Z_Pack P_Pack
90
Yukarıda listelenen seçeneklerin tümünde aynı pencereler, aynı mesajlar

gösterilirler.
3.11 Proje export

Projeler 2 değişik formatta eksport edilebilir, başka kullanıcılara veya
müşterilere verebilirler. Cümlenin başındaki „Proje“ kelimesi ile projenin tüm
mantıksal bileşkenlerinin korunarak aktarılması anlamındadır.
Projeler DXF (AutoCAD™ formatı) olarak da (sadece grafiksel olarak)

aktarılabilirler. Bu formatta mantıksal bilgilerin tümü kaybedilir!
Fakat bu menüde yukarıda belirtildiği gibi, bir projenin mantıksal yapısının

bozulmadan aktarılması türleri mevcuttur. Bunlar EXF ve XML türleridir.
3.11.1 EXF
EXF formatında kaydedilmek istenen projenin EXF formatında kaydedilebilmesi
için, Files of type satırında cofaso proje dosyası (.exf) seçeneği seçilir.
Kaydedilecek dizin belirlenir, dosya ismi File name satırında girilip [Save]
tuşuna basılır.
Elbette daha önce export edilmiş bir EXF dosyası seçilip üzerine kayıt yapma
imkanı mevcuttur.
3.11.2 DXF
DXF formatında kaydedilmek istenen projenin DXF formatında kaydedilebilmesi
için, Files of type satırında AutoCAD™ proje dosyası (.dxf) seçeneği seçilir.
Kaydedilecek dizin belirlenir, sayfaların başına eklenecek „ek“ File name
satırında girilip [Save] tuşuna basılır.
3.11.3 PDF
PDF formatında kaydedilmek istenen projenin PDF formatında kaydedilebilmesi
için, Files of type satırında cofaso proje dosyası (.pdf) seçeneği seçilir.
Kaydedilecek dizin belirlenir, dosya ismi File name satırında girilip [Save]
tuşuna basılır.
3.11.4 XML
XML formatında kaydedilmek istenen projenin XML formatında
kaydedilebilmesi için, Files of type satırında cofaso proje dosyası (.xml)
91
seçeneği seçilir. Kaydedilecek dizin belirlenip, dosya ismi File name satırına
girilir ve [Save] tuşu ile işlem başlatılır.
Elbette daha önce export edilmiş bir XML dosyası seçilip üzerine kayıt yapma
imkanı mevcuttur.
Yukarıda listelenen seçeneklerin tümünde aynı pencereler, aynı mesajlar

gösterilirler.
Resim 109: Eksport proje tipi belirleme penceresi
3.12 E-Posta olarak gönder

cofaso'da tasarlanan/çizilen projeler müşteriye veya iş ortaklarına sistemden
çıkmak zorunda olunmadan gönderilebilirler. Bu işlem ile iş akışı bölünmeden
çalışma imkanı mevcuttur.
E-posta gönderiminde aşağıdaki formatlar kullanabilir:

− PDF
Projenin aktüel açık olan sayfası otomatik olarak PDF formatında
oluşturulup, e-postaya dosya eki olarak atanır.
− JPG
Projenin aktüel açık olan sayfası otomatik olarak JPG resim formatında tek
tek oluşturulup, e-postaya dosya ekleri olarak atanırlar.
− XML
Projenin aktüel açık olan sayfası otomatik olarak XML formatında
oluşturulup, e- postaya dosya eki olarak atanır.
92
Resim 110: Sayfa + e-posta gönderim menüsü
3.13 Yazdır
cofaso'da tasarlanmış/çizilmiş projeleri yazdırma bu menüden yapılır.
Resim 111: Sayfa + e-posta gönderim menüsü
Bu arayüz kitabın başlangıç kısmında sayfa çıktısı alınırken anlatıldığı için

burada detaylı anlatılmayacaktır. Seçilen sayfa veya diğer proje bölümü arka
planda basılarak önizleme penceresinde gösterilir. Proje çıktısı istenilen
görüntüde ise, yazıcıya gönderilebilir.
93
3.14 Otomatik projelendirme

cofaso'da çok konforlu çizim imkanları olduğu gibi, otomatik olarak da çizim
yapma imkanı mevcuttur.
Resim 112: Otomatik projelendirme penceresi
Otomatik projelendirme 2 değişik şekilde mümkündür. Birincisi, mevcut

makrolarla otomatik projelendirme yapmak ve ardından normal offline
numaralandırma fonksiyonları ile cihaz, klemens ve diğer nesneleri
numaralandırmak ve nihayi olarak otomatik planları almaktır.
İkincisi ise, bir Excel™ tablosu okuyarak her satıra bir makro atamak ve
otomatik projelendirmeyi kullanmaktır.
Şimdi heriki metodun da detaylarını tanıyalım ve otomatik projelendirmenin

uygulamasını yapalım.
Aşağıda farklılıkları ayrı ayrı anlatılacak olan projelendirme türlerinin herikisi

içinde geçerli olan özellikler anlatılacaktır.
Makro ağacı üzerinde iken, seçmek istenilen bir makro mevcut ise bunun ismini
biliyor ise, bu makronun isminin ilk harfinden başlayarak arka arkaya girilir.
Sistem otomatik olarak imleci istenilen makronun üzerine götürecektir.
Ve üzerine gidilen makro otomatik olarak öngösterim penceresinde
gösterilecektir. Bu işlemin gerçekleşmesi için maalesef, tüm makro ağacı
dallarının açık konumda olmaları gerekmektedir.
94
Şimdi makroyu seçmek, yani sağ taraftaki makro listesine eklemek için, ya fare
ile o makro çift tıklanır, ya da ara çubuğu 1 kez tuşlanır.
Bu arada pencerelerden hangisinin ön planda olduğu kontrol edilmelidir. Aktif

olan pencerenin başlık satırının mavi, diğerinin ise gri olması gerekmektedir.
Proje seçenekleri:
− Üzerine kaydet: Bu seçenek seçilen makroların aktüel projenin üzerine
kaydedilerek oluşturulmasını sağlar.
− Otomatik sayfa hesabı: Bu seçenek oluşturulan proje sayfalarının sayfa

numaralarının otomatik olarak hesaplanmasını sağlar.
Pencere butonları:
[Makro parametreleri]: Bu buton ile seçilen makroların konumlandırılırken
makro etrafında olması istenilen boşlukları belirler.
Resim 113: Otomatik projelendirme makro parametreleri penceresi
− Sol boşluk satırı

Bu değer konumlandırılan makronun solundaki boşluğu belirler. Girilen
değer bir tamsayıdır ve 4 mm ile çarpılarak grafikde uygulanır.
− Ara boşluk satırı

X ekseni üzerinde seçilen makroların arasına konulması istenilen boşluk
değeridir.
− Sağ boşluk satırı

Bu değer konumlandırılan makronun sağındaki boşluğu belirler. Girilen
95
− Üst boşluk satırı

Bu değer konumlandırılan makronun üstündeki boşluğu belirler. Girilen
− Alt boşluk satırı

Bu değer konumlandırılan makronun altındaki boşluğu belirler. Girilen değer
bir tamsayıdır ve 4 mm ile çarpılarak grafikde uygulanır.
Bu penceredeki diğer değerler:

− Başlangıç sayfası satırı
Bu değer otomatik oluşturulacak sayfaların ilkinin başlangıç değerini belirler.
− Artış değeri satırı

Bu değer oluşturulacak sayfaların kaçar adımlık artırılacağını belirler.
Pencerede bulunan alanların tümünü elle değiştirebileceği gibi, her alanın

sağında bulunan değer artırma ve azaltma butonları da kullanılabilir.
[Dosya seç]: Bu buton şayet otomatik projelendirme yapılırken bir Excel™

dosyası ile senkronizasyon yapılmak isteniyorsa istenilen dosya bulunup
satırları ekrana yüklenir.
Resim 114: Otomatik projelendirme dosya seçme penceresi
[Kaydet]: Bu buton ile hazırlanmış bir makro listesi kaydedilip sonraki

çalışmalarda tekrar kullanılabilir.
Aşağıda resmini görülen Kaydet penceresi içindeyken mevcut satırlardan biri

seçilip üzerine kayıt yapılabilir. Dikkat! Seçilen satırın üzerinde kaydedilmeden
önce güvenlik sorusu sorulmaz!
[Sil] butonu ile önceden kaydedilmiş bir makro listesi silinebilir.
[Çık] butonu ile yaptığınız işlemler kabul edilmeden pencere kapatılır.
96
Resim 115: Otomatik projelendirme şablon kaydetme ve okuma pencereleri
[Aç]: Bu buton ile yukarıda sağda gördüğünüz pencere açılır ve daha önce
hazırlanıp kaydedilmiş bir makro listesi açılarak kullananılır.
İstenilen makro listesi satırı fare ile seçilir ve [Aç] butonu tıklanır. Bu pencerede
de Kaydet penceresinde olduğu gibi [Sil] butonu ile önceden kaydedilmiş bir
makro listesi silinebilir.
[OK]: Bu buton otomatik proje oluşturma penceresini yapılan projeleri kabul

ederek kapatır. Fakat son aktüel projeyi uygulamaz.
[Çık]: Bu buton otomatik proje oluşturma penceresini yapılan projeleri kabul

ederek kapatır. Fakat son aktüel projeyi uygulamaz.
[Uygula]: Bu buton, oluşturulan makro listesini projeye çevirir ve proje ağacında

gösterir. Şayet imleç değiştirilmiş herhangi bir proje sayfası üzerinde ise, bu
sayfanın kaydını sorar ve direkt olarak otomatik oluşturulan projenin birinci
sayfasını açar.
3.14.1 Otomatik projelendirme (Salt)

Tekrar hatırlatmak için, penceremiz yukarıda 2 bölümden ve aşağıda butonların
ve diğer ayarların yapıldığı bölümden oluşmaktadır.
Pencerenin sol üst tarafındaki bölümde veritabanımızda olan parametrik

makroların hiyerarşik listesi gösterilir. Hiyerarşik makro dizinleri yapısı,
kullanıcının eklemek istediği makroları kolay bulabilmesi için mantıksal kriterlere
göre düzenlenmelidir.
97
Makro ağacından gerekli olan makroları sol fare tuşu ile veya üzerine geldikten
sonra ara çubuğunu tuşlayarak, makro listenize atınız ve ardından [Uygula]
butonuna basınız.
3.14.2 Excel ile otomatik projelendirme

Şimdi verileri bir Excel™ tablosundan okuyarak otomatik projelendirme yapalım.
Evvela [Dosya aç] butonu tuşlanır ve açılan pencereden okunacak giriş-çıkış

bilgilerin kayıtlı olduğu Excel™ dosyası bulunur, [Open] tuşu ile dosya okunur.
Resim 116: Otomatik projelendirme Excel™ dosyası örneği
Resimdeki örneğe benzer bir tablo ekranda belirecektir. Şimdi sıra okunan
satırlara uygun makroların atanmalarına gelmiştir. Diğer otomatik projelendirme
şeklinde açıklandığı gibi makro ağacından istenilen makrolar üzerine gidilerek
ara çubuğu aracılığı ile veya fare ile çift tıklanarak atanırlar.
En son [Uygula] butonuna basılarak otomatik projelendirme yapılır.
3.15 Numaralandırma
Bu menü kullanıcının projelendirme sırasında en sık kullanacağı
menülerdendir.
98
Resim 117: Numaralandırma menüsü
3.15.1 Sayfa numaralandırma
Resim 118: Sayfa mumaralandırma penceresi
Numaralandırma menümüzün ilk alt menüsü proje sayfaların

numaralandırılması içindir. Şimdi adım adım bu pencerenin sunduğu imkanları
görelim.
Bu diyalogda diğerleri gibi birçok değişik bölümden oluşmaktadır. En üstte proje

sayfa tiplerinin listelendiği tablo, ortada değişik seçeneklerin olduğu bölüm ve
en altta butonlar bölümünden ibarettir.
99
Sayfa tipleri tablosu sütunları:

− Sayfa tipi
Bu sütunda sistemde bulunan tüm sayfa tiplerinin isimleri gösterilir. Bu tipler
aşağıdaki gibidir: Sayfa tipleri ve anlamları en sağda bulunan seçim sütunu
ile birlikte anlatılacaktır.
- Tüm sayfa tipleri
Bu satırın sağındaki seçenek işaretli ise, alttaki sayfa tiplerinin tümünün
seçim kutucuklarıda işaretlenecektir. Bu durumda diğer sütunların seçim
kutucuklarını kaldırma imkanınız yoktur! Şayet tüm sayfa tipleri
numaralandırılmayacak ve sadece bazıları numaralandırılacak ise,
istenilen satırın işareti kaldırılır ve alttaki seçeneklerde istenilen
değişiklikler yapılır.
En üst satırın sağındaki seç işareti kaldırıldığında, aşağıdaki satırlarda

değişiklik yapılmak zorunda değildir. Fakat bu satırın seç işaretinin
kaldırılması, diğer satırların değerlerinin değiştirilebilir duruma gelmesini
sağlayacaktır. Aksi durumda diğer satırların ön ayarlarının
numaralandırmada bir etkisi olmayacaktır.
- Çizim sayfası
- Klemens planı (X)
- Kablo planı (W)
- Sahada klemens bağlama planı (T)
- Cihaz listesi (D)
- Tedarikçi listesi (M)
- Malzeme listesi (B)
- Kablaj listesi (C)
- Parça listesi (A)
- Sipariş listesi (P)
- Pano yerleşim sayfası (L)
- Cihaz/PLC bağlantı planı (E)
− Gösterge
Bu sütun yukarıda sayfa tiplerinin sağında parantez içinde bulunan
öndeğerlerin sayfa numaralarının başına eklenir.
Bu değerler istenildiği gibi değiştirilebilirler. Bu değer 1 harften fazla hanede

olabilir.
− Başlangıç değeri
Sayfalar numaralandırılırken ilk sayfasının hangi değerden başlayacağını
belirler.
− Artış değeri
100
Sayfalar numaralandırılırken her sayfa arasındaki artış değerini belirler.
− Seç
Seçilen satırın aktif durumda olup olmadığını gösterir. Aktif satırlarda seçili
işaretinin içi dolu, pasif olanlarda ise boş durumdadır.
[ ] Alt sayfaları numaralandırma

Bu seçenek, içindekiler sayfaları gibi, 2.1, 2.2, 2.3 sayfaların noktadan sonraki
alt numaraların, ana sayfa numarası ne olursa olsun, değiştirilmemesini sağlar.
Metod seçenekleri:
− Komple, proje bazında numaralandır
Bu seçenek proje sayfalarının DIN normu yapısına bakmaksızın, düz
numaralandırmayı sağlar. Aşağıda bir örnek numaralandırma görebilirsiniz.
Resim 119: Komple proje numaralandırma sonucu örneği
Görüldüğü gibi, =AP1+ST1 altında 1'den 5'e kadar sayfa mevcuttur. Fakat
+ST2 yeri içindeki sayfalar 6 ve 7 numaralıdır.
− Her yer ve tesis göstergesi sayfalarını bağımsız numaralandır

Bu seçenek ise her yer ve tesis göstergesi içindeki sayfaların tablodaki
başlangıç değerinden (genelde bu değer 1'dir) başlamasını sağlar.
Resim 120: Yer ve tesis göstergesi proje numaralandırma sonucu örneği
Kapsam seçenekleri:
− Tüm sayfalar
Bu seçenek ile imlecin proje ağacı üzerindeki konumuna bakılmaksızın tüm
proje sayfaları numaralandırılır.
101
− Seçili sayfalar, tesis veya yer göstergeleri

Bu seçenek ile proje ağacı üzerinde seçili sayfaların veya üzerinde
olduğunuz DIN normuna ait tesis ve yer göstergeleri içinde olan sayfaların
numaralandırılması sağlanır.
Resim 121: Proje numaralandırma sayfa tipleri penceresi
Yukarıda ayarları yapılmış, fakat henüz numaralandırılmamış proje sayfaları

gösterilmektedir.
Bu metodla numaralandırılmış proje sayfaları aşağıdaki gibidir.
Resim 122: Proje numaralandırma sayfa tipleri sonucu örneği
102
Görüldüğü gibi sadece +ST1 yer göstergesi içindeki grafik sayfaları 10'dan
başlayarak numaralandırılmışlardır. Fakat +ST2 içindeki sayfalarda herhangi
bir numaralandırma yapılmamıştır.
[Numaralandır] butonu ile yapılan ayarların tümü kabul edilir ve

numaralandırma başlatılır.
3.15.2 Cihaz numaralandırma

Numaralandırma menüsünün ikinci alt menüsü projede kullanılan tüm cihazların
numaralandırılması için kullanılır. Bu pencere çok belirgin ve sadedir. En üst
satırda Numaralandırma formatı satırında, numaralandırma yapılırken hangi
kombinasyonla yapılması istenirse seçilir. Bu satırın seçenekleri aşağıdaki
gibidir:
Resim 123: Cihaz/sembol numaralandırma penceresi
− Boş
Bu seçenek ile tüm cihaz isimleri boşaltılır.
103
− Harf + Numara
Bu seçenek ile cihaz isimleri numaralandırılırken, aşağıda cihaz türleri
tablosunda Harfi sütununda yazılı harf alınır ve arkasına Başlangıç
değerine ve Artış değerine uygun bir aritmetik değer eklenir. Buna örnek
olarak M15 verilebilir. M15 numarasının anlamı, ilk sayfanın en sol üst
köşesinden başlayarak bütün 'M' harfini içeren cihazlar aranır ve
numaralandırılır. M15 ise bunlar arasında 15. sırada bulunan motordur.
− Harf + Sayfa + Numara

tablosunda Harfi sütununda yazılı harf alınır ve arkasına evvela sayfa
numarası eklenir ve Başlangıç değerine ve Artış değerine uygun bir
aritmetik değer eklenir. Buna örnek olarak M215 verilebilir. M215
numarasının anlamı, ilk sayfanın en sol üst köşesinden başlayarak bütün 'M'
harfini içeren cihazlar aranır ve numaralandırılır. M215 ise bunlar arasında
15. sırada bulunan motordur. Fakat bu motoron 2. sayfada olduğu M harfi
arkasındaki numaradan anlaşılabilir.
− Sayfa + Harf + Numara

tablosunda Harfi sütununda yazılı harf alınır ve arkasına evvela sayfa
numarası eklenir ve sembolün bulunduğu sütun değeri eklenir. Buna örnek
olarak M29 verilebilir. M29 numarasının anlamı, 2. sayfanın 9. sütununda
bulunan motorun numarasıdır.
− Sayfa + Harf + Sütun

Bu seçenek ile cihaz isimleri numaralandırılırken, aşağıda evvela sayfa
numarası, numaranın başına eklenir, ardından cihaz türleri tablosunda Harfi
sütununda yazılı harf eklenir ve sembolün bulunduğu sütun değeri eklenir.
Buna örnek olarak 2M9 verilebilir. 2M9 numarasının anlamı yukarıdaki
örneğin aynısıdır, yani 2. sayfanın 9. sütununda bulunan motorun
numarasıdır. Bu metodda sadece yazım şekli farklıdır.
Ayırıcı alan ile yukarıda seçilen bölümler arasına yazılan işaret eklenir.
− Tüm sayfalar
Bu seçenek ile imlecin proje ağacı üzerindeki konumuna bakılmaksızın tüm
proje sayfalarındaki cihazlar/semboller numaralandırılır.
− Seçili sayfalar, tesis veya yer göstergeleri

Bu seçenek ile proje ağacı üzerinde seçili sayfaların veya üzerinde
olduğunuz DIN normuna ait tesis ve yer göstergeleri içinde olan sayfaların
numaralandırılması sağlanır.
104
Örnek olarak proje ağacı üzerinde 1 sayfa seçelim ve Kapsam kısmında da

bu seçeneği seçili duruma getirelim. Numaralandırma formatı olarakda Boş
seçeneğini işaretleyelim.
Görüleceği gibi sadece seçtiğimiz sayfa içindeki sembollerin tümünün

isimleri silinmiştir. Kullanıcı hiçbir şekilde merdiven menülerle uğraşıp zaman
kaybetmek zorunda değildir, direkt olarak bu menüler ve seçenekler aracılığı
ile sonuca ulaşır.
[Numaralandır] butonu ile yapılan ayarların tümü kabul edilir ve

numaralandırma başlatılır.
3.15.3 Klemens numaralandırma
Resim 124: Klemens numaralandırma penceresi
Numaralandırma menüsünün üçüncü alt menüsü projede mevcut tüm

klemenslerin otomatik numaralandırılması için kullanılır. Bilindiği üzere
klemensler, pano ve otomasyon projelerinde özel bir konuma sahiptirler. Bu
nedenle çok çeşitli ve farklı gereksinimlere karşılık vermek zorundadır.
105
Numaralandırma formatı:
Bu satır klemens numaralandırmada hangi tür numaralandırma işlemi yapılmak
istendiğini belirler.
− Alfanumerik
Numaralandırmada harflerin de kullanılmasına izin verir.
− Numerik
Numaralandırmada sadece sayısal değerlerin kullanılmasına izin verir. Bu
değer seçildiğinde toprak ve nötr klemenslerin ayarlarının numaralandırmaya
etkisi olmaz.
Başlangıç değeri:
Bu alana girilen değer, klemens ve klemens dizinleri numaralandırılırken hangi
değerden başlayacağını belirler.
Düşünülebileceği gibi, bu alandaki değer tüm klemens dizinlerinin ilk değeri
olarak atanacaktır.
Artış değeri:
Bu alana girilen değer, klemens ve klemens dizinleri numaralandırılırken hangi
adımlarla yükseltileceğini belirler.
− Seçilen sayfalardaki veya dizinlerdeki tüm klemensler
Proje ağacı üzerinde seçilen sayfa, tesis veya yer göstergeleri içindeki
klemensleri numaralandırır. İlk klemens numarası yukarıdaki Başlangıç
değeri satırından alınır.
− Tüm dizinlerin tüm klemensleri

Aktüel projede mevcut tüm klemens dizinlerinin tüm klemensleri
numaralandırılır. Fakat sadece klemensler numaralandırılırlar, klemens dizin
isimleri değiştirilmezler. İlk klemens numarası yukarıdaki Başlangıç değeri
satırından alınır.
− Sadece tesis ve yer göstergeleri arasındaki klemensler

Birçok şirkette klemens bağlantıları, çok karmaşık duruma geldikleri için
(interconnection), panolar arası bağlantıların ayrıca numaralandırılması
gerekmektedir. Bu seçenek bu gereksinime cevap vermektedir. İlk klemens
numarası yukarıdaki Başlangıç değeri satırından alınır.
− Tüm klemens dizinleri

Bu seçenek ile sadece klemens dizin isimleri numaralandırılır. İlk klemens
dizin numarası yukarıdaki Başlangıç değeri satırından alınır.
Metod seçenekleri:
106
− Normal
Bu metod ile klemens dizinleri çizimde bulundukları gibi numaralandırılırlar.
Resim 125: Klemens numaralandırma örneği
− Sayfa bazında
Bu numaralandırma metodunda, başlangıç değeri her sayfada Başlangıç
değeri alanında yeniden okunur. Dikkat! Bir önceki sayfanın son klemens
numarasının bir fazlası yeni sayfanın başlangıç değeri değildir!
Resim 126: Cihaz/sembol numaralandırma örneği
− Resimde evvela 3. sayfanın en sağdaki klemens dizinini, yanında ise 4.

sayfanın ilk klemens dizini ve klemens numaraları gösterilmektedir.
− Kablo bazında
Şayet klemensler ile saha arasında bir kablo çekilmiş ise, bu kablonun
damar numaraları veya renkleri klemenslere atanır. Aksi takdirde, yani
kablosuz klemensler, konvansiyonel (1, 2, ...) olarak numaralandırılırlar.
Resim 127: Kablo damarına uygun numaralandırma örneği
− Kat bazında
107
Projede katlı klemensler kullanılmış ise, aynı dizine ait klemensler, birlikteliği
gösterir şekilde numaralandırılırlar.
− Tümünü numaralandır
Projede kullanılan tüm klemensler değer alanları gözönünde bulundurularak
numaralandırılırlar.
PE ve N klemensleri seçenekleri:
− Değiştirme
Bu değer ile PE ve N klemensleri için projede kullanılan isimler
değiştirilmeden muhafaza edilirler.
− Numaralandırmaya dahil et
Bu numaralandırma parametresi ile toprak (PE) ve nötr (N) klemensleri,
normal klemensler gibi numaralandırmaya dahil edilirler.
Resim 128: Toprak klemensleri numaralandırma örnekleri
Buna örnek olarak aşağıda öncesini ve sonrasını gösteren resimleri

verilmiştir. Görüldüğü gibi toprak klemensi numaralandırma öncesinde
olduğu gibi çizgi-nokta şeklinde gösterilmektedir, fakat toprak klemensi artık
'PE' olarak değil, '4' numaralı klemens olarak gösterilmektedir.
− Çizimdeki konumunu uygula

Toprak ve nötr klemenslerinin numaralandırılması için bir diğer seçenek de,
klemensin ait olduğu klemens dizini üzerindeki konumunun uygulanmasıdır.
− PE ve N harflerini kullan
Ve nihayi olarak, toprak ve nötr klemenslerinin otomatik olarak tanınarak
toprak klemenslerine „PE“ isminin, nötr klemenslerine ise 'N' harfinin
atanmasıdır.
108
Resim 129: Toprak klemensi çizimdeki konumuna uygun numaralandırma örneği
Resim 130: Toprak klemensini PE ve N harfini kullanarak numaralandırma örneği
Yukarıda bu maddeye uygun öncesi ve sonrası durumları gösterilmektedir.
3.15.4 Kablo numaralandırma

Kablolar panodan (klemens altından), sahaya giden bağlantıları sağlayan
nesnelerdir. Kablolar da cihazlar ve klemensler gibi, çizimde çok sayıda
kullanıldıkları için numaralandırılırken kullanıcıya otomatik fonksiyonlar
sunulmaktadır.
Kablo tanım harfi: Bu alana kablolar numaralandırılırken, kablo numarası

önüne hangi harfin veya harflerin gelmesi isteniyorsa yazılır. Sistem tarafından
ayarlı öndeğer 'W' harfidir. Bu harf uluslararası kabul gören değerdir.
Başlangıç değeri: Bu alan ilk bulunan kablo numarasının hangi değerde

başlıyacağını belirler.
109
Artış değeri: Bu alan kablo numarası değeri yükseltilirken adım değerini

belirler.
Resim 131: Kablo numaralandırma penceresi
− Seçilen sayfalardaki kablolar
Bu seçenek ile sadece proje ağacı üzerinde seçilmiş sayfa, tesis ve yer
göstergeleri içindeki kablolar numaralandırılırlar.
− Tüm kablolar
Projenizdeki tüm kablolar istisnasız yeniden numaralandırılırlar.
Metod seçenekleri:
− Normal
Bu seçenek ile kablolarınız Kablo tanım harfi alanındaki değer + numara ile
numaralandırılırlar. Buna örnek olarak -W1, -W2, -W3 gibi değerler
verilebilir.
− Sayfa bazında
Bu metodun sonuçlarıda Normal seçeneği altındaki sonuçları verecektir.
Fakat her yeni sayfada kablo numaraları Başlangıç değerinden başlar.
− Hedef bazında
Bu metod ile kablolarınız bağlı oldukları iki uca bakılarak numaralandırılırlar.
Aşağıdaki resim örneği ile açıklamamızı detaylarındıralım.
110
Resim 132: Hedef bazında kablo numaralandırma örneği
Örneğimizde kablonun üst kısmında -X9 klemens dizini ve alt kısmında ise -
M3 motoru bulunmaktadır. Evvela DIN normunda tüm nesne isimleri önüne
eklenen '-' (eksi işareti), ardından Kablo tanım harfi olan 'W' harfi, üst
kısımdaki hedef bağlantı olan 'X9' klemens dizin ismi, ayırıcı karakter olan
'/' (bölü işareti) ve son olarak alt hedef bağlantı ismi olan 'M3' alınır ve tüm
bu bileşkenlerden kablonun ismi oluşturulur.
− Tümünü numaralandır
İlk seçenek olan Normal ile aynı işleve sahiptir.
3.15.5 Pano içi kablaj numaralandırma

Numaralandırma modulünün en kapsamlı bölümü pano içi kablaj
numaralandırmadır. Şimdi bu penceredeki imkanları tanıyalım.
Numaralama modu
Bu numaralandırma modunda tüm çizim sayfaları klasik olarak sayfaların sol üst
köşesinden başlanılarak aşağı kadar taranır, ardından bir adım sağa geçilir,
tekrar aşağı kadar taranır ve bulunan pano içi kablaj nesneleri ard arda
numaralandırılırlar. Verilen örneklerin tümünde diğer satırlarında etkisi
olmaktadır, fakat satırın etkileri anlaşılacak şekilde anlatılmaya çalışılmıştır.
111
Resim 133: Kablaj numaralandırma penceresi
− Basit numaralandırma
Resim 134: Kablaj numaralandırma numaralama modu seçenekleri
112
Resim 135: Basit kablaj numaralandırma örneği
Yukarıda bu metod için gösterilen örnekte görüldüğü gibi, bu mod ile

konvansiyonel olarak kablaj nesneleri numaralandırılır. Yani numaralar
ardışıktır ve herhangi bir elektriksel mantık uygulanmaz. Sahaya giden
kablolar hariç, bulunan tüm bağlantılar birer kablaj olarak değerlendirilir ve
bir önceki (Başlangıç değeri hariç) değerin bir fazlası yeni bulunan kablaja
atanır. Dikkat! Potansiyel baraları aynı numarayı taşımazlar!
− Potansiyel numaralandırma
Bu numaralandırma modu en çok kullanılan seçenektir. Aşağıdaki resimde
görüldüğü gibi, bara veya potansiyel besleme hatları üzerindeki numaralar
hep aynı kalmaktadırlar.
Bu seçenek öndeğer olarak ayarlıdır!
− Potansiyel numaralandırma ve eki

Bu numaralandırma modu potansiyel bağlantıların numarasını aynı
oluşturmasının, yanısıra ayrıca bu hatlara sırasına göre birde ek
atamaktadır. Örnek sonuç aşağıdaki gibidir.
Sayma modu
Bu parametre ise numaralandırma sırasında numaraların mantığına birde
formatını destekleyen anlam verir. Bu parametre yukarıda verilen
numaralandırma modu satırının birinci seçeneği Basit numaralandırma ile
anlatılacaktır. Sayma modu parametresi her kombinasyon için değişik bir
sonuç vermez. Kombinasyonlar bazen anlamsız sonuçlar verebileceği için ve
bu kombinasyonları önlemek için, kullanıcı arayüzünün çok karmaşık hale
gelmesini önleyebilmek amacı ile, pencereye yeni parametreler eklenmemiştir.
113
Resim 136: Potansiyel kablaj numaralandırma örneği
Resim 137: Potansiyel ve ekli kablaj numaralandırma örneği
− Ardışık
Bu sayma modu numaraların oluşturulmasını direkt olarak etkilemektedir.
Ardışık 1, 2, 3, ... anlamındadır.
− Sayfa bazında
Seçilen parametreler ne olursa olsun, numaralandırma her sayfada yeniden
başlatılır. Başlangıç değeri gibi parametreler numaralandırmayı direkt
etkileyen değerlerdir.
114
Resim 138: Kablaj numaralandırma sayma modu seçenekleri
− Sütun bazında
Bu seçenek ile değişken alanlar baz alınarak, numaralandırma her sütunda
yeniden başlatılır. Çok yaygın kullanılan bir seçenek olmasada,
kullanılmaktadır.
Resim 139: Sütun bazında kablaj numaralandırma örneği
− Hedef bazında
Aşağıda örneğini gördüğünüz bu seçenek ile kablajın bağlı olduğu iki ucun
ismi ve bağlantı numaraları kablajın ismini belirler. Aşağıdaki örneğin, -Q1
termik manyetik şalterinin 2 numaralı ucu ile -X1 klemens dizininin 1
numaralı klemensi arasındaki kablajın numarası, bu iki ucun kombinasyonu
olan X1:1/Q1:2 dir.
Şayet ismi belirleyen etmenlerden biri eksik olursa, isim varolan değerlerle
oluşturulur.
115
Resim 140: Hedef bazında kablaj numaralandırma örneği
Yedek satırı:
Bu değer ile kablaj numaralandırma yapılırken buraya girilen değerin katları her
sayfa başlangıcında baz alınır. Şayet bu değer 5 olarak belirlenir ise, ilk
sayfadaki başlangıç değeri 5 olur, direkt olarak bu sayıdan başlar. Ve örneğin
26 olursa, bir sonraki sayfanın başlangıç değeri 30 olacaktır.
Resim 141: Yedekli kablaj numaralandırma örneği
Numaralandırma metodu satırı:
Resim 142: Kablaj numaralandırma metodu seçenekleri
− Yeniden numarala
Kablaj nesnelerine verilen numaralar tamamı ile yeniden oluşturulur. Bu
metod sabitlenmiş kablajıda numaralandıracaktır.
− En son numaradan devam et
116
Resim 143: Kablaj en son numaradan devam ederek numaralama örneği
Yukarıda solda görüldüğü gibi, en son kablaj numarası 006'dır. Ardından

başlatılan numaralandırma ile (sağda sol üst köşe) ilk kablaj numarası 007
olarak atanmıştır.
− Eksikleri doldur
Bu seçenek ile projelendirme sırasında silinen kablaj numaraları bulunur ve
bunlar doldurulduktan sonra, en son numaradan devam edilir.
Resim 144: Kablaj numaralandırmada eksikleri doldur örneği
Bir önceki seçenekte başlangıç resmini baz alarak bu numaralama metodu

uygulandığında sonuç yukarıdaki gibi olacaktır. Bilindiği gibi, başlangıç
durumunda 001 ve 002 kablaj numaraları mevcut değildi. Fakat sonuçta ise
ilk kullanılan kablaj numaraları bunlar olmuştur.
Başlangıc değeri satırı:

Bu satır kablaj numaralandırmanın ilk değerinin veya şayet sayfa bazında
numaralandırma yapılıyor ise, her yeni sayfada ilk kablaj numarasının değerinin
kaç olması gerektiğini belirler. Aşağıda bir projenin 3. ve 4. sayfasının sol üst
köşesini gösteren resimlerde bu alan değeri = 7 olarak etkisi görülmektedir.
Resim 145: Kablaj numaralandırma başlangıç değeri örneği
117
Değişken tanımı satırı:

Bu alan eski sürümlere uyumluluk için tutulmaktadır.
Kapsam:
Resim 146: Kablaj numaralandırma kapsam seçenekleri
Şimdi numaralandırılması istenilen kablaj kapamı belirlenmelidir.

− Tüm kablolar
Projedeki tüm kablajlar hiçbir istisna yapılmaksızın numaralandırılırlar. Bu
seçenek montaja geçilmiş kablaj numaralarını bilemiyeceği için dikkatli
kullanılmalıdır.
− Seçili sayfalar
Bu seçenek projenin sadece bazı sayfaları numaralandırılmak istenirse
seçilir.
− Sabitlenmemiş kabloları numaralandır
Resim 147: Sabitlenmemiş kablaj numaralandırma penceresi
Yukarıda gösterilen pencere bir pano içi kablaj nesnesinin özellik

penceresidir. İkinci satırın Kablaj numarasını sabitleme özelliği mevcuttur.
Bu özellik, kablaj numarasını her durumda sabitler. Boşluk veya numerik bir
değer durumunda. Bu seçenek genelde, projelendirmesi bitmiş ve projeleri
montaja sevkedilmiş sayfalar veya panolar için yapılır. Veya cihaz içi kablaj
numaralarının projede gösterilmesi gereken durumlarda da bu seçenek
kullanılabilir.
Sadece tesis ve yer gösterge arası kablaj:
118
Bu seçenek proje şayet DIN normu adreslemesine uygun tasarlanmış ise, tesis
ve yer göstergeleri arasında bağlantıları sağlayan kablajın numaralandırılmasını
sağlar.
Resim 148: Sadece tesis ve yer göstergesi arası kablaj numaralama örneği
Yukarıdaki resimde Başlangıç değeri = 600 olan parametrelerin sonucu

görülmektedir. Potansiyel okların gittiği sayfada da kablaj numaraları aynı
numaraları alırlar.
Numaralandırma formatı bölümü
Resim 149: Pano içi numaralandırma formatı belirleme
Bu bölüm 2 satırdan ibarettir.
− Format
Birinci satır numaranın hane sayısını, numaraya eklenecek etmenleri, sayfa,
sütun ve sayaç bilgilerini belirler. Her etmen için eklenen harf sayısı, o
etmenin gösterimdeki hane sayısını belirler. Yukarıda resimde görülen örnek
sadece sayaç içerir ve her durumda 3 haneden ibarettir. Yani kablaj
numarası '1' dahi olsa, „001“ olarak gösterilir.
Şayet format „BBAAA“ olarak belirlenmiş, aktüel çizim sayfası = 5 ve

kablajımız birinci kablaj ise, sonuç = 05001 olacaktır.
Şayet sayfa numarasının hane sayısı, girilmiş olan hane sayısını aşarsa,
mevcut sayı olduğu gibi gösterilir.
− Ayırıcı
Bu alan Format alanı ile birlikte etki etmektedir. Şayet Format satırında farklı
harfler kullanılırsa, bu etmenler arasına Ayırıcı satırındaki karakter otomatik
olarak eklenir.
Elbette bu satır boşaltılır ise, bu etmenler birleşik gösterilirler.
119
Resim 150: Ayırıcı ile numaralama örneği
Ek isimlendirme imkanları bölümü
Resim 151: Kablaj ek isimlendirme seçenekleri
Bu bölüm 5 satırdan ibarettir ve her satırın tüm satırlarda aynı olan 3 değişik
seçeneği mevcuttur. Bu bölümde numaralandırmalar yapılırken aşağıda
listelenecek olan 5 değişik nesnenin özel durumları belirlenmektedir.
Bu özel nesneler aşağıdaki gibidir:

− Klemensler
− Potansiyel oklar
− Cihaz kutusu klemensleri
− Potansiyel ucu klemensleri
− PLC klemensleri
Her satırın alabileceği değerler:

− Hiçbiri
Bu seçeneğin numaralandırma üzerinde hiçbir etkisi yoktur. Tüm satırlarda
öndeğer olarak bu seçenek gösterilir.
− Uçtaki sembol ismini kablaj numarasına kaydet

Bu seçenek kablajın bağlandığı sembolün numarasını/ismini kablaja
atayacaktır.
Resim 152: Uçtaki sembol ismini kablaja atama örneği
− Kablaj numarasını uçtaki sembol ismine kaydet

Bu seçenek ise, yukarıdaki seçeneğin tam tersi olarak, kablaj numarasının
numarasını, sembole atayacaktır.
120
Resim 153: Kablaja bağlı sembol ismine kablaj ismini atama örneği
Resimdeki örnekte bu seçenek klemens satırı için değiştirilmiştir ve

sonucunda kablajın numarası klemenslere atanmıştır.
Metin parametreleri bölümü
Resim 154: Kablaj metni parametreleri
Bu bölüm kablaj numarasının gösterimini ve duruşunu etkileyen 4 satırdan

ibarettir.
Bu metin özellikleri aşağıdaki gibidir:

− Yazı boyutu
Bu seçenek, 9 ile 16 nokta arasında 8 değişik hazır seçenek sunmaktadır.
Fakat kullanıcı istediği seçeneği bu alternatifler arasında bulamaz ise, alan
üzerine istediği değeri direkt olarakda yazabilir. Pencere açılırken ayarlı
öndeğer 9'dur.
− Konumlandırma yönü
Bu seçeneğin 3 değişik değeri mevcuttur:
- Sağdan sola
- Soldan sağa
- Merkezi
Resim 155: Kablaj metni yön örnekleri
121
Yukarıda Sağdan sola, Soldan sağa ve Merkezi seçenekleri için hem dikey
kablolar için, hemde yatay kablolar için verilmiştir.
− Dikey kablolar için yazı yönü

- Yatay
- Dikey
- 180
- 270
Resim 156: Kablaj metni açı örnekleri
Sırası ile her 4 seçenek için ekran görüntüleri soldan sağa sunulmuştur.
− Yatay kablolar için yazı yönü

- Yatay
- Dikey
- 180
- 270
Resim 157: Kablaj yönünde metin konumlandırma örnekleri
Butonlar
[Numaralandır]: Bu buton ile numaralandırma işlemi başlatılır.
[Sil]: Bu buton ile oluşturulan kablaj numaraları, sabitlenmiş numaralar

haricinde silinirler.
3.16 Yardım
Bu menü sistem hakkında yardım alma
penceresini, program hakkında penceresini açar.
Program hakkında penceresi ayrıca, kullanıcı
lisansı bilgilerini de içerir.
Resim 158: Yardım menüsü
122
3.16.1 Yardım
Resim 159: Yardım penceresi
Bu menü kullanıcının sistem fonksiyonalitesi veya değer alanları hakkında bilgi

alabilmesi için hazırlanmış Yardım menüsüdür.
Kullanıcı bu dökümandan yazılımın özellikleri hakkında genel uygulama

adımlarını görebilecektir. Yardım menüsünde gösterilen kullanım kitapçığı
içinde, bilinen PDF dökümanları içindeki tüm hareketler uygulanabilir.
3.16.2 Program hakkında

Bu alt menü yazılımın koruma haklarının kimde olduğunu, paket türünü,
sürümünü ve lisans sahibi şirketin veya şahsın bilgilerini gösterir. Aşağıda bunu
123
gösteren bir örnek pencere verilmiştir. Fare ile diyalogdaki güneş tıklandığında
otomatik olarak „Mert Bilgi İşlem“ internet sitesi gösterilir.
Resim 160: Program hakkında penceresi
4. Sembol tasarımı
Bu modül, sistem altyapısında grafiksel mantıkla kullanılan tüm nesnelerin
tasarlandığı, gerektiğinde varolanların değiştirilebildiği modüldür.
Bu modül sadece tasarım/çizim anında kullanılan sembollerin değil, ayrıca

kablo ve cihaz kutusu gibi daha farklı nesnelerin; otomatik planların
oluşturulmasında kullanılan antet sayfalarının, kenar anteti tasarımlarının
oluşturulmasında kullanılmaktadır.
Yazılımın standart teslimatında tüm paketlerde (Professional, Standard,

Medium, Compact, Mini ve Test) kullanıcının işine hemen başlayabilmesi için,
gereken tüm semboller ve diğer nesneler verilmektedir. Bunlar; şirket
gereksinimlerinden bağımsız olarak, fakat %90 kabul gören DIN, IEC ve JIC
normlarına uygun semboller ve antetlerdir. Kullanıcının eğitimden sonra ilk
değiştirmesi veya eklemesi gereken şey, şirket ambleminin/logosunun kenar
antetine eklenmesidir. Bu konuda diğer konular gibi, aşağıda işlenecektir.
4.1 Başlık satırı

Başlık satırı modülümüzün ismini gösterir.
Elbetteki her Windows™ yazılımında olduğu gibi cofaso'da da başlık satırının
sol tarafında sistem menüsü ikonu mevcuttur. Bu menü aracılığı ile yazılım
penceresi kapatılabilir, kaydırılabilir ve küçültülebilir. Bilinen bir özellik olduğu
için daha detaylı olarak açıklama yapılmayacaktır.
124
Resim 161: Sembol tasarımı penceresi
4.2 Menü satırı

Tüm cofaso Sembol tasarımı menülerinin yer aldığı bu satırda, modülün
fonksiyonalitesini içeren hemen hemen tüm menülere ulaşılmaktadır. Menüler
ikonların içermediği fonksiyonlarıda içermektedir. Aşağıda ana ve alt menülerin
tümü detayları ile açıklanacaktır.
4.3 İkonlar ve işlevleri

Sembol tasarımı yapılırken çok çabuk erişilmesi gereken fonksiyonlar,
pencerenin üst kısmındaki satıra ve sağ kenarındaki dikey sütuna
yerleştirilmişlerdir. Aşağıda bu ikonların anlamları açıklanmıştır.
Ayrıca Sembol tasarımını kullanım sırasında fare ile bu ikonların üzerine gidilip
birkaç saniye bekletildiğinde, aşağıda listelenen açıklamalar
gözlemlenebilecektir.
Yeni sembol oluşturma

Üzerinde çalışılan sembolün kaydedilmesini sağlar
İmleç ile üzerinde bulunulan sembolün silinmesini sağlar
125
İşaretli nesneleri kesmeyi sağlar

İşaretli nesnelerin ara hafızaya kopyalanmasını sağlar
Ara hafızaya kopyalanmış nesnelerin yapıştırılmasını sağlar
İmlecin üzerinde bulunduğu sembolü/sembol kütüphanesini export eder

Sembol veya sembol kütüphanesine import işlemini başlatır
İmlecin üzerinde bulunduğu sembolü/sembol kütüphanesini yazdırır
Ekranın bir bölümünün belirlenerek büyütülmesini sağlar

Farenin olduğu bölgenin büyütülmesini sağlar
Farenin olduğu bölgenin küçültülmesini sağlar
Aktüel sembol ekrana sığabilecek şekilde gösterilir
Aktüel çizimin tekrar yenilenmesini sağlar

Sembolün teknik özellik penceresini açar
Çizgi çizme komutunu tetikler

Dörtgen çizme komutunu tetikler
Dolu dörtgen çizme komutunu tetikler
Daire çizme komutunu tetikler
Dolu daire çizme komutunu tetikler
Elips çizme komutunu tetikler
Dolu elips çizme komutunu tetikler
Yay çizme komutunu tetikler
Yay dilimi çizme komutunu tetikler
Dolu yay dilimi çizme komutunu tetikler
Poligon çizme komutunu tetikler
Kapalı poligon çizme komutunu tetikler
Köşeleri yuvarlak dörtgen çizme komutunu tetikler
Metin konumlandırma komutunu tetikler

Resim konumlandırma komutunu tetikler
Sola doğru bakan bağlantı noktası konumlandırma komutunu tetikler

Sağa doğru bakan bağlantı noktası konumlandırma komutunu tetikler
Yukarı doğru bakan bağlantı noktası konumlandırma komutunu tetikler
Aşağı doğru bakan bağlantı noktası konumlandırma komutunu tetikler
4.4 Grafik kaydırma sütun ve satırı

Ekranın alt ve sağ kenarında ekrana sığmayan formatlarda veya büyütülmüş
ekranlarda beliren kaydırma çubukları oluşur. Bunlar farenin orta tuşu ile olduğu
gibi, çizimin istenilen bölgesine gidilebilmesini sağlar.
126
4.5 Durum satırı

Durum satırında çizim koordinatları X ve Y olarak, aktüel olarak oluşturulan veya
değiştirilen sembol ismi, sembolün sembol kütüphanesindeki yeri/numarası,
sembol tipi ve açısı/varyasyonu gösterilir.
Resim 162: Sembol tasarımı penceresi durum satırı
4.6 Sembol kütüphanesi/sembol ağacı

Yanda görülen sembol kütüphanesi ve bu
kütüphaneler altındaki semboller, üzerinde
kontekst menüsü yoktur. Tüm fonksiyonlar menüler
ve ikonlar üzerinden gerçekleştirilebilirler. Kullanıcı
imleci klavyeden yön tuşları ile herhangi bir sembol
üzerine götürdüğünde veya fare ile tıkladığında,
sağ tarafta bulunan siyah çizim alanında gösterilir.
Şayet sembol özellik penceresi açık ise, üzerine

gidilen sembol özellikleri gösterilir.
Resim 163: Sembol kütüphanesi/sembol ağacı
4.7 Sembol tasarımı menüleri ve alt menüleri

Sembol tasarımı özel bir yazılım olarak
tasarlandığı için, kendine ait ikon çubukları ve
menüleri mevcuttur. Şimdi bu özel menüleri
tanıyalım.
Resim 164: Sembol menüsü
4.7.1 Sembol
Sembol menüsü altında, sembol kütüphanesi veya sembol oluşturmak, sembol
varyasyonu/açısı oluşturmak, sembol import/eksport edebilmek için gereken alt
menüleri mevcuttur.
127
4.7.1.1 Yeni sembol

Bu komut ile yeni bir sembol oluşturma başlatılır. Şayet imleç herhangi bir
sembol üzerinde ise, bu sembol şablon olarak alınır ve üzerinde değişiklik
yaparak yeni sembol oluşturulabilir.
Şayet tamamı ile sıfırdan bir sembol tasarlamak isteniyorsa, hangi sembol
kütüphanesine eklenecek ise o sembol kütüphanesi tıklanır/seçilir ve ardından
bu komut başlatılır.
Tamamı ile sıfırdan sembol oluşturma:
Resim 165: Yeni sembol oluşturma penceresi
Sembol tipi satırı:

Bu alan sembolün hangi amaçla kullanılacağını belirler. Bir çok seçeneğin
sunulduğu bu değer sonradan değiştirilemez!
− Cihaz
Cihaz seçeneği bir sigorta veya buton gibi bir sembolü temsil eder. Fakat
referansı olan bir sembol değildir. .
− Klemens
Otomatik planları oluşturulan bu sembol türü, elektroteknikte özel bir anlama
sahiptir.
− Kablo
Otomatik planları oluşturulan bu sembol türüne ait özellikler aşağıdaki gibidir.
128
Resim 166: Cihaz özellikleri tablosu
Resim 167: Klemens özellikleri tablosu
− Primer eleman (Ana eleman)

Kontaktör veya termik manyetik şalterler gibi, çapraz referansı olabilir kontak
alabilen sembollerin ana sembolü için kullanılır.
129
Resim 168: Klemens özellikleri tablosu
Resim 169: Ana eleman özellikleri tablosu
− Kontak (Yardımcı eleman )

Kontaktör veya termik manyetik şalterler gibi cihazların çapraz referansını
veren kontak türü semboller için kullanılır.
− Potansiyel ok
Bir sayfaya sığmayan çizimin başka bir sayfada mantıksal olarak devam
etmesini sağlayan semboller için kullanılır.
130
Resim 170: Yardımcı eleman özellikleri tablosu
Resim 171: Potansiyel ok özellikleri tablosu
− DIN kutusu
DIN normu adresleme mantığına uygun yapılan projelerde, aynı sayfaya ait
olmayan tesis ve yer göstergeleri için kullanılan sembol için kullanılır.
131
Resim 172: DIN kutusu özellikleri tablosu
Resim 173: Cihaz kutusu özellikleri tablosu

− Cihaz kutusu
132
Bu sembol projelendirmede kesin tanımlı bir sembolü olmayan cihazların,

tasarımda gösterilebilmesi için kullanılır.
− Cihaz ucu (kutusu) klemensi

Yukarıda açıklanan ve projelendirmede kesin tanımlı bir sembolü olmayan
cihazların, bağlantılarının yapılabilmesi için kullanılır.
Resim 174: Cihaz kutusu klemensi özellikleri tablosu
− PLC klemensi
PLC cihazlarının referans taşıyan bağlantıların yapılması için kullanılır.
− Grafik
Herhangi bir özelliği olmayan ve sadece görüntü olarak tasarımda/çizimde
kullanılan semboller veya nesneler için kullanılır.
− Antet veya lejant (Kenar anteti)

Tasarım sırasında her sayfanın kenarında gösterilen, proje ve sayfa
bilgilerinin gösterildiği antet sembolü için kullanılır.
− Pano sembolü
Pano yerleşim tasarımında kullanılan ölçeksiz ve boyutsuz sembollerin
gösterimi için kullanılır.
− Pano tasarımı
Pano yerleşim tasarımında kullanılan ölçekli ve boyutlu sembollerin gösterimi
için kullanılır. Bu sembollerin boyutu değiştirildiklerinde, sembol özellikleri
133
penceresinde gösterilen 3 boyut ölçüleri otomatik olarak çizim üzerindeki

büyüklüğe uygun olarak değişitirilirler.
Resim 175: PLC klemensi özellikleri tablosu
Resim 176: Grafiksel eleman özellikleri tablosu
134
Resim 177: Ana eleman özellikleri tablosu
Resim 178: Pano tasarım sembolü özellikleri tablosu
Resim 179:Kenar anteti özellikleri tablosu (1)
4.7.1.2 Sil
Bu komut ile var olan ve imlecin üzerinde durduğu bir sembol silinir. Fakat
sembol silinmeden önce kullanıcıya tekrar sorulur.
135
4.7.1.3 Kaydet
Bu komut ile sembol tasarımında oluşturulan veya değiştirilen sembol
kaydedilir. Bu komut ile ikon satırında mevcut disket ikonunun etkisi aynıdır.
Sembol kaydı gerçekleştikten sonra bu alt menü satırı sembol bir değişiklik
yapılana kadar pasif duruma getirilir.
Resim 180: Kenar anteti özellikleri tablosu devamı (2)
136
Resim 181: Kenar anteti özellikleri tablosu devamı (3)
Resim 182: Sembol silme güvenlik sorusu
4.7.1.4 Yeni açı

Bu komut ile mevcut ve imlecin sembol ağacında üzerinde bulunduğu sembolün
yeni bir varyasyonu oluşturulur. Komut başlatıldıktan sonra aşağıdaki diyalog
ekrana gelir ve kullanıcı sembolün hangi tipi için, oluşturacağı varyasyon
derecesini seçer.
Sembol açısı seçildikten sonra cofaso seçilen açıya uygun olarak, mevcut
sembolü çevirir ve kullanıcının daha kolay sembolü tasarlamasını sağlar.
137
Resim 183: Yeni sembol açısı oluşturma penceresi
4.7.1.5 Açı sil

Bu komut ile mevcut ve aktüel olarak ekranda gösterimde olan sembol açısı
silinir. Sembol açısı/varyasyonu silinmeden önce kullanıcıya sorulur.
4.7.1.6 İmport
Bu komut ile bir sembol kütüphanesi veya sembol import edilir. İmport edilen
dosya türleri:
− XML
− ASC
Bu dosya türü eski cofaso sembol kütüphanelerinin importu için uygulanır.
Resim 184: Sembol import seçim penceresi
Yukarıdaki pencerenin Files of Type alanından hangi tür dosyayı sembol

kütüphanesi veya sembol olarak import etmek istediğinizi belirleyiniz. Ardından
import etmek istediğiniz dosyayı bulup seçiniz.
XML olarak import edilen dosya mevcut sembol kütüphaneleri arasında mevcut
ise; aynı zamanda dosyadan okunan sembollerde kütüphanede mevcut ise
138
aşağıdaki pencereye benzer bir uyarı ile, mevcut sembolün üzerine kaydın
yapılıp yapılmaması gerektiği sorulur.
Resim 185: İmport edilen sembolün varolan üzerine kayıt güvenlik sorusu
Cevabınız [Yes] olur ise ismi diyalogda gösterilen sembolün üzerine okunan
sembol kaydedilir. Cevap [No] olur ise, kayıt yapılmaz ve bir sonraki sembol
okunur. Cevap [Cancel] olur ise import işlemi sonlandırılır ve çıkılır.
4.7.1.7 Eksport
Bu komut ile imlecin üzerinde olduğu sembol kütüphanesi veya sembol eksport
edilir. Eksport edilen dosya türleri:
− XML
− ASC
Bu dosya türü eski cofaso sembol kütüphanelerinin eksportu için uygulanır.
Resim 186: Sembol eksport penceresi
Yukarıdaki pencerenin Files of Type alanından hangi tür dosyayı sembol

kütüphanesi veya sembol eksport edildiği belirlenir. Ardından File Name isimli
alana sembol kaydı yapılacak dosya ismi girilir. Elbette daha önce açıklandığı
gibi, dizin değiştirilebilir.
139
4.7.1.7 Yeni kütüphane

Bu komut ile henüz sistem altyapısında mevcut olmayan yeni bir kütüphane
oluşturulabilir. Komut aşağıdaki diyaloğu açar ve kullanıcı kütüphaneye vermek
istediği ismi boş alana girer.
Resim 187: Yeni sembol kütüphanesi ismi giriş penceresi
Şayet girilen isim, boşluk içeriyorsa aşağıdaki uyarı gösterilir.
Resim 188: Hatalı sembol kütüphanesi ismi uyarısı
Ayrıca türkçe karakterlerin kullanılması MySql veritabanında hatalara

yolaçacaktır. Bu hatalar kullanıcıya bildirilsede sembol kütüphanesi
oluşturulacaktır. Fakat Dikkat! Sembol kütüphanelerinin veya sembollerin
oluşturulması, bunların kullananılabileceği anlamına gelmemektedir!
4.7.1.8 Kütüphane sil

Bu komut; imlecin solda sembol ağacında üzerinde bulunduğu sembol
kütüphanesini silmek için kullanılır. Üzerinde bulunulan sembol kütüphanesi ismi
aşağıdaki pencerede kullanıcıya sorulur ve [OK] tuşlandığında içindeki tüm
sembollerle birlikte silinir. [Çık] butonu ile sembol kütüphanesi silinmeden
fonksiyondan çıkılır.
Resim 189: Sembol silme penceresi
140
4.7.1.9 Yazdır
Bu komut aktüel üzerinde olunan sembol kütüphanesinin bir sembolünü veya
tüm sembolleri yazdırır.
Resim 190: Sembol kütüphanesi yazdırma penceresi
Yukarıda görülen pencerede Pages satırında sembollerin numaralarına denk

gelen, sayfa numarası aralığı seçilerek veya All seçeneği seçilerek tüm
sembollerin çıktısının alınması sağlanabilir. Aşağıdaki resim sembol çıktısına bir
örnektir.
Resim 191: Yazdırılan sembol örneği
4.7.1.10 Kapat
Bu komut sembol tasarım penceresini kapatır.
141
4.7.2 Değiştir
Değiştir menüsü altında, sembol tasarlarken gereken kopyalama, kesme ve
buna benzer fonksiyonların olduğu alt menüler mevcuttur.
Resim 192: Sembol değiştir menüsü
4.7.2.1 Komutu sonlandır

Bu komut ile aktüel kullanılan fonksiyon sonlandırılır.
Bu komut ESC tuşu ile aynı anlamdadır.
4.7.2.2 Kes
Bu komut ile aktüel sembolün seçilmiş grafikleri kesilir.
4.7.2.3 Yapıştır
Bu komut Kes veya Kopyala komutu ile hafızaya kopyalanmış nesnelerin
sembole eklenmesini sağlar.
4.7.2.4 Çoğalt
Bu komut Kes veya Kopyala komutu ile hafızaya kopyalanmış nesnelerin
sembole eklenmesini sağlar.
4.7.2.5 Bağlantı numarala

Bu komut sembole eklenen, fakat bazı bağlantıların silinme veya yeniden
eklemeler sonucu, yeniden numaralandırmak için kullanılır. Komut tetiklendikten
sonra bağlantılar tek tek fare ile tıklanırlar.
142
4.7.2.6 Doldur
Bu komut ile daha önce boş olarak çizilen dairelerin veya elipslerin
doldurulmasını sağlar. Doldurmak istenilen nesne evvela seçilmek zorundadır.
4.7.2.7 Boşalt
Bu komut ile daha önce dolu olarak çizilen veya doldurulan dairelerin veya
elipslerin boşaltılmasını sağlar. Boşaltılmak istenilen nesne evvela seçilmek
zorundadır.
4.7.2.8 Tümünü seç

Bu komut ile sembole ait tüm nesneler (çizim nesneleri ve bağlantılar) seçili
duruma getirilirler.
4.7.2.9 Seçimi kaldır

Bu komut seçili olan nesneler normal duruma getirilirler.
4.7.3 Ekle
Ekle menüsü altında, sembol tasarlarken gereken çizim nesneleri ve mantıksal
nesnelerin olduğu alt menüler mevcuttur. Bu menüde alt menülerin solundaki
seçim kutucukları, seçilen alt menünün bu seçim işareti kaldırılana kadar
kullanılabilir durumda olduğunu gösterir.
143
Resim 193: Sembol ekle menüsü Resim 194: Sembol metin örnekleri
4.7.3.1 Çizgi
Bu komut sembol tasarlarken çizgi çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu bir kez
tıklanır, çizgi istenilen boyutta ve yönde uzatılır ve tekrar sol fare tuşu tıklanır.
L komutu klavyeden girildiğinde de bu fonksiyon başlatılır.
4.7.3.2 Dörtgen
Bu komut sembol tasarlarken dörtgen çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu bir kez
tıklanır, dörtgen istenilen boyutta ve yönde uzatılır ve tekrar sol fare tuşu
tıklanır.
4.7.3.3 Dolu dörtgen

Bu komut sembol tasarlarken dolu dörtgen çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu
bir kez tıklanır, dörtgen istenilen boyutta ve yönde uzatılır ve tekrar sol fare tuşu
tıklanır.
144
4.7.3.4 Daire
Bu komut sembol tasarlarken daire çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu bir kez
tıklanarak dairenin merkezi belirlenir, daire istenilen boyutta büyütülür ve tekrar
sol fare tuşu tıklanır.
4.7.3.5 Dolu daire

Bu komut sembol tasarlarken dolu daire çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu bir
kez tıklanarak dairenin merkezi belirlenir, daire istenilen boyutta büyütülür ve
tekrar sol fare tuşu tıklanır.
4.7.3.6 Elips
Bu komut sembol tasarlarken elips çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu bir kez
tıklanarak elipsin bir köşesi (elipsler dörtgen çizilirmişcesine çizilir) belirlenir,
daire istenilen boyutta ve yönde çizilir ve tekrar sol fare tuşu tıklanır.
4.7.3.7 Dolu elips

Bu komut sembol tasarlarken dolu elips çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu bir
kez tıklanarak elipsin bir köşesi (elipsler dörtgen çizilirmişcesine çizilir)
belirlenir, daire istenilen boyutta ve yönde çizilir ve tekrar sol fare tuşu tıklanır.
4.7.3.8 Yay
Bu komut sembol tasarlarken yay çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu bir kez
tıklanarak yayın merkezi belirlenir, daire istenilen boyutta büyütülür ve yayın bir
başlangıç noktası için sol fare tuşu tıklanır, fare ile bu kez yayın gösterilecek
bölümü belirlenir ve tekrar sol fare tuşu tıklanır.
4.7.3.9 Yay dilimi

Bu komut sembol tasarlarken yay dilimi çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu bir
kez tıklanarak yay diliminin konumu belirlenir, şimdi yay diliminin yarıçapını
belirlemek için fare ile yön belirlenir ve bir kez daha sol fare tuşu tıklanır,
ardından yay dilimi belirlenir ve sol fare tuşu tıklanır.
4.7.3.10 Dolu yay dilimi

Bu komut sembol tasarlarken dolu yay dilimi çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu
bir kez tıklanarak yay diliminin konumu belirlenir, şimdi yay diliminin yarıçapını
belirlemek için fare ile yön belirlenir ve bir kez daha sol fare tuşu tıklanır,
ardından yay dilimi belirlenir ve sol fare tuşu tıklanır.
145
4.7.3.11 Poligon
Bu komut sembol tasarlarken birçok çizgi parçasından oluşan poligon çizmek
için kullanılır. Sol fare tuşu ile poligonun başlangıç noktası belirlenir, fare ile ilk
çizginin boyutu belirlenir ve çizginin belirlenmesi için sol fare tuşuna basılır,
ardından ikinci çizginin bitiş noktası belirlenir. Ardından 3., 4, ... İkinci çizgiden
itibaren her çizginin bitiş noktası bir sonraki çizginin başlangıç noktasıdır.
4.7.3.12 Kapalı poligon

Bu komut sembol tasarlarken birçok çizgi parçasından oluşan kapalı poligon
çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu ile poligonun başlangıç noktası belirlenir,
fare ile ilk çizginin boyutu belirlenir ve çizginin sonunun belirlenmesi için sol fare
tuşuna tekrar basılır, şimdi fareyi hareket ettirdiğinizde kapalı bir alanın
oluştuğunu göreceksiniz. Ardından 3., 4, ... noktalar belirlenir. Kapalı poligonun
sonlandırılabilmesi için Enter tuşuna basılır.
4.7.3.13 Dolu kapalı poligon

Bu komut sembol tasarlarken birçok çizgi parçasından oluşan dolu kapalı
poligon çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu ile poligonun başlangıç noktası
belirlenir, fare ile ilk çizginin boyutu belirlenir ve çizginin sonunun belirlenmesi
için sol fare tuşuna tekrar basılır, şimdi fareyi hareket ettirdiğinizde kapalı bir
alanın oluştuğunu göreceksiniz. Ardından 3., 4, ... noktalar belirlenir. Kapalı
poligonun sonlandırılabilmesi için Enter tuşuna basılır.
4.7.3.14 Dörtgen, yuvarlak köşeler

Bu komut sembol tasarlarken dörtgen çizmek için kullanılır. Sol fare tuşu bir kez
tıklanır, dörtgen istenilen boyutta ve yönde uzatılır ve tekrar sol fare tuşu
tıklanır. Köşeler otomatik olarak yuvarlak duruma getirilirler.
4.7.3.15 Metin
Bu komut sembol tasarlarken yazılmak istenen metinler için kullanılır.
Daha önce, ana tasarım penceresinde metin eklemek için kullandığımız bu

pencerenin kullanımı aynı şekildedir.
Diyaloğumuzun satırları:
Metin: Konumlandırılmak istenen metnin yazılacağı alandır.
146
Resim 195: Metin özellikleri penceresi
Yazı tipi: Girilen metnin yazı tipi belirlenir. Tüm Windows™ yazı tipleri
kullanılabilir.
Yazı boyutu: Girilen metnin yazı boyutu belirlenir.
Metin: Bu alan ile metin kalın olarak gösterilir.
Metin: Bu alan ile metnin akış yönü belirlenir. Aşağıdaki seçeneklerin tümünün
sonuçlarını gösteren resim yukarıda 4.7.3 Ekle maddesi altında gösterilmiştir.
− Merkezi
− Üst orta
− Alt orta
− Sol orta
− Sağ orta
− Üst sol
− Alt sol
− Üst sağ
− Alt sağ
− Dörtgen
Açı: Konumlandırılan metnin açısı yazılır.
Renk: Konumlandırılan metnin rengi seçilir. Sistem 16 değişik renk seçime

sunar.
4.7.3.15 Resim konumlandır

Sembol tasarımında konumlandırılan resimler bu alt menü aracılığı ile
konumlandırılır.
147
Resim 196: Resim konumlandırma penceresi
Çizimlerde klasik olarak kullanılan GIF, JPG, TIF ve BMP resim tipleri burada da
kullanılabilir. Komut tetiklendiğinde aşağıdaki pencere belirir.
Pencerenin File Name satırında seçilen dosyanın ismi gösterildiği gibi, aynı
zamanda gösterilmesi istenilen resim tiplerinin *.tif tipini yazmak mümkündür. Bu
örneğin sonucu, sadece TIF formatında olan resim dosyalarının gösterilmesi
olacaktır. Seçilen resmin öngösterimi pencerenin sağ tarafında yapılır.
Diyaloğun diğer alanları bilinen Windows™ kurallarına göre olduğu için burada
daha detaylı açıklanmayacaklardır.
Seçilen resim imlecin ucuna eklenerek konumlandırmaya hazır duruma gelir.

Konumlandırıldıktan sonra aşağıda gösterilen resim özellikleri penceresi açılır.
Bu pencerede resim gösterilmeden önce, orjinal mm ölçüleri gösterilir.
Fakat bu değerler elle değiştirilebilir ve orantısal olarak resme yansıtılırlar.
Ayrıca bu resme bir gösterim açısıda verilebilir.
4.7.3.16 Sol bağlantı

Çizim sırasında sembol konumlandırıldıktan sonra, diğer sembollerle arasında
çekilecek bağlantıların otomatik yapılabilmesi için; klemens, kablo ve diğer
otomatik planlarda otomatik olarak oluşturulması için bu ve diğer yöndeki
bağlantı uçlarına ihtiyaç vardır.
Bağlantı ucu istenilen yerde bir kez sol fare tuşuna basılarak konumlandırılır.
148
Resim 197: Bağlantı uçları örnekleri
4.7.3.17 Sağ bağlantı

Sembolün sağa doğru bakan bağlantıları için kullanılır.
4.7.3.18 Üst bağlantı

Sembolün yukarı doğru bakan bağlantıları için kullanılır.
4.7.3.19 Alt bağlantı

Sembolün Aşağı doğru bakan bağlantıları için kullanılır.
4.7.4 Ayarlar
Resim 198: Ayarlar menüsü
Ayarlar menüsü altında, sembol tasarlarken kullanılan çizim nesnelerinin renk

ve tipini belirlemek için gereken fonksiyonalite bu menü altındadır.
4.7.4.1 Metin yönü

Bu menü metin konumlandırırken metnin konumlandırma yönünü sürekli kılmak
için kullanılır. Bu menünün alt menülerini metin konumlandırma özelliklerinin
Yön satırına eşittir.
149
Resim 199: Ayarlar + Metin yönü menüsü Resim 200: Ayarlar + Renk menüsü
4.7.4.2 Renk
Bu menü (yukarıda) metin konumlandırırken metnin rengini sürekli kılmak için
kullanılır. Bu menünün alt menülerini metin konumlandırma özelliklerinin Renk
satırına eşittir.
4.7.4.3 Çizgi tipi

Bu menü (aşağıda) çizim nesneleri konumlandırırken nesne çizgi tipini sürekli
kılmak için kullanılır. Bu menünün alt menülerini nesne konumlandırma
özelliklerinin Çizgi tipi satırına eşittir.
4.7.4.4 Özellikler
Bu menü sembol tipi belirlenirken yukarıda listelenen özelliklerin penceresinin
açılmasını sağlar.
150
Resim 201: Ayarlar + Çizgi tipi menüsü
4.7.5 Gösterim
Gösterim menüsü altında, sembol tasarlarken çizim anında kolaylık sağlayan
fonksiyonalite bu menü altındadır.
Resim 202: Gösterim menüsü
4.7.5.1 Tekrar çiz

Bu alt menü tasarlanan sembol alanında çöp çizgilerin silinip tasarım
nesnelerinin temiz olarak gösterilmesini sağlar.
151
4.7.5.2 Büyült
Bu alt menü sembol tasarımı sırasında sembol grafiğinin büyütülmesini,
küçültülmesini ve pencere boyutlarına sığacak şekilde gösterimini sağlar.
Resim 203: Gösterim + Büyült menüsü
Zoom penceresi: Fare (sadece fare ile) ile ekranın bir bölgesini büyütmek için
kullanılır. Komut başladıktan sonra, sol fare tuşuna basılır ve pencere boyutu
belirleninceye kadar bırakılmaz. Büyütmek istediğiniz alan belirlenirken fare
hareket yönünde beyaz bir dörtgen çizilir.
Büyült: Farenin ekran üzerindeki son konumu baz alınarak, o bölge merkezli
kademeli olarak büyütülür. Bu fonksiyonun paraleli '+' (artı tuşu) dur. Fakat bu
görünebilir.
Küçült: Farenin ekran üzerindeki son konumu baz alınarak, o bölge merkezli
kademeli olarak küçültülür. Bu fonksiyonun paraleli '-' (eksi tuşu) dur. Fakat bu
görünebilir.
Zoom %100: İmlecin bulunduğu koordinat dikkate alınmaksızın, sembol grafiği

pencere boyutuna uygun olarak ekranda gösterilir.
4.7.5.3 Grid tanımla

Bu alt menü sembol tasarımı sırasında kullanılan adım sayısını belirler.
Resim 204: Gösterim + Grid tanımlama menüsü
152
Sembol tasarım penceresi açılırken adım sayısı önayarlı olarak gelir.

Mevcut seçenekler:
−
− 2.5 mm
− 4.0 mm
− 5.0 mm
− Diğer
Bu seçenek kullanıcıya yukarıda listelenen adım boyutları haricinde, kendi
adım boyutunu belirleme imkanı sunar. Ekrana aşağıdaki diyalog gelir:
Resim 205: Grid tanımlama penceresi
Giriş alanına 0.1 mm'den büyük değerler kabul edilir. Yanlış değer
girildiğinde, sistem otomatik olarak eski değeri uygulayacaktır.
4.7.5.4 Grid göster
Resim 206: Grid gösterme ve saklama örnekleri
Bu alt menü sembol tasarımı sırasında yukarıda ayarlanan adım boyutunda grid
gösterilmesini sağlar. Muhtemel bir sonuç aşağıda sunulmuştur.
4.7.5.5 Özellik kodları göster

Bu alt menü sembol tasarımı sırasında sembol özelliklerinin sembolün şematik
tasarımı sırasında gösterilmesi istenilen özelliklerinin gösterilirken kodları ile mi,
yoksa bu özelliğin gerçek değerle mi, gösterilmesi gerektiğini belirler.
153
Bu seçeneğin aktif durumda iken ve aktif değilken sonuçları yukarıdaki gibidir.

Görüldüğü gibi, motorun isminin tutulduğu özellik değeri kodu &2 dir, fakat
gerçek isim değeri M harfidir.
4.7.5.6 Sembol tipi & Sembol açıları

Bu alt menü sembol tasarımı sırasında sembol varyasyonlarının seçilmesi için
kullanılır.
Resim 207: Sembol tipi ve sembol açısı seçim penceresi
Sembolün sadece varolan tipleri ve bu tiplerin varyasyonlarının seçim imkanları

aktif durumda gösterilirler.
Sistem yüklemeyi bitirdikten sonra aşağıdaki ana pencere belirecektir.
5. Referanslar
Bu bölümde sistem içinde kullanılan değerlerin veri tipleri listelenecektir.
5.1 Proje verileri

Aşağıdaki alanlar proje ile ilgili değerleri göstermektedir.
Numarası Tanım Tip

2000 Plant designation Metin
2001 Drawing number Metin
2002 Customer name Metin
2003 Customer address 1 Metin
2004 Customer address 2 Metin
2005 Project numbering Küme
2006 Device Küme
2007 Terminal Küme
2008 Cable Küme
2009 Potential arrows Küme
2010 Make Metin
2011 Plant type Metin
154
2012 Location Metin

2013 Environmental data Metin
2014 Degree of protection Metin
2015 Control panels Metin
2016 Power input Metin
2017 Control voltage Metin
2018 Project start date Metin
2019 Project leader Metin
2020 Supplementary field 01 Metin
2027 Project logic type Küme
2028 Start value Tam sayı
2029 Increment Tam sayı
2030 Project name Metin
2031 Terminal Plan Mantıksal değer

2032 Cable Plan Mantıksal değer
2033 Terminal Connection Plan Mantıksal değer
2034 Bill of material Mantıksal değer
2035 Wire list Mantıksal değer
2036 Part list Mantıksal değer
2037 Purchase order list Mantıksal değer
2038 Device list Mantıksal değer
2039 Manufacturer list Mantıksal değer
2040 Table of Content Mantıksal değer
5.2 Sayfa verileri

Aşağıdaki alanlar sayfa ile ilgili değerleri göstermektedir.
Number Description Type

2100 Page designation Metin
2102 Supplementary field page Metin
2103 Supplementary field group Metin
2104 Document link Metin
2105 Step size Küme
2106 Page size Küme
2107 Scale Tam sayı
2115 Creator Metin
2100 Page designation Metin
155

2115 Creator Metin
2120 Source schematic id Tam sayı
2121 Source sub number Tam sayı
2130 Text Metin
2131 Font name Metin
2132 Font size Küme
2133 Bold Mantıksal değer
2134 Alignment Küme
2135 Angle Metin
5.3 Sembol verileri

Aşağıdaki alanlar sembol ile ilgili değerleri göstermektedir.
Number Description Type

5000 Designation function (type=11)
5001 Connection designation Metin
5002 Technical characteristics Metin
5003 Supplementary field Metin
5004 Function text Metin
5005 Mounting locationl Metin
5006 Engraving data Metin
5007 Angle Küme
5008 Symbol type Küme
5009 Symbol name Metin
5010 Symbol library, number Metin
5011 Symbol position Metin
5012 Identifier Metin
5013 Symbol information Metin
5014 Symbol index Tam sayı
5015 Symbol LOD Metin
5016 Symbol HLA Metin
5017 Parent box Metin
5018 Panel identifier Metin
5019 Panel width Metin
5020 Panel height Metin
5021 Bottom contact image Mantıksal değer
5900 Part number1 Metin
5901 Quantity1 Metin
5902 Part type1 Metin
156
5100 Connection output position Küme

5101 Conn. for cable generation Küme
5102 PLC designation Metin
5103 Terminal type Küme
5104 Multilevel number Tam sayı
5105 Strip search direction Mantıksal değer
5106 Sorting identifier Mantıksal değer
5107 Check identifier Küme
5108 Jumper bars Küme
5200 Cable type Küme
5201 Number of conductors Metin
5202 Cross section Metin
5203 Voltage Metin
5204 Length Metin
5205 PE conductor Küme
5206 Shielding Küme
5207 Source, target Metin
5300 Arrow orientation Küme
5301 Group identifier Metin
5302 Variation Küme
5950 Position Küme
5951 Alignment Küme
5952 Font size Küme
5953 Angle Küme
5954 Invisible Mantıksal değer
5955 Position X Tam sayı
5956 Position Y Tam sayı
5957 Position(in, out) Küme
5958 Position in center Mantıksal değer
5600 Display type Küme
5601 Direction Küme
5702 Corresponding addres Metin
5703 Type of connection Küme
5704 Symbol address Metin
5800 Link name Metin
5801 File Dosya
5802 Description of link Metin
5850 Cross-section Metin
5851 Length Metin
5852 Color Metin
5853 Note Metin
5854 Text type Küme
157
6. Kısayol tuşları
Bu bölümde grafik sırasında veya diğer işlemler sırasında kullanılabilen
kısayollar listelenecektir ve şayet yukarı bölümlerde açıklanmamış ise
anlatılacaktır.
Aşağıda listelenen harfler hem küçük hem de büyük harf olarak kullanılabilirler.
6.1 Çizim sayfası kısayolları
Enter
Çizim sırasında seçili durumdaki nesne veya nesnelerin özellik penceresinin gösterilmesini
sağlar. Şayet seçilen nesneler aynı sınıfa ait sembol veya nesneler ise ortak penceresi, aksi
durumda ise ortak olan özelliklerin gösterildiği bir pencere gösterilir.
Şayet yön tuşları veya fare ile herhangi bir nesne üzerine gelinip enter tuşuna basılır ise, seçili
olmayan bir nesne seçili duruma getirilir.
Ctrl + S veya F2
Çizim sırasında değiştirilmiş sayfanın kaydedilmesini sağlar.
PgUp (Page Up)

Çizim sırasında varsa bir önceki sayfaya geçilmesini sağlar.
PgDn (Page Down)

Çizim sırasında varsa bir sonraki sayfaya geçilmesini sağlar.
Ctrl + Enter
Çizim sırasında üzerinde bulunulan sayfanın özelliklerinin gösterilmesini sağlar.
PgUp
Çizim sırasında varsa bir önceki sayfaya geçilmesini sağlar.
Ekle/Insert
Çizim sırasında sembol konumlandırma penceresini çağırır.
Sil/Delete
Çizim sırasında seçilen sembol/ler silinir.
Ctrl + C
158
Çizim sırasında seçili nesnelerin kopyalanmak üzere hafızaya kaydedilmesini sağlar. Bu

komut sadece sembolleri değil, tüm nesneleri (sembol, çizgi, metin, ...) ara hafızaya kopyalar.
Ctrl + V
Çizim sırasında Ctrl + C komutu ile hafızaya kopyalanmış nesnelerin çizime eklenmesini
sağlar.
B/M
Çizim sırasında önceden oluşturulmuş makro veya blokların çizime konumlandırılmasını
sağlar.
S
Çizim sırasında adım boyutunun değiştirilmesini sağlar. cofaso grafik çizim sayfalarında ve
pano yerleşim planı sayfalarında işleve uygun değerler öneririr. Fakat kullanıcı sunulan
değerler haricinde de değer elle girebilir.
Resim 208: S kısayol komutu ile adım sayısı ayar penceresi
I
Çizim sırasında kullanılan nesnelerin tümünün tutma noktalarının gösterilmesini veya
saklanmasını sağlar. Ekranda her nesne üzerinde veya kullanıcı tarafından belirlenen yerlerde
kırmızı (oldukça küçük) bir 'x' gösterilir.
Resim 209: I kısayol komutu ile tutma noktaları gösterim/saklama örneği
T
Çizim sayfasına metin konumlandırılmasını sağlar.
Ctrl + F
Proje tasarlarken nesne/sembol ismi kullanılarak bulma imkanı sağlar.
159
Çizim sayfasında kürzörün X ekseni üzerinde sabitlenmesini veya sabitlemenin kaldırılmasını

sağlar.
V
Çizim sayfasında kürzörün Y ekseni üzerinde sabitlenmesini veya sabitlemenin kaldırılmasını
sağlar.
F
Çizim sayfasında X veya Y ekseni üzerinde sabitlenmiş kürzörün serbest hareketini sağlar.
Z
Çizim sayfasında, kullanıcının sol fare tuşu ile belirlediği ekranın bir bölümünün büyütülerek
gösterimini sağlar.
+
Çizim sayfasında, kullanıcının imleci konumlandırdığı ekranın merkez alınarak büyütülerek
-
Çizim sayfasında, kullanıcının imleci konumlandırdığı ekranın merkez alınarak küçültülerek
1
Tüm sayfa tiplerinde ekran üzerindeki çizimin A1 formatında gösterimini sağlar.
2
3
4
Tüm sayfa tiplerinde ekran üzerindeki çizimin en uygun boyutta gösterimini sağlar.
Ara çubuğu/Space
Grafik sayfalarda pencere makrosu oluşturulmasını sağlar.
L
Grafik sayfalarda çizgi nesnesi eklenmesini sağlar.
J
Grafik sayfalarda çapraz referansı olan sembollerin bir sonraki referansına sıçramayı sağlar.
Potansiyel oklarda bir sonraki oka, kontaktörler de ise kontaktan başlanırsa bobine, bobinden
başlanırsa sırası ile tüm kontaklara sıçramayı sağlar. Sıçranan sembolün olduğu bölge
büyütülerek gösterilir.
160
ESC
Aktüel içinde olunan komutun sonlandırılmasını sağlar.
Yön tuşları
Grafik sayfalarda şayet nesneler seçili konumda ise, seçili olan nesnelerin adım adım
kaydırılmasını sağlar.
Ctrl + Yön tuşları

Grafik sayfalarda hem imleç ucunda bir nesne asılı durumda ise, hemde imleçin hareketi için
Ctrl tuşu tutularak yön tuşlarına basılır ise, imleç adım adım değil, kullanılan yön tuşuna bağlı
olarak, dikeyde veya yatayda bulunan diğer nesnelerin tutma noktaları referans olarak
kaydırılmasını sağlar.
Alt + Yön tuşları

Grafik sayfalarda hem imleç ucunda bir nesne asılı durumda ise, hemde imlecin hareketi için
Alt tuşu tutularak yön tuşlarına basılır ise, imleç adım adım değil, kullanılan yön tuşuna bağlı
olarak, dikeyde veya yatayda aynı hizada bulunan diğer nesnelerin tutma noktaları referans
olarak kaydırılmasını sağlar.
Burada fonksiyon yukarıda açıklanan Ctrl tuşundan farklı çalışmaktadır. Alt tuşu ile kürzörün
koordinatı ile aynı eksende bulunan tüm nesnelerin tutma noktaları aranır. Ctrl tuşu ile aynı
eksen üzerinde olmayan nesnelerde bulunur. Yani çok daha fazla nesne bulunur.
Ctrl + Fare tekerleği

Yukarıda da açıklandığı gibi, PLC ucu klemensi, cihaz ucu klemensi veya potansiyel ok
sembolünü konumlandırmak için seçildikten sonra, CTRL tuşu tutularak farenin tekerleği
çevrildiğinde, seçilmiş sembolün açılı durumları ard arda imlecin ucunda gösterilirler.
6.2 Proje ağacı kısayolları
Ctrl + Enter
Proje ağacı üzerinde seçili konumdaki sayfaların özellik penceresinin gösterimini sağlar.
Yapılan değişiklikler seçili durumdaki tüm sayfalara yansıtılır. Sadece değiştirilen özellikler
sayfalara yansıtılır.
Delete/Sil
Proje ağacı üzerinde seçili olan sayfalar silinirler.
Insert/Ekle
Proje ağacı üzerinde seçili olan düğüm üzerinde bu tuşa basılır ise, üzerinde bulunulan dala
göre tesis, yer göstergesi veya sayfa eklenir.
161
6.3 Pencere kısayolları

Alt + ....
Aşağıda değiştirilmiş bir sayfadan başka bir sayfaya geçilmek istendiğinde gelen pencerelerde
altı çizgili kısayollar Alt tuşu tutularak tetiklendiklerinde seçilen komutu uygularlar.
Resim 210: Cevap kısayolları
Ctrl + Tab
Sembol konumlandırma penceresinde seçili konumda olan sembol kütüphanesinden bir
sonraki sembol kütüphanesine geçilmesini sağlar. Sayet en son kütüphane seçili ise, tekrar ilk
kütüphane seçili duruma getirilir.
Ctrl + Shift + Tab

Sembol konumlandırma penceresinde seçili konumda olan sembol kütüphanesinden bir
önceki sembol kütüphanesine geçilmesini sağlar. Şayet ilk kütüphane seçili ise, tekrar son
kütüphane seçili duruma getirilir.
7. Kurulum
Donanım gereksinimi:
İşlemci: En az P IV, Intel Celeron 1.7 Ghz
Hafıza: 2 GB
Sabit Disk: 80 GB
CDROM: Okuyucu ve yazıcı veya DVD
Ekran: 17''
Yazıcı: Tüm yazıcılar
Fare: Orta butonu üzerinde tekerlekli fare
İşletim Sistemleri:
Java 5.0 (JRE) işletim sisteminin çalıştığı tüm Windows™ sürümlerinde
yazılımımız çalışmaktadır. Fakat kullanıcı bilgisayarında Java daha önce
kurulma zorunda değildir.
Windows 98
Windows ME
Windows NT 3.51
Windows NT 4.0
162
Windows 2000
Windows XP
Windows Vista
Yazılımın kurulumu için „Setup.exe“ dosyası çalıştırılır.
Resim 211: Kurulum dili seçim ekranı

Yukarıda görüldüğü gibi kurulum dosyası çalıştırıldıktan sonra (veya CD
okuyucuya yerleştirildikten sonra otomatik olarak çalışır) gelen ilk ekranda
kurulumu yaparken kullanılacak dil seçilir.
Bilgisayarın kurulum diline göre sistem otomatik olarak en uygun dili seçecektir.
Resim 212: "Hoşgeldiniz" ekranı
163
Resim 213: Lisans şartları ekranı
Bu pencerede genel geçerli lisans koşulları gösterilir ve kabul edilir ise devam
edebilmek için Evet, aksi takdirde Hayır butonu tıklanır. Şartlar kabul edilmeden
devam edilir ise tüm şartlar kabul edilmiş sayılır.
Yazılımı lisanssız olarak kurulmamalıdır!
Kurulum dizini seçim ekranı

Bu ekranda önerilen dizini kabul edebilir veya başka bir dizini kurulum için
seçilebilir.
Resim 214: Kurulum dizini seçim ekranı
164
Kurulum tipi seçim ekranı

Bu ekranda kurulum yapılan bilgisayarın sadece kullanıcı mı, yoksa aynı
zamanda sunucu görevini de yerine getirip getirmediği kararı verilir. Yani
bilgilerin de lokal tutulması gerektiği anlamına gelir.
Normal kurulum hem kullanıcı dosyalarının, hemde sunucu veritabanı

dosyalarının kurulumunu yapar.
Minimum kurulum ise, kullanıcı için gerekli kurulumu yapar. Bilgi kaydetmez!
Resim 215: Kurulum tipi seçim ekranı
Resim 216: Yazılım başlatma klasörü seçim ekranı
165
Yazılım başlatma klasörü seçim ekranı

Bu ekranda kurulum bittikten sonra yazılımı çalıştırmak için hangi grup içine
kopyalanması gerektiği belirlenir.
Kopyalama işlemini başlatma ekranı

Bu ekran kurulumun başlamasından önceki son ekrandır. „Devam“ tuşuna
basıldıktan sonra, dosyalar kopyalanmaya başlıyacaktır.
Resim 217: Kopyalama işlemini başlatma ekranı
Kopyalanırken durum ekranı
Resim 218 : Kurulum kopyalama seviye ekranı
Bu ekranda „Devam“ tuşuna bastıktan sonra, şayet bilgisayar aynı zamanda

sunucu görevini yapacaksa aşağıdaki ekran kısaca gözüküp kaybolacaktır.
166
Yükleme bitti ekranı
Resim 219: Yükleme bitti ekranı
Resim 220: Yükleme bitti sonra mysql servisinin çalıştırıldığını gösteren ekran
Bu ekranda herhangi bir aksiyon yapılmaz. Ardından ekranın sağ alt köşesinde
bir trafik lambası belirecektir. Şayet trafik lambası yeşil değil ise Mert Bilgi İşlem
ile irtibata geçiniz.
cofaso şimdi başlat menüsünden veya ekrana konumlandırılan kısayoldan çalıştırabilir.
167
8. Kelime endeksi
2.0 mm 154
4.0 mm 154
A
A1 32
A2 32
A3 4,32
A4 4
Açı 15
Açıklama 43
Adet 26
Adım boyutu 32
Ağırlık 51
Akım 17
Alt bağlantı 149
Alt boşluk 97
Alt T parçası 5
Antet 75,76
Ara boşluk 102
Ara hafıza 3
Artış değeri 102
ASC 149
Aşağı kaydır 67
AutoCAD 97
Ayarlar 160
Ayırıcı 32
B
Bağlantı kesme 28
Bağlantı numarala 122
Bağlantı 64
Başlangıç 28,29,87,120,122
Başlık satırı 3,132
Besleme 91
Boşalt 154
Bul 3,4,34,35,57,58
Buton 14,52
Büyült 163
C
Cihaz kutusu klemensi 5,26
Cihaz kutusu 5,24,25,26,27,131,141
Cihaz kutusu klemensi 5,26,27,142
Cihaz 51,52,54,67,75,85,110,111,126,136
Cihaz/PLC planı 101
Cihazlar 34,35,45,46,47,52,64,110,11,116
Cihaz numaralandırma 109
Cross-sec. 52
CTRL 18
Çapraz referans 69
Çevre 91
Çizgi tipi 161
Çizgi 5,24,26,28,29,133,155,157,161,162,171
Çizim numarası 87
Çizim sayfası 169
Çoğalt 144
168
D
Daire 156
Damar kesiti 57
Damar sayısı 21
Değiştir 15,17,18
Derinlik 39,51
DIN kutusu 22,23,24
DIN 8,11,22,23,24,57,72,74,75,88,89,111,118,126,139,140
Dış çap 57
Diğer değerler 52,102
Dikey boşluk 51
Dikey imleç 31
Dil ekle 95
Dil 1,47,93,94,95
Diyalog 2,9,30,32,44,106,131,148,150,164
Doldur 124,154
Dolu daire 133,156
Dolu dörtgen 133,155
Dolu elips 133,156
Dolu kapalı poligon 157
Dolu yay dilimi 133,156
Dosya ismi 27,28,66,84,97,98,150
Dosya tipi 65,66
Dosyaya kaydet 14
Dörtgen 5,29,133,155,156,157,158,163
Durum satırı 5,134
DXF 14,97
E
E-posta 13,14,88,98,99
Ek alan 22,24,67,91,92
Ekle 81,154,172
Eksport 4,27,97,98,135,150
Ekstralar 24
Elips 44
Etiket bilgisi 23,24
Etiketleme 4,63,64,65
Excel™ 41,42,43,44,59,94,100,102,104
EXF 4,96,97
Export 97,98,133
Extralar 30,44
F
Farklı kaydet 69
FireFox 1
Fiş kontağı 80
Fiş 79,80,81,83
Fişler 45,46
Fiyat 49
Fonksiyonel metin 21,23,24,27,67,68
Format 4,5,14,37,42,66,96,97,98,99,109,111,112,126,127,134,159,171
G
Genel cihazlar 34,35
Genel 5,32,34,35,41,46,50,52,72,83,87,131,175
Gerilim tipi 52
Gerilim 52
Giriş 1,6,17,36,79,151,164
169
Gönder 13,14,98
Göster 15,23,26,32,38,42,69,71,72,74,164,165
Gösterge 106,126
Grafik 5,7,8,15,17,25,28,31,32,33,85,134,142,169,170,171,172
Grid 38,163,164
Grup kodu 19,50,52,54
Güç 45,51,52,53,54,58,77,78
H
Harf 8,16,36,46,50,54,110,111,126,169
Harting 81
Hata listesi 4
Hata 4,47,81,82,83
I
Insert 15,18,169,172
İkonlar 3,30,,133,134
İ
İmport 4,13,59,61,63,94,96,133,135,149,150
İnternet 1,2,131
İrtibat 88
J
JNLP 1
JPG 13,14,32,99,159
K
Kablaj listesi 44,76,106
Kablo koruma 5,21,22,57,82,83
Kablo planı 74,75,76,106
Kablo tipi 21,55,74,78,79,82,83
Kablo 57,62,68,74,75,76,78,79,82,83,89,106,114,116,117, 118,131,136,159
Kablo numaralandırma 20,89,116,117,118
Kapalı poligon 133,157
Kapat 11,153
Kapsam 34,36,108,111,113,117,125
Kaydet 12,14,69,101,103,127,128,146
Kaydır 7,67
Kayıp güç 52
Kelime 54,93,95
Kenar anteti 17,76,131,142,145,147,148
Kesit 21,57,58,79
Klemens planı 75,76,106
Klemens 22,24,35,36,42,45,68,82,83,100,113,115,122,128,137
Klemens numaralandırma 89,112,113
Kodlar 154
Komple sayfa 7,38
Komutu sonlandır 7,153
Kontaktör tipi 52,53,54,72,78
Kontaktör 52,53,54,55,63,71,72,77,78,82,83,137,138
Kontaktörler 45,52,53,54,55,63,171
Kontekst menü 5
Kopyala 6,7,8,18,153
Koruma 5,21,22,45,54,58,82,83,91,131
Köprü 5
170
Küçük harf 36
Küçült 38,163
L
Language 1
Liste 71,72,73,77
Lokal 1,176
M
Makro konumlandır 41
Makro konumlandırma 5,7,41,42
Makro 4,18,38,39,40,41,50,83,101,103,170
Makro 96
Maksimum güç 52
Maliyet 49
Malzeme fonksiyonalitesi 47,48
Malzeme listesi 43,59,76,106
Malzeme tipi 21,26,46,47
Malzeme veritabanı 83
Malzeme yönetimi 44,45,49,58,59
Malzeme 4,21,26,34,46,47,48,50,54,58,63,77
Mantık 120
Menü satırı 3,132,146
Menüler 3,11,111,132,134,153,154
Metin yönü 160,161
Metin 5,23,123,148
Model numarası 49
Müşteri adı 88
Müşteri adresi 88
N
N damarı 57,83
N klemensi 82
NC tezgahı 31
Numara 57,110,111,117
Numaralandır 107,109,111,118,125,129
Numaralandırma 105,107,108,109,111,112,113,114,115,116,117,118,119,120
O
Ok yönü 19
Otomatik 9,10,18,19,20,21,22,28,30,35,39,40,41,42,43,44
Ö
Ölçüm ekle 30
Ölflex 56
Önceki sayfa 12
Özellik penceresi 7,9,10,47,134
Özellikler 7,8,15,29,35,50,51,55,58,59,63,89,92,100,161
P
P_Pack 97
Pano dizaynı 30,85
Pano içi kablaj 5,34,118,125
Pano içi kablaj numaralandırma 118
171
Pano içi 4,5,34,118,125,126

Pano sembolü 142
Pano tasarımı 4,30,50,85,142
Pano yerleşim sayfası 106
Pano yerleşimi 86
Panolar 45,91,113,126
Para birimi 49
Parametre 69,71,72,73,74,75,120
Parametreler 24,26,69,121,122
Parametrik makro 40,41,83
Parça listesi 44,76,106
Password 1
PDF 13,14,65,67,97,98,131
PE damarı 21,57,83
PE 21,62,63,82,83,115,116,168
Pencere makrosu 4,33
PLC klemensi 142,144
Potansiyel ok 5,18,19,20,72,82,83,89,138,139,172
Primer eleman 137
Program hakkında 130,131
Proje ağacı 3,7,8,11,12,22,87,92,108,111,113,172,173
Proje import 96
Proje lideri 91
Proje parametreleri 4
Proje 155
Projelendirme 40,100,101,102,103,104,105,124
R
Redo 4
Referanslar 69,74,75,165
Renk 29,57,58,79,158,160,161
Resim konumlandırma 33,134,158
Resim 32,33,73,117,134,152
S
Sağ alt köşe 5
Sağ 3,5,7,8,15,33,75,77,78,79,80,86,96,101,102,133,134,158,159,179
Sağ boşluk 102
Sağ T parçası 5
Sağ üst köşe 5
Sahada klemens bağlama planı 106
Sakla 20,22,23,25,27,28,29,32,38
Satır 7,20,30,48,59,80,83,95,112,124,126,127
Sayfa import 13
Sayfa makrosu 4,39,40,41
Sayfa makrosu 4
Sayfa numaralandırma 8,11,88,89,105
Sayfa 3,4,7,8,9,11,12,23,25,27,35,36,38,43,72,74,75,78,81,85,89,99,100
Sayfa numaralandırma 8
Sayma 120,121,122
Sembol açısı 148,149,165
Sembol değiştirme 4
Sembol ekleme 4
Sembol konumlandırma 4,15,17,86,169,173
Sembol kopyalama 4
Sembol kütüphanesi 16,17,85,96,134,135,149,150,151,152
Sembol silme 4,148,151
Sembol tasarımı 85,96,131,132,133,134,135,163,164,165
Sembol tipi 25,55,65,134,136,161,165
Sembol 135
Serbest grafik nesnesi 28
Serbest imleç 37
Sil 7,12,41,63,78,81,103,130,145,169
172
Sipariş kodu 49
Sipariş listesi 76,106
SMTP 13
Sol alt köşe 5
Sol 3,7,19,20,23,25,26,27,28,29,30,33,37,38,40,77,78,80,86,87,132
Sol boşluk 101
Sol T parçası 5
Sol üst köşe 5,124
Sonraki sayfa 12
Satınalma fiyatı 49
Stok 49
Sütun makrosu 4,40,41
Ş
Şifre 1,13,14
T
Tanım harfi 46,47,50,55,116,117,118
Tanım 46,52,79,80
Tedarikçi listesi 76,106
Tedarikçiler 45,49
Teknik değerler 18,20
Tesis tipi 90
Tesis, yer göstergesi 3,5,173
Tesis 4,7,8,11,12,22,67,68,87,88,89
Tetikleme gücü 52
Tip 57,72,75,79
Tutma noktası 32
Tümünü seç 82,154
U
Undo 4
UserID 1
Uzunluk 21,57
Ü
Üretici 49,50
Ürün ağacı 45,46,49,50
Üst 3,5,18,19,20,23,25,27,29,31,64,72,75,77,78,83,86
Üst boşluk 102
Üst T parçası 5
V
Varyasyon 19,87,148
Veriler 155
Voltaj 21,48,58,68
X
XML 4,13,14,17,97,98,99,149
173
Yabancı dil 93
Yapıştır 6,7,8,12,153
Yardım 130
Yardımcı eleman 138
Yatay boşluk 51
Yatay imleç 37
Yay dilimi 133,156
Yay 133,156
Yazdır 12,99,152
Yazı boyutu 20,22,23,25,27,29,128,158
Yedek 58,84,85
Yedekle 83
Yedekten okuma 85
Yeni açı 148
Yeni kütüphane 151
Yeni proje 3,4,87,88
Yeni sembol 133,135
Yeniden isimlendir 8,12,92
Yenile 37
Yer 90
Yön 20,23,25,27
Yukarı kaydır 67,68
Yuvarlak 81,133,157
Yükseklik 51,87
Z
Z_Pack 97
Z13 97
Zoom penceresi 37,163
Zoom- 7
Zoom 7,37
Zoom+ 7
174

Cofaso

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cofaso

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kullanım Kitapçığı - Sürüm 6

cofaso® Mert Bilgi İşlem ltd. şirketinin korunur markasıdır.

3. Menüler ve alt menüler 10

3.7.10 Yedekten okuma 79

4. Sembol tasarımı 124

4.4 Grafik kaydırma sütun ve satırı 126

4.7.3.14 Dörtgen, yuvarlak köşeler 146

6. Kısayol tuşları 158

8. Kelime endeksi 168

1.1 cofaso'yu lokal bilgisayardan başlatma

Resim 1: Giriş penceresi

Gelen açılış penceresine size verilen bilgiler doğrultusunda anlatıldığı gibi

UserID: Kullanıcı ismini giriniz

1.2 cofaso'yu internetten başlatma

şirketinize ait bir internet sunucusundan çalıştırılmak istenirse; şirket adresi

Yukarıdaki yükleme sonlandıktan sonra 1.1 altındaki diyalog belirecektir.

Resim 2: İnternetten cofaso yükleme penceresi

Resim 3: Ana çalışma penceresi

2.1 Başlık satırı

Elbetteki her Windows™ yazılımında olduğu gibi cofaso'da da başlık satırının

2.2 Menü satırı

2.3 İkonlar ve işlevleri

Yeni proje, tesis göstergesi, yer göstergesi veya sayfa oluşturma

İmleç ile üzerinde bulunulan sayfanın ara hafızaya kopyalanmasını sağlar

Aktüel sayfaya ait özellikleri gösterir

Aktüel çizimin tekrar yenilenmesini sağlar

Son yapılan komutun sonucunun geri alınmasını sağlar (Undo)

Ekranın bir bölümünün belirlenerek büyütülmesini sağlar

Pencere makrosu oluşturma (kavuniçi)

Malzeme veritabanını çağırma

Proje parametreleri arayüzünü çağrılır

Aktüel proje, makro, malzeme veya sembollerin yedeklenme penceresi çağrılır

Yeni proje oluşturma penceresini açar

XML veya EXF projelerinin okunması penceresini çağırma, import

Proje içindeki sayfaların numaralandırılması penceresi

Sembol konumlandırma penceresini çağırır

Cihaz kutusu klemensi konumlandırma komutunu çalıştırır

Sol üst köşe sembolü konumlandırma komutunu çalıştırır

Serbest grafik çizgi çizme komutunu çalıştırır

2.4 Grafik kaydırma sütun ve satırı

2.5 Durum satırı

2.6 Grafik kontekst menüsü

Kontekst menüsü konuları kendi ana başlıkları altında detaylı olarak

Komutu sonlandır: İçinde olunan komutu sonlandırır.

Resim 5: Sayfa boyutu ayar satır

Sembol konumlandır: Sembol seçim penceresi gösterilir.

2.7 Proje/sayfa ağacı

Resim 6: Proje/sayfa ağacı Resim 7: Proje ağacı kontekst menüsü

Kes, Kopyala, Yeniden isimlendir, Yapıştır ve Sil menüleri proje ağacı

Resim 8: Sayfa özellikleri penceresi

Resim 9: Otomatik sayfalar özellik penceresi

Resim 10: Otomatik sayfalar özellik penceresi

Resim 11: Proje özellikleri diğer alanlar penceresi

Resim 12: Proje özellikleri ek bigiler penceresi

3. Menüler ve alt menüler

İmleç cofaso dalı üzerinde ise sistem yeni

İmleç şayet önceden oluşturulmuş bir

Aç: Proje ağacında imlecin üzerinde

Kaydet: Ekranda aktüel olarak gösterilen sayfa kaydedilir. Bu menü sayfa

Yeniden isimlendir: Proje ağacında imlecin üzerinde bulunduğu sayfanın ismi

Sil: Proje ağacında imlecin üzerinde olduğu sayfayı siler.

Önceki sayfa: Var ise bir önceki sayfayı ekrana getirir.

Sonraki sayfa:Var ise bir sonraki sayfayı ekrana getirir.