R - Felsefede Kaynak Diller I - Latince PDF

FELSEFEDE KAYNAK DLLER ILATNCE
FELSEFE LSANS PROGRAMI
PROF. DR. DEM DRKEN
STANBUL NVERSTES AIK VE UZAKTAN ETM FAKLTES
STANBUL NVERSTES AIK VE UZAKTAN ETM FAKLTES

FELSEFE LSANS PROGRAMI
FELSEFEDE KAYNAK DLLER I LATNCE
Prof. Dr. idem Drken
DESCARTES LATNCE RENYOR
Cogito,
ergo sum!
NSZ
Felsefenin biricik deeri kiiyi dil ve dncenin ortak kullanmna hkim klmaktr.
Bu nedenle felsefe eitimi almay seenlerin hem kendi dilini hem de filozoflarn kendi zgn
dillerini bilmesi ve felsefe tarihindeki sorunlar karlkl balantlar kurup zihninde dnp
tartarak, lp bierek yorumlamas arttr. Bu ama dorultusunda, bir felsefe rencisinden
ilkin en az bir Bat diline ok iyi hkim olmas beklenir. Tarihsel bir gerek olarak Felsefe,
Yunan dnyasnn bir eseri olduundan, bir felsefe rencisi ie nce Yunanca eserlerden
balayp Latince eserlere doru yol alacandan, bu kltr dilleri onun dnmesini
kmldatacak ve zihinsel kavrayn ykseltecek tek kaynaktr. Eski Yunan felsefesinde
uzmanlamak isteyen kii nce Yunanca renmeli, ardndan Latince renmelidir.
Helenistik Dnem felsefesinde uzmanlaacak kii bu dillerin her ikisine de hkim olmaldr.
Ge dnem felsefesi, Orta a ve Rnesans felsefeleri, Kilise Dnemi, Aydnlanma Dnemi,
ada felsefe vb. alanlarnda uzmanlamak ya da Felsefenin tm sahalarna tmyle hkim
olmak isteyen kii iinse Latince bilmek bir zorunluluktur. Bu bak asyla, felsefeci iin
Latince renmek bir lks deil, setii disiplinin doal kouludur. nk gerek bir felsefeci
filozofluun diliyle dnmek, konumak ve yaamak zorundadr.
zellikle Latinceden Trkeye eviri mantnn kavranmasna ynelik hazrlanan bu
ders kitabnn amac; gereksinimleri dorultusunda felsefe rencilerine Klasik Latince
gramerinin esaslarn retmek ve gelecekte onlarn Latince felsefi metinleri zmleyecek
bilgi donanmna sahip olmalarn salamaktr.
Prof. Dr. idem Drken
II
NDEKLER
NSZ...................................................................................................................................... II
NDEKLER......................................................................................................................... III
KISALTMALAR ..................................................................................................................... VI
YAZAR NOTU .......................................................................................................................VII
1. LATNCEYE BALARKEN ................................................................................................ 1
1.1. Latincenin nemi ................................................................................................................ 7
1.2. Latin Dili Hakknda ............................................................................................................. 8
1.3. Klavuzumuz Descartes ..................................................................................................... 12
1.4. Roma Kltryle lgili Balca Terimler .......................................................................... 12
2. SM (NOMEN; SUBSTANTIVUM) .................................................................................. 35
2.1. sim Nedir? ........................................................................................................................ 41
2.2. smin Cinsi, Hli ve Says ................................................................................................ 41
2.3. sim ekimleri (Declinationes) ......................................................................................... 42
2.4. I. ve II. ekim simler ....................................................................................................... 42
2.5. Esse (Olmak) Fiili ............................................................................................................. 48
2.6. Basit Cmleler: Descartes Corafya (Geographia) reniyor ......................................... 48
3. ALITIRMALAR ................................................................................................................ 58
3.1. Descartes Roma Eyaletlerini reniyor ............................................................................ 64
3.2. Descartes Romal Bir Aileyle Tanyor ........................................................................... 65
4. SIFAT (ADIECTIVUM) ...................................................................................................... 78
4.1. Sfat Nedir? ....................................................................................................................... 84
4.2. I. ve II. ekim Sfatlar ....................................................................................................... 84
4.3. Sfat-sim Uyumunu Gsteren rnekler ........................................................................... 85
4.4. I. ve II. ekim sim, Sfat ve Esse Fiiliyle Kurulan Basit Cmleler ................................. 89
4.5. Altrma: Renatusun Latince Kitab ............................................................................... 90
5. SAYILAR (NUMERI) ......................................................................................................... 98
5.1. Say eitleri ................................................................................................................... 104
5.2. Descartes Saylarn Sembollerini reniyor ................................................................... 110
6. ZAMRLER (PRONOMEN) ............................................................................................. 119
5) Mlkiyet zamirleri nedir? ............................................................................................... 121
III
6.1. Zamir Nedir? ................................................................................................................... 125

6.2. ahs Zamirleri ................................................................................................................ 125
6.3. Mlkiyet Zamirleri .......................................................................................................... 126
6.4. Renatus ile Marcus Arasndaki Bir Diyalog ................................................................... 128
6.5. Descartesin Dostu Corneliusun Kayp Kitab ............................................................... 130
7. III, IV ve V. EKM SMLER ......................................................................................... 141
7.1. III. ekim simler ............................................................................................................ 147
7.2. IV. ekim simler ............................................................................................................ 155
7.3. V. ekim simler ............................................................................................................. 157
7.4. IV ve V. ekim simleri eren rnek fadeler .............................................................. 158
8. YUNANCA SM EKMLER........................................................................................ 166
8.1. I. ekim Yunanca simler ............................................................................................... 172
8.2. II. ekim Yunanca simler .............................................................................................. 173
8.3. III. ekim Yunanca simler ............................................................................................. 173
8.4. Altrma: Descartes Latince Felsefe Metinlerinden Notlar Alyor ................................ 174
9. FL (VERBUM) ................................................................................................................ 186
9.1. Fiil Nedir? ....................................................................................................................... 192
9.2. Latince Fiillere likin n Bilgiler .................................................................................. 192
9.3. Haber Kipinde Etken ve Edilgen Fiil ekimleri (Coniugationes) .................................. 197
9.4. Etken ve Edilgen Basit Cmle Analizleri ....................................................................... 212
9.5. Altrma: Descartes Latince zdeyilerden Fiil reniyor ........................................... 214
10. BAST GRAMER ANALZ ........................................................................................... 222
10.1. Descartes Mitolojik Hikyeler Okuyor: Hercules et Serpentes: Hercules ve Ylanlar 228
10.2. Descartes Cmleleri Analiz Ediyor ............................................................................... 228
11. EDATLAR (PRAEPOSITIONES) .................................................................................. 241
11.1. Edat Nedir? .................................................................................................................... 247
11.2. Accusativus Alan Edatlar .............................................................................................. 247
11.3. Ablativus Alan Edatlar .................................................................................................. 250
12. III. EKM SIFATLAR ................................................................................................... 260
12.1. III. ekim Sfatlarla lgili n Bilgi ............................................................................... 266
12.2. ekim Tablolar............................................................................................................. 266
12.3. Sfatlarn Dereceleri ...................................................................................................... 268
IV
13. TEMEL CMLE YAPILARI .......................................................................................... 280

13.1. Temel Cmleler ............................................................................................................. 286
13.2. Descartes Genesis Okuyor: Creatio Universi: Evrenin Yaratl ................................. 286
13.3. Metnin Cmle Analizi ................................................................................................... 287
14. LG ZAMR VE SIFAT YARDIMCI CMLES ........................................................ 297
14.1. lgi Zamirine Dair n Bilgi ........................................................................................... 303
14.2. Sfat Yardmc Cmlesinin Kurulumu .......................................................................... 304
14.3. Descartes Genesis Okumaya Devam Ediyor: Creatio Adami et Evae: Adem ile
Havvann Yaratl ............................................................................................................... 305
KAYNAKA ......................................................................................................................... 315
KISALTMALAR
Nom.: Nominativus
Voc.: Vocativus
Gen.: Genetivus
Acc.: Accustivus
Dat.: Dativus
Abl.: Ablativus
Prae.: Praesens
Perf.: Perfectum
Imp.: Imperfectum
Fut.: Futurum Simplex
Plusq. Perf.: Plusquam Perfectum
Fut. Perf.: Futurum Perfectum
m.; masc.: masculinum (eril)
f.; fem.: femininum (diil)
n.: neut. [neutrum (cinssiz)]
VI
YAZAR NOTU
Bu ders kitab, yazarn Felsefecilere zel Latince: Descartes Latince reniyor, Alfa
Yaynevi, stanbul, 2014 (Baskda) adl telif eserinden seilen blmlerden olumutur. Ayrntl
okumalar ve kaynak bilgileri iin sz konusu telif esere bavurulmaldr. Ayrca bu ders kitabndan
yaplacak alntlarda kaynak gsterilmesi zorunludur.
VII
1. LATNCEYE BALARKEN
Bu Blmde Neler reneceiz?

1.1.
Latincenin nemi
1.2.
Latin Dili Hakknda
1.3.
Klavuzumuz Descartes
1.4.
Roma Kltr le lgili Balca Terimler
Blm Hakknda lgi Oluturan Sorular

1)
Bir felsefeci niin Latince renmelidir?
2)
Neden Descartesi kendimize klavuz aldk?
3)
Roma kltryle ilgili balca terimler nelerdir?
Blmde Hedeflenen Kazanmlar ve Kazanm Yntemleri

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

edilecei veya
gelitirilecei
Latincenin nemi
Felsefenin kaynak
dillerinden biri olan
Latincenin bir felsefeci iin
neminin alglanmas
Latincenin nemiyle ilgili

bavuru kitaplarnn
okunmas ve n bir bilgi
edinilmesiyle
Latin Dili Hakknda
Dilin temeli olan bilgilerin

edinimi
Bu konuda Latince
Grameriyle ilgili yazlm
kitaplarn edinimi ve Latince
hakknda genel bir bilgi
edinerek
Klavuzumuz Descartes
Bu kitapta kendimize neden

Descartesi klavuz
aldmzla ilgili bilgi
edinimi
Descartesin bu konuyla
balantl olarak yaam ve
Latince renimiyle ilgili
genel bir bilgi sahibi
olmayla
Roma Kltr le lgili

Balca Terimler
Roma ve Romallarla ilgili

balca terimlere vakf olma
ve telaffuz hakknda bilgi
edinme
Roma Kltryle ilgili yazl

kaynaklarn edinip ve her
gn yeni terimler
ezberleyerek
Anahtar Kavramlar
Latince
Alfabe
Telaffuz
Roma
Romallar
Roma Kltrnn Balca Terimleri
Giri
Bu blmde Latin Dilinin deeri zerinde durulacak, daha sonra bu dilin yaratcs
olan Romallarn kltr yaantlarn tantc mahiyette kelime ve terim arlkl ksa bilgiler
aktarlacaktr. Bu dersin amac Latin dnyas hakknda genel bir fikir edinilmesini salamak
ve dersin henz bandayken Roma yaamnn olmazsa olmaz kelimelerinin en azndan
bazlaryla tanmaktr.
1.1. Latincenin nemi

Latincenin renimi ve renim amac teki Bat dillerininkinden farkldr. nk
baka bir Bat dilini renen insan sadece bu dili konuur ya da dil bilgisini derinletirerek
ilgili kltr hakknda bilgi edinir. Oysa Latince rendiinde, Bat dilinin mant ve
duyuunu kazanr. Bu yolla Batnn tm edebiyatlarnn ve trlerinin temel anlamna vakf
olur ve sonradan herhangi bir Bat dilini renmede, hi Latince bilmeyen birine gre, daha
hzl yol alr.
Bat dilinin temel mantn kavramak, edebiyatnn asl kklerine inmek gnmzdeki
Bat uygarlnn zihniyetine, baka deyile, dn biimine, btn sosyal, politik ve
hukuksal kurumlarna, sanatna ve bilimine derinden hkim olmaktr. nk Bat btn bu
saydklarmzn kaynan Klasik uygarla, yani Yunan ve Roma uygarlna borludur.
Bunun yan sra, daha derin dnlecek olursa, Yunan ve ardl Roma uygarl da temelini
Msr, Fenike, Mezopotamya ve Anadolu uygarlklarna borlu olduundan, bir Klasik kltr
dili edinip gelitirmekle Dounun bu byk uygarlklar da doal olarak kyas yoluyla
renilmi olur.
Latince, varln Yunan dili ve kltrnden almakla birlikte Romal aydnlarn
dillerini gelitirmek ve derinletirmek iin sarf ettikleri aba sonucunda gerek Ortaada,
gerek Rnesansta ve sonrasnda Batnn kltr dnyasn tek bana fethedecek duruma
gelmi ve tarihin en byk dnrlerini ve bilim adamlarn yetitiren byk niversitelerin
baat dili unvann elde etmitir. Bu edinim, Latincenin kendine zg mantki bnyesinden ve
son derece ilenmi bir gramere sahip olmasndan ileri gelir. Latincenin cmle bilgisi
(syntaxis) 1 ve kurallar dncenin mantkl dzenini btn balantlar ve ayrntlaryla
gsteren bir yapdadr. Bu yzden, bu dilin reniminde ve kullanmnda, tpk matematikte
olduu gibi, analiz ve sentez yoluna bavurmak bir zorunluluktur. Bu durum, Latince renen
bir insann herhangi bir alanda muhakeme kabiliyetini de doal olarak gelitirir.
Latince bugn bir toplumun gnlk yaants iinde kullanlmayan bir dil olduundan,
kulak dolgunluuyla veya pratik yntemlerle renilmesi ve retilmesi zordur. Her ne kadar
zaman zaman bu yola bavurulsa da, bu dili akademik anlamda renmek iin sistemli bir
gramer bilgisi renimi ve retimi arttr. Bu tr bir gramer renimiyse kiinin dil
duyarlln gelitirir, inceltir ve gnlne dil sevgisi zerk eder. Dolaysyla, Latince renen
bir kii hem kendi dilinin hem de bir baka Bat dilinin tadna varr; dnen, konuan,
tartan insan olmann, yani akll bir varlk olmann hazzn yaar.
Avrupann byk kltr dillerinin ou, Latinceye son derece hkim edebiyatlarn,
dnrlerin ve bilim adamlarnn zihinlerinin eseridir. Bu yzden, bu dillerin kelime
hazinesi, morfolojisi, cmle bilgisi ve slup zellikleri Latin dilinin kelime ve gramer
bilgisine kkten baldr. Bu dillerin ounda hl birok Latince kelime, deyim veya ifade ya
dorudan ya da birtakm deiikliklere bal olarak kullanlmaktadr. Bu dillerde yazlan
1
Bir dilde dnce ve duygularn tam olarak anlatlabilmesi iin gramer kurallarna uygun olarak dizilen
kelimelerin, kelime gruplarnn cmle ve sz iindeki grevlerini, birbirleriyle olan ilikilerini,
sralanlarn ve cmle trlerini inceleyen bilim dal.
herhangi bir eserin ksaltmalar Latincedir; bilimsel uzmanlk alanlarnn kendine zg

terminolojisi Latince kaynakldr. Hatta botanik, zooloji, tp, eczaclk ve kimya bilimlerinin
terminolojisinin esas tamamen Latinceye dayanr. Bu yzden, ilgili alanlarda eitim gren
insanlar uluslararas literatrden bilgi edinebilmek, kendi uzmanlk alanlarndaki btn
terimleri gerek manasyla anlamak ve alannda ilerlemek istiyorsa, Bat leminin ortak
kulland terminolojiye hkim olmaldr. Bunun da tek art Latince renmektir.
Latince akademik anlamda bilimsel bilgi dili olmasnn yan sra, zellikle felsefe,
tarih, hukuk, ilahiyat, edebiyat, her tr filoloji ve dil bilim alanlarnn da dilidir. nk bu
disiplinlerin kkeni, ounlukla Latince veya Yunanca yazlm eserlere dayanr.
Latince, sanat tarihi, arkeoloji ve zellikle epigrafi iin de olmazsa olmaz bir dildir.
lkemizin Antik uygarlklar asndan deta bir ak hava mzesi olduunu gzlerimizin
nne getirdiimizde, bu uygarlklardan kalan maddi eserlerin kefinde, incelenip
deerlendirilmesinde Latince bilmemenin byk bir eksiklik olaca aktr. Ayrca, meseleye
yine lkemiz asndan yaklalacak olduunda, Osmanl tarihini aydnlatacak nice belgenin
Latince yazlm olduu dnlrse, Latincenin kendi tarihimizdeki nemi bir kez daha
anlalm olacaktr.
Felsefe disiplinine gelince; Felsefenin tek sermayesi dil ve dncenin ortak
kullanmna hkimiyet olduuna gre, kiinin hem kendi dilini hem de filozoflarn kendi
zgn dillerini bilmesi ve felsefe tarihindeki sorunlar karlkl balantlar kurup zihninde
dnp tartarak, lp bierek yorumlamas art olduuna gre, bir felsefeciden ilkin en az
bir Bat diline ok iyi hkim olmas beklenir. Felsefe, tarihsel bir gerek olarak, Yunan
dnyasnn bir eseri olduundan, felsefe eitimi alan bir insan ie nce Yunanca eserlerden
balayp Latince eserlere doru yol alacandan, bu kltr dilleri onun dnmesini
kmldatacak ve zihinsel kavrayn ykseltecek tek kaynaktr. Eski Yunan felsefesinde
uzmanlamak isteyen kii nce Yunanca renmeli, ardndan Latince renmelidir.
Hellenistik dnem felsefesinde uzmanlaacak kii bu dillerin her ikisine de hkim olmaldr.
Ge dnem felsefesi, Orta a ve Rnesans felsefeleri, Kilise Dnemi, Aydnlanma Dnemi,
ada felsefe vb. alanlarnda da uzmanlamak ya da Felsefenin tm sahalarna tmyle
hkim olmak isteyen kii iinse Latince bilmek bir zorunluluktur. Bu bak asyla felsefeci
iin Latince renmek bir lks deil, setii disiplinin doal kouludur. nk gerek bir
felsefeci filozofluun diliyle dnmek, konumak ve yaamak zorundadr.
1.2. Latin Dili Hakknda

Latin Dili (Lingua Latina), Hint Avrupa dil ailesinin talik Diller grubuna ait, Latium
(Romann yer ald orta talya) blgesinin dilidir. Bu yzden ilk dnemlerde Latiumun dili
olarak da tanmlanr. Roma siyasal olarak talyaya egemen olup Roma mparatorluunu
dourunca ve dolaysyla egemenlik snrlarn git gide daha da geniletince, dnyann eitli
blgelerine yaylm Latince yaztlarn kefi bu dil hakknda ok daha salkl bilgi
edinilmesini salamtr.
Yunan edebiyatnn temelinde kurulan Eski Roma edebiyatnn . 3. yzyldaki

geliimiyle birlikte, Edebi Latince ya da Klasik olarak adlandrlan Latince, Yunanca
kelimeler, gramer ve slup bilgisinden hayli etkilenmi yapsyla, biimsellii ve zarafetiyle
Halk Latincesi ya da Konuulan Latinceden (Vulgar) tmyle farkl bir grnme kavumu,
deta iirsel bir dil olmutur. 1 Bunun sonucunda halk Latincesiyle arasnda koskoca bir
uurum olumu ve Klasik Latince tamamen yaz diline ve akademik dile dnmtr. Halk
dili ise Romal askerler ve smrgeciler tarafndan btn talyaya ve oradan da dnyann
eitli yrelerine tanm ve Latinceden treyen dillerin anas olmutur.
Latincenin Geliim ve Deiim Dnemlerini u ekilde gsterebiliriz:
75
75S 1
S 28. yzyl
S 915. yy.
S 15. yy.17. yy.
Eski
Latince
Altna LatincesiGma Latincesi

(Klasik Latince)
Ge
Dnem
Latincesi
Ortaa
Latincesi
Humanist
Dnem Latincesi
Latin Alfabesi:
Latin Alfabesinin kkeni . 7. yzylda Gney talyada bir Yunan kolonisi olan
Cumaeda kullanlan Yunan alfabesine dayanr. Bu alfabeyi Etrskler kendi dillerine
uyarlam, oradan da deta bir kpr rol stlenip Latinlere geirmitir. Latinler, ilk bata 26
Etrsk harfinin 21ni alarak kendi alfabelerini oluturmu ve 3. yzylda da, bu alfabeyi
aadaki grnme kavuturmutur:
A
i,y
u, v
ks
Alfabeye Y ve Z harfleri, Yunancadan alnan kelimeleri eklemek iin, 1. yzylda,

yani mparatorluk dneminde katlm ve harf says 23e kmtr:
ABCDEFGHIKLMNOPQRSTVXYZ
Bu katlmla, Latin Alfabesi gnmz Bat Avrupa Alfabesine neredeyse ok yakn bir
alfabe biimini almtr. Ortaalarda, I hem i hem de y iin kullanlmaya balanm ve bu
yzden yar sesli y iin J harfi yaratlmtr. (Gnmzdeki birok Latince szlkte, i seslisi
ile uzun olarak adlandrlan J sessizi ayr maddeler hlinde yazlr.) Yine ayn dnemlerde
hem u hem de v yerine kullanlan V harfinde bir deiiklik yaplm ve u sesi iin U harfi
1
Bu derste Klasik Latince retilecektir.
yaratlmtr; V ise artk sadece v sesi vermek zere kullanlagelmitir. Bat alfabesindeki W
harfi Germen kaynakldr; Latincede yoktur.
U sesinin katlmyla Latin alfabesi 24 harften oluan, son eklini almtr:
ABCDEFGHIKLMNOPQRSTUVXYZ
Sesli harfler: Latin alfabesinde 5 sesli harf mevcuttur.
aeiou
Ayrca, y harfi zellikle Yunancadan Latinceye geen kelimelerde sesli harf ilevi
grr ve okunurken sesi verir. (rn. lyra kelimesi, lra olarak okunur).
ift Sesliler: Alfabedeki baz sesliler ikili olarak birleip ift seslileri meydana getirir:
ae, au, ei, eu, oe, ui
ift Sessizler: Baz sessizler de ikili olarak birleip rr, tt, mm, gibi ift sessizleri
meydana getirir. Bunlarn okunuunda her harfin ayr ayr hakkn vermek gerekir. Ayrca, ph:
f olarak okunur.
Okunu: Latince, konuulmayan diller grubuna girdii iin, gnmzn yaayan
dillerinde Latince szcklerin okunuu her zaman eitli tartmalara sahne olmutur.
ngilizce, Franszca, Almanca, spanyolca ve talyancada Latince szcklerin telaffuzlar bu
dillerin kendi ses bilimine gre ayarlanm ve bu durum birka telaffuz biiminin ortaya
kmasna yol amtr. rnein, Cicero kelimesindeki c harfi ngilizcede s; talyancada
olarak okunur.
lkemiz niversitelerindeki Klasik Filoloji blmlerinin benimsedii yaygn okunu
u ekildedir:
A,a
B,b
C,c
D,d
E,e
F,f
G,g
H,h
I,i
K,k
L,l
10
M,m
N,n
O,o
P,p
Q,q
kwu
R,r
S,s
T,t
V,v
v veya u
X,x
ks
Y,y
Z,z
Latince okunuta u kurallara dikkat edilmelidir:

* Latince kelimelerde C daima K sesi verir.
* I harfi hem , hem Y sesi verir. Y sesi verdii zaman, J harfinin karl olarak
sessiz kullanlm demektir.
* Latincede V iareti hem V, hem U iin kullanlr.
* Y Yunancadan alnan kelimelerde bulunur ve sesi verir.
* Dier hllerde Latince harfler aynen Trke karlklar gibi okunur. (Q ve Xin
okunular yukardaki tabloda) gsterilmitir.
* K harfi sadece Kalendae ve birka baka kelimenin balangcnda grlr ve K
olarak okunur.
Bu kurallar haricinde, aslnda Latince yazld gibi okunan bir dildir.
Uzun ve Ksa Sesliler:
Latincede sesli harflerden her biri baz kelimelerde uzun, baz kelimelerde ise ksa
okunabilir. Latince ksa Seslilerin zerine (-), uzun seslilerin zerine () iaretlerini koymak
adet olmutur. 1
ift seslilerin Telaffuzu:
ae - a+i =ay
1
Bu ders notlarnda, bu dile balarken bir zihin karkl yaratmamak iin, kelimeler uzun ya da ksa
okunularna gre deil, sade hlleriyle yazlacaktr. Yalnzca sunumlarda zaman zaman uzun harfler de
belirtilecektir. Bu yzden sunumlar ve ders videolarndaki kelimelerin telaffuzuna dikkat edilmesi imdilik
yeterli olacaktr.
11
au - a+u =av
oe - o+i =(bazen oy)
eu - e+u =ev
1.3. Klavuzumuz Descartes

Latince renim srecimizin zellikle altrmalarnda ve sunumlarnda kendimize
Latince Cogito, ergo sum: Dnyorum, yleyse varm, ifadesiyle felsefe dnyasna imza
atan Fransz filozofu Descartesi (Renatus Descartes) kurgusal klavuzumuz alarak
ilerleyeceiz. Bunun nedeni ana dili Latince olmayan, bu dili okullarda renen Descartesin
bizlere ideal bir rnek olacan dnmemiz ve bu filozofun Latince renim srecini
zihnimizde canlandrarak onun getii yollardan gemenin zorluunu ve hazzn yaamay ve
ileride onun Latince eserlerini bire bir okuyacak olmann keyfini kendimize hedef
sememizdir.
1.4. Roma Kltryle lgili Balca Terimler

Latinceyi stnkr deil de derinden kavramak iin hi kukusuz ideal olan bu dilin
doduu kltrn ana zelliklerini kavramak, bu dili konuan insanlarn dn tarzlarn,
toplumsal ve siyasal grlerini, eitim anlaylarn, savama tekniklerini, sanat grlerini,
inanlarn ve yaadklar evlerden, giyindikleri elbiselere, yedikleri yemeklerden
kullandklar renklere kadar analiz etmektir.
Bu temel dnceden hareketle, Latince gramere balamadan nce, bu gramerin
yaratcs Romallarn kltrel yaplar hakknda en azndan bir fikir edinmek amacyla,
tamamen kelime ve terim arlkl temel bilgiler vermek yerinde olacaktr. Bu ekilde,
Romallarn hem yaama felsefeleri hakknda genel bir bilgi edinilmesi kolaylaacak hem de
daha imdiden nemli baz Latince kelimelerle tanklk salanacaktr:
Roma
Roma: Roma (talyann ortasnda yer alan Latium blgesinin
baehridir. Tiber nehrinin yannda, Yedi tepe zerine kuruludur.
Efsanevi kurulu tarihi 753 olarak kabul edilir.)
Roma antiqua: Eski Roma
Urbs Roma: Roma ehri (sadece Urbs da denir).
Italia: talya
Paeninsula: Yarmada.
Paeninsula Italica: talya yarmadas
12
Mare Mediterraneum: Akdeniz

Mons: Da
Septem: (say) Yedi
Septem montes Romae (=Colles): Romann yedi tepesi (Collis Quirinalis; Collis
Viminalis; Collis Capitolinus; Collis Esquilinus; Collis Palatinus; Collis Aventinus; Collis
Caelius)
Tiberis: Tiber nehri.
Forum: ehir meydan; Pazar yeri
Forum Romanum: Roma ehrinin meydan (ehrin ortasnda kuruludur ve muhteem
binalar ve tapnaklar, dkknlaryla ehrin deta kalbidir).
Romanus: Romal
Romani: Romallar
Populus: Halk
Rex: Kral
Regina: Kralie, ece.
Regnum: Krallk
Reges: Krallar
Reges Romani: Roma Krallar
Septem Reges Romani: Romann Yedi Kral ( 753-509).
Romulus et Remus: Romann efsanevi kurucular olan ikiz karde.
Regnum Romuli: Romulusun Krall
Populus Romanus: Roma halk.
Gens: soy, kavim, halk.
Respublica: Cumhuriyet
Respublica Romana: Roma Cumhuriyeti ( 509- 27).
Consul: Konsl. (Cumhuriyet dneminde, her yl seilen iki devlet bakanndan biri).
13
Consules: Konsller
Imperium: mparatorluk
Imperium Romanum: Roma mparatorluu
Imperii Romani caput: Roma mparatorluunun ba ehri.
Senatus: Senato
Senatus Romanus: Roma Senatosu
Imperator: mparator.
SPQR: (Senatus populusque Romanus): Roma Senatosu ve Halk: Romann devlet
ynetiminin simgesi
Via: Yol
Via Appia: Romann 660 km uzunluundaki, en eski ve stratejik adan en nemli
yollarndan biri. [airler bu yolu uzun yollarn kraliesi olarak (regina longarum viarum) da
adlandrmtr].
Provincia: Eyalet
Provinciae Romanae: Roma Eyaletleri
Roma Ailesi (Familia Romana)
Familia: Aile
Persona: Kii, ahs
Mater: Anne
Pater: Baba
Infans: Bebek, kk ocuk
Filius: Erkek evlat, oul
Filia: Kz evlat
Frater: Erkek karde
Soror: Kz karde
Avia: Bykanne
14
Avus: Bykbaba
Patruus: Amca
Avunculus: Day
Puella: Kz ocuk, kz
Puer: Erkek ocuk, olan
Paterfamilias: Aile reisi
Roma Evi (Domus Romanus)
1. taberna: Dkkn [iki dkkn arasndan eve girilen ksm, fauces: evin giri hol;
ya da vestibulum: giri hol; ianua: kap (evin giri kaps); giri holnn ald alan,
atrium: ana salon, n salon ya da evin ana giri salonu (ala: giri salonunun iki yanndan
dar alan kaplar)].
2. cubiculum: yatak odas
3. triclinium: yemek salonu ya da odas
(klk)
4.impluvium: havuz (yamur sularnn
dolduu; yamur havuzu);
5. tablinum: alma odas
6. lararium: ev tanrlarnn apeli
7. latrina: tuvalet
8. culina: mutfak
9. peristylium: stunlu avlu, bahe
10. triclinium: yemek salonu ya da odas (yazlk)
15
Roma Tanrlar (Dii Romani)
Romallar esas olarak Dii Consentes (toplumun ortak rzasyla kabul edilen ve
inand tanrlar) olarak adlandrdklar 12 tanrya tapar: Jupiter, Juno, Mars, Minerva,
Vesta, Ceres, Diana, Venus, Mercurius, Neptunus, Volcanus, ve Apollo.
Iupiter: Tanrlarn babas (gnn, n, gkyznn tanrs; devletin ve yasalarnn
koruyucusu).
Iuno: Jupiterin ei (Roma devletinin koruyucusu ve tanralarn kraliesi; bu yzden
kendisi sadece kralie, yani Regina olarak da adlandrlr).
Mars: Sava tanrs (Romallarn en nem verdii tanrlarn banda gelen tanr).
Minerva: Bilgelik tanras, zanaatkrln ve sanatn koruyucu tanras (iirin,
tbbn, ticaretin, dokumann, rg rmenin ve bakireliin koruyucu tanras).
Vesta: Ailenin, yuvann ve aile ocann koruyucu tanras (her zaman yanan, kutsal
bir ate olarak betimlenirdi).
Ceres: Ziraat tanras (baak ve budaylarn, ekinlerin ve bereketin tanras; ayrca,
analn koyucusu).
Diana: Avcln koruyucu tanras (ayrca, ayn, doumun, vahi hayvanlarn,
korularn tanras. Dil yetisi, ikna kabiliyeti yksek olduundan vahi hayvanlar dize
getirdiine de inanlr).
Venus: Ak tanras (ayrca, gzelliin, cinselliin, retkenliin, bolluun ve zaferin
de koruyucu tanras).
Mercurius: Ticaretin ve kazancn tanrs (tccarlarn ve seyyahlarn koruyucu tanrs).
Neptunus: Denizlerin tanrs (ayrca, deniz savalarnn koruyucu tanrs).
16
Volcanus: Atein tanrs (insanln hayrna olan atein koruyucusu olduu kadar
yanardalardan fkran atelerin de tanrsdr. Bunun yan sra, el sanatlarnn, demirin ve
demirciliin de koruyucu tanrsdr).
Apollo: Gne tanrs (ayrca, genliin, adaletin, ulu gzelliin ve bilgeliin de
tanrsdr).
Ayrca, Romallar aadaki Tanrlara da byk sayg gsterir:
Janus: Kaplarn ve kap girilerinin tanrs (ayrca, balanglarn, sonlarn ve
zamann koruyucu tanrs. Bir ne, bir de arkaya bakan iki yz olduundan, gemii ve
gelecei ayn anda gzettiine inanlr).
Saturnus: Tarmn koruyucu tanrs (ayrca, zamann ve zgrlemenin simgesi.
Onun saltanat srasnda bolluk ve bereket bakmndan yeryznn altn an yaadna
inanlrd).
Hercules: Glln ya da kuvvetin simgesi
Bacchus: arap tanrs (zm hasadnn, arap yapmnn, dinsel vecd ve mecnunluk
hlinin de tanrsdr).
Pluto: Yeraltnn tanrs (ayrca, lleri yarglayan tanr; yeraltnn hkimi).
Proserpina: Yeraltnn tanras
Aesculapius: Hekimliin koruyucu tanrs.
Cupido: Venusun olu, mecnun eden ak tanrs.
Magna Mater (Cybele): Anadolu kkenli bereket tanras
Roma Dininin nemli Terimleri (Praecipua Vocabula Religionis Romanae)
Religio: din
Deus: tanr
Dea: tanra
Dii (=Di): tanrlar
Deae: tanralar
Pontifex: Roma devletin en yksek din grevlisi ya da rahibi; Pontifex Maximus:
Ba rahip.
Templum: tapnak
17
Aedes: tanrnn ikametgh; apel, tapnak.

Altar: sunak (tapnaklarda, zerinde kurban kesilen, gnlk yaklan, din tren yaplan
ta masa).
Augur: belli bal iaretlere bakarak (zellikle, kularn uularna ya da baka
hareketlerine) tanrlarn isteklerini yorumlayan, devletin resmi grevlisi.
Augurium: Augurlarn icra ettii grev, augurluk.
Aupex: kularn uularna bakarak kehanetleri okuyan kahin, falc.
Auspicia: Augurlar tarafndan, gkkubbedeki kularn uuundan, gzlem yoluyla
karlan kutsal iaretler.
Caerimonia: dinsel trenler.
Carmen: byl ark, byl ritmik ifade, sz, seda.
Cultus: tanr klt; Ciceroya gre, din.
Do ut des: (ver ki, vereyim): insan ile tanr arasndaki dei tokuun dinsel ifadesi
(insan tanrya kurban sunarken, ondan kendi amacna hizmet etmesini bekler).
Fas: tanrsal yasa; dinsel anlamda caiz olan ey; dies fasti: Romallarn gndelik
ilerini yapmalarnn dinen caiz olduu gnler.
Nefas: tanrsal yasaya kar olan ey; dinsel anlamda caiz olmayan ey; dies nefasti:
gnlk ilerin, resmi toplantlarn, vb. ertelendii gnler.
Omen: gelecee dair kehanet bildiren bir iaret.
Divinatio: kehanet; kehanette bulunma yetisi.
Pietas: aileye, dine, tanrlara ve devlete ballk, hrmet.
Pius: ailesine, dinine, tanrlarna, inancna ve devletine bal olan.
Romada Giyim Kuam (Vestimentum Romanum)
Tunica: Romallarn ynden yaplan i giysisi.
Toga: Romalnn geleneksel giysisi. Btn vcudu rten d
giysi. Romallar iin toga onlarn milli simgesidir. Bu yzden bazen
kendilerine Togati (Togallar) ya da Gens togati (togal soy) denir.
18
Stola: Romal kadnlarn tunik stne giydii, ayak bileklerine ya da ayaklarna kadar
uzanan elbisesi.
Lacerna: Romallarn toga zerine giydikleri bir eit pelerin.
Fibula: Genelde giysileri omuzda tutturmak iin kullanlan ine, toka vb.
Cucullus: genellikle kaln kumatan giysilerin boyun ksmna takl kukuleta.
Laena: kaln ynl kumatan yaplan pelerin, harmani. Vcudu scak tutmak iin
pallium ya da toga stne giyilen giysi.
Palla: Romallarn st giysisi, bir eit manto.
Baxa (=baxea): Genellikle komedi oyuncularnn sahnede giydikleri trden, bitki
saplarndan, ince dallarndan veya liflerden yaplan sandalet.
Cothurnus: Bazen dize kadar uzanan, bir tr uzun bot (tragedya oyuncularnn
sahnede giydii trden).
Solea: Sandalet, ya da bir tr terlik (genelde lenlerde, vb. giyilir).
Sandalium: Sadece kadnlarn giydii, ince ve yumuak deriden yaplan bir tr ak
ayakkab, sandalet.
Calceus (=Calceamen, Calceamentum): Aya korumak iin giyilen herhangi bir
ayakkab ya da bot.
Caliga: zellikle Romal askerlerin giydii, deri ayakkab; yarm bot, asker botu.
Pero: Tarm iilerinin, askerlerin ve arabaclarn giydii, aya ve bilekleri saran, deri
bot.
Soccus: Hafif topuklu bir tr terlik.
Roma Takvimi (Calendarium Romanum)
Kalendae: Romada bir ayn ilk gn ya da bir ay
Januarius: Ocak (adn Tanr Janustan alr).
Februarius: ubat
Martius: Mart (adn Sava tanrs Marstan alr).
Aprilis: Nisan
Maius: Mays
19
Junius: Haziran
Julius: Temmuz
Augustus: Austos (adn lk Roma mparatoru Augustustan alr).
September: Eyll
October: Ekim
November: Kasm
December: Aralk
Roma takvimi Ayn evrelerini dikkate alarak 3 blme ayrlr. Yeni Ay, Roma
takviminde bir ayn ilk gndr (kalendae). Ayn ilk eyrei Nonestir; Ides ise dolunaydr.
Buna gre;
Kalendae: Yeni Ay
Nones: Ayn ilk eyrei
Ides: Dolunay
post meridiem (p.m): leden sonra
ante meridiem (a.m.): leden nce
horologia: saat (su saati ya da gne saati).
solarium: gne saati
tempus: zaman
20
Caesar Takvimine Gre Aylar (Menses)

Ay
Latince ad
Kalendae
Nones
Ides
Ocak
Ianuarius
13
ubat
Februarius
13
Mart
Martius
15
Nisan
Aprilis
13
Mays
Maius
15
Haziran
Iunius
13
Temmuz
Iulius
15
Austos
Augustus
13
Eyll
September
13
Ekim
October
15
Kasm
November
13
Aralk
December
13
Gnler (Dies)
Latincesi
Trkesi
Gnmzde
Dies Solis
Gnein Gn
Pazar
Dies Lunae
Ayn Gn
Pazartesi
Dies Martis
Marsn Gn
Sal
Dies Mercurii
Mercuriusun Gn
aramba
Dies Jovis
Iupiterin Gn
Perembe
Dies Veneris
Venusun Gn
Cuma
Dies Saturni
Saturnusun Gn
Cumartesi
21
Roma Mutfa (Coquinaria Romana)

Culina: Mutfak (evin bir blm olarak)
Jentaculum: Kahvalt (gnn erken saatlerinde
yaplan kahvaltda, genellikle tuzlu ekmek, st ya da
arap, bazen kuru meyve, yumurta ve peynir yenir.)
Prandium (=cibus meridianus): le yemei
(lenleyin, saat 12 veya 1 civar hafif olarak
geitirilen bir ndr. Genellikle, tuzlu ekmek yenir;
bazen, ekmekle birlikte meyve, salata, yumurta, et,
balk, sebze ve peynir).
Cena: Akam yemei (Romallarn gn iindeki ana nleridir. Gnein batmasna
yakn saatlerde balar ve ge saatlere kadar devam eder. Yemek yenirken, bir yandan da
sohbet edilir, elenceler dzenlenir ve mzik dinlenir. Genellikle sulandrlm arap
eliinde, et, sebze, yumurta ve meyve yenir. Esas olarak blme ayrlr:
1. gustatio: tah ac yiyecekler ya da balanglar yenir. (genelde, yumurta, i
sebzeler, balk ya da kabuklu deniz mahsulleri yenir.)
2. prima mensa: piirilmi sebzeler ve et veya balk yenir (av eti, kmes hayvanlarn
etleri, domuz eti arlkl beslenilir)
3. secunda mensa: tatl saati (pastalar, vb.)
Ayrca, akam yemeinin sonunda dzenlenen arap saatine de Comissatio denir.
Mensa: Masa (st masa rtsyle rtl sedirler. Romallar bu sedirlere yaslanarak
ya da uzanarak yemek yerler. l masa dzenine triclinium ad verilir).
Convivium: toplulukla birlikte yenen yemek, len, ziyafet.
Vinum: arap
Mulsum: ball arap
Aqua: su
Piscis: balk
Porcus: domuz
Caro (=Carnis): et
Panis: ekmek
22
Cibus: yiyecek.
Coquus: a
edere: yemek yemek
bibere: imek.
coquere: yemek piirmek
Roma Rakamlar (Numeri Romani )
I
II
III
IV
VI
VII
VIII
IX
10
XX
20
XXX
30
IL
40
50
100
500
1000
23
Roma Eitimi (Educatio Romana)
Educatio: eitim
Schola: okul
Ludus: ilkokul; gladyatr okulu
Ludi magister; litterator: ilkokul retmeni
Magister: retmen, hoca.
Grammaticus: dil bilgisi ve edebiyat retmeni.
Discipulus: renci
Discipuli: renciler
Disciplina: retim; renim; bilgi dal; ders; bilgi.
Doctrina: retim; reti.
Paedagogus: ocuklar okula gtrp getiren ve derslerinde yardmc olan kle.
Rhetor: Hitabet kuramcs ve hocas.
Tabula: yaz levhas
Medicina: hekimlik, tp
Philosophia: Felsefe
Historia: Tarih
Scientia: Bilim
Artes liberales: zgr sanatlar (bilimler)
24
Vcut Azalar (Partes Corporis)

Corpus: Vcut, beden
Capillus (capilli): Sa
Caput: Ba
Frons: Aln
Facies: Yz
Oculus: Gz
Auris: Kulak
Nasus: Burun
Gena: Yanak
Os: Az
Labrum: Dudak
Dens: Di
Lingua: Dil
Mentum: ene
Collum: Boyun
Cervix: Ense
Iugulum: Boyun kemii, boyun, boaz, grtlak, imik
(H)umerus: Omuz
Crus: Bacak
Genu: Diz
Pes: Ayak
Femur: Uyluk kemii
Ala (Auxilla): Koltuk alt
Pectus: Gs
25
Cor: Kalp
Papilla: Gs ucu, meme ba
Mamma: Meme
Bracchium: Kol
Lacertus: st kol (kolun stteki kasl blm)
Manus: El
Palma: Avu
Digitus: Parmak
Pollex: Elin baparma
Tergum: Srt
Latus: Br
Venter: Karn
Stomachus: Mide
Inguen: Kask
Umbilicus: Gbek
Tibia: Kaval kemii
Fibula: Baldr kemii
Renkler (Colores)
Roma dnyasnda birok ana, ara ve nc renk tonu mevcuttur. En bilinenleri yle
sralanabilir.
Ater
Donuk siyah
Niger
Kara, siyah
Piceus
Zift karas
Furvus
Kahverengi, esmer, yank ten (tonu)
Pullus
Koyu gri
26
Viridis
Yeil (genel anlamda)
Glaucus
Ak deniz yeili
Caeruleus
Gk mavisi (zellikle gz rengini betimlerken)
Cyaneus
Koyu mavi, lacivert
Lividus
Kuruni, kurun mavisi
Violaceus
Meneke rengi, leylak rengi
Purpureus
Lila, erguvani (gnmzde krmz, meneke, mor, lal,

al, kzl, gl kzl renk tonlar arasnda bir renge
karlk gelir)
Rufus
Krmz (btn tonlar)
Ruber
Krmz (saf krmz herhangi bir eyi betimlerken)
Sanguineus
Kan krmz
Roseus
Pembe
Armeniacus
Donuk portakal rengi, mat turuncu (kays sars)
Fulvus
Ak kestane, ela; kum rengi; sarms kahve, esmer;

bronz; fndk rengi; (gri ve kahverengi kark sar
tonlar iin)
Fuscus
Koyu kahve
Aurantius
Turuncu, portakal rengi
Electricus
Kehribar rengi, bal rengi
Citreus
Limon sars
Aureus
Altn sars (sa rengi iin)
Aureolus
Altn sars
Flavus
Sar (genel anlamda); uuk sar
Crataceus
Mat beyaz (kire rengini andran ton)
Albus
l beyaz, donuk beyaz
27
Candidus
Parlak beyaz
Niveus
Kar beyaz (saf beyaz)
Eburneus
Krem rengi
Argenteus
Gm rengi
Canus
ok ak gri (zellikle sa rengi)
Cinereus
Kl rengi
28
Uygulamalar
1)
Latince bir szlk edinin.
2)
Latin alfabesiyle, Latince okunula ilgili ayrntl bir alma yapn.
3)
Roma kltryle ilgili aklnzda kalan terimleri yazn.
29
Uygulama Sorular
1)
Roma alfabesi hakknda neler rendiniz?
2)
Roma takvimindeki aylar ve gnlerin isimleri nedir?
3)
Roma eitiminin balca terimleri nelerdir?
4)
Roma tanrlarnn adlar nedir?
5)
Latin diliyle ilgili ilk izlenimleriniz nelerdir?
30
Bu Blmde Ne rendik zeti

Latincenin tarihesine ve Roma yaayna dair genel bir bilgi edinmeyi
amaladmz bu blmde, alfabe, telaffuz biimleri ve Roma kltrne dair balca terimler
sz konusu edilmi ve Latinceyle ilgili bir fikre sahip olunmutur.
31
Blm Sorular
1) Aadaki sebeplerden hangisi bir felsefecinin Latince renmesi gerektiini en
doru biimde aklar?
a) Latince olduka estetik bir dildir.
b) Latincenin renimi ve renim amac teki Bat dillerininkinden farkldr.
c) Bat dilinin temel mantn kavramak, edebiyatnn asl kklerine inmektir.
d) Latince felsefenin kaynak dillerinden biridir; felsefeci de kendi dilini bilmek
zorundadr.
2) Aadakilerden hangisinde Latin Dilinin mensup olduu dil ailesi ve doduu
blge doru verilmitir?
a) Hint Avrupa Dil ailesi Latium blgesi.
b) Ural Altay Dil ailesi Asia Minor bgesi.
c) in Tibet Dil ailesi Uzak Dou blgesi.
d) Hint Avrupa Dil ailesi Ionia blgesi.
3) Aadakilerden hangisi Romallarn belli bal din terimlerinden deildir?
a) Religio
b) Paterfamilias
c) Augur
d) Aupex
4) Aadakilerden hangisi Roma giyim kuamnda kullanlan bir gedir?
a) Tunica
b) Familias
c) Ides
d) Solarium
32
5) Aadakilerden hangisi Latince bir renk ad deildir?

a) Pullus
b) Virens
c) Venetus
d) Tempus
6) Aadakilerden hangisi Roma eitimiyle ilgili bir terim deildir?
a) Schola
b) Discipuli
c) Niger
d) Rhetor
7) Aadakilerden hangisi yemekle ilgili olarak kullanlan Latince terimlerdendir?
a) Magister
b) Gustatio
c) Niger
d) Templum
8) Aadakilerden hangisi aylarn Latince isimlerinden deildir?
a) Aprilis
b) Maius
c) Januarius
d) Kalendae
9) Aadakilerden hangisinde siyah, parlak beyaz, krmz renklerinin Latince isimleri
doru verilmitir?
a) Niger, candidus, rufus
b) Niger, rubidus, roseus
c) Roseus, niger, candidus
d) Lividus, niger, violaceus
33
10) Aadakiler disciplina kelimesinin doru karldr?

a) Eitim
b) Okul
c) retim, bilim dal, bilgi
d) lkokul, gladyatr okulu
Cevaplar
1) d, 2) a, 3) b, 4) a, 5) d, 6) c, 7) b, 8) d ,9) a,10) c.
34
2. SM (NOMEN; SUBSTANTIVUM)
35

2.1. sim Nedir?
2.2. smin Cinsi, Hli ve Says
2.3. sim ekimleri (Declinationes)
2.4. I. ve II. ekim simler
2.5. Esse (Olmak) Fiili
2.6. Descartes Corafya reniyor
36

1)
sim nedir?
2)
smin cinsleri nasldr?
3)
Latincede ismin ka hli ve says vardr?
4)
Latince I. ve II. ekim isimler nasl ekilir?
37

Kazanmn nasl elde
edilecei veya
gelitirilecei
Konu
Kazanm
sim (Cins, Hl, Say)
Latincede isimlerle ilgili

bilgi edinme
Latince gramer kitaplarndan

isimlerle ilgili detayl bilgi
edinerek ve rnek isimleri
aklda tutarak
I. ve II. ekim simler
Latince I. ve II. ekim

isimlerle ilgili ekim
kurallar hakkndabilgi
edinme
I. ve II. ekim isimlerden

rnekler eliinde ekim
kurallarn tekrarlayarak
Esse (Olmak) Fiili
Basit cmleler kurmaya

yarayan ve en yaln ekliyle
-dr, -diranlamna gelen
esse fiiline vakf olma
renilen kelimeleri esse

fiiliyle birbirine balayp
basit cmleler oluturarak
Descartes Corafya
reniyor
Latince basit cmle kurma

teknii kazanma
Cmle iindeki kelimeleri

analiz ederek
38
Anahtar Kavramlar
simler
Cins
Hal
Say
ekim
ve II. ekim simler
Esse Fiili
Basit Cmle
39
Giri
Bu blmde Latince gramerin yap talarndan ilki olan isim ve ismin zellikleri
zerinde durulacak, I. ve II. ekim isimlerin ekim kurallar retilecek ve esse fiili
(olmak fiili) anlatlacaktr. Ama, Latince gramerin esas olan ekim mantnn
kavranmasna yardmc olmak ve I. ve II. ekim isimlerle basit cmleler kurmamza yardmc
olacak esse (olmak) fiilinin basit ekim ekillerini renmektir.
40
2.1. sim Nedir?

sim (Nomen; Substantivum), canl ve cansz varlklara, eitli somut ve soyut
kavramlara ad olan kelime trdr; rnein, Mehmet, Aye, aa, yaprak, ordu, doruluk,
bulu, toplum vb.
Latince ekimli bir dildir. Bu yzden, Latince isimler cinslerine, hllerine ve saylarna
gre birtakm ekim ekleri alarak ekilirler.
2.2. smin Cinsi, Hli ve Says

smin cinsi (Casus): Latincede eril, diil ve cinssiz olmak zere 3 cins isim vardr:
Eril: Masculinum (masc.; m.)
Diil: Femininum (fem.; f.)
Cinssiz: Neutrum (neut.; n.)
deus: tanr
philosophia: felsefe
bellum: sava
filius: oul
causa: sebep, neden
corpus: beden
angelus: melek
insula: ada
templum: tapnak
philosophus: felsefeci
idea: fikir, dnce
vinum: arap
populus: halk
gloria: an-hret
officium: i, grev
annus: yl
vita: hayat
consilium: karar
dominus: efendi, bey
iustitia: adalet
ovum: yumurta
Bu cinsin yan sra baz isimler de vardr ki hem masculinum hem femininum
olabilir (m./f.).
smin Hli (Casus): smin cmle iinde bulunduu dil bilgisi eklidir; yani, bir ismin
yaln veya eklerle geniletilmi olarak ald geici hl ya da durumdur. Latincede de buna
benzer ekilde ismin temelde 6 hli mevcuttur.
1.Yaln hl (Nominativus): smin hibir tak almam hli, zne hlidir. Kim? Ne?
sorusuna karlk verir. rnein, Roma.
2. Hitap ya da Seslenme hli (Vocativus): Kiiye, hayvana ya da eye (eyaya) hitap
durumu veya zneye hitap durumudur. Trkede bu hlin tam karl yoktur. rnein, ey
Roma.
3. -i hli ya da Nesne hli (Accusativus): Bir cmlede fiilin dorudan doruya
etkiledii kelimenin hlidir. Latince bir cmlede nesne olan kelime (cmlenin fiili baka
herhangi bir hl gerektirmiyorsa) mutlaka accusativus hlindedir. Kimi? Neyi? sorusuna
karlk verir. rnein, Romay.
4. in hli veya yelik hli (Genetivus): Mlkiyet bildirir ve Kimin? Neyin?
sorusuna karlk verir. rnein, Romann.
41
5. -e hli ya da Ynelme hli (Dativus): Kime? Neye? Kim iin? Ne iin?

sorularna karlk verir. rnein, Romaya.
6. -den hli (Ablativus): Tek bana kullanldnda Ne ile? sorusuna karlk verir.
Ayn zamanda vasta ya da ara durumunu da ifade eder (Instrumentalis). Latincede birok
zel kullanm olan bir hldir. rnein, Romadan. 1
Bu temel hllerin dnda ismin bir de de hli veya bulunma hli (locativus) vardr
ve genelde ehir isimlerine, kk adalara, 2 ev (domus) ve ky (rus) ya da askerlik hizmeti
(militia) ve ocak (focus) kelimelerine uygulanr. 3 rnein; Roma: yaln hl; Romae:
Romada: Locativus hli.
Latincede ismin hllerinin ksaltmas genellikle nom; voc; acc; gen; dat; abl; ve loc.
eklinde yazlr.
smin says (Numerus): Latince isimler sayca tekil (singularis) ve oul (Pluralis)
olur.
Latincede bir ismin cinsini, hlini ve saysn bilmek kadar, Latince szlklerde
standart yazlmn da bilmek gereklidir. Bir ismin szlk yazlm u ekildedir:
deus, i, m.
philosophia, ae, f.
vinum, i, n.
Kelimeden sonra gelen i, ae, i gibi harfler, o ismin tekil genetivus hlini verir. Bu hl
bize o kelimenin hangi ekim grubuna girdiini gsterir. Demek ki bir kelimenin tekil
genetivus hlini bilmek o kelimenin hangi ekim grubuna girdiini belirlemek iin arttr.
2.3. sim ekimleri (Declinationes)

simlerin 5 deiik ekimi vardr ve hangi ekime girdikleri, yukarda da belirtildii
zere, tekil genetivus hllerine gre belirlenir. nc ekime giren isimlerin son ekleri, dier
ekim gruplarna kyasla, genellikle kuralszdr. teki ekimlerde de baz isimlerin ekimi
kuralsz olabilir.
2.4. I. ve II. ekim simler

I. ekim simler: I. ekim grubuna giren isimler tekil genetivuslar ae ile biten ve
genel olarak diil (f.) olan isimlerdir. Bu guruba giren isimlere, tekil nominativuslar a ile
bittiinden, a ile biten isimler de denir. rnein, philosophia (felsefe) kelimesi, -a ile bittii
iin, I. ekim isim grubuna girer.
I. ekim isimler u ekilde ekilir:
1
Latince Romadan demek iin salt abl. yeterli deildir; kelimenin bana edat da gelir. Bu yzden ismin
abl. hlinin tercmeleri imdilik sadece bir fikir vermek gayesini gtmektedir.
Sicilia (Sicilya adas); Sardinia (Sardinya adas); Crete (Girit adas); Corsica (Korsika adas); Cyprus
(Kbrs adas) gibi Romallara gre byk olan adalarn dnda kalan adalar, kk adalardr.
smin Locativus hlinin baz zel kurallar olduundan, yeri geldike aklanacaktr.
42
philosophia, -ae, f., felsefe

Hal (Casus)
oul (Pluralis)
Tekil (Singularis)
Nom.
philosophia (felsefe)
philosophiae (felsefeler)
Voc.
philosophia (ey felsefe)
philosophiae (ey felsefeler)
Acc.
philosophiam (felsefeyi)
philosophias (felsefeleri)
Gen.
philosophiae (felsefenin)
philosophiarum (felsefelerin)
Dat.
philosophiae
(felsefe iin, felsefeye)
philosophiis
(felsefeler iin, felsefelere)
Abl.
philosophia
(felsefeden, felsefeyle vb.)
philosophiis
(felsefelerden, felsefelerle vb.)
causa, -ae, f., neden, sebep

Hal
oul
Tekil
Nom.
causa
causae
Voc.
causa
causae
Acc.
causam
causas
Gen.
causae
causarum
Dat.
causae
causis
Abl.
causa
causis
idea, -ae, f., fikir

Hal
oul
Tekil
Nom.
idea
ideae
Voc.
idea
ideae
Acc.
ideam
ideas
Gen.
ideae
idearum
Dat.
ideae
ideis
Abl.
idea
ideis
I. ekim gurubuna giren baz kelimeler: fama, ae, f.: alk; iustitia, ae, f.: adalet;
gloria, ae, f.: an ve hret; vita, ae, f.: yaam, hayat; anima, ae, f.: can, ruh; femina, ae, f.:
kadn; puella, ae, f.: kz; logica, ae, f.: mantk; historia, ae, f.: tarih; casa, ae, f.: ev, kulbe;
terra, ae, f.: yer, toprak; ira, ae, f.: fke; cura, ae, f.: endie, kayg; fabula, ae, f.: masal;
aqua, ae, f.: su; via, ae, f.: yol; pagina, ae, f.: sayfa; natura, ae, f.: doa; patientia, ae, f.:
sabr, sabretme, dayanma; laetitia, ae, f.: sevin; gaudia, ae, f.: sevin, nee; audacia, ae, f.:
cret; etymologia, ae, f.: etimoloji, kkenbilim; lingua, ae, f.: dil; sententia, ae, f.: cmle,
ifade, deyim; silva, ae, f.: orman; insula, ae, f.: ada; paeninsula (=peninsula), ae, f.:
43
yarmada; Roma, ae, f.: Roma ehri; Italia, ae, f.: talya; Europa, ae, f.: Avrupa; familia, ae,
f.: aile; domina, ae, f.: sahibe, hanm; sapientia, ae, f.: bilgelik; disciplina, ae, f.: disiplin,
bilgi dal; scientia, ae, f.: bilgi, bilim; essentia, ae, f.: z; existentia, ae, f.: varolu;
substantia, ae, f.: tz, cevher; memoria, ae, f.: hafza, bellek; theoria, ae, f.: teori, kuram;
conscientia, ae, f.: bilin, vicdan; cosmotheoria, ae, f.: evren kuram; metaphysica, ae, f.:
metafizik; ontologia, ae, f.: ontoloji, varlkbilim; epistemologia, ae, f.: bilgi felsefesi; ethica,
ae, f.: ahlak, ahlak felsefesi; politica, ae, f.: siyaset; aesthetica, ae, f.: estetik; oeconomia, ae,
f.: ekonomi; psychologia, ae, f.: psikoloji; theologica, ae, f.: teoloji, ilahiyat; cosmologia, ae,
f.: kozmoloji, evrenbilim.
Kural D Durumlar
1. Aadaki kelimeler, a ile bittii iin I. ekim isim grubuna girdikleri hlde, kural
d olarak eril (m.) olan ya da eril (m.) hem de diil (f.) olan kelimelere (mf.) rnektir.
agricola, ae, m., ifti
accola, ae, m., komu
advena, ae, m., yabanc
auriga ae, m., atl araba srcs
conlega (collega), ae, m., meslekta
conviva, ae, m., misafir
fratricida, ae, m., karde katili
nauta (navita), ae, m., denizci
pirata, ae, m., korsan
poeta, ae, m., air
incola, ae, mf., yerli (bir yerin, bir lkenin vs yerlisi)
2. dea (tanra); filia (kz evlat) kelimelerinin o. dat. ve abl. hlleri: deabus;
filiabus.
3. cola ve gena ile biten bileik kelimelerin o. gen. hli um ile de bitebilir:
rnein, agricola (ifti) kelimesinin o. gen. agricolum ve agricolarumdur.
4. familia (aile) kelimesi, tek. gen. hlinde familias olarak da kullanlr: rnein,
mater familias: ailenin hanm (annesi); pater familias: ailenin babas (aile babas).
44
II. ekim simler: Bu ekim grubundaki isimlerin tekil genetivus hli i ile biter.
rnein, populus kelimesinin szlk yazlm: populus, -i, m. eklindedir. Bu durumda
ortadaki i harfi, kelimenin genetivus taksn gsterir.
Bu gruptaki isimlerin tekil nominativuslar ise us; -um; er ile biter; us ve er ile
biten isimler genellikle eril (m.); -um ile biten isimler cinssizdir (n.); -er ile biten isimlerin
bazlarnn ekiminde e harfi der; rnein, ager (tarla); agri: tarlann.
II. ekim isimler u ekilde ekilir:
(-us ile biten isimler)
populus, -i, m., halk
Hal
oul
Tekil
Nom.
populus (halk)
populi (halklar)
Voc.
popule (ey halk)
populi (ey halklar)
Acc.
populum (halk)
populos (halklar)
Gen.
populi (halkn)
populorum (halklarn)
Dat.
populo (halk iin, halka)
populis (halklar iin, halklara)
Abl.
populo (halkla, halktan)
populis (halklarla, halklardan)
(-um ile biten isimler)

bellum, -i, n., sava
Hal
Tekil
oul
Nom.
bellum (sava)
bella (savalar)
Voc.
bellum (ey sava)
bella (ey savalar)
Acc.
bellum (sava)
bella (savalar)
Gen.
belli (savan)
bellorum (savalarn)
Dat.
bello (sava iin, savaa)
bellis (savalar iin, savalara)
Abl.
bello (savala, savatan)
bellis (savalarla, savalardan)
45
(-er ile biten isimler)

lucifer, -feri, m., sabah yldz
Hal
oul
Tekil)
Nom.
lucifer (sabah yldz)
luciferi (sabah yldzlar)
Voc.
lucifer (ey sabah yldz)
luciferi (ey sabah yldzlar)
Acc.
luciferum (sabah yldzn)
luciferos (sabah yldzlarn)
Gen.
luciferi (sabah yldznn)
luciferorum (sabah yldzlarnn)
Dat.
lucifero (sabah
sabah yldzna)
Abl.
lucifero (sabah yldzyla, sabah luciferis (sabah yzdzlaryla,

yldzndan)
sabah yldzlarndan)
yldz
iin, luciferis (sabah yldzlar iin,

sabah yldzlarna)
(-er ile biten ve gvdesindeki -e harfi den kelimeler)

magister, -tri, m., hoca, retmen
gvde: magistr/
Hal
Singularis (Tekil)
Pluralis (oul)
Nom.
magister (hoca)
magistri (hocalar)
Voc.
magister (ey hoca)
magistri (ey hocalar)
Acc.
magistrum (hocay)
magistros (hocalar)
Gen.
magistri (hocann)
magistrorum (hocalarn)
Dat.
magistro (hoca iin, hocaya)
magistris (hocalar iin, hocalara)
Abl.
magistro (hocayla, hocadan)
magistris (hocalarla, hocalardan)
II. ekim gurubuna giren baz kelimeler: philosophus, i, m.: felsefeci, filozof;
dominus, i, m.: efendi, bey; animus, i, m.: ruh, zihin; verbum, i, n.: kelime; vinum, i, n.:
arap; locus, i, m.: yer; abyssus, i, m.: uurum; ovum, i, n.: yumurta; templum, i, n.: tapnak;
consilium, i, n.: karar; studium, i, n.: gayret, alma; officium, i, n.: i, grev;
argumentum, i, n.: sav, iddia, tez, kant, ispat; attributum, i, n.: bir eye yklenen, yklem,
znitelik; beneficium, i, n.: iyilik, hayr, ihsan, ltuf; causativum, i, n.: z, hlasa, meselenin
z, anafikir; concretum, i, n.: kat madde; concretus, i, m.: somut; continuum, i, n.: kendi
iinde kesintisiz bir ekilde srp giden, sreklilik; donum, i, n.: hediye, armaan;
elementum, i, n.: element, ge, ilk ilke; initium, i, n.: balang, kken, ge; principium, i,
n.: balang, kken, ilke; exordium, i, n.: balang; primordium, i, n.: balang, kken;
experimentum, i, n.: deney, test, tecrbe, deneyim; falsum, i, n.: yalan, sahtecilik, yalanclk
temelsizlik; hile, desise
Kural D Durumlar
1. ius, aius, eius ile biten zel isimlerin veya baka kelimelerin tekil vocativuslar
i taks alr. rnein Vergilius: Vergili; Gaius: Gai; Pompeius: Pompei; filius: fili.
46
2. ius, ium ile biten baz isimlerin tekil genetivuslar i ya da ii olur. rnein
negotium: negoti/negotii; filius: fili/filii.
Hal
Nom.
Voc.
Acc.
Gen.
Dat.
Abl.
flius, , m., erkek evlat, oul

Tekil
oul
filius
filii
fili
filii
filium
filios
fili / filii
filiorum
filio
filiis
filio
filiis
auxilium, , n., yardm, are

Hal
Tekil
oul
Nom.
auxilium
auxilia
Voc.
auxilium
auxilia
Acc.
auxilium
auxilia
Gen.
auxilii
auxiliorum
Dat.
auxilio
auxiliis
Abl.
auxilio
auxiliis
3. deus, dei, m. (tanr) kelimesinin ekimi de kuralszdr:

Hal
Nom.
Voc.
Acc.
Gen.
Dat.
Abl.
deus, dei, m., tanr

Tekil
oul
deus
dei / dii / di
deus / dive
dei / dii / di
deum
deos
dei / divi
deorum / deum
deo / divo
deis / diis / dis
deo / divo
deis / diis / dis
(Kilise Latincesinde deusun tekil vocativus hli yine deustur).

4. locus, i, m., (yer) kelimesinin oul nominativus ve vocativus hli loci ve loca
olabilir.
5. lucifer gibi ekilen baz kelimeler (gvdesinde e harfi kalanlar): puer, pueri:
erkek ocuk; adulter, adulteri: aldatan erkek, zina yapan erkek; socer, soceri: kaynpeder;
gener, generi: damat; vesper, vesperi: akam; akam yldz (vespere (abl.); vesperi (loc.):
akamleyin); Liber, Liberi: arap tanrs, Bacchus; signifer, signiferi: bayrak taycs; ve
dier fer ve ger ile bitenler.
6. magister gibi ekilen baz kelimeler (gvdesinde e harfi denler): ager, agri:
tarla; aper, apri: domuz; arbiter, arbitri: hkim; hakem, bakan; cancer, cancri: yenge;
caper, capri: kei; culter, cultri: bak; faber, fabri: demirci, nalbant; liber, libri: kitap;
minister, ministri: hizmetkr.
47
7. Baz kelimelerse diil veya cinssiz olabilir:

rnein, aadaki trden kelimeler diildir:
a) ou ehirler, lkeler, adalar: Corinthus, Aegyptus, Rhodus vb.
b) ou aalar ve bitkiler: fagus (kayn aac), ficus (incir aac) vb.
c) alvus (gbek, karn); carbasus (ince, beyaz keten kuma); humus (toprak) vb.
u kelimelerse cinssizdir:
virus (zehir); pelagus (ak deniz); vulgus (halk, ayak takm, avam). (Bu kelimeler
iinde pelagus hari, dierlerinin oulu yoktur).
8. domus (ev) kelimesi hem II. ekim hem de IV. ekim isim grubunda ekilir. Bunun
iin IV. ekim isimlere baknz. 1
2.5. Esse (Olmak) Fiili

imdiki Zaman
sum
benim
es
sensin
est
o (dur)
sumus
biziz
estis
sizsiniz
sunt
onlar (dr)
2.6. Basit Cmleler: Descartes Corafya (Geographia) reniyor

I. ve II. ekim isimler ve esse fiiliyle birlikte basit cmleler kurmak mmkndr.
Aadaki cmleler buna iyi bir rnek tekil eder: 2
1
2
Burada yer almayan baka kural d durumlar yeri geldike aklanacaktr.

Hans H. rberg, s. 7.
48
Gerekli Kelimeler
Aegyptus: Msr
-ne: soru eki; estne: -mdr?
Arabia: Arabistan
Nilus: Nil nehri
Africa: Afrika
non: -deil; hayr, deil (olumsuzluk

bildirir)
Britannia: Britanya
et: (bala; ekimsiz)ve
quoque: (bala; ekimsiz) -de, dahi

Roma: Roma
Europa: Avrupa
Rhenus: Ren nehri
fluvius: nehir
sed: (bala; ekimsiz)fakat
Gallia: Galya (Fransa)
Sicilia: Sicilya
Germania: Germanya; Almanya
Syria: Suriye
Graecia: Yunanistan
Hispania: spanya
in: (ekimsiz) iinde; in+abl.: iinde
Italia: talya
ubi: (soru kelimesi; ekimsiz)
Nerede?
insula: ada
Roma in Italia est: Roma talyadadr.

Italia in Europa est: talya Avrupadadr.
49
Graecia in Europa est: Yunanistan Avrupadadr.

Italia et Graecia sunt in Europa: talya ve Yunanistan Avrupadadr.
Hispania et Italia et Graecia in Europa sunt: spanya, talya ve Yunanistan
Avrupadadr.
Aegyptus in Europa non est; Aegyptus in Africa est: Msr Avrupada deildir;
Msr Afrikadadr.
Gallia non in Africa est; Gallia est in Europa: Galya Afrikada deildir; Galya
Avrupadadr.
Syria non est in Europa, sed in Asia: Suriye Avrupada deildir, (fakat) Asyadadr.
Arabia quoque in Asia est: Arabistan da Asyadadr.
Syria non est in Europa, sed in Asia: Suriye Avrupada deildir, (fakat) Asyadadr.
Germania non in Asia, sed in Europa est: Almanya Asyada deildir, (fakat)
Avrupadadr.
Britannia quoque in Europa est: Britanya da Avrupadadr.
Germania et Britannia sunt in Europa: Almanya ve Britanya Avrupadadr.
Estne Gallia in Europa? Galya Avrupada mdr?
Gallia in Europa est: Galya Avrupadadr.
Estne Roma in Gallia? Roma Galyada mdr?
Roma in Gallia non est: Roma Galyada deildir.
Ubi est Roma? Roma nerededir?
Roma est in Italia: Roma talyadadr.
Ubi est Italia? talya nerededir?
Italia est in Europa: talya Avrupadadr.
Ubi sunt Gallia et Hispania? Galya ve spanya nerededir?
Gallia et Hispania in Europa sunt: Galya ve spanya Avrupadadr.
Estne Nilus in Europa? Nil nehri Avrupada mdr?
Nilus in Europa non est: Nil nehri Avrupada deildir.
50
Ubi est Nilus? Nil nerededir?

Nilus in Africa est: Nil Afrikadadr.
Rhenus ubi est? Ren nehri nerededir?
Rhenus est in Germania: Ren, Almanyadadr.
Nilus fluvius est: Nil bir nehirdir.
Rhenus fluvius est: Ren bir nehirdir.
51
Uygulamalar
1)
yi bir Latince szlk edinin.
2)
I. ve II. ekim isim grubundan kelimeleri, kuralna gre ekin.
3)
Yukardaki rnekler nda esse fiiliyle basit cmleler kurun.
52
Uygulama Sorular
1)
Aadaki kelimelerin szlk yazlmlar ve anlamlar nedir?
fama; substantia; iustitia; theoria; conscientia; metaphysica cosmotheoria; ontologia;

causa; epistemologia; laetitia, gaudia.
2)
Aadaki kelimelerin ekimlerin szlk yazlmlar, anlamlar ve ekimleri
nasldr?
audacia; ethica; politica; logica; poeta.
3)
Aadaki kelimelerin szlk yazlmlar, anlamlar ve ekimleri nasldr?
dominus; filius; deus; magister; puer.

4)
Aadaki cmleleri Trkeye evirin.
a) Aegyptus est in Africa.

b) Ubi est Rhenus?
c) Nilus in Europa non est.
d) Italia et Graeca in Europa sunt.
53

I. ve II. ekim isimlerin ekim kurallar renildikten sonra, dier ekim isimlerin
hangi mantkla ekilecei de renilmi olur. Latincede esse fiili basit cmle kurulumu iin
gereklidir. I. ve II. ekim isimler ve esse fiili ile birlikte derslerin daha en banda saysz
cmle kurulabilir.
54
Blm Sorular
1) Aadaki hangisi magister isminin tekil accusativus ekimidir?
a) magister
b) magistrum
c) magistro
d) magistri
2) Aadakilerden hangisi I. ekim isimler arasnda deildir?
a) casa
b) lingua
c) ethica
d) locus
3) Aadakilerden hangisi II. ekim isimler arasndadr?
a) vinum
b) iustitia
c) cura
d) puella
4) Aadakilerden hangisi anima kelimesinin tekil genetivus hlidir?
a) animas
b) animam
c) animae
d) animis
55
5) Aadakilerden hangisi negotium kelimesinin tekil genetivusudur?

a) negotiis
b) negotii
c) negotiorum
d) negotio
6) Aadakilerden hangisi deus isminin oul vocativusudur?
a) dei
b) deorum
c) divi
d) deum
7) Aadakilerin hangisi esse fiilinin ekimlerinden deildir?
a) sum
b) es
c) est
d) provincia
8) Roma est in Italia cmlesinin evirisi hangi kta doru verilmitir?
a) Roma, talyann bakentidir.
b) Romallar talyaya gitti.
c) talyada olacaz.
d) Roma talyadadr.
9) Ubi est Roma? cmlesinin evirisi hangi kta doru verilmitir?
a) Roma nasldr?
b) Hanginiz Romalsnz?
c) Sen Romal msn?
d) Roma nerededir?
56
10) Aadakilerden hangisi iustitia kelimesinin oul nominativus ekimidir?

a) iustitiam
b) iustitiae
c) iustitias
d) iustitiarum
Cevaplar
1)b, 2)d, 3)a, 4)c, 5)b, 6)a, 7)d, 8)d, 9)d, 10) b
57
3. ALITIRMALAR
58

3.1. Descartes Roma Eyaletlerini reniyor
3.2. Descartes Romal Bir Aileyle Tanyor
59

1) I. ve II. ekim isimler ve Esse fiiliyle ne tr cmleler kurabilirsiniz?
2) Roma eyaletlerinin Latincesi nedir?
3) Descartesin tant Romal aile fertleri kimlerdir?
60

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

edilecei veya gelitirilecei
Descartes Roma Eyaletlerini

reniyor
Roma eyaletlerini Latince

olarak tanma
Kelimelerin ekimlerini
ezberleyerek ve cmledeki
yerlerine gre analiz ederek
Descartes Romal bir Aileyle

Tanyor
Romal aile fertlerinin adlarn

renme
Kelimelerin ekimlerini
ezberleyerek ve cmledeki
yerlerine gre analiz ederek
61
Anahtar Kavramlar
I. ve II. ekim isimler
Esse fiili
Roma Eyaletleri
Romal aile fertleri
Basit cmleler
62
Giri
Bu blmde, daha nce renilen I. ve II. ekim isim ekimleri ve Esse fiiliyle birlikte
basit cmle kurma tekniklerinin renimine devam edilecektir. Ama, renilen Latince
kelimelerin ve cmlelerin hafzada kalcln salamak ve zihni dier gruptaki ekimlere
altrmaktr. Bunun yan sra bu blm iin seilen metinler hem Latince fiil ve sfat
ekimlerine de bir hazrlk nitelii tamaktadr. Metinler okunurken her bir kelimenin
gramerce analizi yaplmal ve Latince bir cmlenin Trkeye ne ekilde evrilebileceine de
zellikle dikkat edilmelidir.
63
3.1. Descartes Roma Eyaletlerini reniyor

Provinciae Romanae (Roma Eyaletleri) 1
Gerekli Kelimeler:
Brundisium: talyadaki Brundisium parvus: kk (sfat)
(Brindisi) ehri
provincia: eyalet
Corsica: Korsika
quid: ne, nedir? (soru kelimesi;
Danuvius: Tuna nehri
ekimli)
Graecus: Yunan (sfat)
Rhodus: Rodos
magnus: byk (sfat)
Sardinia: Sardinya
Melita: Malta
Sicilia: Sicilya
multum: ok (sfat)
Syria: Suriye
Nilus: Nil nehri
tres:
num: acaba? (soru kelimesi; ekimsiz)
In imperio Romano multae sunt provinciae. Hispania et Gallia sunt provinciae

Romanae. Britannia quoque provincia Romana est. Hispania et Gallia et Britannia tres
provinciae in Europa sunt. Ubi sunt provinciae Syria et Aegyptus? Syria in Asia est,
Aegyptus est in Africa.
Hans H. rberg, s. 3.
64
Roma mparatorluunda birok eyalet vardr. spanya ve Galya Roma eyaletleridir.

Britanya da Roma eyaletidir. spanya, Galya ve Britanya Avrupada (yer alan) eyalettir
(Romann Avrupadaki eyaletidir). Suriye ve Msr eyaletleri nerededir? Suriye
Asyadadr, Msr Afrikadadr.
Britannia insula est. Num insulae sunt Gallia et Hispania? Non sunt insulae; sed
Corsica, Sardinia, Sicilia insulae sunt. Magna insula est Britannia. Sicilia quoque et
Sardinia et Corsica magnae sunt insulae. Melita insula parva est. Quid est Brundisium?
Brundisium oppidum est. Quid est Danuvius? Danuvius est uvius. Rhenus quoque
uvius est. Nilus quoque magnus uvius est. Estne Nilus in Europa? Non in Europa, sed
in Africa est Nilus. Num Rhodus uvius est? Non uvius, sed insula est. Rhodus est
insula Graeca. In Graecia multae sunt insulae parvae et magnae.
Britanya bir adadr. Acaba Galya ve spanya ada mdr? Hayr, ada deildir; ama
Korsika, Sardinya, Sicilya adadr. Britanya byk bir adadr. Sicilya da, Sardinia ve Korsika
da byk adadr. Malta kk bir adadr. Brundisium nedir? Brundisium kk bir ehirdir
(kasabadr). Tuna nedir? (Ya, Tuna?) Tuna bir nehirdir. Ren de bir nehirdir. Nil de byk bir
nehirdir. Nil Avrupada mdr? Hayr, Avrupada deildir, (ama) Afrikadadr. Acaba Rodos
bir nehir midir? Nehir deildir, (ama) adadr. Rodos bir Yunan adasdr. Yunanistanda kk
byk (=byk kk; kkl bykl) pek ok ada vardr.
3.2. Descartes Romal Bir Aileyle Tanyor 1

Familia Lucretii Philosophi: Filozof Lucretiusun Ailesi 2
Gerekli Kelimeler:
Lucretius: zel isim
salutat: selamlyor
Quintus: zel isim
salutant: selamlyorlar
Gaius: zel isim
intrat: (bir yerin iine; ieri) giriyor
Resimler ve kurgu iin bkz. Cambridge Latin Course, Book I, Cambridge University Press, 1998.
Lucretius Romann nemli edebiyat ve dnrlerinden biridir. zellikle atomculuu ve bu felsefi
retinin kelimelerini Roma dnyasna tantt iin felsefe dnyasnda ayrcalkl bir yere sahiptir. Ama bu
altrmadaki Lucretius kurgusaldr.
65
Lucilius: zel isim
gustat: tadyor
Metella: zel isim
cibus: yiyecek
scribit: yazyor
laudat: vyor
laborat: alyor
paratus: hazr
sedet: oturuyor
hortus: bahe
bibit: iiyor
vocat: aryor
Lucretius est philosophus: Lucretius bir filozoftur.
Quintus est filius: Quintus bir ouldur.

Quintus est filius Lucretii: Quintus Lucretiusun oludur.
Quintus est filius philosophi: Quintus filozofun oludur.
Gaius est servus: Gaius bir kledir.

Gaius est servus philosophi: Gaius filozofun klesidir.
66
Lucilius est coquus: Lucilius bir adr.

Lucilius est coquus philosophi: Lucilius filozofun asdr.
Lucilius est coquus Lucretii: Lucilius Lucretiusun
asdr.
Metella est avia Quinti: Metella Quintusun byk annesidir.

Metella est poeta: Metella bir airdir.
Quintus est in triclinio: Quintus yemek

odasndadr.
Gaius est in horto: Gaius bahededir.

Servus est in horto: Kle bahededir.
67
Lucilius est in culina: Lucilius mutfaktadr.

Coquus est in culina: A mutfaktadr.
Metella est in atrio: Metella (evin) n

salonundadr.
Avia est in atrio: Byk anne (evin) n
salonundadr.
Lucretius est in tablino: Lucretius (evin)

alma odasndadr.
Philosophus est in tablino: Filozof (evin)
alma odasndadr.
Philosophus in tablino scribit: Filozof

alma odasnda yaz yazyor.
Metella in atrio sedet: Metella n salonda

oturuyor.
68
Filius in triclinio bibit: Oul yemek salonunda iiyor.
Servus in horto laborat: Kle bahede alyor.
Coquus in culina laborat: A mutfakta alyor.
Renatus (Descartes) est amicus Lucretii: Renatus

Lucretiusun bir arkadadr.
Caecilius est amicus Lucretii et Renati: Caecilius

Lucretiusun ve Renatusun dostudur.
69
Lucretius salutat amicos: Lucretius arkadalarn

karlyor (selamlyor; ho geldin diyor).
Amici Lucretii salutant Metellam: Lucretiusun

dostlar Metellay selamlyor (merhaba diyor).
Amici Lucretii salutant Quintum: Lucretiusun

dostlar Quintusu selamlyor (merhaba diyor).
Metellam culinam intrat: Metella mutfaa giriyor.
Metella cibum gustat: Metella yiyecei tadyor.
70
Metella
vyor.
coquum
laudat:
Metella ay
Cibus est paratus: Yiyecek (yemek) hazr.
Amici Lucretii, Caecilius et Renatus, sunt in

horto. Lucretiusun dostlar (olan) Caecilius ve Renatus
bahedeler.
Metella amicos vocat: Metella dostlar aryor.
Coquus in triclinium intrat: A yemek odasna

giriyor.
Amici Lucretii in triclinio cibum edent:
Lucretiusun dostlar yemek odasnda yemek yiyorlar.
71
Uygulamalar
1) Roma Eyaletlerini kendi cmlelerinizle Latince olarak tantn ve blm
arkadalarnzla paylan.
2) Lucretiusun ailesini kendi cmlelerinizle Latince olarak tantn ve blm
72
Uygulama Sorular
1) Romann ka eyaleti vardr? Latince sayn ve tanmlayn.
2) Lucretiusun ailesinin fertlerinin adlar, meslekleri ve konumlar nedir? Latince
olarak yantlayn.
73

I. ve II. ekim isimler ve Esse fiiliyle kurulan cmleler eliinde, hem ekim kurallar
tekrar edilmi hem de cmle kurma ve Trkeye eviri tekniklerine dikkat edilmesi
salanmtr.
74
Blm Sorular
1) Latince In imperio Romano multae sunt provinciae cmlesinin Trke evirisi
aadakilerden hangisinde doru verilmitir?
a) Romal imparator ok onurludur.
b) Roma imparatorlarnn tanrsal bir yan vardr.
c) Romallar imparatorlarna ok sayg duyarlar.
d) Roma mparatorluunda birok eyalet vardr.
2) Aadaki klardan hangisinde salutant kelimesinin anlam doru verilmitir?
a) Selamlyorlar.
b) Selamlayacaklar.
c) Selam olsun sana.
d) Selamlyorsun.
3) A, yemek odasna giriyor. cmlesinin Latincesi aadaki klardan hangisinde
doru verilmitir?
a) Coquus in triclinio edent.
b) Coquus amicos vocat.
c) Coquus sunt in horto.
d) Coquus in triclinium intrat.
4) Servus in laborat bolua aadakilerden hangisi gelmelidir?
a) hortos
b) horto
c) hortum
d) horti
75
5)Lucretius in tablino. bolua aadakilerden hangisi gelmelidir?

a) es
b) sum
c) est
d) sumus
6) Lucilius est in culina cmlesinin Trke evirisi aadakilerden hangisinde doru
verilmitir?
a) Lucilius mutfaktadr.
b) Lucilius mutfaa yryor.
c) Mutfak Luciliusundur.
d) Lucilius mutfaktan kyor.
7) scribit kelimesinin evirisi aadakilerden hangisinde doru verilmitir?
a) yaz yazyorlar.
b) yaz yazmazlar.
c) yaz yazyor.
d) yaz yazmak istiyor.
8) Lucretius salutat . ifadesindeki bolua aadakilerden hangisi uygundur?
a) amicus
b) amici
c) amico
d) amicum
76
9) Lucretius est philosophus cmlesinin Trke evirisi aadakilerden hangisinde

doru verilmitir?
a) Lucretius bir filozoftur.
b) Lucretius felsefeyle uramay sever.
c) Lucretius bir adr.
d) Lucretius felsefecileri sever.
10) Estne Nilus in Europa? cmlesinin Trke evirisi aadakilerden hangisinde
doru verilmitir?
a) Nil nehri Avrupaya m akar?
b) Nil nehri Avrupada mdr?
c) Avrupada Nil nehri yok mudur?
d) Nil nehri bir akarsu mudur?
Cevaplar
1) d, 2) a, 3) d, 4) b, 5) c, 6) a, 7) c, 8) d, 9) a, 10) b
77
4. SIFAT (ADIECTIVUM)
78

4.1. Sfat Nedir?
4.2. I. ve II. ekim Sfatlar
4.3. sim ve Sfat Uyumunu Gsteren rnekler
4.4. I. ve II. ekim sim, Sfat ve Esse Fiiliyle Kurulan Basit Cmleler
4.5. Altrma: Renatusun Latince Kitab
79

1)
Sfat nedir?
2)
sim ile sfat arasnda ne gibi bir iliki sz konusudur?
3)
Ka eit sfat vardr?
4)
Sfat ekimleri nasldr?
5)
Sfat ekimlerinin isim ekimleriyle ilikisi nedir?
80

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

edilecei veya
gelitirilecei
Sfat
Cmle kurulumunda nemli

yer tutan sfatlar tanma
sim ve sfatlarn ne olduu

kavrayarak ve cmle iinde
analiz ederek
I. ve II. ekim Sfatlar ve

Sfarlarn simlerle Uyumu
Latincede I. ve II. ekim

isimler gibi, ilkin I. ve II.
ekim sfatlar tanma
Sfatlar hakknda ayrntl bir

alma yaparak ve sfatlar
isimlerle birlikte kullanp
aralarndaki uyuma dikkat
ederek
I.II. ekim sim, Sfat ve

Esse Fiiliyle Kurulan Basit
Cmleler
imdiye dek renilen sim

ekimleri, esse fiili ile
kurulan cmlelerin sfatlarla
nasl zenginletirileceini
renme
renilen kelimeler
eliinde deiik cmleler
kurarak
81
Anahtar Kavramlar
Sfat
I. ve II. ekim Sfat
sim-Sfat Uyumu
82
Giri
Bu blmde I. ve II. ekim sfatlarn ekim kurallar renilecek ve daha nce
renilen I. ve II. ekim isimlerle birlikte cmle kurma altrmalar yaplacaktr. Ama,
Latince gramer asndan ok nemli olan isim-sfat uyumunun anlalmasdr.
83
4.1. Sfat Nedir?

Sfat bir ismi, nitelik, nicelik, yer, sra vb. bakmndan niteleyen kelimedir; doru,
uzun, ksa vb. gibi. Sfatlar sayesinde isimler, ayrt edici bir zellik kazanr. Trkede isimsfat (sfat tamlamalar) yle rneklenebilir: doru iml, ar yk, uzun yol, ince i, gzel
fikir, hnerli kii, doru at, kzl elma, bin bir dert, tek yol, o zaman, bu durum; hangi i vb.
scack, ltl gn, vb.
Latincede sfatlar (adj.), I. ve II. ekim ve III. ekim sfatlar olarak ikiye ayrlr.
Latincede sfat, niteledii kelimenin cinsini, hlini ve saysn alr ve en nemlisi o kelimeyle
uyumlu ekilde ekilir.
4.2. I. ve II. ekim Sfatlar

Bu ekim grubuna giren sfatlar, takl sfatlar olarak da adlandrlr, nk cins
isme gre (eril, diil, cinssiz) ayr ayr ekilir. Bu nedenle u ekilde yazlrlar:
bonus, bona, bonum, adj., iyi
tener, tenera, tenerum, adj., ince, krpe, narin
sacer, sacra, sacrum, adj., (-e harfi der), kutsal
I. ve II. ekim sfatlar u ekilde ekilir:
Hal
Nom.
Voc.
Acc.
Gen.
Dat.
Abl.
Nom.
Voc.
Acc.
Gen.
Dat.
Abl.
Nom.
Voc.
Acc.
Gen.
Dat.
Abl.
m.
bonus
bone
bonum
boni
bono
bono
tener
tener
tenerum
teneri
tenero
tenero
sacer
sacer
sacrum
sacri
sacro
sacro
Tekil
f.
bona
bona
bonam
bonae
bonae
bona
tenera
tenera
teneram
tenerae
tenerae
tenera
sacra
sacra
sacram
sacrae
sacrae
sacra
n.
bonum
bonum
bonum
boni
bono
bono
tenerum
tenerum
tenerum
teneri
tenero
tenero
sacrum
sacrum
sacrum
sacri
sacro
sacro
m.
boni
boni
bonos
bonorum
bonis
bonis
teneri
teneri
teneros
tenerorum
teneris
teneris
sacri
sacri
sacros
sacrorum
sacris
sacris
oul
f.
bonae
bonae
bonas
bonarum
bonis
bonis
tenerae
tenerae
teneras
tenerarum
teneris
teneris
sacrae
sacrae
sacras
sacrarum
sacris
sacris
n.
bona
bona
bona
bonorum
bonis
bonis
tenera
tenera
tenera
tenerorum
teneris
teneris
sacra
sacra
sacra
sacrorum
sacris
sacris
84
Bu gruba giren baz sfatlar:

malus, mala, malum, adj., kt
armiger, armigera, armigerum, adj., silah tayan, silahl, silahla donanml, silah
kuanm
signifer, signifera, signiferum, adj., bayrak tayan, bayrak, bayrak taycs
longus, longa, longum, adj., uzun
parvus, parva, parvum, adj., kk
magnus, magna, magnum, adj., byk
Romanus, Romana, Romanum, adj., Romal
Graecus, Graeca, Graecum, adj., Yunan
durus, dura, durum, adj., sert
nudus, nuda, nudum, adj., plak
novus, nova, novum, adj., yeni
multus, multa, multum, adj., ok
carus, cara, carum, adj., aziz, sevgili, deerli, can
miser, misera, miserum, adj., zavall, sefil durumda (olan)
altus, alta, altum, adj., yksek, uzun
4.3. Sfat-sim Uyumunu Gsteren rnekler

bona puella: iyi kz (cmledeki vurguya gre sfat isimden sonra da gelebilir: puella
bona).
pulchra puella: gzel kz
epistula longa: uzun mektup
poeta magnus: byk (n bakmndan) air (burada poeta kelimesinin a ile
bitmesine ramen eril bir isim olduu hatrlanmaldr. Bu yzden onu niteleyen sfat da
erildir).
magistri boni: iyi hocalar
malorum librorum: kt kitaplarn
85
dura mensa: sert masa

Romana femina: Romal kadn
Romana puella: Romal kz
Romanus puer: Romal ocuk
secunda porta: ikinci kap
puellae miserae: zavall kzlar
Prisci Latini: Eski Latinler
stultus servus: aptal (budala) kle
atra casa Romuli: Romulusun kara kulbesi
parva casa: kk kulbe, ev
clarus poeta: nl (bir) air
laboriosa fabula Quintii: Quintiusun yorucu (ya da sahneye uyarlanmas zor)
masallar
locus amoenus: ho bir yer, gzel bir yer, sevimli bir yer
caelum caeruleum: mavi gk
iratus philosophus: kzgn (fkeli, sinirli, asabi) filozof
verus amicus: hakiki arkada (dost)
vera amicitia: gerek dostluk
forma pulchra: gzel biim
bonum principium: iyi bir balang; iyi bir
infinitum nihilum: sonsuz hilik
beata vita: mutlu (kutlu) yaam
animus absurdus: sapkn akl
somnia nova: tuhaf ryalar
Philosophia Graeca: Yunan felsefesi
Philosophia Romana: Roma felsefesi
86
Principia mathematica: matematik ilkeler

magna sapientia: yce akl
ethicum dictum: ahlaki deyi, sz
ethica verba: ahlaki szler (kelimeler, ifadeler)
anima pura: temiz (ar, kusursuz, lekesiz, iffetli, ahlakl) ruh; saf soluk; saf hava
Kural D Durumlar
1. Bu gruba giren satur (doymu; doygun) sfat ur, a, um eklinde ekilir: satur,
satura, saturum.
2. fer ve ger eklinde biten sfatlar, sesli e harfini korurlar. rnein alter, -era, erum (iki eyden dieri, teki).
3. dexter, dextera, dexterum (sa taraf, sa) sfat, dexter, dextra, dextrum olarak
da ekilir.
4. Zamir deeri tayan baz sfatlar da (adiectivum pronominale) bu gruba dahildir.
Ama bu sfatlarn tekil genetivuslar genellikle ius ile,tekil dativuslar i ile biter. Bu tr
sfatlarn vocativusu yoktur. oul ekilleri ise dzenlidir. Bu sfatlar:
unus, -a, -um, (say) bir; bir tek, tek
nullus, -a, -um, hibir
ullus, -a, -um, hi; herhangi bir
solus, -a, -um, yalnz, tek, tek bana, sadece
totus, -a, -um, tm, btn; hepsi
alter, -era, -erum, iki eyden dieri, teki (ikisinden biri)
alius, -a, -ud, bakas, dieri, teki (bir grubun iinden, birka eyden biri)
uter, -tra, -trum, ikisinden biri, ikisinden hangisi, biri ya da dieri; (soru kelimesi
olarak) hangisi
neuter, -tra, -trum, ikisinden hibiri, ne bu ne teki
87
rnek ekimler
Tekil
Hal
Nom.
Voc.
Acc.
Gen. 1
Dat.
Abl.
m.
alius
alium
alius
alterius
alii
alio
f.
alia
aliam
alius
alterius
alii
alia
n.
aliud
aliud
alius
alterius
alii
alio
Nom.
Voc.
Acc.
Gen.
Dat.
Abl.
uter
utrum
utrius
utri
utro
utra
utram
utrius
utri
utra
utrum
utrum
utrius
utri
utro
Neuter sfat, uter gibi ekilir ve u ekilde tercme edilir: In utra casa est Gaia?
Gaia hangi evde? Gaia est neutra casa: Gaia hibir evde deil (iki evde de deil; hibirinde).
Alter sfat bir cmlede tekrarlanrsa u ekilde tercme edilir: Alterum oppidum est
magnum, alterum parvum: Bir kasaba byktr, teki (dieri) kktr (iki kasabadan biri,
teki). Ayn ekilde alius sfat da tekrarlanrsa u ekilde tercme edilir: Aliud oppidum est
validum, aliud infirmum: Bir kasaba dayankl, dieri dayankszdr) (birden fazla
kasabadan biri ve dieri). Bunlara benzer ekilde aliusun oulu olan alii, ae, a, adj.,
(bakalar, dierleri, tekiler, bazlar) sfat da cmle iinde tekrarlanrsa u ekilde tercme
edilir: Alii gladios, alii scuta portant: Bazlarnn klc var, bazlarnn kalkanlar
(bazlarnn elinde kl var, bazlarnn kalkan; birileri kl tayor, birileri kalkan; kiminin
elinde kl var, kimininse kalkan).
Ullus sfat u ekilde tercme edilir: Estne ullus carrus in agro? Tarlada herhangi
bir (hi) araba var m?.
Nullus sfat u ekilde tercme edilir: Multus amicus, nullus amicus: Birok
arkada, hibir arkada (Birok arkada olann aslnda hibir arkada yok demektir).
5. Sfatlar ismin yerine geip tek balarna da kullanlrlar.
rnein:
Romani cibum edent: Romallar yemek yiyorlar.
Romanus bonum laudat: Romal (adam), iyi bir insan (iyiyi; iyi bir eyi; iyilii; iyi
1
Aliusun tekil genetivus hli alterius olarak da yazlr. Bkz. Charles E. Bennett, s. 36
88
olan) ver.
6. Sfatlar cmlede bazen zarf anlam da verebilirler. rnein maestus: zgn (sfat);
zgn bir ekilde (zarf).
4.4. I. ve II. ekim sim, Sfat ve Esse Fiiliyle Kurulan Basit Cmleler
Vita beata est: Hayat kutludur (Hayat yaanmaya deer)
Vita iucunda est: Hayat tatldr.
Barba philosophi longa est: Filozofun sakal uzundur.
Corsica insula magna est: Korsika byk bir adadr.
Corsica et Sardinia insulae magnae sunt: Korsika ve Sardinya byk adalardr.
Nilus fluvius magnus est: Nil byk bir nehirdir.
Nilus et Rhenus fluvii magni est: Nil ve Rhenus byk nehirlerdir.
Gaius Romanus est: Gaius (bir) Romaldr.
Gaia Romana femina est: Gaia Romal bir kadndr
Gaius et Gaia Romani sunt: Gaius ve Gaia Romaldr.
Marcus est puer Romanus: Marcus Romal bir ocuktur.
Publius quoque puer Romanus est: Publius da Romal bir ocuktur.
Marcus et Publius pueri Romani sunt: Marcus ve Publius Romal ocuklardr.
Praemia philosophiae iucunda sunt: Felsefenin dlleri tatldr. (Felsefeden elde
edilecek kazan tatldr)
Apathia est principium Stoicum: Apathia Stoik bir ilkedir.
Stoicae sententiae sunt in libro Senecae: Senecann kitabnda Stoik dnceler
vardr (mevcuttur, yer alr).
Epicuri sententiae novae sunt: Epikurosun dnceleri (deyileri) allmadk
dncelerdir.
Ciceronis libri sunt de populo Romano et philosophia Romana: Ciceronun
kitaplar Roma halkna ve Roma felsefesine (dncesine) dairdir.
Domus Romanorum et Graecorum plena librorum est: Romallarn ve Yunanlarn
evi kitaplarla doludur.
89
Sacrum templum est plenum argentorum: Kutsal tapnak gmlerle doludur

Gallia est plena Romanorum: Galya Romallarla doludur.
Gymnasium est plenum pueris: Gymnasium ocuklarla doludur. (Bu rnekteki
pueris, kelimenin o. abl. hlidir;)
Magna gymnasia et philosophorum scholae sunt in Magna Graecia: Magna
Graeciada byk gymnasiumlar ve felsefecilerin okullar vardr (mevcuttur, bulunur).
In silvis Romae sunt multae ferae bestiae: Roma ormanlarnda bir ok vahi hayvan
vardr (yaar, bulunur).
In aquis et in silvis sunt candidae nymphae: Sularda ve ormanlarda parlak deniz
perileri vardr (bulunur, yaar).
4.5. Altrma: Renatusun Latince Kitab

(Liber Latinus Renati)
Gerekli Kelimeler
liber: kitap
duo: iki (say)
antiquus: eski
capitulum: kitap blm
Latinus: Latin; Latince
capitulum primum: birinci blm
ecce: ite (nlem; ekimsiz)
primus, prima, primum: ilk, birinci, ilk srada

yer alan (sra says): Birinci, ikinci gibi bir eyin
sradaki yerini gstermeye yarayan say sfat. I
ve II. ekim sfatlar gibi ekilir.
novus: yeni
Lingua Latina: Latin dili
pagina: kitap sayfas
titulus: kitap bal, ad, ismi
secundus, secunda, secundum: ikinci (sra

says): I ve II. ekim sfatlar gibi ekilir.
tertius, tertia, tertium: nc (sra says): I ve
90
sex: (say, ekimsiz) alt
II. ekim sfatlar gibi ekilir).
ceterus, cetera, ceterum: numerus: say

vesaire; vs; vb; ve bunun gibi
vocabulum: (gramerde) isim, kelime
Ecce duo libri Latini: liber antiquus et liber novus. Lingua Latina est primus
Renati Latinus. Titulus libri Renati est LINGUA LATINA. Liber Renati non antiquus,
sed novus est.
te iki Latince kitap: eski bir kitap ve yeni bir kitap. Bu Renatusun ilk Latince (Latin
Dili) kitabdr. Renatusun kitabnn ad (bal) LATN DL (LATNCE). Renatusun kitab
eski deil, yeni(dir).
In LINGUA LATINA sunt multae paginae et multa capitula: capitulum primum,
secundum, tertium, cetera. IMPERIUM ROMANUM est titulus capituli primi. Titulus
capituli secundi est PHILOSOPHIA ROMANA. In capitulo secundo sunt sex paginae.
In pagina prima capituli secundi multa vocabula nova sunt: natura, metaphysica,
ontologica, causa, scientia, cetera. Numerus vocabulorum Latinorum magnus est! 1
LATN DL (adl) kitabn birok sayfas ve birok blm var(dr): birinci blm,
ikinci blm, nc blm ve bunlar gibi (vs.). Birinci blmn bal, ROMA
MPARATORLUU adn tar. kinci blmn bal ROMA FELSEFESdir. kinci
blm alt sayfadr. kinci blmn ilk sayfasnda birok yeni kelime var (mevcut): doa,
metafizik, ontoloji (varlk bilim), neden, bilim ve bunlar gibi (vb.). Latince kelimelerin says
ok fazla! (ne ok!)
Bkz. Hans H. rberg, a.g.e., s.16.
91
Uygulamalar
1)
Sfatlarn ekimlerini renin.
2)
sim ve sfat uyumuna dikkat edin.
3)
renilen sfatlar birer cmle iinde kullann.
4)
Yukardaki metnin nda kendinize ait bir kitab tantn.
92
Uygulama Sorular
1)
Sfat nedir?
2)
Sfat ve isim uyumu nedir?
3)
Latincede ka eit sfat vardr?
4)
Latince hangi sfatlar rendiniz?
5)
I. ve II. ekim sfatlar nasl ekilir?
6)
Renatusun Latince Kitabnn zellikleri nelerdir? Latince yazn.
93

Latincede sfatlarn tantld bu blmde, I. ve II. sfat ekimlerine, isim-sfat
uyumunun kurallarna yer verilmi ve bu konudaki bilgiler basit cmlelerden oluan rnekler
ve metinle pekitirilmeye allmtr.
94
Blm Sorular
1) Aada verilen aklamalardan hangisi yanltr?
a) Latince sfatlar ekim grubuna ayrlr.
b) Latincede sfat niteledii kelimeye uyumlu ekilir.
c) Latincede sfat niteledii kelimenin cinsini alr.
d) Latincede sfatlar ekimsizdir.
2) Aadaki klardan hangisinde bonus sfatnn femininum accusativus pluralis
hli doru verilmitir?
a) bona
b) bonos
c) bonas
d) bonorum
3) Aadaki klardan hangisinde sacer sfatnn masculinum genetivus singularis
hli doru verilmitir?
a) sacrae
b) sacra
c) sacri
d) sacer
4) Aadakilerden hangisi yanltr?
a) epistula longus
b) atra mensa
c) poeta magnus
d) magistri boni
95
5) Ecce duo libri Latini: liber et novus cmlesindeki boluklara hangi

kelimeler uygundur?
a) antiqua/librum
b) antiquus/liber
c) antiquam/libros
d) antiquum/librum
6) In capitulo secundo sunt sex paginae cmlesinin Trke evirisi aadakilerden
hangisinde doru verilmitir?
a) kinci blmde alt stun bulunur.
b) Capitoliuma gideceiz.
c) Merkezde alt ev vardr.
d) kinci blmde alt sayfa vardr.
7) Aadakilerden hangisi yanltr?
a) Linguus Latina
b) Imperium Romanum
c) Philosophia Romana
d) Renati libri
8. Renatusun kitab yenidir cmlesinin Latince evirisi aadakilerden
hangisinde doru verilmitir?
a) Liber Renati est nova.
b) Liber Renati est novus.
c) Librum Renati est novum.
d) Libros Renati est novos
96
9. Numerus Latinorum magnus est! cmlesindeki bolua aadakilerden

hangisi uygundur?
a) vocabulum
b) vocabulus
c) vocabulos
d) vocabulorum
10. Romal anlamna gelen Romanus sfatnn neutrum nominativus pluralis
hli aadakilerden hangisinde doru verilmitir?
a) Romanum
b) Romani
c) Romana
d) Romanae
Cevaplar
1) d, 2) c, 3) c, 4) a, 5) b, 6) d, 7) a, 8) b, 9) d, 10) c
97
5. SAYILAR (NUMERI)
98

5.1. Say eitleri
5.2. Descartes Saylarn Sembollerini reniyor
99

1)
Latincede ka eit say vardr?
2)
Latince saylar nasl ifade edilir?
100

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

Say eitleri
Latincede say eitleri

hakknda bilgi edinme
Say konusunda pratik

yaparak ve cmle iinde
kullanarak
Saylarn Sembolleri
Latince saylarn sembollerini

renme
Saylarn sembollerini
ezberleyerek ve cmle iinde
kullanarak
101
Anahtar Kavramlar
Say
Say Sfatlar
Say Zarflar
Temel Saylar
Sra Saylar
letirme Say Sfatlar
102
Giri
Bu blmde, Latincede zgn bir yeri olan saylar ve say eitleriyle ilgi bilgi
verilecek ve bir metin eliinde saylara karlk gelen sembollerin renilmesi
kolaylatrlacaktr.
103
5.1. Say eitleri

Latincede saylar baz harflerle simgelenir ve iki blm hlinde zetlenebilir. 1
I. Say Sfatlar:
Temel saylar: unus; duo (bir; iki) gibi. Temel saylar quot? (ka tane?) sorusuna
yant verir.
Sra Saylar: primus; secundus (birinci; ikinci) gibi. Sra saylar quotus? (kanc?)
sorusuna yant verir.
letirme Say Sfatlar: singuli; bini (birer birer; ikier ikier) gibi. letirme
saylar quoteni? (kaar tane?) sorusuna yant verir.
II. Say Zarflar: semel; bis (bir kez; iki kez) gibi.
Say eitleri genel bir tablo hlinde u ekilde gsterilebilir:
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
VII.
VIII.
IX.
X.
XI.
XII.
XIII.
XIV.
XV.
XVI.
XVII.
XVIII.
XIX.
XX.
XXI.
XXX.
XL.
L.
LX.
1
Temel Saylar
Sra Saylar
unus (a, um, adj.)

duo (duae, duo, adj.)
tres (tres, tria)
quattuor
quinque
sex
septem
octo
novem
decem
undecim
duodecim
tredecim
quattuordecim
quindecim
sedecim
septendecim
duodeviginti
undeviginti
viginti
unus et viginti
triginta
quadraginta
quinquaginta
sexaginta
primus (-a, -um, adj.)

secundus
tertius
qurtus
quntus
sextus
septimus
octavus
nonus
decimus
undecimus
duodecimus
tertius decimus
quartus decimus
quintus decimus
sextus decimus
septimus decimus
duodevice(n)simus
undevicensimus
vicensimus
unus et vicensimus
tricensimus
quadragensimus
quinquagensimus
sexagensimus
letirme
Say
Sfatlar
singuli (-ae, -a)
bini
terni
quaterni
quini
seni
septeni
octoni
noveni
deni
undeni
dodeni
terni deni
quaterni deni
quini deni
sedeni deni
septeni deni
duodeviceni
undeviceni
viceni
viceni singuli
triceni
quadrageni
quinquageni
sexageni
Say Zarflar
semel
bis
ter
quater
quinquie(n)s
sexiens
septiens
octiens
noviens
deciens
undeciens
duodeciens
terdeciens
quaterdeciens
quindeciens
sedeciens
septiens deciens
duodeviciens
undeviciens
viciens
semel et viciens
triciens
quadragiens
quinquagiens
sexagiens
Bkz. Charles E. Bennett, s. 45.
104
LXX.
LXXX.
XC.
C.
CC.
CCC.
CCCC.
D.
DC.
DCC.
DCCC.
DCCCC.
M.
septuaginta
octoginta
nonaginta
centum
ducenti
trecenti
quadringenti
quingenti
sescenti
septingenti
octingenti
nongenti
mille
septuagensimus
octogensimus
nonagensimus
centensimus
ducentensimus
trecentensimus
quadringentensimus
quingentensimus
sescentensimus
septingentensimus
octingentensimus
nongentensimus
mille(n)simus
septuageni
octogeni
nonageni
centeni
duceni
treceni
quadringeni
quingeni
sesceni
septingeni
octingeni
nongeni
singula milia
MM.
duo milia
bis mille(n)simus
bina milia
septuagiens
octogiens
nonagiens
centiens
ducentiens
trecentiens
quadringentiens
quingentiens
sescentiens
septingentiens
octingentiens
nongentiens
millies
(milies,
milliens, miliens)
bis millies
Temel Saylar
IV-XX arasndaki temel saylar ekimsizdir. Dierleri I ve II. ekim oul sfatlar gibi
ekilir. lk saynn ve millenin (bin) ekimi ise kuralszdr ve aadaki gibidir:
unus, a, um, adj., bir
n.
unum
oul
m.
uni
f.
unae
n.
una
unam
unum
unos
unas
una
unius
unius
unius
unorum
unarum
unorum
Dat.
uni
uni
uni
unis
unis
unis
Abl.
uno
una
uno
unis
unis
unis
Nom.
Tekil
m.
unus
f.
una
Acc.
unum
Gen.
rnekler
unum saxum: bir ta
unus equus: bir at
unius equi: bir atn
unorum castrorum: bir askeri karargahn (castra oul bir kelime olduu iin unus
sfat da ona uyarak oul olur, ama tek bir ordugaha iaret edilir.)
105
duo, duae, duo, adj., iki
Nom.
m.
duo
f.
duae
n.
duo
Acc.
Gen.
Dat.
Abl.
duos, duo
duorum
duobus
duobus
duas
duarum
duabus
duabus
duo
duorum
duobus
duobus
rnekler
duo saxa: iki ta (duo doal olarak o. olduu iin, saxum da o., yani saxa olur)
duo equi: iki at
unus de duobus malis: iki ktlkten biri
in duobus libris: iki kitapta
tres, tria, adj.,
m. / f.
tres
tres
trium
tribus
tribus
Nom.
Acc.
Gen.
Dat.
Abl.
n.
tria
tria
trium
tribus
tribus
rnekler
tria saxa: ta
tres equi: at
tribus verbis: kelimelik
tria milia sagittarii: bin oku
mille (o. milia, milium, n.), bin
Nom.
Acc.
Gen.
Dat.
Abl.
milia
milia
milium
milibus
milibus
rnekler
decem milia: on bin
106
octo milia: sekiz bin

tria milia: bin
quattuor milia: drt bin
octo milia equorum: (atllarn sekiz bini) sekiz bin atl (miliadan sonraki kelime, bu
rnekte olduu gibi, o. gen. hlinde olur)
duo milia: iki bin
duo milia equorum: iki bin atl
duorum milium saxorum: (talarn iki bininin) iki bin tan
Sra Saylar
Sra saylar I. ve II. ekim sfatlar gibi ekilir.
rnek Tablo
I
primus, a, um, adj., birinci
II
secundus, a, um, adj., ikinci
III
tertius, a, um, nc
IV
quartus, a, um, adj., drdnc
quintus, a, um, adj., beinci
VI
sextus, a, um, adj., altnc
VII
septimus, a, um, adj., yedinci
VIII
octavus, a, um, adj., sekizinci
IX
nonus, a, um, adj., dokuzuncu
decimus, a, um, adj., onuncu
XI
undecimus, a, um, adj., on birinci
XII
duodecimus, a, um, adj., on ikinci
XIII
tertius decimus, a, um, adj., on nc
XIV
quartus decimus, a, um, adj., on drdnc
XV
quintus decimus, a, um, adj., on beinci
XVI
sextus decimus, a, um, adj., on altnc
XVII
septimus decimus, a, um, adj., on yedinci
XVIII
duodevicesimus, a, um, adj., on sekizinci
XIX
undevicesimus, a, um, adj., on dokuzuncu
XX
vicesimus, a, um, adj., yirminci
centesimus, a, um, adj., yznc
millesimus, a, um, adj., bininci
107
rnekler
primae litterae: ilk harfler
primum bellum: birinci sava
prima luna: birinci Ay, yeni ay, hilal
secundo anno: ikinci ylda
secunda mensa: ikinci n (Romallarn sofra anlayna gre)
secunda Germania: ikinci Germania; Aa Germania (Aa Almanya)
tertia sententia: nc cmle
tertio anno: nc ylda
quinta stella: beinci yldz
sextus annus: altnc yl
sextus casus: altnc hl (ismin altnc hli, yani ablativus hli)
septima sententia: yedinci cmle
octava porta: yedinci kap
decima hora: onuncu saatte
undecimus annus: on birinci yl
vicesimus annus: yirminci yl
centesimo anno: yznc ylda
millesima pagina: bininci sayfa
108
letirme Say Sfatlar

letirme say sfatlar I. ve II. ekim oul sfatlar gibi ekilir.
rnek Tablo
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XX
C
M
singuli, ae, a, adj., birer

bini, ae, a, adj., ikier
terni (trini), ae, a, adj., er
quaterni, ae, a, adj., drder
quini, ae, a, adj., beer
seni, ae, a, adj., altar
septeni, ae, a, adj., yedier
octoni, ae, a, adj., sekizer
noveni, ae, a, adj., dokuzar
deni, ae, a, adj., onar
undeni, ae, a, adj., on birer;
viceni, ae, a, adj., yirmier
centeni, ae, a, adj., yzer
singula milia, ae, a, biner
rnekler ve Tercme ekilleri:

bina talenta: iki talentum
binae litterae: iki mektup
trinae litterae: mektup
pueri denum annorum: on yanda ocuklar
quina armenta: be sr; be davar srs
Say Zarflar
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XX
C
M
semel, bir kez

bis, iki kez
ter, kez
quater, drt kez
quinquies, be kez
sexies, alt kez
septies, yedi kez
octies, sekiz kez
novies, dokuz kez
decies, on kez
undecies, on bir kez
vicies, yirmi kez
centies, yz kez
milies, bin kez
109
semel in vita: hayatta bir kez

bis in anno: ylda iki kez
bis bina sunt quattuor: iki kere iki drt eder (arpma ileminde)
decies anno: ylda on kez
5.2. Descartes Saylarn Sembollerini reniyor 1
Gerekli Kelimeler
significantur: gsterilirler, iaret edilirler
quibus: ki onlarla (ilgi zamiri)
significatur: gsterilir, iaret edilir
iunguntur: birletirilir, bir araya getirilir
si: eer (art cmlesini balatr)
Numeri significantur litteris. Litterae septem quibus numeri significantur; C, D,

I, L, M, V, X.
Saylar harflerle gsterilir. Saylar gsteren yedi harf vardr (Yedi harf vardr ki
onlarla saylar gsterilir): C, D, I, L, M, V, X.
Littera I significatur numerus unus;
V significatur quinque;
X significatur decem;
L significatur quinquaginta;
Hans H. rberg, a.g.e., s. 9-10; ayrca bkz. http://www.pullins.com/programs/FabellaeLatinae.pdf.

24.2.2014; cap. I-XVIII.
110
C significatur centum;
D significatur quingenti;
M significatur mille.
Bir says I harfiyle gsterilir;
be says V harfiyle gsterilir;
on says X harfiyle gsterilir;
elli says L harfiyle gsterilir;
yz says C harfiyle gsterilir;
be yz says D harfiyle gsterilir;
bin says M ile gsterilir.
I et II numeri sunt. III quoque numerus est. I, II, III numeri Romani sunt. I et II
sunt parvi numeri. M magnus numerus est. In magno numero numerorum litterae
iunguntur: MDCLXVI = mille sescenti sexaginta sex (=1666).
I ve II saydr. III de saydr. I, II, III Roma saylardr. I et II kk saylardr. M
byk saydr. Byk sayda saylarn harfleri (saylar gsteren harfler) birletirilir (birleir):
MDCLXVI = mille sescenti sexaginta sex (=1666).
Si bis scribuntur litterae I, X, C, M, significantur numeri duo (II); viginti (XX);
ducenti (CC); duo milia (MM).
Eer I, X, C, M harfleri iki kez yazlrlarsa (yazlrsa) iki (II), yirmi (XX), iki yz (CC)
ve iki bin (MM) saylarna iaret eder.
Si eaedem litterae ter scribuntur, numeri signicantur tres (III), triginta (XXX),
trecenti (CCC), tria milia (MMM).
Eer ayn harfler kez yazlrlarsa, (III), otuz (XXX), yz (CCC) ve bin
(MMM) saylarna denk derler (saylarn verirler, saylarna iaret ederler).
Si ante V et X ponitur I, fiunt numeri quattuor (IV) et novem (IX); si X ante L et
C ponitur fiunt numeri quadraginta (XL) et nonaginta (XC).
Eer V ve Xden nce I gelirse (konursa), drt (IV) ve dokuz says (IX) olur (saysn
gsterir); eer L ve Cden nce X gelirse (konursa), krk (XL) ve doksan (XC) says olur.
Numeri sex, septem, octo signicantur cum ad V adduntur I, II, III: VI, VII,
VIII. Hi omnes numerorum litterae adduntur ad litteras X, L, C, D, M.
111
Vye I, II, III eklenirse, alt, yedi ve sekiz saysn gsterir. Btn bu saylara denk
den harfler X, L, C, D, M harflerine eklenirler.
112
Uygulamalar
1) Latince say sistemini ve zelliklerini tekrarlayn.
2) Latince saylar kendi cmlelerinizle Latince bir metin yazarak renin.
113
Uygulama Sorular
1) Saylar kaa ayrlr?
2) Temel saylar hangileridir?
3) unus, duo ve mille saylarnn ekim zellikleri nelerdir?
4) Latince say sembolleri nelerdir?
114

Bu blmde Latincede saylar, say eitleri ve saylarn sembolleri hakknda bilgi
verildi ve rnek tablolarla gsterildi. Ayrca, say sembolleri Latince bir metin eliinde
tantlmaya alld. Bu metnin srekli tekrar edilmesi, saylarn renilmesinde kolaylk
salayaca gibi, Latince cmlelere de ainalk kazandracaktr. Bu arada belirtilmesi gereken
nemli bir husus da, saylarn hepsinin bir anda ezberlenmesi mmkn deildir.
115
Blm Sorular
1) Saylar esas olarak ka gruba ayrlr? Bunlar nelerdir?
a) Drde ayrlr: Say sfatlar, temel saylar, letirme saylar, sra saylar.
b) kiye ayrlr: Say sfatlar, temel saylar.
c) kiye ayrlr: Say zarflar ve sra saylar.
d) kiye ayrlr: Say sfatlar ve Say zarflar
2) unus, duo, tres (bir, iki, ) nasl saylardr?
a) temel saylar
b) letirme saylar
c) sra saylar
d) say zarflar
3) primus, secundus, tertius (birinci, ikinci, nc) nasl saylardr?
a) temel saylar
b) say sfatlar
c) sra saylar
d) say zarflar
4) singuli, bini, terni (birer, ikier, er) nasl saylardr?
a) letirme say sfatlar
b) say zarflar
c) temel saylar
d) sra saylar
116
5) Temel saylarn en genel zellii nedir?

a) IV-C arasndaki temel saylar ekimsizdir.
b) IV-XX arasndaki temel saylar ekimsizdir.
c) IV-X arasndaki temel saylar ekimsizdir.
d) I-XX arasndaki temel saylar ekimsizdir.
6) unus saysnn m.f.n. tekil gen. hli nedir?
a) uni
b) unius
c) unum
d) unos
7. duo saysnn m.f.n. abl. hli nedir?
a) duas
b) duos
c) duorum
d) duobus
8. V hangi sayy ifade eder?
a) bin (mille)
b) elli (quinquaginta)
c) be (quinque)
d) yz (centum)
9. D hangi sayy ifade eder?
a) beyz (quingenti)
b) bir (unus)
c) iki (duo)
d) yz (centum)
117
10. XXXI sembol hangi sayy ifade eder?

a) 32
b) 33
c) 31
d) 34
Cevaplar
1) d, 2) a, 3) c, 4) a, 5) b, 6) b, 7) d, 8) c, 9) a, 10) c
118
6. ZAMRLER (PRONOMEN)
119

6.1. Zamir Nedir?
6.2. ahs Zamirleri
6.3. Mlkiyet Zamirleri
6.4. Renatus ile Marcus Arasndaki Bir Diyalog
6.5. Descartesin Dostu Corneliusun Kayp Kitab
120

1)
Zamir nedir?
2)
Zamir eitleri nelerdir?
3)
Zamirler nasl ekilir?
4)
ahs zamirleri nedir?
5)
Mlkiyet zamirleri nedir?
121

Konu
Kazanm
Zamir ve Zamir eitleri
Latincede zamirler hakknda

genel bilgi edinme
ahs Zamirleri
ahs zamirleri hakknda

bilgi edinme
Mlkiyet Zamirleri
Mlkiyet zamirlerini tanma
Kazanmn nasl elde

edilecei veya
gelitirilecei
renilen zamirler tekrar
edilerek
Trkedeki ahs
zamirleriyle karlatrp
ekim ekillerini renerek
ve rnek cmleleri
tekrarlayarak
Trkedeki mlkiyet
zamirleriyle karlatrp
ekim ekillerini renerek
ve rnek cmleleri
tekrarlayarak
122
Anahtar Kavramlar
Zamir
ahs Zamirleri
Mlkiyet Zamirleri
123
Giri
Latincede ekimli bir kelime grubu olan zamirler tantlacak ve ekim ekilleri
gsterilecektir. Bu blmde sadece ahs ve mlkiyet zamirleri ilenecektir.
124
6.1. Zamir Nedir?

Zamir, ismin yerini tutan kelime grubudur ve ounlukla cmledeki kelime
tekrarlarn nlemek amacyla kullanlr. Trkede ahs zamirleri (ben, sen, o, biz, siz, onlar);
iaret zamirleri (bu, u, o, bunlar, unlar, onlar); belirsiz zamirler (biri, birisi, bakas, herkes,
kimse vb); soru zamirleri (kim, ne, hangisi, neyi vb); iyelik zamirleri (mlkiyet zamirleri)
(benim, senin, onun vb); ilgi zamirleri (benimki, onunki, evinki vb); dnl zamirler
(kendim, kendin, kendisi vb) gibi trleri vardr.
Benzer ekilde Latincede de zamirler; ahs zamirleri, mlkiyet zamirleri, iaret
zamirleri, ilgi zamirleri, dnl zamirler, soru zamirleri ve belirsiz zamirler olarak belirli
snflara ayrlr ve cmlelerde hem kelime tekrarlarn nlemek hem de zgn ifadeler ve
cmle kalplar oluturmak iin kullanlr.
Latincede zamirler ekimlidir ve ayn zamanda ou, zamir trnden sfat gibi de
kullanlr. Baka deyile hem ismin yerine geerler hem de isimleri nitelerler. rnein: Zamir
olarak: o; Sfat olarak: o adam; bizzat kendisi; bizzat adam.
Bu blmde sadece ahs Zamirleri ve Mlkiyet Zamirleri ilenecektir.
6.2. ahs Zamirleri

Sz syleyen, kendisinden sz edilen ya da kendisine sz sylenen ahslar temsil
eder. I ve II. ahs zamiri (ego; tu) her cins kelime iin de kullanlr. III. ahs zamiri iin
iaret zamirleri [is: o; ei: onlar (m.)] kullanlr.
I. ahs
II. ahs
Hal
Nom.
Voc.
Acc.
Gen.
Dat.
Abl.
ego
me
mei
mihi; mi 2
me
Tekil
ben
beni
benim 1
bana, benim iin
benden 3
nos
nos
nostrum, nostri
nobis
nobis
Nom.
Voc.
Acc.
Gen.
Dat.
Abl.
tu
tu
te
tui
tibi
te
sen
ey sen
seni
senin
sana, senin iin
senden
vos
vos
vos
vestrum; vestri
vobis
vobis
oul
biz
bizi
bizim
bize, bizim iin
bizden
siz
ey siz
sizi
sizin
size, sizin iin
sizden
rnekler
Ego sum philosophus: Ben bir felsefeciyim.
1
2
3
Cmle iinde eitli ekillerde ve deiik anlamlarda kullanlr. Ayn ey oul ekim iin de geerlidir.
iirde kullanlr.
Cmle iinde eitli ekillerde ve deiik anlamlarda kullanlr. Ayn ey oul ekim iin de geerlidir.
125
Tu es philosophus: Sen bir felsefecisin.

Nos sumus philosophi: Biz felsefeciyiz.
Vos estis philosophi: Siz felsefecisiniz.
Ego sum deus: Ben tanrym.
Tu es deus: Sen tanrsn.
Nos sumus dei (=dii, di): Biz tanrlarz (biz tanryz).
Vos estis dei: Siz tanrlarsnz (siz tanrsnz).
et tu, Brute? Sen de mi, Brutus? (et: de, dahi; Brute: Brutusun voc.)
ego agricolam amo, tu nautam amas: Ben iftiyi seviyorum, sen denizciyi (amo:
seviyorum; amas: seviyorsun).
ahs zamirlerinin genetivus hli, aadaki alt izili rneklerde belirtildii ekliyle
ancak belirli ifadelerde kullanlr. Benim kzm, senin kardein vb. demek iin Latincede
mlkiyet zamirlerine bavurulur.
unus nostri: iimizden biri (bir kii)
unus vestri: iinizden biri (bir kii)
Uter vestrum? Hanginiz? (Sizlerden hangisi? inizden hanginiz?)
Neuter nostrum: Hibirimiz (bizlerden hibiri)
Duo milia nostrum: ki binimiz. (bizlerden iki bin kii).
Memor sum vestri: Sizleri (sizi) hatrlyorum (hep zihnimdesiniz). (memor sum:
hatrlyorum).
Hodie tu non es in templo: Bugn tapnakta yoksun (hodie: bugn, zarf).
6.3. Mlkiyet Zamirleri

Sahiplik bildirir ve sahip olunan eye hl, say ve cins bakmndan uyar; dolaysyla I
ve II. ekim sfatlar gibi ekilir.
126
I. AHIS
Tek.
meus, mea, meum
benim, benimki 1
o.
noster, nostra, nostrum
bizim, bizimki
II. AHIS
Tek.
tuus, tua, tuum
senin, seninki
o.
vester, vestra, vestrum
sizin, sizinki
III. AHIS
Tek.
suus, sua, suum
kendinin, kendininki
rnekler
mea vita: benim yaamm; benim hayatm
tua vita: senin hayatn
nostra vita: bizim hayatmz
vestra vita: sizin hayatnz
laetitia nostra: bizim sevincimiz (sevincimiz)
laetitia vestra: sizin sevinciniz (sevinciniz)
tuus liber: senin kitabn
meus liber: benim kitabm
mea via: benim yolum
tua via: senin yolun
nostra via: bizim yolumuz; yolumuz
vestra via: sizin yolunuz
mea familia: benim ailem
magister noster: bizim hocamz (retmenimiz)
magister vester: sizin hocanz (retmeniniz)
amici mei: benim arkadalarm
ancillae vestrae: sizin hizmetileriniz
1
iirde: m. voc.: mi: mi fili: (ey) olum; mi servi: (ey) klem.
127
scuta nostra et tela: bizim kalkanlarmz ve mzraklarmz

tuae patriae terra: senin vatannn topra (vatannn topra)
tua galea pulchra: senin gzel miferin
suus liber: kendi kitab (suus, dnl zamirdir. Bu yzden bu ifade onun kitab deil,
kendi kitab olarak tercme edilir).
sua vita: kendi yaam
sua via: kendi yolu
sua idea: kendi fikri
suum puerum: kendi olunu
suos servos: kendi klelerini
suum consilium: kendi karar, kendi dncesi
suam dominam: kendi hanmn
in agris nostris: bizim tarlalarmzda
in casa mea: benim evimde
Consilium suum est: Kendi karardr.
Tua galea, mi fili, est pulchra et dura: Senin miferin, ey olum, gzel ve serttir.
Mea villa, Sexte, in Italia est: Benim iftlik evim, ey Sextus, talyadadr. (iftliim
talyadadr, Sextus).
Praedae sunt in castris vestris: Ganimetler ordughlarnzdadr.
Nostra castra sunt vestra: Bizim ordughlarmz, sizin ordughlarnzdr.
Magister noster est filius Marci: Bizim retmenimiz Marcusun oludur.
Ego sum vester dux: Ben sizin komutannzm.
Vestri parentes hodie sunt in templo: Babalarnz bugn tapnaktadr.
6.4. Renatus ile Marcus Arasndaki Bir Diyalog

Aadaki metinde I ve II. ekim sim, Sfat, Zamir ieren cmleler mevcuttur.
128
Gerekli Kelimeler
nunc: imdi, u anda
villa: iftlik, iftlik evi
legatus: eli
etet: hemhem (hem de)
legionarius: lejyoner, asker
natura: doa
amat: seviyor
amant: seviyorlar
beata: mutlu (beatus, a, um, adj.)
vita: yaam, hayat
noverca: vey anne, cici anne, analk
saepe: sk sk, ok kere, ou zaman
Amatne? Seviyor mu?
donum: hediye, armaan
Renatus: Ubi est, Marce, filius tuus? Estne in pulchra terra Italia?
Renatus: Marcus, olun nerede? Bu gzel talya lkesinde (topraklarnda) mi?
Marcus: Meus filius non est, Renate, in Italia. Nunc in Germania.
Marcus: Olum talyada deil, Renatus. imdi (u anda) Germaniada.
Renatus: Estne filius tuus copiarum Romanarum legatus?
Renatus: Olun Romal askerlerin elisi mi?
Marcus: Meus filius non est legatus, sed est legionarius.
Marcus: Olum bir eli deil, bir lejyonerdir.
Renatus: Ubi est, Marce, filia tua? Estne in Italia?
Renatus: Kzn nerede, Marcus? talyada m?
Marcus: Mea filia est in Italia; in mea villa.
Marcus: Kzm talyada; benim iftliimde.
Renatus: Amatne filia tua villam tuam?
Renatus: Kzn senin iftliini seviyor mu?
Marcus: Amat. Et mea filia et meus filius amant naturam.
Marcus: Seviyor. Hem kzm hem de olum doay seviyorlar.
129
Renatus: Amatne filia tua suam vitam?

Renatus: Kzn kendi yaamn seviyor mu? (Yaantsndan memnun mu?)
Marcus: Amat. Mea filia est beata.
Marcus: Seviyor. Kzm mutlu.
Renatus: Amatne filia tua suam novercam?
Renatus: Kzn vey annesini seviyor mu?
Marcus: Amat, et saepe novercae suae multa dona pulchra dat.
Marcus: Seviyor ve vey annesine ou zaman (sk sk, her defasnda) bir dolu hediye
veriyor. 1
6.5. Descartesin Dostu Corneliusun Kayp Kitab
Konumann kurgusu iin bkz. Benjamin Leonard D'Ooge, Latin for Beginners, Ginn and Company,
Boston, 1909, 1911, s. 41
130
Gerekli Kelimeler
adest: burada, yannzda
emrinize amade)
(bu
metinde, Libanus: zel ad

litterae: edebiyat; harf
Audi!: Dinle! (emir kipi)

audit: dinler
neque: (olumsuzluk bildirir) deil; de deil
Cornelia: zel ad
paucus, pauca, paucum: birka, az
Cornelius: zel ad
pecunia: para
cur?: Niin? Neden? (soru kelimesi)
quia: nk
delectat: beenir, beeniyor
Quid?: Ne? (soru kelimesi)
dominus: efendi, bey
Quot?: Ka tane (soru kelimesi)
Ecce!: (nlem) ite; ite bak!
Responde!: Cevap ver! (emir kipi)
etiam: bile, hatta; -de, dahi
respondet: cevap verir
ex+abl.: -den, bir yerden
ridet: gler
Graecus: Yunan; Yunanca
Sextus: zel ad
habet: sahiptir, vardr
soror: kz karde (III. ekimden bir

isim)
habitat: yayor, oturuyor
syllaba: hece
Interroga!: Sor! (emir kipi)
iam: artk, imdi, imdi artk
Tace!: Sus! (emir kipi)

tacet: susar
imperat: emreder, buyurur

tantum: sadece (zarf, ekimsiz)
in+abl: bir yerde; bir yere
Tusculum: Tusculum ehri
interrogat: sorar, sorup soruturur, azn
arar
Veni!: Gel! (emir kipi)
pater: baba
venit: gelir, geliyor
iratus: kzgn
vocat: arr, aryor
Cornelius est dominus Romanus. Cornelius in oppido Tusculo habitat. Cornelius

duos liberos habet. Sextus est filii nomen et Cornelia est filiae nomen. Cornelius decem
tantum servos. Pauci sunt servi Cornelii, quia Cornelius non magnam pecuniam habet.
131
Neque magnam villam habet Cornelius, sed multos libros Latinos et Graecos habet.
Cornelius libros et litteras amat. Bonos et pulchros libros delectat. Etiam Sextus, filius
Cornelii, libros et litteras amat.
Cornelius Romal bir efendidir (beydir). Cornelius Tusculum ehrinde oturuyor.
Corneliusun iki ocuu var. Olunun ad Sextus, kznn ad Cornelia. Corneliusun sadece
on klesi var(dr). Corneliusun birka klesi var, nk Corneliusun fazla paras yok.
Corneliusun villas da byk deil, ama pek ok Latince ve Yunanca kitab var. Cornelius
kitaplar ve edebiyat 1 seviyor. yi ve gzel kitaplardan holanyor. Corneliusun olu (olan)
Sextus da kitaplar ve edebiyat seviyor.
Cornelius suum Libanum servum vocat: Veni, Libane!
Cornelius klesi (kendi klesi) Libanusu arr: Gel, Libanus.
Libanus venit et dominum suum salutat: Salve, domine! Ecce, servus tuus
adest.
Libanus gelir ve efendisini selamlar: Sayglar, efendim! te kleniz emrinize
amade!
Cornelius salutat servum suum: Salve, Libane! Tace et audi!
Cornelius klesine selam verir: Selam, Libanus! Sus ve dinle!
Servus tacet et audit. Cornelius servum interrogat: Ubi est liber meus novus?
Cur liber meus non est in mensa mea?
Kle susar ve dinler. Cornelius kleye sorar: Benim yeni kitabm nerede? Niin
kitabm masamda deil.
Libanus tacet neque respondet. Cornelius imperat: Responde, serve!
Libanus susar, cevap da vermez. Cornelius emreder: Cevap ver, kle!
Libanus: Non me, sed filium tuum interroga!
Libanus: Bana deil, (ama) oluna sor!
Cornelius: Quid?
Cornelius: Ne?
Libanus: Liber tuus novus est in cubiculo Sexti. Sextus habet librum tuum.
Libanus: Yeni kitabn Sextusun odasnda. Kitabn o alm. (=Kitabn Sextusta;
1
Burada okumay da denebilir.
132
Kitabn Sextus alm; Kitabna Sextus sahip km).

Cornelius: Quid agit puer cum libro meo?
Cornelius: (O) ocuk benim kitabmla ne yapyor? (=benim kitabmn o ocukta
(olumda) ne ii var?)
In cubiculo suo Sextus habet librum Cornelii novum. Titulus libri est
Grammatica Latina.
Sextus, Corneliusun yeni kitabn odasnda tutmaktadr (bulundurur) (= Corneliusun
yeni kitab Sextusun odasndadr). Kitabn ad Latince Gramerdir.
Sextus Corneliam, soror suam, vocat: Veni, Cornelia! Ecce liber novus. Titulus
libris est grammatica latina. In libro multa capitula sunt. Titulus capituli primi est
litterae et syllabae. Ecce litterae Latinae in pagina prima: a, b, c, d, e, ceterae. Iam
responde, Cornelia: quot litterae sunt in vocabulo latina?
Sextus kzkardei Corneliay arr: Gel, Cornelia! te bak, yeni bir kitap. Kitabn
ad, Latince Gramer. Kitapta birok blm var. Birinci blmn bal harfler ve heceler.
te bak, ilk sayfada Latince harfler var: a, b, c, d, e, ve byle gidiyor (=vb). imdi syle
bakalm (=cevap ver), Cornelia: Latince kelimesinde ka harf var?
Cornelia litteras numerat: Una, duae, tres, quattuor, quinque, sex. In vocabulo
latina sunt sex litterae: l, a, t, i, n, a.
Cornelia harfleri sayar: bir, iki, , drt, be, alt. Latince kelimesinde alt harf var: l,
a, t, i, n, a. (Latince)
Sextus: Et quot syllabae?
Sextus: Peki ka hece var?
Cornelia: Tres: syllaba prima la, secunda ti, tertiana.
Cornelia: : birinci hece: la, ikincisi tin, ncs ce. (La-tin-ce)
Sextus rursus Corneliam interrogat: Vocabulum grammatica quot litteras
habet?
Sextus tekrar Corneliaya sorar: Gramer kelimesinde ka harf var?
Cornelia litteras numerat et respondet: Decem.
Cornelia harfleri sayar ve cevap verir: On.
Cornelia: gram-ma-ti-ca: quattuor syllabas habet.
133
Cornelia: gram-ma-ti-ca (gramer): drt hece var. 1

Cornelius filium suum vocat: Sexte, veni!
Cornelius olunu arr: Sextus, gel!
Sextus ex cubiculo venit cum libro Cornelii.
Sextus odasndan (kp) elinde Corneliusun kitabyla gelir.
Pater iratus filium interrogat: Estne liber meus novus in cubiculo tuo?
Babas kzgn bir ekilde 2 oluna sorar: Benim yeni kitabm senin odanda m?
Sextus librum in mensa ponit: Non est in cubiculo meo. Ecce liber tuus in mensa
tua!
Sextus kitab masaya koyar: Hayr, odamda deil. Bak, senin masann stnde!
Iam Cornelius ridet neque iratus est; quia etiam filius libros et litteras amat.
Cornelius (bu ie) gler, artk kzgn da deildir (kzgnl gemitir). nk olunun
da kitaplar ve okumay sevmesinden holanr (sevinir, sevin duyar, memnun olur).
1
2
Trke heceleyie uymad iin bu ekilde evrilmitir.

Sfatn zarf gibi kullanmna dikkat edin.
134
Uygulamalar
Yukardaki metnin nda, zamirlerle ilgili siz de benzer bir Latince yk kaleme
aln ve blm arkadalarnzla paylan.
135
Uygulama Sorular
1)
ahs zamirleri nasl ekilir?
2)
Mlkiyet zamirleri nasl ekilir?
3)
Kendinizi Latince olarak nasl tantrsnz?
136

Bu blmde genel olarak zamirler ve zamirlerin arasndan zellikle ahs ve mlkiyet
zamirlerinin ekimleri renildi. Bunun yan sra daha nce ilenen konular ve zamirleri
beraberce grebileceimiz basit metinlere yer verildi. Tm bu rnekler, yeni kelimelerin
renimi yannda, nasl diyaloglar kurulabileceine de k tutmaktadr.
137
Blm Sorular
1) Mea filia et meus filius amant naturam ifadesindeki zamirler hangileridir?
a) mea; meus
b) filia; filius
c) amant; meus
d) naturam; meus
2) es philosophus cmlesinde bo braklan yere aadakilerden hangi
kelime uygundur?
a) sum
b) sunt
c) est
d) tu
3) Novercae suae multa dona pulchra dat cmlesindeki zamiri benim vey anneme
eklinde nasl evirirsiniz?
a) novercae multa
b) novercae bonae
c) novercae tuae
d) novercae meae
4) Non me, sed filium tuum interroga ifadesi nasl evrilir?
a) Bana deil, olumuza sor.
b) Bana deil, oluma sor.
c) Bana sor, oluna deil.
d) Bana deil, oluna sor.
138
5) Mea via ifadesinin oul accusativus hli aadakilerden hangisidir?

a) Meae viae
b) Mea via
c) Meas vias
d) Meis viis
6) Liber tuus novus est in cubiculo Sexti cmlesini benim yeni kitabm eklinde
nasl evirirsiniz?
a) Liber novus est in cubiculo Sexti.
b) Liber meus novus est in cubiculo Sexti.
c) Liber noster novus est in cubiculo Sexti.
d) Liber vester novus est in cubiculo Sexti.
7) Cornelius filium vocat cmlesinde bo braklan yere aadakilerden
hangisi gelmelidir?
a) suum
b) suam
c) suos
d) suus
8) Non est in meo cmlesinde bo braklan yere aadakilerden
hangisi gelmelidir?
a) cubiculum
b) cubicula
c) cubiculos
d) cubiculo
139
9) Sextus librum meum in mensa ponit cmlesinin Trke karl aadaki

klardan hangisinde doru olarak verilmitir?
a) Kle kitab seviyor.
b) Baba olunu baheye gtrr.
c) Baba ocuu masada grr
d) Sextus benim kitabm masaya koyar.
10) Cornelia tuas puellas numerat cmlesinin Trke karl aadaki
klardan hangisinde doru olarak verilmitir?
a) Cornelia kitaplar ezberler.
b) Cornelia senin kzlarn sayyor.
c) Kle ocuklar korur.
d) Hizmeti numaralar bilir.
Cevaplar
1) a, 2) d, 3) d, 4) d, 5) c, 6) b, 7) a, 8) d, 9) d, 10) b
140
7. III, IV VE V. EKM SMLER
141

7.1. III. ekim simler
7.2. IV. ekim simler
7.3. V. ekim simler
7.4. IV ve V. ekim simleri eren rnek fadeler
142

1)
III. ekim isimlerin zellikleri nelerdir ve nasl ekilir?
2)
IV. ekim isimler nasl ekilir?
3)
V. ekim isimler nasl ekilir?
4)
renilen isim ekimlerinde yaanan zorluklar nelerdir?
143

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

edilecei veya
gelitirilecei
I. ekim simler
Dzensiz ekim ad da
verilen III. ekim isimlerin
ekim kurallarna vakf olma
ve daha kapsaml cmle
kurabilme
Bu gruptan isimlerin her

birini verili rnekler nda
ekip
birer
cmlede
kullanarak
Iv. ekim simler
IV.
ekim
isimlerin
zelliklerini
tanma
ve
ekim kurallarn renme;
dolaysyla daha kapsaml
cmleler kurabilme

ekip
birer
cmlede
kullanarak
V. ekim simler
V.
ekim
isimlerin
zelliklerini
tanma
ve
ekim kurallarn renme;
dolaysyla daha kapsaml ve
zengin cmleler kurabilme

ekip
birer
cmlede
kullanarak
144
Anahtar Kavramlar
III. sim ekimi
IV. sim ekimi
V. sim ekimi
145
Giri
Bu blmde, III. IV. ve V. ekim isimlerin zellikleri ve ekim kurallar anlatlacak ve
konuyla ilgili rnek cmlelere yer verilecektir. Ama, Latincedeki btn isim ekimlerini ve
zelliklerini bu ekilde tamamlayarak zengin bir kelime daar elde etmek ve daha ayrntl
cmleleri kavrayabilmektir.
146
7.1. III. ekim simler

Dzensiz ya da karma ekim olarak da adlandrabileceimiz III. ekim isimler
genellikle a,e, i, o, y, c, l, n, r, s, t, ya da x biten isimlerdir ve her cinsten de
(m., f., n) olabilirler. Kuralsz olan bu ekimdeki isimlerin genetivus hlleri is ile biter ve bu
zellikleriyle tannrlar.
Eril ve diil olan isimlerin ekimi ayndr. Ama cinssiz isimlerin baz belirgin
zellikler tayan ekimleri vardr; yine de hem tekil hem de oul nominativus, vocativus ve
accusativus ekimleri bellidir ve oul ekilleri a ile biter.
Bu gruptaki isimlerin tekil genetivusundaki is taks drlerek gvdesi bulunur ve
ekim ekleri bu gvdeye taklr. rnein miles, militis, m., asker; gvde: milit-.
flos, floris, m., iek

gvde: florHal
oul
Tekil
Nom.
flos (iek)
flores (iekler)
Voc.
flos (ey iek)
flores (ey iekler)
Acc.
florem (iei)
flores (iekleri)
Gen.
floris (iein)
florum (ieklerin)
Dat.
flori (iek iin; iee)
floribus (iekler iin; ieklere)
Abl.
flore (iekten; iekle)
floribus (ieklerden; ieklerle)
Cinssiz cinsinden isimlerin ou carmen (ark, iir) gibi ekilir.
carmen, carminis, n., ark

Hal
Tekil
oul
Nom.
carmen (ark)
carmina (arklar)
Voc.
carmen (ey ark)
carmina (ey arklar)
Acc.
carmen (arky)
carmina (arklar)
Gen.
carminis (arknn)
carminum (arklarn)
Dat.
carmini (ark iin; arkya) carminibus (arklar iin; arklara)
Abl.
carmine (arkdan;
arkyla)
carminibus (arklardan; arklarla)
147
Grld gibi bu isimlerin tekil nominativuslar ve genetivus gvdeleri (flor-;

carmin-) birbirinden farkldr. Bu yzden bir ismin III. ekim bir isim olup olmadn
anlamak iin tekil nominativus ve genetivus hlini iyice tanmak gerekir. Ayrca I. ekim
isimlerin (birka hari) diil ; II. ekim simlerin eril ve cinssiz olduu daha rahat tahmin
edilebildii hlde, III. ekim simler sz konusu olduunda ismin cinsini tahmin etmek
zordur. Bu yzden hepsinin cinsleri ayr ayr renilmelidir.
III. ekim simlerin Cinslerini Belirlemek in Baz Kurallar
1. Nominativus hli o, or, os, er, ex, es ile biten kelimelerin ouerildir .
rnein
leo, leonis, m., aslan
rector, rectoris, m., lider, nder; ynetici, idareci, kural koyucu; dmenci
flos, floris, m., iek
passer, passeris, m., sere
codex, codicis, m., aa gvdesi; elyazmas kitap; kitap; defter, hesap defteri
eques, equitis, m., atl
2. Nominativus hli as, aus, us; is, es; x, s; do, go, io ile biten kelimelerin
ou diildir. rnein,
libertas, libertatis, f., zgrlk
laus, laudis, f., vg
salus, salutis, f., salk
tussis, tussis, f., ksrk
caedes, caedis, f., cinayet
nox, noctis, f., gece
ars, artis, f., sanat
valetudo, valetudinis, f., salk
virgo, virginis, f., gen kz, bakire
ratio, rationis, f., anlama, kavrama ve hesaplama yetisi, akl (insan dier canllardan
ayran en nemli nitelik)
3. Nominativus hli a, e, c; al, ar, men; ut, ur ile biten kelimelerin ou
148
cinssizdir. rnein,
schema, schematis, n., biim, figr, form, tavr; ema, taslak
rete, retis, n., a
lac, lactis, n., st
animal, animalis, n., canl; hayvan
nectar, nectaris, n., tanr iecei, nektar
flumen, fluminis, n., nehir
caput, capitis, n., ba, kafa
guttur, gutturis, n., boaz, grtlak
rnek ekimler
amor, amoris, m., ak

Hal
oul
Tekil
Nom.
amor (ak)
amores (aklar)
Voc.
amor (ey ak)
amores (ey aklar)
Acc.
amorem (ak)
amores (aklar)
Gen.
amoris (akn)
amorum (aklarn)
Dat.
amori (ak iin; aka) amoribus (aklar iin; aklara)
Abl.
amore (aktan; akla) amoribus (aklardan; aklarla)

dolor, doloris, m., ac
Hal
Tekil
Nom. dolor (ac)
oul
dolores (aclar)
Voc.
dolor (ey ac)
dolores (ey aclar)
Acc.
dolorem (acy)
dolores (aclar)
Gen.
doloris (acnn)
dolorum (aclarn)
Dat.
dolori (ac iin; acya)
doloribus (aclar iin; aclara)
Abl.
dolore (acdan; acyla)
doloribus (aclardan; aclarla)
149
libertas, libertatis, f., zgrlk

Hal
oul
Tekil
Nom.
libertas (zgrlk)
libertates (zgrlkler)
Voc.
libertas (ey zgrlk)
libertates (ey zgrlkler)
Acc.
libertatem (zgrl)
libertates (zgrlkleri)
Gen.
libertatis (zgrln)
libertatum (zgrlklerin)
Dat.
libertati (zgrlk iin;

zgrle)
libertatibus (zgrlkler iin;

zgrlklere)
Abl.
libertate (zgrlkten;
zgrlkle)
libertatibus (zgrlklerden;
zgrlklerle)
virtus, virtutis, f., erdem

Hal
oul
Tekil
Nom.
virtus (erdem)
virtutes (erdemler)
Voc.
virtus (ey erdem)
virtutes (ey erdemler)
Acc.
virtutem (erdemi)
virtutes (erdemleri)
Gen.
virtutis (erdemin)
virtutum (erdemlerin)
Dat.
virtuti (erdem iin; erdeme)
virtutibus (erdemler iin;

erdemlere)
Abl.
virtute (erdemden; erdemle)
virtutibus (erdemlerden;
erdemlerle)
lumen, luminis, n., k

Hal
Tekil
oul
Nom.
lumen (k)
lumina (klar)
Voc.
lumen (ey k)
lumina (ey klar)
Acc.
lumen ()
lumina (klar)
Gen.
luminis (n)
luminum (klarn)
Dat.
lumini (k iin; a)
luminibus (klar iin;

klara)
Abl.
lumine (ktan; a)
luminibus (klardan;
klarla)
150
flumen, fluminis, n., nehir

Hal
oul
Tekil
Nom.
flumen (nehir)
flumina (nehirler)
Voc.
flumen (ey nehir)
flumina (ey nehirler)
Acc.
flumen (nehri)
flumina (nehirleri)
Gen.
fluminis (nehrin)
fluminum (nehirlerin)
Dat.
flumini (nehir iin;

nehre)
fluminibus (nehirler iin;

nehirlere)
Abl.
flumine (nehirden;
nehirle)
fluminibus (nehirlerden;
nehirlerle)
III. ekim simlerin Baz zellikleri

1. Hem eril hem de diil cinsinden baz isimlerin oul genetivus taks um yerine
iumdur. Bu yzden bu tr isimlere i gvdeli III. ekim isimler ad verilir. rnein: ars,
artis, f., (sanat) kelimesinin oul genetivusu artum deil, artiumdur.
ars, artis, f., sanat
Hal
oul
Tekil
Nom.
ars (sanat)
artes (sanatlar)
Voc.
ars (ey sanat)
artes (ey sanatlar)
Acc.
artem (sanat)
artes (sanatlar)
Gen.
artis (sanatn)
artium (sanatlarn)
Dat.
arti (sanat iin; sanata) artibus (sanatlar iin; sanatlara)
Abl.
arte (sanattan; sanatla) artibus (sanatlardan; sanatlarla)
2. Mare, maris, n. (deniz) ve animal, animalis, n. (canl; hayvan) gibi baz isimlerin
tekil ablativuslar -i; oul genetivuslar -ium; 1 oul nominativus, vocativus ve
accusativuslar ise ia taks alr:
Baz yazarlarda mare ya da marum olarak da geer.
151
mare, maris, n., deniz

Hal
oul
Tekil
Nom.
mare (deniz)
maria (denizler)
Voc.
mare (ey deniz)
maria (ey denizler)
Acc.
mare (denizi)
maria (denizleri)
Gen.
maris (denizin)
marium (denizlerin)
Dat.
mari (deniz iin; denize)
maribus (denizler iin; denizlere)
Abl.
mari(e) (denizden; denizle)
maribus (denizlerden; denizlerle)
animal, animalis, n., canl; hayvan

Hal
oul
Tekil
Nom.
animal (canl)
animalia (canllar)
Voc.
animal (ey canl)
animalia (ey canllar)
Acc.
animal (canly)
animalia (canllar)
Gen.
animalis (canlnn)
animalium (canllarn)
Dat.
animali (canl iin; canlya) animalibus (canllar iin; canllara)
Abl.
animali (canldan; canlyla) animalibus (canllardan; canllarla)
3. civis (cives), civis, (vatanda) gibi baz kelimeler hem eril hem dediildir .
4. Aadaki kelimelerin tekil ablativus hlleri, hem e hem de i ile biter.
civis (cives), civis, mf., vatanda: cive = civi
ignis, ignis, m., ate: igne = igni
navis, navis, f., gemi: nave = navi
5. Aadaki kelimelerin o. genetivus hlleri, hem um hem de ium ile biter.
civitas, civitatis, f., vatandalk; devlet: civitatum = civitatium
parens, parentis, mf., ebeveyn, ana baba: parentum = parentium
6. vis (zihin ya da beden gc, kuvvet, kudret, gllk; imkan, g, enerji), bos
(kz), sus (domuz), Jupiter (ba tanr) kelimelerinin ekimi zeldir.
152
Hal
Tekil
f.
m./mf.
mf.
m.
Nom.
vis
bos
sus (suis)
Iuppiter (Iovis)
Voc.
vis
bos
sus
Iuppiter
Acc.
vim
bovem
suem
Iovem
Gen.
vis
bovis
suis, sueris
Iovis
Dat.
vis
bovi
sui
Iovi
Abl.
vi
bove
sue
Iove
oul
Nom.
vires
boves
sues
--
Voc.
vires
boves
sues
--
Acc.
vires
boves
sues
--
Gen.
virium
boum (boverum)
suum
--
Dat.
viribus
bobus, bubus
subus, suibus
--
Abl.
viribus
bobus, bubus
subus, suibus
--
III. ekim gurubuna giren baz kelimeler

veritas, veritatis, f., doruluk, gereklik, hakikat; gerek yaam; bonitas, bonitatis,
f., bir eyin iyi nitelii; iyilik; mens, mentis, f., zihin; ruh, gnl; bilin; akl, dnce; ama,
niyet; cesaret; unitas, unitatis, f., bir olma durumu, birlik; labor, laboris, m., emek, gayret,
aba; zahmet, ile; lux, lucis, f., gnein ve baka gk cisimlerinin , parlak cisimlerin
; gn , k; gz; n kayna; origo, originis, f., kaynak, kken; slale, soy, soy
sop, aile; ata, can veren, kuran, kurucu; pietas, pietatis, f., grev bilinci (tanrlara, aileye,
akrabalara, vatana vb); sadakat, ballk, vefa; dindarlk; habitatio, habitationis, f., ikamet,
ikamet etme; ev kiras; pars, partis, f., para, blm, ksm; aza, uzuv; parti; porsiyon; lex,
legis, f., kanun; sol, solis, m., gne; mater, matris, f., anne, ana; retici neden, kken,
kaynak; pater, patris, m., baba; ata; (Kilise Latincesinde) Tanr; bir felsefe okulunun vs
kurucusu; honor (honos), honoris, m., onur, eref, itibar; makam, mevki, konum; onur
nianesi; caput, capitis, n., ba, kafa; tepe, zirve, doruk; kaynak, pnar, kken, kk, ba;
yaam, hayat; sivil ya da siyasi yaam; lider, nder, klavuz, ba; miles, militis, mf., bir asker;
(oul anlam ifade eder) asker, ordu; imperator, imperatoris, m., nder, ba, lider, klavuz;
bakomutan; Roma imparatorlarna verilen unvan: mparator; calor, caloris, m., scaklk, s,
hararet; vcut ss, ate; tutkunun verdii scaklk, atelilik, evk; ak atei; color, coloris, m.,
renk; ten rengi; d grn, biim; canis, canis, mf., kpek; feles, felis, f., kedi; virgo,
virginis, f., bakire, gen kz; Virgo takmyldz, Baak burcu; mors, mortis, m., lm; ceset;
cinayet sonucu dklen kan; lme yol aan ey, ldrc silah; mos, moris, m., det,
grenek; tre; rf, gelenek; professor, professoris, m., herhangi bir bilgi daln reten
kimse, hoca, retmen; ars, artis, f., herhangi bir bedensel ya da zihinsel etkinlik, sanat;
ura; bilgi, bilim; herhangi bir sanat ya da bilim kuram; gramer; bir insann ahlaki
karakteri; oratio, orationis, f., konuma, hitabet, nutuk, sylev; amator, amatoris, m., k,
sevgili, dost; ius, iuris, n., hak, adalet, yasa, hukuk; mahkeme; quidditas, quidditatis, f., bir
153
eyin ne olduu, nelii, bir eyin z; kimlik, hviyet; realitas, realitatis, f., gereklik,
gerek olan eylerin (varolan eylerin) tm; libertas, libertatis, f., zgrlk, hrlk;
hrriyet; perceptio, perceptionis, f., alg, idrak; illuminatio, illuminationis, f., aydnlatma;
aydnlanma, gerei kadar bilgi edinme, tenevvr; tempus, temporis, n., zaman; potestas,
potestatis, f., herhangi bir eyi yapma yetisi, gc, yetkinlik; siyasal g, iktidar, erk; imkan,
olanak; virtus, virtutis, f., insann bedensel ve zihinsel stnlklerinin tm, g, kuvvet,
kudret; meziyet; (ahlak) erdem, fazilet; (askeri) yiitlik, kahramanlk, cesaret; societas,
societatis, f., toplum; moralitas, moralitatis, f., ahlak, ahlakllk; leo, leonis, m., aslan; Leo
takmyldz, Aslan burcu; mare, maris, n., deniz; lapis, lapidis, m., ta; vox, vocis, f., ses;
corpus, corporis, n., cisim; beden, vcut; fert, kii; ignis, ignis, m., ate; urbs, urbis, f.,
ehir, kent; Roma kenti, Roma; os, ossis, n., kemik; os, oris, n., az; senex, senis, m., yal
adam, ihtiyar adam; vis, vis, f., bedensel ve zihinsel g, gllk, kuvvet, kudret, enerji;
yetki, salahiyet, etki; consul, consulis, m., konsl; rex, regis, m.: kral; dux, ducis, mf., lider,
nder, ba, klavuz; kumandan, komutan; puppis, puppis, f., geminin arkas, pupa, k; gemi;
sitis, sitis, f., susuzluk; gl arzu, susuzluk, susamlk; imber, imbris, m., yamur,
saanak; homo, hominis, mf., insan.
III. ekim simleri eren rnek fadeler
Deus et homo: Tanr ve insan
Flumen longum est: Nehir uzundur.
Libertas pulchra est: zgrlk gzeldir.
Philosophia est libertas: Felsefe zgrlktr.
Quidditas naturae est bonitas: Doann z iyiliktir.
Mea mater est cara mihi et tua mater est cara tibi: Benim annem benim iin
deerlidir, senin annen senin iin deerlidir.
Professor est amator sapientiae: Hoca bilginin dostudur (bilgiye ktr).
Aliae urbes magnae sunt, alii urbes parvae sunt: Baz ehirler byktr, bazlar
kktr.
Mors patris et matris est dolor magnus: Babann ve annenin lm byk acdr.
Vita est principium mortis: Yaam lmn balangcdr.
Tu es pater meus: Sen benim babamsn.
Ceres est dea agriculturae: Ceres, ziraatin tanrasdr.
Bacchus est deus vini in religione Romana: Bacchus Roma dininde arabn tanrsdr
(arap tanrsdr)
154
Roma est in ripa fluminis magnis: Roma byk bir nehrin kysndadr (bulunur, yer
alr; kysna kurulmutur)
In regione caecorum tu es rex: Krlerin lkesinde sen kralsn.
Cicero, pater patriae est: Cicero vatann babasdr (kurucusudur, yaratcsdr,
retmenidir).
Aeneas, Romanae stirpis origo: Aeneas Roma soyunun atasdr.
7.2. IV. ekim simler

Eril kelimelerin us, cinssiz kelimelerin yaln hllerinin sonu u ile, tekil genetivuslar
da us ile biten isimlerdir ve u ekilde ekilirler:
portus, -us, m., liman

Hal
oul
Tekil
Nom.
portus (liman)
portus (limanlar)
Voc.
portus (ey liman)
portus (ey limanlar)
Acc.
portum (liman)
portus (limanlar)
Gen.
portus (limann)
portuum (limanlarn)
Dat.
portui (liman iin; limana)
portibus (limanlar iin; limanlara)
Abl.
portu (limandan; limanla)
portibus (limanlardan; limanlarla)
cornu, -us, n., boynuz

Hal
oul
Tekil
Nom.
cornu (boynuz)
cornua (boynuzlar)
Voc.
cornu (ey boynuz)
cornua (ey boynuzlar)
Acc.
cornu (boynuzu)
cornua (boynuzlar)
Gen.
cornus (boynuzun)
cornuum (boynuzlarn)
Dat.
cornu (cornui) (boynuz iin; boynuza)
cornibus (boynuzlar iin; boynuzlara)
Abl.
cornu (boynuzdan; boynuzla)
cornibus (boynuzlardan; boynuzlarla)
Kural D Durumlar
1. us ile biten isimlerin tekil dativus hlleri bazen ui yerine u ile biter. rnein,
fructus, us, m., meyve; zevk, sefa; kazan; tasarruf hakk (tek. dat. fructui yerine fructu).
2. Baz isimler diil olabilir. rnein: manus, us, f., el
manus, -us, f., el
155
Hal
oul
Tekil
Nom.
manus (el)
manus (eller)
Voc.
manus (ey el)
manus (ey eller)
Acc.
manum (eli)
manus (elleri)
Gen.
manus (elin)
manuum (ellerin)
Dat.
manui (el iin; ele)
manibus (eller iin; ellere)
Abl.
manu (elden; elle)
manibus (ellerden; ellerle)
3. domus (ev) kelimesi hem II. ekim sim grubuna hem de IV. ekim sim grubuna
dahildir ve u ekilde ekilir:
domus, -us, f., ev, yuva, yrt; bir felsefe okulu
Hal
oul
Tekil
Nom.
domus (ev)
domus (evler)
Voc.
domus (ey ev)
domus (ey evler)
Acc.
domum (evi)
domus / domos (evleri)
Gen.
domus / domi (evin)
domuum / domorum (evlerin)
Dat.
domui / domo (ev iin; eve)
domibus (evler iin; evlere)
Abl.
domu / domo (evden; evle)
domibus (evlerden; evlerle)
4. artus, us, m., (kol ve bacaklar; eklem); tribus (kavim) gibi kelimelerin oul
dativus ve ablativus hlleri ibus yerine, ubus olarak da biter. (=artubus, tribubus)
5. branca bir kelime olan Jesus (Iesus), u, m., (sa) aadaki gibi ekilir:
Jesus, -u, m., sa
Hal
oul
Tekil
Nom.
Jesus (sa)
Voc.
Jesu (ey sa)
Acc.
Jesum (say)
Gen.
Jesu (sann)
Dat.
Jesu (sa iin; saya)
Abl.
Jesu (sadan)
156
IV. ekimden Baz Kelimeler:

gradus, us, m.: adm; casus, us, m.: hl; ans, kaza; senatus, us, m.: Roma Senatosu;
lacus, us, m.: gl; metus, us, m.: endie, korku; motus, us, m.: hareket; spiritus, us, m.:
hafif esinti, meltem; hava; koku; soluk, soluma; esin, vahiy; yaam soluu, yaam; kibir;
cesaret; maneviyat; ruh; exercitus, us, m.: ordu; adventus, us, m.: gelme, geli, var, vasl
olma, ulama, terif; equitatus, us, m.: atl, svari; atl snf; currus, us, m.: iki tekerlekli
araba; yar arabas; sava arabas; yk arabas; fluctus, us, m.: dalgalanma, titreim, salnm,
dalga, trblans, burga, girdap; su ya da hava akm; karmaa, karklk, alkant; fructus,
us, m.: meyva, yemi; mali kazan, gelir vb; meyva, rn, kar, kazan, getiri, dl, yarar,
fayda; impetus, us, m.: saldr, atak, hamle, hcum; magistratus, us, m.: yksek dereceli
memurluk; devlet dairesi; yarglk; vultus, us, m.: yz ifadesi; yz; versus, us, m.: (dzyaz)
satr; (iir) dize, msra; gelu, us, n.: souk ayaz, don; genu, us, n.: diz; veru, us, n.: i; acus,
us, f.: ine; porticus, us, f.: kemer alt, galeri, revak, sundurma; tribus, us, f.: kavim; Idus,
uum, f. (o.): bir aydaki sabit gnlerden biri.
7.3. V. ekim simler

Genellikle diil kelimelerin bulunduu son ekim grubudur. Bu gruptaki kelimelerin
tekil nominativus hlleri es ile, tekil genetivus hlleri ei ile biter ve aadaki gibi ekilir:
spes, -ei, f., mit, umut
Hal
oul
Tekil
Nom.
spes (mit)
spes (mitler)
Voc.
spes (ey mit)
spes (ey mitler)
Acc.
spem (midi)
spes (mitleri)
Gen.
spei (midin)
sperum (mitlerin)
Dat.
spei (mit iin; mide)
spebus (mitler iin; mitlere)
Abl.
spe (mitten; mitle)
spebus (mitlerden; mitlerle)
res, -ei, f., ey

Hal
oul
Tekil
Nom.
res (ey)
res (eyler)
Voc.
res (ey ey)
res (ey eyler)
Acc.
rem (eyi)
res (eyleri)
Gen.
rei (eyin)
rerum (eylerin)
Dat.
rei (ey iin; eye)
rebus (eyler iin; eylere)
Abl.
re (eyden; eyle)
rebus (eylerden; eylerle)
157
Kural D Durumlar
1. Bu ekimden eril isimlere de rastlanr. rnein: dies, ei, m., gn (dies bazen diil
olarak da geer); meridies, ei, m., gn ortas, len, le vakti.
2. Baz kelimelerin tekil genetivusu -ei yerine, -i ile biter. rnein: plebs, ei (i), f.,
halk, alt tabaka (tek. gen. plebi).
V. ekimden Baz Kelimeler:
glacies, ei, f.: buz; fides, ei, f.: gven; species, ei, f.: gr, bak; grnen ey, d
grn; biim, ekil, form, figr, surat, suret, ehre, grnm (=forma); zihinle grlen bir
ey, idea, kavram, fikir, nosyon; acies, ei, f.: sivri u; keskin bak; harp saf, sava dzeni;
kvrak zeka; gz bebei; facies, ei, f.: yz; effigies, ei, f.: imge, ekil, suret, tasvir, temsil;
series, ei, f.: sra, dizi, seri
7.4. IV ve V. ekim simleri eren rnek fadeler

Liber de Romanorum exercitu: Romallarn ordusuna dair bir kitap
Acies exercitus Romani: Roma ordusunun yerleim dzeni (harp saf)
Ante adventum Caesaris: Caesarn geliinden nce
Res in Idibus Martiis: 15 Marttaki iler (15 Martta yaplacak iler)
Sub specie aeternitatis: Sonsuzluun bak altnda (sonsuz olann bak asndan)
Vultus est pars hominis capitis: Yz, insann kafasnn bir blmdr (bir blmn
oluturur).
Malum et prunum sunt fructus: Elma ve erik (birer) meyvadr (yemitir).
Infans est in genu matris suae: Bebek annesinin dizindedir.
Cubiculum, triclinium, tablinum, lararium, culina, latrina, peristylium sunt
partes domus Romanae sunt: Yatak odas, yemek odas, alma odas, ev tanrlarnn
apeli, mutfak, tuvalet ve stunlu avlu (bahe) Roma evinin blmleridir. (Bir Roma evi,
yatak odasstunlu avludan oluur).
Currus est vehiculum: ki tekerlekli araba bir ulam aracdr (vastadr).
Vos estis servi Iesu et Mariae: Siz sann ve Meryem Anann hizmetkrlarsnz.
In facie hominis sunt os, oculi et genae: nsan yznde az, gzler ve yanaklar
vardr.
Nos sumus in fluctibus rerum humanarum: nsani meselelerin (nsan yaamnn)
158
(yaratt) karmaann (karmaalarn) iindeyiz.

Mentis vestrae acies est signum nobilitatis: Zek kvraklnz (zeknzn kvrakl)
soyluluk iaretidir.
Dum anima est, spes est: Saken, mit vardr (kmam candan mit kesilmez).
159
Uygulamalar
1)
III. ekim grubundan bir ismin ekimini yapn.
2)
IV. ekim grubundan bir ismin ekimini yapn.
3)
V. ekim grubundan bir ismin ekimini yapn.
4)
Bu ekim gruplarna ait kelimelerin her biriyle Latince bir cmle kurun.
5)
I-V. ekim isimlerin tm kurallarn gzden geirin ve aralarndaki
benzerlikleri ya da farkllklar sorgulayn.
6)
paylan.
renilen kelimelerle Latince bir metin yazn ve blm arkadalarnzla
160
Uygulama Sorular
1)
III. ekim isimleri dier ekim grubundaki isimlerden ayran zellikler
nelerdir?
2)
III. ekim isimlerin kural d durumlar nelerdir?
3)
IV. ekim isimleri dier ekim grubundaki isimlerden ayran zellikler
nelerdir?
4)
V. ekim isimleri dier ekim grubundaki isimlerden ayran zellikler nelerdir?
161

Bu blmde III., IV. ve V. ekim isimlerin renilmesiyle birlikte, Latincedeki tm
isim ekimlerinin zgn yanlar ve ekim kurallar grlm bulunmaktadr. sim konusunda
bundan sonraki aama Latinceye Yunancadan geen isimlerin ya da Yunanca zel adlarn
ekimlerinin renilmesidir. lerleyen blmlerde bu tr isimlerin zelliklerine ksaca
deinilecek ve Latince gramere fiil ekimleriyle, cmle kurulumlar, felsefi kelimeleri retici
ve gramerin dier ayrntlarnn kavranmasna ynelik metinlerle devam edilecektir.
ekim ezberlemek hi kukusuz Latince gramerin en zorlu yanlarndan biridir. Ama
u da bir gerektir ki Latincede ekimlerin mantnn batan kavranmas ok nemlidir. Bu
mantk kavrandktan sonra cmle analizlerinin ok daha kolay ekilde yaplabilecei aktr.
162
Blm Sorular
1) Sonlar genelde a, e, i, o, y, c, l, n, r, s, t ya da x ile biten isimler
hangi ekimdendir ve hangi cinstendir?
a) Masculinum
b) III. ekim; her cinsten de olabilir.
c) Hem masculinum hem femininum
d) Neutrum
2) Flos kelimesinin oul accusativus hli aadakilerden hangisidir?
a) florem
b) flos
c) flores
d) floris
3) Carmen kelimesinin tekil dativus hli aadakilerden hangisidir?
a) carminibus
b) carminum
c) carmine
d) carmine
4) Amor kelimesinin oul genetivus hli aadakilerden hangisidir?
a) amorum
b) amoribus
c) amores
d) amoris
5) Aadakilerden hangisi dorudur?
a) veritas, IV. ekim bir isimdir.
b) virtus, V. ekim bir isimdir.
163
c) vis, III. ekim bir isimdir.

d) sitis, V. ekim bir isimdir.
6) Philosophia est libertas cmlesindeki libertas kelimesi iin aadakilerden
hangisi sylenemez?
a) libertas, III. ekim bir isimdir.
b) libertas nominativus hldedir.
c) libertas accusativus pluralis hldedir.
d) libertasn anlam zgrlktr.
7) Mors patris et matris est dolor magnus cmlesinde mors ve dolor kelimeleri hangi
hldedir?
a) vocativus
b) dativus
c) accusativus
d) nominativus
8) Philosophia . amor sapientiae cmlesinde bo braklan yere
aadakilerden hangisi gelmelidir?
a) Sunt
b) Est
c) Sum
d) Eram
9) Philosophia est
aadakilerden hangisidir?
doctrina
sapientiae
vel
veritatis
cmlesinin
anlam
a) Felsefe hakikate duyulan sevgidir.

b) Felsefe ilk ilkelerin ya da insan davranlarnn renimidir.
c) Felsefedeki balca kavramlar gereklik ve hakikattir.
d) Felsefe, bilgeliin ve hakikatin retisidir.
164
10) Aadaki eviri ekillerinden hangisi Sub specie aeternitatis cmlesinin hibir
ekilde Trke evirisi olamaz?
a) sonsuzluk bir bak asdr.
b) sonsuzluun bak altnda
c) sonsuz olann bak asndan
d) sonsuzluun algsna gre
Cevaplar
1) b, 2) c, 3) c, 4) a, 5) c, 6) c, 7) d, 8) b, 9) d, 10) a
165
8. YUNANCA SM EKMLER
166

8.1. I. ekim Yunanca simler
8.2. II. ekim Yunanca simler
8.3. III. ekim Yunanca simler
8.4. Altrma: Descartes Latince Felsefi Metinlerden Notlar Alyor
167

1) Yunanca isimlerin ekim kurallar nelerdir?
2) Descartes Latince metinlerden hangi felsefi kelimeleri ve ifadeleri reniyor?
168

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

edilecei veya
gelitirilecei
Yunanca sim ekimleri
Latin diline gemi olan

Yunanca kelimelerin
ekimlerini renme
Mitolojiden ve Felsefe
tarihinden Yunanca zel
adlar ve kavramlar bulup
renilen kurallar uyarnca
bunlarn ekimini yaparak
Descartes Latince Felsefi

Metinlerden Notlar Alyor
Felsefi metinlerde geen

kelimelere, terimlere ve
ifadelere alkanlk kazanma
Btn sim ekimlerini gz

nnde bulundurarak felsefi
metinlerde rastladnz
terimlerin szlk
yazlmlarn bulup bunlarn
hangi ekim grubuna
girdiini sorgulayarak ve
cmle iinde ezberleyerek
169
Anahtar Kavramlar
Yunanca Kelimeler ve ekimleri
Felsefi Metinlerde Geen Terimler, fadeler
170
Giri
Bu blmde, Yunancadan geen kelimelerin Latincede nasl ekildii gsterilecek ve
felsefi metinlerde geen baz kelimeler ve basit ifadelerin renimine yer verilecektir. Bu
blmle birlikte, Latin dilindeki tm isim ekimleri grlm olacaktr.
171
8.1. I. ekim Yunanca simler

Yunancadan dn alnan ve tekil nominativuslar as ve es ile biten I. ekim
isimlereril ; e ile bitenlersediildir . Yaklak 35 tane olan bu isimlerin oullar I. ekimden
Latince bir isim gibi ekilir. Ayrca e ile biten isimlerin ou Latince bir isme dnr ve
dzenli olarak ekilir. rnein;
Yunanca
Latince
musike, es, f., (mzik sanat, mzik)
musica, ae, f.
grammatike, es, f. (gramer, filoloji)
grammatica, ae, f.
rhetorike, es, f. (hitabet sanat, retorik)
rhetorica, ae, f.
ekim rnekleri
xiphias, xiphiae, m., kl bal
Hal
Tekil
oul
Nom.
xiphias
xiphiae
Voc.
xiphia
xiphiae
Acc.
xiphiam, xiphian
xiphias
Gen.
xiphiae
xiphiarum
Dat.
xiphiae
xiphiis
Abl.
xiphia
xiphiis
cometes, cometae, m., kuruklu yldz

Hal
Tekil
oul
Nom.
cometes
cometae
Voc.
comete, cometa
cometae
Acc.
cometen, cometam
cometas
Gen.
cometae
cometarum
Dat.
cometae
cometis
Abl.
comete, cometa
cometis
172
epitome (epitoma), epitomes, f., ksaltma,

zetleme, zet, hlasa, z
Hal
Tekil
oul
(Casus)
(Singularis)
(Pluralis)
Nom.
epitome
epitomae
Voc.
epitome
epitomae
Acc.
epitomen
epitomas
Gen.
epitomes
epitomarum
Dat.
epitomae
epitomis
Abl.
epitome
epitomis
8.2. II. ekim Yunanca simler

Tekil nominativuslar os ve s ile biten ve genellikle zel adlar olan Yunanca
kelimeler eril ya da diildir ; on ile bitenler ise cinssizdir ve ekimleri u ekildedir:
Delos, i, f., Ege denizindeki Delos adas
mythos, i, m., mitos, masal, mit, halk hikyesi
Androges, , m., (Latincesi: Androgeus, i, m.): Girit kral Minosun olu
Ilion, ii, n., (Latincesi: Ilium, ii, n.), Troiann iirsel ad, Ilium ehri
Nom.
Delos
mythos
Androges
Ilion
Voc.
Dele
mythe
Androges
Ilion
Acc.
Delon, Delum
mython
Androgen, Androge
Ilion
Gen.
Deli
mythi
Androgei, Androge
Ilii
Dat.
Delo
mytho
Androge
Ilio
Abl.
Delo
mytho
Androge
Ilio
8.3. III. ekim Yunanca simler

Tekil genetivuslar is ve os ile biten isimlerdir. rnein,
Daphnis, idis, m., Mercuriusun olu (oban iirlerinin yaratcs, Sicilyann gen ve
yakkl oban)
Aeneis, idis (dos), f., Aeneasn nl destannn ad
173
Nom.
Daphnis
Aeneis
Voc.
Daphni
Aenei
Acc.
Daphnim, Daphnin
Aeneidem, Aeneida
Gen.
Daphnidis, Daphnidos
Aeneidis, Aeneidos
Dat.
Daphnidi
Aeneidi
Abl.
Daphnides
Aeneide
8.4. Altrma: Descartes Latince Felsefe Metinlerinden Notlar Alyor
Ex Operibus Philosophicis Quaedam Excerpta: Felsefi Eserlerden Baz Alntlar

Mundus et Natura: Dnya ve Doa
Rerum (=mundi) universitas: Evren
Rerum natura (=natura): Yaratm; doa
Creatio: Yaratm
Deus mundi procreator: Dnyann (evrenin) yaratcs tanr (= deus mundi
aedificator; =deus mundi fabricator; =opifex rerum)
Elementa rerum (=initia rerum; =principia rerum): Elementler, geler (doann ilk
geleri, temel geleri)
Nutus et pondus (=nutus): Yer ekimi
Orbis terrae (=terrarum): Yeryz; yer kre (=yer, yer yuvar, yer yuvarla)
174
Orbis terrarum (=orbis terrae): Romann ina ettii tm lkeler

Terra continens (=continens): Kta
Terra (=regio) mediterranea: blge (denizden uzak olan blge)
Animata (=animalia) inanimaque: Canl ve cansz doa
Mare medium (=internum; =mare nostrum): Akdeniz ( deniz; =denizimiz, bizim
deniz (Romallar arasnda Akdenizin anlam)
Mare Oceanus: Atlantik (Atlas Okyanusu)
Mare superum: Adriatik
Mare inferum: Etrsk Denizi
Aer terrae circumiectus (=circumfusus): Atmosfer
Orbis finiens: Ufuk
Caelum (=natura caeli): klim
Caelestia: Gk cisimleri; gk olaylar
Ortus solis: Gnein douu, gn doumu
Occasus solis: Gnein bat, gn batm
Solis defectio: Gne tutulmas
Tempus: Zaman; mevsim
Matutina tempora: Sabah saatleri
Hibernum tempus anni: Yln k mevsimi
Orbis lacteus:
Samanurusu)
Samanyolu
(Gkyolu,
Haclaryolu,
Hacyolu,
Kehkean,
Orbis signifer: Burlar kua

Vertex caeli (=axis caeli; =cardo caeli): Kutup
Orbis (=pars terrae; = pars =cingulus): Kuak
Orbis medius: Ilman kuak
Vocis imago (=imago): Yank
175
Ventus: Rzgr
Tempestas: Frtna
Imber (imber): Yamur
Phaenomenon: Doa olay
Phaenomena: Doa olaylar
Sol: Gne
Caelum: Gk
Fulmen: Yldrm
Fulmine ictus: Yldrm arpmas
Loca longinquae: Uzak diyarlar
Ultimae terrae: Uzak memleketler, dnyann sonu (ucu)
Terra incognita: Bilinmeyen lke (yer)
***
Philosophi Magni: Byk Filozoflar
Antiqui Philosophi: Antika Filozoflar
Mediaevales Philosophi: Ortaa Filozoflar
Novi Aetatis Philosophi: Yenia Filozoflar
Hodierni Philosophi: Gnmz Filozoflar
***
Philosophi ante Socratem: Sokrates-ncesi Filozoflar
1. Milesii: Thales Milesius; Anaximander; Anaximenes: Miletoslular (Miletos
Filozoflar): Miletoslu Thales; Anaksimandros, Anaksimenes
2. Pythagorei: Pythagoras; Alcmaeon; Philolaus; Archytas; Timaeus Locrensis:
Pythagoraslar: Pythagoras; Alcmaeon; Philolaus; Archytas; Locrili Timaeus
3. Philosophus Ephesius: Heraclitus: Efesli Filozof: Herakleitos
4. Eleatici Philosophi: Xenophanes; Parmenides; Zeno Eleates; Melissus: Eleal
176
Filozoflar: Ksenophanes; Parmenides; Eleal Zenon; Melissus

5. Doctrina de mente divina: Anaxagoras: Tanrsal Zihin retisi: Anaksagoras:
6. Doctrina de quattuor elementis: Ignis, aqua, terra, aer: Empedocles: Drt
Element retisi: Ate, su, toprak, hava: Empedokles
7. Doctrina de atomis: Leucippus; Democritus: Atom retisi: Leukippos;
Demokritos
8. Sophistae: Protagoras (Sophistes maximus); Prodicus; Gorgias; Hippias;
Critias; Antiphon: Sophistler: Protagoras (En byk sofist); Prodikos; Gorgias; Hippias;
Kritias; Antiphon: Diogenes Apolloniates
Philosophi post Socratem: Sokrates-sonras Filozoflar
Philosophia Classica: Klasik Felsefe
Philosophi Classici: Socrates; Plato; Aristoteles: Klasik Dnem Filozoflar:
Sokrates; Platon; Aristoteles
Philosophia post Philosophiam Classicae: Klasik Felsefe Sonras Felsefe
Philosophi post Philosophiam Classicam: Chrysippus; Cleanthes; Epictetus;
Epicurus; Plotinus; Pyrrho Eleus; Sextus Empiricus; Zeno Citieus: Klasik Dnem
Sonras Filozoflar: Khrysippos; Kleanthes; Epiktetos, Epikuros; Plotinos; Elisli Pyrrhon;
Sextus Empiricus; Citiumlu Zeno
Praeclari Philosophi Philosophiae Romanae: Titus Lucretius Carus; Marcus
Tullius Cicero; Seneca; Epictetus; Marcus Aurelius; Aurelius Augustinus; Boethius:
Roma Felsefesinin Sekin Filozoflar: Titus Lucretus Carus; Felsefe Sonras Felsefe Marcus
Tullius Cicero; Lucius Annaeus Seneca; Epictetus; Marcus Aurelius; Aurelius Augustinus;
Boethius)
Philosophia Stoica: Stoik Felsefe (Stoica antiqua: Zeno Citieus; Cleanthes, Chryssippus: Eski Stoa: Citiumlu Zeno;
Kleanthes; Khrysippos.
Stoica media: Panaetius; Posidonius: Orta Stoa: Panaitios; Posidonios
Stoica nova (Stoa Romana): Seneca; Gaius Musonius Rufus; Epictetus; Marcus
Aurelius: Yeni Stoa (Roma Stoas): Seneca; Gaius Musonius Rufus; Epictetus; Marcus
Aurelius
Stoica lingua (abl. Stoic lingu): Stoik dil (Stoa felsefesinin dili; Stoa felsefecilerine
zg dil); Stoicum est: Stoiklerin bir deyiidir.
177
Stoica disciplina: Stoik reti

Stoicus: Stoik (
Stoici Philosophi: Stoik Filozoflar
***
Thales Milesius est philosophus Graecus: Miletli Thales bir Yunan filozofudur
Zeno, pater Stoicorum est: Zeno Stoallarn (Stoa okulunun) kurucusudur.
Xenophanes est philosophus et poeta Graecus: Ksenophanes bir Yunan filozofu ve
airdir.
Pythagoras est philosophus et mathematicus Graecus: Pythagoras bir Yunan
filozofu ve matematikisidir.
Diogenes Laertius est scriptor vitarum Philosophorum: Diogenes Laertius
felsefecilerin yaamlarn kaleme alan bir yazardr.
Titulus libri Parmenidis est De Natura: Parmenidesin kitabnn ad Doa zerine
(Doa)dir.
Lucretius est poeta et philosophus Romanus: Lucretius Romal bir air ve
felsefecidir.
Cicero est orator et philosophus Romanus: Cicero Romal bir hatip ve felsefecidir
Seneca est philosophus Romanus: Seneca Romal bir filozoftur.
Marcus Aurelius est Imperator Romanus et philosophus Stoicus: Marcus Aurelius
Roma mparatoru ve Stoik bir felsefecidir.
Boethius est philosophus ultimus Romanorum: Boethius Romallarn son
filozofudur
Titulus libri Augustini est Confessiones: Augustinusun kitabnn ad tiraflardr.
***
Annus: Yl
Ante: nce
AAC (aac): anno ante Christum: sadan nceki ylda ()
AC (=ACN; = a.Ch.n.): ante Christum: sadan nce ()
178
AD: Anno Domini: sann doduu ylda, sadan sonra (S)

ACN: ante Christum natum: sann doumundan nce (domu olan sadan nce)
() (natus, a, um, adj., domu olan)
Thales, ca. 625 a.C.n. - ca. 547 a.C.n (Thales, circa 625 ante Christum natum
circa 547 ante Christum natum): Thales ( yak. 625-547)
Anaximander ca. 610 a.C.n. - 546 a.C.n. (Anaximander, circa 610 ante Christum
natum circa 546 ante Christum natum): Anaksimandros ( yak. 610-546)
Pythagoras ca. 582 a.C.n. - 500 a.C.n. (Pythagoras, circa 582 ante Christum
natum circa 500 ante Christum natum): Pythagoras ( yak. 582-500)
Heraclitus ca. 576 a.C.n. - ca. 480 a.C.n. (Heraclitus, circa 576 ante Christum
natum circa 480 ante Christum natum): Herakleitos ( yak. 576-480)
***
Lupus homo homini (est): nsan insan iin kurtur (insan insann kurdudur)
Veritas in vino: Hakikat araptadr
Quot homines tot sententiae: Ne kadar insan varsa o kadar dnce vardr (herkesin
kendine gre bir dncesi vardr)
Unus vir est quasi nullus vir: Bir adam, hibir adam gibidir.
Nox homini malo cara est: Gece kt bir insan iin deerlidir.
Philosophia est amor sapientiae: Felsefe bilgelik sevgisidir.
Philosophia (Graece: amare et sapientia) est doctrina sapientiae
vel veritatis: Felsefe (Greke philein sevmek ve sophia bilgelik) bilgeliin ya da hakikatin
retisidir. (amare: sevmek)
Philosophia est studium principiorum vel cogitationis humanarumque actionum:
Felsefe ilk ilkelerin ya da insan davranlarnn renimidir.
Philosophus est amator sapientiae: Felsefeci bilgelii seven (bilgelie k)
kimsedir.
Praecipuae philosophiae notiones sunt realitatis et veritatis in metaphysica, logica
et ontologia: Metafizikteki, mantktaki ve varlkbilimdeki balca felsefi kavramlar (konular)
gereklik ve hakikattir
179
Uygulamalar
1)
Felsefe metinlerinde ya da mitolojik eserlerde geen Yunanca adlar ya da
terimleri imdiden bir deftere kaydedin. Bazlarn bu derste rendiiniz kurallara gre ekin.
2)
imdiye kadar rendiiniz kelimelerden (isim, sfat, fiil, bala, zarf)
kendinize bir szlk oluturun. Bu kelimelerden isim ve sfatlar ekim gruplarna gre
snflayn. Bunlar iinde fiilleri, zarflar ve balalar baka bir yere kaydedin. Her birini bir
cmlede kullann ve blm arkadalarnzla paylan.
3)
rendiiniz kelimelerle ve edindiiniz kapsaml bir Latince szlk yardmyla
Latince olarak kendiniz, hayalleriniz ve gndelik yaantnz hakknda denemeler yazn.
180
Uygulama Sorular
1)
Yunanca kelimeler ka grupta ekilir? Birer rnekle gsterin.
2)
Yukardaki
felsefe
metinlerinden
alntlanan
kelimeler
hangi
ekim
grubundandr? Tasnif ederek ekin.

3)
Bu derse kadar Latincede ka ekim isim grubunu rendiniz? Birer rnek
gsterin.
4)
Bu derse kadar ka tane fiil rendiniz? Anlamlaryla birlikte yazn.
5)
Bu derse kadar ka sfat rendiniz? Anlamlaryla birlikte yazn.
181

Bu blmde Yunanca kelimelerin Latince ekimleri renilmi ve felsefe
metinlerinden baz kelimeler ve ifadeler kaydedilmitir. Yunanca isim ekimleriyle birlikte
Latincedeki tm isim ekimleri, ekim kurallar grlmtr. nceki derslerde ilenen tm
cmleler ve metinler alt alta sralandnda, cmle kurulumlarnda ne kadar ok yol
katedildii grlecektir.
Bundan sonra fiillerin ekimlerine geilecek ve felsefi metinleri okuyup anlama ve
evirmeyle ilgili tekniklerin retiminde daha salam admlarla ilerlenecektir.
182
Blm Sorular
1) Sonu e ile biten Yunanca kelimelerin Latince ekimleri nasl yaplr ?
a) II. ekimden Yunanca bir isim gibi ekilir.
b) III. ekimden Yunanca bir isim gibi ekilir.
c) Latince bir isme dntrlr ve I. ekimden dzenli bir isim olarak ekilir.
d) V. ekimden Yunanca bir isim gibi ekilir.
2) xiphias kelimesinin tekil genetivus hli aadakilerden hangisidir?
a) xiphias
b) xiphiae
c) xiphiis
d) xiphia
3) cometes kelimesinin oul genetivusu aadakilerden hangisidir?
a) comete
b) cometae
c) cometes
d) cometarum
4) epitome kelimesinin oul ablativusu aadakilerden hangisidir?
a) epitome
b) epitome
c) epitomis
d) epitomas
183
5) mythos kelimesinin tekil vocativusu aadakilerden hangisidir?

a) mython
b) mythe
c) mythi
d) mythos
6) orbis terrarum ifadesinin asl anlam nedir?
a) yeryznn tm halklar
b) dnyann yuvarla
c) Romann ina ettii tm lkeler
d) Akdeniz
7) terra incognita ifadesinin tekil genetivus hli aadakilerden hangisidir?
a) terrae incognitae
b) terris incognitis
c) terra incognita
d) terra incognitae
8) Sokrates ncesi dnrler ifadesinin Latincesi aadakilerden hangisidir?
a) Philosophi post Socratem
b) Philosophi ante Socrate
c) Philosophi ante Socratis
d) Philosophi ante Socratem
9) Aadakilerden hangisi Doctrina de quattuor elementis ifadesiyle ilgilidir?
a) ignis, sol, terra, aer.
b) ignis, aqua, terra, aer.
c) ignis, vita, aqua, aer.
d) ignis, mythos, aqua, aer.
184
10) Aadakilerden hangi filozof Philosophi post Philosophiam Classicam

dnemine aittir?
a) Plotinos
b) Thales
c) Pythagoras
d) Anaksimenes
Cevaplar
1) c, 2) b, 3) d, 4) c, 5) b, 6) c, 7) a, 8) d, 9) b, 10) a
185
9. FL (VERBUM)
186

9.1. Fiil Nedir?
9.2. Latince Fiillere Dair n Bilgiler
9.3. Haber Kipinde Etken ve Edilgen Fiil ekimleri (Coniugationes)
9.4. Etken ve Edilgen Basit Cmle Analizleri
9.5. Altrma: Descartes Latince zdeyilerden Fiil reniyor
187

1)
Latince fiillerin zellikleri nelerdir?
2)
Haber kipi ne demektir?
3)
Fiiller haber kipinde nasl ekilir?
4)
Etken fiilin anlam nedir?
5)
Edilgen fiilin anlam nedir?
6)
Latincede etken ve edilgen fiillerin zellikleri ve ekim kurallar nedir?
188

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

edilecei veya
gelitirilecei
Latince Fiillere Dair n

Bilgiler
Latince gramerin en nemli

yap talarndan olan fiillerin
ana zelliklerine vakf olma
Bir cmlede ismin, nesnenin

ve fiilin ne olduuna dair
Trke gramer kitaplarndan
bilgi edinip Latince fiiller
hakknda Latince gramer
kitaplarndan ayrntl
okumalar yaparak
Haber Kipinde Etken ve

Edilgen Fiil ekimleri
Latince fiillerin haber

kipinde ekim kurallarn
renme; etken ve edilgen
fiillerin anlamlarna ve
ekim kurallarna vakf olma
imdiye dek renilen ve

yeni renilecek fiilleri
verili ekim kurallarna gre
analiz ederek
Descartes Latince
zdeyilerden Fiil
reniyor
Latince zdeyiler iinde

geen fiilleri grerek,
fiillerin cmle iindeki
kullanmlarn kavrama
renilen btn Latince

fiilleri etken ve edilgen
olarak snflayp her birini
verili kurallara uygun
ekilde ekerek
189
Anahtar Kavramlar
Fiil
Haber Kipi
Fiil ekimleri
Etken Fiil
Edilgen Fiil
zdeyiler
190
Giri
Bu blmde, Latince fiillerin temel zellikleri ve haber kipindeki etken ve edilgen
ekim kurallar aklanacak ve zdeyilerden seilen rnek cmleler eliinde fiillerin cmle
iindeki kullanmlarn rahata anlama imkn salanacaktr.
191
9.1. Fiil Nedir?

Bir cmlenin yaptalarndan olan fiil (verbum) domak, dnmek, dnmek vb gibi
bir eylem, olu, durum vs anlatan bir kelimedir ve her dilde kendine zg niteliklere veya
ekimlere sahiptir.
Trkede fiiller mek, mak vb mastar hllerindeki eklerin atlmasyla elde edilen
gvdelerine zaman ve ahs ekleri getirilerek ekilirler; rnein okumak, fiilin mastar hlidir.
Sondaki -mak eki atldnda, fiilin gvdesi ortaya kar: oku-. Bu gvdeye belirli ekim
ekleri getirilince fiil ekilmeye balar. rnein oku-mu; oku-du.
Fiilin zne veya nesneyle ilikisine gre belirlenen biimine at denir ve etken,
edilgen olarak ayrlr. Etkende fiilin anlatt i dorudan doruya zne tarafndan yaplr
(Aye okuyor); edilgende ise ya zne hi belirtilmez (ayna krld) ya da tarafndan veya -e
ifadesiyle aklanr (cam Aye tarafndan krld).
zne fiilde anlatlan ii yaparken o iten bizzat etkilenmise, bu durum dnl
fiillerle bildirilir (giyindi, ykand).
Fiillerin nesne (tmle) alp almad da cmlenin doru kurulumu iin nem tar.
Fiillere ne? neyi? kimi? sorular sorularak nesne alp almadklar renilir. Nesne alan fiillere
geili (Aye kediyi sevdi), almayan fiillere ise geisiz denir (yrd, ku utu).
Bunun dnda Trkede fiilimsi ad verilen ve cmlede isim, zarf ya da sfat gibi i
gren fiiller de mevcuttur (alayan ocuk; sevmenin bin trl hli).
9.2. Latince Fiillere likin n Bilgiler

1. Latincede isimler gibi fiiller (verba) de ekimlidir.
2. Kuralszlar bir yana, Latincede dzenli olarak ekilen 4 fiil grubu vardr. Bunlar:
I. ekim fiiller: Etken mastar are ile bitenler: rnein amare (sevmek)
II. ekim fiiller: imdiki Zaman Etken Mastar re ile bitenler: rnein monre
(uyarmak)
III. ekim fiiller: imdiki Zaman Etken Mastar ere ile bitenler: rnein legere
(okumak)
IV. ekim fiiller: imdiki Zaman Etken Mastar ire ile bitenler: rnein audire
(iitmek)
(II ve III. ekim fiilleri birbirinden kolaylkla ayrt edebilmek iin II. ekimden
fiillerin imdiki Zaman 1. tekil ahslarnn eo ile, III. ekimden fiillerin ise o ile bittii
dikkate alnmaldr.)
192
3. Latince fiillerin iki ats vardr:

Etken (Activum): Cmledeki znenin ne yaptn bildirir: Gaius seviyor.
Edilgen (Passivum): Cmledeki zneye ne yapldn ya da znenin neye maruz
kaldn bildirir: Gaius seviliyor.
4. Fiiller esas olarak kipte ekilir:
Infinitivus: Mastar: Fiilin yaln eklidir: rnein, amare: sevmek (Yukardaki fiil
gruplarna bakn)
Haber Kipi ya da Bildirme Kipi (Indicativus): Olgular bildirir: Gaius uyuyor.
Emir Kipi: Emir bildirir: Gaius, git, uyu!
Subiunctivus Kipi: Henz gereklememi bir eylem, olaslk, yarg, dilek, istek vs
bildirir: Gaius, uzun bir mrn olsun. Latince gramerde zellikle yardmc cmle kalplarnda
kullanlr. Bu yzden Yardmc cmle fiil kipi olarak adlandrlsa yeridir: Gaius mparatoru
grmek iin Romaya geldi.
5. Fiillerin 1., 2., 3. tekil ve oul ahslar vardr ve tekil mi, oul mu olduklar ya da
kanc ahsla ilikili olduklar, son taklarndan anlalr.
6. Latince fiiller cmle iinde bir ahs ya da nesneyi etkilemelerine gre geili ya da
geisiz olabilirler. Geili fiiller tmle (nesne) alan fiillerdir; Geisiz fiiller de tmle
almayan fiillerdir. rnein;
Geili fiil: kitap okuyorum
Geisiz fiil: yryorum
Latince geili fiillerin nesnesi, fiilin zel bir durumu yoksa, daima accusativus (-i
hlinde ya da nesne hlinde) olur. rnein Gaius kitap (kitab) okudu: Gaius librum legit. Bu
rnekteki cmlede Trke dil yapsnn nesneyi yaln hldeymi gibi (kitap) belirtebildiine
dikkat etmek gerekir. Latinceye evirilerde bu durum yanltc olabilir ve nesne yanl olarak
nominativus hlinde (yaln hlde) yazlabilir. Oysa rnek cmledeki nominativus, yani zne
Gaius, kitap ise nesnedir (librum) ve accusativus hlindedir.
7. Trkede olduu gibi Latincede de zne ya da zamir fiile ikindir. Gerekmedike
zne yazlmayabilir. Ama zneye vurgu yaplmak istendiinde, zne de ayrca yazlr: geldim,
grdm, yendim (veni, vidi, vici). Bu rnekte de grld gibi ben (ego) yazlmayabilir.
8. Latincedeki dzenli fiiller drt ana geden oluur ve her birinin imdiki Zaman,
Gemi Zaman ve Edilgen Gemi Zaman gvdesi bulunur. Fiiller bu gvdelere getirilen
ahs ve zaman taklaryla ekilir.
193
9. Fiillerin zamanlar yledir:

Praesens (praes.): imdiki Zaman (Gaius okuyor)
Imperfectum (imperf.): imdiki Zamann Hikyesi (veya imdiki Hikye Zaman)
(Gemite sregelen olaylar belirtir): Gaius okuyordu.
Futurum veya Futurum simplex (fut.): Gelecek Zaman veya (Basit Gelecek
Zaman): Gaius okuyacak.
Perfectum (perf.): Gemi Zaman (Belli bir zamanda biten olaylar belirtir): Gaius
okudu.
Futurum perfectum (fut. perf.): Gelecekte Gemi Zaman (Gelecekte tamamlanmas
beklenen olaylar dile getirir): Gaius uyumu olacak.
Plusquamperfectum (plusperf.): -mili Gemi Zaman (Gemi zamanda yaanan
bir olaydan nceki bir olay belirtir): Gaius okumu(tu).
10. Fiilleri bu zamanlara uygun olarak ekebilmek iin her eyden nce ana gelerinin
ve fiil gvdelerinin bilinmesi gerekir.
Latince Fiillerin Ana geleri ve Gvdeleri
Latince dzenli ekim fiillerin drt ana gesi vardr. Bu geler, her eyden nce bir
fiilin szlkte bulunabilmesi ve ekimi iin gerekli gvdelerin oluturulabilmesi iin ok
nemlidir.
Dzenli ekim fiillerin ana geleri ve bu gelerin szlk yazlmlar yle rneklenir:
I. amo, amare, amavi, amatum, 1, v., sevmek
[seviyorum, sevmek, sevdim, sevilen -ya da sevilmi-, 1. ekim, verbum (fiil)]
II. moneo, monre, monui, monitum, 2, v., uyarmak, ikaz etmek
[uyaryorum, uyarmak, uyardm, uyarlan- ya da uyarlm-, 2. ekim, verbum (fiil)]
III. lego, legere, legi, lectum, 3, v., okumak
[okuyorum, okumak, okudum, okunan- ya da okunmu-, 3. ekim, verbum (fiil)]
IV. audio, audire, audivi, auditum, 4, v., iitmek
[iitiyorum, iitmek, iittim, iitilen- ya da iitilmi-, 4. ekim, verbum (fiil)]
lk ge, fiilin imdiki Zaman 1. tekil ahs ekimidir.
kinci ge, fiilin imdiki Zaman etken mastardr.
194
nc ge, fiilin Etken Gemi Zaman 1. tekil ahs ekimidir.

Drdnc ge, fiilin Edilgen Gemi Zaman gvdesidir. Bu gvdeye Gemi Zaman
Edilgen Orta (sfat fiil) gvdesi ya da Supinum da denir. 1
Bu ana geler bize fiillerin imdiki Zaman, Gemi Zaman ve Edilgen Gemi Zaman
gvdelerini verir.
lk geden, fiilin imdiki Zaman gvdesi anlalr. Bu gvde ve ikinci ge, yani
mastar bir fiilin hangi ekim grubundan olduunu gsterir.
Fiilin imdiki Zaman gvdesi, Etken mastarndaki re taks atlarak bulunur:
I. ama-re: amaII. mon-re: monIII. lege-re: legeIV. audire: audiBu gvdeye (ama-, mon-, lege-, audi-) belirli taklar getirilerek fiillerin Etken ve
Edilgen atsnn imdiki Zaman; imdiki Zamann Hikyesi ve Gelecek Zaman
kurulur. 2 Ayrca ayn gvdeye, III. ekimden bir fiil iin i, dierleri iin ri taks getirilerek
Edilgen mastar oluturulur (ama-ri; mon-ri; leg-i; audi-ri). Mastarlar ve anlamlar toplu
hlde ilgili ekim tablosunda verilmitir.
nc geden, fiilin Gemi Zaman gvdesi anlalr. Bu gvde sz konusu fiilin
ekim eki i atlnca kalan hlidir:
I. amav-i: amavII. monu-i: monuIII. leg-i: legIV. audiv-i: audivFiillerin Gemi Zaman gvdesine eklenen taklarla yaplan ekim, Etken atnn
Gemi Zaman; Gelecekte Gemi Zaman ve mili Gemi Zamann oluturur. Ayrca
gvdeye eklenen isse taksyla fiilin Etken Gemi Zaman Mastar oluturulur (amav-isse;
monu-isse; leg-isse; audiv-isse).
Bu arada zellikle III. ekimden fiillerin gvdeleri farkldr. Bu konuda szlkler en
1
Latincede gerek gemi zaman edilgen orta (sfat fiil) gerekse supinum farkl kullanmlara da sahip
olduundan ve sz konusu gvdenin adlandrlmasnda karkla yol alabilecei dnldnden, bu
gvdeye edilgen gemi zaman gvdesi demeyi uygun buluyoruz.
Ayrca fiilin imdiki Zaman Mastar bilinmiyorsa, bu gvdeye re taks getirilerek bulunur.
195
byk yardmcdr.
Drdnc ge, fiilin Edilgen Gemi Zaman gvdesini verir. Bu gvde, -um eki
atlarak bulunur:
I. amat-um: amatII. monit-um: monitIII. lect-um: lectIV. audit-um: auditFiillerin Edilgen Gemi Zaman gvdesine eklenen taklarla yaplan ekimse, Edilgen
atnn Gemi Zaman; Gelecekte Gemi Zaman ve mili Gemi Zamann oluturur.
Ayrca bu gvdeye getirilen urum esse (ya da urus, a, um esse) 1 ve -um iri ekim ekleriyle
fiilin Etken ve Edilgen Gelecek Zaman Mastarlar, um esse (ya da us, a, um esse) 2 ekim
ekiyle de Edilgen Gemi Zaman Mastarlar oluturulur. (Bunun iin ilgili ekim tablosuna
baknz.)
Fiillerin Edilgen Gemi Zaman ekimleri zelliklidir ve bu zellik ilgili ekim
tablosunda aklanacaktr.
Mastar (Infinitivus)
1
2
Etken Mastar
I.
II.
III.
IV.
prae.
amare
monre
legere
audire
perf.
amavisse
monuisse
legisse
audivisse
fut.
amaturum esse
moniturum esse
lecturum esse
auditurum esse
sevmek
uyarmak
okumak
iitmek
sevmi olmak
uyarm olmak
okumu olmak
iitmi olmak
sevecek olmak
uyaracak olmak
okuyacak olmak
iitecek olmak
Nedeni daha sonra aklanacaktr.

Nedeni daha sonra aklanacaktr.
196
Edilgen Mastar
I.
II.
III.
IV.
prae.
amari
monri
legi
audiri
perf.
amatum esse
monitum esse
lectum esse
auditum esse
fut.
amatum iri
monitum iri
lectum iri
auditum iri
sevilmek
uyarlmak
okunmak
iitilmek
sevilmi olmak
uyarlm olmak
okunmu olmak
iitilmi olmak
sevilecek olmak
uyarlacak olmak
okunacak olmak
itilecek olmak
9.3. Haber Kipinde Etken ve Edilgen Fiil ekimleri (Coniugationes)

Haber Kipi
imdiki Zaman (Praesens)
Etken at
ahs
Tek.
o.
Tek.
o.
I.
II.
III.
IV.
amo
moneo
lego
audio
amas
mones
legis
audis
amat
monet
legit
audit
amamus
monemus
legimus
audimus
amatis
monetis
legitis
auditis
amant
monent
legunt
audiunt
seviyorum
uyaryorum
okuyorum
iitiyorum
seviyorsun
uyaryorsun
okuyorsun
iitiyorsun
seviyor
uyaryor
okuyor
iitiyor
seviyoruz
uyaryoruz
okuyoruz
iitiyoruz
seviyorsunuz
uyaryorsunuz
okuyorsunuz
iitiyorsunuz
seviyorlar
uyaryorlar
okuyorlar
iitiyorlar
197
Edilgen at
ahs
Tek.
o.
Tek.
o.
I.
II.
III.
IV.
amor
moneor
legor
audior
amaris
moneris
legeris
audiris
amatur
monetur
legitur
auditur
amamur
monemur
legimur
audimur
amamini
monemini
legimini
audimini
amantur
monentur
leguntur
audiuntur
seviliyorum
uyarlyorum
okunuyorum
iitiliyorum
seviliyorsun
uyarlyorsun
okunuyorsun
iitiliyorsun
seviliyor
uyarlyor
okunuyor
iitiliyor
seviliyoruz
uyarlyoruz
okunuyoruz
iitiliyoruz
seviliyorsunuz
uyarlyorsunuz
okunuyorsunuz
iitiliyorsunuz
seviliyorlar
uyarlyorlar
okunuyorlar
iitiliyorlar
imdiki Zamann Hikyesi (Imperfectum)

Etken at
ahs
Tek.
o.
Tek.
o.
I.
II.
III.
IV.
amabam
monebam
legebam
audiebam
amabas
monebas
legebas
audiebas
amabat
monebat
legebat
audiebat
amabamus
monebamus
legebamus
audiebamus
amabatis
monebatis
legebatis
audiebatis
amabant
monebant
legebant
audiebant
seviyordum
uyaryordum
okuyordum
iitiyordum
seviyordun
uyaryordun
okuyordun
iitiyordun
seviyordu
uyaryordu
okuyordu
iitiyordu
seviyorduk
uyaryorduk
okuyorduk
iitiyorduk
seviyordunuz
uyaryordunuz
okuyordunuz
iitiyordunuz
seviyorlard
uyaryorlard
okuyorlard
iitiyorlard
198
Edilgen at
ahs
Tek.
o.
Tek.
o.
I.
II.
III.
IV.
amabar
monebar
legebar
audiebar
amabaris
monebaris
legebaris
audiebaris
amabatur
monebatur
legebatur
audiebatur
amabamur
monebamur
legebamur
audiebamur
amabamini
monebamini
legebamini
audiebamini
amabantur
monebantur
legebantur
audiebantur
seviliyordum
uyarlyordum
okunuyordum
iitiliyordum
seviliyordun
uyarlyordun
okunuyordun
iitiliyordun
seviliyordu
uyarlyordu
okunuyordu
iitiliyordu
seviliyorduk
uyarlyorduk
okunuyorduk
iitiliyorduk
seviliyordunuz
uyarlyordunuz
okunuyordunuz
iitiliyordunuz
seviliyorlard
uyarlyorlard
okunuyorlard
iitiliyorlard
Gelecek Zaman (Futurum)

Etken at
ahs
Tek.
o.
Tek.
o.
I.
II.
III.
IV.
amabo
monebo
legam
audiam
amabis
monebis
leges
audies
amabit
monebit
leget
audiet
amabimus
monebimus
legemus
audiemus
amabitis
monebitis
legetis
audietis
amabunt
monebunt
legent
audient
seveceim
uyaracam
okuyacam
iiteceim
seveceksin
uyaracaksn
okuyacaksn
iiteceksin
sevecek
uyaracak
okuyacak
iitecek
seveceiz
uyaracaz
okuyacaz
iiteceiz
seveceksiniz
sevecekler
uyaracaksnz
okuyacaksnz
iiteceksiniz
uyaracaklar
okuyacaklar
iitecekler
199
Edilgen at
ahs
Tek.
o.
Tek.
o.
I.
II.
III.
IV.
amabor
monebor
legar
audiar
amaberis
moneberis
legeris
audieris
amabitur
monebitur
legetur
audietur
amabimur
monebimur
legemur
audiemur
amabimini
monebimini
legemini
audiemini
amabuntur
monebuntur
legentur
audientur
sevileceim
uyarlacam
okunacam
iitileceim
sevileceksin
uyarlacaksn
okunacaksn
iitileceksin
sevilecek
uyarlacak
okunacak
iitilecek
sevileceiz
uyarlacaz
okunacaz
iitileceiz
sevileceksiniz
sevilecekler
uyarlacaksnz
okunacaksnz
iitileceksiniz
uyarlacaklar
okunacaklar
iitilecekler
Gemi Zaman (Perfectum)

Etken at
ahs
I.
II.
III.
IV.
Tek.
1.
2.
3.
amavi
amavisti
amavit
monui
monuisti
monuit
legi
legisti
legit
audivi
audivisti
audivit
o.
1.
2.
3.
amavimus
amavistis
amaverunt
monuimus
monuistis
monuerunt
legimus
legistis
legerunt
audivimus
audivistis
audiverunt
sevdim
sevdin
sevdi
sevdik
sevdiniz
sevdiler
uyardm
uyardn
uyard
uyardk
uyardnz
uyardlar
okudum
okudun
okudu
okuduk
okudunuz
okudular
iittim
iittin
iitti
iittik
iittiniz
iittiler
Edilgen at
Edilgen gemi zamanlardaki fiiller takl bir sfat gibi ekilir. Fiilin hangi cins,
say ve hlde olacan, isim ve sfat uyumunda olduu gibi, cmlenin znesinin cinsi, says
ve hli belirler:
ahs
Tek.
1.
2.
3.
I.
II.
III.
IV.
amatus, a, um sum
amatus es
amatus est
monitus, a, um sum
monitus es
monitus est
lectus, a, um sum
lectus es
lectus est
auditus, a, um, sum

auditus es
auditus est
200
o.
1.
2.
3.
amati, ae, a, sumus

amati estis
amati sunt
moniti, ae, a, sumus

moniti estis
moniti sunt
lecti, ae, a, sumus

lecti estis
lecti sunt
auditi, ae, a, sumus

auditi estis
auditi sunt
sevildim
sevildin
sevildi
sevildik
sevildiniz
sevildiler
uyarldm
uyarldn
uyarld
uyarldk
uyarldnz
uyarldlar
okundum
okundun
okundu
okunduk
okundunuz
okundular
iitildim
iitildin
iitildi
iitildik
iitildiniz
iitildiler
rnein;
Gaius amatus est: Gaius sevildi.
Iulia amata est: Iulia sevildi.
Bellum amatum est: Sava sevildi.
Pueri amati sunt: ocuklar sevildi(ler).
Puellae amatae sunt: Kzlar sevildi(ler).
Bella amata sunt: Savalar sevildi(ler).
Gelecekte Gemi Zaman (Futurum Perfectum)

Etken at
ahs
I.
II.
III.
IV.
Tek.
1.
2.
3.
amavero
amaveris
amaverit
monuero
monueris
monuerit
legero
legeris
legerit
audivero
audiveris
audiverit
o.
1.
2.
3.
amaverimus
amaveritis
amaverint
monuerimus
monueritis
monuerint
legerimus
legeritis
legerint
audiverimus
audiveritis
audiverint
sevmi olacam
sevmi olacaksn
sevmi olacak
sevmi olacaz
sevmi olacaksnz
sevmi olacaklar
uyarm olacam
uyarm olacaksn
uyarm olacak
uyarm olacaz
uyarm olacaksnz
uyarm olacaklar
okumu olacam
okumu olacaksn
okumu olacak
okumu olacaz
okumu olacaksnz
okumu olacaklar
iitmi olacam
iitmi olacaksn
iitmi olacak
iitmi olacaz
iitmi olacaksnz
iitmi olacaklar
201
Edilgen at
ahs
I.
II.
III.
IV.
Tek.
1.
2.
3.
amatus, a, um, ero

amatus eris
amatus erit
monitus, a, um, ero

monitus eris
monitus erit
lectus, a, um, ero

lectus eris
lectus erit
auditus, a, um, ero

auditus eris
auditus erit
o.
1.
2.
3.
amati, ae, a, erimus

amati eritis
amati erunt
moniti, ae, a, erimus

moniti eritis
moniti erunt
lecti, ae, a, erimus

lecti eritis
lecti erunt
auditi ae, a, erimus

auditi eritis
auditi erunt
sevilmi olacam
sevilmi olacaksn
sevilmi olacak
sevilmi olacaz
sevilmi olacaksnz
sevilmi olacaklar
uyarlm olacam
uyarlm olacaksn
uyarlm olacak
uyarldk
uyarldnz
uyarldlar
okunmu olacam
okunmu olacaksn
okunmu olacak
okunmu olacaz
okunmu olacaksnz
okunmu olacaklar
iitilmi olacam
iitilmi olacaksn
iitilmi olacak
iitilmi olacaz
iitilmi olacaksnz
iitilmi olacaklar
-mili Gemi Zaman (Plusquamperfectum)

Etken at
ahs
Tek.
o.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
I.
II.
III.
IV.
amaveram
amaveras
amaverat
amaveramus
amaveratis
amaverant
monueram
monueras
monuerat
monueramus
monueratis
monuerant
legeram
legeras
legerat
legeramus
legeratis
legerant
audiveram
audiveras
audiverat
audiveramus
audiveratis
audiverant
sevmitim
sevmitin
sevmiti
sevmitik
sevmitiniz
sevmilerdi
uyarmtm
uyarmtn
uyarmt
uyarmtk
uyarmtnz
uyarmlard
okumutum
okumutun
okumutu
okumutuk
okumutunuz
okumulard
iitmitim
iitmitin
iitmiti
iitmitik
iitmitiniz
iitmilerdi
Edilgen at
ahs
I.
II.
III.
IV.
Tek.
1.
2.
3.
amatus, a, um, eram

amatus eras
amatus erat
monitus, a, um, eram

monitus eras
monitus erat
lectus, a, um, eram

lectus eras
lectus erat
auditus, a, um, eram

auditus eras
auditus erat
o.
1.
2.
3.
amati, ae, a, eramus

amati eratis
amati erant
moniti, ae, a, eramus

moniti eratis
moniti erant
lecti, ae, a, eramus

lecti eratis
lecti erant
auditi, ae, a, eramus

auditi eratis
auditi erant
sevilmitim
sevilmitin
sevilmiti
sevilmitik
sevilmitiniz
sevilmilerdi
uyarlmtm
uyarlmtn
uyarlmt
uyarlmtk
uyarlmtnz
uyarlmlard
okunmutum
okunmutun
okunmutu
okunmutuk)
okunmutunuz
okunmulard
iitilmitim
iitilmitin
iitilmiti
iitilmitik
iitilmitiniz
iitilmilerdi
202
Yukardaki rneklerde de grld zere fiillerin gemi zamanlarnn edilgen

atlar Esse (olmak, varolmak) fiilinin ekim ekleri getirilerek oluturulur. Daha nce
yalnzca imdiki zaman ekimi verilen Esse fiilinin tm zaman ekimleri u ekildedir.
Esse fiilinin Haber Kipi ekimleri
Mastarlar
praes.: esse (olmak)
perf.: fu-isse (olmu olmak)
fut.: futurum esse (olacak olmak)
ahs
Praes.
Imperf.
Fut.
Tek.
1.
2.
3.
sum
es
est
eram
eras
erat
ero
eris
erit
o.
1.
2.
3.
sumus
estis
sunt
eramus
eratis
erant
erimus
eritis
erunt
ahs
Tek.
o.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
perfect.
fut. perf.
plusperf.
fu-i
fu-isti
fu-it
fu-imus
fu-istis
fu-erunt
fu-ero
fu-eris
fu-erit
fu-erimus
fu-eritis
fu-erint
fu-eram
fu-eras
fu-erat
fu-eramus
fu-eratis
fu-erant
rnek Cmleler:
Romulus rex erat: Romulus kral idi.
Romulus rex fuerat: Romulus kral olmutu.
Ebrietas est insania: Sarholuk deliliktir.
Patria est parens omnium nostrum: Vatan hepimizin babasdr.
Demosthenes orator est: Demosthenes hatiptir.
Puer orator erit: ocuk hatip olacak.
Pax iucunda est: bar tatldr.
Pax iucunda erit: Bar tatl olacak.
203
Vita brevis est: Hayat ksadr.

Cato bonus est: Cato iyidir (iyi bir adamdr).
Agri fertiles fuerant: Tarlalar verimli (bereketli) olmutu.
Germania fertilis est: Germania (Almanya) verimlidir (verimli bir lkedir).
Homo finitus est: nsan lml bir varlktr.
Deus infinitus est: Tanr sonsuzdur (snrszdr; lmszdr).
Deus aeternus est: Tanr sonsuzdur (ezeli ve ebedidir)
Numeri sunt sempiterni: Saylar sonsuzdur.
Homo non aesternus est: nsan sonsuz deildir.
Homo creatus est: nsan yaratlmtr.
Libertas est cara populo: zgrlk halk iin deerlidir.
Philosophia est mater omnium scientiarum: Felsefe btn bilimlerin anasdr
(kaynadr, temelidir).
Philosophia est animi medicina: Felsefe ruhun ilacdr.
Philosophia est ars vitae: Felsefe yaam sanatdr.
Orationem laudo: Konumay (sylevi, nutuu) vyorum.
Orationem laudamus: Konumay (sylevi, nutuu) vyoruz.
Orationes laudabimus: Sylevleri veceiz.
Virtutem amatis: Erdemi seviyorsunuz.
Virtutem amabitis: Erdemi seveceksiniz.
Ego patriam meam liberavi: Vatanm zgrlne kavuturdum.
Patriam meam liberaverunt: Vatanm zgrlne kavuturdular.
Scipio militum virtutem laudabat: Scipio askerlerin erdemini vyordu.
Scipio milites laudavit: Scipio askerleri vd.
Milites patriam tuam amant: Askerler vatann seviyorlar
Milites pro patria pugnabant: Askerler vatan uruna savayordu (dvyordu).
204
Pietas homines ornat: Sadakat (dindarlk) insanlar yceltir.

Te, Scipio, salutamus: Ey Scipio, seni selamlyoruz.
Vos, amici carissimi, saluto: ok deerli dostlar (aziz dostlar), sizi selamlyorum.
Vos, cives omnes, salutamus: Btn yurttalar, sizi selamlyoruz.
Haec urbs clarissima liberabitur: Bu nl ehir zgrlne kavuturulacak
(kavuacak).
Virtus quotidie (cottidie, cotidie) laudatur: Erdem her gn (her daim) vlr.
Virtutes semper laudabantur: Erdemler daima vlr(ler).
Sapientia semper est laudata: Bilgelik daima vlmtr.
Libertas semper laudabitur: Erdem her zaman vlecek.
Italia liberata est: talya zgrdr (zgrlne kavumutur).
Urbs Roma liberata erat. Roma ehri zgrlne kavutu (kavuturuldu).
Omnia hostium oppida expugnata sunt: Dmanlarn btn kasabalar ele geirildi.
Milites gloriae laborant: Askerler an ve eref iin abalyor(lar) (ile ekiyorlar,
skntlara katlanyorlar).
Nostra consilia hostibus nuntiata sunt: Bizim kararlarmz (planlarmz,
tasarlarmz, dncelerimiz) dmanlara haber verildi.
Epicurus pecunias civibus dedit: Epikurus paralar vatandalara verdi.
Tibi viam monstrabo: Sana yolu gstereceim.
Pastor puero viam monstravit: oban ocua yolu gsterdi.
Philippus, rex Macedoniae, Athenienses superavit: Makedonya kral Philippos
Atinallar yendi.
Philosophia nos delectat: Felsefe bizim houmuza gider (Felsefeden holanrz)
Cicero ab amicis laudatus est: Cicero arkadalar tarafndan vld.
Fratres tui a Lucretio laudantur: Erkek kardelerin Lucretius tarafndan
vlyor(lar) (Lucretius erkek kardelerini vyor).
Consul virtute laudatus est: Konsl erdem bakmndan vld (Konsln erdemli
oluu vgye deer bulundu).
205
Muneribus delectamur. Armaanlarla batan karlyoruz.

Camillus hostes magno proelio superavit: Camillus dmanlar byk muharebede
yendi.
Philosophia pecuniam non optant: Felsefe paraya heves etmez (para beklemez,
paray arzulamaz).
Difficile est dolori convenire cum patientia: Acya sabrla katlanmak zor bir itir:
(difficile: difficilisin neut. nom.; difficile est: zordur (zor itir, zor eydir)]
Omnes homines libertati student: Btn insanlar zgrlk iin alyor(lar).
Cives legibus parent: Vatandalar kanunlara uyar(lar).
Multae Italiae civitates Romanis parebant: talyann bir ok ehri (pek ok devleti)
Romallara itaat ediyordu (ediyorlard).
Illa femina a Caesare monita est: O kadn Caesar tarafndan uyarld (Caesar o
kadn uyarm bulunuyor, uyarmtr).
Illa sententia Caesari placuit: Bu sz Caesarn houna gitti (Caesar bu sz
beendi). (placeo, placere, placui, placitum, 2, v., hoa (houna) gitmek, beenilmek; dat. alan
bir fiil. Bu yzden Caesar kelimesi dat. hldedir).
Illa sententia Caesari displicuit: O sz Caesarn houna gitmedi.
Gloriam veram habes: Gerek hrete (onura, erefe) sahipsin.
Gloriam habebis: hrete sahip olacaksn.
Homo habet memoriam: nsan hafzaya sahiptir (nsann hafzas vardr).
Cum Romanis pacem habuimus: Romallarla bara sahip olduk.
Pacem habueramus: Bara sahip olmutuk.
Cyrus omnium in exercitu suo militum nomina tenebat: Cyrus ordusundaki btn
askerlerin adlarn biliyordu.
Hanc urbem pulchram tenebimus: Bu gzel ehri ele geireceiz.
Te tua fata docebo: Sana akbetini anlatacam.
Urbs Troia decem annos obsidebatur: Troia on yldr kuatma altndayd
(kuatlyordu) (obsideo, obsedere, obsedi, obsessum, 2, v., kuatmak).
206
Haec sententia a Caesare dicta est: Bu deyi (sz, cmle, ifade) Caesar tarafndan
sylendi (Bu deyii Caesar syledi) (dico, dicere, dixi, dictum, 1, v., demek, sylemek).
Deus omnem hunc mundum regit: Tanr (bu) btn dnyay ynetir.
Deus mundum semper rexit: Tanr dnyay her zaman ynetti.
Deus mundum reget: Tanr dnyay ynetecek.
Mundus a deo regitur: Dnya tanr tarafndan ynetilir.
Mundus semper regetur: Dnya her zaman ynetilecek.
Roma ab Augusto rursus aedificata est: Roma Augustus tarafndan tekrar ina
edildi.
Nihil dixi: Hibir ey demedim.
Nihil a nobis dictum est: Bizim tarafmzdan hibir ey sylenmedi [Biz hibir ey
sylemedik (demedik)]
Cicero ad Atticum scribit: Cicero Atticusa yazyor.
Atticus quoque ad Ciceronem scribet: Atticus da Ciceroya yazacak.
Epistulae a Cicerone scribuntur: Mektuplar Cicero tarafndan yazlyor.
Ad te saepe scribam: Sana sk sk yazacam.
Cicero multos libros scripsit: Cicero birok kitap yazd (kaleme ald).
Cicero librum de amicitia scripserat: Cicero dostluk zerine bir eser yazmt.
Multa de amicitia diximus: Arkadalk hakknda ok ey syledik.
Hic liber ad te scriptus est: Bu kitap sana yazld
Consul a rege victus est: Konsl kral tarafndan yenildi.
Civitas bene regitur: Memleket iyi ynetiliyor.
Civitates bene reguntur: Memleketler iyi ynetiliyorlar.
Multi exercitus in Italiam: ducti erant: talyaya pek ok ordu sevkedilmiti.
Carthaginienses ad bellum inducti erant: Kartacallar savaa kkrtlmt.
Ego audio: Ben iitiyorum
207
Tu amas: Sen seviyorsun

Mater mea amat: Annem seviyor
Pater meus monet: Babam uyaryor
Musa canit: Esin perisi ark sylyor (musa, ae, f., esin perisi; cano, cecini,
cantum, 3, v., ark sylemek, bir trk tutturmak; (kular) akmak)
Carthaginienses ad bellum inducti erant: Kartacallar savaa kkrtlmt.
Cives urbem custodiebant: Vatandalar ehri koruyorlard (gzetiyorlard).
Haec verba Ciceronis audiebam: Ciceronun bu szlerini dinliyordum.
Verba tua audimus: Senin szlerini dinliyoruz.
Verba mea audivisti: Szlerimi iittin.
Verba mea audivistis: Szlerimi iittiniz.
Sermonem audiebam: Konuman dinliyordum.
Pueri cantum avis audiebat: ocuklar kuun arksn dinliyordu (kuun tn).
Gaius urbem munivit: Gaius ehri tahkim etti.
Urbs munita est: ehir tahkim edildi.
Tullus bellum finivit: Tullus sava bitirdi (sona erdirdi).
Bellum finiverat: Sava bitmiti.
Bellum finitum est: Sava sona erdirildi.
Bellum civile finitum est: sava bitti.
Nos scribimus: Biz yazyoruz (scribo, scribere, scripsi, scriptum, 3, v., yazmak,
kaleme almak)
Vos dicitis: Siz sylyorsunuz [dico, dicere, dixi, dictum, 3, v., demek, sylemek,
anlatmak, aklamak (gemi zaman gvdesine dikkat edin.)]
Reges regunt: Krallar ynetirler (rego, rexi, rectum, 3, v., ynetmek, idare etmek,
hakimiyet kurmak)
Rex urbem cepit: Kral ehri ald (capio, capere, cepi, captum, 3, v., almak, kapmak;
ele geirip skca tutmak; (zihinsel olarak) kavramak, anlamak, idrak etmek)
208
Canis currit: Kpek kouyor [curro, cucurri, cursum, 3, v., komak, hzla komak,
uup gitmek]
Umbrae cadunt: Glgeler dyor [umbra, ae, f, glge; cado, cecidi, casum, 3, v.,
dmek; (gk cisimleri) batmak, kmek]
Hodie ego philosophum Graecum vidi: Ben bugn Yunanl felsefeciyi (Yunanl bir
felsefeci) grdm [(video, videre, vidi, visum, 2, v., grmek]
Aquila volabat: Kartal uuyordu (aquila, ae., f., kartal; volo, volare, volavi,
volatum, 1, v., umak)
Bella erunt: Savalar olacak(lar)
Renatus et Iulia vinum biberunt: Renatus ve Iulia arap itiler (bibo, bibere, bibi,
bibitus, 3, v., imek)
Vox auditur: Ses iitiliyor (bir ses iitiliyor)
Carmina leguntur: arklar okunuyor (syleniyor).
Tempora mutantur: Zamanlar deiir(ler) (tempus, temporis, n., zaman; muto,
mutare, mutavi, mutatum, 1, v., bir yerden bir yere hareket etmek, yer deitirmek; renk
deitirmek; daha iyi ya da daha kt bir eye dntrmek; bir eyi deitirmek; deimek)
Epistula mittetur: Mektup gnderilecek (mitto, mittere, misi, missum, 3, v.,
gndermek, yollamak)
Domus aedificabatur. Ev ina ediliyordu (aedifico, aedificare, aedificavi,
aedificatum, 1, v., bina dikmek, ina etmek)
Vos culpabamini: Sulanyordunuz (culpo, culpare, culpavi, culpatum, 1, v.,
sulamak)
Nos culpabimur: Sulanacaz
Vinum bibitum erit: arap iilecek
Ego amo te: Ben seni seviyorum
Spes alit agricolas: iftileri umut besliyor (alo, alere, alui, alitum, 3, v. beslemek)
Ignis domos urit: Ate evleri yakp kl ediyor (uro, urere, ussi, ustum, 3, v.,
yakmak, yakp kl etmek)
Deus regit mundum: Tanr dnyay ynetir [mundus, i, m., dnya, yeryz; insanlk;
(te dnyaya karlk) bu dnya)]
209
Ego perdidi diem: Gn harcadm (Gn boa geirdim) (perdo, perdere, perdidi,
perditum, 3, v., bozmak, mahvetmek, harcamak)
Apis flores amat: Ar iekleri sever [apis (apes), is, f., ar]
Dido condidit Chartaginem: Kartacay Dido kurdu (Chartago, Chartaginis, f.,
Kartaca ehri; Dido, Didonis, f., Kartaca ehrinin kraliesi)
Duo fratres, Claudius et Iulius, ambulant in via: ki karde (olan) Claudius ve
Iulius, yolda foruma doru yryorlar (yrrler, yrmektedirler) (frater, fratris, m., erkek
karde, birader; ambulo, ambulare, ambulavi, ambulatum, 1, v., yrmek)
Pueri templa et viros in via spectant: ocuklar yolda(ki) tapnaklara ve insanlara
(adamlara) bakyorlar (tapnaklar ve adamlar seyrediyorlar) (specto, spectare, spectavi,
spectatum, 1, v., bakmak; seyretmek)
Servi ad templum currunt: Kleler tapnaa (doru) kouyorlar (ad+acc. bir eye
doru)
Sorores ad Forum ambulant: Kz kardeler Foruma doru yryorlar (forum, i, m.,
forum, ehir meydan, Pazar yeri; soror, sororis, f., kzkarde)
Anus fabulam de Roma narrat: Yal kadn Roma ile ilgili bir masal anlatyor.
Gaius in Senatu laborat: Gaius Senatoda alyor (senatus, us, m., Yallar
Meclisi, Senato; laboro, laborare, laboravi, laboratum, 1, v., almak, emek sarf etmek, i
grmek)
Iulia clamat in schola: Iulia okulda bas bas baryor (clamo, clamare, clamavi,
clamatum, 1, v., barmak, haykrmak, bas bas barmak, lk atmak, avaz avaz barmak;
yksek sesle armak, seslenmek)
Ego territus sum: Korktum, dehete dtm (terreo, terrere, terrui, territum, 2, v.,
korkutmak)
Rex urbem cepit: Kral ehri ald (capio, capere, cepi, captum, 3, v., almak, kapmak;
ele geirip skca tutmak; (zihinsel olarak) kavramak, anlamak, idrak etmek)
Son cmlenin fiili nc ekimden, iolu fiiller tabir edilen fiiller grubuna girer. Bu
fiiller III. ekim grubundandr, ama ekimleri IV. ekim grubundan bir fiilin ekimine
benzer:
210
rnek ekim Tablosu:

Haber Kipi
Etken at
ahs
Tek.
o.
1
2
3
1
2
3
ahs
Tek.
1
2
3
1
2
3
o.
praes.
imp.
fut.
capio
capis
capit
capiebam
capiebas
capiebat
capiam
capies
capiet
capimus
capitis
capiunt
capiebamus
capiebatis
capiebant
capiemus
capietis
capient
perf.
fut.perf.
plusperf.
cepi
cepisti
cepit
cepero
ceperis
ceperit
ceperam
ceperas
ceperat
capimus
capitis
capiunt
ceperimus
ceperitis
ceperint
ceperamus
ceperatis
ceperant
Edilgen at
ahs
Tek.
o.
ahs
Tek.
o.
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
praes.
imp.
fut.
capior
caperis
capitur
capiebar
capiebaris
capiebatur
capiar
capieris
capietur
capimur
capimini
capiuntur
capiebamur
capiebamini
capiebantur
capiemur
capiemini
capientur
perf.
fut.perf.
plusperf.
captus, a, um, sum

captus es
captus est
capti, ae, a, sumus
capti estis
capti sunt
captus, a, um, ero

captus eris
captus erit
capti, ae, a, erimus
capti eritis
capti erunt
captus, a, um, eram

captus eras
captus erat
capti, ae, a, eramus
capti eratis
capti erant
Baka rnekler:
Urbs Troia post decem annos capta et incensa est: Troya 10 yl sonra zapt edildi ve
yakld.
211
Ego feci magna errorem: Ben byk bir hata yaptm (facio, facere, feci, factum, 3,
v., yapmak; klmak, vb.).
Magnes lapis ferrum ad se allicit: Mknats ta demiri kendine eker (allicio,
allicere, allexi, allectum, 3, v., ekmek).
Aspicit ad me: Bana bakyor (aspicio, aspicere, aspexi, aspectum, 3, v., bakmak,
seyretmek, dikkatli bakmak, farkna varmak, grmek; dikkat etmek).
Cupio mutare vitam: Hayatm deitirmek istiyorum. (cupio, cupere, cupivi,
cupitum, 3, v., zlem duymak, hasretini ekmek, arzulamak, ok istemek, dilemek)
Agricolae hortum foderunt: iftiler baheyi kazdlar (fodio, fodere, fodi, fossum,
3, v., kazmak, kazp karmak)
Ego sum servus, sed nec furtum feci nec fugi: ben bir kleyim, ama ne hrszlk
yaptm, ne katm (fugio, fugere , fugi, fugitum, 3, v., kamak, tymek; kanmak;
nec.nec..: ne ne).
Ieci libellos in faciem eius: Kitaplar onun yzne frlattm (attm) (iacio, iacere ieci,
iactum, 3, v., atmak, frlatmak).
Uxor Gaii peperit filium: Gaiusun kars bir olan dourdu (pario, parere, peperi,
partum, 3, v., dourmak, hasl etmek)
Urbs quatitur terrae motibus: ehir zelzelerle sallanyor (quatio, quatere--,
quassum, 3, v., sallanmak, zelzele yaratmak; terrae motus: deprem, zelzele).
Virgines raptae sunt: Gen kzlar karldlar (rpo, pi, ptum, 3, v., kapmak,
yakalamak, kapp kamak; ekip srmek; soymak, talan etmek).
Sapio nullam rem: Hibir eyi (hibir meseleyi) anlamyorum (sapio, sapio, ivi (ii),
3, v., tatmak, tadna varmak; bir eyi bilmek, anlamak)
Iam nihil sapit: Artk hibir ey bilmiyor (anlamyor).
9.4. Etken ve Edilgen Basit Cmle Analizleri

Etken: Dominus puellam amat: Efendi kz seviyor.
Bu cmlede dominus (efendi) zne, puellam (puellann acc. hli) nesnedir. Amat:
amare (sevmek) fiilinin etken imdiki Zaman 3. tekil ahs ekimidir. Dominus, amat
fiilinin znesidir. Cmledeki fiile kim ya da ne diye sorulduunda, yani kim seviyor
denildiinde cevab dominus (efendi), zne konumundadr. Neyi seviyor, diye sorulduunda,
sorunun cevab olan puellam (kz) ifadesi ise nesne konumundadr.
Edilgen: Puella amatur a domino: Kz efendi tarafndan seviliyor.
212
Bu cmlenin fiili olan amatur (seviliyor), amare (sevmek) fiilinin edilgen imdiki
Zaman 3. tekil ahs ekimidir. nceki etken cmlenin nesnesi olan puella (kz) bu cmlede
cmle bana gemi ve nominativus hlinde kullanlmtr. zne ise dolayl olarak fiil
zerinde etkisini srdrmektedir. Trkede olduu gibi Latincede de yapan konumundaki
zne edilgen cmlede genel olarak tarafndan ifadesiyle belirtilir. Bu ifade a (ya da
kendisinden sonra sesli harfle balayan bir kelime gelmesi durumunda ab) edatnn ablativus
hlindeki bir kelimeyi almasyla kurulur. Bu rnekte dominusun ablativus hli dominodur.
Bu analiz, aadaki cmleler iin de geerlidir.
Etken: Gladiator virum non necavit: Gladyatr adam ldrmedi. (vir, viri, m.,
adam; gladiator, gladiatoris, m., gladyatr; non: olumsuzluk bildiren bir zarftr ve
ekimsizdir; neco, necare, necavi, necatum, 1, v., ldrmek, katletmek, kltan geirmek;
necavit: necare fiilinin Etken Gemi Zaman 3. tekil ahs)
Bu cmlede olduu gibi, Latince bir cmlede non kelimesi varsa fiil olumsuz olur;
necavit (olumlu): ldrd; non necavit (olumsuz): ldrmedi.
Edilgen: Vir a gladiatore non necatus est: Adam gladyatr tarafndan ldrlmedi.
Bu rnekte grdld gibi, cmledeki vurguya gre a gladiatore (gladyatr
tarafndan) ifadesi yer deitirebilir; nk Latince cmle geleri esnek kullanlabilme
zelliine sahiptir. Bu cmlenin fiili necatus est (ldrld, katledildi; kltan geirildi)
ifadesi fiilinin Edilgen Gemi Zaman 3. tekil ahs ekimidir. Bu ifade ldrlmt
olsayd, cmlenin fiili necatus erat olacakt ve Edilgen mili Gemi Zaman 3. tekil ahs
olarak ekilecekti. fade ldrlm olacak olsayd, bu kez fiil necatus erit olacakt ve
Edilgen Gelecekte Gemi Zaman 3. tekil ahs olarak ekilecekti. Burada nemli bir husus
da, fiilin takl bir sfat gibi ekileceidir. rnein cmledeki nominativus hlindeki
kelime puella olsayd, puella diil bir kelime olduu iin fiilin necata est olmas gerekirdi:
Puella a gladiatore necata est: Kz gladyatr tarafndan ldrld.
Etken: Marcus librum leget: Marcus kitab okuyacak. (leget, legere fiilinin Etken
Gelecek Zaman 3. tekil ahs ekimidir).
Edilgen: Liber a Marco lectus erit: Kitap Marcus tarafndan okunacak. (lectus erit,
legere fiilinin Edilgen Gelecekte Gemi Zaman ekimidir ve eril bir kelime olan liber ile
birlikte gittiinden, lectus erit eklindedir.)
Etken: In somnio matrem meam vidi: Rya(m)da annemi grdm. (somnium, i, n.,
rya, d. Cmledeki vidi (grdm) fiili, videre (video, videre, vidi, visum, 2, v., grmek;
alglamak, anlamak) fiilinin Etken Gemi Zaman 1. tekil ahs ekimidir.) Cmlenin znesi
bendir ve fiilin iinde gizlidir.
Edilgen: In somnio meo mater mea mihi visa est: Ryamda annem bana grnd.
Bu cmlede nominativus konumdaki kelime mater (annem) diil bir kelime
olduundan, videre (grmek) fiilinin Edilgen Gemi Zaman ekimi visa est eklindedir.
213
Etken: Rex nuntium misit: Kral haberciyi (bir haberci) gnderdi. (rex, regis, m.,
kral; nuntius, i, m., haberci, ulak; cmlenin fiili misit (gnderdi), mittere (gndermek)
fiilinin Etken Gemi Zaman 3. tekil ahs ekimidir.)
Edilgen: Nuntius a rege missus est: Haberci kral tarafndan gnderildi.
Bu cmlede nominativus konumdaki kelime nuntius (haberci) eril bir kelime
olduundan, mittere (grmek) fiilinin Edilgen Gemi Zaman ekimi missus est olarak
kurulur.
Etken: Puella porcas vaccasque vocat: Kz domuzlar ve inekleri aryor. (porca,
ae, f., dii domuz; vacca, ae, f., inek; voco, vocare, vocavi, vocatum, 1, v., armak,
seslenmek; vocat, vocare fiilinin Etken imdiki Zaman 3. tekil ahsdr.)
Bu cmlenin oul hlde iki nesnesi vardr: porcas ve vaccas. Bu iki zne birbirine et
(ve) balac yerine ayn anlama gelen que balacyla balanmtr.
Edilgen: Porcae vaccaeque vocatae sunt a puella: Domuzlar ve inekler kz
tarafndan arld.
Edilgen cmlede iki nominativus olduu iin, fiil Edilgen Gemi Zaman 3. oul
ekimindedir ve bu iki kelime de diil olduu iin, vocatae sunt eklindedir.
9.5. Altrma: Descartes Latince zdeyilerden Fiil reniyor

Aureae Sententiae: Altn Szler
*Experientia docet: Tecrbe retir. (doceo, docere, docui, doctum, 2, v., retmek,
bilgi vermek; docet: docere fiilinin, etken imdiki zaman 3. tekil ahs)
*In aqua scribis: Suya yaz yazyorsun (suda kalem oynatyorsun; boa krek
ekiyorsun, abesle itigal ediyorsun). (scribis: scribere fiilinin, etken imdiki zaman 2. tekil
ahs)
*Vitam regit fortuna, non sapientia: Yaam talih ynetir, bilgelik deil. (fortuna,
ae, f., an, talih; fortuna secunda: iyi ans; fortuna adversa: kt ans, kt talih; regit:
regere fiilinin etken imdiki zaman 3. tekil ahs)
*Vitia, cum tacent, clamant: Sustuklar hlde, kusurlar avaz avaz barmakta
(baryr). (vitium, ii, n., kusur, ayp, leke; ahlaki kusur, hata, yanlg, ktlk; dil kusuru);
cum.: -d hlde; cum tacent: sustuklar hlde; sussalar da; taceo, tacere, tacui, tacitum,
2, v., susmak; tacent: tacere fiilinin, etken imdiki zaman 3. oul ahs; clamo, clamare,
clamavi, clamatum, 1, v., yksek sesle barmak, haykrmak, veryansn etmek, avaz kt
kadar barmak; clamant: clamare fiilinin etken imdiki zaman 3. oul ahs)
*Inter dominum et servum nulla amicitia est: Efendi ile kle arasnda asla dostluk
olmaz (dostluk diye bir ey yoktur).
214
*Nos in eadem nave sumus: Biz ayn gemideyiz (ayn gemide yol alyoruz; ayn
yolun yolcusuyuz) [eadem (zamir): in eadem nave: ayn gemide]
*Necessitas dat legem, non ipsa accipit: Zorunluluk (kader) kanun koyar, ama
kendisi uymaz. [necessitas, necessitatis, f., zorunluluk, doa kanunu ya da doa yasas;
kanlmaz kader; ipse (zamir): kendisi, bizzat o; ipsa: ipsenin diil hli (necessitas diil bir
isim olduu iin, onu niteler); do, dare, dedi, datum, 1, v., vermek (1. ekimden bir fiil
olmasna ramen dzensizdir; dat: dare fiilinin etken imdiki zaman 3. tekil ahs]
*Qui me amat, amat et canem meum: Beni seven (kii) (kim ki beni sever),
kpeimi de sever (gl seven dikenine katlanr). (et: -de, dahi; qui (zamir): o)
*Mors omnia aequat: lm her eyi eit klar (eitler, ayn seviyeye indirir; lm
karsnda her ey eittir). (omnia: her eyi; aequo, aequare, aequavi, aequatum, 1, v.,
birbirine eitlemek, eitlemek, bir seviyeye getirmek ya da indirgemek, denkletirmek;
aequat: aequare fiilinin etken imdiki zaman 3. tekil ahs)
*Sine pinnis volare non facile est: Kanatsz umak kolay deildir. (sine+abl. sz, siz: sine pinnis: kanatsz; volare: volare fiilinin imdiki zaman etken mastar ekli; ad deeri
tar. Bu yzden cmlenin znesi yerine geer)
*Vulpes pilum mutat, non mores: Tilki tyn deitirir, huyunu deil. (vulpes, is,
f., tilki; kurnazlk; pilus, i, m., kl, ty, post; mutat: mutare fiilinin etken imdiki zaman 3.
tekil ahs)
*Homines amplius oculis quam auribus credunt: nsanlar kulaklarndan ok
gzlerine inanr (insanlar duyduklarndan ok, grdklerine inanr). [amplius (zarf): daha
fazla; quam (mukayese bildiren zarf): -den daha-; auris, auris, f., kulak; credo, credere,
credidi, creditum, 3, v., inanmak, gvenmek, itimat etmek; credunt: credere fiilinin etken
imdiki zaman 3. o ahs)
*Cogito, ergo sum: Dnyorum, yleyse varm [cogito, are, cogitavi, cogitatum,
1, v., dnmek; ergo (zarf): o hlde, yleyse; sum, esse fiilinin imdiki zaman 1. tekil
ahsdr. Esse fiili, olmak ya da varolmak anlamna geldiinden, bu cmlede benim, yani
varm anlamn verir.]
*Non scholae, sed vitae discimus: Okul iin deil, hayat iin reniyoruz. (schola,
ae, f., okul; disco, discere, didici, 3, v., renmek; discimus, discere fiilinin etken imdiki
zaman 1. oul ahsdr.)
Fugit invida aetas: Kskan mr akp geiyor [invidus, a, um, adj., kskan; fugio,
fugere, fugi, fugitum, 3, v., kamak; fugere, iolu bir fiildir)].
215
Uygulamalar
1) imdiye dein rendiiniz tm fiilleri ekim kurallarna gre etken ve edilgen atda
ekin ve birer cmlede kullann.
2) iolu fiillere rnek verin ve ekim kurallarna gre ekip birer cmlede kullann.
3) Esse fiilinin tm ekimlerini tekrar gzden geirin; rendiiniz isimler ve sfatlarla
birer cmle kurun.
4) Bu derste rendiiniz tm cmleleri gramerce analiz edin.
216
Uygulama Sorular
1)
Latince fiillerin ekime hazr hle gelmesi iin ne tr ilemlerden gemesi
gerekmektedir?
2)
Fiillerin gvdeleri nasl bulunur?
3)
Edilgen fiillerin ne tr zellikleri vardr.
4)
-iolu fiillerin ne tr zellikleri vardr?
217

Bu blmde Latince haber kipindeki tm fiil ekimleri ilenmi ve rnek cmleler
eliinde etken ve edilgen atda cmle kurma teknikleri zerinde ayrntlaryla durulmutur.
218
Blm Sorular
1)Vita brevis est ifadesindeki est fiilinin gramerce analizi nedir ?
a) esse fiilinin gemi zamandr.
b) esse fiilinin imdiki zaman 3. tekil ahsdr.
c) esse fiilinin imdiki hikye zaman 3. tekil ahsdr.
d) esse fiilinin haber kipidir.
2) Vos, amici carissimi, saluto ifadesinin fiilinin gramerce analizi nedir?
a) salutare fiilinin edilgen imdiki zaman, 1. tekil ahsdr.
b) salutare fiilinin etken imdiki zaman, 1. tekil ahsdr.
c) salutare fiilinin edilgen gelecek zaman, 1. tekil ahsdr.
d) salutare fiilinin etken gelecek zaman, 1. tekil ahsdr.
3) Aadakilerden hangisi Philosophia est mater omnium scientiarum ifadesinin
hibir ekilde tercmesi olamaz?
a) Felsefe btn bilimlerin hizmetisidir.
b) Felsefe btn bilimlerin kaynadr.
c) Felsefe btn bilimlerin anasdr.
d) Felsefe btn bilimlerin temelidir.
4) Virtutes semper laudabantur ifadesi nasl tercme edilir?
a) Erdemler daima sevilir.
b) Erdemler daima kk grlr.
c) Erdemler daima yerilir.
d) Erdemler daima vlr.
219
5) Omnes homines libertati student ifadesinin tercmesi nasldr?

a) Btn insanlar zgrlk iin alrlar (alyorlar).
b) Btn insanlar zgrl vyorlar.
c) zgrlk tm insanlarca vlr.
d) zgr olmak isteyen btn insanlarn almas gerekir.
6) In aqua scribis ifadesi nasl tercme edilir?
a) Suya yaz yazyorum.
b) Suya yaz yazd.
c) Suya yaz yazyorsun.
d) Suya yaz yazld.
7) Inter dominum et servum nulla amicitia est ifadesi nasl tercme edilir?
a) Efendi ile kle birbirinin dostu olabilir.
b) Efendi ile kle arasnda bir sevgi ba vardr.
c) Efendi ile kle arasnda asla dostluk olmaz.
d) Efendi ile kle birbiriyle kavga ediyor.
8) Mors omnia aequat ifadesi nasl tercme edilir?
a) lm hayatn bir gereidir.
b) lm aradaki snr kaldrr.
c) lm insan eitler.
d) lm her eyi eitler.
9) Aadakilerden hangisi Tilki ty deitirir, huyunu deil ifadesinin Latincesidir?
a) Vulpes pilum mutavit, non mores.
b) Vulpes pilum mutabit, non mores.
c) Vulpes pilum mutat, non mores.
d) Vulpes pilus mutattus est, non mores.
220
10) Aadakilerden hangisi Urbs Troia post decem annos capta et incensa est
ifadesinin fiil atlarn doru aklamaktadr?
a) capta est ve incense est fiilleri edilgen atdadr.
b) capta ve incensa est (buradaki est her iki fiil iinde geerlidir), her iki fiilin de etken
atsdr.
c) capta est ve incensa est, her iki fiilin de mastar kipidir.
d) capta est ve incensa est, her iki fiilin de emir kipidir.
Cevaplar
1) b, 2) b, 3) a, 4) d, 5) a, 6) c, 7) c, 8) d, 9) c, 10) a
221
10. BAST GRAMER ANALZ
222

10.1. Descartes Mitolojik Hikyeler Okuyor: Hercules et Serpentes: Hercules ve
Ylanlar
10.2. Descartes Cmleleri Analiz Ediyor
223

1)
Latincede cmle analizi ne anlam ifade eder?
2)
Bir eviriye balarken cmle analizi neden nemlidir?
3)
Bir metin nasl doru okunur?
4)
Bir cmlede fiil, zne ve nesne nasl bulunur?
224

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

Basit Gramer Analizi
Latince bir metni doru

evirmek iin gerekli ilk
bilgilerin kazanm
Latince basit metinler okuyup

gramerce analiz ederek
Descartes Cmleleri Analiz

Ediyor
Mitolojik metinlerdeki
imdiye dek renilen tm
cmlelerin fiillerini, znelerini isim ve fiil ekimlerini tekrar
ve nesnelerini bulabilme ve
gzden geirerek
metni doru anlam
225
Anahtar Kavramlar
Cmle Analizi
Fiil
zne
Yklem
226
Giri
Bu blmde mitolojiden seilen hikyeler eliinde gramer analizine balanacak ve bir
metnin doru okunup doru evrilmesi iin balang dzeyinde bilgi aktarlacaktr. Bu
blm, Latinceden Trkeye eviri mantnn kazanlmas asndan ok nemlidir.
227
10.1. Descartes Mitolojik Hikyeler Okuyor: Hercules et Serpentes:

Hercules ve Ylanlar 1
Hercules, Alcmenae filius, olim in Graecia habitabat. Hic omnium hominum

validissimus est. At Iuno, regina deorum, Alcmenam oderat et Herculem adhuc
infantem necare voluit. Misit igitur duas serpentes saevissimas; hae media nocte in
cubiculum Alcmenae venerunt; Hercules cum fratre suo dormiebat. Nec tamen in cunis,
sed in scuto magno cubabant. Serpentes iam appropinquaverant et scutum movebant;
itaque pueri e somno excitati sunt.
Alcmenann olu olan Hercules, bir zamanlar Yunanistanda yayordu. Bu
(Hercules) btn insanlarn en glsdr. Ama tanrlarn ecesi olan Iuno,
Alcmenadan nefret ediyordu (nefret etmitir) ve Herculesi bebekliinden beri hep ldrmek
istedi (bugne dein bebek Herculesi hep ldrmek istedi). Bu yzden vahi mi vahi (ok
vahi) iki ylan gnderdi. Bu ylanlar gecenin bir yars (gecenin yarsnda) Alcmenann
yatak odasna girdiler; Hercules kardeiyle birlikte uyuyordu. Ne var ki (ama) beikte deil
de, (aksine) byk bir kalkann iinde yatyorlard. Ylanlar artk yaklam(t) ve
kalkan sallyordu; bylece ocuklar uykularndan uyandlar. (O esnada ylanlar yaklam ve
kalkan sallamaya balamt ki, ocuklar uykularndan uyandlar.)
10.2. Descartes Cmleleri Analiz Ediyor

nceki derslerde tek tek cmlelerin basit ekildeki analizinde de grld zere, bir
cmlenin doru anlamlandrlabilmesi iin nce fiilinin, znesinin ve nesnesinin bulunmas
arttr. Ne ekilde kurulmu olursa olsun Latince bir cmlenin znesinin nominativus ve
nesnesinin accusativus hlde olmas ilk kuraldr. Ancak baz fiiller nesne olarak kelimenin
dativus vb hllerini gerektirebilir. Bunu anlamann tek yolu szlklere bavurup fiilin hangi
nesne hlini aldn grmektir.
1
Bu hikyeler Ritchies Fabulae Faciles adl eserden uyarlanmtr: John Copeland Kirtland (ed.), s. 9
228
ahs taklaryla ekilen, dolaysyla znesi kendi iinde olan Latince bir fiil, bir
cmlenin candr. Cmlede zne yazlmam olsa bile fiil bulunduktan sonra ona doru
sorular sorulunca zne ve nesne zaten kendini belli eder.
Tek tek cmlelerde fiili bulmak kolaydr, ama birka cmlenin birbirine baland
ileri dzeydeki metinlerde fiiller o kadar kolay bulunmayabilir. Ne var ki Latincede ou
fiilin onlarca anlam vardr ve hangi anlamda kullanld bazen tek tek cmlelerden hi
anlalmaz. Bu yzden belirli bir fikir ak iindeki metinde fiillerin hangi anlamda
kullanld her zaman daha rahat kavranr.
ster yukardaki gibi basit bir metin olsun, ister daha karmak bir metin olsun, Latince
bir metni okumann tek yolu onu cmlelerine blmek ve bu cmlelerin de her eyden nce
fiilini znesini ve nesnesini bulmaktr. Bu ilk aamada zihinsel karkla sebep olmamas
iin cmlenin dier gelerini, sfatlarn, zarflarn, edatlarn, balalarn vs bir kenara
brakmak, fiile ve zneye odaklanmak en iyisidir. Fiilden, zneden ve nesneden emin
olunduktan sonra dier geleri cmleye katmak ve anlamlandrmak daha doru olur. Ama
baz cmlelerin fiilleri gizli zne ierir ve bu znenin kimi kastettiini anlamak iin, bu ilk
ilem srasnda en yakn cmlelerdeki nesnelerin veya dier gelerin de iin iine katlmas
icap edebilir. rnek olarak yukardaki metinleri bu adan inceleyelim.
Metnin Cmleleri 1
1. Hercules, Alcmenae filius, olim in Graecia habitabat.
Alkmenann olu olan Hercules, bir zamanlar Yunanistanda yayordu.
2. Hic omnium hominum validissimus est.
Bu (Hercules) btn insanlarn en glsdr.
3. At Iuno, regina deorum, Alcmenam oderat
Ama tanrlarn ecesi olan Iuno, Alkmenadan nefret ediyordu (nefret etmitir)
4. et Herculem adhuc infantem necare voluit.
ve Herculesi bebekliinden beri hep ldrmek istedi.
5. Misit igitur duas serpentes saevissimas;
Bu yzden vahi mi vahi iki ylan gnderdi.
6. hae media nocte in cubiculum Alcmenae venerunt;
Cmlelerde geen ve daha nce renilmemi olan eler daha sonraki derslerde ilenecektir. Bu konuda
n bilgi iin Bkz. idem Drken, Felsefecilere zel Latince: Descartes Latince reniyor, Alfa
Yaynevi, stanbul, 2014 (Baskda).
229
Bu ylanlar gecenin bir yars Alkmenann yatak odasna girdiler;

7. Hercules cum fratre suo dormiebat.
Hercules kardeiyle birlikte uyuyordu.
8. Nec tamen in cunis, sed in scuto magno cubabant.
Ne var ki beikte deil de, byk bir kalkann iinde yatyorlard.
9. Serpentes iam appropinquaverant
O esnada ylanlar yaklamt
10. et scutum movebant;
ve kalkan sallyorlard;
11. itaque pueri e somno excitati sunt.
bylece ocuklar uykularndan uyandlar.
Cmlelerin Fiilleri
1. habitabat: yayordu: habitare fiilinin etken Imp. 3. tek. ahs (habito, habitare,
habitavi, habitatum, 1, v., bir yerde yaamak, oturmak, bir yeri mesken tutmak, bir yere
yerlemek)
2. est: -dr; esse fiilinin etken praes. 3. tekil ahs (en stnlk derecesi alm bir sfatla
birlikte gitmektedir: validissimus est: en glsdr)
3. oderat: nefret ediyordu: odisse fiilinin etken plusperf. 3. tekil ahs (odi, odisse,
osum, 3, v., nefret etmek: Eksik ekimli Fiil)
4. necare voluit: ldrmek istedi (bir mastar ve fiilden kurulmu cmle): necare:
katletmek: necare fiilinin etken imdiki zaman mastar; voluit: istedi: ekimi dzensiz olan
velle fiilinin etken perf. 3. tekil ahs (volo, velle, volui, volutum, v., istemek)
5. misit: gnderdi: mittere fiilinin etken perf. 3. tekil ahs.
6. venerunt: geldiler: venire fiilinin etken perf. 3. o. ahs (venio, venire, veni,
ventum, 4, v., gelmek; ieri gelmek, ieri girmek)
7. dormiebat: uyuyordu: dormire fiilinin etken imperf. 3. o. ahs (dormio,
dormire, dormivi, dormitum, 4, v., uyumak)
8. cubabant: yatyorlard (uyuyorlard): cubare fiilinin etken imperf. 3. o. ahs
(cubo, cubare, cubui, cubitum, 1, v., yatmak, uykuya yatmak, uyumak)
230
9. appropinquaverant: yaklamlard (yaklatlar): appropinquare fiilinin etken

plusperf. 3. o. ahs (appropinquo, appropinquare, appropinquavi, appropinquatum,
1, v., yaklamak)
10. movebant: sallyorlard (sallamaya baladlar): movere fiilinin etken imperf. 3.
o. ahs (moveo, movere, movi, motum, 2, v., harekete gemek, hareket etmek; harekete
geirmek, sallamak, sarsmak)
11. excitati sunt: uyandlar: excitare fiilinin edilgen perf. 3. o. ahs (excito,
excitare, excitavi, excitatum, 1, v., uyandrmak, kaldrmak; harekete geirmek, kkrtmak
Bu fiillerin bazlarnn tam evirisi Trke dil yapsna uygun olmayabilir. Bu
durumda fiillerin tekil ya da oul hllerinde ve zamanlarnda, yukarda parantez iinde
belirtildii gibi, baz uygun dzenlemeler yaplmas gerekebilir. Yoksa eviri anlalmaz olur.
Cmlelerin zneleri
Cmlelerin fiillerine Kim? ya da Ne? sorusu sorularak ve bu soruya cevap vermeyen,
yani nominativus hlde olmayan geler atlarak bulunur.
1. habitabat: yayordu: Kim yayordu? Cevap: Hercules = Hercules habitabat:
Hercules yayordu. [Hercules, i (is), m., Yunann efsanevi kahraman, insan kuvvetinin
simgesi]
2. (validissimus) est: en glsdr: Kim en glsdr? Cevap: Hic: Bu (bu kii,
yani Hercules): Hic, bir iaret zamiridir ve Hercules kelimesinin yerine geer. (Hercules eril,
tekil ve nominativus bir kelime olduu iin, onu iaret eden zamir de eril, tekil ve cmlenin
znesi olduundan nominativustur.) = Hic validissimus est: Bu (kii) en glsdr.
3. oderat: nefret ediyordu: Kim nefret ediyordu? Cevap: Iuno = Iuno oderat: Iuno
nefret ediyordu. (Iuno, Iunonis, f., kadnlarn koruyucu tanras, tanr Iuppiterin ei)
4. necare voluit: ldrmek istedi: Kim ldrmek istedi? Cevap: Iuno = Iuno necare
voluit: Iuno ldrmek istedi. [Bu cmle bir nceki cmleye et (ve) balacyla bal
olduundan, zne tekrarlanmamtr. Ama sz konusu cmlede baka herhangi bir
nominativus kelime olmad iin fiilin znesinin yine Iuno olduu aktr.]
5. misit: gnderdi: Kim gnderdi? Cevap: Iuno = Iuno misit: Iuno gnderdi. (Bu
cmlenin de znesi yazlmamtr, ama fiilinin 3. Tekil bir ahs niteliyor olmas tekil bir
znesi olduunu gsterir ve bu durumda metnin anlam btnlne dikkat edilerek nceki
cmlelerin znesine bavurulur. Dolaysyla bu cmlenin znesinin de yine Iuno olduu
bellidir; nk ondan baka bir nominativus kelime yoktur)
6. venerunt: geldiler: Kimler (neler) geldi? Cevap: hae: bunlar (serpentes) = hae
(serpentes) venerunt: bunlar (ylanlar) geldiler. (Bu cmlede venerunt fiili oul bir zneye
iaret ettii iin, znenin oul bir kelime olmas gerekir. Hae, iaret zamiridir; diil oul ve
231
nominativus hldedir. yleyse cmlenin znesidir. Bu zamirin kimin yerine kullanldn

bulmak iin nceki cmlede ayn say ve cinste bir kelime aramak gerekir. Bu ilemde bir
nceki cmledeki sadece serpentes kelimesinin bu zellikleri tad grlr ve cmlenin
znesi olduu anlalr. Bu tr durumlarda tek gerekli ey, kelimelerin cinslerinin ve hangi
ekim grubundan olduunun ok iyi renilmi olmasdr.) (serpens, serpentis, f., ylan)
7. dormiebat: uyuyordu: Kim uyuyordu? Cevap: Hercules = Hercules dormiebat:
Hercules uyuyordu.
8. cubabant: yatyorlard: Kimler yatyorlard? Cevap: Gizli zne. (Bu cmlenin
znesi yazlmamtr. Sadece fiilin oul olmas bize znelerin 3. oul ahs olduunu
gsterir. Byle bir durumla karlaldnda bir nceki ya da onun da ncesindeki cmlelere
baklr. Bir tek oul hlde serpentes kelimesi vardr. Ama bu cmlenin gidiatna uygun
dmemektedir. O zaman bu cmlenin ncesindeki cmlenin dier unsurlarna bakmak
gerekir ve Herculesin kardeiyle birlikte uyudundan bahsedildii grlr. Dolaysyla
cmlenin gizli znesinin Hercules ve kardeini kastettii anlalr.)
9. appropinquaverant: yaklamlard: Kimler yaklamlard? Cevap: Serpentes =
Serpentes appropinquaverant: Ylanlar yaklamlard.
10. movebant: sallyorlard: Kimler sallyorlard: Cevap: Serpentes = Serpentes
movebant: Ylanlar sallyorlard. [Bir nceki cmleye et (ve) balacyla bal olan bu
cmlenin fiilinin de znesi serpentes kelimesidir.]
11. excitati sunt: uyandlar: Kimler uyand: Cevap: pueri= pueri excitati sunt:
ocuklar uyandlar.
Cmlelerin Nesneleri
Fiile Ne? Neyi? gibi sorular sorularak belirlenir. Yukarda da belirtildii gibi, fiilin
zel bir nitelii yoksa, nesnenin accusativus olmas zorunludur. Nesnelerin cmledeki yeri,
cmledeki vurgularna gre deiebilir. Bu durum fiiller ve zneler iin de geerlidir.
ncelenen metinde sadece u cmlelerin nesnesi vardr.
3. Iuno oderat: Iuno nefret ediyordu: Neden nefret ediyordu? Cevap: Alcmenam:
Alkmenadan = Iuno oderat Alcmenam: Iuno Alkmenadan nefret ediyordu. (odisse: nefret
etmek fiili Latincede acc. almasna ramen Alkmenay gibi bir syleyi Trkeye
uymadndan Alkmenadan demek zorundayz. zellikle Trkeden Latinceye evirilerde
sorun yaratacak ve ska rastlanabilecek byle durumlara dikkat edilmesi gerekir. Fiilin hangi
hlde bir kelime aldn belirlemek iin szlklere bakmak yeterlidir.)
[Alcmena, ae, f., Herculesin annesi Alkmena (Alkmena, tanr Iuppiterden hamile
kalp Herculesi dourmutur. Bu yzden Iuppiterin ei Iuno ondan nefret etmektedir)]
4. Iuno necare voluit: Iuno ldrmek istedi: Kimi ldrmek istedi? Cevap:
Herculem: Herculesi = Iuno necare voluit Herculem: Iuno Herklesi ldrmek istedi. [Bu
232
cmlede bir acc. kelime daha vardr: infantem: Bu kelime hem bir sfat (m.f.n.) hem de ortak
ekimde bir addr (infans, infantis, adj., bebek, konuma yetisini henz kazanmam; infans,
infantis, m.f., bebek) Bu cmlede Herculesi hem sfat olarak etkilemi olabilir, hem de bir
ad olarak. ki durumda da eviri deimez]
5. Iuno misit: Iuno gnderdi: Neyi gnderdi? Cevap: serpentes: ylanlar = Iuno
serpentes misit: Iuno ylanlar gnderdi.
10. Serpentes movebant: Ylanlar sallyordu: Neyi sallyorlard? Cevap: scutum:
kalkan = Serpentes scutum movebant: Ylanlar kalkan sallyorlard.
Cmlelerin Dier geleri
Cmlelerin fiilleri, zneleri ve nesneleri bulunduktan sonra, varsa sfatlar, zarflar vs
gibi dier geleri de her bir cmlenin iine yerletirilir ve cmle anlamna kavuur.
Yukardaki metnin bilinmesi gereken dier geleri aadaki gibidir:
Hercules, Alcmenae filius: Alkmenann olu olan Hercules (Hercules ile filius ayn
hldedir (nom.) ve iki virgl arasndaki ifade Herculesi bir sfat gibi nitelemektedir. Bu kural
Latincede appositio olarak adlandrlr.)
olim (zarf): vaktiyle
omnium hominum validissimus: btn insanlarn en gls.
at (bala): fakat vb
Iuno, regina deorum: Tanralarn ecesi olan Iuno [Burada da bir appositio sz
konusudur. Bu yzden Iuno ve regina kelimeleri ayn hldedir (nom.)]
adhuc (zarf): imdiye dein, bugne dein
igitur (bala): bu yzden
duas serpentes saevissimas: ok vahi iki ylan [saevus, a, um, adj., (vahi) sfatnn
en stnlk derecesi]
media nocte: gecenin yarsnda (abl. zarf)
in cubiculum: yatak odasna doru (in +acc: -e doru)
nec (bala): -deil, vb. (cmleyi olumsuz yapar)
tamen (zarf): ama, fakat, geri, ne var ki
sed (zaf): ama, fakat, aksine (tamen ile ayn cmlede kullanldnda nceki
cmledeki fikri dzeltmek vb. iin kullanlr) (Nec tamen in cunis, sed in scuto magno
cubabant: (Ne var ki) beikte deil de, (aksine) byk bir kalkann iinde yatyorlard. Bu tr
233
kelimeler Trkeye evrilirken her zaman sylenmeyebilir.)

iam (zarf): artk, o esnada, tam o anda, vb.
itaque (bala): ve bylece, bu yzden, vb.
e somno: uykudan (e +abl. den; somnus, i, m., uyku)
Latince metnin bu ekildeki basit analizi btn metinler iin geerlidir. Bu ilk admn
doru uygulanmas en zor metinlerin bile anlalr klnmasna yardmc olacaktr.
234
Uygulamalar
1)
Mitolojiden baka Latince hikyeler bulup benzer ekilde analiz edin ve blm
235
Uygulama Sorular
1)
Latince bir metin analizine ne tr bir yntemle balanr?
2)
Cmlelerin fiili nasl bulunur?
3)
Cmlelerin znesi nasl bulunur?
4)
Cmlelerin nesnesi nasl bulunur?
236

Latince bir metnin analizinin ne ekilde yaplacana dair ilk bilgiler aktarlm ve bu
bilgiler mitolojiden seilen bir metin zerinde tatbik edilmitir. Bu analiz en temel ve en genel
analizdir; dolaysyla sz konusu metindeki cmlelerin sadece fiillerine, znelerine ve
yklemlerine odaklanlmtr. Gramerin ayrntlarna girildike, gramer analizlerinin de daha
ayrntl ekilde gerekletirilmesi gerekecektir. Bu ayrntl analiz birok baka konudaki
metne gre gerek terminolojisinin deiik olmas gerekse ieriinin kavranmas zor olan
felsefi metinlerinin doru anlalmasn kolaylatracaktr.
237
Blm Sorular
1) Bir cmlenin znesi nasl bulunur?
a) Cmlenin fiiline kim ya da ne diye sorularak.
b) Cmlenin fiiline nasl diye sorularak.
c) Cmlenin fiiline ne ekilde diye sorularak.
d) Cmlenin fiiline kimi ya da neyi diye sorularak.
2) Bir cmlenin nesnesi nasl bulunur?
a) Cmlenin fiiline neyi ya da kimi, vb. diye sorularak.
b) Cmlenin fiiline kim ya da ne diye sorularak.
c) Cmlenin fiiline ne zaman diye sorularak.
d) Cmlenin fiili bulunarak.
3) Aadakilerden hangisi Iuno necare voluit Herculem ifadesinin nesnesidir?
a) Iuno
b) necare
c) voluit
d) Herculem
4) Hercules, Alcmenae filius, olim in Graecia habitabat ifadesinin znesi ve yklemi
hangi kelimelerdir?
a) Hercules; habitabat.
b) olim; habitabat.
c) in Graecia; habitabat.
d) Alcmenae; habitabat.
238
5) Hercules cum fratre suo dormiebat ifadesinin znesi nedir?

a) dormiebat
b) fratre suo
c) Hercules
d) cum
6) hae media nocte in cubiculum Alcmenae venerunt ifadesinin fiili hangi
kelimedir?
a) in cubiculum
b) venerunt
c) hae
d) media nocte
7) Nec tamen in cunis, sed in scuto magno cubabant ifadesindeki fiilin znesi
hangisidir?
a) sed
b) tamen
c) nec
d) Cmlenin znesi gizlidir.
8)Iuno serpentes misit ifadesindeki fiilin zaman hangisidir?
a) etken imdiki zaman
b) edilgen imdiki zaman
c) etkin gemi zaman
d) edilgen gemi zaman
239
9) Aadakilerden hangisi Serpentes movebant ifadesinin doru analizidir?

a) serpentes: zne, oul, nominativus; movebant: edilgen imperfectum, 3. o ahs.
b) serpentes: zne, oul, nominativus; movebant: etken imperfectum, 3. o ahs.
c) serpentes: zne, tekil, nominativus; movebant: edilgen futurum, 3. o ahs.
d) serpentes: zne, oul, nominativus; movebant: etken praesens, 3. tekil ahs.
10)Hercules, Alcmenae filius ifadesi Latincede hangi gramer terimiyle adlandrlr?
a) verbum
b) genetivus
c) apposition
d) nominativus
Cevaplar
1) a, 2) a, 3) d, 4) a, 5) c, 6) b, 7) d, 8) c, 9) b, 10) c
240
11. EDATLAR (PRAEPOSITIONES)
241

11.1. Edat Nedir?
11.2. Accusativus Alan Edatlar
11.3. Ablativus Alan Edatlar
242

1)
Latincede edat ne tr bir kelimedir?
2)
Edatlarn cmledeki ilevi nedir?
3)
Edatlar hangi hlleri alrlar?
243

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

Edatlar
Latincede edat trndeki

kelimelerin renilmesi ve
hangisinin acc., hangisinin abl.
aldna dair bilgi edinilmesi
imdiye kadar cmlelerde

geen ve yeni renilecek
edatlarn aldklar hlleri
renip her biriyle birer cmle
kurarak
244
Anahtar Kavramlar
Edatlar
Accusativus Alan Edatlar
Ablativus Alan Edatlar
245
Giri
Bu blmde Latincede edatlara dair genel bir bilgi verilecek ve hangi edatn hangi
hlde kelime ald ve cmlede nasl bir ilevi olduu rneklerle aklanacaktr.
246
11.1. Edat Nedir?

Edatlar (ya da lgeler) tek bana anlam olmayan bir kelime trdr ve ekimsizdir.
Bir tr zarf da diyebileceimiz edatlar 1 ilgili olduu cmlede bir ismi ya da zamiri ynetirler.
In Graecia (Yunanistanda); in cubiculum (yatak odasna); cum fratre suo
(kardeiyle birlikte); e somno (uykusundan); ad pueros (ocuklara doru) gibi ifadeler
Latincede edatlarla (praepositiones) kurulan ifadelerdir.
Latincede baz edatlar accusativus hlde bir isim alr ve genellikle yn ya da yaylm
vb. fikri tar; baz edatlarsa ablativus hlde bir isim alr ve ayrlk, ayrm ya da yer, vb.
bildirir. Birok edatsa yanna tek bir hlde kelime alr. Bunun dnda birka istisna olmakla
birlikte, hibir edat nominativus, vocativus, genetivus ya da dativus hlde bir kelimeyle
birlikte gitmez.
Edatlar ounlukla ilgili kelimenin nne yazlr, ama eski gramerden kalan bir miras
olarak kelimenin arkasna yazlan edatlar da vardr. Bu Klasik Latincedeki secum (kendisiyle
birlikte); vobiscum (bizimle birlikte); tecum (seninle birlikte) gibi ifadelerde neden cum
edatnn kelimenin arkasna yazldn aklar.
Edatlar ilgili olduklar hllere gre yle snflayabiliriz:
11.2. Accusativus Alan Edatlar
bir yere doru (ya da bir eye

veya bir kiiye doru);
ad
hareket
bildirir
hareket
ambulare:
ad suum iudicium:
karar dorultusunda (kararna gre,
uyarnca)
-in ynnde, dorultusunda,
ad portas: kaplara doru; kaplarda
bakmndan, asndan, -e
ad Capuam profectus sum: Capuaya
gre, iin; -de, -da; yaklak,
doru yola ktm.
civarnda
ad duo milia occisi: yaklak 200 kii
ldrdm.
nihil ad me attinet: benim iin bir anlam
ifade etmiyor.
-e
kar,
karsnda;
adversus,
adversum
ad
senatum
Senatoya doru yrmek
oculos ad caelum sustulit:
gzlerini gge kaldrd.
karsna, adversus te sedi.

senin karna oturdum.
-e doru, kar, sularnda,

tarafna doru;
adversus Italiam
talyaya doru
-e zt, -e kar, aleyhine,
kart, kar yne, kar yne adversus mathematicos
doru, zt yne, aksi yne, vb. mathematikelere kart (aleyhine)
Latincede post, contra, ante, supra gibi edatlar zarf grevi de grrler.
247
Epicurus scripsit libros adversos deos.

Epikuros tanrlarn aleyhine kitaplar
kaleme alt
adversum flumen
nehre kar (akntya kar)
ante
apud
circum,
circa
contra
konum
bildirir
librum
ante
Gaium
ponere
kitab Gaiusun nne koymak
Romam ante meridiem veni
-den nce, nnde, nne,
Romaya leden nce geldim
gzlerinin nne, karsna,
ante hunc diem
karsnda.
bu gnden nce
ante limen
eikte, kapnn eiinde, kapnn nnde.
konum
apud pontifices
-de,
da,
yaknnda, rahiplerin huzurunda
huzurunda,
nnde,
arasnda, yannda (genellikle Gaius apud eum sedet.
kiilerin
yannda Gaius onun yannda oturuyor.
huzurunda);
apud Platonem
Platonun
yazlarnda
(eserlerinde,
eserinde, yazlarnda (vb.)
kitaplarnda)
konum
milites circum transfugam stabant.

askerler, asker kaann etrafnda
duruyorlard (etrafn evrelemilerdi).
circum forum
etrafnda,
evresinde,
Pazar meydannn civarnda
civarnda, yannda, sularnda
circum Hectorem
(yer, insanlar); yaklak,
Hectorun yannda, etrafnda
aa yukar, ortalama
circa montes
dalarn oralarda
circa decem milia Gallorum
yaklak on bin Galyal
konum
-e kar, aleyhte, aleyhinde, contra hostes

zt, -kart,
dmanlara kar
-e zt ynde, aleyhine,
contra ventos
aleyhinde, karsnda;
rzgarlara kar
kar,
nazr,
bakan,
contra Britanniam
karsnda, -e dnk, -e
Britanyaya kar, Britanyann karsnda
bakan
-in dnda, haricinde, dar;
extra
in
konum
hareket
extra
casam
pugnaverunt
evin dnda kavgaya tututular
extra muros
surlarn dnda
-in dnda, tesinde, ok

tesinde, -den te, -den uzak
(ey, yer, zaman)
extra jocum
bir akadan ok te, bir akann tesinde
-e, -iine, iine doru
saxum
in
casam
iacere
evin iine ta atmak (ta evin iine doru
atmak
in hortum
baheye
248
konum
inter
amicos
sto
aralarnda,
arkadalarn arasnda duruyorum
arada, arasna,
inter oppositos exercitus
birbirlerine dman (olan) ordular
arasnda
amans inter se
aralarnda ak olan (=birbirlerine ak
arfnda, sresince, boyunca,
olan, birbirlerini seven)
esnasnda, srasna, iken,
inter hos annos
mddete, sresi boyunca, bu yllarda, bu yllar arasnda, bu yllar
de, -da
boyunca, bu yllar iinde
intra
konum
iinde, arasnda, bnyesinde,

intra parietes
dahilinde,
ierisinde,
duvarlarn iinde, arasnda
kapsamnda,
ieride,
intra quattuor annos
zarfnda, sresi iinde (yer,
drt yl iinde
zaman)
ob
sebep,
neden
-den dolay, -den tr,

dolaysyla,
-d
iin,
yznden, namna, hesabna,
sebebiyle
ob stultitiam tuam
senin aptalln yznden
quam ob rem
bu yzden, bu sebepten, bunun iin
boyunca, sresince;
per noctem
gece boyunca, geceleyin, btn gece
per montes
dalar boyu, dalarn arasndan
arasnda,
ortasnda,
araya;
inter
per
post
hareket;
ara;
sebep
konum
araclyla,
kanalyla,
suretiyle, yardmyla, yoluyla,
ile, yznden, sayesinde,
vastasyla, yznden, -den
dolay, sebebiyle; adna
per vos
senin
sayende,
senin
vastanla,
araclnla
per aetatem periit
yallktan dolay ld
per deos iuro
tanrlar adna yemin ederim (tanrlara
yeminim olsun (ki))
equum
post
carrum
ponere
at arabann arkasna komak
arkasna,
arkasna, paucis diebus post mortem Africani
arkasndan, arkadan, -den Africanusun lmnden birka yl sonra
sonra, sonra, -in ardndan, post urbem conditam
ehrin (=Romann) kuruluundan sonra
izleyen (yer, zaman)
post tergum
arkasnda, srtnda
tesinde,
-in
dnda,
praeter naturam
tesinde, ok tesinde, -den
doann tesinde
te, -den uzak;
praeter
konum
praeter paucos
hari olmak zere, haricinde,
birka hari, birka dnda, haricinde
-in dnda, -den baka
prope
konum
yaknnda, yannda, yakn, prope me habitavit.

benim yanmda yaad.
yaknda, -e bitiik, -e yakn
propter
sebep,
neden
propter
-den dolay, iin, yznden,
bundan dolay
tr
propter metum mortis
hoc
249
lm korkusu yznden
secundum flumen
nehir boyunca
boyunca (yer);
secundum
konum
akabinde, ard sra, hemen

akabinde, hemen sonrasnda, secundum quietem
ardndan (zaman);
uykudan kalkmasyla birlikte
-e gre, bir eye uygun secundum naturam vivere
olarak, bir ey uyarnca, doaya gre yaamak, doaya uygun
gereince
yaamak
sub
konum
altna, dibine, ayaklarna
sub mensam
masann altna
super
konum
-in zerine, zerinde
super aquam
suyun zerine, zerinde
supra
konum
stnde, zerinde, yukarda, pontis

supra
aquam
territam
korkutucu sularn zerindeki kpr
yukarsnda
trans
hareket
boyunca,
boydan
boya,
ventus
trans
flumen
ortasndan, zerinden, bir
rzgar nehir boyunca esiyor
tarafndan br tarafna
ultra
tesinde,-den te
flat
ultra vires
gcnn tesinde
11.3. Ablativus Alan Edatlar
a, ab, abs
ab arce hostes deiecti sunt.

dmanlar kaleden (dar) kovuldular
(srldler).
a nobis abesse
-den, -dan (bir bizden uzakta olmak
yerden hareket), - a dextra
den sonra (zaman); sadan, sa taraftan
a tertia hora
nc saatten itibaren
nullae abs te mihi redditae sunt litterae
senden bana hi mektup gelmedi (sen
hareket;
mektuplarma hi karlk vermedin)
ara; neden,
a domu venio
sebep
evden geliyorum
a censu natus est.
nfus saymndan sonra dodu.
yznden,
sebebinden,
dolay;
ile,
ab omine territus est

-den kehanet yznden dehete kapld
a sagittas vulneratus est

oklarla yaraland
vastasyla, Catilina a Lepido non est receptus
250
Catilina, Lepidus tarafndan kabul grmedi

(Lepidus, Catilinay kabul etmedi)
ab amicis desertus est.
arkadalar tarafndan terk edildi.
tarafndan
absque
cum
yoksunluk
birliktelik
den yoksun; -sz, - absque sole

gneten yoksun, gnesiz
siz
ile, ile
beraber
vade mecum
benimle gel
cum cura loqui
dikkatli konumak
cum Renato edi.
Renatus ile (birlikte) yemek yedim.
birlikte,
ego cum Platone ambulo.
Platonla birlikte yryorum.
pueri ludunt cum magno gaudio.
ocuklar byk bir sevinle (sevin iinde)
oyun oynuyorlar.
milites patria cum cura defendunt.
askerler vatan canla bala savunuyorlar.
-den, -den aa;
de caelo descendere
gkten inmek
de triclinio exire
yemek salonundan
ayrlmak
(odasndan)
kmak,
cogitare de hac re
hakknda stne,
bu konu zerine dnmek
zerine, ile ilgili;
de libris Senecae
Senecann kitaplar hakknda
disputare de omni re
her konuda konuup tartmak
de
hareket;
konu; sebep,
-den dolay, tr;
neden
(btnden
para)-den,
iinden;
qua de causa
bu sebepten tr
Gaius de Gallia discessit
bir
Gaius Galyadan ayrld.
-in
unus de multis
ok kiiden (eyden) biri
iken,
srasnda,
esnasnda
e, ex
kaynak
de nocte
geceleyin, akam
-den;-den dar, - redeo ex Urbe

ehirden
(Romadan)
dnyorum.
in dnda;
anulus ex auro
altndan yzk (altndan yaplm yzk; altn
yzk)
homo constat ex animo et corpore
insan ruh ve bedenden mteekkildir
(ibarettir)
Petrus est intelligentissimus ex fratris
hemen akabinde, kardeleri iinde (kardelerinden) en aklls
251
hemen sonra
Petrusdur.
ex consulatu
konsl olduktan hemen sonra
in
konum
-in iinde, -de, da.
nnde;
prae
konum;
sebep, neden
yznden, tr
in nnde;
pro
sine
sub
konum
in saxo sto.
kayada (kayalkta) duruyorum (ayakta
duruyorum)
bis in die
gnde iki kez
in hoc tempore
bu zamanda
semel in vita
hayatta bir kez
sumus in schola
okuldayz
non solum in bello, sed etiam in pace
yalnz savata deil, barta da
ambulare in sole
tek bana yrmek
Darius pontem fecit in flumine
Darius nehre kpr ina etti (dikti).
Cicero in Asia pugnavit
Caesat Asyada savat
prae Caesare steti
Caesarn nnde durdum.
prae lacrimis loqui non possum

gzyalarm
yznden
konuamam
(aladm iin konuamyorum; alamaktan
konuamyorum)
prae magnitudine corporum suorum
gvdelerinin
irilii
yznden
(iri
gvdelerinden tr)
pro templa
tapnaklarn nnde (=ante templa)
iin, uruna
nos pro patria, pro libertate, pro vita

pugnamus
Biz vatan uruna, zgrlk uruna, yaam
uruna dvyoruz.
yoksunluk
-sz, siz
amor sine spe

mitsiz ak
nec tecum vivere possum, nec sine te
ne seninle ne de sensiz yaayamam.
konum
aqua sub ponte

kprnn altndaki su
-in altnda, altna
sub terra habitare
aasnda;
topran altnda yaamak
himayesinde,
sub Hannibale omnes belli artes edoctus
kanatlar altnda
est.
Hannibalin
himayesinde
(gzetiminde,
252
kanatlar altnda) btn sava tekniklerini

rendi.
253
Uygulamalar
1)
Daha nceki derslerde geen ve derste renilen edatlar aldklar hllere gre
snflarn ve her biriyle bir cmle kurun.

2)
Edatlarn getii bir hikye yazn ve arkadalarnzla paylan.
254
Uygulama Sorular
1)
Edatlarn cmledeki ilevi nedir?
2)
Accusativus alan edatlar hangileridir?
3)
Ablativus alan edatlar hangileridir?
255

Bu blmde cmle iinde nemli bir ileve sahip olan edat konusu ilenmi ve genel
zellikleriyle, aldklar hller rneklerle gsterilmitir.
256
Blm Sorular
1) Aadaki edatlardan hangisi accusativus alr?
a) ad
b) sub
c) ab
d) cum
2) Aadaki edatlardan hangisi ablativus alr?
a) ultra
b) de
c) trans
d) supra
3) Aadakilerden hangisi super aquam ifadesinin tercmesidir?
a) sudan
b) suya doru
c) suyun ardnda
d) suyun zerine ya da zerinde
4) Aadakilerden hangisi secundum naturam vivere ifadesinin tercmesidir?
a) doaya uygun yaamak
b) doa ile birlikte yaamak
c) doadan gelen
d) doann yaam
257
5) Aadaki ifadelerden hangisi aralarnda ak olan ya da birbirlerini seven

anlamna gelir?
a) intra amantes
b) ob amantes
c) amans inter se
d) inter se rem
6) ..stultitiam tuam ifadesindeki bolua hangi edat uygun der?
a) in
b) ob
c) hac
d) quam
7) per aetatem periit ifadesinin tercmesi hangisidir?
a) yal olmas onu engelledi.
b) yllarn gemesiyle birlikte
c) yan srd.
d) yallktan dolay ld.
8) Ego cumambulo ifadesindeki bolua aadakilerden hangi kelime uygun
der?
a) Cicero
b) Plato
c) caelum
d) Cicerone
258
9) Aadakilerden hangisi cogitare de hac re ifadesinin doru tercmesidir?

a) bu konuyu halletmek
b) bu konu zerine dnmek
c) bu konu zerine yazmak
d) bu konuyu gemek
10) Hayatta bir kez ifadesinin Latincesi aadakilerden hangisidir?
a) bis in die
b) in vita sola
c) semel in vita
d) in hoc tempre
Cevaplar
1) a, 2) b, 3) d, 4) a, 5) c, 6) b, 7) d, 8) d, 9) b, 10) c
259
12. III. EKM SIFATLAR
260

12.1. III. ekim Sfatlarla lgili n Bilgi
12.2. ekim Tablolar
12.3. Sfatlarn Dereceleri
261

1)
III. ekim sfatlarn zellikleri nelerdir?
2)
Bu sfatlar ka gruba ayrlr?
3)
Bu sfatlarn ekim kurallar nedir?
4)
Sfat dereceleri nasl oluturulur?
262

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

edilecei veya
gelitirilecei
III. ekim Sfatlar
grup altnda
incelenebilen III. ekim
sfatlar hakknda bilgi
edinme
Daha nce renilen sfat

ekimlerini tekrar gzden
geirip III. ekim sfatlarn
ekim kurallaryla
kyaslayarak ve bu ekim
grubundan sfatlar birer
cmlede kullanarak
Sfatlarn Dereceleri
renilen tm sfatlarn
derecelerine dair bilgi
edinme
imdiye dein geen tm

sfatlarn derecelerini yazp
tekrarlayarak birer cmle
iinde kullanarak
263
Anahtar Kavramlar
III. ekim Sfatlar
ki Takl Sfatlar
ki Takl Sfatlar
Tek Takl Sfatlar
Sfatlarn stnlk Dereceleri
264
Giri
Bu blmde III. ekim sfatlar hakknda genel bir bilgi verilecek ve ekim kurallar
birer tabloyla gsterilecektir. Bunun yan sra sfatlarn stnlk dereceleri aklanacak ve bu
konuya dair bilgiler rnek cmlelerle pekitirilecektir.
265
12.1. III. ekim Sfatlarla lgili n Bilgi

III. ekim sfatlar genetivusu -is ile biten sfatlardr ve bu zellikleriyle daha nce
ilenen I. ve II. ekim sfatlardan farkldrlar. Latincede ou sfat bu gruba dahildir.
III. ekim Sfatlar e ayrlr:
I. Takl Sfatlar: Eril, diil ve cinssiz nominativuslar birbirinden farkldr: acer,
acris, acre, adj., keskin, sivri
II. ki Takl Sfatlar: Eril ve diil nominativuslar ayn, cinssiz nominativuslar
farkldr: omnis, omne, adj., hepsi, her, btn vb.
III. Tek Takl Sfatlar: Eril, diil ve cinssiz nominativuslar ayndr: animans:
yaayan, canl vb.
III. ekim sfatlarn ekim tablolar aadaki gibidir.
12.2. ekim Tablolar

takl sfatlar
acer, acris, acre, adj., keskin, sivri
Hal
oul
Tekil
Nom.
Voc.
Acc.
Gen.
Masc.
acer
acer
acrem
acris
Fem.
acris
acris
acrem
acris
Neut.
acre
acre
acre
acris
Masc.
acres
acres
acris, acres
acrium
Fem.
acres
acres
acris, acres
acrium
Neut.
acria
acria
acria
acrium
Dat.
acri
acri
acri
acribus
acribus
acribus
Abl.
acri
acri
acri
acribus
acribus
acribus
ki takl sfatlar
omnis, omne, adj., hepsi, her, btn vs
Hal
oul
Tekil
Nom.
Voc.
Acc.
Gen.
Masc. / Fem.
omnis
omnis
omnem
omnis
Neut.
omne
omne
omne
omnis
Masc. / Fem.
omnes
omnes
omnis, omnes
omnium
Neut.
omnia
omnia
omnia
omnium
Dat.
omni
omni
omnibus
omnibus
Abl.
omni
omni
omnibus
omnibus
(Omnis tekil isimleri nitelediinde, her; oul isimleri nitelediinde ise genellikle
btn olarak evrilir.)
266
Tek takl sfatlar

animans, animantis, adj., yaayan, canl
Hal
oul
Tekil
Nom.
Voc.
Acc.
Gen.
Masc. / Fem.
animans
animans
animantem
animantis
Neut.
animans
animans
animans
animantis
Masc. / Fem.
animantes
animantes
animantis, animantes
animantium
Neut.
animantia
animantia
animantia
animantium
Dat.
animanti
animanti
animantibus
animantibus
Abl.
animanti
animanti
animantibus
animantibus
Baka rnekler:
saluber, salubris, salubre, adj., (=salubris, salubre, adj.), salkl, ifal: aquae
salubres: ifal sular
volucer, volucris, volucre, adj., kanatl, uucu: Cupido volucer: Kanatl Ak tanrs
audax, audacis, adj., cretkr: audax homo: cretkr adam
dulcis, dulce, adj., tatl: dulce mel: tatl bal (mel, mellis, n., bal)
felix, felicis, adj., mutlu, ansl, bahtl: felix femina: mutlu kadn
infelix, infelicis, adj., mutsuz, anssz, bahtsz: paupertas infelix: bahtsz yoksulluk
(paupertas, paupertatis, f., yoksulluk, fakirlik)
ingens, ingentis, adj., kocaman, koskoca, ok byk, cesim; usuz bucaksz, engin:
mare ingens: usuz bucaksz deniz, engin deniz
potens, potentis, adj., gl, iktidar sahibi, muktedir, egemen, hakim, hkmran:
rerum omnium potens Iuppiter: her eye hakim (olan) Iuppiter
ferox, ferocis, adj., yabanl, vahi, azl, azgn: ferox natura: vahi doa
brevis, breve, 1 adj., ksa: vita brevis: ksa mr (yaam)
caelestis, caeleste, adj., gksel, semavi: templa caelestia: gksel tapnaklar
deformis, deforme, adj., irkin: deformis femina: irkin kadn
difficilis, difficile, adj., zor, meakkatli: difficilis res: zor mesele
facilis, facile, adj., kolay; rahat, halledilebilir: facilis res: kolay mesele
Sfatlarn genetivusu deil, neutrum ekilleridir.
267
fortis, forte, adj., cesur, gl: fortis homo: gl adam

gravis, grave, adj., ar; ykl; ciddi: dolor gravis: ar ac
humilis, humile, adj., aciz; mtevaz; sradan: humiles casae: mtevaz evler
mortalis, mortale, adj., lml: homines mortales: lml insanlar
immortalis, immortale, adj., lmsz: dii immortales: lmsz tanrlar
inanis, inane, adj., bo: venter inanis: bo mide (karn) (=a karn) (venter, ventris,
m., karn)
levis, leve, adj., hafif: levis cibus: hafif yiyecek (cibus, i, m., yiyecek, yemek)
mollis, molle, adj., yumuak, esnek: mollis harena: yumuak kum (harena, ae, f.,
kum)
pinguis, pingue, adj., iman, semiz: pinguis agnus: semiz kuzu (agnus, i, m., kuzu)
similis, simile, adj., benzer: similis matris: annesine benzer (gen. ve dat. alr)
dissimilis, dissimile, adj., benzemez, ayr, farkl: dissimilis matris: annesine
benzemez (gen. ve dat. alr)
tristis, triste, adj., zgn, hznl: tristis nox: hznl gece (nox, noctis, f., gece)
turpis, turpe, adj., aalk, adi, utan verici, irkin: turpis homo: adi adam
velox, velocis, adj., hzl, tez, seri: equus velox: hzl at (hzl koan at)
12.3. Sfatlarn Dereceleri

Latincede her sfatn stnlk (comparativus) ve en stnlk dereceleri
(superlativus) mevcuttur. stnlk derecesi sfatn nitelik veya nicelik bakmndan artn
dile getirir (daha gzel ve daha ok). En stnlk derecesi ise sfatn nitelik veya nicelik
bakmndan en yksek artn dile getirir (en gzel; en ok, vb).
Sfatlarn stnlk dereceleri yle kurulur:
stnlk derecesini oluturmak iin genel olarak eril ve diil sfatlara ior taks;
cinssiz sfatlara ise ius taks eklenir.
En stnlk derecesini oluturmaksa, issimus (-a, -um) taksyla mmkn olur ve I.
ve II. ekim sfatlar gibi ekilirler.
268
Sfat
stnlk
derecesi
En stnlk derecesi
mf.
n.
longus: uzun
longior
longius: daha uzun
longissimus, a, um: ok uzun, en uzun
dulcis: tatl
dulcior
dulcius: daha tatl
dulcissimus, a, um: ok tatl, en tatl
Kural D Durumlar
1. Nominativusu -er ile biten sfatlarn en stnlk dereceleri, rimus, a, um taks
getirilerek kurulur:
Sfat
stnlk
derecesi
En
derecesi
stnlk
mf.
n.
miser: zavall
miserior
miserius: daha zavall
miserrimus, a, um:
ok zavall, en
zavall
celer: hzl
celerior
celerius: daha hzl
celerrimus, a, um:
ok hzl, en hzl
2. Nominativusu -ilis ile biten sfatlarn en stnlk dereceleri sfata limus, a, um

taks getirilerek kurulur:
Sfat
stnlk derecesi
En stnlk derecesi
facilis: kolay
facilior: daha kolay
facillimus: en kolay
difficilis: zor
difficilior: daha zor
difficillimus: en zor
similis: benzer
similior: daha benzer
simillimus: en benzer
dissimilior:
farkl
daha
dissimillimus; en farkl, en
ayr
humilior:
mtevaz
daha
humillimus: en mtavaz
dissimilis:
farkl, ayr
benzemez,
humilis: mtevaz, vb.
3. Tamamen kuralsz olan sfatlarn stnlk dereceleri farkl gvdeler zerine

kurulur:
Sfat
stnlk derecesi
En stnlk derecesi
269
mf.
n.
bonus: iyi
melior
melius
daha iyi
optimus: en iyi
malus: kt
peior
peius
daha kt
pessimus: en kt
magnus: byk
maior
maius
daha byk
maximus: en byk
parvus: kk
minor
minus
daha kk
minimus: en kk
multus: ok
plus
plus
daha ok
plurimus: en ok
multi (o.): ok
plures
plura
daha ok
plurimi: en ok
rnekler
triumphus clarus: sekin bir zafer alay
triumphus clarior: daha sekin bir zafer alay
triumphus clarissimus: ok sekin bir zafer alay
triumphi clari: sekin zafer alaylar
triumphi clariores: daha sekin zafer alaylar
triumphi clarissimi: ok (en) sekin zafer alaylar
vir fortis: cesur bir adam
vir fortior: daha cesur bir adam
vir fortissimus: ok cesur bir adam
sapiens vir: bilge bir adam
sapientior vir: daha bilge bir adam
sapientissimus vir: ok bilge bir adam
beata vita, beatior vita, beatissima vita: mutlu bir hayat, daha mutlu bir hayat, ok
mutlu bir hayat
donum gratum, donum gratius, donum gratissimum: makbul bir hediye, daha
makbul bir hediye, ok makbul bir hediye
fortissimi viri: ok cesur adamlar
fortissimorum virorum patria: ok cesur adamlarn lkesi
270
peritus dux: tecrbeli komutan

peritissimi duces: tecrbeli komutanlar
bella funestissima: lmcl savalar
Cicero clarissimus orator est. Cicero ok sekin bir hatiptir.
Cantus avium iucundissimus est: Kularn t (akmas) ok tatldr.
Patria Ciceroni erat carissima: Cicero iin vatan ok deerliydi.
Haec urbs est opulentissima: Bu ehir ok zengindir.
Haec urbs clarissima est: Bu ehir ok sekindir (ok deerlidir; ok nldr; ok
nl bir ehirdir)
Haec urbs clarissima liberabitur: Bu nl ehir zgrlne kavuturulacak
(kavuacak).
Milites fortissimi, patriam vestram liberaverunt: ok cesur askerler vatannz
zgrlne kavuturdular.
Pauci veniunt ad senectutem: Birka kii yalla ular (Yallk ancak birka
kiiye nasip olur)
Nemo est beatus sine virtute: Hi kimse erdem olmadan mutlu deildir.
Natura est optimus magister: Doa en iyi retmendir
Gaius est pessimus mercator: Gaius ok kt bir tccardr.
Alexander vocabatur homo maximus: skendere ok byk adam deniyordu.
Cicero erat homo prudens et gravissimus: Cicero drst ve ok ciddi bir adamd.
Res difficillima erat: Mesele ok zordu.
Conscientia est gravissimum pondus: Vicdan ok ar bir yktr.
Verus amicus est maximus thesaurus: Hakiki dost en byk hazinedir.
Inertia est pessimum vitium: Tembellik en kt kusurdur.
Ira est brevissimus furor: fke ok ksa (sreli) bir deliliktir.
Virtus est optima nobilitas: Erdem en iyi (gzel, ho) asalettir.
Plato est sapientissimus philosophus: Platon ok bilge bir filozoftur.
271
Augustinus, sapientissimus et sanctissimus philosophus, docet veritatem in libris

suis: ok bilge ve ok kutsal bir filozof olan Augustinus kitaplarnda hakikati retiyor.
Ego non ero maxima causa tuae mortis: Senin lmnn en byk sebebi ben
olmayacam.
Helena fuit maxima causa Troiani belli: Troia savann en byk sebebi Helena
oldu.
Sol est clarissima lux mundi: Gne dnyann en parlak dr.
Neque paupertas, neque mors, neque vincula terrent hunc sapientissimum virum:
Ne yoksulluk ne lm ne de zincirler bu bilgeler bilgesi (ok bilge) adam korkutamaz.
Optimum est ire per pericula ad decus: Tehlikelerden geerek (tehlikeleri ap) an
ve erefe gitmek en iyi eydir. (eo, ire, ivi (ii), itum, v., gitmek: dzensiz ekim bir fiildir) 1
Nihil est carius mihi tua amicitia: Benim iin hibir ey senin dostluundan daha
deerli deildir. (stnlk derecesi alan bir sfat bu tr mukayese cmleleri kurmaya yarar.
Burada carius, carus, a, um, adj. (deerli) sfatnn neut. stnlk derecesidir, nk nihil
(hibir ey) ile birlikte gider. Tua amicitia ise mukayese oluturan abl. hldedir ).
Quid est foedius avaritia? Agzllkten daha iren bir ey var m? (Bu cmlede de
foedius, foedus, a, um, adj., (iren, tiksinti verici, irkin) sfatnn neut. stnlk derecesidir
ve quid soru kelimesiyle 2 birlikte gitmektedir.)
Nullus locus esse debet carior nobis nostra patria: Hibir yer bizim iin
vatanmzdan daha deerli olmamal [Bu cmlede esse fiiliyle birlikte giden debet (debeo,
debere, debui, debitum, borlu olmak) fiili mastarlarla byle kullanldnda bir zorunluluk
bildirir ve olmak zorunda, olmas icap eder, -mecbur, vb. anlamna gelir. Nullus sfat
olumsuz olduu iin, fiil olumsuz anlam kazanmtr].
Argentum est vilius auro, aurum virtutibus: Gm altndan daha dk krattadr,
altn ise erdemlerden (daha dk krattadr).
Facta sunt difficiliora dictis: Eylemler, szlerden daha gtr.
Lux sonitu est velocior: Ik sesten daha hzldr.
Sol maior est terra: Gne yeryznden daha byktr.
Iudex est sapientior rege: Yarg kraldan daha bilgedir.
Virtus mihi est carior gloria: Erdem benim iin an ve hretten daha deerlidir.
1
2
Yeri geldiinde ilenecektir.

Yeri geldiinde ilenecektir.
272
Patria mihi vita mea est carior: Vatan benim iin kendi hayatmdan (hayatmdan)
daha deerlidir.
Pater tuus est sapientior rege: Senin baban kraldan daha akll.
273
Uygulamalar
1)
2)
tartn.
I. II. ve III. Sfatlar tekrarlayn ve birer cmlede kullann.

Sfatlarla kendi felsefi anlaynz anlatn ve blm arkadalarnzla payla
3)
Sfatlarn stnlk dereceleriyle hayatnzda en deer verdiiniz eyleri anlatan
bir yaz kaleme aln ve blm arkadalarnzla paylan.
274
Uygulama Sorular
1)
III. ekim sfatlarn ayrt edici zellikleri nelerdir?
2)
Bu sfat grubunun kural d sfatlar hangileridir?
3)
Sfatlarn stnlk derecelerini oluturma kurallar nelerdir?
4)
Sfatlarn renilmesinde (varsa) karlatnz glkler nelerdir?
275

III. sfat ekimleri ve sfatlarn stnlk derecelerinin renimiyle birlikte, Latincedeki
sfatlara dair hemen hemen tm bilgiler renilmi durumdadr. Daha sonraki derslerde
grlecek metinlerin tercmelerinde sfat konusuna vakf olmann nemi anlalacaktr.
276
Blm Sorular
1) Milites fortissimi, patriam vestram liberaverunt ifadesindeki fortissimo sfatnn
yaln hli aadakilerden hangisidir?
a) fortissimo
b) fortis
c) fortissimum
d) fortissimo
2) Pauci veniunt ad senectutem ifadesindeki pauci sfatnn gramerce analizi
aadakilerden hangisidir?
a) paucus sfatnn o. nom.m.
b) pauci sfatnn o.nom.m.
c) paucum sfatnn o. nom.n.
d) paucus sfatnn o. nom. f.
3) parvus sfatnn mf. ve n. stnlk derecesi ile m. en stnlk derecesi hangisidir?
a) minoris; minus; minimum
b) minor; minus; minima
c) minor; minus; minimum
d) minor; minus; minimus
4) multus sfatnn n. en stnlk derecesi hangisidir?
a) plurimum
b) plurima
c) plurimus
d) plurimi
277
5) triumphus clarissimus ifadesinin sfatnn yali hli hangisidir?

a) clara
b) clarum
c) clarus
d) clare
6) beata vita ifadesinin stnlk ve en stnlk derecesi hangisidir?
a) beatissimum vita, beatior vita
b) beatissima vita, beatior vita
c) beatior vita, beatissima vita
d) beatus vita, beatissima vita
7) sapiens vir ifadesinin en stnlk derecesi hangisidir?
a) sapientissima vir
b) sapientissimi vir
c) sapientissimum vir
d) sapientissimus vir
8) Nemo est sine virtute cmlesindeki bolua aadaki sfatlardan hangisi
uygun der?
a) beati
b) beatus
c) malus
d) peior
278
9) Nihil est carius mihi tua amicitia cmlesindeki tua amicitia ifadesi hangi
hldedir?
a) mukayese voc.
b) mukayese nom.
c) mukayese gen.
d) mukayese abl.
10) Natura est optimus magister ifadesindeki optimus sfatnn yaln hli
hangisidir?
a) bonus
b) melior
c) optima
d) melius
Cevaplar
1) b, 2) a, 3) d, 4) a, 5) c, 6) c, 7) d, 8) b, 9) d, 10) a
279
13. TEMEL CMLE YAPILARI
280
Bu Blmde Neler reneceiz

13.1. Temel Cmleler
13.2. Descartes Genesis Okuyor: Creatio Universi: Evrenin Yaratl
13.3. Metnin Cmle Analizi
281

1)
Cmleler genel olarak kaa ayrlr? Bunlar nelerdir?
2)
Cmle eitleri nasl bulunur?
3)
lgi zamiri ve bu zamirler kurulan sfat cmlesinin zellikleri nelerdir?
4)
Metinler yoluyla gramer renme tekniinin yarar nedir?
282

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

Temel Cmleler
Latince Basit, Bileik ve

Karmak Cmle yaplarn
renme
imdiye dek grlen

cmleleri yeniden gzden
geirip snflandrarak
lgi Zamiri ve Sfat Yardmc

Cmlesi
lgi zamirleri ve bu zamirlerle

kurulan sfat cmleleri
hakknda bilgi edinme
Daha nce renilen cmle

yaplarn tekrar edip bunlar
sfat yardmc cmlelerine
dntrerek
283
Anahtar Kavramlar
Basit Cmle
Bileik Cmle
Karmak (Balantl) Cmle
lgi Zamiri
Sfat Cmlesi
284
Giri
Bu blmde, Genesisten seilen bir metin eliinde temel cmle yaplar analiz
edilecek ve metinde geen ilgi zamirleri konu edilecektir. Ayrca ilgi zamirleri ile kurulan
sfat cmleleri hakknda da bilgi verilecektir.
285
13.1. Temel Cmleler

Latincede cmleler e ayrlr: Basit, bileik, karmak.
Basit cmle, bir zne ve fiilden ya da bir zne, bir fiil ve en az bir nesneden oluur:
Tanr yaratt.
Bileik cmle, iki ya da daha fazla bamsz cmleden oluur: Tanr dnyay yaratt
ve dinlendi.
Karmak (Balantl) cmle, bir bamsz cmle ve bir ya da daha fazla baml
cmleden oluur: Tanr dnyay yaratnca, dzensizlik sona erdi; Tanr dnyay yarattndan
dzensizlik sona erdi; Tanr havada uuan kular yaratt, vb.
Yukardaki son iki cmlenin tanmndan da anlalaca zere, bamsz cmle, kendi
bana anlam ifade eden cmledir. Buna Esas cmle denir. Baml cmle ise esas cmledeki
fikre baldr. Buna Yardmc cmle denir. Yardmc cmleler bildirdikleri fikre gre sfat
cmlesi, ama cmlesi, zaman cmlesi, sebep cmlesi, sonu cmlesi, vb. olarak
adlandrlrlar.
Aadaki metinler cmle yaplarn kavramaya ve yeni gramer kurallarnn
renilmesine yardmc olacaktr.
13.2. Descartes Genesis Okuyor: Creatio Universi: Evrenin Yaratl 1
Deus creavit caelum et terram. Deus creavit caelum et terram intra sex dies.
Primo die fecit lucem. Secundo die fecit firmamentum, quod vocavit caelum. Tertio die
coegit aquas in unum locum, et eduxit e terra plantas et arbores. Quarto die fecit solem
et lunam et stellas. Quinto die fecit aves quae volitant in aere, et pisces qui natant in
aquis. Sexto die fecit omnia animantia, postremo hominem, et quievit die septimo.
Tanr g ve yeri yaratt. Tanr g ve yeri alt gnde (alt gn iinde) yaratt. lk
gn yaratt. kinci gn gk kubbeyi yaratt (ve) buna gkyz adn verdi (dedi). nc
gn sular tek bir yere toplad ve topraktan bitkileri ve aalar meydana getirdi. Drdnc
1
S. C. Walker, s. 19
286
gn gnei, ay ve yldzlar yaratt. Beinci gn havada uuan kular ve sularda yzen

balklar yaratt. Altnc gn tm hayvanlar yaratt, hemen ardndan da (hemen sonra da)
insan (yaratt); yedinci gnde de dinlendi.
13.3. Metnin Cmle Analizi

Gerekli Bilgiler
creatio, creationis, f., yaratl, yaratm, yaratma
creavit: yaratt: creare fiilinin etken perf. 3. tek. ahs (creo, creare, creavi, creatum,
1, v., yaratmak)
caelum: gkyzn (acc.)
terram: yeri (acc.) (terra, ae, f., yer, yeryz, yerkre, dnya; toprak)
intra sex dies: alt gn ierisinde, alt gn iinde (intra+acc: iinde,-de)
primo die (zarf): ilk gnde (zaman bildiren abl.)
fecit: facere fiilinin etken perf. 3. tek. ahs [facio, facere, feci, factum, 3., v., (iolu
fiil), yapmak]
lucem: (acc.): (lux, lucis, f., k)
secundo die (zarf): ikinci gnde (zaman bildiren abl.)
firmamentum: gk kubbeyi (acc.) (firmamentum, i, n., yeryznn stndeki gk;
gk kubbe)
quod: ilgi zamiri: ki onu (gk kubbeyi) (acc. tek.n.)
quod vocavit caelum: bunu (onu) gkyz olarak adlandrd [buna adn verdi (dedi)]
vocavit: vocare fiilinin etken perf. 3. tek. ahs (voco, vocare, vocavi, vocatum, 1, v.,
ad vermek, demek)
tertio die (zarf): nc gnde (zaman bildiren abl.)
coegit: cogere fiilinin etken perf. 3. tek. ahs (cogo, cogere, coegi, coactum, 3, v., bir
yere srmek, bir yere toplamak)
in unum locum: bir yere (in+acc: bir yere doru, -e doru)
eduxit: educere fiilinin etken perf. 3. tek. ahs (educo, educere, eduxi, eductum, 3, v.,
karmak, kmasna sebep olmak, meydana getirmek)
287
quarto die (zarf): drdnc gnde (zaman bildiren abl.)

solem: gnei (acc.) (sol, solis, m., gne)
lunam: ay (acc.) (luna, ae, f., ay)
stellas: yldzlar (o. acc.) (stella, ae, f., yldz)
quinto die (zarf): beinci gnde (zaman bildiren abl.)
aves: kular (o. acc.) (avis, avis, f., ku)
quae: ilgi zamiri: ki onlar (kular) (nom.o.f.)
volitant: volitare fiilinin etken praes. 3. o. ahs (volito, volitare, volitavi, volitatum,
1, v., uumak, havada oraya buraya gidip gelmek)
in aere: havada (in+abl. de, iinde; aer, aeris, m., hava)
pisces: balklar (o. acc.) (piscis, piscis, m., balk)
natant: natare fiilinin etken praes. 3. o. ahs (nato, natare, natavi, natatum, 1, v.,
yzmek)
in aquis: sularda (in+abl. de, iinde)
sexto die (zarf): altnc gnde (zaman bildiren abl.)
omnia: btn (o. acc.)
animantia: canllar (o. acc.)
postremo: hemen ardndan, hemen sonra, hemen akabinde, ertesi: posterusun en
stnlk derecesi, tek. abl. (posterus, a, um, adj., ardndan, -den sonra, akabinde; postremus
(postumus), a, um, adj.) (zarf konumunda zaman bildiren abl.)
hominem: insan (acc.)
quievit: quiescere fiilinin etken praes. 3. tek. ahs (quiesco, quiescere, quievi,
quietum, 3, v., dinlenmek, sakin kalmak)
die septimo (zarf): yedinci gnde (zaman bildiren abl.)
Bu metindeki cmle yaplar yle rneklenebilir:
Basit Cmle:
Deus creavit caelum et terram: Tanr g ve yeri yaratt:
288
zne: Deus (nom.)

Fiil: creavit
Nesne(ler): caelum et terram (her ikisi de tek. acc.)
Bileik Cmle:
coegit aquas in unum locum, et eduxit e terra plantas et arbores: Sular tek bir
yere toplad ve topraktan bitkileri ve aalar meydana getirdi:
I. Cmle
zne: gizli (Deus) (nom.)
Fiil: coegit (zne fiilin iinde)
Nesne: aquas (o. acc.)
et: bala
II. Cmle
Fiil: eduxit (zne fiilin iinde)
Nesne(ler): plantas et arbores (her ikisi de acc.)
Karmak Cmle: fecit aves quae volitant in aere: havada uuan kular yaratt.
Esas cmleye bal bir yardmc cmleden olumaktadr.
Esas Cmle: fecit aves: kular yaratt
Fiil: fecit (zne fiilin iinde)
Nesne: aves o. acc.)
Yardmc cmle: quae volitant in aere: havada uuan
zne: quae (=aves) (o. f. nom.)
Fiil: volitant
(Bunlar cmlenin ana geleridir. Cmle iindeki dier geler sfat, zarf, edat, vb.
konumdadr ve gerekli bilgiler bal altnda verilmitir.)
289
Metnin karmak cmlesinde, yardmc cmle esas cmleye bir ilgi zamiriyle baldr
ve Latincede bu tr cmlelere sfat yardmc cmlesi veya ilgi cmlesi ad verilir. nk
yardmc cmle, esas cmledeki ilikili kelimeyi bir sfat gibi nitelemektedir. Bu cmlenin
anlalmas iin nce ilgi zamirinin ne olduu ve nasl ekildiinin bilinmesi gerekir. Bu konu
daha sonraki derste ilenecektir.
290
Uygulamalar
1)
Daha nce ilenen cmleleri cmle eitleri asndan analiz edin.
2)
Yukardaki metnin tm kelimelerini ait olduklar ekim gruplarnn kurallarna
uygun olarak ekin.
3)
Yukardaki metindeki tm fiilleri ait olduklar ekim gruplarna ve zamanlarna
gre ekin.
4)
Yukardaki metni kendi cmlelerinizle Latince olarak tekrardan yazn ve
arkadalarnzla paylap tartn.
291
Uygulama Sorular
1)
Cmleler temel olarak kaa ayrlr?
2)
Basit Cmle nedir?
3)
Bileik Cmle nedir?
4)
Karmak Cmle nedir?
5)
imdiye dein rendiiniz cmleler bu temel yaplardan hangisine
uymaktadr?
292

Bu blmde Genesisten seilen bir metnin eliinde temel cmle eitleri renilmi
ve gerekli cmle analizleri yaplmtr. Metinde grlen nemli bir gramer kural, ilgi zamiri
ve ilgi zamiriyle kurulan sfat yardmc cmleleri daha sonraki derste ayrntl olarak
ilenecektir. Bu blm, ilerleyen derslerde yeni renilecek gramer kurallarnn metinden
yola karak ileneceine dair n bir bilgi vermektedir.
293
Blm Sorular
1) Basit cmlenin tanm aadakilerden hangisidir?
a) Birbiriyle bantl iki cmleden meydana gelen cmledir.
b) Sadece znelerden meydana gelen cmledir.
c) Sadece iki ya da daha fazla nesneden meydana gelen cmledir.
d) Bir zne ve bir fiil, bazen ek olarak bir nesneden meydana gelen cmledir.
2) Bileik cmlenin zellii aadakilerden hangisidir?
a) ki ya da daha fazla bamsz cmleden oluur.
b) ki ya da daha fazla nesneden oluur.
c) Sra saylarndan oluur.
d) Zamir alan cmlelerdir.
3) Karmak cmlenin zellii aadakilerden hangisidir ?
a) Drt basit cmlenin bileiminden oluur.
b) Temel cmlelerden oluur.
c) Bir bamsz cmle ve bir ya da birden fazla baml cmleden oluur.
d) Say zarflarnn bileiminden oluur.
4) Creatio Mundi ifadesinin anlam nedir?
a) Evrenin Yaratl
b) Dnyann Temel Yaps
c) Doann Temeli
d) Dnyann zellikleri
294
5) Deus creavit caelum et terram ifadesi hangi temel cmle kalbdr?

a) Bileik Cmle
b) Basit Cmle
c) Karmak Cmle
d) Baml Cmle
6) Deus coegit aquas in unum locum, et eduxit e terra plantas et arbores ifadesi
hangi temel cmle kalbdr?
a) Karmak Cmle
b) Bileik Cmle
c) Baml Cmle
d) Balantl Cmle
7) Secundo die fecit firmamentum, quod vocavit caelum ifadesi hangi temel cmle
kalbdr?
a) Bileik Cmle
b) Temel Cmle
c) Basit Cmle
d) Karmak Cmle
8) Aadaki cmlelerden hangisi karmak cmledir?
a) Quarto die fecit solem et lunam et stellas.
b) Primo die fecit lucem.
c) Quinto die fecit aves quae volitant in aere.
d) Sexto die fecit omnia animantia.
295
9) Secundo die fecit firmamentum, quod vocavit caelum ifadesindeki quod kelimesi
nedir?
a) ilgi zamiri
b) say zarf
c) mlkiyet zamiri
d) ahs zamiri
10) Quinto die deus fecit pisces qui natant in aquis cmlesi ne cmlesidir?
a) Fiilimsi cmle
b) Bileik cmle
c) lgi zamiriyle kurulan sfat yardmc cmlesi
d) Basit cmle
Cevaplar
1) d, 2) a, 3) c, 4) a, 5) b, 6) b, 7) d, 8) c, 9) a, 10) c
296
14. LG ZAMR VE SIFAT YARDIMCI CMLES
297
Bu Blmde Neler reneceiz

14.1. lgi Zamirine Dair n Bilgi
14.2. Sfat Yardmc Cmlesinin Kurulumu
14.3. Descartes Genesis Okumaya Devam Ediyor: Creatio Adami et Evae: Adem ile
Havvann Yaratl
298

1)
lgi zamiri nedir?
2)
lgi zamirinin ekim kurallar nedir?
3)
Sfat yardmc cmlesi nedir?
4)
Sfat yardmc cmlesi ilgi zamiriyle nasl kurulur?
299

Konu
Kazanm
Kazanmn nasl elde

edilecei veya
gelitirilecei
lgi Zamiri
Daha nce renilen ahs

ve mlkiyet zamirlerine
ilaveten ilgi zamirlerini de
renme ve Latincedeki
zamirlere dair daha ayrntl
bilgi sahibi olma
Daha nce renilen

zamirleri tekrar ederek ilgi
zamirinin faklarn
alglayarak ve ilgi
zamirlerinin yer ald
cmleler kurarak
Sfat Yardmc Cmlesi
Sfat yardmc cmlesinin

zelliklerini renme ve
Latincede yardmc cmle
kalplaryla ilgili balang
dzeyinde bilgi edinme
Btn cmle eitlerini

tekrar ederek ve bunlar sfat
yardmc cmleleriyle
kyaslayarak
300
Anahtar Kavramlar
lgi zamiri
Sfat yardmc cmlesi
301
Giri
Bu blmde, daha nceki derste ilenen metindeki ilgi zamiri ve sfat yardmc cmle
kalplarndan yola karak Latincede sfat cmlelerinin ilgi zamiriyle nasl kurulabileceine
dair temel bir bilgi verilecek ve yine Genesisten seilmi bir metin eliinde bu tr
cmlelerin zelliklerine dikkat ekilecektir.
302
14.1. lgi Zamirine Dair n Bilgi

Latincede bir yardmc cmleyi nceki cmlelere balayan ve bal olduu kelimenin
saysn ve cinsini alarak baland cmleyi bir sfat gibi niteleyen zamire ilgi zamiri denir.
lgi zamirinin ekimi yledir:
qui, quae, quod: ki bu, ki o, vb.

oul
Tekil
Masc.
Fem.
Neut.
Masc.
Fem.
Neut.
Nom.
Acc.
qui
quem
quae
quam
quod
quod
qui
quos
quae
quas
quae
quae
Gen.
cuius
cuius
cuius
quorum
quarum
quorum
Dat.
cui
cui
cui
quibus
quibus
quibus
Abl.
quo
qua
quo
quibus
quibus
quibus
Basit rnekler ve Trkeye bire bir eviri:

vir, qui: adam, ki o
vir, quem: adam, ki onu
vir, cuius: adam, ki onun
vir, cui: adam, ki ona, ki onun iin (vb.)
vir, cum quo: adam, ki onunla (cum+abl: ile; ile birlikte)
femina, quae: kadn, ki o
bellum, quod: sava, ki o
bella, quae: savalar, ki onlar (ki bu savalar, vb)
ego, qui scribo: ben, ki yazyorum (yazan ben)
tu, qui scribis: sen, ki yazyorsun (yazan sen)
vir, qui scribit: adam, ki yazyor (yazan adam)
mulieres, quas vidi: kadnlar, ki onlar grdm (grdm kadnlar)
animalia, quae vidi: hayvanlar, ki onlar grdm (grdm hayvanlar)
viri, quos vidi: adamlar, ki onlar grdm (grdm adamlar)
303
viri, quibus puer paret: adamlar, ki onlara ocuk itaat ediyor (ocuun itaat ettii
adamlar)
Ego expecto litteras quas tu scripsisti: Ben, senin yazdn mektuplar bekliyorum
(Ben mektuplar bekliyorum, ki onlar sen yazdn)
Est Deus qui videt omnia: Her eyi gren bir Tanr var. (Bir Tanr var, ki o her eyi
grr).
14.2. Sfat Yardmc Cmlesinin Kurulumu

Sfat yardmc cmlelerinin kurulumunu nceki derste ilenen metindeki Deus fecit
aves quae volitant in aere: Tanr havada uuan kular yaratt (kular yaratt, ki o kular
havada uuuyorlar) ve Deus fecit pisces quae natant in aquis: Tanr sularda yzen
balklar yaratt (balklar yaratt, ki o balklar sularda yzyorlar) ifadelerinin rneinde
aklamak bu cmle yaplarnn anlalmasn kolaylatracaktr:
lk cmledeki quae ilgi zamiri ile kurulan cmle, aves kelimesini bir sfat gibi niteler.
Aves (kular), cmlenin nesnesidir, dolaysyla diil bir kelime olan avis (ku) kelimesinin
oul accusativus hlidir. Bu kelimenin yerini tutan ilgi zamiri quae (ki onlar, ki o kular) da
avis kelimesi gibi diil ve ouldur. Ama bu ikisi ayn hlde deildir. nk aves, oul
accusativus; quae ise oul nominativus hlindedir. nk aves bir nceki cmlenin
nesnesidir; quae ise bir sonraki cmlenin znesidir. Demek ki, ilgi zamiri ile kurulan
cmlelerde ilikili kelimeler birbirine say ve cins bakmndan uyarlar, ama hl bakmndan
uymak durumunda deildir.
Yalnz bu noktada una dikkat edilmelidir: Baz cmlelerde ilgi zamiri ile balayan
cmle accusativus hlde bir kelimeyle balayabilir.
rnein: Vidi aves, quas puer habet: ocuun sahip olduu kular grdm.
Bu cmlede quas ilgi zamiri yine aves ile ilikilidir ve avisin saysn ve cinsini
almtr. Ama accusativus hlinde olmas, aves kelimesinin accusativus olmasndan deil,
dier cmlenin nesnesi olmasndandr (Kular grdm, ki o kulara ocuk sahipti).
Bu durumda ilgi zamirinin hlini belirleyen tek ey, sfat cmlesinde hangi hlde
kullanlmas gerektiidir.
Sfat cmlelerini aadaki metinde de grmek mmkndr:
304
14.3. Descartes Genesis Okumaya Devam Ediyor: Creatio Adami et

Evae: Adem ile Havvann Yaratl
Deus finxit corpus hominis. Deus finxit corpus hominis e limo terrae et dedit illi
animam viventem; fecit illum ad similitudinem suam, et nominavit illum Adamum.
Deinde immisit soporem in Adamum, et detraxit unam e costis eius dormientis. Ex ea
formavit mulierem quam dedit sociam Adamo, sicque instituit matrimonium. Nomen
primae mulieris fuit Eva. 1
Tanr insann bedenini biimledi. Tanr insann bedenini yerin (dnyann; yeryznn)
balndan biimledi ve ona canl (soluk alp veren, yaayan) bir ruh verdi (bahetti; can
verdi); onu kendisine benzer kld (onu kendi suretinde yaratt) ve ona Adem adn verdi.
Sonra Ademe derin bir uyku gnderdi (Ademin iine uykuyu sald; Ademi uyuttu) ve uyuyan
Ademin (Adem uyurken; Adem derin uykudayken) kaburga kemiklerinin birini (bir kaburga
kemiini) ekip ald. Ondan (o kemikten; bu kemikten) Ademe e olarak verecei kadn
biimledi (kadn yaratt, ki onu Ademe e olarak verdi; kadn yaratt ve onu Ademe e
olarak verdi). Bylece evlilik kurumunu meydana getirdi (yaratt, oluturdu; evlilii kurdu).
lk kadnn ad Havva idi (Havva oldu).
Gerekli Bilgiler
finxit: biimledi: fingere fiilinin etken perf. 3. tek. ahs (fingo, fingere, finxi, fictum,
3, v., biimlendirmek, biim vermek, ekillendirmek, taslak karmak, yapmak)
corpus: bedenini (acc.)
hominis: insann (gen.)
S.C. Walker, s. 19.
305
e limo: balktan (e+abl. den; limus, i, m., amur, balk)

terrae: yerin (dnyann, yeryznn) (gen.)
dedit: verdi: dare fiilinin etken perf. 3. tek. ahs
illi: iaret zamiri: ona (bedene) (dat.tek.n)
animam: ruhu, can, soluu (acc)
viventem: yaayan(): vivere fiilinin acc. 3. tekil participiumu (sfat fiil); (nom.
vivens: yaayan, canl) (vivo, vivere, vixi, victum, 3, v., yaamak, soluk alp vermek)
animam viventem: yaayan ruhu, soluk alp veren ruhu, canl soluu
fecit: yaratt, kld: facere fiilinin etken perf. 3. tek. ahs
illum: iaret zamiri: onu (insan) (acc.tek.mf.)
ad similitudinem suam: kendi suretine (benzer) (similitudo, similitudonis, m.,
benzerlik, aynlk; ad+acc. bir eye)
nominavit: ad verdi: nominare fiilinin etken perf. 3. tek. ahs (nomino, nominare,
nominavi, nominatum, 1, v., adlandrmak, ad vermek)
Adamum: Adem(i) (acc.) (Adamus, i, m., lk insan, Adem)
deinde (zarf): sonra
immisit: gnderdi: immittere fiilinin etken perf. 3. tek. ahs (immitto, immittere,
immisi, immissum, 3, v., bir yerin iine yollamak, gndermek, salmak)
soporem: uykuyu (acc) (sopor, soporis, m., derin uyku, lm uykusu)
detraxit: ekti: detrahere fiilinin perf. 3. tek. ahs (detraho, detrahere, detraxi,
detractum, 3, v., ekmek, karmak, ekip dar karmak, karp ya da ekip almak)
unam e costis eius: kaburgalarndan birini [ex +abl. den, -den dar; costa, ae, f.,
kaburga; kaburga kemii, br; unam: acc. f.; eius: iaret zamiri: onun (Ademin)
(gen.tek.m)]
dormientis: uyuyann (uyuyan Ademin): dormire fiilinin gen. 3. tekil eril participiumu
(sfat fiil); (nom. dormiens: uyuyan)
ex ea: ondan [= ex ea costa: kaburga kemiinden; ea: iaret zamiri (abl.tek. f.)]
formavit: biimledi: formare fiilinin perf. 3. tek. ahs (formo, formare, formavi,
formatum, 1, v., biim vermek, ekil vermek, meydana getirmek, yapmak
306
mulierem: kadn (acc.) (mulier, mulieris, f., kadn; e, zevce)

quam: ilgi zamiri: ki onu (ki o kadn) (acc. tek. f.)
sociam: ei (acc.) (socia, ae, f., e, kar, zevce, hayat arkada)
Adamo: Ademe (dat.)
Ex ea formavit mulierem quam dedit sociam Adamo, sicque instituit
matrimonium: Ondan (o kemikten; bu kemikten) Ademe e olarak verecei kadn
biimledi: quam ilgi zamiriyle kurulan Sfat Yardmc cmlesi.
sicque (zarf): bylece
instituit: meydana getirdi: instituere fiilinin perf. 3. tek. ahs (instituo, instituere,
institui, institutum, 3, v., kurmak, meydana getirmek, oluturmak)
matrimonium: evlilii (acc.) (matrimonium, ii, n., evlilik)
nomen: ad (nom.) (nomen, nominis, n., ad, isim)
primae mulieris: ilk kadnn (gen.)
fuit: idi, oldu: esse fiilinin perf. 3. tek. ahs
Eva: Havva (nom.) [Eva, (Heva), ae, f., lk kadn, Havva]
Metnin Temel Cmlelerine rnek:
Basit Cmle: Deus finxit corpus hominis: Tanr insann bedenini biimledi.
zne: Deus (nom.)
Fiil: finxit
Nesne: corpus (acc.)
Bileik Cmle: Deus finxit corpus hominis e limo terrae et dedit illi animam
viventem: Tanr insann bedenini yeryznn balndan biimledi ve ona canl (soluk alp
veren, yaayan) bir ruh verdi (bahetti; can verdi)
I. Cmle
zne: Deus (nom.)
Fiil: finxit
Nesne: corpus (acc.)
307
et: bala
II. Cmle
Fiil: dedit (zne fiilin iinde)
Nesne: animam (acc.)
Karmak Cmle: Ex ea formavit mulierem quam dedit sociam Adamo: Ondan
(kaburga kemiinden) Ademe e olarak verecei kadn biimledi.
Esas Cmle: Ex ea formavit mulierem: Ondan kadn biimledi
Fiil: formavit (zne fiilin iinde)
Nesne: mulierem (acc.)
Yardmc Cmle: quam dedit sociam Adamo: Ademe e olarak verecei
Fiil: dedit (zne fiilin iinde)
Nesne: mulierem (gizli) ve sociam (her ikisi de acc.)
Son cmle bir sfat yardmc cmlesidir. Buradaki ilgi zamiri quam (ki onu, ki o
kadn) esas cmledeki mulierem (kadn) (acc. f.) kelimesine uymaktadr. Bu yzden acc.
fem. ve tekil hldedir. Yardmc cmlenin znesi Deus olduu iin, quam ilgi zamiri nesne
konumundadr (Ex ea formavit mulierem quam dedit sociam Adamo=ondan kadn
biimledi, ki onu Ademe e olarak verdi).
308
Uygulamalar
1)
imdiye dek grdnz tm cmlelerdeki zamirleri bulup snflayn ve birer
cmlede kullann.
2)
Grdnz metinlerin zneleri yerine zamirleri yerletirin.
3)
lgi zamirleriyle sfat yardmc cmleleri kurup Genesis metinlerini kendi
cmlelerinizle anlatn ve blm arkadalarnzla paylan.
4)
5)
Bu dnem grdnz 1-14 Haftalk ders blmlerinde rendiklerinizi,

a)
isim, sfat, zamir ve fiil
b)
cmle kurulum teknikleri olarak tasnif edip yeniden gzden geirin.
Tm rendiklerinizden aklnzda kalan kelime ve cmleleri nir kda dkn.
309
Uygulama Sorular
1)
lgi zamirinin genel zellikleri nelerdir?
2)
lgi zamirlerinin cmle iindeki zellikleri nelerdir?
3)
Bu derse kadar ka tr zamir rendiniz?
4)
Bu derse kadar ka tr cmle yaps rendiniz?
5)
Sfat cmlelerinin cmledeki ilevi nedir?
6)
Bu derse kadar Latince gramerinde neler rendiniz? Kendinizi deerlendirin.
310

Bir nceki blmle balantl olan bu blmde, ilgi zamirleri ve sfat cmleleri ilendi
ve Genesisten seilen bir baka metin zerinde alld.
Bu blmle birlikte Latince gramerde isim, sfat, fiil (haber kipi), cmle kurulumlar
ve zamirlerin bir ksm grlm oldu. Btn bu bilgilerin tekrardan gzden geirilmesi, hi
kukusuz, dier dnem derslerindeki yeni gramer kurallarn alglamay kolaylatracaktr.
311
Blm Sorular
1) Deus finxit corpus hominis ifadesi ne tr bir temel cmledir?
a) Basit Cmle
b) Karmak Cmle
c) Bileik Cmle
d) Sfat Cmlesi
2) Aadakilerden hangisi bileik cmle deildir?
a) Fecit illum ad similitudinem suam, et nominavit illum Adamum
b) Deinde immisit soporem in Adamum, et detraxit unam e costis eius dormientis.
c) Sicque instituit matrimonium.
d) Deus finxit corpus hominis e limo terrae et dedit illi animam viventem.
3) Aadakilerden hangisi Ex ea formavit mulierem quam dedit sociam Adamo
ifadesini gramerce tanmlamaz?
a) Bileik cmle
b) Gizli zneli cmle
c) lgi zamiriyle kurulmu sfat cmlesi
d) Karmak cmle
4) Deus fecit aves volitant in aere ifadesindeki bolua hangi zamir uygun der?
a) quae
b) qui
c) quos
d) quibus
312
5) Vidi aves, puer habet ifadesindeki bolua hangi zamir uygun der?
a) qui
b) quas
c) quae
d) quorum
6) Aadakilerden hangi zamir Deus finxit corpus hominis cmlesindeki hominis
yerine kullanlabilir?
a) qua
b) quibus
c) cuius
d) quo
7) Aadakilerden hangi zamir Deinde immisit soporem in Adamum cmlesindeki
in Adamum yerine kullanlabilir?
a) in quem
b) in quam
c) in quibus
d) in qua
8) Creatio Adami et Evae ifadesinin evirisi aadakilerden hangisidir?
a) Adem ile Havvann lk Gnah
b) Adem ile Havvann Cezas
c) Adem ile Havvann Cennet Bahesi
d) Adem ile Havvann Yaratl
313
9) Aadakilerden hangi edat ve zamir kullanm unam e costis. cmlesindeki e

costis ifadesine uygun der?
a) e qua
b) e quo
c) e quibus
d) e quorum
10) Aadakilerden hangisi primae mulieris creatio cmlesinin evirisidir?
a) ilk kadnn l
b) ilk kadnn yaratl
c) ilk kadnn dnyas
d) ilk kadnn sesi
Cevaplar
1)a, 2)c, 3)a, 4)a, 5)b, 6)c, 7)a, 8)d, 9)c,10)b
314
KAYNAKA
Bennett, Charles E. (1918). New Latin Grammar. Boston: Allyn and Bacon.
D'Ooge, Benjamin Leonard. (1911). Latin for Beginners. Boston: Ginn and Company.
Drken, . (2014). Felsefecilere zel Latince-Descartes Latince reniyor
(Baskda). stanbul: Alfa Yaynevi.
Kirtland, John Copeland (ed.) (1903). Ritchies Fabulae Faciles. London: Longmans,
Green, and Co.
rberg, Hans H. (2003). Lingua Latina Per se Illustrata, Pars I, Familia Romana.
Domus Latina.
rberg, Hans H. (2006). Lingua Latina Per se Illustrata, Fabellae Latina, Domus
Latina.
Walker, S. C. (1835). New latin Reader. Part First, Boston.
315

R - Felsefede Kaynak Diller I - Latince PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

R - Felsefede Kaynak Diller I - Latince PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FELSEFEDE KAYNAK DLLER ILATNCE

FELSEFE LSANS PROGRAMI

PROF. DR. DEM DRKEN

STANBUL NVERSTES AIK VE UZAKTAN ETM FAKLTES

STANBUL NVERSTES AIK VE UZAKTAN ETM FAKLTES

FELSEFEDE KAYNAK DLLER I LATNCE

Prof. Dr. idem Drken

DESCARTES LATNCE RENYOR

6.1. Zamir Nedir? ................................................................................................................... 125

13. TEMEL CMLE YAPILARI .......................................................................................... 280

Bu Blmde Neler reneceiz?

Latin Dili Hakknda

Roma Kltr le lgili Balca Terimler

Blm Hakknda lgi Oluturan Sorular

Bir felsefeci niin Latince renmelidir?

Neden Descartesi kendimize klavuz aldk?

Roma kltryle ilgili balca terimler nelerdir?

Blmde Hedeflenen Kazanmlar ve Kazanm Yntemleri

Kazanmn nasl elde

Latincenin nemiyle ilgili

Latin Dili Hakknda

Dilin temeli olan bilgilerin

Bu kitapta kendimize neden

Roma Kltr le lgili

Roma ve Romallarla ilgili

Roma Kltryle ilgili yazl

Roma Kltrnn Balca Terimleri

1.1. Latincenin nemi

herhangi bir eserin ksaltmalar Latincedir; bilimsel uzmanlk alanlarnn kendine zg

1.2. Latin Dili Hakknda

Yunan edebiyatnn temelinde kurulan Eski Roma edebiyatnn . 3. yzyldaki

S 15. yy.17. yy.

Altna LatincesiGma Latincesi

Alfabeye Y ve Z harfleri, Yunancadan alnan kelimeleri eklemek iin, 1. yzylda,

Bu derste Klasik Latince retilecektir.

Latince okunuta u kurallara dikkat edilmelidir:

1.3. Klavuzumuz Descartes

1.4. Roma Kltryle lgili Balca Terimler

Mare Mediterraneum: Akdeniz

Roma Tanrlar (Dii Romani)

Aedes: tanrnn ikametgh; apel, tapnak.

Caesar Takvimine Gre Aylar (Menses)

Roma Mutfa (Coquinaria Romana)

Roma Eitimi (Educatio Romana)

Vcut Azalar (Partes Corporis)

Kahverengi, esmer, yank ten (tonu)

Yeil (genel anlamda)

Gk mavisi (zellikle gz rengini betimlerken)

Koyu mavi, lacivert

Kuruni, kurun mavisi

Meneke rengi, leylak rengi

Lila, erguvani (gnmzde krmz, meneke, mor, lal,

Krmz (btn tonlar)

Krmz (saf krmz herhangi bir eyi betimlerken)

Donuk portakal rengi, mat turuncu (kays sars)

Ak kestane, ela; kum rengi; sarms kahve, esmer;

Turuncu, portakal rengi

Kehribar rengi, bal rengi

Altn sars (sa rengi iin)

Sar (genel anlamda); uuk sar

Mat beyaz (kire rengini andran ton)

l beyaz, donuk beyaz

Kar beyaz (saf beyaz)