DENEY 9

GEOMETRİK İZOMERLİK

1. Amaç

Bu deneyde koordinasyon komplekslerindeki geometrik izomerlik kavramı

incelenecektir. Bu nedenle İnorganik Kimya kitaplarında izomerlik ile ilgili
bölümler okunmalı ve önbilgiye sahip olunmalıdır. Bu deneyde
bis(etilendiamin)diklorokobalt(III) klorür bileşiğinin cis- ve trans- izomerleri
sentezlenecektir.

2. Giriş

Molekül içinde atom veya grupların farklı şekilde yönelmeleri stereoizomerlik

oluşturur. Stereoizomerlik iki alt sınıfa ayrılır;

1. Enantiyomerlik (optik izomerlik, kiralite)

2. Diastereoizomerlik

Enantiyomer olmayan stereoizomerlere diastereomerler adı verilir.

Diasteromerlerliğin geometrik izomerlik ve konformasyon izomerliği olmak üzere
iki alt sınıfı mevcuttur.

Koordinasyon bileşiklerindeki geometrik izomeride merkez atomuna bağlı

ligantların düzenlenmeleri farklıdır. Dörtyüzlü yapılar geometrik izomerlik
göstermez, çünkü bu yapıda bütün konumlar birbirine cis konumundadır.
Karedüzlem kompleksler geometrik izomerlik (veya cis-trans izomerliği)
gösterirler. Sekizyüzlü yapılar, hem cis-trans hem de fac-mer geometrik
izomerliği gösterirler.
Bu deneyde bis(etilendiamin)diklorokobalt(III) klorür bileşiğinin cis ve trans
izomerleri elde edilecektir. Bu bileşikte mevcut olan stereoizomerlerin şekilleri
aşağıda verilmektedir. Cis-[CoCl2(en)2]Cl bileşiğinin nokta grubu C2 dir, optik
izomerlik veye kiralite gösterir

trans-[CoCl2(en)2]Cl

cis-[CoCl2(en)2]Cl

Geometrik izomerler farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptirler.

Renkleri çoğunlukla farklıdır. Sentez esnasında her ikisi birden oluşabilir, ancak
çözünürlükleri ve kimyasal özellikleri çoğunlukla farklı olduğundan
birbirlerinden kolayca ayrılabilirler.

Sert merkez atomu olan Co(III), yine sert N verici atomuna sahip ammin,
izotiyosiyanato, nitro gibi ligandlarla çoğunlukla sekizyüzlü kompleksler
oluştururlar. trans-bis(etilendiamin)diklorokobalt(III) klorür bileşiği, kobalt(II)
klorür, etilendiamin ve derişik HCl karışımının hava ile yükseltgenmesi ile elde

edilir. Sentezlerde Co3+ tuzlarından ziyade Co2+ tuzlarının kullanılmasının

nedeni Co(III) iyonunun nemli ortamda oldukça kararsız olmasıdır.

Co3+ (aq) + H2O ⇔ Co2+ (aq) + H+ (aq) + O2 (g)

3. trans-bis(etilendiamin)diklorokobalt(III) klorür sentezi

Porselen kapsül içine 5 mL suda 2 kobalt(II) klorür heksahidrat çözülür. Bu

çözeltiye %10 luk etilendiamin çözeltisinden 7 mL ilave edilir. Porselen kapsül su
banyosuna konur ve sürekli olarak karıştırılır, buharlaşma sonucu sıvı hacmi
azalıyorsa çözelti hacmini sabit tutmak için su ilave edilir. Kobalt(II) nin
kobalt(III) e yükseltgenmesi havanın oksijeni ile olacağı için çözelti ısıtılırken
sürekli olarak karıştırılmalıdır. Karıştırma işlemi sonucunda çözeltiye 12 mL
derişik HCl ilave edilir. Çözelti çeker ocakta kristallenme başlayıncaya kadar
karıştılarak ısıtılır. Oluşan yeşil renkli kristaller vakumda süzülür, etilalkol ile
yıkanır, su banyosunda kurutulur.

4. cis-bisetilendiamindiklorokobalt(III) klorür sentezi

Porselen kapsül içine 10 mg (0.06 mmol) yeşil renkli “trans-diklorobis

(etilendiamin) kobalt III)klorür” kompleksi konur ve 300 µl suda çözülür.
(Dikkat! Çözücü hacmi büyük olursa daha sonra kristallendirme çok güç olabilir.)
10 dakika oda sıcaklığında bekletilir.Yeşil renkli çözelti bek alevinde kuruluğa
kadar buharlaştırılır. Renk dönüşümü olmuyorsa çözeltiye damla damla 6M
amonyak ilave edilir. Koyu mor renkli cis kompleksi elde edilir, ürün soğutulur,
porselen yüzeyinden alınarak tartılır ve % verim hesabı yapılır.

5. Tamamlayıcı Çalışmalar

1.Cis ve trans izomerilerin IR spektrumunu alarak karşılaştırınız

2.Cis ve trans izomerilerin GB spektrumlarını alarak karşılaştırınız.

3. HyperChem programı ve PM3 yöntemi ile her iki izomerin geometri

optimizasyonlarını yapınız, toplam enerjilerini belirleyiniz. İzomerlerden
hangisinin daha kararlı olduğuna nasıl karar verirsiniz?
6. Sorular

1. MA3B3 kapalı formülündeki yapılarda kaç tane izomer vardır? Bunları çiziniz

ve isimlendiriniz.

2.Co(III) kompleksleri inerttir. İnertlik ve labiliteyi tanımlayınız. Co(III)

komplekslerinin bağıl inertliğini açıklayınız.

3. Bu deneyde oksitleyici reaktif olarak hava yerine H2O2 de kullanılabilir.

Co+2 + H+ + H2O2 → Co+3 + H2O2

Yukarıdaki redoks tepkimesini eşitleyiniz.

4. Hekzaakuakobalt(III) iyonu etilendiamin yokken su ile hızlı bir şekilde

aşağıdaki gibi tepkimeye girer. Redoks tepkimesini eşitleyerek hangi türün
indirgen olduğunu bulunuz.

[Co(H2O)6]+3 + H2O → [Co(H2O)6]+2 + O2 + H+

5. [Co(H2O)6]+3 ve [Co(H2O)6]+2 komplekslerinden hangisi daha kararlıdır?

Niçin?

6. trans-[CoCl2(en)2]Cl bileşiği niçin optikçe aktif değildir? Bu bileşiğin nokta

grubu nedir?

7. Aşağıdaki elektrot potansiyellerine göre Co(II) nin hidrojenperoksit ile

yükseltgenmesi hangi ortamda mümkündür?

2e- + H2O2 → 2OH- ε°= + 1.77 V

e- + Co(H2O)6+3 → Co(H2O)6+2 ε°= + 1.84 V

e- + Co(NH3)6+3 → Co(NH3)6+2 ε°= + 0.10 V

8. [Co(H2O)6]+3 kompleksi suyu yükseltgeyecek kadar kuvvetli yükseltgendir.

Buna karşılık [Co(NH3)6]+3 sulu çözeltilerde kararlıdır. Niçin?