See

discussions, stats, and author profiles for this publication at: http://www.researchgate.net/publication/275658947

Avrupa lkelerinin Mlteci ve ltica Politikalar

ARTICLE OCTOBER 2014

READS

67

1 AUTHOR:
Janroj Keles
Middlesex University, UK
32 PUBLICATIONS 21 CITATIONS
SEE PROFILE

Available from: Janroj Keles

Retrieved on: 11 November 2015

01 Ekim 2014 aramba

Avrupa lkelerinin Mlteci ve ltica Politikalar
DR. JANROJ KELES / Middlesex niversitesi - Business School
J.Keles@mdx.ac.uk
Avrupa lkeleri, siyasi dnce, etnik, din, milliyet, belirli bir sosyal gruba
mensubiyetten kaynaklanan kovuturmalardan dolay kendi lkelerini terk
etmek zorunda kalanlarn durumunu ve uluslararas szlemelerin
kendilerine tand haklar gz ard ederek mlteci ve iltica sorununu bir
gmen sorununa indirgedi. Bunun sonucu olarak da mltecilerin
lkelerini terk etme nedenleri kamusal alanda grnmez hale getirildi.

kinci Dnya Sava'nn neden olduu byk ykm ve milyonlarca insann

zorla lkesini terk etmeye zorlanmas, iltica ve mlteci sorununun
zmne dair almalara hz kazandrd. Uluslararas mlteci hukukunu
dzenleyen temel anlama olan 1951 tarihli Cenevre Szlemesi ve bu
szlemeyi izleyen tamamlayc New York Protokol (1967) ile mlteci ve
snmac tanm ve mlteci ve snmac statsnde olanlarn sahip
olaca haklar belirlendi. Mlteci ve snmac kavramlar birbirine
kartrld iin burada bu kavramlar biraz amak gerekiyor. Mlteci,
politik dnce, dinsel, etnik ayrmclk ve etnik atmalar gibi

nedenlerden dolay kovuturmalara urayan, bundan dolay lkesini terk

etmek zorunda kalan ve mltecilik stats hukuken kabul edilen kiidir.
Mlteciler, bulunduklar lkede Cenevre Szlemesi'nin tand btn
haklardan yararlanma hakkna sahiptir. Snmac ise mltecilie bavuran
ve bavurduu lkenin mahkemelerince mlteci olma nedenleri aratrlan
ve bu srede korunma, barnma ve insani ihtiyalar karlanan kiidir.
Yukarda bahsedilen szleme, protokol ve bunlar izleyen dier
protokoller ve bildirgeler, snma hakk tanmaya ilikin koullarn
snma hakk tanyan devletler tarafndan belirlenmesine karar verdii
iin koullar farkl lkelerde, farkl yorumlamalara yol amaktadr.
1951 Cenevre Szlemesi'yle birlikte Avrupa devletleri, Avrupada ortak
bir iltica ve mlteci politikas gelitirmeye baladlar. Bat Avrupa, Dou
Blou'ndan "zgr Bat'ya" (kapitalist sisteme) kaanlar ile darbe ve
diktatrlkten kaan spanyol, Portekizli, Yunanistanl snmac ve
mltecilere kaplarn sorunsuz olarak at. Ama 1980 ve 90l yllarda
yaanan savalar (Krdistan, Bosna, Kosova, Sri Lanka vb.) ve
Sovyetler'in dal ile mlteci saysnn Avrupada ykselmesiyle birlikte,
ABnin mlteci ve iltica politikasnda nemli bir paradigmal deiim
yaand. zellikle Avrupada Ortak Pazar oluturma, snrlarn
kaldrlmas ve AB vatandalarna serbest dolam hakkn amalayan
Schengen Anlamas ile birlikte AB lkeleri baznda mlteci ve snmac
saysnn azaltlmasn amalayan ortak almalar hz kazand. lticaclarn
barnma, alma, sosyal ve politik hayata dahil olma ve dolam hakkna
kstlamalar getirildii gibi, iltica bavurusu, bir lkede reddedilen bir
snmacnn baka bir Avrupa lkesinde snma bavurusu tmden
ortadan kaldrld (Dublin Szlemesi, 1990). Bu politikalarn sonucu
olarak iltica bavuru sreleri hzlandrld ve snmaclar kitlesel bir
ekilde snrd etme uygulamalar en ok bavurulan "zm" yntemi
olarak kabul grmeye balad. Oysa ki hem Cenevre Szlemesi ve onu
tamamlayan dier szlemeler hem de Avrupa nsan Haklar
Szlemesinin ngrd iltica bavurularnn adil bir ekilde incelenmesi,
red edildiinde yeniden incelenmesi, iltica bavurular sonulanmadan
snmaclarn ikence, kt muamele ya da cezalandrmaya maruz kalma
riski ile karlaabilecekleri bir lkeye snr d edilmemesi hkme
balanmtr.
Dahas Avrupa lkeleri, siyasi dnce, etnik, din, milliyet, belirli bir
sosyal gruba mensubiyetten kaynaklanan kovuturmalardan dolay kendi
lkelerini terk etmek zorunda kalanlarn durumunu ve uluslararas
szlemelerin kendilerine tand haklar gz ard ederek mlteci ve iltica
sorununu bir gmen sorununa indirgedi. Bunun sonucu olarak da
mltecilerin lkelerini terk etme nedenleri kamusal alanda grnmez hale

getirildi. Kaak Gmen sylemiyle snmaclar kriminalletirme,

tekiletirme ve dlama gibi kurumsal rklk anlay, toplumsal bir
taban aramakta. zellikle 1990lardan beri mlteci ve iltica konular
Batda gn kontrol kapsamnda ele alnmakta. Bu anlamda Avrupa
lkelerinin mlteci ve iltica politikalar, bu lkelere almak iin gelen
gmenlere ynelik gelitirilen kstlamalardan ve dlayc politikalardan
bamsz dnlemez. Hem mlteci ve snmaclara, ekonomik
nedenlerden gelen gmenlere ve Avrupada doan ikinci ve hatta nc
jenerasyona ynelik dlayc ve ayrmc politikalar, ekonomik sorunlardan
te politik ve kltrel niteliklidir. ok kltrlle kar kan ve Avrupasentrik bir kltr ideolojisini esas alan sac parti ve gruplar, kltrel
formatlarnn farklln vurguluyor; yabanclarn topluma uyum
salamakta zorland ve ekonomik yk olduu gibi argmanlar ne
sryor. Avrupa Birlii yesi lkelerde bir yandan insan haklar
perspektifinden uzaklaarak mlteci ve snma sorununu bir kriminal,
kltrel ve ekonomik sorun olarak lanse ederken mlteci ve snmaclarn
nne konulan hukuki ve siyasi bariyerlerden dolay bu sosyal kesimin
hem i hem de sosyo-politik yaama dahil olmas da engelleniyor.
AB yesi lkelerdeki farkl hukuksal dzenlemeler ve uygulamalar ile i
politikaya dayal poplist politikalar, Avrupa'da ortak bir mlteci ve
snma politikasnn olumasna engel olmaya devam etmekte. Snma
prosedrlerinin uygulanmasnda her AB lkesinin farkl politik, kltrel ve
ekonomik yaklamndan dolay Avrupada btnlkl ve progresif bir
mlteci ve snma politikasndan bahsetmek imkansz. Hem mlteci
statsnde olanlar hem de snma bavurusu incelenenler ve onlara
tannan haklar, lkeden lkeye farkllklar tamakta. Ama tm Avrupa
yesi lkelerin ortak olan politikas, mlteci ve snmaclarn Avrupaya
gelmesini engelleme ve onlar "azami dzeye" indirme olarak
zetlenebilir.

nc lkelerden gelecek olan gmen ve snmaclara kar Avrupa

snrlarnn sk bir ekilde kontrol, vize politikalar, iltica bavurularnn
Avrupa dnda incelenmesi, ilticaclarn Avrupa lkelerine gelmesini
nleme politikalar (Libya eski lideri Kaddafi ile yaplan anlamayla Afrikal
ilticaclarn gelmesini nleme gibi) gibi politikalarla "Avrupa Kalesi"
oluturuldu. Snmaclara tm yasal yollar kapatlarak sava, iddet ve
etnik, cinsel ve dinsel ayrmcla ve kovuturmalara urayan insanlara
kaak ve yasal olmayan yollarla AB lkelerine vararak iltica
bavurusunda bulunmalar dnda bir seenek sunulmamakta. Bu bir nevi
lkesinde bask grenler ve kovuturulanlarn Avrupaya gelmesini nleme
ve kendi lkelerinden kaanlarn komu lkelere snmasn zendirmeye

ynelik bir politikadr. Sorun u ki Irak, Suriye, Filistin ve Zimbabve gibi

rneklere baktmzda genellikle byk mlteci glerinin rotas komu
lkelerdir. Siyasi dnce, etnik kken, din, milliyet veya cinsel
tercihinden kaynaklanan kovuturmalardan dolay lkesini terk edenlerin
sadece kk bir kesimi Avrupaya varmakta. Dnyadaki kaynaklarn
byk blmn kullanan Avrupa ve dier gelimi lkeler, kaplarn
mlteci
ve
snmaclara
kapatrken
sadece Yksek
Yetenekli
Gmenlere
amakta.
Avrupann yeni gnah keileri: Mlteci ve snmaclar
Avrupa lkelerinin bencil politikalar sonucunda her yl yzlerce insan
derme atma gemi ve botlarla "Avrupa Kalesine" ulamaya
alrken Akdeniz ve Ege Denizi'nde hayatn yitirmekte ve sadece
cesetleri
Kale
Avrupann
sahillerine
ulamakta.
Avrupa Kalesi'ne girmeyi baaranlar ise yeni, zorlu, uzun ve bazen sonu
belli olmayan bir yolculua balyor. Brokratik, barnma, ekonomik, dil,
eitim, salk, i, kurumsal rklk, kltrel ve sosyal kabullen(me)me ve
de psikolojik sorunlar ile boumak zorunda kalyorlar. Baz Avrupa
lkelerinde (Britanya, Fransa, Avusturya ve Yunanistan) iltica bavurular
aylarca srmekte. Genellikle iltica bavurularnn ou reddedilmekte ve
hatta ilticaya bavurann hzl bir ekilde snrd edilmesiyle
sonulanmakta. zellikle Fransada Sans-Papiers (Katszlar) Hareketi,
Fransz hkmetinin iltica bavurularnn yzde 90a varan ret
politikalarna kar durmak iin ortaya kt. Baz lkelerde ise iltica
bavurular hzlandrlm bir ekilde sonulanr. Ret kararlarna itiraz
sresi dolmadan snrd etme uygulamalar da ska rastlanan bir durum.
Barnma sorunu lkeden lkeye deimektedir. rnein baz lkelerde
(Almanya ve Avusturya gibi) barnma olanaklar, toplumdan ve
ehirlerden uzak, mlteci ve snmaclarn "Gott verlassenes Land Tanr'nn terk ettii yer" olarak deerlendirdii iltica kamplarnda
karlanmakta. Yaplan birok aratrmada bu sosyal yalnzlatrma
uygulamalarnn psikolojik rahatszlklar ve hatta intiharlara neden olduu,
kamplarn rutubetli oluunun zellikle ocuklarda solunum yolu
hastalklarna yol at belirtilmekte. Bunun yannda ar sac gruplarn
iltica kamplarnda barnan mlteci ve snmaclara saldrd, hatta iltica
kamplarn yaktklar bilinen bir gerek. Dier Avrupa lkelerinde ise
snmaclara ya sreli bir barnma hakk tannyor (talya) ya cezaevine
dntrlen kamplarda (Yunanistan) barndrlyorlar; veya hibir
barnma olana tannmadan sokaklarda yaamlarn idame etmeleri
bekleniyor. Rojaval/Suriyeli snmaclarn Gney Kbrsta 10 yldan daha
uzun sre yaamalarna ramen ne vatandalk ne de mltecilik statsne

sahip olmalar ve son olarak Gney Kbrs hkmetinin ekonomik krizi

bahane ederek Kbrsa gelen snmaclarn alma, barnma ve beslenme
ihtiyalarn karlamamasn rnek gsterebiliriz. 2013 ylnda Gney
Kbrsn bakenti Lefkoada Rojava ve Suriyeli snmaclarn plerde
yemek topladna tank oldum. Ama bu sadece ABnin periferinde olan
lkelerde olmuyor. Yine Oxford niversites'nde katsz snmaclara
ynelik yaptmz aratrmada ayn sorunlarn dnyann yedinci zengin
lkesi olan Britanyada da yaandn grdk.
Avrupada politik mlteci statsnde olanlara alma izni verilirken
snmaclarn alma hayatna katlmalar yasalarla yasaklanmakta.
Gerekte ise hem ilticaya bavuranlar hem de iltica bavurusu
reddedilenler kaytl olmayan ekonominin en nemli ucuz igc olarak
grlmekte. Yine Britanya ve dier Avrupa lkelerinde yaptmz
aratrmalarda, ilticaya bavuranlarn veya katszlarn genellikle hukuki
ve dil sorunlarndan dolay kendi etnik toplumlarnn iinde i bulabildiini
tespit ettik. Bu onlara sosyal evre kurma ve psikolojik destek bulmayla
birlikte ar i glerinin smrlmesine de neden olabiliyor. lticaya
bavuran ve iltica bavurusu reddedilenler, karn tokluuna gnde 16
saat altrldklarn ifade ettiler. Bu konuda in, Hindistan, Krt ve Trk
iverenlerinin dayanmac smr diye tabir ettiimiz bir iveren ve ii
ilikisinin ok yaygn olduunu belirtmek gerekir. Aratrmamza katlan
kadn mlteci ve snmaclar, i hayatlarnda cinsel istismara ve saldrya
uradklarn ifade ettiler. altnn karln almayan, biriken aylklarn
isteyen katsz snmaclar ise, iverenleri tarafndan polise ihbar
etmeyle tehdit edildiklerini, bundan dolay altklarnn karln
alamadklarn sylediler.
Bu sorunlarn yannda salk ve eitim olanaklar da mlteci ve
snmaclarn en ok karlatklar sorunlardr. Baz lkelerde mlteciler
salk ve kstl eitim haklarna sahipken dierlerinde snmaclar byle
olanaklara sahip deildir. Katszlar ise salk ve eitim sorunlarn kendi
olanaklar ile karlama(ma) durumundalar. Birlemi Milletler'in ocuk
Haklar Szlemesi'nin 28. maddesinde ve mltecilerin hukuki statsne
ilikin 1951 tarihli Cenevre Szlemesi'nde, ocuklarn temel eitim hakk
garanti altna alnmakla birlikte birok katsz gmenin ocuklar, bu
haklarn kullanamamakta. Bu tmyle eitim ve retim sisteminin
brokratik anlayna, yasalar uygulayanlarn yorumlamasna bal. Baz
lkelerde katsz gmenlerin ocuklar okula giderken dierlerinde
snrd edilme korkusuyla aileler ocuklarn okula gndermekten
ekiniyor.
Gmenler zerine yaplan aratrmalarda dil ve kltrel farkllklar,

yabanclara kar rk ve ayrmc anlaylarn zellikle kadn ve ocuklar

zerinde sosyal ve psikolojik sorunlara neden olduu belirtilmekte.
Sonu olarak Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii, Uluslararas
Af rgt ve mlteciler alannda alan kurumlar, snma hukukunun
uluslararas insan haklar hukukunun bir devam niteliinde olduunu
belirtmekte ve mlteci/snmaclara kar gelitirilen kurumsal rkl,
tekiletirme/kriminalletirme
sylemlerini
ve
de
Cenevre
Szlemesi'nden doan haklarn kstlanmasn, insan haklar ihlali olarak
deerlendirmekte; bu nedenle de Avrupa yesi lkeleri iddetle
eletirmekte.
http://www.yeniozgurpolitika.org/index.php?rupel=nuce&id=34678