Tbdy PDF

TRKYE BNA DEPREM YNETMEL
(TBDY)
Yayn tarihi: 00.00.2016, Resmi Gazete No.:00000
EK
DEPREM ETKS ALTINDA
BNALARIN TASARIMI N ESASLAR
BLM 1 GENEL HKMLER
1.1. KAPSAM
1.1.1 Bu Ynetmelik hkmleri, yeni yaplacak binalarn deprem etkisi altnda tasarm ile
mevcut binalarn deerlendirilmesi ve glendirme tasarm iin uygulanr.
1.1.2 Bu Ynetmelik hkmleri, deprem etkisi altnda yerinde dkme ve nretimli
betonarme, elik, hafif elik, yma ve ahap malzemeden yaplan binalarn deprem etkisi
altnda tasarm iin uygulanr.
1.1.3 Deprem etkisi altnda yksek binalarn tasarm iin zel kurallar, Ynetmeliin ilgili
blmnde tanmlanmtr.
1.1.4 Deprem etkisi altnda yaltml binalarn tasarm iin zel kurallar, Ynetmeliin ilgili
blmnde tanmlanmtr.
1.1.5 Deprem etkisi altnda mevcut binalarn deerlendirilmesi ve glendirilmesi iin zel
kurallar, Ynetmeliin ilgili blmnde tanmlanmtr.
1.1.6 Deprem etkisi altnda binalarda 1.1.4 kapsamndaki yaltm uygulamalarndan farkl
aktif ve pasif davran kontrolu uygulamalar ve bunlara ilikin tasarm kurallar bu
Ynetmeliin kapsam dndadr.
1.1.7 Binalar ve bina tr yaplarn dnda kalan kprler, barajlar, ky ve liman yaplar,
tneller, boru hatlar, enerji nakil hatlar, nkleer santrallar, doal gaz depolama tesisleri gibi
yaplar, tamam yer altnda bulunan yaplar ve binalardan farkl hesap ve gvenlik esaslarna
gre projelendirilen dier yaplar bu Ynetmeliin kapsam dndadr.
1.1.8 Tarihi ve kltrel deeri olan tescilli yaplarn ve antlarn deprem etkisi altnda
deerlendirilmesi ve glendirilmesi bu Ynetmeliin kapsam dndadr.
1.1.9 Bu Ynetmeliin kapsam dndaki bina ve bina tr yaplarn deprem etkisi altnda
tasarm iin kendi zel ynetmelikleri yaplncaya dek, ncelikle ilgili Trk Standartlarnda
verilen hkmler ile birlikte, uluslararas geerlilii kabul edilen edeer dier standart,
ynetmelik gibi teknik dzenlemeler, bu Ynetmelikte ngrlen ilkeleri ve asgari gvenlik
dzeyini salayacak ekilde kullanlabilir.
1.2. GENEL LKELER
1.2.1 Bu Ynetmelie gre deprem etkisi altnda yeni binalarn tasarmnda ve mevcut
binalarn deerlendirilmesinde esas alnacak deprem yer hareketi dzeyleri Blm 2de
tanmlanmtr. Bu deprem yer hareketi dzeylerine kar gelen deprem etkileri, 00/00/2016
1
tarih ve 00/0000 sayl Bakanlar Kurulu karar ile yrrle konulan Trkiye Deprem
Tehlikesi Haritalar ile tanmlanmtr.
1.2.2 Bu Ynetmelie gre deprem etkisi altnda yeni binalarn tasarmnda ve mevcut
binalarn deerlendirilmesinde esas alnacak Bina Performans Hedefleri ile Deprem Tasarm
Snflar (DTS) Blm 3de tanmlanmtr.
1.2.3 Bu Ynetmelie gre deprem etkisi altnda tasarm yaplan binalar, malzeme ve
iilik koullar bakmndan Trk Standartlar ile evre ve ehircilik Bakanl Genel Teknik
artnamesi ve Yap Malzemeleri Ynetmelii (305/2011) kurallarna uygun olacaktr.
1.3. ZEL KONULARDA TASARIM GZETM VE KONTROLU
1.3.1. Tanm
1.3.1.1 Bu Ynetmeliin uygulanmasna ilikin deerlendirme ve tasarm srelerinde, zel
uzmanlk gerektiren konularda projenin balangcndan bitimine kadar ilgili tm tasarm
aamalarnda grev yapacak ekilde, ilgili alanda mesleki yetkinlii haiz uzmanlardan
tasarm gzetim ve kontrol hizmeti alnmak zorundadr.
1.3.1.2 Bu tr hizmetleri yerine getireceklerin eitim koullar, mesleki yeterlilik ve
deneyim konular ve bunlarn belgelendirilmesi ile hizmetin yrtlmesine ilikin usul ve
esaslar ayr bir dzenleme ile belirlenir.
1.3.2. Kapsam
Bu Ynetmeliin uygulanmasnda aada belirtilen konular 1.3.1de tanmlanan tasarm
gzetim ve kontrolu hizmetine tabidir:
(a) Blm 2 kapsamnda 2.4.1e gre sahaya zel deprem tehlikesi analizleri
(b) Blm 2 ve Blm 16 kapsamnda 2.4.2 ve 16.5e gre sahaya zel zemin davran
analizleri
(c) Blm 5 kapsamnda 5.7ye gre zaman tanm alannda dorusal olmayan hesap yntemi
ile deprem hesab
(d) Blm 13e gre yksek binalarn deprem hesab ve tasarm
(e) Blm 14e gre yaltml binalarn deprem hesab ve tasarm
(f) Blm 16 kapsamnda 16.10a gre zaman tanm alannda dorusal olmayan yap-kazkzemin etkileimi hesaplar
(g) 1.1.9 kapsamnda yaplan hesap ve tasarmlar
1.4. DENEYE DAYALI TASARIM
Bu Ynetmeliin uygulanmasnda ihtiya duyulabilecek zel yap bileenlerinin testleri,
kendi teknik dzenlemeleri kapsamnda belgelendirme gerekmedike, TS EN ISO/IEC 17025
standardna gre akredite olan veya TS EN ISO/IEC 17065 standardna gre akredite olmu
bir belgelendirme kuruluunca yaplacaktr. Bu deneysel almalarda TS EN 1990 Ek Dde
verilen esaslar veya edeer uluslararas yntemler dikkate alnacaktr.
BLM 2 DEPREM YER HAREKET

2.0. SMGELER
DD-1
= 50 ylda alma olasl %2 (tekrarlanma periyodu 2475 yl) olan deprem yer
hareketi dzeyi
DD-2
hareketi dzeyi
DD-3
hareketi dzeyi
DD-4
hareketi dzeyi
FS
= Ksa period blgesi iin yerel zemin etki katsays
F1
= 1.0 saniye periyod iin yerel zemin etki katsays
= Yerekimi ivmesi [g = 9.81 m/s2]
LF
= Fay dzlemine olan mesafe [km]
Sae (T )
= Yatay elastik tasarm spektral ivmesi [g]
SaeD (T ) = Dey elastik tasarm spektral ivmesi [g]

Sde (T )
= Yatay elastik tasarm spektral yerdeitirmesi [m]
SDS
= Ksa periyod blgesi iin tasarm spektral ivme katsays [boyutsuz]
SD1
= 1.0 saniye periyod iin tasarm spektral ivme katsays [boyutsuz]
SS
= Ksa periyod blgesi iin harita spektral ivme katsays [boyutsuz]
S1
= 1.0 saniye periyod iin harita spektral ivme katsays [boyutsuz]
= Doal titreim periyodu [s]
TA
= Yatay elastik tasarm ivme spektrumu ke periyodu [s]
TAD
= Dey elastik tasarm ivme spektrumu ke periyodu [s]
TB
TBD
= Dey elastik tasarm ivme spektrumu ke periyodu [s]
TL
= Yatay elastik tasarm spektrumunda sabit yerdeitirme

periyodu [s]
blgesine
gei
TLD
= Dey elastik tasarm spektrumunda sabit yerdeitirme blgesine

periyodu [s]
gei
Tp
= Binann hakim doal titreim periyodu [s]
= Faya yaknlk katsays
2.1. DEPREM TEHLKE HARTALARI

2.1.1 Binalarn deprem etkisi altnda tasarmnda esas alnacak deprem yer hareketlerine
ilikin veriler bu Blmde tanmlanmtr.
2.1.2 2.2de tanmlanan drt farkl deprem yer hareketi dzeyi iin deprem verileri, Bakanlar
Kurulunun xxx tarih ve xxx sayl karar ile yaynlanan Trkiye Deprem Tehlikesi Haritalar
ile tanmlanmtr. Bu haritalara www.deprem.gov.tr/ adl internet sitesinden eriilebilir.
2.2. DEPREM YER HAREKET DZEYLER
Bu Ynetmelik kapsamnda aada belirtilen drt farkl deprem yer hareketi dzeyi
tanmlanmtr.
2.2.1. Deprem Yer Hareketi Dzeyi-1 (DD-1)
DD-1 Deprem Yer Hareketi, spektral byklklerin 50 ylda alma olaslnn %2 ve buna
kar gelen tekrarlanma periyodunun 2475 yl olduu ok seyrek deprem yer hareketini
nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, gznne alnan en byk deprem yer hareketi olarak
da adlandrlmaktadr.
kar gelen tekrarlanma periyodunun 475 yl olduu seyrek deprem yer hareketini
nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, standart tasarm deprem yer hareketi olarak da
adlandrlmaktadr.
kar gelen tekrarlanma periyodunun 72 yl olduu sk deprem yer hareketini nitelemektedir.
DD-4 Deprem Yer Hareketi, spektral byklklerin 50 ylda alma olaslnn %68 (30 ylda
alma olasl %50) ve buna kar gelen tekrarlanma periyodunun 43 yl olduu ok sk deprem
yer hareketini nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, servis deprem yer hareketi olarak da
adlandrlmaktadr.
2.3. DEPREM YER HAREKET SPEKTRUMLARI
2.3.1. Tanm
Deprem yer hareketi spektrumlar, belirli bir deprem yer hareketi dzeyi iin referans zemin
koullar esas alnarak %5 snm oran iin, aada 2.3.2 2.3.5te akland zere harita
spektral ivme katsaylarna, faya yaknlk katsaysna ve yerel zemin etki katsaylarna bal
olarak standart biimde veya 2.4.1e gre sahaya zel deprem tehlikesi analizleri ile zel olarak
tanmlanrlar.
2.3.2. Harita Spektral vme Katsaylar ve Tasarm Spektral vme Katsaylar

2.3.2.1 Yukarda 2.2de tanmlanan drt farkl deprem yer hareketi dzeyi iin Deprem
Tehlike Haritalar, iki spektral ivme deerini tanmlayan Spektral vme Haritalar olarak
dzenlenmitir. Boyutsuz olarak tanmlanan harita spektral ivme katsaylar aada
belirtilmitir:
(a) Ksa periyod blgesi iin harita spektral ivme katsays SS
(b) 1.0 saniye periyod iin harita spektral ivme katsays S1
Birbirine dik iki yatay dorultudaki deprem etkilerinin geometrik ortalamasna kar gelen
harita spektral ivme katsaylar, belirli bir deprem yer hareketi dzeyi iin referans zemin
koulu (VS )30 760 m s esas alnarak %5 snm oran iin Deprem Tehlike Haritalarnda
(www.deprem.gov.tr/) verilen harita spektral ivmelerinin yerekimi ivmesine blnmesi ile
boyutsuz katsaylar olarak tanmlanmtr.
2.3.2.2 2.3.2.1de tanmlanan harita spektral ivme katsaylar SS ve S1 , aadaki ekilde
tasarm spektral ivme katsaylar SDS ve SD1 e dntrlr:
SDS SS FS
(2.1)
SD1 S1 F F1
Burada F 2.3.3te tanmlanan faya yaknlk katsaysn, FS ve F1 ise 2.3.4te tanmlanan yerel
zemin etki katsaylarn gstermektedir.
2.3.2.3 Denk.(2.1) ile elde edilen tasarm spektral ivme katsaylarndan yararlanlarak, yatay
ve dey elastik tasarm spektrumlar, sras ile, 2.3.5 ve 2.3.6da tanmlanmtr.
2.3.3. Faya Yaknlk Katsays
Sadece DD-1 ve DD-2 deprem yer hareketi dzeylerinde Denk.(2.1)de SD1 e uygulanmak
zere, aktif fay dzlemlerine 25 km ve daha az mesafedeki konumlar iin faya yaknlk katsays
F Denk.(2.2) ile tanmlanmtr:
F 1.2
LF 15 km
F 1.2 0.02(LF 15)
15 km < LF 25 km
(2.2)
DD-3 ve DD-4 deprem yer hareketi dzeyleri iin F 1.0 alnacaktr. Denk.(2.2)de LF fay
dzlemine olan mesafeyi [km] gstermektedir ve ilgili her konum iin www.deprem.gov.tr/ adl
internet sitesinde verilmitir.
2.3.4. Yerel Zemin Etki Katsaylar
2.3.4.1 16.4te tanmlanan yerel zemin snflarna bal olarak yerel zemin etki katsaylar FS
ve F1 , sras ile, Tablo 2.1 ve Tablo 2.2de verilmitir. Tablolarda harita spektral ivme
katsaylarnn ara deerleri iin dorusal enterpolasyon yaplabilir.
2.3.4.2 Tablo 2.1 ve/veya Tablo 2.2ye gre ZF yerel zemin snfna giren zeminler iin
sahaya zel zemin davran analizleri 16.5e gre yaplacaktr.
5
Tablo 2.1 Ksa periyod blgesi iin Yerel Zemin Etki Katsaylar
Ksa periyod blgesi iin Yerel Zemin Etki Katsays FS
Yerel
Zemin
Snf
SS 0.25
SS 0.50
SS 0.75
SS 1.00
SS 1.25
SS 1.50
ZA
0.8
0.8
0.8
0.8
0.8
0.8
ZB
0.9
0.9
0.9
0.9
0.9
0.9
ZC
1.3
1.3
1.2
1.2
1.2
1.2
ZD
1.6
1.4
1.2
1.1
1.0
1.0
ZE
2.4
1.7
1.3
1.1
0.9
0.8
Sahaya zel zemin davran analizi yaplacaktr (Bkz.16.5).
ZF
Tablo 2.2 1.0 saniye periyod iin Yerel Zemin Etki Katsaylar
1.0 saniye periyod iin Yerel Zemin Etki Katsays F1
Yerel
Zemin
Snf
S1 0.10
S1 0.20
S1 0.30
S1 0.40
S1 0.50
S1 0.60
ZA
0.8
0.8
0.8
0.8
0.8
0.8
ZB
0.8
0.8
0.8
0.8
0.8
0.8
ZC
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
1.4
ZD
2.4
2.2
2.0
1.9
1.8
1.7
ZE
4.2
3.3
2.8
2.4
2.2
2.0
ZF
Sahaya zel zemin davran analizi yaplacaktr (Bkz.16.5).
2.3.5. Yatay Elastik Tasarm Spektrumu

2.3.5.1 Gznne alnan herhangi bir deprem yer hareketi dzeyi iin yatay elastik tasarm
ivme spektrumunun ordinatlar olan yatay elastik tasarm spektral ivmeleri Sae (T ) , doal
titreim periyoduna bal olarak yerekimi ivmesi [g] cinsinden Denk.(2.3)te tanmlanmtr
(ekil 2.1):
T
Sae (T ) 0.4 0.6
TA
Sae (T ) SDS
SDS
(0 T TA )
(TA T TB )
SD1
T
S T
Sae (T ) D12 L
T
Sae (T )
(TB T TL )
(2.3)
(TL T )
Burada SDS ve SD1 yukarda 2.3.2.2de tanmlanan tasarm spektral ivme katsaylarn, T ise
doal titreim periyodunu gstermektedir. Yatay tasarm spektrumu ke periyodlar TA ve TB
aadaki Denk.(2.4) ile SDS ve SD1 e bal olarak tanmlanr:
TA 0.2
SD1
SDS
TB
SD1
SDS
Sabit yerdeitirme blgesine gei periyodu TL = 6 s alnacaktr.
(2.4)
Sae (T )
SDS
SD1
Sae (T )
0.4SDS
SD1
T
Sae (T )
TA
TL
TB 1.0
S D1 TL
T2
T
ekil 2.1
2.3.5.2 Gznne alnan herhangi bir deprem yer hareketi dzeyi iin yatay elastik tasarm
yerdeitirme spektrumunun ordinatlar olan yatay elastik tasarm spektral yerdeitirmeleri
Sde (T ) , doal titreim periyoduna bal olarak metre [m] cinsinden Denk.(2.5) ile tanmlanr
(ekil 2.2):
Sde (T )
T2
g Sae (T )
4 2
(2.5)
Sde (T )
TA
TL
TB
ekil 2.2
2.3.6. Dey Elastik Tasarm Spektrumu
Gznne alnan herhangi bir deprem yer hareketi dzeyi iin dey elastik tasarm ivme
spektrumunun ordinatlar olan dey elastik tasarm spektral ivmeleri SaeD (T ) , yatay deprem
yer hareketi iin tanmlanan ksa period tasarm spektral ivmesi katsaysna ve doal titreim
periyoduna bal olarak yerekimi ivmesi [g] cinsinden Denk.(2.6) ile tanmlanr (ekil 2.3):

T
SaeD (T ) 0.32 + 0.48
SDS
TAD
SaeD (T ) 0.8 SDS

SaeD (T ) 0.8 SDS
(0 T TAD )
(TAD T TBD )
TBD
T
(2.6)
(TBD T TLD )
Denk.(2.6)da yer alan TAD ve TBD dey spektrum ke periyodlar ile TLD periyodu
Denk.(2.7)de verilmitir.
TAD
TA
3
1,05aeD
TBD
TB
3
TLD
TL
2
(2.7)
(T )
0.8SDS
SaeD (T ) 0.8 SDS
0.32SDS
TAD TBD
ekil 2.3
TBD
T
TLD
3,5
2.4. SAHAYA ZEL DEPREM YER HAREKET SPEKTRUMU

2.4.1. Sahaya zel Elastik vme Spektrumu
2.4.1.1 Baz zel durumlarda, sahaya zel deprem tehlikesi analizleri ile sahaya zel deprem
yer hareketi spektrumlarnn tanmlanmas gerekli olabilir. Bu spektrumlar istenirse her
durumda kullanlabilir.
2.4.1.2 Sahaya zel deprem yer hareketi spektrumlarnn ordinatlar, hibir zaman 2.3.5te
tanmlanan tasarm spektrumu ordinatlarnn % 90ndan daha kk olmayacaktr.
2.4.2. Sahaya zel Zemin Davran Analizleri
16.4e gre yaplan yerel zemin snflandrmasnda ZF snf olarak tanmlanan zeminlerde
16.5e gre sahaya zel zemin davran analizleri yaplacaktr. Bu tr analizler, istenirse dier
snflardaki zeminlerde de yaplabilir.
2.5. ZAMAN TANIM ALANINDA DEPREM YER HAREKET
Bu ynetmelie gre bina tayc sistemlerinin zaman tanm alannda bir veya iki boyutlu ve
boyutlu deprem hesab iin gerekli deprem yer hareketlerinin seimi ve leklendirilmesi
iin uygulanmas gerekli kurallar aada tanmlanmtr.
8
2.5.1 Bina tayc sistemlerinin zaman tanm alannda deprem hesabnda kullanlacak deprem
kaytlarnn seimi, tasarma esas deprem yer hareketi dzeyi ile uyumlu deprem byklkleri,
fay uzaklklar, kaynak mekanizmalar ve yerel zemin koullar dikkate alnarak yaplacaktr.
Binann bulunduu blgede tasarma esas deprem yer hareketi dzeyi ile uyumlu gemi
deprem kaytlarnn mevcut olmas durumunda ncelikle bu kaytlar kullanlacaktr. Sahaya
zel deprem tehlikesine en fazla katkda bulunan depremlere ait byklk ve fay uzakl
bilgilerinin belirlenmesi iin deprem tehlikesi ayrtrma ileminden yararlanlabilir.
2.5.2 Yeterli say veya nitelikte deprem kayd seiminin yaplamad durumlarda, zaman
tanm alannda benzetirilmi yer hareketi kaytlar kullanlabilir. Bu tr kaytlarn kullanlmas
durumunda, binann bulunduu sahann sismik kaynak, dalga yaylm ve yerel zemin zellikleri
gz nne alnacaktr. Benzetirme iin kullanlacak model parametreleri, sz konusu blgede
meydana gelmi gemi depremlerde kaydedilmi gerek deprem kaytlar ile dorulanacaktr.
2.5.3 Bir veya iki boyutlu hesap iin seilecek deprem kaytlarnn ve boyutlu hesap iin
seilecek deprem kayd takmlarnn says en az onbir olacaktr. Ayn depremden seilecek
kayt veya kayt takm says gemeyecektir.
(a) Bir veya iki boyutlu hesap iin seilen tm kaytlara ait spektrumlarn ortalamasnn 0.2Tp
ve 1.5Tp periyotlar (Tp = binann hakim doal titreim periyodu) arasndaki genliklerinin, 2.3.5
veya 2.4.1e gre tanmlanan tasarm spektrumunun ayn periyod aralndaki genliklerinden
daha kk olmamas kuralna gre, deprem yer hareketlerinin genlikleri leklendirilecektir.
(b) boyutlu hesap iin seilen her bir deprem kayd takmnn iki yatay bileenine ait
spektrumlarn kareleri toplamnn karekk alnarak bileke yatay spektrum elde edilecektir.
Seilen tm kaytlara ait bileke spektrumlarn ortalamasnn 0.2Tp ve 1.5Tp periyotlar
(Tp = binann hakim doal titreim periyodu) arasndaki genliklerinin, 2.3.5 veya 2.4.1e gre
tanmlanan tasarm spektrumunun ayn periyod aralndaki genliklerine orannn 1.3ten daha
kk olmamas kuralna gre deprem yer hareketi bileenlerinin genlikleri
leklendirilecektir. Bu periyot aral yaltml binalar iin deiebilir. Her iki yatay bileenin
leklendirilmesi ayn lek katsaylar ile yaplacaktr.
(c) 16.5.2ye gre serbest zemin analizinde kullanlacak deprem kaytlarnn veya kayt
takmlarnn yukardaki (a) veya (b)ye gre leklendirilmesinde, bina hakim doal titreim
periyodunun st snr 2Tp olarak alnacaktr.
2.5.4 Mevcut deprem verileri ile bina zelliklerinin gerekli klmas ve sahaya zel deprem yer
hareketi spektrumu belirlenmesi durumunda, binann belirli sayda titreim periyodu ile
ilikilendirilen koullandrlm ortalama spektrumlardan yararlanlarak, deprem kaytlarnn
analiz sonularnda daha az salmay salayacak ekilde seilerek leklendirilmesi yoluna
gidilebilir.
BLM 3 DEPREM ETKS ALTINDA BNALARIN DEERLENDRLMES VE

TASARIMI N GENEL ESASLAR
3.0. SMGELER
BKS
= Bina Kullanm Snf simgesi
BYS
= Bina Ykseklik Snf simgesi
CG
= Can Gvenlii Performans Dzeyi simgesi
DD-1
hareketi dzeyi
DD-2
hareketi dzeyi
DD-3
hareketi dzeyi
DD-4
hareketi dzeyi
DTS
= Deprem Tasarm Snf simgesi
= Gmenin nlenmesi Performans Dzeyi simgesi
HK
= Hemen Kullanm Performans Dzeyi simgesi
HN
= Bina Toplam Ykseklii
KK
= Kesintisiz Kullanm Performans Dzeyi simgesi
= Bina nem Katsays simgesi
3.1. BNA KULLANIM SINIFLARI VE BNA NEM KATSAYILARI

3.1.1. Bina Kullanm Snflar
Aada 3.2de tanmlanan Deprem Tasarm Snflarnn belirlenmesine esas olmak zere Bina
Kullanm Snflar (BKS), binalarn kullanm amalarna bal olarak Tablo 3.1de
tanmlanmtr.
3.1.2. Bina nem Katsaylar
Bina Kullanm Snflarna bal olarak Bina nem Katsaylar Tablo 3.1de tanmlanmtr.
3.2. DEPREM TASARIM SINIFLARI
3.1.1de tanmlanan Bina Kullanm Snflarna ve DD-2 deprem yer hareketi dzeyi iin 2.3te
tanmlanan Ksa Periyod Tasarm Spektral vme Katsaysna bal olarak, bu Ynetmelikte
deprem etkisi altnda tasarmda esas alnacak Deprem Tasarm Snflar (DTS), Tablo 3.2ye
gre belirlenecektir.
10
Tablo 3.1 Bina Kullanm Snflar ve Bina nem Katsaylar

Bina
Kullanm
Snf
Binann Kullanm
Amac
Bina nem
Katsays
(I)
BKS = 1
Deprem sonras kullanm gereken binalar,

insanlarn uzun sreli ve youn olarak
bulunduu binalar, deerli eyann sakland
binalar ve tehlikeli madde ieren binalar
a) Deprem sonrasnda hemen kullanlmas gerekli
binalar (Hastaneler, dispanserler, salk ocaklar,
itfaiye bina ve tesisleri, PTT ve dier haberleme
tesisleri, ulam istasyonlar ve terminalleri, enerji
retim ve datm tesisleri; vilayet, kaymakamlk
ve belediye ynetim binalar, ilk yardm ve afet
planlama istasyonlar)
b) Okullar, dier eitim bina ve tesisleri, yurt ve
yatakhaneler, askeri klalar, cezaevleri, vb.
c) Mzeler
d) Toksik, patlayc, parlayc, vb zellikleri olan
maddelerin bulunduu veya depoland binalar
1.5
BKS = 2
nsanlarn ksa sreli ve youn olarak

bulunduu binalar
Alveri merkezleri, spor tesisleri, sinema, tiyatro,
konser salonlar, ibadethaneler, vb.
1.2
BKS = 3
Dier binalar
Yukardaki tanmlara girmeyen dier binalar
(Konutlar, iyerleri, oteller, bina tr endstri
yaplar, vb)
1.0
Tablo 3.2 Deprem Tasarm Snflar (DTS)

Bina Kullanm Snf
(DD-2) Deprem Yer Hareketi Dzeyinde Ksa

Periyod Tasarm Spektral vme Katsays (SDS)
BKS = 1
BKS = 2, 3
SDS < 0.333
DTS = 4a
DTS = 4
0.333 SDS < 0.667
DTS = 3a
DTS = 3
0.667 SDS < 1.00
DTS = 2a
DTS = 2
1.00 SDS
DTS = 1a
DTS = 1
3.3. BNA YKSEKL VE BNA YKSEKLK SINIFLARI

3.3.1. Bina Taban ve Bina Ykseklii
3.3.1.1 Aadaki koullarn her ikisini de salayan bodrumlu binalarda bina taban bodrum
perdelerinin st kotundaki kat demesi seviyesinde tanmlanr.
(a) Rijit bodrum perdelerinin binay her taraftan veya en az taraftan evrelemesi,
(b) Birbirine dik bina eksenlerinin herbirinin dorultusundaki hakim titreim modunda, bodrum
katlar dahil binann tm iin hesaplanan doal titreim periyodunun, zemin kat demesi
dahil tm bodrum ktlelerinin silinmesi ile ayn dorultuda hesaplanan doal titreim
periyoduna orannn 1.1den kk olmas (Tp,tm 1.1 Tp,st).
11
3.3.1.2 Yukarda 3.3.1.1de verilen koullardan herhangi birini salamayan bodrumlu binalar
ve bodrumsuz binalarda bina taban temel st kotunda tanmlanr.
3.3.1.3 Deprem hesab bakmndan bina ykseklii HN , 3.3.1.1 veya 3.3.1.2ye gre
tanmlanan bina tabanndan itibaren llen ykseklik olarak tanmlanr. Bu tanmda, at
demesinin zerinde yer alan asansr makina dairesi ve benzeri kk ktleli uzantlar dikkate
alnmayabilir.
3.3.2. Bina Ykseklik Snflar
3.3.2.1 Deprem etkisi altnda tasarmda binalar ykseklikleri bakmndan sekiz Bina Ykseklik
Snfna (BYS) ayrlmtr. Bu snflara giren binalar iin 3.3.1.3 esas alnarak tanmlanan
ykseklik aralklar, 3.2deki Deprem Tasarm Snflarna bal olarak Tablo 3.3te
verilmitir.
Tablo 3.3 Bina Ykseklik Snflar ve Deprem Tasarm Snflarna Gre Tanmlanan
Bina Ykseklik Aralklar
Bina
Ykseklik Snf
Bina Ykseklik Snflar ve Deprem Tasarm Snflarna Gre

Tanmlanan Bina Ykseklik Aralklar [m]
DTS = 1, 1a, 2, 2a
DTS = 3, 3a
DTS = 4, 4a
BYS = 1
HN > 70
HN > 91
HN > 105
BYS = 2
56 < HN 70
70 < HN 91
91 < HN 105
BYS = 3
42 < HN 56
56 < HN 70
56 < HN 91
BYS = 4
28 < HN 42
42 < HN 56
BYS = 5
17.5 < HN 28
28 < HN 42
BYS = 6
10.5 < HN 17.5
17.5 < HN 28
BYS = 7
7 < HN 10.5
10.5 < HN 17.5
BYS = 8
HN 7
HN 10.5
3.3.2.2 Tablo 3.3te BYS = 1 olarak belirtilen binalar Blm 13e gre yksek binalar olarak
snflandrlacaktr.
3.4. BNA PERFORMANS DZEYLER
Bina Performans Hedeflerinin tanmna esas olmak zere, deprem etkisi altnda bina tayc
sistemleri iin Bina Performans Dzeyleri aada tanmlanmtr.
3.4.1. Kesintisiz Kullanm (KK) Performans Dzeyi
Bu performans dzeyi, bina tayc sistem elemanlarnda yapsal hasarn meydana gelmedii
veya hasarn ihmal edilebilir lde kald duruma kar gelmektedir.
3.4.2. Hemen Kullanm (HK) Performans Dzeyi
Bu dzey, bina tayc sistem elemanlarnda snrl dzeyde hasarn meydana geldii, dier
deyile dorusal olmayan davrann snrl kald hasar dzeyine kar gelmektedir.
12
3.4.3. Can Gvenlii (CG) Performans Dzeyi

Bu dzey, can gvenliini salamak zere bina tayc sistem elemanlarnda ok ar olmayan
ve ounlukla onarlmas mmkn olan kontrollu hasar dzeyine kar gelmektedir.
3.4.4. Gmenin nlenmesi (G) Performans Dzeyi
Bu dzey, bina tayc sistem elemanlarnda ileri dzeyde ar hasarn meydana geldii gme
ncesi duruma kar gelmektedir. Binann ksmen veya tamamen gmesi nlenmitir.
3.5. DEPREM ETKS ALTINDA BNA PERFORMANS HEDEFLER VE
UYGULANACAK TASARIM YAKLAIMLARI
Deprem etkisi altnda bina performans hedefleri, 2.2de tanmlanan deprem yer hareketi
dzeyleri altnda hedeflenen ve 3.4e gre tanmlanan bina performans dzeylerini ifade eder.
3.5.1. Bina Performans Hedefleri
2.2de tanmlanan drt deprem yer hareketi dzeyi iin bu Ynetmelik kapsamndaki binalara
uygulanmak zere, Deprem Tasarm Snf DTS = 1, 2, 3, 3a, 4, 4a iin tanmlanan Normal
Performans Hedefleri ile Deprem Tasarm Snf DTS = 1a, 2a iin tanmlanan leri Performans
Hedefleri Tablo 3.4 ve Tablo 3.5te verilmitir. Yap sahibinin isteine bal olarak Tablo
3.4teki deprem yer hareketi dzeylerine kar gelen daha ileri performans hedefleri seilebilir.
3.5.2. Uygulanacak Deerlendirme/Tasarm Yaklamlar
3.5.2.1 Blm 4te hesap esaslar verilen Dayanma Gre Tasarm (DGT) yaklam ile
Blm 5te hesap esaslar verilen ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm (GDT)
yaklamnn uygulama kapsamlar da Tablo 3.4 ve Tablo 3.5te verilmitir.
3.5.2.2 Tablo 3.4te belirtilmeyen yma, ahap ve hafif elik binalarn deprem hesab, DD-2
deprem yer hareketinin etkisi altnda Can Gvenlii (CG) performans hedefini salamak amac ile
Blm 4e gre Dayanma Gre Tasarm (DGT) yaklam ile yaplacaktr.
3.6. DEPREM ETKS ALTINDA UYGUN TASARIM N BNA TAIYICI
SSTEMLERNN DZENLENMES
Bina tayc sistemlerinin dzenlenmesinde aadaki genel kurallar gznne alnacaktr. Bu
balamda 3.7de tanmlanan planda ve deyde dzensiz tayc sistemlerden olabildiince
kanlmaldr.
3.6.1. Tayc Sistemin Sadelii ve Basitlii
Deprem yer hareketi, yapsal modelleme ve yapsal eleman davranlarndaki belirsizlikler
yannda analiz ve tasarm yntemlerindeki yaklaklklar nedeni ile, binann deprem
davrannn ngrlebilir olmasn salamak zere tayc sistemin olabildiince sade ve basit
olmas, deprem etkisi altnda tasarmn temel kuraldr.
13
Tablo 3.4. Deprem Tasarm Snflarna Gre Yeni Yaplacak veya Mevcut Binalar iin
Performans Hedefleri ve Uygulanacak Deerlendirme/Tasarm Yaklamlar
(a) Yeni Yaplacak Yerinde Dkme Betonarme, nretimli Betonarme ve elik Binalar
(Yksek Binalar dnda BYS 2)
DTS=1, 1a(1), 2, 2a(1) 3, 3a, 4, 4a
DTS=1 a(2), 2 a(2)
Deprem
Yer H.
Dzeyi
Normal Performans
Hedefi
Deerlendirme/Tasarm
Yaklam
leri Performans
Hedefi
Deerlendirme/Tasarm
Yaklam
DD-3
HK
GDT
DD-2
CG
DGT
CG
DGT(3,4)
DD-1
CG
GDT
(b) Yeni Yaplacak veya Mevcut Yksek Binalar (BYS = 1)

DTS=1, 2, 3, 3a, 4, 4a
DTS=1a, 2a
Deprem
Yer H.
Dzeyi
Normal Performans
Hedefi
Deerlendirme/Tasarm
Yaklam
leri Performans
Hedefi
Deerlendirme/Tasarm
Yaklam
DD-4
KK
DGTGDT
DD-3
HK
GDT
(3)
CG
DGT(3,4)
CG
GDT
DD-2
CG
DGT
DD-1
GDT
(c) Mevcut Yerinde Dkme Betonarme, nretimli Betonarme ve elik Binalar

(Yksek Binalar dnda BYS 2)
DTS=1, 2, 3, 3a, 4, 4a
DTS=1a, 2a
Deprem
Yer H.
Dzeyi
Normal Performans
Hedefi
Deerlendirme/Tasarm
Yaklam
leri Performans
Hedefi
Deerlendirme/Tasarm
Yaklam
DD-3
HK
GDT
DD-2
CG
GDT
DD-1
CG
GDT
BYS > 3 olan binalarda uygulanacaktr.

BYS = 2, 3 olan binalarda uygulanacaktr.
n tasarm olarak yaplacaktr.
(4)
I = 1.5 alnarak uygulanacaktr.
(1)
(2)
(3)
3.6.2. Tayc Sistemin Dzenli ve Simetrik Olarak Dzenlenmesi

3.6.2.1 Tayc sistemin planda dzenli ve simetrik olarak dzenlenmesi ile, demelerdeki
yayl ktlelerden kaynaklanan eylemsizlik kuvvetleri en uygun biimde dey tayc sistem
elemanlarna aktarlabilir. Simetrik tayc sistem dzenlemesi ile ktle, rijitlik ve dayanm
bakmlarndan oluabilecek dmerkezliklerin nne geilebilir ve ngrlebilir bir deprem
davran gerekletirilebilir.
3.6.2.2 Tayc sistem dey dorultuda da dzenli biimde dzenlenmelidir. Bu balamda
kat rijitliinde ve dayanmnda ani deiimler nedeni ile oluabilecek yumuak kat ve zayf kat
dzenlemelerinden olabildiince kanlmaldr.
14
Tablo 3.5. Deprem Tasarm Snflarna Gre Deprem Yaltml Bina Performans
Hedefleri ve Uygulanacak Tasarm Yaklamlar
(a) Yeni Yaplacak Deprem Yaltml Binalar styap
Deprem
Dzeyi
DTS=1, 2, 3, 3a, 4, 4a
DTS=1a, 2a
Normal Performans
Hedefi
Tasarm
Yaklam
leri Performans
Hedefi
Tasarm
Yaklam
DD-2
HK
DGT
KK
DGT
DD-1
(b) Deprem Yaltm Yaplarak Glendirilecek Mevcut Binalar styap

Deprem
Dzeyi
DTS=1, 2, 3, 3a, 4, 4a
DTS=1a, 2a
Normal Performans
Hedefi
Tasarm
Yaklam
leri Performans
Hedefi
Tasarm
Yaklam
DD-2
CG
DGT
HK
DGT
DD-1
(c) Yeni Yaplacak ve Glendirilecek Deprem Yaltml Binalar Yaltm Sistemi ve Altyap
Deprem
Dzeyi
DD-2
DD-1
(1)
(2)
DTS=1, 2, 3, 3a, 4, 4a
Normal Performans
Hedefi
KK
DTS=1a, 2a
Tasarm
Yaklam
leri Performans
Hedefi
GDT DGT
(1)
(2)
Tasarm
Yaklam
KK
GDT DGT(2)
(1)
Yaltm sistemi iin uygulanacaktr.

Altyap iin uygulanacaktr.
3.6.3. Tayc Sistemde Fazla-Ballk zelliinin Salanmas

3.6.3.1 Statik ykler altndaki fazla-ballk (hiperstatiklik) davrannn deprem etkileri
altnda da geerli olmas, bu balamda deprem srasnda baz tayc sistem elemanlarnn
dayanmlarnn azalmas ve hatta devre d kalmas durumunda, sistemde kararl davran
salayabilecek yeterli sayda yedek elemann devreye girmesi, dier deyile tayc sistemin
yedeklenmesi salanmaldr.
3.6.3.2 Birbirinden yapsal derzlerle ayrlan bina bloklarnn depremde arparak hasar grme
riski tad gzden uzak tutulmamaldr. Bu balamda;
(a) Tayc sistemin yapsal derzlerle birbirinden bamsz bloklara ayrlmasndan
olabildiince kanlmaldr.
(b) Bina veya bina bloklarnn plandaki uzunluklar, deprem hesabndan bamsz olarak,
betonarme elemanlar iin 4.5.8de tanmlanan etkin kesit rijitlikleri kullanlarak dzgn
scaklk deimesi ve rtre etkileri iin yaplacak tayc sistem hesabna gre belirlenebilir.
3.6.4. Tayc Sistemde Yeterli Dayanm ve Rijitlik
3.6.4.1 Deprem yer hareketinin planda tm dorultularda etkili olduu dikkate alnarak
tayc sistem elemanlarnn tercihan birbirine dik iki asal dorultuda dzenlenmesi ve birbirine
yakn dayanm ve rijitlie sahip olmas esastr.
15
3.6.4.2 Tayc sistemde niform olmayan davranlara neden olan burulma dzensizliini
ortadan kaldrmak ve tehlikeli burulma titreimlerini nlemek amac ile yeterli burulma
dayanmnn ve rijitliin salanmas esastr. Bu dorultuda en uygun zm, rijitlii ve
dayanm yksek tayc sistem elemanlarnn olabildiince binann evresinde
dzenlenmesidir.
3.6.5. Tayc Sistemde Yeterli Sneklik
Tasarm depremi altnda binada meydana gelen deprem etkilerinin tayc sistemin snek
davran ile azaltlmas iin bu Ynetmelikte tanmlanan snek tasarm ve kapasite tasarm
ilkelerine titizlikle uyulmaldr.
3.6.6. Katlarda ve Gei Katlarnda Yeterli Deme Rijitlii ve Dayanm
3.6.6.1 Depremde demelerde oluan eylemsizlik kuvvetlerinin dey tayc sistem
elemanlarna gvenle aktarlmasn ve ayn zamanda deprem etkilerinin farkl rijitliklere sahip
dey tayc sistem elemanlar arasnda gvenle datlmasn salamak zere, demelerin
yksek dzlem ii rijitlie ve yeterli dayanma sahip olmalar esastr.
3.6.6.2 Dzlem ii kuvvetlerin demelerden dey tayc sistem elemanlarna gvenli
biimde aktarld mutlaka hesapla gsterilecektir. Gerekli durumlarda betonarme
demelerde ek balant donatlar ve aktarma elemanlar kullanlacaktr (Bkz.7.11).
3.6.6.3 Demelerde byk boluklardan kanlmaldr. Boluklardan kanlamad
durumlarda, eylemsizlik kuvvetlerinin dey tayc sistem elemanlarnna aktarlmasn
salamak zere boluk kenarlarnda yeterli rijitlik ve dayanma sahip yatay elemanlar
dzenlenmelidir.
3.6.6.4 zellikle normal rijitlikli katlardan ok rijit bodrum katlarna geite yer alan ve
stteki katlarda oluan deprem kuvvetlerinin byk ksmn bodrum katlardaki evre
perdelerine aktaran gei demelerinde yeterli dzlem ii rijitlik ve dayanmn salanmas
esastr.
3.7. DEPREM ETKS ALTINDA TASARIMDA DZENSZ BNALAR
3.7.1. Dzensiz Binalarn Tanm
Depreme kar davranlarndaki olumsuzluklar nedeni ile tasarmndan ve yapmndan
kanlmas gereken dzensiz binalarn tanmlanmas ile ilgili olarak, planda ve dey
dorultuda dzensizlik meydana getiren durumlar Tablo 3.6da (simgeler iin Bkz. Blm 4),
bunlarla ilgili koullar ise 3.7.2de verilmitir.
3.7.2. Dzensiz Binalara likin Koullar
Tablo 3.6da tanmlanan dzensizlik durumlarna ilikin koullar aada belirtilmitir:
3.7.2.1 A1 ve B2 tr dzensizlikler, 4.6ya gre deprem hesap ynteminin seiminde etken
olan dzensizliklerdir.
16
Tablo 3.6 Dzensiz Binalar

A PLANDA DZENSZLK DURUMLARI
lgili
Maddeler
A1 Burulma Dzensizlii: Birbirine dik iki deprem dorultusunun

herhangi biri iin, herhangi bir katta en byk greli kat telemesinin o katta
ayn dorultudaki ortalama greli telemeye orann ifade eden Burulma
Dzensizlii Katsays bi nin 1.2den byk olmas durumu (ekil 3.1).
[bi = (i)max / (i)ort > 1.2]. Greli kat telemelerinin hesab, %5 ek
dmerkezlik etkileri de gznne alnarak, 4.7ye gre yaplacaktr.
3.7.2.1
A2 Deme Sreksizlikleri: Herhangi bir kattaki demede (ekil 3.2);

I Merdiven ve asansr boluklar dahil, boluk alanlar toplamnn kat brt
alannn 1/3nden fazla olmas durumu,
II Deprem yklerinin dey tayc sistem elemanlarna gvenle
aktarlabilmesini gletiren yerel deme boluklarnn bulunmas durumu,
III Demenin dzlem ii rijitlik ve dayanmnda ani azalmalarn olmas
durumu
3.7.2.2
A3 Planda kntlar Bulunmas: Bina kat planlarnda knt yapan

ksmlarn birbirine dik iki dorultudaki boyutlarnn her ikisinin de, binann
o katnn ayn dorultulardaki toplam plan boyutlarnn %20'sinden daha
byk olmas durumu (ekil 3.3).
3.7.2.2
B DEYDE DZENSZLK DURUMLARI
lgili
Maddeler
B1 Komu Katlar Aras Dayanm Dzensizlii (Zayf Kat):

Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi
birinde, herhangi bir kattaki toplam etkili kesme alannn, bir st kattaki
toplam etkili kesme alanna oran olarak tanmlanan Dayanm Dzensizlii
Katsays cinin 0.80den kk olmas durumu.
[ci = (Ae)i / (Ae)i+1 < 0.80]
Herhangi bir katta etkili kesme alannn tanm:
Ae = Aw + Ag + 0.15 Ak (Simgeler iin Bkz. 7.0)
3.7.2.3
B2 Komu Katlar Aras Rijitlik Dzensizlii (Yumuak Kat):

Birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi biri iin, bodrum katlar
dnda, herhangi bir iinci kattaki ortalama greli kat telemesi orannn bir
st veya bir alt kattaki ortalama greli kat telemesi oranna blnmesi ile
tanmlanan Rijitlik Dzensizlii Katsays ki nin 2.0den fazla olmas
durumu.
[ki = (i /hi)ort / (i+1 /hi+1)ort >2.0 veya ki = (i /hi)ort / (i1/hi1)ort > 2.0]
Greli kat telemelerinin hesab, %5 ek dmerkezlik etkileri de
gznne alnarak 4.7ye gre yaplacaktr.
3.7.2.1
B3 Tayc Sistemin Dey Elemanlarnn Sreksizlii:

Tayc sistemin dey elemanlarnn (kolon veya perdelerin) baz katlarda
kaldrlarak kirilerin veya guseli kolonlarn stne veya ucuna oturtulmas,
ya da st kattaki perdelerin altta kolonlara oturtulmas durumu (ekil 3.4).
3.7.2.4
3.7.2.2 A2 ve A3 tr dzensizliklerin bulunduu binalarda, kat demelerinin kendi

dzlemleri iinde deprem kuvvetlerini dey tayc sistem elemanlar arasnda gvenle
aktarabildiini gstermek zere iki boyutlu levha (membran) sonlu elemanlar ile
modellenecektir (Bkz.4.5.6.2).
3.7.2.3 B1 tr dzensizliinin bulunduu binalarda, gznne alnan iinci kattaki dolgu
duvar alanlarnn toplam bir st kattakine gre fazla ise, cinin hesabnda dolgu duvarlar
gznne alnmayacaktr. cinin en kk olduu kat dikkate alnarak 0.60 (ci)min < 0.80
17
aralnda Tablo 4.1de verilen tayc sistem davran katsays, 1.25 (ci)min deeri ile
arplarak her iki deprem dorultusunda da binann tmne uygulanacaktr. Ancak hibir zaman
ci < 0.60 olmayacaktr. Aksi durumda, zayf katn dayanm ve rijitlii arttrlarak deprem
hesab tekrarlanacaktr.
3.7.2.4 B3 tr dzensizliin bulunduu binalara ilikin koullar, btn deprem blgelerinde
uygulanmak zere, aada belirtilmitir:
(a) Kolonlarn binann herhangi bir katnda konsol kirilerin veya alttaki kolonlarda oluturulan
guselerin stne veya ucuna oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.
(b) Kolonun iki ucundan mesnetli bir kirie oturmas durumunda, kiriin btn kesitlerinde ve
ayrca gznne alnan deprem dorultusunda bu kiriin baland dm noktalarna birleen
dier kiri ve kolonlarn btn kesitlerinde, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan
tm i kuvvet deerleri %50 orannda arttrlacaktr.
(c) st katlardaki perdenin altta kolonlara oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.
(d) Perdelerin binann herhangi bir katnda, kendi dzlemleri iinde kirilerin stne aklk
ortasnda oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.
(i)max
(i)min
i +1 inci kat
demesi
i inci kat
demesi
Deprem
dorultusu
Demelerin kendi dzlemleri iinde rijit diyafram olarak almalar durumunda

(i)ort = 1/2 (i)max + (i)min
Burulma dzensizlii katsays: bi = (i)max / (i)ort
Burulma dzensizlii durumu: bi > 1.2
ekil 3.1
18
Ab
Ab1
Ab2
Ab = Ab1 + Ab2
A2 tr dzensizlik durumu I
Ab / A > 1/3
Ab : Boluk alanlar toplam
A : Brt kat alan
A
A2 tr dzensizlik durumu II
Kesit A-A
A2 tr dzensizlik durumu II ve III
ekil 3.2
ay
Ly
Ly
ay
ax
Lx
Ly
ay
ax
ax
Lx
ay
ax
ax
Lx
A3 tr dzensizlik durumu:
ax > 0.2 Lx ve ayn zamanda ay > 0.2 Ly
ekil 3.3
19
Bkz. 3.7.2.4 (a)
Bkz. 3.7.2.4 (b)
Bkz. 3.7.2.4 (c)
Bkz. 3.7.2.4 (d)
ekil 3.4
20
BLM 4 DEPREM ETKS ALTINDA BNALARIN DAYANIMA GRE

TASARIMI N HESAP ESASLARI
4.0. SMGELER
BYS
Ch
= kinci mertebe hesabnda kullanlan amprik katsay
= Ba kirili (boluklu) perde paralarnn enkesit arlk merkezleri arasndaki

uzaklk [m]
= Dayanm Fazlal Katsays
DTS
DD-1
hareketi dzeyi
DD-2
hareketi dzeyi
DD-3
hareketi dzeyi
Dbi
= iinci katta ek dmerkezlik bytme katsays
dfi(X)
= (X) deprem dorultusunda binann hakim doal titreim periyodunun hesabnda

iinci kata etki ettirilen fiktif ykten oluan yerdeitirme [m]
Ed
= Dorultu birletirmesi uygulanm tasarma esas toplam deprem etkisi
Ed(H)
= Dorultu birletirmesi uygulanm tasarma esas yatay deprem etkisi
Ed(X)
= (X) dorultusundaki depremin etkisi altnda tasarma esas deprem etkisi
Ed(Y)
= (Y) dorultusundaki depremin etkisi altnda tasarma esas deprem etkisi
Ed(Z)
= (Z) dorultusundaki depremin etkisi altnda tasarma esas deprem etkisi
Ffi(X)
= (X) deprem dorultusunda binann hakim doal titreim periyodunun hesabnda

iinci kata etki ettirilen fiktif yk [kN]
FiE(X)
= (X) deprem dorultusunda iinci kat ktle merkezine etkiyen edeer deprem yk
[kN]
= %5lik ek dmerkezlik [m]
f jE(S)
= jinci sonlu eleman dm noktasna etkiyen edeer deprem yk [kN]
= Sabit (l) yk etkisi
= Yerekimi ivmesi [m/s2]
= Yatay zemin itkisi etkisi
21
Hi
= Binann bodrum katlarnn stndeki st blmde iinci katn st blmn

tabanndan itibaren llen ykseklii [m]
HN
= Binann bodrum katlarnn stndeki st blmnn toplam ykseklii [m]
Hw
= Perde ykseklii [m]
hi
= iinci katn ykseklii [m]
= Bina nem Katsays
= Perdenin plandaki boyu [m]
M DEV
= Betonarme perdenin veya aprazl erevenin tabannda deprem yklerinden

meydana gelen devrilme momenti [kNm]
M ib(X)
= iinci katta (X) deprem dorultusuna dik dorultuda ek dmerkezlik etkisine kar
gelen ek kat burulma momenti [kNm]
Mo
= Binann tm iin deprem yklerinden tabanda meydana gelen toplam devrilme

momenti [kNm]
M o(X)
= (X) deprem dorultusunda binann tm iin deprem yklerinden tabanda

meydana gelen toplam devrilme momenti [kNm]
M 1 , M 2 = Ba kirili perdeyi oluturan perde paralarnda deprem etkisinden tabanda elde

edilen eilme momentleri [kNm]
mi
= iinci katn toplam ktlesi [t]
mi
= iinci katn ktle eylemsizlik momenti [tm2]
m(S)
j
= Tipik sonlu eleman dm noktas jye etkiyen tekil ktle [t]
mt
= Binann bodrum katlarnn stndeki st blmnn toplam ktlesi [t]
= Binann bodrum katlarnn stndeki st blmdeki toplam kat says
NV
= Deprem etkisinde ba kirili perdenin ba kirilerinde oluan kesme kuvvetlerinin

tm perde ykseklii boyunca toplam olarak perde paralarnn tabannda oluan
birbirine eit ekme ve basn eksenel kuvvetleri [kN]
= Hareketli yk katlm katsays
= Tayc Sistem Davran Katsays
Ra (T )
= ngrlen sneklik kapasitesi ve periyoda bal Deprem Yk Azaltma Katsays
= Ek yk (hareketli yk) etkisi
= Kar yk etkisi
Sae (T )
= Yatay elastik tasarm spektral ivmesi [g]
SaR (T )
= Azaltlm tasarm spektral ivmesi [g]
SDS
= Ksa periyod blgesi iin tanmlanan tasarm spektral ivme katsays

22
TB
Tp(X)
= (X) deprem dorultusunda binann hakim doal titreim periyodu [s]
ui(X)
= (X) deprem dorultusunda herhangi bir kolon veya perde iin, iinci kattaki
azaltlm yerdeitirme [m]
Vi (X)
= (X) deprem dorultusunda iinci kattaki azaltlm kat kesme kuvveti [kN]
VtE(X)
= (X) deprem dorultusunda binann tmne etkiyen toplam edeer deprem yk

(taban kesme kuvveti) [kN]
Vtx(X)
= Modal hesap yntemlerinden biri ile x dorultusunda elde edilen enbyk toplam
deprem yk [kN]
w(S)
j
= Tipik sonlu eleman dm noktas jye etkiyen tekil arlk [kN]
(S)
wG,j
= Tipik sonlu eleman dm noktas jye etkiyen tekil sabit arlk [kN]
(S)
wQ,j
= Tipik sonlu eleman dm noktas jye etkiyen tekil ek (hareketli) arlk [kN]
wk
= knc kata etkiyen toplam arlk [kN]
YM
= Yeterli tireim modu says simgesi
= Deprem derz boluklar iin kullanlan amprik katsay
= Edeer taban kesme kuvveti bytme katsays
(X)
tE
(X)
II
= kinci mertebe bytme katsays
(X)
FNE
= (X) deprem dorultusunda binann Ninci katna (tepesine) etkiyen ek edeer

deprem yk [kN]
mi
= Kat ktle eylemsizlik momenti artm [tm2]
i(X)
= (X) deprem dorultusunda herhangi bir kolon veya perde iin, ardk iki kat
arasndaki yerdeitirme farkn ifade eden azaltlm greli kat telemesi [m]
(i(X) )ort
= (X) deprem dorultusunda ardk iki kat arasndaki yerdeitirme farkn ifade
eden ortalama azaltlm greli kat telemesi [m]
i(X)
= (X) deprem dorultusu iin, binann iinci katndaki kolon veya perdeler iin etkin
greli kat telemesi [m]
(X)
i,max
= (X) deprem dorultusu iin, binann iinci katndaki etkin greli kat telemelerinin
kat iindeki enbyk deeri [m]
bi
= iinci katta burulma dzensizlii katsays
= Edeer taban kesme kuvveti bytme katsaysnn belirlenmesinde kullanlan

amprik katsay
= Greli kat telemelerinin snrlandrlmasnda kullanlan amprik katsay

= Tayc sistem iin ngrlen sneklik kapasitesi
23
= Ba kirili perdede ba derecesi katsays
(X)
II,i
= (X) deprem dorultusunda her bir iinci kat iin tanmlanan ikinci mertebe
gsterge deeri
(X)
II,max
= (X) deprem dorultusunda tanmlanan maksimum ikinci mertebe gsterge deeri
4.1. GENEL
4.1.1. Ama
Bu Blmn amac, 4.1.3te verilen kapsam iindeki binalarn Dayanma Gre Tasarm
(DGT) yaklam ile tasarm iin kullanlacak dorusal hesap esaslarnn aklanmasdr.
4.1.2. Tanm
Deprem etkisi altnda bina tayc sistemlerinin tasarm iin iki ana yaklamdan biri olan
Dayanma Gre Tasarm (DGT) yaklamnda:
(a) ngrlen belirli bir performans hedefi iin tanmlanan tayc sistem sneklik
kapasitesine kar gelen azaltlm deprem ykleri belirlenir.
(b) Azaltlm deprem ykleri altnda tayc sistemin dorusal deprem hesab yaplr. Bu
hesaptan bulunan eleman azaltlm i kuvvetleri, gerekli durumlarda dayanm fazlal da
dikkate alnarak, dier yklerden oluan i kuvvetlerle birletirilerek dayanm talepleri elde
edilir.
(c) Eleman dayanm talepleri, ngrlen performans hedefi iin tanmlanm bulunan eleman
i kuvvet kapasiteleri (dayanm kapasiteleri) ile karlatrlr.
(d) Deprem hesabndan elde edilen greli kat telemeleri izin verilen snrlarla karlatrlr.
(e) Dayanm taleplerinin dayanm kapasitelerinin altnda olduu ve ayn zamanda greli kat
telemelerinin izin verilen snrlarn altnda olduu gsterilerek tasarm tamamlanr. Aksi
durumda eleman kesitleri deitirilir ve hesap tekrarlanarak sonuca gidilir.
4.1.3. Kapsam
Bu blmde aklanan Dayanma Gre Tasarm DGT hesap esaslar, Blm 13te aklanan
Yksek Binalarn tasarm, Blm 14te aklanan Deprem Yaltml Binalarn tasarm ve
Blm 15te aklanan Mevcut Binalarn Deerlendirilmesi ve Glendirilmesi dnda bu
Ynetmelik kapsamnda Tablo 4.1de belirtilen tm binalarn tasarmnda temel hesap esaslar
olarak uygulanacaktr. DGT hesap esaslarndan Yksek Binalarn (Blm 13) ve Deprem
Yaltml Binalarn (Blm 14) tasarmnda ksmi olarak yararlanlacaktr.
4.1.4. Performans Hedefleri
4.1.4.1 Tablo 4.1e gre bu Blmn kapsamndaki tm binalarda, Tablo 3.4(a)da Normal
Performans Hedefi olarak tanmlanan Can Gvenlii (CG) performans hedefini salamak zere,
DD-2 deprem yer hareketinin etkisi altnda bu Blmde verilen DGT hesap esaslar ile deprem
hesab yaplacaktr.
24
4.1.4.2 Tablo 3.4(a)ya gre Deprem Tasarm Snf DTS=1a, DTS=2a ve Bina Ykseklik
Snf BYS=2, BYS=3 olan binalarda;
(a) DD-2 deprem yer hareketinin etkisi altnda I = 1.5 alnarak bu Blmdeki DGT hesap
esaslar ile yaplan tasarm bir n tasarm olarak gznne alnacaktr.
(b) n tasarm yaplan bina tayc sistemi bu kez DD-1 deprem yer hareketinin etkisi altnda
Tablo 3.4(a)da leri Performans Hedefi olarak tanmlanan Can Gvenlii (CG) performans
hedefini ve ayrca DD-3 depremi altnda Hemen Kullanm (HK) performans hedefini salamak
zere Blm 5e gre ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm (GDT) yaklam
ile deerlendirilecek ve gerekli olmas durumunda tasarm iyiletirilecektir.
4.2. DEPREM YK KATSAYILARI VE KAPASTE TASARIMI LKELER
4.2.1. Deprem Yk Azaltma Katsays
4.2.1.1 Dayanma Gre Tasarm erevesinde, ngrlen sneklik kapasitesi dayanm
talebi ilikisi ve buna bal olarak belirlenen deprem yk katsaylar EK 4Ada tanmlanmtr.
4.2.1.2 EK 4Ada yaplan tanma gre dorusal elastik deprem yklerinin azaltlmasnda esas
alnacak Deprem Yk Azaltma Katsays Ra (T ) aadaki ekilde tanmlanmtr:
Ra (T )
R
I
R
T
Ra (T ) D D
I
TB
T TB
(4.1a)
T TB
(4.1b)
Burada R ve D Tablo 4.1de tanmlanan Tayc Sistem Davran Katsays ile Dayanm
Fazlal Katsaysn, I Tablo 3.1de tanmlanan Bina nem Katsaysn, T sistemin doal
titreim periyodunu ve TB , Denk.(2.4) ile tanmlanan spektrum ke periyodunu
gstermektedir (Bkz. EK 4A).
4.2.2. Kapasite Tasarm lkeleri
Dayanma Gre Tasarm erevesinde bina tayc sistemlerinin tasarmnda, bu Blmde
verilen kurallara ek olarak kapasite tasarm ilkeleri gznne alnr. Kapasite tasarm
yaklam, tayc sistemde dorusal olmayan snek davrann ak olarak tanmlanan belirli
elemanlarla (veya kesitlerle) snrl tutulmasn, bu davranla uyumlu olarak dier btn
elemanlarn yeterli dayanm kapasitesine sahip olmasn ngren tasarm yaklamdr.
Kapasite Tasarm lkelerinin uygulanmasna ilikin kurallar bu Ynetmeliin ilgili
blmlerinde verilmitir.
4.3. TAIYICI SSTEMLERN UYGULAMA SINIRLARI, TAIYICI SSTEM
DAVRANI KATSAYILARI VE DAYANIM FAZLALII KATSAYILARI
4.3.1. Tayc Sistemlerin Uygulama Snrlar
Dayanma Gre Tasarm erevesinde bu blmde verilen hesap esaslarnn uygulanabilecei
bina tayc sistemleri ve bu sistemler iin Tablo 3.3teki tanma gre zin Verilen Bina
Ykseklik Snflar (BYS), 4.3.3te tanmlanan sneklik dzeyine bal olarak, Tablo 4.1de
25
verilmitir. Yksek Binalar (BYS=1) iin tayc sistemler ve hesap esaslar Blm 13te
tanmlanmtr.
4.3.2. Tayc Sistem Trne Gre R ve D Katsaylar
4.3.2.1 Yerinde dkme ve nretimli betonarme, elik, hafif elik, yma, ahap bina tayc
sistemleri ve 4.3.3te tanmlanan eitli sneklik dzeyleri iin EK 4Ada tanmlanan Tayc
Sistem Davran Katsays R ve Dayanm Fazlal Katsays D Tablo 4.1de verilmitir.
4.3.2.2 Kompozit kolonlu sistemlerde, elik tayc sistemler iin verilen R ve D katsaylar
kullanlacaktr.
4.3.3. Sneklik Dzeyi Yksek, Snrl ve Karma Tayc Sistemler
4.3.3.1 Betonarme ve elik tayc sistemler, Tablo 4.1de grld zere, sneklik
dzeyleri bakmndan sneklik dzeyi yksek tayc sistemler, sneklik dzeyi snrl tayc
sistemler ve sneklik dzeyi karma tayc sistemler olmak zere snfa ayrlmtr.
4.3.3.2 Sneklik dzeyi yksek ve sneklik dzeyi snrl yerinde dkme ve nretimli
betonarme, elik, hafif elik ve ahap tayc sistemlere ilikin tanmlar ve uyulmas gerekli
koullar, sras ile, Blm 7, Blm 8, Blm 9, Blm 10 ve Blm 12de verilmitir.
4.3.3.3 Sneklik dzeyi karma tayc sistemler, belirli durumlarda sneklik dzeyi snrl
ereve tayc sistemlerinin sneklik dzeyi yksek betonarme perdeler veya elik aprazl
erevelerle birlikte kullanlmas ile oluturulan sistemlerdir.
4.3.4. Tayc Sistemlerin Sneklik Dzeylerine likin Koullar
4.3.4.1 DTS=1a, DTS=2a, DTS=3a ve DTS=4a olarak snflandrlan binalarda sneklik
dzeyi snrl tayc sistemler kullanlamaz. DTS=1a, DTS=2a olarak snflandrlan binalarda
sneklik dzeyi karma tayc sistemler kullanlamaz.
4.3.4.2 Birbirine dik dorultularda tayc sistemlerin sneklik dzeylerinin ayn olmas
zorunludur. Ancak birbirine dik dorultularda farkl R katsaylar ve bunlara kar gelen D
katsaylar kullanlabilir. Tablo 4.1e gre izin verilen en st Bina Ykseklik Snf, iki
dorultuya gre verilenlerin elverisizi olarak belirlenecektir.
4.3.4.3 Dolgulu (asmolen) ve dolgusuz tek dorultulu dili demeli betonarme erevelerden
oluan tayc sistemler, perde iermedikleri takdirde sneklik dzeyi snrl tayc sistemler
olarak snflandrlacaktr (Tablo 4.1de A21 tayc sistemi). Bu tayc sistemler sadece
DTS=3 ve DTS=4 olarak snflandrlan binalarda kullanlacaktr.
4.3.4.4 Kirisiz demeli tayc sistemlerde, deprem etkilerinin tamam betonarme binalarda
sneklik dzeyi yksek ba kirili (boluklu) ve/veya boluksuz perdeler veya sneklik dzeyi
snrl boluksuz perdeler tarafndan karlanacaktr (Tablo 4.1de A12, A13 ve A22 tayc
sistemleri). elik binalarda ise sneklik dzeyi yksek merkezi ve/veya dmerkez aprazl veya
burkulmas nlenmi aprazl ereveler veya sneklik dzeyi snrl merkezi aprazl
ereveler kullanlacaktr (Tablo 4.1de C12, C13 ve C22 tayc sistemleri). Bu tr
sistemlerin hesab iki aamada yaplacaktr. Betonarme perdeler veya elik aprazl
erevelerin tasarm iin yaplacak birinci aama hesapta ereve kolonlar alttan ve stten
26
mafsall alnacaktr. Kolonlarn ve kirisiz demelerin tasarm iin yaplacak ikinci hesapta
ise bu elemanlarn balantlar monolitik olarak modellenecektir.
4.3.4.5 Sneklik dzeyi yksek ba kirili (boluklu) veya boluksuz yerinde dkme veya
nretimli betonarme perdeler ile merkezi, dmerkez veya burkulmas nlenmi elik aprazl
erevelerin moment aktaran sneklik dzeyi yksek erevelerle birlikte kullanld binalarda,
perdelerin veya aprazl erevelerin tabannda deprem yklerinden meydana gelen devrilme
momentlerinin toplam, binann tm iin deprem yklerinden tabanda meydana gelen toplam
devrilme momentinin %40ndan az, %75inden fazla olmayacaktr:
0.40 M o M DEV 0.75 M o
(4.2)
Bu bantdaki st snr koulunun salanamamas durumunda, Tablo 4.1de deprem etkilerinin

tamamnn sneklik dzeyi yksek perdelerle veya aprazl erevelerle karland durumlar
iin tanmlanan R ve D katsaylar ile izin verilen en st BYS dikkate alnacaktr. Alt snr
koulunun salanamamas durumunda ise Tablo 4.1de verilen R ve D katsaylarnda deiiklik
yaplmayacak, ancak izin verilen en st BYSnin bir fazlas dikkate alnacaktr.
4.3.4.6 Betonarme ve elik sneklik dzeyi karma tayc sistemlerde, sneklik dzeyi yksek
ba kirili (boluklu) veya boluksuz betonarme perdeler ile merkezi, dmerkez veya
burkulmas nlenmi elik aprazl erevelerin tabannda deprem yklerinden meydana gelen
devrilme momentlerinin toplam, binann tm iin deprem yklerinden tabanda meydana
gelen toplam devrilme momentinin %75inden az olmayacaktr:
M DEV 0.75 M o
(4.3)
Bu koulun salanamamas durumunda, Tablo 4.1de deprem etkilerinin tamamnn sneklik

dzeyi snrl erevelerle karland durumlar iin tanmlanan R ve D katsaylar ile izin
verilen en st BYS dikkate alnacaktr.
4.3.4.7 Sneklik dzeyi snrl boluksuz betonarme perdeler veya sneklik dzeyi snrl
merkezi elik aprazl erevelerin moment aktaran sneklik dzeyi snrl betonarme veya elik
erevelerle birlikte kullanld binalarda da Denk.(4.3)te verilen koul salanacaktr. Aksi
durumda 4.3.4.6da verilen kural uygulanacaktr.
4.3.4.8 Yukardaki 4.3.4.5 ve 4.3.4.6da kullanlmak zere, perdelerin ald taban devrilme
momentleri M DEV , boluksuz perdeler iin 4.5.3.7(d) veya 4.5.3.8(c)ye gre, ba kirili
(boluklu) perdeler iin ise 4.5.4.3e gre hesaplanacaktr. Binann tm iin deprem
yklerinden meydana gelen toplam devrilme momenti M o ise 4.7, 4.8.2 veya 4.8.3e gre elde
edilecektir.
4.3.4.9 Hw / w 2.0 olan boluksuz perdelerde, Tablo 4.1de verilen R katsaylarna gre
hesaplanan i kuvvetler, [3 / (1 + Hw / w)] katsays ile arplarak byltlecektir. Ancak bu
katsay, 2den byk alnmayacaktr.
4.3.4.10 Binalarn bodrum katlarnn evresinde kullanlan rijit betonarme perdeler, Tablo
4.1de yer alan perdeli veya perdeli-ereveli sistemlerin bir paras olarak gznne
alnmayacaktr (Bkz. 4.3.5.1).
27
Tablo 4.1. Bina Tayc Sistemleri iin Tayc Sistem Davran Katsays, Dayanm
Fazlal Katsays ve zin Verilen Bina Ykseklik Snflar
Tayc
Sistem
Davran
Katsays
R
Bina Tayc Sistemi
Dayanm
Fazlal
Katsays
D
zin Verilen
Bina
Ykseklik
Snflar
BYS
A. YERNDE DKME BETONARME BNA TAIYICI SSTEMLER

A1. Sneklik Dzeyi Yksek Tayc Sistemler
A11. Deprem etkilerinin tamamnn moment aktaran sneklik dzeyi
yksek betonarme erevelerle karland binalar
BYS 3
A12. Deprem etkilerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek ba kirili

(boluklu) betonarme perdelerle karland binalar
2.5
BYS 2
A13. Deprem etkilerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek boluksuz

betonarme perdelerle karland binalar
2.5
BYS 2
A14. Deprem etkilerinin moment aktaran sneklik dzeyi yksek

betonarme ereveler ile sneklik dzeyi yksek ba kirili (boluklu)
betonarme perdeler tarafndan birlikte karland binalar
(Bkz.4.3.4.5)
2.5
BYS 2
A15. Deprem etkilerinin moment aktaran sneklik dzeyi yksek

betonarme ereveler ile sneklik dzeyi yksek boluksuz betonarme
perdeler tarafndan birlikte karland binalar (Bkz.4.3.4.5)
2.5
BYS 2
A16. Deprem etkilerinin tamamnn at dzeyindeki balantlar

mafsall olan ve ykseklii 12 myi gemeyen sneklik dzeyi yksek
betonarme kolonlar tarafndan karland tek katl binalar
A2. Sneklik Dzeyi Snrl Tayc Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.3, 4.3.4.7)
A21. Deprem etkilerinin tamamnn moment aktaran sneklik dzeyi
snrl betonarme erevelerle karland binalar
2.5
BYS7
A22. Deprem etkilerinin tamamnn sneklik dzeyi snrl boluksuz

betonarme perdelerle karland binalar
BYS 6
A23. Deprem etkilerinin moment aktaran sneklik dzeyi snrl

betonarme ereveler ile sneklik dzeyi snrl boluksuz betonarme
perdeler tarafndan birlikte karland binalar
BYS 6
2.5
BYS 4
2.5
BYS 4
2.5
BYS 5
2.5
BYS 5
A3. Sneklik Dzeyi Karma Tayc Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.6)

betonarme ereveler ile sneklik dzeyi yksek boluksuz betonarme
perdeler tarafndan birlikte karland binalar
dolgulu (asmolen) veya dolgusuz tek dorultulu dili demeli
dolgulu (asmolen) dili demeli betonarme ereveler ile sneklik
dzeyi yksek boluksuz betonarme perdeler tarafndan birlikte
karland binalar
28
Tablo 4.1 (devam)

Tayc
Sistem
Davran
Katsays
R
Dayanm
Fazlal
Katsays
D
zin Verilen
Bina
Ykseklik
Snflar
BYS
B11. Deprem etkilerinin tamamnn balantlar moment aktaran

sneklik dzeyi yksek nretimli erevelerle karland binalar
2.5
BYS 4
B12. Deprem etkilerinin balantlar moment aktaran sneklik dzeyi

yksek nretimli ereveler ile, sneklik dzeyi yksek yerinde dkme
ba kirili (boluklu) betonarme perdeler tarafndan birlikte
karland binalar (Bkz.4.3.4.5)
2.5
BYS 2
2.5
BYS 3
B14. Dey yklerin balantlar mafsall nretimli ve iki dorultulu

ereveler ile, deprem etkilerinin tamamnn ise sneklik dzeyi yksek
yerinde dkme boluksuz ve/veya ba kirili (boluklu) betonarme
perdelerle karland binalar
BYS 5
B15. Deprem etkilerinin tamamnn at dzeyindeki balantlar

kolonlar tarafndan karland tek katl binalar
B16. Deprem yklerinin tamamnn ndkml betonarme dey ift

cidarl paneller tarafndan karland sneklik dzeyi yksek binalar
BYS 6
B21. Deprem etkilerinin tamamnn balantlar moment aktaran

sneklik dzeyi snrl nretimli erevelerle karland binalar
BYS 7

snrl nretimli ereveler ile, yerinde dkme sneklik dzeyi snrl
boluksuz betonarme perdeler tarafndan birlikte karland binalar
BYS 6
B23. Deprem yklerinin tamamnn ndkml betonarme dey tek

cidarl paneller tarafndan karland sneklik dzeyi snrl binalar
BYS 6

snrl nretimli ereveler ile yerinde dkme sneklik dzeyi yksek
ba kirili (boluklu) betonarme perdeler tarafndan birlikte
karland binalar
2.5
BYS 5

snrl nretimli ereveler ile, yerinde dkme sneklik dzeyi yksek
BYS 5
Bina Tayc Sistemi
B. NRETML BETONARME BNA TAIYICI SSTEMLER

B1. Sneklik Dzeyi Yksek Tayc Sistemler

yksek nretimli ereveler ile, sneklik dzeyi yksek yerinde dkme
(Bkz.4.3.4.5)
B2. Sneklik Dzeyi Snrl Tayc Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.7)
B3. Sneklik Dzeyi Karma Tayc Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.6)
29
Tablo 4.1 (devam)

Tayc
Sistem
Davran
Katsays
R
Dayanm
Fazlal
Katsays
D
zin Verilen
Bina
Ykseklik
Snflar
BYS
BYS 3
2.5
BYS 2
BYS 4
BYS 2
C15. Deprem etkilerinin moment aktaran sneklik dzeyi yksek elik

ereveler ile sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl elik ereveler
veya sneklik dzeyi yksek boluksuz betonarme perdeler tarafndan
birlikte karland binalar (Bkz.4.3.4.5)
2.5
BYS 2
C16. Deprem etkilerinin tamamnn at dzeyindeki balantlar

elik kolonlar tarafndan karland tek katl binalar
C21. Deprem etkilerinin tamamnn moment aktaran sneklik dzeyi

snrl elik erevelerle karland binalar
2.5
BYS 7
C22. Deprem etkilerinin tamamnn sneklik dzeyi snrl merkezi

aprazl elik erevelerle karland binalar
BYS = 8
BYS 7
2.5
BYS 4
BYS 5
Bina Tayc Sistemi
C. ELK BNA TAIYICI SSTEMLER

C1. Sneklik Dzeyi Yksek Tayc Sistemler
C11. Deprem etkilerinin tamamnn moment aktaran sneklik dzeyi
yksek elik erevelerle karland binalar
C12. Deprem etkilerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek dmerkez
veya burkulmas nlenmi merkezi aprazl elik ereveler tarafndan
karland binalar
C13. Deprem etkilerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek merkezi
aprazl elik ereveler tarafndan karland binalar
C14. Deprem etkilerinin moment aktaran sneklik dzeyi yksek elik
ereveler ile sneklik dzeyi yksek dmerkez veya burkulmas
nlenmi merkezi aprazl elik ereveler veya sneklik dzeyi
yksek ba kirili (boluklu) betonarme perdeler tarafndan birlikte
karland binalar (Bkz.4.3.4.5)
C2. Sneklik Dzeyi Snrl Tayc Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.7)
C23. Deprem etkilerinin moment aktaran sneklik dzeyi snrl elik

ereveler ile sneklik dzeyi snrl merkezi aprazl elik ereveler
tarafndan birlikte karland binalar
C3. Sneklik Dzeyi Karma Tayc Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.6)
ereveler ile sneklik dzeyi yksek dmerkez veya burkulmas
nlenmi merkezi aprazl elik ereveler veya sneklik dzeyi
yksek ba kirili (boluklu) betonarme perdeler tarafndan birlikte
karland binalar
ereveler ile sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl elik ereveler
veya sneklik dzeyi yksek boluksuz betonarme perdeler tarafndan
birlikte karland binalar
30
Tablo 4.1 (devam)

Tayc
Sistem
Davran
Katsays
R
Dayanm
Fazlal
Katsays
D
zin Verilen
Bina
Ykseklik
Snflar
BYS
BYS 7
BYS 6
E1. Donatsz yma binalar
BYS = 8
E2. Kuatlm yma binalar
BYS 7
E3. Donatl yma binalar
BYS 7
E3. Donatl gazbeton panel binalar
BYS 7
BYS 7
BYS 7
Bina Tayc Sistemi
D. HAFF ELK BNA TAIYICI SSTEMLER

D1. Sneklik Dzeyi Snrl Tayc Sistemler (Bkz.4.3.4.1)
Deprem etkilerinin tamamnn kaplamal veya aprazl panellerle
karland sneklik dzeyi snrl hafif elik binalar
D2. Sneklik Dzeyi Karma Tayc Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.6)
Deprem etkilerinin sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl yapsal
elik ereveler ile kaplamal ve aprazl hafif elik paneller tarafndan
birlikte karland binalar
E. YIMA BNA TAIYICI SSTEMLER
F. AHAP BNA TAIYICI SSTEMLER

F1. Sneklik Dzeyi Yksek Tayc Sistemler
Deprem etkilerinin tamamnn ivili veya vidal OSB veya kontrplak
(plywood) duvar panelleri ile karland sneklik dzeyi yksek
ahap binalar
F2. Sneklik Dzeyi Snrl Tayc Sistemler (Bkz.4.3.4.1)
Deprem etkilerinin tamamnn ivi, vida ve bulon ile birletirilen
tutkall duvar panelleri ile veya ahap aprazlarla karland sneklik
dzeyi snrl ahap binalar
4.3.5. Binalarn st ve Alt Blmlerinde Farkl R Katsaylarnn Kullanlmas

4.3.5.1 3.3.1.1de verilen tanma gre dtan rijit perdelerle evrelenen bodrumlarn
bulunduu binalarda, binann st blmnde ve ok rijit bodrumlu alt blmnde farkl R ve D
katsaylar 4.7.5 veya 4.8.5e gre uygulanacaktr.
4.3.5.2 Bodrumlu binalar dnda, gznne alnan deprem dorultusunda binann tm iin
hesaplanan hakim doal titreim periyodunun, alt blmdeki ktleler silinerek hesaplanan
hakim doal titreim periyoduna orannn 1.1den kk olmas durumunda (Tp,tm 1.1 Tp,st)
da bodrumlu binalar iin 4.7.5 veya 4.8.5de verilen iki adml hesap yaklam uygulanabilir.
Bu durumda, alt ve st blmlerin R ve D katsaylar olarak, ilgili blmlerin tayc sistemleri
iin Tablo 4.1de verilen katsaylar kullanlacaktr.
4.3.5.3 Kolonlar stten mafsall tek katl erevelerin, yerinde dkme veya nretimli
betonarme veya elik binalarda en st kat (at kat) olarak kullanlmas durumunda, yukarda
4.3.5.2de belirtilen koul salanmaz ise, en st kat iin Tablo 4.1de (A16), (B15) veya
(C16)da tanmlanan R ve D katsaylar (Rst, Dst) ile alttaki katlar iin farkl olarak
tanmlanabilen R ve D katsaylar (Ralt, Dst) birarada kullanlabilir. Rst Ralt olmak kayd ile
bu uygulama aadaki ekilde yaplacaktr.
31
(a) Balangta deprem hesab, binann tm iin R = Ralt alnarak 4.7 veya 4.8.2ye gre
yaplacaktr. Yerdeitirmeler ve greli kat telemeleri, binann tm iin bu hesaptan elde
edilecektir.
(b) En st katn i kuvvetleri, (a)da hesaplanan i kuvvetlerin (Ralt / Rst) oran ile arpmndan
elde edilecektir.
(c) Alttaki katlarn i kuvvetleri ise iki ksmn toplamndan oluacaktr. Birinci ksm, (a)da
hesaplanan i kuvvetlerdir. kinci ksm ise, (b)de en st kat kolonlarnn mesnet reaksiyonlar
olarak hesaplanan (eilme momentleri dahil) kuvvetlerin (1 Rst / Ralt) ile arplarak alttaki
katlarn tayc sistemine etki ettirilmesi ile ayrca hesaplanacaktr.
4.3.6. Dayanm Fazlal Katsaylarnn Uygulanmas
4.3.6.1 Dayanm fazlal katsays D, EK 4Ada tanmland zere, akma dayanmnn
tasarm dayanmna oranla fazlaln ifade eden katsaydr.
4.3.6.2 Dtan rijit perdelerle evrelenen bodrum katlarndakiler hari olmak zere, tayc
sistem elemanlarnn yksek veya snrl dzeyde snek davranna kar gelen (eilme
momenti, ekme kuvveti ve benzeri) azaltlm i kuvvetlerin hesabnda dayanm fazlal
katsays kullanlmayacaktr (D = 1).
4.3.6.3 Tayc sistem elemanlarnn snek olmayan davranna kar gelen (betonarme
elemanlarda kesme kuvveti, elik elemanlarda birleimlere etkiyen kuvvetler ve benzeri)
azaltlm i kuvvetler iin dayanm fazlal katsays kullanlacaktr (D > 1). Ancak, sneklik
dzeyi yksek tayc sistemlerde D katsaylar ile bytlen i kuvvetler, kapasite kasarm
ilkesinin gerei olarak tanmlanm (izin verilen) kesitlerdeki akma durumu ile uyumlu i
kuvvetlerden daha byk alnmayacaktr.
4.3.6.4 Bina tayc sistemlerinde dayanm fazlal katsaysnn uygulanmas ile ilgili
ayrntl kurallar Ynetmeliin ilgili blmlerinde verilmitir.
4.3.6.5 Bina demelerinde dzlem iinde etkiyen azaltlm i kuvvetlere, ilgili tayc
sistem iin Tablo 4.1de tanmlanan dayanm fazlal katsays uygulanacaktr.
4.3.6.6 Dtan rijit perdelerle evrelenen bodrum katlarndaki tayc sistem elemanlarnda
dayanm fazlal katsaylar 4.10a gre gznne alnacaktr.
4.3.6.7 Bina tayc sistemlerinden temellere aktarlan kuvvetlerde dayanm fazlalnn
gznne alnmasna ilikin kurallar 4.10da tanmlanmtr.
4.4. DEPREM ETKSNN TANIMLANMASI VE DER ETKLERLE
BRLETRLMES
4.4.1. Yatay Deprem Etkisi Altnda Azaltlm Tasarm vme Spektrumu
4.7 ve 4.8.2de verilen hesap yntemlerinde yatay dorultuda azaltlm deprem yklerinin
belirlenmesi iin kullanlacak azaltlm tasarm ivme spektrumunun belirli bir T doal titreim
periyodu iin ordinat olan azaltlm tasarm spektral ivmesi SaR (T ) , Denk.(4.4) ile
tanmlanmtr:
32
SaR (T )
Sae (T )
Ra (T )
(4.4)
Burada Sae (T ) , 2.2de tanmlanan DD-2 deprem yer hareketi iin Denk.(2.3) ile belirlenen
yatay elastik tasarm spektral ivmesini, Ra (T ) ise Denk.(4.1) ile tanmlanan deprem yk
azaltma katsaysn gstermektedir.
4.4.2. Yatayda Birbirine Dik Dorultulardaki Deprem Etkilerinin Birletirilmesi
4.4.2.1 Yatay deprem etkisi altnda tayc sistemin deprem hesabnn 4.7 veya 4.8.2de
verilen yntemlerden biri ile yaplmas durumunda, yatayda birbirine dik (X) ve (Y)
dorultularnda tanmlanan depremlerden oluan deprem etkileri Denk.(4.5)de tanmland
ekilde birletirilecektir:
Ed(H) Ed(X) 0.3Ed(Y)
(4.5)
Ed(H) 0.3Ed(X) Ed(Y)
Burada Ed(X) ve Ed(Y) , herhangi bir kesitte birbirine dik (X) ve (Y) dorultularndaki
depremlerin etkisi altnda 4.10a gre tanmlanan ve ayr ayr hesaplanan deprem etkilerini,
Ed(H) ise dorultu birletirmesi uygulanm tasarma esas yatay deprem etkisini
simgelemektedir.
4.4.2.2 Yatay deprem etkisi altnda tayc sistemin deprem hesabnn 4.8.3te verilen
yntemle zaman tanm alannda yaplmas durumunda, yatayda birbirine dik (X) ve (Y)
dorultularndaki deprem bileenleri 2.5e gre birlikte e zamanl olarak tanmlandndan,
birletirilmi yatay deprem etkisi Ed(H) , bu hesap sonucunda dorudan elde edilmektedir.
4.4.3. Dey Deprem Etkisi
4.4.3.1 DTS=1, DTS=1a, DTS=2 ve DTS=2a olarak snflandrlan ve aadaki elemanlar
ieren binalarda dey deprem hesab, bu elemanlarn yerel dey titreim modlar esas alnarak
sadece bu elemanlar iin 2.3.6da tanmlanan dey elastik ivme spektrumuna gre 4.8.2de
verilen yntemle yaplacaktr. Dey deprem etkisi Ed(Z) in bu ekilde hesabnda tm tayc
sistemler iin R/I = 1 ve D = 1 alnacaktr.
(a) Aklklarnn yataydaki izdm 20 m veya daha fazla olan kirileri ieren binalar,
(b) Aklklarnn yataydaki izdm 5 m veya daha fazla olan konsollar ieren binalar,
(c) Kirilere oturan kolonlar ieren binalar.
4.4.3.2 4.4.3.1de belirtilen elemanlarn dndaki tayc sistem ksmlarnda ve 4.4.3.1deki
tanmn dnda kalan binalarda dey deprem etkisi Ed(Z) , zel bir hesap yaplmakszn,
Denk.(4.6) ile yaklak olarak hesaplanacaktr.
Ed(Z)
(2/3) SDS G
33
(4.6)
Burada G sabit yk etkisini, SDS ise 2.3.2de tanmlanan ksa periyod tasarm spektral ivme
katsaysn gstermektedir.
4.4.4. Deprem Etkisini Dier Etkilerle Birletirilmesi
4.4.4.1 Tayc sistem elemanlarnn tasarmnda esas alnmak zere, deprem etkisini ieren
yk birleimleri Denk.(4.7) ve Denk.(4.8) ile tanmlanmtr:
G Q 0.2 S Ed(H) 0.3 Ed(Z)
(4.7)
0.9 G H Ed(H) 0.3 Ed(Z)
(4.8)
Burada Q hareketli yk etkisini, S kar yk etkisini, H ise Blm 16da tanmlanan yatay zemin
itkisini simgelemektedir. Yatay deprem etkisi Ed(H) 4.4.2ye gre, dey deprem etkisi Ed(Z) ise
4.4.3e gre belirlenecektir.
4.4.4.2 elik ve hafif elik binalarda;
(a) Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT) yaklamnn uygulanmas durumunda
Denk.(4.7)de G yerine 1.2G alnacak, Denk.(4.8) aynen kullanlacaktr.
(b) Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT) yaklamnn uygulanmas durumunda, Blm
16ya gre temel tasarm dnda, Blm 9 ve Blm 10da verilen yk birleimleri
kullanlacaktr.
4.5. DORUSAL HESAP N TAIYICI SSTEMN MODELLENMESNE LKN
KURALLAR
Dayanma Gre Tasarm kapsamnda yaplacak dorusal hesapta kullanlmak zere, tayc
sistemlerin modellenmesi ile ilgili kurallar bu ksmda verilmitir.
4.5.1. Genel Modelleme Kurallar
4.5.1.1 Bina tayc sistemleri daima boyutlu olarak modellenecektir.
4.5.1.2 Birbirine dik iki yatay dorultudaki deprem etkisi daima gznne alnacaktr. Dey
deprem etkisi de 4.4.3e gre hesaba katlacaktr.
4.5.1.3 Snm oran, aksi belirtilmedike, %5 alnacaktr.
4.5.2. Kiri ve Kolonlarn Modellenmesi
4.5.2.1 Kiri ve kolonlar, ereve (ubuk) sonlu elemanlar olarak modelleneceklerdir. Kolon
ve kirilerin birletii dm noktalarnda 6 serbestlik derecesinin tm gznne alnacaktr.
Demelerin rijit diyafram olarak modellenmesi durumunda bu serbestlik derecelerinin gerekli
olmayanlar kaldrlacaktr. Kolon-birleim blgeleri rijit veya yar rijit modellenebilir.
4.5.2.2 Betonarme kolon ve kirilerin etkin kesit rijitlikleri 4.5.8e gre belirlenecektir.
34
4.5.3. Betonarme Boluksuz Perdelerin Modellenmesi

4.5.3.1 Betonarme boluksuz perdeler, genellikle konsol olarak alan dey tayc sistem
elemanlardr.
4.5.3.2 Dikdrtgen betonarme perdeler, kesitteki boyunun kalnlna oran en az 7 olarak
tanmlanan tayc sistem elemanlardr.
4.5.3.3 Enkesit ekli I, T, L, U veya C olan betonarme perdelerde, alan dorultuda en az
bir perde kolu 4.5.3.2de verilen koulu salayacaktr. Ancak I, T, L, U veya C kesitli perdelerde
alan dorultudaki perde kolunun (veya kollarnn) 4.5.4.5i salayan bir ba kirili perdenin
perde paras (veya paralar) olmas durumunda, 4.5.3.2de verilen koul uygulanmayabilir.
4.5.3.4 Blm 7de perde kesidinin betonarme tasarm iin tanmlanan perde u
blgelerinin birer kolon olarak alnd kayma erevesi modelleri perdeler iin
kullanlmayacaktr.
4.5.3.5 Enkesit ekli T, L, U veya C olan perdelerde perde kollarnn ayr ayr modellenip
hesapland modelleme teknikleri perdeler iin kullanlmayacaktr.
4.5.3.6 Betonarme perdeler, aada 4.5.3.7 ve 4.5.3.8da verilen yntemlerden biri ile
modellenecektir.
4.5.3.7 Enkesit ekli dikdrtgen, I, T, L, U veya C olan betonarme perdeler hem dzlem ii,
hem de dzlem d yerdeitirmelere ilikin serbestlik derecelerini ieren kabuk sonlu
elemanlarla modelleneceklerdir.
(a) Kabuk sonlu elemanlarn birletii dm noktalarnda 6 serbestlik derecesinin tm
gznne alnacaktr.
(b) Sonlu eleman boyutlar, i kuvvet dalmnn yeterli dorulukta hesaplanmasn salayacak
ekilde seilecektir.
(c) Dzlem ii ve dzlem d davrana ilikin etkin kesit rijitlikleri 4.5.8e gre belirlenecektir.
(d) Enkesit ekli dikdrtgen, I, T, L, U veya C olan perdelerde, sonlu eleman dm noktas
kuvvetlerinin bilekeleri, betonarme kesit hesabnda esas alnmak zere enkesit arlk
merkezinde edeer ubuk kesit tesirleri (eilme/burulma momentleri, kesme kuvvetleri,
eksenel kuvvet) olarak elde edilecektir. Perde tabannda bu ekilde elde edilen eilme momenti,
4.3.4.5, 4.3.4.6 ve 4.3.4.7de perde taban devrilme momenti M DEV olarak kullanlacaktr.
4.5.3.8 Enkesit ekli dikdrtgen, I, T, L, U veya C olan perdeler, plandaki en byk perde
kolu uzunluunun toplam perde yksekliine orannn 1/4 amad durumlarda, ekseni
enkesit arlk merkezinden geen edeer ubuk sonlu eleman olarak modellenebilirler. Bu
durumda;
(a) Kat seviyelerinde perde paralarnn planda kiri ve/veya deme sonlu elemanlar ile
birletii dm noktalarndaki baml serbestlik dereceleri, boyutlu rijit cisim hareketi
koulunu salayacak ekilde kesit arlk merkezinde tanmlanacak olan ana dm
noktasndaki 6 bamsz serbestlik derecesine kinematik olarak balanacaklardr. Bu
balantlarn fiziksel olarak rijit ubuklarla yaplmas sakncaldr.
35
(b) Edeer ubuk olarak modellenen perdelerin etkin kesit rijitlikleri 4.5.8e gre
belirlenecektir.
(c) Betonarme kesit hesabnda esas alnmak zere ubuk kesit tesirleri (eilme/burulma
momentleri, kesme kuvvetleri, eksenel kuvvet) kesit arlk merkezinde dorudan elde edilirler.
Perde tabannda elde edilen eilme momenti, 4.3.4.5, 4.3.4.6 ve 4.3.4.7de perde taban devrilme
momenti M DEV olarak kullanlacaktr.
4.5.4. Betonarme Ba Kirili (Boluklu) Perdelerin Modellenmesi
4.5.4.1 Betonarme ba kirili (boluklu) perdeler, iki boluksuz perde parasnn ksa ve ok
yksek kesme dayanmlar olan ba kirileri ile balanarak birlikte tek bir perde olarak alt
dey tayc sistem elemanlardr. Bu tr perdeler, gl ba kirileri sayesinde konsol olarak
alan boluksuz perdeler ile ereveler arasnda bir davran gsterirler.
4.5.4.2 Ba kirili perdeyi oluturan perde paralarnn enkesit ekilleri dikdrtgen veya
genellikle bina ekirdeklerinde olduu gibi U veya C eklinde olabilir (ekil 4.1).
4.5.4.3 Ba kirili (boluklu) perdenin taban devrilme momenti Denk.(4.9) ile hesaplanr:
M DEV M1 M 2 c NV
(4.9)
Burada M DEV ba kirili (boluklu) perdenin tabanndaki toplam devrilme momentini, M 1 ve
M 2 ba kirili perdeyi oluturan perde paralarnda deprem etkisinden tabanda elde edilen
eilme momentlerini, NV ise deprem etkisinde ba kirilerinde oluan kesme kuvvetlerinin
tm perde ykseklii boyunca toplam olarak, perde paralarnn tabannda oluan birbirine eit
ekme ve basn eksenel kuvvetlerine kar gelmektedir. c, perde paralarnn enkesit arlk
merkezleri arasndaki uzakl gstermektedir (ekil 4.1). Denk.(4.9)dan elde edilen byklk
4.3.4.5 ve 4.3.4.6da perde taban devrilme momenti M DEV olarak kullanlacaktr.
4.5.4.4 Ba kirili (boluklu) perdelerin tanmlanmasnda esas alnan ba derecesi katsays
, Denk.(4.10)da verilmitir.
c NV
c NV
M DEV M1 M 2 c N V
(4.10)
4.5.4.5 Ba kirili (boluklu) perde, Denk.(4.10)da verilen ba derecesi katsaysnn

Denk.(4.11)de tanmlanan koulu salad tayc sistem eleman olarak tanmlanr:
1
(4.11)
3
Yukardaki koulun salanamamas durumunda perde paralarnn her biri boluksuz perde
saylr.
4.5.4.6 Betonarme ba kirili perdeyi oluturan perde paralar, 4.5.3.7 veya 4.5.3.8ye gre
modellenecektir.
4.5.4.7 Betonarme ba kirilerinin yksek kesme dayanmna sahip olmalarn salamak zere
apraz donatlarla dzenlenebilmesi (Bkz.7.6.8) iin net aklk / ykseklik oranlar 2yi
gemeyecektir.
36
ekil 4.1
4.5.4.8 Ba kirileri, ubuk eleman olarak modellenebilir. Ba kirilerinin etkin kesit
rijitlikleri 4.5.8e gre belirlenecektir.
4.5.5. Bodrum Perdelerinin Modellenmesi
4.5.5.1 Bodrumlu binalarda epeevre dzenlenen bodrum perdeleri, stteki katlarda oluan
eylemsizlik kuvvetlerinin tmn veya byk bir blmn gei demeleri (Bkz.4.5.7) ile
zerine alp temele aktaran, ayn zamanda depremde zemin itkilerini karlayan tayc sistem
elemanlardr.
37
4.5.5.2 Bodrum perdeleri 4.5.3.7ye gre kabuk sonlu elemanlarla modellenecektir.

4.5.5.3 Bodrumlu binalarda ara rampalar ile ilgili olarak 4.5.7.3de belirtilen dzenlemenin
yaplmas durumunda, rampann hemen yannda mesnetsiz olarak devam eden bodrum
perdeleri iin ayrntl sonlu eleman modellemesi yaplacaktr.
4.5.6. Demelerin Modellenmesi
4.5.6.1 Kat demeleri;
(a) deprem ivmelerinin etkisi ile katlardaki ktlelerin oluturduu eylemsizlik kuvvetlerini,
varsa kirilerle birlikte, yksek dzlem ii rijitlikleri sayesinde dey tayc sistem
elemanlarna aktaran,
(b) ayn zamanda ve genellikle daha nemli olarak, binaya etkiyen deprem yklerinin
rijitliklerine gre dey tayc sistem elemanlar arasnda datlmasn salayan, yatay tayc
sistem elemanlardr. eitli boyutta boluklar da ierebilen demelerin kendi dzlemleri
iindeki yk aktarmnn doru olarak belirlenebilmesi iin uygun biimde modellenmeleri
esastr.
4.5.6.2 3.7.2.2ye gre A2 ve A3 tr dzensizliklerin bulunduu ve/veya demelerin rijit
diyafram olarak almasnn ngrlmedii binalarda betonarme demeler, dzlem ii
yerdeitirmelere ilikin serbestlik derecelerini iermek zere iki boyutlu levha (membran)
sonlu elemanlar ile modellenecektir. Bu durumda her dm noktasnda serbestlik derecesi
dikkate alnacaktr. stenirse ayn zamanda dzlem d yerdeitirmelere ilikin serbestlik
derecelerini de iermek zere, her dm noktasnda alt serbestlik derecesinin dikkate alnd
kabuk sonlu elemanlar da kullanlabilir.
4.5.6.3 4.5.6.2de tanmlanan modele gre yaplan hesap sonucunda demelerde ve kirilerde
meydana gelen ve onlarn kanal ile dey tayc sistem elemanlarna aktarlan i kuvvetlerin
yrngeleri ve deerleri dorudan elde edilirler.
4.5.6.4 3.7.2.2ye gre A2 ve A3 tr dzensizliklerin bulunmad ve dzlem ii nemli
ekildeitirmelerin meydana gelmeyeceinin beklendii planda dzenli binalarda, betonarme
demeler rijit diyafram olarak modellenebilir. Bu durumda her katn ktle merkezindeki ana
dm noktasnda yatayda iki dik dorultuda teleme ve dey eksen etrafnda dnme olmak
zere serbestlik derecesi tanmlanacaktr. Rijit diyafram modeli, aadaki 4.5.10a gre ek
dmerkezlik etkisinin gznne alnmas iin yaplacak hesapta da kullanlacaktr.
4.5.6.5 4.5.6.4te tanmlanan rijit diyafram modeline gre yaplan hesap sonucunda herhangi
bir dorultuda demeden herhangi bir dey tayc sistem elemanna (kolon veya perde)
aktarlan kuvvet, demenin altndaki ve stndeki katlarda o eleman iin ilgili dorultuda elde
edilen kesme kuvvetlerinin fark olarak hesaplanacaktr.
4.5.6.6 4.5.6.3 veya 4.5.6.5e gre deprem hesabndan elde edilen dzlem ii kuvvetlerin
demelerden dey tayc sistem elemanlarna gvenli biimde aktarld hesapla
gsterilecektir. Gerekli durumlarda betonarme demelerde ek balant donatlar ve aktarma
elemanlar kullanlacaktr.
38
4.5.7. Bodrum Katlarnda ve Gei Katlarnda Demelerin Modellenmesi

4.5.7.1 3.6.6.4de belirtildii zere, normal katlardan ok rijit bodrum katlarna geite yer
alan ve stteki katlarda oluan eylemsizlik kuvvetlerinin tmn veya byk bir blmn ani
olarak bodrum katlardaki evre perdelerine aktarmak durumunda kalan gei katlar
demelerinde yeterli dzlem ii rijitlik ve dayanmn salanmas esastr.
4.5.7.2 3.7.2.2ye gre A2 ve A3 tr dzensizliklerin bulunup bulunmadna baklmakszn
gei katlarnn demeleri, yeterli deme kalnlklar alnarak, 4.5.6.2ye gre
modellenecektir.
4.5.7.3 zellikle otopark olarak kullanlan bodrumlarn bulunduu binalarda, bodrum
perdelerinin hemen yannda bina iinde onlara paralel olarak dzenlenen ara rampalarnn
bodrum ve gei demelerinde meydana getirebilecei rijitlik ve dayanm kayplarn
gznne almak zere 4.5.6.2ye gre ayrntl sonlu eleman modellemesi yaplacaktr.
4.5.7.4 Deprem hesab sonucunda bodrum katlardaki rijit evre perdelerine aktarlan
kuvvetler hesaplanacak ve gei demelerinin bu aktarm iin yeterli dayanma sahip olduu
kantlanacaktr. Bu balamda gerekli olmas durumunda demelerde aktarma elemanlar ve
perdelere yk aktarm iin ek balant donatlar dzenlenecektir.
4.5.8. Betonarme Tayc Sistem Elemanlarnn Etkin Kesit Rijitlikleri
4.5.8.1 Dayanma Gre Tasarm kapsamnda betonarme tayc sistem elemanlarnn kesit
zelliklerinin modellenmesinde Tablo 4.2de verilen etkin kesit rijitlii arpanlar
kullanlacaktr.
Tablo 4.2. Betonarme Tayc Sistem Elemanlarnn Etkin Kesit Rijitlii arpanlar
Betonarme Tayc
Sistem Eleman
Etkin Kesit Rijitlii

arpan
Perde Deme (Dzlem i)
Eksenel
Kayma
Perde
0.50
0.50
Bodrum perdesi
0.80
0.50
Deme
0.25
0.25
Perde Deme (Dzlem D)
Eilme
Kesme
Perde
0.25
1.00
Bodrum perdesi
0.50
1.00
Deme
0.25
1.00
ubuk eleman
Eilme
Kesme
Ba kirii
0.15
1.00
ereve kirii
0.35
1.00
ereve kolonu
0.70
1.00
Perde (edeer ubuk)
0.50
1.00
4.5.8.2 4.5.3.7, 4.5.5.2 ve 4.5.6.2ye gre sonlu elemanlarla modellenen perde ve demelerin
kendi dzlemleri iindeki eksenel ve kayma davranlarna kar gelen etkin kesit rijitlii
39
arpanlar, elastiklik modl ile kayma modlne uygulanmak zere, Tablo 4.2nin st
ksmnda verilmitir.
4.5.8.3 4.5.3.7, 4.5.5.2 ve 4.5.6.2ye gre sonlu elemanlarla modellenen perde ve demelerin
kendi dzlemleri dndaki eilme ve kesme davranlarna kar gelen etkin kesit rijitlii
arpanlar, elastiklik modl ile kayma modlne uygulanmak zere, Tablo 4.2nin orta
ksmnda verilmitir.
4.5.8.4 ereve kiri ve kolonlarnn, edeer ubuk olarak modellenen perdelerin ve ba
kirili perdelerdeki ba kirilerinin eilme ve kesme davranlarna kar gelen etkin kesit
rijitlii arpanlar, kesit eylemsizlik momenti ve kesme alanna uygulanmak zere, Tablo
4.2nin alt ksmnda verilmitir.
4.5.8.5 Tablo 4.2de verilen her iki arpan da hesap modelinde gznne alnacaktr.
4.5.9. Ktlelerin Modellenmesi
4.5.9.1 Tayc sistem elemanlarnn ubuk, levha (membran) veya kabuk sonlu eleman
olarak modellenmeleri durumunda tekil dm noktas ktleleri, bal sonlu elemanlarn
kapsama alanlarndaki yayl ktlelerin bilekeleri olarak atanrlar. Sonlu eleman dm
noktalarndaki tekil ktleler, sadece iki yatay veya ek olarak dey teleme serbestlik
derecelerine kar gelecek ekilde tanmlanrlar.
4.5.9.2 Tipik sonlu eleman dm noktas jye etkiyen tekil ktle m(S)
Denk.(4.12) ile
j
hesaplanacaktr.
w(S)
j
(S)
wG,j
(S)
n wQ,j
m(S)
j
w(S)
j
(4.12)
(S)
(S)
Burada wG,j
ve wQ,j
sonlu eleman dm noktas jye etkiyen bileke sabit yk ve hareketli
yk gstermektedir. Denk.(4.12)de yer alan hareketli yk ktle katlm katsays, n , Tablo
4.3te verilmitir. Endstri binalarnda sabit ekipman arlklar iin n = 1 alnacak, ancak vin
kaldrma ykleri kat arlklarnn hesabnda gznne alnmayacaktr. at kat arlnn
hesabnda kar yklerinin %30u gznne alnacaktr.
Tablo 4.3. Hareketli Yk Ktle Katlm Katsays

Binann Kullanm Amac
Depo, antrepo, vb.
0.80
Okul, renci yurdu, spor tesisi, sinema, tiyatro, konser

salonu, ibadethane, lokanta, maaza, vb.
0.60
Konut, iyeri, otel, hastane, otopark, vb.
0.30
4.5.9.3 Kat demelerinin 4.5.6.4e gre kendi dzlemleri iinde rijit diyafram olarak
modellenmeleri durumunda kat ktleleri, kat ktle merkezindeki ana dm noktasnda
dzlem ii bamsz rijit hareket serbestlik derecesine kar gelecek ekilde tanmlanrlar.
Bamsz serbestlik dereceleri, genellikle iki yatay teleme serbestlik derecesi ile ana dm
noktasndan geen dey eksen etrafndaki dnme serbestlik derecesi olarak seilirler. Kat
40
ktlelerinin hesabnda da Denk.(4.12) kullanlacaktr. Demedeki dey serbestlik

derecelerine kar gelen ktleler 4.5.9.2deki gibi tanmlanacaklardr.
4.5.10. Ek Dmerkezlik Etkisinin Modellenmesi
4.5.10.1 Deprem yer hareketinin binaya etkisinde ve tayc sistemin rijitlik ve ktle
dalmndaki olas belirsizlikleri gznne almak zere ek dmerkezlik etkisi tanmlanmtr.
4.5.10.2 Kat demelerinin 4.5.6.4e gre kendi dzlemleri iinde rijit diyafram olarak
modellenmeleri durumunda,
(a) 4.5.9.3e gre kat ktle merkezinde (ana dm noktas) tanmlanan kat ktlesi esas alnarak
her bir deprem dorultusunda deprem hesab yaplacaktr.
(b) Kat ktle merkezine (ana dm noktas) etkiyen yatay deprem ykleri, gznne alnan
deprem dorultusuna dik dorultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i kadar kaydrlacak ve bu
durumlar iin de ayrca deprem hesab yaplacaktr.
(c) Deprem hesabnn 4.7ye gre yaplmas durumunda modelleme kolayl bakmndan
deprem yknn kaydrlmas yerine, kat ktle merkezinde (ana dm noktas) etkiyen
edeer deprem yk FiE(X) ile birlikte Denk.(4.13) ile verilen ek kat burulma momentinin
gznne alnmas uygundur.
M ib(X) FiE(X) e
(4.13)
Burada e, %5lik ek dmerkezlii gstermektedir.

(d) Deprem hesabnn 4.8e gre modal yntemlerle yaplmas durumunda modelleme kolayl
bakmndan deprem yknn kaydrlmas yerine, kat ktle merkezinde (ana dm noktas)
tanmlanan kat ktlesi mi ile birlikte, kat ktle eylemsizlik momenti mi ya Denk.(4.14) ile
verilen mi artmnn eklenmesi uygundur.
mi mi e2
(4.14)
4.5.10.3 Deprem hesabnn 4.7 veya 4.8.2ye gre tek dorultulu deprem etkisi altnda
yaplmas durumunda her bir dorultu iin ek dmerkezlik gznne alnr. Hesabn 4.8.3e
gre ayn anda etkiyen iki dorultulu deprem etkisi altnda yaplmas durumunda da, deprem
dorultular 90o evrilerek her iki durum iin dmerkezlikler ayr ayr uygulanacaktr.
4.5.10.4 Kat demelerinin 4.5.6.2ye gre kendi dzlemleri iindeki yerdeitirmelere ilikin
serbestlik derecelerini iermek zere iki boyutlu levha (membran) sonlu elemanlar ile
modellenmesi durumunda,
(a) Oluturulan bu modelle, dmerkezlik etkisi olmakszn, deprem hesab yaplacak,
demelerde ve demeler dndaki tayc sistem elemanlarnda i kuvvetler ve
yerdeitirmeler elde edilecektir. Demeler iin elde edilen byklkler deme tasarmnda
gznne alnacaktr.
(b) D merkezlik etkisinin gznne alnabilmesi iin dzlem ii sonlu eleman serbestlik
derecelerine rijit hareket dnm uygulanacak ve 4.5.10.2de tanmland ekilde kat ktle
merkezleri kaydrlacaktr. Ek dmerkezliin demeler dndaki tayc sistem elemanlarna
etkisinin belirlenmesi iin rijit diyafram modellemesini esas alan ikinci bir deprem hesab
yaplacaktr.
41
(c) Demeler dndaki tayc sistem elemanlar iin tasarma esas i kuvvetler ve
yerdeitirmeler (a) ve (b)de elde edilenlerin zarf (elverisiz olanlar) olarak belirlenecektir.
4.6. DORUSAL HESAP YNTEMNN SELMES
4.6.1. Dorusal Hesap Yntemleri
Dayanma Gre Tasarm kapsamnda kullanlacak dorusal hesap yntemleri, ayrntlar 4.7de
aklanan Edeer Deprem Yk Yntemi ile ayrntlar 4.8de aklanan Modal Hesap
Yntemleri dir.
4.6.2. Hesap Ynteminin Seilmesi
4.6.2.1 Ayrntlar 4.8de aklanan Modal Hesap Yntemlerinden herhangi biri (Mod
Birletirme Yntemi veya Mod Toplama Yntemi) bu Blm kapsamndaki binalarn tmnn
deprem hesabnda kullanlabilir.
4.6.2.2 Ayrntlar 4.7de aklanan Edeer Deprem Yk Ynteminin uygulanabilecei
binalar Tablo 4.4te verilmitir.
Tablo 4.4. Edeer Deprem Yk Ynteminin Uygulanabilecei Binalar
zin Verilen Bina Ykseklik Snf
Bina Tr
Her bir katta burulma dzensizlii katsaysnn
bi 2.0 koulunu salad ve ayrca B2 tr
dzensizliinin olmad binalar
Dier tm binalar
DTS = 1, 1a, 2, 2a
DTS = 3, 3a, 4, 4a
BYS 4
BYS 5
BYS 5
BYS 6
4.7. EDEER DEPREM YK YNTEM LE DORUSAL DEPREM HESABI:

Edeer Deprem Yk Yntemi, birbirine dik (X) ve (Y) deprem dorultularnda binaya etkiyen
depremler iin ayr ayr uygulanacaktr. Aadaki bantlar (X) deprem dorultusu iin
verilmitir. Bodrumlu ve bodrumsuz binalarda bina taban ve bina ykseklii tanmlar iin
3.3.1 esas alnacaktr.
4.7.1. Toplam Edeer Deprem Yknn Belirlenmesi
4.7.1.1 Gznne alnan (X) deprem dorultusunda, binann tmne etkiyen toplam edeer
deprem yk (taban kesme kuvveti), VtE(X) , Denk. (4.15) ile belirlenecektir.
VtE(X) = mt SaR (Tp(X) ) 0.04 mt I SDS g
(4.15)
(X)
Burada SaR (Tp ) , gznne alnan (X) deprem dorultusunda 4.7.3e gre hesaplanan binann
(X)
hakim doal titreim periyodu Tp gznne alnarak Denk.(4.4)den hesaplanan Azaltlm
Tasarm Spektral vmesini gstermektedir. SDS ise ksa periyod blgesi iin 2.3.2.2de
tanmlanan tasarm spektral ivme katsaysdr.
42
4.7.1.2 Denk.(4.15)teki mt binann Denk.(4.16) ile hesaplanan toplam ktlesine kar

gelmektedir:
N
mt = mi
(4.16)
i=1
Burada mi iinci kat demesinin toplam ktlesidir.

4.7.2. Katlara Etkiyen Edeer Deprem Yklerinin Belirlenmesi
4.7.2.1 Denk.(4.15) ile hesaplanan toplam edeer deprem yk, bina katlarna etkiyen
edeer deprem yklerinin toplam olarak Denk.(4.17) ile ifade edilir:
N
(X)
VtE(X) = FNE
+ FiE(X)
(4.17)
i=1
(X)
4.7.2.2 Binann Ninci katna (tepesine) etkiyen ek edeer deprem yk FNE
in deeri
Denk.(4.18) ile belirlenecektir.
(X)
FNE
= 0.0075 N VtE(X)
(4.18)
(X)
4.7.2.3 Toplam edeer deprem yknn FNE
dnda geri kalan ksm, Ninci kat dahil
olmak zere, bina katlarna Denk.(4.19) ile datlacaktr (ekil 4.2a).
(X)
FiE(X) = (VtE(X) FNE
)
mi H i
N
(4.19)
mj H j
j=1
4.7.2.4 Kat demelerinin 4.5.6.4e gre rijit diyafram olarak modellenmesi durumunda
Denk.(4.19) ile hesaplanan FiE(X) edeer deprem yk, iinci kattaki ana dm noktasna
gznne alnan deprem dorultusunda etki ettirilecektir.
4.7.2.5 Kat demelerinin 4.5.6.2ye gre levha (membran) sonlu elemanlar ile modellenmesi
durumunda, inci katta jinci dm noktasna etkiyen edeer deprem yk Denk.(4.20) ile
hesaplanacaktr:
f jE(S) =
FiE(X) (S)
mj
mi
(4.20)
Burada m(S)
j , jinci dm noktasnn Denk.(4.12) ile tanmlanan tekil ktlesidir.
4.7.2.6 Deprem yklerinden binann tabannda meydana gelen toplam devrilme momenti
Denk.(4.21) ile hesaplanr:
N
M o(X) FiE(X) H i
i=1
43
(4.21)
4.7.3. Binann Hakim Doal Titreim Periyodunun Belirlenmesi

4.7.3.1 Denk.(4.15)te yer alan ve gznne alnan (X) deprem dorultusunda binann hakim
doal titreim periyodunu ifade eden Tp(X) , Denk.(4.22) ile hesaplanacaktr.
1/ 2
Tp(X)
N
(X)2
mi dfi
i=1
= 2 N
Ffi(X) dfi(X)
i=1
(4.22)
(X)
) yerine
Burada iinci kata etkiyen fiktif yk gsteren Ffi(X) , Denk.(4.19)da (VtE(X) FNE
herhangi bir deer (rnein 100) konularak elde edilecektir.
4.7.3.2 Denk.(4.22) ile hesaplanan hakim doal titreim periyodu, [s] biriminde 0.04H N
deerinden daha uzun alnmayacaktr.
4.7.4. Edeer Deprem Yk Ynteminde Burulma Hesab
Binann herhangi bir iinci katnda Tablo 3.5te tanmlanan A1 tr dzensizliin bulunmas
durumunda, 1.2 < bi 2.0 olmak koulu ile, 4.5.10.2ye gre bu katta uygulanan %5 ek
dmerkezlik, her iki deprem dorultusu iin Denk.(4.23)de verilen Dbi katsays ile arplarak
bytlecektir.

Dbi = bi
1.2
(4.23)
4.7.5. Edeer Deprem Yk Yntemi ile Bodrumlu Binalarn Hesab

3.3.1de verilen tanma gre, dtan rijit perdelerle evrelenen bodrumlarn bulunduu
binalarda, binann st blm ve bodrumlu alt blm birarada ortak bir tayc sistem olarak
modellenecek, ancak deprem hesab iki adml hesap yaklam ile yaplacaktr (ekil 4.2):
4.7.5.1 ki adml hesabn ilk admnda ortak tayc sistem modelinde 4.7.2.3 veya 4.7.2.5e
gre hesaplanan edeer deprem ykleri sadece st blme etki ettirilir (ekil 4.2b) ve deprem
yk azaltma katsaysnn Denk.(4.1) ile hesabnda Tablo 4.1de st blm iin tanmlanan
Rst ve Dst katsaylar kullanlr.
4.7.5.2 ki adml hesabn ikinci admnda, yine ortak tayc sistem modelinde alt blmdeki
bodrum katlarnn ktleleri, Denk.(4.4)te T=0 konularak elde edilen SaR(0) ile arplarak bu
katlara etkiyen yaklak edeer deprem ykleri hesaplanr (ekil 4.2c). Bu duruma kar gelen
deprem yk azaltma katsaysnn Denk.(4.1) ile hesabnda (Ralt / I) = 2.5 ve Dalt = 1.5
alnacaktr.
4.7.5.3 Bodrumlu binalarda tasarma esas i kuvvetler 4.10.1de tanmlanmtr.
44
4.8. MODAL HESAP YNTEMLER LE DORUSAL DEPREM HESABI

4.8.1. Modal Hesap Yntemleri
4.8.1.1 Deprem etkisi altnda tayc sistemin modal davrann esas alan Modal Hesap
Yntemleri, 4.8.2de verilen deprem spektrumu ile hesaba dayal Mod Birletirme Yntemi ve
4.8.3te verilen zaman tanm alannda hesaba dayal Mod Toplama Yntemidir. Bu yntemler
iin ayrntl aklamalar EK 4Bde verilmitir. Bodrumlu ve bodrumsuz binalarda bina taban
ve bina ykseklii tanmlar iin 3.3.1 esas alnacaktr.
4.8.1.2 Modal hesap yntemlerinde, hesaba katlmas gereken yeterli titreim modu says,
YM,
(a) EK 4Bye gre (X) ve (Y) deprem dorultularnda her bir mod iin hesaplanan taban kesme
kuvveti modal etkin ktlelerinin toplamnn bina toplam ktlesinin %90ndan daha az
olmamas kuralna gre belirlenecektir.
YM
(X)
mtxn 0.90 mt
YM
(Y)
mtyn 0.90 mt
n=1
(4.24)
n=1
Ancak katks %5ten byk olan btn modlar gznne alnacaktr.

(b) Her iki dorultu iin hesaplanan YMlerin by boyutlu hesapta dikkate alnacaktr.
(X)
(X)
FNE
FNE
(X)
(X)
FNE
FNE
mN
mN
FiE(X)
mi
HN
FiE(X)
mi
m2
Hi
HN
m1
m2
Hi
VtE(X)
(X)
FbkE
mbk
m1
VtE(X)
(a)
(b)
ekil 4.2
45
(c)
4.8.2. Mod Birletirme Yntemi ile Deprem Hesab

4.8.2.1 Mod Birletirme Ynteminde, verilen bir deprem dorultusunda deprem tasarm
spektrumundan yararlanlarak gznne alnan her bir titreim modunda davran
byklklerinin enbyk deerleri modal hesap yntemi ile hesaplanr. Yeteri kadar titreim
modu iin hesaplanan, ancak ezamanl olmayan enbyk modal davran byklkleri daha
sonra istatistiksel olarak birletirilerek enbyk davran byklklerinin yaklak deerleri
elde edilir. Yntemin ayrntlar EK 4Bde verilmitir.
4.8.3. Zaman Tanm Alannda Mod Toplama Yntemi ile Deprem Hesab
4.8.3.1 Mod Toplama Ynteminde, depremin ezamanl olarak birbirine dik iki yatay
dorultuda etkidiinin gznne alnmas durumunda, her bir titreim moduna ait modal
davran byklkleri zaman tanm alannda modal hesap yntemi ile hesaplanr. Yeteri kadar
titreim modu iin hesaplanan ezamanl modal davran byklkleri daha sonra zaman tanm
alannda dorudan toplanarak davran byklklerinin zamana gre deiimi ve tasarmda
esas alnmak zere enbyk deerleri elde edilir. Yntemin ayrntlar EK 4Bde verilmitir.
4.8.3.2 Mod Toplama Ynteminde:
(a) Mod katklar dorudan zaman tanm alannda toplandndan istatistiksel mod birletirme
kurallarnn uygulanmasna gerek kalmamaktadr.
(b) Ayn anda birbirine dik yatay yer hareketi bileenlerinin gznne alnabilmesi nedeni ile
4.4.2de tanmlanan yaklak dorultu birletirmesi kurallarnn uygulanmasna da gerek
kalmamaktadr.
4.8.4. Azaltlm Kuvvetlerin Edeer Taban Kesme Kuvvetine Gre Bytlmesi
4.8.4.1 Herhangi bir (X) deprem dorultusu iin Vtx E VtE olmas durumunda, 4.8.2
veya 4.8.3e gre uygulanan modal hesap yntemi ile elde edilen tm azaltlm i kuvvet ve
yerdeitirme byklkleri, Denk.(4.25) ile verilen edeer taban kesme kuvveti bytme
katsays (X)
ile arplarak bytlecektir.
tE
(X)
(X)
tE
E VtE(X)
1
Vtx(X)
(X)
(4.25)
Burada VtE(X) statik hesap yntemine gre Denk.(4.17) ile hesaplanan toplam edeer deprem
ykn (taban kesme kuvvetini), Vtx(X) ise 4.8.2 veya 4.8.3e gre x dorultusunda elde edilen
toplam deprem ykn gstermektedir. E arpan aadaki ekilde alnacaktr:
(a) Tablo 3.6da tanmlanan A1, B2 veya B3 tr dzensizliklerden en az birinin binada
bulunmas durumunda E 0.90 alnacaktr.
(b) Tablo 3.6da tanmlanan dzensizliklerden hibirinin binada bulunmamas durumunda
E 0.80 alnacaktr.
46
4.8.4.2 3.3.1de verilen tanma gre dtan rijit perdelerle evrelenen bodrumlarn bulunduu
binalarda edeer taban kesme kuvveti bytme katsays, binann bodrum katlarnn stndeki
st blm iin hesaplanacaktr.
4.8.5. Modal Hesap Yntemleri ile Bodrumlu Binalarn Hesab
3.3.1de verilen tanma gre dtan rijit perdelerle evrelenen bodrumlarn bulunduu binalarda,
yatay rijitlik bakmndan st blm ile greceli olarak ok rijit olan alt blm (bodrum katlar),
dinamik davran ve dayanm alarndan da ok farkl zelliklere sahiptir. Bu tr binalarn
modal hesap yntemleri ile dorusal deprem hesab iin uygulanan iki adml hesap
yaklamnda, binann st blm ve bodrumlu alt blm birarada tek bir tayc sistem
olarak modellenir, ancak st blm ile alt blmn birbirlerine ok uzak modlarda titremeleri
nedeni ile deprem hesab iki admda ayr ayr yaplr:
4.8.5.1 ki adml hesabn ilk admnda ortak tayc sistem modelinde sadece st blmn
ktleleri gznne alnarak modal hesap yaplr. Bu durumda yeterli titreim modu says,
sadece st blmn toplam ktlesi esas alnarak hesaplanan etkin ktle katlm oranlarna gre
belirlenecektir. Deprem yk azaltma katsaysnn Denk.(4.6) ile hesabnda her bir mod iin
Tablo 4.1de st blm iin tanmlanan R ve D katsaylar kullanlr.
4.8.5.2 ki adml hesabn ikinci admnda, ortak tayc sistem modelinde sadece alt
blmn ktleleri gznne alnarak analiz yaplr. Bu durumda yeterli titreim modu says,
sadece alt blmn toplam ktlesi esas alnarak hesaplanan etkin ktle katlm oranlarna gre
belirlenecektir. Deprem yk azaltma katsaysnn Denk.(4.1) ile hesabnda (R / I) = 2.5 ve
D = 1.5 alnacaktr.
4.8.5.3 Bodrumlu binalarda tasarma esas i kuvvetler 4.10.1de tanmlanmtr.
4.9. GREL KAT TELEMELERNN SINIRLANDIRILMASI, KNC MERTEBE
ETKLER VE DEPREM DERZLER
4.9.1. Etkin Greli Kat telemelerinin Hesaplanmas ve Snrlandrlmas
4.9.1.1 (X) deprem dorultusunda herhangi bir kolon veya perde iin, ardk iki kat
arasndaki yerdeitirme farkn ifade eden azaltlm greli kat telemesi, i(X) , Denk.(4.26)
ile elde edilecektir.
i(X) = ui(X) ui(X)

-1
(4.26)
Denk.(4.26)da ui(X) ve ui(X)

, tipik (X) deprem dorultusu iin binann iinci ve (i1)inci
-1
katlarnda herhangi bir kolon veya perdenin ularnda azaltlm deprem yklerine gre
hesaplanan yatay yerdeitirmeleri gstermektedir.
4.9.1.2 Tipik (X) deprem dorultusu iin, binann iinci katndaki kolon veya perdeler iin
etkin greli kat telemesi, i(X) , Denk.(4.27) ile elde edilecektir.
i(X) =
R (X)
I i
47
(4.27)
4.9.1.3 Her bir deprem dorultusu iin, binann herhangi bir iinci katndaki kolon veya
perdelerde, Denk.(4.27) ile hesaplanan i(X) etkin greli kat telemelerinin kat iindeki en
(X)
byk deeri i,max
, aada (a) veya (b)de verilen koullar salayacaktr.
(a) Gevrek malzemeden yaplm boluklu veya boluksuz dolgu duvarlarnn ve cephe
elemanlarnn ereve elemanlarna, aralarnda herhangi bir esnek derz veya balant
olmakszn, tamamen bitiik olmas durumunda:
(X)
i,max
hi
0.008
(4.28a)
(b) Gevrek malzemeden yaplm dolgu duvarlar ile ereve elemanlarnn aralarnda esnek
derzler yaplmas, cephe elemanlarnn d erevelere esnek balantlarla balanmas veya
dolgu duvar elemannn ereveden bamsz olmas durumunda:
(X)
i,max
hi
0.016
(4.28b)
Ancak, bu durumda derzli dolgu duvar elemanlarnn, esnek dolgu duvar elemanlarnn ve esnek
balantl cephe elemanlarnn dzlem ii yatay telenme kapasitelerinin Denk.(4.28b)de
verilen snr deeri salad deneylerle kantlanacaktr. Dolgu duvarlar iin rnek bir esnek
derz uygulamas EK 4Cde verilmitir.
4.9.1.4 Denk.(4.28)te yer alan katsays, binann gznne alnan deprem dorultusundaki
hakim titreim periyodu iin 2.2de tanmlanan DD-3 depreminin 2.3.5.1e gre hesaplanan
elastik tasarm spektral ivmesinin, DD-2 depreminin elastik tasarm spektral ivmesine
orandr.
4.9.1.5 Deprem yklerinin tamamnn balantlar tersinir momentleri aktarabilen elik veya
nretimli betonarme erevelerle tand tek katl binalarda, Denk.(4.28) ile tanmlanan
snrlar en ok %50 arttrlabilir.
4.9.1.6 Denk.(4.28)de verilen koulun binann herhangi bir katnda salanamamas
durumunda, tayc sistemin rijitlii arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.
4.9.2. kinci Mertebe Etkileri
4.9.2.1 Gznne alnan (X) deprem dorultusunda her bir iinci katta Denk.(4.29) ile kinci
Mertebe Gsterge Deeri (X)
hesaplanacaktr.
II,i
N
(X)
II,i
( i(X) )ort wk
k=i
(X)
(4.29)
Vi hi
Bu bantdaki (i(X) )ort , iinci kattaki kolon ve perdelerde (X) deprem dorultusunda
hesaplanan azaltlm greli kat telemelerinin kat iindeki ortalama deeri olarak 4.9.1e gre
bulunacaktr.
48
(X)
4.9.2.2 Tm katlar iin hesaplanan (X)
II,i lerin maksimum deeri II,max n Denk.(4.30)da
verilen koulu salamas durumunda, ikinci mertebe etkilerinin tasarma esas i kuvvetlerin
hesabnda gznne alnmas gerekli deildir.
(X)
II,max 0.12
D
Ch R
(4.30)
Bu durumda yerel ikinci mertebe etkileri, yrrlkteki betonarme ve elik ynetmeliklerine

gre eleman tasarmnda gznne alnabilir. Denk.(4.30)da R ve D, bina tayc sistemi iin
Tablo 4.1de verilen tayc sistem davran katsays ve dayanm fazlal katsaysn, Ch ise
tayc sistemin dorusal olmayan histeretik davranna bal olarak tanmlanan bir katsayy
gstermektedir. Betonarme binalarda Ch 0.5 , elik ve kompozit kolonlu binalarda ise Ch 1
alnacaktr.
(X)
4.9.2.3 Tm katlar iin hesaplanan (X)
II,i lerin maksimum deeri II,max n Denk.(4.30)da
verilen koulu salamamas durumunda, gznne alnan (X) deprem dorultusu iin tm i
kuvvetler aada Denk.(4.31) ile tanmlanan ikinci mertebe bytme katsays (X)
ile
II
arplarak arttrlacaktr.
(X)
II = 0.88
Ch R (X)
II,max 1
D
(4.31)
Bu durumda uygulanabilecek dier bir seenek, tayc sistemin rijitlik ve/veya dayanmnn
uygun ekilde arttrlarak deprem hesabnn yenilenmesidir.
4.9.2.4 Yukardaki ilemler (X)e dik (Y) deprem dorultusunun biri iin de yaplacaktr.
3.3.1de verilen tanma gre dtan rijit perdelerle evrelenen bodrumlarn bulunduu binalarda
ikinci mertebe etkileri, binann bodrum katlarnn stndeki st blm iin gznne
alnacaktr.
4.9.3. Deprem Derzleri
Farkl zemin oturmalarna bal temel teleme ve dnmeleri ile scaklk deimelerinin etkisi
dnda, bina bloklar veya mevcut eski binalarla yeni yaplacak binalar arasnda, sadece deprem
etkisi iin braklacak derz boluklarna ilikin koullar aada belirtilmitir:
4.9.3.1 4.9.3.2ye gre daha elverisiz bir sonu elde edilmedike derz boluklar, her bir kat
iin komu blok veya binalarda elde edilen yerdeitirmelerin karelerinin toplamnn karekk
ile aada tanmlanan katsaysnn arpm sonucunda bulunan deerden az olmayacaktr.
Gznne alnacak kat yerdeitirmeleri, kolon veya perdelerin baland dm noktalarnda
hesaplanan azaltlm ui(X) yerdeitirmelerinin kat iindeki ortalamalar olacaktr. Mevcut eski
bina iin hesap yaplmasnn mmkn olmamas durumunda eski binann yerdeitirmeleri,
yeni bina iin ayn katlarda hesaplanan deerlerden daha kk alnmayacaktr.
(a) Komu binalarn veya bina bloklarnn kat demelerinin btn katlarda ayn seviyede
olmalar durumunda = 0.25 (R / I) alnacaktr.
(b) Komu binalarn veya bina bloklarnn kat demelerinin, baz katlarda olsa bile, farkl
seviyelerde olmalar durumunda, tm bina iin = 0.5 (R / I) alnacaktr.
49
4.9.3.2 Braklacak minimum derz boluu, 6 m ykseklie kadar en az 30 mm olacak ve bu

deere 6 mden sonraki her 3 mlik ykseklik iin en az 10 mm eklenecektir.
4.9.3.3 Bina bloklar arasndaki derzler, depremde bloklarn btn dorultularda
birbirlerinden bamsz olarak almasna olanak verecek ekilde dzenlenecektir.
4.9.3.4 Ayrk iki bina blokunun veya bir binann deprem davranlar bakmndan farkl iki
blmnn birbirine kpr ve benzeri bir eleman ile balanmas durumunda, sz konusu
elemann balad bloklardan biri zerindeki hareketli mesnedinin her iki deprem dorultusu
ve ynndeki yerdeitirme kapasitesi, iki blokun balant eleman seviyesinde azaltlm
deprem ykleri iin hesaplanan yerdeitirmelerinin mutlak deerleri toplamnn en az 1.5(R /
I) kat olacaktr.
4.10. TASARIMA ESAS KUVVETLER VE TEMELLERE AKTARILAN
KUVVETLER
Dayanma Gre Tasarmda Denk.(4.11)de Ed ile gsterilen deprem etkisine kar gelmek
zere tasarma esas i kuvvetler (dayanm talepleri) ile temellere aktarlan kuvvetler aadaki
ekilde belirlenecektir.
4.10.1. Bodrumlu Binalarda Tasarma Esas Kuvvetler
3.3.1de verilen tanma gre dtan rijit perdelerle evrelenen bodrumlarn bulunduu binalarda,
4.7.5 veya 4.8.5e gre dorusal deprem hesab iin uygulanan iki adml hesap yaklamnda
tasarma esas i kuvvetler aadaki ekilde belirlenecektir:
4.10.1.1 ki adml hesabn ilk admnda;
(a) 4.7.5.1 veya 4.8.5.1e gre yaplan deprem hesab ile, st ve alt blmlerdeki azaltlm
yerdeitirmeler ve azaltlm i kuvvetler ayr ayr elde edilir.
(b) st blmdeki ikinci mertebe etkilerinin gerektirmesi durumunda, st ve alt blmler iin
(a)da hesaplanan azaltlm i kuvvetler 4.9.2de tanmlanan ikinci mertebe bytme katsays
( (X)
II 1 ) ile arplarak bytlr. Ayrca hesabn 4.8e gre modal yntemlerden biri ile
(X)
yaplmas durumunda, 4.8.4te tanmlanan edeer taban kesme kuvveti bytme katsays tE
uygulanr.
(c) st blmde snek tasarma esas i kuvvetler, (b)de elde edilen i kuvvetlerdir.
(d) st blmde snek olmayan (gevrek) tasarma esas i kuvvetlerin hesab iin (b)de elde
edilen i kuvvetler Dst ile arplarak bytlr ve 4.3.6.3 uygulanr.
(e) Alt blmde snek tasarma esas i kuvvetlere st blmn katks (b)de elde edilen i
kuvvetlerdir.
(f) Alt blmde snek olmayan (gevrek) tasarma esas i kuvvetlere st blmn katks iin
(b)de elde edilen i kuvvetler 0.6Dst ile arplarak bytlr.
4.10.1.2 ki adml hesabn ikinci admnda;
(a) 4.7.5.2 veya 4.8.5.2ye gre yaplan deprem hesab ile, alt blmdeki azaltlm i kuvvetler
elde edilir.
50
(b) Alt blmde snek tasarma esas i kuvvetlere alt blmn katks, (a)da elde edilen i
kuvvetlerdir.
(c) Alt blmde snek olmayan (gevrek) tasarma esas i kuvvetlere alt blmn katks iin
(a)da elde edilen i kuvvetler Dalt = 1.5 ile arplarak bytlr.
(d) Alt blmde snek tasarma esas i kuvvetler 4.10.1.1(e)de elde edilen i kuvvetler ile
4.10.1.2(b)de elde edilen i kuvvetlerin toplamdr.
(e) Alt blmde snek olmayan (gevrek) tasarma esas i kuvvetler 4.10.1.1(f)de elde edilen
i kuvvetler ile 4.10.1.2(c)de elde edilen i kuvvetlerin toplamdr.
4.10.2. Bodrumsuz Binalarda Tasarma Esas Kuvvetler
3.3.1de verilen tanma gre bodrumsuz binalarn tasarma esas i kuvvetleri, 4.10.1.1de
bodrumlu binalar iin uygulanan iki adml hesap yaklamnn birinci admnda st blm iin
verilen 4.10.1.1(a), (b), (c), (d) paragraflarna gre hesaplanacaktr.
4.10.3. Temellere Aktarlan Kuvvetler
Blm 16 kapsamnda temellerin tama gc yaklam ile tasarmnda esas alnmak zere,
binadan temele aktarlacak kuvvetler aadaki ekilde belirlenecektir.
4.10.3.1 3.3.1de verilen tanma gre bodrumsuz binalarda veya bodrumlu binalarda kritik
perde yksekliinin temel st kotundan balad durumlarda,
(a) Perdeden temele aktarlan eilme momenti, perde taban kesitindeki eilme momentinin st
blme ait Dst katsays ile arpmndan elde edilecektir. Ancak bu eilme momenti, sneklik
dzeyi yksek perdelerde perde tabanndaki akma momentinden daha byk alnmayacaktr.
Betonarme perdeden temele aktarlan kesme kuvveti, perde taban kesitinde 7.6.6.3e gre
tanmlanan kuvvettir.
(b) Bu tr binalarda perdelerin dier i kuvvet bileenleri ve perdeler dndaki dier
elemanlardan temele aktarlacak i kuvvetler, bodrumlu binalarda 4.10.1.2(e)ye gre,
bodrumsuz binalarda ise snek tasarma kar gelen i kuvvetlerin 0.6Dst ile arplarak
bytlmesi ile elde edilecektir.
4.10.3.2 3.3.1de verilen tanma gre bodrumlu binalarda, kritik perde yksekliinin temel
st kotundan daha yukarda balad durumlarda, perdelerden aktarlan eilme momentleri ve
kesme kuvvetleri de dahil olmak zere, tm elemanlardan temele aktarlacak i kuvvetler
4.10.3.1(b)ye gre hesaplanacaktr.
4.10.4. Kazkl Temeller in Yap Kazk Zemin Etkileimi
Kazkl temeller iin dayanma gre tasarm kapsamnda yaplan yap kazk zemin etkileimi
hesaplarnn ayrntlar 16.10 ve EK 16Cde verilmitir.
51
EK4A AKMA DAYANIMI, TASARIM DAYANIMI VE DEPREM YK

KATSAYILARI
4A.0. SMGELER
fd (,T ) = ngrlen sneklik kapasitesi ve periyoda bal olarak tayc sistemin sahip
olmas gereken tasarm dayanm simgesi
fe (T )
= Tayc sistem iin hesaplanan dorusal (elastik) dayanm talebi simgesi
f y (,T )
= ngrlen sneklik kapasitesi ve periyoda bal akma dayanm simgesi
Ra (T )
= ngrlen sneklik kapasitesi ve periyoda bal Deprem Yk Azaltma Katsays
Ry (,T ) = ngrlen sneklik kapasitesi ve periyoda bal Akma Dayanm Azaltma

Katsays
T
TB

= Tayc sistem iin ngrlen sneklik kapasitesi
4A.1. AKMA DAYANIMI VE AKMA DAYANIMI AZALTMA KATSAYISI

Dayanma Gre Tasarm erevesinde, modal tek serbestlik dereceli sistem iin ngrlen
sneklik kapasitesi dayanm talebi ilikisi ve buna bal olarak tanmlanan deprem yk
katsaylar aada verilmitir (ekil 4A.1).
4A.1.1. Akma Dayanm
Dayanma Gre Tasarm yaklamnda, ngrlen sneklik kapasitesi ye bal olarak,
tayc sistemin sahip olmas gereken akma dayanm f y (,T ) , Denk.(4A.1) ile tanmlanr:
f y (,T )
f e (T )
Ry (,T )
(4A.1)
Burada fe (T ) tayc sistem iin hesaplanan dorusal (elastik) dayanm talebini, T sistemin
doal titreim periyodunu, Ry (,T ) ise aada 4A.1.2de tanmlanan Akma Dayanm Azaltma
Katsaysn simgelemektedir.
4A.1.2. Akma Dayanm Azaltma Katsays
Akma Dayanm Azaltma Katsays Ry (,T ) , eit yerdeitirme kural uyarnca rijitlii fazla
olmayan tayc sistemler iin ngrlen sneklik kapasitesi ye eit alnr:
Ry (,T )
T TB
(4A.2a)
Rijitlii fazla tayc sistemler iin ise bu Ynetmelikte aadaki bant esas alnmtr:
52
Ry (,T ) 1 ( 1)
T
TB
T TB
(4A.2b)
Burada TB , Blm 2de Denk.(2.4) ile tanmlanan spektrum ke periyodunu gstermektedir.

4A.2. TASARIM DAYANIMI VE DAYANIM FAZLALII KATSAYISI
4A.2.1. Tasarm Dayanm
Dayanma Gre Tasarmda, ngrlen sneklik kapasitesine bal olarak, tama gc
yaklam ile kesit tasarm iin, tayc sistemin sahip olmas gereken tasarm dayanm
fd (,T ) Denk.(4A.3) ile tanmlanr:
fd (,T )
f y (,T )
(4A.3)
4A.2.2. Dayanm Fazlal Katsays

Denk.(4A.3)te D, Dayanm Fazlal Katsaysn gstermektedir. Bu katsay ile, akma
dayanmnn tasarm dayanmna oranla fazlal ifade edilmektedir.
fe (T )
f y (,T )
fd (,T )
umax
uy
umax
ud uy
ekil 4A.1
53
4A.3. TAIYICI SSTEM DAVRANI KATSAYISI VE DEPREM YK AZALTMA

KATSAYISI
4A.3.1. Tayc Sistem Davran Katsays
Tayc Sistem Davran Katsays R, ngrlen sneklik kapasitesi ye, Denk.(4A.3)te
tanmlanan Dayanm Fazlal Katsays Dye ve Tablo 3.1de tanmlanan Bina nem Katsays
Iye bal olarak aadaki ekilde tanmlanr:
R
D
I
(4A.4)
4A.3.2. Deprem Yk Azaltma Katsays

Dayanma Gre Tasarmda tama gc yaklam ile kesit tasarm iin, her bir tayc sistem
tr iin seilen belirli sabit bir sneklik kapasitesine kar gelen Deprem Yk Azaltma
Katsays Ra (T ) aadaki ekilde tanmlanr;
Ra (T )
f e (T )
f d (,T )
(4A.5a)
veya Denk.(4A.1) ve Denk.(4A.3)ten yararlanlarak aadaki ekilde de ifade edilebilir:
Ra (T ) D Ry (,T )
(4A.5b)
Sonu olarak Denk.(4A.2), Denk.(4A.4) ve Denk.(4A.5)ten yararlanlarak Deprem Yk

Azaltma Katsays Ra (T ) uygulamada kullanlmak zere aadaki ekilde ifade edilir:
Ra (T )
R
I
R
T
Ra (T ) D D
I
TB
54
T TB
(4A.6a)
T TB
(4A.6b)
EK4B MODAL HESAP YNTEMLER

4B.0. SMGELER
(X,Y)
anR
(t ) = Ayn anda (X) ve (Y) deprem yer hareketi bileenlerinin ortak etkisi altnda ninci
titreim moduna ait zamana bal azaltlm modal szde-ivme [m/s2]
dn(X,Y) (t ) = Ayn anda (X) ve (Y) deprem yer hareketi bileenlerinin ortak etkisi altnda ninci
titreim moduna ait zamana bal azaltlm modal yerdeitirme [m]
(X)
fixn,max
= (X) deprem dorultusu iin binann x ekseni dorultusunda ninci doal titreim
modunda iinci kata etkiyen enbyk modal deprem yk [kN]
fixn(X,Y)
= Ayn anda (X) ve (Y) deprem yer hareketi bileenlerinin ortak etkisi altnda ninci
titreim modunda iinci kata x dorultusunda etkiyen modal deprem yknn
zamana gre deiimi [kN]
(X)
= (X) deprem dorultusu iin binann x ekseni dorultusunda ninci titreim moduna
M oxn,max
ait enbyk modal taban devrilme momenti [kNm]

(X,Y)
M oxn
titreim modunda, modal taban devrilme momentinin zamana gre deiimi

[kNm]
mi
mi
(X)
mixn
= (X) deprem dorultusu iin binann x ekseni dorultusunda ninci doal titreim
moduna ait iinci kat modal etkin ktlesi [t]
(X)
miyn
= (X) deprem dorultusu iin binann y ekseni dorultusunda ninci doal titreim
moduna ait iinci kat modal etkin ktlesi [t]
(X)
min
= (X) deprem dorultusu iin binann z ekseni etrafnda ninci doal titreim
moduna ait iinci kat modal etkin ktle eylemsizlik momenti [tm2]
(X)
mtxn
ait taban kesme kuvveti modal etkin ktlesi [t]
(Y)
mtyn
= (Y) deprem dorultusu iin binann y ekseni dorultusundaki taban kesme kuvveti
modal etkin ktlesi [t]
rn(X)
= (X) deprem dorultusu iin herhangi bir davran byklne (yerdeitirme,

greli kat telemesi, i kuvvet bileeni) kar gelen tipik birim modal davran
bykl
55
(X)
rn,max
= (X) deprem dorultusu iin herhangi bir davran byklne (yerdeitirme,

greli kat telemesi, i kuvvet bileeni) kar gelen tipik enbyk modal davran
bykl
r (X,Y) (t )
= Ayn anda (X) ve (Y) deprem yer hareketi bileenlerinin ortak etkisi altnda
herhangi bir davran byklne (yerdeitirme, greli kat telemesi, i kuvvet
bileeni) kar gelen tipik davran byklnn zamana gre deiimi
rn(X,Y) (t ) = Ayn anda (X) ve (Y) deprem yer hareketi bileenlerinin ortak etkisi altnda ninci
titreim modunda herhangi bir davran byklne (yerdeitirme, greli kat
telemesi, i kuvvet bileeni) kar gelen tipik modal davran byklnn
zamana gre deiimi
Tn
= ninci moda ait doal titreim periyodu [s]
ug(X) (t )
= (X) deprem dorultusunda tanmlanan yer ivmesi bileeninin zamana gre

deiimi [m/s2]
ug(Y) (t )
= (Y) deprem dorultusunda tanmlanan yer ivmesi bileeninin zamana gre

deiimi [m/s2]
(X)
Vtxn,max
ait enbyk modal taban kesme kuvveti [kN]
(X,Y)
Vtxn
titreim modunda, modal taban kesme kuvvetinin zamana gre deiimi
YM
= Yeterli tireim modu says simgesi
mn
= minci ve ninci doal tireim periyotlarnn oran
i(X)n
= iinci katta (X) deprem dorultusunda ninci doal titreim mod ekli genlii
ixn
= iinci katta x ekseni dorultusunda ninci doal titreim mod ekli genlii
iyn
= iinci katta y ekseni dorultusunda ninci doal titreim mod ekli genlii
i n
= iinci katta z ekseni etrafnda dnme olarak ninci doal titreim mod ekli genlii
(X)
n
= (X) deprem dorultusu iin, ninci tireim moduna ait modal katk arpan
= ninci titreim moduna ait modal snm oran
= ninci titreim moduna ait doal titreim asal frekans [rad/s]
mn
= Tam Karesel Birletirme Kuralnda minci ve ninci doal titreim modlarna ait
apraz korelasyon katsays
4B.1. MODAL HESAP PARAMETRELER

4B.1.1 Aada tanmlanan modal hesap parametreleri, deprem verisinden bamsz olarak,
sadece gznne alnan deprem dorultusuna ve tayc sistemin serbest titreim hesabndan
56
elde edilen bilgilere gre hesaplanan ve aada 4B.2 ve 4B.3te aklanan her iki modal hesap
ynteminde de kullanlan byklklerdir.
4B.1.2 Modal hesap parametreleri, aada sadece (X) yatay deprem dorultusu iin
tanmlanmtr. Ayn parametreler (X)e dik (Y) deprem dorultusu iin de benzer ekilde
tanmlanabilir.
4B.1.3 Modal hesap parametrelerinin tanmnda tayc sistemin serbestlik dereceleri olarak:
(a) Kat demelerinin rijit diyafram olarak modellenmesi durumunda, herhangi bir iinci kat
demesinin ktle merkezinde x ve y yatay dorultularnda tanmlanan yerdeitirmeler ile kat
ktle merkezinden geen dey eksen etrafndaki dnme dikkate alnm ve bu serbestlik
derecelerine kar gelen kat ktlesi mi ile kat ktle eylemsizlik momenti mi tanmlanmtr.
(b) Kat demelerinin rijit diyafram olarak alnmamas ve 4.5.6.2ye gre kendi dzlemleri
iindeki yerdeitirmelere ilikin serbestlik derecelerini iermek zere iki boyutlu levha
(membran) sonlu elemanlar ile modellenmesi durumunda, mi kat ktleleri yerine sonlu eleman
dm noktalarndaki m(S)
ktleleri gznne alnacaktr.
j
4B.1.4 Verilen (X) deprem dorultusu iin, ninci tireim moduna ait modal katk arpan
(X)
ile binann x ekseni dorultusundaki taban kesme kuvveti modal etkin ktlesi mtxn
,
(X)
n
Denk.(4.29) ile tanmlanr:
N
(X)
n
mi i(X)n
i =1
N
(mi
i=1
2
ixn
mi
2
iyn
mi )
2
in
(X)
mtxn
(X)
n mi ixn
(4B.1)
i =1
4B.1.5 Verilen (X) deprem dorultusu iin tipik bir ninci titreim modunda, yukarda
4.8.1.3te tanmlanan serbestlik derecelerine ait kat modal etkin ktleleri Denk.(4.31) ile
tanmlanr:
(X)
mixn
mi ixn (X)
n
(X)
miyn
mi iyn (X)
n
(X)
min
mi in (X)
n
(4B.2)
4B.1.6 Verilen (X) deprem dorultusu iin tipik ninci titreim modunda herhangi bir davran
byklne (yerdeitirme, greli kat telemesi, i kuvvet bileeni) kar gelen tipik birim
modal davran bykl rn(X) , yukarda Denk.(4B.2) ile tanmlanan kat modal etkin
ktlelerinin kendi dorultularnda yk olarak etki ettirildii bir statik hesapla elde edilir.
4B.2. MOD BRLETRME YNTEM LE DEPREM HESABI
4B.2.1 Mod Birletirme Yntemi, aada (X) deprem dorultusu iin aklanmtr. (X)e dik
(Y) deprem dorultusu iin de benzer ekilde hesap yaplacaktr.
4B.2.2 Yatayda (X) ve (Y) deprem dorultular iin ayr ayr elde edilen enbyk davran
byklklerine 4.4.2ye gre dorultu birletirmesi uygulanacaktr.
4B.2.3 Verilen (X) deprem dorultusu iin tipik bir ninci titreim modunda, herhangi bir
davran byklne (yerdeitirme, greli kat telemesi, i kuvvet bileeni) kar gelen tipik
(X)
enbyk modal davran bykl rn,max
, Denk.(4B.3) ile hesaplanr:
57
(X)
rn,max
rn(X) SaR (Tn )
(4B.3)
Burada rn(X) 4B.1.6da tanmlanan tipik birim modal davran bykln, SaR (Tn ) ise tipik
ninci doal titreim periyodu Tn iin Denk.(4.9)dan elde edilen azaltlm tasarm spektral
ivmesini gstermektedir.
4B.2.4 kuvvet bileenleri, yerdeitirme ve greli kat telemesi gibi davran
byklklerinin her biri iin ayr ayr uygulanmak zere, her bir titreim modu iin 4B.2.3e
gre hesaplanan ve ezamanl olmayan enbyk modal katklar, aada akland zere
istatistiksel olarak birletirilecektir:
(a) En genel mod birletirme kural olarak Tam Karesel Birletirme (TKB) Kural
Denk.(4B.4)te verilmitir.:
(X)
rmax
YM YM
(X)
(X)
rm,max mn rn,max
(4B.4)
m=1 n=1
(X)
(X)
Burada rm,max
ve rn,max
, tipik minci ve ninci titreim modlar iin 4B.2.3 ile hesaplanan enbyk
modal davran byklklerini, mn ise bu modlara ait apraz korelasyon katsaysn

gstermektedir.
(b) Yukarda Denk.(4B.4)te yer alan apraz korelasyon katsays Denk.(4B.5a)da verilmitir:
mn
8 m n ( mn m n )3/2
mn
2
2
2
2
(1 mn ) 4 m n mn (1 mn ) 4( m2 n2 ) mn
mn
Tm
Tn
(4B.5a)
Burada mn , gznne alnan minci ve ninci doal titreim periyotlarnn orann, m ve n

ise ayn modlara ait olan ve birbirinden farkl alnabilen modal snm oranlarn
gstermektedir.
(c) Modal snm oranlarnn btn modlarda ayn olduunun varsaylmas durumunda apraz
korelasyon katsays Denk.(4B.5b)de verildii zere sadeletirilebilir:
mn
8 2 (1+ mn )3/2
mn
(1 2mn )2 4 2 mn (1+ mn ) 2
( m n )
(4B.5b)
(d) Gznne alnan tm modlar iin mn 0.8 koulunun salanmas durumunda,

Denk.(4B.4)te verilen birletirme kural yerine Denk.(4B.6)da verilen Karelerin Toplamnn
Karekk (KTKK) Kural kullanlabilir.
YM
(X)
(X)
rmax
(rn,max
)2
(4B.6)
n =1
Bu birletirme kural, Denk.(4B.4)te mn 0 (m n) ve mn 1 (m = n) alnmas zel

durumuna kar gelmektedir.
58
4B.2.5 Verilen (X) deprem dorultusu iin tipik bir ninci titreim modunda, tayc sistemin
(X)
x ekseni dorultusunda enbyk modal taban kesme kuvveti Vtxn,max
ve buna kar gelen enbyk
(X)
taban devrilme momenti M oxn,max
Denk.(4B.7) ile hesaplanr:
(X)
(X)
(X)
Vtxn,max
fixn,max
= mtxn
SaR (Tn )
(X)
(X)
M oxn,max
fixn,max
Hi
i=1
(4B.7)
i=1
Bu byklklere ait mod katklarnn birletirilmesi de 4B.2.4e gre yaplacaktr.

4B.3. ZAMAN TANIM ALANINDA MOD TOPLAMA YNTEM LE DEPREM
HESABI
4B.3.1 (X) ve (Y) dorultularnda ayn anda etkiyen deprem iin tipik bir ninci titreim
modunda, herhangi bir davran byklne (yerdeitirme, greli kat telemesi, i kuvvet
bileenleri) kar gelen tipik modal davran byklnn zamana gre deiimi rn(X,Y) (t ) ,
(X,Y)
rn(X,Y) (t ) rn(X) anR
(t )
(4B.8)
Burada rn(X) , hesap referans dorultusu olarak seilen (X) deprem dorultusu iin 4B.1.6da
(X,Y)
tanmlanan tipik birim modal davran bykln, anR
(t ) ise ninci titreim modu iin
aada Denk.(4B.9)da zamana bal olarak tanmlanan azaltlm modal szde-ivmeye kar
gelmektedir.
(X,Y)
anR
(t ) n2
d n(X,Y) (t )
Ra (Tn )
2
Tn
(4B.9)
Denk.(4B.9)da n , tipik ninci tireim modunun doal asal frekansn, dn(X,Y) (t ) ise aada
4B.3.2de hesaplanan modal yerdeitirmeyi gstermektedir.
4B.3.2 Denk.(4B.9)da yer alan modal yerdeitirme, dn(X,Y) (t ) , ayn anda (X) ve (Y) deprem
yer hareketi bileenlerinin ortak etkisi altnda ninci moda ait modal tek serbestlik dereceli
sistemin Denk.(4B.10)da verilen hareket denkleminin zaman tanm alannda dorusal
zmnden elde edilir:
d n(X,Y) (t ) 2n n d n(X,Y) (t ) n2 d n(X,Y) (t ) ug(X) (t )
(Y)
n
ug(Y) (t )
(X)
n
(4B.10)
Burada ug(X) (t ) ve ug(Y) (t ) birbirine dik (X) ve (Y) deprem dorultularnda 4B.3.5e gre
tanmlanan yer ivmelerini gstermektedir. Hesapta esas alnacak zaman artm Tn /10 dan
byk olmayacaktr.
4B.3.3 (X) ve (Y) dorultularnda tanmlanan depremin etkisi altnda i kuvvet bileenleri,
yerdeitirme ve greli kat telemesi gibi davran byklklerinin zamana gre deiimleri,
r (X,Y) (t ) , her bir titreim modu iin 4B.3.1e gre hesaplanan ezamanl modal katklarn,
rn(X,Y) (t ) , dorudan toplanmas ile elde edilecektir:
59
YM
r (X,Y) (t ) rn(X,Y) (t )
(4B.11)
n=1
4B.3.4 (X) ve (Y) dorultularnda tanmlanan depremin etkisi altnda tipik bir ninci titreim
modunda, tayc sistemin x ekseni dorultusunda modal taban kesme kuvveti ve buna kar
(X,Y)
(X,Y)
gelen taban devrilme momentinin zamana gre deiimleri Vtxn
(t ) ve M oxn
(t )
N
(X,Y)
(X) (X,Y)
Vtxn
(t ) fixn(X,Y) (t ) = mtxn
anR (t )
i=1
(X,Y)
M oxn
(t ) fixn(X,Y) (t ) H i
(4B.12)
i=1
Bu byklklere ait mod katklarnn zaman tanm alannda toplanmas da 4B.3.3e gre
yaplacaktr.
4B.3.5 Zaman tanm alannda Mod Toplama Yntemi ile yaplacak dorusal hesaplarda en az
11 deprem yer hareketi takm kullanlacaktr. Birbirine dik yatay iki dorultudaki ivme
kaytlar tayc sistemin (X) ve (Y) asal eksenleri dorultusunda ayn anda birlikte etki
ettirilecektir. Daha sonra ivme kaytlarnn eksenleri 90o dndrlerek hesap tekrarlanacaktr.
Hesaplarda kullanlacak deprem kaytlarnn seimi ve leklendirilmesi 2.5e gre
yaplacaktr.
4B.3.6 Azaltlm deprem etkileri altnda davran byklkleri, yaplan en az 2x11 = 22
hesabn her birinden 4B.3.3e gre elde edilecek sonularn enbyk mutlak deerlerinin
ortalamas olarak bulunacaktr.
60
EK 4C DOLGU DUVARLARI N ESNEK BALANTI DETAYI

4C.1 Ska tekrarlanan DD-3 ve DD-4 depremleri altnda yma duvarlarn atlamasnn ve
hasar grmesinin engellenmesi amac ile gevrek yma duvarlar ile kenar kolonlar arasnda
esnek derzler oluturulur. Duvar ve kolon arasndaki esnek derz, duvarn ekildeitirmesini
engellemeyen yumuak bir derz malzemesi ile doldurulmaldr. Bu malzeme d cephe
duvarlarnda s yaltm, i duvarlarda ise ses yaltm salamaldr.
4C.2 D cephe duvarlarnda uygulanacak esnek derzler iin rnek bir detaylandrma ekil
4C.1 ve Tablo 4C.1de verilmektedir. Esnek derz, kolon ykseklii boyunca kolon i yzlerine
ve st kiri alt yzne ankraj ile balanan bir C-profil ile salanmaktadr. Bu profil ayn
zamanda deprem srasnda duvarn dzlem d hareketini de engellemektedir.
ekil 4C.1
Tablo 4C.1. D Cephe Duvarlar iin rnek Esnek Derz:
Boyutlar ve Malzemeler
Poz No.
Tanm
Malzeme
Boyutlar
C profil
elik sac
hc x hc/2 x t
Esnek dolgu
maddesi
Kolon
Mineral yn
(Cam yn, ta yn)
(210 x 105 x 3 mm)

ht x a
a 00.016h ; a 50 mm
hk x l k
Dolgu duvar
ht x lt
Dbel
En fazla 40 cm ara ile
61
BLM 5 DEPREM ETKS ALTINDA BNALARIN EKLDETRMEYE

GRE DEERLENDRME VE TASARIMI N HESAP ESASLARI
5.0. SMGELER
DTS
DD-1
hareketi dzeyi
DD-2
hareketi dzeyi
DD-3
hareketi dzeyi
DD-4
hareketi dzeyi
Ed
= Dorultu birletirmesi uygulanm tasarma esas toplam deprem etkisi
Ed(H)
f ce
= Betonun ortalama (beklenen) basn dayanm [MPa]
fck
= Betonun karakteristik basn dayanm [MPa]
fe
= Tayc sistem iin hesaplanan dorusal (elastik) dayanm talebi simgesi
fy
= Tayc sistemin akma dayanm simgesi
f ye
= eliin ortalama (beklenen) akma dayanm [MPa]
f yk
= eliin karakteristik akma dayanm [MPa]
= Sabit yk etkisi
= Bina nem Katsays
Lp
= Plastik mafsal boyu [m]
mi
mi
= Binann bodrum katlarnn stndeki st blmdeki toplam kat says
Ry
= Akma Dayanm Azaltma Katsays
= Hareketli yk etkisi
Qe
= Etkin hareketli yk etkisi
= Kar yk etkisi
SDS
= Betonun basn birim ekildeitirmesi talebi

62
= Donat eliinin birim ekildeitirme talebi
= Plastik erilik istemi [m-1]
= Toplam erilik istemi [m-1]
= Akma erilii istemi [m-1]
= Plastik dnme [rad]
5.1. EKLDETRMEYE GRE DEERLENDRME VE TASARIM

YAKLAIMI
5.1.1. Tanm
Deprem etkisi altnda bina tayc sistemlerinin tasarm iin iki ana yaklamdan biri olan
ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm (GDT) yaklamnda:
(a) Mevcut veya daha nce n tasarm yaplm tayc sistem elemanlarnn dorusal olmayan
modelleme yaklamlar ile uyumlu i kuvvet ekildeitirme bantlar belirlenir.
(b) ngrlen performans hedef(ler)i ile uyumlu olarak seilen deprem yer hareket(ler)i
altnda, tayc sistemin statik veya zaman tanm alannda dinamik artmsal yntemlerle hesab
yaplr, dorusal olmayan snek davrana ilikin ekildeitirme talepleri ile gevrek davrana
ilikin dayanm talepleri elde edilir.
(c) Elde edilen ekildeitirme ve i kuvvet talepleri, ngrlen performans hedef(ler)i ile
uyumlu olarak tanmlanan ekildeitirme ve dayanm kapasiteleri ile karlatrlr.
(d) Mevcut binalar iin, ekildeitirme ve dayanm taleplerinin bunlara kar gelen
ekildeitirme ve dayanm kapasitelerinin altnda olduu veya onlar at gsterilerek
ekildeitirmeye gre deerlendirme tamamlanr.
(e) Yeni yaplacak veya glendirilecek mevcut binalar iin ekildeitirme ve dayanm
talepleri, bunlara kar gelen ekildeitirme ve dayanm kapasitelerinin altnda ise
ekildeitirmeye gre tasarm tamamlanr. Aksi durumda eleman kesitleri deitirilir ve hesap
tekrarlanarak yeniden deerlendirme yaplr ve bu ekilde ekildeitirmeye gre tasarm
sonulandrlr.
5.1.2. Kapsam
5.1.2.1 Bu blmde aklanan ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm GDT
hesap esaslar, Blm 13te aklanan Yksek Binalarn tasarm, Blm 14te aklanan
Deprem Yaltml Binalarn tasarm ve Blm 15te aklanan Mevcut Binalarn
Deerlendirilmesi ve Glendirilmesi iin uygulanacaktr.
5.1.2.2 5.1.3.2te belirtilen binalarda, Blm 4e gre Dayanma Gre Tasarm DGT hesap
esaslar uygulanarak n tasarm yapldktan sonra, ayrca bu blmde aklanan
ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm GDT hesap esaslar kullanlarak
performans deerlendirmesi yaplacaktr.
63
5.1.3. Performans Hedefleri

5.1.3.1 ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm GDT kapsamnda Blm 13te
aklanan Yksek Binalarn tasarmnda ve Blm 15te aklanan Mevcut Binalarn
Deerlendirilmesi ve Glendirilmesinde esas alnacak performans hedefleri Tablo 3.4te,
Blm 14te aklanan Deprem Yaltml Binalarn tasarmnda esas alnacak performans
hedefleri ise Tablo 3.5te tanmlanmtr.
Snf BYS=2, BYS=3 olan binalarda;
(a) DD-2 deprem yer hareketinin etkisi altnda I = 1.5 alnarak Blm 4teki DGT hesap esaslar
ile yaplan tasarm bir n tasarm olarak gznne alnacaktr.
zere bu Blme gre ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm (GDT) yaklam
5.2. DEPREM ETKSNN TANIMLANMASI VE DER ETKLERLE
BRLETRLMES
5.2.1. Deprem Etkisi
5.2.1.1 ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm kapsamnda, ayrntlar 5.6da
aklanan tme Yntemlerinde esas alnacak deprem etkisi, 2.3.5 veya 2.4.1de verilen yatay
elastik tasarm ivme spektrumu veya 2.5e gre seilerek leklendirilen deprem yer hareketleri
olarak gznne alnacaktr.
5.2.1.2 ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm kapsamnda, ayrntlar 5.7de
aklanan Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Ynteminde deprem etkisi, 2.5e
gre seilerek leklendirilen deprem yer hareketleri olarak gznne alnacaktr.
5.2.2. Deprem Etkisinin Dier Etkilerle Birletirilmesi
5.2.2.1 Tayc sistem elemanlarnn deerlendirilmesinde esas alnmak zere, deprem
etkisinin, dey yk etkisi ile birleimi Denk.(5.1)te tanmlanmtr:
G Qe 0.2 S Ed(H) 0.3 Ed(Z)
(5.1)
Yukardaki bantda G sabit yk etkisini, S kar yk etkisini, Ed(Z) ise 4.4.3e gre belirlenen
dey deprem etkisini gstermektedir. Etkin hareketli yk etkisi, Tablo 4.3 ile tanmlanan
Hareketli Yk Ktle Katlm Katsays n kullanlarak Qe nQ olarak hesaplanacaktr. Yatay
deprem etkisi Ed(H) 5.2.2.3te tanmlanmtr.
5.2.2.2 Bu Blmde verilen dorusal olmayan hesap yntemleri ile yaplacak deprem
hesabndan nce, Denk.(5.1)de Ed(H) dndaki statik dey yklerin tayc sisteme artmsal
olarak uyguland dorusal olmayan statik hesap yaplacaktr. Bu hesaptan elde edilen i
kuvvetler, yatay deprem hesabnda balang deerleri olarak gznne alnacaktr. Yeni
64
yaplan ve glendirilen binalarda bu aamada dorusal olmayan ekildeitirmelere izin

verilmez. Ancak mevcut binalarn deerlendirilmesinde, (eer varsa) dorusal olmayan
ekildeitirmeler de balang deerleri olarak gznne alnacaktr.
5.2.2.3 Denk.(5.1)deki Ed(H) aadaki ekilde tanmlanr:
(a) Dorusal olmayan yatay deprem hesabnn 5.6da verilen tme Yntemleri ile yaplmas
durumunda Ed(H) , (X) ve (Y) deprem dorultularnda ayr ayr hesaplanan etkilerin 4.4.2.1e
gre birletirilmesi ile elde edilen yatay deprem etkisine kar gelmektedir.
(b) Dorusal olmayan yatay deprem hesabnn 5.7ye gre zaman tanm alannda yaplmas
durumunda, yatayda birbirine dik (X) ve (Y) dorultularndaki deprem bileenleri 2.5e gre
birlikte e zamanl olarak tanmlandndan, birletirilmi yatay deprem etkisi Ed(H) , bu hesap
sonucunda dorudan elde edilmektedir.
5.3. DORUSAL OLMAYAN DAVRANI MODELLER
5.3.1. Yl Plastik Davran Modeli
5.3.1.1 ereve (ubuk) sonlu elemanlar olarak modellenebilen kolon, kiri ve 4.5.3.8de
verilen geometrik koulu salayan betonarme perdelerde, dorusal olmayan davran modeli
olarak Yl Plastik Davran (Plastik Mafsal) Modeli kullanlabilir.
5.3.1.2 Yl Plastik Davran Modelinde i kuvvetlerin plastik kapasitelerine eritii sonlu
uzunluktaki blgeler boyunca, plastik ekildeitirmelerin dzgn yayl biimde olutuu
varsaylmaktadr. Plastik mafsal boyu olarak adlandrlan plastik ekildeitirme blgesinin
uzunluu (Lp), alan dorultudaki kesit boyutu (h)nin yarsna eit alnacaktr (Lp = 0.5 h).
5.3.1.3 Sadece eksenel kuvvet altnda plastik ekildeitirme yapan elemanlarn plastik
ekildeitirme blgelerinin uzunluu, ilgili elemann serbest boyuna eit alnacaktr.
5.3.1.4 Yl plastik ekildeitirmeyi temsil eden plastik mafsaln, teorik olarak 5.3.1.2de
belirtilen plastik ekildeitirme blgesinin ortasna yerletirilmesi gerekir. Ancak pratik
uygulamalarda kiri ve kolonlar iin 5.4.2.3te, perdeler iin ise 5.4.3.1de belirtilen yaklak
idealletirmelere izin verilebilir.
5.3.1.5 Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisinde plastikleen betonarme ve
elik plastik mafsal kesitleri iin akma yzeyleri olarak adlandrlan ve akma koullarna gre
tanmlanan etkileim diyagramlar kullanlacaktr (ekil 5.1).
5.3.1.6 Betonarme plastik mafsal kesitlerinin akma yzeylerinin tanmlanmasna ilikin
koullar aada verilmitir:
(a) Malzeme dayanmlar 5.4.1.5e gre alnacaktr
(b) Edeer akma ekildeitirmeleri olarak, betonun basn birim ekildeitirmesi 0.0035,
donat eliinin birim ekildeitirmesi ise 0.01 alnabilir.
(c) Akma yzeyleri uygun biimde dorusallatrlarak iki boyutlu davran durumunda akma
izgileri, boyutlu davran durumunda ise akma dzlemleri olarak modellenebilir (ekil 5.1).
65
5.3.1.7 Betonarme ve elik kesitlerin i kuvvet-plastik ekildeitirme bantlarnda

pekleme etkisi (plastik dnme artna bal olarak plastik momentin art) terk edilebilir
(ekil 5.1). Bu durumda, bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde
plastiklemeyi izleyen admlarda, i kuvvetlerin akma yzeyinin zerinde kalmas ve plastik
ekildeitirme vektrnn akma yzeyine dik olmas koullar gznne alnacaktr.
5.3.1.8 5.6.6 ve 5.7ye gre zaman tanm alannda yaplacak dorusal olmayan deprem
hesabnda evrimsel davran modeli olarak, elik tayc sistemler iin elasto-plastik standart
evrim modeli, betonarme tayc sistemler iin ise nceki maksimuma ynelimli model veya
ondan tretilmi modeller (rnein Takeda modeli) kullanlabilir.
N
Mp
Mp
ekil 5.1
5.3.2. Yayl Plastik Davran Modelleri
5.3.2.1 Binann tayc sistemini oluturan kolon, kiri ve betonarme perdelerde dorusal
olmayan davran modeli olarak yayl plastik davran modelleri de kullanlabilir.
5.3.2.2 Yayl plastik davran modelleri, sonlu uzunluktaki u blgeleri (plastik
ekildeitirme blgeleri) veya elemann tm uzunluu boyunca dorusal olmayan
ekildeitirmeleri srekli (yayl) biimde gznne almak zere kullanlabilir.
5.3.2.3 Kesit iinde betonun veya yapsal eliin yeteri kadar kk hcrelerle, elik donat
ubuklarnn ise tekil olarak modellendii ve her bir hcrede dorusal olmayan eksenel gerilmebirim ekildeitirme bantlarnn evrimsel olarak gznne alnabildii kesit hcresi (lif)
modeli, uygulamada zellikle betonarme perdelerin dorusal olmayan modellemesi iin
kullanlabilir. Bu modelle, karmak kesitli (T, L, U veya C eklinde) betonarme perdelerde
planda enkesit eitli blgelere ayrlabilmekte, dey dorultuda da perde boyunca sonlu
uzunlukta paralar gznne alnarak her bir perde kolunda iki boyutlu bir sonlu eleman a
oluturulabilmektedir.
5.3.2.4 Betonarme perdelerin eilme ve eksenel kuvvet etkisi altnda dorusal olmayan
davrannn modellenmesi iin kullanlan kesit hcresi (lif) modeline paralel olarak perdedeki
kayma ekildeitirmeleri de, 5.3.2.3de sz edilen sonlu eleman ana paralel bal dorusal
bir kayma modeli ile yaklak olarak hesaba katlabilir. Bu modelde kullanlacak kayma modl
Tablo 4.2den alnabilir.
5.3.2.5 Malzeme dayanmlar 5.4.1.5e gre alnacaktr.
66
5.3.2.6 5.8e gre zaman tanm alannda yaplacak dorusal olmayan deprem hesabnda beton
ve elik lifleri iin evrimsel davran modeli olarak, uygulama literatrnde genel kabul
grm modeller kullanlacaktr.
5.4. DORUSAL OLMAYAN HESAP N TAIYICI SSTEMN
MODELLENMESNE LKN KURALLAR
5.4.1. Genel Modelleme Kurallar
5.4.1.1 Bina tayc sistemleri daima boyutlu olarak modellenecektir.
5.4.1.2 Birbirine dik iki yatay dorultudaki deprem etkisi daima gznne alnacaktr.
5.4.1.3 Dorusal snm oran, aksi belirtilmedike, %5 alnacaktr.
5.4.1.4 Dey yklerin ekildeitirmi tayc sistemde meydana getirdii ikinci mertebe
etkileri mutlaka gznne alnacaktr.
5.4.1.5 ekildeitirmeye gre deerlendirme ve tasarma esas modellemelerde aada
verilen malzeme dayanmlar esas alnacaktr:
(a) Mevcut binalarn ekildeitirmeye gre deerlendirilmesinde beton ve donat eliinin
Blm 15te tanmlanan mevcut dayanmlar esas alnacaktr.
(b) Yeni yaplacak binalarn ekildeitirmeye gre deerlendirilme ve tasarmnda beton ve
donat elii ile yap eliinin Tablo 5.1de tanmlanan beklenen (ortalama) dayanmlar esas
alnacaktr. Tabloda fce ve fck betonun ortalama ve karakteristik basn dayanmlarn, fye ve fyk
ise eliin ortalama ve karakteristik akma dayanmlarn gstermektedir.
Tablo 5.1. Beklenen (Ortalama) Malzeme Dayanmlar
Beton
fce = 1.3 fck
Donat elii
fye = 1.2 fyk
Yap elii (S235)
fye = 1.5 fyk
Yap elii (S275)
fye = 1.3 fyk
Yap elii (S355)
fye = 1.1 fyk
Yap elii (S460)
fye = 1.1 fyk
5.4.2. Kiri ve Kolonlarn Modellenmesi

5.4.2.1 Kiri ve kolonlar, ereve (ubuk) sonlu elemanlar olarak modelleneceklerdir.
Dorusal olmayan davran, elemanlarn ularnda tanmlanan sonlu plastik ekildeitirme
blgelerinde 5.3.1e gre yl plastik davran modeli ile veya 5.3.2ye gre yayl plastik
davran modelleri ile modellenebilir. Uygulamada yl plastik mafsal modelinin kullanm
genel olarak yeterli kabul edilebilir.
5.4.2.2 Kolon ve kirilerin birletii dm noktalarnda 6 serbestlik derecesinin tm
gznne alnacaktr. Demelerin rijit diyafram olarak modellenmesi durumunda bu serbestlik
derecelerinin gerekli olmayanlar kaldrlacaktr. Kolon-birleim blgeleri rijit veya yar rijit
modellenebilir.
67
5.4.2.3 Kolon ve kirilerde plastik mafsallar, kolon-kiri birleim blgesinin hemen dna,
dier deyile kolon veya kirilerin net aklklarnn ularna konulabilir. Ancak, dey yklerin
etkisinden tr kiri aklklarnda da plastik mafsallarn oluabilecei gznne alnmaldr.
5.4.2.4 Ulardaki plastik mafsallarn arasnda kalan uzunluk boyunca betonarme kolon ve
kiriler dorusal elemanlar olarak modellenecektir. Bu elemanlarn etkin kesit rijitlikleri Tablo
4.2 veya EK 5Aya gre belirlenecektir.
5.4.2.5 nretimli betonarme moment aktaran ereve kolon-kiri birleimleri iin
uygulanacak dorusal olmayan moment-dnme ilikileri 8.8de verilmitir.
5.4.3. Betonarme Perdelerin Modellenmesi
5.4.3.1 4.5.3.8de verilen geometrik koulu salayan betonarme boluksuz perdelerde veya
ba kirili (boluklu) perdeyi oluturan perde paralarnn her birinde, dorusal olmayan
davran modeli olarak Yl Plastik Davran (Plastik Mafsal) Modeli kullanlabilir.
(a) Bu durumda plastik mafsallar, her katta perde kesiminin alt ucuna konulabilir. Binalarn
bodrum katlarnda rijit evre perdelerinin bulunmas durumunda, bu perdelerden st katlara
doru devam eden perdelerin plastik kesitleri en az 1. bodrum kat tabanndan balamak zere
tanmlanmaldr.
(b) Plastik mafsallarn arasnda kalan uzunluk boyunca perdeler dorusal elemanlar olarak
modellenecektir. Bu elemanlarn etkin kesit rijitlikleri 5.4.5e gre belirlenecektir.
(c) Kat seviyelerinde perde paralarnn planda kiri ve/veya deme sonlu elemanlar ile
birletii dm noktalarndaki baml serbestlik dereceleri, boyutlu rijit cisim hareketi
koulunu salayacak ekilde kesit arlk merkezinde tanmlanacak olan ana dm
noktasndaki 6 bamsz serbestlik derecesine kinematik olarak balanacaklardr.
5.4.3.2 4.5.3.8de verilen geometrik koulu salayan boluksuz ve ba kirili (boluklu) perde
paralarnda istee bal olarak, ancak salamayanlarda zorunlu olarak 5.3.2de tanmlanan
kesit hcresi (lif) modeli kullanlacaktr. Bu balamda Blm 13 kapsamndaki yksek binalar
iin bu modelin kullanlmas zorunludur.
5.4.3.3 Ba kirili (boluklu) perdelerin ba kirilerinin dorusal olmayan modelleri 5.4.2ye
gre ubuk eleman olarak veya zel modelleme yntemleri ile gerekletirilebilir. Bu balamda
apraz donatl ba kirileri, orta kesitlerinde tanmlanacak kesme mafsallar ile modellenebilir.
5.4.4. Bodrum Perdelerinin ve Demelerin Modellenmesi
zel durumlar dnda, bina evresindeki bodrum perdelerinin ve bina demelerinin dorusal
olmayan modellemesi gerekli deildir. Normal durumlarda, bu elemanlar iin Tablo 4.2de
verilen etkin kesit rijitlikleri ile edeer dorusal modelleme yaplacak ve 4.5.5, 4.5.6 ve
4.5.7de verilen tm modelleme kurallarna uyulacaktr.
5.4.5. Betonarme Tayc Sistem Elemanlarnn Etkin Kesit Rijitlikleri
5.4.5.1 Dorusal olarak modellenen perdelerin ve demelerin dzlem ii ve dzlem d
davranlarna ilikin etkin kesit rijitlii arpanlar 4.5.8deki Tablo 4.2den alnacaktr.
68
5.4.5.2 Dorusal ubuk eleman olarak modellenen veya yl plastik davranna gre
modellenen kolon, kiri, ba kirii ve perdelerin etkin kesit rijitlikleri Ek 5Aya gre
belirlenecektir.
5.4.6. Ktlelerin Modellenmesi
Ktlelerin modellenmesi 4.5.9a gre yaplacaktr.
5.4.7. Ek Dmerkezlik Etkisinin Modellenmesi
Binann herhangi bir iinci katnda Tablo 3.5te tanmlanan A1 tr dzensizliin bulunmas
ve burulma dzensizlii katsaysnn bi > 1.5 olmas durumunda, 4.5.10.2de tanmlanan ek
dmerkezlik etkisi, bu Blmde de dikkate alnacaktr. Her katta ek kat ktle eylemsizlik
momenti 4.5.10.2(b)ye gre hesaplanacak ve 4.5.10.3 gznnde tutulacaktr.
5.5. DORUSAL OLMAYAN HESAP YNTEMNN SEM
5.5.1. Dorusal Olmayan Hesap Yntemleri
ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm kapsamnda kullanlacak dorusal olmayan
hesap yntemleri, ayrntlar 5.6da aklanan tme Yntemleri ile 5.7de aklanan Zaman
Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Yntemidir.
5.5.2.1 Ayrntlar 5.6da aklanan tme Yntemleri, Tablo 3.3e gre Bina Ykseklik Snf
BYS 5 olan, ayrca 5.6.2de verilen koullar salayan binalar iin kullanlabilir.
5.5.2.2 Ayrntlar 5.7de aklanan Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap
Yntemi, tm binalarn deprem hesabnda kullanlabilir. Bu yntemin Blm 13e gre yksek
binalar (Tablo 3.3te BYS=1 olan binalar) iin kullanm zorunludur.
5.6. DORUSAL OLMAYAN TME YNTEMLER LE DEPREM HESABI
5.6.1. tme Yntemleri
5.6.1.1 tme Yntemleri, Blm 4te aklanan dorusal Mod Birletirme Ynteminin tek
modlu uygulamasnn dorusal olmayan artmsal karldr.
5.6.1.2 Tm dorusal olmayan yntemlerde olduu zere hesabn balang admnda (0nc
admnda), 5.2.2.2de belirtildii zere deprem d yklemeler altnda dorusal olmayan
artmsal statik hesap yaplr. Bu hesaptan elde edilen i kuvvetler ve dorusal olmayan
ekildeitirmeler (yeni yaplan binalarda izin verilmez), deprem hesabnda balang deerleri
olarak gznne alnacaktr.
5.6.1.3 tme Yntemlerinde, gznne alnan deprem dorultusunda hakim titreim mod ekli
ile orantl olacak ekilde deprem yerdeitirme talebi snrna kadar monotonik olarak adm
adm uygulanan deprem yk artmlarnn etkisi altnda, tayc sistemde meydana gelen
yerdeitirme, plastik ekildeitirme (plastik dnme, uzama, vb) ve i kuvvet artmlar ile
bunlarn birikimli (kmlatif) deerleri hesaplanr. Son admda, deprem talebine kar gelen
birikimli deerler, ekildeitirmeye deerlendirmeye esas byklkler olarak elde edilir.
69
5.6.1.4 Snek davrana kar gelen deerlendirmeye esas plastik ekildeitirmeler (rnein
plastik dnmeler) ile snek olmayan (gevrek) davrana kar gelen i kuvvetler, seilen
performans dzeyi iin izin verilen snr deerlerle karlatrlarak ekildeitirmeye gre
deerlendirme tamamlanr.
5.6.1.5 Bu Blmde tme Yntemleri, her katta demeler iin rijit diyafram varsaymnn
yapld ve serbestlik derecelerinin kat ktle merkezinde birbirine dik iki dorultudaki yatay
yerdeitirme bileenleri ile dey eksen etrafndaki dnme olarak tanmland durum iin
aklanmtr. Kat demelerinde dzlem ii ekildeitirmelere kar gelen serbestlik
derecelerinin gznne alnmas durumunda da tek modlu itme yntemleri ayn esaslar
erevesinde uyarlanabilir.
5.6.2. tme Yntemlerinin Uygulanmasna likin Koullar
tme Yntemlerinin uygulanabilmesi iin aadaki koullarn her ikisinin de salanmas
zorunludur:
(a) Herhangi bir katta ek dmerkezlik gznne alnmakszn dorusal elastik davran esas
alnarak Blm 3, Tablo 3.5e gre hesaplanan burulma dzensizlii katsaysnn bi < 1.4
koulunu salamas gereklidir.
(b) Gznne alnan deprem dorultusunda, dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan
birinci (hakim) titreim moduna ait taban kesme kuvveti etkin ktlesinin toplam bina ktlesine
(rijit perdelerle evrelenen bodrum katlarnn ktleleri hari) orannn en az 0.70 olmas
zorunludur.
5.6.3. Sabit Modlu tme Yntemi
Sabit Modlu tme Ynteminde, gznne alnan deprem dorultusunda her bir itme admnda
katlara etkiyen deprem yk artmlar, deprem-d yklemelerden sonraki birinci admda
belirlenen ve itme hesab boyunca hi deitirilmeyen sabit mod ekli ile orantl olarak
tanmlanrlar. tme hesab sonucunda koordinatlar tepe yerdeitirmesi taban kesme kuvveti
olan itme erisi elde edilir. Daha sonra bu eriye uygulanan koordinat dnm ile
koordinatlar modal yerdeitirme modal szde-ivme olan modal kapasite diyagram elde
edilir. Hesabn son aamasnda bu diyagram, tanmlanan deprem etkisi altnda modal
yerdeitirme talebinin ve buna bal olarak tayc sistemde meydana gelen i kuvvet ve
plastik ekildeitirme taleplerinin hesaplanmasnda esas alnr. Yntemin ayrntlar EK 5Cde
verilmitir.
5.6.4. Deiken Modlu tme Yntemi
Deiken Modlu tme Ynteminde, gznne alnan deprem dorultusunda katlara etkiyen
deprem yk artmlar ile bunlarla uyumlu kat yerdeitirme artmlar, deprem-d
yklemelerden sonraki her bir itme admnda, daha nce oluan plastik mafsallar gznne
alnarak yenilenen serbest titreim hesabndan elde edilen deiken mod ekli ile orantl olarak
tanmlanrlar. Bu yntemde 5.6.3te belirtilen itme erisinin izimine gerek kalmakszn modal
kapasite diyagram dorudan elde edilir. Hesabn son aamas, 5.6.3te belirtildii gibidir.
Yntemin ayrntlar EK 5Cde verilmitir.
70
5.6.5. Depremin Modal Yerdeitirme Talebinin Elde Edilmesi

5.6.5.1 Depremin modal yerdeitirme talebinin elde edilmesi, verilen deprem etkisi altnda
modal kapasite diyagram tarafndan temsil edilen modal tek serbestlik dereceli sistemin
enbyk yerdeitirmesinin hesabna kar gelmektedir.
5.6.5.2 Depremin modal yerdeitirme talebi;
(a) Modal tek serbestlik dereceli sistemde Dorusal Olmayan Spektral Yerdeitirme olarak
elde edilebilir.
(b) Modal tek serbestlik dereceli sistemin deprem etkisi altnda zaman tanm alannda
hesabndan elde edilebilir.
Her iki yntem EK 5Cde aklanmtr.
5.7. ZAMAN TANIM ALANINDA DORUSAL OLMAYAN HESAP YNTEM LE
DEPREM HESABI
5.7.1. Tanm
Zaman tanm alannda dorusal olmayan hesap, deprem yer hareketinin etkisi altnda tayc
sistemin hareket denklemlerini ifade eden differansiyel denklem takmnn zaman artmlar ile
adm adm dorudan integrasyonuna kar gelir. Bu ilem srasnda, dorusal olmayan
davran nedeni ile sistem rijitlik matrisinin srekli olarak deiimi gznne alnr.
5.7.2. Deprem Kaytlarnn Seimi ve leklendirilmesi
5.7.2.1 Zaman tanm alannda yaplacak dorusal olmayan hesaplarda en az 11 deprem yer
hareketi takm kullanlacaktr. Birbirine dik yatay iki dorultudaki ivme kaytlar tayc
sistemin (X) ve (Y) asal eksenleri dorultusunda ayn anda birlikte etki ettirilecektir. Daha sonra
ivme kaytlarnn eksenleri 90o dndrlerek hesap tekrarlanacaktr.
5.7.2.2 Hesaplarda kullanlacak deprem kaytlarnn seimi ve leklendirilmesi 2.5e gre
yaplacaktr.
5.7.3. Hesapta Gznne Alnacak Hususlar
5.7.3.1 Tayc sistemin dorusal olmayan modellemesi 5.4te verilen esaslara gre
yaplacaktr.
5.7.3.2 Tayc sistem elemanlarnda dorusal olmayan davrana ilikin enerji tketimi
dnda, dorusal alan yapsal ve yapsal olmayan elemanlarda oluan dinamik enerji kayb,
hareket denklemlerinde viskoz snm matrisi ile temsil edilecektir. Viskoz snm matrisi,
Orantl (Rayleigh) Snm Matrisi olarak oluturulacaktr.
5.7.3.3 Dey yklerin ekildeitirmi tayc sistemde meydana getirdii ikinci mertebe
etkilerinin hesapta gznne alnmas zorunludur.
5.7.3.4 Tm dorusal olmayan yntemlerde olduu zere hesabn balang admnda,
5.2.2.2de belirtildii zere deprem d yklemeler altnda dorusal olmayan artmsal statik
hesap yaplr. Bu hesaptan elde edilen i kuvvetler ve dorusal olmayan ekildeitirmeler (yeni
71
yaplan binalarda izin verilmez), deprem hesabnda balang deerleri olarak gznne
alnacaktr.
5.7.4. Deerlendirmeye Esas ekildeitirme ve Kuvvet Talepleri
Snek davrana sahip elemanlarda deerlendirmeye esas ekildeitirme talepleri ile snek
davrana sahip olmayan elemanlarda deerlendirmeye esas i kuvvet talepleri, yaplan
analizlerin (en az 2x11 = 22 analiz) her birinden elde edilen sonularn enbyk mutlak
deerlerinin ortalamas olarak hesaplanacaktr.
5.8. DORUSAL OLMAYAN HESAP YNTEMLER LE BODRUMLU
BNALARIN HESABI VE TEMELLERE AKTARILAN KUVVETLER
5.8.1. ki Adml Hesap Yaklam
5.8.1.1 3.3.1de verilen tanma gre dtan rijit perdelerle evrelenen bodrumlarn bulunduu
binalarda, yatay rijitlik bakmndan st blm ile greceli olarak ok rijit olan alt blm
(bodrum katlar), dinamik davran ve dayanm alarndan ok farkl zelliklere sahiptir. Bu
tr binalarn hesab iin uygulanan iki adml hesap yaklamnda, binann st blm ve
bodrumlu alt blm birarada tek bir tayc sistem olarak 5.4e gre modellenir, ancak st
blm ile alt blmn birbirlerine ok uzak modlarda titremeleri nedeni ile deprem hesab iki
admda ayr ayr yaplr.
5.8.1.2 ki adml hesabn ilk admnda, sadece st blmn ktleleri gznne alnarak ortak
tayc sistem modelinin 5.6, veya 5.7ye gre dorusal olmayan hesab yaplarak st blmde
ve alt blmde snek davrana ilikin plastik ekildeitirmeler ve snek olmayan davrana
ilikin i kuvvetler elde edilir.
5.8.1.3 ki adml hesabn ikinci admnda, ortak tayc sistem modelinde sadece alt
blmn ktleleri gznne alnr.
(a) 5.6da verilen hesap yntemlerinde, sadece alt blmn ktleleri ile orantl deprem ykleri
altnda alt blmn dorusal davran gsterdii varsaym yaplr. Bu ktleler Denk.(4.4)te
T=0 konularak elde edilen SaR(0) ile arplarak bodrum katlarna etkiyen yaklak edeer
deprem ykleri hesaplanr ve ortak sistemin dorusal hesab yaplr. Ancak bu hesapta (Ralt / I)
= 1 ve Dalt = 1 alnacaktr.
(b) 5.7de verilen hesap ynteminde, ortak tayc sistem modelinde sadece alt blmn
ktleleri gznne alnarak zaman tanm alannda dorusal olmayan dinamik hesap yaplr.
Ancak, bu ktlelere kar gelen deprem etkileri altnda alt blmn dorusal davran gsterdii
varsaymnn yaplabildii durumlarda, yine ortak tayc sistem modelinde sadece alt
blmn ktleleri gznne alnarak ve 5.8.1.2ye gre st blmn hesabnda kullanlan
deprem kaytlar ile 4.8.3e gre zaman tanm alannda mod toplama yntemi ile dorusal
dinamik hesap yaplabilir. Bu durumda yeterli titreim modu says, sadece alt blmn toplam
ktlesi esas alnarak hesaplanan etkin ktle katlm oranlarna gre belirlenecektir. Ancak bu
durumda (R / I) = 1 ve D = 1 alnacaktr.
5.8.1.4 ki adml hesap sonucunda ekildeitirmeler ve i kuvvetler aadaki ekilde
birletirilecektir:
(a) st blmdeki ekildeitirmeler ve i kuvvetler, 5.8.1.2de elde edilen byklklerdir.
72
(b) Alt blmdeki birletirilmi ekildeitirmeler ve i kuvvetler, 5.8.1.2 ve 5.8.1.3te elde

edilenlerin toplam olarak hesaplanacaktr. 5.8.1.3(b)ye gre alt blmde mod toplama
yntemi ile hesap yapldnda, birletirme ayn depremler iin zaman tanm alannda
yaplacaktr.
5.8.2. Temellere Aktarlan Kuvvetler
Tasarm Blm 16ya gre yaplan temellere aktarlan kuvvetler, bodrumsuz binalar iin
5.8.1.4(a)da, bodrumlu binalarda ise 5.8.1.4(b)de belirtilen i kuvvetlere kar gelmektedir.
5.8.3. Kazkl Temeller in Yap Kazk Zemin Etkileimi
Kazkl temeller iin ekildeitirmeye gre deerlendirme ve tasarm kapsamnda yaplan yap
kazk zemin etkileimi hesaplarnn ayrntlar 16.10 ve EK 16Cde verilmitir.
5.9. EKLDETRMELERN VE KUVVETLERN DEERLENDRLMES
5.9.1. Betonarme Elemanlarda Birim ekildeitirme Taleplerinin Belirlenmesi
5.9.1.1 Betonarme tayc sistemlerde 5.3.1de tanmlanan yl plastik davran modeli esas
alnarak bu blmde verilen hesap yntemlerinden herhangi biri ile yaplan hesap sonucunda,
herhangi bir kesitte elde edilen p plastik dnme istemine bal olarak plastik erilik talebi,
aadaki bant ile elde edilecektir:
p =
p
Lp
(5.2)
5.9.1.2 Amaca uygun olarak seilen bir beton modeli ile donat elii modeli kullanlarak,
kesitteki eksenel kuvvet istemi altnda yaplan analizden elde edilen iki dorulu moment-erilik
ilikisi ile veya EK 5A.2ye gre amprik olarak hesaplanan y edeer akma erilii,
Denk.(5.2) ile tanmlanan p plastik erilik talebine eklenerek, kesitteki t toplam erilik
talebi elde edilecektir:
t = y + p
(5.3)
5.9.1.3 Betonarme tayc sistemlerde betonun basn birim ekildeitirmesi talebi c ile
donat eliinin ekme/basn birim ekildeitirme talebi s , Denk.(5.3) ile tanmlanan toplam
erilik talebine gre moment-erilik analizi ile hesaplanacaktr.
5.9.1.4 Moment-erilik analizlerinde sargl veya sargsz beton ve donat elii modelleri iin
EK 5Bden yararlanlabilir.
5.9.1.5 Betonarme tayc sistemlerde 5.3.2de tanmlanan yayl plastik davran modeli esas
alnarak bu blmde verilen hesap yntemlerinden herhangi biri ile yaplan hesap sonucunda
birim ekildeitirmeler dorudan elde edileceklerdir.
73
5.9.2. Yeni Betonarme Bina Elemanlar in zin Verilen Birim ekildeitirme ve

Kuvvet Snrlar
5.9.2.1 Blm 13te verilen Yksek Binalar da dahil olmak zere, yeni betonarme bina
elemanlar iin bu Blmde verilen hesap yntemleri ile hesaplanan beton ve donat elii
toplam birim ekildeitirmeleri c ve s iin izin verilen snrlar, Tablo 3.4te tanmlanan
performans dzeylerine gre Tablo 5.2de verilmitir. Betonarme perdelerde ekme uzamalar
iin tabloda (*) ile iaretli deerler kullanlacaktr. Tablo 5.2deki snr deerleri, Blm 7ye
gre sneklik dzeyi yksek betonarme elemanlar iin geerlidir.
Tablo 5.2. Yeni betonarme binalarda beton ve donat elii toplam birim
ekildeitirmeleri iin izin verilen snrlar
Performans
Dzeyi
Ba kirili perdelerin apraz donatl ba

kirilerinde
Beton ve donat
elii iin basn
ksalmas
Donat elii iin

ekme uzamas
Beton ve donat
elii iin basn
ksalmas
Donat elii iin

ekme uzamas
Kesintisiz Kullanm
0.0025
0.005
0.0035
0.008
Hemen Kullanm
0.0035
0.010
Can Gvenlii
Gmenin nlenmesi
(*)
Perdelerde, kolonlarda, ereve

kirilerinde ve ba kirili perdelerin dz
donatl ba kirilerinde
0.010
0.015
0.005
0.020
0.030 / 0.020
(*)
0.0135
0.040
0.045 / 0.030
(*)
0.018
0.060
Perdelerde donat elii iin kullanlacak ekme uzamas deerleri
5.9.2.2 Yeni betonarme bina elemanlar iin bu Blmde verilen hesap yntemleri ile
hesaplanan i kuvvet taleplerinin, ilgili elemanlar iin Blm 7de tanmlanan i kuvvet
kapasitelerinden daha kk olduu gsterilecektir. Ancak, i kuvvet kapasitelerinin hesabnda
karakteristik malzeme dayanmlar yerine Tablo 5.1de verilen ortalama (beklenen) malzeme
dayanmlar esas alnacaktr. Betonarme yksek binalar iin ilgili kurallar Blm 13te
verilmitir.
5.9.2.3 Mevcut bina elemanlarnn deerlendirilmesinde izin verilen birim ekildeitirme ve
i kuvvet snrlar Blm 15te tanmlanmtr.
5.9.3. Yeni elik Bina Elemanlar in zin Verilen ekildeitirme Snrlar ve Kuvvet
Snrlar
5.9.3.1 Blm 13te verilen Yksek Binalar da dahil olmak zere, yeni elik bina
elemanlarnda bu Blmde verilen hesap yntemleri ile hesaplanan ekildeitirmeler iin izin
verilen snrlar, ilgili performans dzeyleri iin EK 5Dde verilmitir.
5.9.3.2 Yeni elik bina elemanlar iin bu Blmde verilen hesap yntemleri ile hesaplanan
i kuvvet taleplerinin, ilgili elemanlar iin Blm 9da tanmlanan i kuvvet kapasitelerinden
daha kk olduu gsterilecektir. Ancak, i kuvvet kapasitelerinin hesabnda karakteristik
malzeme dayanmlar yerine Tablo 5.1de verilen ortalama (beklenen) malzeme dayanmlar
esas alnacaktr.
74
5.9.4. Betonarme ve elik Kazklar in Verilen Birim ekildeitirme ve Kuvvet

Snrlar
5.9.4.1 16.10a gre Yntem I veya Yntem II ile DD-1 depreminin etkisi altnda yaplan
dorusal olmayan yap kazk zemin etkileimi hesab sonucunda betonarme veya elik
kazklarda elde edilen plastik dnme taleplerine bal olarak, 5.9.1e gre belirlenen birim
ekildeitirmeler iin izin verilen snrlar aada tanmlanmtr
(a) Betonarme kazkta, beton ve donat elii iin basn ksalmas olarak 0.005, donat elii
iin ekme uzamas olarak 0.012 alnabilir.
(b) elik kazn temele balants iin yaplan betonarme tpada, beton ve donat elii iin
basn ksalmas olarak 0.008, donat elii iin ekme uzamas olarak 0.015 alnabilir.
(c) elik kazk gvdesinde basn ksalmas ve ekme uzamas olarak 0.012 alnabilir.
5.9.4.2 Betonarme ve elik kazklar iin 16.10a gre Yntem I veya Yntem II ile DD-1
depreminin etkisi altnda yaplan dorusal olmayan yap kazk zemin etkileimi hesab
sonucunda elde edilen i kuvvet taleplerinin, Blm 7 ve Blm 9da kolonlar iin tanmlanan
i kuvvet kapasitelerinden daha kk olduu gsterilecektir. Ancak, i kuvvet kapasitelerinin
hesabnda karakteristik malzeme dayanmlar yerine Tablo 5.1de verilen ortalama (beklenen)
malzeme dayanmlar esas alnacaktr.
5.10. EKLDETRMEYE GRE TASARIMININ SONULANDIRILMASI
5.1.3.2de belirtildii zere, Blm 4te verilen Dayanma Gre Tasarm yaklam ile yaplan
n tasarmda belirlenen dey tayc elemanlarn (perde ve kolon) ve temellerin boyut ve
donatlar bu Blme gre yaplan dorusal olmayan hesap sonucunda azaltlmayacaktr.
Azaltma yaplmak istenirse, kesitler deitirilerek her iki tasarm da tekrarlanacaktr. Dier
tayc elemanlar (kiri, ba kirii, vb) iin, gerekli grlrse, azaltma yaplabilir. Ancak bu
durumda, bu Blme gre yaplan dorusal olmayan hesap tekrarlanacaktr.
75
EK5A. BETONARME UBUK ELEMANLARIN ETKN KEST RJTLKLERNN

BELRLENMES VE AKMA ERLKLER N AMPRK BAINTILAR
5A.0. SMGELER
D
= Dairesel kolonun ap [m]
( EI )e
= Etkin eilme rijitlii [kNm2]
hb
= Kiri ykseklii [m]
hc
= Kolonun kesitinin ykseklii [m]
lw
= Perdenin alan boyutu [m]
My
= Etkin akma momenti [kNm]
M y'
= Kesitte ilk akmaya kar gelen eilme momenti [kNm]
= Donat eliinin akma birim ekildeitirmesi
= Etkin akma erilii [m-1]
'y
= Kesitte ilk akmaya kar gelen erilik [m-1]
5A.1. ETKN KEST RJTLNN MOMENT ERLK BAINTISINDAN ELDE

EDLMES
Betonarme ubuk olarak idealletirilen elemanlarda kesite ait etkin eilme rijitlii, kesidin
moment erilik bantsndan aadaki ekilde elde edilebilir (ekil 5A.1).
( EI )e
M y'
'y
My
y
(5A.1)
Burada M y' , kesitteki ilk akma durumunu ifade etmektedir. Bu durumdaki erilik 'y , betonun
birim ekildeitirmesinin 0.002 deerine veya donatnn akma birim ekildeitirmesine
(hangisi daha nce olursa) erimesine kar gelir. Etkin akma erilii y ye kar gelen etkin
akma momenti M y , beton basn birim ekildeitirmesi 0.0035 veya donat birim
ekildeitirmesi 0.01 alnarak (hangisine daha nce eriilirse) hesaplanr. Kolonlarn moment
dayanmlarnn hesabnda, sadece dey yklerden meydana gelen eksenel kuvvetler
kullanlabilir.
5A.2. BETONARME KESTLERN AKMA ERLKLER N AMPRK
BAINTILAR
Yukardaki 5A.1e gre betonarme kesitlerin etkin kesit rijitliklerinin yaklak hesabnda,
aada 5A.2.1de kolon ve kiriler iin, 5A.2.2de ise perdeler iin verilen ampirik edeer
akma erilikleri bantlar kullanlabilir. Yaklak bantlarda y donat eliinin birim akma
ekildeitirmesini gstermektedir. Bantlarn paydasndaki terimler ise alan kesit
boyutudur.
76
My
M y'
( EI )e
'y y
ekil 5A.1
5A.2.1. Betonarme Kolon ve Kiriler iin Amprik Edeer Akma Erilikleri

(a) Dikdrtgen kolonlar:
y 2.10
(b) Dairesel kolonlar:
y 2.25
(c) Tablal kiriler:
y 1.80
y
hc
y
D
y
hb
(5A.2a)
(5A.2b)
(5A.2c)
5A.2.2. Betonarme Perdeler iin Amprik Akma Erilikleri

(a) Dikdrtgen kesitli perdeler:
y 2.00
y
lw
(5A.3a)
(b) kesitli perdelerde gvdeye paralel eilme ve gvde basnta olmak zere bala paralel
eilme durumlar:
y
y 1.40
(5A.3b)
lw
(c)
kesitli perdelerde, gvde ekmede olmak zere, bala paralel eilme durumu:
y 1.80
y
lw
(5A.3c)
(d) T kesitli perdelerde baln basnta olmas durumu:
y 1.75
y
lw
(e) T kesitli perdelerde baln ekmede olmas durumu:

77
(5A.3d)
y 2.10
78
y
lw
(5A.3e)
EK 5B. BETON VE DONATI EL N GERLME EKLDETRME

BAINTILARI
5B.0. SMGELER
As
= Boyuna donat alan
ai
= Kesit evresindeki dey donatlarn eksenleri arasndaki uzaklk
bo
= Gbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutu
Ec
= Betonun elastisite modl
Es
= Donat eliinin elastisite modl
fc
= Sargl betonda beton basn gerilmesi
fcc
= Sargl beton dayanm
fco
= Sargsz betonun basn dayanm
fe
= Etkili sarglama basnc
fs
= Donat eliindeki gerilme
fsy
= Donat eliinin akma dayanm
fsu
= Donat eliinin kopma dayanm
fyw
= Enine donatnn akma dayanm
ho
= Gbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutu
ke
= Sarglama Etkinlik Katsays
= Etriye aral
= Toplam enine donatnn hacmsal oran (dikdrtgen kesitlerde s = x + y)
x, y
= lgili dorultulardaki enine donat hacim oran
= Beton basn birim ekildeitirmesi
cu
= Sargl betondaki maksimum basn birim ekildeitirmesi
sy
= Donat eliinin akma birim ekildeitirmesi
= Donat eliinin pekleme balangcndaki birim ekildeitirmesi
su
= Donat eliinin kopma birim ekildeitirmesi
5B.1. SARGILI VE SARGISIZ BETON MODELLER

Dorusal Olmayan Yntemler ile ekildeitirmeye gre deerlendirmede, bakaca bir modelin
seilmedii durumlarda kullanlmak zere, sargl ve sargsz beton iin aadaki gerilmeekildeitirme bantlar tanmlanmtr (ekil 5B.1)*.
Mander, J.B., Priestley, M.J.N., Park, R. (1988). Theoretical Stress-Strain Model for Confined Concrete, Journal
of Structural Division (ASCE), 114(8), 1804-1826.
79
fc
Sargl
Sargl
beton
beton
fcc
Sargsz
Sargsz
beton
beton
fco
co=0.002
cc
0.004 0.005
cu
ekil 5B.1
(a) Sargl betonda beton basn gerilmesi fc , basn birim ekildeitirmesi cnin fonksiyonu
olarak aadaki bant ile verilmektedir:
fc =
fcc x r
r 1 xr
(5B.1)
Bu bantdaki sargl beton dayanm fcc ile sargsz beton dayanm fco arasndaki iliki aada
verilmitir.
fcc = c fco
c = 2.254 1+7.94
fe
f
2 e 1.254
fco
fco
(5B.2)
Buradaki fe etkili sarglama basnc, dikdrtgen kesitlerde birbirine dik iki dorultu iin aada
verilen deerlerin ortalamas olarak alnabilir:
f ex = ke x f yw
f ey = ke y f yw
(5B.3)
Bu bantlarda fyw enine donatnn akma dayanmn, x ve y ilgili dorultulardaki enine

donatlarn hacmsal oranlarn, ke ise aada tanmlanan sarglama etkinlik katsaysn
gstermektedir.
2
As
s
s
ai
ke = 1
1
1
1
6bo ho 2bo 2ho bo ho
(5B.4)
Burada ai kesit evresindeki boyuna donatlarn eksenleri arasndaki uzakl, bo ve ho gbek

betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutlarn, s boyuna dorultuda
etriyelerin eksenleri arasndaki aral, As ise boyuna donat alann gstermektedir.
Denk.(5B.1)deki normalize edilmi beton birim ekildeitirmesi x ile r deikenine ilikin
bantlar aada verilmitir.
x=
c
cc
cc = co [1 5(c 1)]
80
co 0.002
(5B.5)
r=
Ec
Ec Esec
Ec 5000 fco [MPa]
Esec =
fcc
cc
(5B.6)
Sargl betondaki maksimum basn birim ekildeitirmesi cu aada verilmitir:
cu = 0.004
1.4 s f yw su
(5B.7)
f cc
Burada s toplam enine donatnn hacmsal orann (dikdrtgen kesitlerde s = x + y), su enine
donat eliinde maksimum gerilme altndaki birim uzama ekildeitirmesini gstermektedir.
(b) Sargl beton iin verilen Denk.(5B.1), c = 0.004e kadar olan blgede sargsz beton iin
de geerlidir. Sargsz betonda etkin sarglama basnc fe = 0 ve buna bal olarak
Denk.(5B.2)den c=1 olacandan Denk.(5B.5) ve Denk.(5B.6)da fcc = fco ve cc = co
alnacaktr. c = 0.005de fc = 0 olarak tanmlanr. 0.004 < c 0.005 aralnda gerilme
ekildeitirme ilikisi dorusaldr.
5B.2. DONATI EL MODEL
Dorusal Olmayan Yntemler ile ekildeitirmeye gre deerlendirmede kullanlmak zere,
donat elii iin aadaki gerilme-ekildeitirme bantlar tanmlanmtr (ekil 5B.2):
fs = Es s
(s sy )
(sy s sh )
fs = fsy
fs = fsu (fsu fsy )
(su s )2
(su sh )2
(5B.8)
(sh s su )
Donat eliinin elastiklik modl Es = 2x105 MPadr. Donat eliklerine ait dier bilgiler
Tablo 5B.1de verilmitir.
fs
fsu
fsy
sy sh
su
ekil 5B.2
81
Tablo 5B.1. Donat eliklerine Ait Bilgiler

Kalite
fsy (Mpa)
sy
sh
su
fsu (Mpa)
S220
220
0.0011
0.011
0.16
275
S420
420
0.0021
0.008
0.10
550
B420C
420
0.0021
0.008
0.08
550
B500C
500
0.0025
0.008
0.08
675
82
EK5C. TME HESABI YNTEMLER

5C.0. SMGELER
a1(X,k)
= (X) deprem dorultusu iin knc itme admnda birinci moda ait modal tek
serbestlik dereceli sistemin modal szde-ivmesi [m/s2]
ay1
= Birinci mod iin akma szde-ivmesi [m/s2]
CR
= Spektral yerdeitirme oran
d1(X,k)
serbestlik dereceli sistemin modal yerdeitirmesi [m]
(X)
d1,max
= (X) deprem dorultusu iin modal tek serbestlik dereceli sistemin enbyk
yerdeitirmesi [m]
(X,1)
mix1
= (X) deprem dorultusu iin x ekseni dorultusunda birinci itme admnda

belirlenen ve itme hesab boyunca hi deitirilmeyen sabit mod ekline gre
hesaplanan iinci kat modal etkin ktlesi [t]
(X,1)
mtx1
= (X) deprem dorultusu iin x ekseni dorultusunda birinci itme admnda

hesaplanan taban kesme kuvveti modal etkin ktlesi [t]
(X,1)
miy1
= (X) deprem dorultusu iin y ekseni dorultusunda birinci itme admnda

hesaplanan iinci kat modal etkin ktlesi [t]
mi(X,1)
1
= (X) deprem dorultusu iin z ekseni etrafnda birinci itme admnda belirlenen ve
itme hesab boyunca hi deitirilmeyen sabit mod ekline gre hesaplanan iinci
kat modal etkin ktle eylemsizlik momenti [tm2]
(X,k)
mix1
= (X) deprem dorultusu iin x ekseni dorultusunda her bir knc itme admnda
serbest titreim hesab ile yenilenen deiken mod ekline gre hesaplanan iinci
kat modal etkin ktlesi [t]
(X,k)
miy1
kat modal etkin ktlesi [t]
mi(X,k)
1
kat modal etkin ktle eylemsizlik momenti [tm2]
Sae (T1 )
= Birinci doal titreim periyodu T1 e kar gelen dorusal elastik spektral ivme [g]
Sde (T1 )
= Birinci doal titreim periyodu T1 e kar gelen dorusal elastik spektral

yerdeitirme [m]
83
Sdi (T1 )
= Birinci doal titreim periyodu T1 e kar gelen dorusal olmayan spektral

yerdeitirme [m]
TB
T1
= Birinci moda ait doal titreim periyodu [s]
(X,k)
uix1
= (X) deprem dorultusu iin knc itme admnda iinci katta x ekseni
dorultusunda hesaplanan yerdeitirme [m]
(X,k)
uNx1
= (X) deprem dorultusu iin knc itme admnda Ninci katta (binann tepesinde)
x ekseni dorultusunda hesaplanan yerdeitirme [m]
ug(X) (t )
= (X) deprem
dorultusunda tanmlanan yer ivmesi bileeninin zamana gre
deiimi [m/s2]
(X,k)
Vtx1
= (X) deprem dorultusu iin knc itme admnda x ekseni dorultusunda

hesaplanan taban kesme kuvveti [kN]
a1(X,k)
serbestlik dereceli sistemin modal szde-ivme artm [m/s2]
d1(X,k)
serbestlik dereceli sistemin modal yerdeitirmesi [m]
(X,k)
fix1
dorultusunda etkiyen deprem yk artm [kN]
fiy1(X,k) = (X) deprem dorultusu iin knc itme admnda iinci katta y ekseni
dorultusunda etkiyen deprem yk artm [kN]
= (X) deprem dorultusu iin knc itme admnda iinci katta z ekseni etrafnda
fi(X,k)
1
etkiyen deprem momenti artm [kNm]
(X,k)
uix1
dorultusunda hesaplanan yerdeitirme artm [m]
(X,k)
uiy1
= (X) deprem dorultusu iin knc itme admnda iinci katta y ekseni
dorultusunda hesaplanan yerdeitirme artm [m]
ui(X,k)
1
= (X) deprem dorultusu iin knc itme admnda iinci katta z ekseni etrafnda
hesaplanan dnme artm [m]
(1)
ix1
= iinci katta birinci itme admnda belirlenen ve itme hesab boyunca hi

deitirilmeyen sabit mod eklinin x dorultusundaki genlii
(k)
ix1
= knc itme admnda iinci katta x ekseni dorultusunda hesaplanan

yerdeitirmeye eit olarak varsaylan yaklak mod ekli genlii
84
(1)
iy1

deitirilmeyen sabit mod eklinin y dorultusundaki genlii
i(1)1

deitirilmeyen sabit mod eklinin z ekseni etrafndaki dnme genlii
(k)
ix1
= iinci katta her bir knc itme admnda serbest titreim hesab ile yenilenen
deiken mod eklinin x dorultusundaki genlii
(k)
iy1
deiken mod eklinin y dorultusundaki genlii
i(k)1
deiken mod eklinin z ekseni etrafndaki dnme genlii
1(X,1)
= (X) deprem dorultusu iin birinci itme admnda belirlenen ve itme hesab
boyunca hi deitirilmeyen sabit mod ekline gre hesaplanan modal katk
arpan
1(X,k)
= (X) deprem dorultusu iin her bir knc itme admnda serbest titreim hesab ile
yenilenen deiken mod ekline gre hesaplanan modal katk arpan
1(X,k)
= (X) deprem dorultusu ve birinci titreim modu iin knc itme admnda
hesaplanan yaklak modal katk arpan
= Birinci titreim moduna ait modal snm oran
(Ry ,T1 ) = Akma Dayanm Azaltma Katsays ve birinci doal titreim periyoduna gre
hesaplanan sneklik istemi
1(k)
= Her bir knc itme admnda yenilenen serbest titreim hesabndan bulunan birinci
mod doal asal frekans [rad/s2]
5C.1. SABT MODLU TME YNTEM LE MODAL KAPASTE DYAGRAMININ

ELDE EDLMES
5C.1.1 Sabit modlu itme ynteminde, gznne alnan (X) deprem dorultusunda knc itme
admnda katlara etkiyen deprem yk artmlar, deprem-d yklemelerden sonraki birinci
admda belirlenen ve itme hesab boyunca hi deitirilmeyen sabit mod ekline gre
hesaplanan kat modal etkin ktleleri cinsinden ifade edilirler:
(X,k)
(X,1)
fix1
mix1
a1(X,k)
(X,k)
(X,1)
fiy1
miy1
a1(X,k)
(X,k)
fi(X,k)
mi(X,1)
1
1 a1
(5C.1)
(X,1)
(X,1)
Burada mix1
, miy1
ve mi(X,1)
EK 4Bte Denk.(4B.2) ile verilen kat etkin ktlelerinin birinci
1
admda (k=1) hesaplanan birinci mod karlklardr (n=1):
(X,1)
(1)
mix1
mi ix1
1(X,1)
(X,1)
(1)
miy1
mi iy1
1(X,1)
(X,1)
(X,1)
(5C.2)
mi1
mi i(1)
1 1
Burada 1(X,1) , gznne alnan (X) deprem dorultusu ve birinci titreim modu iin birinci itme
admnda Denk.(4B.1)den hesaplanan modal katk arpandr.
85
5C.1.2 Ardk iki mafsal oluumu arasnda tanmlanan knc itme admnda bilinmeyen
byklk, birinci moda ait modal tek serbestlik dereceli sistemin Denk.(5C.1)de yer alan
modal szde-ivme artm a1(X,k) dr. Bu byklk, her bir adm sonunda oluan yeni bir plastik
mafsaln 5.3.1de tanmlanan akma koulundan hesaplanr. Elde edilen modal szde-ivme
artm, bir nceki admn sonunda bulunan szde-ivme deerine eklenerek knc adm
sonundaki birikimli modal szde-ivme a1(X,k) elde edilir. Geleneksel itme hesabnda a1(X,k) , (X)
(X,k)
deprem dorultusunda taban kesme kuvveti Vtx1
iin yazlan Denk.(5C.3)ten elde edilir:
a1(X,k)
(X,k)
Vtx1
(X,1)
mtx1
(5C.3)
(X,1)
Bu bantda yer alan taban kesme kuvveti modal etkin ktlesi mtx1
, x ekseni dorultusunda
Denk.(5C.2)de birinci itme admndaki mod ekline gre tanmlanan ve tm itme hesab
(X,1)
boyunca sabit olarak alnan kat modal etkin ktleleri mix1
lerin tm katlardaki toplamdr.
5C.1.3 Birinci moda ait modal tek serbestlik dereceli sistemin modal yerdeitirmesi d1(X)k ,
itme hesabndan herhangi bir iinci katta x dorultusunda elde edilen yatay yerdeitirmeden
hesaplanabilir. Geleneksel itme hesabnda bu amala Ninci kattaki tepe yerdeitirmesinden
yararlanlr:
d1(X,k)
(X,k)
uNx1
(X,1)
(1)
Nx1 1
(5C.4)
5C.1.4 Geleneksel itme hesabnda nce taban kesme kuvveti tepe yerdeitirmesi ilikisi
olarak itme erisi izilir (ekil 5C.1a) ve daha sonra bu erinin koordinatlar Denk.(5C.3) ve
Denk.(5C.4)e gre dntrlerek modal tek serbestlik dereceli sisteme ait modal szde ivme
modal yerdeitirme ilikisi olarak modal kapasite diyagram elde edilir (ekil 5C.1b).
5C.1.5 Geleneksel itme hesabnda, modal yerdeitirmenin her admda Denk.(5C.4) ile
balang admndaki dorusal sisteme ait sabit mod ekline bal olarak elde edilmesi nedeni
ile yaplan yaklakl ksmen gidermek zere, herhangi bir knc itme admnda elde edilen
yerdeitirme artm, yaklak olarak o admdaki deiken mod ekli genlii olarak alnabilir.
Bu balamda aadaki bant, tipik bir iinci katta x dorultusundaki serbestlik derecesi iin
yazlmtr:
(k)
(X,k)
(X,k-1)
ix1
uix1
uix1
(5C.5)
Bu durumda modal yerdeitirme Denk.(5C.4)te olduu zere tepe yerdeitirmesine baml

olmakszn, aadaki ekilde elde edilebilir:
d1(X,k) = d1(X,k-1)
(X,k)
1
(5C.6)
Burada 1(X,k) , Denk.(5C.5)da tanmlanan yaklak mod eklinden yararlanlarak Denk.(4B.1)

ile her itme admnda hesaplanan yaklak modal katk arpandr.
5C.1.6 Dey yklerin ekildeitirmi tayc sistemde meydana getirdii ikinci mertebe
etkilerinin nemli olabilecei binalarda, Sabit Modlu tme Ynteminin taban kesme kuvvetine
dayal olmas nedeni ile, bu etkiler uyumlu bir biimde gznne alnamadndan, 5C.2de
verilen Deiken Modlu tme Yntemi kullanlmaldr.
86
(a)
(b)
ekil 5C.1
5C.2. DEKEN MODLU TME YNTEM LE MODAL KAPASTE

DYAGRAMININ ELDE EDLMES
5C.2.1 Deiken modlu itme ynteminde, gznne alnan (X) deprem dorultusunda katlara
etkiyen deprem yk artmlar, deprem-d yklemelerden sonraki her bir knc itme admnda
yenilenen serbest titreim hesabndan elde edilen deiken mod ekline gre hesaplanan kat
modal etkin ktleleri cinsinden ifade edilir:
(X,k)
(X,k)
fix1
mix1
a1(X,k)
(X,k)
(X,k)
fiy1
miy1
a1(X,k)
(X,k)
fi(X,k)
mi(X,k)
1
1 a1
(5C.7)
(X,k)
(X,k)
Burada mix1
, miy1
ve mi(X,k)
her bir knc itme admnda, o admda yenilenen serbest titreim
1
mod ekline bal olarak EK 4Bde Denk.(4B.2) ile hesaplanan etkin ktlelerin birinci mod
karlklardr (n=1):
(X,k)
(k)
mix1
mi ix1
1(X,k)
(X,k)
(k)
miy1
mi iy1
1(X,k)
(X,k)
(X,k)
(5C.8)
mi1
mi i(k)
1 1
Bu bantlarda 1(X,k) , gznne alnan (X) deprem dorultusu iin her bir knc itme admnda
yenilenen birinci titreim moduna bal olarak Denk.(4B.1)den hesaplanan modal katk
arpandr.
5C.2.2 Her bir knc itme admnda, yukarda Denk.(5.8)de verilen kat deprem yk
artmlarnn etkisi altnda meydana gelen kat yerdeitirme artmlar Denk.(5C.9) ile elde
edilir:
(X,k)
(k) (X,k)
uix1
ix1
1 d1(X,k)
(X,k)
(k) (X,k)
uiy1
iy1
1 d1(X,k)
(X,k)
(X,k)
; ui1
i(k)
d1(X,k) (5C.9)
1 1
5C.2.3 Denk.(5C.7)da yer alan knc itme admna ait modal szde-ivme artm a1(X,k) ile
Denk.( 5C.9)da yer alan modal yerdeitirme artm d1(X,k) arasndaki adm-adm dorusal
iliki Denk.(5C.10)de verilmitir:
a1(X,k) (1(k) )2d1(X,k)
(5C.10)
Burada 1(k) tayc sistemin her bir knc itme admnda yenilenen serbest titreim hesabndan
bulunan birinci mod doal asal frekansdr.
5C.2.4 Ardk iki mafsal oluumu arasnda tanmlanan knc itme admnda bilinmeyen
byklk olarak, modal tek serbestlik dereceli sistemin Denk.(5C.7)de yer alan birinci moda
87
ait modal szde-ivme artm a1(X,k) alnabilir (kuvvete dayal hesap). Ancak bunun yerine, i
kuvvetlerin dorudan hesabn olanakl klmas bakmndan, Denk.(5C.9)da yer alan modal
yerdeitirme artm d1(X,k) n bilinmeyen byklk olarak alnmas tercih edilmelidir
(yerdeitirmeye dayal hesap). Her iki durumda da bilinmeyen olarak alnan modal artm,
knc adm sonunda oluan yeni plastik mafsaln 5.3.1de tanmlanan akma koulundan
hesaplanacaktr. Bilinmeyen olarak alnan modal artm hesaplandktan sonra dier modal artm
da Denk.(5C.10)dan elde edilir.
5C.2.5 knc itme admnda elde edilen modal szde-ivme ve modal yerdeitirme artmlar,
bir nceki admn sonunda elde edilen deerlerle toplanarak, bu byklklere ait birikimli
deerler aadaki ekilde elde edilir:
a1(X,k+1) a1(X,k) a1(X,k)
(5C.11)
d1(X,k+1) d1(X,k) d1(X,k)
Bylece deiken yk veya yerdeitirme dalml itme ynteminde, itme erisinin izimine
gerek olmakszn modal kapasite diyagram dorudan elde edilir. Bu diyagramda ardk iki
mafsal oluumu arasndaki knc itme admnda adm-adm dorusal davran temsil eden
doru parasnn eimi, Denk.(5C.10) uyarnca (1(k) )2 ye eittir (ekil 5C.2a).
5C.2.6 kinci mertebe etkilerini temsil eden geometrik rijitlik matrisinin serbest titreim
hesabnda gznne alnmas durumunda, Denk.(5C.10)deki (1(k) )2 , dier deyile modal
kapasite diyagramnn eimi, tayc sistemde plastik ekildeitirmelerin artt ileri itme
admlarnda negatif deerler olarak elde edilebilir (ekil 5C.2b).
(a)
(b)
ekil 5C.2
5C.3. DEPREMN MODAL YERDETRME TALEBNN DORUSAL

OLMAYAN SPEKTRAL YERDETRME OLARAK ELDE EDLMES
Depremin modal yerdeitirme talebinin elde edilmesi, verilen deprem etkisi altnda modal
kapasite diyagram tarafndan temsil edilen modal tek serbestlik dereceli sistemin enbyk
yerdeitirmesinin hesabna kar gelmektedir.
5C.3.1 Modal tek serbestlik dereceli sistemde enbyk yerdeitirme, dorusal olmayan
spektral yerdeitirme olarak tanmlanr:
88
(X)
d1,max
Sdi (T1 )
(5C.12)
(X)
Burada d1,max
modal tek serbestlik dereceli sistemin enbyk yerdeitirmesini, Sdi (T1 ) ise
tayc sistemin birinci doal titreim periyodu T1 e kar gelen ve Denk.(5C.13) ile tanmlanan
dorusal olmayan spektral yerdeitirmeyi gstermektedir.
Sdi (T1 ) CR Sde (T1 )
(5C.13)
Burada Sde (T1 ) , Denk.(2.5) ile tanmlanan elastik tasarm spektral yerdeitirmesini, CR ise
aada tanmlanan spektral yerdeitirme orann gstemektedir.
5C.3.2 Denk.(5C.13)te yer alan spektral yerdeitirme oran CR , Denk.(5C.14)de
tanmlanmtr:
CR
(Ry ,T1 )
(5C.14)
Ry
Burada akma dayanm azaltma katsaysn gsteren Ry , dayanma gre tasarm yaklam iin
EK 4Ada verilen tanmdan farkl olarak, ngrlen sneklik kapasitesine bal olarak
tanmlanan bir bykl deil, itme hesabndan dorudan elde edilen akma dayanmna bal
bir bykl ifade etmektedir:
Ry
f e Sae (T1 )
fy
ay1
(5C.15)
Bu bantda fe ve Sae (T1 ) elastik dayanm talebini ve ona kar gelen elastik spektral ivmeyi,
f y ve ay1 ise akma dayanmn ve ona kar gelen akma szde-ivmesini temsil etmektedir
(ekil 5C.4).
5C.3.3 Denk.(5C.14)te yer alan (Ry ,T1 ) , akma dayanmna ve doal titreim periyoduna
bal olarak ifade edilen sneklik talebidir. Bu bykln hesab iin EK 4Ada Denk.(4A.2)
ile verilen bantlar tersten yazlarak aadaki bantlar elde edilir:
(a) Depremin sneklik talebi (Ry ,T1 ) , eit yerdeitirme kural uyarnca rijitlii fazla olmayan
tayc sistemler iin Akma Dayanm Azaltma Katsays Ry a eit alnr:
(Ry ,T1 ) Ry
T1 TB
(5C.16a)
(b) Rijitlii fazla tayc sistemler iin ise Denk.(4A.2b)den aadaki bant elde edilir:
(Ry ,T1 ) 1 (Ry 1)
TB
T1
T1 TB
(5C.16b)
5C.3.4 Denk.(5C.14)te tanmlanan spektral yerdeitirme oran CR , Denk.(5C.16)dan

yararlanlarak aadaki ekilde ifade edilir:
CR 1
T1 TB
89
(5C.17a)
CR
1 (Ry 1)
Ry
TB
T1
T1 TB
(5C.17b)
5C.3.5 ekil 5C.3 ve ekil 5C.4te birinci (hakim) titreim moduna ait ve koordinatlar modal
yerdeitirme modal szde-ivme (d1 , a1 ) olan modal kapasite diyagram ile koordinatlar
spektral yerdeitirmespektral ivme (Sde , Sae ) olan dorusal deprem spektrumu birarada
izilmitir.
(a) ekil 5C.3te gsterilen durum, Denk.(5C.13) ile birlikte Denk.(5C.17a)nn
uygulanmasna kar gelmektedir. Bu durumda, modal kapasite diyagram zerinde hibir ilem
yapmakszn, sadece birinci itme admndaki doal titreim periyodunun T1 TB veya
(1(1) )2 2B koulunu salandnn gsterilmesi yeterlidir.
ekil 5C.3
(b) te yandan ekil 5C.4te gsterilen durum, Denk.(5C.13) ile birlikte Denk.(5C.17b)nin
uygulanmasna kar gelmektedir. Bu durumda spektral yerdeitirme oran CR , ardk
yaklamla hesaplanacaktr. Bu amala modal kapasite diyagram, ekil 5C.4ada gsterildii
zere, nce CR 1 alnarak iki dorulu elasto-plastik bir diyagrama dntrlr. Dnm
ileminde diyagramlarn altnda kalan alanlarn eitlii esas alnr. Bu ekilde bulunan yaklak
o
akma szde-ivmesi ay1
kullanlarak Denk.(5C.15)den Ry ve buna bal olarak
Denk.(5C.17b)den CR ve Denk.(5C.13)ten Sdi (T1 ) hesaplanr. Buna gre elasto-plastik
diyagram tekrar oluturulur (ekil 5.4b) ve yeniden bulunan ay1 esas alnarak ayn ilemler
tekrarlanr. Sonularn yeterince yaklatklar admda ardk yaklama son verilir.
90
(a)
(b)
ekil 5C.4
5C.3.6 Depremin modal yerdeitirme talebinin Denk.(5C.13) ve Denk.(5C.17)den
yararlanlarak Denk.(5C.12)ye gre hesab aadaki durumlarda geerli deildir.
(a) En yakn fayn binaya uzaklnn 15 kmden az olduu durumlarda, 2.5e gre seilerek
leklendirilen yakn-saha deprem kaytlar kullanlarak 5C.4e gre zaman tanm alannda
hesap yaplacaktr.
(b) kinci mertebe etkileri nedeni ile modal kapasite diyagramnn akma sonrasndaki
eimlerinin negatif olmas durumunda, 2.5e gre seilerek leklendirilen deprem kaytlar
kullanlarak 5C.4e gre zaman tanm alannda hesap yaplacaktr.
91
5C.4. DEPREMN MODAL YERDETRME TALEBNN ZAMAN TANIM

ALANINDA DORUSAL OLMAYAN HESAPTAN ELDE EDLMES
5C.4.1 Depremin modal yerdeitirme talebi, modal tek serbestlik dereceli sistemin enbyk
yerdeitirmesi olarak, zaman tanm alannda yaplacak dorusal olmayan hesaptan da elde
edilebilir. 5C.1 veya 5C.2de elde edilen modal kapasite diyagramna 5.3.1.8e gre seilecek
uygun bir histeretik davran modeli uyarlanarak Denk.(5C.18)de artmsal olarak verilen
hareket denklemi zlr.
d1(X) (t ) 211 d1(X) (t ) a1(X) (t ) ug(X) (t )
(5C.18)
Tayc sistemin yerdeitirmeleri ve bunlara bal olarak ekildeitirmeleri ve i kuvvetleri,

Denk.(5C.18)deki hareket denklemininin zmnden elde edilen modal yerdeitirmenin en
byk deeri alnarak Denk.(5C.4) veya Denk.(5C.9) ile Denk. (5C.11)den elde edilebilir.
5C.4.2 Gznne alnan deprem dorultusunda zaman tanm alannda dorusal olmayan
hesapta en az 11 deprem yer hareketi kullanlacaktr. Kullanlacak deprem kaytlarnn seimi
2.5te tanmlanmtr. leklendirme iin 2.5.3(a)dan yararlanlacaktr. Modal yerdeitirme,
yaplan 11 analizin her birinden elde edilen sonularn enbyk mutlak deerlerinin ortalamas
olarak hesaplanacaktr.
92
EK 5D. ELK ELEMANLAR N ZN VERLEN EKLDETRME

SINIRLARI
5D.0. SMGELER
Abec
= Burkulmas engellenmi elik apraz enkesit alan [m2]
Ac
= apraz enkesit alan [m2]
= Kiri enkesit ykseklii [m]
dc
= Kolon enkesit ykseklii [m]
= Yap elii elastisite modl, E = 2x108 [kN/m2]
Fye
= Yap eliinin beklenen akma gerilmesi [kN/m2]
Ib
= Kiri kesit eylemsizlik momenti [m4]
Ik
= Kolon kesit eylemsizlik momenti [m4]
Ko
= Aln levhal ve balk levhal birleim blgesi dnme rijitlii [kNm/rad]
lb
= Kiri boyu [m]
lbec
= Burkulmas engellenmi elik apraz boyu [m]
lk
= Kolon boyu [m]
lc
= apraz boyu [m]
Mpe
= Plastik moment kapasitesi [kNm]
= Maksimum plastik dnme durumunda elik kesitte bulunan eksenel yk [kN]
Pc
= elik elemann beklenen eksenel basn dayanm [kN]
Pbec
= Burkulmas engellenmi elik aprazn eksenel ekme ve basn dayanm [kN]
Pye
= elik elemann beklenen eksenel akma kuvveti [kN]
tp
= Kayma blgesi kalnl [m]
= Yerdeitirmi eksen dnmesi [rad]
= Akma dnmesi [rad]
Vye
= Beklenen kesme kapasitesi [kN]
Wp
= Plastik mukavemet momenti [cm3]
EIbn
= Aln levhal ve balk levhal birleimli sistemler iin kiri rijitlii [kNm2]
= elik elemann eksenel basn dayanmna kar gelen akma yerdeitirmesi [m]
= elik elemann eksenel ekme dayanmna kar gelen akma yerdeitirmesi [m]
= Burkulmas engellenmi elik elemann akma yerdeitirmesi [m]
5D.1. ELK KR VE KOLONLARIN EKLDETRME SINIRLARI

elik kirilerde ve kolonlarda (eilme) ekil deitirme snrlar akma dnmesi cinsinden
hesaplanacaktr. Akma dnmelerinin hesabnda aada 5D.1.1de elik kiriler iin, 5D.1.2de
ise elik kolonlar iin verilen balantlar kullanlacaktr.
93
5D.1.1. elik Kiriler iin Akma Dnmesinin Hesaplanmas
Btn kesit trleri iin:
Wp Fye lb
(5D.1)
6 EI b
5D.1.2. elik Kolonlar iin Akma Dnmesinin Hesaplanmas

Btn kesit trleri iin:
Wp Fye lk
P
1
6 EI k Pye
(5D.2)
Tablo 5D.1de elik kiriler iin, Tablo 5D.2de ise elik kolonlar iin izin verilen
ekildeitirme snrlar, farkl performans dzeyleri iin plastik dnme olarak verilmitir. elik
kirilerde ve kolonlarda sneklik dzeyi Tablo 9.3te tanmlanan enkesit koullar dikkate
alnarak belirlenecektir. P/Pc > 0.50 olan kolonlarda dorusal olmayan ekildeitirmelere izin
verilmeyecektir.
Tablo 5D.1. elik Kirilerde Plastik Dnme Snrlar
ekildeitirme Snrlar
Kiri (Eilme)
KK
HK
CG
Sneklik Dzeyi Yksek (Bkz.Tablo 9.3)
0.25 y
1 y
6 y
9 y
Sneklik Dzeyi Snrl (Bkz.Tablo 9.3)
0.25 y
3 y
4 y
Tablo 5D.2. elik Kolonlarda Plastik Dnme Snrlar

Kolon (Eilme)
Plastik Dnme Snrlar [rad]

KK
HK
CG
0.5 y
1 y
6 y
9 y
0.25 y
3 y
4 y
0.25 y
8(1-1.66 P/Pc) y
11(1-1.66 P/Pc) y
0.25 y
0.7 y
1 y
0.5 y
1 y
9 y
12 y
P/Pc < 0.20
0.20 P/Pc 0.50
Kayma Blgesi
5D.2. MOMENT AKTARAN EREVELERN KOLON KR BRLEM

BLGELERNN EKLDETRME SINIRLARI
Moment aktaran elik ereve sistemlerde, kolon-kiri birleim blgeleri iin Tablo 5D.3te
verilen plastik dnme snrlar dikkate alnacaktr. Tam dayanml bulonlu aln levhal
birleimler ile bulonlu balk levhal birleimler, dm noktas rijitliini ifade eden dnme
yaylar kullanlarak modellenecektir. Dnme yay rijitlii 5D.2.1e gre, kiri rijitlii ise
5D.2.2ye gre hesaplanacaktr:
94
5D.2.1. Aln Levhal ve Balk Levhal Birleimlerin Dnme Rijitlii
Ko
Dnme rijitlii:
Mp
(5D.3)
0.005
5D.2.2. Aln Levhal ve Balk Levhal Birleimli Sistemlerin Kiri Rijitlii

Yeni kiri rijitlii:
EI bn
(5D.4)
3
1
lb K o EI b
Tablo 5D.3. Moment Aktaran elik erevelerde Kolon-Kiri Birleim Blgesi Plastik
Dnme Snrlar
Kolon-kiri Birleim Tipi
KK
HK
CG
Aln levhasnn akmas durumu
0.005
0.01
0.025
0.04
Bulonlarn akmas durumu
0.004
0.008
0.012
0.018
Balk levhas net kesitin veya bulonlarn kesmede akmas
0.004
0.008
0.02
0.03
Balk levhasnn kaynann veya plakann krlmas
0.001
0.003
0.008
0.012
Tam nfuziyetli kt kaynakl birleim
0.0045
-0.00045d
0.026
0.00063d
0.0323
0.00045d
0.043
0.00060d
Kaynakl zayflatlm kiri enkesitli birleim
0.00
0.00015d
0.025
0.00015d
0.0525
0.00023d
0.070
0.00030d
Tam Dayanml Bulonlu Aln Levhal Birleim
Bulonlu Balk Levhal Birleim
5D.3. MERKEZ APRAZLI ELK EREVELERN EKLDETRME

SINIRLARI
Merkezi aprazl elik ereve sistemlerde elik aprazlar iin ekildeitirme snrlar eksenel
plastik ekildeitirmeler cinsinden Tablo 5D.4te verilmitir. apraz elemanlarn eksenel
basn kuvveti altnda akma ekildeitirmesi 5D.3.1de, eksenel ekme kuvveti altnda akma
ekildeitirmesi ise 5D.3.2de verilmitir. Burkulmas engellenmi elik aprazlarda eksenel
eleman rijitlii, akmasna izin verilen ekirdek eleman ile akmasna izin verilmeyen transfer
elemanlarnn seri ekilde balanmas ile elde edilecektir. Rijitlik hesabnda burkulmas
engellenmi aprazlarn baland bayrak levhalar ile kolon-kiri blgesi tam rijit kabul
edilebilir. Burkulmas engellenmi elik aprazlarda akma ekildeitirmesi, yukarda verilen
bilgi nda 5D.3.3te verilmitir.
5D.3.1. Eksenel Basn Kuvveti Altnda Akma ekildeitirmesi
Akma ekildeitirmesi:
Pc lc
EAc
95
(5D.5)
5D.3.2. Eksenel ekme Kuvveti Altnda Akma ekildeitirmesi

T
Pye lc
(5D.6)
EAc
5D.3.3. Burkulmas Engellenmi elik aprazn Akma ekildeitirmesi

Pbec lbec
EAbec
(5D.7)
Tablo 5D.4 Merkezi aprazl elik erevelerin ekildeitirme Snrlar

Eksenel Plastik ekildeitirme Snrlar
Eleman Tipi
KK
HK
CG
Basn Altnda apraz Elemanlar (Dmerkez aprazlar Hari)

Narin Kesitler
Kl
E
4.2
r
Fy
W, I, 2L, 2C kesitler: dzlem ii burkulma
0.5 c
7 c
10 c
2L, 2C kesitler: dzlem d burkulma
0.5 c
6 c
9 c
HSS, boru, kutu kesitler
0.5 c
6 c
9 c
L kesit
0.5 c
9 c
12 c
HD, I, 2L, 2C kesitler: dzlem ii burkulma
0.5 c
6 c
8 c
2L, 2C kesitler: dzlem d burkulma
0.5 c
5 c
7 c
HSS, boru, kutu kesitler
0.5 c
5 c
7 c
0.5 T
10 T
13 T
0.5 T
9 T
12 T
Tok Kesitler
Kl
E
2.1
r
Fy
ekme Altnda apraz Elemanlar ( Dmerkez aprazlar Hari)

W kesit
2L kesit
HSS kesit
0.5 T
8 T
11 T
Boru kesit
0.5 T
7 T
9 T
L kesit
0.5 T
8 T
10 T
ekme altnda kiri ve kolonlar
0.5 T
6 T
7 T
0.5 y
1 y
10 y
13.3 y
Burkulmas engellenmi elik aprazlar
5D.4. DIMERKEZ APRAZLI ELK EREVELERN ve ELK BA KRL

SSTEMLERN EKL DETRME LMTLER
Dmerkez aprazl elik ereve sistemlerde ve elik ba kirili betonarme perdeli sistemlerde
ba kirileri iin ekildeitirme snrlar plastik dnme cinsinde Tablo 5D.5te verilmitir.
elik ba kirili betonarme perdeli sistemlerde elik ba kirilerinin rijitlii toplam ba kirii
rijitliinin %60 olarak alnacaktr.
96
Tablo 5D.5. D Merkez aprazl elik erevelerde ve elik Ba Kirili Sistemlerde

Plastik Dnme Snrlar
Eleman Tipi

KK
HK
CG
0.0025
0.005
0.012
0.15
elik Ba Kirii
e 1.6
M pe
e 2.6
M pe
1.6
Vce
M pe
Vce
Vce
Tablo 5D.1deki elik kiriler ile ayndr.
e 2.6
M pe
Vce
Dorusal enterpolasyon yaplacaktr.
97
BLM 6 DEPREM ETKS ALTINDA YAPISAL OLMAYAN BNA

ELEMANLARININ TASARIM ESASLARI
6.0. SMGELER
Aie
= DD-2 depremi altnda inci kattaki eleman veya donanmn demeye baland
blgeye etkiyen en byk toplam ivme
Be
= Eleman veya donanma uygulanan bytme katsays
Fie
= Eleman veya donanmn arlk merkezine yatay olarak etkiyen ve eleman veya
donanmn zerinde kendi ktlesi ile orantl olarak datlabilen edeer deprem
yk
= Yerekimi ivmesi [ 9.81 m/s2]
hi
= iinci katn ykseklii [m]
hx , hy
= Yapsal olmayan eleman ve donanmn st ve alt balant noktalarnn ilgili kat

tabanndan itibaren ykseklii [m]
= Bina nem Katsays
ke
= Eleman veya donanmn ve/veya balantsnn etkin rijitlik katsays
me
= Eleman veya donanmn alr durumdaki ktlesi [t]
= Tayc sistem davran katsays
Re
= Eleman veya donanm iin tanmlanan davran katsays
SDS
Te
= Eleman veya donanmn doal titreim periyodu [s]
Tn
= Binann ninci doal titreim periyodu [s]
Tp
= Binann gznne alnan deprem dorultusunda hakim doal titreim periyodu [s]
ui
= Binann inci katnda gznne alnan deprem dorultusunda azaltlm deprem

yklerine gre hesaplanan yatay yerdeitirme
uin
= Binann inci katnda gznne alnan deprem dorultusunda azaltlm deprem

yklerine gre hesaplanan yatay modal yerdeitirme
eX
= Tipik (X) deprem dorultusu iin yapsal olmayan eleman ve donanmla ilgili
etkin greli kat telemesi
X
i,max
= Kullanlan ynteme gre 4.9.1.3de izin verilen en byk greli kat telemesi
6.1. GENEL KURALLAR

6.1.1 Depremde hasar grmesi durumunda insanlara veya binann yapsal sistemine zarar
verebilecek veya binann serviste kalmasna engel olabilecek, tayc sisteme bal fakat
bamsz alan her trl kntlar (balkon, parapet, baca, konsol gibi), cephe ve ara blme
98
panolar, mimari elemanlar ile mekanik ve elektrik donanmlar ve bunlarn yapya balantlar
iin bu Blmde verilen kurallara gre deprem hesab yaplmas zorunludur. Ancak binadaki
mobilyalar ile binada geici olarak bulunan ve binaya bal olmayan donanmlar ve Deprem
Tasarm Snf DTS=4 olan binalardaki yapsal olmayan elemanlar iin deprem hesab
yaplmas zorunlu deildir.
6.1.2 Yapsal olmayan eleman ve donanmlar yapya sabit olarak balanmal ve balant
elemanlar bu Blmde verilen edeer deprem yklerini ve yerdeitirmeleri karlayacak
kapasitede olmaldr. Donanm yapya balayan balant elemanlarnn (rnein kaynak,
bulon, perin, vb.) hesabnda srtnmelerden oluan ilave kapasite gznne alnmayacaktr.
Balant elemanlar, donanmdan yapya yk akn kesintisiz olarak salayacak dayanma
sahip olmaldr.
6.1.3 Yapsal olmayan eleman veya donanmn arl bulunduu katn toplam arlnn
%20sinden byk ise, eleman veya donanm bina tayc sisteminin bir paras olarak kabul
edilecektir. Bu durumda eleman veya donanmn ktlesi ile binaya balantsnn rijitlik
zellikleri, bina tayc sisteminin deprem hesabnda gznne alnacaktr.
6.2. EDEER DEPREM YKLER
6.2.1 Eleman veya donanmn arlk merkezine yatay olarak etkiyen ve eleman veya
donanmn zerinde kendi ktlesi ile orantl olarak datlabilen edeer deprem yk Fie
aadaki bant ile tanmlanr:
Fie
me Aie Be
Re / I
(6.1)
Burada e eleman veya donanmn alr durumdaki ktlesini, ie DD-2 depremi altnda inci
kattaki eleman veya donanmn demeye baland blgeye etkiyen en byk toplam ivmeyi,
e eleman veya donanma uygulanan bytme katsaysn, e eleman veya donanm iin
tanmlanan davran katsaysn, I ise Tablo 3.1de tanmlanan bina nem katsaysn
gstermektedir. e ve e katsaylar, yapsal olmayan mimari elemanlar iin Tablo 6.1de,
mekanik ve elektrik donanm iin ise Tablo 6.2de verilmitir.
6.2.2 Eleman veya donanma etkiyen en byk toplam ivme, aada belirtilen hesaplardan
elde edilecek en byk deer olarak tanmlanacaktr:
(a) Bina tayc sistemi iin 4.7ye gre yaplacak dorusal deprem hesab sonucunda, herhangi
bir inci katn eleman veya donanmn bulunduu konumunda, ilgili dorultuda hesaplanan
mutlak ivme deeri ie Denk.(6.2) ile hesaplanacaktr.
2
2
Aie R ui
Tp

(6.2)
Burada p binann gznne alnan deprem dorultusunda hakim doal titreim periyodudur.
R Tablo 4.1de tanmlanan tayc sistem davran katsaysdr. i ise gz nne alnan deprem
dorultusunda binann inci katnda azaltlm deprem yklerine gre hesaplanan yatay
yerdeitirmedir.
(b) Bina tayc sistemi iin (4.8)e gre yaplan hesapta ie , (4.8.1.5)e gre YM titreim
modunun her biri iin binann inci katnda eleman veya donanmn bulunduu konumda, ilgili
99
dorultuda hesaplanan mutlak modal kat ivmesi ien lerin karelerinin toplamnn kare kk
olarak alnacaktr. ien Denk.(6.3) ile hesaplanacaktr.
2
Aien
2
R uin
Tn
(6.3)
Burada n Binann ninci doal titreim periyodunu, in ise gz nne alnan deprem
dorultusunda binann inci katnda azaltlm deprem yklerine gre hesaplanan yatay modal
yerdeitirmeyi gstermektedir.
Tablo 6.1. Mimari Elemanlar iin Bytme ve Davran Katsaylar
Mimari Eleman
Be
Re
Yapsal olmayan yma i duvarlar ve blmeler
1.0
1.5
Yapsal olmayan dier i duvarlar ve blmeler
1.0
2.5
Yanal destei olmayan veya yanal destei arlk merkezinin altnda olan konsol
elemanlar (parapetler, konsol i duvarlar, bacalar vb)
2.5
2.5
Yanal destei arlk merkezinin stnde olan konsol elemanlar

(parapetler, konsol d duvarlar, bacalar vb) .
1.0
2.5
D duvarlar ve balantlar
1.0
2.5
Cephe kaplama panelleri
1.0
1.5
Yap sisteminden bamsz at katlar
2.5
3.5
Asma tavanlar
1.0
2.5
Depolama kabinleri ve laboratuvar ekipmanlar
1.0
2.5
Eriim katlar
1.0
1.5
Reklam panolar
2.5
2.5
Dier rijit mimari elemanlar
1.0
2.5
Dier esnek mimari elemanlar
2.5
2.5
(c) Bina tayc sistemi iin 4.8.3 veya 5.8e gre yaplacak zaman tanm alannda deprem
hesab sonucunda, binann inci katnda eleman veya donanmn bulunduu konumda, ilgili
dorultuda yedi yer hareketi takm iin hesaplanan mutlak maksimum ivmelerin ortalamas ie
olarak tanmlanacaktr.
(d) Eleman veya donanmn ve/veya balantlarnn kendi rijitlik ve ktlelerinin gznne
alnmas gerekli grlen zel durumlarda, eleman veya donanmn bulunduu konumda
yukardaki (c)de tanmland ekilde zaman tanm alannda elde edilmi bulunan ivme
fonksiyonu kullanlarak kat spektrumu tretilir ve eleman veya donanmn Te doal titreim
periyoduna kar gelen spektral ivmesi ie olarak hesaplanabilir. Te doal titreim periyodu
Denk.(6.4) ile hesaplanacaktr.
Te 2
me
ke
(6.4)
Burada e eleman veya donanmn ve/veya balantsnn etkin rijitlik katsaysdr. Bu durumda
Denk.(6.1)de tanmlanan Bytme Katsays e = 1 alnacaktr.
100
Tablo 6.2. Mekanik ve Elektrik Donanmlar iin Bytme ve Davran Katsaylar

Mekanik veya Elektrik Donanm
Be
Re
Havalandrma, stma, soutma sistemleri gibi sacdan yaplm mekanik sistemler.
2.5
6.0
Su stclar, su soutucular, s deitirme sistemleri gibi esnek malzemelerden

yaplm mekanik sistemler.
1.0
2.5
Motorlar, trbinler, pompalar, kompresrler, vb. elemanlar
1.0
2.5
Asansrler ve yryen merdiven aksamlar
1.0
2.5
Jeneratrler, transformatrler, ve benzeri elektrik donanmlar
1.0
2.5
nce sacdan yaplm kontrol panelleri, enstrman kabineleri, balant ve deitirme

kutular
ve benzeri donanmlar
2.5
6.0
Haberleme ekipmanlar, bilgisayarlar, cihazlar ve kontrol sistemleri
1.0
2.5
Arlk merkezinin altndan yatay olarak desteklenen atya ina edilmi bacalar,
kuleler, soutma ve elektrik sistemleri
2.5
3.0
Arlk merkezinin stnden yatay olarak desteklenen atya ina edilmi bacalar,
kuleler, soutma ve elektrik sistemleri
1.0
2.5
Aydnlatma sistemleri
1.0
1.5
Dier mekanik ve elektrik sistemler
1.0
1.5
Titreim yaltm uygulanm donanmlar
2.5
2.5
inden yaltlm donanmlar.
2.5
2.0
Titreim yaltml ask sistemleri tarafndan tanan veya iinden yaltlm asl
donanmlar.
2.5
2.5
ekildeitirme kapasitesi dk malzemelerden (rn. dkme demir, cam, rijit plastik

gibi) yaplm boru ve tp sistemleri
2.5
3.0
ekildeitirme kapasitesi yksek malzemelerden yaplm ve birbirine kaynak veya

sert lehimle balanm kanal datm sistemleri
2.5
9.0
ekildeitirme kapasitesi yksek malzemelerden yaplm ve birbirine kaynak veya

sert lehim dnda maddelerle balanm kanal datm sistemleri
2.5
6.0
ekildeitirme kapasitesi dk malzemelerden (rn. dkme demir, cam, rijit plastik

gibi) yaplm kanal datm sistemleri
2.5
3.0
Elektrik iletim borular, su borular, rijit olarak balanm kablo tepsileri
1.0
2.5
Asl kablo tepsileri
2.5
6.0
6.2.3 Denk.(6.1) ile hesaplanan edeer deprem yk, aada verilen deerden daha kk
alnmayacaktr.
min Fie 0.3me ISDS g
(6.5)
6.2.4 Edeer deprem yk, birbirine dik iki yatay deprem dorultusunda ayr ayr olmak
zere, eleman veya donanmn sabit yk, elemann tad servis ykleri ve 0.32me ISDS g
byklnde dey edeer deprem yk ile birlikte uygulanacaktr.
6.2.5 Bina tayc sistemine ask tipi (zincir, kablo gibi) balantlarla tutturulmu eleman
veya donanmlarda, yukarda belirtilen edeer deprem ykleri yerine, eleman veya donanm
arlnn 1.4 katna eit olan bir yk yatay ve dey dorultularda birlikte uygulanarak hesap
yaplr.
101
6.3. YERDETRMELERN SINIRLANDIRILMASI

6.3.1 Yapsal olmayan elemanlar ve donanmn ayn yapnn farkl yerdeitirme yapabilecek
iki ayr noktasna veya iki ayr tayc sistemdeki noktalara baland durumlarda, balant
noktalar arasnda deprem srasnda meydana gelen greli yerdeitirmelerden oluan etkiler de
gznne alnmaldr. Greli yerdeitirmeler, Blm 4 veya Blm 5e gre uygulanacak
hesap ynteminin sonularn kullanarak elde edilecektir.
6.3.2 Tipik (X) deprem dorultusu iin yapsal olmayan eleman ve donanmla ilgili etkin
(X)
greli kat telemesi e , Denk. (6.6)y salayacaktr.

X
e hx hy i,max
hi
(6.6)
Burada x ve y sras ile, yapsal olmayan eleman ve donanmn st ve alt balant

(X)
noktalarnn ilgili kat tabanndan itibaren yksekliini, i,max i ise, kullanlan ynteme gre
4.9.1.3de izin verilen en byk greli kat telemesi orann gstermektedir.
102
BLM 7 DEPREM ETKS ALTINDA YERNDE DKME BETONARME BNA

TAIYICI SSTEMLERNN TASARIMI N ZEL KURALLAR
7.0. SMGELER
Bu blmde aadaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N],
uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler Mega Pascal [MPa] = [N/mm2] birimindedir.
Ac
= Kolonun veya perde u blgesinin brt enkesit alan
Ach
= Boluksuz perdenin, ba kirili perdede her bir perde parasnn, demenin

veya boluklu demede her bir deme parasnn brt enkesit alan
Ack
= Sarg donatsnn dndan dna alnan l iinde kalan ekirdek beton alan
Ae
= Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dorultusunda etkili kesme alan
Ag
= Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dorultusuna paralel dorultuda

perde olarak alan tayc sistem elemanlarnn enkesit alanlarnn toplam
Aos
= Spiral/Sarg donatsnn enkesit alan
Ap
= Binann tm katlarnn plan alanlarnn toplam
As1
= Kolon-kiri dm noktasnn bir tarafnda, kiriin negatif momentini

karlamak iin ste konulan ekme donatsnn toplam alan
As2
= Kolon-kiri dm noktasnn As1e gre br tarafnda, kiriin pozitif

momentini karlamak iin alta konulan ekme donatsnn toplam alan
Asa
= Aktarma donats
Asb
= Balant donats
Asd
= Ba kiriinde apraz donat demetinin her birinin toplam alan
Ash
= s enine donat aralna kar gelen ykseklik boyunca, kolonda veya perde u
blgesindeki tm etriye kollarnn ve irozlarn enkesit alan deerlerinin
gznne alnan bkya dik dorultudaki izdmlerinin toplam
Aw
= Kolon enkesiti etkin gvde alan (depreme dik dorultudaki kolon kntlarnn
alan hari)
Aw
= Herhangi bir katta, kolon enkesiti etkin gvde alanlar Awlarn toplam
= Kolonda veya perde u blgesinde etriye kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki

yatay mesafe
bj
= Gznne alnan deprem dorultusunda, birleim blgesine saplanan kiriin

kolonla ayn genilikte olmas veya kolonun her iki yanndan da tamas
durumunda kolon genilii, aksi durumda kiriin dey orta ekseninden itibaren
kolon kenarlarna olan mesafelerden kk olannn iki kat (Kiri genilii ile
birleimin derinliinin toplamn aamaz)
bk
= Birbirine dik yatay dorultularn her biri iin, kolon veya perde u blgesi
ekirdeinin enkesit boyutu (en dtaki enine donat eksenleri arasndaki mesafe)
bw
= Kiriin gvde genilii, perdenin gvde kalnl

103
= Dairesel kolonun gbek ap (spiral/sarg donats eksenleri arasndaki mesafe)
= Kiriin faydal ykseklii
fcd
= Betonun tasarm basn dayanm
fck
= Betonun karakteristik silindir basn dayanm
fctd
= Betonun tasarm ekme dayanm
fyd
= Boyuna donatnn tasarm akma dayanm
fyk
= Boyuna donatnn karakteristik akma dayanm
fywd
= Enine donatnn tasarm akma dayanm
fywk
= Enine donatnn karakteristik akma dayanm
Hcr
= Perde kritik ykseklii
Hw
= Temel stnden veya zemin kat demesinden itibaren llen toplam perde
ykseklii
= Kolonun gznne alnan deprem dorultusundaki enkesit boyutu
hk
= Kiri ykseklii
= TS-500de ekme donats iin verilen kenetlenme boyu
= Kolonun kiriler arasnda kalan serbest ykseklii, kiriin kolon veya perde
yzleri arasnda kalan serbest akl
= Perdenin veya ba kirili perde parasnn plandaki uzunluu
Ma
= Kolonun serbest yksekliinin alt ucunda, kolon kesme kuvvetinin hesabnda

esas alnan moment
(Md)t
= Perdenin taban kesitinde yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem

yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan moment
Mpa
= Kolonun serbest yksekliinin alt ucunda fck, fykve eliin dayanm art
gznne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
Mpi
= Kiriin sol ucu ideki kolon yznde fck, fyk ve eliin dayanm art gznne
alnarak hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
Mpj
= Kiriin sa ucu jdeki kolon yznde fck, fyk ve eliin dayanm art gznne
alnarak hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
Mp
= Dm noktasna birleen kirilerin dmn ayn yndeki dnmesine kar

gelen moment kapasitelerinin toplam
Mp
= Kolonun serbest yksekliinin st ucunda fck, fyk ve eliin dayanm art

gznne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
(Mp)t
= Perdenin taban kesitinde fck, fykve eliin dayanm art gznne alnarak
hesaplanan moment kapasitesi
Mra
= Kolonun veya perdenin serbest yksekliinin alt ucunda fcd ve fydye gre
hesaplanan tama gc momenti
Mri
= Kiriin sol ucu ideki kolon veya perde yznde fcd ve fydye gre hesaplanan
pozitif veya negatif tama gc momenti
104
Mrj
= Kiriin sa ucu jdeki kolon veya perde yznde fcd ve fydye gre hesaplanan
negatif veya pozitif tama gc momenti
(Mr)t
= Perdenin taban kesitinde fcd ve fydye gre hesaplanan tama gc momenti
Mr
= Kolonun veya perdenin serbest yksekliinin st ucunda fcd ve fydye gre

hesaplanan tama gc momenti
= Kolonun serbest yksekliinin st ucunda, kolon kesme kuvvetinin hesabnda

esas alnan moment
Nd
= Yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi

altnda hesaplanan eksenel kuvvet
Ndm
= Dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel

basn kuvvetlerinin en by
= Enine donat aral, spiral/sarg donat adm
Vc
= Betonun kesme dayanmna katks
Vd

altnda hesaplanan kesme kuvveti
Vdy
= Kiriin herhangi bir kesitinde yk katsaylar ile arplmam dey yklerden

meydana gelen basit kiri kesme kuvveti
Ve
= Kolon, kiri ve perdede enine donat hesabnda esas alnan kesme kuvveti
Vik
= Binann iinci katndaki tm kolonlarda gznne alnan deprem dorultusunda

Blm 4e gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
Vis
= Binann iinci katnda, Denk.7.3n hem alttaki hem de stteki dm

noktalarnda saland kolonlarda, gznne alnan deprem dorultusunda
Blm 4e gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
Vkol
= Dm noktasnn stnde ve altnda Blm 4e gre hesaplanan kolon kesme

kuvvetlerinin kk olan
Vr
= Kolon, kiri veya perde kesitinin kesme dayanm
Vt
= Blm 4e gre binaya etkiyen toplam deprem yk (taban kesme kuvveti)
= Herhangi bir iinci katta hesaplanan Vis /Vik oran
= Perdede kesme kuvveti dinamik bytme katsays
= Donat ap
= Ba kiriinde kullanlan apraz donat demetinin yatayla yapt a
= Kiri mesnedinde stteki veya alttaki ekme donats oran
= Kolonda spiral donatnn hacimsel oran [ s = 4Aos (D s) ]
sh
= Perdede yatay gvde donatlarnn hacimsel oran sh )min =0.0025]
7.1. KAPSAM
7.1.1 Deprem blgelerinde yaplacak betonarme binalarn tayc sistem elemanlarnn
boyutlandrlmas ve donatlmas, bu konuda yrrlkte olan ilgili standart ve ynetmeliklerle
105
birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr. Betonarme bina temelleri
ile ilgili kurallar Blm 16da verilmitir.
7.1.2 Bu blmn kapsam iindeki betonarme binalarn yatay yk tayc sistemleri;
sadece erevelerden, sadece perdelerden veya ereve ve perdelerin birleiminden oluabilir.
7.1.3 Beton snf C80den daha yksek olan betonarme binalar bu ynetmeliin kapsam
dndadr. Ayrca, tayc sistem elemanlarnda donat olarak elik profillerin kullanld
elik-betonarme kompozit kolonlar bu blmn kapsam dnda olup, Blm 9da verilen
kurallara tabidir.
7.2. GENEL KURALLAR
7.2.1. Betonarme Tayc Sistemlerin Snflandrlmas
Depreme kar davranlar bakmndan, betonarme binalarn yatay yk tayc sistemleri,
aada tanmlanan snfa ayrlmtr.
7.2.1.1 Aada belirtilen betonarme tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Yksek Sistemler
olarak tanmlanmtr:
(a) 7.3, 7.4 ve 7.5te belirtilen kurallara gre boyutlandrlarak donatlan kolon ve kirilerin
oluturduu ereve tr tayc sistemler,
(b) 7.6ya gre boyutlandrlarak donatlm boluksuz veya boluklu (ba kirili) perdelerden
oluan tayc sistemler,
(c) Yukardaki iki tr sistemin birleiminden oluturulan perdeli-ereveli tayc sistemler.
7.2.1.2 Aada belirtilen betonarme tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Snrl Sistemler
olarak tanmlanmtr:
(a)7.7, 7.8 ve 7.9da belirtilen kurallara gre boyutlandrlarak donatlan kolon ve kirilerin
oluturduu ereve tr tayc sistemler,
(b) 7.10a gre boyutlandrlarak donatlm boluksuz perdelerden oluan tayc sistemler,
(c) Yukardaki iki tr sistemin birleiminden oluturulan perdeli-ereveli tayc sistemler.
7.2.1.3 Sneklik Dzeyi Karma Tayc Sistemler sneklik dzeyi snrl ereve tayc
sistemlerinin sneklik dzeyi yksek betonarme perdeler ile birlikte kullanlmas ile
oluturulan sistemlerdir.
7.2.1.4 Sneklik dzeyi yksek, snrl ve karma tayc sistemlere ilikin koullar 4.3.4 de
verilmitir.
7.2.2. lgili Standartlar
Bu blmn kapsam iinde bulunan yerinde dkme betonarme tayc sistemler, bu blmde
belirtilen kurallar ile birlikte, Blm 2, 3, 4 ve 5deki hesap kurallar, TS-498dengrlen
ykler, TS-500, TS-708 ve TS EN 13670deki kurallar kullanlarak projelendirileceklerdir.
lgili standartlarda verilen kurallarn farkl olduu zel durumlarda, bu blmdeki kurallar
esas alnacaktr.
106
7.2.3. Tayc Sistem Hesabnda Kullanlacak Kesit Rijitlikleri

Tayc sistem hesabnda 4.5.8de verilen tayc sistem elemanlarnn etkin kesit rijitlikleri
kullanlacaktr.
7.2.4. Kesit Hesaplarnda Kullanlacak Yntem
Bu blm kapsamnda betonarme elemanlarn depreme dayankl olarak boyutlandrlmasnda
ve donat hesaplarnda TS-500de verilen kabuller, betonda oluan gerilme dalm ve
elastisite modlnn kullanlmas zorunludur. C50den daha yksek beton snflarnn
kullanld durumlarda kesitlerin eilme momenti ve eksenel yk altndaki tama gc
hesaplarnda betonda oluan gerilme dalm ve elastisite modul TSEN1992-1de verilen
ekilde kullanlacaktr.
7.2.5. Malzeme
7.2.5.1 Bu Ynetmelik kapsamnda yaplacak tm betonarme binalarda C25den daha dk
dayanml beton kullanlamaz.
7.2.5.2 Bu Ynetmelik kapsamnda yaplacak tm betonarme binalarda, TS-500deki tanma
gre kalite denetimli, bakm yaplm ve vibratrle yerletirilmi beton kullanlmas
zorunludur. Ancak, kendiliinden yerleen beton da kullanlabilir.
7.2.5.3 Deprem etkisini karlayacak betonarme elemanlarda TS EN206da verilen
betonlardan C25-C80 beton snflar ve TS 708de verilen B420C ve B500C nervrl donat
elikleri ile ekme dayanm / akma gerilmesi oran 1.35 deerinden kk olmas
( Rm /Re <1.35 ) ve edeer karbon oran % 0.50yi gememesiart ile S420 beton elii de
kullanlabilir. zel amalarla kullanm iin beton basn dayanmnn 28 gnden fakl bir
yalarda tayin edilmesine ihtiya duyulmas halindeTS EN 206 esas alnacaktr.
7.2.6. Donatlarnn Kenetlenme Boyu
Bu blmde aksi belirtilmedike, betonarme donatlariin gerekli kenetlenme boylar TS500de verilen kurallara gre saptanacaktr.
7.2.7. Kaynakl ve Manonlu Ek ve Balantlar
7.2.7.1 Boyuna donatlarn bindirmeli kaynakl eklerinin ilgili kurululardan sertifikal
kaynaklar tarafndan yaplmas zorunludur. Kt kaynak eklerine izin verilmez. Kaynak
yaplacak donat eliinin edeer karbon oran TS-500de verilen % 0.40 snr deerini
amayacaktr.
7.2.7.2 Kaynakl ve manonlu boyuna donat eklerinin her bir tipinin 5den az olmamak
zere, en az %2si iin, ekme deneyi yaplacaktr. Ekin, deneyle bulunan karakteristik kopma
dayanm, eklenen donat ubuklarnn, manonlu ek halinde net kesit alan dikkate alnmak
zere, TS-500de verilen karakteristik kopma dayanmndan daha dk olmayacaktr.
7.2.7.3 Enine donatlarn boyuna donatlara kaynakla balanmasna izin verilmez.
107
7.2.7.4 elik pencere ve kap kasalarnn, dbellerin, balant plakalarnn, tesisat

elemanlarnn, makine ve tehizatn boyuna ve enine betonarme donatlarna kaynakla
balanmayacaktr.
7.2.8. zel Deprem Etriyeleri ve irozlar
Sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi snrl olan tm betonarme sistemlerin
kolonlarnda, kolon-kiri birleim blgelerinde, perde u blgelerinde ve kiri sarlma
blgelerinde kullanlan etriyeler zel deprem etriyesi, irozlar ise zel deprem irozu olarak
dzenlenecektir. zel deprem etriye ve irozlarnn salamas gerekli koullar ekil 7.1de
verilmitir.
135
ap>5 etriye
>6
>80mm
Nervrl donat
ekil 7.1
7.2.8.1 zel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135 derece kvrml kancalar
bulunacaktr. zel deprem irozlarnda ise bir uta 90 derece kvrml kanca yaplabilir. Bu
durumda kolonun veya perdenin bir yznde, kanca kvrmlar 135 derece ve 90 derece olan
irozlar hem yatay hem de dey dorultuda artmal olarak dzenlenecektir. 135 derece
kvrml kancalarn, enine donat apn gstermek zere, i bkm ap en az 5 olacaktr.
Kancalarn u dz boyu kvrmdaki son teet noktasndan itibaren, nervrl ubuklarda 6 ve
80 mmden kk alnmayacaktr.
7.2.8.2 zel deprem etriyeleri boyuna donaty dtan kavrayacak ve kancalar ayn boyuna
donat etrafnda kapanacaktr. zel deprem irozlarnn ap ve aral, etriyelerin ap ve
aral ile ayn olacaktr. irozlar, her iki ularnda mutlaka boyuna donatlar ve d etriyeyi
saracaktr. Etriyeler ve irozlar beton dklrken yerlerinden kaymayacak biimde boyuna
donatlara skca balanacaktr.
7.3. SNEKLK DZEY YKSEK KOLONLAR
7.3.1. Enkesit Koullar
7.3.1.1 Dikdrtgen kesitli kolonlarn en kk enkesit boyutu 300 mmden ve dairesel
kolonlarn ap en az 350 mmden kk olmayacaktr.
108
7.3.1.2 Kolonun brt enkesit alan, Ndm dey ykler iin TS 498'de hareketli ykler iin
tanmlanm olan hareketli yk azaltma katsaylar da dikkate alnarak, dey yk ve
depremin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en by olmak zere,
Ac Ndm /(0.40 fck ) koulunu salayacaktr.
7.3.2. Boyuna Donat Koullar
7.3.2.1 Kolonlarda boyuna donat alan, brt kesitin %1inden az, %4nden daha byk
olmayacaktr. Kolonlarda 14 den daha ince donat ve dairesel kolonlarda 6 adetten daha az
donat kullanlmayacaktr.
7.3.2.2 Bindirmeli ek yaplan kesitlerde toplam boyuna donat oran %6y gemeyecektir.
7.3.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi
7.3.3.1 Kolon boyuna donatlarnn bindirmeli ekleri, 7.3.4.2de tanmlanan kolon orta
blgesinde yaplacaktr. Bindirmeli ekinin boyu 1.5 b den kk olmayacaktr. Bu boyda
yerletirilecek enine donatlarn aral kolonun en kk boyutunun 1/3nden ve 150
mmden byk olmayacaktr.
7.3.3.2 Katlar arasnda kolon kesitinin deimesi durumunda, boyuna donatnn kolon-kiri
birleim blgesi iinde deye gre eimi 1/6dan daha byk olmayacaktr. Kesit
deiiminin daha byk olmas durumunda veya en st kat kolonlarnda; alttaki kolonun
boyuna donatsnn kar taraftaki kiriin iindeki kenetlenme boyu, TS 500de ekme donats
iin verilen kenetlenme boyu 1.5 b den ve 40 den daha az olmayacaktr. Kar tarafta kiri
bulunmad durumlarda kenetlenme, gerekirse kolonun kar yznde aaya doru kvrm
yaplarak salanacaktr. 90 derecelik yatay kancann veya aaya kvrlan dey kancann
boyu en az 12 olacaktr (ekil 7.2).
7.3.3.3 Yanyana boyuna donatlarda yaplan manonlu veya kaynakl eklerin arasndaki
boyuna mesafe 600 mmden az olmayacaktr.
7.3.4. Enine Donat Koullar
7.3.7.6ya gre daha elverisiz bir durum elde edilmedike, kolonlarda kullanlacak minimum
enine donatya ilikin koullar, kolon sarlma blgeleri iin 7.3.4.1deve kolon orta blgesi
iin 7.3.4.2deverilmitir (ekil 7.3). Tm kolon boyunca, 7.2.8de tanmlanan zel deprem
etriyeleri ve zel deprem irozlar kullanlacaktr.
7.3.4.1 Her bir kolonun alt ve st ularnda zel sarlma blgeleri oluturulacaktr. Sarlma
blgelerinin her birinin uzunluu, deme st kotundan yukarya doru veya kolona balanan
ykseklii en byk kiriin alt yznden balayarak aaya doru llmek zere, kolon
serbest yksekliinin 1/6sndan,en byk kesit boyutunun 1.5 katndan ve 500 mmden, daha
kk olmayacaktr. Kolon sarlma blgesi uzunluu, temel zerinde ve bodrum perdesi
zerinde boyuna donatnn bindirme boyundan az olmayacaktr. Konsol kolonlarda sarlma
blgesi kolon alt ucunda oluturulacak ve uzunluu kolon byk boyutunun 2 katndan daha
kk alnmayacaktr. Sarlma blgelerinde kullanlacak enine donatya ilikin koullar
aada verilmitir. Bu donatlar temelin iinde kolonun minimum boyutundan kk
109
olmayan bir ykseklik boyunca devam ettirilecektir. Ancak, anak temellere mesnetlenen
kolonlarda, sarlma blgesindeki enine donat anak ykseklii boyunca devam ettirilecektir.
(a)Sarlma blgelerinde 8 den kk apl enine donat kullanlmayacaktr. Bu blgede,
boyuna dorultudaki etriye ve iroz aral en kk kesit boyutunun 1/3 nden, 150 mmden
daha byk, boyuna donat apnn 6 katndan daha byk, 50 mmden daha kk
olmayacaktr. Etriye kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay mesafe, a, etriye apnn
25 katndan daha byk alnmayacaktr. Srekli dairesel spirallerin adm, gbek apnn
1/5inden ve 80 mmden daha byk olmayacaktr. Dairesel kolonlarda tm sarg donats
evreye yerletirilen enine donat ile salanacaktr.
a
e
((a+b)
a b) 1.5
1.5 b
((a+b)
a b) 40
40
b 12
b 12
(a b) 1.5 b
ee 1.5
1.5 bb
40
ee 40
(a(a+b+c)
b c) 1.5
1.5bb
(a+b+c)
40
(a b c) 40
c 12 c 12
e 1.5 b
(a b c) 1.5 b
ekil 7.2
(a b) 40
e 40
(a b c) 40
(b) Etriyeli kolonlarda
sarlma blgelerindeki
b 12N
d 0.20 Ac fck (basn) olmascdurumunda
12
minimum toplam enine donat alan, Denk.(7.1)de verilen koullarn elverisiz olann
salayacak ekilde hesaplanacaktr. Bu hesapta kolonun ekirdek boyutu bk, her iki dorultu
iin ayr ayr gznne alnacaktr (ekil 7.3):
Ash 0.30 s bk [(Ac / Ack ) 1](fck / f ywk )

Ash 0.075 s bk (f ck / f ywk )
110
(7.1)
bk
A 03
A 03
A sh=2(A01+A03)
A 01
A sh=2A01+A02
A 01
Alttaki sarlma
blgesindeki enine
donat miktarnn
en az %40'
ekil 7.3
111
> 500mm
a1
> 1.5 b max
( enine donat ap)
> n /6
b
b max
max
max a i =25
Kolon orta blgesi
a2
> 1.5 b
sc < 150mm
sc < bmin /3
A sh=2(A01+A 02 cos )
Kolon sarlma blgesi
A 02
01
Kuatlm
kolon-kiri
birleim blgesi
(Bkz. 7.5.1)
A 01
a2
A 02 A
so
a2
A 01 A 02
bk
a1
a1
sj < 150mm
sj
a3
a1
so < 200mm
so < bmin /2
a3
> 1.5 bmax

> n /6
> 500mm
Kolon sarlma
blgesi
sc > 50mm
sc < 150mm
sc < bmin /3
sc < 6
Kuatlmam
kolon-kiri
birleim blgesi
(Bkz. 7.5.1)
sj < 100mm
sj
En alak kiriin
ykseklii boyunca
alltaki sarlma
blgesindeki enine
donat miktarnn
en az %60'
bk
bmin
A 01
(c) Spiral donatl kolonlarda Nd 0.20 Ac fck (basn) olmas durumunda sarlma
blgelerindeki enine donatnn minimum hacimsel oran, Denk.(7.2)deki koullarn elverisiz
olann salayacak ekilde hesaplanacaktr.
s 0.45 [(Ac / Ack ) 1](f ck / f ywk )

s 0.12(f ck / f ywk )
(7.2)
(d) Nd 0.20 Ac fck olmas durumunda, kolon sarlma blgelerinde Denk.(7.1) ve Denk.(7.2)
ile verilen enine donatlarn en az 2/3, minimum enine donat olarak kullanlacaktr.
7.3.4.2 Kolon orta blgesi, kolonun alt ve st ularnda tanmlanan sarlma blgeleri
arasnda kalan blgedir (ekil 7.3). Kolon orta blgesinde 8 den kk apl enine donat
kullanlmayacaktr. Kolon boyunca etriye, iroz veya spiral aral, en kk enkesit
boyutunun yarsndan ve 200 mmden daha byk alnmayacaktr. Etriye kollarnn ve/veya
irozlarn arasndaki yatay mesafe, a ,etriye apnn 25 katndan daha fazla olmayacaktr.
7.3.5. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu
7.3.5.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc
sistemlerde, her bir kolon - kiri dm noktasna birleen kolonlarn tama gc
momentlerinin toplam, o dm noktasna birleen kirilerin kolon yzndeki kesitlerindeki
tama gc momentleri toplamndan en az %20 daha byk olacaktr (ekil 7.4):
(M ra + M r ) 1.2 (M ri + M rj )
(7.3)
7.3.5.2 Denk.(7.3), her bir deprem dorultusunda ve depremin her iki yn iin elverisiz
sonu verecek ekilde ayr ayr uygulanacaktr (ekil 7.4). Kolon tama gc momentlerinin
hesabnda, depremin yn ile uyumlu olarak bu momentleri en kk yapanNd eksenel
kuvvetleri gznne alnacaktr.
7.3.5.3 Denk.(7.3)n uygulanmasna ilikin zel durumlar aada belirtilmitir:
(a) Dm noktasna birleen kolonlarn her ikisinde de Nd 0.10Ac fck olmas durumunda,
Denk.(7.3)n salanmas zorunlu deildir.
(b) Tek katl binalarda ve ok katl binalarn kolonlar st kata devam etmeyen dm
noktalarnda Denk.(7.3)n salanp salanmadna baklmayacaktr.
(c) Kirilerin sapland perdenin zayf dorultuda kolon gibi almas durumunda,
Denk.(7.3)n salanp salanmadna baklmayacaktr.
7.3.6. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda
Salanamamas Durumu
7.3.6.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc
sistemlerde, gznne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir iinci katnda,
Denk.(7.4)n salanmas koulu ile, ilgili katn alt ve/veya stndeki baz dm
noktalarnda Denk.(7.3)n salanamam olmasna izin verilebilir.
i Vis /Vik 0.70

112
(7.4)
Nd 0.10 Ac fck koulunu salayan kolonlarn ularnda, Denk. (7.3) salanmasa bile, bu
kolonlar da Visnin hesabnda gznne alnabilir.
7.3.6.2 Denk.(7.4)n salanmas durumunda, 0.70 i 1.00 aralnda, Denk. (7.3)n
hem alttaki, hem de stteki dm noktalarnda saland kolonlara etkiyen eilme
momentleri ve kesme kuvvetleri (1 / i ) oran ile arplarak arttrlacaktr. Denk. (7.3)
salamayan kolonlar, kesitlerinde oluan dey yk ve deprem etkileri altnda donatlacaktr.
7.3.6.3 Herhangi bir katta Denk.(7.4)n salanamamas durumunda, sadece erevelerden
veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc sistemlerdeki tm ereveler sneklik
dzeyi snrl ereve olarak gznne alnacak ve Tablo 4.1e gre tayc sistem davran
katsays deitirilerek hesap tekrarlanacaktr. 7.3.13de belirtildii zere sneklik dzeyi
snrl erevelerin, sneklik dzeyi yksek perdelerle bir arada sneklik dzeyi karma
sistemler olarak kullanlmas da mmkndr.
M ra
Deprem
yn
Mra
M rj
Deprem
yn
Mrj
M ri
Mri
M r
Mr
ekil 7.4
7.3.7. Kolonlarn Kesme Gvenlii
7.3.7.1 Kolonlarda enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti, Ve, Denk. (7.5) ile
hesaplanacaktr.
Ve = (M a + M ) /
(7.5)
Denk.(7.5)teki Ma ve Mnn hesaplanmas iin, kolonun alt ve/veya st ularnda

Denk.(7.3)un salanmas durumunda 7.3.7.2, salanamamas durumunda ise, 7.3.7.3
uygulanacaktr (ekil 7.5). Dey ykler ile birlikte D ile artrlm depremden hesaplanan
kesme kuvvetinin toplamnn, Denk. (7.5) ile hesaplanan Veden kk olmas durumunda, Ve
yerine bu kesme kuvveti kullanlacaktr.
7.3.7.2 Denk.(7.3)n saland dm noktasna birleen kirilerin ularndaki moment
kapasitelerinin toplam olan Mp momenti hesaplanacaktr:
M p = M pi M pj
(7.6)
Daha kesin hesap yaplmad durumlarda, M pi 1.4 M ri ve M pj 1.4M rj alnabilir. M p

momenti, kolonlarn dm noktasna birleen ularnda Blm 3e gre elde edilmi
bulunan momentler orannda kolonlara datlacak ve datm sonucunda ilgili kolonun alt
veya st ucunda elde edilen moment, Denk.(7.5)te Ma veya M olarak gznne alnacaktr.
113
Depremin her iki yn iin Denk.(7.6) ayr ayr uygulanacak ve her bir dorultuda elde edilen
en byk M p deeri datmda esas alnacaktr.
Denk.(7.3)n salanm olmasna karn Denk.(7.5)teki Ma veya Mnn hesab, gvenli
tarafta kalmak zere, 7.3.7.3e gre de yaplabilir.
7.3.7.3 Denk.(7.3)n salanamad dm noktasna birleen kolonlarn ularndaki
momentler, kolonlarn moment kapasiteleri olarak hesaplanacak ve Denk. (7.5)te Ma ve/veya
M olarak kullanlacaktr. Moment kapasiteleri,daha kesin hesap yaplmad durumlarda,
M pa 1.4M ra ve M p 1.4M r olarak alnabilir. Mpave Mp momentlerinin hesabnda,
depremin yn ile uyumlu olarak bu momentleri en byk yapan Nd eksenel kuvvetleri
gznne alnacaktr.
ekil 7.5
7.3.7.4 Temele balanan kolonlarn alt ucundaki Ma momenti de, 7.3.7.3e gre moment
kapasiteleri olarak hesaplanacaktr.
7.3.7.5 Denk.(7.5) ile hesaplanan kesme kuvveti, Ve, yk katsaylar ile arplm dey
ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan kesme kuvveti Vdden daha kk
alnmayacak ve ayrca Denk.(7.7) ile verilen koullar salayacaktr. Denk.(7.7)deki ikinci
114
koulun salanamamas durumunda, kesit boyutlar gerei kadar byltlerek deprem hesab
tekrarlanacaktr.
Ve Vr
Ve 0.85 Aw f ck
(7.7)
7.3.7.6 Kolon enine donatsnn Ve kesme kuvvetine gre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, Vc, TS 500e gre belirlenecektir. Ancak, 7.3.4.1de tanmlanan kolon
sarlma blgelerindeki enine donatnn hesabnda, sadece deprem yklerinden oluan kesme
kuvvetinin depremli durumdaki toplam kesme kuvvetinin yarsndan daha byk olmas ve
ayn zamanda Nd 0.05 Ac fck koulunun salanmas halinde, betonun kesme dayanmna
katks Vc = 0 alnacaktr.
7.3.8. Ksa Kolonlara likin Koullar
Ksa kolonlar, tayc sistem nedeni ile veya dolgu duvarlarnda kolonlar arasnda braklan
boluklar nedeni ile oluabilirler (ekil 7.6). Ksa kolon oluumunun engellenemedii
durumlarda, enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti Denk.(7.5) ile
hesaplanacaktr. Denk.(7.5)teki eilme momentleri, ksa kolonun alt ve st ularnda
M a 1.4M ra ve M 1.4M r olarak hesaplanacak, n ise ksa kolonun serbest boyu olarak
alnacak ve hesaplanan kesme kuvveti Denk.(7.7)de verilen koullar salayacaktr. Ksa
kolonun tm boyunca, 7.3.4.1de kolonlarn sarlma blgeleri iin tanmlanan minimum enine
donat ve yerletirme koullar uygulanacaktr. Dolgu duvarlarnn kolonlara tamamen bitiik
olmas durumunda ksa kolon durumuna dnen kolonlarda, enine donatlar tm kat
yksekliince devam ettirilecektir (ekil 7.6).
7.4. SNEKLK DZEY YKSEK KRLER
7.4.1.1 Kolonlarla birlikte ereve oluturan veya perdelere kendi dzlemleri iinde
balanan kirilerin enkesit boyutlarna ilikin koullar aada verilmitir:
(a) Kiri gvde genilii en az 250 mm olacaktr. Kiri gvde genilii, kiri ykseklii ile
kiriin birletii kolonun veya perdenin kirie dik geniliinin toplamn gemeyecektir.
(b) Kiri ykseklii, deme kalnlnn 3 katndan ve 300 mmden daha az olmayacaktr. Bu
art salamayan elemanlar, zmlemede deme elemanlar ile beraber modellenecek, kiri
gibi donatlacak, ancak ereve kirii olarak kabul edilmeyecektir. Ayrca, kiri ykseklii
kiri gvde geniliinin 3.5. katndan fazla olmayacaktr.
(c) Kiri ykseklii, serbest akln nden daha fazla olmamaldr. Aksi durumda kiri
gvdesinin her iki yzne, kiri ykseklii boyunca boyuna gvde donats konulacaktr.
Toplam boyuna gvde donats alan, sa veya sol mesnet kesitlerinde st ve alt boyuna
donat alanlar toplamnn en bynn %30undan daha az olmayacaktr. Gvde donats
ap 12 mmden az, aral ise 300 mmden fazla olmayacaktr. Kiri ykseklii boyunca
600mmyi ve kiri ekseni boyunca 400 mmyi gemeyen aralklarla yatay gvde irozlar
konulacaktr. Boyuna donatlarn kenetlenmesine benzer biimde, gvde donatlarnn
kenetlenmesi iin de 7.4.3.1in (b) ve (c) paragraflar uygulanacaktr.
(d) Kiri genilii ve ykseklii ile ilgili olarak yukarda belirtilen snrlamalar, kolonlara
mafsall olarak balanan betonarme kiriler, ba kirili (boluklu) perdelerin ba kirileri ve
115
ereve kirilerine kolon-kiri dm noktalar dnda saplanan ikincil kiriler iin zorunlu
deildir.
7.4.1.2 Kiri olarak boyutlandrlp donatlacak tayc sistem elemanlarnda, tasarm
eksenel basn kuvvetinin Nd 0.10Acfck koulunu salamas zorunludur. Aksi durumda, bu
elemanlar 7.3e gre kolon olarak boyutlandrlp donatlacaktr.
ekil 7.6
7.4.2.1 Kiri mesnetlerinde ekme donatlarnn minimum oran iin Denk.(7.8) ile verilen
koula uyulacaktr.
0.6 f ctk / f yk
(7.8)
7.4.2.2 Boyuna donatlarn ap 12 mmden kk olmayacaktr. Kiriin alt ve stnde en az

iki donat ubuu, kiri akl boyunca srekli olarak bulunacaktr.
7.4.2.3 Deprem Tasarm Snf; DTS=1, 1a ve DTS=2, 2a olan tayc sistemlerde, kiri
mesnedindeki alt donat, ayn mesnetteki st donatnn %50sinden daha az olamaz. Ancak,
dier durumlarda bu oran %30a indirilebilir.
7.4.2.4 Aklk ve mesnetlerdeki ekme donats oran TS 500de verilen maksimum
deerden ve %2den fazla olmayacaktr.
7.4.3.1 Boyuna donatlarn yerletirilmesi ve kenetlenmesine ilikin koullar aada
verilmitir (ekil 7.7):
116
(a) Kiriin iki ucundaki mesnet st donatlarnn byk olannn en az 1/4 tm kiri boyunca
srekli olarak devam ettirilecektir. Mesnet st donatsnn geri kalan ksm, kiri boyunca
karlanmam moment braklmamak zere TS 500e gre dzenlenecektir.
(b) Kolona birleen kirilerin kolonun dier yznde devam etmedii durumlarda kirilerdeki
alt ve st donat, kolonun etriyelerle sarlm ekirdeinin kar taraftaki yzeyine kadar
uzatlp etriyelerin i tarafndan 90 derece bklecektir. Bu durumda boyuna donatnn kolon
iinde kalan yatay ksm ile 90 derece kvrlan dey ksmnn toplam uzunluu, TS 500de
ngrlen dz kenetlenme boyu bden az olmayacaktr. 90 derecelik kancann yatay ksm
0.4bden, dey ksm ise 12den az olmayacaktr. Perdelerde ve a lsnn dz
kenetlenme boyu bden ve 50den daha fazla olan kolonlarda, boyuna donatnn
kenetlenmesi, 90 derecelik kanca yaplmakszn dz olarak salanabilir.
(c) Her iki taraftan kirilerin kolonlara birlemesi durumunda kiri alt donatlar, akla
komu olan kolon yznden itibaren, 50 den az olmamak zere, en az TS 500'de verilen
kenetlenme boyu b kadar uzatlacaktr. Kirilerdeki ykseklik fark gibi nedenlerle bu
olanan bulunmad durumlarda kenetlenme, yukardaki (b) paragrafna gre kiriin
kolonun br yznde devam etmedii durumlar iin tanmlanan biimde yaplacaktr.
En byk mesnet
st donatsnn
en az1/4'
(Dier yerletirme kurallar iin Bkz.
TS-500)
> b
> 50
Komu
aklk alt
donats
a
b
Komu
aklk alt
donats
Perde veya
kolon
(a+b) > b
a > 0.4b
> b
> 50
> b
> 50
b > 12
> b
> 50
ekil 7.7
7.4.3.2 Boyuna donatlarn eklenmesine ilikin koullar aada verilmitir:
(a) 7.4.4.te tanmlanan kiri sarlma blgeleri, kolon-kiri birleim blgeleri ve aklk
ortasnda alt donat blgeleri gibi, donatnn akma durumuna ulama olasl bulunan kritik
blgelerde bindirmeli ek yaplmayacaktr. Bu blgeler dnda bindirmeli eklerin yaplaca
yerlerde, ek boyunca 7.2.8de tanmlanan zel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Bu etriyelerin
aralklar kiri derinliinin 1/4n ve 100 mmyi amayacaktr. st montaj donatsnn
aklk ortasndaki eklerinde zel deprem etriyeleri kullanlmasna gerek yoktur.
117
(b) Manonlu ekler veya bindirmeli kaynak ekleri, bir kesitte ancak birer donat atlayarak
uygulanacak ve birbirine komu iki ekin merkezleri arasndaki boyuna mesafe 600 mmden
daha az olmayacaktr.
Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri yksekliinin iki kat kadar uzunluktaki
blge, Sarlma Blgesi olarak tanmlanr. Bu blge boyunca 7.2.8de tanmlanan zel deprem
etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma blgelerinde 8den kk apl enine donat
kullanlmayacak ve ilk etriyenin kolon yzne uzakl en ok 50 mm olacaktr. 7.4.5.3e
gre daha elverisiz bir deer elde edilmedike, etriye aralklar kiri etkili yksekliinin
1/4n, en kk boyuna donat apnn 8 katn ve 150 mmyi amayacaktr (ekil 7.8).
Sarlma blgesi dnda, TS 500de verilen enine donat koullarna uyulacaktr. Kiri
eksenine dik dorultuda etriye kollar aral 350 mmyi amayacaktr.
7.4.5. Kirilerin Kesme Gvenlii
7.4.5.1 Kirilerde enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti, Ve, depremin soldan
saa veya sadan sola etkimesi durumlar iin ayr ayr ve elverisiz sonu verecek ekilde,
Denk.(7.9) ile bulunacaktr (ekil 7.9).
Ve = Vdy (M pi + M pj ) /
(7.9)
Kiri ularndaki moment kapasiteleri, M pi 1.4 M ri ve M pj 1.4M rj olarak alnabilir. Dey

ykler ile birlikte depremden hesaplanan D ile artrlm kesme kuvvetinin toplamnn,
Denk.(7.9) ile hesaplanan Veden kk olmas durumunda, Ve yerine bu kesme kuvveti
kullanlacaktr.
7.4.5.2 7.4.5.1e gre hesaplanan kesme kuvveti, Ve, Denk.(7.10) ile verilen koullar
salayacaktr. Denk.(7.10)daki ikinci koulun salanamamas durumunda, kesit boyutlar
gerektii kadar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
Ve Vr
Ve 0.85 bw d f ck
(7.10)
7.4.5.3 Kiri enine donatsnn hesabnda, betonun kesme dayanmna katks, Vc, TS 500e
gre belirlenecektir. Ancak, 7.4.4te tanmlanan kiri sarlma blgelerindeki enine donatnn
hesabnda, sadece deprem yklerinden oluan kesme kuvvetinin depremli durumdaki toplam
kesme kuvvetinin yarsndan daha byk olmas halinde, betonun kesme dayanmna katks
Vc = 0 alnacaktr. Hibir durumda pilyelerin kesme dayanmna katklar gznne
alnmayacaktr.
7.5. SNEKLK DZEY YKSEK EREVE SSTEMLERNDE KOLON - KR
BRLEM BLGELER
7.5.1. Kuatlm ve Kuatlmam Birleimler
Sneklik dzeyi yksek kolon ve kirilerin oluturduu ereve sistemlerinde kolon-kiri
birleimleri, aada tanmland zere, iki snfa ayrlacaktr.
118
(a) Kirilerin kolona drt taraftan birlemesi ve her bir kiriin geniliinin birletii kolon
geniliinin 3/4nden daha az olmamas durumunda, kolon-kiri birleimi kuatlm birleim
(b) Yukardaki koullar salamayan tm birleimler, kuatlmam birleim olarak
tanmlanacaktr.
50 mm
sk
hk
Kiri
sarlma
blgesi
= 2 hk
Kiri orta blgesi

(TS-500 e gre enine donat)
Kiri
sarlma
blgesi
= 2 hk
sk hk/4
sk 8 ( = en kk boyuna donat ap)
sk 150 mm
ekil 7.8
Mpj1.4 Mrj
Mpi1.4Mri
i
Vdyi
Vdyj
(Mpi + Mpj) / n
ekil 7.9
7.5.2. Kolon-Kiri Birleim Blgelerinin Kesme Gvenlii
7.5.2.1 Gznne alnan deprem dorultusunda kolon-kiri birleim blgelerindeki kesme
kuvveti, Denk.(7.11) ile hesaplanacaktr (ekil 7.10).
Ve = 1.25 f yk (As1 As2 ) Vkol
(7.11)
Kiriin kolona sadece bir taraftan sapland ve br tarafta devam etmedii durumlar iin As2
= 0 alnacaktr.
119
7.5.2.2 Herhangi bir birleim blgesinde Denk.(7.11) ile hesaplanan kesme kuvveti,
gznne alnan deprem dorultusunda hibir zaman Denk. (7.12) ve Denk. (7.13)de verilen
snrlar amayacaktr (ekil 7.10). Bu snrlarn almas durumunda, kolon ve/veya kiri
kesit boyutlar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
(a) Kuatlm birleimlerde:
Ve 1.7 bj h fck
(7.12)
(b) Kuatlmam birleimlerde:
Ve 1.0 bj h fck
(7.13)
7.5.2.3 Kolon-kiri birleim blgesindeki minimum enine donat koullar aada

verilmitir (ekil 7.3):
(a) Kuatlm birleimlerde, alttaki kolonun sarlma blgesi iin bulunan enine donat
miktarnn en az %40, birleim blgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak, enine donatnn ap
8 mmden kk olmayacak ve aral 150 mmyi amayacaktr.
(b) Kuatlmam birleimlerde, alttaki kolonun sarlma blgesi iin bulunan enine donat
miktarnn en az %60, birleim blgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak bu durumda, enine
donatnn ap 8 mmden kk alnmayacak ve aral 100 mmyi amayacaktr.
7.6. SNEKLK DZEY YKSEK PERDELER
Bodrum perdeleri dindaki perdeler iin aadaki en kesit koullar salanacaktr.
7.6.1.1 Perdenin boluklar karldktan sonra kalan net enkesit alan, Ndm dey ykler ve
deprem yklerinin G+Q+E ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en
by olmak zere, A c N dm / (0.25 f ck ) koulunu salayacaktr. Ba kirili (boluklu)
perdelerde A c ve Ndm deerlerinin hesabnda, boluklu perde kesitinin tm (perde
paralarnn toplam) gznne alnacaktr.
7.6.1.2 Perdeler, planda uzun kenarnn kalnlna oran en az yedi olan dey tayc
sistem elemanlardr.
(a)7.6.1.3de belirtilen zel durumlar dnda, dikdrtgen perdelerde gvde blgesindeki
perde kalnl kat yksekliinin 1/16sndan ve 200 mmden az olmayacaktr.
(b) U, L ve T gibi perdelerin sadece bir ucundan yanal dorultuda tutulan kollarndaki
kalnlk kat yksekliinin 1/16sndan ve 250 mmden az olmayacaktr.
(c) Perde kolu her iki ucundan yanal dorultuda tutulu ise, perde kolu kalnl kat
yksekliinin 1/20sinden ve 200 mmden az olmayacaktr.
(d) Dikdrtgen perde veya perde kolu kalnl perdenin veya perde kolunun plandaki yanal
dorultuda tutulmam boyunun 1/30undan kk olmayacaktr.
7.6.1.3 Tayc sistemi perdelerden oluan binalarda, Denk.(7.14) ile verilen koullarn her
ikisinin de salanmas durumunda perde kalnl, binadaki en yksek katn yksekliinin
1/20sinden ve 200mmden az olmayacaktr. Ayrca, 7.6.1.1 (d)deki koula uyulacaktr.
120
Ag / Ap 0.002
(7.14)
Vt / Ag 0.5 fctd
Denk.(7.14), bodrum katlarnn evresinde ok rijit betonarme perdelerin bulunduu

binalarda zemin kat dzeyinde, dier binalarda ise temel st kotu dzeyinde uygulanacaktr.
Kuatlm birleim koullar
bw1 ve bw2 3/4 b
bw3 ve bw4 3/4 h
(Bkz. 7.5.1)
bw2
bw3
Va
As1
1.25As1fyk
C1
C2
1.25As2fyk
As2
V
Vkol = min (Va , V)
b1
bw1
b2
bw4
(Bkz. 7.5.2.1)
b
Deprem
dorultusu
bw1 b vebw2 b ise bj = b

bw1 < b ve bw2 < b ise
bj = min (2b1 + h/2, 2b2 + h/2, b)
bj (bw1 + h)
(bw1 <bw2iin)
ekil 7.10
bj = min(b, bw1+h, bw2+h)
7.6.2. Perde U Blgeleri ve Kritik Perde Ykseklii
7.6.2.1 H w / w 2.0 olan perdelerin planda her iki ucunda perde u blgeleri
oluturulacaktr (ekil 7.11). U blgeleri, perde u blgesinin kendi kalnl iinde
oluturulabilecei gibi, perdeye birleen dier bir perdenin iinde de dzenlenebilir.
7.6.2.2 Temel stnden veya perdenin plandaki uzunluunun %20den daha fazla
kld seviyeden itibaren kritik perde ykseklii, 2 w deerini amamak zere,
Denk.(7.15)de verilen koullarn elverisiz olann salayacak biimde belirlenecektir.
2
H c r max[
; H w / 6]
(7.15)
Burada H w , temel stnden veya perdenin brt kesit eilme rijitliinin yarya indii
(plandaki uzunluunun %20den daha fazla klmesi veya kesit geniliinin yardan daha
fazla klmesi) seviyeden itibaren llen perde yksekliidir. Bodrum katlarnda rijitlii
121
st katlara oranla ok byk olan betonarme evre perdelerinin bulunduu ve bodrum kat
demelerinin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, H w ve
H cr byklkleri zemin kat demesinden itibaren yukarya doru gznne alnacaktr. Bu
tr binalarda kritik perde blgesi, en az zemin katn altndaki ilk bodrum katn ykseklii
boyunca aaya doru ayrca uzatlacaktr.
7.6.2.3 Dikdrtgen kesitli perdelerde, yukarda tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca
u blgelerinin her birinin plandaki uzunluu, perdenin plandaki toplam uzunluunun
%20sinden ve perde kalnlnn iki katndan daha az olmayacaktr. Kritik perde
yksekliinin stnde kalan perde kesimi boyunca ise, perde u blgelerinin her birinin
plandaki uzunluu, perdenin plandaki toplam uzunluunun %10undan ve perde kalnlndan
daha az alnmayacaktr (ekil 7.11).
7.6.2.4 Perde u blgelerinin, perdeye birleen dier bir perdenin iinde dzenlendii
durumda; her bir perde u blgesi perde gvdesinin iine doru 300 mmden daha az
olmamak zere en az perde kalnl kadar uzatlacaktr (ekil 7.11). Perde u blgesinin
enkesit alan, en az dikdrtgen kesitli perdeler iin 7.6.2.3te tanmlanan alana eit
dzenlenecektir.
7.6.3. Gvde Donats Koullar
7.6.3.1 Perdenin her iki yzndeki gvde donatlarnn toplam enkesit alan, boyuna ve
enine donatlarn her biri iin, perde u blgelerinin arasnda kalan perde gvdesi brt enkesit
alannn 0.0025inden az olmayacaktr. H w / w 2.0 olmas durumunda perde gvde
blgesi, perdenin tm kesiti olarak gznne alnacaktr. Perde gvdesinde boyuna ve enine
donat aral 250 mmden fazla olmayacaktr (ekil 7.11).
7.6.3.2 7.6.1.3de Denk.(7.14) ile verilen koullarn her ikisinin de saland binalarda,
boyuna ve enine toplam gvde donats oranlarnn her biri 0.002e indirilebilir. Ancak bu
durumda donat aral 300 mmyi gemeyecektir.
7.6.3.3 U blgeleri dnda, perde gvdelerinin her iki yzndeki donat alar, her bir
metrekare perde yznde en az 4 adet zel deprem irozu ile karlkl olarak balanacaktr.
Ancak 7.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca, u blgeleri dndaki beher
metrekare perde yznde en az 10 adet zel deprem irozu kullanlacaktr. irozlarn ap, en
az yatay donatnn ap kadar olacaktr. Ancak, irozlarn birim alandaki says gvde / iroz
orannda arttrlarak ap kltlebilir.
7.6.4. Gvde Donatlarnn Dzenlenmesi
Gvde donatlarnn perde u blgesinde kenetlenmesi salanacaktr. Perde u blgesi sarg
donats, kapal etriye ve iroz donatlarndan oluacaktr. Ayrca ular boyuna donatya
kancal ekilde balanm yatay gvde donatlar da perde u blgesi sarg donats olarak
kullanlabilir.Yatay gvde donatlarnn perde u blgelerinde kenetlenmesini salamak iin
yatay veya dey gnye yaplabilir. Yatay gvde donatlarnn ular veya gnyeleri ile perde
perde d kenar arasndaki mesafe 150 mm'den byk olmayacaktr. (ekil 7.11).
122
7.6.5. Perde U Blgelerinde Donat Koullar

7.6.5.1 7.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca perde u blgelerinin her
birinde toplam dey donat alannn perde brt enkesit alanna oran en az 0.002 olacaktr. Bu
yksekliin dnda bu oran 0.001den daha az olmayacaktr. Perde u blgesinin
geometrisinde ve donatsndaki gei, kat boyunca kademeli olarak yaplacaktr. Ayrca,
perde u blgelerinin her birinde boyuna donat miktar 414 ten az olmayacaktr. Perde u
blgelerinde boyuna donat oran 0.03 (bindirme blgesinde 0.06) gemeyecektir (ekil
7.11).
Perde u blgesi
min 8
<250mm
U blgesi dey donats
<250mm
> 0.001 bww

min 4 14
s < 200mm
s < bw
Kritik perde ykseklii H cr
a
U blgesi dey donats
> 0.002 bww
min 4 14
50mm < s < 100mm

s < bw /2
Perde u blgesi
w >7bw
Perde u
blgesi
Perde gvdesi
Perde u
blgesi
bw
a
<150mm
a < 25etr
u > 2 bw
u > 0.2 w
u > bw
u > 0.1w
Perde u
blgesi
Kesit a-a
Kritik perde
ykseklii boyunca
> 10 adet / m2
zel deprem irozu
Kritik perde
ykseklii dnda
> 4 adet / m 2
zel deprem irozu
Perde gvdesi
Perde u
blgesi
>bw
>300mm
bw
Alan > b w u
w> 7b w
123
Perde u blgesi
Perde gvde blgesi
Perde u blgesi
lw
ekil 7.11
7.6.5.2 Perde u blgelerindeki dey donatlar, aadaki kurallara uyularak, kolonlarda
olduu gibi etriyeler ve/veya irozlardan oluan enine donatlarla sarlacaktr.
(a) U blgelerinde kullanlacak enine donatnn ap 8 mmden kk alnmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay mesafe, a, etriye ve iroz apnn 25 katndan
daha fazla olmayacaktr.
(b)7.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca perde u blgelerine, kolonlarn
sarlma blgeleri iin 7.3.4.1de Denk.(7.1)in ikinci koulu ile belirlenen enine donatnn en
az 2/3 konulacaktr. Dey dorultuda etriye ve/veya iroz aral 150 mmden daha byk,
50 mmden daha kk alnmayacaktr (ekil 7.11). Bu aralk boyuna donat apnn 6 kat ve
perde kalnlnn 1/3nden fazla olmayacaktr. Perde u blgesindeki enine donatlar
temelin iinde, 300 mmden ve perde kalnlndan kk olmayan bir ykseklik boyunca
devam ettirilecektir.
124
(c) Kritik perde yksekliinin dnda kalan perde u blgelerinde dey dorultudaki etriye
ve/veya iroz aral, perde duvar kalnlndan ve 200 mmden daha byk alnmayacaktr
(ekil 7.11).
7.6.6. Tasarm Eilme Momentleri ve Kesme Kuvvetleri
7.6.6.1 H w / w 2.0 koulunu salayan perdelerde tasarma esas eilme momentleri,
7.6.2.2ye gre belirlenen kritik perde ykseklii boyunca sabit bir deer olarak, perde
tabannda Blm 4e gre hesaplanan eilme momentine eit alnacaktr. Kritik perde
yksekliinin sona erdii kesitin stnde ise, Blm 4e gre perdenin tabannda ve tepesinde
hesaplanan momentleri birletiren doruya paralel olan dorusal moment diyagram
uygulanacaktr (ekil 7.12). evresinde rijit perdeler bulunan bodrumlu binalarda sabit perde
momenti, 7.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca gznne alnacaktr.
H w / w 2.0 olan perdelerin btn kesitlerinde tasarm eilme momentleri, Blm 4e gre
hesaplanan eilme momentlerine eit alnacaktr.
7.6.6.2 H w / w 2.0 olmas durumunda, her bir katta perde kesitlerinin tama gc
momentlerinin, perdenin gl dorultusunda kolonlar iin Denk.(7.3) ile verilen koulu
salamas zorunludur. Aksi durumda perde boyutlar ve/veya donatlar arttrlarak deprem
hesab tekrarlanacaktr.
7.6.6.3 H w / w 2.0 koulunu salayan perdelerde, gznne alnan herhangi bir kesitte
enine donat hesabnda esas alnacak tasarm kesme kuvveti, Ve, Denk.(7.16) ile
hesaplanacaktr.
Ve = v
(M p ) t
(M d ) t
Vd
(7.16)
Bu denklemde yer alan kesme kuvveti dinamik bytme katsays v 1.5 alnacaktr.
Ancak, deprem yknn tamamnn betonarme perdelerle tand binalarda v 1.0
alnabilir. Daha kesin hesap yaplmad durumlarda burada (M p ) t 1.25 (M r ) t kabul
edilebilir.Dey ykler ile Blm 4ye gre depremden hesaplanan kesme kuvvetinin 1.2 D
(boluksuz perdeler) veya 1.4 D ( ba kirili perdeler) kat ile bytlmesi ile elde edilen
deerin, Denk. (7.16) ile hesaplanan Ve den kk olmas durumunda, Ve yerine bu kesme
kuvveti kullanlacaktr.
H w / w 2.0 olan perdelerin btn kesitlerinde tasarm kesme kuvvetleri, Blm 4ye gre
hesaplanan kesme kuvvetlerine eit alnacaktr.
7.6.7. Perdelerin Kesme Gvenlii
7.6.7.1 Perde kesitlerinin kesme dayanm, Vr, Denk.(7.17) ile hesaplanacaktr.
Vr = Ach (0.65 f ctd + sh f ywd )

7.6.6.3te tanmlanan Ve tasarm kesme kuvveti aadaki koullar salayacaktr:
125
(7.17)
Ve Vr
Ve 0.85 Ach
fck
Ve 0.65 Ach
f ck
Boluksuz perdeler
Ba kirili perdeler
(7.18)
Aksi durumda, perde enine donats ve/veya perde kesit boyutlar bu koullar salanmak zere
arttrlacaktr.
0.5Vperde taban
zmden bulunan
moment diyagram
(Perdeli sistem)
Arttrlm
kesme kuvveti
diyagram
Hw
zmden
bulunan kesme
kuvveti diyagram
zmden bulunan
moment diyagram
(Perde-ereveli sistem) Hcr
Hcr
(a) Tasarm eilme momenti M Ed

(Perdeli sistem)
(b) Tasarm eilme momenti MEd

(Perde-ereveli sistem)
2Hw /3
Hw
Tasarm kesme
kuvveti VEd
Tasarm eilme
momenti MEd
Hw /3
Tasarm eilme
momenti M Ed
Vperde taban
(c) Tasarm kesme kuvveti VEd
ekil 7.12
7.6.7.2 Temele balant dzeyinde ve st katlarda yaplacak yatay inaat derzlerindeki
dey donat, o kesitte aktarlan kesme kuvveti gznne alnarak, TS 500de tanmlanan
kesme srtnmesi yntemi ile kontrol edilecektir. Kesme srtnmesi hesabnda perde gvde
donatsnn tamam, perde u blgesinin donatsnn tamam ve przlendirilmi yzey iin
betonun katks fctd ile gznne alnacaktr. Ve srtnme kesme kuvveti aadaki art
salayacaktr:
Ve min[0.2fck Ac , (3.3 0.08fck ) Ac , 10 Ac ]

Kesme srtnmesi
gemeyecektir.
hesabnda
donatnn
akma
gerilmesi
f yk 500 MPa
(7.19)
deerini
7.6.8. Ba Kirili (Boluklu) Perdelere likin Kural ve Koullar

7.6.8.1 Perdeler iin yukarda verilen tm kural ve koullar, ba kirili perdeleri oluturan
perde paralarnn her biri iin de geerlidir.
7.6.8.2 Ba kirilerinin kesme donatsna ilikin kurallar aada verilmitir:
(a) Aadaki koullarn herhangi birinin salanmas durumunda, ba kirilerinin kesme
donats hesab 7.4.5e gre yaplacaktr.
n
2hk Vd 1.5 bw d fctd
(7.20)
(b)Denk.(7.20) ile verilen koullarn her ikisinin de salanamamas durumunda, ba kiriine

konulacak zel kesme donats, geerlilii deneylerle kantlanm yntemlerle belirlenecek
veya ba kiriindeki kesme kuvvetini ve onun oluturduu eilme momentini karlamak
126
zere apraz donatlar kullanlacaktr (ekil 7.13). Her bir apraz donat demetindeki toplam
donat alan Denk.(7.21) ile belirlenecektir.
Asd = Vd / (2 f yd sin )
(7.21)
apraz donat demetlerinde en az drt adet donat bulunacak ve bu donatlar perde

paralarnn iine doru en az 1.5b kadar uzatlacaktr. Donat demetleri zel deprem
etriyeleri ile sarlacak ve kullanlacak etriyelerin ap 8mmden, aral ise apraz donat
apnn 8 katndan ve 100 mmden daha byk olmayacaktr. apraz donatlara ek olarak, ba
kiriine TS 500de ngrlen minimum miktarda etriye ve yatay donat konulacaktr. Donat
demeti zel deprem etriyeleri ile sarlmad durumda, kiri etriyelerinin aral apraz donat
apnn 6 katn ve 150 mmyi gemeyecektir. Ayrca kiri ykseklii boyunca 200 mmyi ve
kiri genilii boyunca 200 mmyi gemeyen aralklarla yatay ve dey irozlar
kullanlacaktr (ekil 7.13). Bu ekilde yerletirilen etriye ve irozlar, hem dey hem de
yatay dorultuda, Denk. 7.1de verilen koullar salayacaktr.
1.5 l
1.5 l
b
n
<200mm
<200mm
1.5 l
<200mm
<200mm
ekil 7.13
7.6.8.3 Ba kirili perdelerde ba kirilerine etki eden kesme kuvveti
Vd 0.85 bwd f ck st snrn amayacaktr.
127
Vd ,
7.6.9. Perdelerde Boluklar

Perde iinde bulunan kap, pencere ve tesisat gibi geni boluk kenarlarnda kalan perde
paralarnn tasarm, bu paralarnn kesit geometrisine gre ortaya kacak kolon veya perde
gibi, oluan etkiler altnda donatlacaktr. Boluk kenarndaki perde paralarna etki eden
tasarm kesme kuvveti, bu elemanlar iin Blm 4'e gre depremden hesaplanan kesme
kuvvetinin 1.4D kat bytlmesiyle elde edilecektir.
Boluksuz olan blmdeki perde u blgesi donatlarnn bu blmde sreklii salanacaktr.
Boluun alt ve st blgelerine perde uzunluu boyunca ular gnyeli ve etriyelerle sarl
ilave yatay donat yerletirilecek, bu blgelerdeki ilave yatay donatnn toplam kesit alan
boluklu blgedeki perde gvdesine yerletirilen toplam yatay donat kesit alanndan az
olmayacak, etriye aral ise 150 mmden daha byk olmayacaktr (ekil 7.14).
Perdede boluk donats
Deme
Deme
ekil 7.14
Boluk kenarndaki perde paralarna etki eden tasarm kesme kuvveti, bu elemanlar icin
Blm 4'e gre depremden hesaplanan kesme kuvvetinin 1.4D kat bytlmesiyle elde
edilecektir.
7.7. SNEKLK DZEY SINIRLI KOLONLAR
Kolonun brt enkesit alan, Ndm dey ykler ve deprem yklerinin G+Q+E ortak etkisi
altnda hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en by olmak zere, Ac Ndm / 0.50 fck
koulunu salayacaktr. Bunun dnda enkesit boyutlarna ilikin olarak sneklik dzeyi
yksek kolonlar iin 7.3.1.1de belirtilen koullar, sneklik dzeyi snrl olan kolonlar iin de
geerlidir.
128

Boyuna donatya ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 7.3.2de belirtilen
koullar, sneklik dzeyi snrl olan kolonlar iin de geerlidir.
Boyuna donatnn dzenlenmesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 7.3.3te
belirtilen koullar sneklik dzeyi snrl olan kolonlar iin de geerlidir.
Boyuna donat bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas durumunda, ek boyunca
7.7.4.1de tanmlanan minimum enine donat kullanlacaktr.
Kolonlarda kullanlacak minimum enine donatya ilikin koullar, kolon sarlma blgeleri iin
7.7.4.1deve kolon orta blgesi iin 7.7.4.2deverilmitir. Tm kolon blgelerinde, 7.2.8de
tanmlanan zel deprem etriyeleri ve zel deprem irozlar kullanlacaktr.
7.7.4.1 Kolon sarlma blgelerinin her birinin uzunluu iin 7.3.4.1de verilen tanm,
sneklik dzeyi snrl olan kolonlar iin de geerlidir. Sneklik dzeyi snrl olan kolonlarda
sarlma blgesindeki enine donat aral, en kk enkesit boyutunun 1/3 nden, en kk
boyuna donat apnn 8 katndan ve 150mmden daha byk olmayacaktr.
7.7.4.2 Kolon orta blgesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 7.3.4.2de
verilen tanm ve minimum enine donat koullar sneklik dzeyi snrl olan kolonlar iin de
geerlidir. Kolon orta blgesindeki enine donat, 7.7.5.3e gre belirlenecektir.
7.7.5. Kolonlarn Kesme Gvenlii
7.7.5.1 Sneklik dzeyi snrl kolonlarda, dey ykler ve Blm 4de belirlenen ve
Dayanm Fazlal Katsays D ile arttrlarak hesaplanm deprem etkilerinin ortak etkisi
altnda elde edilen kesme kuvveti Vd , enine donat hesabnda esas alnacaktr.
7.7.5.2 Kesme kuvvetinin st snrna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin
Denk.(7.7)de verilen koul, Ve yerine Dayanm Fazlal Katsays D gzetilerek arttrlm
Vd alnmak zere, sneklik dzeyi snrl olan kolonlar iin de geerlidir.
7.7.5.3 Kolon enine donatsnn 7.7.5.1de tanmlanan kesme kuvvetine gre hesabnda
betonun kesme dayanmna katks, Vc, dey ykler ile birlikte deprem yklerine gre
hesaplanan en kk Nd eksenel kuvveti gznne alnarak TS 500e gre belirlenecektir.
7.7.6. Ksa Kolonlara likin Koullar
Ksa kolonlara ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 7.3.8de belirtilen koullar,
sneklik dzeyi snrl olan kolonlar iin de geerlidir.
129
7.8. SNEKLK DZEY SINIRLI KRLER

Enkesit boyutlarna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin 7.4.1.1de belirtilen
koullar, sneklik dzeyi snrl olan kiriler iin de geerlidir.
Boyuna donatya ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin 7.4.2de belirtilen
koullar, sneklik dzeyi snrl olan kiriler iin de geerlidir.
Boyuna donatnn dzenlenmesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin 7.4.3te
belirtilen koullar, sneklik dzeyi snrl olan kiriler iin de geerlidir.
Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar uzunluktaki
blge, sarlma blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge boyunca 7.2.8de tanmlanan zel
deprem etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma blgelerinde 8 den kk apl enine donat
kullanlmayacak ve ilk etriyenin kolon yzne uzakl en ok 50 mm olacaktr. 7.8.5e gre
daha elverisiz bir deer elde edilmedike, etriye aralklar kiri yksekliinin 1/4 n, en
kk boyuna donat apnn 8 katn ve 200mmyi amayacaktr. Sarlma blgesi dnda, TS
500de verilen enine donat koullarna uyulacaktr. Kirilerde etriye kollar aras 350 mmden
byk olmayacaktr.
7.8.5. Kirilerin Kesme Gvenlii
7.8.5.1 Sneklik dzeyi snrl kirilerde, dey ykler ve Blm 4de belirlenen ve
Dayanm Fazlal Katsays D ile arttrlarak hesaplanm deprem etkilerinin ortak etkisi
altnda elde edilen kesme kuvveti Vd, enine donat hesabnda esas alnacaktr.
7.8.5.2 Kesme kuvvetinin st snrna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin
Denk. (7.10)da verilen koul, Ve yerine Dayanm Fazlal Katsays D ile arttrlm Vd
alnmak zere, sneklik dzeyi snrl olan kiriler iin de geerlidir.
7.8.5.3 Kiri enine donatsnn 7.8.5.1de tanmlanan kesme kuvvetine gre hesabnda
betonun kesme dayanmna katks, Vc, TS 500e gre belirlenecektir. Hibir durumda
pilyelerin kesme dayanmna katklar gznne alnmayacaktr.
7.9. SNEKLK DZEY SINIRLI EREVE SSTEMLERINDE KOLON - KR
BRLEM BLGELER
Sneklik dzeyi yksek kolon ve kirilerin oluturduu ereve sistemlerinin kolon-kiri
birleimleri ile ilgili olarak 7.5de verilen kural ve koullar, 7.5.2.1 ve 7.5.2.2 hari olmak
zere, sneklik dzeyi snrl olan sistemlerin kolon-kiri birleimleri iin de geerlidir.
130
7.10. SNEKLK DZEY SINIRLI PERDELER

Perdenin boluklar karldktan sonra kalan net enkesit alan, Ndm dey ykler ve deprem
yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en by olmak
zere, Ac Ndm / 0.30 fck koulunu salayacaktr.
Sneklik dzeyi snrl perdeler, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan i
kuvvetlere gre boyutlandrlarak donatlacaktr. Sneklik dzeyi yksek perdeler iin 7.6.6,
7.6.8.2 ve 7.6.8.3de verilen kural ve koullar hari olmak zere, 7.6da verilen dier tm
kural ve koullar, Ve yerine D Dayanm Fazlal Katsays olmak zere Ve DVd alnarak
sneklik dzeyi snrl perdeler iin de geerlidir.
7.11. DEMELER
7.11.1 Demeler, katlardaki ktlelere etkiyen deprem yklerinin dey tayc sistem
elemanlarna gvenle datlmasn salayacak rijitlik ve dayanma sahip olacaklardr.
7.11.2 Btn deprem blgelerinde, dolgulu ya da dolgusuz yerinde dkme dili demeli
sistemlerde plak kalnl 70 mmden az olmayacaktr. Ancak, dey yklerden oluan kesme
kuvvetleri ile birlikte plak dzlemi iindeki deprem kuvvetlerinin gvenle aktarlmasn
salamak zere, dilerle plak arasnda kesme kuvveti balantlarnn yaplmas ve bu
balantlarn yeterli olduu hesapla gsterilecektir. Dier demelerin kalnlklar iin
TS500de verilen koullar geerlidir.
7.11.3 Kirisiz demeli binalarn demelerindeki dzlem ii eilme, kesme ve eksenel
etkiler, elastik diyafram kabul ile gznne alnacaktr. Bu binalarn demelerindeki
dzlem ii ortalama ekme, basn ve kayma gerilmelerinin hesabnda Dayanm Fazlal
Katsays D kullanlacaktr. Deme dzlemi iinde oluan ekme gerilmesi deerinin
fctd den byk olduu durumda, dzlem ii ekme gerilmesi deeri, demenin eilme
dayanm iin gerekli olandan arta kalan donat oran olmak zere f yd snrn
amayacaktr. Bu koulun salanamad durumlarda, donat eksii dzlem ii ilave donat ile
tamamlanacaktr. Deme dzlemi iinde oluan basn gerilmesi deeri 0.85 fcd snrn
amayacaktr. Deme dzlemi iindeki yatay kayma gerilmeleri her iki dorultuda
vr 0.65 f ctd f yd snrn amayacaktr. Bu hesapta eilme dayanm iin gerekli
olandan arta kalan ve kayma gerilmesine paralel dorultuda yerletirilecek olan deme
donats orandr. Dzlem iinde oluan kayma gerilmesi 0.65 fck snrn amayacaktr.
Deme ile perde arasnda oluan dzlem ii kayma gerilmeleri bu kesitlerdeki dzlem ii
kesme srtnmesi dayanmn amayacaktr. Kesme srtnmesi dayanm gerilme cinsinden,
perdeye saplanan ve kenetlenme boyu yeterli olan ve eilme dayanm iin gerekli olandan
arta kalan deme donats oran olmak zere, vr f yd bants kullanlarak
hesaplanacaktr. Birdkm birleimlerde kesme srtnmesi katsays iin 1.0 deeri
kullanlacaktr.
7.11.4 Deprem yklerinin demelerden dey tayc elemanlara gvenli bir ekilde
aktarldnn hesapla gsterilmesi gereken A2 ve A3 dzensizliklerin bulunduu kirili
demeli binalarda, demeler iin 7.11.3de verilen koullar salanacak, deprem yklerini
demeden perdeye aktaran kirilerin kesit hesabnda ve detaylandrlmasnda bu kirilerde
131
oluan eksenel basn ve ekme kuvvetleri Dayanm Fazlal Katsays D gzetilerek

dikkate alnacaktr. Bu kirilerde oluan eksenel basn gerilmesinin 0.5 fck dan byk
olduu durumlarda kiri kesiti 7.3.4de kolonlar iin verilen artlar salayacaktr. Bu
kirilerde oluan eksenel basn kuvvveti hi bir durumda kesitin kolon gibi hesaplanan
eksenel basn tama gcn amayacaktr.
7.11.5 Kirisiz demeli binalarda veya deprem yklerinin demelerden dey tayc
elemanlara gvenli bir ekilde aktarldnn hesapla gsterilmesi gereken kirili demeli
binalarda, demeden perdeye veya perde koluna kuvvetli dorultuda aktarlacak deprem
kuvveti, kat seviyesinin alt ve st kesitlerinde oluan ve Dayanm Fazlal Katsays D
gzetilerek hesaplanm DVd perde kesme kuvvetlerinin fark olarak hesaplanacaktr. Bu
kuvvet fark, perdeye kuvvetli dorultuda her iki taraftan saplanan ve eilme dayanm iin
gerekli olandan arta kalan kiri veya deme donatlarnn oluturduu eksenel ekme
dayanmlarnn toplam ( 2 Asa f yd ) ile deme ile perde birleimindeki eilme dayanm iin
gerekli olandan arta kalan deme donatsnn oluturduu kesme srtnmesi dayanmnn
( Asb f yd ) toplamn amayacaktr.
Perdeye kuvvetli dorultuda saplanan eksenel donat (aktarma donats) miktarnda
hesapland perde uzunluu boyunca azaltma yaplmayacak, kesme srtnmesi (balant)
donats, hem perde iinde ve hem de deme iinde kenetlenme koullarn salayacaktr.
Birdkm deme ve perde birleimlerde kesme srtnmesi katsays iin 1.0 deeri
kullanlacak, betonun kesme srtnmesi dayanmna katks dikkate alnmayacaktr. Aktarma
donats miktarnda donatnn sapland perde yzeyinden balayarak perde yznden
uzaklatka uygun miktarda azaltma yaplabilecei dikkate alnmaldr.
Bu biimde oluturulmu aktarma elemanlar ile deme arasnda aktarma eleman uzunluu
boyunca kesme srtnmesi kontrol ayrca yaplacaktr (ekil 7.15).
7.11.6 Demede byk olan boluklarn bulunduu durumda boluun her iki kenarna her
bir dorultuda etriyelerle sarl ilave yatay donat yerletirilecek; bu blgelerdeki ilave yatay
donatnn toplam kesit alan, boluk blgesine yerletirilmemi olan toplam yatay donat kesit
alanndan az olmayacak ve etriye aral 150 mmden daha byk alnmayacaktr. Bu ilave
yatay donatlar her bir dorultuda boluk uzunluunun en az 3 kat uzunlukta olacaktr.
7.11.7 Kirisiz demelerde ve kirisiz plak temellerde zmbalama kontrol sonlu eleman
modeli zmnden elde edilen veya TS 500de verilen yntem kullanlarak elde edilen ve
dey yklerle beraber Dayanm Fazlal Katsays D ile bytlm olan deprem etkileri
altnda oluan dey dorultudaki kayma gerilmesi esas alnarak yaplacaktr. Sonlu eleman
zmnden ele edilen kayma gerilmesi iin deme etkili ykseklii d olmak zere,
d pd / d f ctd koulu veya TS 500de tanmland zere V pr V pd artlar salanacaktr.
Burada pd birim genilikte hesaplanan kesme kuvvetidir. Hesaba esas olan d deeri kolon
veya perde yznden d / 2 mesafede alnacaktr. Bu koullarn salanmad ancak
d pd / d 1.5 f ctd artnn saland durumunda, donat kullanlarak plan zmbalama
dayanm arttrlabilir. Ancak, bu durumda betonun zmbalama dayanmna katks %50
azaltlarak
zmbalama
dayanm
ortalama
kayma
gerilmesi
cinsinden
pr 0.5 f ctd f yd eklinde hesaplanacaktr. Burada birim alanda bulunan zmbalama
iroz (ve/veya yatay donaty kavrayacak sehpa) donatsnn kesit alan olup, zmbalama
132
donats en az 4 adet/m2 olacak, kolon veya perde yznden d / 4 mesafede balayacak

ekilde dzgn yayl olarak yerletirilecek, zmbalama donatlarnn arasndaki mesafe
d / 2 yi amayacak ve zmbalama donatlar ortalama kayma gerilmesinin fctd / 2 deerine
dt blgeye kadar devam ettirilecektir (ekil 7.16).
D Vd,i+1
D Vd,i+1
Aktarma
donats
A sa
Balant
donats
A sb
Asa fyd
Asb fyd
Asa fyd
D Vd,i
D Vd,i
ekil 7.15
Demede ve plak temelde zmbalama donats
ekil 7.16
Kolon eriti
As mesnet st
>1/4As mesnet st
Orta erit
> 1/3As mesnet st
> 1/2As aklk alt
Kirisiz demelerin kolon ve orta eritlerinde donat dzeni
ekil 7.17
133
As aklk alt
7.11.8 Kiriiz demelerin kolon eritlerinde ve orta eritlerde ekil 7.17de verilen donat
kurallarna uyulacaktr.
7.12. BETONARME UYGULAMA PROJES ZMLERNE LKN KURALLAR
7.12.1. Genel Kurallar
7.12.1.1 Beton dayanm snf, evresel etki snf ve donat snf btn izim paftalarnda
belirtilecektir.
7.12.1.2 Tasarmda gznne alnan Harita Spektral vme Katsaylar SS ve S1 , Yerel
Zemin Snf (Tablo 16.1), Bina Kullanm Snf (BKS, Tablo 3.1), Bina nem Katsays (I,
Tablo 3.1) ve Bina Ykseklik Snf (BYS, Tablo 3.1), Deprem Tasarm Snflar (DTS, Tablo
3.2), Tayc Sistem Davran Katsays (R, Tablo 4.1) ve Dayanm Fazlal Katsays (D,
Tablo 4.1) btn kalp plan paftalarnda belirtilecektir.
7.12.1.3 7.2.8de tanmlanan zel deprem etriyelerine ve zel deprem irozlarna ait kanca
kvrm detaylar kolon, perde ve kiri detay paftalarnn her birinde gsterilecektir (ekil 7.1).
7.12.2. Kolon ve Perde Detaylar
7.12.2.1 Kolon yerleim planlarnda, dey donatlarn enkesit iindeki konum, ap ve
saylar ayrntl olarak gsterilecektir. Ayrca her bir kolon-kiri dm noktasnda, alttaki
kolondan yukarya uzatlan donatlar ve kolona balanan tm kirilerin boyuna donatlarn
planda gsteren yatay kesitler alnacak, bylece kolon ve kiri donatlarnn birleim
blgesinde betonun uygun olarak yerletirmesine engel olmayacak biimde dzenlendii
gsterilecektir. Temelden kan kolon ve perde filiz donatlar, bunlarla ilikili enine
donatnn say, ap ve aralklar ile almlar izim zerinde belirtilecektir.
7.12.2.2 Boyuna ve enine donatlar tm ile ayn olan her bir kolon tipi iin boyuna kesitler
alnarak donatlarn dey almlar yaplacaktr. Kolonlarda boyuna kesit; donat ek
blgelerini, bindirme boylarn ierecektir.
7.12.2.3 Her bir kolon tipi iin ayr ayr olmak zere, sarlma blgelerinin uzunluklar, bu
blgelere, kolon orta blgesine ve stteki kolon-kiri birleim blgesine konulan enine
donatlarn ap, say ve aralklar ile en kesitteki almlar izim zerinde gsterilecektir.
7.12.2.4 Perde yerleim planlarnda dey donatlarn perde gvdesindeki ve perde u
blgelerindeki konum, ap ve saylarnn gsterilmesine ek olarak, her bir perde tipi iin
boyuna kesitler alnarak donatlarn dey almlar yaplacaktr. Perde boyuna kesitinde
kritik perde ykseklii ak olarak belirtilecektir. Bu ykseklik boyunca ve dier perde
kesimlerinde kullanlan enine donatlarn ap, say ve aralklar ile almlar izim zerinde
gsterilecektir.
7.12.3. Kiri Detaylar
Kiri detay izimlerinde, her bir kiri iin ayr ayr olmak zere, kiri mesnetlerindeki sarlma
blgelerinin uzunluklar, bu blgelere ve kiri orta blgesine konulan enine donatlarn ap,
say ve aralklar ile almlar izim zerinde gsterilecektir.
134
BLM 7 EK A AZ KATLI VE TAIYICI SSTEM DZENL, YERNDE

DKME BETONARME BNALAR N N TASARIM
KURALLARI
7A.0. SMGELER
Bu blmde aadaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde aksi belirtilmedike kuvvetler
kiloNewton [kN], uzunluklar metre [m], alanlar metrekare [m2] ve yayl ykler
kiloNewton/metrekare [kN/m2] birimindedir.
Aci
= Gznne alnan kolonun enkesit alan
Aci
= Zemin katta kolon enkesit alanlarnn toplam
Apt
= Bina taban alan
Ash
= Kolon orta blgesinde s enine donat aralna kar gelen ykseklik boyunca, tm
etriye kollarnn ve irozlarn enkesit alan deerlerinin gznne alnan kolon
enkesit geniliine (b) dik dorultudaki izdmlerinin toplam
Asw
= Kiri orta blgesinde s enine donat aralna kar gelen uzunluk boyunca, tm
etriye kollarnn ve irozlarn enkesit alan deerlerinin toplam
Api
= Bina kat alanlarnn toplam
Awi
= Gznne alnan dorultuda alan perde veya perde kolu enkesit alanlarnn
toplam
A0i
= Gznne alnan kolon iin tm katlar boyunca biriken alan paylarnn toplam
= Kolon orta blgesinde etriye kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzaklk
= Kolon enkesit genilii
bw
= Kiri gvde genilii, perde gvde kalnl
BKS
= Bina kullanm snf
= Kiri faydal derinlii
= Gze alnan dey tayc elemann alan payna her bir katta etki eden veya kat
geneline etki eden yk katsaylaryla bytlmemi ortalama yayl sabit yk
(kN/m2)
= Bina nem katsays
Ii
= Zemin katta tek bir kolonun gzetilen dorultuda enkesit eylemsizlik momenti
H1
= Bina zemin kat ykseklii
(Ii /H1)2 = Zemin katta gze alnan dorultuda (kolon enkesit eylemsizlik momenti / kat
ykseklii)2 deerlerinin toplam
q
= Gze alnan dey tayc elemann alan payna her bir katta etki eden veya kat
geneline etki eden yk katsaylaryla bytlmemi ortalama yayl hareketli yk
(kN/m2)
= Kolon veya kiri orta blgesinde enine donat ve iroz aral

135
SDS
= DD-2 deprem dzeyi ve ksa period blgesi iin tanmlanan tasarm spektral ivme
katsays
= Kiri st veya alt boyuna donat oran
sh
= Kolon orta blgesinde enine donat oran
= Kolon toplam boyuna donat oran
= Kiri orta blgesinde enine donat oran
7A.1. KAPSAM
7A.1.1 Deprem blgelerinde yaplacak drt taraftan rijit bodrum perdeleri ile evrili en fazla
bir bodrum kat hari olmak zere kat says sekiz ile snrl ve tayc sistemi dzenli olan,
yerinde dkme betonarme binalarn yatay yk tayc sistemi elemanlarnn n tasarmnda, bu
ynetmelik ve bu konuda yrrlkte olan ilgili standart ve ynetmeliklerle birlikte, bu blmde
tanmlanan n boyutlandrma kurallar ile enkesit ve donat alt snr koullarnn gzetilmesi
nerilmektedir.
7A.1.2 Bu blme gre n boyutlandrmas yaplan drt taraftan rijit bodrum perdeleri ile
evrili en fazla bir bodrum kat hari olmak zere kat says be ile snrl ve tayc sistemi
dzenli olan yerinde dkme betonarme binalarn tayc sistem elemanlarnn nihai kesin
tasarmnda, bu konuda yrrlkte olan ilgili standart ve ynetmeliklerle birlikte, AFAD
tarafndan bu Ynetmelik ile birlikte kullanlmak zere yaynlanan Dzenli Yerinde Dkme
Betonarme Binalar iin Basitletirilmi Tasarm Kurallar1 balkl dkmanda tanmlanan
kolaylatrlm hesap ve tasarm kurallar kullanlabilir. Dzenli Yerinde Dkme Betonarme
Binalar iin Basitletirilmi Tasarm Kurallar1 balkl dkmanda verilen kolaylatrlm
hesap ve tasarm kurallarnn kullanlabilmesi iin bu blmde verilen koullar ile birlikte, ayn
dkmanda belirtilmi olan ilave koullarn salanmas gereklidir.
7A.1.3 Bu blmn kapsam iindeki betonarme binalarn yatay yk (deprem) tayc
sistemi, sadece sneklik dzeyi yksek erevelerden veya sneklik dzeyi yksek boluksuz
perdeler ile sneklik dzeyi yksek erevelerin birlikte kullanmndan oluacaktr.
7A.1.4 Drt taraftan rijit bodrum perdeleri ile evrili en fazla bir ksmi bodrum katl binalarn
ntasarmnda, bina zemin kat bodrum katn bir st kat olarak gznne alnacak, zemin kat
iin elde edilmi olan enkesit ve donat alt snrlar bodrum kat iin de geerli olacaktr.
7A.1.5 7A.1 ve 7A.2.2de tanmlanm olan snrlamalar haricindeki binalarn n tasarm bu
blmn kapsam dndadr.
7A.2. GENEL KURALLAR
7A.2.1. n Tasarm Kurallarnda Gzetilen Temel Yaklam
7A.2.1.1 Yerinde dkme betonarme binalarn yatay yk tayc sisteminin dey elemanlar
(kolon ve perdeler) iin 7A.3 ve 7A.4te tanmlanan boyutlandrma kurallarnn ve donat alt
snrlarnn oluturulmasnda aadaki koullar gzetilmitir:
Dzenli Yerinde Dkme Betonarme Binalar iin Basitletirilmi Tasarm Kurallar, AFAD, 2016.
136
(a) Dey tayc elemanlarn yksek eksenel basn gerilmelerine maruz kalmas nedeniyle
oluabilecek gevrek krlmalarn nlenmesi,
(b) Dey tayc elemanlarn yetersiz kesme dayanmna sahip olmas nedeniyle oluabilecek
gevrek krlmalarn nlenmesi,
(c) Tayc sistemin yetersiz yatay rijitlie sahip olmas durumunun nlenmesi.
7A.2.2. Bina zellikleri ve Tayc Sistem ile lgili Snrlamalar
7A.3 ve 7A.4te tanmlanan ntasarm kurallarnn uygulama kapsam, aada verilen bina ve
tayc sistem zellikleri ile snrldr:
7A.2.2.1 n tasarm kurallar, Tablo 3.1de verildii zere Bina Kullanm Snfnn BKS =
3 olarak tanmland konut veya iyeri tr binalar ile snrldr.
7A.2.2.2 Bina dikdrtgene yakn bir kat planna sahip olmaldr. Kat plannda binann uzun
kenar en fazla 30m uzunluunda, uzun kenarn ksa kenara oran ise en fazla 4 olmaldr. Bina
tayc sistemi (ereve ve perdeler) kat plannda birbirine dik dorultulu (ortogonal) eksenler
boyunca oluturulmal, tayc sistem eksenlerinde sreksizlik veya eksen dna kayma
bulunmamaldr.
7A.2.2.3 Bina kat planndaki en byk aklk 7.5 m, en kk aklk ise 3 m olmaldr.
Tayc sistemin her bir dorultusunda en az iki aklk bulunmaldr. Asansr veya merdiven
evresinde oluturulabilecek U veya C enkesitli perdelerin serbest ular arasndaki aklk
hari olmak zere, her bir dorultuda komu iki aklk arasndaki fark, iki aklktan uzun
olann yzde 50sinden fazla olmamaldr. Binada konsol kiriler varsa, konsol uzunluu 2
mden ve komu akln 1/3nden fazla olmamaldr.
7A.2.2.4 Binada 4mden daha yksek kat bulunmamal, katlar aras ykseklik deiimi
yksek olan katn yksekliinin yzde 15inden fazla olmamaldr.
7A.2.2.5 Binada Tablo 3.5te tanmlanm olduu zere A2 Deme Sreksizlikleri, A3
Planda kntlar Bulunmas, B1 Komu Katlar Arasnda Dayanm Dzensizlii (Zayf Kat)
ve B3 Tayc Sistemin Dey Elemanlarnn Sreksizlii dzensizlikleri bulunmamaldr.
7A.2.2.6 Binada belirgin burulma dzensizlii bulunmamaldr. Ksmi bodrum kat hari
olmak zere btn katlarda her bir deprem dorultusu iin binann ktle merkezi ile rijitlik
merkezi arasndaki dmerkezlik, binann ilgili dorultuya dik dorultudaki kat plan
uzunluunun yzde 20sinden fazla olmamaldr. Tayc sistemde betonarme perdeler
kullanld durumda bina plannda kat ktle merkezinin her iki tarafnda en az bir olmak zere
her bir dorultuda toplam en az iki dikdrtgen perde veya perde kolu bulunmaldr. Perdeler
her bir dorultuda ktle merkezine gre mmkn olduunca simetrik, ktle merkezinden
mmkn olduunca uzak ve bina d akslarna mmkn olduunca yakn bir ekilde
yerletirilmelidir.
7A.2.2.7 Betonarme perdelerde kk tesisat boluklar haricinde boluk bulunmamal,
binann tayc sistemi 7.6.8de tanmlanm olan boluklu (ba kirili) perde iermemelidir.
7A.2.2.8 Binann her bir katnda herhangi bir dey tayc elemann alan payna veya kat
geneline etki eden ve yk katsaylaryla bytlmemi ortalama yayl sabit yk ve ortalama
137
yayl hareketli yk deerlerinin toplam (g+q), kar yk hari olmak zere, 12 kN/m2den fazla
olmamaldr. Yayl sabit yk deerleri, deme ykleriyle beraber yatay ve dey tayc
elemanlarn (kiri, kolon, perde) ve tayc olmayan elemanlarn (blme duvar) arln da
iermelidir. Binann at katna etki eden hareketli yk, 0.2 deerindeki yk katsaysyla
azaltlm kar ykn de iermelidir.
7A.2.2.9 Dey tayc eleman (kolon, perde) enkesitlerinde bina ykseklii boyunca
kltme yapmaktan, binann farkl katlarnda farkl kiri enkesitleri kullanmaktan ve herhangi
bir yatay tayc sistem ekseni boyunca kiri enkesitlerinde deiiklik yapmaktan
kanlmaldr.
7A.2.2.10 Binada kirili plak deme sistemi kullanld durumda deme kalnl en az
150mm olmaldr. Dili veya dolgulu (asmolen) deme sistemleri kullanld durumda, plak
kalnl en az 70 mm olmal, dey tayc elemanlar arasndaki kiriler sneklik dzeyi
yksek ereve kirii olarak boyutlandrlmal ve donatlmaldr. Bu tr demelerdeki diler,
dikdrtgen perdelere veya perde kollarna kuvvetli dorultuda saplanan ve deprem yklerini
demeden perdelere aktaran ereve kirilerine dik dorultuda oluturulmaldr. Buna ek
olarak perde gvdelerine saplanan deme dilerinin de oluturulmas tercih edilmelidir.
7A.2.2.11 Bina temeli, tayc sistemin erevelerden olutuu durumda radye veya srekli
temel, tayc sistemin perde ve erevelerden olutuu durumda ise radye temel olarak
oluturulmaldr.
7A.3. DEY TAIYICI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASI
7A.3.1. Tayc Sistemi erevelerden Oluan Binalar
Yatay yk tayc sistemi sneklik dzeyi yksek erevelerden oluan binalarn kolonlar iin
uygulanacak boyutlandrma kurallar aada tanmlanmtr:
7A.3.1.1 Kolonlarda oluan eksenel basn gerilmelerinin snrlandrlmas iin her bir
kolonun enkesit alan Aci, Denklem (7A.1)deki koulu salayacaktr. Denklemdeki g ve q
deerleri, gze alnan kolonun alan payna her bir katta etki eden ortalama sabit ve hareketli
yayl yk, A0i deeri ise gze alnan kolon iin kolunun tad tm katlar boyunca biriken
alan paylarnn toplamdr.
Aci 0.00014 g q A0i
(7A.1)
7A.3.1.2 Kolonlarn yeterli kesme dayanmna sahip olmalar iin her bir kolonun enkesit
alan Aci, Denklem (7A.2)deki koulu salayacaktr. Denklemdeki SDS deeri, ksa periyod
blgesi iin tanmlanm olan tasarm spektral ivme katsaysdr.
Aci 0.00022SDS g 0.3q A0i
(7A.2)
7A.3.1.3 Tayc sistemin yeterli yanal rijitlie sahip olmas iin bina zemin kat kolonlarnn
enkesit eylemsizlik momentinin kat yksekliine orannn karesi deerlerinin toplam olan
(Ii/H1)2 deeri, binann her iki dorultusunda Denklem (7A.3)teki koulu salayacaktr.
Denklemdeki Api deeri, bina kat alanlarnn toplamdr.
Ii
Hi2 6.67 107 SDS g 0.3q Api

138
(7A.3)
7A.3.2. Tayc Sistemi Perdeler ve erevelerden Oluan Binalar

Yatay yk tayc sistemi sneklik dzeyi yksek boluksuz perdelerle sneklik dzeyi yksek
erevelerden oluan binalarn kolonlar iin uygulanacak boyutlandrma kurallar aada
tanmlanmtr:
7A.3.2.1 Kolonlarda oluan eksenel basn gerilmelerinin snrlandrlmas iin her bir
kolonun enkesit alan Aci, Denklem (7A.4)teki koulu salayacaktr.
Aci 0.00012 g q A0i
(7A.4)
7A.3.2.2 Kolonlarn yeterli kesme dayanmna sahip olmalar iin her bir kolonun enkesit
alan Aci, Denklem (7A.5)deki koulu salayacaktr.
Aci 0.0001SDS g 0.3q A0i
(7A.5)
7A.3.2.3 Boluksuz perdelerin yeterli kesme dayanmna sahip olmalar iin binann her bir
dorultusunda alan dikdrtgen perde veya perde kolu enkesit alanlarnn toplam olan Awi
deeri, binann her iki dorultusunda Denklem (7A.6) ve Denklem (7A.7)deki koullarn her
ikisini de salayacaktr. Denklemdeki Api deeri bina kat alanlarnn toplam, Apt deeri ise
bina taban alandr.
Awi 0.0002SDS g 0.3q Api

Awi 0.0007SDS g 0.3q Apt
(7A.6)
(7A.7)
7A.3.2.4 Bina tayc sisteminin tabanda yeterli kesme dayanmna sahip olmas iin zemin
kat kolonlarnn enkesit alanlarnn toplam ile binann her bir dorultusunda alan dikdrtgen
perde veya perde kolu enkesit alanlarnn toplamnn birbiriyle toplanmas sonucunda elde
edilen (Awi+Awi) deeri, binann her iki dorultusunda Denklem (7A.8)deki koulu
salayacaktr.
Aci Awi 0.0003SDS g 0.3q Api
(7A.8)
7A.4. ENKEST VE DONATI ALT SINIRLARI

7A.4.1. Tayc Sistem Elemanlar iin Enkesit Alt Snrlar
7A.2de tanmlanan kurallar uyarnca n tasarm yaplacak olan binalarda, yatay yk tayc
sistem elemanlar iin uygulanacak enkesit alt snr koullar aada tanmlanmtr:
7A.4.1.1 En kk kare kolon enkesiti 300 mm300 mm boyutlarnda olacaktr. Dikdrtgen
kolon enkesitlerinde ksa kenar en az 300mm uzunluunda olacak, uzun kenar boyutunun ksa
kenara oran 2den fazla olmayacaktr.
7A.4.1.2 En kk kiri enkesiti 300 mm geniliinde ve 500 mm derinliinde olacaktr. Kiri
derinlii, kenar aklklarda akln 1/12sinden ve i aklklarda akln 1/15inden az,
btn aklklarda serbest akln 1/4nden fazla olmayacaktr.
7A.4.1.3 Dikdrtgen perde kalnl veya L, T, U, C enkesitli perdelerdeki perde kolu
kalnlklar, bodrum kat evre perdeleri hari olmak zere, perdenin plandaki uzunluunun
139
1/25inden ve 250mmden az olmayacaktr. Bodrum kat evre perdelerinin kalnl

200mmden az olmayacaktr.
7A.4.2. Tayc Sistem Elemanlar iin Donat Alt Snrlar
7A.2de tanmlanan kurallar uyarnca n tasarm yaplacak olan binalarda, yatay yk tayc
sistem elemanlar iin uygulanacak donat alt snr koullar aada tanmlanmtr:
7A.4.2.1 Kare enkesitli kolonlarda toplam dey donat alannn kolon enkesit alanna oran
t, 0.01den az olmayacaktr. Uzun kenarn ksa kenara oran 2 olan dikdrtgen enkesitli
kolonlarda bu oran en az 0.015 olacaktr. Uzun kenar / ksa kenar orannn ara deerleri iin
dey donat oran alt snrnn dorusal olarak deitii kabul edilebilir.
7A.4.2.2 Kare enkesitli kolonlarda 7.3.4.2de tanmlanm olan kolon orta blgesindeki enine
donat oran sh = Ash/(sb), 0.00165ten az olmayacaktr. Uzun kenarn ksa kenara oran 2 olan
dikdrtgen enkesitli kolonlarda bu oran en az 0.0025 olacaktr. Uzun kenar / ksa kenar orannn
ara deerleri iin enine donat oran alt snrnn dorusal olarak deitii kabul edilebilir. Her
durumda kolon orta blgesindeki etriye ve iroz aral, kolonun en kk enkesit boyutunun
yarsndan ve 200 mmden fazla olmayacak, etriye kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki
yatay uzaklk a, etriye apnn 25 katndan fazla olmayacaktr.
7A.4.2.3 Kirilerin kolonlar veya perdelerle birletii kiri mesnet kesitlerinde, kiri st ve
alt boyuna donat oranlar (= As/bwd), srasyla 0.006 ve 0.003ten az olmayacaktr.
7A.4.2.4 7.4.4te tanmlanm olan kiri orta blgesindeki enine donat oran w = Asw/(sbw),
0.0025ten az olmayacak, bu blgedeki etriye ve iroz aral, kiriin faydal derinliinin
yarsndan fazla olmayacaktr.
140
BLM 8 DEPREM ETKS ALTINDA NRETML BETONARME BNA

TAIYICI SSTEMLERNN TASARIMI N ZEL KURALLAR
8.0. SMGELER
FH
= Mafsall balantya etkiyen edeer deprem kuvveti
f cd
= Betonun tasarm dayanm
f yd
= Donat eliinin (pimin) tasarm dayanm
= Bina nem Katsays
Ln
= Kiriin serbest akl
M pi
= Kiriin sol ucunun moment kapasitesi
M pj
= Kiriin sa ucunun moment kapasitesi
mk
= Mafsall balant iin etkin ktle
= Pim says
Sae (T )
= Doal titreim periyodu Tye kar gelen yatay elastik tasarm spektral ivmesi
Vr
= ereve dzleminde pimin kesme kuvveti kapasitesi
= Pim ap
8.1. KAPSAM
8.1.1 Deprem etkisi altnda nretimli betonarme bina tayc sistemlerinin tasarmna ilikin
zel kurallar bu Blmde verilmitir.
8.1.2 nretimli betonarme binalarda kullanlan kolon kiri balant tipleri ile panel
deme sistemleri ve bunlarn tasarmna ilikin kurallar da bu Blmn kapsam iindedir.
8.1.3 nretimli betonarme binalarda at ve deme diyaframlarnn oluturulmas ve
deprem kuvvetlerinin diyaframlar aracl ile aktarlmasna ilikin kurallar bu Blmde
aklanmtr.
8.2. NRETML BNALARIN GENEL ZELLKLER
8.2.1. nretimli Betonarme Tayc Sistem Elemanlar ve Balantlar
8.2.1.1 Betonarme nretimli binalar, retim tesislerinde retilen ve inaat sahasna
nakledilerek birletirilen kolon, kiri, perde, panel, ift cidarl panel, deme, duvar veya hcre
elemanlarndan oluan binalardr.
8.2.1.2 Betonarme nretimli bina elemanlar birbirlerine moment aktaracak ekilde
balanabildikleri gibi, moment aktarmayacak ekilde pimli, kaynakl veya daha farkl ekillerde
de balanabilir ve bu zelliklerine uygun olarak tasarlanrlar.
141
8.2.1.3 Bu blmde tanmlanan balantlarn dnda yeni balant tipleri de oluturulabilir,

projelendirilebilir ve uygulanabilir. Ancak yeni balant tipleri, 1.4te de tanmlanan kurulular
tarafndan/nezaretinde Ref.[1]e (Bkz.EK 8B) uygun olarak denenip, hesap esaslar ile kontrol
kriterlerini saladnn raporlanmas halinde kullanlabilir.
8.2.2. nretimli Betonarme Bina Tasarmna likin Genel Kurallar
8.2.2.1 Betonarme nretimli binalarn tasarmnda montaj ve kullanm aamalarnn dikkate
alnarak hesap ve detaylandrma yaplmas esastr.
8.2.2.2 Betonarme nretimli binalarn Dayanma Gre Tasarm kapsamnda dorusal
deprem hesab iin, balant tipleri ve tayc sistem trne bal olarak Tayc Sistem
Davran Katsaylar (R), Dayanm Fazlall Katsaylar (D) ile izin verilen Bina Ykseklik
Snflar (BYS) Tablo 4.1de verilmitir.
Snf BYS=2, BYS=3 olan nretimli betonarme binalarda;
(a) DD-2 deprem yer hareketinin etkisi altnda I = 1.5 alnarak Blm 4teki DGT hesap esaslar
ile yaplan tasarm bir n tasarm olarak gznne alnacaktr.
zere, eitli balant tipleri iin 8.8de verilen modelleme ve deerlendirme kurallar dikkate
alnarak Blm 5e gre ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm (GDT) yaklam
8.2.3. nretimli Binalarda Malzeme zellikleri
8.2.3.1 7.2.5de verilen malzeme zelliklerine uyulacaktr.
8.2.3.2 nretimli betonarme binalarda kullanlacak en dk beton kalitesi C30 olacaktr.
8.2.3.3 Montaj aamasnda kullanlacak imento harc, hzl dayanm kazanan ve bzlme
yapmayan zellikte olacaktr. Har basn dayanm, birletirilen tayc elemanlarn tasarm
basn dayanmlarndan daha byk olacaktr.
8.2.3.4 Deprem yklerine maruz nretimli elemanlarn ve birleimlerinin, seilen sneklik
dzeyi ile ilgili olarak 4.3.3 ve 4.3.4te verilen koullar salamas gereklidir.
8.3. MAFSALLI BALANTILAR
8.3.1. Genel zellikler
8.3.1.1 Mafsall balantlar esas ereve dzleminde moment aktaramayan ancak kesme
kuvveti ve eksenel kuvvet aktarabilen birleimlerdir.
8.3.1.2 Mafsall balantlar ok katl binalarda sadece yerinde dkme veya nretimli
boluksuz ve/veya ba kirili (boluklu) betonarme perdeler ile birlikte kullanlabilirler.
8.3.1.3 Yatay konumlu tayc elemanlarn mafsall birleimlerinde dier yatay konumlu
tayclara, kolonlara ve perdelere balantsz mesnetlenmesine izin verilmez.
142
8.3.1.4 Yatay konumlu tayclarn oturduklar mesnetlerde oluan srtnme kuvveti gzard
edilerek, ideal mafsall birleim varsaym yaplacaktr.
8.3.1.5 Mesnetlerinde sac plaka kullanlmayan pimli, yuval veya bunlarn farkl biimleri ile
oluturulan balantlarda en az 10 mm kalnlkl elik takviyeli elastomer yastk kullanlacaktr.
8.3.1.6 Ak-makas balantlar dndaki tm pimli balantlarn imento harc ile
doldurulmas ve serbest ularnn pul ve somun ile bitirilmesi zorunludur.
8.3.1.7 Ak-makas balantlar, at dzlemi iinde oluacak kuvvetleri aktaracak kesme
kapasitesine sahip detaylar ile slak veya mekanik balant ekli kullanlarak dzenlenecektir.
Ak-makas balantlarnda elastomer yastk kullanm zorunlu deildir.
8.3.1.8 Mafsall balantlarn tmnde balant kuvvetlerinin hesabnda Tablo 4.1de
tanmlanan Dayanm Fazlal Katsays (D) dikkate alnacaktr.
8.3.1.9 at dzleminde mafsall altta ankastre kolonlardan oluturulan sistemlerde, mafsall
birleime kapasite tasarm uygulanacak ve dorusal elastik blgede kalmas salanacaktr.
8.3.1.10 Kolonlara balants mafsall olan ya da montaj aamasnda mafsall olarak alan
tm tayc at kirilerinde dey ve yatay ykler etkisinde yanal stabilite hesaplar
yaplacaktr.
8.3.1.11 Kiri st tabla genilii en az Ln / 50 olacaktr. Burada Ln kiri serbest akln
gstermektedir.
8.3.2. Mafsall Balantlarda Devrilme Stabilitesi
8.3.2.1 8.6da verilen yatay diyafram koulunun saland binalarn at dzlemlerinde,
balantlar mafsall olan kirilerin dzlem d devrilme kontrol yaplacaktr. Kontrolde
kullanlacak edeer deprem yk Denk.(8.1) ile hesaplanacaktr.
FH
m k Sae (T ) D
(R / I )
(8.1)
Burada m k balant noktas iin hesaplanan ktleyi gstermektedir. FH edeer deprem yk,
yatay ve dey dorultularda en elverisiz i kuvvetleri verecek ekilde kiri ucuna ktle merkezi
seviyesinden etkitilerek devrilme tahkiki yaplacaktr (ekil 8.1). Bu tahkik ile belirlenen pimli
birleimlerdeki pim aplar, kaynak alanlar ve yuva kalnlklar, ilgili blmlerde tanmlanan
hesap yntemleri ile kontrol edilecektir.
8.3.2.2 Farkl montaj aamalar iin, nretim elemanlarn yanal stabilite kontrolleri
yaplacaktr.
8.3.3. Pimli Balantlar
Tipik bir pimli balant detay ekil 8.2de verilmitir.
8.3.3.1 Pim delikleri hem kiri ucundan hem de kolon mesneti serbest kenarndan pim apnn
en az 6 kat mesafede olacaktr.
8.3.3.2 Kirilerde braklacak pim-bulon deliklerinin ap, pim apnn en az iki kat olacaktr.
143
b1 b (c b / 8)
FH F1 F2
M d 3Nb / 8
b1
M d F1 h1 F2 h2
F1 = Kiriin kendi ktlesinden meydana gelen edeer deprem yk

F2 = Kiriin st blmnde tad ktleden meydana gelen edeer deprem yk
h1 = Eimli at kiriinin arlk merkezine olan mesafe
h2 = Aklarn mesnetlendii noktalarn ortalama ykseklii
ekil 8.1
ekil 8.2
8.3.3.3 Pim yuvalarnda, przsz yzey oluturacak malzeme ya da detay kullanlamaz.
8.3.3.4 Pim yuvalarnn doldurulmasnda kullanlan imento harcnn gerekli kenetlenmeyi
salayacak dayanma sahip olacaktr.
8.3.3.5 Pimle balanan kolon ve kiri u blgelerinde ekme gerilmesi ylmasna kar
yeterli sarg donats kullanlacaktr. Sarglama, kolon u blgesinde kapal etriyeler ile, kiri
u blgelerinde ise yatay U-etriyeler ile yaplacaktr. Sarg donatlar, en az etkin pim boyu
uzunluunca (8) yerletirilecek, ayrca aralarndaki temiz mesafe 50 mmyi amayacaktr. Pim
yuvalar, kapal ve U-etriyelerin kelerine denk gelecek ekilde yerletirilecek, gerekmesi
durumunda pim yuvalar kapal irozlar ile yatay dzlemde tutulacaktr.
8.3.3.6 Pim eksenine dik dorultuda yaplacak kapasite hesaplarnda betonun ekme dayanm
gznne alnmayacaktr.
8.3.3.7 Esas ereve dzleminde pimin kesme kuvveti kapasitesi, V r , Denk.(8.2) ile
hesaplanacaktr. d/ oran 6.0 dan byk olacaktr. pim apn, d kiri boyuna dorultusunda
pim merkezinden kiri veya kolon kenarna olan en kk mesafeyi, n pim saysn
gstermektedir.
144
V r 0.7n 2 f cd f yd
(8.2)
8.3.4. Kaynakl Balantlar

Kaynakl mafsall balant detay ekil 8.3te verilmitir.
8.3.4.1 Kolona yerletirilen balant plakasna ait ankraj donatlar evresinde sarg donats
sklatrlacaktr.
8.3.4.2 Balant noktasnda, birletirilen malzemelerin akma dayanmna eit veya byk
olmas kouluyla, birleim metali (elektrod) akma dayanmnn %45ine kadar kaynak
kapasitesine izin verilebilir.
ekil 8.3
8.3.5. Yuval Balantlar
Yuval mafsall balant detaylar ekil 8.4 ve ekil 8.5te verilmitir.
ekil 8.4
8.3.5.1 Yuva yanaklarnda minimum kalnlk 15 cm olacak ve pim kullanlacaktr.
8.3.5.2 Yuva yanaklarndaki eilme donatlar, mesnetlenen kiriin devrilme momentinden
oluacak i kuvvetlerin 1.2 katn karlayacak ekilde hesaplanacaktr.
8.3.5.3 Yuva yanaklarnda, esas ereve dzlemine dik dorultu iin Denk.(8.1) ile
hesaplanan kesme kuvveti sadece yuva yanaklarnda bulunan donatlar ile karlanacaktr.
145
ekil 8.5
8.3.6. Dier Mafsall Balantlar
Yukarda tanmlanan balant tiplerinin farkl biimleriyle oluturulacak mafsall balantlar,
8.3te tanmlanan tm koullar salayacaktr.
8.4. MOMENT AKTARAN BALANTILAR
8.4.1. Genel zellikler
8.4.1.1 nretimli betonarme binalarn moment aktaran balantlar, tersinir tekrarl deprem
ykleri etkisinde tama kapasitelerinden en az kaypla snek davran gsterecek ekilde
tasarlanacaktr.
8.4.1.2 Moment aktaran balantlarnn; balanan elemanlarnn tama kapasiteleri
dzeyindeki i kuvvetlerini, dayanm ve sneklikte azalma olmakszn aktarabildikleri
gsterilecektir.
8.4.1.3 Donat-plaka ya da plaka-plaka kaynaklarnn hesabnda, deprem etkisinden gelen i
kuvvetler Tablo 4.1de verilen dayanm fazlal katsays (D) ile arplarak bytlecektir.
8.4.1.4 Pimli ve manonlu birleimlerin hesabnda, deprem etkisinden gelen i kuvvetler
Tablo 4.1de verilen dayanm fazlal katsays (D) ile arplarak bytlecektir.
8.4.2. Islak Balantlar
Islak balantlar, pozitif ve negatif moment kapasitelerinin yerinde dkme beton ve sreklilik
donats ile saland birleimlerdir (ekil 8.6). Kiri-kolon geometrik oturma ekli, guseli,
gusesiz ya da geici guseli olarak oluturulabilir.
8.4.2.1 Sreklilik donatlarnn kenetlenme boylar, bu Ynetmeliin ve TS500n ilgili
koullarna uygun olarak belirlenecektir.
8.4.2.2 Birletirilen kiri ve kolon kesitlerinde; eilme momentinin her iki yn iin, boyuna
donatlarn kenetlenme boyu, yatay kesme kapasitesi vb. gerekli tm kontroller yaplacaktr.
146
8.4.2.3 Bu tr balantlarn tipik moment-dnme ilikilerinin zarf ekil 8.15 ve Tablo 8.2de
verilmitir.
ekil 8.6
8.4.3. stte Islak Altta Kaynakl Balantlar
Negatif moment kapasitesi srekliliinin yerinde dkme betonarme ile pozitif moment
kapasitesi srekliliinin ise kaynakla saland birleimlerdir (ekil 8.7).
ekil 8.7
147
8.4.3.1 Negatif moment sreklilik donatlar iin kolonda braklan boluk yapsal kaplama
betonunun dklmesi aamasnda zenle doldurulacaktr.
8.4.3.2 Her donat iin ayr delik braklmas durumunda; delik ap, iinden geecek donat
apnn en az iki kat olacaktr. Delik rtre yapmayan imento harc ile boluk kalmayacak
ekilde doldurulacaktr. Delikler arasnda en az donat ap kadar mesafe olacaktr.
8.4.3.3 Kolon kiri aras imento harc ile doldurulacaktr.
8.4.3.4 elik plakalara kaynaklanan kiri boyuna donatlarnn ekildeitirme kapasitesini
artrmak zere, plakadan kiri aklna doru en az 12L (L ilgili boyuna donat ap)
uzunluundaki blgede aderans bozucu bir nlem uygulanacaktr. Bu amala plastik klf,
yapkan bant vb. malzemeler kullanlabilir.
8.4.3.5 Kiriin, kolonda oluturulan konsol zerine oturduu mesafede etriye aral en ok
4L ve 80 mm olacaktr.
8.4.3.6 Kiriin, kolonda oluturulan konsol zerine oturduu blgede ters U eklindeki kiri
etriyeleri, alt plakaya kaynatlm en az 50 mm yksekliindeki elik plakalara ke kaynak
dikiiyle balanacaktr. Etriyelerin dorudan alt plakaya kaynaklanmasna izin verilmez.
8.4.3.7 Birletirilen kiri ve kolon kesitlerinde; eilme momentinin her iki yn iin, boyuna
donat kenetlenme boyu, yatay kesme kapasitesi, kaynakl alt balant vb. gerekli tm kontroller
yaplacaktr.
8.4.3.8 Bu tr balantlarn tipik moment-dnme ilikisi ekil 8.15 ve Tablo 8.2de
verilmitir.
8.4.4. Ard Germeli Balantlar
nretimli kiriler, kolonlara moment aktaracak ekilde ard germeli olarak balanabilirler
(ekil 8.8). Ard germe halatlarnn geirildii klflar, ard germe ileminden sonra bo
braklabilir ya da imento harc ile doldurulabilir. Her iki tr iin, birleimin enerji tketme
zelliini arttrmak zere betonarme donats kullanlabilir.
Ard germe klf

spiral korruge boru
ekil 8.8
8.4.4.1 Kolonkiri aras imento harcyla doldurulacaktr.
8.4.4.2 Ard germeli balantlarda kiri ile kolon yz arasnda kesme kuvveti aktarm, ard
germe halatlar tarafndan oluturulan mengene kuvveti ve srtnme ile gerekleir.
148
8.4.4.3 Ard germe halatlarna verilecek balang ekme kuvveti, gerilme kayplar dikkate
alnarak;
M pi M pj
Ln
(8.3)
ifadesi ile hesaplanan kesme kuvvetinin srtnmeyle ( 0.5 ) tand dikkate alnarak
hesaplanacaktr. Denk.(8.3)te M pi ve M pj srasyla kiri sol ve sa ularna ait eilme momenti
kapasitelerini, Ln ise kiri serbest akln gstermektedir.
8.4.4.4 Kiri, kolon gusesine mesnetleniyor ise, gusenin kesme dayanmna olan katks
gznne alnabilir. Ancak, depremden dolay yerekimi dorultusuna ters ynde oluacak
kesme kuvvetinin sadece srtnme ile tanabildii gsterilecektir.
8.4.4.5 Klflar bo braklm veya imento harc ile doldurulmu tm ard germeli
birleimlerde, balang ard germe deeri halat akma gerilmesinin %50sinin zerinde olamaz.
8.4.4.5 Ard germe klflar imento harc ile doldurulmu birleimlerde; spiral klf i kesit
alan, iinden geen ard germe halatlarnn toplam enkesit alannn iki katndan az olamaz.
8.4.4.6 Ard germeli birleimlerde betonarme donats kullanlmas durumunda, donat
yuvalar imento harc ile doldurulacaktr. Kolon-kiri ara yznde her iki ynde en az 5
uzunluktaki blmde donat aderans bozulacaktr (ekil 8.9). Burada ilgili donat apn
gstermektedir. Betonarme donatsnn birleimin moment tama kapasitesine katks en az
%25, en fazla %40 olacaktr.
ekil 8.9
8.4.4.7 Her iki tr ard germeli birleimde, en byk yatay telenme seviyesinde ard germe
halatlarnda gerekleecek birim uzama akma birim uzamasnn %90 ndan byk olamaz.
8.4.4.8 Bu tr balantlarn tipik moment-dnme ilikisi ekil 8.15 ve Tablo 8.2de
verilmitir.
149
8.4.5. Bulonlu Balantlar

nretimli elemanlar yksek dayanml bulonlar ile balanabilir (ekil 8.10).
ekil 8.10
8.4.5.1 Yksek dayanml (fyk > 800 MPa) bulonlarda ard germe uygulamas yaplarak
kullanmda, hesaplanan hedef yerdeitirme seviyesinde bulonlarn elastik kald
gsterilecektir.
8.4.5.2 Kolonkiri aras imento harc ile doldurulacaktr.
8.4.5.3 Ard germe uygulanmayan bulonlu birleimler iin moment-dnme ilikisi ekil 8.15
ve Tablo 8.2de verilmitir.
8.4.5.4 Ard germe uygulanan bulonlu birleimlerin moment-dnme ilikisi 8.2.1.3te
tanmland ekilde deneyle belirlenecektir.
8.4.6. Manonlu-Pimli Balantlar
Bu balant tipinde, negatif moment yerinde dkme betonarme ile, pozitif moment ise kolon
konsolunda braklan en az 4 adet pimin kesme kapasitesi ile tanr (ekil 8.11). Negatif
moment tayan donatlar, kolonda braklan bolua ya da kolonda braklan zel manonlara
vidalanarak betonlanr.
8.4.6.1 Pozitif moment srekliliinde kullanlan pimlerin kirie ankraj iin, kirilerde zel
yivli sac borular kullanlacaktr. Yivli sac borularn i ap pim apnn en az iki kat olacaktr.
Pim yuvalar bzlme yapmayan imento harc ile doldurulacaktr.
8.4.6.2 Yeterli ankraj boyu pim ucunda plaka kullanlarak da salanabilir.
150
8.4.6.3 Pimlerin ularna di alm olacak ve yivli boru harla doldurulduktan hemen sonra
yeterli boyutlarda pul ve somun kullanlarak sklacaktr.
ekil 8.11
8.4.6.4 Pimlerin toplam enkesit alan kiri mesnet alt donats toplam alanndan az
olmayacaktr. Akma dayanmlar fark da dikkate alnacaktr.
8.4.6.5 Kolon konsolu ile kiri alt yzeyinin temasn salamak zere, konsol zerinde ve
kiri altnda zel kesme dileri braklacak ve kolon ile kiri arasndaki tm boluklar imento
harc ile doldurulacaktr.
8.4.6.6 Manonlu balantlarda gmenin manon blgesi dnda snek olarak
gerekleecei gsterilecektir.
8.4.6.7 Manonlar sertifikal olacak, toplam manon saysnn %2 si ve 5 adetten az olmamak
zere rnek alnarak deneyleri yaptrlacak, sonular istatistiki olarak deerlendirilecektir.
8.4.7. Dier Moment Aktaran Balantlar
Kolon-temel, kolon-kolon, kiri-kiri veya perde-perde balantlar tpl boyuna donat
birleimleri (imento harl ya da zel yapkanl) veya mekanik (zel bulonlu) olarak tekil
edilebilir (ekil 8.12).
ekil 8.12
8.4.7.1 Tpl boyuna donat birleimleri ya da mekanik birleimlerin, geleneksel donat
uygulamalar ile ayn davran gsterdii retici firma tarafndan deney raporlar ile
151
gsterilecektir. Donat birleimi Ref.[2]de (Bkz.EK8 B) tanmlanan kabul koullarna uygun

olacaktr.
8.4.7.2 Plastik mafsal olumas beklenen blgelerde sadece Ref.[2]de Tip-2 snfna giren
balantlar kullanlacaktr.
8.4.7.3 Mekanik donat balantlarnda, retici tarafndan kullanlan kaynak 8.4.1de
tanmlanan koullar salayacaktr.
8.4.7.4 Balantlarda srtnme kesmesi kontrol yaplacaktr.
8.5. NRETML TAIYICI PANEL-DEME SSTEMLER
8.5.1 ift Cidarl Paneller
ki ince cidarl paneli, kafes donatlar ile birletirerek retilen duvar elemanlardr (ekil 8.13).
Bu elemanlar antiyede monte edildikten sonra duvar-duvar, duvar-deme ba donatlar
yerletirilir ve duvar boluklar betonla doldurulur. Minimum donat oranlar Tablo 8.1de
verilmitir.
d1 > 50mm
d2 70mm
ekil 8.13
8.5.2. Tek Cidarl Paneller
Tek cidarl nretim panellerden oluturulmu bir binann tipik birleim detay ekil 8.14te
verilmitir.
8.5.2.1 Minimum panel kalnl 120mm olacaktr.
8.5.2.2 Minimum donat aplar B420C cinsi elik kullanlmas durumunda, dey donat iin
10, yatay donat iin 8 olacaktr.
8.5.2.3 Minimum donat oranlar Tablo 8.1de verilmitir.
8.5.2.4 Pano etraf U biimli donat ile evrilecek ve en az 210 kenar boyuna donats
kullanlacaktr.
152
Tablo 8.1. Panel-Deme Sistemlerinde Minimum Donat Oranlar

Minimum Donat
B420C
B500C
Alttan bina yksekliinin alttan 1/3 boyunca
0.0020
0.00150
Geri kalan bina ykseklii boyunca
0.0015
0.00133
ekil 8.14
8.6. NRETML BNALARDA DYAFRAMLARA LKN KOULLAR
nretimli tek veya ok katl binalarda deme veya at dzlemlerinde aada tanmlanan
ekilde diyafram oluturulacak ve diyafram hesaplar yaplacaktr.
8.6.1. at Diyafram
Deprem yklerinin tamamnn at kotundaki balantlar mafsall olan kolonlar tarafndan
tand tek katl bina sistemlerinin at dzlemleri ile ok katl binalarn mafsall balantl
at dzlemlerinde, metal at rts dzlem ii kuvvetleri aktaran diyaframlar olarak dikkate
alnacak ve hesaba katlacaktr. Diyafram oluturulmas ile ilgili kurallar EK 8Ada verilmitir.
8.6.2. Deme Diyafram Oluturulmas
8.6.2.1 nretimli betonarme binalarn tasarma esas diyafram i kuvvetleri, Blm 4 ve
Blm 7de verilen ve aada sralanan ek koullara uygun olarak yaplan diyafram hesab ve
tasarm ile belirlenecektir.
8.6.2.2 Diyafram modeli oluturulurken; nretimli betonarme TT plak, boluklu deme,
filigran deme gibi deme elemanlarnn etkili rijitlii, yatay kesme srtnmesi artlarnn
salanmas durumunda kompozit kesitin rijitlii, aksi halde sadece yapsal kaplama betonu
rijitlii olarak kabul edilecektir (Ref [3] Bkz.EK 8B).
8.6.2.3 Demeler kendi dzlemlerinde sonsuz rijit kabul edilmeyecek, sonlu eleman
modellemesi yaplacaktr. Dey ve yatay yklerin gvenli ekilde aktarld gsterilecektir.
Diyafram hesab ile elde edilen i kuvvetler, kesme srtnmesi hesap yntemine uygun olarak
hesaplanan ba donatlar ile karlanacaktr. Diyafram zerinde ekme kuvvetleri bulunan
blgelerde ek donat kullanlacaktr.
153
8.6.2.4 nretimli betonarme deme sistemlerinin perde ve/veya kiriler ile snrlandrlmas
zorunludur. Bu amala her iki dorultuda, tm eksenlerde ereve kirileri kullanlacaktr.
8.6.2.5 nretimli betonarme deme sistemlerin perdeler ile dorudan birletii blgelerde,
diyafram i kuvvetlerinin yapsal kaplama betonu ierisinde yer alan donatlar ve uygun
detaylar ile aktarld hesapla gsterilecektir.
8.6.2.6 nretimli beton deme elemanlar ile birlikte yapsal kaplama betonu uygulamas
zorunludur. Gerekleen yapsal kaplama betonu kalnl en az 70 mm olacaktr.
8.6.2.7 Yapsal kaplama betonu kalitesi 8.2.3.2ye uygun olacaktr.
8.6.2.8 Yapsal kaplama betonu her iki ana dorultuda ayr ayr en az 0.0015 orannda boyuna
donat ierecektir.
8.7. KOLONLARI STTEN MAFSALLI BNALARA LKN EK KOULLAR
8.7.1 Kolonlar at kotunda mafsall tek katl erevelerden oluan nretimli betonarme
binalarda; bina oturma alannn %25ini gememek kaydyla ksmi ara kat oluturulmas
durumunda, bu ksmi ara katn yatay rijitliinden dolay at diyaframnda oluacak ilave i
kuvvetler ve plandaki burulma dzensizlii dikkate alnacak ya da bu dzensizliin ortadan
kaldrlmas iin ksmi ara katl blm derz ile ayrlacaktr.
8.7.2 Ara kat tayc sisteminin ana tayc sisteme balants mafsall ya da monolitik olarak
yaplacaktr.
8.7.3 boyutlu yapsal modelde, at rt malzemesi ile salanan dzlem ii rijitlik dikkate
alnacaktr.
8.7.4 Kolonlar at kotunda mafsall tek katl erevelerin yerinde dkme ok katl betonarme
veya nretimli betonarme binalarn en st kat (at kat) olarak kullanlmas durumunda
4.3.5.3te verilen koullara uyulacaktr.
8.8. NRETML BETONARME BNALARIN DORUSAL OLMAYAN
HESABINA LKN ESASLAR
8.8.1 nretimli betonarme binalarn dorusal olmayan hesabnda tm balant trleri iin
kullanlacak genel moment-toplam dnme ilikisi iskelet erisi ekil 8.15te verilmitir.
8.8.2 Her balant tr iin moment tanmlar ve dnme kapasiteleri, eitli performans
dzeyleri iin Tablo 8.2de verilmitir.
8.8.3 Harl ard germeli birleimler iin zaman tanm alannda dorusal olmayan zmleme
yaplmas durumunda merkeze ynelimli evrimsel davran modeli kullanlacaktr.
8.8.4 Dorusal hesapta ekil 8.15teki ilk dorunun eimi balantnn moment dnme
rijitlii olarak kullanlacaktr.
154
Moment [kNm]
M3
M2
M1
Dnme [rad]
ekil 8.15
Tablo 8.2. Moment Aktaran Balantlarda Moment Dnme skelet Erisi
Koordinatlar ve Performans Snrlar
Balant
Tipi
Islak
Balant
(8.4.2)
M1 [kNm]
M2 [kNm]
stte slak
altta kaynakl
Balant
(8.4.3)
M1 M 2
M1 M 2
M3
M3
0.008
0.010
3 [rad]
0.030
0.030
HK : Hemen
0.012
2 [rad]
Kullanm
CG : Can
Gvenlii
G : Gme
nlenmesi
M1(*)
M 2(**)
M3 M
M3 [kNm]
1 [rad]
Ard Germeli
Balant
(Harl)
(8.4.4)
Ard Germeli
Balant
(Harsz)
(8.4.4)
Bulonlu
balant
Manonlupimli balant
(8.4.5)
(8.4.6)
M1 M 2(***)
M1 M2
M1 M 2
M3
(**)
2
1(*)
(****)
3
(*****)
3
0.002
0.010
0.008
0.040
0.040
0.040
0.030
0.015
< (**)
2
0.010
0.018
0.012
0.022
0.022
0.020
0.030
0.030
0.022
0.030
0.030
0.030
0.040
0.040
0.030
(**)
2
(*)
Ard germe kuvvetinin yenildii moment ve kar gelen dnme

Ard germe halatlarnda akma gerilmesinin %90na ulald durumdaki moment ve kar gelen dnme
(***)
Ard germe kuvvetinin yenildii moment (Dnme iin 0.002 kabulu)
(****)
Dnmenin 0.040 olduu durum iin hesaplanan moment
(*****)
Hesapla belirlenecek moment
(**)
155
EK 8A ATI DZLEM DYAFRAMININ TANIMLANMASI

8A.1 Hesap iin oluturulacak boyutlu tayc sistem modeline, trapez sac levha veya
sandvi panel tr at rt malzemeleri de dhil edilecektir. at rt malzemesi, aklar
arasna yerletirilen iki ucu mafsall elastik apraz iftleri ile temsil edilecektir. Modelde, apraz
ubuklarn balanmas iin, aklar zerinde en az bir ara dm noktas tanmlanacaktr.
EK = at kirii; A = Ak
ekil 8A.1
8A.2 at rtsn temsil eden aprazlarn edeer eksenel rijitlikleri (EA)e [MN];
(EA)e 3.5 t
(8A.1)
formlyle hesaplanacaktr. Bu formlde t [mm] rt malzemesini oluturan sacn toplam et

kalnln gstermektedir. Trapez sac levha durumunda levha kalnlna, sandvi panel
durumunda ise alt ve st levha kalnlklar toplamna eittir.
8A.3 at dzleminde oluan diyafram nedeniyle aklar, oluk kirileri ve at kirilerinde
(EK) ortaya kan ilave i kuvvetler ilgili elemanlarn boyutlandrlmasnda ve birleim
hesaplarnda dikkate alnacaktr.
8A.4 at rtsn temsil eden aprazlarda oluan en byk eksenel kuvvet kullanlarak,
rty aklara balayan balant elemanlarnn says belirlenecektir. En byk apraz kuvveti
Nmax n izdm alnarak, gereken balant eleman says Denk.(8A.2) ile hesaplanacaktr.
2 N max cos
Qem
(8A.2)
Burada aprazn EK ile yapt ay, Qem bir balant elemannn emniyetle tayabilecei
kesme kuvvetini, n ise b uzunluunda kullanlacak balant eleman saysn gstermektedir (ekil
8A.1).
156
EK 8B REFERANSLAR
[1] ACI 374 2R-13-01 (2013). Guide for Testing Reinforced Concrete Structural Elements
under Slowly Applied Simulated Seismic Loads, ACI Committee 374, American Concrete
Institute.
[2] AC 133 (2012). Acceptance Criteria for Mechanical Connector Systems for Steel
Reinforcing Bars, www.icc-es.org,
[3] TS 3233 (1979). ngerilmeli Beton Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar. Trk Standartlar
Enstits, Ankara.
157
BLM 9 DEPREM ETKS ALTINDA ELK BNA TAIYICI SSTEMLERNN

TASARIMI N ZEL KURALLAR
9.0. SMGELER
uzunluklar milimetre [mm], alar radyan [rad] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm2]
birimindedir.
A
= Enkesit alan
Ac
= Beton enkesit alan
Ae
= Etkin net enkesit alan
Afb
= Kiri bal enkesit alan
Ag
= Kaypsz enkesit alan
Ag
= Kompozit elemann toplam enkesit alan
Aos
= Spiral sarg donatsnn enkesit alan
As
= elik enkesit alan
Asc
= elik ekirdein akma ekildeitirmesi gsteren enkesit alan
Asr
= Boyuna donat alan
Aw
= Ke kaynak alan
= Genilik
bbf
= Kiri kesitinin balk genilii
bk
= Kolon enkesitinde en dtaki enine donat eksenleri arasndaki uzaklk
Ca
= Gerekli eksenel kuvvet dayanmnn tasarm eksenel kuvvet dayanmna oran
= Dairesel halka kesitlerde d ap
= Dayanm fazlal katsays
= Dairesel kolonun gbek ap (spiral sarg donats eksenleri arasndaki uzaklk)
db
= Kiri enkesit ykseklii
dc
= Kolon enkesit ykseklii
= Yap elii elastisite modl, E = 200000 N/mm2
Ed
= Deprem etkisi
= Ba kirii boyu
Fcr
= Kritik burkulma gerilmesi
Fcre
= Olas akma gerilmesi ile hesaplanan kritik burkulma gerilmesi
FE
= Kaynak malzemesi (elektrod) karakteristik ekme dayanm
Fi
= iinci kata etkiyen edeer deprem kuvveti
Fpx
= Diyafram tasarm kuvveti
Fu
= Yap eliinin karakteristik minimum ekme dayanm

158
Fy
= Yap eliinin karakteristik minimum akma gerilmesi
Fyb
= Kiri malzemesinin karakteristik akma gerilmesi
Fyc
= Kolon malzemesinin karakteristik akma gerilmesi
Fysc
= elik ekirdein karakteristik akma gerilmesi veya elik ekirdein ekme testi
ile belirlenen gerek akma gerilmesi
Fysr
= Donat eliinin karakteristik akma gerilmesi,
fck
= Beton karakteristik basn dayanm
= Sabit yk
= Zemin yatay basn yk
Hc
= Kolon ykseklii
Hort
= Dm noktasnn stndeki ve altndaki kolon yksekliklerinin ortalamas
= Enkesit ykseklii
hi
= Binann iinci katnn kat ykseklii
ho
= Kesit balklarnn merkezleri arasndaki uzaklk
= Bina nem katsays
= Atalet yarap
iy
= Kiri enkesitinin zayf eksenine gre atalet yarap
= Burkulma katsays
= ubuk boyu
Lb
= Basn balnn yanal dorultuda mesnetlendii veya enkesitin arplmaya kar

mesnetlendii noktalar arasndaki uzaklk
lh
= Kiri ularndaki olas plastik mafsal noktasnn kolon yzne uzakl

(Bkz. Ek 9C)
ln
= Kiri ularndaki olas plastik mafsal noktalar arasndaki uzaklk (Bkz. Ek 9C)
Ma
= (GKT) yk birleimleri esas alnarak belirlenmi gerekli eilme dayanm
Mav
= (GKT) yk kirleimleri esas alnarak, kiri ularnda olas plastik mafsal

noktasndaki kesme kuvveti nedeniyle kolon ekseninde meydana gelen ek eilme
momenti
Mp
= Karakteristik plastik eilme dayanm
M*pb
= Kiri-kolon birleim blgesinde, birleen kirilerin her biri iin karakteristik

plastik moment dayanmlarnn 1.1Ra kat ile kiri ucundaki olas plastik
mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay kolon ekseninde meydana gelen ek eilme
momentinin toplam ile belirlenen eilme momenti
Mpc
= Kolonun karakteristik plastik eilme dayanm.
M*pc
= Kiri-kolon birleim blgesinde depremin yn ile uyumlu olarak, kolon eilme

momenti dayanmlarn en kk yapan tasarm eksenel kuvvetleri gznne
alnarak hesaplanan st veya alt kat kolon eilme momenti dayanm.
Mpr
= Olas eilme momenti kapasitesi

159
Mr
= Gerekli eilme dayanm
Muc
= Kiri-kolon birleiminde, kiriin kolon yzndeki gerekli eilme momenti

dayanm
Muv
= (YDKT) yk birleimleri esas alnarak, kiri ularnda olas plastik mafsal

noktasndaki kesme kuvveti nedeniyle kolon ekseninde meydana gelen ek eilme
momenti
Pa
= (GKT) yk birleimleri ile hesaplanan gerekli eksenel kuvvet dayanm
Pac
= Arttrlm deprem etkileri gznne alnarak, (GKT) yk birleimleri iin

hesaplanan gerekli basn dayanm
Pbr
= Yanal destek elemanlarnn gerekli eksenel dayanm
Pno
= Kompozit kolon enkesitinin eksenel basn kuvveti dayanm
Pr
= Gerekli eksenel kuvvet dayanm
Pu
= (YDKT) yk birleimleri ile hesaplanan gerekli eksenel kuvvet dayanm
Puc
= Arttrlm deprem etkileri gznne alnarak, (YDKT) yk birleimleri iin

hesaplanan gerekli basn dayanm
Py
= Akma snr durumunda eksenel kuvvet dayanm
Pysc
= elik ekirdek eksenel akma dayanm
= Hareketli yk
Rt
= Olas ekme dayanmnn karakteristik ekme dayanm oran
Ry
= Olas akma gerilmesinin karakteristik akma gerilmesine oran
Ryb
= Kirite olas akma gerilmesinin karakteristik akma gerilmesine oran
Ryc
= Kolonda olas akma gerilmesinin karakteristik akma gerilmesine oran
= Kar yk
SDS
= Ksa periyot blgesi iinde tanmlanan tasarm spektral ivme katsays
= Kompozit kolonda enine donat aral
= Spiral sarg donats adm
= Kalnlk
tbf
= Kiri kesitinin balk kalnl
tcf
= Kolon kesitinin balk kalnl
tt
= Takviye levhas kalnl
tw
= Gvde kalnl
= Kayma blgesi evresinin uzunluu
Vd
= Kiri ularndaki olas plastik mafsal noktalarnda (1.2G+0.5Q+0.2S) yk

birleimi ile dey yk etkisi altnda hesaplanan kesme kuvveti
Vn
= Karakteristik kesme kuvveti dayanm
Vp
= Plastik kesme kuvveti dayanm

160
Vuc
= Kiri-kolon birleiminin kolon yzndeki gerekli kesme kuvveti dayanm
Vup
= Kiri-kolon birleimi kayma (panel) blgesinin gerekli kesme kuvveti dayanm
Wp
= Plastik mukavemet momenti
Wpb
= Kiri plastik mukavemet momenti
Wpc
= Kolon plastik mukavemet momenti
WRBS
= Zayflatlm kiri enkesitinin plastik mukavemet momenti
wi
= iinci kat arl
wpx
= Kat diyafram arl (wpx = wi)
= Binann iinci katndaki greli kat telemesi
= Basn dayanm dzeltme katsays
= Ba kirii dnme as
= Greli kat telemesi as
hd
= Sneklik dzeyi yksek elemanlar iin enkesit koulu snr deeri
md
= Sneklik dzeyi snrl elemanlar iin enkesit koulu snr deeri
= Srtnme katsays
= Dairesel kolonda spiral donatnn hacimsel oran,

s 4 Aos Ds
= Dayanm katsays
= Pekleme etkisi dzeltme katsays
= Gvenlik katsays
9.1. KAPSAM
9.1.1 Deprem etkisi altndaki elik bina tayc sistem elemanlarnn boyutlandrlmas ve
birleimlerinin dzenlenmesi, bu konuda yrrlkte olan ilgili standart ve ynetmeliklerle
birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen zel kurallara uyularak yaplacaktr.
9.1.2 Bu blmn kapsam iindeki elik binalarn yatay yk tayc sistemleri; sadece
moment aktaran elik erevelerden, sadece merkezi veya dmerkez aprazl elik
erevelerden, sadece burkulmas nlenmi aprazl elik erevelerden veya moment aktaran
elik erevelerin, aprazl elik ereveler ya da betonarme perdelerle birleiminden
oluabilir. Ayrca, moment aktaran ereve tr tayc sistemlerin elik-betonarme kompozit
kolonlar da bu blmn kapsam iindedir.
9.1.3 Normal kat ve at dzlemleri iinde oluturulan ve yatay kuvvetlerin yatay yk tayc
sistemlere aktarlmasn salayan sistemlerin tasarm ile ilgili kurallar 9.10da verilmitir.
9.1.4 elik ve elik-betonarme kompozit kolonlu binalarn temel tasarm ile ilgili kurallar
Blm 16da verilmitir.
161
9.2. GENEL KURALLAR

9.2.1. elik Tayc Sistemlerin Snflandrlmas
elik binalarn yatay yk tayc sistemleri, depreme kar davranlar bakmndan, 9.2.1.1,
9.2.1.2 ve 9.2.1.3te tanmlanan snfa ayrlmtr.
9.2.1.1 elik binalar iin aada belirtilen yatay yk tayc sistemler, Sneklik Dzeyi
Yksek Sistemler olarak tanmlanmtr.
(a) 9.3 ve 9.11.1.1de belirtilen koullar salayan Moment Aktaran elik ereve tr tayc
sistemler.
(b) 9.6da belirtilen koullar salayan Merkezi aprazl elik ereve, 9.8de belirtilen
koullar salayan Dmerkez aprazl elik ereve ve 9.9da belirtilen koullar salayan
Burkulmas nlenmi aprazl elik ereve tr tayc sistemler.
(c) 9.3te tanmlanan moment aktaran elik ereveler ile (b) de tanmlanan aprazl elik
erevelerin birleiminden oluan sistemler.
9.2.1.2 elik binalar iin aada belirtilen yatay yk tayc sistemler, Sneklik Dzeyi
Snrl Sistemler olarak tanmlanmtr.
(a) 9.4 ve 9.11.1.2de belirtilen koullar salayan Moment Aktaran elik ereve tr tayc
sistemler.
(b) 9.7de belirtilen koullar salayan Merkezi aprazl elik ereve tr tayc sistemler.
(c) 9.4te tanmlanan moment aktaran elik ereveler ile (b) de tanmlanan aprazl elik
erevelerin birleiminden oluan sistemler.
9.2.1.3 Sneklik dzeyi snrl moment aktaran elik ereve sistemlerin sneklik dzeyi
yksek elik aprazl ereveler veya betonarme perdelerle birlikte kullanlmas ile oluturulan
sistemler Sneklik Dzeyi Karma Sistemler olarak tanmlanmtr. Ancak, 9.11.1.2(a)da
belirtilen koullar salayan sneklik dzeyi snrl kompozit kolonlu moment aktaran ereve
sistemlerin sadece betonarme perdeler ile karma sistem oluturmasna izin verilir.
9.2.1.4 Bu snfa giren sistemlerin deprem etkileri altnda tasarmnda uygulanacak R
tayc sistem davran katsaylar ve D dayanm fazlal katsaylar ile izin verilen bina
ykseklik snflar (BYS) Tablo 4.1de verilmitir. Bu sistemlerin karma olarak kullanlmasna
ilikin zel durum ve koullar 4.3.4te yer almaktadr.
9.2.1.5 Dey dorultuda en ok iki farkl yatay yk tayc sistem ieren elik binalar veya
betonarme ve elik tayc sistemlerden oluan karma binalara ve bunlara uygulanacak R
katsaylarna ilikin koullar 4.3.5te verilmitir.
9.2.1.6 Tayc sistemde sneklik dzeyi yksek betonarme perdelerin de bulunmas
durumunda, betonarme perdelerin tasarm iin 7.6da verilen kurallar uygulanacaktr.
9.2.2. lgili Standartlar ve Tasarm Esaslar
9.2.2.1 Bu blmn kapsam iinde bulunan elik tayc sistemlerin tasarm; bu
Ynetmelikte Blm 2, 3, 4 ve 5te verilen hesap kurallar ile TS 498de ngrlen ykler
gznne alnarak, ilgili standartlara ve zellikle bu blmdeki kurallara gre yaplacaktr.
162
9.2.2.2 elik yap elemanlar ve birleimleri, yapnn iletme mr boyunca kendinden

beklenen tm fonksiyonlar belirli bir gvenlik altnda yerine getirebilecek dzeyde dayanm,
kararllk (stabilite) ve rijitlie sahip olacaktr.
9.2.2.3 elik bir binann tasarmnda, sadece birinin uygulanmas kouluyla, elik Yaplarn
Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar ynetmeliinde tanmlanan Yk ve Dayanm Katsaylar
ile Tasarm (YDKT) yntemi veya Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT) yntemi
kullanlabilir. Ancak, Ek 9Bde yer alan moment aktaran kiri-kolon birleimlerinin, 9.11de
verilen kompozit kolonlu tayc sistemlerin ve temellerin tasarmnda sadece YDKT yntemi
kullanlacaktr. Ek 9Bye uygun olarak boyutlandrlacak moment aktaran kiri-kolon
birleimlerinin YDKT yntemi ile tasarmnda Ek 9Bde tanmlanan dayanm katsaylar
kullanlacaktr.
9.2.2.4 Bu Ynetmelik kapsamnda, dey ykler ve depremin ortak etkisi altnda yaplacak
kesit hesaplar ile birleim ve ek hesaplar iin uygulanacak olan tasarm kurallar, ilgili YDKT
ve GKT yntemleri iin ayr ayr verilmitir.
9.2.3. Malzeme Koullar
9.2.3.1 Bu ynetmelik kapsamnda, elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar
ynetmeliinde tanmlanan tm yapsal elikler kullanlabilir. Ancak, yatay yk tayc
sistemin elemanlarnda kullanlacak elik malzemesi aadaki koullar da salamaldr.
(a) Dorusal olmayan davran gstermesi beklenen elemanlarda kullanlacak yapsal eliin
minimum karakteristik akma gerilmesi 355N/mm2 deerini amamaldr. Ayrca, 9.4te
belirtilen sneklik dzeyi snrl moment aktaran elik erevelerin kolonlar hari olmak zere,
bu blmde tanmlanan yatay yk tayc sistemlerin kolonlarnda kullanlacak yapsal eliin
minimum karakteristik akma gerilmesi 460N/mm2 yi aamaz.
(b) Balklarnn kalnl en az 40 mm olan hadde profillerinde, kalnl en az 50 mm olan
levhalar ve bu levhalar ile imal edilen yapma profillerde, ASTM A673 veya edeeri standartlar
uyarnca yaplan testlerde minimum Charpy-V-Notch (CVN) dayanm (entik Tokluu) deeri
21 Cde 27 Nm (27 J) olacaktr.
9.2.3.2 Deprem ykleri etkisindeki elemanlarn birleim ve eklerinde (8.8) veya (10.9)
kalitesinde yksek dayanml bulonlar tam nekme verilerek kullanlacaktr. Bulonlarn kesme
kuvveti etkisinde olduu birleimlerde, bulonlarn di almam gvde enkesitinin kayma
dzleminde olmas salanacaktr. Ezilme etkili birleimlerde birleen paralar arasndaki temas
yzeyi, en az =0.30 deerine eit bir srtnme katsays elde edilmesini salayacak ekilde
hazrlanmaldr. Deprem ykleri etkisinde olmayan elemanlarn birleim ve eklerinde elik
Yaplarn Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar ynetmeliinde tanmlanan normal bulonlar
kullanlabilir.
9.2.3.3 Kaynakl birleimlerde elik malzemesine ve kaynaklama yntemine uygun kaynak
metali kullanlacak ve kaynak metalinin akma gerilmesi, birletirilen esas metalin akma
gerilmesinden daha az olmayacaktr. Deprem ykleri etkisindeki elemanlarn ve birleimlerinin
tm kaynaklarnda Tablo 9.1de ngrlen koullar salayan kaynak metali kullanlacaktr.
9.2.3.4 Deprem ykleri etkisindeki elemanlarn kaynakl birleimlerinde ksmi penetrasyonlu
kt kaynan kullanlmasna izin verilmez.
163
Tablo 9.1 Deprem Ykleri Etkisindeki Elemanlarn Birleim ve Eklerinde

Kullanlacak Kaynak Metali zellikleri
Kaynak Metali Snf
E 480
E 550
400
470
Min ekme dayanm, (FE) N/mm
480
550
Min. Uzama,%
22
Min. Akma gerilmesi,N/mm
entik Tokluu (CVN)
19
0
-18 C de min. 27J
9.2.3.5 Bulonlar ve kaynaklar, birleimde aktarlan kuvveti veya bu kuvvetin bir bileenini
paylaacak ekilde bir arada kullanlamazlar (Bkz. Ek 9A).
9.2.4. Olas Malzeme Dayanm
Bu blmn ilgili maddelerinde gerekli grlen yerlerde, elik yap elemanlarnn ve
birleimlerinin tasarmnda olas (beklenen) malzeme dayanmlar kullanlacaktr. Dayanm
belirlenen elemanda olas gme snr durumlar iin, karakteristik dayanm ifadelerinde
karakteristik minimum akma gerilmesi, Fy ve karakteristik minimum ekme dayanm, Fu
yerine srasyla; olas akma gerilmesi, RyFy ve olas ekme dayanm, RtFu kullanlacaktr. Olas
akma gerilmesi ve olas ekme dayanmnn hesabnda uygulanacak katsaylar, yap eliinin
snfna ve eleman trne bal olarak, Tablo 9.2de verilmitir.
Tablo 9.2 Ry ve Rt Katsaylar
Yap elii Snf ve Eleman Tr
Ry
Rt
S 235 eliinden imal edilen hadde profilleri ve levhalar
1.4
1.1
1.3
1.1
1.25
1.1
S 460 eliinden imal edilen hadde profilleri
1.1
1.1
Boru ve Kutu profiller
1.4
1.3
Donat elii
1.25
1.25
9.2.5. Deprem Etkisini eren Yk Birleimleri

elik yap elemanlar, elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar ynetmelii Blm
5.3 esas alnarak boyutlandrlacaktr. Bu boyutlandrmada, 9.2.6da belirtilen zel durumlar
dnda, deprem etkisini ieren yk birleimleri olarak, 9.2.5.1 veya 9.2.5.2de verilen yk
birleimleri kullanlacaktr.
9.2.5.1 YDKT (Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm) uygulandnda Deprem Etkisini
eren Yk Birleimleri iin Blm 4.4.4.2(a) esas alnacaktr.
9.2.5.2 GKT (Gvenlik Katsaylar ile Tasarm) uygulandnda Deprem Etkisini eren Yk
Birleimleri aadaki gibi alnacaktr.
G 0.75Q 0.75S 0.75 0.7Ed
(9.1a)
G 0.7Ed
(9.1b)
164
0.6G 0.75H 0.7Ed
(9.1c)
9.2.6. Dayanm Fazlal Katsays ile Bytlen Deprem Etkileri

Bu blmn ilgili maddelerinde akland yerlerde, elik yap elemanlar ile birleim ve ek
detaylarnn gerekli dayanmlar, deprem etkilerinin dayanm fazlal katsays D ile arplarak
bytlmesiyle belirlenen i kuvvetlerin 9.2.5te tanmlanan yk birleimlerinde
kullanlmasyla elde edilecektir. Ancak bu i kuvvetler, kapasite tasarm ilkesinin gerei
olarak, pekleme ve malzeme dayanm art etkileri de gznne alnarak tanmlanan akma
(mekanizma) durumu ile uyumlu i kuvvetlerden daha byk alnmayacaktr. D dayanm
fazlal katsaylar, tayc sistemlerin trlerine ve sneklik dzeylerine bal olarak Tablo
4.1de verilmitir.
Sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi snrl olarak tasarlananacak sistem elemanlar
enkesitinin balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve ap/et kalnl oranlar
Tablo 9.3te verilen ilgili snr deerleri amayacaktr.
9.2.8. Kirilerde Stabilite Balantlar
9.2.8.1 Sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi snrl olarak tasarlanan yatay yk tayc
sistemlerin elik kirilerinin alt ve/veya st balklar, Denk.(9.2) veya Denk.(9.3) ile verilen
koullar salayacak ekilde yanal burkulmaya kar desteklenecektir. Betonarme demelerin
elik kiriler ile kompozit olarak alt elik tayc sistemlerde, kirilerin betonarme
demeye balanan balklarnda, bu koula uyulmas zorunlu deildir.
Yanal destek elemanlar arasndaki en byk uzaklk
(a) Deprem yk tayc sistemlerin sneklik dzeyi yksek elemanlar olarak tasarlanan
kirilerinde
Lb 0.086iy
E
Fy
(9.2)
(b) Deprem yk tayc sistemlerin sneklik dzeyi snrl elemanlar olarak tasarlanan
kirilerinde
Lb 0.17iy
E
Fy
(9.3)
koulunu salayacaktr.
Ayrca, sistemin dorusal olmayan ekildeitirmesi srasnda plastik mafsal oluabilecek
noktalar, tekil yklerin etkidii noktalar ve kiri enkesitinin ani deitii noktalarda kiri
balklar yanal telenmeye ve burulmaya kar desteklenecektir.
165
Tablo 9.3 Enkesit Koullar

Snr deerler
Rijitletirilmi Elemanlar
Eleman
Tanm
Narinlik
Oran
Dikdrtgen
kutu kesitler
b/t
Yapma
dikdrtgen
kutu kesitler
ve
I
kesitinden
kutu eklinde
tekil edilmi
kesitlerin
balklar
b/t
I kesitinden
kutu eklinde
tekil edilmi
kesitlerin yan
levhalar ve
apraz eleman
olarak
kullanlacak
yapma kutu
kesitler
h/t
apraz
eleman olarak
kullanlacak I
veya yapma I
kesitlerin
gvdeleri
h/tw
Kiri
veya
kolon olarak
kullanlacak I
veya yapma I
kesitlerin
gvdeleri[b]
Sneklik Dzeyi
Yksek Elemanlar, hd
0.55
E
Fy
1.49
E
Fy
Sneklik Dzeyi
Snrl Elemanlar, md
0.64
1.49
Ca 0.125 ise
h/tw
Kiri
veya
kolon olarak
kullanlacak I
profilinden
kutu eklinde
tekil edilen
enkesitlerin
yan levhalar
h/t
Kiri
veya
kolon olarak
kullanlacak
yapma kutu
enkesitlerin
gvdeleri
h/t
Boru enkesitli
elemanlar
D/t
2.45
Ca
E
Fy
Ca 0.125 ise
E
(1 0.93Ca )
Fy
3.76
Ca 0.125 ise
0.77
E
Fy
E
(1 2.75Ca )
Fy
Ca 0.125 ise
E
E
(2.93 Ca ) 1.49
Fy
Fy
1.12
E
E
(2.33 Ca ) 1.49
Fy
Fy
c Pa
Pu
c 1.67 (GKT) Ca
c 0.90 (YDKT)
Fy A
c ( Fy A)
0.038
E
Fy
0.044
166
E c
Fy
Aklama
Tablo 9.3 (devam)

Snr deerler
Kompozit Elemanlar
Rijitletirilmemi Elemanlar
Eleman
Tanm
Narinlik
Oran
Sneklik Dzeyi
Yksek Elemanlar, hd
Sneklik Dzeyi
Snrl Elemanlar, md
I veya yapma
I
kesitlerin
balklar, U
veya
T
kesitler,
korniyer (L)
veya ayrk ift
korniyerlerin
kollar, srekli
birleik ift
korniyerlerin
kollar
b/t
0.30
E
Fy
0.38
E
Fy
Kutu enkesitli
kompozit
elemanlarn
cidarlar
b/t
1.4
E
Fy
2.26
E
Fy
Boru enkesitli
kompozit
elemanlarn
cidar
D/t
0.076
E
Fy
0.15
Aklama
E
Fy
Kiri veya kolon olarak kullanlan dikdrtgen kutu enkesitlerde, yapma kutu enkesitler ve I kesitinden kutu eklinde tekil edilen kesitlerin
balklarnda enkesit koulunun snr deeri 1.12 E / Fy olarak alnacaktr.
[a]
[b]
Ca 0.125 iin sneklik dzeyi yksek moment aktaran erevelerdeki I kesitlerde, enkesit koulunun (h/tw) snr deeri 2.45 E / Fy yi
aamaz. Ca 0.125 iin sneklik dzeyi snrl moment aktaran erevelerdeki I kesitlerde ise enkesit koulunun (h/tw) snr deeri
3.76 E / Fy yi aamaz.
[c]
Kiri veya kolon olarak kullanlan dairesel halka kesitlerdeki enkesit koulunun snr deeri 0.07 E / Fy olarak alnabilir.
9.2.8.2 Sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi snrl olarak tasarlananacak elemanlarda
yanal stabilite destek elemanlar yeterli dayanm ve rijitlie sahip olacak ekilde
boyutlandrlacaktr. Bunun iin esas alnacak koullar aada verilmitir.
(a) Yatay yk tayc sistemlerin kiri balklarnda, yanal telenmeye ve burulmaya kar
kullanlacak elemanlarn gerekli dayanm ve rijitlii, elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve
Yapm Esaslar ynetmelii Blm 16.3te Cd = 1.0 iin, kiriin Denk.(9.4) ile verilen eilme
dayanm esas alnarak belirlenecektir.
M r M a Ry FyWp 1.5
(GKT)
(9.4a)
(YDKT)
(9.4b)
veya
M r M u Ry FyWp
(b) Olas plastik mafsal blgelerinde, kiri balklarnda yanal telenmeye ve burulmaya kar
kullanlacak elemanlar, aada verilen zel koullar altnda yeterli dayanm ve rijitlie sahip
olacak ekilde boyutlandrlacaktr.
(1) Yanal mesnet elemanlarnn her iki balk iin
hesaplanacaktr.
gerekli dayanm Denk.(9.5) ile
Pbr 0.06 1.5 Ry FyWp ho

167
(GKT)
(9.5a)
veya
Pbr 0.06 Ry FyWp ho
(YDKT)
(9.5b)
(2) Kirite burulmaya kar kullanlan elemanlarnn gerekli dayanm, elik Yaplarn
Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar ynetmeliinde Blm 16.3 te Cd = 1.0 alnarak Denk.
(9.6) ile hesaplanacaktr.
M a 0.06 1.5 Ry FyWp
(GKT)
(9.6a)
(YDKT)
(9.6b)
veya
M u 0.06 Ry FyWp
(3) Bu elemanlarn gerekli rijitlii elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar
ynetmelii Blm 16.3 te Cd=1.0 iin, Denk.(9.4) ile verilen kiri eilme dayanm esas
alnarak belirlenecektir.
9.2.9. Sneklik Dzeyi Yksek Yatay Yk Tayc Sistemler iin Kapasitesi Korunmu
Blgeler
Sneklik dzeyi yksek yatay yk tayc sistemler iin kapasitesi korunmu blgeler, moment
aktaran erevelerde olas plastik mafsal blgeleri ve dmerkez aprazl elik erevelerin ba
kirileri ile merkezi aprazl elik erevelerin apraz elemanlarnn u ve orta blgelerini
kapsamaktadr (ekil 9.1). Bu blgeler iinde ilgili elemanlarn dorusal olmayan davrann
olumsuz ynde etkileyen ani enkesit deiimlerine, ek detay uygulanmasna, boluklara (geici
montaj amal boluklar dahil), eleman balantlarna ve balkl kayma elemanlarnn
kullanlmasna izin verilmez.
9.2.10. Kolon ve Kiri Ekleri
9.2.10.1 Deprem yk etkisindeki tayc sistemlerin kapsam dnda olan kolonlar da dahil
olmak zere, tm kolonlar iin kolon ekleri kiri balklarnn kolona birleim dzlemlerinden
en az 1.2 m uzakta yaplacaktr. Ancak, kolon net yksekliinin 2.4 m den az olmas halinde,
kolon eki net yksekliin ortasnda tekil edilecektir. Bununla beraber, kolon gvdesi ve
balklarnn tam penetrasyonlu kt kaynak ile birletirildii eklerin, kolon enkesit
yksekliinden az olmamak koulu ile, kiri balklarnn kolona birleim dzlemlerine daha
yakn blgelerde tekil edilmesine izin verilebilir.
9.2.10.2 Kolon eklerinin boyutlandrlmasnda ek detaynn gerekli dayanm, kolonun
boyutlandrlmasnda esas alnan i kuvvet durumu ve ilgili maddelerde belirtilen kurallar esas
9.2.10.3 Kolon ekleri bulonlu, ke ve kt kaynakl yaplabilir. Ekin kt kaynakl olmas
durumunda tam penetrasyonlu kt kaynak kullanlacaktr (Bkz. Ek 9A).
9.2.10.4 Deprem yk etkisindeki tayc sistemler kapsamndaki kiri ekleri, 9.2.9da
tanmlanan kapasitesi korunmu blgelerin dnda tekil edilecektir.
9.2.10.5 Kiri eklerinin boyutlandrlmasnda ek detaynn gerekli dayanm, kiriin
boyutlandrlmasnda esas alnan i kuvvet durumu esas alnarak belirlenecektir.
168
9.2.10.6 Ek detaylarnda, levhalarn bir elemana sadece bulonlu dierine sadece kaynakl
olarak balantsna izin verilebilir.
Kapasitesi korunan
blgeler
Kapasitesi korunan
blgeler
(b) Dmerkez aprazl elik ereve
(a) Moment aktaran elik ereve
L/
4
Kapasitesi korunan
blgeler
(c) Merkezi aprazl elik ereve

ekil 9.1
9.3. SNEKLK DZEY YKSEK MOMENT AKTARAN ELK EREVELER
Sneklik dzeyi yksek moment aktaran elik ereveler, deprem etkileri altnda kirilerinin
nemli lde, kiri-kolon birleimlerinin kayma blgesinin ise snrl miktarda dorusal
olmayan ekildeitirme yapabilme zelliine sahip olduu tayc sistemlerdir. Sneklik
dzeyi yksek moment aktaran elik erevelerin boyutlandrlmasnda uyulacak kurallar
aada verilmitir.
9.3.1. Genel Koullar
9.3.1.1 Sneklik dzeyi yksek moment aktaran elik erevelerin kiri ve kolonlarnda,
balk genilii/kalnl ve gvde ykseklii/kalnl oranlar Tablo 9.3te verilen hd snr
deerini amayacaktr.
9.3.1.2 Sneklik dzeyi yksek moment aktaran elik erevelerin kiri balklar, yanal
telenmeye ve burulmaya kar, sneklik dzeyi yksek elemanlar iin 9.2.8de verilen ilgili
koullar esas alnarak desteklenecektir.
169
9.3.1.3 Sneklik dzeyi yksek moment aktaran elik ereve kolonlarnn

boyutlandrlmasnda, aada verilen koullar gznne alnarak belirlenecek en elverisiz i
kuvvetler esas alnacaktr.
(a) 9.2.5te verilen deprem etkisini ieren yk birleimleri dikkate alnarak elde edilecek kesme
kuvveti, eksenel kuvvet ve eilme momentleri.
(b) Eilme momentleri gznne alnmakszn, 9.2.6 uyarnca elde edilecek eksenel ekme ve
basn kuvvetleri. Ancak, kolon ular arasnda etkiyen yatay kuvvetlerin bulunmas halinde,
bunlarn oluturaca eilme momentleri de gznne alnacaktr.
9.3.1.4 Sneklik dzeyi yksek moment aktaran elik erevelerin kirileri, 9.2.5 esas
alnarak elde edilecek en elverisiz i kuvvetler altnda boyutlandrlacaktr.
9.3.2.1 Sneklik dzeyi yksek moment aktaran elik erevelerin veya betonarme perdelielik ereveli sistemlerin erevelerinin her bir kiri-kolon dm noktasnda, gznne
alnan deprem dorultusunda, Denk.(9.7) ile uyumlu olarak kolonlarn kirilerden daha gl
olma koulunun saland gsterilecektir (ekil 9.2).
M pc*
*
M pb
1.0
(9.7)
Denk.(9.7) deki M*pc kolon eilme momenti kapasiteleri Denk.(9.8a) veya Denk.(9.8b) ile
hesaplanacaktr. M*pb kiri eilme momenti kapasiteleri, Denk.(9.9a) veya Denk.(9.9b) ve
zayflatlm kiri enkesitli birleim kullanlmas durumunda ise Denk.(9.9c) veya Denk.(9.9d)
ile hesaplanacaktr.
Deprem
yn
Deprem
yn
Mpc*
Mpc*
Mpb*
Mpb*
Mpb*
Mpb*
Mpc*
Mpc*
ekil 9.2
Kolon eilme momenti kapasitelerinin hesabnda, depremin yn ile uyumlu olarak bu eilme
momenti kapasitelerini en kk yapan, 9.3.1.3 ile elde edilen Pac (GKT) veya Puc (YDKT)
gerekli eksenel basn kuvveti gznne alnacaktr.
M pc* Wpc ( Fyc 1.5Pac / Ag )

170
(GKT)
(9.8a)
veya
M pc* Wpc (Fyc Puc / Ag )

M pb* (1.1Ry FybWpb 1.5M av )
(YDKT)
(9.8b)
(GKT)
(9.9a)
(YDKT)
(9.9b)
(GKT)
(9.9c)
(YDKT)
(9.9d)
veya
M pb* (1.1Ry FybWpb M uv )
M pb* (1.1Ry FybWRBS 1.5M av )

veya
M pb* (1.1Ry FybWRBS M uv )
9.3.3. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Salanmamas Durumu

9.3.3.1 9.2.5 te verilen, deprem etkisini ieren yk birleimleri gznne alnmak suretiyle,
Denk.(9.10)un saland kolonlarda aada belirtilen durumlar iin kolonlarn kirilerden
daha gl olmas koulu aranmayacaktr.
Pa 0.3 Fy Ag 1.5
(GKT)
(9.10a)
(YDKT)
(9.10b)
veya
Pu 0.3 Fy Ag
(a) Tek katl yaplar ve ok katl yaplarn en st kat kolonlar.

(b) Dikkate alnan dorultuda kolonlarn kirilerden daha gl olmas koulunu salamayan
bir kattaki kolonlarn kesme kuvveti dayanmlar toplamnn o katta ayn dorultudaki moment
aktaran ereve kolonlarnn kesme kuvveti dayanmlar toplamnn %20sinden az olmas
durumu ve herbir moment aktaran ereve aksndaki kolonlarn kesme kuvveti dayanmlar
toplamnn, o kolon aksndaki moment aktaran ereve kolonlarnn kesme kuvveti dayanm
toplamnn %33nden kk olmas durumu.
Bu koul iin kolon aks, bir kolon aksna dik dorultudaki plan boyutunun %10u iinde kalan
paralel sra kolonlarnn da bulunduu aks olarak tanmlanr. Kolonun tasarm kesme kuvveti
dayanm, kolonlarn kirilerden gl olmas koulunu salayan kolonlarda, her iki ucuna
balanan kirilerin veya bu koulun salanmad kolonlarda, kolon ular eilme momenti
dayanmlar toplamnn H kat yksekliine blnmesiyle elde edilecektir.
9.3.3.2 Gznne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir iinci katndaki
kolonlarn mevcut kesme kuvveti dayanmlarnn gerekli kesme kuvveti dayanmna oran, ilgili
katn stndeki kolonlarn mevcut kesme kuvveti dayanmlarnn gerekli kesme kuvveti
dayanmna oranndan %50 daha byk olmas durumunda kolonlarn kirilerden daha gl
olmas koulu aranmayacaktr.
9.3.4. Kiri - Kolon Birleim Blgeleri
9.3.4.1 Sneklik dzeyi yksek moment aktaran elik erevelerin kiri-kolon birleimlerinde
aadaki koul birarada salanacaktr.
171
(a) Birleim en az 0.04 radyan greli kat telemesi asn (greli kat telemesi/kat ykseklii)
salayabilecek kapasitede olacaktr. Bunun iin, deneysel ve/veya analitik yntemlerle
geerlilii kantlanm olan detaylar kullanlacaktr. Geerlilii kantlanm olan eitli bulonlu
ve kaynakl birleim detay rnekleri ve bunlarn uygulama snrlar Ek 9Bde verilmitir.
(b) Birleimin kolon yzndeki Muc gerekli eilme momenti dayanm, Ek 9Bde tanmlanan
detayda, dm noktasna birleen kiriin olas plastik eilme momenti, Mp ile kiri ucundaki
olas plastik mafsaln yeri dikkate alnarak, Denk.(9.11) ile hesaplanacak eilme momenti
dayanmndan daha az olmayacaktr.
M uc M pr Vuclh
(9.11)
Gerekli eilme momenti dayanmnn belirlenmesinde, kiriin plastik mafsal ve kolon yz

arasndaki blm iin, dey yklerden gelen ilave eilme momentinin katks da dikkate
alnabilir.
(c) Birleimin boyutlandrlmasnda kullanlacak Vuc kesme kuvveti, akma (mekanizma)
durumu esas alnarak belirlenen kesme kuvveti ile kiri ucundaki plastik mafsal noktalarnda
(1.2G + 0.5Q + 0.2S) yk birleimi altnda hesaplanacak kesme kuvveti toplanarak Denk. (9.12)
ile elde edilecektir. Gerekli kesme kuvveti dayanmnn belirlenmesinde, kiriin plastik mafsal
ve kolon yz arasndaki blm iin, dey yklerden gelen ilave kesme kuvvetinin katks
da dikkate alnabilir.
Vuc Vd M pri M prj ln
(9.12)
9.3.4.2 Kiri-kolon birleim detaynda, kolon ve kiri balklarnn snrlad kayma

blgesinin (ekil 9.3) Vup gerekli kesme kuvveti dayanm, kolona birleen kirilerin olas
plastik momentleri etkisinden meydana gelen kolon kesme kuvveti esas alnarak Denk.(9.13)
ile hesaplanacaktr.
1
1
Vup M uc
db tbf H ort
kayma blgesi
V up
(9.13)
t bf
sreklilik levhalar
db
V up
t cf
dc
ekil 9.3
172
kayma blgesi
Ve
t bf
sreklilik levhas
db
(a) Kayma blgesi yeterli kesme kuvveti dayanmna sahip olacak ekilde boyutlandrlacaktr.
Bunun iin, kayma etkisinde akma snr durumuVgznne
alnarak, kayma blgesinin tasarm
e
kesme kuvveti dayanm v = 1.0 (YDKT) ile belirlenecektir. Bu koulun salanamamas
t cf
halinde kayma blgesi, gvde takviye levhalar veya kegen
dorultusunda levhalar eklenerek
glendirilecektir.
(b) Kolon gvde levhasnn ve eer kullanlmd ise takviye levhalarnn her birinin en kk
c
kalnl, tmin u / 180 koulunu salayacaktr (ekil 9.4). Bu koulun salanmad
durumlarda, takviye levhalar ve kolon gvde levhas birlikte almalar salanacak ekilde
birbirlerine kaynaklanacak ve levha kalnlklar toplamnn t u / 180 koulunu salad
kontrol edilecektir.
(c) Kayma blgesinde takviye levhalar kullanlmas halinde, bu levhalarn kolon balk
levhalarna balanmas iin tam penetrasyonlu kt kaynak veya ke kayna kullanlacaktr,
(ekil 9.4). Bu kaynaklar, takviye levhas tarafndan karlanan kesme kuvveti gznne
alnarak boyutlandrlacaktr.
takviye levhalar
tt
t
tt
tt
t
tt
t min = min ( t , t t )
(a)
(b)
ekil 9.4
9.3.4.3 Moment aktaran kiri-kolon birleim detaylarnda, kolon gvdesinin her iki tarafna,
kiri balklar seviyesinde sreklilik levhalar konularak kiri balklarndaki ekme ve basn
kuvvetlerinin kolona (ve iki tarafl kiri-kolon birleimlerinde komu kirie) gvenle
aktarlmas salanacaktr (ekil 9.3).
(a) Sreklilik levhalarnn kalnlklar, tek tarafl kiri birleimlerinde birleen kiriin balk
kalnlndan, kolona iki taraftan kiri birlemesi durumunda ise birleen kirilerin balk
kalnlklarnn bynden daha az olmayacaktr.
(b) Sreklilik levhalarnn kolon gvde ve balklarna balants iin tam penetrasyonlu kt
kaynak kullanlacaktr. Sreklilik levhasnn kolon gvdesine balants iin ke kayna da
kullanlabilir. Ancak bu kaynan, sreklilik levhasnn kendi dzlemindeki kesme kapasitesine
eit bir kuvveti kolon gvdesine aktaracak boy ve kalnlkta olmas gereklidir.
(c) Kolon balk kalnlnn
tcf 0.4 1.8bbf tbf
Ryb Fyb
(9.14a)
Ryc Fyc
ve
tcf
bbf
6
(9.14b)
koullarnn her ikisini de salamas durumunda sreklilik levhasna gerek olmayabilir.
173
9.3.4.4 Kiri-kolon birleim detaynn boyutlandrlmasnda, Ek 9Bde verilen hesap esaslar

kullanlacaktr.
9.3.4.5 Kapasitesi korunmu blgelerde 9.2.9da verilen koullara uyulacaktr. Bu blgeler
iinde balkl kayma elemanlarnn kullanlmasna izin verilmez.
9.3.5. Kolon Ekleri
Kolon ekleri 9.2.10da verilen ilgili koullar salayacak ekilde boyutlandrlacaktr. Ayrca,
bulonlu kolon eklerinin gerekli eilme dayanm, eklenen elemanlardan kk enkesitli olan
dikkate alnarak RyFyWp/1.5 (GKT) veya RyFyWp (YDKT) eklinde hesaplanacaktr. Eklerin
gerekli kesme kuvveti dayanm, Mpc/1.5Hc (GKT) veya Mpc/Hc (YDKT), 9.3.1.3(a) ve
9.3.1.3(b) den elde edilen kesme kuvveti deerlerinden en by olarak alnacaktr. Burada,
Mpc, eklenen kolonun alt ve st ularndaki kolon eilme momenti dayanmlarnn toplamdr.
9.3.6. Kiri Kolon Birleimlerinin Stabilitesi
9.3.6.1 Kiri ve kolon gvdelerinin ayn dzlemde olmas halinde ve kayma blgesi dnda
kolonun elastik kald gsterildiinde, kolon balklar sadece kiri st balklar hizasnda
yanal dorultuda desteklenecektir. Denk. 9.7de verilen orann 2.0 den byk olduu
durumlarda kolonlarn elastik kald varsaylabilir. Dier durumlarda, kolon balklar, kiri
alt ve st balklar hizalarndan yanal dorultuda desteklenecektir.
9.3.6.2 Her bir yanal destek eleman, FyAfb/1.5 (GKT) veya FyAfb (YDKT) ile hesaplanan
deerin %2 sine eit bir eksenel kuvvet etkisi altnda boyutlandrlacaktr.
9.4. SNEKLK DZEY SINIRLI MOMENT AKTARAN ELK EREVELER
Sneklik dzeyi snrl moment aktaran elik ereveler, deprem etkileri altnda kirilerin,
kolonlarn ve kiri-kolon birleimlerinin kayma blgesinin snrl miktarda dorusal olmayan
ekildeitirme yapabilme zelliine sahip olduu tayc sistemlerdir. Sneklik dzeyi snrl
moment aktaran elik erevelerin boyutlandrlmasnda uyulacak kurallar aada verilmitir.
9.4.1.1 Sneklik dzeyi snrl moment aktaran elik erevelerin kiri ve kolonlarnda, balk
genilii/kalnl ve gvde ykseklii/kalnl oranlar Tablo 9.3te verilen md snr
deerlerini amayacaktr.
9.4.1.2 Sneklik dzeyi snrl moment aktaran elik erevelerin kiri balklar, yanal
telenmeye ve burulmaya kar, sneklik dzeyi snrl elemanlar iin 9.2.8de verilen ilgili
koullar esas alnarak desteklenecektir.
9.4.1.3 Sneklik dzeyi snrl moment aktaran
boyutlandrlmasnda 9.3.1.3te verilen kurallar geerlidir.
9.4.1.4 Sneklik dzeyi snrl moment aktaran
boyutlandrlmasnda 9.3.1.4te verilen kurallar geerlidir.
elik
elik
ereve
ereve
kolonlarnn
kirilerinin
9.4.1.5 Sneklik dzeyi snrl moment aktaran elik erevelerde sneklik dzeyi yksek
moment aktaran elik ereveler iin 9.3.2de verilen koullara uyulmas zorunlu deildir.
174
9.4.2. Kiri - Kolon Birleim Blgeleri

9.4.2.1 Sneklik dzeyi snrl moment aktaran elik erevelerin moment aktaran kiri-kolon
birleimlerinde aadaki koul birarada salanacaktr:
(a) Birleim en az 0.02 radyan greli kat telemesi asn (greli kat telemesi/kat ykseklii)
salayabilecek kapasitede olacaktr. Bunun iin, deneysel ve/veya analitik yntemlerle
geerlilii kantlanm olan detaylar kullanlacaktr. Geerlilii kantlanm olan eitli bulonlu
ve kaynakl birleim detay rnekleri ve bunlarn uygulama snrlar Ek 9Bde verilmitir.
(b) Birleimin Muc gerekli eilme momenti dayanm hesabnda, 9.3.4.1(b)de verilen kurallar
geerlidir.
(c) Birleimin boyutlandrlmasnda esas alnacak Vuc kesme kuvvetinin belirlenmesinde
9.3.4.1(c)de verilen kurallar geerlidir.
9.4.2.2 Kiri-kolon birleim detaynda, kolon ve kiri balklarnn snrlad kayma
blgesinin (ekil 9.3) gerekli kesme kuvveti dayanm, (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri
altnda en elverisiz sonucu verecek kiri u momentleri ile belirlenecektir.
9.4.2.3 Moment aktaran kiri-kolon birleim detaylarnda, 9.3.4.3te verilen kurallar
geerlidir.
9.4.2.4 Birleim detaynn boyutlandrlmasnda, Ek 9Bde verilen hesap esaslar
kullanlacaktr.
9.4.2.5 Kapasitesi korunmu blgelerde 9.3.4.5te verilen koullara uyulacaktr.
9.4.3. Kolon Ekleri
Sneklik dzeyi yksek moment aktaran elik erevelerin kolon ekleri iin 9.3.5te verilen
koullar sneklik dzeyi snrl moment aktaran elik erevelerin kolon ekleri iin de aynen
geerlidir.
9.5. MERKEZ VE DIMERKEZ APRAZLI ELK EREVELER
aprazl elik ereveler, mafsall birleimli veya moment aktaran ereveler ile bunlara
merkezi ve dmerkez olarak balanan aprazlardan oluan yatay yk tayc sistemlerdir. Bu
tr sistemlerin yatay yk tama kapasiteleri, eilme dayanmlarnn yannda, daha ok veya
tmyle elemanlarn eksenel kuvvet dayanmlar ile salanmaktadr. aprazl elik ereveler,
aprazlarn dzenine bal olarak ikiye ayrlrlar.
(a) Merkezi aprazl elik ereveler (ekil 9.4).
(b) Dmerkez aprazl elik ereveler (ekil 9.5).
Normal kat ve at dzlemleri iinde tekil edilen ve yatay kuvvetlerin yatay yk tayc
sistemlere aktarlmasn salayan sistemlerin tasarm ile ilgili kurallar 9.10 kapsamnda
deerlendirilecektir.
aprazlarn ereve dm noktalarna merkezi olarak baland merkezi aprazl elik
ereveler sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi snrl sistem olarak
boyutlandrlabilirler. Buna karlk, aprazlarn ereve dm noktalarna dmerkez olarak
baland dmerkez aprazl elik ereveler sneklik dzeyi yksek sistem olarak
boyutlandrlacaklardr.
175
Diyagonal apraz
X apraz
Diyagonal apraz
X apraz
Ters V apraz
Ters V apraz
V apraz
K apraz
V apraz
K apraz
ekil 9.4
ba kirii
kiri
kolon
e
ba kirii
kiri
kolon
az
pr
a
az
pr
a
ekil 9.5
9.6. SNEKLK DZEY YKSEK MERKEZ APRAZLI ELK EREVELER

Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl elik ereveler, basn etkisindeki apraz
elemanlarn bazlarnn burkulmas halinde dahi, sistemde nemli lde dayanm kayb
meydana gelmeyecek ekilde boyutlandrlrlar. Bu sistemlerin boyutlandrlmasnda
uygulanacak kurallar aada verilmitir.
9.6.1.1 Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl elik erevelerin kiri, kolon ve
aprazlarnda, balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve ap/kalnlk oranlar
Tablo 9.3te verilen hd snr deerlerini amayacaktr.
9.6.1.2 Binann bir aks zerindeki merkezi apraz sistemi elemanlar, o aks dorultusundaki
her iki deprem ynnde etkiyen yatay kuvvetlerin en az %30u ve en ok %70i basnca alan
aprazlar tarafndan karlanacak ekilde dzenlenecektir.
9.6.2. Sistem Analizi
9.6.2.1 Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl elik ereve sistemlerin kolon, kiri ve
birleimlerinin boyutlandrlmasnda gerekli dayanmlar, 9.2.6 esas alnarak hesaplanacaktr.
176
9.6.2.2 Kolon, kiri ve birleimlerin 9.2.6da tanmlanan akma (mekanizma) durumu ile
uyumlu i kuvvetlerinin hesab iin apraz elemanlarn i kuvvetleri aada (a) ve (b)de
tanmlanmtr.
(a) apraz elemanlarn plastiklemesine neden olan ve Denk.(9.15) ve Denk.(9.16) ile
belirlenen olas eksenel ekme ve basn kuvveti dayanmlar.
(b) apraz elemanlarn plastiklemesine neden olan ve Denk.(9.15) ve Denk.(9.17) ile
belirlenen olas eksenel ekme kuvveti ve burkulma sonras oluan olas eksenel basn kuvveti
dayanmlar.
T Ry Fy Ag
(9.15)
P1 1.14 Fcre Ag
(9.16)
P2 0.30 (1.14 Fcre Ag )
(9.17)
Denk.(9.15), Denk.(9.16) ve Denk.(9.17) ile belirlenen olas eksenel ekme ve basn kuvveti
dayanmlar GKT da 1.5, YDKT da 1.0 ile blnerek kullanlacaktr. Fcre, olas kritik burkulma
gerilmesinin hesabnda apraz elemann kendi boyu esas alnabilir.
9.6.2.3 Kolon, kiri ve birleimlerin i kuvvetleri, 9.6.2.2(a) ve (b)nin esas alnd
mekanizma durumlarnn her biri iin denge denklemleri yardmyla hesaplanacaktr.
9.6.2.4 Kolon, kiri ve birleimlerin gerekli dayanmlarnn belirlenmesinde, 9.2.5te verilen
yk birleimlerindeki deprem etkileri yerine 9.6.2.3te tanmlanan i kuvvetlerden en elverisiz
olanlar kullanlacaktr.
9.6.3. aprazlar
Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl elik erevelerin apraz elemanlar aadaki
koullar salayacak ekilde boyutlandrlacaktr.
9.6.3.1 apraz elemanlarda narinlik oran (ubuk burkulma boyu/atalet yarap) KL/i 200
koulunu salayacaktr.
9.6.3.2 Enkesitleri ok paral olan aprazlar, ancak paralarnn srekli olarak birletirilmesi
koulu ile kullanlabilir.
9.6.3.3 aprazlar, 9.2.5te verilen deprem etkisi ieren yk birleimleri dikkate alnarak
boyutlandrlacaktr.
9.6.3.4 aprazn etkin net alan kullanlarak hesaplanan kopma (krlma) dayanm, RtFuAe
kaypsz enkesit alan kullanlarak hesaplanan akma dayanm, RyFyA deerinden daha az
olmayacaktr. Bu koul salanamadnda net alan enkesiti aadaki koullar gznne
alnarak takviye edilecektir.
(a) Takviye elemannn karakteristik akma gerilmesi en az apraz elemann karakteristik akma
gerilmesine eit olacaktr.
(b) Takviye elemannn apraz elemana birleim detay, RyFyAfb/1.5 (GKT) veya RyFyAfb
(YDKT) ile hesaplanan eksenel kuvvet etkisi altnda boyutlandrlacaktr.
177
9.6.4. zel apraz Dzenleri in Ek Koullar

9.6.4.1 V veya ters V eklindeki apraz sistemlerinde, aprazlarn baland kirilerin
salamas gereken ek koullar aada verilmitir.
(a) Kiriler kolonlar arasnda srekli olacaktr.
(b) Kirilerin st ve alt balklar 9.2.8de verilen ilgili koullar esas alnarak yanal dorultuda
desteklenecektir. Ayrca, kirilerin st ve alt balklarnn aprazlarn baland noktalarda da
yanal dorultuda desteklenmesi salanacaktr.
(c) Kiriler ve birleimlerinin gerekli dayanmlar, deprem etkilerini ieren yk birleimlerine
gre, deprem etkileri olarak 9.6.2.2te belirtilen i kuvvetlerin meydana getirdii
dengelenmemi kuvvetler ve dey ykler dikkate alnarak hesaplanacaktr.
9.6.4.2 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl erevelerde K eklindeki (aprazlarn
kolon orta noktasna baland) apraz dzenine izin verilmez.
9.6.4.3 Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl elik erevelerde sadece ekmeye alan
aprazlarn kullanlmasna izin verilmez.
9.6.5. apraz Kiri Kolon Birleimleri
apraz elemann veya dm noktas levhasnn kiri-kolon birleim blgesine balantsnda
aadaki koullara uyulacaktr. Ayrca, aadaki i kuvvetler, 9.10.4te akland ekilde
hesaplanan dikmelerin (aktarma elemanlarnn) i kuvvetleri ile birlikte deerlendirilecektir.
(a) Kiriin kolona birleimi mafsall olarak tasarlandnda, birleim detay en az 0.025 radyan
dnme asn salayacak ekilde oluturulacaktr. Bu balant detay iin Ek 9Cde verilen ve
bu koulu salad kantlanm olan kiri-kolon birleim detaylarndan biri kullanlabilir.
(b) Kiriin kolona birleimi rijit olarak tasarlandnda, birleim detay aada verilen eilme
momenti deerlerinden kk olann aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr.
(1) Kiriin Mp plastikleme momentinin 1.1Ry/1.5 (GKT) veya 1.1Ry (YDKT) katndan oluan
eilme momenti.
(2) Dm noktasna birleen kolonlarn Mp toplam plastikleme momentinin 1.1Ry/1.5
(GKT) veya 1.1Ry (YDKT) katndan oluan eilme momenti.
9.6.6. apraz U Birleimlerinin Gerekli Dayanm
apraz u birleimleri, dayanm fazlal katsays, D ile arplarak bytlen deprem i
kuvvetleri esas alnarak boyutlandrlacaktr. Bu i kuvvetler aada verilen eksenel ekme ve
basn kuvvetleri ile eilme dayanmlarn amayacaktr.
(a) ekme kuvveti dayanm
aprazn ekme etkisinde olmas durumunda, ekme kuvveti dayanm RyFyAg (YDKT) veya
0.7RyFyAg/1.5 (GKT) ile hesaplanacaktr.
(b) Basn kuvveti dayanm
aprazn basn etkisinde olmas durumunda, basn kuvveti dayanm, RyFyAg ve 1.14FcreAg
ile hesaplanan olas eksenel basn kuvveti dayanmnn k, (YDKT) iin 1.1 veya (GKT)
iin 0.7(1.1/1.5) ile arplarak elde edilecektir.
178
(c) Dm noktas levhasnn apraz burkulmas ile uyumu

apraz birleimi, aprazn burkulmas nedeniyle oluacak eilme etkilerini karlayacak
dayanma sahip olacaktr. Bu durum aadaki koullardan birine uyulmak suretiyle
salanacaktr.
(1) Gerekli eilme momenti dayanm
U plastik mafsallarn apraz elemann kendisinde olumas ngrldnde, apraz
birleiminin eilme dayanm apraz elemann olas eilme dayanm deerinden daha byk
olmaldr. aprazn olas eilme momenti dayanm, en kk burkulma dayanmna kar gelen
eksene gre (1.1/1.5)RyMp (GKT) veya 1.1RyMp (YDKT) ile hesaplanacaktr.
(2) Dnme kapasitesi
U plastik mafsallarn dm noktas veya balant levhasnda olumas ngrldnde,
apraz birleimi yeterli dnme kapasitesine sahip olmaldr. Yeterli dnme kapasitesi, apraz
eleman u birleiminde kullanlacak dm noktas levhas veya balant levhasnda plastik
dnmeye izin verecek yeterli blgelerin tekil edilmesiyle salanacaktr. Bu koulun
salanabilmesi iin uygulanabilecek detaylar Ek 9Cde verilmitir.
9.6.7. Kolon Ekleri
Kolon ekleri 9.2.10da verilen koullar salayacak ekilde boyutlandrlacaktr. Kolon
eklerinin eilme momenti dayanm, eklenen elemanlardan kk kesitli olannn eilme
kapasitesinin %50sinden az olmayacaktr. Gerekli kesme kuvveti dayanm, Mpc/1.5Hc
(GKT) veya Mpc/Hc (YDKT) eklinde hesaplanacaktr.
9.7. SNEKLK DZEY SINIRLI MERKEZ APRAZLI ELK EREVELER
Sneklik dzeyi snrl merkezi aprazl elik erevelerin boyutlandrlmasnda uygulanacak
kurallar aada verilmitir.
9.7.1.1 Sneklik dzeyi snrl merkezi aprazl elik erevelerin kiri, kolon ve
Tablo 9.3te verilen md snr deerlerini amayacaktr.
Sneklik dzeyi snrl merkezi aprazl elik ereve sistemlerinin kolon, kiri ve
birleimlerinin boyutlandrlmasnda gerekli dayanmlar, 9.2.6da tanmlanan dayanm fazlal
katsays, D ile bytlen deprem etkisini ieren yk birleimleri gznne alnarak
belirlenecektir.
9.7.3. aprazlar
Sneklik dzeyi snrl merkezi aprazl elik erevelerin apraz elemanlar aadaki koullar
salayacak ekilde boyutlandrlacaktr.
9.7.3.1 apraz elemanlarn narinlik oran (ubuk burkulma boyu/atalet yarap) KL/i 200
snr deerini amayacaktr. Ancak, V veya ters V eklindeki apraz dzenleri kullanlmas
durumunda, narinlik oran iin 4.0 E Fy kouluna uyulacaktr.
179
9.7.3.2 Sneklik dzeyi snrl merkezi aprazl elik erevelerde, apraz elemanlarnn
enkesitini oluturan paralarn tek para olarak davranmalarnn salanmas koulu ile ok
paral elemanlarn kullanlmasna izin verilebilir. Bu koul, elemanlar arasndaki uzakl bir
ba levhas kalnl kadar olan ok paral ubuklarda eit aralkl yerletirilen ba levhalar
ile, dier durumlarda ise kafes balantlar (rg elemanlar) ile salanmaldr. ok paral
aprazlarn ara balant elemanlarnn tasarmnda, elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve Yapm
Esaslar ynetmelii Blm 8.4 esas alnacaktr.
9.7.3.3 aprazlar, 9.2.5te verilen deprem etkisini ieren yk birleimleri dikkate alnarak
boyutlandrlacaktr.
9.7.4.1 V veya ters V eklindeki apraz sistemlerinde, aprazlarn kiri-kolon birleim blgesi
dnda baland kirilerin salamas gereken ek koullar aada verilmitir.
(a) Kiriler kolonlar arasnda srekli olacaktr.
(b) Kirilerin st ve alt balklar 9.2.8de verilen ilgili koullar esas alnarak yanal dorultuda
desteklenecektir. Ayrca, kirilerin st ve alt balklarnn aprazlarn baland noktalarda da
yanal dorultuda desteklenmesi salanacaktr.
(c) Kiriler, aprazlarn yok saylmas durumunda dey ykler ve aada tanmlanan apraz
eksenel kuvvetleri altnda boyutlandrlacaktr.
ekme etkisindeki aprazlarda aadaki eksenel kuvvetlerin k alnacaktr.
(1) RyFyAg/1.5 (GKT) veya RyFyAg (YDKT) olarak hesaplanan olas eksenel ekme kuvveti.
(2) Dayanm fazlal katsays, D ile bytlen ekme kuvveti.
Basn etkisindeki aprazlarda karakteristik basn dayanmnn %30u (0.3FcrAg) eksenel
basn kuvveti olarak alnacaktr.
(d) Ayrca, aprazlarn baland kirilerin, aprazlarn yok saylmas durumunda da
kendilerine etkiyen dey ykleri gvenle tad gsterilecektir.
9.7.4.2 Sneklik dzeyi snrl merkezi aprazl elik erevelerde K eklindeki (aprazlarn
kolon orta noktasna baland) apraz dzeni kullanlamaz.
9.7.4.3 Sneklik dzeyi snrl merkezi aprazl elik erevelerde sadece ekmeye alan
aprazlarn kullanlmasna izin verilebilir. Ancak, sadece ekme kuvveti tayacak ekilde
boyutlandrlan aprazlarda narinlik oran 300 amayacaktr. Bu snr elik kablo ve millere
uygulanmayacaktr.
9.7.5. apraz Birleimleri
apraz birleimlerinin boyutlandrlmasnda gerekli dayanmlar, 9.7.2 esas alnarak
belirlenecektir. Ancak, apraz birleiminin boyutlandrlmasnda esas alnacak eksenel ekme
ve basn kuvvetlerinin, aada tanmlanan eksenel ekme ve basn kuvveti dayanmlarndan
daha byk olmasna gerek yoktur.
(a) aprazn ekme etkisinde olmas durumunda, RyFyAg/1.5 (GKT) veya RyFyAg (YDKT) ile
hesaplanan olas ekme kuvveti dayanm.
180
(b) aprazn basn etkisinde olmas durumunda, RyFyAg ve 1.14FcreAg ile belirlenen olas
apraz eksenel basn kuvveti dayanmlarndan knn (YDKT) iin 1.1 veya (GKT) iin
0.7(1.1/1.5) ile arplmasyla hesaplanan olas apraz dayanm.
9.7.6. Kolon Ekleri
Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl elik erevelerin kolon ekleri iin 9.6.7de verilen
koullar sneklik dzeyi snrl merkezi aprazl elik erevelerin kolon ekleri iin de
geerlidir.
9.8. SNEKLK DZEY YKSEK DIMERKEZ APRAZLI ELK
EREVELER
Sneklik dzeyi yksek dmerkez aprazl elik ereveler, deprem etkileri altnda ba
kirilerinin nemli lde dorusal olmayan ekildeitirme yapabilme zelliine sahip olduu
yatay yk tayc sistemlerdir. Bu sistemler, ba kirilerinin plastik ekildeitirmesi srasnda,
kolonlarn, aprazlarn ve ba kirii dndaki dier kirilerin elastik blgede kalmas
salanacak ekilde boyutlandrlrlar. Sneklik dzeyi yksek dmerkez aprazl elik
erevelerin boyutlandrlmasnda uygulanacak kurallar aada verilmitir.
9.8.1.1 Sneklik dzeyi yksek dmerkez aprazl elik erevelerin kiri, kolon ve
Tablo 9.3te verilen hd snr deerini amayacaktr.
9.8.2. Ba Kirileri
9.8.2.1 Sneklik dzeyi yksek dmerkez aprazl elik erevelerde, her apraz elemann
en az bir ucunda ba kirii bulunacaktr.
9.8.2.2 Ba kirileri, 9.2.5te verilen deprem etkilerini ieren yk birleimleri esas alnarak
hesaplanan i kuvvetler (eilme momenti, eksenel kuvvet ve kesme kuvveti) altnda
boyutlandrlacaktr.
9.8.2.3 Ba kiriinin tasarm kesme kuvveti dayanm, Vn/v (GKT) veya vVn (YDKT),
Denk.9.18de belirtildii ekilde, gvdede kesme kuvveti etkisinde akma ve kesitin eilme
momenti etkisinde akma snr durumlarndan bulunan en kk kesme kuvveti dayanm olarak
alnr. Her iki snr durum iin, v = 1.67 (GKT) veya v = 0.90 (YDKT) olarak alnacaktr.
Vn min Vp ; 2M p e
(9.18)
Vp ve Mp iin aada verilen ifadeler kullanlacaktr.
Pr
0.15 iin Vp 0.6 Fy Aw
Py
Pr
0.15 iin Vp 0.6 Fy Aw 1 ( Pr / Py ) 2
Py
ve M p FyWp
(9.19)
1 Pr / Py
ve M p FyWp
0.85
(9.20)
Akma snr durumunda, Py eksenel kuvvet dayanm, FyAg/1.5 (GKT) veya FyAg (YDKT)
olarak alnacaktr.
181
9.8.2.4 Ba kiriinin gvde levhas tek paral olacak, gvde dzlemi iinde takviye levhalar
bulunmayacaktr. Gvde levhasnda boluk almasna izin verilmez.
9.8.2.5 Ba kirii geni balkl hadde I profili veya yapma I enkesitli olacaktr. Yapma
enkesitli ba kirii kullanlmas durumunda, balk ve gvde levhas birleimleri tam
penetrasyonlu kt kaynak ile salanacaktr.
9.8.3. Ba Kiriinin Yanal Dorultuda Desteklenmesi
9.8.3.1 Ba kiriinin st ve alt balklar kiriin iki ucunda, kolon kenarnda dzenlenen ba
kirilerinde ise kiriin bir ucunda, 9.2.8.2(b)de verilen zel koullar esas alnarak yanal
dorultuda desteklenecektir.
9.8.4. Ba Kiriinin Dnme As
Ba kiriinin bulunduu i inci katn Blm 4 te tanmlanan i greli kat telemesine bal
olarak
p
R i
I hi
(9.21)
denklemi ile bulunan greli kat telemesi asndan dolay, ba kirii ile bu kiriin uzantsndaki
kat kirii arasnda meydana gelen p ba kirii dnme as aada verilen snr deerleri
amayacaktr, (ekil 9.6).
R i
hi
R i
hi
p
p
p L p
e
p L p
e
R i
hi
L
p L p
2e
ekil 9.6
182
(a) Ba kirii uzunluunun 1.6Mp / Vpye eit veya daha kk olmas halinde 0.08 radyan.
(b) Ba kirii uzunluunun 2.6Mp / Vpye eit veya daha byk olmas halinde 0.02 radyan.
Ba kirii uzunluunun bu iki snr deer arasnda olmas halinde dorusal interpolasyon
yaplacaktr.
9.8.5. Rijitlik (Berkitme) Levhalar
9.8.5.1 apraz elemanlarn ba kiriine ve uzantlarna dorudan yk aktard ularnda
rijitlik levhalar dzenlenecektir. Rijitlik levhalar, aksi belirtilmedike, ba kirii gvde
levhasnn her iki tarafna konulacak, gvde levhas yksekliinde ve (bbf tw) / 2 geniliinde
olacaktr (ekil 9.7). Rijitlik levhalarnn kalnl, gvde levhas kalnlnn 0.75inden ve
10mmden az olmayacaktr. Rijitlik levhalarn ba kiriinin gvdesine balayan srekli ke
kaynaklar, rijitlik levhasnn enkesit alan ile malzeme akma gerilmesinin arpmndan oluan
kuvvetleri aktaracak kapasitede olacaktr.
rijitlik levhalar (9.8.5.1)
apraz ve ba kirii
eksenleri ba kirii
iinde kesiecektir.
srekli
ke
kayna
e
a
a
ara rijitlik
levhalar
(9.8.5.2)
rijitlik
levhalar
a-a kesiti
ekil 9.7
9.8.5.2 Ba kirii ularndaki rijitlik levhalarna ek olarak, aada tanmlanan ara rijitlik
levhalar konulacaktr.
(a) Boyu 1.6Mp/Vp veya daha ksa olan ba kirilerinde ara rijitlik levhalarnn ara uzaklklar,
ba kirii dnme asnn 0.08 radyan olmas halinde (30tw db/5)ten, ba kirii dnme
asnn 0.02 radyandan daha az olmas halinde ise (52tw db/5)ten daha fazla olmayacaktr.
Dnme asnn ara deerleri iin dorusal interpolasyon yaplacaktr.
(b) Boyu 2.6Mp/Vpye eit veya daha uzun ve 5Mp/Vpden ksa olan ba kirilerinde, ba kirii
ularndan 1.5bbf uzaklkta birer rijitlik levhalar konulacaktr.
(c) Boyu 1.6Mp/Vp ve 2.6Mp/Vp arasnda olan ba kirilerinde, (a) ve (b)de belirtilen ara rijitlik
levhalar birlikte kullanlacaktr.
(d) Boyu 5Mp/Vp veya daha uzun olan ba kirilerinde ara rijitlik levhalar kullanlmasna gerek
yoktur.
183
9.8.6. aprazlar, Kat Kirileri ve Kolonlar

9.8.6.1 Ba kiriinin plastiklemesine neden olan ykleme, deprem etkilerinden oluan VE
tasarm kesme kuvveti ve Vn= min(Vp; 2Mp/e) olmak zere, Vn/VE olarak tanmlanan tasarm
bytme katsays ile uyumlu olacak ekilde arttrlmas suretiyle belirlenecektir.
9.8.6.2 aprazlarn gerekli dayanmlarnn belirlenmesinde, 9.2.5te verilen yk
birleimlerindeki deprem etkileri, ba kiriinin plastiklemesine neden olan yklemenin 1.25Ry
kat ile bytlecektir. Enkesitleri ok paral olan aprazlar, ancak paralarnn srekli olarak
birletirilmesi koulu ile kullanlabilir.
9.8.6.3 Kat kiriinin ba kirii dnda kalan blmnn gerekli dayanmnn
belirlenmesinde, 9.2.5te verilen yk birleimlerindeki deprem etkileri, kirilerin betonarme
demelerle birlikte kompozit olarak alt durumda, ba kiriinin plastiklemesine neden
olan yklemenin, 1.1Ry kat ile, dier durumda 1.25Ry kat ile bytlecektir.
9.8.6.4 Kolonlarn gerekli dayanmlarnn belirlenmesinde, 9.2.5te verilen yk
birleimlerindeki deprem etkileri, ba kiriinin plastiklemesine neden olan yklemenin 1.1Ry
kat ile bytlecektir.
9.8.7. Kolon Ekleri
Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl elik erevelerin kolon ekleri iin 9.6.7de verilen
koullar sneklik dzeyi yksek dmerkez aprazl elik erevelerin kolon ekleri iin de
aynen geerlidir.
9.8.8. apraz - Ba Kirii Birleimi
aprazlarn ba kirii ile birleim detay 9.8.6.2de belirtilen ekilde hesaplanan i kuvvetlere
gre boyutlandrlacaktr.
9.8.9. Ba Kirii - Kolon Birleimi
9.8.9.1 Kolona birleen ba kiriinin boyu
e 1.6 M p Vp
(9.22)
koulunu salayacaktr, (ekil 9.8).

9.8.9.2 Ba kiriinin kolona balantsnda kaynakl moment aktaran birleim detay (Bkz. Ek
9C) kullanlacaktr. Ba kiriinin balklarnn kolona balants iin tam penetrasyonlu kt
kaynak uygulanacaktr. Ba kiriinin kolona balantsnn eilme momenti dayanm Mp
deerinden, kesme kuuveti dayanm 1.1Vp deerinden az olmayacaktr. Buradaki eilme
momenti dayanm Mp ve kesme kuvveti dayanm Vp, 9.8.2.3teki Denk.(9.19) veya
9.8.10. apraz Kiri Kolon Birleimi
apraz veya dm noktas levhasnn kiri-kolon birleim blgesine balantsnda aadaki
koullara uyulacaktr. Ayrca aadaki i kuvvetler, 9.10.4te akland ekilde hesaplanan
dikmelerin (aktarma elemanlarnn) i kuvvetleri ile birlikte deerlendirilecektir.
184
(a) Kiriin kolona birleimi mafsall olarak alndnda, birleim detay en az 0.025 radyan
dnme asn salayacak ekilde oluturulacaktr. Bu balant detay iin Ek 9Cde verilen
veya bu koulu salad kantlanan kiri-kolon birleim detaylarndan biri kullanlabilir.
(b) Kiriin kolona birleimi rijit olarak alndnda, birleim detay aada verilen eilme
momenti deerlerinden kn aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr.
(1) Kiriin plastikleme momenti Mp nin 1.1Ry/1.5 (GKT) veya 1.1Ry (YDKT) kat ile
bytlen eilme momenti.
(2) Dm noktasna birleen kolonlarn toplam plastikleme momenti Mp nin 1.1Ry/1.5
(GKT) veya 1.1Ry (YDKT) kat ile bytlen eilme momenti.
rijitlik levhalar
(9.8.5.1)
apraz ve ba kirii
eksenleri ba kirii
iinde kesiecektir.
srekli
ke
kayna
e
a
a
ara rijitlik
levhalar
(9.8.5.2)
rijitlik
levhalar
a-a kesiti
tam penetrasyonlu
kt kaynak
ekil 9.8
9.9. BURKULMASI NLENM APRAZLI ELK EREVELER
zel olarak retilen burkulmas nlenmi apraz elemanlarn kirilere veya kiri-kolon birleim
blgesine merkezi olarak balanmasyla oluturulan burkulmas nlenmi aprazl elik
ereveler, plastik ekildeitirmelerin ekme ve basn etkileri altnda apraz elemanlarda
olumas salanacak ekilde boyutlandrlrlar. Bu sistemlerin boyutlandrlmasnda
uygulanacak kurallar aada verilmitir.
9.9.1.1 Burkulmas nlenmi aprazl elik erevelerin kiri ve kolonlarnda, balk
genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve ap/kalnlk oranlar Tablo 9.3te verilen hd
snr deerlerini amayacaktr.
9.9.1.2 Burkulmas nlenmi aprazlarn u birleimlerinde kiri enkesit yksekliini
amayan miktarda dmerkezlie, bu etkinin eleman ve birleimlerin tasarmda dikkate alnmas
ile elde edilen i kuvvetlerin, plastik ekildeitirmelerin apraz elemanlarda olumas
durumunu deitirmediinin gsterilmesi koulu ile izin verilebilir.
185
9.9.1.3 Burkulmas nlenmi aprazlar, en az %2 greli kat telemesine ve tasarm greli kat
telemesinin iki katna kar gelen ekildeitirme durumlarnn by esas alnarak
boyutlandrlacaktr. Elemann ekildeitirme miktarnn belirlenmesinde, aprazl
erevelerde dey yk etkileri nedeniyle oluan yerdeitirme durumu da dikkate alnacaktr.
9.9.1.4 Burkulmas nlenmi aprazl elik ereveler, tasarm depremi etkisinde, apraz
elemanlarn ekme ve basn etkileri altnda akmaya ulamas durumu esas alnarak
boyutlandrlacaktr.
9.9.2.1 Burkulmas nlenmi aprazl elik ereve sistemlerinin kolon, kiri ve
birleimlerinin boyutlandrlmasnda gerekli dayanmlar, 9.2.6 esas alnarak, aadaki ekilde
hesaplanacaktr.
(a) Kolon, kiri ve birleimlerin 9.2.6da tanmlanan akma (mekanizma) durumu ile uyumlu i
kuvvetlerinin hesab iin, apraz elemanlarn i kuvvetleri aada Denk.(9.23) ve Denk.(9.24)
ile tanmlanmtr.
T R y Pysc
(9.23)
P R y Pysc
(9.24)
(b) Pekleme etkisi dzeltme katsays, , olas yerdeitirme durumu iin maksimum ekme
dayanmnn, akma dayanmna (RyPysc) oran olarak retici tarafndan belirlenecektir.
(c) elik ekirdein eksenel akma dayanm, Pyscnin belirlenmesinde, ekme deneyi ile elde
edilen akma gerilmesinin kullanlmas halinde, Ry katsaysnn uygulanmasna gerek yoktur.
(d) Basn dayanm dzeltme katsays, , olas yerdeitirme durumu iin maksimum basn
kuvvetinin maksimum ekme kuvvetine oran olarak belirlenecektir. retici tarafndan
belirlenen bu oran hi bir durumda 1.0 deerinden kk olamaz.
9.9.2.2 Burkulmas nlenmi aprazlar dey yk etkilerinin aktarlmasnda gznne
alnmayacaktr.
9.9.2.3 Burkulmas nlenmi aprazl elik erevelerin kolonlarnda, deprem etkileri altnda
meydana gelen eilme momentlerinin ihmal edilmesine izin verilebilir. Ancak, kolon ular
arasnda etkiyen yatay kuvvetlerin bulunmas halinde, bunlarn oluturaca eilme momentleri
gznne alnacaktr.
9.9.3. aprazlar
Burkulmas nlenmi aprazl elik erevelerin apraz elemanlar aadaki koullar
salayacak ekilde boyutlandrlacaktr.
9.9.3.1 apraz elemanlar, aada verilen koullar salayan bir elik ekirdek ve bu ekirdei
sararak burkulmasn nleyen bir sarg sisteminden oluacaktr.
(a) elik ekirdek olarak 50mm veya daha kaln levhalarn kullanlmas halinde, bu levhalar
9.2.3.1 (b) de verilen minimum entik tokluu koulunu salayacaktr.
(b) elik ekirdekte ek oluturulmasna izin verilmez.
(c) Burkulmay nleyen sistem, olas yerdeitirme durumunda, elik ekirdein yerel ve genel
burkulmasn snrlandrmaldr.
186
9.9.3.2 elik ekirdek, apraz elemana etkiyen eksenel kuvvetin tamamn karlayacak
ekilde boyutlandrlacaktr. apraz elemann eksenel kuvvet dayanm, Pysc, Denk.(9.25) ile
hesaplanacaktr.
Pysc Fysc Asc
(9.25)
Tasarm eksenel kuvvet dayanm, Pysc, (YDKT) veya gvenli eksenel kuvvet dayanm, Pysc/,
(GKT), = 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT) alnarak belirlenecektir.
9.9.4.1 V veya ters V eklindeki apraz sistemlerinde, kirilerin salamas gereken ek koullar
aada verilmitir.
(a) Kiriler ve birleimlerinin gerekli dayanmlar, sabit ve hareketli yklerin etkisinde
aprazlarn olmad varsaym altnda, ilgili yk birleimlerine gre belirlenecektir. Deprem
etkilerini ieren yk birleimlerinde, deprem etkileri apraz elemanlarn olas ekme ve basn
dayanmlar kullanlarak hesaplanacaktr.
(b) Kiriler kolonlar arasnda srekli olacaktr. Kirilerin st ve alt balklar 9.2.8.1(b)de
verilen koullar esas alnarak yanal dorultuda mesnetlenecektir.
9.9.4.2 Burkulmas nlenmi aprazl elik erevelerde K eklindeki (aprazlarn kolon orta
noktasna baland) apraz dzeni kullanlmayacaktr.
9.9.5. Kiri Kolon Birleimleri
aprazn veya dm noktas levhasnn kiri ve kolona baland kiri-kolon birleim
blgesinde, birleim aadaki koullardan birini salayacaktr. Ayrca aadaki i kuvvetler,
9.10.4te akland ekilde hesaplanan dikmelerin (aktarma elemanlarnn) i kuvvetleri ile
birlikte deerlendirilecektir.
(a) Kiriin kolona birleimi mafsall olarak tasarlandnda, birleim detay en az 0.025 radyan
dnme asn salayacak ekilde oluturulacaktr. Bu balant detay iin Ek 9Cde verilen ve
bu koulu salad kantlanm olan kiri-kolon birleim detaylarndan biri kullanlabilir.
(b) Kiriin kolona birleimi rijit olarak tasarlandnda, birleim detay aada verilen eilme
momenti deerlerinden kk olann aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr.
(1) Kiriin Mp plastikleme momentinin 1.1Ry/1.5 (GKT) veya 1.1Ry (YDKT) katndan oluan
eilme momenti,
(2) Dm noktasna birleen kolonlarn Mp toplam plastikleme momentinin 1.1Ry/1.5
(GKT) veya 1.1Ry (YDKT) katndan oluan eilme momenti.
9.9.6. aprazlarn U Birleimleri
9.9.6.1 apraz u birleimleri, 9.9.2.1de verilen durumlar gznne alnmak suretiyle elde
edilen i kuvvetler altnda boyutlandrlacaktr. Bu i kuvvetler, (YDKT) iin 1.1 veya (GKT)
iin 0.7(1.1/1.5) ile arplarak hesaba katlacaktr.
9.9.6.2 Birleimin tasarmnda dm noktas levhasnn burkulma snr durumlar dikkate
alnacaktr. Gerektiinde dm noktas levhasnn yanal olarak desteklenmesi salanacaktr.
187
9.9.7. Kolon Ekleri

Kolon ekleri 9.2.10da verilen koullar salayacak ekilde boyutlandrlacaktr. Ek tasarmnda
kt kaynan kullanlmas halinde, tam penetrasyonlu kaynak kullanlacaktr. Kolon eklerinin
eilme dayanm, eklenen elemanlardan kk kesitli olannn eilme kapasitesinin %50 sinden
az olmayacaktr. Gerekli kesme dayanm, Mpc/1.5Hc (GKT) veya Mpc/Hc (YDKT) eklinde
hesaplanacaktr.
9.10. DYAFRAM BALIK VE DKME ELEMANLARI
Diyaframlar, normal kat ve at dzlemleri iinde tekil edilen ve yatay kuvvetlerin yatay yk
tayc sistemlere gvenle aktarlmasn salayan tayc sistemlerdir. Tipik bir diyafram
sisteminin, rnein (y) dorultusundaki deprem etkileri iin oluturulan balk blgeleri ve
dikmeleri (aktarma elemanlar) ekil 9.9da ematik olarak gsterilmitir. Tablo 4.1de
tanmlanan yatay yk tayc sistemlerden birine mesnetlenen uzay kafes at sistemlerinin
eleman ve birleimleri de bu blmde tanmlanan diyafram kuvvetleri altnda
boyutlandrlacaktr.
1
Diyafram
Dikmesi
Yatay Kuvvet
Tayc ereve
Diyafram
Dikmesi
x
Yatay Kuvvet
Tayc ereve
Diyafram
Dikmesi
Yatay Kuvvet
Tayc ereve
Diyafram Bal
ekil 9.9
9.10.1.1 Diyaframlar, yatay tasarm kuvvetlerinin deme dzleminde oluturduu kesme ve
eilme etkilerini karlayacak ekilde boyutlandrlacaktr. Diyaframlarda boluk ve girintili
keler gibi sreksizlikler bulunmas halinde, bu sreksizlikler nedeniyle oluacak ilave etkiler
de gznne alnarak, bu blgelerdeki kesme ve eilme etkilerinin gvenle aktarlmas
salanacaktr.
9.10.1.2 Diyafram oluturan betonarme yap elemanlarnn boyutlandrlmasnda, bu
blmde verilen kurallarn dnda, Blm 7.11de verilen ilgili tasarm kurallar da gznnde
tutulacaktr.
188
9.10.2. Diyafram Tasarm Kuvvetleri

Normal kat ve at deme dzlemi diyaframlar, kata etkiyen deprem yklerini yatay yk
tayc sistemlere gvenle aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr. Ancak bu kuvvetler,
n
Fpx
Fi
i=x
n
wi
wpx
(9.26)
i=x
denklemi ile hesaplanacak diyafram kuvvetlerinden az olmayacak ve Denk.(9.27)de verilen

koulu salayacak ekilde elde edilecektir.
0.2SDS I wpx Fpx 0.4S DS I wpx
(9.27)
Denk.(9.27)deki, ksa periyot blgesi iinde tanmlanan tasarm spektral ivme katsays, SDS
iin Blm 2ye baknz.
9.10.3. Diyafram Bal
Diyafram balklar, deme dzlemindeki yatay kuvvetlerden doan eilme etkisi nedeniyle,
ekme ve basn etkileri oluturan kuvvet ifti gznne alnarak boyutlandrlacaktr.
Diyafram bal ekme kuvvetinin, betonarme deme iine yerletirilecek ilave ekme
donats veya sadece elik eleman tarafndan gvenle tanmas salanacaktr. Betonarme
demelerde, basn blgesindeki en d beton lifindeki basn gerilmesi deerinin 0.20fcky
amamas halinde, ilave basn ve sarg donats kullanlmasna gerek yoktur. Balk
blgelerinin tasarmnda kullanlacak i kuvvetler 9.2.5te verilen deprem etkisini ieren yk
birleimleri dikkate alnarak hesaplanacaktr.
9.10.4. Diyafram Dikmeleri
Diyafram dikmeleri ve birleimleri, yatay yk tayc sistemlerin dndaki yap blmlerinden
yatay yk tayc sistemlere gvenle yk aktarmn salayacak ekilde boyutlandrlacaktr.
Bu elemanlarn boyutlandrlmasnda esas alnacak i kuvvetler, 9.2.6da verilen, dayanm
fazlal katsays, D ile bytlen deprem etkisini ieren yk birleimleri dikkate alnarak
hesaplanacaktr.
9.11. MOMENT AKTARAN EREVELERN ELK BETONARME KOMPOZT
KOLONLARI
9.11.1. Genel
Moment aktaran ereve tr tayc sistemlerin elik-betonarme kompozit kolonlar bu
blmde ve Blm 7de verilen kurallar esas alnarak boyutlandrlacaktr. elik gmme ve
beton dolgulu kompozit kolonlara uygulanan d yk etkisinin beton ve elik bileenlerin ortak
yzeyleri arasndaki boyuna kesme kuvvetleri ile geii, elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve
Yapm Esaslar ynetmelii Blm 12.7 kapsamnda deerlendirilecektir. elik-betonarme
kompozit kolonlu binalarda yatay yk tayc sistemler, depreme kar davranlar
bakmndan, 9.11.1.1 ve 9.11.1.2de tanmlanan iki snfa ayrlmtr.
9.11.1.1 elik-betonarme kompozit kolonlu binalarda, aada belirtilen yatay yk tayc
sistemler Sneklik Dzeyi Yksek Sistemler olarak tanmlanmtr.
189
(a) 7.4te verilen koullar salayan betonarme kiriler ile 9.11.2.1 ve 9.11.3te belirtilen
koullar salayan elik gmme kompozit kolonlardan oluan moment aktaran ereve tr
tayc sistemler.
(b) 9.3te verilen koullar salayan elik kiriler ile 9.11.2.2 ve 9.11.4te belirtilen koullar
salayan beton dolgulu kompozit kolonlardan oluan moment aktaran ereve tr tayc
sistemler.
9.11.1.2 elik-betonarme kompozit kolonlu binalarda, aada belirtilen yatay yk tayc
sistemler sneklik dzeyi snrl sistemler olarak tanmlanmtr.
(a) 7.8de verilen koullar salayan betonarme kiriler ile 9.11.5te belirtilen koullar salayan
elik gmme kompozit kolonlardan oluan moment aktaran ereve tr tayc sistemler.
(b) 9.4te verilen koullar salayan elik kiriler ile 9.11.6da belirtilen koullar salayan
beton dolgulu kompozit kolonlardan oluan moment aktaran ereve tr tayc sistemler.
9.11.2.1 Betonarme kiriler ile elik gmme kompozit kolonlardan oluan sneklik dzeyi
yksek moment aktaran erevelerde, gznne alnan deprem dorultusunda, her bir kirikolon dm noktasna birleen kolonlarn eilme momenti kapasitelerinin toplam, o dm
noktasna birleen kirilerin kolon yz kesitlerindeki eilme momenti kapasiteleri
toplamndan en az %20 daha byk olacaktr. Bu koulun salanamad kolonlarda, 7.3.6da
verilen kurallar esas alnacaktr.
9.11.2.2 elik kiriler ile beton dolgulu kompozit kolonlardan oluan sneklik dzeyi yksek
moment aktaran erevelerde, gznne alnan deprem dorultusunda, Denk.(9.7) ile uyumlu
olarak kolonlarn kirilerden daha gl olma koulunun saland gsterilecektir. Bu koulun
salanamad kolonlarda, 9.3.3te verilen koullar, gerekli eksenel kuvvet dayanmnn tasarm
eksenel kuvveti dayanmna oran iin 0.30 deeri yerine 0.10 deeri esas alnarak
uygulanacaktr.
9.11.2.3 Kompozit kolonlarn eilme momenti kapasitelerinin hesabnda, depremin yn ile
uyumlu olarak, bu moment kapasitelerini en kk yapan tasarm eksenel kuvvetleri gznnde
tutulacaktr.
9.11.2.4 elik-betonarme kompozit kolonlu sneklik dzeyi snrl moment aktaran
erevelerde, kolonlarn kirilerden daha gl olma koulunun salanmas zorunlu deildir.
9.11.3. Sneklik Dzeyi Yksek Moment Aktaran erevelerin elik Gmme Kompozit
Kolonlar
yksek moment aktaran erevelerin kolonlar aadaki enkesit koullarn salayacaktr.
(a) ereve kolonlarnn elik gmme elemanlarnda, balk genilii/kalnl ve gvde
ykseklii/kalnl oranlar elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar
ynetmeliinde Tablo 5.1Ada verilen snr deerlerini amayacaktr.
(b) Kolon enkesiti, dey ykler altnda TS 498'de hareketli ykler iin tanmlanm olan yk
azaltma katsaylar da dikkate alnarak, dey ykler ve depremin ortak etkisi altnda 1.2G + Q
+ 0.2S Ed yk birleimi ile hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en by Ndm olmak
zere,
190
Ndm 0.40Pno
(9.28)
koulunu salayacaktr. Burada, kompozit kolon enkesitinin eksenel basn kuvveti dayanm,
Pno, Denk.(9.29) ile hesaplanacaktr.
Pno 0.85 Ac f ck As Fy Asr Fysr
(9.29)
9.11.3.2 Her bir kolonun alt ve st ularnda zel sarlma blgeleri oluturulacaktr. Sarlma
blgelerinin her birinin uzunluu deme st kotundan yukarya doru ve kolona bal en derin
kiriin alt yznden balayarak aaya doru llmek zere, kolon serbest yksekliinin 1/6
sndan, kolon enkesitinin byk boyutunun 1.5 katndan ve 500mm den az olmayacaktr.
9.11.3.3 Sarlma blgelerinde 10mmden daha kk apl enine donat kullanlmayacaktr.
Bu blgede, boyuna dorultudaki etriye ve iroz aral kolon enkesitinin kk boyutunun 1/3
nden, boyuna donat apnn 6 katndan ve 150mmden daha byk, 50mmden daha kk
olmayacaktr. Boyuna donaty saran etriye kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay
uzaklk, a, etriye apnn 25 katndan daha byk alnmayacaktr. Srekli dairesel spirallerin
adm, gbek apnn 1/5inden ve 80mmden daha byk olmayacaktr. Dairesel kolonlarda
tm sarg donats evreye yerletirilen enine donat ile salanacaktr.
9.11.3.4 Kolon orta blgesi, kolonun alt ve st ularnda tanmlanan sarlma blgeleri arasnda
kalan blgedir. Bu blgede sarg donats aral 9.11.3.3te belirlenen araln 2 katn aamaz.
9.11.3.5 Kolon ekleri 9.2.10.2, 9.2.10.3 ve 9.3.5te belirtilen koullar salayacak ekilde
boyutlandrlacaktr.
9.11.3.6 Donat elii ekleri Blm 7 de belirtilen koullar salayacak ekilde
oluturulacaktr.
9.11.3.7 Toplam boyuna donat enkesit alan Asr, 0.01Ag < Asr < 0.04Ag koulunu
salayacaktr. Burada Ag kompozit kolonun toplam enkesit alandr. Bindirmeli ek yaplan
kesitlerde toplam boyuna donat enkesit alan 0.06Ag deerini amayacaktr.
9.11.3.8 Etriyeli kolonlarda eksenel kuvvetin Ndm > 0.20Pno (basn) olmas durumunda
sarlma blgelerindeki minimum toplam enine donat alan, Denk.(9.30) ile verilen koulu
salayacaktr.
Fy As f ck
Ash 0.075sbk 1
Pno Fysr
(9.30)
9.11.3.9 Spiral donatl dairesel kolonlarda Ndm > 0.20Pno (basn) olmas durumunda sarlma
blgelerindeki enine donatnn minimum hacimsel oran, Denk.(9.31) ile verilen koulu
salayacaktr.
Fy As f ck
s 0.12 1
Pno f ywk
(9.31)
9.11.3.10 Ndm 0.20Pno olmas durumunda, kolon sarlma blgelerinde Denk.(9.30) ve

Denk.(9.31) ile verilen enine donatlarn en az 2/3, minimum enine donat olarak
kullanlacaktr.
191
9.11.3.11 Enine donat temelin iinde kolon minimum boyutundan kk olmayan bir
ykseklik boyunca devam ettirilecektir.
9.11.4. Sneklik Dzeyi Yksek Moment Aktaran erevelerin Beton Dolgulu Kompozit
Kolonlar
moment aktaran erevelerin elemanlarnda, balk genilii/kalnl, gvde
ykseklii/kalnl ve ap/et kalnl oranlar Tablo 9.3te verilen hd snr deerlerini
amayacaktr.
9.11.4.2 Kolon enkesiti, dey ykler altnda TS 498'de hareketli ykler iin tanmlanm olan
yk azaltma katsaylar da dikkate alnarak, dey ykler ve depremin ortak etkisi altnda 1.2G
+ Q + 0.2S Ed yk birleimi ile hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en by Ndm olmak
zere, Denk.(9.28) ile verilen koulu salayacaktr.
Bu denklemde, kompozit kolon enkesitinin eksenel basn kuvveti dayanm, Pno, Denk.(9.29)
ile hesaplanacaktr. Burada, 0.85 katsays yerine 0.95 katsays kullanlabilir.
9.11.4.3 Kompozit kolonun karakteristik kesme kuvveti dayanm sadece yapsal elik
enkesitinin etkin kayma alan gznne alnarak hesaplanacaktr.
9.11.4.4 Kolon ekleri 9.2.10.2 ve 9.2.10.3te belirtilen koullar salayacak ekilde
boyutlandrlacaktr.
9.11.4.5 Kiri-kolon birleimleri, kiri balk hizalarnda, kolon dnda veya kolon iinde
olmak zere, diyafram levhalar kullanlarak oluturulacaktr. Bu levhalarn kalnlklar en az
kiri balk kalnlna eit olarak alnacaktr. Diyafram levhalar tm evresi boyunca kolona,
tam penetrasyonlu kt kaynak veya ift tarafl ke kaynak kullanlarak balanacaktr. Kolon
iinde tekil edilen diyafram levhalarnda beton geiini salayacak boyutlarda dairesel
boluklar alacaktr.
9.11.4.6 elik kiri - kompozit kolon birleimleri en az 0.04 radyan greli kat telemesi
asn (greli kat telemesi/kat ykseklii) salayabilecek kapasitede olacaktr. Bunun iin,
deneysel ve/veya analitik yntemlerle geerlilii kantlanm olan detaylar kullanlacaktr.
9.11.5. Sneklik Dzeyi Snrl Moment Aktaran erevelerin elik Gmme Kompozit
Kolonlar
yksek moment aktaran erevelerin kolonlar iin, 9.11.3.1(b) dnda kalan tm koullar,
betonarme kiriler ile elik gmme kompozit kolonlardan oluan sneklik dzeyi snrl
moment aktaran erevelerin kolonlar iin de aynen geerlidir.
9.11.5.2 Kolon enkesiti, dey ykler altnda TS 498'de hareketli ykler iin tanmlanm olan
yk azaltma katsaylar da dikkate alnarak, dey ykler ve depremin ortak etkisi altnda 1.2G
+ Q + 0.2S Ed yk birleimi ile hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en by Ndm olmak
zere,
Ndm 0.50Pno
(9.32)
koulunu salayacaktr. Bu denklemde, kompozit kolon enkesitinin eksenel basn kuvveti

dayanm, Pno, Denk.(9.29) ile hesaplanacaktr.
192
9.11.6. Sneklik Dzeyi Snrl Moment Aktaran erevelerin Beton Dolgulu Kompozit
Kolonlar
9.11.6.1 elik kiriler ile beton dolgulu kompozit kolonlardan oluan sneklik dzeyi snrl
moment aktaran erevelerin kolonlar aadaki enkesit koullarn salayacaktr.
(a) ereve kolonlarnda, balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve ap/et
kalnl oranlar Tablo 9.3te verilen md snr deerlerini amayacaktr.
(b) Kolon enkesiti, dey ykler altnda TS 498'de hareketli ykler iin tanmlanm olan yk
azaltma katsaylar da dikkate alnarak, dey yk ve depremin ortak etkisi altnda 1.2G + Q +
0.2S Ed yk birleimleri ile hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en by Ndm olmak
zere, Denk.(9.32) ile verilen koulu salayacaktr. Bu denklemde, kompozit kolon enkesitinin
eksenel basn kuvveti dayanm, Pno, Denk.(9.29) ile hesaplanacaktr. Burada, 0.85 katsays
yerine 0.95 katsays kullanlabilir.
moment aktaran erevelerin kolonlar iin, 9.11.4.3, 9.11.4.4 ve 9.11.4.5te verilen koullar,
elik kiriler ile beton dolgulu kompozit kolonlardan oluan sneklik dzeyi snrl moment
aktaran erevelerin kolonlar iin de aynen geerlidir.
9.11.6.3 elik kiri-kompozit kolon birleimleri en az 0.02 radyan greli kat telemesi
asn (greli kat telemesi/kat ykseklii) salayabilecek kapasitede olacaktr. Bunun iin,
deneysel ve/veya analitik yntemlerle geerlilii kantlanm olan detaylar kullanlacaktr.
9.12. TEMEL BALANTI DETAYLARI
Aada aksi belirtilmedike, deprem ykleri etkisindeki tayc sistemlerin kapsam dnda
olan temel balant detaylar da dahil olmak zere, tm temel balant detaylar bu blmde
verilen kurallara gre boyutlandrlacaktr.
9.12.1 Temel balant detaylarnn boyutlandrlmasnda gerekli dayanmlar, 9.2.6 esas
9.12.2 Yatay yk tayc sistemlerin temele balant detaylarnn gerekli eksenel ekme ve
basn kuvveti dayanm, szkonusu temele balanan dier elemanlarn birleimlerinin gerekli
dayanmnn dey bileenleri de gznnde tutularak hesaplanacaktr. Ancak bu kuvvetler,
ilgili maddelerde kolon ekleri iin tanmlanan eksenel basn ve ekme kuvvetlerinin
bynden az olamaz.
9.12.3 Temel balant detaylarnn gerekli kesme kuvveti dayanm aada tanmlanan
hususlar dikkate alnarak hesaplanacaktr.
(a) aprazl ereve sistemlerin temele balanan aprazlarnn birleimlerinin gerekli
dayanmnn yatay bileenlerinin toplam.
(b) Moment aktaran erevelerin kolonlarnda, kolon ekleri iin tanmlanan kesme kuvveti
dayanm.
9.12.4 Yatay yk tayc sistemlerin temele balant detaylarnn gerekli eilme dayanm
aada tanmlanan hususlar dikkate alnarak hesaplanacaktr.
(a) aprazl ereve sistemlerin temele balanan kolon ve aprazlarnn birleimlerinin gerekli
eilme dayanmlarnn bilekesi.
193
(b) Moment aktaran erevelerin kolonlarnda, aada tanmlanan eilme momenti

deerlerinden k.
(1) Kolonlarn, 1.1RyFyWp / 1.5 (GKT) veya 1.1RyFyWp (YDKT) ile hesaplanan eilme
dayanm.
(2) 9.2.6da verilen, dayanm fazlal katsays, D ile bytlen deprem etkisini ieren yk
birleimleri dikkate alnarak hesaplanan eilme momenti.
9.12.5 Kolonun taban plakasna balantsnda tam penetrasyonlu kt kaynak kullanlmas
durumunda, balang ve biti levhalar ile altlk levhalar kaynaklama ileminden sonra
kaldrlacaktr. Ancak balklarn i yzndeki ve I enkesitli profillerin gvdesindeki altlk
levhalarnn taban levhasna en az 6mm kalnlkl ke kaynaklarla tespit edilmesi halinde, altlk
levhalarnn kaldrlmalarna gerek yoktur. Altlk levhalarnn kolon balklarna
kaynaklanmasna izin verilmez.
9.12.6 Ankraj bulonlar olarak (4.6) ve (5.6) kalitesinde bulonlar kullanlacaktr. Ancak daha
yksek kalitede bulonlarn kullanlmas gerektiinde, bulon malzemesinin kopma uzamas
oran %20 deerinden az olmayacaktr.
9.13. PROJE HESAP RAPORU VE UYGULAMA PROJELERNE LKN
KURALLAR
9.13.1. Proje Hesap Raporu
9.13.1.1 Proje hesap raporunda, deprem hesap raporuna ilikin olarak, Blm 2, 3, 4 ve 5te
verilen balca bilgiler yer alacaktr.
9.13.1.2 Proje hesap raporunda ayrca, aada sralanan bilgiler bulunacaktr.
(a) Yap tayc sistemini oluturan profil ve sac levhalar ile ek ve birleimlerde kullanlan
bulonlarn malzeme kaliteleri ve karakteristik dayanm deerleri.
(b) Kaynak malzemesi (kaynak metali) karakteristik ekme dayanm.
(c) Tasarmda esas alnan yk birleimleri, deprem tasarm yk birleimleri ve arttrlm
deprem etkileri.
9.13.1.3 Yap elemanlarnn boyutlandrma hesaplar ve stabilite (kararllk) tahkiklerinin
yannda, birleim ve ek detaylarnn hesaplar proje hesap raporu kapsamnda ayrntl olarak
verilecektir.
9.13.2. elik Uygulama Projesi izimlerine likin Kurallar
9.13.2.1 elik uygulama projesinde u paftalar bulunacaktr.
(a) at demesi ve kat demelerine ait genel konstruksiyon planlar.
(b) Kolon aplikasyon (yerleim) plan.
(c) Ankraj plan ve detaylar.
(d) Yeterli sayda cephe grnleri ve kesitler.
(e) Yap sistemini oluturan kolonlar ve kiriler ile at, yatay dzlem ve dey dzlem
aprazlarnn detay izimleri.
(f) Tm birleim ve ek detaylar.
194
9.13.2.2 Bina elik konstrksiyonunda kullanlan profil ve levhalar ile birleimlerde

kullanlan bulonlarn cinsi ve malzeme kaliteleri ile kullanlacak elektrot cinsi ve karakteristik
ekme dayanm btn paftalarda belirtilecektir.
9.13.2.3 Tasarmda gznne alnan Bina Kullanm Snf (BKS), Deprem Tasarm Snf
(DTS) ve yerel zemin zellikleri ile Tablo 4.1e gre belirlenen tayc sistem davran
katsays, R ve dayanm fazlal katsays, D btn genel konstrksiyon paftalarnda
belirtilecektir.
9.13.2.4 Bulonlu birleim ve ek detaylarnda kullanlan bulon cinsi, bulon ve delik aplar,
rondela ve somun zellikleri ile bulonlara uygulanacak nekme kuvveti ve srtnme yzeyi
ile ilgili bilgiler verilecektir.
9.13.2.5 Kaynakl birleim ve ek detaylarnda, uygulanacak kaynak tr, kaynak kalnl ve
uzunluu ile, kaynak az almas gereken kt kaynaklarda, kaynak aznn geometrik
boyutlar, altlk levhas ve kaynak ulam delii detaylar verilecektir.
195
EK 9A DEPREM KUVVET TAIYICI SSTEMLERN BRLEMLERNDE

GENEL KOULLAR
9A.1 Bulonlar ve kaynaklar arasnda ayn kuvvetin paylamnn nlenmesi amacyla, tipik
birleim ve ek detaylarnda (ekil 9A.1) uyulmas gereken esaslar aada verilmitir.
ekil 9A.1
A. Gvdenin bulonlu, balklarn kaynakl balantsnda, gvde birleimi sadece kesme
kuvveti, balklarn kaynakl birleimleri ise kolon eksenel kuvveti (ekme veya basn) ve
eilme momentleri gznne alnarak boyutlandrlmaldr.
B. Yerinde kaynakl apraz-kiri-kolon birleimlerinde, apraz elemandaki kuvvetin dey
bileeni, dm noktas levhas-kolon bal ve kiri gvdesi-kolon bal arasndaki kaynakl
birleimlere uygun ekilde datlmaldr. Kiri gvdesinde montaj bulonlar kullanlabilir.
C. apraz-dm noktas levhas birleimlerinde, balklar ve gvdedeki kaynaklar aprazn
eksenel kuvvetine gre boyutlandrlmaldr. Montaj amal bulon kullanlabilir.
D. Bulonlu apraz-kiri-kolon birleimlerinde, apraz elemandaki kuvvetin yatay ve dey
bileenleri, dm noktas levhas-kolon bal ve kiri gvdesi-kolon bal arasndaki
bulonlu birleimlere uygun ekilde datlmaldr.
196
E. Atlye kaynakl apraz-kiri-kolon birleimlerinde, apraz elemandaki kuvvetin dey

bileeni, dm noktas levhas-kolon bal ve kiri gvdesi-kolon bal arasndaki kaynakl
birleimlere uygun ekilde datlmaldr.
F. Moment aktaran kiri-kolon birleimlerinde, bulonlu gvde birleimi kesme kuvveti dikkate
alnarak, kaynakl balklar ise eilme momentleri ve eksenel kuvvetler altnda
boyutlandrlmaldr.
9A.2. Bulonlar ve kaynaklar, 9.2.3.5te belirtildii gibi, birleimdeki bir kuvveti veya bir
kuvvetin bileenini paylaacak ekilde birarada kullanlamazlar. Kuvvet paylam bakmndan
uygun olmayan bulonlu ve kaynakl birleimlerde (ekil 9A.2) karlalan durumlar aada
aklanmtr.
ekil 9A.2
A. Gvdenin bulonlu, balklarn kaynakl balantsnda, bulonlar ve kaynaklar, aprazdaki
eksenel kuvveti birlikte aktaracak ekilde kullanlamazlar.
B. Kolon yzne dm noktas levhasnn kaynakl, kiri gvdesinin ise bulonlu balanmas
halinde yk aktarm, kolon yzne balantnn tamam kaynakl veya bulonlu birleimlerden
olumas durumuna gre farkl olacaktr. Byle bir durumda, kolon yzndeki kaynakl dm
noktas levhas birleimi, apraz elemandaki kuvvetin dey bileeni ve kiriteki dey mesnet
tepkisinin toplamn aktarma eiliminde olacaktr. Ayn zamanda, yatay kuvvetin kiri
gvdesindeki bulonlu birleimle kolona aktarlmas da daha rijit olan kaynakl dm noktas
levhas birleimleri nedeniyle nlenecek ve bylece dm noktas levhas-kiri bal
kaynakl birleimi, aprazdaki kuvvetin tm yatay bileenini de aktarma eiliminde olacaktr.
Bylece, kiri-kolon-apraz birleiminde kolona aktarlmas gereken kuvvetler byk oranda
dm noktas levhasnn kolon yzne kaynakl balants ile aktarlacak ve kiri gvdesindeki
kayma levhas kuvvet aktaramayacaktr. Bu durumda, birleimin dengesi dikkate alndnda,
kiri ve kolonlarda ilave momentler oluacak ve bu momentleri aktarabilmek iin dm
noktas levhas-kolon yz ve dm noktas levhas-kiri balndaki kaynaklara daha byk
kuvvetler etkiyecektir.
197
EK 9B MOMENT AKTARAN ELK EREVELERDE KR-KOLON

BRLEM DETAYLARI
9B.0. SMGELER
b
= Enkesit parasnn genilii
bbf
= Kiri balk genilii
bcf
= Kolon balk genilii
bp
= Aln levhas genilii
bp
= Balk levhas genilii
Cpr
= Birleimde pekleme, vb. durumlar dikkate alan ve olas en byk eilme

momenti dayanmnn hesab iin kullanlan bir katsay
= Kesitin karakteristik ykseklii
dc
= Kolon enkesit ykseklii
= Yapsal elik elastisite modl (E = 200000MPa)
Fu
= Yapsal elik karakteristik ekme dayanm
Fy
= Yapsal elik karakteristik akma gerilmesi
Fyp
= Levhann karakteristik akma gerilmesi
= Bulonlar arasndaki yatay uzaklk
= Eleman gvde ykseklii
hp
= Gvde kayma levhas ykseklii
hst
= Rijitlik levhasnn ykseklii
lh
= Kiri ularndaki olas plastik mafsal noktasnn kolon yzne uzakl
ln
= Kiri ularndaki olas plastik mafsal noktalar arasnda kalan kiri akl
Lst
= Rijitlik levhalarnn minimum uzunluu
Mpr
= Olas eilme momenti kapasitesi
Mpri
= Kiriin sol ucu ideki olas eilme momenti kapasitesi
Mprj
= Kiriin sa ucu jdeki olas eilme momenti kapasitesi
Muc
= Birleimin kolon yzndeki gerekli eilme momenti dayanm
= Kiriin bir balnda kullanlan toplam bulon says
Ry
= Olas akma gerilmesinin minimum karakteristik akma gerilmesine oran
= Ardk iki deliin merkezleri arasndaki uzaklk
s1
= Kolon balna en yakn deliin kolon balk yzeyine uzakl
= Eleman kalnl
tbw
= Kiri gvde kalnl
tcf
= Kolon balk kalnl
tp
= Aln levhas kalnl

198
tp
= Gvde kayma levhas kalnl
ts
= Gvde rijitlik levhas kalnl
tsc
= Kolon gvdesi rijitlik levhas kalnl
tw
= Eleman gvde kalnl
Vd
= Kiriin plastik mafsal noktasnda, dey yklerden meydana gelen basit kiri
kesme kuvveti
Vuc
= Birleimin kolon yzndeki gerekli kesme kuvveti dayanm
Wp
= Eilme eksenine gre plastik mukavemet momenti
= Snek gme durumu iin dayanm katsays
= Snek olmayan gme durumu iin dayanm katsays
9B.1. KAPSAM VE GENEL HUSUSLAR

9B.1.1 Bu blmde, 9.3.4.1(a)da ve 9.4.2.1(a)da ngrld ekilde, en az 0.04 radyan
veya 0.02 radyan greli kat telemesi asn (greli kat telemesi / kat ykseklii)
salayabilecek kapasitede olduu deneysel ve/veya analitik yntemlerle kantlanm olan eitli
bulonlu ve kaynakl birleim detay rnekleri verilmitir.
9B.1.2 Bu detaylar, sneklik dzeyi yksek ve sneklik dzeyi snrl erevelerin moment
aktaran kiri-kolon birleimlerinde, bu blmde kendileri iin verilen uygulama snrlar
erevesinde kullanlacaktr.
9B.1.3 Birleen kiri ve kolonlarn enkesitleri aada tanmlanan koullar salayacaktr.
(a) Hadde rn geni balkl profiller, bu blmde kendileri iin verilen snr koullarna
uygun olarak kullanlacaklardr.
(b) ift simetri eksenli yapma I enkesitli elemanlar aadaki koullar salamalar halinde
kullanlabilirler.
(1) Balklarn ve gvdenin genilik, ykseklik ve kalnlklar, bu blmde verilen ilgili
koullar salayan hadde rn profillerle uyumlu olmaldr.
(2) Gvdenin, balklara balantsnda srekli kaynak kullanlmaldr. Bu kaynaklarn yapma
kiri ve kolonlar iin uygulama esaslar aadaki maddelerde verilmitir.
(i) Yapma kirilerde gvde ve balklar, kiri ucundan itibaren plastik mafsal yerini (lh) bir kiri
yksekliinden az olmamak zere aacak ekilde gvdenin iki tarafna da uygulanan ke
kaynak takviyesiyle birlikte tam penetrasyonlu kt kaynakla birletirilecektir. Ke kaynak
takviyesinin kalnl, 6mmden ve kiri gvdesi kalnlnn 0.70 katndan az olamaz.
(ii) Yapma I enkesitli kolonlarda, kolon gvdesi ile balklar, birleen kiriin st ve alt
balklarndan itibaren 300mm uzakla kadar olan blm iine alan blgede, uygulanan ke
kaynak takviyesiyle birlikte tam penetrasyonlu kt kaynakla birletirilecektir. Ke kaynak
takviyesinin kalnl, 6mmden ve kolon gvdesi kalnlnn 0.70 katndan az olamaz.
(iii) Kutu enkesit haline getirilmi geni balkl I profillerde levhalarn balk olarak
kullanlmas halinde, bu levhalarn genilik / kalnlk, b/t oran, b balklar aras net genilik
olmak zere 0.6 E Fy deerini aamaz. Levhalarn gvde olarak kullanlmalar halinde,
genilik / kalnlk, h/tw oran, Tablo 9.3te verilen ilgili snr deerden byk olamaz. Kutu
199
enkesit haline getirilmi kolonlarn balk ve gvde levhalar, birleen kiriin st ve alt
balklarndan itibaren 300mm uzakla kadar olan blm iine alan blgede, tam
penetrasyonlu kt kaynakla birletirilecektir. Bu blgenin dnda, levhalarn birleimi,
sreklilik gsteren ke veya kt kaynakla salanacaktr.
(iv) Balkl + enkesitli kolonlar ( ), hadde rn veya yapma enkesitli elemanlar kullanlarak
tekil edilebilir. T enkesitli elemann gvdesi, sreklilik gsteren I enkesitli elemann
gvdesine, iki tarafa da uygulanan ke kaynak takviyesiyle birlikte tam penetrasyonlu kt
kaynakla birletirilecektir. Ke kaynak minimum kalnl, 6mm ve kolon gvde kalnlnn
0.70 katnn kk olanna eit alnacaktr. Sreklilik gsteren levhalar, geni balkl kolonlar
iin verilen koullar salayacaktr.
9B.1.4 Bu blm kapsamndaki birleimlerin tasarm, aada aklanan esaslar erevesinde
gerekletirilecektir.
(a) Birleimlerin boyutlandrlmasnda sadece (YDKT) yntemi esas alnacaktr. Birleim
tasarmnda, gznne alnan gme snr durumuna bal olarak, snek gme snr durumu
(akma snr durumu) ve snek olmayan gme snr durumu (krlma snr durumu) iin aada
verilen dayanm katsaylar kullanlacaktr.
(1) Snek gme snr durumu iin d 1.0
(2) Snek olmayan gme snr durumu iin n 0.9
(b) Plastik mafsaln kolon yznden uzakl, lh, bu blmdeki her bir birleim tipi iin ilgili
uygulama snrlar kapsamnda tanmlanmtr.
(c) Plastik mafsaldaki olas maksimum moment, Mpr
M pr Cpr Ry FyWp
Cpr
Fy Fu
2 Fy
1.2
(9B.1)
eklinde hesaplanacaktr. Birleimin kolon yzndeki gerekli eilme momenti dayanm Muc ve
gerekli kesme kuvveti dayanm Vuc (ekil 9B.1), kiri ucundaki olas plastik mafsal noktalar
gznnde tutularak belirlenecektir.
(d) 9.3.4.3 uyarnca, gerektiinde kiri balk hizalarnda sreklilik levhalar kullanlacaktr.
9B.1.5 Kiri-kolon birleiminin snrlad kayma blgesi, sneklik dzeyi yksek veya
sneklik dzeyi snrl moment aktaran elik ereveler iin srasyla, 9.3.4.2 veya 9.4.2.2deki
koullar salayacaktr.
9B.1.6 Kapasitesi korunmu blgeler her bir birleim tipi iin tanmlanacaktr. Aksi
belirtilmedike, kapasitesi korunmu blgeler, kolon yznden balayarak, plastik mafsal
noktasndan itibaren kiri yksekliinin 1.5 kat uzakl iine alan blge olarak tanmlanmtr.
Kiri gvdesinde, her bir birleim tipi iin ilgili blmlerdeki koullara uygun dzenlenen bulon
deliklerine izin verilebilir.
9B.1.7 Kaynakl birleim uygulamalarnn kaynak detaylar, aada verilen koullar
salayacak ekilde dzenlenecektir.
(a) Sreklilik levhalarnn kolon gvdesine birleimi, tam penetrasyonlu kt kaynak ile
yapldnda, altlk levhasnn kaldrlmasna gerek yoktur. Ancak, kolon balna tam
penetrasyonlu kt kaynakla birleimde, altlk levhas 6mm kaynak kalnlna sahip srekli
ke kaynak ile kolon balna balanacaktr. Bu ke kaynan, kt kaynan bulunduu
200
tarafa, tam penetrasyonlu kt kaynan altnda kalacak ekilde uygulanmas salanacaktr.

Altlk levhasnn kaldrlmas halinde, kaynak kknde talanarak oluk alacak ve bu blge
6mm kaynak kalnlna sahip srekli ke kaynak ile takviye edilecektir.
(b) Kiri alt balnn kolon balna tam penetrasyonlu kt kaynakl balantsnda altlk
levhas kullanlmas halinde, kaynaklama ileminden sonra altlk levhas kaldrlacaktr. Altlk
levhasnn kaldrlmasnn ardndan kaynak kknde talanarak oluk alacak ve bu blge en az
6mm kaynak kalnlna sahip srekli ke kaynak ile takviye edilecektir. Bu ke kaynak
takviyesinin kalnl kiri balk yzeyini de iine alacak ekilde belirlenecektir.
Plastik
mafsal
Plastik
mafsal
ln
lh
Mpri
Mprj
ln
Vuc
Plastik
mafsal
Muc
Vuc
Mpr
Vuc
M uc M pr Vuclh
Vuc Vd M pri M prj ln
lh
ekil 9B.1
(c) Kiri st balnn kolon balna tam penetrasyonlu kt kaynakl balantsnda altlk
levhas kullanlmas halinde, altlk levhas yerinde braklarak 6mm kaynak kalnlna sahip
srekli ke kaynakla kolon balna kaynaklanacaktr. Bu ke kaynan, kt kaynan
bulunduu tarafa, tam penetrasyonlu kt kaynan altnda kalacak ekilde uygulanmas
salanacaktr.
(d) zellikle tam penetrasyonlu kt kaynak uygulamalarnda, ularda balang ve biti
levhalar kullanlacaktr. Kaynak ileminin ardndan bu levhalarn uygun bir kesim yntemiyle
kesilerek kaldrlmas salanacaktr. Yzeyler, entik ve keskin keler braklmayacak ekilde
ilenecektir.
201
(e) Kapasitesi korunmu blgelerde, altlk levhas ile balang ve biti levhalarn balayan
geici kaynaklar (punto kaynak), kaynakl birleimlerin iinde kalmas halinde yerinde
kalacaktr.
(f) Sreklilik levhalarnn gvde ve bala birleimlerinde 9.3.4.3teki koullara uyulacaktr.
Ancak kolon gvdesine uygulanacak kaynak ilemi, kolon enkesiti boyun blgesindeki erilik
biti noktalarna en az 40mm uzakta sonlandrlacaktr. Kolon balna uygulanacak kaynak
ilemi ise, kolon enkesiti boyun blgesindeki erilik biti noktalarna en az 15mm uzakta
sonlandrlmas salanacaktr.
9B.2. TAM DAYANIMLI BULONLU ALIN LEVHALI BRLEMLER
9B.2.1. Genel
Bu blmde, deneysel ve/veya analitik yntemlerle yeterlilii kantlanan farkl tip aln
levhal birleim detay verilmitir (ekil 9B.2).
ekil 9B.2
Bu tip kiri-kolon birleimlerinin davrannda belirleyici olan snr durumlar; kiri enkesitinin
eilme etkisinde akmaya ulamas, aln levhasnn eilme etkisinde akmaya ulamas, kolon
panel blgesinin akmas, ekme etkisindeki bulonlarn kopmas, kayma etkisindeki bulonlarn
krlmas veya kaynakl birleim blgelerinde krlmalar olarak sralanabilir. Burada tanmlanan
tasarm prensipleri, birleim elemanlarnn, elastik olmayan ekildeitirmelerin kiri
enkesitindeki akma nedeniyle meydana gelmesini salayacak yeterli dayanma sahip olmalar
esasna dayanmaktadr.
9B.2.2 Bu birleim detay tiplerinin sneklik dzeyi yksek ve sneklik dzeyi snrl moment
aktaran erevelerin birleimlerinde, 9B.1.1de tanmlanan birleimler olarak kullanlabilmesi
iin, Tablo 9B.1de verilen uygulama snrlar erevesinde aada verilen ilave koullara
uyulmas zorunludur. Bu birleim tiplerinin kendilerine ait uygulama snrlarnn
deerlendirilmesinde esas alnacak geometrik deikenler ekil 9B.3te verilmitir.
9B.2.3 Betonarme deme ile temasta olan ekil 9B.2deki birleimlerin sneklik dzeyi
yksek ve sneklik dzeyi snrl moment aktaran erevelerde kullanlmalar halinde, bu
birleimler ancak, aadaki zel koullara uyulmas durumunda kullanlabilirler.
202
(a) Kiri balnn, kolon bal yznden itibaren kiri yksekliinin 1.5 kat uzakl
arasnda kalan blmnde kayma balantlar kullanlmayacaktr.
(b) Betonarme deme, kolonun her iki balk yznden en az 25mm uzakta bitirilmi olacaktr.
Kolon yz ile betonarme deme kenar arasnda kalan boluk, skabilir bir malzeme ile
doldurulacaktr.
tcw
bfc
tbw
tcw
bbf
bp
bcf
ts
tbw
bbf
dc
dc
de
pso
de
pso
pfo
tsc
pfo
tsc
tfb
tfc
tbf
pfi
psi
pfi
psi
tp
tcf
tp
Lst
hST
tcf
bcf
ts
tbw b
bf
bp
dc
de
pso
tsc
pb
pfo
pb
tbf
pfi
psi
tcf
tp
hst
c
Lst
ekil 9B.3
203
bp
Tablo 9B.1 Tam Dayanml Bulonlu Aln Levhal Birleimlerin Uygulama Snrlar
Birleim Detay Deikenleri
Uygulama Snrlar
Plastik mafsaln kolon yznden

uzakl, lh
min(db/2, 3bbf)
Kiri akl / enkesit ykseklii

oran
7 (sneklik dzeyi yksek ereveler)

5 (sneklik dzeyi snrl ereveler)
12 tp 60 mm (4 bulonlu rijitlik levhasz)
Aln levhas kalnl, tp
12 tp 40mm (4 bulonlu rijitlik levhal)

18 tp 65 mm (8 bulonlu rijitlik levhal)
160 bp 300 mm (4 bulonlu rijitlik levhasz)
Aln levhas genilii, bp
160 bp 300 mm (4 bulonlu rijitlik levhal)

215 bp 400 mm (8 bulonlu rijitlik levhal)
Bulonlar arasndaki yatay uzaklk,

g
100 g155 mm (4 bulonlu rijitlik levhasz)

70 g 155mm (4 bulonlu rijitlik levhal)
125 g 155 mm (8 bulonlu rijitlik levhal)
40 pf 115 mm (4 bulonlu rijitlik levhasz)
pf (pfi ve pfo)
45 pf 140mm (4 bulonlu rijitlik levhal)

40 pf 50 mm (8 bulonlu rijitlik levhal)
pb
90 pb 100 mm (8 bulonlu rijitlik levhal)

270 db 1400 mm (4 bulonlu rijitlik levhasz)
Kiri enkesit ykseklii, db
270 db 610 mm (4 bulonlu rijitlik levhal)

450 db 950 mm (8 bulonlu rijitlik levhal)
10 tbf 25mm(4 bulonlu rijitlik levhasz)
Kiri balk kalnl, tbf
10 tbf 25 mm(4 bulonlu rijitlik levhal)

14 tbf 35 mm(8 bulonlu rijitlik levhal)
Kolon enkesit ykseklii
920 mm (I profilleri iin)
Bulon snf
8.8 veya 10.9
Bulon nekme koullar
Tam nekme
Aln levhas malzeme snf
S 235
Balk levhas kayna
Tam penetrasyonlu kt kaynak

Rijitlik levhasz birleimler iin kolon yz ile kolon
yznden kiri ykseklii kadar uzaklktaki blge veya
kolon yznden kiri balk geniliinin kat kadar
uzaklktaki blgeden kk olan
Kapasitesi korunan blge
Rijitlik levhal birleimler iin kolon yz ile kolon

yznden rijitletiricinin bitim noktas ve kiri
derinliinin yarsnn toplam kadar uzaklktaki blge
veya kolon yznden kiri balk geniliinin kat
kadar uzaklktaki blgeden kk olan
204
9B.2.4 Bu birleimlerin uygulanmasnda aln levhas kolon balna balanacaktr.

9B.2.5 Aln levhasnn genilii birleen kiriin balk geniliine eit veya daha byk
olmaldr. Ancak, aln levhas hesaplarnda etkili genilik kiri balk geniliinden en fazla
25mm fazla alnmaldr.
9B.2.6 Rijitlik levhal 4 ve 8 bulonlu aln levhal birleimlerde, rijitlik levhalarnn minimum
uzunluu Lst Denk.(9B.2) ile hesaplanacak deerden daha az olmayacaktr.
Lst
hst
tan 300
(9B.2)
9B.2.7 Kiri ve aln levhasnn kaynakl birleiminde aadaki koullara uyulacaktr.

(a) Kaynak ulam delikleri kullanlmayacaktr.
(b) Rijitlik levhal birleimlerde rijitlik levhasnn aln levhasna birleiminde tam
penetrasyonlu kt kaynak kullanlacaktr. Rijitlik levhas kalnlnn 10mmden az olmas
durumunda, rijitlik levhasnn dayanmna eit dayanma sahip ke kaynak kullanlmasna izin
verilebilir.
9B.3. BULONLU BALIK LEVHALI BRLEM
9B.3.1. Genel
Bulonlu balk levhal moment aktaran birleimler, kolon balna kaynakl, kiri balna
bulonlu birletirilen balk levhalar ile oluturulurlar (ekil 9B.4). Burada tanmlanan koullar,
birleim elemanlarnn, balk levhasnn bitimine yakn blgede bir plastik mafsaln olumasn
salayacak yeterli dayanma sahip olmalar prensibini esas almaktadr.
veya
s1
tam penetrasyonlu
kt kaynak
en az ISO 8.8 kalitesinde
tam ngermeli bulon
takviye levhalar
(gerektiinde)
en az ISO 8.8
kalitesinde bulon
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
veya
kayma levhas
im
(gerektiinde)
ek balk levhas
ekil 9B.4
9B.3.2 Bu birleim detaynn sneklik dzeyi yksek ve sneklik dzeyi snrl moment
205
iin, Tablo 9B.2de verilen uygulama snrlar erevesinde aada tanmlanan ilave koullara
uyulmas zorunludur.
9B.3.3 Betonarme deme ile temasta olan balk levhal bulonlu birleimlerin sneklik
dzeyi yksek ve sneklik dzeyi snrl moment aktaran erevelerde kullanlmalar halinde,
bu birleimler ancak, aadaki zel koullara uyulmas durumunda kullanlabileceklerdir.
(a) Kiri balnn, kolon bal yz ile kolon yznden itibaren kiri yksekliinin 1.5 kat
uzakl arasnda kalan blmde kayma balantlar kullanlmayacaktr.
(b) Deme betonu, kolon balklarnn yznden en az 25mm uzakta bitirilmi olacaktr.
Kolon yz ile deme betonu kenar arasnda kalan boluun, skabilir bir malzeme
yerletirilerek doldurulmas salanacaktr.
9B.3.4 Her iki balk ayn geometrik zelliklere sahip olacaktr.
9B.3.5 Balk levhalarnn kolon balna kayna tam penetrasyonlu kt kaynak olacaktr.
Altlk levhas kullanldnda bu levha yerinde braklmayacaktr.
Tablo 9B.2 Bulonlu Balk Levhal Moment Aktaran Birleim Detay Uygulama
Snrlar
Birleim Detay Deikenleri
Uygulama Snrlar
Plastik mafsaln kolon yznden

uzakl, lh
n
lh s1 s 1
2
Kiri akl / enkesit ykseklii

oran

Kiri enkesit ykseklii, db
920mm
Kiri balk kalnl
25mm
920mm (I profilleri iin)

610mm (yapma kutu profiller iin)
Bulon snf
8.8 veya 10.9
En byk bulon boyutu
M 27
Bulon nekme koullar
Tam nekme
Balk levhas malzeme snf

Balk levhas kayna
S 235, S275 veya S355

Kolon yz ile kolon yznden en uzaktaki bulondan
kiri derinlii kadar uzaklktaki blge
9B.3.6 Gvde kayma levhas kolon balna kaynakla birletirilmelidir. Kolon bal
gvde levhas birleimi, tam penetrasyonlu kt kaynak veya iki tarafl ke kaynakla
salanacaktr.
9B.3.7 Balk levhasnda kullanlacak bulon grubunun uzunluu kiri yksekliini geemez.
Kiri balnda standart delik ap kullanlacaktr. Balk levhasnda ise standart veya byk
dairesel delik ap kullanlmasna izin verilir. Bulon deliklerinin zmbalama yntemi ile
almasna izin verilmez.
206
9B.3.8 Birleimde, kiri balnn ekme krlmas snr durumuna ulamasn nleyecek
bulon ap iin Denk.(9B.3)teki koul salanacaktr.
db
bf
2
Ry Fy
1
3mm
Rt Fu
(9B.3)
9B.3.9 Kiri bal ve balk levhas arasnda gerektiinde besleme levhas kullanlabilir;
ancak besleme levhasnn kalnl 6mmyi aamaz.
9B.3.10 Sneklik dzeyi yksek ve sneklik dzeyi snrl moment aktaran elik ereveli
sistemlerde, kapasitesi korunan blgeler arasndaki aklk boyunca kiri bal, merkezleri
arasndaki uzaklk 300 mmyi amayan balkl elik ankrajlar ile betonarme demeye
balanyorsa, plastik mafsal blgelerinde kiriin st ve alt balklarnda zel stabilite
balantlar kullanlmasna gerek yoktur.
9B.4. TAM PENETRASYONLU KT KAYNAKLI BRLEM
9B.4.1. Genel
Aada verilen koullar, birleimin kolon bal - kiri bal kaynaklar, kolon bal - kiri
gvdesi kaynaklar ve kaynak ulam delikleri iin verilen zel detaylarn uygulanmasyla,
plastik mafsaln kolon balna yakn blgede olumasn salayacak yeterli dayanma sahip
olmas prensibini esas almaktadr. Birleim detay ekil 9B.5te grlmektedir.
tam penetrasyonlu kt kaynak
25
50
takviye levhalar
(gerektiinde)
montaj bulonu
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
kiri gvdesi-kolon bal tam

penetrasyonlu kt kayna
kayma levhas
kaynak ulam
delii
(pg 83)
ekil 9B.5
9B.4.2 Bu birleim detaynn sneklik dzeyi yksek ve sneklik dzeyi snrl moment
iin, Tablo 9B.3te verilen uygulama snrlar erevesinde aada tanmlanan ilave koullara
da uyulmas zorunludur.
9B.4.3 Birleimin boyutlandrlmasnda, Denk.9B.1 ile plastik mafsaldaki olas maksimum
momentin hesabnda, Cpr =1.4 alnacaktr.
207
9B.4.4 Plastik mafsal blgelerinde yanal destekler, kolon yznden itibaren kiri
yksekliinin 1 ile 1.5 kat uzakl iine alan blgede her iki balkta tekil edilmelidir. Kolon
yznden itibaren, kiri ykseklii kadar uzakl iine alan blgede ise yanal destek tekiline
izin verilmez.
9B.4.5 Sneklik dzeyi yksek ve sneklik dzeyi snrl moment aktaran elik ereve
sistemlerde, kapasitesi korunan blgeler arasndaki aklk boyunca kiri bal, merkezleri
arasndaki uzaklk 300mmyi amayan balkl elik ankrajlar ile betonarme demeye
balanyorsa, plastik mafsal blgelerinde kiriin st ve alt balklarnda zel stabilite
balantlar kullanlmasna gerek yoktur.
Tablo 9B.3 Tam Penetrasyonlu Kt Kaynal Birleim Detaynn Uygulama Snrlar
Birleim Detay Parametreleri
Uygulama Snrlar
Plastik mafsaln kolon yznden uzakl, lh
lh= 0
Kiri enkesit ykseklii
920 mm
Kiri akl / enkesit ykseklii oran

Kiri balk kalnl
25 mm
610 mm (yapma kutu profiller iin)

Kaynak ulam delii
Gerekli
Balk levhas kayna
Kolon yznden itibaren kiri enkesit ykseklii

kadar uzaklkl iine alan blge
9B.4.6 Kolon bal kiri bal birleiminde aadaki koullara uyulmas zorunludur.
(a) Kiri bal kolon balna tam penetrasyonlu kt kaynakla balanacaktr.
(b) Kaynak ulam delikleri, ekil 9B.6da verilen geometriye ve uygulama koullarna sahip
olacaktr.
e: Kaynak ulam delii kenarnn ke kaynak biti

noktasna uzakl
ekil 9B.6
208
9B.4.7 Kolon bal kiri gvdesi birleiminde aadaki koullara uyulacaktr.

(a) Gvde kayma levhasnn kalnl en az kiri gvde kalnlna eit olmaldr. Gvde kayma
levhasnn ykseklii, st ve alt balklar iin levha kenarlar ile kaynak ulam deliinin
kenarlar arasnda minimum 6mm ve maksimum 12mm uzaklk olacak ekilde dzenlenmelidir.
Genilii ise kaynak ulam deliinden en az 50mm uzakta bitecek ekilde belirlenmelidir
(ekil 9B.6).
(b) Gvde kayma levhas kolon balna kaynaklanmaldr. Kaynaklarn tasarm dayanm, hp
levha ykseklii ve tp levha kalnl olmak zere, hptp (0.6 Ry Fyp ) eklinde hesaplanacak
deerden az olmayacaktr.
(c) Gvde kayma levhas kiri gvdesine ekil 9B.6da verilen detaya uygun ekilde, kol
uzunluu tp 2mm olan ke kaynaklar ile birletirilecektir.
(d) Gerektiinde kiri gvdesinde standart veya kiri dorultusunda ksa oval deliklere sahip
montaj bulonlarnn kullanmna izin verilebilir.
(e) Kolon bal ve kiri gvdesi kaynaklar, kaynak ulam delikleri arasndaki blgenin tm
uzunluu boyunca uygulanan tam penetrasyonlu kt kaynak olmaldr. Kaynak ilemi iin
balang ve biti levhalar gerekli deildir.
9B.5. KAYNAKLI ZAYIFLATILMI KR ENKESTL KR KOLON
BRLEM
9B.5.1. Genel
Kaynakl, zayflatlm kiri enkesitli moment aktaran birleim detaylarnda, kiri - kolon
birleimine yakn blgede kiri balklarnn genilikleri uygun bir kesimle azaltlr. Birleim
detaylar ekil 9B.7de verilmitir. Burada tanmlanan koullar birleimin, azaltlm kiri
enkesitinde plastik mafsal olumasn salayacak yeterli dayanma sahip olmas prensibini esas
almaktadr.
kesim yarap, R
a
bbf
c
zayflatlm
kiri enkesiti
takviye levhalar
(gerektiinde)
montaj bulonu
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
kiri gvdesi-kolon bal tam

penetrasyonlu kt kayna
db
kayma levhas
kaynak ulam delii
tam penetrasyonlu kt kaynak

(ekil 9B.5 'e baknz.)
(pg 87)
ekil 4.A6
ekil 9B.7
209
(pg 87)
9B.5.2 Bu birleimin sneklik dzeyi yksek ve sneklik dzeyi snrl moment aktaran
erevelerin birleimlerinde, 9B.1.1de tanmlanan birleimler olarak kullanlabilmesi iin,
Tablo 9B.4te verilen uygulama snrlar erevesinde, aada verilen ilave koullara uyulmas
zorunludur.
Tablo 9B.4 Kaynakl Zayflatlm Kiri Enkesitli Kiri Kolon Birleim Detaynn
Uygulama Snrlar
Birleim Detay Parametreleri
Uygulama Snrlar
Kiri enkesit ykseklii
920 mm
Kiri birim boy arl
450 kg/m
Kiri akl / enkesit ykseklii oran

Kiri balk kalnl
44 mm
610 mm (yapma kutu profiller iin)

Kaynak ulam delii
gerekli
Ek balk levhas kayna
Kolon yz ile zayflatlm kiri enkesitinin en

uzak noktas arasndaki blge
9B.5.3 Birleimin azaltlm kiri enkesitinde akma nedeniyle plastik mafsaln olumas
ngrldnden, bu noktalarda 9.2.8.1e gre her iki balkta yanal burulmal burkulmaya
kar ilave yanal destek tekil edilmelidir. Ancak, kiri st balnn merkezleri arasndaki
uzaklk 300 mmyi amayan balkl elik ankrajlar ile betonarme demeye balanmas
halinde, kiri alt ve st balklarnda bu ilave yanal desteklerin kullanlmasna gerek yoktur.
Yanal destek kullanlmas durumunda bu destekler, kiri enkesitinin azaltld blgenin
kolondan en uzak noktasndan en fazla kiri yksekliinin yars kadar uzakta tekil edilmelidir.
Yanal destein, kolon yz ile azaltlm kiri enkesit blgesinin kolon yznden en uzak ucu
arasndaki blge iinde kirie birleimine izin verilmez.
9B.5.4 Kiri balklarnn kolon balna birleiminde tam penetrasyonlu kt kaynak
kullanlacaktr.
9B.5.5 Kiri gvdesinin kolon balna birleiminde aadaki koullara uyulacaktr.
(a) Sneklik dzeyi yksek erevelerde kiri gvdesinin kolon balna balants, kaynak
ulam delikleri arasnda tam penetrasyonlu kt kaynak ile salanmaldr. Tam penetrasyonlu
kt kaynak iin kaynak ulam delikleri arasnda, altlk levhas grevi grmesi amacyla,
kalnl en az 10 mm olan kayma levhas kullanlmasna izin verilir. Kiri gvdesinde montaj
amal bulon delikleri alabilir.
(b) Sneklik dzeyi snrl erevelerde yukarda (a)da verilen koullar uygulanabilir. Ancak
bu sistemlerde, bulonlu kayma levhal gvde birleimine de izin verilmektedir. Bu durumda,
birleim srtnme etkili birleim olarak boyutlandrlacak ve uygulanmas salanacaktr.
Kayma levhasnn kolon balna birleiminde tam penetrasyonlu kt kaynak veya ift tarafl
ke kaynak kullanlacaktr. Ke kaynak kullanlmas durumunda, her bir ke kaynan
minimum kalnl levha kalnlnn 0.70i olmaldr. Bulon delikleri standart delik olacaktr.
Ancak, kiri gvdesi veya kayma levhasndan birinde almas koulu ile kiri balna paralel
alm ksa oval delik kullanlmasna izin verilmektedir.
(c) Azaltlm kiri enkesiti termal kesimle oluturulmaldr.
210
EK 9C APRAZ - KR - KOLON BRLEM DETAYLARI

(a) apraz veya dm noktas levhasnn kiri kolon birleim blgesine balantsnda,
9.6.5te ve 9.8.9da tanmland ekilde, kiriin kolona birleimi mafsall veya rijit olarak
tasarlandnda, gerekli dnme kapasitesini salad kantlanm olan aadaki birleim
detaylar kullanlacaktr (ekil 9C.1)
2L
(a) Mafsall Birleim
Kaynak ilemi fabrikada

yaplacaktr
apraz ekseni
Aln levhas veya
korniyer
Kaynak ilemi fabrikada

yaplacaktr
(b) Rijit Birleim

ekil 9C.1
(b) Plastik mafsallarn 9.6.6(c)(2)de tanmland ekilde, dm noktas veya balant
levhasnda olumas ngrldnde, apraz birleimi yeterli dnme kapasitesine sahip
olmaldr. Yeterli dnme kapasitesi, apraz eleman u birleiminde kullanlacak dm noktas
levhas veya balant levhasnda plastik dnmeye izin verecek yeterli blgelerin tekil
edilmesiyle salanacaktr. Bu koulun salanabilmesi iin uygulanabilecek detaylar ekil
9C.2de ve ekil 9C.3te verilmitir.
211
Eilme izgisi
Eilme izgisi
t = Dm noktas levhas kalnl

ekil 9C.2
2t
ekil 9C.3
(c) Ba kiriinin kolona balantsnda kullanlabilecek kaynakl glendirilmi tam dayanml
moment aktaran birleim ekil 9C.4te verilmitir.
ekil 9C.4
212
BLM 10 DEPREM ETKS ALTINDA HAFF ELK BNA TAIYICI

SSTEMLERNN TASARIMI N ZEL KURALLAR
10.0. SMGELER
uzunluklar milimetre [mm], alar radyan [rad] ve gerilmeler MegaPascal [MPa]=[N/mm2]
birimindedir.
= Karakteristik enkesit alan
etk
= n gerilmesinde etkin alan
= Brt enkesit alan
net
= Net enkesit alan
= Profil balk genilii
= Kaplama genilii
, i
= Basn kuvveti
= Birinci kenar berkitmesinin dik boyu
= ki dikme arasndaki en byk mesafe
= Dayanm fazlal katsays
= kinci kenar berkitmesinin yatay boyu
= Profil gvde ykseklii
= Karakteristik vida ap
= Pul veya vida ba apnn byk olan
= elik elastisite modl
= Deprem etkisi
= Dikmenin eilmeli burkulma snr durumu iin karakteristik basn dayanm
= Dikme karakteristik basn dayanm
= elik kopma dayanm
u1
= Vida ba ile temas eden sacn kopma dayanm
u2
= Vida ba ile temas etmeyen sacn kopma dayanm
= elik akma gerilmesi
= Kaplama malzemesinin kayma modl
= Zemin yatay itkisi
= Panel ykseklii
= Profil gvde ykseklii
= Atalet momenti
213
= Etkin burkulma boyu katsays
= Dikmenin tutulu olmayan boyu
= Panel genilii
= Tam kat yksekliindeki panel blmelerin genilii
= Panel devrilme momenti
= Dikme eksenel basn dayanm
n,apraz = apraz elemann eksenel kuvvet hesap dayanm

net,apraz = apraz elemann net enkesit hesap dayanm
nov
= Sacdan vida ban karakteristik ekip-karma dayanm
not
= Sacdan vida ucunu karakteristik ekip karma dayanm
ns
= Vidann karakteristik kayma dayanm
ns1
= Yan yatma snr durumu iin vidann karakteristik kayma dayanm
ns2,3
= Ezilme snr durumlar iin vidann karakteristik kayma dayanm
nt
= Vidann karakteristik kurtulma dayanm
n,tasarm = Tasarma esas eksenel kuvvet

s
= Vida tasarm kayma dayanm
= Vida tasarm ekip-karma dayanm
= Birleim elemanlarnn ara dikmelerdeki aral
= Hareketli yk
= Dikme enkesitinin atalet yarap
= Profil i bkm yarap
= Kar yk
= Birleim elemanlarnn kenar dikmelerdeki aral
, i
= ekme kuvveti
= Sac et kalnl
= Vida ba veya pul ile temasta olmayan sacn et kalnl
dikme
= Dikme et kalnl
kaplama = Kaplama malzemesi kalnl

1
= Vida ba ile temas eden sacn et kalnl
= Vida ba ile temas etmeyen sacn et kalnl
= Duvara etkiyen toplam yatay yk
= Panel kesme kuvveti kapasitesi
= Birim boya ait karakteristik kayma dayanm

214
= Birim boya ait kayma talebi
= Narinlik oran
= Dayanm katsays
= Gvenlik katsays
10.1. KAPSAM
10.1.1 Deprem etkisi altndaki, souk ekillendirilmi profillerden oluan tm hafif elik
binalarn tayc sistem elemanlarnn boyutlandrlmas ve birleimlerinin dzenlenmesi, bu
konuda yrrlkte olan ilgili standart ve ynetmeliklerle birlikte ncelikle bu blmde
belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
10.1.2 Bu blmn kapsam iindeki hafif elik binalarn yatay yk tayc sistemleri,
kaplamal panel sistemler ve aprazl panel sistemler olmak zere iki ekilde oluturulacaktr.
Yatay yk tayc sistemin hadde elik sistemler iermesi durumunda Blm 9da verilen
kurallara uyulacaktr.
10.1.3 Hafif elik bina temelleri ile ilgili kurallar Blm 16 da verilmitir.
10.2. GENEL KURALLAR
10.2.1. Hafif elik Bina Tayc Sistemlerin Snflandrlmas
Hafif elik binalarn yatay yk tayc sistemleri, depreme kar davranlar bakmndan,
10.2.1.1, 10.2.1.2 ve 10.2.1.4te tanmlanan snfa ayrlmtr.
10.2.1.1 Kaplamal Panel Sistemler: Deprem etkisinin tamamnn kaplamal paneller ile
karland hafif elik binalar (ekil 10.1). Bu tr binalar Sneklik Dzeyi Snrl Sistemler
olarak alnacaktr.
ekil 10.1
215
10.2.1.2 aprazl Panel Sistemler: Deprem etkisinin tamamnn aprazl paneller ile
karland hafif elik binalar (ekil 10.2). Bu tr binalar Sneklik Dzeyi Snrl Sistemler
olarak alnacaktr.
ekil 10.2
10.2.1.3 Bu iki snfa giren sistemlerin birlikte kullanlmas durumunda uygulanacak kurallar
aada verilmitir.
(a) Kaplamal Panel Sistemler ve aprazl Panel Sistemlerin ayn ve/veya farkl eksenler
zerinde kullanlmas durumunda, aprazl panel sistemin kayma dayanmnn yannda
kaplamal panel sistemin kayma dayanm da hesaba katlabilecektir.
(b) aprazl Panel Sistemlerin stne kaplama yaplmas durumunda, sadece bu iki sistemden
birinin yatay yk dayanm dikkate alnacaktr.
10.2.1.4 Sneklik dzeyi snrl hafif elik bina tayc sistemlerinin, deprem yklerinden
oluan taban devrilme momentinin en az %75inin sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl elik
ereveler veya dmerkez aprazl elik ereveler ile birlikte kullanlmasyla oluturulan
binalar. Bu tr binalar Sneklik Dzeyi Karma Sistemler olarak alnacaktr.
10.2.1.5 Bu snfa giren sistemlerin tasarmnda uygulanacak olan Tayc Sistem Davran
Katsaylar (R) ve Dayanm Fazlal Katsaylar (D) ile izin verilen Bina Ykseklik Snflar
(BYS) Tablo 4.1de verilmitir.
10.2.2. lgili Standartlar
10.2.2.1 Bu blmn kapsam iinde bulunan souk ekillendirilmi elik elemanlarla
oluturulan hafif elik bina tayc sistemlerinin tasarm, bu Ynetmelikte Blm 2, Blm 3
ve Blm 4te verilen hesap kurallar ve TS 498 Standardnda ngrlen ykler gznne
alnarak, dier ilgili standartlara ve ncelikle bu blmdeki kurallara gre yaplacaktr.
10.2.2.2 Bu Blmde yer almayan ve deprem tasarm dndaki hususlar iin, uluslararas
dzeyde kabul grm standart ve ynetmeliklerden yararlanlabilir.
10.2.3. Malzeme ve Birleim Aralarna likin Koullar
10.2.3.1 Souk ekillendirilmi elik elemanlarn malzemesi, TS EN 10346 veya TS EN ISO
1461 ile tanmlanm, et kalnlklar 0.45mm ile 16mm arasnda deien elik yass mamullerin
ekillendirme makinelerinde bklmesi ile elde edilen yap malzemesidir.
216
10.2.3.2 Souk ekillendirilmi elik elemanlarn malzeme zellikleri aadaki minimum

koullar salayacaktr:
(a) Minimum akma gerilmesi 235 MPa olmaldr.
(b) Kopma dayanmnn akma gerilmesine oran en az 1.08 olmaldr.
(c) Kopma birim uzama oran minimum % 10 olan malzemeler Normal snek malzeme, kopma
birim uzama oran minimum % 16 olan malzemeler Yksek snek malzeme olarak adlandrlr.
(d) Normal snek malzemeler sadece ak, cephe kuaklar ve tayc olmayan dikmelerde
kullanlabilir.
(e) Kopma dayanm 550 MPa ve zerinde olan malzemelerde, yukarda (b) ve (c)
paragraflarnda belirtilen koullarn saland deneylerle dorulanacaktr.
(f) Birleimlerde matkap ulu vidalar kullanlacaktr. Bu vidalar, ASTM C1513 veya edeeri
standartlar uyarnca yaplan deneylerde Tablo 10.1 de verilen minimum tork dayanm,
Rockwell yzey sertlii ve Rockwell ekirdek sertlii deerlerini salayacaktr.
Tablo 10.1- Matkap Ulu Vidalar in Koullar
Uluslararas
No.
Vida ap
(mm)
Minimum Tork
Dayanm
(Nm)
3.5
2.7
4.2
4.7
10
4.8
6.9
12
5.5
10.4
6.3
16.9
Minimum Rockwell
Yzey Sertlii
Minimum Rockwell
ekirdek Sertlii
C 50
C 32

10.2.1.1 ve 10.2.1.2 de belirtilen panel sistemlerin oluturulmasnda kullanlacak olan
profillerin salamas gereken enkesit koullar aadaki maddelerde verilmitir.
10.2.4.1 Souk ekillendirilmi profillerden oluan elemanlarda balk genilii/balk et
kalnl, gvde ykseklii/gvde et kalnl ve kenar berkitmesi ykseklii/kenar berkitmesi et
kalnl oranlarna ilikin snr deerler Tablo 10.2 de verilmitir.
10.2.4.2 Tablo 10.2 de verilen koullarn yannda, kenar berkitmelerinin etkin katksnn
salanmas iin aadaki koullara da uyulmaldr.
0.20 c / b 0.60
(10.1.a)
0.10 d / b 0.30
(10.1.b)
10.2.4.3 c / b 0.20 veya d / b 0.10 olmas durumunda kenar berkitmelerinin katks gz ard
edilecektir (c = 0 veya d = 0 olarak alnacaktr).
10.2.4.4 c / b 0.60 veya d / b 0.30 olmas durumunda etkili enkesit zellikleri TS EN 19931-3 veya benzeri bir ynetmelikte verilen denklemlerle hesaplanacak ve deneyle
dorulanacaktr.
217
10.2.4.5 Profillerin i bkm yaraplar rp 5t ve
rp 0.1b olmas durumunda bunlarn
enkesit zelliklerine etkisi, rp 0 alnarak gz ard edilecektir.

10.2.4.6 Profillerde alacak deliklerde uyulmas gereken koullar Ek 10Ada verilmitir.
Tablo 10.2 Enkesit Koullar
10.2.4.7 Profillerin minimum balk genilii aadaki snr deerleri salayacaktr.

(a) C ve/veya profillere balanacak kaplamalarn vidalanabilmesini salamak iin balk
genilii minimum 30 mm olacaktr (ekil 10.3).
(b) U profillerde balk genilii minimum 20 mm olacaktr (ekil 10.3).
218
ekil 10.3
10.2.5. Tasarm Yntemi ve Yk Birleimleri
10.2.5.1 Souk ekillendirilmi elik yap elemanlar ve birleimleri, yapnn iletme mr
boyunca kendinden beklenen tm fonksiyonlar belirli bir gvenlik altnda yerine getirebilecek
dzeyde dayanm, kararllk (stabilite) ve rijitlie sahip olacaktr.
10.2.5.2 Hafif elik bir bina tayc sisteminin tasarmnda, sadece birinin uygulanmas
kouluyla, esaslar ve yk birleimleri elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar
ynetmeliinde tanmlanan Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT) yntemi veya Yk ve
Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT) yntemi kullanlabilir. Ancak, temellerin
tasarmnda sadece YDKT yntemi kullanlacaktr.
10.2.5.3 Bu Ynetmelik kapsamnda, dey ykler ve depremin ortak etkisi altnda yaplacak
kesit hesaplar ile birleim ve ek hesaplar iin gerekli olan tasarm kurallar GKT ve YDKT
yntemlerinin her ikisi iin ayr ayr verilmitir.
10.2.5.4 Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT) ynteminde, dey ykler ve deprem
etkileri altnda uygulanacak yk birleimleri Denk.(10.2.1) ve Denk.(10.2.2) de verilmitir.
G 0.75Q 0.75S 0.75 0.7 Ed
(10.2.1)
0.6G 0.7 Ed H
(10.2.2)
Bu denklemlerde, G sabit yk, Q hareketli yk, S kar ykn, H zemin yatay itkisini, Ed ise
4.4.3e gre hesaplanan deprem etkisini gstermektedir.
10.2.5.5 Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT) ynteminde dey ykler ve
deprem etkileri altnda uygulanacak yk birleimleri 4.4.4.2de verilmitir.
10.2.6. Deprem Hesab
10.2.6.1 Deprem hesabnda 4.7de verilen Edeer Deprem Yk Yntemi kullanlacak ve
Denk.(4.9)da elastik tasarm spektral ivmesinin hesab iin T=0.2 s alnarak 4.7.1e gre
bulunan edeer deprem yk esas alnacaktr. Edeer deprem ykleri, iki veya boyutlu
sistem analizi yaplarak tayc sistem elemanlarna yatay rijitlikleriyle orantl olarak
datlacaktr.
10.2.6.2 Tayc Sistem Davran Katsays ve Dayanm fazlal katsays Tablo 4.1den
alnacaktr.
219
10.2.6.3 OSB, kontrplak, al levha ve sac kaplama trleri ile oluturulan paneller iin 10.3.1
de belirtilen koullar gznne alnacaktr.
10.2.6.4 Dier kaplama malzemeleri kullanlarak oluturulan panellerin kayma dayanmlar
Ek 10Cde belirtilen esaslara gre deney yaplarak belirlenecek ve onayl deney raporu hesap
ekinde verilecektir.
10.2.7. Hafif elik Bina Sistemlerinin Ykseklik Snrlar
10.2.7.1 Hafif elik bina sistemlerinin ykseklik snrlar Tablo 4.1de verilmitir.
10.2.7.2 Al Levha ile oluturulan Kaplamal Panel Sistemleri en ok kata kadar
kullanlabilirler ve bu sistemlerin deprem talebini tek bana karlamalarna izin verilmez. Bu
sistemlerin, kat adedine bal olarak deprem talebini en ok karlama oranlar Tablo 10.3te
verilmitir. Arta kalan deprem talebi, dier yatay yk tayc sistemlere 10.2.6.1de aklanan
yaklam ile datlarak karlanacaktr.
Tablo 10.3 - Al Levha le Oluturulan Kaplamal Panel Sistemler in Deprem
Talebini En Fazla Karlama Oranlar
Deprem Talebini En Fazla Karlama
Oranlar (%)
Kat
Kat Adedi
3
3.Kat
80
2.Kat
60
80
1.Kat
40
60
80
10.2.7.3 Yatay yk tayc sistemi Yaltm Dolgulu Yapsal Paneller (SIP) den oluan
sistemler bu blmn kapsam dndadr.
10.3. PANELLERN TASARIM ESASLARI
Kaplamal tipik bir kayma paneli ekil 10.4 te grlmektedir. Panelin kayma rijitlii ve
dayanm birleim elemanlarnn aralna bal olarak belirlenir. Souk ekillendirilmi elik
profillerle oluturulan paneller iin tasarm yaklam, bir kattaki toplam kesme talebinin o
kattaki panellerin greli rijitliklerine gre dalmn esas alr.
(a) Bir panelin kesme kapasitesi, bu panele gelen kesme kuvveti talebinden daha byk
olacaktr.
(b) Dikmelerin eksenel kuvvet tama kapasiteleri, dikmelere etkiyen eksenel kuvvetlerden
daha byk olacaktr.
(c) Kesme kuvveti aktaran ankrajlar ile temel ve kat balant ankrajlarnn tasarm, taban kesme
kuvvetini, kat kesme kuvvetini ve devrilme momentini karlayacak ekilde yaplacaktr.
10.3.1. Kaplamal Panel Sistemlerinin oluturulmasnda uyulacak kurallar aada
verilmitir.
10.3.1.1 Panel geometrisinin, h panel ykseklii ve l panel genilii olmak zere
(ekil 10.4), h / l 2 koulunu salamas halinde Tablo 10.6 daki deerler kullanlr. h / l
220
orannn 2den byk olmas durumunda, panelin yatay yk tama kapasitesi 2l / h katsays
ile arplarak azaltlacaktr ve h / l oran hibir ekilde 4 amayacaktr.
10.3.1.2 Kaplamann tayc olarak kabul edilebilmesi iin, en byk dikme aral d 625
mm olacaktr (ekil 10.4).
ekil 10.4
10.3.1.3 Tayc dikmeler, et kalnl en az 0.8 mm, gvde ykseklii en az 70 mm olan Cveya -enkesitli elemanlardan oluacaktr ve bu elemanlarn kenar berkitme boyu en az 9 mm
olacaktr. Daha farkl enkesit kullanlmas durumunda, kullanlan enkesitin hesap ykn
gvenli olarak tad gsterilmelidir.
10.3.1.4 Panel alt ve st bal (ekil 10.4), en kk et kalnl 0.8mm olan U veya Cenkesitli elemanlardan oluacaktr. Daha farkl enkesit kullanlmas durumunda, seilen
enkesitin hesap ykn gvenli olarak tad gsterilmelidir.
10.3.1.5 Kaplama genel olarak uzun kenar dey dorultuda olacak ekilde kullanlacaktr
(ekil 10.4). Kaplamalarn yatay dorultuda kullanlmas durumunda panel iine yatay kuak
yerletirilecek ve kaplama bu elemana kesme kuvvetini aktaracak ekilde vidalanacaktr (ekil
10.5).
221
ekil 10.5
10.3.2. Panellerin Oluturulmas
Tam kat yksekliindeki tayc panel blmlerinin kesme kuvvetini karlama kapasitesine
sahip olduu kabul edilir (ekil 10.6). ekilden grld gibi, her tayc panel blm iin,
kenar dikmelerde ekme kuvveti aktarma ankrajlar kullanlacaktr. Ayrca, kaplamal panel ve
aprazl panellerin yan yana kullanlmas durumunda da, panellerin ortak kenar dikmelerinde
en az bir adet ekme kuvveti aktarma ankraj kullanlacaktr (ekil 10.6).
ekil 10.6
10.3.2.1 Paneldeki kesme kuvveti talebi, seilecek tasarm yntemine gre, Denk.(10.3a) ve
Denk.(10.3b) den uygun olan seilerek hesaplanan kesme kuvveti kapasitesinden kk
olacaktr:
(a) Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT) Yntemi iin:
Vc
1
vc li
222
(10.3a)
(b) Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT) Yntemi iin:

Vc vc li
(10.3b)
Birim boya ait karakteristik kayma dayanm c , Tablo 10.5ten elde edilecek ve ilgili katsaylar
Tablo 10.4ten alnarak Denk.(10.3a) veya Denk.(10.3b) de kullanlacaktr. Tasarmda rzgar
yklerinin daha etkin olmas durumunda GKT ve YDKT yntemleri iin, srasyla
2.0 ve = 0.65 alnacaktr.
Tablo 10.4 Gvenlik ve Dayanm Katsaylar
Tasarm Yntemi
Deprem
Gvenlik Katsaylar ile Tasarm Yntemi (GKT)
2.5
Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm Yntemi (YDKT)
0.6
10.3.2.2 Tasarmda, genilii 30 cm olan ve oran / 4 koulunu

salayan panellerin katks dikkate alnacaktr (ekil 10.7). oran 2
/ 4 aralnda olan panellerin birim boya ait c kayma dayanm, Tablo 10.5ten elde
edilen deerler (2/) oran ile arplarak elde edilecektir.
ekil 10.7
10.3.2.3 Panellerin birim boya ait kayma dayanmlar ve bu deerlerin elde edilmesinde
kullanlan minimum koullar Tablo 10.5 te verilmitir.
Tablo 10.5te verilen deerler, panelin tek yzne kaplama yaplmasna kar gelen deerlerdir
ve aada belirtilen kurallara uyulacaktr.
(a) Panelin ayn yzne birden fazla kaplama uygulanmas durumunda, sadece panel yz ile
temas eden malzeme iin Tablo 10.5te verilen dayanm deerleri kullanlacaktr.
(b) Panelin her iki yzne ayn kaplamann, ayn vida yerleimi ile kaplanmas durumunda
Tablo 10.5te tek yz iin verilen, birim boya ait kayma dayanm deerleri her iki yz iin
toplanarak kullanlr. Bu durumda, panel kenar dikmelerinin, alt ve st balk profillerinin
oluan kayma kuvvetini gvenli bir ekilde karlad hesapla gsterilecektir.
223
* Bu tabloda yer almayan dier malzemeler iin Ek 10.Cye gre deney yaplacak ve karakteristik dayanm deerleri, elde edilen resmi rapora
uygun olarak dikkate alnacaktr.
Tablo 10.5 Panellerin Birim Boya Ait Kayma Dayanmlar(*,**) (kN/m)

Panel
Malzemesi
h/l
12.5 mm Al
Levha
2:1
12 mm
kontrplak
11 mm OSB
Panel kenar dikmeleri iin/ ara dikmeler iin

kaplama vida aralklar (mm)
Birim boya ait kayma dayanm (kN/m)
2:1
2:1
0.46 mm sac
2:1
0.68 mm sac
4:1
Dikme
minimum et
kalnl
(mm)
Minimum
vida ap
(mm)
0.9
3.5
200/300
150/300
100/300
100/100
2.7
3.1
3.4
150/300
100/300
75/300
50/300
11.4
14.4
0.9
4.2
13.0
19.4
25.9
32.0
1.1
4.2
150/300
100/300
75/300
50/100
10.2
13.4
0.9
4.2
12.0
18.0
22.6
30.0
1.1
4.2
18.0
27.0
33.7
45.0
1.4
4.8
150/300
100/300
75/300
50/300
5.7
0.9
4.2
14.6
15.8
17.1
0.9
4.2
* Bu tabloda yer alan ancak kaplama vida aralklarna gre deerleri yer almayan panel malzemeleri ile bu tabloda yer almayan dier
malzemeler iin Ek 10.Cye gre deney yaplacak ve karakteristik dayanm deerleri, elde edilen rapora uygun olarak, aada (a), (b) ve (c)
paragraflarnda belirtilen durumlarda dikkate alnacaktr.
** Bu tabloda yer alan deerler Ek 10.Cye gre yaplan deneylerle dorulanmas durumunda kullanlacaktr. Deney sonularnn tablodaki
deerlerden farkl olmas durumunda tasarmda deney raporunda belirtilen deerler kullanlabilecektir.
(c) Panelin iki yznde farkl kaplama malzemesi kullanlmas durumunda, birim boy iin
kayma dayanm, Tablo 10.5te verilen dayanm deerleri kullanlarak, kk kayma
dayanmna sahip kaplama malzemesi dayanmnn 2 kat ile byk kayma dayanmna sahip
kaplama malzemesinin kayma dayanm karlatrlacak ve bunlardan byk olan deer
alnacaktr.
(d) Panel yapmnda kullanlacak minimum vida aplar Tablo 10.5te verilmitir.
(e) Panellerin kaplamalar yaplrken birleim vidalarnn kaplamann iine gmlmesine izin
verilmeyecek ve vidalarn profil/sac iine minimum 3 vida adm ilerlemesi salanacaktr.
Uygulamada, vida nce kaplamaya sonra sac malzemeye girecektir (ekil 10.8).
ekil 10.8
224
10.3.3. Dikme Tasarm

Kaplamal panel sistemlerde, yatay yklerden dolay kenar dikmelerde oluan eksenel kuvvetler
aadaki Denk.(10.4) ve Denk.(10.5) ile hesaplanacaktr (ekil 10.9).
M i vd li h
(10.4)
Mi
li
(10.5)
Ti Ci
Bu ekilde hesaplanan eksenel kuvvetler ve dey yklerden oluan eksenel kuvvetlerin toplam
altnda, dikme tasarm aadaki ekilde yaplacaktr.
ekil 10.9
Dikmenin eksenel basn dayanm n , aadaki ekilde belirlenecektir.
Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm Yntemi iin:
Pn 0.85 Aetk Fn
(10.6a)
Gvenlik Katsaylar ile Tasarm Yntemi iin:
Pn 0.56 Aetk Fn
(10.6b)
10.3.3.1 Dikmenin n karakteristik basn dayanmnn hesab aada aklanmtr.

(a) Dikmenin karakteristik basn dayanm, dikmenin global burkulma snr durumu iin
Denk.(10.7) ve Denk.(10.8) ile hesaplanacaktr:
Fn 0.658c Fy
c 1.5iin
(10.7)
0.877
Fn 2 Fy
c
c 1.5 iin
(10.8)
225
Burada:
Fy
Fe
(10.9)
Fe
2 E
KL
r I
(10.10)
(10.11)
denklemleri ile belirlenecektir.

(b) Dikmelerde burulmal-eilmeli burkulma snr durumuna gre, n karakteristik basn
dayanm TS EN 1993-1-3 veya benzeri bir ynetmelikte verilen ilgili denklemler kullanlarak
belirlenecektir.
10.3.4. Birleimlerin Tasarm
Souk ekillendirilmi elik elemanlar vida ve/veya bulonlarla birletirilecektir. Birleimler,
vidalar veya bulonlar kendilerine etkiyen kuvvetler altnda tasarlanacaktr. Vida veya
bulonlarn tayaca kuvvetler farkl gme biimleri iin farkl denklemler kullanlarak
hesaplanacaktr. Matkap ulu vidalar ve bulonlar iin alternatif dayanm hesaplar Ek 10Bde
verilmitir.
Her vida iin tasarm kayma dayanm s ve tasarm ekip-karma dayanm t vidann
kaplama ile temasta olduu varsaymyla aadaki denklemler ile hesaplanacaktr.
(a) Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm iin;
Pns min Pns1, Pns2 , Pns3
Ps Pns
(10.12a)
Pnt min Pnov , Pnot
Pt Pnt
(10.12b)
1
Pns
(10.13a)
0.5 (Dayanm katsays)

(b) Gvenlik Katsaylar ile Tasarm iin;
Pns min Pns1 , Pns2 , Pns3
Pnt min Pnov , Pnot
Ps
Pt
1
Pnt
(10.13b)
3.0 (Gvenlik katsays)
10.3.4.1 Karakteristik kayma dayanm ns aadaki denklemler ile hesaplanacak ve (a), (b),
(c) paragraflarnda ifade edilen koullara gre belirlenecektir.
Pns1 4.2 t23d v Fu2 (yan yatma snr durumu iin)
226
(10.14)
Pns2 2.7t1d v Fu1
Pns3 2.7t2 d v Fu2
ezilme snr durumu iin
(10.15)
(10.16)
(a) t2 / t1 1 olmas durumunda;

Pns min Pns1 , Pns2 , Pns3
(10.17)
(b) t2 / t1 2.5 olmas durumunda;

Pns min Pns2 , Pns3
(10.18)
(c) 1.0 t2 / t1 2.5 olmas durumunda , (a) ve (b) paragraflar ile hesaplanan ns deerleri
arasnda dorusal enterpolasyon yaplacaktr.
10.3.4.2 Sacdan vida ban karakteristik ekip-karma dayanm Denk.(10.19) ile
hesaplanacaktr:
Pnov 1.5t1d w Fu1
(10.19)
Burada w , 13 mmden byk, kullanlan pul kalnl 1.3 mm den kk olmayacaktr.

10.3.4.3 Sacdan vida ucunu karakteristik ekip-karma dayanm Denk.(10.20) ile
hesaplanacaktr:
Pnot 0.85tc dv Fu2
(10.20)
10.3.4.4 Kaplamal Panel Sistemler in birleimlerinde aadaki snrlamalara uyulacaktr:

(a) Kenar dikmelerde vida aral en ok s= 200 mm olacaktr.
(b) dikmelerde vida aral en ok p= 300 mm olacaktr.
(c) Kayma panelinin kenarlar boyunca vidalarn kenar mesafesi en az 10 mm olacaktr.
(d) Paneli oluturan sac elemanlarn birleiminde kullanlacak vidann boyu en az 2tdikme 10
mm olacaktr. Ayrca, vidalar vida bann temas etmedii sacn iine en az 3 vida adm
girecektir.
(e) Kaplama malzemesinin panele birleiminde kullanlacak vidann boyu en az
tkaplama 2tdikme 10 mm olacaktr. Ayrca, vidalar vida bann temas etmedii sacn iine en
az 3 vida adm girecektir (ekil 10.8).
(f) Kayma ve balant ankrajlar sertifikal olacak ve ankrajlarn sertifikasnda belirtilen
dayanm deerlerini salad deneyle gsterilerek, deney sonular hesap raporunda
verilecektir.
(g) Kayma ankraj oluan kesme kuvvetini aktaracak sayda yerletirilecektir.
10.4. YATAY YK TAIYAN PANELLER N UYULMASI GEREKEN KOULLAR
Kaplamal Panel Sistemler ve aprazl Panel Sistemlerin tasarmnda uyulmas gereken
koullar aada verilmitir.
227
10.4.1 Kaplamal Panel Sistemler iin Koullar

Sac, OSB/ kontrplak ve al levha kapl paneller iin aadaki koullar dikkate alnacaktr.
10.4.1.1 - Birleimler aada verilen koullara gre boyutlandrlacaktr.
(a) Panel kenar dikmeleri, alt balk, st balk elemanlar ve var ise kuak profilleri Tablo
4.1de verilen ilgili dayanm fazlal katsays ile arttrlm ykleme durumlarndan
meydana gelen kuvvetleri karlayacak ekilde boyutlandrlacaktr.
(b) Vidalarn ekip-karma dayanmlar deprem yklerinden oluan ekme kuvvetlerini
karlamak iin kullanlamaz.
(c) Paneller, kenar dikmelerinin olduu blgelerde, oluan ekme kuvvetlerini alttaki sisteme
ankrajlarla gvenle aktaracak ekilde balanacaktr.
(d) Ankrajlarn boyutlandrlmasnda, Tablo 4.1de verilen dayanm fazlal katsays
uygulanarak bytlen i kuvvetler kullanlacaktr.
10.4.1.2 Temeller Tablo 4.1de verilen dayanm fazlal katsays uygulanarak bytlen
i kuvvetler altnda boyutlandrlacaktr.
10.4.1.3 Panel dikmelerinin et kalnl Tablo 10.5te belirtilen dikme et kalnlklarndan daha
kk olmayacaktr.
10.4.2. aprazl Panel Sistemler iin Koullar
10.4.2.1 aprazl panel sistemlerin elemanlar ve birleimleri aada verilen kurallara uygun
olarak boyutlandrlacaktr.
(a) apraz elemanlarn baland panel kenar dikmeleri, balk elemanlar ve birleim
elemanlar, yatay yklerden dolay bu elemanlarda oluan n,tasarm eksenel kuvvetlerinin
Tablo 4.1de verilen dayanm fazlal katsays uygulanarak bytlmesi ile hesaplanan
kuvvetleri karlayacak ekilde boyutlandrlacaklardr.
(b) apraz elemann eksenel kuvvet hesap dayanm n,apraz eksenel kuvvetin ekme olmas
durumunda,
Gvenlik Katsaylar ile Tasarm Yntemi(GKT) iin :
Pn,apraz
1
Ag Fy
t
(10.21a)
t 1.67
Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm Yntemi (YDKT) iin :
Pn,apraz t Ag Fy
(10.21b)
t 0.90
eklinde hesaplanacaktr.
Eksenel kuvvetin basn olmas durumunda n,apraz hesap dayanm, seilecek tasarm
yntemine gre Denk.(10.6a) ve Denk.(10.6b) kullanlarak hesaplanacaktr.
228
(c) ekme kuvveti etkisi altnda, aprazlarn kenar dikmelerine ve balk elemanlarna
birletirildii noktada net enkesit hesap dayanm kontrol yaplacaktr ve Denk.(10.23)
koulunun saland gsterilecektir.
Pn,apraz Anet Fu
(10.22)
Pn,apraz 1.20 Pd,apraz
(10.23)
Denk.(10.23)teki 1.20 katsays net enkesit hesap dayanm ile enkesit hesap dayanm iin
alnan gvenlik katsaylarnn (2/1.67) ve dayanm azaltma katsaylarnn (0.9/0.75) oranndan
elde edilmitir.
(d) Vidalarn ekip-karma dayanmlar deprem yklerini karlama hesaplarnda kullanlmaz.
10.4.2.2 apraz Elemanlar Sadece ekme Etkisi Altnda Olan aprazl Panel Sistemler
iin Ek zel Koullar
(a) Panelin her iki tarafnda erit apraz uygulanmamas durumunda, d merkezlikten oluacak
moment etkisi "T x e " olarak dikme hesaplarnda dikkate alnacaktr. (ekil 10.10).
ekil 10.10
(b) erit aprazlarn balantlar gergin bir ekilde yaplacaktr.
10.4.2.3 - Temeller Tablo 4.1de verilen dayanm fazlal katsays uygulanarak bytlen
i kuvvetler altnda boyutlandrlacaklardr.
229
10.4.3. Yatay yk tayan panel dikmelerinde, h panel ykseklii olmak zere en ok h/2
aralklarda yatay kuak konulacaktr (ekil 10.2).
10.5. DEMELER
Demeler, depremden dolay kendi dzlemlerinde oluan kuvvetleri yatay yk tayc (Y.Y.T)
panellere gvenli bir ekilde aktaracak ekilde hesaplanacaktr (ekil 10.11). Hafif elik
yaplarda, deme kaplamas ekillendirilmi elik sac (trapez), beton veya ahap esasl
kaplamalarla oluturulabilir. Yatay yk tayc sistemi sneklik dzeyi yksek merkezi
aprazl elik ereveler veya dmerkez aprazl elik ereveler ieren sneklik dzeyi karma
sistemlerde, demelerin deprem kuvvetlerinin yatay yk tayc sistemlere gvenle
aktarlmasn salayacak dzeyde rijit olmas iin gerekli nlemler alnacaktr.
ekil 10.11
10.5.1 Demelerin deprem etkileri altnda boyutlandrlmasnda, Tablo 4.1de verilen
dayanm fazlal katsays uygulanacaktr.
10.5.2 Diyafram kuvvetlerinin, uygun balantlarla (vida, bulon) yatay yk tayc dey
panellere, deme kirilerine ve balk elemanlarna gvenle aktarld hesapla gsterilecektir.
10.5.3 Diyafram davranndan dolay oluan balk kuvvetlerinin tanabilmesi iin, gerekli
olan durumlarda boyuna kollektr (toplayc) elemanlar kullanlacaktr.
10.5.4 Demelerde alacak boluklar iin, boluk alan deme alannn %3 n amad
srece ayrca bir hesap yaplmasna gerek yoktur.
10.5.5 Deme kirilerinin mesnetlenmesinde, minimum oturma mesafesi 40 mm olacaktr.
230
EK 10A ELEMANLARDA AILACAK DELK KURALLARI

10A.0. SMGELER
d
d
= Profilin dz gvde ykseklii

= Dairesel delik ap
= Dairesel olmayan deliklerde kelerin i bkm yarap
= Profil et kalnl
10A.1. KAPSAM VE GENEL HUSUSLAR

10A.1.1 - Bu blmde, mekanik ve elektrik tesisatlar iin veya dier nedenlerle tayc
elemanlarda alacak deliklerle ilgili olarak, uyulmas gereken koullar verilmitir.
10A.2. DELK KURALLARI
Profil gvdelerine delik almas gerektiinde aadaki kurallara uyulacak ve enkesit
hesaplarnda delik kayplar dikkate alnacaktr.
(a) Profillerin gvdelerinde alacak delikler mutlaka gvdenin dey eksenini ortalayacaktr.
(b) Profildeki dairesel delik ap, d ve profilin dz olan gvde ykseklii, olmak zere
d / < 0.70 olacaktr.
(c) Delik almas durumunda / < 200 enkesit art salanacaktr..
(d) Delikler arasndaki uzaklk eksenden eksene en ok 600 mm olacaktr.
(e) Delikler aras net uzaklk en az 450 mm olacaktr.
(f) Dairesel deliklerin ap en fazla 150 mm olacaktr.
(g) Delikler profillerin ucundan en az 300 mm net uzaklkta alacaktr.
(h) d / < 0.38 olmas durumunda, dayanm hesaplarnda deliin etkisi ihmal edilebilir.
(i) Dairesel olmayan deliklerde, delik ykseklii en fazla 65 mm, delik boyu ise en fazla 115
mm olacaktr.
(j) Dairesel olmayan deliklerde kelerin i bkm yar aplar d > 2 koulunu
salayacaktr.
231
EK 10B MATKAP ULU VDALAR VE BULONLAR N DAYANIM

HESAPLARI
10B.0. SMGELER
net
= Net enkesit alan
= Bulon di dibi alan
= Karakteristik bulon ap
= Delik ap
= Karakteristik vida ap
= Pul veya vida ba apnn byk olan
= Birleim eleman vida veya bulon deliinin birletirilen sac veya profilin sonuna
olan mesafesi (Yk aktarma dorultusuna paralel)
= Birleim eleman vida veya bulon deliinin birletirilen sac veya profilin kenarna
olan mesafesi (Yk aktarma dorultusuna dik)
b,Rd
= Ezilme dayanm
n,Rd
= Net enkesit dayanm
o,Rd
= Sacdan vida ucunu ekip karma dayanm
p,Rd
= Sacdan vida ban ekip karma dayanm
t,Rd
= Deneyler ile belirlenmi vida ekme dayanm
u,sup
= Vidann baland profil veya sacn kopma dayanm
= Sac minimum kopma dayanm
ub
= Bulon kopma dayanm
v,Rd
= Vida kesme dayanm
v,Rk
= Deney sonucu belirlenmi karakteristik vida kesme dayanm
= Vida adm
= Birleim eleman vidalarn veya bulon deliklerinin eksenden eksene olan

mesafesi (Yk aktarma dorultusuna paralel)
= Birleim eleman vidalarn veya bulon deliklerinin eksenden eksene olan mesafesi
(Yk aktarma dorultusuna dik)
= Birleimde ince olan sacn et kalnl
= Birleimde kaln olan sacn et kalnl
sup
= Vidann baland profil veya sacn et kalnl
= Ezilme dayanm iin kullanlan deiken katsay
232
10B.1. KAPSAM VE GENEL HUSUSLAR

10B.1.1 Bu blmde matkap ulu vidalarn dayanm hesaplar iin kullanlabilecek
denklemler ve bu denklemlerin uygulama koullar verilmitir.
Bu denklemlerde 1/1.25 dayanm azaltmas katsays kullanlmtr.
(a) Vidalarn kesme kuvveti etkisi altnda olduu durumlarda,
Ezilme dayanm Denk.(10B.1) ile hesaplanacaktr.
Fb,Rd 0.80 fu dv ti
(10B.1)
Bu denklemde katsays aadaki ekilde belirlenecektir.
ti tk
t k 2.5ti
ve
ve ti <1.0 mm olmas durumunda

=3.2
t
2.1
dv
(10B.2)
t1 2.5ti ve ti 1.0 mm olmas durumunda

= 2.1
ti tk 2.5ti olmas durumunda dorusal enterpolasyonla elde edilecektir.

Net enkesit dayanm Denk.(10B.3) ile hesaplanacaktr.
Fn,Rd 0.80 Anet f u
(10B.3)
Vida kesme dayanm:

Vidalarn kesme dayanm, deney ile belirlenecek ve ayrca aadaki koullar da salayacaktr.
Fv,Rd 0.80 Fv,Rk
(10B.4)
Fv,Rd 1.20 Fb,Rd veya Fv,Rd 1.20 Fn,Rd
(10B.5)
(b) Vidalarn ekme kuvveti etkisi altnda olduu durumlarda,

Sacdan vida ucunu ekip-karma dayanm:
tsup / s 1.0 F0,Rd 0.36d vtsup Fu,sup
s vida adm
(10B.6)
tsup / s 1.0 F0,Rd 0.52d vtsup Fu,sup
s vida adm
(10B.7)
Sacdan vida ban ekip karma dayanm:

Statik ykler altnda,
Fp,Rd 0.80d w ti f u
(10B.8)
Fp,Rd 0.40d w ti f u
(10B.9)
Dinamik ykler altnda,
Vidalarn ekme dayanm deney ile belirlenecektir ve ayrca aadaki koullar da

salayacaktr.
233
Ft,Rd Fo,Rd veya Fp,Rd Ft,Rd
(10B.10)
(c) (a) ve (b) paragraflarnda verilen tm denklemler aadaki koullar da salayacaktr.

(d) Yukarda yer alan tm formller aadaki durumlarn salanmas durumunda geerlidir;
e1 3 d v
p1 3dv
3mm dv 8mm
e2 1.5dv
p2 3d v
ekme etkisi altnda : 0.5mm ti 1.5mm ve tk 0.9mm
f u 550 MPa
(a) ve (b) paragraflarnda verilen denklemlerde vida balarnn ince sac ile temasta olduu kabul
edilmitir. Ayrca, vida bandan ekip karma dayanm hesaplanrken, pul bal vida
kullanlmas halinde, vida bann gerekli dayanm salayaca kabul edilmitir.
10B.1.2 Bu blmde bulonlarn dayanm hesaplar iin kullanlabilecek denklemler ve bu
denklemlerin uygulama koullar verilmitir.
Bu denklemlerde 1/1.25 dayanm azaltmas katsays kullanlmtr.
(a) Bulonlarn kesme kuvveti etkisi altnda olduu durumlarda:
Ezilme dayanm Denk(10B.11) ile hesaplanacaktr.
Fb,Rd 2 b kt f u d ti
(10B.11)
b deeri iin , e1 / 3d veya 1 deerinden kk olan kullanlacaktr.

0.75 mm<ti <1.25 mm olmas durumunda
kt 0.8ti 1.5 / 2.5
(10B.12)
kt 1
(10B.13)
Fn,Rd 0.80 (1 3r d0 / u 0.3 Anet f u
(10B.14)
Fn,Rd 0.80 Anet f u
(10B.15)
t >1.25 mm olmas durumunda
Net Enkesit dayanm:
r Enkesitte yer alan bulon says / Birleimde yer alan toplam bulon says
u 2e2 veu p2 (ekil 10B.1)

Bulon kesme dayanm Denk.(10.B.16) veya Denk.(10B.17) ile hesaplanacaktr.
Bulon kalitesi 4.6, 5.6 ve 8.8 iin Denk.(10B.16) geerlidir.
234
Fv,Rd 0.48 Fub As
(10B.16)
Bulon kalitesi 4.8, 5.8 ve 10.9 iin Denk.(10B.17), Denk.(10B.18) geerlidir.

Fv,Rd 0.40 Fub As
Fv,Rd 1.20 Fb,Rd veya
Fv,Rd 1.20Fn,Rd
(10B.17)
(10B.18)
(b) Bulonlarn ekme kuvveti altnda olduu durumlarda;

ekip-karma dayanm bulonlar iin hesaplanmaz.
Bulon ekme dayanm:
Fp,Rd 0.72 f ub As
(10B.19)
Fp,Rd Ft,Rd
(10B.20)
(c) (a) ve (b) paragraflarnda yer alan tm denklemler ve bulonlar iin aadaki koullar da
salanacaktr (ekil 10B.1).
e1 1,0d0
p1 3d0
0.75 mm t 3mm
e2 1.5d0
p2 3d0
f u 550 MPa
Minimum bulon boyutu: M6
Bulon kalitesi: 4.6-10.9 aralnda olmaldr.
ekil 10B.12
235
EK 10C PANEL DENEY ESASLARI

10C.0. SMGELER
maks
= En byk yer deitirme
10C.1. KAPSAM VE GENEL HUSUSLAR

10C.1.1 Bu blmde Tablo 10.5te yer almayan veya dier kaplama malzemeleri ile
oluturulan panel sistemlerin dayanmlarnn belirlenmesi iin yaplacak deneylerin esaslar yer
almaktadr.
10C.1.2 Panellerin dayanm yerdeitirme kontroll deneylerle ve en az adet panel
deneyinin sonularnn ortalamas alnarak belirlenecektir. Panellerin /
oran 2/1 olacaktr.
10C.1.3 Eit Enerji Elastik-Plastik (EEEP) kural uygulanacaktr. Bu kurala gre zarf erisi
ile idealize edilmi erinin altnda kalan alanlar birbirine eittir.
10C.1.4 Deneyin nasl yaplaca aada aklanm ve her bir deney yaplrken uygulanacak
deney admlar ve evrim saylar Tablo 10.C.1de verilmitir.
Tablo 10.C.1- Deney Admlar ve evrim Saylar
Adm
evrim Says
lk evrim Bykl (% )
7.5
10
20
30
40
70
100
100+50
10
Model gmesine kadar ek 50

artrmlar
(a) Her admda ilk evrimden sonraki evrimlerin bykl ilk evrim byklnn %75i
olarak alnacaktr. maks tahmin edilen en byk yerdeitirmedir ve bu deer ilk evrimde
uygulanan kuvvetin deney boyunca elde edilen en byk kuvvetin % 80nin altna dmedii
noktada elde edilir.
(b) maks deeri ayrca, panel yksekliinin %2.5den daha byk olamaz.
(c) Ykleme sabit frekansta (0.2-0.5 Aralnda) veya hzda (1.0-63.5 mm/s) olabilir.
(d) Modelin gmesi, uygulanan kuvvetin en byk kuvvete orannn 0.8 olduu nokta olarak
kabul edilir.
236
10C.1.5 Deney sonu belgesinde panelin birim kayma dayanm ile birlikte panelin malzeme
ve geometrik zellikleri (profil tipi, boyutlar, et kalnl, sac malzeme zellikleri ile kaplama
kalnl ve zellikleri) ve kaplama uygulama zellikleri (vida tipi, vida dayanmlar, vida
aralklar) belirtilecektir.
237
BLM 11 DEPREM ETKS ALTINDA YIMA BNA TAIYICI

11.0. SMGELER
= Dolu duvar parasnn yatay en kesit alan
Asi
= Donatl yma ve donatl panel duvarlarda dey donat alan
Asw
= Dikkate alnan duvarda toplam kesme donats alan
Eduv
= Duvar elastisite modul
eEd
= Hesap yaplan duvar kesitine etkiyen eksenel dey kuvvetin dzlem ii

dorultudaki d merkezlii ( M Ed / NEd )
fb
= Kargir biriminin standartlatrlm (boyut etkisinden arndrlm 100 mm 100

mm boyutundaki numuneye edeer) ortalama basn dayanm
f b,min
= Yatay derzlere dik dorultuda minimum kargir birim basn dayanm
f bh,min
= Yatay derzlere paralel minimum kargir birim basn dayanm
fd
= Yma duvar tasarm basn dayanm
fk
= Yma duvar karakteristik basn dayanm
fm
= Ortalama har basn dayanm (28 gnlk)
f m,min
= Har minimum basn dayanm (28 gnlk)
f vko
= Eksenel gerilmenin bulunmad durumdaki karakteristik kayma dayanm

(balang kayma dayanm)
f vdo
= Eksenel gerilmenin bulunmad durumdaki karakteristik kayma dayanmnn

(balang kayma dayanm); karakteristik kayma dayanmnn m yma malzeme
katsaysna blnm deeri
f vd
= Duvar zerindeki ortalama dey gerilmeleri kullanarak elde edilen duvar tasarm
kesme dayanm
f xk1
= Yatay derzlere paralel dorultudaki gme dzlemi iin karakteristik eilme

dayanm
f xk2
= Yatay derzlere dik dorultudaki gme dzlemi iin karakteristik eilme

dayanm
f yd
= Donat tasarm akma gerilmesi
Gduv
= Duvar kayma modul
= Sz konusu duvara komu olan boluk yksekliklerinden en by
= Duvar serbest boyu, deme st kotundan deme (varsa hatl) alt kotuna kadar
238
olan uzunluk
hk
= Kat ykseklii
= Dolu duvar parasnn atalet momenti
kduv
= Duvar rijitlii
= Duvar kesit uzunluu
M Ed

altnda hesaplanan eilme momenti
M Rd
= m ve s malzeme katsaylar kullanlarak hesaplanan tama gc momenti
NEd

altnda hesaplanan eksenel kuvvet
N Rd
= m malzeme katsays kullanlarak hesaplanan eksenel kuvvet kapasitesi
Ra T1
= Deprem yk azaltma katsays
S T1
= Spektrum katsays
= Duvar kalnl
VEd
= Duvar tasarm kesme kuvveti
VRd
= Duvar tasarm kesme dayanm
= Kargir birim delik oran
mu
= Yma malzemesinin snr birim ksalmas
= Yma malzemesi dayanm azaltma katsays
= Donat elii akma gerilmesi azaltma katsays
= Narinlik ile ilgili kapasite azaltma katsays
= G+Q+E deprem birleimlerinden bulunacak dey basn gerilmesi
11.1. KAPSAM VE TANIMLAR

11.1.1 Bu Blm, deprem blgelerinde ina edilecek donatsz, kuatlm ve donatl yma
binalarn ve donatl panel sistemli binalarn depreme dayankl tasarm ve yapm ile ilgili
kurallar kapsar.
11.1.2 Yma bina trleri aada verilmitir:
(a) Donatsz yma bina, tayc duvarlarn donat kullanlmadan sadece kargir birim ve har
kullanlarak oluturulan bina cinsini,
(b) Donatl yma bina, kargir birim ve har kullanlarak oluturulan tayc duvarlarda bu
Blmde verilen kurallara uygun olacak ekilde donat yerletirilmesi ile elde edilen binalar,
(c) Kuatlm yma bina, birbirlerine ve demeye betonarme olarak bal, tayc duvarlarn
rlmesinden sonra ve bunlar kalp olarak kullanarak hazrlanan yatay ve dey hatllarn, yine
239
bu Blmde verilen kurallara uygun olacak ekilde tekil edilmesi ile oluturulan binalar,
(d) Donatl panel sistemli bina ise, nretimli donatl gazbeton paneller aras yivlerde bulunan
donatlarn temele ve kat seviyelerindeki betonarme hatllara baland ve dey gazbeton
panellerin yan yana getirilerek tayc duvarlar tekil ettii, yine donatl gazbeton panellerin
betonarme hatllara balanarak demeleri meydana getirdii binalar, kapsar.
11.1.3 Yma bina trleri iin izin verilen en ok kat adetleri Tablo 4.1de verilmitir. Bu
katlara ek olarak yaplacak at kat alan, temeldeki bina brt alannn %25inden byk
olamaz. Ayrca tek bir bodrum kat yaplabilir.
11.2. MALZEMELER VE DAYANIM
11.2.1 Tayc yma duvarlarda hem yatay hem de dey btn derzler balayc har ile
doldurulacaktr. Donatl panel sisteme sahip binalarda paneller aras yivler, panel uzun
dorultusunda uzanan donat yerletirilecek ve balayc har ile doldurulacaktr.
11.2.2 Yma tayc duvarlar kil kargir birim (tula) (TS-EN 771-1), youn veya hafif
agregal beton kargir birimler (TS-EN 771-3), gazbeton birimler (TS-EN 771-4) veya doal ta
birimler (TS-EN 771-6), yapay ta birimler (TS-EN 771-5) ile oluturulacaktr. Kargir birimler
kullanlan malzeme tipi ve delik oranna gre iki gruba ayrlmtr (Tablo 11.1).
Tablo 11.1 - Kargir Yma Birimlerin Boluk Oranlarna Gruplandrlmas
Kargir Birim Cinsi(*)
Grup I
Grup II
Kil (tula)
%35
%35 < %50
Beton
%35
%35 < %50
Gazbeton ve kesme doal ta kargir birimleri Grup I olarak kabul edilecektir.

: kargir birim delik oran
(*)
11.2.3 Kargir birimlerin TS EN 772-1e gre belirlenecek olan standartlatrlm en kk

basn dayanmlar, yatay derzlere dik dorultuda f b,min 5.0 MPa deerinden, yatay derzlere
paralel dorultuda f bh,min 2.0 MPa deerinden daha kk olmayacaktr.
11.2.4 Boluklu beton briketler ile dolgu duvarlar iin retilmi dier tulalar ve benzeri
biim verilmi bloklar, hibir zaman tayc duvar malzemesi olarak kullanlmayacaktr.
11.2.5 Donatl panel sisteme sahip binalarda kullanlacak panellerin tasarm ve retimleri TS
EN 12602ye uygun olarak yaplacaktr. Duvar ve deme panellerinde Gazbeton 5 snfndan
daha dk bir gazbeton kalitesi kullanlmayacaktr. Bitiik paneller arasndaki yivlere
yerletirilecek donatlar B420C veya B500C snfnda olacak ve donat ap 12 mmden kk
olmayacaktr. Yiv ap ise donat apnn 5 katndan az olmayacaktr.
11.2.6 Kullanlacak harcn TS EN 1015-11e gre belirlenecek olan en kk basn dayanm
deerleri donatsz ve kuatlm yma iin f m,min 5.0 MPa dan, donatl yma iin
f m,min 10.0 MPa dan daha dk olmayacaktr. Donatl panel sistem iin paneller arasndaki
yivlere doldurulacak imento erbetinin basn dayanm 10.0 MPadan daha dk
olmayacaktr.
240
11.2.7 Yma tayc duvarlarn karakteristik basn dayanm, f k , iki yolla belirlenebilir: i)
duvar numuneleri zerinde TS EN 1052-1e gre yaplacak deneyler yolu ile, ii) kargir birim
ve har zerinde yaplacak ayr deneylerden elde edilen basn dayanmlar kullanlarak (Tablo
11.2). Tayc duvalarda imento takviyeli kire harc (imento/kire/kum hacmsal oran =
1/2/9) ya da imento harc (imento /kum hacmsal oran = 1/4) kullanlmas durumunda, kil
kagir birim iin M2.5-M9 snf har deerleri kullanlabilir.
11.2.8 Tablo 11.2de verilen deerlerin kullanlabilmesi iin kargir birim ve har zerinde
yaplacak deneylerin varyasyon katsays %25in zerinde olmayacaktr. ok katmanl
duvarlarda Tablo 11.2de verilen deerler 0.8 katsays ile arplr. Tablo 11.2de verilmeyen
ara deerler, dorusal oranlama yaplarak bulunacaktr.
Tablo 11.2 Yma Tayc Duvarlarn Karakteristik Basn Dayanm, fk (MPa)
BirimBirim Snf
Har
snf
Grup I
Genel
amal
har
Grup II ve
Kesme ta
Kil (Grup I)
Kil (Grup II)
Beton (Grup
I), Gazbeton
Beton (Grup
II)
(*)
nce
tabakal
har**
Har
basn
dayanm,
fm(MPa)*
10
15
20
25
30
M10-M20
3.4-4.2
5.5-6.8
7.3-9.0
8.9-11.0
10.4-12.9
11.9-14.6
M2.5-M9
2.2-3.3
3.6-5.3
4.8-7.1
5.9-8.7
6.9-10.1
7.8-11.5
M1-M2
1.7-2.1
2.8-3.4
3.7-4.5
4.5-5.5
5.2-6.4
5.9-7.3
M10-M20
2.8-3.4
4.5-5.5
6.0-7.4
7.3-9.0
8.5-10.5
9.7-12.0
M2.5-M9
1.8-2.7
3.0-4.4
3.9-5.8
4.8-7.1
5.6-8.3
6.4-9.4
M1-M2
1.4-1.7
2.3-2.8
3.0-3.7
3.7-4.5
4.3-5.3
4.9-6.0
2.9
5.3
7.5
9.6
11.6
13.5
2.2
3.5
4.7
5.7
6.7
7.6
3.1
5.7
8.0
10.2
12.3
14.4
2.6
4.6
6.5
8.3
10.0
11.7
Kargir birim basn dayanm, fb (MPa)
Harlar M harfini takip eden rakam MPa cinsinden karakteristik basn dayanmlarn gsterecek ekilde isimlendirilmitir.
nce tabakal har, birimler aras har tabakas 0.5 mm ile 3.0 mm olan har.
(**)
11.2.9 Duvar karakteristik kayma dayanm f vk , duvar numuneleri zerinde yaplacak

deneylerden veya Denk. (11.1) ile elde edilecektir
f vk f vko 0.4 d 0.10 f b
(11.1)
11.2.10 Karakteristik balang kayma dayanm, f vko , TS EN 1052-3 veya TS EN 1052-4

standartlarna bal olarak yaplacak deneyler yolu ile veya Tablo 11.3e gre belirlenecektir.
241
Tablo 11.3 Duvarlarn Balang Kayma Dayanmlar (fvko) (MPa)

Kargir birim
Genel amal har(*)
nce tabaka har
M10-M20
0.30
M2.5-M9
0.20
M1-M2
0.10
Beton
M10-M20
0.20
0.30
Gazbeton
M2.5-M9
0.15
0.30
M1-M2
0.10
Kullanlamaz
Kil (tula)
Doal veya Yapay Ta
0.30
Harlar M harfini takip eden rakam MPa cinsinden karakteristik basn dayanmlarn gsterecek ekilde
isimlendirilmitir.
(*)
11.2.11 Duvarlarn tasarm dayanmlar belirlenirken yma malzemede m ve donatda s

malzeme katsaylar (dayanm azaltma katsaylar) kullanlacaktr. s katsays 1.15 kabul
edilecek, yma malzeme katsays m ise gazbeton malzemede 1.75, dier malzemelerde 2.0
olarak kullanlacaktr.
11.2.12 Yma ve donatl panel sistemli yaplarn betonarme bileenlerinde beton snf en
az C25 olacaktr.
11.2.13 Tayc duvarlarn elastisite modl, Eduv, TS EN 1052-1e gre yaplacak deneyler
yolu ile belirlenebilir. Bu deneylerin yaplmad durumlarda Eduv deeri yapsal zmleme
iin 750fk deerine eit alnacaktr. Donatl paneller ile oluturulmu duvarlarn elastisite
modl 450fk olarak alnacaktr. Duvar kayma modl, Gduv, elastisite modlnn %40
alnacaktr.
11.3. DEPREM HESABI
11.3.1 Deprem yklerinin hesab Blm 4e gre yaplacaktr.
11.3.2 Bina tayc sistemi modellenecek, dey ve yatay yklerin birleik etkileri altnda
yapsal zmleme yaplacaktr. Yapsal zmleme, sonlu elemanlar veya edeer ubuk
yntemlerinden biri kullanlarak yaplabilir.
11.3.3 Sonlu elemanlar yntemi kullanlarak yaplacak zmlemede, tayc duvar; detayl
mikro modelleme, basitletirilmi mikro modelleme veya makro modelleme teknikleri
kullanlarak modellenebilir. Detayl mikro modelleme tekniinde, yma duvar bileenleri
(kargir birim, yatay ve dey har derzleri) ayr ayr dikkate alnr. Basitletirilmi mikro
modelleme tekniinde, yatay ve dey har derzleri ihmal edilmekte ve geniletilen kargir
birimler ortalama ara yzey izgileriyle birbirinden ayrlmaktadr. Makro modelleme
tekniinde ise yma duvar kompozit bir malzeme olarak dnlmektedir.
242
11.3.4 Edeer ubuk yntemi kullanlarak yaplacak zmlemede, yma binann rijitlii
kayma ve eilme deformasyonlar dikkate alnarak hesaplanacaktr. Duvar serbest boyu, H,
deme st kotundan deme (varsa hatl) alt kotuna kadar olan uzunluk olarak alnr. Duvar
uzunluu ise boluklar arasnda kalan duvar paras uzunluu olarak alnr. Duvar rijitlik, kduv,
hesabnda sva dahil olmak zere duvar kalnl kullanlr. Dikdrtgen kesitli bir duvar paras
iin elastik rijitlik her iki ucun ankastre olduu kabul edilerek Denk.(11.2) ile hesaplanr.
kduv
1
H3
12 Eduv I 1.2Gduv A
(11.2)
Eduv ve Gduv, 11.2.13e gre hesaplanacaktr. A dolu duvar parasnn yatay en kesit alann ve I
dolu duvar parasnn atalet momentini gstermektedir.
11.3.5 Yma ve donatl panellerden oluan binalarda tayc duvar etkin rijitlikleri brt
rijitliklerin %50si kadar azaltlarak belirlenecektir. Bu etkin rijitlikler kullanlarak hesaplanan
yerdeitirmeler sonucu oluan greli kat teleme orannn R/I katsays ile arpmnn 0.01
deerinin altnda olmas salanacaktr.
11.3.6 Her bir tayc duvar zerindeki yeniden dalma, duvardaki kesme kuvveti %25ten
daha fazla azalmamak ve %33ten daha fazla artmamak art ile izin verilecektir.
11.3.7 Yma yaplarda rijit diyafram etkisini salamak zere, en az 100 mm kalnlnda
betonarme deme yaplacaktr. Bu deme en az 300 mm kesit ykseklii ve 612 boyuna,
8/150 mm enine donatl yatay hatllara mesnetlenecektir. Yatay hatllarn genilii, en az
duvar kalnl kadar olacaktr. Yatay hatllarn deyde aral 4 myi amayacaktr.
11.3.8 Donatl panellerden oluan yaplarda demelerin yine donatl paneller ile
oluturulmas durumunda panellerin her iki dorultuda rijit diyafram olarak almasn
salayacak dzenlemeler yaplacaktr. Bu dzenlemelerin yaplmamas durumunda kat
demelerinin kendi dzlemleri iinde deprem kuvvetlerini dey tayc sistem elemanlar
arasnda gvenle aktarabildii hesapla kontrol edilecektir.
11.3.9 Kuatlm yma binalarda betonarme dey ve yatay hatllar yapsal modellemede
dikkate alnmayacaktr.
11.3.10 Duvar kesit uzunluu duvar kalnlnn iki katndan kk olan duvarlar hesaplarda
tayc olarak dikkate alnmayacaktr.
11.4. TAIMA GC YNTEMNE GRE HESAP
11.4.1 Tayc yma duvara dey dorultuda etkiyen tasarm kuvveti, NEd, duvar dey yk
tasarm dayanm olan NRdden daha byk olmayacaktr. Tek katmanl yma tayc duvarn
birim uzunluunun dey yk tasarm dayanm Denk. (11.3)de verilmitir. Yma duvar
tasarm basn dayanm fd, Denk. (11.4) ile belirlenecektir.
NRd t fd
(11.3)
fd f k / m
(11.4)
243
11.4.2 Narinlie bal kapasite azaltma katsays, narinlik (hk/t) orannn 6 ile 10 arasnda
olmas durumunda 0.9 ve 10 ile 15 olmas durumunda 0.75 alnacaktr. Yma duvar iin
dayanm azaltma katsays m 11.2.11e gre belirlenecektir.
11.4.3 Donatsz yma duvarlarda tayc yma duvar tasarm kesme dayanm VRd, duvara
etkiyen tasarm kesme kuvveti, VEdden daha byk olacaktr. Duvar kesme dayanm VRd,
Denk. (11.5)de verilmitir. Bu denklemde fb deeri 25 MPadan byk alnmayacaktr.
VRd 3(0.5 eEd ) t f vdo 0.4 NEd / m 3(0.5 eEd ) t f b
(11.5)
11.4.4 Dzlem ii eilme ve dey yklere maruz donatl yma duvar ve panellerin tasarm
srasnda yma ve gazbeton malzemenin ekme dayanm ihmal edilecek, basn etkileri
altnda kesitte ekildeitirme ve gerilme dalm ekil 11.1de verildii gibi dikkate
alnacaktr. Tmyle basn etkisinde olmayan kesitler iin snr basn ekildeitirmesi, kargir
birimi Grup I olmas durumunda mu =0.0035 den daha byk alnmayacaktr. Dier durumlar
iin mu=0.002den daha byk olmayacaktr. Tayc duvarlarda donatnn akmasndan nce
duvarda basn krlmas olmayaca hesapla gsterilmelidir.
11.4.5 Dzlem ii kesme etkisine maruz donatl yma duvarlarn hesabnda tayc yma
duvar tasarm kesme dayanm (VRd), duvara etkiyen tasarm kesme kuvvetinden (VEd) daha
kk olmayacaktr. Dey donat ieren ancak kesme donatsnn katksnn ihmal edildii
donatl yma duvarlarn kesme dayanmnn (VRd1) hesab, 11.4.3de verildii gibi
yaplacaktr. Dey donat ieren ve kesme donatsnn katksnn dikkate alnd donatl
yma duvarlarda, Denk.(11.6) salanacaktr. Kesme donatsnn katksnn dikkate
alnabilmesi iin yatay donatnn duvar boyunca sreklilii salanm olmaldr. Kesme
donatsnn katks, VRd2, Denk.(11.7) ile hesaplanacaktr. Kesme donatsnn katksnn dikkate
alnd durumlarda Denk.(11.8) salanacaktr.
VRd1 VRd2 VEd
(11.6)
VRd2 0.9 Asw f yd
(11.7)
VEd / (t
) 2.0 MPa
(11.8)
ekil 11.1
11.4.6 Donatl paneller ile tekil edilmi binalarda duvar kesme dayanm Denk.(11.9)(11.11)dan elde edilen deerlerin en k olarak alnacaktr.
244
VRd 0.15 fd
0.5
(11.9)
VRd N Ed 0.3Asi f yd
(11.10)
VRd 0.2 fd t
(11.11)
11.4.7 Donatsz yma binalar iin 11.4.3e gre hesaplanan, donatl yma binalar iin
Denk.(11.6)-(11.7), donatl paneller ile tekil edilmi binalar iin Denk.(11.9)-(11.11), ile
elde edilen kesme dayanmlarnn yeterlilii, Blm 4de verilen D dayanm fazlal katsays
dikkate alnarak kontrol edilecektir.
11.4.8 Kuatlm yma binalarda dey ykler ve/veya eilmeye maruz kalan elemanlarn
hesab, donatl yma duvarlar iin verilen hesap esaslarna gre yaplacaktr. Duvar kesitinin
basnca alan ksmnda sadece yma dayanm dikkate alnacak, basn blgesindeki donat
ve betonun katks ihmal edilecektir. Donat olarak ekmede kalan dey hatllarda bulunan
dey donatlar dikkate alnacaktr.
11.4.9 Kuatlm yma duvarlarn kesme dayanm, duvarn ve dey kuatma hatllarnn
kesme dayanmlar toplanarak elde edilecektir. Yma kesme dayanmnn hesab, donatsz
yma iin verilen yaklam benimsenerek yaplacaktr. Hatllarn kesme dayanm
hesaplanrken sadece beton katks dikkate alnacak, hatllarn zerindeki eksenel kuvvet ihmal
edilecektir.
11.5. DER TASARIM KRTERLER
11.5.1 Tayc eleman olarak dikkate alnacak duvarlar Tablo 11.4de verilen artlar
salayacaklardr. Bu artlar salamayan duvarlar tayc eleman olarak dikkate
alnmayacaktr.
Tablo 11.4 Kesme Kuvveti Etkisindeki Yma Duvarlarda Uygulanacak Konstrktif
artlar
tmin
(mm)
(hk/t)max
Donatsz yma, doal veya yapay ta ile
350
Donatsz yma, dier kargir birimler ile
240
12
Kuatlm yma
240
15
Donatl yma
240
15
Donatl panel sistemler
200
15
Yma Tipi
11.5.2 Donatsz ve kuatlm yma binalarda tayc duvarlarn desteklenmemi en byk

uzunluklar ve dey hatllar aras mesafeler, ekil 11.2de verilen artlara uyacaktr. Donatl
yma ve donatl panel sistemli binalarda ekil 11.2de verilen boyut snrlar %20 arttrlabilir.
Bu artlara uymayan duvar elemanlarnn dzleme dik yndeki tahkikleri, TS EN 1996-11+A1de verilen artlara gre yaplacaktr.
245
l1
l2
l3
Mesnetlenmemi duvar boyu: l1 , l2 , l3 < 5.5m (DTS 1, 1a, 2 ve 2a)

(a)
< 7.5m (DTS 3, 3a, 4 ve 4a)
< 4.0m
Dey
hatl
< 4.0m
< 16.0m
(b)
Dey
hatl
Dey
hatl
ekil 11.2
11.5.3 Kap ve pencere boluklar seviyesinde betonarme lentolar yaplacaktr. Lentolarn

duvara oturan blmlerinin boyu 200 mmden az olmayacaktr. Lento ykseklii 150 mmden
az olmayacaktr. Tayc duvarlarda braklacak kap ve pencere boluklarnda ekil 11.3de
verilen kurallara uyulacaktr.
< 1.0m (DTS 1, 1a, 2 ve 2a)
< 0.8m (DTS 3, 3a, 4 ve 4a)
< 1.5m
< 1.0m
lb1 < 3.0m
lb2 < 3.0m
> 0.5m
Kap
lb1 + lb2 <0.40 ln

ln (Mesnetlenmi duvar boyu)
Pencere
ekil 11.3
11.5.4 Kuatlm yma binalarda yatay ve dey hatllar, yma duvarlar rldkten sonra
ve duvarlar kalp olarak kullanlarak dklecektir (ekil 11.4 ve ekil 11.5).
11.5.5 Kuatlm yma yaplarda dey hatl aadaki durumlarda tekil edileceklerdir:
(a) tayc duvarlarn serbest kenarlarnda,
(b) alan 1.5 m2den daha byk olan duvar boluklarnn her iki tarafnda,
(c) her 4 m duvar uzunluunda bir,
(d) iki tayc duvarn birbirine birletii yerlerde (eer en yakn dey hatl 1.5 mden daha
uzakta ise).
11.5.6 Kuatlm yma yaplarda dey hatllarn ykseklikleri 300 mmden ve bu hatllarda
boyuna donat 612den, enine donat 8/150 mmden az olmayacaktr. Dey hatl
donatlarnda bindirmeli ekler 60den daha ksa olmayacaktr.
11.5.7 Donatl yma binalarda yatay donatlar yatay derzlerin ierisine veya uygun
entiklere yerletirilecektir. Bu donatlarn dey aralklar 600 mmyi gemeyecektir.
Duvardaki yatay donat oran duvar brt kesit alan zerinden %0.05den daha az olmayacaktr
(ekil 11.6).
246
ekil 11.4
ekil 11.5
ekil 11.6
247
11.5.8 Donatl yma binalarda dey donatlar kargir birimlerdeki ceplere veya deliklere
yerletirilecektir. Bu donatlarn oran duvar brt kesit alan zerinden %0.08den kk
olmayacaktr. Dey donat aral en fazla 600 mm olacaktr. Kap ve pencere boluklarnn
her bir kenar boyunca en az 212 ek donat konulacaktr (ekil 11.6). Duvar kesitlerinin en u
ksmlarnda kullanlan donatlarn etrafndan, ap 4 mmden az olmayan ak etriye eklinde
yatay donatlar geirilecektir (ekil 11.7).
ekil 11.7
11.5.9 Donatl yma yaplarda yukarda belirtilen dey donatya ek olarak aadaki
durumlar iin 412den daha az olmayacak ekilde dey donat yerletirilecek ve bu
donatlarn yerletirildii cepler veya delikler harla doldurulacaktr.
(a) tayc duvarlarn serbest kenarlarnda,
(b) duvar-duvar birleimlerinde,
(c) ek donat aralnn 5 myi gemeyecei ekilde
11.5.10 Donatl paneller ile tekil edilen yaplarda deme panelleri ile mesnetlendikleri
betonarme hatllarn balant detaylar ekil 11.8de verilen artlar salayacaktr.
248
ekil 11.8
11.5.11 Yma binalarn atlar, betonarme teras at, ahap ya da elik oturtma at olarak
yaplabilir. En st kattaki yatay hatla oturan at kalkan duvarnn ykseklii 2.0 mden byk
ise dey ve eik hatllar yaplacaktr (ekil 11.9).
ekil 11.9
249
BLM 12 DEPREM ETKS ALTINDA AHAP BNA TAIYICI

12.0. SMGELER
ao
= Ahap demelerde ara kiri aral [m]
bo
= Ara dikme aras uzakl [m]
= Basn kuvveti [kN]
ci
= Boyut etkisi katsays
= Birleim eleman ap [mm]
fi
= Bir ivinin kesme kapasitesi [kN]
= Panel ykseklii [m]
hb
= Kiri ykseklii [m]
tb
= Kiri kalnl [mm]
li
= Tam kat yksekliindeki panel blmelerin genilii [m]
M
s
p
= Eilme momenti [kNm]

= Ana dikmelerde ivi aral [m]
= Ara dikmelerde ivi aral [m]
= ekme kuvveti [kN]
vc
= Birim boya ait gvenli kesme dayanm [kN/m]
vp
= Birim boya ait kesme istemi [kN/m]
Vp
= Panele etkiyen toplam yatay yk [kN]
= Ksmi gvenlik katsays
12.1. KAPSAM
12.1.1 Deprem etkisi altnda yaplacak tm ahap binalarn tayc sistem elemanlarnn
boyutlandrlmas ve birleimlerinin dzenlenmesi, bu konuda yrrlkte olan ilgili standart ve
ynetmeliklerle birlikte, bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
12.1.2 Bu blmn kapsam iindeki ahap binalarn yatay yk tayc sistemleri sadece
kaplamal panellerden veya sadece ahap aprazl panellerden oluabilir.
12.1.3 Ahap bina temelleri ile ilgili kurallar Blm 16da verilmitir.
12.2. GENEL KURALLAR
12.2.1. Ahap Tayc Sistemlerin Snflandrlmas
Ahap binalarda yatay yk tayc sistemleri depreme kar davranlar bakmndan 12.2.1.1
ve 12.2.1.2de tanmlanan iki snfa ayrlmtr.
250
12.2.1.1 Kaplamal panel sistemler: Kaplamal panel sistemler aadaki ekilde ikiye
ayrlmtr.
(a) Deprem etkisinin tamamnn ivili veya vidal OSB, kontrplak (plywood) paneller ile
karland, 12.2.2.4 ve 12.2.3.4te verilen koullar salayan ahap binalar. Bu tr binalar
Sneklik Dzeyi Yksek Sistemler olarak alnacaktr.
(b) Deprem etkisinin tamamnn ivi, vida ve bulon ile birletirilen tutkall, perde ve deme
panel elemanlar ile karland ahap binalar. Bu tr binalar Sneklik Dzeyi Snrl Sistemler
olarak alnacaktr.
12.2.1.2 aprazl Panel Sistemler: Deprem etkisinin tamamnn apraz elemanlar ile
karland ahap binalar. Bu tr binalar Sneklik Dzeyi Snrl Sistemler olarak alnacaktr.
12.2.1.3 Bu iki snfa giren sistemlerin deprem etkileri altnda tasarmnda uygulanacak
Tayc Sistem Davran Katsaylar ve Dayanm Fazlal Katsaylar (D) ile izin verilen Bina
Ykseklik Snflar (BYS) Tablo 4.1de verilmitir.
12.2.1.4 Ahap binalarn tayc perde panelleri, planda olabildiince dzenli ve ana
eksenlere gre simetrik veya simetrie yakn biimde yerletirilecektir. Tm katlarda tayc
perde panelleri stste gelecek ekilde dzenlenecektir.
12.2.2. lgili Standartlar ve Tasarm Esaslar
12.2.2.1 Bu blmn kapsam iinde bulunan ahap tayc sistemlerin tasarm, bu Blmde
belirtilen kurallarla birlikte Blm 2, Blm 3 ve Blm 4te verilen hesap kurallar, TS 498
de ngrlen ykler ve TS-EN 1995de verilen kurallar kullanlarak yaplacaktr.
12.2.2.2 Ahap yap elemanlar ve birleimleri, yapnn iletme mr boyunca kendinden
beklenen tm fonksiyonlar belirli bir gvenlik altnda yerine getirebilecek dzeyde dayanm,
kararllk (stabilite) ve rijitlie sahip olacaktr.
12.2.2.3 Bu blmn kapsam iinde bulunan ahap binalarda sadece snek davran
gsterdii bilinen malzemelerde ve birleimlerde dorusal olmayan davrana izin verilecektir.
Bu tr elemanlarn tasarm Tablo 4.1 de verilen R tayc sistem katsaylar ile azaltlm
deprem yklerine gre yaplacaktr.
12.2.2.4 Birleim elemanlarnda aadaki koullar yerine getiren elemanlar snek kabul
edilecektir.
(a) elik pim, bulon ve ivili birleimli, ahap-ahap ve ahap-elik birleimlerde birleen
ahap elemanlarn kalnl en az 10d olan ve birleim eleman ap 12mmyi amayan
elemanlar.
(b) Deme ve perde panel elemanlarnda ahap esasl kaplama kalnl en az 4d olan ve ivi
ap 3.1 mmyi amayan elemanlar.
12.2.2.5 12.2.2.4te belirtilen koullar salamayan birleimlerin ve 12.2.3.4te belirtilen
koullar salamayan ahap elemanlarn zellikleri TS EN 12512de tanmlanan deneylere gre
belirlenecektir.
12.2.2.6 12.2.2.5e gre evrimsel zellikleri tanmlanm elemanlarn sneklik dzeyi, bu
elemanlarn yerdeitirme snekliine bal olarak aadaki ekilde belirlenecektir.
251
(a) Yerdeitirme sneklii 4ten byk ve 6dan kk olan elemanlar sneklik dzeyi snrl
kabul edilecektir.
(b) Yerdeitirme sneklii 6dan byk veya eit olan elemanlar sneklik dzeyi yksek kabul
edilecektir.
12.2.3. Malzeme Koullar
12.2.3.1 Bu ynetmelik kapsamnda tm yapsal ahap elemanlarn, dayanm snflar ve
malzeme zellikleri TS EN 1995e gre belirlenecektir.
12.2.3.2 Bu ynetmelik kapsamnda yapsal ahap elemanlarn llerinde ilgili standartlarda
belirtilen deerlerden daha fazla sapmaya izin verilmeyecektir.
12.2.3.3 Bu ynetmelik kapsamnda, birleimlerde kullanlacak elik elemanlarn malzeme
zellikleri Blm 9.2.3 te verilen koullara uyacaktr.
12.2.3.4 Duvar ve deme ahap kaplamalarnda aadaki koullarn yerine getirilmesi
durumunda snek davrana izin verilebilir:
(a) Yonga levha panellerde younluun 650 kg/m3 olmas,
(b) Kontrplak, OSB ahap kaplamalarn kalnlnn en az 9 mm olmas,
(c) Yonga levha ve lifli levha kalnlnn en az 13 mm olmas.
12.2.3.5 Bu ynetmelik kapsamnda tama gc yaklam ile yaplacak tasarmda
kullanlacak ahap elemanlarn malzeme zellikleri ve dayanmlar iin Tablo 12.1de verilen
malzeme gvenlik katsaylar kullanlacaktr.
Tablo 12.1. Ahap Elemanlarda Malzeme Gvenlik Katsaylar
Malzeme tr
Malzeme
gvenlik
katsays
Masif Ahap
1.3
Yaptrma Lamine Ahap
1.25
Kontrplak, OSB
1.2
Yonga Levha
1.3
Lifli Levha
1.3
Birleimler
1.3
Dili Levha
1.25
12.3. DEPREM ETKS ALTINDA YAPISAL MODELLEME VE HESAP

12.3.1 Bu blm kapsamndaki ahap yaplarn modellenmesi ve hesab aadaki koullar
salayacak ekilde yaplacaktr.
(a) Ahap panellerin ana iskeletini oluturan dikme elemanlar, taban ve balk kirileri, ara
kuak kirileri ve apraz elemanlar ubuk sonlu elemanlar ile, ahap kaplama ise ortotropik
levha sonlu elemanlar ile modellenecektir.
252
(b) Ahap demelerin ana iskeletini oluturan ahap kiriler ve ahap ara kuak kirileri ubuk
sonlu elemanlar ile, ahap kaplama ise ortotropik levha sonlu elemanlar ile modellenecektir.
(c) Btn ahap elemanlarn dm noktalarndaki balant elemanlarnda syrlmadan
oluacak rijitlik kayb TS EN 1995 2.3.2ye gre belirlenecek ve hesap modellerine
yanstlacaktr.
(d) Modellemede ahap elemanlarn elastisite modl olarak ani ykleme durumuna karlk
gelen deer alnacaktr.
(e) Btn ahap demeler esnek diyafram olarak modellenecektir.
12.3.2 12.3.1de tanmlanan modelleme kurallar erevesinde aadaki elemanlarn
tasarm, Tablo 4.1de verilen R tayc sistem davran katsaylar ile azaltlm deprem
yklerinden elde edilen i kuvvetlere gre yaplacaktr:
(a) 12.2.2.4 te tanmlanan birleim elemanlar,
(b) 12.2.3.4 te tanmlanan ahap kaplama elemanlar,
(c) 12.2.2.6 ya gre sneklik dzeyi yksek birleimler ve ahap elemanlar,
(d) Yatay yk tayan ahap apraz elemanlar.
12.3.3 12.3.1de tanmlanan modelleme kurallar erevesinde aadaki elemanlarn
tasarm, Tablo 4.1de verilen R tayc sistem davran katsaylar ile azaltlm deprem
yklerinden elde edilen i kuvvetlerin D dayanm fazlal katsaylar ile bytlm
deerlerine gre yaplacaktr
(a) 12.2.2.4 ve 12.2.3.4te tanmlanan koullar salamayan ve 12.2.2.6ya gre sneklik dzeyi
snrl olarak tanmlanan btn birleim elemanlar ile ahap elemanlar,
(b) Btn tutkall birleimler,
(c) Panel kenar dikmeleri, alt ve st balk elemanlar ve var ise kuak kirileri,
(d) Kenar dikmelerinin olduu blgelerde oluan ekme kuvvetlerini alttaki sisteme aktaran
ankrajlar ve taban kesme kuvvetini temele aktaran ankrajlar,
(e) Dzlem ii rijitlii arttrmak iin kullanlan diyagonal elik ekme elemanlar,
(f) Ahap diyafram balklar ve kuak kirileri.
12.3.4 Dey ykler ve deprem etkileri altnda uygulanacak yk birleimleri 4.4te verilmitir.
12.4. PANELLERN TASARIM ESASLARI
12.4.1. Panelleri Oluturan Elemanlar
Panellerin ahap iskeleti aadaki elemanlardan oluturulacaktr:
(a) Ana dikmeler,
(b) Ara dikmeler,
(c) Dikmelerin altna konulacak taban kirileri,
(d) Dikmelerin stne konulacak balk kirileri,
253
(e) Taban ve balk kirileri arasnda duvarda dikdrtgen gzler oluturan ve dikmeleri duvar
boyunca birbirine balayan yatay kuak kirileri,
(f) Oluturulan dikdrtgen gzleri gen gzlere blen aprazlar veya yatay yk tayan
kaplama panelleri.
Kaplamal tipik bir panel iskeleti ekil 12.1de, aprazl tipik bir panel iskeleti ise ekil 12.2de
verilmitir.
ekil 12.1
ekil 12.2
254
12.4.2. Panellerin Oluturulmasna likin Kurallar

Panel sistemlerinin oluturulmasnda uyulacak kurallar aada verilmitir.
12.4.2.1 h panel ykseklii ve li panel genilii olmak zere (ekil 12.1), h / li 4 koulunu
salayan panel elemanlar yatay yk tayan panel elemanlar olarak alnacaktr. Bu koulu
salamayan panel elemanlar yatay yk tayan eleman olarak kabul edilmeyecektir.
12.4.2.2 t ahap kaplama kalnl ve bo dikme aral olmak zere (ekil 12.1), btn ahap
kaplama elemanlar bo / t 100 koulunu salayacaktr.
12.4.2.3 Kap ve pencere boluklarnn olduu blgelerdeki paneller yatay yk tayc
paneller olarak kabul edilmeyecektir.
12.4.2.4 Ahap kaplamann tayc kabul edilebilmesi iin bo dikme aral en fazla 0.625 m
olacaktr.
12.4.2.5 Al panel kaplamalar yatay yk tayc olarak kabul edilmeyecektir.
12.4.2.6 Tek katl ahap binalarda dikmeler, taban ve balk kirileri ile aprazlarn enkesit
boyutlar en az 10cm x 10cm, ara kuak kirilerin enkesit boyutlar ise en az 5cm x 10cm
olacaktr.
12.4.2.7 Ana dikmeler ve aprazlar kat boyunca tek paral srekli (eksiz) olacaktr.
aprazlarn X eklinde olmas durumunda diyagonal elemanlardan biri srekli olacak, kesintiye
urayan dier diyagonal eleman, elik levhalar yardmyla birbirlerine balanacaktr.
12.4.2.8 Taban kirileri ile balk kirilerinde ek yaplabilir. Yaplacak eklerin dayanmnn
yeterli olduu hesaplarla gsterilecektir.
12.4.2.9 Ana dikmeler taban kiriine ve balk kiriine gemeli olarak birletirilse bile ivi ile
pekitirilecektir. Gemeli birleim yaplmamas durumunda ivili ke takozlar, elik balant
elemanlar ya da zel retim elemanlar kullanlacaktr. Oluturulan sistemin yk aktardnn
hesapla gsterilmesi zorunludur.
12.4.2.10 Dier eleman balantlar, dz ya da eik gsl zvana eklinde yaplabilecei
gibi yardmc elik balant elemanlar da kullanlabilir.
12.4.2.11 zel nlem alnarak ekmeye altrlmad durumlarda, apraz elemanlar sadece
basnca alan eleman olarak gz nne alnacaktr.
12.4.3. Panellerin Tasarmna likin Kurallar
12.4.3.1 Ahap perde panellerin tasarmnda:
(a) Panelin kesme kapasitesi, bu panele gelen kesme kuvveti isteminden daha byk olacaktr.
(b) Dikmelerin eksenel kuvvet tama kapasitesi, dikmelere etkiyen eksenel kuvvetlerden daha
byk olacaktr.
(c) Kesme kuvveti aktaran ankrajlar ile temel ve kat balant ankrajlarnn tasarm, taban kesme
kuvvetini, kat kesme kuvvetini ve devrilme momentini karlayacak ekilde yaplacaktr.
255
12.4.3.2 Sadece tam kat yksekliindeki tayc panel blmlerinin kesme kuvveti tama
kapasitesine sahip olduu kabul edilecektir. Her tayc panel blm iin, kenar dikmelerde
ekme kuvveti aktarma ankrajlar kullanlacaktr (ekil 12.3).
12.4.3.3 Kaplamal paneldeki kesme kuvveti istemi, Denk.(12.1)e gre hesaplanan kesme
tasarm dayanmndan kk olacaktr:
Vp
vp li
M
(12.1)
ekil 12.3
Birim boya ait karakteristik kesme dayanm vp , Denk.(12.2)ye gre hesaplanacaktr.
vp
fi ci
s
(12.2)
ivinin kesme kapasitesi f i 12.2.3.1e gre belirlenecektir. Boyut etkisi katsays ci

Denk.(12.3)ye gre hesaplanacaktr.
ci
2li
1.0
h
(12.3)
12.4.3.4 Panellerin birim boya ait kesme dayanmlar, panelin tek yzne kaplama
yaplmasna kar gelen deerlerdir. Aksi durumda aada belirtilen kurallara uyulacaktr.
(a) Panelin ayn yzne birden fazla kaplama uygulanmas durumunda, sadece panel yz ile
temas eden malzemenin dayanm deeri kullanlacaktr.
(b) Panelin her iki yzne ayn kaplamann, ayn ivi veya vida yerleimi ile kaplanmas
durumunda, 12.4.3.3e gre hesaplanan birim boya ait kesme dayanm deerleri her iki yz iin
toplanarak kullanlr. Bu durumda, panel kenar dikmeleri ile alt ve st balk kirilerinin oluan
kesme kuvvetini gvenli ekilde karlad hesapla gsterilecektir.
(c) Panelin iki yznde farkl kaplama malzemesi kullanlmas durumunda, birim boy iin
kesme dayanm; 12.4.3.3e gre kk kesme dayanmna sahip kaplama malzemesi
256
dayanmnn 2 kat ile byk kesme dayanmna sahip kaplama malzemesi dayanmnn by
olarak alnacaktr.
12.4.3.5 - Yatay yk tayan panellerde en fazla 5 mde bir ankraj veya ekme kuvveti aktaran
birleim kullanlacaktr.
12.4.4. Dikmelerin Tasarm
Kaplamal panel sistemlerde, yatay yklerden dolay kenar dikmelerde oluan eksenel
kuvvetler Denk.(12.4) ile hesaplanacaktr (ekil 12.4).
Ci Ti vd h
(12.4)
Bu ekilde bulunan eksenel kuvvetler ve dey yklerden oluan eksenel kuvvetlerin toplam
altnda, dikmenin eksenel basn dayanm TS-EN 1995 Blm 6ya gre hesaplanacaktr.
ekil 12.4
12.4.5. Birleimlerin Tasarm
12.4.5.1 Paneli oluturan ahap yap elemanlar ivi/vida ve/veya bulonlarla birletirilecektir.
ivi, vida veya bulonlarn tayaca kuvvetler farkl gme biimleri altnda TS EN 1995
Blm 8e gre hesaplanacaktr.
12.4.5.2 Kaplamal Panel Sistemlerinin birleimlerinde aadaki snrlara uyulacaktr:
(a) Kenar dikmelerde ivi/vida aral en ok s = 150 mm olacaktr.
(b) dikmelerde ivi/vida aral en ok p = 300 mm olacaktr.
(c) Panelin kenarlar boyunca vidalarn kenar mesafesi en az 10mm olacaktr.
(d) Kesme ankraj, oluan kesme kuvvetini aktaracak sayda yerletirilecektir.
12.4.5.3 Kaplamal ve aprazl panel sistemlerin birleimlerinde uyulmas gereken dier
kurallar aada verilmitir.
257
(a) ivilerin ve vidalarn ekip-karma dayanmlar deprem yklerinden oluan ekme

kuvvetlerini karlamak iin kullanlamaz.
(b) Paneller, kenar dikmelerinin olduu blgelerde oluan ekme kuvvetlerini alttaki sisteme
ankrajlarla gvenle aktaracak ekilde balanacaktr.
12.4.5.4 Temeller, Tablo 4.1 de verilen D katsays ile bytlm kuvvetler altnda
boyutlandrlacaktr.
12.5. DEMELERN TASARIM ESASLARI
12.5.1. Ahap Demeleri Oluturan Elemanlar
12.5.1.1 Ahap demelerin iskeleti aadaki elemanlardan oluturulacaktr:
(a) Ahap deme kirileri,
(b) Ahap deme kirilerini birbirlerine balayan yatay ara kuak kirileri,
(c) Ahap deme kaplamas.
Tipik bir ahap deme iskeletinin grn ekil 12.5te verilmitir.
ekil 12.5
12.5.1.2 Zemin kattaki deme kirileri taban kirileri zerine, dier katlardaki deme
kirileri ve at makaslar ise balk kirileri zerine oturtulacak; ivili, vidal, bulonlu veya zel
tasarlanm elik birleim elemanlar ile birletirilecektir. Tipik bir birleim detay ekil
12.6da verilmitir.
12.5.3. Demelerin Tasarmna likin Kurallar
12.5.3.1 ereve elemanlara balanmayan tm deme panel elemanlar, ahap deme
kirileri arasnda oluturulacak enine balant (takoz) elemanlarna balanacaktr. Bu elemanlar
ayrca yatay yk tayan duvarlarn st kotunda da dzenlenecektir.
258
ekil 12.6
12.5.3.2 Demede boluk olmas durumunda boluu evreleyen kirilerde sreklilik
salanmaldr.
12.5.3.3 Kirilerde enine balant elemanlar kullanlmad durumda kiri yksekliinin
geniliine oran (hb / tb) 4ten kk olacaktr.
12.5.3.4 t panel kaplama kalnl ve ao kiri aral olmak zere, btn ahap kaplama
elemanlar ao / t 100 koulunu salayacaktr.
12.6. Birleimlerin Tasarm
12.6.1 Basn elemanlar ve bu elemanlarn birleimlerinde (dili birleimler, vb.) tekrarl
yklerden dolay oluabilecek deformasyonlarn neden olaca yk tama kayb nedeniyle
elemanlar birbirlerinden ayrlmayacak ve orijinal pozisyonlarn koruyacak ekilde
tasarlanacaktr.
12.6.2 Ahap birleim elemanlarnn kullanlmad ahap-ahap ve elik-ahap
birleimlerinde byk bulonlar ve kamalar (d > 16mm) kullanlmayacaktr.
12.6.3 ivi veya vida ile ahap-ahap veya ahap-elik levha birleimi yaplmas durumunda,
ivi veya vidann dayanmn yeterli olduunun hesapla gsterilmesi zorunludur.
259
BLM 13 DEPREM ETKS ALTINDA YKSEK BNA TAIYICI

13.0. SMGELER
BYS
DTS
DD-1

hareketi dzeyi
DD-2
hareketi dzeyi
DD-3
hareketi dzeyi
DD-4
hareketi dzeyi
Ed(H)
= Sabit (l) yk etkisi
= Yerekimi ivmesi [m/s2]
HN
= Binann bodrum katlarnn stndeki st blmnn toplam ykseklii [m]
= Bina nem Katsays
mt
= Binann bodrum katlarnn stndeki st blmnn toplam ktlesi [t]
= Ek yk (hareketli yk) etkisi
Qe
= Etkin ek yk (hareketli yk) etkisi
SDS
VtE(X)
= (X) deprem dorultusunda binann tmne etkiyen toplam edeer deprem

yk (taban kesme kuvveti) [kN]
= Deprem derz boluklar iin kullanlan amprik katsay
bi
= iinci katta burulma dzensizlii katsays
= Edeer taban kesme kuvveti bytme katsaysnn belirlenmesinde kullanlan

amprik katsay
13.1. KAPSAM VE TANIM

13.1.1 Ynetmeliin bu blm, deprem etkisi altnda betonarme ve elik yksek bina tayc
sistemlerinin tasarm iin uygulanacak zel kurallar kapsamaktadr.
260
13.1.2 3.3.1de verilen ykseklik tanm esas alnarak Tablo 3.3e gre aada belirtilen
binalar yksek bina olarak tanmlanr ve BYS=1 olarak snflandrlr:
(a) DTS=1, 1a, 2, 2a iin ykseklii HN > 70 m olan binalar;
(b) DTS=3, 3a iin ykseklii HN > 91 m olan binalar;
(c) DTS=4, 4a iin ykseklii HN > 105 m olan binalar.
13.1.3 Yksek bina tayc sistemleri, Blm 4, Blm 7 ve/veya Blm 9da verilen
tanmlara gre sneklik dzeyi yksek sistem olarak dzenlenecektir. Sneklik dzeyi snrl ve
sneklik dzeyi karma sistemlere izin verilmez.
13.1.4 Yksek bina tayc sistemleri, Tablo 4.1de A12, B12, A13, A14, A15 simgeleri ile
tanmlanan betonarme veya C12, C14, C15 simgeleri ile tanmlanan elik tayc sistemlerden
oluturulacaktr.
13.1.5 Yksek bina tayc sistemlerinde betonarme perdelerin kalnl 300 mm.den az
olmayacak, 7.6.1.3 ve 7.6.3.2 uygulanmayacaktr.
13.2. PERFORMANS HEDEFLER VE TASARIM AAMALARI
Yksek binalarn tasarm, Tablo 3.4(b)de tanmlanan performans hedefini de salamak
zere aada belirtilen aamada yaplacaktr. II. Aama ile III. Aamann sralar
deitirilebilir.
13.2.1. Tasarm Aamas I: DD-2 Deprem Yer Hareketi Altnda n Tasarm
Boyutlandrma
13.2.1.1 Bu aamada DD-2 deprem yer hareketinin etkisi altnda Can Gvenlii (CG)
performans hedefini salamak zere yksek binann Dayanma Gre Tasarm (DGT) yaklam
ile n tasarm boyutlandrmas yaplacaktr. Bu aama iin hesap esaslarnn ayrntlar
13.4te verilmitir.
13.2.1.2 Bu aamada Blm 4 veya Blm 5 ile birlikte Blm 7, Blm 8 ve/veya Blm
9da ve ayrca bu Blmde verilen kurallar esas alnacaktr.
13.2.2. Tasarm Aamas II: DD-4 veya DD-3 Deprem Yer Hareketi Altnda Kesintisiz
Kullanm veya Hemen Kullanm Performans Hedefi in Deerlendirme yiletirme
13.2.2.1 Bu aamada, n tasarm yaplm bulunan yksek binann;
(a) Tablo 3.4(b)ye gre normal performans hedefi iin DD-4 deprem yer hareketi altnda
Kesintisiz Kullanm (KK) performans hedefini salamak zere, Dayanma Gre Tasarm
(DGT) veya ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm (GDT) yaklam ile
performans deerlendirmesi yaplacaktr.
(b) Tablo 3.4(b)ye gre ileri performans hedefi iin DD-3 deprem yer hareketi altnda Hemen
Kullanm (KK) performans hedefini salamak zere ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve
Tasarm (GDT) yaklam ile performans deerlendirmesi yaplacaktr. Bu aama iin hesap
esaslarnn ayrntlar 13.5te verilmitir.
261
13.2.2.2 Bu aamada Blm 4 veya Blm 5 ile birlikte Blm 7, Blm 8 ve/veya Blm
9da ve ayrca bu Blmde verilen kurallar esas alnacaktr. Deerlendirme sonucunda gerekli
grlrse n tasarm iyiletirilecek ve deerlendirme tekrarlanacaktr.
13.2.3. Tasarm Aamas III: DD-1 Deprem Yer Hareketi Altnda Gmenin nlenmesi
veya Can Gvenlii Performans Hedefi in Deerlendirme yiletirme Son Tasarm
13.2.3.1 Bu aamada, ilk iki tasarm aamas tamamlanm olan yksek binann Tablo
3.4(b)ye gre DD-1 deprem yer hareketi altnda normal performans hedefi olarak Gmenin
nlenmesi (G), ileri performans hedefi olarak ise Can Gvenlii (CG) performans hedefini
salamak zere ekildeitirmeye Gre Deerlendirme ve Tasarm (GDT) yaklam ile
performans deerlendirmesi yaplacaktr. Bu aama iin hesap esaslarnn ayrntlar 13.6da
verilmitir.
13.2.3.2 Deerlendirme sonucunda gerekli grlrse tasarm iyiletirilecek ve deerlendirme
tekrarlanarak son tasarma ulalacaktr. Bu aamada Blm 5 ile birlikte Blm 7, Blm 8
ve/veya Blm 9da ve ayrca bu Blmde verilen kurallar esas alnacaktr.
13.3. YKSEK BNA TAIYICI SSTEMLERNN DZENLENMES
13.3.1. Tipik Yksek Bina Tayc Sistemleri
Tipik yksek bina tayc sistemlerinin tanm aada verilmitir. Uygulamada genellikle bu
tanma uyan tayc sistemler kullanlmaktadr.
13.3.1.1 Tipik bir yksek bina, genellikle zemine gml bodrum katlarnn stnde yer alan
az katl bir baza (podyum) ve onun stnde ykselen bir kule blmnden oluur. Yksek
binalarn ok byk bir blm bu tanma uymaktadr, ancak baz yksek binalarda baza
olmayabilir.
13.3.1.2 Kule tayc sistemi, deprem ve rzgar etkilerinin nemli bir ksmn, hatta yerine
gre tamamna yaknn karlayan ve genellikle betonarme olarak ina edilen merkezi bir
ekirdek perde sistemi ile birlikte betonarme, elik veya kompozit kolon ve kirilerin
oluturduu erevelerden ve/veya dorudan kolon veya perdelere mesnetlenen kirisiz
demelerden meydana gelir.
13.3.1.3 epeevre dzenlenen yeterli rijitlie ve dayanma sahip ereve elemanlarla
oluturulan d tpler ile yksek bina tayc sistemi iin gerekli burulma rijitlii ve
dayanmnn salanmas yoluna gidilmektedir.
13.3.1.4 zel durumlarda belirli kat veya katlarda merkezde ekirdek perde grubuna, dta
ise gl kolonlara mesnetlenen dtan destek (outrigger) sistemleri de kule tayc sisteminde
yer alabilir.
13.3.1.5 Kule tayc sistemin ana eleman olan ekirdek perde sistemi, bamsz olarak
alan U, E veya benzeri kesitli perdelerden ve genellikle bunlarn rijitlik ve dayanmlar
yksek betonarme veya elik ba kirileri ile birbirlerine balanarak oluturduu ba kirili
perde(ler)den meydana gelen tayc sistemdir.
262
13.3.1.6 Zemine gml bodrum katlarnn stnde yer alan ve stteki kule blmne oranla
planda daha geni yer kaplayan az katl baza blmnn tayc sistemi, yukardan aaya
devam eden kule tayc sistemine ek olarak genellikle perde ve erevelerden ve/veya kirisiz
demelerden oluan bir sistemdir. Zemine gml bodrum katlarnn tayc sistemi ise,
yukardan aaya devam eden tayc sisteme ek olarak evredeki rijit perdelerden oluur.
13.3.1.7 Kulenin baza ve rijit evre perdeli bodrum katlarndan ayrlmakszn ortak bir tayc
sistem iinde yer almas, kuleden gelen etkilerin bazaya ve byk lde rijit bodrum
perdelerine aktarlmasna neden olur. Bylece hem kulenin boyu ksalr, hem de kulenin temel
seviyesindeki devrilme momenti nemli derecede azalr. Ancak buna karlk, kuleden bazaya
ve zellikle evredeki bodrum perdelerine geite yer alan gei katlar (transfer katlar)nn
demeleri, kendi dzlemleri iinde byk zorlanmalara maruz kalrlar.
13.3.2. Yksek Bina Tayc Sisteminin Dzenlenmesinde Gznne Alnacak Hususlar
13.3.2.1 Yksek bina tayc sistemleri hem planda, hem de dey dorultuda olabildiince
dzenli olmaldr. ekirdek perdenin binann merkezine yerletirilmesine ve planda her iki ana
eksene gre simetrik veya simetrie yakn tayc sistemlerin seimine zen gsterilmelidir.
13.3.2.2 Betonarme kirisiz demeli sistemlerin kullanlmas durumunda, merkezdeki
ekirdek perde ile birlikte almak zere, evredeki kolon veya perdelerin birbirlerine
olabildiince rijit kirilerle balanmas ile d tpler oluturulmas ve bylece tayc sistemde
yeterli burulma rijitlii ve dayanmnn salanmas esas alnmaldr. Bu balamda tayc
sistemin hakim burulma modu periyodunun hakim teleme modunun periyodundan daha uzun
olmamas salanmaldr.
13.3.2.3 Tayc sistemde dtan destek (outrigger) kullanlmas durumunda destek
kirilerinin, mesnetlendikleri ekirdek perdelerine ve destek kolonlarna aktaracaklar eksenel
kuvvetlerin ngrlen dzeyleri amamas iin bu kirilerin dayanm fazlalklarnn
snrlanmasna ynelik nlemler alnmaldr. Bu balamda destek kirilerinin, akma dzeyleri
kontrol edilebilen burkulmas nlenmi elik aprazlarn kullanld kafes sistemler olarak
dzenlenmesi tercih edilebilir.
13.3.3. Dorusal Olmayan Snek Davrana likin ekildeitirmeler
13.3.3.1 Yksek bina tayc sisteminin dzenlenmesinde yukarda belirtilen genel kurallar
ile Blm 4, Blm 5, Blm 7 ve/veya Blm 9da verilen kurallar dikkate alnacaktr.
13.3.3.2 Genel tanm 4.2.2de verilen kapasite tasarm ilkelerinin uygulanmas
kapsamnda, dorusal olmayan snek davrann tanmlanabilecei eleman trleri ve davran
modlar aada belirtilmitir:
(a) Sneklik dzeyi yksek betonarme perdeler: Perde taban blgelerinde (temelin, bodrumun
veya bazann hemen stndeki blgelerde) ve bu blgelerden yukarya doru makul bir
ykseklikteki blgelerde iki dorultuda eilme ve eksenel kuvvet (P-M-M) etkisinde akma. Ba
kirili perde durumunda betonarme veya elik ba kirilerinde eilme ve/veya kesme etkisinde
akma.
263
(b) Sneklik dzeyi yksek betonarme veya elik ereveler: Kiri u blgelerinde eilme
etkisinde akma, kolon taban kesitlerinde (temelin, bodrumun veya bazann hemen stndeki
kesitlerde) iki dorultuda eilme ve eksenel kuvvet (P-M-M) etkisinde akma.
(c) Sneklik dzeyi yksek dmerkez aprazl elik ereveler: Ba kirilerinde kesme-eilme
akmas (tercihen sadece kesme akmas), kolon taban kesitlerinde (temelin, bodrumun veya
bazann hemen stndeki kesitlerde) iki dorultuda eilme ve eksenel kuvvet (P-M-M)
etkisinde akma.
(d) Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl elik ereveler: ekme aprazlarnda akma, basn
aprazlarnda burkulma, kolon taban kesitlerinde (temelin, bodrumun veya bazann hemen
stndeki kesitlerde) iki dorultuda eilme ve eksenel kuvvet (P-M-M) etkisinde akma.
(e) Sneklik dzeyi yksek burkulmas nlenmi aprazl elik ereveler: ekme ve basn
aprazlarnda akma, kolon taban kesitlerinde (temelin, bodrumun veya bazann hemen
stndeki kesitlerde) iki dorultuda eilme ve eksenel kuvvet (P-M-M) etkisinde akma.
13.3.4. Dorusal Davrana likin Kuvvetler
13.3.4.1 Genel tanm 4.2.2de verilen kapasite tasarm ilkelerinin uygulanmas
kapsamnda, dorusal davrana ilikin i kuvvetler iin yeterli dayanmn salanmas esastr.
13.3.4.2 Dorusal davrana ilikin aada belirtilen i kuvvetler, kritik i kuvvetler olarak
tanmlanacaktr:
(a) Perdeler, bodrum perdeleri, kolonlar ve kirilerde kesme kuvvetleri (apraz donatl ba
kirileri hari),
(b) Sadece eksenel kuvvete maruz kolonlardaki eksenel kuvvetler,
(c) Kat deme plaklar ve transfer katlar deme plaklarnda aktarma elemanlar ile dey
tayc sistem elemanlarna (perdeler ve kolonlar) aktarlan i kuvvetler
(d) zel zmbalama donats konulmayan deme ve radye temel plaklarnda zmbalama
kuvvetleri
(e) Temellerde kesme kuvvetleri
(f) Balanan elemanlarn dayanmlarndan daha az dayanma sahip elik birleimlerdeki i
kuvvetler.
13.3.4.3 Dorusal davrana ilikin aada belirtilen i kuvvetler, kritik olmayan i kuvvetler
olarak tanmlanacaktr:
(a) Bodrum perdelerinde eilme momentleri
(b) Temellerde eilme momentleri
(c) Demelerde eilme momentleri.
264
13.4. TASARIM AAMASI I: N TASARIM BOYUTLANDIRMA N HESAP

ESASLARI
13.4.1. Kapsam
13.4.1.1 I. Aamada, seilen yksek bina tayc sisteminin n tasarm boyutlandrma
amal deprem hesab, standart tasarm depremi olarak nitelendirilen DD-2 deprem yer
hareketinin etkisi altnda, aada tanmlanan ek kurallar da gznne alnarak, Blm 4te
verilen Dayanma Gre Tasarm (DGT) hesap esaslarna gre yaplacaktr.
13.4.1.2 Hesap sonular ile birlikte bu Blmde ve Blm 7 ve/veya Blm 9da verilen
kurallar esas alnarak, seilen yksek bina tayc sisteminin n tasarm (n boyutlamas)
yaplacaktr.
13.4.2. I. Aama Tayc Sistem Modellemesi
13.4.2.1 I. Aama tayc sistem modellemesi 4.5te verilen kurallara gre yaplacaktr.
13.4.2.2 I. Aamada gznne alnacak deprem etkisini ieren yk birleimleri 4.4.4te
tanmlanmtr.
13.4.3. I. Aama Deprem Hesab
13.4.3.1 I. Aama deprem hesabndan nce yapm aamalarn gznne alan dey yk
hesab ve rzgar hesab ile betonarme binalarda snme hesab yaplacaktr.
13.4.3.2 I. Aama deprem hesab kapsamnda, DD-2 depremi altnda 4.8.2ye gre Mod
Birletirme Yntemi veya 4.8.3e gre zaman tanm alannda Mod Toplama Yntemi ile
boyutlu dorusal hesap yaplacaktr.
13.4.3.3 Yksek binalar iin 13.2.3.1de belirtilen zel performans hedefi ile uyum salamak
zere, seilen tayc sistem iin Tablo 4.1de verilen Tayc Sistem Davran Katsays Rnin
4/5i n tasarmda gznne alnacaktr. Dayanm Fazlal Katsays D iin ise Tablo 4.1de
verilen deer kullanlacaktr.
13.4.3.4 4.8.4e gre yaplan azaltlm i kuvvetlerin Edeer Taban Kesme Kuvvetine gre
bytlmesi ilemi, yksek binalarn I. Aama deprem hesabnda, Denk.(13.2) ile tanmlanan
Minimum Taban Kesme Kuvveti esas alnarak yaplacaktr.
Vt,min = 0.04 H mt SDS g
(13.2)
Burada mt baza ve kulenin yer ald st blmn toplam ktlesini, SDS DD-2 deprem yer
hareketi dzeyi iin 2.3.2de tanmlanan ksa periyod tasarm spektral ivme katsaysn, g
yerekimi ivmesini, H ise 3.3.1de verilen ykseklik tanm esas alnarak Denk.(13.3) ile bina
ykseklii H N e bal olarak hesaplanan katsayy gstermektedir.
265
H N 105
H = 1.0
H = 2.05 0.01 H N
105 < H N 155

155 H N
H = 0.5
(13.3)
Denk.(13.2) ile hesaplanan Vt,min , Denk.(4.25)te VtE(X) yerine kullanlacak ve ayn denklemde
E 1 alnacaktr.
13.4.4. Tayc Sistemin n Boyutlamasna likin Ek Koullar
13.4.4.1 Yapsal elemanlarn boyut ve donatlar, Blm 7 ve/veya Blm 9da verilen
esaslar dikkate alnarak 13.4.3e gre hesaplanan n tasarm i kuvvetlerine gre
belirlenecektir.
13.4.4.2 Blm 7ye gre n tasarmda perdelere etkiyen kesme kuvvetleri, I. Aamadaki
dorusal hesapta elde edilmesi mmkn olmayan, ancak III. Aamada yaplacak dorusal
olmayan analizlerde ortaya kabilecek olas dinamik kesme bytmesi ve/veya dinamik kesme
g etkilerini karlamak zere uygun ekilde byltlmelidir. Her iki etkiyi kapsamak zere,
13.4.3e gre hesaplanan perde kesme kuvvetlerinin Blm 7de tanmlanan kritik perde
ykseklii boyunca yaklak olarak en az 2.5 katnn, st ksmda ise yaklak olarak en az 1.5
katnn gznne alnmas ve perde kesitlerinin kesme n hesabnn bu deerlere gre yaplmas
nerilmektedir.
13.4.4.3 Yksek bina temellerinin n tasarm da 4.10.3te tanmlanan kuvvetler esas alnarak
Blm 16ya gre yaplacaktr.
13.5. TASARIM AAMASI II: KESNTSZ KULLANIM VEYA HEMEN
KULLANIM PERFORMANS DEERLENDRMES N HESAP ESASLARI
13.5.1. Kapsam
13.5.1.1 II. Aamada, n tasarm yaplan tayc sistem elemanlarnn, Tablo 3.4(b)ye gre
normal performans hedefi iin DD-4 deprem yer hareketi altnda Kesintisiz Kullanm (KK)
performans hedefini, ileri performans hedefi iin ise DD-3 deprem yer hareketi altnda Hemen
Kullanm (KK) performans hedefini salamak zere dorusal veya dorusal davrana ok
yakn durumda olduklar kantlanacaktr.
13.5.1.2 Kesintisiz Kullanm performans hedefi iin deerlendirme, Blm 4e gre dorusal
hesaba dayal DGT yaklam ile veya Blm 5e gre dorusal olmayan hesaba dayal GDT
yaklam ile yaplabilir. Hemen Kullanm performans hedefi iin deerlendirme, Blm 5e
gre dorusal olmayan hesaba dayal GDT yaklam ile yaplacaktr.
13.5.2. II. Aama Tayc Sistem Modellemesi
13.5.2.1 II. Aamada dorusal hesaba dayal DGT yaklamnn uygulanmas durumunda
4.5te verilen, dorusal olmayan hesaba dayal GDT yaklamnn uygulanmas durumunda
ise 5.4te verilen modelleme kurallarna uyulacaktr. Ancak, aadaki farkl kurallara her iki
durumda da uyulacaktr.
266
13.5.2.2 II. Aamada yk birleimlerinin tanmlanmas iin 4.4.4 veya 5.2.2 esas alnacaktr.
13.5.2.3 Betonarme elemanlar iin Tablo 13.1de verilen etkin kesit rijitlii arpanlar
kullanlacaktr. arpanlar, 4.5.8de Tablo 4.2 iin verilen aklamalara gre kullanlacaktr.
Ayn arpanlar rzgar hesabnda da kullanlabilir.
13.5.2.4 Ek dmerkezlik etkisi gznne alnmayacaktr.
13.5.2.5 Snm oran % 2.5 alnacaktr.
13.5.3. II. Aama Deprem Hesab
13.5.3.1 13.4.3.1e gre I. Aama deprem hesabndan nce yaplan ve yapm aamalarn
gznne alan dey yk hesab sonular II. Aamada da kullanlacaktr.
13.5.3.2 II. Aama deprem hesab kapsamnda, 13.5.1.2ye gre DD-4 deprem yer hareketi
altnda 4.8e gre modal hesap yntemleri ile dorusal hesap veya 5.7ye gre zaman tanm
alannda dorusal olmayan hesap yaplacaktr. DD-3 deprem yer hareketi altnda ise 5.7ye
gre zaman tanm alannda dorusal olmayan hesap yaplacaktr.
Tablo 13.1. Betonarme Tayc Sistem Elemanlar iin II. Aamada Uygulanacak Etkin
Kesit Rijitlii arpanlar
Betonarme Tayc
Sistem Eleman
Etkin Kesit Rijitlii

arpan
Perde Deme (Dzlem i)
Eksenel
Kayma
Perde
0.75
1.00
Bodrum perdesi
1.00
1.00
Deme
0.50
0.80
Perde Deme (Dzlem D)
Eilme
Kesme
Perde
1.00
1.00
Bodrum perdesi
1.00
1.00
Deme
0.50
1.00
ubuk eleman
Eilme
Kesme
Ba kirii
0.30
1.00
ereve kirii
0.70
1.00
ereve kolonu
0.90
1.00
Perde (edeer ubuk)
0.80
1.00
13.5.3.3 Deprem hesabnn 4.8e gre modal hesap yntemleri ile yaplmas durumunda;
(a) kuvvetlerin hesabnda R / I = 1 ve D = 1 alnacaktr.
(b) I. Aamadaki minimum taban kesme kuvveti koulu uygulanmayacaktr.
(c) Deprem hesabnn 4.8.2e gre Mod Birletirme Yntemi ile yaplmas durumunda,
13.5.2.5te tanmlanan % 2.5 snm oranna kar gelen yatay elastik tasarm spektral ivmesi
267
deerleri Sae (T ) nin elde edilmesi iin, Denk.(2.3)te % 5 snm oran iin verilen spektral
ivme deerleri 1.25 katsays ile arplacaktr. Ayrca, mod katklarnn birletirilmesi iin
4B.2.4e gre Tam Karesel Birletirme Kuralnn kullanlmas durumunda, Denk.(4B.5) ile
verilen apraz korelasyon katsaylarnn hesabnda btn modlar iin snm oran %2.5 olarak
alnacaktr.
(d) Deprem hesabnn 4.8.3e gre zaman tanm alannda Mod Toplama Yntemi ile yaplmas
durumunda ise, her bir titreim modu iin modal tek serbestlik dereceli sistemin Denk.(4B.10)
ile verilen hareket denkleminde snm oran %2.5 olarak alnacaktr.
13.5.3.4 Deprem hesabnn 5.7ye gre zaman tanm alannda dorusal olmayan hesap olarak
yaplmas durumunda; 5.7.3.2ye gre orantl (Rayleigh) snm matrisinin oluturulmas iin
gznne alnacak modlarda snm oran %2.5 olarak alnacaktr.
13.5.4. II. Aamada Deerlendirmeye Esas ekildeitirme ve Kuvvet stemleri
13.5.4.1 II. Aama deprem hesabnn 13.5.3.3 kapsamnda 4.8e gre dorusal modal hesap
yntemleri ile yaplmas durumunda, bu hesapta elde edilen i kuvvetler deerlendirmeye esas
i kuvvetler olarak gznne alnacaktr.
13.5.4.2 II. Aama deprem hesabnn 5.8e gre zaman tanm alannda dorusal olmayan
hesap olarak yaplmas durumunda;
(a) Snek davrana sahip elemanlarda deerlendirmeye esas ekildeitirme talepleri, yaplan
hesaplarn (en az 2x11 = 22 hesap) her birinden elde edilen sonularn enbyk mutlak
(b) Kritik i kuvvetler olarak 13.3.4.2de tanmlanan i kuvvetler iin deerlendirmeye esas
talepler, yaplan hesaplarun (en az az 2x11 = 22 hesap) her birinden elde edilen sonularn
enbyk mutlak deerleri ortalamasnn 1.4 kat olarak hesaplanacaktr.
(c) Kritik olmayan i kuvvetler olarak 13.3.4.3te tanmlanan i kuvvetler iin deerlendirmeye
esas talepler, yaplan hesaplarn (en az az 2x11 = 22 hesap) her birinden elde edilen sonularn
enbyk mutlak deerlerinin ortalamas olarak hesaplanacaktr.
13.5.5. II. Aama Performans Deerlendirmesi
13.5.5.1 13.5.1.1e gre DD-4 deprem yer hareketi altnda Kesintisiz Kullanm performans
hedefinin veya DD-3 deprem yer hareketi altnda Hemen Kullanm performans hedefinin
salanmas iin aada 13.5.4.2de verilen i kuvvet snrlarnn veya 13.5.4.3te verilen
ekildeitirme ve i kuvvet snrlarnn almamas gereklidir. Her iki durumda da i kuvvet
kapasitelerinin hesabnda karakteristik malzeme dayanmlar yerine Tablo 5.1de verilen
ortalama (beklenen) malzeme dayanm deerleri kullanlacaktr.
13.5.5.2 II. Aama Deprem hesabnn 4.8e gre dorusal modal hesap yntemleri ile
yaplmas durumunda;
(a) Snek davrana sahip elemanlardaki i kuvvetler iin etki (talep) / kapasite oran, DTS
= 1, 2, 3, 4 olan binalarda E/K = 1.5 deerini, DTS = 1a, 2a, 3a, 4a olan binalarda ise E/K = 1.2
deerini amayacaktr.
268
(b) 13.3.4.2 ve 13.3.4.3te tanmlanan ve snek davrana sahip olmayan i kuvvetler iin etki
(talep) / kapasite oran E/K = 0.7 deerini amayacaktr.
13.5.5.3 II. Aama Deprem hesabnn 5.7Ye gre zaman tanm alannda dorusal olmayan
hesap olarak yaplmas durumunda;
(a) Snek davrana sahip betonarme elemanlardaki toplam birim ekildeitirme talepleri
Tablo 5.2de ilgili performans dzeyi iin verilen snr deerleri amayacaktr.
(b) Snek davrana sahip elik elemanlardaki ekildeitirme talepleri, EK 5Dde ilgili
performans dzeyi iin verilen snrlar amayacaktr.
(c) Snek davrana sahip olmayan elemanlarda 13.5.4.2(b) ve 13.5.4.2(c)ye gre hesaplanan
i kuvvet taleplerinin ilgili betonarme elemanlar iin Blm 7de, elik elemanlar iin Blm
9da tanmlanan i kuvvet kapasitelerinden daha kk olduu gsterilecektir. kuvvet
ortalama (beklenen) malzeme dayanmlar esas alnacaktr.
13.5.5.4 En byk greli kat telemesi oran, kesintisiz kullanm performans hedefinin
salanmas iin DD-4 deprem yer hareketinin etkisi altnda 0.006y, hemen kullanm
performans hedefinin salanmas iin DD-3 deprem yer hareketinin etkisi altnda 0.01i
gemeyecektir.
13.5.5.5 Yukarda 13.5.5.2, 13.5.5.3 ve 13.5.5.4te verilen koullarn salanamamas
durumunda tayc sistemin n tasarm deitirilerek I. Aama deprem hesaplar
tekrarlanacaktr.
13.6. TASARIM AAMASI III: GMENN NLENMES VEYA CAN GVENL
PERFORMANS DEERLENDRMES N HESAP ESASLARI
13.6.1. Kapsam
13.6.1.1 III. Aamada, n tasarm boyutlandrmas I. Aamada tamamlanan ve II.
Aamada kesintisiz kullanm veya hemen kullanm performans hedefini salad gsterilen
yksek bina tayc sisteminin, gznne alnan en byk deprem olarak nitelenen ve 50 ylda
alma olasl %2 (tekrarlanma periyodu 2475 yl) olan DD-1 deprem yer hareketi altnda
Tablo 3.4(b)ye gre normal performans hedefi olarak Gmenin nlenmesi (G) veya ileri
performans hedefi olarak Can Gvenlii (CG) performans hedefini salad gsterilecektir.
13.6.1.2 Yukarda tanmlanan performans hedefinin gerekletirilmesi iin, III. Aamada
yksek bina tayc sisteminin zaman tanm alannda yaplan boyutlu dorusal olmayan
hesab sonucunda 13.6.3e gre elde edilen deerlendirmeye esas ekildeitirme, i kuvvet ve
greli kat telemesi taleplerinin 13.6.4de tanmlanan performans snrlarndan daha kk
olduu gsterilecektir. Bu koullarn salanamamas durumunda, tayc sistemde gerekli
iyiletirmeler yaplarak analizler tekrar edilecek ve bu ekilde tasarm gelitirilerek
sonulandrlacaktr.
269
13.6.2. III. Aama Tayc Sistem Modellemesi

13.6.2.1 III. Aamada, zaman tanm alannda dorusal olmayan hesap iin 5.4te verilen
modelleme kurallar uygulanacaktr. Bu kurallardan farkllk gsteren kurallar aada
belirtilmitir.
13.6.2.2 III. Aamada yk birleimi iin 5.2.2 esas alnacaktr. Ancak hareketli yklere kar
gelen ktleler III. Aamada gznne alnmayacaktr.
13.6.2.3 Ek dmerkezlik etkisi 13.6.3.3e gre gznne alnacaktr.
13.6.2.4 Snm oran % 2.5 alnacaktr.
13.6.3. III. Aama Deprem Hesab
13.6.3.1 Yksek bina tayc sisteminin III. Aama Deprem Hesab, DD-1 deprem yer
hareketinin etkisi altnda 5.7de aklanan zaman tanm alannda dorusal olmayan hesap
yntemi ile yaplacaktr.
13.6.3.2 5.8.3.2ye gre orantl (Rayleigh) snm matrisinin oluturulmas iin gznne
alnacak modlarda snm oran %2.5 olarak alnacaktr.
13.6.3.3 I. Aama hesapta binann herhangi bir iinci katnda Tablo 3.5te tanmlanan A1 tr
dzensizliin bulunmas ve burulma dzensizlii katsaysnn bi > 1.5 olmas durumunda,
4.5.10.2de tanmlanan ek dmerkezlik etkisi, III. Aama deprem hesabnda dikkate
alnacaktr. Her katta ek kat ktle eylemsizlik momenti 4.5.10.2(b)ye gre hesaplanacak ve
4.5.10.3 gznnde tutulacaktr.
13.6.4. III. Aamada Deerlendirmeye Esas ekildeitirme ve Kuvvet Talepleri
13.6.4.1 Snek davrana sahip elemanlarda deerlendirmeye esas ekildeitirme talepleri,
yaplan hesaplarn (en az 2x11 = 22 hesap) her birinden elde edilen sonularn enbyk mutlak
13.6.4.2 Kritik i kuvvetler olarak 13.3.4.2de tanmlanan i kuvvetler iin deerlendirmeye
esas talepler, yaplan hesaplarn (en az 2x11 = 22 hesap) her birinden elde edilen sonularn
enbyk mutlak deerleri ortalamasna bir standart sapma eklenmesi ile hesaplanacak, ancak
ortalamann 1.5 katndan fazla ve 1.2 katndan az alnmayacaktr.
13.6.4.3 Kritik olmayan i kuvvetler olarak 13.3.4.3te tanmlanan i kuvvetler iin
deerlendirmeye esas talepler, yaplan hesaplarn (en az 2x11 = 22 hesap) her birinden elde
edilen sonularn enbyk mutlak deerlerinin ortalamas olarak hesaplanacaktr.
13.6.5. III. Aama Performans Deerlendirmesi
13.6.5.1 DD-1 deprem yer hareketinin etkisi altnda 13.6.1.1e gre normal performans hedefi
olarak Gmenin nlenmesi (G), ileri performans hedefi olarak ise Can Gvenlii (CG)
performans hedefinin salanmas iin aada verilen ekildeitirme snrlarnn ve i kuvvet
snrlarnn almamas gereklidir.
270
(a) Snek davrana sahip betonarme elemanlarda 13.6.3.1e gre hesaplanan toplam birim
ekildeitirme talepleri Tablo 5.2de ilgili performans dzeyi iin verilen snr deerleri
amayacaktr.
(b) Snek davrana sahip elik elemanlardaki 13.6.3.1e gre hesaplanan ekildeitirme
talepleri, EK 5Dde ilgili performans dzeyi iin verilen snrlar amayacaktr.
(c) Snek davrana sahip olmayan elemanlarda 13.6.3.2 ve 13.6.3.3e gre hesaplanan i
kuvvet taleplerinin ilgili betonarme elemanlar iin Blm 7de, elik elemanlar iin Blm
9da tanmlanan i kuvvet kapasitelerinden daha kk olduu gsterilecektir. kuvvet
ortalama (beklenen) malzeme dayanmlar esas alnacaktr.
13.6.5.2 III. Aamada DD-1 deprem yer hareketi altnda yksek bina tayc sistemi iin
yaplan dorusal olmayan hesap sonucunda her bir katta gznne alnan 2x11 = 22 depremden
elde edilen ortalama greli kat telemesi oran 0.03, tek bir depremden elde edilen en byk
greli kat telemesi oran ise 0.045i gemeyecektir.
13.7. YKSEK BNA TASARIMININ SONULANDIRILMASI VE TEMELLERN
TASARIMI
13.7.1. Yksek Bina Tasarmn Sonulandrlmas
I. Aamada belirlenen dey tayc elemanlarn (perde ve kolon) ve temellerin boyut ve
donatlar III. Aamada azaltlmayacaktr. Bu elemanlarda azaltma yaplmak istenirse, kesitler
deitirilerek her hesap aamas da tekrarlanacaktr. Dier tayc elemanlar (kiri, ba
kirii, vb) iin, gerekli grlrse, III. Aamada azaltma yaplabilir. Bu durumda sadece III.
Aama hesab tekrarlanacaktr.
13.7.2. Temellerin Performans Deerlendirmesi / Tasarm
13.7.2.1 I. Aamada n tasarm yaplan yksek bina temellerinin III. Aamada DD-1
deprem yer hareketi altnda performans deerlendirmesi / tasarmna esas kuvvet talepleri de
13.6.4e gre hesaplanacaktr.
13.7.2.2 Temellerin Blm 16ya gre performans deerlendirmesi / tasarmnda betonarme
malzeme dayanmlar ortalama (beklenen) dayanmlar olarak gznne alnacaktr.
13.7.2.3 Temelleri kazkl olan yksek binalarda;
(a) III. Aamada yap-kazk-zemin dinamik etkileimi hesaplar, hem taban kayasnda
tanmlanan deprem yer hareketi altnda zemin ortam ile kazklar arasndaki kinematik
etkileimi, hem de styapdan zemin-kazk sistemine aktarlan etkiler altnda eylemsizlik
etkileimini kapsayacak ekilde, 16.10da yksek binalar iin tanmlanan yntemlerle
yaplacaktr.
(b) Etkileim hesaplar sonucunda styap tayc sisteminde oluan etkilerin, etkileim dikkate
alnmakszn yaplan styap analizlerinde elde edilenlerden daha elverili olmas durumunda
styapda etkileim etkileri dikkate alnmayacaktr.
271
13.8. YKSEK BNALARDA KURULACAK YAPI SALII ZLEME SSTEM

13.8.1 Yksek binalarn gerek deprem davranlarn izlemek ve olas bir deprem sonrasnda
yapsal sistemde hasar olup olmadn ksa srede belirleyebilmek amacyla, DTS = 1 , 1a, 2,
2a olan yksek binalarda yap sahibi tarafndan ekil 13.1deki dzene gre yerletirilecek en
az 8 ivme lerden ve bir kayt sisteminden oluan bir yap sal izleme sistemi kurulacaktr.
13.8.2 vme lerler senkronize olarak en az 24-bit duyarlnda ve GPS zaman kartl digital
bir kayt sistemine balanacaktr. Kayt sistemi bina titreimlerini srekli olarak kaydedecek ve
verileri belirlenen merkezlere internet, modem veya benzeri kanallardan gerek zamanl olarak
transfer edebilecektir. Sistem, elektrik veya iletiimin kesilmesi durumunda en az bir hafta
sreyle alabilecek ve veriyi kendi iinde saklayabilecek batarya ve disk kapasitesine sahip
olacaktr.
Yatay sensrler
Kayt kutusu
Dey sensrler
(herhangi bir kat)
ekil 13.1
13.8.3 zleme sisteminde kullanlacak sensr ve kayt sistemlerinin tesisinde AFAD Deprem
Dairesi Bakanl tarafndan belirlenen teknik kriterler uygulanacaktr.
13.8.4 Titreim kaytlar gerek zamanl olarak AFAD Deprem Dairesi Bakanlndaki
Trkiye Deprem Veri Merkezi Sistemine gnderilecek ve kaytlar hem yap sahibi, hem de bu
merkez tarafndan arivlenecektir.
13.8.5 zleme sisteminin bakmndan ve korunmasndan yap sahipleri sorumlu olacaktr.
272
BLM 14 DEPREM ETKS ALTINDA YALITIMLI BNA TAIYICI

14.0. SMGELER VE TANIMLAR
14.0.1. Simgeler
AL
= Elastomer katman kenar yzeyi alan
Ap
= Kurun ekirdekli elastomer yaltm birimlerinde kurun ekirdein alan
Ar
= Tek bir elastomer katmannn elik plaka ile yapm, yke maruz yzey alan
= elik plaka ile yapm elastomerin ap
BL
= Kurun ekirdek ap
= En byk deprem yer hareketi dzeyi iin snm leklendirme katsays
= Tasarm depremi yer hareketi dzeyi iin snm leklendirme katsays
= Yaltm birimi iin yerdeitirme deeri
= Sabit yk
DD
= Tasarm depremi yer hareketi seviyesinde gz nne alnan dorultuda yaltm

sistemi etkin rijitlik merkezinde oluacak yerdeitirme
DM
= En byk deprem yer hareketi seviyesinde, gz nne alnan dorultuda yaltm

sistemi etkin rijitlik merkezinde oluacak yerdeitirme
Dy
= Yaltm biriminin etkin akma yerdeitirmesi
Ed(H)
= Tasarma esas yatay deprem etkisi
Ed
= Tasarma esas toplam deprem etkisi
Ec
= Elastomer yaltm biriminin basn modl
Ec
= Elastomer yaltm biriminin sabit hacim kabulne dayal basn modl
= Yaltm biriminde D yerdeitirmesine kar gelen dayanm
Fa
= Ksa periyot (0.2 saniye) spektral genlik dzeltme katsays
Fi
= i kat seviyesinde gz nne alnan deprem ynndeki yatay kuvvet
Fv
= 1 saniye periyotta spektral genlik dzeltme katsays
FVD
= Tasarm depremi yer hareketi dzeyinde dey deprem hareketinden

kaynaklanan dey kuvvet
FVM
= Tasarm depremi yer hareketi dzeyinde en byk deprem hareketinden

kaynaklanan dey kuvvet
Fy
= Etkin akma dayanm
Gv
= Elastomer malzemenin kayma modl
= Yer ekimi ivmesi
Ge
= Etkin kayma modl
= Yaltm birimi toplam ykseklii

273
Hi
= Yaltm arayz ile i kat seviyesi arasndaki mesafe
hi
= i kat ile (i-1) kat arasndaki mesafe (kat ykseklii)
KD
= Tasarm depremi yer hareketi yerdeitirmesi seviyesinde yaltm sisteminin

nominal etkin rijitlii
KD,max

maksimum etkin rijitlii
KD,min

minimum etkin rijitlii
KM
= En byk deprem yer hareketi yerdeitirmesi seviyesinde yaltm sisteminin

nominal etkin rijitlii
KM,max

maksimum etkin rijitlii
KM,min

minimum etkin rijitlii
Kv
= Yaltm sisteminin toplam dey rijitlii
kv
= Elastomer yaltm biriminin dey rijitlii
k1
= Elastomer yaltm biriminin balang rijitlii (elastik rijitlik)
k2
= Elastomer yaltm biriminin elastik tesi rijitlii
ke
= D yerdeitirmesine karlk gelen edeer rijitlik
kexi
= i yaltm biriminin x dorultusundaki ortalama etkin rijitlii
keyi
= i yaltm biriminin y dorultusundaki ortalama etkin rijitlii.
= TS 498e gre azaltlm hareketli yk
= st yap toplam ktlesi
= Yaltm ara yz stnde binann toplam kat says
= Dey yk ve deprem yknn ortak etkisi altnda meydana gelen en byk

dey yk
Pcr
= Yatay yerdeitirme olmad durumda elastomer yaltm birimlerinin

burkulma yk
Pcr
= Yatay yerdeitirme olduu durumda elastomer yaltm birimlerinin burkulma

yk
FQ
= Yaltm biriminin karakteristik dayanm (kuvvet-yerdeitirme evriminde

sfr yerdeitirmeye karlk gelen kuvvet deeri)
Rc
= Yaltm birimi kayma yzeyinin erilik yarap
rx
= x ekseni etrafndaki dnme atalet yarap deeri
ry
= y ekseni etrafndaki dnme atalet yarap deeri
= ekil katsays
274

Sae
DD-2
Sae
DD-2
= Tasarm depremi yer hareketi seviyesinde %5 snm iin yatay spektral ivme
(g)
Td
Sae
DD-1
Sae
DD-1
= Tasarm depremi yer hareketi seviyesinde TD periyodundaki spektral ivme (g)

= En byk deprem yer hareketi seviyesinde %5 snm iin yatay spektral ivme
(g)
TM
= En byk deprem yer hareketi seviyesinde TM periyodundaki spektral ivme (g)
= Periyot (s)
= Elastomer katman kalnl
TD
= Deprem yaltml binann tasarm yerdeitirmesi seviyesinde etkin titreim

periyodu
Tp
= Yaltm uygulanmam binann brt kesit rijitlii kullanlarak hesaplanm

hakim mod titreim periyodu
TL
= Uzun periyot blgesine gei periyodu
TM
= En byk yerdeitirme altnda deprem yaltml binann etkin titreim

periyodu
TA
= Deprem spektrumu birinci ke periyodu
Tr
= Toplam elastomer kalnl
TB
= Deprem spektrumu ikinci ke periyodu
Tv
= Elastomer yaltm birimleri ile yaltlm yapnn dey dorultudaki titreim

periyodu
Vb
= Tasarm yerdeitirmesi seviyesinde yaltm sisteminde oluacak kesme

kuvveti.
Vs30
= Zemin ortamnn st 30 metresi iin hesaplanan ortalama kayma dalgas

yaylma hz
= Binann deprem srasndaki toplam ktleye kar gelen arl
Wd
= Bir kuvvet-yerdeitirme erisinin iinde kalan alan
wi
= Binann inci katnn sabit yk
xi, yi
= i yaltm biriminin yaltm sistemi rijitlik merkezine gre koordinatlar
yp
= Kurun malzemenin kayma akma gerilmesi
= Scaklk ve alma (scragging) etkilerinden kaynaklanan zellik dzeltme

katsays
= Yalanma ve kirlenme etkilerinden kaynaklanan zellik dzeltme katsays
= Dey yklerden kaynaklanan asal ekildeitirme
= Toplam deprem
ekildeitirme
Etkin srtnme katsays
xi , yi
= x ve y dorultularndaki yerdeitirme bytme faktrleri
tasarm
yerdeitirmesinden
275
kaynaklanan
asal
14.0.2. Tanmlar
Yaltm Sistemi: Yapya, yaltm ara yznde dey rijitlik, yatay esneklik ve enerji tketimi
salayan bileenlerin tamamdr.
Yaltm Arayz: Yaltm sisteminin yerletirildii arayzdr.
Altyap: Binann yaltm arayznn, temel sistemi de dahil olmak zere, altnda kalan
ksmdr.
styap: Binann yaltm arayznn stnde kalan yapsal ksmdr.
Yaltm Birimi: Yaltm sistemini meydana getiren elemanlarn her biri yaltm birimi olarak
adlandrlr. Yaltm birimi, deprem ykleri altnda yaltm sisteminin yatayda esnek, deyde
ise rijit olarak davranmasn ve byk yatay yerdeitirmeler yapmasn salayan bir mesnet
grevi yapar. Yaltm birimleri enerji tketme zelliine sahip olmaldr.
Tasarm Depremi Yer Hareketi: 2.2.2de tanmlanan DD-2 deprem yer hareketi dzeyidir.
Tasarm Yerdeitirmesi: Tasarm Depremi Yer Hareketi etkisi altnda, yaltm sisteminin
arayzndeki etkin rijitlik merkezinde, gznne alnan deprem dorultusunda oluan,
maksimum greli yerdeitirmedir (styapnn alt ve altyapnn st arasndaki greli
yerdeitirme).
Toplam Tasarm Yerdeitirmesi: Tasarm Depremi Yer Hareketi etkisi altnda, yaltm ara
yzndeki yaltm birimlerinin her birinde, gz nne alnan deprem dorultusunda, yapnn
burulma davran da dikkate alnarak elde edilen en byk greli yerdeitirmedir (styapnn
alt ve altyapnn st arasndaki greli yerdeitirme).
En Byk Deprem Yer Hareketi: 2.2.1de tanmlanan DD-1 deprem yer hareketi dzeyidir.
En Byk Yerdeitirme: En byk deprem yer hareketi etkisi altnda, yaltm sisteminin ara
yzndeki etkin rijitlik merkezinde, gz nne alnan deprem dorultusunda oluan maksimum
greli yerdeitirmedir (styapnn alt ve altyapnn st arasndaki greli yerdeitirme).
Toplam En Byk Yerdeitirme: En byk deprem yer hareketi etkisi altnda, yaltm ara
yzndeki yaltm birimlerinin her birinde, gz nne alnan deprem dorultusunda, yapnn
burulma davran da dikkate alnarak elde edilen maksimum greli yerdeitirmedir
(styapnn alt ve altyapnn st arasndaki greli yerdeitirme).
Etkin Snm Oran: Yaltm sisteminin, belirli genlikteki yerdeitirmeler altnda gsterecei
edeer snm orandr (tasarm yerdeitirmesi ve en byk yerdeitirme iin ayr ayr
belirlenir).
Etkin Rijitlik: Yaltm sisteminde oluan toplam kesme kuvvetinin, yaltm sistemi rijitlik
merkezindeki greli yerdeitirme deerine blnmesi ile elde edilen rijitlik deeridir (tasarm
yerdeitirmesi ve en byk yerdeitirme iin ayr ayr belirlenir).
Etkin Rijitlik Merkezi: Yaltm sistemindeki birimlerin tasarm depremi yer hareketi altndaki
yerdeitirmeye kar gelen etkin yatay rijitliklerine bal olarak hesaplanan rijitlik merkezidir.
276
Etkin Yaltm Periyodu: Ktlesi styap ktlesine eit ve rijitlii yaltm sisteminin etkin yatay
rijitliine eit olan tek serbestlik dereceli bir sistemin doal titreim periyodudur (tasarm
yerdeitirmesi ve en byk yerdeitirme iin ayr ayr belirlenir).
14.1. KAPSAM
14.1.1 Bu Blm, deprem yaltm uygulanacak olan yeni binalarn ve deprem yaltm
uygulanarak glendirilecek olan mevcut binalarn deprem tasarm esaslarn kapsamaktadr.
14.1.2 Bu Blm, deprem yaltmnda elastomer ve eri yzeyli srtnmeli yaltm
birimlerinin kullanmn kapsamaktadr.
14.2. AMA
14.2.1 Deprem yaltmnn ana amac, binann tayc sistemine etki eden deprem
kuvvetlerinin azaltlmasdr. Bu amala, yaltlm binann doal titreim periyodunun
uzatlmas ve/veya enerji tketme kapasitesinin arttrlmas gereklidir.
14.3. GENEL TASARIM LKELER
14.3.1 Bu Blm kapsamna giren tasarmlarda, yaltm sistemi, st yapnn altnda yer alan
bir yaltm arayzne yerletirilecektir.
14.3.2 Deprem yaltm uygulanan binalarda, Bina nem Katsays I=1 alnacaktr.
14.3.3 Tasarmda aada belirtilen ve 2.2de tanmlanan iki farkl dzeyde deprem yer
hareketi gz nne alnacaktr.
(a) DD-2 Deprem Yer Hareketi Dzeyi (Tasarm Depremi Yer Hareketi)
(b) DD-1 Deprem Yer Hareketi Dzeyi (En Byk Deprem Yer Hareketi)
14.3.4 Deprem yaltm uygulanan binalarn alt ve st yaplar snrl sneklik dzeyine gre
tasarlanabilir.
14.3.5 Burulma etkilerinin azaltlmas iin yaltm sisteminin etkin rijitlik merkezi ile styap
ktle merkezinin yaltm arayzndeki dey izdm mmkn olduunca birbirine yakn
olacaktr.
14.3.6 Yaltm sisteminin en byk yerdeitirme hesab DD-1 deprem yer hareketi dzeyinde
yaltm birimlerine ait parametrelerin alt snr deerleri ile, styapya etkiyen en byk yatay
kuvvetin hesab ise DD-2 deprem yer hareketi dzeyinde yaltm birimlerine ait parametrelerin
st snr deerleri ile yaplacaktr.
14.3.7 Yaltm sisteminin DD-1 deprem yer hareketi altnda meydana gelen en byk
yerdeitirme durumunda sahip olduu i kuvvet ile en byk yerdeitirmenin %50sinde
sahip olduu i kuvvet arasndaki fark en az 0.025W olacaktr. Bunun yan sra yaltm sistemi
herhangi bir D yerdeitirmesinde yatay merkezleme kuvveti oluturabilecek ekilde
tasarlanacak ve ikincil (elastik tesi) rijitlii kullanlarak hesaplanan titreim periyodu 6
saniyeden daha byk olmayacaktr. Merkezleme kuvveti ve teetsel rijitlik koullarnn
salanmasnda yerdeitirmeden bamsz kuvvetler gz nne alnmayacaktr.
277
14.3.8 Tm yap modelinde sadece yaltm birimlerinin dorusal olmayan davran iin
modellenmesi, st ve alt yaplarn ise dorusal elastik olarak modellenmesi mmkndr.
14.3.9 Binadaki kat ivmelerinin belirlenmesinde ve donanm tahkiklerinde yaltm sisteminin
ilgili parametrelerinin nominal deerleri kullanlabilir.
14.3.10 Yaltm sisteminin, hesaplanan en byk yerdeitirmeye eit miktarda
engellenmemi hareket alanna sahip olmas gereklidir.
14.3.11 Bu blmde belirtilmeyen hususlar iin TS EN 1337 ve TS EN 15129 standartlar
esas alnacaktr.
14.4. YALITIM BRMLERNN TEMEL ZELLKLER
14.4.1 Kullanlacak yaltm sistemini oluturan yaltm birimleri, dey yk ve depremin ortak
etkisi altnda artan yatay yerdeitirmelere artan dayanm gsterecektir. Dier yandan fiziksel
zelliklerinde meydana gelebilecek deiimler bu Blmde belirtilmi snrlar iinde
kalacaktr.
14.4.2 Yaltm birimlerine ait st ve alt snr deerleri elastomer yaltm birimleri iin
14.12.1e gre, eri yzeyli srtnmeli yaltm birimleri iin ise 14.13.1e gre belirlenecektir.
14.4.3 Yaltm birimi elemanlarnn tasarmnda deprem dnda, rzgar, scaklk, yalanma,
snme, yorulma ve nem gibi etkiler iin nlem alnacak ve hesaplarda bu etkiler gz nnde
bulundurulacaktr.
14.4.4 Yaltm sisteminin tasarmnda, herhangi bir deprem yer hareketi dzeyinde yaltm
birimlerinde ekme kuvveti olumamas esastr. Ancak zel durumlarda ekme kuvvetlerinin
karlanabilmesi iin zel nitelikli yaltm birimleri kullanlabilir. Bu tip yaltm birimlerinin
ekme altndaki rijitlii ve oluan ekme kuvvetlerini karlayabilecei deneylerle
dorulanacaktr.
14.5. YALITIM SSTEMNN KARARLILII
14.5.1 Yaltm sisteminin ve yaltm sistemi altnda kalan elemanlarn kararlnn saland,
DD-1 deprem yer hareketi dzeyinde yaltm birimlerine ait parametrelerin alt snr deerleri
kullanlarak yaplan hesap ile gsterilecektir.
14.5.2 Yaltm sisteminin tm elemanlar, en byk yerdeitirme durumundaki eksenel
kuvvetleri kararl olarak tayabilecek kapasiteye sahip olacaktr.
14.5.3 Binann yaltm sisteminin DD-1 deprem yer hareketi dzeyinde devrilmeye kar
gvenlik katsays en az 1.0 olacaktr. Gvenlik katsays hesabnda tm depremli ve depremsiz
yk birleimleri dikkate alnacaktr. Yaltm sisteminde herhangi bir birimde kalkma veya
ekme olumas durumunda binann kararllnn bozulmad hesapla gsterilecektir.
14.6. RZGAR, YANGIN VE EVRESEL ETKLER
14.6.1 Rzgr yk altnda yaltm arayznde oluacak maksimum greli teleme, DD-2
deprem yer hareketi dzeyinde bina iin izin verilen greli kat telemesi deerinden fazla
olmayacaktr. Yaltm sisteminin kendi bana bu snr salayamad durumlarda sadece
rzgr yk altnda alacak kilit mekanizmalar kullanlabilir.
278
14.6.2 Yaltm sisteminin yangn dayanm, binann dier dey yk tayc elemanlar iin
gerekli olan yangn dayanmna eit veya daha fazla olacaktr.
14.6.3 retim ve yerletirmeden kaynaklanan veya fiziki ve evre etkilerinden dolay yaltm
birimlerinin mekanik zelliklerinde zamanla meydana gelebilecek deiimler tasarm
aamasnda en elverisiz durumlar iin gz nne alnacaktr.
14.7. YALITIM SSTEMNN NCELENMES, ZLENMES VE BAKIMI
14.7.1 Yaltm birimleri yaltm arayzne yerletirildikten sonra sahada bir uygunluk
incelemesi yaplacak ve yaltm birimlerinin projede belirtilen yerdeitirmeleri salayacak
ekilde yerletirildii ve balantlarnn yapld, yaltm arayzn kesen tesisat elemanlarnn
projesinde belirtilen zelliklere sahip olduu kontrol edilecektir.
14.7.2 Yaltm birimlerine binann kullanm mr boyunca eriim salanabilmeli, gerekmesi
durumunda yaltm biriminin deitirilebilmesi iin yeterli boyutlarda alma alan ve yaltm
birimlerine gei alan braklmaldr.
14.7.3 Yaltm birimlerinin periyodik bakm ve gerekli durumlarda deitirilmesi ile ilgili
ilemler, tasarmdan sorumlu mhendis tarafndan hazrlanacak bir rapor ile binann servis
mrn kapsayan bir sre iin tanmlanacaktr.
14.8. ONAYLAR VE BELGELER
14.8.1 Yaltm birimleri CE belgesine sahip olacaktr.
14.9. PERFORMANS HEDEFLER
14.9.1 Yaltml binalarn Deprem Tasarm Snfna gre performans hedefleri ve
uygulanacak tasarm yaklamlar Tablo 3.5de verilmitir.
14.9.2 Deprem yaltm uygulanan binalarn tasarmnda Tablo 3.5de DD-2 deprem yer
hareketi altnda hedeflenen performans dzeylerine ulamak iin deprem yk azaltma
katsays R ve dayanm fazlal katsays D Tablo 14.1e gre belirlenecektir.
Tablo 14.1 Deprem Yk Azaltma ve Dayanm Fazlal Katsaylar
Performans Hedefi
KK
1.2
1.5
HK
1.5
2.0
14.10. TASARIMDA KULLANILACAK YK BRLEMLER

14.10.1. Yaltm Arayz ve Altnda Kalan Alt Yap Elemanlarn Tasarmnda
Kullanlacak Yk Birleimleri
Yaltm arayznde bulunan ve altnda kalan elemanlara etki eden yklerin hesabnda aada
verilen yk birleimleri dikkate alnacaktr.
1.4G 1.6Q
(14.1)
1.2G Q Ed
(14.2)
279
0.9G Ed
(14.3)
14.10.2. Yaltm Arayz zerindeki st Yap Elemanlarn Tasarmnda Kullanlacak

Yk Birleimleri
st yap tasarmnda kullanlacak olan ve deprem etkisini ieren yk birleimleri 4.4.4de
verilmitir.
14.10.3. Yaltm Birimi Deneylerinde Kullanlacak Yk Birleimleri
Yaltm birimi deneylerinde kullanlacak yklerin hesabnda Denk.(14.4)-Denk.(14.8)de
verilen yk birleimleri dikkate alnacaktr.
1.4G 1.6Q
(14.4)
G 0.5Q
(14.5)
1.2G 0.5Q Ed
(14.6)
1.2G Q Ed
(14.7)
0.9G Ed
(14.8)
14.11. YALITIM SSTEM HESAP ESASLARI

14.11.1 Yaltm birimleri, DD-1 deprem yer hareketi etkisi altnda zaman tanm alannda
dorusal olmayan hesap ile elde edilen yerdeitirmeleri ve eksenel ykleri karlayacak
kapasitelere sahip olacaktr.
14.11.2 Deney verileri ile aksi belirlenmedike yaltm birimi zelliklerinin eksenel kuvvet,
scaklk, hz vb. etkilere gre deiimi tasarmda dikkate alnacaktr.
14.11.3 Yaltm birimlerinin edeer snm oran %30 ile snrlandrlmtr.
14.12. ELASTOMER YALITIM BRMLER
14.12.1. Tasarmda Kullanlacak Alt ve st Snr Deerleri
Hesaplarda kullanlacak olan yaltm birimi st snr ve alt snr deerleri, yaltm birimi
nominal deerlerini srasyla st ve alt ile arparak elde edilecektir. st ve alt deerleri Denk.
(14.9) ve Denk. (14.10)da verilen bantlar ile hesaplanacaktr.
st [1 (0.75( ae,st 1))] deney,st spec,st
(14.9)
alt [1 (0.75( ae,alt 1))] deney,alt spec,alt
(14.10)
Hesaplarda herhangi bir parametrenin prototip veya retim kontrol deneyleri ile
belirlenememesi durumunda Tablo 14.2de verilen alt ve st snr deerler kullanlacaktr.
280
Tablo 14.2 Elastomer Yaltm Birimleri Dayanm ve Rijitlik Parametreleri Alt ve st

Snr neri Deerleri
FQ
ae
deney
spek
k2
st
alt
st
alt
1.00
1.60
1.15
1.00
0.90
0.85
1.30
1.30
1.15
1.00
0.90
0.85
Burada FQ kurun ekirdekli kauuk tipi yaltm birimi karakteristik dayanmn, k2 kurun
ekirdekli kauuk tipi yaltm birimi elastik tesi rijitliini belirtmektedir. ae yalanma ve
evresel etkiler, deney evrimsel etkiler, spek ise retimdeki deikenlikler nedeni ile
kullanlacak olan arpanlar ifade etmektedir.
14.12.2. Elastomer Yaltm Birimlerinin Birim ekildeitirme Snrlar
14.12.2.1 Elastomer yaltm birimlerinde deprem, sabit ykler ve hareketli ykler altnda
oluacak birim ekildeitirmeler ve kararllk durumlar kontrol edilecektir.
14.12.2.2 Depremsiz durumda meydana gelen birim ekildeitirme bileenleri Denk.(14.11),
Denk.(14.12) ve Denk.(14.13) ile verilmitir.
(a) Basntan meydana gelen asal ekildeitirme (ekil 14.1a):
c,st
6SPK1
Ar Ec
(14.11)
PK1 Denk.(14.1)de verilen yk birleimi altnda elde edilen dey kuvvet, Ar tek bir elastomer
katmannn elik plaka ile yapm, yke maruz yzey alandr. Hesab Denklem 14A.5 ve
Denklem 14A.6da verilmitir. S Ek 14A.6da tanmlanan ekil katsaysn, Ec Ek 14A.11e
gre hesaplanan elastomer yaltm birimi basn modln ifade etmektedir.
(b) Deprem dndaki dier etkilerden dolay (sl genleme, rzgar vb.) oluacak yatay
yerdeitirmeden meydana gelen asal ekildeitirme (ekil 14.1b):
s,st
s
Tr
(14.12)
s yatay yklemeden meydana gelen yatay yerdeitirme miktar, Tr ise elastomer

katmanlarnn toplam kalnldr.
(c) Yaltm birimi st ve alt plakalar arasndaki greli dnmeden meydana gelen birim
ekildeitirme (ekil 14.1c):
r,st
B 2s
2tTr
(14.13)
Tasarm dnme as s sabit yk, hareketli yk ve imalat srasndaki oluan dnme etkilerini
de ierecektir. Bu deer en az 0.005 radyan olarak alnacaktr. B elik plakaya yapm olan
elastomer apn, t elastomer katman kalnln, Tr ise toplam elastomer kalnln ifade
etmektedir.
281
ekil 14.1
14.12.2.3 DD-1 ve DD-2 deprem yer hareketi dzeylerinde, deprem etkisi ve dey yk
etkileri altnda elastomer malzemede oluacak birim ekildeitirme deerleri aada (a)(d)de tanmland ekilde hesaplanacaktr.
(a) DD-1 ve DD-2 deprem yer hareketi etkisi altnda oluan basntan meydana gelen birim
ekildeitirme Denk.(14.14) ile hesaplanacaktr.
c,E
6SPK2
Are Ec
(14.14)
PK2, Denk.(14.2)de verilen yk birleimi ile elde edilen dey kuvvettir.

(b) DD-1 ve DD-2 deprem yer hareketi etkisi altnda oluan yatay yerdeitirmeden meydana
gelen birim ekildeitirme Denk.(14.15) ile hesaplanacaktr.
s,E
D
Tr
(14.15)
D, ilgili deprem yer hareketi dzeyinde meydana gelen yatay yerdeitirmedir.

14.12.2.4 Elastomer yaltm birimlerinde oluacak birim ekildeitirmeler aadaki
koullar salayacaktr.
(a) Elastomer malzemede deprem yk hari dey yklerden meydana gelen birim
ekildeitirme snrlar:
c,st 3.5
(14.16)
c,st +s,st + r,st 5.0
(14.17)
(b) Elastomer malzeme ara yznde yatay yerdeitirmeden ve dnmeden meydana gelen
toplam birim ekildeime snrlar:
282
c,E s,E 0.5 r,st 6.0
(14.18)
s,E 2.0
(14.19)
14.12.3. Elastomer Yaltm Birimlerinin Dey Kararll

14.12.3.1 Yatay yerdeitirme olmad durumda elastomer yaltm birimlerinin burkulma
yk (Pcr) dairesel kesitli, kurun ekirdek iermeyen yaltm birimleri iin Denk.(14.20), kare
kesitli, kurun ekirdek iermeyen yaltm birimleri iin Denk.(14.21), kurun ekirdekli
yaltm birimleri iin ise Denk.(14.22) ile hesaplanacaktr.
Pcr 0.218Gv B 4 / (tTr )
Pcr
0.340Gv B 4
tTr
2
1 BL 1 BL
B
B 2
Gv B
Pcr 0.218
tTr
B2
1 L 2
B
(14.20)
(14.21)
(14.22)
Gv elastomer malzeme kayma modln, BL kurun ekirdek apn ifade etmektedir.

14.12.3.2 Yatay yerdeitirme olduu durumlarda, DD-1 deprem yer hareketi etkisi altnda
elastomer yaltm birimlerinin burkulma yk Pcr' Denk.(14.23) ile hesaplanacaktr.
Pcr' Pcr ( Are / A)
(14.23)
Arenin belirlenmesinde ekil 14.2de tanmlanan D deeri iin DM kullanlacaktr.

14.12.3.3 Elastomer yaltm birimlerinin, birim ekilde deitirmeye bal eksenel yk
kapasitesi Denk.(14.24) ile hesaplanacaktr.
3.5Are Ec
6S
Pstr
(14.24)
14.12.3.4 Elastomer yaltm birimlerinin yatay yerdeitirme olmad durumlardaki

burkulma yk snr Denk.(14.25) ile verilmitir.
min(Pcr , Pstr )
2.0
PK1
(14.25)
14.12.3.5 Elastomer yaltm birimlerinin en byk deprem yer hareketi dzeyinde meydana
gelen yatay yerdeitirme altndaki burkulma yk snr Denk.(14.26) ile verilmitir.
Pcr , Pstr 1.33

PK2
283
(14.26)
ekil 14.2
14.12.4. Elastomer Yaltm Birimlerinin Balantlar
14.12.4.1 Elastomer yaltm birimlerinin st ve alt yap balantlarnn tasarm, toplam en
byk yerdeitirme altnda 14.10.1de verilen tm yk birleimlerinin 1.1 ile arplmas ile
elde edilen ykler altnda hesaplanan yatay ve dey kuvvetleri tayacak ekilde yaplacaktr.
14.10.1de Ed, DD-1 deprem yer hareketi dzeyi iin deprem ykn gstermektedir. Deprem
etkisi Ednin belirlenmesinde yaltm birimi tasarmnda dey deprem bileeni de gz nne
alnacaktr. Balant hesabnda balant yzeyi ile yaltm birimi arasndaki srtnme etkisi
14.12.4.2 Elastomer yaltm birimlerinin st ve alt yap balantlar iin ekil 14.3adaki
standart bulonlu (cvatal) balant kullanlmas durumunda yuvarlanma kararllnn
salanmasna gerek yoktur.
ekil 14.3
Yaltm birimleri ile st ve altyap balantlarnn ekme alabilen dzende olmad (ekil
14.3b) ve yatay yklerin kayma kamas ile karland durumlarda elastomer yaltm
birimlerinde yuvarlanma kararllnn salanmas Denk.(14.27)ye gre kontrol edilecektir.
284
(2 / 3)PK3
DM
B
ke H PK3
(14.27)
Bu kuvvetin hesaplanmas iin gerekli olan deprem yk Ednin belirlenmesinde dey deprem
etkisi de gz nne alnacaktr. Yaltm biriminin en byk deprem yer hareketi etkisi altndaki
yatay yerdeitirmesi DM ile, buna kar gelen edeer dorusal yatay rijitlii ise ke ile
gsterilmitir. H yaltm birimi toplam yksekliini, PK3 Denk.(14.3) ile hesaplanan dey
kuvveti ifade etmektedir.
14.12.4.3 ekil 14.3te gsterilen balant ekilleri dndaki uygulamalarn yeterlilii ayrca
kantlanacaktr.
14.13. ER YZEYL SRTNMEL YALITIM BRMLER
14.13.1. Tasarmda Kullanlacak Alt ve st Snr Deerler
14.13.1.1 Hesaplarda kullanlacak olan yaltm sistemi st snr ve alt snr deerleri, yaltm
birimi nominal deerlerini srasyla st ve alt ile arparak elde edilecektir. st ve alt deerleri
Denk.(14.9) ve Denk.(14.10)da verilen bantlar ile hesaplanacaktr.
14.13.1.2 Hesaplarda herhangi bir parametrenin prototip veya retim kontrol deneyleri ile
belirlenememesi durumunda Tablo 14.3de verilen alt ve st snr deerler kullanlacaktr.
Tablo 14.3 Eri Yzeyli Srtnmeli Yaltm Birimleri iin Alt ve st Snr neri
Deerleri
ae
deney
spec
st
alt
1.56
1.30
1.15
1.00
0.70
0.85
Burada srtnmeli sarka tipi yaltm birimi etkin srtnme katsaysn belirtmektedir. ae
yalanma ve evresel etkiler, deney evirimsel etkiler ve spec retimdeki deikenlikler nedeni
ile kullanlacak olan arpanlar ifade etmektedir.
14.13.2. Eri Yzeyli Srtnmeli Yaltm Birimlerinin Balantlar
14.13.2.1 Eri yzeyli srtnmeli yaltm birimlerinin st ve alt yap balantlarnn tasarm,
toplam en byk yerdeitirme altnda, 14.10.1de verilen tm yk birleimlerinin 1.1 ile
arplmas ile elde edilen ykler altnda hesaplanan yatay ve dey kuvvetleri tayacak ekilde
yaplacaktr. Burada Ed, DD-1 deprem yer hareketi dzeyi iin toplam deprem ykn
gstermektedir. Deprem yk Ednin belirlenmesinde dey deprem bileeni de gz nne
alnacaktr. Balant hesabnda balant yzeyi ile yaltm birimi arasndaki srtnme etkisi
14.14. HESAP YNTEMLER
14.14.1.1 Aada tanmlanan koullarn tmnn salanmas durumunda, st yap ve alt
yapnn deprem hesab 14.14.2de verilen Edeer Deprem Yk Yntemi ile yaplabilir.
285
(a) Bina, ZA, ZB, ZC veya ZD tr zeminde bulunmaktadr.

(b) Yaltml binann DD-1 deprem yer hareketi etkisi altndaki etkin periyodu 4.0 saniyeden
kktr.
(c) Yaltm sistemi zerindeki binann kat adedi en fazla 4, yaltm arayz zerindeki toplam
ykseklii ise en fazla 20 metredir.
(d) Yaltm birimlerinde kalkma veya ekme olumamaktadr.
(e) Yaltm sistemi zerindeki binann her katnda burulma dzensizlii katsays bi < 2.0
koulu salanmaktadr ve binada B2 tr dzensizlik yoktur.
(f) Binann dey dorultudaki titreim periyodu Tv 0.1sdir.
14.14.1.2 Yukarda verilen (a), (b) ve (d) koullarnn saland durumlarda st yap ve alt
yap 14.14.3te verilen Mod Birletirme Yntemi ile hesaplanabilir.
14.14.1.3 st yap ve alt yap, her durumda 5.8de verilen Zaman Tanm Alannda Dorusal
Olmayan Analiz Yntemi ile hesaplanabilir.
14.14.2. Edeer Deprem Yk Yntemi
14.14.2.1 Tasarm depremi yer hareketi dzeyi DD-2 iin yaltm birimi yerdeitirmesi DD
g
(DD-2)
DD 1.3 2 TD2 D Sae
(TD )
4
(14.28)
14.14.2.2 Tasarm depremi yer hareketi dzeyi DD-2 iin bina etkin periyodu TD
TD 2
W
gK D
(14.29)
14.14.2.3 En byk deprem yer hareketi dzeyi DD-1 iin yaltm birimi yatay
yerdeitirmesi DM Denk.(14.30) ile hesaplanacaktr.
g
(DD-1)
DM 1.3 2 TM2 M Sae
(TM )
4
(14.30)
14.14.2.4 En byk deprem yer hareketi dzeyi DD-1 iin bina etkin periyodu TM
TM 2
W
gK M
(14.31)
14.14.2.5 Snm leklendirme katsaylar D ve M Denk.(14.32) ile hesaplanacaktr.
10
5
(14.32)
Burada , DD-1 veya DD-2 deprem yer hareketi dzeyindeki yaltm birimi yerdeitirmeleri
iin hesaplanan edeer snm orandr.
286
14.14.2.6 DD-2 ve DD-1 deprem yer hareketi dzeylerindeki yaltm arayz toplam
yerdeitirmesi, Denk.(14.28) ve Denk.(14.30)dan hesaplanan yerdeitirme deerlerine st
yap ve yaltm sistemi burulmasndan gelen ilave yer deitirmelerin eklenmesi ile
hesaplanacaktr. Dzgn bir dalm olmas durumunda toplam yerdeitirmeler Denk.(14.33)
ve Denk.(14.34) ile hesaplanan deerlerden daha az olamaz.
12e
DTD DD 1 y 2
b d 2
(14.33)
12e
DMD DM 1 y 2
b d 2
(14.34)
Burulmalarn dikkate alnmas ile hesaplanan yerdeitirme deerlerinin Denk.(14.33) ve

Denk.(14.34) ile hesaplanan deerlerden daha kk olmas durumunda Denk.(14.33) ve
Denk.(14.34) ile hesaplanan deerler yerine, hesaptan elde edilen deerler ile 1.1DM ve 1.1DD
deerlerinden byk olanlar dikkate alnacaktr.
14.14.2.7 st yapya etkiyen kuvvet, tasarm depremi yer hareketi dzeyi DD-2 iin
VD
(DD-2)
Sae
(TD )WD
R
(14.35)
14.14.2.8 st yapya etkiyen kuvvet, en byk deprem yer hareketi dzeyi DD-1 iin
VM
(DD-1)
Sae
(TM )WM
R
(14.36)
14.14.2.9 st yapya etki eden kuvvet hibir durumda tasarm rzgar kuvveti deerinin veya
yaltm sisteminin ikincil rijitlie gemesi iin gerekli olan kuvvet deerinin altnda
olmayacaktr.
14.14.2.10 st yapya etki eden kuvvet, katlara Denk.(14.37)ye gre datlacaktr.
FS
VD wx hx
i=1 wi hi
n
(14.37)
14.14.2.11 Alt yapya etkiyen kuvvet tasarm deprem yer hareketi dzeyi DD-2 iin
Denk.(14.35) ile hesaplanacak, R deeri Tablo 3.5deki performans hedeflerine gre Tablo
14.1den alnacaktr.
14.14.2.12 Alt yapya etkiyen kuvvet en byk deprem yer hareketi dzeyi DD-1 iin
Denk.(14.36) ile hesaplanacak, R deeri Tablo 3.5deki performans hedeflerine gre Tablo
14.1den alnacaktr.
14.14.3. Mod Birletirme Yntemi
14.14.3.1 Mod Birletirme Ynteminin kullanlmas durumda 4.8.2de verilen koullara ek
olarak bu Blmde yer alan kurallar da dikkate alnacaktr.
287
14.14.3.2 Yaltm sistemi birimleri, sistemin dey ve her iki dorultudaki yatay
yerdeitirmeleri ile burulma etkilerini yeterli dorulukta gsterecek ekilde modellenecektir.
14.14.3.3 Hesaplanan yerdeitirmeler, binada dzensizlik bulunmamas halinde 14.14.2.6ya
gre hesaplan deerlerin %80inden, binada A1, B2 veya B3 dzensizliklerinden en az birinin
bulunmas halinde ise 14.14.2.6ya gre hesaplan deerlerin %90ndan az olmayacaktr.
14.14.3.4 Hesaplanan st yap ve alt yap kuvvetleri binada dzensizlik bulunmamas halinde
14.14.2.7ye gre hesaplan deerlerin %80inden, binada A1, B2 veya B3 dzensizliklerinden
en az birinin bulunmas halinde ise 14.14.2.7ye gre hesaplanan deerlerin %90ndan az
olmayacaktr.
14.14.4. Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Yntemi
14.14.4.1 Zaman tanm alannda dorusal olmayan analiz yntemi 5.8e gre uygulanacaktr.
14.14.1.1(f)in saland durumlarda depremin 2 yatay bileeni, salanamad durumlarda ise
depremin 2 yatay bileenine ek olarak dey bileeni de kullanlacaktr.
14.14.4.2 Deprem yaltml binalarn zaman tanm alannda deprem hesabnda kullanlacak
deprem kaytlarnn seiminde 2.5de verilen kurallarn tm geerlidir. Ancak 2.5.3de
tanmlanan 0.2Tp yerine 0.5TM (TM en byk yerdeitirme altnda deprem yaltml binann st
snr deerleri ile hesaplanm etkin titreim periyodu), 1.5Tp yerine ise 1.25TM (TM en byk
yerdeitirme altnda deprem yaltml binann alt snr deerleri ile hesaplanm etkin titreim
periyodu) kullanlacaktr.
14.14.4.3 Zeminin ZDden daha zayf olduu durumlarda, 3 boyutlu dinamik yap-zemin
etkileim hesaplar yaplacak ve sonular bina hesaplarnda dikkate alnacaktr.
14.14.4.4 Dorusal olmayan hesap her deprem yer hareketi seviyesinde ve her dorultuda
5.8.2.1e gre en az 11 kayt ifti iin tekrarlanacak, ilgili deprem seviyesinde ve dorultuda
yaplan hesaplarda elde edilen en byk deerlerin ortalamalar tasarma esas deer olarak
dikkate alnacaktr.
14.14.4.5 Zaman tanm alannda dorusal olmayan hesap sonucunda elde edilen yaltm birimi
yerdeitirmeleri, her bir zaman admnda meydana gelen birbirine dik dorultudaki
yerdeitirmelerin vektrel bilekesi olarak belirlenecektir.
14.14.4.6 Zaman tanm alannda dorusal olmayan hesap sonucunda yaltm arayznde
hesaplanan yerdeitirmeler 14.14.2.6ya gre hesaplan deerlerin %80inden az omayacaktr.
14.14.4.7 Zaman tanm alannda dorusal olmayan hesap sonucunda elde edilen st yap ve
alt yap kuvvetleri, binada dzensizlik bulunmamas halinde 14.14.2.7ye gre hesaplanan
deerlerin %80inden az olmayacaktr.
14.14.5. Yaltml Binalarda Greli Kat telemesi Snrlar ve Deprem Derzleri
14.14.5.1 st yapdaki greli kat telenmeleri, Kesintisiz Kullanm (KK) performans seviyesi
iin 0.005hi, Hemen Kullanm (HK) performans seviyesi iin 0.01hi, Can Gvenlii (CG)
performans seviyesi iin ise 0.015hi deerini amayacaktr.
14.14.5.2 Yaltml binalarda braklacak deprem derzlerinin boyutlarnn belirlenmesinde,
yaltm sisteminin toplam en byk yerdeitirmesine ek olarak greli kat telenmeleri de
288
dikkate alnacaktr. Derz genilii, derzin her iki tarafndaki yaplar iin hesaplanan mutlak en
byk yerdeitirmelerin toplamndan kk olmayacaktr.
14.15. YALITIM BRM DENEYLER
14.15.1. Deney Koullar
14.15.1.1 Yaltm sisteminde kullanlan yaltm birimlerinin kuvvet yerdeitirme
zellikleri, etkin snm oranlar, etkin yatay ve dey rijitlikleri ve dier parametrelerinin
belirlenmesi veya hesaplarda alnan parametrelerin kontrol iin Prototip Deneyleri, retimdeki
deiimin nceden belirlenen snrlar iinde kaldnn teyidi iin ise retim Kontrol Deneyleri
yaplacaktr.
14.15.1.2 Deneyler tasarm mhendisinin gzetim ve denetimi altnda yaplacak ve deney
sonular rapor ve tutanaklarla belgelenecektir.
14.15.1.3 Ayn zellik ve boyutlara sahip yaltm birimlerine 14.15.2de belirtilen Prototip
Deneylerinin uygulanm olmas durumunda bu deneylerin yeniden yaplmas zorunlu
deildir. Yaltm birimlerinin bu deneyleri retici firma tarafndan belgelenecektir.
14.15.1.4 Tasarm mhendisi prototip ve retim deneylerinde kullanlacak olan dey yk ve
yerdeitirme deerlerini Tablo 14.4 ve Tablo 14.5e uygun olarak hazrlayacaktr.
14.15.2. Yaltm Birimi Prototip Deneyleri
Prototip deneyleri, her bir yaltm birimi tipi iin en az 2 adet yaltm birimine dinamik olarak
uygulanacaktr. Deneylerde kullanlacak olan yerdeitirme ve periyot deerleri yaltm
biriminin nominal parametreleri kullanlarak belirlenecektir. Prototip deneylerinin ierii
Tablo 14.4de verilmitir.
14.15.3. Yaltm Birimi retim Kontrol Deneyleri
14.15.3.1 retim kontrol deneyleri, retilen yaltm birimlerinin rastgele seilen %30una
uygulanacaktr. Seilen yaltm birimlerinden herhangi birisinin Tablo 14.5de verilen kabul
koullarn salamamas durumunda, retim kontrol deneyleri retilen yaltm birimlerinin
tmne uygulanacaktr.
14.15.3.2 Deneylerde kullanlacak olan yerdeitirme ve periyot deerleri yaltm biriminin
nominal parametreleri kullanlarak belirlenecektir. retim kontrol deneylerinin ierii Tablo
14.5de verilmitir. retim kontrol deneylerinde deney cihaznn yeterli hza sahip olmamas
durumunda Tablo 14.4de verilen Prototip Deney No 3 retim kontrol deney cihaznn hznda
tekrarlanarak hz dzeltme katsaylar belirlenecektir. Bu durumda retim kontrol deneylerinin
dk hzda yaplmas ve sonularn hesaplanan katsaylar ile dzeltilerek kullanlmas
mmkndr.
289
Tablo 14.4 Yaltm Birimi Prototip Deneyleri

Deney Sresi
/ Deney
Kabul
Periyodu (s) Koulu
Deney
No
Dey Yk veya
Yerdeitirme
Yatay
Yerdeitirme /
Yatay Kuvvet
evrim
Says
Denk.(14.4) ile hesaplanan dey ykn

en byk deeri
Statik
(180 saniye)
Yaltm birimi
Denk.(14.5) ile hesaplanan dey ykn bana den yatay
ortalama deeri
rzgr kuvveti veya
25 mm
20
TD

ortalama deeri
0.25 DD
0.50 DD
1.00 DD
1.00 DM
3
3
3
3
TD
TD
TD
TM

ortalama deeri
0.25 DD
0.50 DD
1.00 DD
1.00 DM
3
3
3
3
TD
TD
TD
TM

ortalama deeri
0.25 DD
0.50 DD
1.00 DD
1.00 DM
3
3
3
3
TD
TD
TD
TM

ortalama deeri
1.00 DTM
TM

ortalama deeri
1.00 DTD
10
TD

en byk deeri
1.00 DTM
Tek Ynl
tme

en kk deeri
1.00 DTM
Tek Ynl
tme
10*
st ve alt plakalar arasndaki en byk

dey alma
1.00 DTM
Tek Ynl
tme
*Herhangi bir ykleme birleiminde ekme gerilmesine maruz kalan veya alt ve st plaka arasndaki basn temasn kaybeden yaltm
birimleri iin geerlidir. Deney DTM yerdeitirmesine ulatktan sonra Denk 14.7 ile elde edilen ortalama eksenel yk yklenerek, yaltm
birimi merkez konumuna geri getirilecektir.
Tablo 14.5 Yaltm Birimi retim Kontrol Deneyleri

Deney Sresi /
Kabul
Deney
Periyodu (s) Koulu
Dey Yk
Yatay
Yerdeitirme
evrim
Says

en byk deeri
Statik
(180 saniye)

ortalama deeri
DD
> 10 s
TD
f,g
Deney
No
290
14.15.4. Yaltm Birimi Kabul Koullar

Yaltm birimleri kabul koullar aadaki hkmlerle belirlenmitir. Tm deneyler srasnda
yaltm birimleri kararl kalacak ve kuvvet-yer deitirme erisi daima pozitif eime sahip
olacaktr.
(a) Elastomer yaltm birimlerinin dey rijitlii deney eleman zerinde belirlenecektir.
Belirlenen dey rijitlik ile hesapta gz nne alnan dey rijitlik arasndaki farkn deneyden
elde edilen deere oran %15den fazla olmayacaktr. Elastomer yaltm biriminde veya eri
yzeyli srtnmeli yaltm birimlerinin kayma yzeylerinde kalc ekildeitirme
olmayacaktr.
(b) Deney sonucunda elde edilen deerler, 14.6.1de verilen koullar salayacaktr.
(c) Tm yklemelerde ve her yer deitirme admnda, evrim sonunda hesaplanan edeer
rijitlik ortalamas ile her bir evrim admnda elde edilen edeer rijitliin oran, 14.12.1 veya
14.13.1de verilen deney ve deney,st arasnda olacaktr. Ayrca her evrimde, ayn tip ve
byklkteki iki prototip deney elemannn edeer rijitliklerinin belirlenen edeer rijitlie
oran deney,alt ile deney,st arasnda olacaktr.
(d) Her bir eleman iin ilk evrimde hesaplanan balang etkin rijitlii ile izleyen evrimlerde
hesaplanan etkin rijitliklerin oran, 14.12.1 veya 14.13.1de verilen 1.1deney,alt ile 1.1deney,st
arasnda olacaktr. Ayn ekilde ilk evrimde hesaplanan balang etkin snm oran ile izleyen
evrimlerde hesaplanan etkin snm oranlarnn oran, 1.1deney,alt ile 1.1deney,st arasnda
olacaktr.
(e) Yaltm biriminde kalc olarak basn, ekme veya yatay rijitlik kayb meydana gelmeyecek
ve yaltm birimi kararlln koruyacaktr.
(f) evrim sonunda hesaplanan etkin rijitlik ortalamas ile her bir evrimde elde edilen
edeer rijitliin oran 14.12.1 veya 14.13.1de verilen deney,alt ile deney,st arasnda olacaktr.
(g) Herbir retim deneyinden 3 evrim ortalamas olarak elde edilen etkin rijitlik deerlerinin
en by ve en knn ortalama etkin rijitlie oranlar, 14.12.1 veya 14.13.1de verilen
spec,alt ile spec,st arasnda olacaktr.
14.15.5. Tasarmn Dorulanmas
14.15.5.1 Yaltm birimi kabul koullarnn salanamad durumlarda, alt ve st snr
deerler gzden geirilip deitirilerek tm hesaplar tekrarlanacak veya yaltm birimi tasarm
iyiletirilecek ve binann bu Blmde belirtilen koullar salad gsterilecektir. Gerekmesi
durumunda prototip deneyleri yeni eksenel yk ve yerdeitirme koullarna gre
tekrarlanacaktr.
291
EK 14A ELASTOMER YALITIM BRMLERNN TEMEL ZELLKLER

14A.1 Elastomer yaltm birimleri, elik ve doal kauuk (veya neopren) plakalarn birlikte
kullanlmas ile yaplmtr (ekil 14A.1).
ekil 14A.1
Bu tr yaltm birimlerinin basitletirilmi kuvvet-yerdeitirme (ykleme dngs) erisi
ekil 14A.2de verilmitir.
ekil 14A.2
ekil 14A.2de:
FQ
= Karakteristik dayanm,
k1
= Balang (Elastik) rijitlii,
k2
= kincil (Elastik tesi) rijitlik,
ke
= D yerdeitirmesine karlk gelen edeer rijitlik,

292
= D yerdeitirmesine karlk gelen yatay kuvvet,
Fy
= Etkin akma dayanm,
Dy
= Etkin akma yerdeitirmesidir.
14A.2 Yaltc birimin edeer rijitlii (ke), ykleme dngsnde uygulanan yatay kuvvetin
(F) bu kuvvete karlk gelen yatay yerdeitirme (D) deerine blnmesi ile elde edilir.
ke
F
D
(14A.1)
14A.3 Edeer snm oran e bir ykleme dngsnde tketilen enerjinin (Wd), 2FD
deerine blnmesi ile elde edilecektir.
e
1 Wd
2 FD
(14A.2)
14A.4 Kurun ekirdekli elastomer yaltm biriminin karakteristik dayanm FQ,

Denk.(14A.3) ile elde edilecektir.
FQ Fy Ap yp
(14A.3)
14A.5 Kurun ekirdekli yaltm biriminin balang rijitlii, kurun ekirdein elastik rijitlii
ile belirlenecektir. Elastomer yaltm biriminin ikincil (elastik tesi) rijitlii Denk.(14A.4) ile
elde edilecektir.
k2 Gv ( Ar / Tr )
(14A.4)
Dairesel kesitli ve kurun ekirdekli elastomer yaltm birimleri iin Ar Denk.(14A.5) ile,
dikdrtgen kesitli ve kurun ekirdekli elastomer yaltm birimleri iin ise Ar Denk.(14A.6) ile
belirlenecektir.
Ar ( / 4)( B 2 BL2 )
(14A.5)
Ar B B' (BL2 / 4)
(14A.6)
14A.6 Elastomer yaltm birimlerinin ekil Katsays (S) her bir elastomer katmannn elik
plaka ile yapm (yke maruz) yzey alannn (Ar), elastomer katman kenar yzeyi alanna
(AL) blnmesi ile bulunacaktr.
S Ar / AL
(14A.7)
Dairesel kesitli ve kurun ekirdekli elastomer yaltm birimleri iin S deeri Denk.(14A.8) ile
hesaplanacaktr.
S ( B 2 BL2 ) / (4 Bt )
(14A.8)
Burada,
B = elik plaka ile yapm elastomer levha ap,
BL = Kurun ekirdek ap,
t = Elastomer katman kalnldr.
14A.7 Elastomer yaltm birimlerinin dey rijitlii kv Denk.(14A.9) ile hesaplanacaktr.
293
kv
Ev Ar
Tr
(14A.9)
Yukardaki denklemde bulunan dey rijitlik modl Ev Denk.(14A.10) ile hesaplanacaktr.

Ev
1
1 1
Ec K
(14A.10)
Burada K kauuk malzemenin hacim modldr ve 2000 MPa alnacaktr. Ec ise elastomer
yaltm biriminin basn modldr ve Denk.(14A.11) ile hesaplanacaktr.
Ec E0 (1 2kS 2 )
(14A.11)
Bu denklemde E0 kauuk malzemenin esneklik modldr ve E0=4Gv ifadesi ile

hesaplanacaktr. k katsays kauuk malzemenin sertlik deerinin 50, 60 ve 70 olduu
durumlarda, sras ile 0.75, 0.60 ve 0.55 olarak alnacaktr.
294
EK 14B ER YZEYL SRTNMEL YALITIM BRMLERNN TEMEL

ZELLKLER
14B.1 Eri yzeyli srtnmeli yaltm birimleri, iinde bir kayc elemann yer ald, bir veya
daha ok yzeyli i bkey elik elemanlardan oluur (ekil 14B.1). Bu tip yaltm birimlerinin
basitletirilmi kuvvet-yerdeitirme erisi (ykleme dngs) ekil 14B.2de gsterilmitir.
ekil 14B.1
ekil 14B2
ekil 14B.2de:
FQ = Fy = Karakteristik dayanm veya etkin akma dayanm,
k1 = Balang rijitlii,
k2 = kincil rijitlik,
ke = D yerdeitirmesine kar gelen edeer rijitlik,
F = D yerdeitirmesine kar gelen kuvvet,
Dy = Etkin akma yerdeitirmesidir.
14B.2 Karakteristik dayanm veya etkin akma dayanm Denk.(14B.1)de belirtildii gibi
(sfr yerdeitirmedeki) etkin srtnme katsays eile yaltm birimi zerine etkiyen dey
kuvvetin (P) arpmna eittir.
295
FQ Fy e P
(14B.1)
14B.3 Balang rijitlii, hesaplarda ok yksek bir deer olan sanal bir rijitliktir. kincil
rijitlik Denk.(14B.2)de belirtildii gibi dey kuvvetin (P) eri yzeyli srtnmeli yaltm
birimi kayma yzeylerinin etkin erilik yarapna (Rc) blnmesi ile belirlenecektir.
k2
P
Rc
(14B.2)
14B.4 Verilen bir ykleme dngsndeki edeer rijitlik (ke), Denk.(14B.3)de belirtildii
gibi sz konusu dngde uygulanan maksimum yatay kuvvetin (F) ulalan maksimum yatay
yerdeitirmeye (D) blnmesi ile elde edilecektir.
ke
F P e P
D Rc
D
(14B.3)
14B.5 Edeer snm oran e Denk.(14B.4)de belirtildii gibi bir yerdeitirme

dngsnde tketilen enerjinin (Wd), 2FD deerine blnmesi ile elde edilecektir.
e
1 Wd 2

2 FD e D / Rc
296
(14B.4)
BLM 15 DEPREM ETKS ALTINDA MEVCUT BNA SSTEMLERNN

DEERLENDRLMES VE GLENDRME TASARIMI N ZEL
KURALLAR
15.0. SMGELER
ktleler [ton], uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm2]
birimindedir.
Ac
= Kolon veya perdenin brt kesit alan
= elik sargda yatay plakalarn genilii
bw
= Kiriin gvde genilii
= Kiriin ve kolonun faydal ykseklii
(EI)e
= atlam kesite ait etkin eilme rijitlii
(EI)o
= atlamam kesite ait eilme rijitlii
fcm
= 15.2.4.3e gre tanmlanan mevcut beton dayanm
fctm
= 15.2.4.3e gre tanmlanan mevcut betonun ekme dayanm
fyw
= elik sargda eliin akma dayanm
Hw
= Temel stnden veya zemin kat demesinden itibaren llen toplam perde
ykseklii
= alan dorultudaki kesit boyutu
hji
= iinci katta jinci kolon veya perdenin kat ykseklii
hk
= Kolon boyu
Lp
= Plastik mafsal boyu
= Perdenin veya ba kirili perde parasnn plandaki uzunluu
Ra
= Deprem Yk Azaltma Katsays
= elik sargda yatay plakalarn aral
tj
= elik sargda yatay plakalarn kalnl
Ve
= Kolon, kiri ve perdede esas alnan tasarm kesme kuvveti
Vj
= elik sarg ile salanan ek kesme dayanm
Vr
= Kolon, kiri veya perde kesitinin kesme dayanm
cg
= Etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn birim ekildeitirmesi
cu
= Kesitin en d lifindeki beton basn birim ekildeitirmesi
= Donat elii birim ekildeitirmesi
= Plastik erilik
= Toplam erilik
= Edeer akma erilii

297
bi
= iinci katta tanmlanan Burulma Dzensizlii Katsays
= Plastik dnme istemi
= Yerdeitirmi eksen dnmesi
= Akma dnmesi
= ekme donats oran
= Dengeli donat oran
= Kesitte mevcut bulunan ve 7.2.8e gre zel deprem etriyeleri ve irozlar

olarak dzenlenmi enine donatnn hacmsal oran
sm
= 7.3.4, 7.4.4 veya 7.6.5.2ye gre kesitte bulunmas gereken enine donatnn
hacmsal oran
= Basn donats oran
wf
= Lifli polimer eritinin genilii
15.1. KAPSAM
15.1.1 Deprem blgelerinde bulunan mevcut ve glendirilecek tm binalarn ve bina tr
yaplarn deprem etkisi altndaki performanslarnn deerlendirilmesinde uygulanacak hesap
kurallar, glendirme kararlarnda esas alnacak ilkeler ve glendirilmesine karar verilen
binalarn glendirme tasarm ilkeleri bu Blmde tanmlanmtr.
15.1.2 Mevcut ve glendirilen yma binalarn kapasite hesab Blm 11deki esaslar
erevesinde yaplacaktr. Ancak mevcut yma binalarn bilgileri bu Blme gre
derlenecektir.
15.1.3 Mevcut ve glendirilen elik binalarn kapasite hesab Blm 4, Blm 5 ve Blm
9da yeni yaplacak binalar iin tanmlanan esaslar erevesinde yaplacaktr. Ancak mevcut
elik binalarn bilgileri bu Blme gre derlenecektir.
15.1.4 Mevcut nretimli betonarme binalarn kapasite hesab, Blm 4, Blm 5 ve Blm
8de yeni binalar iin tanmlanan esaslar erevesinde yaplacaktr. Ancak mevcut nretimli
betonarme binalarn bilgileri bu Blme gre derlenecektir.
15.1.5 Bu Blmde verilen kurallar, bina trnde olmayan yaplar iin geerli deildir.
Ayrca tarihi ve kltrel deeri olan tescilli yaplarn ve antlarn deerlendirilmesi ve
glendirilmesi bu Blm kapsam dndadr.
15.1.6 Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann deprem gvenlii bu
Blmde verilen yntemlerle belirlenemez.
15.1.7 Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann glendirilmesi ve
daha sonra glendirilmi binann deprem performansnn belirlenmesi iin bu Blmde
verilen esaslar uygulanacaktr. Hasarl binann glendirilmesinde mevcut elemanlarn
dayanm ve rijitliklerinin hangi lde gznne alnacana projeden sorumlu inaat
mhendisi karar verecektir.
298
15.2. BNALARDAN BLG TOPLANMASI

15.2.1. Binalardan Toplanacak Bilginin Kapsam
15.2.1.1 Mevcut binalarn tayc sistem elemanlarnn kapasitelerinin belirlenmesinde ve
deprem dayanmlarnn deerlendirilmesinde kullanlacak eleman detaylar ve boyutlar ile
tayc sistem geometrisine ve malzeme zelliklerine ilikin bilgiler, binalarn projelerinden ve
raporlarndan, binada yaplacak gzlem ve lmlerden, binadan alnacak malzeme rneklerine
uygulanacak deneylerden elde edilecektir.
15.2.1.2 Binalardan bilgi toplanmas kapsamnda yaplacak ilemler, yapsal sistemin
tanmlanmas, bina geometrisinin, temel sisteminin ve zemin zelliklerinin saptanmas, varsa
mevcut hasarn ve evvelce yaplm olan deiiklik ve/veya onarmlarn belirlenmesi, eleman
boyutlarnn llmesi, malzeme zelliklerinin saptanmas, sahada derlenen tm bu bilgilerin
binann varsa projesine uygunluunun kontroldr.
15.2.1.3 Binalardan bilgi toplanmas kapsamnda tanmlanan inceleme, veri toplama,
derleme, deerlendirme, malzeme rnei alma ve deney yapma ilemleri inaat
mhendislerinin sorumluluu altnda yaplacaktr.
15.2.2. Bilgi Dzeyleri
Binalarn incelenmesinden elde edilecek mevcut durum bilgilerinin kapsamna gre, her bina
tr iin bilgi dzeyi ve buna bal olarak 15.2.11de belirtilen bilgi dzeyi katsaylar
tanmlanacaktr. Bilgi dzeyleri srasyla snrl ve kapsaml olarak snflandrlacaktr. Elde
edilen bilgi dzeyleri tayc eleman kapasitelerinin hesaplanmasnda kullanlacaktr.
15.2.2.1 Snrl bilgi dzeyinde tayc sistem zellikleri binada yaplacak lmlerle
belirlenir. Snrl bilgi dzeyi sadece Tablo 3.1de tanmlanan Dier Binalar (BKS=3) iin
uygulanacaktr.
15.2.2.2 Kapsaml bilgi dzeyinde snrl bilgi dzeyine gre daha fazla lm yaplr.
15.2.3. Mevcut Malzeme Dayanm
Tayc elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda kullanlacak malzeme dayanmlar
Ynetmeliin bu Blmnde mevcut malzeme dayanm olarak tanmlanr.
15.2.4. Betonarme Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi
15.2.4.1 Bina Geometrisi: Saha almas ile binann tayc sistem plan rlevesi elde
edilecektir. Mimari projeler mevcut ise rleve almalarna yardmc olarak kullanlr. Elde
edilen bilgiler tm betonarme elemanlarn ve blme duvarlarnn her kattaki yerini ve
malzemesini, eksen aklklarn, yksekliklerini ve boyutlarn iermelidir ve binann hesap
modelinin oluturulmas iin yeterli olmaldr. Temel sistemi bina iinde veya dnda alacak
yeterli sayda inceleme ukuru ile belirlenecektir. Binadaki ksa kolonlar ve benzeri
olumsuzluklar kat planna ve kesitlere ilenecektir. Binann komu binalarla olan ilikisi (ayrk,
bitiik, derz var/yok) belirlenecektir.
15.2.4.2 Eleman Detaylar: Betonarme elemanlardaki donat miktar ve detaylarnn binann
yapld tarihteki minimum donat koullarn salad varsaylr. Bu varsaymn
dorulanmas veya hangi oranda gerekletiinin belirlenmesi iin her katta en az birer adet
299
olmak zere perde ve kolonlarn % 5inin pas paylar syrlarak donat tespiti yaplacaktr.
Donat tespiti amacyla her kattan bir adet kiriin pas pay syrlacaktr. Syrma ilemi
kolonlarn ve kirilerin uzunluunun aklk ortasndaki te birlik blmde yaplmaldr.
Syrlan yzeyler daha sonra yksek dayanml tamir harc ile kapatlacaktr. Ayrca pas pay
syrlmayan kolonlarn %20sinde enine ve boyuna donat says ve yerleimi donat tespit
cihazlar ile belirlenecektir. Donat tespiti yaplan betonarme kolonlarda bulunan mevcut
donatnn minimum donatya orann ifade eden donat gerekleme katsays belirlenecektir.
Kolon kapasitelerinin belirlenmesinde kullanlan bu katsay 1den byk olamaz. Bu katsay
donat tespiti yaplmayan dier tm kolonlara uygulanarak olas donat miktarlar
belirlenecektir. Kiriler iin yalnzca dey tasarm ykleri altnda gerekli olan donat
kullanlacaktr.
15.2.4.3 Malzeme zellikleri: Her katta kolonlardan veya perdelerden TS EN 12504-1de
belirtilen koullara uygun ekilde en az iki adet beton rnei alnarak deney yaplacaktr.
Toplam rnek says 3ten az ise istatistiki olarak deerlendirme yaplmakszn rneklerden
elde edilen en dk basn dayanm mevcut beton dayanm olarak alnacaktr. rnek says
3ten fazla ise rneklerden elde edilen (ortalama eksi standart sapma) deeri ile (0.85 arp
ortalama) deeri arasndan byk olan mevcut beton dayanm olarak alnacaktr. Bir grup
beton rneine ait deney sonular arasnda en kk deer ile geriye kalan sonularn
ortalamas arasndaki farkn deerlendirilmesi ile en kk deerin istatistiki olarak sapan bir
sonu olup olmad kontrol edilecektir. Bu amala, gruptaki numune sonularnn
deerlendirilmesinde, en dk tek deer, geriye kalan dier sonularn ortalamasnn
%80ninden daha dk ise bu numune deerlendirmeye alnmaz. Donat snf yukardaki
paragrafta akland ekilde syrlan yzeylerde yaplan grsel inceleme ile tespit edilecek, bu
snftaki eliin karakteristik akma gerilmesi mevcut elik dayanm olarak alnacaktr. Bu
incelemede, donatsnda korozyon gzlenen elemanlar planda iaretlenecek ve bu durum
eleman kapasite hesaplarnda dikkate alnacaktr.
15.2.5. Betonarme Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi
15.2.5.1 Bina Geometrisi: Binann betonarme projeleri mevcut ise yaplacak lmlerle
mevcut geometrinin projelere uygunluu kontrol edilir. Projeler lmler ile nemli farkllklar
gsteriyor ise proje yok saylr. Proje yoksa, saha almas ile binann tayc sistem rlevesi
elde edilecektir. Elde edilen bilgiler tm betonarme elemanlarn ve blme duvarlarn her kattaki
yerini, aklklarn, yksekliklerini ve boyutlarn ve malzemesini iermelidir. Binadaki ksa
kolonlar ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve kesitlere ilenecektir. Komu binalarla ilikisi
(ayrk, bitiik, derz var/yok) belirlenecektir. Bina geometrisi bilgileri, bina ktlesinin hassas
biimde tanmlanmas iin gerekli ayrntlar iermelidir. Temel sistemi bina iinde veya
dnda alacak yeterli sayda inceleme ukuru ile belirlenecektir.
15.2.5.2 Eleman Detaylar: Binann betonarme detay projeleri mevcut ise donatnn projeye
uygunluunun kontrolu iin 15.2.4.2de belirtilen ilemler ayn miktardaki betonarme
elemanda uygulanacaktr. Ayrca pas pay syrlmayan perde ve kolonlarn %20sinde ve
ereve kirilerinin %10unda enine ve boyuna donat says ve yerleimi donat tespit cihazlar
ile belirlenecektir. Proje ile uygulama arasnda uyumsuzluk bulunmas halinde, betonarme
elemanlardaki mevcut donatnn projede ngrlen donatya orann ifade eden donat
gerekleme katsays perdeler, kolonlar ve kiriler iin ayr ayr belirlenecektir. Eleman
kapasitelerinin belirlenmesinde kullanlan bu katsay 1den byk olamaz. Bu katsay donat
tespiti yaplmayan dier tm elemanlara uygulanarak olas donat miktarlar belirlenecektir.
Betonarme projeler veya inaat (uygulama) izimleri mevcut deil ise, her katta en az ikier
adet olmak zere kolonlarn ve perdelerin %10unun pas paylar syrlarak donat tespiti
300
yaplacaktr. Syrlan yzeyler daha sonra yksek dayanml tamir harc ile kapatlacaktr.
Ayrca pas pay syrlmayan kolon ve perdelerin %30unda ve kirilerin %15inde enine ve
boyuna donat says ve yerleimi donat tespit cihazlar ile belirlenecektir.
15.2.5.3 Malzeme zellikleri: Kolonlardan veya perdelerden zemin katta , dier katlarda
iki adetten az olmamak zere ve binada toplam 9 adetten az olmamak zere, her 400 m2den
bir adet beton rnei alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda,
rneklerden elde edilen (ortalama eksi standart sapma) deeri ile (0.85 arp ortalama) deeri
arasndan byk olan mevcut beton dayanm olarak alnacaktr. Bir grup beton rneine ait
deney sonular arasnda en kk deer ile geriye kalan sonularn ortalamas arasndaki farkn
deerlendirilmesi ile en kk deerin istatistiki olarak sapan bir sonu olup olmad kontrol
edilecektir. Bu amala, gruptaki numune sonularnn deerlendirilmesinde, en dk tek
deer, geriye kalan dier sonularn ortalamasnn %80ninden daha dk ise bu numune
deerlendirmeye alnmaz. Beton dayanmnn binadaki dalm, beton rnekleri deney
sonular ile uyarlanm beton ekici okumalar veya benzeri hasarsz inceleme aralar ile
kontrol edilebilir. Donat snf, yukardaki paragrafta akland ekilde syrlan yzeylerde
yaplan inceleme ile tespit edilecek, her snftaki elik iin (S220, S420, vb.) birer adet rnek
alnarak deney yaplacak, eliin akma gerilmesi, kopma dayanm ve ekildeitirme
zellikleri belirlenerek projeye uygunluu saptanacaktr. Projesine uygun ise, eleman kapasite
hesaplarnda projede kullanlan eliin karakteristik akma gerilmesi mevcut elik akma
gerilmesi olarak alnacaktr. Uygun deil ise en az adet rnek daha alnarak deney yaplacak,
elde edilen en elverisiz akma gerilmesi eleman kapasite hesaplarnda mevcut elik akma
gerilmesi olarak alnacaktr. Bu incelemede, donatsnda korozyon gzlenen elemanlar planda
iaretlenecek ve bu durum eleman kapasite hesaplarnda dikkate alnacaktr.
15.2.6. elik Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi
15.2.6.1 Bina Geometrisi: 15.2.4.1de verilen koullar aynen geerlidir. Sadece
betonarmenin yerini elik alacaktr.
15.2.6.2 Eleman Detaylar: elik projeleri veya imalat izimleri mevcut deil ise her kattaki
elik veya dier tr elemanlarn (kolon, kiri, birleim, apraz, deme) tmnn boyut
kontrol yaplacak, kaynak zellikleri ve birleim detaylar ayrntl olarak belirlenecektir.
Uygulama projeleri veya imalat izimleri mevcut ise yukarda belirtilen elemanlarn %20sinin
hassas boyut kontrolu yaplacaktr.
15.2.6.3 Malzeme zellikleri: elik projeleri mevcut deil ise her elik yap eleman trnden
birer rnek kesilerek deney yaplacak, dayanm ve ekildeitirme zellikleri belirlenecektir.
Ayn ekilde binadan bir kaynak rnei kesilerek kartlacak ve deney yaplacaktr. kartlan
rneklerin yerleri doldurularak onarlacaktr. Bulonlu birleimler iin ise bir civata rnei
alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda, deneylerden elde
edilen ortalama dayanmlar mevcut elik akma gerilmesi olarak alnacaktr.
15.2.7. elik Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi
15.2.7.1 Bina Geometrisi: 15.2.5.1de verilen koullar aynen geerlidir. Sadece
betonarmenin yerini elik alacaktr.
15.2.7.2 Eleman Detaylar: Binann elik detay projeleri mevcuttur. Projelerde belirtilen
eleman boyutlar ve birleim detaylar, binadaki her eleman ve birleim trnn toplam
saysnn en az %20sinde kontrol edilerek dorulanacaktr.
301
15.2.7.3 Malzeme zellikleri: Projede belirtilen elik snf, en az bir elik elemandan rnek
kesilerek ve deney yaplarak kontrol edilecektir. Ayn ekilde projede bulunan bir kaynakl
birleimden rnek kesilerek kartlacak ve deney yaplarak dayanmnn projeye uygunluu
kontrol edilecektir. kartlan rneklerin yerleri doldurularak onarlacaktr. Bulonlu birleimler
iin ise bir civata rnei alnarak deney yaplacaktr. Eer proje ile uygunluk dorulanrsa,
eleman kapasitelerinin hesaplanmasnda projede ngrlen karakteristik dayanmlar mevcut
elik akma gerilmesi olarak alnacaktr. Eer proje ile uygunluk salanamazsa en az er adet
rnek ve kaynak rnei alnarak deney yaplacak, elde edilen en elverisiz deerler eleman
kapasite hesaplarnda mevcut elik akma gerilmesi olarak alnacaktr.
15.2.8. nretimli Betonarme Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi
Bina geometrisi iin 15.2.4.1deki koullar geerlidir. Sadece betonarmenin yerini nretimli
betonarme alacaktr. Eleman detaylar iin 15.2.6.2deki koullar geerlidir, ancak bu
maddedeki elik yerine nretimli betonarme kullanlacaktr. Malzeme zelliklerinin tespitinde
15.2.4.3deki koullar geerlidir.
15.2.9. nretimli Betonarme Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi
Bina geometrisi iin 15.2.5.1de verilen koullar geerlidir. Eleman detaylar iin 15.2.7.2de
verilen koullar geerlidir. Sadece ilgili maddelerde elik yerine nretimli betonarme
kullanlacaktr. Beton basn dayanm iin her 600 m2 alandan en az bir adet rnek alnarak
deney yaplacaktr. Binadan alnan toplam beton rnei says en az 5 olacaktr. Elemanlarn
kapasite hesaplarnda deneylerden elde edilen ortalama beton basn dayanm veya projede
belirtilen beton basn dayanm (dk olan) mevcut beton dayanm olarak alnacaktr.
Elemanlarn kapasite hesabnda kullanlacak donat akma gerilmesi, projede belirtilen elik
snfnn karakteristik akma gerilmesi olacaktr.
15.2.10. Yma Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi
15.2.10.1 Bina Geometrisi: Mimari projeler mevcut ise binada yaplacak grsel inceleme ile
mevcut geometrinin projeye uygunluu tespit edilecektir. Mimari proje yoksa binann sistem
rlevesi elde edilecektir. Elde edilen bilgiler yma duvarlarn her kattaki yerini, uzunluklarn,
kalnlklarn, boluklarn ve kat yksekliklerini iermelidir.
15.2.10.2 Detaylar: atnn ve demenin tr, duvarlarla balant ekilleri, hatl ve lentolarn
durumu grsel olarak tespit edilecektir.
15.2.10.3 Malzeme zellikleri: Duvar malzemelerinin tr, duvar yzeyinin bir blmnn
svas kaldrlarak gzle tespit edilecektir. Bina dayanm hesaplarnda Blm 11de her duvar
tr iin verilen duvar kesme dayanmlar esas alnacaktr.
15.2.11. Yma Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi
15.2.11.1 Bina Geometrisi: Binann sistem rlevesi karlacaktr. Elde edilen bilgiler yma
duvarlarn her kattaki yerini, uzunluklarn, kalnlklarn, boluklarn ve kat yksekliklerini
iermelidir. Temel sistemi bina dndan alacak bir inceleme ukuru ile belirlenecektir.
15.2.11.2 Detaylar: atnn ve demenin tr, duvarlarla balant ekilleri, hatl ve lentolarn
durumu grsel olarak incelenecektir. Bu inceleme sonucunda her katta rijit diyafram zelliinin
salanp salanmad tespit edilecektir. Eer bu zellik salanamyorsa binann deprem
gvenlii bakmndan yetersiz olduuna karar verilecektir. Duvarlarn kararll 11.4.5.1e
302
gre tahkik edilecektir. Bu koullar salamayan duvarlar deprem hesabnda dikkate

alnmayacaktr.
15.2.11.3 Malzeme zellikleri: Duvar malzemelerinin tr, duvar yzeyinin bir blmnn
svas kaldrlarak gzle tespit edilecektir. Duvar malzemesi zelliklerinin belirlenmesi iin
binadan en az 2 adet duvar paras rnei alnacak ve Blm 11e gre yaplacak hesaplarda
bu rneklerin basn dayanm deneylerinden elde edilecek ortalama zellikler kullanlacaktr.
Bina dayanm hesaplarnda, Blm 11de her duvar tr iin verilen duvar kesme dayanmlar
esas alnacaktr.
15.2.12. Bilgi Dzeyi Katsaylar
(a) ncelenen binalardan edinilen bilgi dzeylerine gre eleman kapasitelerine uygulanacak
Bilgi Dzeyi Katsaylar Tablo 15.1de verilmektedir.
(b) Malzeme dayanmlar, zellikle belirtilmedike ilgili tasarm ynetmeliklerinde verilen
malzeme katsaylar ile blnmeyecektir. Eleman kapasitelerinin hesabnda mevcut malzeme
dayanmlar kullanlacaktr.
Tablo 15.1 Binalar iin Bilgi Dzeyi Katsaylar
Bilgi Dzeyi
Bilgi Dzeyi Katsays
Snrl
0.75
Kapsaml
1.00
15.3. YAPI ELEMANLARINDA HASAR SINIRLARI VE HASAR BLGELER

15.3.1. Kesit Hasar Snrlar
Snek elemanlar iin kesit dzeyinde snr durum tanmlanmtr. Bunlar Minimum Hasar
Snr (MN), Gvenlik Snr (GV) ve Gme Snr (G)dr. Minimum hasar snr ilgili kesitte
elastik tesi davrann balangcn, gvenlik snr kesitin dayanmn gvenli olarak
salayabilecei elastik tesi davrann snrn, gme snr ise kesitin gme ncesi
davrannn snrn tanmlamaktadr. Gevrek olarak hasar gren elemanlarda bu snflandrma
geerli deildir.
15.3.2. Kesit Hasar Blgeleri
Kritik kesitlerinin hasar MNye ulamayan elemanlar Minimum Hasar Blgesinde, MN ile
GV arasnda kalan elemanlar Belirgin Hasar Blgesinde, GV ve G arasnda kalan elemanlar
leri Hasar Blgesinde, Gyi aan elemanlar ise Gme Blgesinde yer alrlar (ekil 15.1).
15.3.3. Kesit ve Eleman Hasarlarnn Tanmlanmas
15.5 veya 15.6da tanmlanan yntemlerle hesaplanan i kuvvetlerin ve/veya
ekildeitirmelerin, 15.3.1deki kesit hasar snrlarna kar gelmek zere tanmlanan saysal
deerler ile karlatrlmas sonucunda kesitlerin hangi hasar blgelerinde olduuna karar
verilecektir. Eleman hasar, elemann en fazla hasar gren kesitine gre belirlenecektir.
303
Kuvvet
G
GV
MN
Minimum
Hasar
Blgesi
leri
Hasar
Blgesi
Belirgin
Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
ekildeitirme
ekil 15.1
15.4. DEPREM HESABINA LKN GENEL LKE VE KURALLAR
15.4.1 Ynetmeliin bu Blmne gre deprem hesabnn amac, mevcut veya glendirilmi
binalarn deprem performansn belirlemektir. Bu amala 15.5de tanmlanan dorusal veya
15.6da tanmlanan dorusal olmayan hesap yntemleri kullanlabilir. Ancak, teorik olarak
farkl yaklamlar esas alan bu yntemlerle yaplacak performans deerlendirmelerinin birebir
ayn sonucu vermesi beklenmemelidir. Aada tanmlanan genel ilke ve kurallar her iki trdeki
yntemler iin de geerlidir.
15.4.2 Deprem etkisinin tanmnda, 2.2ye gre belirlenen deprem yer hareketi dzeyleri iin
2.3.5de verilen yatay elastik tasarm spektrumu kullanlacaktr. Deprem hesabnda 3.1.2de
tanmlanan Bina nem Katsays uygulanmayacaktr (I =1.0).
15.4.3 Binalarn deprem performans, binaya etkiyen dey yklerin ve deprem etkilerinin
birleik etkileri altnda deerlendirilecektir. Deprem hesabnda ktleler 4.5.9a gre
tanmlanacaktr.
15.4.4 Deprem kuvvetleri binaya her iki dorultuda ve her iki ynde ayr ayr etki
ettirilecektir.
15.4.5 Binann tayc sistem modeli, deprem etkileri ile dey yklerin ortak etkileri altnda
yap elemanlarnda oluacak i kuvvet, yerdeitirme ve ekildeitirmeleri hesaplamak iin
yeterli dorulukta hazrlanacaktr.
15.4.6 Demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, her katta iki yatay
yerdeitirme ile dey eksen etrafnda dnme serbestlik dereceleri gznne alnacaktr. Kat
serbestlik dereceleri her katn ktle merkezinde tanmlanacak, ayrca ek dmerkezlik
uygulanmayacaktr.
15.4.7 Mevcut binalarn tayc sistemlerindeki belirsizlikler, binadan derlenen verilerin
kapsamna gre 15.2de tanmlanan bilgi dzeyi katsaylar aracl ile hesap yntemlerine
yanstlacaktr.
15.4.8 7.3.8e gre ksa kolon olarak tanmlanan kolonlar, tayc sistem modelinde gerek
serbest boylar ile tanmlanacaktr.
15.4.9 Bir veya iki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisindeki betonarme kesitlerin
etkileim diyagramlarnn tanmlanmasna ilikin koullar aada verilmitir:
304
(a) Deprem hesabnda beton ve donat eliinin 15.2de tanmlanan bilgi dzeyine gre
belirlenen mevcut dayanmlar esas alnacaktr.
(b) Betonun maksimum basn birim ekildeitirmesi 0.003, donat eliinin maksimum birim
ekildeitirmesi ise 0.01 alnabilir.
(c) Etkileim diyagramlar uygun biimde dorusallatrlarak ok dorulu veya ok dzlemli
diyagramlar olarak modellenebilir.
15.4.10 Betonarme sistemlerin eleman boyutlarnn tanmnda birleim blgeleri sonsuz rijit
u blgeleri olarak gznne alnabilir.
15.4.11 Eilme etkisindeki betonarme elemanlarda atlam kesite ait etkin kesit rijitlikleri
kullanlacaktr. Etkin kesit rijitlikleri 4.5.8e gre hesaplanacaktr.
15.4.12 Betonarme tablal kirilerin pozitif ve negatif plastik momentlerinin hesabnda tabla
betonu ve iindeki donat hesaba katlabilir.
15.4.13 Betonarme elemanlarda kenetlenme veya bindirme boyunun yetersiz olmas
durumunda kesit kapasite momentinin hesabnda ilgili donatnn akma gerilmesi, kenetlenme
veya bindirme boyundaki eksiklii orannda azaltlacaktr.
15.4.14 Zemindeki ekildeitirmelerin yap davrann etkileyebilecei durumlarda zemin
zellikleri analiz modeline yanstlacaktr.
15.4.15 Blm 3, Blm 4 ve Blm 5de modelleme ile ilgili olarak verilen dier esaslar
geerlidir.
15.5. DORUSAL HESAP YNTEMLER LE DEPREM HESABI
15.5.1. Hesap Yntemleri
Binalarn deprem performanslarnn belirlenmesi iin kullanlacak dorusal hesap yntemleri,
4.7de tanmlanm olan Edeer Deprem Yk Yntemi ve 4.8.2de tanmlanm olan Mod
Birletirme Yntemidir. Bu yntemlerle ilgili olarak aada belirtilen ek kurallar
uygulanacaktr.
15.5.1.1 Edeer Deprem Yk Ynteminin uygulanabilecei binalar Tablo 4.4de
verilmitir. Binalarn deprem hesabnda ek dmerkezlik gz nne alnmayacaktr. Toplam
edeer deprem yknn (taban kesme kuvveti) Denk.(4.15)e gre hesabnda Ra=1 alnacaktr.
15.5.1.2 Mod Birletirme Yntemi ile modal taban kesme kuvvetinin 4.8.2ye gre hesabnda
Ra=1 alnacaktr. Uygulanan deprem dorultusu ve yn ile uyumlu eleman i kuvvetlerinin ve
kapasitelerinin hesabnda bu dorultuda hakim olan modda elde edilen i kuvvet ynleri esas
alnacaktr.
15.5.2. Betonarme Binalarn Yap Elemanlarnda Etki-Kapasite Oranlar ve Hasar
Trlerinin Belirlenmesi
15.5.2.1 Dorusal hesap yntemlerinin betonarme sistemler iin uygulama snrlarnn
belirlenmesinde, kiri, kolon ve perde elemanlarnn kesitlerinin etki/kapasite oranlar (EKO)
olarak ifade edilen saysal deerler kullanlacaktr.
305
15.5.2.2 Betonarme elemanlar, krlma tr eilme ise snek, kesme ise gevrek olarak
snflandrlrlar.
(a) Kolon, kiri ve perdelerin snek eleman olarak saylabilmeleri iin bu elemanlarn kritik
kesitlerinde eilme kapasitesi ile uyumlu olarak hesaplanan kesme kuvveti Venin, 15.2de
tanmlanan bilgi dzeyi ile uyumlu mevcut malzeme dayanm deerleri kullanlarak
Denk.(7.10)a gre hesaplanan kesme kapasitesi Vryi amamas gereklidir. Venin hesab
kolonlar iin 7.3.7ye, kiriler iin 7.4.5e ve perdeler iin 7.6.6ya gre yaplacak, ancak
Denk.(7.16)da v =1 alnacaktr. Kolon, kiri ve perdelerde Venin hesabnda peklemeli
tama gc momentleri yerine tama gc momentleri kullanlacaktr. Dey ykler ile
birlikte Ra =1 alnarak depremden hesaplanan toplam kesme kuvvetinin Veden kk olmas
durumunda Ve yerine bu kesme kuvveti kullanlacaktr.
(b) Yukarda (a)da verilen snek eleman koullarn salamayan betonarme elemanlar, gevrek
olarak hasar gren elemanlar olarak tanmlanacaktr.
15.5.2.3 Snek kiri, kolon ve perde kesitlerinin etki/kapasite oran (EKO), dey ykler ve
deprem etkisi altnda Ra = 1 alnarak hesaplanan toplam kesit momentinin kesit moment
kapasitesine blnmesi ile elde edilir. EKO hesabnda uygulanan deprem kuvvetinin yn
dikkate alnacaktr. Kolon ve perde kesitlerinin eilme momenti kapasitelerine karlk gelen
eksenel kuvvetler, dey ykler ve Ra= 4 alnarak hesaplanan deprem yklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanacaktr.
15.5.2.4 Glendirilmi blme duvarlarnn etki/kapasite oran, deprem etkisi altnda
hesaplanan kesme kuvvetinin kesme kuvveti dayanmna orandr. Kegen ubuklar ile
modellenen glendirilmi blme duvarlarnda oluan kesme kuvvetleri, ubuun eksenel
kuvvetinin yatay bileeni olarak gznne alnacaktr.
15.5.2.5 Betonarme kolon-kiri birleimlerinde tm snr durumlar iin birleime etki eden
ve Denk.(7.11)den hesaplanacak kesme kuvvetlerinin 7.5.2.2de verilen kesme dayanmlarn
amamas gerekir. Ancak Denk.(7.11)de Vkol yerine 7.3.7ye gre peklemeyi gznne
almadan hesaplanan Ve kullanlacak, Denk.(7.12) veya Denk.(7.13)deki dayanm hesabnda
ise fcd yerine 15.2de tanmlanan bilgi dzeyine gre belirlenen mevcut beton dayanm
kullanlacaktr. Birleim kesme kuvvetinin kesme dayanmn amas durumunda, kolon-kiri
birleim blgesi gevrek olarak hasar gren eleman olarak tanmlanacaktr.
15.5.3. Dorusal Hesap Yntemlerinin Uygulama Snrlar
15.5.3.1 Dorusal elastik hesap yntemleri, aada belirtilen durumlardan herhangi birinin
olumas durumunda uygulanamaz.
(a) Bina ykseklik snfnn 5den kk olmas (BYS < 5).
(b) Binada 3.7.2.4de belirtilen B3 dzensizliinin bulunmas.
(c) Betonarme binalarda, binann st kat haricindeki herhangi bir katnda, her bir deprem
dorultusu iin dey snek elemanlarn (kolon, perde ve glendirilmi blme duvarlar)
ortalama EKO deerinin deprem ynndeki kirilerin ortalama EKO deerinden byk olmas.
(d) Binann st kat haricindeki herhangi bir katnda, her bir deprem dorultusu iin dey
snek elemanlarn (kolon, perde ve glendirilmi blme duvarlar) kesme kuvveti ile
leklendirilmi ortalama EKO deerinin 2den byk olmas.
(e) Binann st kat haricindeki herhangi bir katnda, her bir deprem dorultusundaki snek
kirilerin ortalama EKO deerinin 3.5den byk olmas.
306
15.5.3.2 Binada 15.5.3.1 (a)-(e)de belirtilen durumlardan herhangi birinin olumas halinde
bina 15.6da belirtilen yntemlerden birisi ile deerlendirilecektir.
15.5.4. Birim ekildeitirme stemlerinin Belirlenmesi
15.5.4.1 Eleman kesitlerinin birim ekildeitirme istemleri, 4.7 veya 4.8.2ye gre yaplan
hesap sonucunda herhangi bir eleman ucunda elde edilen toplam yerdeitirmi eksen dnmesi
k kullanarak belirlenecektir. Eleman ularndaki yerdeitirmi eksen dnmelerinin tanm
EK 15Ada verilmektedir.
15.5.4.2 Eleman u kesitinin toplam erilik istemi t , aadaki bantdan hesaplanacaktr.
k y
Lp
(15.1)
Denk.(15.1)de y eleman u kesitindeki yerdeitirmi eksen akma dnmesi, y ise eleman

u kesitindeki akma eriliidir. Eleman ularndaki yerdeitirmi eksen akma dnmelerinin
tanm EK 15Ada verilmektedir. Lp plastik mafsal boyudur ve etkili dorultudaki kesit
boyutunun yarsna eit alnacaktr.
15.5.4.3 Betonarme sistemlerde betonun basn birim ekildeitirmesi istemi ile donat
eliindeki birim ekildeitirme istemi, Denk.(15.1) ile tanmlanan toplam erilik istemine
gre moment-erilik analizi ile hesaplanacaktr.
15.5.4.4 Sargl veya sargsz beton ve donat elii modelleri iin, bakaca bir seim
yaplmad durumlarda, EK 5Bden yararlanlabilir.
15.6. DORUSAL ELASTK OLMAYAN HESAP YNTEMLER LE DEPREM
HESABI
15.6.1. Tanm
Mevcut veya glendirilmi binalarn deprem etkisi altnda yapsal performanslarnn
belirlenmesi ve glendirme hesaplar iin kullanlacak dorusal elastik olmayan hesap
yntemlerinin amac, verilen bir deprem iin snek davrana ilikin plastik ekildeitirme
istemleri ile gevrek davrana ilikin i kuvvet istemlerinin hesaplanmasdr. Daha sonra bu
istem byklkleri, ekildeitirme ve i kuvvet kapasiteleri ile karlatrlarak kesit ve bina
dzeyinde yapsal performans deerlendirmesi yaplacaktr.
15.6.2. Hesap Yntemleri
Mevcut veya glendirilmi binalarn deerlendirilmesinde kullanlacak dorusal olmayan
hesap yntemleri, ayrntlar 5.6da aklanan Tek Modlu tme Yntemleri, 5.7de aklanan ok
Modlu tme Yntemleri ile 5.8de aklanan Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap
Yntemidir.
307
15.7 EKLDETRME SINIRLARI

15.7.1. Betonarme ve nretimli Betonarme Elemanlarn Kesit Birim ekildeitirme
Snrlar
15.7.1.1 Beton ve donat eliinin 15.5.4e veya 15.6.2ye gre elde edilen birim
ekildeitirme talepleri, aada tanmlanan birim ekildeitirme kapasiteleri ile
karlatrlarak, kesit dzeyinde tayc sistem performans belirlenecektir.
15.7.1.2 ekildeitirme hesab yaplan betonarme elemanlarn boyuna donatlar nervrsz
(dz) donat elii ile dzenlenmise, donat elii birim ekildeitirme talebi 1.5 ile arplarak
arttrlacaktr.
15.7.1.3 Plastik ekildeitirmelerin meydana geldii betonarme snek kiri ve kolon
elemanlarnda, eitli kesit hasar snrlarna gre izin verilen ekildeitirme st snrlar
(kapasiteleri) aada tanmlanmtr.
(a) Kesit Minimum Hasar Snr (MN) iin kesitin en d lifindeki beton basn birim
ekildeitirmesi ile donat elii birim ekildeitirmesi st snrlar:
(cu )MN = 0.0035
(s )MN = 0.010
(15.2)
(b) Kesit Gvenlik Snr (GV) iin etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn birim
( cg )GV = 0.0035 + 0.01 (s / sm ) 0.0135
(s )GV = 0.040
(15.3)
(c) Kesit Gme Snr (G) iin etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn birim
( cg )GC = 0.004 + 0.014 (s / sm ) 0.018
( s )GC = 0.060
(15.4)
Gznne alnan enine donatlarn 7.2.8e gre zel deprem etriyeleri ve irozlar olarak
dzenlenmi olmas zorunludur.
s hesabnda 90 derece kapal etriyelerin %30u hesaba dahil edilebilir.
15.7.1.4 ekildeitirme hesab yaplan betonarme kesitin kesme kuvveti oran
Ve
0.65 ise 15.7.1.3e gre hesaplanan ekildeitirme st snrlar geerlidir. Kesme
bw d f ctm
kuvveti oran 1.30dan byk ise 15.7.1.3e gre hesaplanan ekildeitirme st snrlar 0.50
ile arplarak azaltlacaktr. Ara deerler iin dorusal enterpolasyon uygulanacaktr.
15.7.2. elik Elemanlarn ekildeitirme Snrlar
Mevcut veya glendirilmi elik binalarda hesaplanan ekildeitirmeler iin izin verilen
ekildeitirme snrlar, ilgili performans dzeyleri iin EK 5Ede verilmitir. Malzeme
dayanmlar olarak mevcut dayanmlar kullanlacaktr.
15.7.3. Glendirilen Blme Duvarlarnn ekildeitirme Snrlar
Betonarme binalardaki glendirilmi blme duvarlarnn deprem performanslarnn
belirlenmesinde Tablo 15.2de verilen kayma as snrlar gznne alnacaktr. Greli kat
308
telemesi oran, ilgili katta hesaplanan en byk greli kat telemesinin kat yksekliine
blnmesi ile elde edilecektir.
Tablo 15.2 Glendirilen Blme Duvarlar iin Performans Snrlarn Tanmlayan
Kayma Alar
Performans Snr
MN
GV
0.003
0.005
0.010
15.8. MEVCUT BNALARIN DEPREM PERFORMANSININ BELRLENMES

15.8.1. Mevcut veya Glendirilecek Binalarda Hedeflenen Deprem Performans
Mevcut veya glendirilecek binalarn deprem performanslarnn belirlenmesinde esas alnacak
deprem dzeyleri ve bu deprem dzeylerinde binalar iin ngrlen minimum performans
hedefleri Tablo 3.4 (b)de verilmitir.
15.8.2. Mevcut veya Glendirilecek Binalarn Deprem Performans
Mevcut binalarn deprem performans, uygulanan deprem etkisi altnda binada olumas
beklenen hasarlarn durumu ile ilikili olup drt farkl hasar durumu esas alnarak
tanmlanmtr. 15.5 ve 15.6da tanmlanan hesap yntemlerinin uygulanmas ve 15.7ye gre
eleman eleman performanslarna karar verilmesi ile bina deprem performans dzeyi belirlenir.
Binalarn deprem performansnn belirlenmesi iin uygulanacak kurallar aada verilmitir.
Burada verilen kurallar betonarme, nretimli betonarme ve elik binalar iin geerlidir. Yma
binalarda uygulanacak kurallar 15.8.9de verilmitir.
15.8.3. Mevcut Binalarda Kesintisiz Kullanm Performans Dzeyi
Tayc elemanlarn tm Minimum Hasar Blgesindedir. Eer varsa, gevrek olarak hasar
gren elemanlarn glendirilmeleri kayd ile, bu durumdaki binalarn Kesintisiz Kullanm
Performans Dzeyinde olduu kabul edilir.
15.8.4. Mevcut Binalarda Hemen Kullanm Performans Dzeyi
Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin yaplan hesap sonucunda kirilerin
en fazla %10u Belirgin Hasar Blgesine geebilir, ancak dier tayc elemanlarnn tm
Minimum Hasar Blgesindedir. Eer varsa, gevrek olarak hasar gren elemanlarn
glendirilmeleri kayd ile, bu durumdaki binalarn Hemen Kullanm Performans Dzeyinde
olduu kabul edilir.
15.8.5. Mevcut Binalarda Can Gvenlii Performans Dzeyi
Eer varsa, gevrek olarak hasar gren elemanlarn glendirilmeleri kayd ile, aadaki
koullar salayan binalarn Can Gvenlii Performans Dzeyinde olduu kabul edilir:
(a) Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin yaplan hesap sonucunda,
ikincil (yatay yk tayc sisteminde yer almayan) kiriler hari olmak zere, kirilerin en fazla
%30'u ve dey elemanlarn (kolonlar, perdeler ve glendirilmi blme duvarlar) aadaki
(b) paragrafnda tanmlanan kadar leri Hasar Blgesine geebilir.
309
(b) leri Hasar Blgesindeki dey elemanlarn, her bir katta dey elemanlar tarafndan
tanan kesme kuvvetine toplam katks %20nin altnda olmaldr. En st katta leri Hasar
Blgesindeki dey elemanlarn kesme kuvvetleri toplamnn, o kattaki tm dey elemanlarn
kesme kuvvetlerinin toplamna oran en fazla %40 olabilir.
(c) Dier tayc elemanlarn tm Minimum Hasar Blgesi veya Belirgin Hasar
Blgesindedir. Ancak, herhangi bir katta alt ve st kesitlerinin ikisinde birden Belirgin Hasar
Snr alm olan dey elemanlar tarafndan tanan kesme kuvvetlerinin, o kattaki tm dey
elemanlar tarafndan tanan kesme kuvvetine orannn %30u amamas gerekir (Dorusal
elastik yntemle hesapta, alt ve st dm noktalarnn ikisinde birden Denk.(7.3)n
saland kolonlar bu hesaba dahil edilmezler).
15.8.6. Mevcut Binalarda Gmenin nlenmesi Performans Dzeyi
Gevrek olarak hasar gren tm elemanlarn Gme Blgesinde olduunun gznne alnmas
kayd ile, aadaki koullar salayan binalarn Gme ncesi Performans Dzeyinde olduu
kabul edilir:
(a) Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin yaplan hesap sonucunda,
ikincil (yatay yk tayc sisteminde yer almayan) kiriler hari olmak zere, kirilerin en fazla
%20si Gme Blgesine geebilir.
(b) Dier tayc elemanlarn tm Minimum Hasar Blgesi, Belirgin Hasar Blgesi veya leri
Hasar Blgesindedir. Ancak, herhangi bir katta alt ve st kesitlerinin ikisinde birden Belirgin
Hasar Snr alm olan dey elemanlar tarafndan tanan kesme kuvvetlerinin, o kattaki tm
dey elemanlar tarafndan tanan kesme kuvvetine orannn %30u amamas gerekir
(Dorusal elastik yntemle hesapta, alt ve st dm noktalarnn ikisinde birden
Denk.(7.3)n saland kolonlar bu hesaba dahil edilmezler).
(c) Binann mevcut durumunda kullanm can gvenlii bakmndan sakncaldr.
15.8.7. Gme Durumu
Bina Gme ncesi Performans Dzeyini salayamyorsa Gme Durumundadr. Binann
kullanm can gvenlii bakmndan sakncaldr.
15.8.8. Betonarme Binalarda Glendirilmi Blme Duvarlarn Performans Dzeyleri
Dorusal ve dorusal olmayan yntemlerle yaplan hesapta her bir deprem dorultusunda,
binann herhangi bir katndaki glendirilmi blme duvar teleme kapasitelerinin, her bir hasar
snr iin Tablo 15.2de verilen teleme snrlarn salamas gereklidir. Aksi durumda 15.8.315.8.7de yaplan hasar deerlendirmeleri gznne alnmayacaktr.
15.8.9. Yma Binalarn Deprem Performansnn Belirlenmesi
Yma binalarn performans dzeyine, 15.2'ye gre yaplan inceleme ve Blm 11e gre
yaplan hesap sonucunda karar verilecektir. Eer yma binann her iki dorultudaki tm
duvarlarnn kesme dayanm uygulanan deprem etkileri altnda oluan kesme kuvvetlerini
karlamaya yeterli ise, binann Hemen Kullanm Performans Dzeyini salad sonucuna
varlr. Herhangi bir katta uygulanan deprem dorultusunda bu koulu salamayan duvarlarn
kat kesme kuvvetine katks %20'nin altnda ise binann Can Gvenlii Performans Dzeyini
salad kabul edilecektir. Bu durumlarn dnda binann Gme Durumunda olduu kabul
edilir.
310
15.9. BNALARIN GLENDRLMES

Binalarn glendirilmesi, deprem hasarlarna neden olacak kusurlarnn giderilmesi, deprem
gvenliini arttrmaya ynelik olarak yeni elemanlar eklenmesi, ktle azaltlmas, mevcut
elemanlarnn deprem davranlarnn iyiletirilmesi, kuvvet aktarmnda srekliliin
salanmas trndeki ilemleri ierir.
15.9.1. Glendirilen Binalarn Deprem Gvenliinin Belirlenmesi
Glendirilen binalarn ve elemanlarnn deprem gvenliklerinin hesaplanmasnda, mevcut
binalar iin bu blmde verilen hesap yntemleri ve deerlendirme esaslar kullanlacaktr.
15.9.2. Binalara Eklenecek Elemanlarn Tasarm
Glendirme amacyla binalara eklenecek yeni elemanlarn tasarmnda, bu blmde verilen
zel kurallarla birlikte Blm 7 ve/veya Blm 9a ve ayrca yrrlkte olan dier standart ve
ynetmeliklere uyulacaktr.
15.9.3. Glendirme Trleri
Glendirme uygulamalar, her tayc sistem tr iin eleman ve bina sistemi dzeyinde
olmak zere iki farkl kapsamda deerlendirilecektir.
15.9.3.1 Binann kolon, kiri, perde, birleim blgesi gibi deprem yklerini karlayan
elemanlarnda dayanm ve ekildeitirme kapasitelerinin arttrlmasna ynelik olarak
uygulanan ilemler, eleman glendirmesi olarak tanmlanr.
15.9.3.2 Binann tayc sisteminin dayanm ve ekildeitirme kapasitesinin arttrlmas ve
i kuvvetlerin dalmnda srekliliin salanmas, binaya yeni elemanlar eklenmesi, birleim
blgelerinin glendirilmesi, deprem etkilerinin azaltlmas amacyla binann ktlesinin
azaltlmas ilemleri sistem glendirmesi olarak tanmlanr.
15.10. BETONARME BNALARIN GLENDRLMES
Bu blmde verilen eleman ve sistem glendirme yntemleri uygulamada ska kullanlan
teknikleri kapsamaktadr. Ancak burada kapsanmayan glendirme trleri, bu blmn genel
yaklamna ve ilkelerine uymak kouluyla uygulanabilir.
15.10.1. Kolonlarn Sarlmas
Kolonlarn snekliini arttrmaya ynelik olarak kesme ve basn dayanmlarnn arttrlmas,
bindirmeli eklerin zayflklarnn giderilmesi iin aada verilen yntemler kullanlabilir. Bu
yntemler ile kolonlarn eilme kapasitesi arttrlamaz.
15.10.1.1 Betonarme Sarg: Mevcut kolonun pas pay syrlarak veya yzeyleri
przlendirilerek uygulanacaktr. Betonarme sarg gerek yatay, gerekse dey donatnn
yerletirilmesi, beton dklmesi ve minimum pas paynn salanmas iin yeterli kalnlkta
olmaldr. En az sarg kalnl 100 mmdir. Betonarme sarg kat demesinin stnde balar ve
st kat demesinin altnda sona erer. Eksenel basn dayanmnn arttrlmas amac ile yaplan
sargda, sarg betonu iindeki enine donat iin kolonun tm ykseklii boyunca 7.3.4.2de
verilen kurallar uygulanacaktr. Sarlm kolonun kesme ve basn dayanmlarnn hesabnda,
311
sarlm brt kesit boyutlar ile manto betonunun tasarm dayanm kullanlacak, ancak elde
edilen dayanmlar 0.9 ile arplarak azaltlacaktr.
15.10.1.2 elik Sarg: elik sarg dikdrtgen betonarme kolonlarn kelerine drt adet
boyuna kebent yerletirilmesi ve kebentlerin belirli aralklarla dzenlenen yatay plakalarla
kaynaklanmas ile oluturulur. Kebentler ile betonarme yzeyler arasnda boluk
kalmamaldr. Yatay plakalar drt yzeyde srekli olmaldr. elik sargnn kolon eilmeeksenel yk kapasitesini arttrmas iin kebentlerin alt ve st demeler arasnda srekli
olmas (boluklarn alnmas) ve demelere balk plakalar ile basn aktarmas aktarmnn
saland hesapla gsterilmelidir. Gerekirse kebentlere n ykleme yaplarak mevcut
betonarme kolon kesitinin dey yklerden kaynaklanan eksenel basn yk azaltlabilir. elik
sarg ile salanacak ek kesme dayanm Denk.(15.7) ile hesaplanacaktr.
Vj
t jbd
s
f yw
(15.7)
Denk.(15.7)de tj , b, ve s yatay plakalarn kalnl, genilii ve aral, d ise kesitin faydal

yksekliidir. elik sarg ile bindirmeli eklerin zayflklarnn giderilmesi iin sarg boyunun
bindirme blgesi boyundan en az %50 uzun olmas ve elik sargnn donat bindirme blgesinde
kolonun karlkl yzlerinde dzenlenen en az 16 mm apnda iki sra bulonlu ankrajla
sktrlmas gereklidir. Bindirme ekinin kolonun alt ucunda yaplm olmas durumunda en
az iki sra bulonlu ankraj alt demenin srasyla 250 ve 500 mm zerinde yaplacaktr.
15.10.1.3 Lifli Polimer (LP) Sarg: LP tabakasnn kolonlarn evresine, lifler enine donatlara
paralel olacak ekilde, sarlmas ve yaptrlmas ile sarglama salanr. LP sargs ile
betonarme kolonlarn sneklik kapasitesi, kesme ve basn dayanmlar ile boyuna donat
bindirme boyunun yetersiz olduu durumlarda donat kenetlenme dayanm arttrlr. LP
sarglama ile yaplan glendirmelerde tam sarg (tm kesit evresinin sarlmas) yntemi
kullanlmal ve sarg sonunda en az 200 mm bindirme yaplmaldr. LP sargs dikdrtgen
kolonlarda kolon kelerinin en az 30 mm yarapnda yuvarlatlmas ile uygulanabilir. LP
uygulamas retici tarafndan nerilen ynteme uygun olarak gerekletirilmelidir. LP ile
sarglanan kolonlarda elde edilen kesme, eksenel basn ve kenetlenme dayanmlarnn art
ile sneklik artnn hesap yntemleri EK 15Bde verilmektedir.
15.10.2. Kolonlarn Eilme Kapasitesinin Arttrlmas
Kolonlarn eilme kapasitesini arttrmak iin kolon kesitleri bytlebilir. Bu ilem ayn
zamanda kolonun kesme ve basn kuvveti kapasitelerini de arttrr. Bytlen kolona eklenen
boyuna donatlarn katlar arasnda sreklilii salanacaktr. Boyuna donatlar kat
demelerinde alan deliklerden geirilecektir. Kolon-kiri birleim blgelerinde kiriler
delinerek veya kirilere ankraj yaplarak gerekli enine donat konulacaktr. Kolonun bytlen
kesiti 7.3.4e gre enine donat ile sarlacaktr. Bytlen kolon kesitinin pas pay, eklenen
dey ve yatay donaty rtmek iin yeterli kalnlkta olacaktr. Yeni ve eski betonun
aderansnn salanmas iin mevcut kolonun yzeyindeki sva tabakas syrlacak ve beton
yzeyleri przlendirilecektir. Bytlm kolon kesitinin eilme, kesme, basn dayanmnn
ve eilme rijitliinin hesabnda brt kesit boyutlar ve eklenen kesit betonunun tasarm
zellikleri esas alnacak, ancak elde edilen rijitlik ve dayanmlar 0.9 ile arplarak azaltlacaktr.
312
15.10.3. Kirilerin Sarlmas

Betonarme kirilerin sarlmasnn amac, kirilerin kesme dayanmlarnn ve baz durumlarda
sneklik kapasitelerinin arttrlmasdr. Aada verilen yntemler ile kirilerin eilme
kapasitesi arttrlamaz.
15.10.3.1 Dtan Etriye Ekleme: Kesme dayanm yetersiz olan kiri mesnet blgelerinde
gerekli sayda etriye ubuu kiriin iki yzne ekil 15.3de gsterildii gibi dtan
eklenecektir. Kiri altna yerletirilen bir elik profile bulonla balanan ubuklar, stteki
demede alan deliklerden geirilerek deme st yzeyinde alan yuvann iine bklerek
yerletirilecektir. Daha sonra betonda alan boluklar beton ile doldurulacaktr. Bu yntem
ayn esaslarla farkl detaylar kullanlarak da uygulanabilir. Kirilerin dtan eklenen etriyeler
ile arttrlan kesme dayanm TS-500e gre hesaplanacaktr. Dtan eklenen etriyelerin
sarglama etkisi yoktur, kiri kesitinin snekliini arttrmaz. Bu uygulamada profil ve bulonlar
d etkilere kar korunmaldr.
15.10.3.2 Lifli Polimer (LP) ile Sarma: LP sarglama ile kiri snekliinin ve kesme
dayanmnn arttrlmasnda tam sarg (tm kesit evresinin sarlmas) yntemi kullanlmaldr.
LP ile glendirilen kiri kesme dayanm EK 15Bde verilen Denk.(15B.1)e gre
hesaplanabilir. Sreksiz (eritler halinde) LP kullanlmas durumunda LP eritlerin aralklar
(wf d 4) deerini gememelidir. LP sargs kirilerde kelerin en az 30 mm yarapnda
yuvarlatlmas ile uygulanacaktr. LP ile yaplan sarglamalarda sarg sonunda en az 200 mm
bindirme yaplmaldr. LP uygulamas retici firma tarafndan nerilen ynteme uygun olarak
gerekletirilmelidir.
Tamir betonu
D etriye
elik profil
ekil 15.3
15.10.4. Blme Duvarlarnn Glendirilmesi
Temel stnden yukarya kadar st ste sreklilik gsteren betonarme ereve iindeki blme
duvarlarnn rijitlii ve kesme dayanm, EK 15Cde tanmlanan glendirme yntemi ile
arttrlabilir. Eer binann glendirilmesi esas olarak blme duvarlarn glendirilmesi ile
yaplyorsa, bu yntem sadece bodrum hari en fazla katl binalarda uygulanabilir.
313
15.10.5. Betonarme Tayc Sistemlerin Yerinde Dkme Betonarme Perdeler ile

Glendirilmesi
Yanal rijitlii ve dayanm yetersiz olan betonarme tayc sistemler, yerinde dkme betonarme
perdelerle glendirilebilir. Betonarme perdeler mevcut ereve dzlemi iinde veya ereve
dzlemine bitiik olarak dzenlenebilir.
15.10.5.1 ereve Dzlemi inde Betonarme Perde Eklenmesi: Betonarme sisteme
eklenecek perdeler ereve ekseninin iinde dzenlenecek, temelden balayarak perde st
kotuna kadar srekli olacaktr. Bu amala, perde u blgesindeki boyuna donatlarn ve gerei
durumunda perde gvdesindeki boyuna donatlarn perde ykseklii boyunca sreklilii
salanacaktr. Perdeler, iinde bulunduklar ereveye ankraj ubuklar ile balanarak birlikte
almalar salanacaktr. Ankraj ubuklar, mevcut ereve elemanlar ile eklenen betonarme
perde eleman arasndaki arayzlerde deprem kuvvetleri altnda oluan kayma gerilmelerini
karlamak iin yeterli dayanma sahip olacaklardr. Arayzlerdeki kayma gerilmelerinin
ereve elemanlar boyunca dalm bilinen mekanik prensiplerine uygun olarak
hesaplanacaktr. Ankraj ubuklarnn tasarmnda TS-500deki srtnme kesmesi esaslar
kullanlacaktr. En kk ankraj ubuu ap 16 mm, en az ankraj derinlii ubuk apnn on
kat ve en geni ubuk aral 400 mm olmaldr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas
durumunda 7.6.5e gre perde u blgesi oluturulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon
bulunmas durumunda mevcut kolondan u blgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli durumlarda
mevcut kolon 15.10.2ye gre bytlerek veya mevcut kolona bitiik perde iinde kolon
dzenlenerek perde u blgesi oluturulacaktr. Her iki durumda da perde u blgesine
eklenecek dey donatlarn katlar arasnda sreklilii salanacaktr. Perdenin altna 16.7 ve
16.8de verilen esaslar uyarnca temel yaplacaktr. Perde temeli, perde tabannda oluan i
kuvvetleri temel zeminine gvenle aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr. Perde temelinde
oluabilecek d merkezlii azaltmak amacyla perde temeli komu kolonlar ierecek ekilde
geniletilerek mevcut kolonlarn eksenel basn kuvvetlerinden yararlanlabilir. Perde temelinin
mevcut temel sistemi ile birlikte almas iin gerekli nlemler alnacaktr.
15.10.5.2 ereve Dzlemine Bitiik Betonarme Perde Eklenmesi: Betonarme sisteme
eklenecek perdeler d ereve ekseninin dnda, ereveye bitiik olarak dzenlenecek,
temelden balayarak perde st kotuna kadar srekli olacaktr. Perdeler bitiik olduklar
ereveye ankraj ubuklar ile balanarak birlikte almalar salanacaktr. Ankraj ubuklar,
mevcut ereve elemanlar ile sisteme eklenen dmerkezli perde eleman arasndaki
arayzlerde deprem kuvvetleri altnda oluan kayma gerilmelerini karlamak iin yeterli
dayanma sahip olacaklardr. Ankraj ubuklarnn tasarmnda 15.10.5.1de verilen esaslara
uyulacaktr.
15.10.5.3 Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas durumunda 7.6.5e gre perde u blgesi
oluturulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmas durumunda mevcut kolondan u
blgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli durumlarda mevcut kolon 15.10.2ye gre bytlerek
perde u blgesi oluturulacaktr. Perdenin altna 16.7 ve 16.8de verilen esaslar uyarnca temel
yaplacaktr. Perde temeli, perde tabannda oluan i kuvvetleri temel zeminine gvenle
aktaracak ekilde boyutlandrlacaktr. Perde temelinde oluabilecek d merkezlii azaltmak
amacyla perde temeli komu kolonlar ierecek ekilde geniletilerek mevcut kolonlarn
eksenel basn kuvvetlerinden yararlanlabilir. Perde temelinin mevcut temel sistemi ile birlikte
almas iin gerekli nlemler alnacaktr.
314
15.10.6. Betonarme Sisteme Yeni ereveler Eklenmesi

Betonarme sistemin dna eklenecek erevelerin temelleri mevcut binann temelleri ile
birlikte dzenlenecektir. Yeni erevelerin mevcut binann tayc sistemi ile birlikte almas
iin bu ereveler mevcut binann demelerine gerekli yk aktarmn salayacak ekilde
balanacaktr.
15.10.7. Betonarme Sistemin Ktlesinin Azaltlmas
Deprem yklerinin azaltlmas amacyla uygulanabilecek en etkin yntemler binann st katnn
veya katlarnn iptal edilerek kaldrlmas, mevcut atnn hafif bir at ile deitirilmesi, atda
bulunan su deposu vb tesisat arlklarnn zemine indirilmesi, ar balkonlarn, parapetlerin,
blme duvarlarn, cephe kaplamalarnn daha hafif elemanlar ile deitirilmesidir.
315
EK 15A DORUSAL ELASTK YNTEMLER LE HESAPTA KOLON, PERDE

VE KR ELEMANLARINDA YERDETRM EKSEN
DNMELERNN TANIMI
15A.0. SMGELER
l
= Eleman toplam boyu
lc
= Eleman net akl
= Dgm noktas dnmesi
= Yerdeitirmi eksen dnmesi
= Plastik dnme
= Akma dnmesi
yi
= Akma erilii
pi
= Plastik erilik
15A.1. TANIMLAR
ift erilikli eilme altndaki tipik bir eilme elemannn ekildeitirme zellikleri ekil
15A.1de gsterilmektedir. Burada l elemann toplam boyunu, lc net akln, kat aras
telenmeyi, i ve j srasyla i ve j dm noktalarnn dnmelerini, ki ve kj srasyla i ve j
ularndaki yerdeitirmi eksen dnmelerini gstermektedir. yi ise i ucunda akma
durumundaki dnmeyi gstermektedir.
ekil 15A.1
15A.2. YERDETRM EKSEN DNMES
Eilme eleman dorusal elastik ekildeitirme durumunda iken, i ucundaki yerdeitirmi
eksen ve dm noktas dnmeleri ile kat aras telenmenin ilikisi aada tanmlanmtr.
316
ki
i
lc
(15A.1)
Kiri elemanlarnda kat aras telenme deeri genel olarak sfr alnabilir ( = 0). Elemann i
ucunda akma meydana geldiinde i ucundaki toplam yerdeitirmi eksen dnmesi, bu utaki
akma dnmesi ve plastik dnmenin toplamna eittir.
ki yi pi
(15A.2)
15A.3. EREVE ELEMANLARINDA AKMA DNMES

Her iki ucunda akma durumuna geen bir eilme elemannn i ve j ularndaki u akma
dnmeleri ve u momentler arasndaki ilikiler Denk.(15A.3)de verilmektedir. Akma
dnmelerinin her iki ucu akma durumunda olan elemanlar iin tanmlanmas, 15.5.4e gre
birim ekildeitirme istemlerinin hesabnda en elverisiz duruma karlk gelmektedir.
yi
M yi lc 1 M yj
1
3EI 2 M yi
(15A.3a)
yj
M yj lc 1 M yi
1
3EI 2 M yj
(15A.3b)
Denk.(15A.3)de Myi ve Myj srasyla i ve j ularndaki etkin akma momentleridir. Akma

momentlerinin ynleri ters saat ynnde art, saat ynnde eksidir. Dolaysyla Denk.(15A.3)
hem ift, hem de tek erilikli eilme durumlarn kapsamaktadr. Etkin akma momenti My, EK
5A.1de verilen tanma uygun olarak elde edilecektir.
15A.4. PERDE ELEMANLARINDA AKMA DNMES
4.5.3.2ye gre perde olarak tanmlanan bir eilme elemannn ularnda akma dnmesi ve
akma momenti arasndaki iliki Denk.(15A.4)de verilmektedir.
M y lc
3EI
317
(15A.4)
EK 15B LFL POLMER LE SARGILANAN KOLONLARDA DAYANIM VE

SNEKLK ARTIININ HESABI
15B.0. SMGELER
As
= Kolon donat alan (tek ubuk iin)
= Kesit genilii
bw
= Kiri gvde genilii
= Kesitin faydal ykseklii
= Pas pay kalnl
Ef
= Lifli polimerin elastisite modl
fcc
= Lifli polimerle sarglanm betonun basn dayanm
fcm
= 15.2.4.3e gre tanmlanan mevcut beton basn dayanm
fym
= 15.2.4.3e gre tanmlanan mevcut elik akma dayanm
= alan dorultudaki kesit boyutu
fhs
= Enine donatda 0.001lik birim uzamaya karlk gelen gerilme
fl
= Lifli polimerin salad yanal basn
Ls
= Varolan bindirme boyu
= Bindirme yaplm donat says
nf
= Tek yzdeki LP sarg tabaka says
= ekirdek kesiti evresi
rc
= Kelerde yaplan yuvarlatma yarap
sf
= Lifli polimer eritlerin eksenden eksene aral
tf
= Bir tabaka lifli polimer iin etkili kalnlk
Vc
= Kesme kuvveti dayanmna betonun katks
Vf
= Lifli polimerin kesme kuvveti dayanmna katks
Vmax
= Asal basn gerilmelerini snrlamak iin tanmlanan kesme kuvveti
Vr
= Kolon veya kiriin kesme dayanm
Vw
= Kesme kuvveti dayanmna enine donatnn katks
wf
= Lifli polimer eritinin genilii
cc
= Sarglanm beton basn dayanmna kar gelen birim ksalma
= Lifli polimerin etkin birim uzama limiti
fu
= Lifli polimerin kopma birim uzamas
= Kesit ekil etkinlik katsays
= Donat ap
= Lifli polimerin hacmsal oran

318
15B.1. KOLONLARIN KESME DAYANIMININ ARTTIRILMASI

LP ile sarglanm kolonlarn ve kirilerin kesme kuvveti dayanm Denk.(15B.1) ile hesaplanr.
Vr Vc Vw Vf Vmax
(15B.1)
Kesme kuvveti dayanmna betonun katks Vc , enine donatnn katks Vw ve asal basn
gerilmelerini snrlamak zere tanmlanan Vmax deerleri TS-500 tarafindan nerilen
denklemler ile, ancak 15.2ye gre belirlenen mevcut malzeme dayanmlar kullanlarak
hesaplanacaktr. Kesme kuvveti dayanmna LP sargnn katks Vf sarglamann eritler
halinde olmas durumunda Denk.(15B.2) ile hesaplanacaktr.
Vf
2 nf tf wf Ef f d
sf
(15B.2)
Denk.(15B.2)de nf tek yzdeki LP sarg tabaka saysn, tf bir tabaka LP iin etkili kalnl, wf
LP eridinin geniliini, Ef LP elastisite moduln, f LP etkin birim uzama snrn, d eleman
faydal yksekliini, sf ise LP eritlerin, eksenden eksene olmak zere, aralklarn
gstermektedir (ekil 15B.1). Sarglamann srekli yaplmas durumunda, wf = sf alnacaktr.
Etkin birim uzama deeri Denk.(15B.3)e gre alnacaktr.
f 0.004
(15B.3)
f 0.50 fu
Denk.(15B.3)de fu LP kopma birim uzamasdr. Sreksiz (eritler halinde) LP kullanlmas

durumunda LP eritlerin aralklar sf, (wf d 4) deerini gemeyecektir.
Tabla
rc
d
Lifli
polimer
tam sarg
sf
wf
b) Kiriler
a) Kolonlar
ekil 15B.1
15B.2. KOLONLARIN EKSENEL BASIN DAYANIMININ ARTTIRILMASI
LP sarglama ile kolonlarn eksenel basn dayanmlarnn arttrlabilmesi iin, kolon kesitinin
uzun boyutunun ksa boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Kolonlarn enkesitleri
dikdrtgenden elipse dntrlerek LPnin etkinlii arttrlabilir. Elips kesitlerde uzun
boyutun ksa boyuta oran en fazla olabilir. LP ile sarglanm bir kolonun eksenel yk
dayanm hesaplanrken beton basn dayanm iin fcd yerine Denk.(15B.4) ile belirlenen fcc
deeri kullanlacaktr.
fcc fcm 1+2.4(f1 / fcm ) 1.2f cm
319
(15B.4)
Denk.(15B.4)de fcm sarlmam betonun mevcut basn dayanm, f l LP sargnn salad

yanal basn miktardr. f l Denk.(15B.5)e gre hesaplanacaktr.
fl
1
a f f Ef
2
(15B.5)
Denk.(15B.5)def Denk.(15B.3) ile hesaplanacaktr. Bu denklemde a kesit ekil etkinlik

katsays, f LP hacmsal orandr. a eitli kesitler iin Denk.(15B.6)da verilmitir.
1
b
a
h
2
2
1 b 2rc h 2rc
3bh
Dairesel kesit
Elips kesit
Dikdrtgen kesit
(15B.6)
Denk.(15B.6)da b ve h dikdrtgen kesitler iin ksa ve uzun kenar boyutlar, eliptik kesitlerde
ksa ve uzun boyutlar iin elipsin ilgili boyutlar, rc ise dikdrtgen kesitlerde kelerde yaplan
yuvarlatmann yarapdr (ekil 15E.2).
b
b
rc
rc
rc
h
Dolgu
beton
a)Dairesel Kolon
b) Drtgen Kolon
c) Eliptik Kolon
ekil 15B.2
15B.3. KOLONLARIN SNEKLNN ARTTIRILMASI
LP sarglama ile kolonlarn snekliinin arttrlabilmesi iin, kolon kesitinin uzun boyutunun
ksa boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Elips kesitlerde uzun boyutun ksa boyuta oran
en fazla olabilir. LP ile sarglanm bir kolonda sarglanm beton basn dayanmna kar
gelen birim ksalma (cc) Denk.(15B.7) ile belirlenebilir.
cc 0.002 1 15 f1 f cm
0.75
(15B.7)
Denk.(15B.7)defl Denk.(15B.5) ile hesaplanacaktr. LP sarglama ile snekliin

arttrlabilmesi iin Denk.(15B.4) ile belirtilmi olan minimum dayanm art salanmaldr.
(a) Dorusal elastik hesap yntemleri kullanlrken herhangi bir kolonda Denk.(15B.7) ile
hesaplanan cc deerinin 0.018 deerinden byk olmas durumunda szkonusu kolonun
sarglanm olduu, aksi halde sarglanmam olduu kabul edilir.
320
(b) Dorusal elastik olmayan hesap yntemleri iin LP ile sarglanm kesitlerin momenterilik ilikisi elde edilirken, LP ile sarglanm beton iin iki dorudan oluacak ekilde
idealletirilmi bir gerilme-ekildeitirme ilikisi kullanlabilir. Bu ilikide bkm noktasnda
gerilme ve ekildeitirme deerleri fc (kapasite) ve 0.002 alnabilir. Gerilme-ekildeitirme
ilikinin son noktasndaki deerler Denk.(15B.4) ve Denk.(15B.7) ile hesaplanr. Plastik
ekildeitirmelerin meydana geldii LP ile sarglanm betonarme tayc sistem
elemanlarnda, performans dzeylerine gre izin verilen maksimum beton birim ksalma
deerleri kesit gme snr iin Denk.(15B.7) ile hesaplanan deere eit, gvenlik snr iin
Denk.(15B.7) ile hesaplanan deerin %75i, minimum hasar snr iin ise 0.004 alnacaktr.
Bu deerler ve kesitteki donat eliinin birim uzama deerleri 15.6.9da belirtilen st snrlar
aamaz.
15B.4. KOLONLARDA YETERSZ BNDRME BOYU N SARGILAMA
Kesit boyut oran ikiden byk olan veya boyuna donatlar dz yzeyli olan kolonlar iin sarg
etkisi yetersiz olacandan bindirme blgelerinin glendirmesi LP sargs ile yaplamaz.
Boyuna donatlar nervrl olan kolonlarda bindirme boyu yetersizliini gidermek zere
gereken LP kalnl Denk.(15B.8)e gre hesaplanr.
tf
500 bw ( f k f hs )
Ef
(15B.8)
Denk.(15B.8)de bw kesit genilii, f hs enine donatda 0.001 birim uzamaya karlk gelen
gerilmedir. a faktr farkl kesitler iin Denk.(15B.6)ya gre hesaplanmaldr.
Denk.(15B.8)deki f k deeri Denk.(15B.9)a gre hesaplanacaktr.
fk
As f ym
p
2n 2( d ) Ls
(15B.9)
Denk.(15B.9)da As kolon donat alan (tek ubuk iin), fym mevcut donat akma dayanm, p
ekirdek kesiti evresi, n bindirme yaplm donat says, donat ap, d pas pay kalnl
ve Ls varolan bindirme boyudur.
321
EK 15C DOLGU DUVARLARININ GLENDRLMES

15C.0. SMGELER
Ad
= Dolgu duvarnn yatay kesit alan
ad
= Edeer basn ubuunun genilii (mm)
Ec
= ereve betonunun elastisite modl
Ed
= Dolgu duvarnn elastisite modl
fd
= Dolgu duvarnn basn dayanm
fyd
= Hasr donat eliinin tasarm akma dayanm
hd
= Dolgu duvarnn ykseklii (mm)
Ik
= Kolonun atalet momenti (mm4)
kd
= Edeer basn ubuunun eksenel rijitlii
min
= Ankraj ubuu minimum derinlii
rd
= Dolgu duvarnn kegen uzunluu (mm)
smax
= Ankraj ubuu maksimum aral
td
= Dolgu duvarnn kalnl (mm)
Vd
= Dolgu duvarnn kesme kuvveti dayanm
min
= Ankraj ubuu minimum ap
= Edeer basn ubuu katsays
sh
= Perdede ve duvarda yatay gvde donatlarnn perde gvdesi brt enkesit alanna
oran
= Edeer basn ubuunun yatay ile olan as
= Dolgu duvarnn kayma dayanm
15C.1. DOLGU DUVARLARININ GLENDRLMES

15.10.4e gre, temel stnden yukarya kadar st ste sreklilik gsteren betonarme ereve
iindeki dolgu duvarlarnn rijitlii ve kesme dayanm, aada tanmlanan glendirme
yntemi ile arttrlabilir.
15C.2. DOLGU DUVARLARIN HASIR ELK DONATILI ZEL SIVA LE
GLENDRLMES
Dolgu duvarlarnn rijitlii ve kesme dayanm, duvar yzne uygulanan hasr elik donatl,
zel karml sva tabakas ile arttrlabilir.
(a) Sva tabakasnn kalnl en az 30 mm, hasr donat pas pay ise en az 20 mm olmaldr.
zel sva 4 hacim kum, 1 hacim imento ve 1 hacim kire karm ile yaplacaktr. Bu karmla
yaplan svann basn dayanm en az 5 MPa olacaktr.
(b) Glendirilecek duvarlarn kegen uzunluunun glendirme ncesi kalnlna oran
30dan kk olmaldr. Bu trl uygulamalarda mevcut ereve iinde basn ubuu oluumu
salanmal ve ereveye yk aktarm iin gerekli ankrajlar dzenlenmelidir. Bunun iin
322
uygulamann yaplaca duvar yz ile ereve elemanlarnn d yz arasnda en az 30 mm

derinliinde boluk olmaldr (ekil 15C.1). Aksi halde bu tr duvar glendirmesi
uygulanamaz.
(c) Donatl sva tabakas ile ereve elemanlar arasnda kullanlacak ereve ankraj
ubuunun en kk ap 12 mm, en az ankraj derinlii ubuk apnn on kat ve en geni ubuk
aral 300 mm olmaldr. Ayrca donatl sva tabakas ile mevcut dolgu duvarn birlikte
almasnn salanmas iin duvar dzlemine dik ynde, her bir metrekare duvar alannda drt
adet gvde ankraj yaplacaktr. Duvara dik ynde yaplacak gvde ankraj ubuklar dolgu
duvarn har derzleri iine gmlecek ve ubuk ap en az 8 mm, ankraj derinlii ubuk apnn
en az on kat olacaktr. Duvar dzlemine paralel ve dik dorultuda yaplacak tm ankraj
ubuklar alacak deliklere epoksi esasl bir malzeme ile ekilecek ve ular L eklinde 90
derece bklerek hasr donatnn iine geirilecektir. Uygulama detaylar ekil 15C.1de
gsterilmektedir.
(d) Glendirilen dolgu duvarlarnda oluan kuvvetlerin zemine gvenle aktarlmas iin
gerekli olan temel dzenlemesi yaplmaldr. Hasr elik donat ile glendirilen duvarlar
aada verilen esaslara gre yap modeline katlacaktr.
15C.2.1 Modelleme Esaslar: Hasr elik donat ile glendirilen dolgu duvarlarnn yap
modelinde temsil edilmesi iin kullanlacak olan rijitlik ve dayanm zellikleri aada
tanmlanmtr. Yap modelinde betonarme ereve iinde dzenlenmi ve kegen
uzunluunun kalnlna oran 30dan kk olan dolgu duvarlar gz nne alnacaktr. Duvar
yzey alanna oran %10'u gemeyen boluklarn bulunduu duvarlarn yap modeline
katlmasna, boluklarn konumu kegen basn ubuu oluumunu engellememesi kouluyla
izin verilebilir. Hasr elik ile glendirilmi dolgu duvarlar, uygulanan deprem ynnde
basn kuvveti alan edeer kegen ubuk elemanlar ile temsil edileceklerdir.
(a) Rijitlik: Edeer basn ubuunun kalnl glendirilmi dolgu duvarnn kalnlna
eittir. Basn ubuu genilii ad Denk.(15C.1)den hesaplanacaktr.
ad 0.175 d hk
0.4
rd
(15C.1)
Burada ad ubuk genilii (mm) , hk kolon boyu (mm), rd dolgu duvar kegen uzunluudur
(mm). d Denk.(15C.2)den hesaplanacaktr.
1
E t sin2 4
d d d
4 Ec I k hd
(15C.2)
Denk.(15C.2)de Ed ve Ec dolgu duvar ve ereve betonunun elastisite modl, td ve hd

glendirilmi duvarnn kalnl ve ykseklii (mm), Ik kolonun atalet momenti (mm4) ve
kegenin yatay ile olan asdr. Kegen basn ubuk elemannn eksenel rijitlii
Denk.(15C.3) ile hesaplanacaktr.
kd
ad td Ed
rd
(15C.3)
(b) Kesme Dayanm: Hasr elik donat ile glendirilen dolgu duvarnn kesme dayanm,
kegen ubuun edeer basn kuvveti dayanmnn yatay bileeni olarak kabul edilecektir.
Yatay kesit alan Ad, basn dayanm fd ve kayma dayanm d olan glendirilmi dolgu
duvarnn kesme kuvveti dayanm Vd, Denk.(15C.4) ile hesaplanacaktr.
Vd Ad (d f yd sh ) 0.22 Ad f d
323
(15C.4)
Burada fyd hasr donatnn tasarm akma dayanm, sh ise duvardaki yatay gvde donatlarnn
duvar brt enkesit alanna orandr. Hasr donat yatay ve dey ynlerde ayn donat alanna
sahip olmaldr.
15C.2.2 Malzeme zellikleri: Yukarda verilen denklemlerde Ed, fd ve d iin eitli tula
trlerinden yaplan dolgu duvarlarnda nerilen deerler aada verilmitir. Elastisite
modlnn, basn ve kesme dayanmlarnn hesaplanmasnda glendirilmi duvarn
kompozit kesit yaps dikkate alnabilir.
Boluklu fabrika tulas: Ed 2000 MPa; fd 3.0 MPa; d 0.20 MPa (15C.5a)
Dolu harman tulas:
Ed 2000 MPa; fd 5.0 MPa; d 0.25 MPa (15C.5b)
Gazbeton blok:
Ed 1000 MPa; fd 2.5 MPa; d 0.20 MPa (15C.5c)

A
Sva
Kiri
l
s
A
ereve Ankraj
Donats
Gvde Ankraj
Yzey svas
Hasr Donat
Tula duvar
Duvar
A-A Kesiti
ekil 15C.1
324
BLM 16 DEPREM ETKS ALTINDA TEMEL ZEMN VE TEMELLERN

TASARIMI N ZEL KURALLAR
16.0. SMGELER
Ac
= Temel altnda basn gerilmelerinin olutuu toplam alan [m2]
BYS
= Dilim genilii [m]
bc , bq , b = Temel taban eimi dzeltme katsaylar
CB
= Sondaj delgi ap dzeltme katsays
CE
= Enerji oran dzeltme katsays
CM
= Tasarm depremi moment bykl dzeltme katsays
CN
= Kohezyonsuz zeminlerde uygulanan jeolojik gerilme (derinlik) dzeltme katsays
CR
= Tij boyu dzeltme katsays
CRRM7.5 = Moment bykl 7.5 olan depreme kar gelen evrimsel dayanm oran
CS
= Numune alc tipi dzeltme katsays
cu
= Drenajsz kayma dayanm [kPa]
(cu )30
= st 30 metredeki ortalama deranajsz kayma dayanm [kPa]
cu,i
= iinci alt tabakann deranajsz kayma dayanm [kPa]
= Kazk ap [mm]
DTS
dc , dq , d = Temel derinlii dzeltme katsaylar
dsu
= Su altndaki duvar ykseklii [m]
Edev
= Dayanma yapsn devrilmeye zorlayan etkiler toplam
Et
= Statik ve depremi ieren ykleme durumlarna ilikin tasarm etkileri
FH
= eve etkiyen yatay eylemsizlik kuvveti [kN]
FV
= eve etkiyen dey eylemsizlik kuvveti [kN]
Gmaks
= Maksimum kayma modl [MPa]
g c , g q , g = Zemin eimi dzeltme katsaylar

H
= Dayanma yaps toplam ykseklii [m]
Hb
= Bodrum perdesinin toplam ykseklii [m]
Hc
= Dilim tabannn orta noktasndan dilim merkezine olan dey uzakl [m]
hi
= iinci alt tabaka kalnl [m]
ic , iq , i
= Ykleme eiklii dzeltme katsaylar

325
= Tipik toplam (statik+dinamik) toprak basnc katsays
Ka
= Toplam (statik+dinamik) aktif toprak basnc katsays
Kp
= Toplam (statik+dinamik) pasif toprak basnc katsays
kh
= Statik-edeer yatay deprem katsays
kv
= Statik-edeer dey deprem katsays
= Standart penetrasyon deneyi (SPT) darbe says
Nb
= Temel ba kirii tasarm eksenel kuvveti [kN]
Nk
= Temel ba kiriinin baland kolon veya perdedeki en byk eksenel kuvvet

[kN]
(N60 )30
= st 30 metredeki ortalama standart penetrasyon darbe says
N 60,i
= iinci alt tabakann standart penetrasyon darbe says
N1,60
= Dzeltilmi SPT vuru says
N1,60f
= nce dane ieriine gre dzeltilmi SPT vuru says
Pt
= Dayanma yapsna etkiyen toplam (statik ve dinamik) toprak basncnn bilekesi
Psu
= Bileke statik su basnc [kN/m2]
Ptv
= Temel tabanna etkiyen tasarm dey basn kuvveti, kaza etkiyen dey
tasarm kuvveti [kN]
Pty
= Kaza etkiyen yanal tasarm kuvveti [kN]
psu
= Statik su basnc [kN/m2]
Qks
= Kazk karakteristik evre srtnmesi direnci [kN]
Qku
= Kazk karakteristik u direnci [kN]
Qktv
= Kazk karakteristik toplam tama gc [kN]
Qs
= Kazk evre srtnmesi direnci [kN]
Qtv
= Kazn dey tasarm dayanm [kN]
Qty
= Kazn yanal tasarm dayanm [kN]
Qu
= Kazk u direnci [kN]
= Ek yk (srarj) [kN/m2]
qk
= Temel tama gc karakteristik dayanm [kN/m2]
qo
= Temel seviyesinde etkiyen dey yk, kesme ve moment etkilerinin oluturduu

temel taban basnc [kN/m2]
qt
= Temel tama gc tasarm dayanm [kN/m2]
Rd
= Dairesel gme yzeyinin yarap [m]
Rdev
= Dayanma yapsnda devrilmeye kar koyan etkiler ve direnler toplam

326
Rk
= Karakteristik dayanm [kN/m2]
Rpk
= Karakteristik pasif diren [kN/m2]
Rpt
= Tasarm pasif direnci [kN/m2]
Rt
= Tasarm dayanm [kN/m2]
Rth
= Tasarm srtnme direnci [kN/m2]
= Statik-edeer deprem azaltma katsays
SDS
= Ksa periyod tasarm spektral ivme katsays
ST
= Toporafik bytme katsays
= Kazk sralar ara uzaklnn kazk apna oran
sc , sq , s = Temel ekli dzeltme katsaylar

t
= elik boru kazk et kalnl [mm]
= Dilim tabannda etkiyen su basnc [kN/m2]
VS
= Kayma dalgas hz [m/s]
(VS )30
= st 30 metredeki ortalama kayma dalgas hz [m/s]
VS,i
= iinci alt tabakann kayma dalgas hz [m/s]
Vth
= Temel tabannda etkiyen tasarm yatay kuvveti [kN]
= Kayan ev ktlesinin arl [kN]
Ws
= Dilim arl [kN]
= Su yzeyinden aaya doru llen ykseklik [m]
= Statik-edeer dinamik su basncnn bilekesinin su yzeyinden llen derinlii
= Dilim tabannn yatayla yapt a [rad]
= Duvar arkas zemin yzeyinin yataya gre eim as [rad]
= Kazklarda grup etkisinin yaklak olarak gznne alnmas iin ampirik azaltma
katsays
Psu
= Bileke dinamik su basnc [kN/m2]
= Depremden meydana gelen ek zemin basnc [kN/m2]
psu (z)
= Statik-edeer dinamik su basncnn su derinlii boyunca deiimi [kN/m2]
= Temel taban ile zemin arasndaki srtnme as [rad]
= Zemin ile duvar arasndaki srtnme as [rad]
= Zeminin tasarm kayma direnci as [rad]
= Zeminin suya doygun birim hacm arl [kN/m3]
= Zeminin kurudaki birim hacm arl [kN/m3]
su
= Suyun birim hacm arl [kN/m3]

327
= Zeminin tipik birim hacm arl [kN/m3]
= Dayanm katsays
Rdev
= Dayanma yapsnda devrilmeye kar tasarm gvenlik katsays
Rh
= Srtnme direnci dayanm katsays
Rk
= Kaymaya kar tasarm gvenlik katsays
Rp
= Pasif diren dayanm katsays
Rsb
= Kazk evre srtnme direnci (basn) dayanm katsays
Rsc
= Kazk evre srtnme direnci (ekme) dayanm katsays
Rt
= Kazk toplam tama gc (basn) dayanm katsays
Ru
= Kazk u direnci dayanm katsays
Rv
= Temel tama gc dayanm katsays
= Duvar nndeki yataydan duvar arkasna doru llen a [rad]
= Zemini birim hacm ktlesi [t/m3]
deprem
= Zeminde depremden oluan ortalama tekrarl kayma gerilmesi [kPa]
= Zeminin svlama direnci [kPa]
= Statik-edeer deprem katsaysna bal a [rad]
16.1. KAPSAM
16.1.1 Deprem etkisi altnda tasarm yaplacak yeni binalar ile deprem performans
deerlendirilecek veya glendirilecek mevcut binalar iin gerekli zemin aratrmalarnn
kapsam, zemin koullarnn, snf ve parametrelerinin belirlenmesi, bina temellerinin ve evre
bodrum perdelerinin deprem etkisi altnda tasarm, yap-zemin etkileimi analizleri ve zemin
svlama potansiyelinin deerlendirilmesi, bu konulardaki ynetmelik ve standartlarla birlikte
ncelikle bu Blmde verilen kural ve koullara uyularak yaplacaktr.
16.1.2 Zemin dayanma (istinat) yaplarnn ve evlerin deprem etkisi altnda tasarm ilkeleri
de bu Blmde verilmitir.
16.1.3 Gerekli olmas durumunda uygulanmak zere, arazi zemin zelliklerinin yerinde
iyiletirilmesine ilikin kurallar EK 16Dde verilmitir.
16.2. ZEMN KOULLARININ TANIMLANMASI
naat alan zemin koullarnn tanmlanmas, yapsal tasarm iin gerekli geoteknik
parametrelerin belirlenmesi ve raporlanmas iin yaplacak almalar aada belirtilmitir.
16.2.1. Zemin Aratrmalar
16.2.1.1 Zemin koullarnn belirlenmesi iin, arazi ve laboratuvar almalarn ieren zemin
aratrmalar yaplacaktr. Zemin aratrmalarnn kapsam, yap ve bileenlerinin zellikleri,
jeolojik yap ve zemin birimlerinin zellikleri, civar yaplarn durumu, yeralt suyu durumu ve
blgesel deprem zellikleri dikkate alnarak planlanacak, yeterli say ve derinlikte sondajlar
328
ve/veya muayene ukurlar alacak, gerekli arazi deneyleri yaplacak, rselenmi ve

rselenmemi rnekler alnarak laboratuvar deneyleri uygulanacaktr.
16.2.1.2 Zemin aratrmalar EK 16A'da tanmlanan kurallara gre yaplacaktr.
16.2.2. Zemin ve Temel Etd Raporlar
Zemin ve Temel Etd Raporlar, zemin aratrmalar sonularnn sunulaca Veri Raporu ve
tasarma ynelik olarak hazrlanacak Geoteknik Rapordan oluacaktr.
16.2.2.1 Veri Raporu, arazi ve laboratuvarda gerekletirilmi zemin aratrmalarnda elde
edilen verilerin sunulduu rapordur. Bu rapor kapsamnda, blgenin jeolojik yaps ve proje
sahasnn jeolojik zellikleri, aratrma sondajlar ve muayene ukuru loglar, zemin kesitleri
ve yeralt su dzeyi, arazi ve laboratuvar deneyleri sonular, jeofizik aratrma bulgular vb.
zemin aratrma sonular sunulacaktr.
16.2.2.2 Geoteknik Rapor, statik, dinamik ve deprem etkileri gz nne alnarak, arazi zemin
modelinin oluturulduu, zemin tabakalar iin geoteknik tasarm parametrelerinin verildii,
temel tipleri seimine ilikin seeneklerin irdelendii, mhendislik analizleri ve
deerlendirmeler ile temel tasarmna ilikin nerilerin sunulduu rapordur. Geoteknik raporun
ieriine ilikin aklamalar aada verilmitir:
(a) Veri raporunda sunulan arazi zemin aratrmalar bulgular deerlendirilerek, arazi zemin
modeli oluturulacak, yap ykleri ve deprem etkisi altnda zemin tabakalarnn davran
irdelenecek, yapnn ve temellerinin tasarmna ilikin geoteknik tasarm parametreleri
verilecektir.
(b) Yap zellikleri ve beklenen performans dzeyi ile uyumlu temel sistemi seilecek, tama
gc ile ksa ve uzun sreli zemin yer deitirme-oturma deerleri verilecek, bu kapsamda
zeminlerin ime davran, net temel basnlar ve olas kaldrma kuvvetleri dikkate alnacaktr.
(c) Zemin iyiletirme ve/veya glendirmesine gereksinim duyulmas halinde, olas yntemler
irdelenecek, nerilen ynteme ilikin uygulama esaslar tanmlanacak, iyiletirilmi zemin iin
hedeflenen zemin zellikleri, temellerin tama gc ve yerdeitirme deerleri verilecektir.
(d) Geici veya kalc temel kazlarnda uygulanacak iksa sistemlerinin tasarm iin gereken
zemin parametreleri verilecektir. ev durayszl tehlikesi olan eimli arazilerde ina edilecek
yaplar iin, kaz ve ina admlar dikkate alnarak, ev durayllk analizleri yaplacak ve
kaymaya kar alnacak uygun nlemler belirlenecektir.
16.3. ZEMN PARAMETRELERNN BELRLENMES
Deprem etkisi altnda bina temellerinin tasarm, yerel zemin snflarnn tanmlanmas ve
istinat yaplar ile evlerin analizlerinde kullanlacak zemin parametrelerinin belirlenmesinde
aadaki esaslara uyulacaktr.
16.3.1.1 Deerlendirmelerde ykleme hz ve saha zeminlerinin geirimlilik koullarna gre
belirlenecek drenajl veya drenajsz koullarla uyumlu mukavemet parametreleri
kullanlacaktr.
16.3.1.2 Kohezyonlu zeminlerde, deprem etkisinde oluabilecek mukavemet kayplar /
yumuama gznne alnarak, toplam gerilme analizlerinde drenajsz kayma mukavemeti (cu)
deeri kullanlacaktr.
329
16.3.1.3 Kohezyonsuz zeminlerde, deprem etkisinde oluacak boluk suyu basnc artlar ve
isel srtnme deeri azallar dikkate alnarak, toplam gerilme analizlerinde drenajsz kayma
mukavemeti (cy,u) deeri kullanlacaktr.
16.3.1.4 Kohezyonlu ve kohezyonsuz zeminler iin geerli olmak zere, deprem etkileri
altnda boluk suyu basnlarnn belirlenebilmesi durumunda, efektif gerilme parametreleri
kullanlarak analizler yaplabilecektir.
16.3.1.5 Kayalar iin en az tek eksenli basn mukavemeti qu, jeolojik mukavemet indisi (GSI)
deerleri vb. kaya ktle snflandrma parametreleri kullanlarak uygun mukavemet
parametreleri belirlenecektir.
16.3.1.6 Analizlerde kullanlacak maksimum kayma modl, Gmaks aadaki ilikiden elde
edilecektir.
Gmaks VS2
(16.1)
Kayma dalgas hznn ( VS ) jeofizik yntemler ile yerinde llmesi tercih edilmelidir. Standart
penetrasyon deneyi (SPT), koni penetrasyon deneyi (CPT) gibi arazi deney sonular ve
bantlar kullanlarak da hesaplanabilir.
16.3.1.7 16.4e gre yerel zemin snflarnn belirlenmesinde kayma dalgas hz VS , SPT
darbe says N ve kohezyonlu zeminler iin cu deeri kullanlr.
16.3.1.8 Sahaya zel zemin davran analizleri ve dinamik zemin-yap etkileimi
analizlerinde, deprem dalgalarnn zemin profili iinde yaylm srasnda oluan kayma birim
ekildeitirmesi ile uyumlu kayma modl ve edeer histeretik snm katsays
kullanlacaktr. (Bkz.16.5.2)
16.4. YEREL ZEMN SINIFLARININ BELRLENMES
16.4.1 Blm 2ye gre deprem tasarm spektrumlarnn tanmlanmasnda esas alnacak yerel
zemin snflar, bu Blme gre yaplacak zemin aratrmalar ile belirlenecektir.
(a) Sahaya zel aratrma ve deerlendirme gerektiren zeminler, ZF snf zeminler olarak
snflandrlmtr. Bu snftaki zeminlere ilikin tanmlar Tablo 16.1in son satrnda
verilmitir.
(b) ZA, ZB, ZC, ZD ve ZE olarak tanmlanan dier yerel zemin snflarnn belirlenmesi iin,
bu snflara ilikin zellikler Tablo 16.1in dier satrlarnda verilmitir.
16.4.2 Tablo 16.1de verilen zemin parametreleri, zemin profilinin temel veya kazk bal
alt kotundan itibaren aaya doru en st 30 m kalnlndaki ksm iin belirlenecektir.
Birbirinden belirgin ekilde farkl zemin ve kaya tabakalarn ieren zemin profillerinde st 30
metredeki tabakalar, yeteri kadar alt tabakaya ayrlarak en stte i = 1 ve en altta i = N olacak
ekilde sralanacaktr. st 30 metredeki ortalama kayma dalgas hz (VS )30 , ortalama standart
penetrasyon darbe says (N60 )30 ve ortalama dranajsz kayma dayanm (cu )30 Denk.(16.2)
ile hesaplanacaktr:
330
(VS )30
30
N h
i
i=1 VS,i
(N60 )30
30
h
i
i=1 N 60,i
(cu )30
30
N h
i
i=1 cu,i
(16.2)
Burada hi deeri (i) numaral alt tabakann kalnln [m], VS,i , N 60,i ve cu,i deerleri ise, sras
ile, ayn alt tabakann kayma dalgas hzn [m/s], standard penetrasyon deneyi darbe saysn
[darbe/30 cm] ve drenajsz kayma dayanmn [kPa] gstermektedir.
16.4.3 Yzeysel temellerde, temel taban kotu ile kaya st kotu arasnda kalnl 3 mden
fazla zemin bulunmas durumunda ZA ve ZB snf tanmlamas yaplmayacaktr.
16.5. DEPREM ETKS ALTINDA SAHAYA ZEL ZEMN DAVRANI
ANALZLER
16.5.1. Kapsam
16.5.1.1 Sahaya zel zemin davran analizleri, taban kayasnda tanmlanan deprem yer
hareketinin zemin tabakalar boyunca deiimini ve zemin yzeyindeki deprem yer hareketini
belirlemek zere yaplr.
Tablo 16.1 Yerel Zemin Snflar
Yerel
Zemin
Snf
st 30 metrede ortalama
Zemin Cinsi
(VS )30
(N60 )30
(cu )30
[m/s]
[darbe /30 cm]
[kPa]
> 1500
ZA
Salam, sert kayalar
ZB
Az ayrm, orta salam kayalar
760 1500
ZC
ok sk kum, akl ve sert kil tabakalar veya

ayrm, ok atlakl zayf kayalar
360 760
> 50
> 250
ZD
Orta sk sk kum, akl veya ok kat kil

tabakalar
180 360
15 50
70 250
ZE
Gevek kum, akl veya yumuak kat kil

tabakalar veya
PI > 20 ve w > % 40 koullarn salayan
toplamda 3 metreden daha kaln yumuak kil
tabakas ( cu 25 kPa ) ieren profiller
< 180
< 15
< 70
ZF
Sahaya zel aratrma ve deerlendirme gerektiren zeminler:

1) Deprem etkisi altnda kme ve potansiyel gme riskine sahip zeminler (svlaabilir zeminler,
yksek derecede hassas killer, gebilir zayf imentolu zeminler vb),
2) Toplam kalnl 3 metreden fazla turba ve/veya organik ierii yksek killer,
3) Toplam kalnl 8 metreden fazla olan yksek plastisiteli (PI > 50) killer,
4) ok kaln (> 35 m) yumuak veya orta kat killer.
16.5.1.2 Bina temeli ve yakn evresinde zemin ortamnn yaklak olarak yatay tabakalardan
olutuu durumlarda, sahaya zel zemin davran analizleri iin aada 16.5.2de esas alnan
tek boyutlu yatay tabakal serbest zemin modeli kullanlabilir. Aksi durumlarda iki veya
boyutlu zemin modelleri kullanlacaktr.
16.5.1.3 Tablo 16.1e gre ZF snf olarak tanmlanan zeminlerin yzeyindeki deprem yer
hareketini belirlemek zere sahaya zel zemin davran analizinin yaplmas zorunludur.
331
16.5.1.4 Sahaya zel serbest zemin analizlerinin sonular, kazkl temeller iin 16C.3.2 ve
16C.4.2de aklanan kinematik etkileim analizlerinde deprem verisi olarak kullanlacaktr.
16.5.2. Dorusal Olmayan Serbest Zemin Modeli ve Deprem Analizi
16.5.2.1 Sahaya zel zemin davran modelinin oluturulmas amac ile, yatay zemin
tabakalarnda kayma birim ekildeitirmesine bal olarak kayma modllerinin ve edeer
histeretik snm katsaylarnn dorusal olmayan deiimlerinin tanmlanmas gereklidir. Bu
parametreler, arazi ve laboratuar deneylerine ve benzer zemin koullar iin literatrde yer alan
ve genel kabul gren bilgilere gre tanmlanacaktr.
16.5.2.2 Zemin davran analizleri, yatay tabakal serbest zemin modeli erevesinde taban
kayasnda tanmlanan deprem yer hareketi altnda 16.5.2.1de tanmlanan dorusal olmayan
dinamik zemin parametreleri esas alnarak aadaki analiz yntemlerinden biri ile yaplacaktr:
(a) Zaman tanm alannda dorusal olmayan analiz,
(b) Frekans tanm alannda edeer dorusal hesap modeli kullanlarak ardk yaklamla
dorusal olmayan analiz.
16.5.2.3 Serbest zemin modeli aadaki ekilde oluturulacaktr:
(a) Tablo 16.1e gre yerel zemin snf ZA veya ZB olarak tanmlanan zemin tabakas,
depremin zemin profiline etki ettirilecei mhendislik taban kayas olarak alnacaktr. Bu
durumda 2.3.5e veya 2.4.1e gre tasarm deprem yer hareketini tanmlayan spektral
byklkler, Tablo 2.1 ve Tablo 2.2de ZA veya ZB yerel snf iin verilen yerel zemin etki
katsaylar gznne alnarak kltlecektir.
(b) Ancak, ZA veya ZB snf zeminin ok derinlerde olmas durumunda tabakal zemin modeli,
Tablo 16.1e gre yerel zemin snf ZC veya ZD olan zemin tabakas ile sonlandrlabilir.
Ancak zemin modelinin derinlii en byk bina geniliinden, 30 mden ve kazkl temel
durumunda en uzun kazk boyundan daha az olamaz. Bu durumda deprem etkisi, taban kayas
yerine bu tabakann stnde tanmlanacak ve 2.3.5e veya 2.4.1e gre tasarm deprem yer
hareketini tanmlayan spektral byklkler Tablo 2.1 ve Tablo 2.2de ZC veya ZD yerel snf
iin verilen yerel zemin etki katsaylar ile bytlecektir. Bu tabaka ve altndaki zemin ortam,
tek boyutlu zemin profili modelinde uygun geirgen snr koulu kullanlarak
idealletirilecektir.
(c) Analizin hassasiyeti bakmndan zemin tabakalar, yeteri kadar ince alt tabakalara
ayrlacaktr. Zemin modelinin toplam derinliine ilikin belirsizlikler yannda, dinamik zemin
parametrelerindeki belirsizlikler de uygun duyarllk analizleri ile dikkate alnacaktr.
16.5.2.4 16.5.2.3e gre zemin modeli tabanndan tek boyutlu tabakal zemin modeline etki
ettirilmek zere, 2.3.5 veya 2.4.1e gre tanmlanan elastik ivme spektrumu ile uyumlu olarak
en az 11 deprem kayd veya deprem kayd takm, 2.5.1 veya 2.5.2ye gre seilerek 2.5.3(c)ye
gre leklendirilecektir.
16.5.2.5 Zemin yzeyindeki sahaya zel deprem spektrumunun belirlenmesi balamnda, her
bir spektral periyod iin zemin yzeyi spektral ivmesinin taban kayas spektral ivmesine oran
her bir kayt iin hesaplanacak, daha sonra bu oranlarn en az 11 kayt iin ortalamas, ilgili
periyod iin yerel zemin etki katsays olarak tanmlanacaktr. Bu katsaylarn 2.3.5 veya
2.4.1de tanmlanan taban kayas spektrumu ile arplmas sonucunda, zemin yzeyindeki
sahaya zel deprem spektrumu belirlenmi olacaktr. Yerel zemin snf ZF dndaki
zeminlerde, zemin yzeyinde belirlenen sahaya zel deprem spektrumunun ordinatlar, Tablo
332
2.1 ve Tablo 2.2ye gre ilgili yerel zemin snf gznne alnarak belirlenen spektral
ivmelerden daha kk alnamaz.
16.5.2.6 16.6ya gre svlama potansiyeli olan zeminlerde edeer dorusal analiz modeli
ile frekans tanm alannda hesap yaplmayacaktr. Bu durumlarda zaman tanm alannda etkin
gerilme analizi yaplabilmesine olanak salayan dorusal olmayan zemin bnye modellerinin
kullanlmas zorunludur.
16.6. DEPREM ETKS ALTINDA ZEMNN SIVILAMA RSKNN
DEERLENDRMES
16.6.1 Blm 3e gre Deprem Tasarm Snf DTS=1, DTS=1a, DTS=2 ve DTS=2a
olan binalar iin Tablo 16.1de ZD, ZE veya ZF grubuna giren, srekli bir tabaka veya
kaln mercekler halinde bulunan ve 16.6.6da tanmlanan durumlar dndaki kumlu
zeminlerde svlama potansiyelinin bulunup bulunmadnn, arazi ve laboratuvar
deneylerine dayanan uygun analiz yntemleri ile incelenmesi ve analiz sonularnn ayrntl
olarak rapor edilmesi zorunludur.
16.6.2 Zemin svlamas, yeralt su seviyesinin altnda yer alan ve yzeyden 20 m derinlie
kadar olan kohezyonsuz ya da dk kohezyonlu (PI<%12) zeminlerin deprem sarsnts
altnda, boluk suyu basncndaki arta paralel kayma mukavemeti ve rijitliindeki nemli
oranda azal olarak tanmlanacaktr.
16.6.3 Zemin svlamasnn deerlendirilmesine ynelik olarak yaplacak zemin aratrma
almalar en az, standart penetrasyon deneyi, (SPT) ve/veya koni penetrasyon deneyinin
(CPT)nin yapmna ek olarak, ilgili zemin tabakalarndaki dane ap dalm, su muhtevas ve
Atterberg limit deerlerinin belirlenmesini ierecektir.
16.6.4 Potansiyel olarak svlaabilir zeminler, suya doygun haldeki
(a) temiz kumlar,
(b) plastik olmayan silt kum karmlar,
(c) Doal su muhtevas likit limitin % 80inden yksek ve plastisite indisi % 12nin altnda olan
silt, kil, kum karmlar
16.6.5 Temel alt zeminlerinin potansiyel olarak svlaabilir zeminlerden olutuu ve bu
zemin tabakalarnda dzeltilmi SPT vuru saysnn, N1,60 , 30 darbe / 30 cm deerinden kk
olduu durumlarda aada tanmlanan ynteme gre zemin svlamas tetiklenme
deerlendirmesi yaplacaktr.
16.6.6 Deprem Tasarm Snfnn DTS = 4 olduu ve ayn zamanda aadakilerden en az
birinin saland durumlarda svlama tetiklenme analizi yaplmayabilir:
(a) Kil ieriinin %20den fazla ve plastisite indisinin %10dan yksek olduu kumlu
zeminlerde;
(b) ince dane yzdesinin % 35den fazla ve dzeltilmi SPT vuru saysnn, N1,60, 20 vuru /
30 cmden yksek olduu kumlu zeminlerde;
333
16.6.7 Zemin svlamas deerlendirmesinde svlama tetiklenmesi riski yannda, svlama

sonras zemin mukavemeti ve rijitlik kayb ile temel zemininde oluabilecek yer deitirmelerin
dikkate alnmas gereklidir.
16.6.8 Zemin svlama deerlendirmesinin SPT deney sonular kullanlarak yaplmasna
dayanan yntem EK 16Bde verilmitir. Deerlendirmenin CPT veya Kayma Dalgas Hz'na
gre yaplmas durumunda uygulamada genel kabul gren yntemler kullanlabilir.
16.6.9 Svlamaya kar gvenlik koulu Denk.(16.3)te tanmlanmtr.
R
deprem
1.10
(16.3)
Burada R ve deprem , sras ile, svlama direncini ve zeminde depremden oluan ortalama
tekrarl kayma gerilmesini ifade etmektedir. Denk.(16.3)te verilen koulun salanamamas
durumunda, svlamas beklenen tabakalarn dayanm ve rijitlik zelliklerindeki azalma, olas
tama gc kayplar, durayllk bozukluklar ile oturma ve yanal yaylma trndeki zemin
hareketleri deerlendirilecektir.
16.6.10 Belirlenen svlama sonras yerdeitirmelerin styap/altyap davranna etkileri
deerlendirilerek ihtiya duyulmas halinde styap ve/veya zemin iyiletirmeleri
uygulanacaktr.
16.7. TEMELLERN TASARIMI N GENEL KURALLAR
16.7.1. Ama
16.7.1.1 Deprem etkisi altnda bina temel tasarmnn amac, temel tama gcnn
almamas ve zemin yerdeitirmelerinin izin verilebilir snrlar altnda kalmasnn
salanmasdr. Temel tasarmnda aadaki genel ilkelere uyulacaktr.
16.7.1.2 Temellerin, evler, heyelan blgeleri, kazlar, tneller, yeralt ve maden kazlar
yaknlarnda bulunmas durumunda, temel genel stabilite ve/veya etkileim analizleri
yaplmaldr. Genel stabilite analizleri 16.13te verilen esaslar uyarnca yaplacaktr. Etkileim
analizlerinin kapsam ve tasarm koullar bu Ynetmeliin kapsam dndadr.
16.7.2. Temel Tasarmnda Tama Gc lkesi
Bu ynetmelikte, yzeysel ve derin temellerin geoteknik tasarm iin tama gc ilkesi esas
alnmtr. Temel zeminin, olas gme mekanizmalarna kar gelen tasarm tama gcnn
yeterlilii aada verilen genel ifade ile salanacaktr:
Et Rt
(16.4)
Burada Et statik ve depremi ieren ykleme durumlarna ilikin tasarm etkilerini, Rt ise ilgili
gme mekanizmasna kar gelen tasarm dayanmn ifade etmektedir.
16.7.3. Tasarm Etkileri
16.7.3.1 Statik yk birleimleri, ilgili ynetmeliklerden alnacaktr. Deprem etkisini ieren
yk birleimleri ise 4.4.4te verilmitir. Temel zemininde oluan etkiler, Et , dey yk etkileri
334
ile birlikte 4.10.3'e gre depremde bina tayc sisteminden temele aktarlan kuvvetler esas
alnarak hesaplanacaktr.
16.7.3.2 Tasarma esas eksenel kuvvet ve eilme momenti, temel tabannda dey
dorultudaki temel tama gc ile karlanacaktr.
16.7.3.3 Tasarma esas yatay kesme kuvveti, zemin ile temel taban aras srtnme direnci ile
birlikte temel yan yznde oluan pasif toprak basncnn en ok %30'u dikkate alnarak
karlanacaktr.
16.7.4. Tasarm Dayanmlar
Statik ve depremi ieren ykleme durumlarna ilikin tasarm dayanm Rt , karakteristik
dayanm Rk nn dayanm katsays R ye blnmesi ile bulunacaktr.
Rt
Rk
R
(16.5)
Dayanm katsaysnn deerleri temel trne ve hesaplanan dayanm bileenine gre aada
verilmitir.
16.8. YZEYSEL TEMELLER
16.8.1. Kapsam
Yzeysel temellerin boyutlandrlmasnda aadaki kurallara uyulacaktr. Burada verilen
tasarm ilkeleri tekil, srekli (erit) ve radye (plak) temelleri kapsamaktadr.
16.8.1.1 Yzeysel temellerin tama gc ve yatayda kaymaya kar gelen tasarm
dayanmlar hesaplanarak, statik ve depremi ieren ykleme durumlarndaki tasarm etkilerini
karlad gsterilecektir.
16.8.1.2 Depremde ar boluk suyu basnc art meydana gelebilecek zeminlerde, toplam
gerilme analizlerinde drenajsz kayma dayanm zerinde olas etkiler, efektif gerilme
analizlerinde ise boluk suyu basnc dikkate alnmaldr.
16.8.2. Yzeysel Temeller in Dayanm Katsaylar
Yk katsaylar ile arplm tm ykler iin tasarm dayanm Rt , Tablo 16.2de verilen
dayanm katsays R deerleri kullanlarak hesaplanacaktr.
Tablo 16.2. Yzeysel Temeller in Dayanm Katsaylar
Dayanmn
Tr
Dayanm Katsays
Simgesi
Dayanm Katsays
Deeri
Temel Tama Gc
Rv
1.4
Srtnme Direnci
Rh
1.1
Pasif Diren
Rp
1.4
335
16.8.3. Yzeysel Temellerin Tama Gc

16.8.3.1 Statik ve deprem etkisini ieren ykleme durumlarnn her birinde aadaki eitsizlik
salanacaktr:
qo qt
(16.6)
Burada qo temel seviyesinde etkiyen dey yk, kesme ve moment etkilerinin oluturduu
temel taban basncdr. qt ise tasarm dayanm Rt nin temel tama gcne ilikin karldr
ve Denk.(16.7) ile tanmlanr:
qt
qk
Rv
(16.7)
16.8.3.2 Temel tama gcnn karakteristik dayanm qk Denk(16.8) ile hesaplanacaktr.
qk cN c sc dc ic gc bc qN q sq dq iq gq bq 0.5 BN s d i g b
(16.8a)
Bu denklemde yer alan tama gc katsaylar aada tanmlanmtr:
Nq etan tan(45 + /2)
Nc (Nq 1)cot
N 2 (Nq 1) tan (16.8b)
Denk.(16.8a)da boyutsuz dzeltme katsaylar olarak yer alan temel ekli katsaylar sc, sq, s ;
derinlik katsaylar dc, dq, d ; ykleme eiklii katsaylar ic, iq, i ; temel zemini eimi
katsaylar gc, gq, g ve temel taban eimi katsaylar bc, bq, b literatre dayanan ve genel kabul
grm bantlar kullanlarak hesaplanacaktr.
16.8.3.3 Temel etkili derinlii iinde, temel zemininde deiken zellikte tabakalarn ve/veya
sreksizliklerin bulunmas durumu tama gc hesabnda dikkate alnacaktr.
16.8.3.4 Temel altndaki yerdeitirmeler izin verilebilir snrlar iinde kalacaktr. Bu
balamda;
(a) Deprem etkisinde nemli dayanm veya rijitlik kayb olumas riski tayan yumuak killer
ve suya doygun gevek-orta sk kohezyonsuz zeminlerde, temel alt zemin yer deitirmeleri,
dorusal olmayan zemin davrann dikkate alan saysal yntemlerle hesaplanacaktr.
(b) Blm 13te tanmlanan yksek binalarda ZA ve ZB snf dndaki zeminlerde ve Deprem
Tasarm Snf DTS = 1, 1a, 2, 2a olan dier binalarda ise ZA, ZB ve ZC snf dndaki
zeminlerde, yzeysel temeller altnda oluabilecek dorusal olmayan zemin davran hesaba
katlarak kalc ekil deitirmeler hesaplanacaktr.
16.8.4. Yzeysel Temellerin Yatayda Kaymas
16.8.4.1 Yatayda kayma ile ilgili olarak statik ve depremi ieren ykleme durumlarnn her
birinde aadaki eitsizlik salanacaktr:
Vth Rth 0.3Rpt
(16.9)
Burada Vth temel tabannda etkiyen tasarm yatay kuvvetini, Rth tasarm srtnme direncini,
Rpt ise tasarm pasif direncini gstermektedir.

16.8.4.2 Tasarm srtnme direnci Rth drenajl durumda aadaki ekilde hesaplanabilir:
336
Rth
Ptv tan
Rh
(16.10)
Burada, Ptv temel tabanna etkiyen tasarm dey basn kuvvetini, ise temel taban ile zemin
arasndaki srtnme asn gstermektedir.
16.8.4.3 Srtnme katsays tan , saha deneyleri ile aksi belirlenmedike, Tablo 16.3te
verilen deerlerden daha byk alnmayacaktr.
Tablo 16.3. Yzeysel Temeller ile Zemin Arasndaki Srtnme Katsays
Srtnme Ara Yzeyi
tan
Yerinde Dkme Beton Sktrlm

Temel Taban Zemini
0.6
nretimli Beton Sktrlm

Temel Taban Zemini
0.4
Yerinde Dkme Beton Beton
0.5
Beton Taban Kayas
0.5
16.8.4.4 Tasarm srtnme direnci Rth kohezyonlu zeminlerde (drenajsz durumda) aadaki
ekilde hesaplanabilir.
Rth
Ac cu
Rh
(16.11)
Burada, Ac temel altnda basn gerilmelerinin olutuu toplam alan ifade etmektedir.
16.8.4.5 Tasarm pasif direnci Rpt , karakteristik pasif diren Rpk nn dayanm katsaysna
blnmesi ile hesaplanacaktr:
Rpt
Rpk
Rp
(16.12)
16.8.4.6 Yer alt su seviyesi altndaki temellerde, depremde tasarm srtnme direnci zeminin
drenajsz kayma dayanm esas alnarak hesaplanacaktr.
16.8.5. Temel Ba Kirileri
16.8.5.1 Betonarme ve elik binalarda tekil temelleri veya kazk balklarn her iki
dorultuda, srekli temelleri ise kolon veya perde hizalarnda birbirlerine balayan ba kirileri
dzenlenecektir. Tablo 16.1e gre yerel zemin snf ZA olan temel zeminlerinde ba kirileri
yaplmayabilir.
16.8.5.2 Ba kirileri, temel kazsna uygun olarak, temel altndan kolon tabanna kadar olan
ykseklikteki herhangi bir seviyede yaplabilir.
16.8.5.3 Ba kiriinin kesit tasarmna gznne alnacak eksenel kuvvet N b Denk.(16.13)
ile verilmitir.
Nb 0.10 SDS Nk
337
(16.13)
Burada N k ba kiriinin baland kolon veya perdedeki en byk eksenel kuvveti, SDS ise
ksa periyod tasarm spektral ivme katsaysn gstermektedir.
16.8.5.4 Kesit hesabnda ba kirilerinin hem basn, hem de ekme kuvvetlerine alaca
gznnde tutulacaktr. Zemin ya da taban betonu tarafndan sarlan ba kirilerinin basnca
almas durumunda, burkulma etkisi gznne alnmayabilir. ekme durumunda ise, ekme
kuvvetinin sadece donat tarafndan tand varsaylacaktr. Ba kirilerinin minimum boyutu
300 mm x 300 mm, donat oran % 0.5, etriye ap 8 mm ve etriye aral 200 mm olacaktr.
16.8.5.5 Ba kirileri yerine betonarme demeler de kullanlabilir. Bu durumda, deme
kalnl 150 mmden az olmayacaktr. Demenin ve iine konulan donatnn, Denk.(16.13)
ile verilen eksenel yklere eit ykleri gvenli biimde aktarabildii hesapla gsterilecektir.
16.9. KAZIKLI TEMELLER
16.9.1. Kapsam
Kazkl temellerin boyutlandrlmasnda aadaki kurallara uyulacaktr. Burada verilen tasarm
ilkeleri yerinde dkme ve akma kazklar kapsamaktadr.
16.9.1.1 Kazkl temellerin dey ve yanal tama gleri hesaplanarak, statik ve depremi
ieren ykleme durumlarndaki tasarm etkilerini karlad gsterilecektir.
16.9.1.2 Kazkl temellerin tama gc hesabnda aadaki yaklamlarndan biri
uygulanabilir. Tama gc;
(a) Statik ykleme deney sonularndan elde edilen veriler kullanlarak hesaplanabilir.
(b) Zemin aratrmalarndan elde edilen zemin zellikleri kullanlarak hesaplanabilir.
(c) Statik ykleme deneyleri ile geerlilii salanm dinamik ykleme deneylerinden elde
edilen sonular kullanlarak hesaplanabilir.
16.9.2. Kazkl Temeller in Dayanm Katsaylar
Kazkl temellerin dey tama gc hesabnda, zemin aratrmalar ve ykleme deneyleri
sonularndan elde edilen zemin zellikleri kullanlarak hesaplanacak evre srtnmesi Qs ve
u direnci Qu nun hesabnda Tablo 16.4te verilen dayanm katsaylar R uygulanacaktr.
Tablo 16.4. Kazkl Temeller in Dayanm Katsaylar
Dayanmn
Tr
Dayanm Katsays
Simgesi
evre srtnmesi
(basn)
Dayanm Katsays Deeri

Kazk ykleme
deneyi yaplmam ise
Kazk ykleme
deneyi yaplm ise
Rsb
1.5
1.3
evre srtnmesi
(ekme)
Rsc
1.6
1.4
U direnci
Ru
2.0
1.5
Toplam tama gc
(basn)
Rt
1.4
338
16.9.3. Kazklarn Dey Tama Gc

salanacaktr:
Ptv Qtv
(16.14)
Burada Ptv kaza etkiyen dey tasarm kuvvetidir. Qtv ise kazn dey tasarm dayanmn
gstermektedir ve Denk.(16.15a) veya Denk.(16.15b) ile tanmlanr:
Qtv
Qks Qku
Rs Ru
(16.15a)
Qktv
Rt
(16.15b)
veya
Qtv
Burada Qks ve Qku kazn karakteristik evre srtnmesi direncini ve karakteristik u

direncini, Qktv ise karakteristik toplam kazk tama gcn gstermektedir.
16.9.3.2 Kohezyonlu ve kohezyonsuz zeminlerde birim evre ve birim u direnleri literatre
dayanan ve genel kabul grm bantlar kullanlarak hesaplanabilir. Tama gc hesabnda
kazk imalat ynteminin etkisi dikkate alnmaldr.
16.9.3.3 Grup davran gsterecek kazkl temellerde tama gc; grup iinde bulunan her
bir kazn toplam tama gc ile kazklar ve arasnda kalan zeminden oluan bloun tama
gc deerlerinin kk olan olarak seilecektir.
16.9.3.4 Deprem Tasarm Snf DTS = 1, 1a, 2, 2a olan binalarn kazkl temellerinde, en az
iki adet statik ykleme deneyi yaplarak tasarm kabullerinin yerinde doruland grlecektir.
16.9.4. Kazklarn Yanal Tama Gc
salanacaktr:
Pty Qty
(16.16)
Burada Pty kaza etkiyen yanal tasarm kuvvetidir. Qty ise kazn yanal tasarm dayanmn
gstermektedir.
16.9.4.2 Dorusal olmayan yk-yer deitirme davran gstermesi beklenen yanal ykl
kazklarn tasarm kriteri genellikle tama gc (Qty) deil, izin verilebilir en byk yer
deitirme olmaktadr. Yanal tama gc ve izin verilebilir yer deitirmelerin almamas
yannda, kazk kesitinin tama gcnn de almamas gerekmektedir.
339
16.10. KAZIKLI TEMELLERN DEPREM HESABI

16.10.1. Yap Kazk Zemin Etkileimi
16.10.1.1 Deprem etkisi altnda styap (bina) ile birlikte tayc sistem elemanlar olarak
alan kazkl temellerin, zeminin de etkisi gznne alnarak tasarm iin bu ksmda verilen
hesap yntemleri uygulanacaktr.
16.10.1.2 Kazkl temellerin deprem hesab iin, dinamik yap kazk zemin etkileimi
erevesinde, aadaki hesap yaklamlar kullanlabilir:
(a) Ortak sistem yaklam: styap (bina), bina temeli, kazklar ve zeminin tayc sistemin
ksmlar olarak birarada modellenip analiz edildii bu yaklamda, tm ksmlarn dorusal
olmayan davranlar gznne alnabilir.
(b) Altsistem yaklam: styap-temel altsistemi ile temel-kazk-zemin altsisteminin ayr ayr
modellenip birbirleri ile etkileimi de dikkate alnarak analiz edildii bu yaklam, prensip
olarak dorusal davran esas alr. Ancak mhendislik pratiinde bu yaklamn belirli
yntemler erevesinde temel-kazk-zemin altsisteminin ve styap-temel altsisteminin
dorusal olmayan davran iin de uygulanmasna izin verilebilir.
16.10.1.3 Altsistem yaklam erevesinde yap kazk zemin etkileimi iki aamada ele
alnr. Kinematik etkileim ve eylemsizlik etkileimi olarak adlandrlan bu aamalarn ve bu
aamalar iin kullanlabilecek hesap yntemleri ile tasarm kurallarnn ayrntlar EK 16Cde
verilmitir. Yntem I, Yntem II ve Yntem III olarak adlandrlan bu yntemlerin uygulama
alanlar Yerel Zemin Snfna, Deprem Tasarm Snfna ve Bina Ykseklik Snfna bal
olarak Tablo 16.5te tanmlanmtr. Yap sahibinin / tasarm mhendisinin tercihine bal
olarak Yntem II yerine Yntem I, Yntem III yerine Yntem II kullanlabilir ve yntemlerin
uygulama alanlar geniletilebilir.
Tablo 16.5 Etkileim Analiz Yntemlerinin Uygulama Alanlar
Analiz Yntemi
Deprem Tasarm Snf
Bina Ykseklik Snf
Yerel Zemin Snf
Yntem I
DTS = 1, 1a, 2, 2a
BYS = 1
ZD, ZE, ZF
DTS = 1a, 2a
BYS = 2, 3
DTS = 3, 3a, 4, 4a
BYS = 1
DTS = 1a, 2a
BYS 4
DTS = 1, 2, 3, 3a
BYS 2
Yntem II
Yntem III
ZD, ZE, ZF
ZD, ZE, ZF
16.10.2. Kazklarn Tasarmna likin zel Koullar

16.10.2.1 Kinematik etkileim kapsamnda tadklar hasar riskleri nedeni ile, deprem etkisi
altndaki bina temellerinde eik kazklara izin verilmez.
16.10.2.2 Betonarme ve ngerilmeli betonarme kazklarn minimum en kesit boyutlar
30 cm / 30 cm veya 35 cm olacaktr.
16.10.2.3 Betonarme kazklarn minimum boyuna donatlar ile spiral enine donatlar, btn
kazk boyunca sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 7.3.2 ve 7.3.4de verilenler kadar olacaktr.
16.10.2.4 elik boru kazklarn et kalnlklar aadaki koulu salayacaktr:
340
DTS 1, 1a, 2, 2a olan binalarda:

DTS 3, 3a, 4, 4a olan binalarda:
D
60
t
D
80
t
(16.17)
16.10.2.5 elik kazklarn betonarme temele (kazk balna) monolitik balantlar,

kazklarn tepesinde en az iki kazk ap derinliinde dzenlenecek betonarme tpalar ile
yaplacaktr. Tpalardaki boyuna donat, kazk tepesinde hesaplanan eilme momenti ve eksenel
kuvveti betonarme kesit olarak aktaracak ekilde dzenlenecektir. Tpa ykseklii boyunca
16.10.2.3te tanmlanan spiral enine donat kullanlacaktr. Kazk eksenel kuvvetinin tpadan
elik kazk kesitinde gvenle aktarld hesapla gsterilecektir.
16.11. BNALARIN BODRUM PERDELERNE ETKYEN STATK VE DNAMK
ZEMN BASINLARI
Zeminin dorusal olmayan biimde idealletirildii, ar boluk suyu basnlarnn dikkate
alnd ve evre bodrum perdelerini oluturan yapsal elemanlar ieren duvar-zemin etkileim
modelleri ile hesap yaplmad durumlarda, binalarn rijit bodrum evre perdelerine etkiyen
zemin basnlar aada verildii ekilde hesaplanabilir.
16.11.1 Statik durumda dzgn yayl olarak uygulanacak zemin basnlar (p) Tablo 16.6da
tanmlanmtr.
Tablo 16.6. Bodrum Perdelerine Etkiyen Statik Zemin Basnlar
Bodrum Perdesinin Dndaki Zeminin Cinsi
Basncn Etkidii Ykseklik
Zemin Basnc (p)
Kohezyonsuz zemin
(bodrum tamamen kuruda)
Tm ykseklik boyunca
0.2(kHb + q)
Kohezyonsuz zemin
(bodrum ksmen kuruda)
Kurudaki ykseklik boyunca

Su altndaki ykseklik boyunca
0.2(kHb + q)
0.2[( su)Hb + q] + su z
Yumuak orta kat kohezyonlu zemin
st %20 boyunca
Alt %80 boyunca
0.2(kHb + q)
0.3(kHb + q)
Kat sert kohezyonlu zemin
Tm ykseklik boyunca
0.3(kHb + q)
Burada Hb bodrum perdesinin toplam yksekliini, k zeminin kurudaki birim hacm arln,
suya doygun birim hacm arln, q ek yk (srarj), z su yzeyinden aaya doru llen
yksekliini gstermektedir. kinci satrdaki statik su basnc (psu = su z) dnda, Tablo 16.6da
verilen basnlar dzgn yayl olarak etki ettirilecektir.
16.11.2 Deprem etkisi altnda ek zemin basnlar (p) Denk.(16.18) ile hesaplanacaktr:
p 0.4 SDS k H b
(16.18)
Bu basn duvar ykseklii boyunca dzgn yayl olarak etki ettirilecektir.

16.11.3 Kohezyonsuz zeminlerde, bodrumun ksmen kuruda olmas durumunda, su seviyesi
ile bodrum taban arasnda, Tablo 16.6nn ikinci satrndaki statik su basncna ek olarak
gzonne alnacak statik-edeer dinamik su basncnn su derinlii boyunca deiimi, psu(z),
Denk.(16.19) ile belirlenecektir:
psu (z )
7
(0.4 SDS ) su zdsu
8
341
(16.19)
Burada SDS zemin yzeyinde tanmlanan ksa periyod tasarm spektral ivme katsaysn, dsu ise
su altndaki duvar yksekliini gstermektedir. Denk.(16.1)un su derinliince entegre
edilmesi ile, bileke statik-edeer ek dinamik su kuvveti ve bilekenin su yzeyinden itibaren
derinlii Denk.(16.20) ile elde edilir:
Psu
7
2
(0.4 SDS ) su d su
12
z 0.6 d su
(16.20)
16.12. DEPREM ETKS ALTINDA DAYANMA YAPILARININ TASARIMI N

KURALLAR
Deprem etkisi altnda dayanma yaplar tasarmnda hem limit denge (gme), hem de servis
durumlar gznne alnacaktr. Dayanma yaplar, deprem sonrasnda ilevlerine zarar
vermeyecek mertebelerde yerdeitirmelere izin verilecek ekilde tasarlanabilir.
16.12.1. Dayanma Yaplarnn Stabilitesi
Devrilmeye ve yatayda kaymaya zorlayan etkiler (momentler/kuvvetler) ile bunlara kar
koyan etkilerin ve direnlerin dengesi karlatrlacaktr:
16.12.1.1 Dayanma yapsnn devrilmeye kar gvenliinin olmas ii aadaki koul
salanmaldr:
Edev
Rdev
Rdev
(16.21)
Burada, Edev devrilmeye zorlayan etkiler toplam, Rdev devrilmeye kar koyan etkiler ve
direnler toplam, Rdev ise devrilmeye kar tasarm gvenlik katsaysdr. Bu katsays
Rdev 1.3 olmak zere, gmeden kaynaklanacak riskler gznne alnarak projeden sorumlu
mhendis tarafndan seilecektir.
16.12.1.2 Dayanma yaps temelinde zemin tama gcnn almas ve yatayda kaymaya
kar tahkikler, 16.8.3 ve 16.8.4e gre, toptan gmeye ilikin tahkikler ise 16.13e gre
yaplacaktr.
16.12.2. Toprak Basnlar
16.12.2.1 Toprak basnlarnn hesabnda kullanlacak yatay ve dey statik-edeer deprem
katsaylar aadaki ekilde tanmlanmtr:
kh
0.4SDS
r
kv 0.5kh
(16.22)
Denk.(16.22)de yer alan r katsays, deiik dayanma yaps tipleri iin Tablo 16.7de
verilmitir.
Tablo 16.7. Dayanma Yaplar iin r katsaylar
Dayanma Yapsnn Tipi
En fazla 120SDS (mm) yerdeitirmeye izin verilen arlk tipi duvarlar
2.0
En fazla 80SDS (mm) yerdeitirmeye izin verilen arlk tipi duvarlar
1.5
Ankrajl duvarlar, yerdeitirmesine izin verilmeyen arlk tipi duvarlar
1.0
342
16.12.2.2 Yksek boluk suyu basnc artlar meydana gelebilecek doygun zeminlerin
bulunmas durumunda, r katsaysnn deeri 1den byk alnmamaldr.
16.12.2.3 Dayanma yapsna etkiyen toplam (statik ve dinamik) toprak basncnn bilekesi
Denk.(16.23) ile hesaplanacaktr:
Pt
1
K (1 kv ) (*H 2 + qH ) + Psu + Psu
2
(16.23)
Burada H duvar yksekliini, * zemin birim hacm arln, q ek yk (srarj), K toplam

(statik+dinamik) aktif (Ka) veya pasif (Kp) toprak basnc katsaysn, kv dey statik-edeer
deprem katsaysn, Psu ve Psu ise bileke statik ve dinamik su basnlarn gstermektedir.
16.12.2.4 Toplam aktif basn katsays Denk.(16.24) ile hesaplanacaktr:
(a) d olmas durumunda:
Ka
sin 2 ( + d )
sin(d d )sin(d )
cos sin 2 sin( d ) 1
sin( d )sin( )
(16.24a)
(b) d olmas durumunda:
Ka
sin 2 ( + d )
cos sin 2 sin( d )
(16.24b)
16.12.2.5 Toplam pasif basn katsays, zemin ile duvar arasnda srtnme olmad
varsaylarak, Denk.(16.25) ile hesaplanacaktr:
Kp
sin 2 ( + d )
sin d sin(d )
cos sin 2 sin( ) 1
sin( )sin( )
(16.25)
16.12.2.6 Denk.(16.24) ve Denk.(16.25)te d zeminin tasarm kayma direnci asn, d

zemin ile duvar arasndaki srtnme asn, duvar arkas zemin yzeyinin yataya gre eim
asn, ise duvarn yataya gre (duvar nndeki yataydan duvar arkasna doru) llen
asn gstermektedir. Statik-edeer deprem katsaysna bal as ve Denk.(16.23)te yer
alan zemin birim hacm arl *n deerleri, dayanma yapsnn arkasnda su olup
olmamasna bal olarak 16.12.3te verilmitir.
16.12.2.7 Statik durumda Denk.(16.24) ve Denk.(16.25) ile verilen bantlarda = 0
alnacaktr. Dinamik toprak basn katsays, toplam basn katsaysndan statik basn
katsaysnn karlmas ile elde edilecektir.
16.12.2.8 Dinamik toprak basnlarna ilikin bileke kuvvetin etkime noktas, duvar
yksekliinin orta noktas olarak alnacaktr. Topuu etrafnda serbeste dnebilecek
duvarlarda, dinamik kuvvetin statik kuvvet ile ayn noktada etkiyecei varsaylabilir.
16.12.2.9 Statik ve dinamik toprak basnlarnn, duvar arkasnn normaline gre, aktif basn
durumunda en fazla ( 2 / 3) as ile, pasif durumda ise sfr eimle etkidii kabul edilecektir.
343
16.12.3. Dayanma Yaps Arkas Su Seviyesinin Etkisi

16.12.3.1 Dayanma yaps ile tutulan zemin ktlesinin drenaj nlemleri ile su tablas altnda
kalmamasnn salanmas esastr. Bu balamda, drenaj sistemi, depremin yol aaca geici ve
kalc yerdeitirmelere, ilevine zarar vermeyecek ekilde uyum salayacak ekilde
dzenlenmelidir.
16.12.3.2 Dayanma yapsnn arkasnda su olup olmamasna bal olarak, as ve
Denk.(16.23)te yer alan zemin birim hacm arl *n deerleri aada tanmlanmtr.
(a) Su seviyesinin temel taban seviyesi altnda olmas durumunda (Psu = Psu = 0);
k
tan 1 h
1 k v
* k
(16.26a)
Burada k kuruda zemin birim hacm arln gstermektedir.

(b) Su seviyesinin temel taban seviyesi stnde olmas ve zeminin dinamik olarak geirimsiz
olmas durumunda (permeabilite katsaysnn 5x10-4 m/sden kk olduu zeminlerde):

kh
tan 1
su 1 kv
* su
(16.26b)
Burada suya doygun zemin birim hacm arln gstermektedir. Psu = 0 alnacaktr.
(c) Su seviyesinin temel taban seviyesi stnde olmas ve zeminin dinamik olarak geirimli
olmas durumunda:

kh
tan 1 k
su 1 kv
* su
(16.26c)
Bu durumda bileke statik-edeer ek dinamik su kuvveti Psu ve bilekenin su yzeyinden

itibaren derinlii Denk.(16.20) ile hesaplanacaktr
16.13. DEPREM ETKS ALTINDA EVLERN DURAYLILII
16.13.1 Doal ya da yapay evlerin zerinde ve yaknnda ina edilecek yaplarn tasarm
depremi etkisinde gvenlii ve servis grebilirliinin korunmas iin, evin deprem ykleri
etkisinde durayl ve ilevsel (servis verebilir) kalacann tahkik edilmesi gereklidir. Deprem
Tasarm Snf DTS=4 olan binalar iin deprem etkisinde ev durayllk analizi yaplmayabilir.
16.13.2 Yapsal elemanlarla destekli evlerde (rnein: esnek duvarlar veya kazklarla
destekli evler, ankrajl veya ivili evler vb.) zemin ve yapsal elemanlarn grece rijitlik
farklarnn dikkate alnd zemin-yap etkileimi analizlerinin yaplmas gerekir.
16.13.3 Deprem etkisinde ev durayllk analizlerinde, zemin zellikleri zerinde dayanm
katsaylar (kohezyon ve srtnme direnci iin, sras ile, c/Rc ve tan/R) uygulanmaldr.
ev iinde yer alan kazk veya ankraj benzeri yapsal elemanlarn tasarmnda da, zemin
direnleri ayn ekilde dayanm katsaylar uygulanarak dikkate alnmaldr.
16.13.4 evlerin durayllk analizinde zemin cinsine uygun bir gme modeli kabul edilerek,
zemin veya kaya ktlesinin dengesi aratrlr. Bir evin toptan gmeye kar gvenliinin
olmas iin aada verilen koul salanacaktr:
344
Et
Rt
Rk
(16.27)
Burada, Et gmeye zorlayan etkiler toplam, Rt gmeye kar koyan etkiler ve direnler
toplam, Rk ( 1.0) ise kaymaya kar tasarm gvenlik says olarak tanmlanr.
16.13.5 Deprem durumunda evlerin durayll, killi zeminlerde drenajsz kayma
mukavemeti (cu) kullanlarak toplam gerilme analizi, kumlu (kohezyonsuz) zeminlerde efektif
gerilme analizi ile hesaplanacaktr.
16.13.6 Depremlerle yeniden tetiklenme riski olan eski heyelan blgelerinde, zemin
mukavemet parametreleri olarak byk ekil deitirmelerine karlk gelen deerler
kullanlmaldr. evrimsel boluk suyu basnc artna maruz kalabilecek gevek-orta sk
kohezyonsuz zeminlerde, olumas beklenilebilecek maksimum boluk suyu basnc dikkate
alnmaldr.
16.13.7 Deprem etkisinde ev durayllk kontrol, edeer statik limit denge analizleri, sonlu
elemanlar yntemi veya zaman alannda gerekletirilecek dinamik davran analizleri ile
yaplabilir. Toporafyann ve zemin tabakalanmasnn ani dzensizlikler gsterdii durumlarda
ve evrimsel yklemeler etkisinde nemli rijitlik kaybna urayabilecek svlaabilir veya
hassas zeminler iin, edeer statik analiz yntemi kullanlmamaldr.
16.13.8 zin verilebilir yerdeitirme kriterlerinin geerli olduu durumlarda, Newmark
kayan rijit blok yntemi veya edeer yntemlerle, dinamik etkilerle uyumlu zemin mukavemet
parametreleri kullanlarak kalc yerdeitirmeler hesaplanabilir. Hesaplarda, artan
ekildeitirmeler ile oluacak olan malzeme pekleme veya yumuama davran ve boluk
suyu basnc artnn olas etkileri dikkate alnmaldr.
16.13.9 Edeer statik analizlerde, zemin ktlesine ve ev zerinde mevcut kuvvetlere, yatay
(FH) ve dey (FV) eylemsizlik kuvvetlerinin etkisi aadaki ekilde dikkate alnacaktr.
FH 0.5 W (0.4 SDS ST )
FV 0.5FH
(16.28)
Burada W kayan ktlenin arl, SDS ksa periyod tasarm spektral ivme katsaysn, ST ise
toporafik bytme katsaysn gstermektedir.
16.13.10 ev zerinde ve ev yaknnda ina edilecek, Deprem Tasarm Snf DTS = 1, 1a,
2, 2a olan yaplar iin yaplacak deprem etkisinde ev durayllk analizlerinde, toporafik
bytme etkisi gznne alnacaktr. Toporafik bytme faktr (ST) iki boyutlu toporafik
dzensizliklerin bulunduu evlerde (rnein, uzun vadilerde, ykseklii 30mden yksek olan
tepelerde) ve olas gme yzeyinin ev tepesine yakn olarak getii durumlarda
kullanlacaktr. Toporafik bytme etkisi, ev as 15 olan evlerde ihmal edilebilir; ta
(tepe) genilii taban geniliinden daha kk olan srtlarda ev as 30o olan evlerde
ST 1.4, daha kk ev alarnda ise ST 1.2 olarak kullanlacaktr. Olas gme yzeyinin
tabana yakn olarak getii potansiyel heyelan blgelerinde ise ihmal edilebilir.
16.13.11 Dilim yntemine dayanan edeer statik limit denge analizlerinde, kritik yzeyin
belirlenmesi ve kaymaya kar gvenlik saysnn iteratif yntemlerle hesaplanmasnda, zemin
dayanm parametrelerinin gvenlik saysna blnmesi ile zemin direnlerinin mobilize olan
deerlerine ulald (Rc= R= Rk) kabul edilmektedir:
345
mob
c tan c tan
+
+
Rc R
Rk Rk
(16.29)
(a) Statik durumda:
Rk
1
Ws sin
cb sin
cb Ws
ub tan
Rk
m

(16.30)
(b) Deprem durumunda, kaymaya kar gvenlik saysnn hesaplanmasnda yatay ve dey
eylemsizlik kuvvetlerinin etkisi aadaki ekilde dikkate alnacaktr.
Rk
Ws (1 kv )sin kh Ws (cos Rdc )

H
cb m Ws (1 kv )
cb sin
ub tan (16.31)
Rk

Burada, b dilim geniliini, Ws dilim arln, dilim tabannn yatayla yapt ay, u dilim
tabannda etkiyen su basncn, kh=0.2SDS ve kv=0.5kh sras ile yatay ve dey edeer deprem
katsaysn, Hc dilim tabannn orta noktasndan dilim merkezine olan dey uzakl, Rd ise
dairesel gme yzeyinin yarapn ifade etmektedir. Denk.(16.30) ve Denk. (16.31)de yer
alan m aada verilmitir:
tan tan
m cos 1
Rk
(16.32)
(c) Kaymaya kar gvenlik says (Rk) ardk yaklamla elde edilmektedir. zel riskler ieren
durumlar hari Rk 1.10 toptan kaymaya kar yeterli gvenlik dzeyi olarak kabul edilebilir.
346
EK 16A ZEMN ARATIRMALARI N GENEL KURALLAR

Zemin aratrmalar aada tanmlanan genel kurallara gre yaplacaktr.
16A.1. Zemin Aratrma Sondajlar
16A.1.1 Sondaj kuyular, zeminlerde burgu, kum veya kil kovas ile darbeli veya dnel
(rotary) sistemlerle, kayada ise kaya yzeyinden itibaren srekli karot alnarak ilerlenen dnel
sistemlerle alacaktr.
16A.1.2 Sondaj Saylar: ok deiken zemin koullarnn bulunduu haller dnda, her 300
m2 iin en az bir adet noktada sondaj yaplacaktr. Ancak, zerine ok katl bina (>8 kat) ina
edilecek kk inaat alanlarnda ve deiken durumlarda sondaj says ten az olmayacaktr.
16A.1.3 Sondaj Yerleri: Toporafik ve jeomorfolojik koullar zel yerlere iaret etmiyorsa,
her 300 m2 iin bir adet nokta olmak zere, en az yap plannn keleri ve ortasnda sondaj
yerleri seilecektir. Geni alanlarda yap tipleri ve yerleri belirli ise, yap yerleimine uygun
olarak sondaj noktalar seilecektir. Yerleimi belirsiz proje sahalarnda, bir karelaj (grid)
zerinden sondaj yerleri planlanacaktr. ev durayszl potansiyeli olan eimli arazilerde,
sondajlar yerleri yama durayllk (stabilite) analizine veri salayacak hatlar boyunca
planlanacak, yap alan dnda da sondaj yerleri seilecektir.
16A.1.4 Sondaj Derinlikleri: Sondaj derinlii, bina temelleri iin temel tabanndan balayarak
yap geniliinin en az 1.5 kat veya net temel taban basncndan kaynaklanan zemindeki
gerilme artnn () zeminin kendi arlndan kaynaklanan efektif gerilmenin ('vo) %
10una eit olduu derinlikten ( = 0.10'vo) daha elverisizi olacak ekilde seilecektir.
(a) Yksek dayanma ve rijitlie sahip bir tabakann daha s derinliklerde rastlanmas
durumunda sondaj, bu tabaka iine en az 3 metre girerek tabaka srekliliinin belirlenmesi ile
sonlandrlabilir.
(b) Kazkl temel uygulamasnn gerekebilecei durumlarda, sondaj derinlii kazk tama gc
ve oturma hesaplamalarn yapmaya olanak salayacak ekilde seilecektir.
(c) Sondajlar, ev durayll almalarnda olas kayma yzeyi derinliklerinin yeterince altna
kadar, derin kazlarda ise kaz tabanndan kaz derinliinin en az yars kadar derinliklere
inecektir.
(d) Deprem tasarm snflar DTS=1, DTS=1a, DTS=2 ve DTS=1a olan blgelerde, yeralt suyu
dzeyi temel tabanndan itibaren 10 metre derinlikten daha yukarda ve gevek yerleimli
iri(kaba) daneli zeminlerin yer ald sahalarda, sondaj derinlii temel tabanndan itibaren en
az 20 m olacaktr.
16A.2. Arazi Deneyleri
16A.2.1 Sondaj kuyularnda zemin koullar ile uyumlu ve proje gereksinimlerini
karlayacak ekilde uygun aralklarla (rnein her 1.50m de bir adet) arazi deneyleri (SPT,
kanatl kesici, presiyometre, vb.) yaplacaktr. Zemin profili ve zelliklerinin srekli ve salkl
olarak tayini iin, sondajlarla paralel ekilde planlanm, Koni Penetrasyon Deneyleri (CPT ve
boluk suyu basnc lml -CPTu) yaplmas yararl olacaktr.
16A.2.2 rnek Alma: Sondaj kuyularnda zemin koullar ile uyumlu ve proje
gereksinimlerini karlayacak ekilde uygun aralklarla rselenmi ve rselenmemi
zemin/kaya rnekleri alnacaktr.
347
16A.2.3 rselenmi rnekler: Sondaj kuyularnda, her cins zeminden, Standart Penetrasyon
Deneyi(SPT) srasnda rselenmi rnekler alnacaktr. Yeralt su dzeyi altnda, iri daneli veya
plastik olmayan silt zeminlerde, SPT kandan yeterli miktarda rselenmi rnek elde
edilemiyorsa, azna zemin tutucu taklm (sepet-basket tipi) zel tpler ile incesi ykanmam
rselenmi rnekler alnacaktr.
16A.2.4 rselenmemi rnekler: Sondaj kuyularnda, kohezyonlu zeminlerden, 16.3.1.4de
tanmlanan etki derinlii iinde, her zemin tabakasnn mhendislik zelliklerini belirlemeye
yeterli olacak sayda rselenmemi rnek alnacaktr. rselenmemi zemin rnekleri, zeminin
kvamna uygun olarak ve ince cidarl (alan oran=et kalnl/i tp alan<10 %) ve i ap en
az 76 mm olan tp veya pistonlu tp kullanlarak alnacaktr. Ayrca aratrma ukurlar ve
hendeklerden, uygun ekilde kesilip alnan bloklardan da rselenmemi rnekler
hazrlanabilecektir.
16A.2.5 Kaya sondajlarnda karotiyer ve vidye tipi, litolojik birimlerin zelliklerine gre
seilecek ve karotlarn ap en az NX (54 mm) veya NQ (47.6 mm) olacaktr.
16A.2.6 Yeralt Su Dzeyinin llmesi: Sondaj kuyusu iinde yaplacak lmlerle yeralt
su seviyesi belirlenecektir. Ett derinlii iinde kohezyonlu ve kohezyonsuz birden fazla tabaka
ve/veya su tar katman (akifer) seviyenin bulunmas durumunda, yeralt suyu dzeyinin veya
basncnn llmesi iin standart piyezometrelerden yararlanlmas uygun olacaktr.Her
durumda sondaj kuyusundaki gzlemler ve lmler yeralt suyu dzeyinin kuyuda dengeye
ulamasna yetecek kadar uzun bir sre boyunca yaplacaktr.
16A.3. Laboratuvar Deneyleri
16A.3.1 Laboratuvar deneyleri, aratrma alanndaki zemin zelliklerini en ok 2 m aralklar
ile tanmlamaya yeterli say ve derinliklerde, yap ve zeminin zelliklerine gre projeden
sorumlu inaat mhendisi tarafndan planlanacak ve yetkili laboratuvarlarda yaplacaktr.
16A.3.2 Snflandrma Deneyleri: rselenmi ve rselenmemi rnekler zerinde, tabakalarn
zemin snflandrmasna olanak verecek sayda kvam limitleri, doal su ierii(korunmu
rnekler zerinde), elek, pipet/hidrometre ve zgl arlk deneyleri yaplacaktr.
rselenmemi rnekler zerinde doal su ierii ve birim hacim arl tayini deneyleri de
yaplacaktr. Sorunlu zeminlerde (svlama, ime, gme, yumuama, hassas killer vb.) ilk
15 m'den alnan tm rnekler zerinde snflandrma deneyleri (pipet/hidrometre dahil)
yaplacaktr.
16A.3.3 Mhendislik zellikleri Deneyleri: rselenmemi rnekler zerinde, tabakalarn
mhendislik zelliklerini belirlemeye ynelik olarak mukavemet(tek eksenli basn, kesme
kutusu, eksenli basn-UU/CU) deneyleri yaplacak, proje gereksinimlerine uygun olarak
drenajl ve drenajsz kayma mukavemeti parametreleri belirlenecektir. Ayrca, oturma
hesaplarna ynelik parametrelerin belirlenmesi iin, killi zeminlerden alnm rselenmemi
rnekler zerinde dometre-konsolidasyon deneyleri yaplacaktr.
348
EK 16B BASTLETRLM ZEMN SIVILAMA DEERLENDRMES

16B.1. KAPSAM
Zemin svlamas tetiklenme analizleri kapsamnda, saha zeminlerinin svlamaya kar
kayma direnci, ; eimsiz sahalar iin gelitirilmi, arazi penetrasyon deneyleri veya kayma
dalga hz deerlerine bal ampirik zemin svlamas direnci bant ve erileri (gerekli
dzeltmeler uygulanarak) kullanlarak bulunacaktr. Deprem sarsnts srasnda gelien kayma
gerilmeleri, deprem, basitletirilmi yntem kullanlarak hesaplanacaktr.
16B.2. SPT VERLERNN DZELTLMES
16B.2.1. Ham SPT Verilerinin Dzeltilmesi
16B.2.1.1 Araziden elde edilmi ham SPT verileri, N, aada verilen yntem kullanlarak
N1,60 deerine dzeltilecektir.
N1,60 NCN CR CS CB CE
(16B.1)
Burada CN kohezyonsuz zeminlerde uygulanan jeolojik gerilme (derinlik) dzeltme katsaysn,

CR tij boyu dzeltme katsaysn, CS numune alc tipi dzeltme katsaysn, CB sondaj delgi
ap dzeltme katsaysn, CE enerji oran dzeltme katsaysn gstermektedir.
16B.2.1.2 Derinlik dzeltme katsays CN aadaki bant ile hesaplanacaktr.
0.40 CN
1
1.70
vo
(16B.2)
Yukarda verilen bantda deney derinliindeki efektif dey gerilme 'vo, Standart
Penetrasyon Deneyi (SPT) yapld durumdaki arazi koullarna gre hesaplanmaktadr.
Deney sonrasnda yaplan ek dolgu, temel gerilmesi veya zemin kazs ve benzeri nedenler ile
oluan efektif gerilme deiiklikleri dikkate alnmayacaktr.
16B.2.1.3 Denk.(16B.1)de yer alan dier dzeltme katsaylar Tablo 16B.1de verilmitir.
16B.2.2. SPT Verilerinin nce Dane eriine Gre Dzeltilmesi
nce dane ieriine (IDI) gre dzeltilmi darbe saylar N1,60f aadaki ekilde hesaplanacaktr:
N1,60f N1,60
(16B.3a)
Bu bantdaki ve katsaylar Denk.(16B.3b)de verilmitir:

0
(IDI %5)
=1.0
exp 1.76 (190 / IDI ) ; 0.99+IDI

5.0 ; =1.2
2
1.5
/1000
(%5 < IDI %35)
(16B.3b)
(IDI %35)
16B.3. SIVILAMA DRENCNN HESAPLANMASI

16B.3.1 Svlama direnci R , moment bykl 7.5 olan depreme kar gelen
evrimsel dayanm orannn (CRR), tasarm depremi moment bykl dzeltme
katsays (CM) ve efektif dey gerilme ('vo) ile arplmas ile hesaplanacaktr.
349
R CRRM7.5 CM vo
(16B.4a)
16B.3.2 evrimsel dayanm oran aada bant ile hesaplanacaktr:
CRRM7.5
2
3
0.048 0.048N1,60f 0.0006136N1,60f
1.67310-5 N1,60f
2
3
4
1-0.1248N1,60f 0.009578N1,60f
0.0003285N1,60f
3.71410-6 N1,60f
(16B.4b)
Deprem bykl dzeltme katsays (CM), tasarm depremi byklne (M) bal olarak
aadaki bant ile hesaplanacaktr.
CM
102.24
M 2.56
(16B.4c)
Tablo 16B.1. SPT Dzeltme Katsaylar

Dzeltme Katsays
CR
Deiken
Deer
3m ile 4m aralnda
0.75
4m ile 6m aralnda
0.85
6m ile 10m aralnda
0.95
10m ile 30m aralnda
1.00
30m'den derin
<1.00
Standart numune alc
1.00
Klfl numune alc
1.20
ap 65mm-115mm arasnda
1.00
ap 150mm
1.05
ap 200mm
1.15
Gvenli tokmak
0.60-1.17
Halkal tokmak
0.45-1.00
Otomatik darbeli tokmak
0.90-1.60
CS
CB
CE
16.1 16B.4. DEPREMDE OLUAN KAYMA GERLMESNN HESAPLANMASI

16B.4.1 Zeminde oluan kayma gerilmesi aadaki iliki ile hesaplanacaktr.
deprem 0.65 vo (0.4S DS ) rd
(16B.5)
Burada vo svlama deerlendirmesi yaplan derinlikteki toplam dey gerilmeyi, rd ilgili

derinlikteki gerilme azaltma katsaysn, SDS ise ksa periyod tasarm spektral ivme katsaysn
gstermektedir.
16B.4.2 Gerilme azaltma katsays, rd incelenen derinlie (z) bal olarak aadaki bant
ile elde edilecektir.
350
rd 1.0 0.00765 z
z 9.15m
rd 1.174 0.0267 z
9.15m < z 23m
rd 0.744 0.008 z
23m < z 30m
rd 0.50
z 30m
351
(16B.6)
EK 16C DEPREM ETKS ALTINDA YAPI KAZIK ZEMN ETKLEM

16C.1. YAPI ZEMN ETKLEM
16C.1.1 Genel olarak yap-zemin etkileimi, deprem etkisi altnda zemin ortam (ve eer varsa
kazklar) ile styapnn birlikte gznne alnd yap-zemin ortak sisteminde, yap ve zeminin
birbirlerini karlkl olarak etkilemesi olarak tanmlanr. Taban kayasnda tanmlanan deprem
yer hareketinden oluan ve zemin ortam iinde yaylarak yap temeline ulaan deprem dalgalar
ksmen yap temelinden yansyarak zemin ortamna geri dnmekte, bir ksm da styapya
geerek onun titreimine yol amakta ve tekrar zemin ortamna geri dnmektedir.
16C.1.2 Temelin yzeysel olmas durumunda, greli yumuak zeminlerde bina tr yaplar
iin dinamik yap-zemin etkileimi genellikle binay elverili ynde etkiler ve zeminden binaya
geen deprem dalgalarnn meydana getirdii edeer deprem yklerini azaltr. Gvenli tarafta
kalma tercihi nedeni ile, temeli yzeysel olan binalarda (bodrumlu binalar dahil olmak zere)
yap-zemin etkileimi bu nedenle ihmal edilebilir.
16C.1.3 Buna karlk greli yumuak zeminlerde kazkl olarak ina edilen binalarda yap
kazk zemin etkileimi, zellikle kazklarn deprem davrann nemli derecede etkiler. Taban
kayasnda tanmlanan deprem yer hareketinden oluan ve zemin ortam iinde yaylan deprem
dalgalarnn etkisi ile kazklar nemli ekildeitirmelere ve zorlanmalara maruz kalrlar. Buna
karlk kazklar, bina temelinde oluan etkin temel hareketini de gerek genlik, gerekse frekans
ierii bakmndan nemli lde deiiklie uratabilirler. styapnn eylemsizlik zelliinin
gznne alnmad temel kazk zemin sistemindeki bu oluuma kinematik etkileim ad
verilir. Kazklar ayrca eylemsizlik etkileimi kapsamnda titreen syapdan kazk-zemin
ortamna geri dnen deprem dalgalarndan tr ek zorlanmalara maruz kalrlar. Bu nedenlerle,
zayf zeminlerde temeli kazkl olan binalarda yap kazk zemin etkileiminin gznne
alnmas gereklidir.
16C.1.4 Temeli kazkl olan binalar iin yaplacak kinematik etkileim ve eylemsizlik
etkileimi analizlerinde 16.10a gre kullanlacak yntem aada aklanmtr.
16C.2. YNTEM I LE YAPI KAZIK ZEMN ETKLEM HESABI
16C.2.1. Yntem I Kapsam
Yntem I, Tablo 16.5teki snflandrmaya gre, yerel zemin snfnn ZD, ZE veya ZF olduu
durumlarda, DTS = 1, 1a, 2, 2a olan kazkl Yksek Binalar (BYS = 1) iin Blm 13teki III.
Aamada DD-1 deprem yer hareketinin etkisi altnda zaman tanm alannda yaplan dorusal
olmayan hesapta uygulanacaktr.
16C.2.2. Yntem I Kinematik Etkileim Hesab
16C.2.2.1 styapnn eylemsizlik zelliinin gznne alnmad temel kazk zemin
kinematik etkileim hesab modeli aadaki ekilde oluturulacaktr:
(a) Zemin ortam, 16.5.2.3e gre tanmlanan mhendislik taban kayasnn zerinde, ayrk
analiz yntemleri (sonlu elemanlar veya sonlu farklar) ile analiz edilecek ekilde boyutlu
olarak modellenecektir. Mhendislik taban kayasnn bina temelinden itibaren derinlii, en
byk bina geniliinden ve en uzun kazk boyundan daha az olmayacaktr. Sonlu zemin
modelinin d evresi boyunca ve ZA veya ZB olarak snflandrlamayan mhendislik taban
kayasnda, zemin ortamndan da doru yaylan dalgalarn ieriye yansmasn nlemek iin
352
uygun olarak seilmi geirgen snrlar kullanlacaktr. Geirgen snrlarn binaya yatay
uzakl, her iki dorultuda ve her iki tarafta ayr ayr olmak zere, bina geniliinin iki katndan
daha az olmayacaktr. Zemin ortamnn boyutlu dorusal olmayan davran, deneysel
verilerle uyumlu modeller kullanlarak gznne alnacaktr. 16.6ya gre svlama potansiyeli
olan zeminlerde, zaman tanm alannda etkin gerilme analizi yaplabilmesine olanak salayan
dorusal olmayan zemin bnye modelleri kullanlacaktr.
(b) Kazklar, 5.4.2ye gre plastik mafsallarn derinlik boyunca uygun aralklarla yerletirildii
ubuk elemanlar olarak modellenecektir. Kazklarla zemin ortam arasnda uygun seilmi
arayz elemanlar kullanlacaktr. Deprem hesabndan nce, dey yklerden kazklarda oluan
eksenel kuvvetler dorusal olmayan statik hesap ile belirlenecektir.
(c) Bina temeli, bodrum kat evre perdeleri ile birlikte (zemin kat seviyesine kadar), ktlesiz,
sonsuz rijit bir eleman olarak modellenecektir.
(d) Deprem kaytlar, en az 11 (iki bileenli) ift olmak zere 2.5e gre seilerek
leklendirilecek ve mhendislik taban kayasndan sisteme etki ettirilecektir.
16C.2.2.2 Yntem Ide, zaman tanm alannda yaplacak temel kazk zemin kinematik
etkileim analizi sonucunda, aadaki ktlar elde edilecektir:
(a) Kazklardaki i kuvvet ve ekildeitirme talepleri, yaplan analizlerin (en az 2x11 = 22
analiz) her birinden elde edilen sonularn enbyk mutlak deerlerinin ortalamas olarak
hesaplanacaktr.
(b) 2x11 = 22 analiz iin 16C.2.2.1(c)ye gre modellenen rijit temelin tabannda, iki yatay
eksen dorultusunda ve bu eksenler etrafnda dnme olarak tanmlanan serbestlik dereceleri
iin etkin temel hareketlerine ilikin yerdeitirmelerin zamana gre deiimleri (temel
seviyesi deprem kaytlar) ile bunlardan retilen ivme spektrumlar (temel seviyesi deprem
spektrumlar) elde edilecektir. Bu ktlar, 16C.2.3te aklanan eylemsizlik etkileimi
hesabnn girdileri olarak kullanlacaklardr.
(c) styapnn eylemsizlik zellii gznne alnmad ve bina temeli rijit alnd iin
kinematik etkileimden styapda i kuvvet meydana gelmez.
16C.2.3. Yntem I Eylemsizlik Etkileimi Hesab
Yntem Ide eylemsizlik etkileimi hesab aadaki ekilde yaplacaktr:
16C.2.3.1 Temel kazk zemin sisteminde 16C.2.2.2(b)de etkin temel hareketlerinin
tanmland serbestlik derecelerine (rijit temelin tabannda iki yatay eksen dorultusunda ve
bu eksenler etrafnda dnme iin) ayr ayr statik tekil kuvvetler artmsal olarak etki ettirilerek,
her bir serbestlik derecesi iin dorusal olmayan artmsal statik hesap yaplacaktr. Bu
analizlerden, temel kazk zemin sistemini temsil eden etkileim yaylarna ait dorusal
olmayan kuvvet yerdeitirme ilikilerinin iskelet erileri elde edilecektir.
16C.2.3.2 Bina (styap) tayc sistemi, 16C.2.2.1(c)de tanmlanan bina temeli ve bodrum
katlar ile birlikte, ve bunlarn ktleleri de gznne alnarak, 13.6.2ye gre modellenecektir.
16C.2.3.1de tanmlanm bulunan etkileim yaylar bina temelinin tabanna yerletirilecek ve
bu yaylara uygun birer histeretik davran modeli uyarlanacaktr. Bu ekilde oluturan styaptemel sistemine 16C.2.2.2(b)de tanmlanm bulunan etkin temel hareketlerine ait ivme
kaytlar uygulanarak sistemin zaman tanm alannda dorusal olmayan eylemsizlik etkileimi
hesab yaplacaktr.
353
16C.2.3.3 Yntem Ide eylemsizlik etkileimi hesab, styap (bina) tayc sisteminin 5.7ye
gre yaplan zaman tanm alannda dorusal olmayan hesabnn, yap kazk zemin
etkileiminin gznne alnd ekline kar gelmektedir. 3.3.1de verilen tanma gre dtan
rijit perdelerle evrelenen bodrumlarn bulunduu binalarda, 5.8.1e gre uygulanan iki adml
hesap yaklamnda kazklar, bodrum elemanlar ile birlikte gznne alnacaktr.
16C.2.3.4 Yntem Ide eylemsizlik etkileimi hesab sonucunda aadaki ktlar elde
edilecektir:
(a) syapda ve styap temelinde (bodrumlar dahil) i kuvvet, yerdeitirme ve
ekildeitirme taleplerinin zamana bal deiimleri elde edilecektir.
(b) Temel tabannda tanmlanan yaylarda oluan etkileim yerdeitirmelerinin ve etkileim
kuvvetlerinin zamana bal deiimleri elde edilecektir. Bunlardan ve 16C.2.3.1de yaplm
bulunan artmsal statik hesap sonularndan yararlanlarak, eylemsizlik etkileiminde
kazklarda oluan i kuvvetler ve ekildeitirmeler hesaplanacaktr.
(c) Eylemsizlik etkileimi hesab sonucunda kazklarda elde edilen i kuvvetler ve
ekildeitirmeler, kinematik etkileim hesabndan elde edilenlerle 16C.5e gre
birletirilecektir. Betonarme ve elik kazklar iin izin verilen birim ekildeitirme ve i
kuvvet snrlar 5.9.4te tanmlanmtr.
(d) Eylemsizlik etkileim sonucunda styap (bina) tayc sisteminde oluan etkilerin,
etkileim dikkate alnmakszn yaplan bina hesaplarnda elde edilenlerden daha elverili olmas
durumunda, styap (bina) tayc sisteminde etkileim etkileri dikkate alnmayacaktr.
16C.2.4. Yntem I Ortak Sistem Yaklam ile Etkileim Hesab
Yntem Ide etkileim hesab, bilgisayar donanm ve yazlm olanaklarna bal olarak styap,
temel, kazklar ve zemin iin yukarda tanmlanan kinematik etkileim ve eylemsizlik etkileimi
modellerinin birletirilmesi ile elde edilen ortak sistemin taban kayasnda tanmlanan deprem
etkisi altnda zaman tanm alannda hesab olarak da gerekletirilebilir.
16C.3. YNTEM II LE YAPI KAZIK ZEMN ETKLEM HESABI
16C.3.1. Yntem II Kapsam
Yntem II, Tablo 16.5teki snflandrmaya gre, yerel zemin snfnn ZD, ZE veya ZF olduu
durumlarda,
(a) DTS = 3, 3a, 4, 4a olan kazkl Yksek Binalar (BYS = 1) iin Blm 13teki III. Aamada
DD-1 deprem yer hareketinin etkisi altnda zaman tanm alannda yaplan dorusal olmayan
hesapta uygulanacaktr.
(b) DTS = 1a, 2a ve BYS = 2,3 olan kazkl binalar iin Tablo 3.4(a) ve 5.1.3.2ye gre DD-1
deprem yer hareketinin etkisi altnda zaman tanm alannda yaplan dorusal olmayan hesapta
uygulanacaktr.
16C.3.2. Yntem II Kinematik Etkileim Hesab
16C.3.2.1 Yntem IIde, styapnn eylemsizlik zelliinin gznne alnmad temel
kazk zemin kinematik etkileim hesab modeli aadaki ekilde oluturulacaktr:
(a) Zemin ortam iin herhangi bir modelleme yaplmayacaktr. Zemin ortamnn etkisi, dolayl
olarak, aadaki (d) paragrafnda gznne alnacaktr.
354
(b) Kazklar, 5.4.2ye gre plastik mafsallarn derinlik boyunca uygun aralklarla yerletirildii
ubuk elemanlar olarak modellenecektir. Her bir kazk dm noktasnda kazk ile zemin
ortam arasndaki greli kuvvet-yerdeitirme ilikisi, dorusal olmayan p-y, t-z yaylar ile,
kazk ucunda ise Q-Z yay ile modellenecektir (Bkz.16C.6). p-y yaylar, her bir dm
noktasnda ve her iki dorultuda birer ift sadece-basn yay olarak tanmlanabilir. Deprem
hesabndan nce t-z ve Q-Z yaylar kullanlarak dey yklerden kazklarda oluan eksenel
kuvvetler hesaplanacaktr. Kazklarda grup etkisinin yaklak olarak gznne alnmas iin
Denk.(16C.1)de verilen ampirik bant ile hesaplanan azaltma katsaylar G , p-y yaylar iin
tanmlanan kuvvet-yerdeitirme erilerinin kuvvet (p) eksenine uygulanacaktr:
G 0.2 [(1 G1 ) s (1 6 G1 )]
(16C.1)
Burada s, gznne alnan dorultuda kazk sralar ara uzaklnn kazk apna orann
(s 6) , G1 ise her bir kazk sras iin farkl olarak uygulanacak bir katsayy gstermektedir.
Sadece-basn yaylarna uygulanmak zere yanal basnca maruz en ndeki kazk sras iin
G1 0.7 , onun arkasndaki ikinci kazk sras iin G1 0.45 , nc kazk sras iin
G1 0.3 , drdnc ve daha arkadaki kazk sralar iin ise G1 0.2 alnacaktr. Ters yndeki
yerdeitirmeler iin bu katsaylar ayn kazklara ters sra ile uygulanacaktr. s > 6 iin G 1
alnacaktr.
(c) Bina temeli, 16C.2.2.1(c)deki tanma gre bodrum katlarn da iermek zere, ktlesiz,
sonsuz rijit bir eleman olarak modellenecektir. Bodrum perdeleri ile zemin arasndaki yatay
kuvvet-yerdeitirme ilikisini temsil etmek zere, perde sonlu eleman dm noktalarnda
perdeye dik dorultuda literatrden seilmi p-y benzeri dorusal olmayan sadece-basn
yaylar kullanlacaktr.
(d) Deprem kaytlar olarak, 16.5.1.2ye gre yaplan serbest zemin davran analizlerinde
taban kayasnda her iki yatay dorultuda ayr ayr etkitilen deprem kayd iftinden zemin profili
boyunca kazk dm noktalar hizalarnda elde edilen toplam yerdeitirmelerin zamana gre
deiimleri kullanlacaktr (toplam yerdeitirme, taban kayasnn yerdeitirmesi ile zeminde
meydana gelen yedeitirmenin toplamdr). Her bir t annda toplam yerdeitirmeler, her iki
yatay dorultuda e zamanl olarak, bir ularndan kazk dm noktalarna bal olan p-y
yaylarnn teki ularna basn ynnde uygulanacaktr (dinamik yerdeitirme yklemesi). Bu
yerdeitirmeler, bodrumlu binalarda bir ular perde sonlu eleman dm noktalarna bal py benzeri yaylarn teki ularna da basn ynnde uygulanacak ve bylece kinematik
etkileim modelinin zaman tanm alannda deprem analizi yaplacaktr.
16C.3.2.2 Yntem IIde temel kazk zemin kinematik etkileim analizi sonucunda,
aadaki ktlar elde edilecektir:
(a) Kazklardaki i kuvvet ve ekildeitirme talepleri, yaplan analizlerin (en az 2x11 = 22
analiz) her birinden elde edilen sonularn enbyk mutlak deerlerinin ortalamas olarak
hesaplanacaktr.
(b) 2x11 = 22 analiz iin 16C.2.2.1(c)ye gre modellenen rijit temelin tabannda, iki yatay
eksen dorultusunda ve bu eksenler etrafnda dnme olarak tanmlanan serbestlik dereceleri
iin etkin temel hareketlerine ilikin toplam yerdeitirmelerin zamana gre deiimleri (temel
seviyesi deprem kaytlar) ile bunlardan retilen ivme spektrumlar (temel seviyesi deprem
spektrumlar) elde edilecektir. Bu ktlar, 16C.3.3te aklanan eylemsizlik etkileimi
hesabnn girdileri olarak kullanlacaklardr.
355
(c) styapnn eylemsizlik zellii gznne alnmad ve bina temeli rijit alnd iin
kinematik etkileimde styapda i kuvvet meydana gelmez.
16C.3.3. Yntem II Eylemsizlik Etkileimi Hesab
16C.3.3.1 Yntem IIde eylemsizlik etkileimi hesabnn admlar, Yntem I iin 16C.2.3.1
ve 16C.2.3.2de aklanan hesap admlarnn ayndr. Farkllk sadece hesap modelindedir.
Yntem Ideki temel-kazk-zemin ortam modeli yerine Yntem IIde temel-kazk-zemin
yaylar (p-y, t-z ve Q-Z yaylar) modeli gznne alnmaktadr.
16C.3.3.2 Yntem IIde eylemsizlik etkileimi hesab, bina tayc sisteminin 5.7ye gre
zaman tanm alannda hesap yntemi ile yaplan dorusal olmayan hesabnn, yap kazk
zemin etkileiminin gznne alnd ekline kar gelmektedir. 3.3.1de verilen tanma gre
dtan rijit perdelerle evrelenen bodrumlarn bulunduu binalarda, 5.8.1e gre uygulanan iki
adml hesap yaklamnda kazklar, bodrum elemanlar ile birlikte gznne alnacaktr.
16C.3.3.3 Yntem IIde eylemsizlik etkileimi hesab sonucunda aynen Yntem I iin
16C.2.3.4de belirtilen ktlar elde edilecektir.
16C.3.3.4 Eylemsizlik etkileimi hesab sonucunda kazklarda elde edilen i kuvvetler ve
ekildeitirmeler, kinematik etkileim hesabndan elde edilenlerle 16C.5e gre
birletirilecektir. Betonarme ve elik kazklar iin izin verilen birim ekildeitirme ve i
kuvvet snrlar 5.9.4te tanmlanmtr.
16C.3.3.5 Eylemsizlik etkileim sonucunda styap (bina) tayc sisteminde oluan etkilerin,
16C.3.4. Yntem II Ortak Sistem Yaklam ile Etkileim Hesab
Yntem IIde etkileim hesab, bilgisayar donanm ve yazlm olanaklarna bal olarak styap,
temel, kazklar ve zemin iin yukarda tanmlanan kinematik etkileim ve eylemsizlik etkileimi
modellerinin birletirilmesi ile elde edilen ortak sistemin zaman tanm alannda hesab olarak
da gerekletirilebilir. Bu durumda, 16C.3.2.1(d)de akland zere, serbest zemin davran
analizlerinden elde edilen toplam yerdeitirmeler, her iki yatay dorultuda ayn anda, bir
ularndan kazk dm noktalarna bal olan p-y yaylarnn teki ularna basn ynnde
uygulanarak (dinamik yerdeitirme yklemesi) ortak sistemin zaman tanm alannda hesap
yaplr. Bu tr etkileim hesab ou durumda pratik bir hesap olarak tercih edilebilir.
16C.4. YNTEM III LE YAPI KAZIK ZEMN ETKLEM HESABI
16C.4.1. Yntem III Kapsam
Yntem III, Tablo 16.5teki snflandrmaya gre, yerel zemin snfnn ZD, ZE veya ZF olduu
durumlarda,
(a) DTS = 1a, 2a ve BYS 4 olan kazkl binalar iin 4.7 veya 4.8.2ye gre DD-2 deprem yer
hareketinin etkisi altnda yaplan dorusal hesapta uygulanacaktr.
(b) DTS = 1, 2, 3, 3a ve BYS 2 olan kazkl binalar iin 4.7 veya 4.8.2ye gre DD-2 deprem
yer hareketinin etkisi altnda yaplan dorusal hesapta uygulanacaktr.
356
16C.4.2. Yntem III Kinematik Etkileim Hesab

Yntem III ile yaplacak temel kazk zemin kinematik etkileim hesab, 16C.3.2ye gre
Yntem II ile yaplan hesabn basitletirilmi ekline kar gelmektedir.
16C.4.2.1 Yntem IIIde, styapnn eylemsizlik zelliinin gznne alnmad temel
kazk zemin kinematik etkileim hesab modeli aadaki ekilde oluturulacaktr.
(a) Zemin ortam iin herhangi bir modelleme yaplmayacaktr. Zemin ortamnn etkisi, dolayl
olarak, aadaki (d) paragrafnda gznne alnacaktr.
(b) Kazklar, gznne alnan deprem dorultusunda dorusal davran esas alnarak 4.5.2ye
gre ubuk elemanlar olarak modellenecektir. Her bir kazk dm noktasnda kazk ile zemin
ortam arasndaki greli kuvvet-yerdeitirme ilikisi, dorusal olmayan p-y, t-z yaylar ile,
kazk ucunda ise Q-Z yay ile modellenecektir (Bkz.16C.6). p-y yaylar, her bir dm
noktasnda ve her iki dorultuda birer ift sadece-basn yay olarak tanmlanabilir. Deprem
hesabndan nce t-z ve Q-Z yaylar kullanlarak dey yklerden kazklarda oluan eksenel
kuvvetler hesaplanacaktr. Kazklarda grup etkisinin yaklak olarak gznne alnmas iin
Denk.(16C.1)de verilen ampirik bant kullanlacaktr.
(c) Bina temeli, 16C.2.2.1(c)deki tanma gre bodrum katlarn da iermek zere, ktlesiz,
sonsuz rijit bir eleman olarak modellenecektir. Bodrum perdeleri ile zemin arasndaki yatay
kuvvet-yerdeitirme ilikisini temsil etmek zere, perde sonlu eleman dm noktalarnda
perdeye dik dorultuda literatrden seilmi p-y benzeri dorusal olmayan yaylar
kullanlacaktr.
(d) 16.5.1.2ye gre yaplan tek boyutlu serbest zemin davran analizlerinde gznne alnan
deprem dorultusunda taban kayasndan yatay dorultuda etkitilen depremlerden (11 adet
deprem kayd) her biri iin, zemin profili boyunca kazk dm noktalar hizalarnda elde edilen
toplam yerdeitirmelerin zamana gre maksimumlarnn zarf alnacaktr. Toplam
yerdeitirme zarf, bir ularndan kazk dm noktalarna bal olan dorusal olmayan p-y
yaylarnn teki ularna basn ynnde sfrdan balayarak statik olarak artmsal ekilde
uygulanacaktr (statik artmsal yerdeitirme yklemesi). Ayn yerdeitirme zarf, bodrumlu
binalarda bir ular perde sonlu eleman dm noktalarna bal p-y benzeri yaylarn teki
ularna da basn ynnde uygulanacak ve bylece kinematik etkileim modelinin yaklak
artmsal statik hesab yaplm olacaktr.
16C.4.2.2 Yntem IIIte temel kazk zemin kinematik etkileim analizi sonucunda,
kazklardaki i kuvvet talepleri, her bir deprem dorultusunda 11 deprem kayd iin ayr ayr
yaplan analizlerin her birinden elde edilen sonularn enbyk mutlak deerlerinin ortalamas
olarak hesaplanacaktr. Bu ekilde elde edilen kazk eilme momentleri R = 2.5 katsaysna
blnerek azaltlacaktr. Kesme kuvvetleri ve eksenel kuvvetler iin azaltma yaplmayacaktr.
16C.4.2.3 Yntem I ve Yntem IIde elde edilen etkin temel hareketlerine ilikin
yerdeitirme ve spektrumlarn, statik kinematik etkileim hesabna dayal Yntem IIIte
hesaplanmas sz konusu deildir. Bunlarn yerine, yaklak olarak 16.5.1.2ye gre yaplan
serbest zemin davran analizlerinden temel tabannda elde edilen spektrumlarn ortalamas,
16C.4.3te verilen eylemsizlik etkileimi hesabnda tasarm spektrumu olarak kullanlabilir.
Ancak bu spektrumun ordinatlar, temel tabannda 16.4e gre tanmlanan yerel zemin snf
iin 2.3.5te verilen tasarm spektrumunun ordinatlarndan daha kk alnmayacaktr.
357
16C.4.3. Yntem III Eylemsizlik Etkileimi Hesab

16C.4.3.1 Yntem IIIte eylemsizlik etkileimi hesab, dorusal davran esas alnarak
styap-temel-kazk-zemin yaylarndan (p-y, t-z ve Q-Z yaylar) oluan ortak sistem modeli ile
yaplabilir. Ancak bu modelde zemin yaylarnn dorusal davranlar (balang rijitlikleri)
dikkate alnacaktr. Modelde temelin ve bodrum katlarnn ktleleri gznne alnacak,
kazklarn ktleleri ise alnmayacaktr. Deprem verisi olarak, gznne alnan deprem
dorultusunda 16C.4.2.3e gre tanmlanan deprem spektrumu kullanlacaktr.
16C.4.3.2 Yntem IIIde eylemsizlik etkileimi hesab, bina tayc sisteminin 4.7 veya
4.8.2ye gre yaplan dorusal deprem hesabnn, yap kazk zemin etkileiminin gznne
alnd ekline kar gelmektedir.
(a) 3.3.1de verilen tanma gre dtan rijit perdelerle evrelenen bodrumlarn bulunduu
binalarda, 4.7.5 veya 4.8.5e gre dorusal deprem hesab iin uygulanan iki adml hesap
yaklamnda kazklar, bodrum elemanlar ile birlikte gznne alnacak ve bodrumlar iin
uygulanan R ve D katsaylar, eylemsizlik etkileiminden kazklarda meydana gelen i
kuvvetlere de uygulanacaktr.
(b) Bodrumsuz binalarda ise, bina (styap) tayc sistemi iin uygulanan R ve D katsaylar,
eylemsizlik etkileiminden kazklarda meydana gelen i kuvvetlere aynen uygulanacaktr.
16C.4.3.3 Eylemsizlik etkileimi hesab sonucunda kazklarda her bir deprem dorultusu iin
16C.4.3.2ye gre elde edilen i kuvvetler, kinematik etkileim hesabndan kazklar iin her bir
deprem dorultusunda 16C.4.2.2ye gre elde edilen i kuvvetlerle 16C.5e gre
birletirilecektir. Birbirine dik dorultulardaki depremlerden oluan kazk i kuvvetleri daha
sonra 4.4.2ye birletirilecektir.
16C.4.3.4 Eylemsizlik etkileim sonucunda styap (bina) tayc sisteminde oluan etkilerin,
16C.5. KAZIKLARDA DEERLENDRMEYE / TASARIMA ESAS
EKLDETRMELER VE KUVVETLER
Yukarda 16C.2, 16C.3 ve 16C.4te aklanan yntemler ile yaplan kinematik ve eylemsizlik
etkileimi hesaplar sonucunda kazklarda deerlendirmeye / tasarma esas ekildeitirmeler
ve i kuvvetler, aadaki ekilde birletirilen byklklerin en by olarak hesaplanacaktr:
(a) Kinematik etkileim sonularnn %100nn ve eylemsizlik etkileimi sonularnn
%50sinin mutlak deerlerinin toplam.
(b) Kinematik etkileim sonularnn %50sinin ve eylemsizlik etkileimi sonularnn
%100nn mutlak deerlerinin toplam.
16C.6. KAZIK ZEMN ETKLEM N DORUSAL OLMAYAN ZEMN
YAYLARI
16C.6.1. Tanm
Kazkzemin etkileiminin modellenmesi amac ile yanal davran iin dorusal olmayan py
yaylar, eksenel davran (evre srtnmesi) iin tz yaylar ve eksenel kazk u davran iin
QZ yaylar kullanlacaktr.
358
(a) py yaylar kapsamnda yumuak kil iin (su<50 kPa) Matlock (1970), su seviyesi altndaki
kat kil iin Reese ve dierleri (1975), su seviyesi stndeki kat kil iin Welch and Reese
(1972), kum iin Reese ve dierleri (1974) tarafndan statik ve tekrarl yklemeler iin
gelitirilen dorusal olmayan bantlar kullanlabilir.
(b) tz ve QZ yaylar iin ise, American Petrolum Institute API WSD RP2Ada (2000)
tanmlanan nonlineer bantlar kullanlabilir.
16C.6.2. p-y Yaylar iin Kaynaklar
(a) Matlock,H. (1970). Correlation for design of laterally loaded piles in soft clay. Proc.,2nd
Annu. Offshore Technology Conference, Paper No. OTC 1204,Houston, Texas, pp. 577-594
(b) Reese, L. C. and Welch, R. C. (1975). Lateral loading of deep foundation in stiff clay.
Journal of Geotechnical Engineering Division, ASCE, 101(7), pp. 633-649.
(c) Reese, L. C., Cox, W. R., and Koop, F. D. (1975). Field testing and analysis of laterally
loaded piles in stiff clay. Proc. 7th Offshore Technology Conference, Paper No. OTC 2321,
Houston, Texas, pp. 671-690.
(d) Welch, R. C. and Reese, L. C. (1972). Laterally loaded behavior of drilled shafts.
Research Report 3-5-65-89, Center for Highway Research, University of Texas, Austin.
(e) Reese, L. C., Cox, W. R., and Koop, F. D. (1974). Analysis of laterally loaded piles in
sand. Proc. 6th Offshore Technology Conference, Paper 2080, Houston, Texas, pp. 473-483.
16C.6.3. t-z ve Q-Z Yaylar iin Kaynak
API WSD RP-2A (2000). Planning, Designing and Constructing Fixed Offshore Platforms,
American Petroleum Institute.
359
EK 16D ARAZ ZEMN ZELLKLERNN YERNDE YLETRLMES

Etkilerin direnler tarafndan karlanamad durumlarla, deprem srasnda zemin
svlamasnn tetiklenmesi ve/veya byk dayanm/rijitlik kaybna uramas beklenilen
zeminlerde, zemin zelliklerinin yerinde iyiletirilmesi veya glendirmesi uygulanmas
yoluna bavurulabilir. Uygun zemin iyiletirme veya glendirme yntemi, geoteknik alannda
sorumlu inaat mhendisince aada sralanan genel ilkelerden yararlanlarak belirlenir.
16D.1 Gevek ve orta sk kohezyonsuz (iri daneli) zeminlerde, sklk derecesinin artrlmas
en etkin iyiletirme yoludur. Sklk derecesinin artrlmasnda zemine titreimler uygulayan
yntemler daha etkindir. Titreimli yntemler; derin kompaksiyon(sktrma), vibroflotasyon,
sktrma kazklar, vibrasyonlu sondalar, patlatma, yzeyden titreimli silindirlerle sktrma
vb. olarak saylabilir.
16D.2 Yumuak-kat kohezyonlu (ince daneli) zeminlerde, zeminin su muhtevasn azaltc,
konsolidasyon basncn artrc ve i yapsn kuvvetlendirici yntemler ile etkili iyiletirme
salanabilir. Bu kapsamda, drenaj, yeralt suyu dzeyini drme, konsolidasyon yntemleri
(nykleme, elektro ozmotik, vakum etkisinde) kullanlabilir. Ayrca, imento, kire gibi
balayc katk malzemeleri kartrarak katlatrma (derin kartrma) ve enjeksiyon
yntemleri kullanlabilir. Suya doygun olmayan ve plastisitesi yksek olmayan kohezyonlu
zeminlerde, derin kompaksiyon(sktrma) ynteminden de yararlanlabilir.
16D.3 Kohezyonlu ve kohezyonsuz zeminlerde, zemin iinde rijit elemanlar (ta kolonlar, jet
enjeksiyonu kolonlar, beton kolonlar vb.) oluturulmas ile statik ve deprem yklerinin arlkl
olarak bu elemanlar tarafndan karlanmas salanabilir.
16D.4 Zemin iyiletirmesi tasarmnda, iyiletirilecek zemin zellikleri (sklk derecesi,
kayma dayanm, skma modl, vb.) ve hedeflenen iyileme derecesi aklkla belirtilmelidir.
Seilen zemin iyiletirme ynteminin saha uygulamas aletsel gzlemlerle yakndan izlenmeli,
mevcut duruma gre salanan iyileme derecesi ve tasarmda hedeflenen iyilemenin
gerekleme durumu kontrol edilmelidir.
16D.5 Mevcut bir yapnn altnda zemin iyiletirmesi iin uygulanabilecek nlemler daha
snrldr. Yap temelleri altnda almann zorluu yannda, iyiletirme yntemlerinin
uygulanmas srasnda geliebilecek olas zemin yer deitirmelerinin dikkate alnmas gerekir.
Baz durumlarda yap evresinde alnan nlemlerle, deprem srasnda oluabilecek yanal zemin
yer deitirmelerinin snrlanmas yoluna bavurulabilir.
16D.6 Zemin glendirme yntemleri yerine (veya ile birlikte) temel sisteminin deitirilmesi
(kazkl veya baret temeller, evre diyafram duvar, rijit bodrum temel tasarm vb.) ve st yapda
tasarm deiiklikleri yaplmas yoluna da bavurulabilir.
360
EK
DZENL YERNDE DKME BETONARME BNALAR N
BASTLETRLM TASARIM KURALLARI
(2016)
DZENL YERNDE DKME BETONARME BNALAR N BASTLETRLM

TASARIM KURALLARI
0. SMGELER
Ag
= Kolon veya perdenin enkesit alan
As
= Kiri enkesitinde ekme etkisi altndaki eilme donats alan
Asg
= Kolon enkesiti iin gz nne alnan dorultuda i sra boyuna donatlarn

alanlarnn toplam veya perde enkesiti iin perde gvdesindeki boyuna donat
alanlarnn toplam
Asu
= Kolon enkesiti iin gz nne alnan dorultuda en d sra boyuna donatlarn

alanlarnn toplam veya perde enkesiti iin u blgelerindeki boyuna donat
alanlarnn toplam
Ast
= Kolon enkesitinde toplam boyuna donats alan
BKS
= Bina kullanm snf
= Kolon veya perdenin gz nne alnan dorultu iin enkesit genilii
= Kolon veya perdenin gz nne alnan dorultu iin enkesit derinlii
bw
= Perde kalnl
= Kiri, kolon veya perde enkesitinde basn etkisi altndaki beton yzeyinden
ekme etkisi altndaki eilme donatsnn merkezine olan uzaklk
= Kiri, kolon veya perde enkesitinde basn etkisi altndaki beton yzeyinden
ekme etkisi altndaki eilme donatsnn merkezine olan uzaklk
DTS
= Deprem Tasarm Snf
Ed
= Gz nne alnan yatay dorultuda tasarma esas deprem etkisi
Ed( Z )
= Dey dorultuda deprem etkisi
ex, ey
= x ve y dorultularnda kat ktle merkezi ve rijitlik merkezi arasndaki uzaklk
fck
= Betonun karakteristik basn dayanm
fcd
= Betonun tasarm basn dayanm
Fi
= Binada inci kata etkiyen edeer deprem yk
Fj
= Binada jnci kata etkiyen edeer deprem yk
Fper,j
= Perdeye jnci katta etkiyen yatay yk
fyk
= Donat eliinin karakteristik akma dayanm
fyd
= Donat eliinin tasarm akma dayanm
= Sabit yk etkisi
= Kata etki eden yayl Sabit yk
= Yatay zemin itkisi etkisi
Hi
= Binann inci katnn temel stnden llen ykseklii veya bodrum katta drt
taraftan rijit bodrum perdeleriyle evrili binann inci katnn zemin kat demesi
stnden itibaren llen ykseklii stnden itibaren toplam kat says
hi
= Binann inci katnn (inci kat demesi altndaki katn) kat ykseklii
Hw
= Herhangi bir perdenin temel stnden llen toplam ykseklii veya bodrum
katta drt taraftan rijit bodrum perdeleriyle evrili binada perdenin zemin kat
demesi stnden itibaren llen toplam ykseklii
Ikol
= Gz nne alnan dorultuda kolon enkesitinin eylemsizlik momenti
Iper
= Gz nne alnan dorultuda perde enkesitinin eylemsizlik momenti
= Kar yk etkisi
kT
= Binann burulma rijitlii
kx
= Perdenin x dorultusundaki yatay rijitlii
ky
= Perdenin y dorultusundaki yatay rijitlii
lkn
= Deme parasnn ksa dorultusundaki kiriin serbest akl
ln
= Kiri serbest akl
lw
= Perdenin kat planndaki uzunluu
= Deme paras iin uzun kenar / ksa kenar oran
Mbr
= Kolon veya perde kesitleri iin fcd ve fyd gz nne alnarak hesaplanan dengeli
duruma kar gelen eilme momenti
Md
= zmlemeden elde edilen tasarma esas eilme momenti
Mdev
= Binann tabannda oluan toplam devrilme momenti
Mi
= Binann inci katnda oluan toplam devrilme momenti
Mkir
= Herhangi bir kiri kesitinde dey yklerden dolay oluan eilme momenti
Mkir,i
= Binann inci katndaki herhangi bir kiri kesitinde deprem etkilerinden dolay
oluan eilme momenti
Mkol
= Herhangi bir kolon kesitinde dey yklerden dolay oluan eilme momenti
Mkol,i
= Binann inci katndaki herhangi bir kolon kesitinde deprem etkilerinden dolay
oluan eilme momenti
Mp
= Kolon veya kiri kesitleri iin fck, fyk ve eliin dayanm art gz nne alnarak
hesaplanan moment dayanm
Mpa
= Kolonun serbest yksekliinin alt ucunda fck, fyk ve eliin dayanm art gz
nne alnarak hesaplanan moment dayanm
Mp
= Kolonun serbest yksekliinin st ucunda fck, fyk ve eliin dayanm art gz

nne alnarak hesaplanan moment dayanm
Mpi
= Kiriin i ucundaki kolon veya perde yznde fck, fyk ve eliin dayanm art gz
nne alnarak hesaplanan pozitif veya negatif moment dayanm
Mpj
= Kiriin j ucundaki kolon veya perde yznde fck, fyk ve eliin dayanm art gz
nne alnarak hesaplanan pozitif veya negatif moment dayanm
Mper
= Herhangi bir perdede dey yklerden dolay oluan eilme momenti
Mper,dev
= Herhangi bir perdenin tabannda deprem etkilerinden dolay oluan eilme

momenti
Mper,i
= Binann inci katndaki herhangi bir perdede deprem etkilerinden dolay oluan
eilme momenti
Mr
= Kolon, kiri veya perde kesitleri iin fcd ve fyd gz nne alnarak hesaplanan
tama gc momenti
Mri
= Kiriin i ucundaki kolon veya perde yznde fcd ve fyd gz nne alnarak
hesaplanan pozitif veya negatif tama gc momenti
Mrj
= Kiriin j ucundaki kolon veya perde yznde fcd ve fyd gz nne alnarak
hesaplanan pozitif veya negatif tama gc momenti
Mra
= Kolon serbest yksekliinin st ucunda tama gc momenti
Mr
= Kolon serbest yksekliinin alt ucunda tama gc momenti
= Binann temel stnden itibaren toplam kat says veya bodrum katta drt taraftan
rijit bodrum perdeleriyle evrili binada zemin kat demesi stnden itibaren
toplam kat says.
ni
= Binada gz nne alnan dorultudaki i kolon says
nd
= Binada gz nne alnan dorultudaki d kolon says
N0r
= Kolon veya perde kesitleri iin fcd ve fyd gz nne alnarak hesaplanan eksenel
basn dayanm
Nbr
= Kolon veya perde kesitleri iin fcd ve fyd gz nne alnarak hesaplanan dengeli
duruma kar gelen basn kuvveti
Nd
= zmlemeden elde edilen tasarma esas eksenel kuvvet
Ntr
= Kolon veya perde kesitleri iin fyd gz nne alnarak hesaplanan eksenel ekme
dayanm
= Kata etki eden yayl sabit ve hareketli yklerin toplam (g+q)
= Hareketli yk etkisi
= Kata etki eden yayl hareketli yk
Ra
SDS
= Ksa periyot blgesi iin tanmlanan tasarm spektral ivme katsays
Ti
= Binann inci katnda oluan toplam burulma momenti
Tkat,j
= Binada jnci kata etkiyen burulma momenti
Tt
= Binann tabannda oluan toplam burulma momenti
Ve
= Kolon, kiri ve perdeler iin tasarma esas kesme kuvveti
Vi
= Binann inci katnda oluan kat kesme kuvveti
Vkir
= Herhangi bir kiri kesitinde dey yklerden dolay oluan kesme kuvveti
Vkol,i
= Binann inci katndaki herhangi bir kolonda deprem etkilerinden dolay oluan
kesme kuvveti
Vper,i
= Binann inci katndaki herhangi bir perdede deprem etkilerinden dolay oluan
kesme kuvveti
Vt
= Binaya etkiyen toplam edeer deprem yk (taban kesme kuvveti)
= Binann, hareketli yk katlm katsays kullanlarak bulunan toplam arl
wi
= Binann inci katnn, hareketli yk katlm katsays kullanlarak hesaplanan

arl
wj
= Binann jnci katnn, hareketli yk katlm katsays kullanlarak hesaplanan

arl
= Demeden herhangi bir kirie aktarlan dzgn yayl (izgisel) dey yk
= Herhangi bir perdenin enkesit geometrik merkezinin referans noktasndan x

dorultusundaki uzakl
= Herhangi bir perdenin enkesit geometrik merkezinin referans noktasndan x

dorultusundaki uzakl
= Kat rijitlik merkezinin referans noktasndan x dorultusundaki uzakl
= Kat rijitlik merkezinin referans noktasndan x dorultusundaki uzakl
VT,i
= Binann inci katndaki herhangi bir perdede kattaki burulma etkilerinden dolay
oluan ek kesme kuvveti
Vkol,i
= Binann inci katndaki kolonlarda deprem etkilerinden dolay oluan kesme

kuvvetlerinin toplam
1. KAPSAM
1.1 Deprem blgelerinde yaplacak drt taraftan rijit bodrum perdeleri ile evrili en fazla bir
bodrum kat hari olmak zere kat says be ile snrl ve tayc sistemi dzenli olan yerinde
dkme betonarme binalarn yatay yk tayc sistem elemanlarnn tasarmnda, bu konuda
yrrlkte olan ilgili standart ve ynetmeliklerle birlikte, bu dkmanda tanmlanan
basitletirilmi hesap (yapsal zmleme) ve tasarm kurallar kullanlabilir.
1.2 Bu dkmann kapsam iindeki betonarme binalarn yatay yk tayc sistemi, sadece
sneklik dzeyi yksek erevelerden veya sneklik dzeyi yksek boluksuz perdeler ile
sneklik dzeyi yksek erevelerin birlikte kullanmndan oluacaktr.
1.3 Bu dkmanda tanmlanan tasarm kurallarnn uygulama kapsam, deprem etkileri ve
dey ykler altnda tayc sistem elemanlarnda (perde, kolon ve kiri) yeterli moment tama
gc ve yeterli kesme dayanm salamak amac ile tayc eleman enkesitlerinin
boyutlandrlmas ve donatlarnn belirlenmesi ile snrldr.
1.4 Bu dokmanda tanmlanan tasarm kurallarnn uygulama kapsam dnda kalan
dayanma gre tasarm kurallar, detaylandrma kurallar, konstrktif kurallar, minimum
koullar ve st snr koullar, Deprem Etkisi Altnda Binalarn Tasarm iin Ynetmelik
(bundan sonra Ynetmelik olarak kullanlacaktr) ve yrrlkte olan ilgili standart ve
ynetmeliklerde verilen kurallarn tmne tabidir. Ancak, bu dokmandaki tasarm kurallarnn
uyguland binalar iin deprem etkileri altnda greli kat telemelerinin hesaplanmas ve greli
kat teleme oranlarnn snr deerlerle karlatrlmas gerekmemektedir.
2. GENEL KURALLAR
2.1 Bu dkmanda tanmlanan hesap ve tasarm kurallarn uygulanabilecei binalar iin
Ynetmelik 7A.2.2de tanmlanm olan snrlamalarn tm geerlidir.
2.2 Bu dkmanda tanmlanan hesap ve tasarm kurallarnn uygulanaca binalarn

Ynetmelik 7A.3 ve 7A.4te tanmlanm olan n tasarm kurallarnn tmn salamas
gereklidir.
2.3 Bu dkmandaki hesap kurallar, yalnzca G Q 0.2 K Ed ve 0.9G Ed yk
birleimleri iin uygulanmak zere tanmlanmtr. Kar yk K, binann at katna etkiyen
(Z )
hareketli yk deerine ilave edilebilir. Dey deprem etkisi Ed hesapta gzetilmeyebilir.
Yatay deprem etkilerinde dorultu birletirmesi uygulanmayabilir.
2.4 Deprem Tasarm Snf DTS=1 ve DTS=2 olan binalarn yatay yk tayc sisteminde
sneklik dzeyi yksek boluksuz perdelerin kullanm zorunludur. Bu tr binalarn
tasarmnda, binaya etkiyen toplam edeer deprem yknn tamamnn sneklik dzeyi
yksek perdeler tarafndan, %33 kadarnn ise sneklik dzeyi yksek ereveler tarafndan
karland koulu hesaplarda gzetilmektedir. Yatay yk tayc sistemi sneklik dzeyi
yksek erevelerden oluan binalarda, binaya etkiyen toplam edeer deprem yknn tm
ereveler tarafndan karlanmaktadr.
2.5 Binaya etkiyen toplam edeer deprem yknn belirlenmesinde ve perde ve kolon
kesitlerine etki eden eilme momenti hesabnda (Hw/lw 2.0 olan perdeler hari olmak zere,
bkz. 4.1), Deprem Yk Azaltma Katsays iin Ra = 4 deeri gzetilmektedir. Bu katsay, kiri
kesitlerine etki eden eilme momenti hesabnda Ra = 5 deerine bytlmekte, perdeler iin
tasarma esas kesme kuvveti hesabnda Ra = 2 deerine drlmekte, kirilerden perdelere
aktarlan yatay deprem kuvvetlerinin hesabnda ise deimemektedir.
2.6 Dey tayc sistem elemanlarnda (kolon ve perdelerde) deprem etkilerinden dolay
oluan eksenel kuvvetler hesaplarda gz nne alnmamaktadr.
2.7 Kolon ve kirilerin orta blgeleri iin tasarma esas kesme kuvveti deerlerinin
belirlenmesinde kapasite tasarm ilkesi uygulanmaktadr.
2.8 ki veya taraftan rijit bodrum perdeleri ile evrili en fazla bir ksmi bodrum katl
binalarn tasarmnda bu dokmanda tanmlanan kurallar uygulanabilir. Ancak bu durumda bina
kat says, ksmi bodrum kat hari olmak zere drt ile snrl olacak, yapsal zmlemede
ksmi bodrum kat zemin kat olarak tanmlanacak, zemin kattaki tayc sistem elemanlarnda
deprem etkilerinden dolay oluan i kuvvet deerleri, bir st kattaki tayc sistem elemanlar
iin de geerli olacaktr.
2.9 Drt taraftan rijit bodrum perdeleri ile evrili en fazla bir ksmi bodrum katl binalar iin
yapsal zmlemede zemin kat bodrum katn bir st kat olarak tanmlanacak, zemin kattaki
tayc sistem elemanlarnda deprem etkilerinden dolay oluan i kuvvet deerleri, bodrum
kattaki tayc sistem elemanlar iin de geerli olacaktr.
2.10 Yatay zemin itkisi etkileri (H), bu dkmanda tanmlanm olan hesap kurallarnda
gzetilmemitir. Bu nedenle ksmi bodrum katnda iki taraftan dengelenmemi yatay zemin
itkilerine maruz binalarda, zemin itkisi etkilerinin temele gvenle aktarld gsterilmelidir.
2.11 Bu dkmanda tanmlanan kurallar uyarnca tasarm yaplacak binalarda C25ten dk
veya C50den yksek dayanml beton snf ve B420C veya S420 snflar dnda donat elii
kullanlamaz.
2.12 Bu dkmanda tanmlanan kurallar uyarnca tasarm yaplacak binalardaki tm tayc

elemanlarda boyuna donatnn kenetlenme boyu ve bindirme boyu, donat apnn 50 katndan
daha az, 90 dereceli kancalarn kenetlenme boyu ise donat apnn 25 katndan az olamaz.
2.13 Bu dkmanda tanmlanan kurallar uyarnca tasarm yaplacak binalarda, asansr veya
merdiven evresinde oluturulabilecek U veya C enkesitli perdelerin serbest ular arasndaki
aklk hari olmak zere, her bir dorultuda komu iki aklk arasndaki fark, iki aklktan
uzun olann %20sinden fazla olmamaldr.
2.14 Bu dkmanda tanmlanan kurallar uyarnca tasarm yaplacak binalarda, perde kritik
ykseklii bodrumsuz binalarda temel stnden itibaren en az bir kat; iki, veya drt taraftan
bodrum perdeleriyle evrili bodrumlu binalarda ise temel stnden itibaren en az iki kat
boyunca devam ettirilecektir.
3. BASTLETRLM YAPISAL ZMLEME
3.1. Deprem Etkilerinin Hesab
3.1.1 Gz nne alnan her bir dorultu iin binaya etkiyen toplam edeer deprem yk
(zemin katta oluan taban kesme kuvveti), katlara etkiyen edeer deprem ykleri, katlarda
oluan kat kesme kuvvetleri, katlarda oluan toplam devrilme momentleri ve bina tabannda
(zemin kat tabannda) oluan toplam devrilme momenti, Denklem (1)(5) ile hesaplanacaktr
(ekil 1). Toplam edeer deprem yk hesabnda deprem yk azaltma katsays iin Ra = 4
deeri kullanlacak, binann toplam arl hesabnda hareketli yk katlm katsays (n = 0.30)
gzetilecektir. Bina arl hesabnda kullanlacak sabit yk deerleri, deme ykleriyle
beraber yatay ve dey tayc elemanlarn (kiri, kolon, perde) ve tayc olmayan elemanlarn
(blme duvar) arln da iermelidir. Binann at katna etki eden hareketli yk, 0.2
deerindeki yk katsaysyla azaltlm kar ykn de iermelidir.
Vt
SDSW
Ra
Fi Vt
wi H i
N
(1)
(2)
wj H j
j1
Vi Fj
(3)
M i Fj H j Hi-1
(4)
ji
ji
M1 M dev Fj H j
j1
(5)
3.1.2 Bina katlarna etkiyen burulma momentlerinin hesaplanabilmesi amacyla bina kat
rijitlik merkezinin planda seilen bir referans noktasndan x ve y dorultularndaki uzakl
(ekil 2), Denklem (6) ile hesaplanacaktr. Denklem (6)daki kx ve ky rijitlik deerleri, x
dorultusundaki dikdrtgen enkesitli perdeler iin Denklem (7), y dorultusundaki dikdrtgen
enkesitli perdeler iin ise Denklem (8) ile hesaplanacaktr. Perde bulunmayan binalarda kat
rijitlik merkezinin kat ktle merkeziyle rtt varsaylacaktr.
k y xi
ky
(6)
kx yi
y
kx
kx bw lw3 / hi
(7)
k y lw bw3 / hi
kx lw bw3 / hi
(8)
k y bw lw3 / hi
F5
H5
F4
H4
F3
H3
F2
H2
F1
H1
0
Mdev
V5
V4
V3 V2 V1
VI
M5 M4 M3
ekil 1
Kolon
Fi
Kat ktle merkezi
Ti
Kat rijitlik merkezi
ey
Perde
lw
bw
Kat i dsemesi
ex
x
x
X
Fi
ekil 2
M2
MI
M1 = Mdev
3.1.3 Binann jnci katna etkiyen burulma momenti, Denklem (9) ile hesaplanacaktr.
Denklem (9)daki x ve y dorultularndaki dmerkezlik deerleri, kat ktle merkezi ile kat
rijitlik merkezi arasnda x ve y dorultusunda olan uzaklklardr (ekil 2). Kat ktle merkezi
kat demesinin geometrik merkezi olarak hesaplanacak, demede bulunan 2.0 mden byk
kenarl boluklar kat ktle merkezi hesabnda gz nne alnacaktr. Katlara etkiyen edeer
deprem ykleri kat ktle merkezine etki ettirilecektir. Perde bulunmayan binalarda katlara
etkiyen burulma momentlerinin hesaplanmasna gerek yoktur.
Tkat, j max Fjex , Fjey
(9)
3.1.4 Binann inci katnda ve binann tabannda oluan toplam burulma momenti, Denklem
(10) ve Denklem (11) ile hesaplanacaktr.
N
Ti Tkat,j
(10)
ji
N
Tt Tkat,j
(11)
j1
3.1.5 Binann burulma rijitlii, Denklem (12) ile hesaplanacaktr.
kT ky xi2 kx yi2 x 2 ky y 2 kx
(12)
3.1.6 Binann inci katnda, gz nne alnan ykleme dorultusuna paralel dorultudaki bir
perdede deprem etkilerinden dolay oluan kesme kuvveti, Denklem (13) ile hesaplanacaktr.
Denklem (13)te kat kesme kuvvetlerinin perdelere eylemsizlik momentleri orannda dald
varsaylm ve burulma etkilerinden dolay perdelerde oluacak ek kesme kuvvetleri
gzetilmitir. Burulma etkilerinden dolay perdelerde oluan ek kesme kuvvetlerinin hesabnda,
x dorultusundaki perdeler iin Denklem (14), y dorultusundaki perdeler iin Denklem (15)
kullanlacaktr (ekil 2).
Vper,i Vi
bw lw3
VT,i
bw lw3
VT,i x Ti
y y kx
kT
VT,i y Ti
x x ky
(13)
(14)
(15)
kT
3.1.7 Binann inci katnda, gz nne alnan ykleme dorultusuna paralel dorultudaki bir
perdede deprem etkilerinden dolay oluan eilme momenti Denklem (16) ile, perdenin
tabanndaki devrilme momenti ise Denklem (17) ile hesaplanacaktr. Denklem (16) ve
Denklem (17)deki Fper kuvveti, o katta demeden perdeye aktarlan yatay yk temsil
etmektedir. Binann inci katnda veya at katnda (Nnci katta) perdeye aktarlan yatay yk,
komu katlarda perdede oluan kesme kuvvetlerinin fark olarak, Denklem (18) veya Denklem
(19) ile hesaplanacaktr (ekil 3).
N
M per,i Fper,j H j H i-1

j=i
(16)
M per, 1 M per, dev Fper, j H j
(17)
Fper, j Vper, j+1 Vper, j
(18)
j=1
Fper, N Vper, N
(19)
3.1.8 Tayc sisteminde perde bulunan binalara etkiyen edeer deprem yklerinin
%33nn sneklik dzeyi yksek ereveler tarafndan karland varsaymndan dolay, gz
nne alnan ykleme dorultusunda binann inci katndaki kolonlarda oluan kesme
kuvvetlerinin toplam, Denklem (20) ile hesaplanacaktr. Tayc sistemi erevelerden oluan
binalarda ise bu toplam, Denklem (21)de belirtildii zere, binada gz nne alnan
dorultuda oluan kat kesme kuvvetlerine eit olacaktr.
Vkol,i 1 3Vi
Vkol,i Vi
(20)
(21)
Fper,5
Vper,5
H5-H2
H5
Fper,4
Vper,4
H4
H4-H2
Fper,3
Vper,3
H3-H2
H3
Fper,2
Vper,2
Mper,3
Fper,1
H2
Vper,1
Vper,3
Kat 3 tabaninda perde
i kuvvetleri
Mper,3= Fper,5(H5-H2)+Fper,4(H4-H2)+Fper,3(H3-H2)
Fper
Perde
Perde kesme
kuvvetleri
Perdelere gelen
yatay kuvvetler
ekil 3
3.1.9 Gz nne alnan ykleme dorultusu iin binann inci katndaki herhangi bir kolonda
oluan kesme kuvveti, ilgili dorultudaki i kolonlar iin Denklem (22) ile, d kolonlar iin
ise Denklem (23) ile hesaplanacaktr. Hesapta gz nne alnan dorultudaki i kolonlarda
oluan kesme kuvvetinin d kolonlardakinin 2 kat olduu varsaym yaplmaktadr (ekil 4).
Vkol,i
Vkol,i
2 Vkol,i
(22)
Vkol,i
(23)
2ni nd
2ni nd
3.1.10 Gz nne alnan ykleme dorultusu iin binann inci katndaki herhangi bir kolonda
oluan eilme momenti, Denklem (24) ile hesaplanacaktr. Hesapta sfr moment noktasnn
kolon boyunun ortasnda olduu varsaym yaplmaktadr (ekil 4).
M kol,i Vkol,i
hi
2
(24)
Kolon
yari boy
Kat i+1
Kiris
Kat i
Vkol,i (dis)
Mkol,i (dis)
Kolon
yari boy
Kat i
hpi/2
Vkol,i (dis)
Vkol,i (i)
Vkol,i (i)
Vkol,i (i)
Vkol,i (dis)
ekil 4
3.1.11 Gz nne alnan ykleme dorultusu iin binann inci katndaki herhangi bir kiri
kesitinde oluan eilme momenti, kiri i kolon birleimlerinde Denklem (25) ile, kiri d
kolon birleimlerinde ise Denklem (26) ile hesaplanacaktr (ekil 5). Hesapta kiriin st ve alt
kesitlerindeki kolon eilme momentlerin alt kesittekine eit olduu varsaym yaplmakta,
ayrca kiri eilme momentleri 4/5 orannda azaltlmaktadr. En st kat kirilerinde Denklem
(25) ve Denklem (26) ile hesaplanan eilme momenti deerleri yarya drlecektir.
4
M kir,i M kol,i
5
(25)
8
M kir,i M kol,i
5
(26)
ekil 5
3.1.12 Kiri perde birleimlerindeki kiri kesitlerinde deprem etkilerinden dolay oluan
eilme momenti hesaplanmayacaktr. Bu kesitlerde kirie yerletirilecek olan st ve alt boyuna
donat, Ynetmelik Ek 7Adaki alt snr koullarn salayacak ve dey yklerden dolay oluan
eilme momentlerini karlayacak miktarda olacaktr.
3.1.13 Dey tayc elemanlarda deprem etkilerinden dolay oluan eksenel ykler
hesaplarda gz nne alnmayacaktr.
3.2. Dey Yk Etkilerinin Hesab
3.2.1 Herhangi bir kirie her bir ift dorultuda alan deme parasndan aktarlan dzgn
yayl (izgisel) dey yk (w), daha detayl bir hesap yaplmad durumda, deme parasnn
ksa dorultusundaki kiri iin Denklem (27) ile, deme parasnn uzun dorultusundaki kiri
iin ise Denklem (28) ile hesaplanacaktr. Tek dorultuda alan plak (veya dili) deme
paralarndan aktarlan ykn tm, plak deme parasnn uzun dorultusundaki kirie (veya
deme dilerinin sapland kirie) aktarlacaktr. Denklem (27) ve Denklem (28)teki p,
demeye etki eden yayl sabit ve hareketli yklerin yk katsaylar gzetilerek hesaplanm
toplam (g+q veya 1.4g+1.6q) deeridir. Kiri zerinde blme duvar varsa, blme duvarn
yaratt yayl yk kiri ykne (w) ykne ilgili yk katsays gzetilmi ekilde eklenir.
plkn
3
(27)
plkn
3
0.5
1.5 2
m
(28)
3.2.2 Herhangi bir kiri kesitinde dey yklerden dolay oluan kesme kuvveti ve eilme
momenti iin hesap deerleri, daha detayl bir hesap yaplmad srece, Tablo 1de verilen
bantlar kullanlarak hesaplanabilir.
Tablo 1 Dey Yk in Kirilerde Hesap Deerleri
Kuvvet
D aklk kiriinde ilk i kolon veya perde yznde kesme kuvveti
Hesap Deeri
Vkir 1.15
w ln
2
w ln
2
Konsol kiri hari dier tm kolon veya perde yzlerinde kesme kuvveti
Vkir
Konsol kiri mesnetinde kesme kuvveti
Vkir w ln
D aklkta aklk momenti
aklkta aklk momenti
D kolon veya d dikine perde yznde mesnet momenti
M kir
M kir
M kir
kolon veya i dikine perde yznde mesnet momenti (iki aklk

durumunda)
M kir
kolon veya i dikine perde yznde mesnet momenti (ikiden fazla aklk
durumunda)
M kir
Perdeye kuvvetli dorultuda saplanan kirite perde yznde mesnet

momenti
M kir
Konsol kiri mesnet momenti
M kir
w l2n
14
w l2n
16
w l2n
16
w l2n
9
w l2n
10
w l2n
12
3w l2n
4
3.2.3 Kolon kiri veya kolon perde birleimlerinde kiri ularnda oluan dengelenmemi
dey yk eilme momentleri (Mkir) (ekil 6), st ve alt kat kolon veya perdelerine Denklem
(29) ve (30)da tanmland zere, st ve alt kat kolon veya perde rijitlikleri orannda
datlacaktr. En st kattaki kolon veya perdelerin st ularndaki eilme momentinin

hesabnda Denklem (31) kullanlacaktr.
M kol,st M kir
M kol,alt M kir
M per,st M kir
M per,alt M kir
I kol
I kol
I per
I per
I kol hi st
hi st I kol hi alt
I kol hi alt
hi st I kol hi alt
(29)
I per hi st
hi I per hi
st
alt
I per hi alt
hi I per hi
st
alt
(30)
M kol M kir
(31)
M per M kir
Mkiris
Mkiris
Mkiris
Mkiris
ekil 6
3.2.4 Kolon veya perdelerde dey yklerden dolay oluan eksenel kuvvetler, katlara etki
eden sabit ve hareketli yayl yk (g + q) deerleri ve gz nne alnan kolon veya perdenin
tad tm katlar boyunca biriken alan paylarnn toplam kullanlarak hesaplanabilir. Bu
durumda hesapta gzetilecek yayl sabit yk deerleri, deme ykleriyle beraber yatay ve
dey tayc elemanlarn (kiri, kolon, perde) ve tayc olmayan elemanlarn (blme duvar)
arln da ierecektir. Binann at katna etki eden hareketli yk, 0.2 deerindeki yk
katsaysyla azaltlm kar ykn de iermelidir.
4. TASARIMA ESAS KUVVETLER
4.1 Perdelerin u ve gvde blgelerindeki dey donatnn tasarm, perdede dey yklerden
dolay oluan eksenel kuvvet ile perdenin rijit dorultusunda dey yklerin ve deprem
etkilerinin oluturduu hesap eilme momentlerinin toplamnn ortak etkisi iin yaplacaktr.
Hw/lw 2.0 olan perdelerde, deprem etkilerinden dolay oluan eilme momentleri, [3/(1+
Hw/lw)] katsays ile arplarak byltlecektir. Ancak bu katsay 2den byk alnmayacaktr.
4.2 Kolonlardaki boyuna donatnn tasarm, kolonda dey yklerden dolay oluan eksenel
kuvvet ile dey yklerin ve deprem etkilerinin oluturduu eilme momentlerinin toplamnn
ortak etkisi iin yaplacaktr.
4.3 Kirilerdeki eilme donatsnn tasarm, kirite dey ykler ve deprem etkilerinden
dolay oluan eilme momentlerinin toplam iin yaplacaktr.
4.4 Perdelerdeki yatay gvde donatsnn tasarmna esas kesme kuvveti, Denklem (32)de
verildii zere, perdede deprem etkilerinden dolay oluan hesap kesme kuvvetinin (Vper,i ) 2
kat olarak hesaplanacaktr.
Ve 2Vper,i
(32)
4.5 Kolonlarn orta blgesindeki enine donat tasarmna esas kesme kuvveti Ve, Denklem
(33)te verilen kapasite tasarm yaklam ile hesaplanacaktr (ekil 7). Kolon serbest
yksekliinin alt ve st ularndaki Mpa ve Mp deerleri, kolon kesitinin tama gc
momentinin 1.4 kat olarak alnacaktr (Mp = 1.4Mr). Ancak Ve iin kolonda deprem etkilerinden
dolay oluan hesap kesme kuvvetinin (Vkol,i) 2 katndan daha byk bir deer alnmas
gerekmez.
Ve M pa M p
ln
(33)
ekil 7
4.6 Kirilerin orta blgesindeki enine donat tasarmna esas kesme kuvveti Ve, Denklem
(34)te verilen ve Ynetmelik ekil 7.9da gsterilen kapasite tasarm yaklam ile
hesaplanacaktr. Kiriin sol ve sa ularnda kolon veya perde yzndeki Mpi ve Mpj deerleri,
kiri kesitinin tama gc momentinin 1.4 kat olarak alnacaktr (Mp = 1.4Mr).
Ve Vdy M pi M pj ln
Vdy
w ln
2
(34)
4.7 Temel tasarm ve zemin tahkiklerinde temele balanan dey tayc elemanlarn alt
ularnda oluan i kuvvetler gznne alnacak, perde alt ularndaki eilme momenti
deerleri (Mper,dev), bodrumsuz binalarda 2, bodrum katn drt taraftan perdelerle evrili olduu
binalarda 1.5, bodrum katn iki veya taraftan perdelerle evrili olduu binalarda ise 1.75
katna arttrlacaktr.
5. BASTLETRLM KEST TAIMA GC KURALLARI
5.1 Kiri kesitlerinin tama gc momenti, kesitte basn donats yoksa Denklem (35) ile,
kesitte basn donats varsa Denklem (36) ile hesaplanabilir.
M r As f yd 0.85d
(35)
M r As f yd d d
(36)
5.2 Kolon kesitlerinde dey ykler (g+q) altnda oluan eksenel basn kuvveti
Nd,max = 0.40 fck bh deerinden, perde kesitlerinde ise dey ykler altnda oluan eksenel basn
kuvveti ise Nd,max = 0.25 fck bh deerinden daha byk olmayacaktr.
5.3 Kolon ve perde kesitlerinin eksenel basn ve ekme dayanmlar, Denklem (37) ve
Denklem (38) ile hesaplanacaktr.
N 0r 0.85 f cd Ag Ast Ast f yd
(37)
N tr Ast f yd
(38)
5.4 Kolon ve perde kesitlerinde dengeli duruma kar gelen basn kuvveti ve eilme momenti
deerleri, Denklem (39) ve Denklem (40) ile hesaplanacaktr. Denklem (40)taki Asu deeri,
kolon kesitinde gz nne alnan dorultuda en d sra boyuna donatlarn alanlarnn toplam
veya perde kesitinde u blgelerindeki boyuna donat alanlarnn toplam, Asg deeri ise kolon
kesitinde gz nne alnan dorultuda i sra boyuna donatlarn alanlarnn toplam veya
perde kesitinde perde gvdesindeki boyuna donatlarn alanlarnn toplamdr (ekil 8). Asu ve
Asg deerlerinin toplam, kolon veya perde kesitindeki toplam boyuna donat alanna eittir.
Nbr 0.42fcdbh
(39)
M br N br 0.32h 0.6 Asu 0.15 Asg f yd d

2
(40)
ekil 8
5.5 Kolon ve perde kesitlerinde zmlemeden elde edilen tasarma esas eilme momenti
deeri (Md), tasarma esas eksenel basn kuvvet deerinin dengeli basn kuvveti deerinden
byk olduu durumda (Nd Nr) Denklem (41) ile verilen koulu, kk olduu durumda ise
(Nd Nr) Denklem (42) ile verilen koulu salayacaktr (ekil 9).
Md Mr
N 0r Nd
M br
N 0r N br
(41)
Md Mr
Nd N tr
M br
N br N tr
(42)
5.6 Ke kolonlarda Denklem (43) ile verilen koul salanacaktr.
M d x M d y
M r x M r y
1.0
(43)
ekil 9
5.7 Kolon kesitleri, temel (veya zemin kat demesi) stndeki kesit ve en st kat kirii
altndaki i kolon kesiti hari olmak zere, dier tm kolon-kiri birleim blgelerinde (ekil
10), Denklem (44)de tanmlanan kolonlarn kirilerden daha gl olma koulunu
salayacaktr.
M ra M r 1.2 M ri M rj
(44)
ekil 10
6. DKDRTGEN ENKESTE SAHP OLMAYAN PERDELER
6.1 L, T, U, ve C enkesitli perdeler ieren binalarda yapsal zmleme ve perde tasarm iin
tanmlanm olan zel kurallar, bu blmde verilmektedir.
6.2 Bu tr perdelerin yanal dorultuda yalnzca bir ucundan tutulu kollar, ayn uzunlukta
olacaktr.
6.3 Tayc sistemin zmlenmesinde bu perdeler, enkesit geometrik merkezlerinde
konumlanm olan ve her iki ynde yatay rijitlie sahip olan ubuk elemanlar olarak
dnlecektir. Perde yatay rijitlii, kat rijitlik merkezi, kat burulma momenti, kat burulma
rijitlii ve perde kesme kuvvetlerinin hesabnda, bu tr perdelerin enkesit geometrik merkezine
gre her iki ynde hesaplanan eylemsizlik momenti deerleri kullanlacaktr.
6.4 Bu tr perdelerin kesme dayanmnn hesabnda, yalnzca gz nne alnan perde kesme
kuvvetiyle ayn dorultuda olan perde kollar gz nne alnacaktr.
6.5 Bu tr perdelerin tama gc momentinin hesabnda, perde balnn eilme etkisinden

dolay ekme altnda bulunduu durumda (ekil 10), perdenin tama gc momenti,
dikdrtgen perde kesitleri iin 5.4 ve 5.5te verilmi olan yntem ile hesaplanacaktr. Bu
hesapta b, perde gvdesinin toplam genilii olarak, Asu ise balkta bulunan toplam boyuna
donat alan olarak alnacaktr. Perde balnn eilme etkisinden dolay basn altnda
bulunduu (ekil 11) veya perde balklarnn birinin ekme dierinin basn altnda bulunduu
durumlarda ise, perdenin tama gc momenti, kiri kesitleri iin 5.1de verilmi olan yntem
ile hesaplanacak, eksenel ykn perde tama gc momentine etkisi gz nne alnmayacaktr.
Perde bal basn altnda
Perde bal ekme altnda

ekil 11
7. DEMELERDEN PERDELERE DEPREM YK AKTARIMI

7.1 Bina katlarna etkiyen edeer deprem ykleri, demelerden perdelere (veya perde
kollarna), perdenin kuvvetli dorultusunda saplanan kiriler tarafndan aktarlacaktr.
7.2 inci katta herhangi bir perdeye kuvvetli dorultuda saplanan kiriin perde yz
kesitindeki eksenel ekme dayanm, perdeye inci katta aktarlan yatay deprem kuvvetinden
(Fpi) az olmamaldr. Bu kuvvet, 3.1.7de tanmlanm olduu zere, i katnn st ve altndaki
perde kesitlerinde oluan kesme kuvveti deerlerinin fark olarak hesaplanmaktadr.
7.3 Perdeye rijit dorultuda her iki utan iki kiriin sapland durumda Fpi kuvveti, perdeye
saplanan iki kirie, kirilerin kat planndaki uzunluklar ile orantl olarak paylatrlr.
7.4 Bu amala kirilere yerletirilecek olan boyuna donatlarn (aktarma donatlar), perde
uzunluu boyunca sreklilii salanacak veya bu donatlara perde uzunluu ierisinde
bindirmeli ek yaplacaktr.
7.5 Perde yznde hesaplanm olan aktarma donats miktarnda kiriin kat plannda son
bulduu noktaya kadar sfr deerine doru dorusal olarak deien azaltma yaplabilir (ekil
12).
7.6 Kiriin herhangi bir kesitinde kenetlenme koullarn salayan ve kiriin eilme dayanm
iin gerekli olandan arta kalan donatlar, hesaplarda aktarma donats olarak gz nne
alnabilir.
ekil 12

Tbdy PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tbdy PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRKYE BNA DEPREM YNETMEL

BLM 2 DEPREM YER HAREKET

= Ksa period blgesi iin yerel zemin etki katsays

= 1.0 saniye periyod iin yerel zemin etki katsays

= Yerekimi ivmesi [g = 9.81 m/s2]

= Fay dzlemine olan mesafe [km]

= Yatay elastik tasarm spektral ivmesi [g]

SaeD (T ) = Dey elastik tasarm spektral ivmesi [g]

= Yatay elastik tasarm spektral yerdeitirmesi [m]

= Ksa periyod blgesi iin tasarm spektral ivme katsays [boyutsuz]

= 1.0 saniye periyod iin tasarm spektral ivme katsays [boyutsuz]

= Ksa periyod blgesi iin harita spektral ivme katsays [boyutsuz]

= 1.0 saniye periyod iin harita spektral ivme katsays [boyutsuz]

= Doal titreim periyodu [s]

= Yatay elastik tasarm ivme spektrumu ke periyodu [s]

= Dey elastik tasarm ivme spektrumu ke periyodu [s]

= Yatay elastik tasarm ivme spektrumu ke periyodu [s]

= Dey elastik tasarm ivme spektrumu ke periyodu [s]

= Yatay elastik tasarm spektrumunda sabit yerdeitirme

= Dey elastik tasarm spektrumunda sabit yerdeitirme blgesine

= Binann hakim doal titreim periyodu [s]

= Faya yaknlk katsays

2.1. DEPREM TEHLKE HARTALARI

2.3.2. Harita Spektral vme Katsaylar ve Tasarm Spektral vme Katsaylar

F 1.2 0.02(LF 15)

Sahaya zel zemin davran analizi yaplacaktr (Bkz.16.5).

Sahaya zel zemin davran analizi yaplacaktr (Bkz.16.5).

2.3.5. Yatay Elastik Tasarm Spektrumu

Sabit yerdeitirme blgesine gei periyodu TL = 6 s alnacaktr.

SaeD (T ) 0.8 SDS

SaeD (T ) 0.8 SDS

2.4. SAHAYA ZEL DEPREM YER HAREKET SPEKTRUMU

BLM 3 DEPREM ETKS ALTINDA BNALARIN DEERLENDRLMES VE

= Bina Kullanm Snf simgesi

= Bina Ykseklik Snf simgesi

= Can Gvenlii Performans Dzeyi simgesi

= Deprem Tasarm Snf simgesi

= Gmenin nlenmesi Performans Dzeyi simgesi

= Hemen Kullanm Performans Dzeyi simgesi

= Bina Toplam Ykseklii

= Kesintisiz Kullanm Performans Dzeyi simgesi

= Bina nem Katsays simgesi

3.1. BNA KULLANIM SINIFLARI VE BNA NEM KATSAYILARI

Tablo 3.1 Bina Kullanm Snflar ve Bina nem Katsaylar

Deprem sonras kullanm gereken binalar,

nsanlarn ksa sreli ve youn olarak

Tablo 3.2 Deprem Tasarm Snflar (DTS)

(DD-2) Deprem Yer Hareketi Dzeyinde Ksa

SDS < 0.333

0.333 SDS < 0.667

0.667 SDS < 1.00

3.3. BNA YKSEKL VE BNA YKSEKLK SINIFLARI

Bina Ykseklik Snflar ve Deprem Tasarm Snflarna Gre

10.5 < HN 17.5

10.5 < HN 17.5

3.4.3. Can Gvenlii (CG) Performans Dzeyi

DTS=1 a(2), 2 a(2)

(b) Yeni Yaplacak veya Mevcut Yksek Binalar (BYS = 1)

(c) Mevcut Yerinde Dkme Betonarme, nretimli Betonarme ve elik Binalar

BYS > 3 olan binalarda uygulanacaktr.

3.6.2. Tayc Sistemin Dzenli ve Simetrik Olarak Dzenlenmesi

(b) Deprem Yaltm Yaplarak Glendirilecek Mevcut Binalar styap

Yaltm sistemi iin uygulanacaktr.