Professional Documents
Culture Documents
Fakulteti i drejtsis
GJILAN
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
ORGANIZATA NDRKOMBTARE
________________________________________________________________________________________________
PJESA E GJASHT
ORGANIZATAT NDERKOMBETARE
KAPITULLI I
1.IDETE PER KRIJIMIN E ORGANIZATAVE NDERKOMBETARE
- Idete e para per organizimin e bashkesise nderkombetare lidheshin me se shpeshti me
perpjekjet per ruajtjen e paqes.
- Organizatat e para te tilla jane paraqitur qysh ne kohen e vjeter (Liga greke), por jane hasur
edhe ne kohen e mesme (Hanza).
- Qellimi i tyre qeshte e verteta nuk ka qene te krijojne dhe te mbronin nje rend nderkombetar te
bazuar ne drejtesi, por me teper te siguronin hegjemonine e nje shteti.
- E ketille ka qene PAX ROMANA si institucion (rend), te cilin e garantonte Roma.
- Idete per krijimin e organizatave te ketilla u shtuan sidomos ne periudhen e luftes per
supremacion midis Papatit dhe mbreterve kur Papati dhe mbreterit romako-gjermane po luftonin
per krijimin e nje monarkie universal, ne te cilen do te pranoheshin si sizeren mbi te gjithe
mbreterit (sunduesit) e krishtere
- Idete per krjimin e nje organizate nderkombetare (te monarkise universal, te federates boterore)
i hasim ne vepra te teologeve, te filozofeve, te shkrimtareve dhe te burrave te shteteve te
ndryshme (Augustini i Shenjte, Toma Akuini, Pierre Dubois, Emeric Cruse, Sully, Saint-Pierre,
Henry de Saint-Simon, Jorge Poiebrad, Dante Aligieri, Erazmo, Leibnitz, Immanuel Kant, Fichte,
Tomas Mor, William Peen, Jeremy Bentham etj).
- Dante Aligieri (1265-1321), duke shqyrtuar problemin e konfliktit midis Kishes dhe shtetit, ne
vepren Monarkia ka dhene nje ide te thelle te shtetit universal.
- Dante eshte angazhuar per realizimin e planeve te Henrikut VII, i cili enderronte per krijimin e
nje monarkie boterore, si nje shtet boteror, i cili i vetmi do te mund te siguronte vetem nje njeri.
- Ky do te ishte gjyqtari i fundit dhe me i larti.
- Ai do te ishte i drejte, sepse nuk do te ishte i ngarkuar me ambicie (meqe do te ishte i te
gjitheve), dhe as do te kishte frike nga armiqte, sepse ai nuk do te kishte armiq.
- Ai do te kujdesej per interes te pergjithshme te tere njerezimit, kurse per interest e tjera do te
kujdeseshin pushtetet lolale, domethene pushtetet e shteteve kombetare, te cilat do ti
nenshtroheshin monarkut si ligjdhenes i pergjithshem.
- Sipas Dantes, monarkia do ti gjasonte federates ose konfederates.
- Disa nga idete e atehershme kishin per qellim krijimin e aleancave te sundimtareve te krishtere.
- Keto aleanca duhej te evitonin luftes midis te krishtereve dhe te krijonin nje mekanizem per
zgjidhjen e te gjitha konflikteve midis tyre.
- Ne rast lufte midis sundimtareve te krishtere, qe nuk ishin anetare te aleances parashikoheshin
bojkoti dhe bllokada si sanksione, ose ndermjetesimi dhe intervenimi i aleances (Pierre Dubois
(1305), Jorge Poiebrad (1461).
- Me 1623 Emeric Cruse dallohet per idete e tij per organizimin e paqes se pergjitheshme
nepermjet bashkimit te te gjitha shteteve ne nje bashkesi (konfederate), me seli ne Venedik, (me
Keshillin federal), ku secili anetar do te kishte perfaqesuesin e perhershem, kurse te gjithe ata do
te mbikeqyrnin ruajtjen e paqes dhe te harmonise dhe do te diskutonin per konfliktet.
- Sipas tij, perfaqesuesit e shteteve ne konflikt, do ti paraqitnin qendrimet, kurse te tjere do te
gjykonin.
- Sunduesit sdo te humbnin asgje nga autoriteti edhe pot u nenshtroheshin vendimeve te te
tjereve.
- Ndaj atyre qe do te refuzonin vendimet parashikoheshin sanksione (bashkimi i te gjitha shteteve
kunder shtetit-refuzues).
- Bashkesine e ketille duhej ta perbenin te gjitha shtetet e botes, kurse sunduesit radhiteshin
sipas ketij rendi: Papa, Sulltani i Turqise, Perandori romako-gjerman, Mbreti i Frances, Mbreti i
Spanjes; ne vendin e gjashte duhej te vinte sundimtari i Persise ose i Kines, ose i Rusise e me
pastaj mbreti i Anglise, Polonise, Danimarkes, Suedise, Japonise, Marokut etj.
- Me 1641 Sully publikoi projektin per organizimin e Evropes, i cili fillimisht ishte paraqitur nga
Mbreti i Frances, Henruku IV (1553-1610).
- Sipas Sully-it, Evropa duhej ndare ne 15 shtete pak a shume te barabarta, te cilat do te
lidheshin ne nje federate, me Keshillin e pergjithshem si organi me i larte qe do te perbehej nga
anetaret e deleguar te shteteve.
- Papa, Mbreti Gjerman, Franca, Spanja dhe Anglia do te kishin ne Keshillin e pergjithshem nga 4
anetare, kurse dhjete shtetet e tjera nga 2 perfaqesues.
- Ky keshill do te merrej me qeshtjet e pergjithshme politike dhe me zgjidhjen e konflikteve.
- Sipas Sully-it, lufta midis anetareve ka qene e ndaluar, dhe detyra e tyre do te ishte qe te
mbronin Evropen nga jo krishteret.
- Gjate shekullit XVIII per keso idesh jane dalluar abati Saint Pierre, Jean Jacques Rousseau-i,
Bentham-i, Kant-i dhe Sant-Simon-i.
- Saint Pierre ne Projektin per ruajtjen e paqes se perhershme ne Evrope (1713) eshte angazhuar
per tu dhene fund lufterave midis sundimtareve te krishtere, per qqellim duhej krijuar nje lige
evropiane e bazuar mbi parimet e krishterizmit, e cila e vetmja do te ishte ne gjendje tu
garantonte anetareve te vet sigurine e jashtme e te brendshme (ne rast te lufterave qytetare).
- Me 1756 Jean Jacques Rousseau-i ne vepren e tij te madhe mbi organizaten boterore, qe
bazohej mbi Projektin per ruajtjen e paqes se perhershme te Saint Pierre-it, kishte shfaqur planin
per krijimin e nje lidhjeje te popujve ne nje konfederate, e cila do te kishte parlamentin dhe
qeverine e perbashket dhe do te mbeshtetej mbi parimet demokratike.
- Sipas tij, vetem kjo forme e qeverise, e bazuar mbi vullnetin e te gjithe popujve, do tem und ta
ruante paqen boterore.
- Benthami, ne nje ese mbi te drejten nderkombetare (1789), ishte angazhuar per krijimin e nje
kodi nderkombetar dhe per krijimin e nje lige per te miren e te gjithe popujve, e cila do te mbronte
demokracine dhe paqen (ne vend te Liges se sundimtareve).
- Kete ide me vone e perpunoi Kanti, ne vepren e tij Drejt paqes se perherhshme (1795), ne te
cilen rekomandonte krijimin e disa republikave te lira, te cilat do te bashkoheshin ne nje federate,
qe do te garantonte paqen e perhershme.
- Kanti sulmonte ekzistimin e ushtrive te hershme, te cilatj ane shkak i lufterave sulmuese, dhe
angazhohej qe lufta te shpallej vetem mbi baze te plebishitit te te gjithe qytetareve, sepse, vetem
nese ata qe duhet te luftojnem, duhet te kene fjalen vendimtare per luften-historia me sdo te jete
e shkruar me gjak.
________________________________________________________________________________________________
- Ato jane nje kolektivitet i shteteve, i krijuar me marreveshje, me statut dhe me organe te
perbashketa, qe kane identitet te ndryshem nga identiteti i shteteve anetare, dhe qe eshte subjekt
i se drejtes nderkombetare me aftesine per te lidhur marreveshje.
- Organizatat nderkombetare themelohen me permbushjen e dy kushteve kryesore: a)kur hyn ne
fuqi marreveshja mbi krijimin e organizates; dhe b)kur themelohen organet e parashikuara me
marreveshje.
- Ne lidhje me kushtin e pare, vlejne rregullat e se drejtes se traktateve.
- Pergjithesisht nuk mjafton qe marreveshja te jete e nenshkruar, por ajo duhet te jete edhe e
ratifikuar nga numri i parapare i shteteve.
- Numri i domosdoshem i shteteve qe duhet te ratifikojne marreveshjen, varet nga dispozitat e
Statutit.
- Sipas tyre, kerkohet ratifikimi nga te gjitha shtetet nenshkruese, ose parashikohet numri i
caktuar i tyre.
- Keshtu, psh per krijimin e Organizates se Kombeve te Bashkuara eshte nevojitur ratifikimi i
Kartes nga gjysma e shteteve qe e kane ratifikuar, duke perfshire ketu edhe pese fuqite e medha.
- Krijimi i organizatave nderkombetare eshte rregullisht rezultat i nje pune te gjate dhe te veshtire.
- Gjate faqes pergaditore, shtetet merren vesh per qeshtjet me te rendesishme (anetaresia,
kompetencat, marrja e vendimeve etj), qe do ti shtrojne hollesisht ne konferencen themeluese.
- Keshtu, psh nenshkrimit te Kartes se OKB-se ne San-Francisko me 1945 i kane paraprire disa
konferenca, siq kane qene Konferenca e Moskes (1943), Konferenca e Dumbarton Oaks (1944)
dhe Konferenca e Jaltes (1945).
- Organizatat nderkombetare jane bere nje mjet me i rendesishem per parimin e interesave
shteterore te anetareve.
- Natyrisht, shkalla e bashkepunimit dhe rezultatet qe arrihen, varen ne nje mase te madhe nga
interesi i shteteve anetare qe shfaqin per qeshtje te caktuara.
________________________________________________________________________________________________
KAPITULLI II
1.KONGRESET DHE KONFERENCAT NDERKOMBETARE
(a) Nocioni
- Kongreset dhe konferencat nderkombetare jane tubime te perfaqesuesve te disa shteteve me
qellim te shqyrtimit te ndonje qeshtjeje, te zgjidhjes se konflikteve, te harmonizimit te interesave
dhe te arritjes se ndonje marreveshjeje per realizimin e qellimeve te perbashketa.
- Keto mbahen kohe pas kohe me iniciativen e ndonje shteti a te disa shteteve, me pjesemarresit,
me vendin e mbajtjes, me rendin e dites dhe me procedure e percaktuar ne fazen pergaditore.
- Keto me perfundimin e punes pushojne se ekzistuari.
- Me termin kongres, sipas praktikes diplomatike, jane quajtur tubimet e burrave te shteteve dhe
- Mosdergimi i tyre tregon se shteti ka hequr dore nga pjesemarrja ne konference, qe eshte e
drejte e tij, sepse askush ska te drejte ta detyroje qe te marre pjese ne konference.
- Shtetet mund te jene te perfaqesuara ne konference edhe me vezhgues (vrojtues).
- Shtetet e tilla mund ta kene vetem te drejten e votes konsultative.
- Edhe organizatat nderkombetare mund te dergojne vezhguesit e tyre ne konference me te
njejten te drejte.
- Thirrjes se konferences i paraprijne konsultimet e shteteve te interesuara ne lidhme me shume
qeshtje te rendesishme (vendi i mbajtjes se konferences, rendi i dites, procedura, koha e mbajtjes
etj).
- Procedura e punes se konferences percaktohet me rregulloren e procedures se konferences, te
cilen e aprovojne te gjithe pjesemarresit e konferences.
- Delegatet, pasi te jene takuar, pasi te jene njohur dhe te kene vertetuar plotfuqishmerine,
percaktojne rendin e dites dhe miratojne procedure, (qe ka pergatitur organi qe ka ftuar
konferencen), e zgjidhin kryetarin, nenkryetaret, raportuesit dhe organet e punes (komitetet,
komisionet) me qellim qe ti studiojne dhe ti raportojne konferences per ndonje qeshtje te caktuar,
zgjedhin sekretariatin etj.
- Delegatet radhiten sipas rendit te alfabetit te shteteve pjesemarrese.
- Konferencen e hap perfaqesuesi i shtetit ne territorin e te cilit mbahet konferenca.
- Kryetar i konferences zgjidhet rregullisht perfaqesuesi i shtetit ne te cilin mbahet konferenca,
dhe shume me rralle ky pot i besohet perfaqesuesit te shtetit qe ka marre iniciativen per mbajtjen
e konferences.
- Keshtu eshte vepruar ne konferencat e Hages, te cilat i ka kryesuar perfaqesuesi i Rusise i
shtetit qe kishte marre iniciativen per thirrjen e konferencave.
- Keshtu, ne San-Francisko, me rastin e pergatitjes dhe aprovimit te Kartes se OKB-se, mbledhjet
i kane kryesuar perfaqesuesit e SHBA-se, te Anglise, te BRSS0se dhe te Kines.
- Komitetet krijohen per shqyrtimin e qeshtjeve te caktuara dhe pergatisin zgjidhjen ose
propozimet. Ato i krijojne (zgjedhin) vete organet e veta: kryetarin dhe referuesin, e per
pergatitjen e teksteve perfundimtare, edhe Komisionin redaktues, ne te cilin hyjne ekspertet.
- Ne fund te punes te qdo sesioni behet redaktimi i aktit, qe quhet protokoll.
- Sipas rregullave, dokumentet diplomatike, protokollet dhe aktet perfundimtare (dokumentet me
te rendesishme) duhen redaktuar ne gjuhen ose ne gjuhet oficiele te konferences.
- Keto i percaktojne vete pjesemarrest e konferences.
- Konferenca cakton edhe gjuhet e punimeve, te cilat perdoren gjate bisedimeve lidhur me te
gjitha qeshtjet qe shqyrton konferenca.
- Te gjitha diskutimet dhe te gjitha dokumentet e materialet duhet te perkthehen domosdo ne
gjuhet e punimeve te konferences.
- Delegatet kane te drejte te perdorin gjuhen e vet, por me ate rast ata duhet te sigurojne
perkthimin ne nje nga gjuhet e konferences.
- Konferenca punon ne mbledhje plenare dhe ne komitete ose komisione.
- Mbledhjet plenare, sipas rregullit, jane publike, perpos nese konferenca vendos ndryshe, kurse
mbledhjet e komisioneve ose te komiteteve jane te mbyllura.
-> Vendimet ne kongrese dhe ne konferenca, sipas rregullit, merren njezeri (unanimisht), qka do
te thote se qdo shtet mund te refuzoje qfaredo vendimi nese e konsideron se eshte ne
kundershtim me interest e tij.
- Kjo e drejte e shteteve del nga sovraniteti shteteror dhe i pergjigjet parimit mbi barazine juridike
midis shteteve.
- Sipas kesaj, pakica ne Kongres nuk eshte e detyruar te pajtohet me mendimin e shumices
(Bizmarku), ose qdo vendim, sipas natyres se qeshtjes, duhet te merret njezeri (Lordi Sesil ne
Paris me 1919).
- Abstenimi nga votimi nuk eshte marre si pengese per marrjen e vendimeve, do te thote qe
marrjen e vendimit mund ta pengoje vetem vota negative.
- Kjo ne thelb ka hapur rrugen per perdorimin e se drejtes se vetos.
- Kjo rregull eshte respektuar qe nga Kongresi i Mynsterit dhe i Osnabrykut deri ne Luften e Pare
Boterore.
- Natyrisht tani, me demokratizimin e marredhenieve nderkombetare, ka filluar te zbatohet
mundesia e marrjes se vendimeve me shumicen e votive.
- Mirepo, sduhet harruar se shtetet e medha e pranojne kete menyre te marrjes se vendimeve
vetem po qe se i kane siguruar ne ndonje menyre tjeter interest e tyre kryesore, qka shihet me se
miri ne menyren e marrjes se vendimeve ne Keshillin e Sigurimit te Kombeve te Bashkuara
(kerkesa per unitetin e te medhenjve).
- Nese arrihet uniteti midis te medhenjve, atehere shtetet e vogla veshtire se mund te pengojne
marrjen e vendimeve, sepse, ne rast te qendrimit negative te tyre (ose vetem te ndonjeres),
shtetet e medha apelojne qe te mos pengohet zgjidhja e arritur, ose kerkohet nga ato te
sakrifikojne diqka ne interest e paqes dhe te bashkepunimit, ose madje behen kercenime se
kane per tu detyruar q eta pranojne vendimin (Konferenca e Londres mbi Shqiperine, me 1913).
- Per marrjen e vendimeve me shumicen e thjeshte ose te kualifikuar, duhet vendosur
konferenca.
- Qdo shtet ne konference ka vetem nje vote, pa marre parasysh faktin se sa delegate ka, me se
shprehet parimi i barazise se shteteve.
-> Votimi mund te jete publik, ose sekret.
- Me votim sekret behen zgjedhjet.
- Vendimet ne konferenca mund te merren unanimisht ose me shumice.
- Ne praktike per llojet e ndryshme te shumices perdoren termat: a)shumica e thjeshte, qe
nenkupton gjysmen e votive plus nje; b)shumica e kualifikuar, qe nenkupton gjithmone shumicen
me te madhe se shumica e thjeshte (2/3 ose 3/5 e votive); c)shumica relative, qe nenkupton
shumicen e votive per nje opcion ne krahasim me numrin e votive per cilindo opcion tjeter dhe
d)shumica absolute, qe me se shpeshi konsiderohet identike me shumicen e thjeshte te votive te
mundshme, dmth te anetareve te Organizates.
- Nese vendimet merren me shumice, atehere ato i detyrojne vetem shtetet qe kane votuar per to.
- Sipas rregullit vullneti i shumices nuk e detyron pakicen.
- Konsensusi interpretohet nga organizatat nderkombetare vetem si mungese e kundershtimit, e
jo patjeter si ekzistim i pajtimit me propozimin e dhene te te gjitha paleve te interesuara; nje pale
mund te preferoje qe te mos votoje kunder ketij propozimi, megjithese nuk pajtohet me te.
- Keshtu konsensusi paraqet nje mjet per tiu shmangur deshtimit te bisedimeve (kur sekziston
pajtimi i plote midis shteteve) ose nje mjet qe e shfrytezojne shtetet kur deshrojne te evitojne
marrjen e detyrimeve te sakta.
- Rezultatet perfundimtare te Konferences fiksohen nga nje keshill i posaqem (keshill redaktues)
ne protokollin perfundimtar ose ne aktin perfundimtar, ne te cilin numerohen dhe pasqyrohen
rezultatet e konferences.
- Keto nenshkruhen prej pjesemarresve te konferences sipas rendit te alfabetit te shteteve
pjesemarrese.
- Delegatet radhiten dhe numerohen ne dokumente sipas rendit te alfabetit te gjuhes se
konferences.
- Konferenca perfundon kur te arrije qellimin e punes, psh., kur ta perfundoje (ta lidhe)
marreveshjen, ose kur kjo tregohet se eshte e pamundshme per shkak te qendrimeve
kontradiktore te shteteve pjesemarrese.
- Ne keto raste mund te hartohet komunikata perfundimtare, gjate se ciles vazhdojne konsultimet
dhe pergadititja e vendimeve perms kanaleve diplomatike.
- Delegatet e konferences gezojne imunitet diplomatik.
-> Pas Luftes se Dyte Boterore ka vazhduar praktika e mbajtjes se konferencave nderkombetare.
- Nder to me te rendesishmet kane qene: a)konferenca e ministrave te puneve te jashtme te
shteteve aleate (Keshilli ministror); dhe b)konferencat e vendeve te painkuadruara.
- Konferencat ministrore te para kane shqyrtuar ne mbledhjet e tyre prej vitit 1945 deri ne vitin
1949 traktatet e paqes me Italine, Rumanine, Bullgarine, Finlanden dhe Austrine dhe problemin
gjerman (problemet ne lidhje me qmilitarizimin, denacifikimin, demokratizimin dhe
demshperblimin qe duhej paguar Gjermania).
- Pas vitit 1949 deri ne vitin 1953 nuk eshte mbajtur asnje tubim i Keshillit ministror, qka deshmon
me se miri renien e intensitetit dhe te efektit te tyre dhe ndarjen e thelle qe ishte shfaqur midis
BRSS-se, nga nejra ane, dhe shteteve perendimore, nga ana tjeter.
________________________________________________________________________________________________
KAPITULLI III
shtete i humben kushtet qe te jene anetare te Lidhjes se Kombeve, meqe humben cilesine e
shtetit te pavarur (Etiopia, Austria, Qekosllovakia, Shqiperia) etj.
- Kjo e fundit megjithate eshte qeshje pak a shume e diskutueshme po te kihet parasysh doktrina
mbi mosnjohjen e situatave qe jane krijuar me perdorimin e forces (Doktrina e Stimsonit).
- Lidhja e Kombeve formalisht pushoi se ekzisuari pas Luftes se Dyte Boterore.
- Mbledhja e fundit e Lidhjes se Kombeve eshte mbajtur me 8 deri 18 prill 1946.
- Ne te merrnin pjese 34 shtete nga 56 sa ishin gjithsejt anetare te saj.
- Te gjitha te mirat e Lidhjes se Kombeve (ndertesat, arkivat, biblotekat) kaluan ne organizaten e
re.
________________________________________________________________________________________________
KOMBET E BASHKUARA
(a) Origjina e Kombeve te Bashkuara
- Kombet e Bashkuara jane krijuar nen ndikimin e qendrimit te fuqishem kunder luftes qe kishte
shkaktuar Lufta e Dyte Boterore, gjate se ciles disa dhjetera miliona njerez paten humbur jeten,
ishin te shkelur brutalisht te drejtat e tyre dhe ishin bere shkaterrime te medha materiale.
- Vizionin e pare te botes se pasluftes e kane dhene presidenti i SHBA-se Franklin D. Roosevelt
dhe kryeministri i Britanise se Madhe e i Irlandes Veriore Winston Churchill ne Karten e
Atlantikut me 14 gusht 1941.
- Keta te dy burreshtetas kishin proklamuar disa parime te perbashketa te politikes se vendeve te
tyre, respektimi I te cilave do te garantonte nje te ardhme me te mire te botes.
- Ata deklaronin se nuk kerkojne kurrfare zgjerimi territorial dhe as qfaredo shtimi tjeter; se nuk
miratojne kurrfare ndryshimesh territoriale, te cilat sdo te jene ne pajtim me vullnetin e lire te
popujve; se respektojne te drejten e qdo populli per vetevendosje; se shpresojne qe pas
perfundimit te luftes, do te vendoset paqja, e cila do tu beje te mundshme te gjithe popujve dhe
njerezve qe te jetojne ne siguri brenda kufijve te tyre dhe te lire nga frika e mjerimi; se shpresojne
qe te gjtihe popujt e botes, duke u mbeshtetur mbi arsyet realiste, po edhe mbi arsye morale, do
te vijne ne perfundimin se duhet hequr dore nga perdorimi i forces, dhe se duhet krijuar nje
sistem te perhershem te sigurise se pergjithshme.
- Deklarata ishte akt dypalesh, por synonte te kishte efekt ndaj gjithe botes (urbi et orbi).
- Duke u nisur nga ky fakt, ne Deklarate shfaqej si ideal i pergjithshem rregullimi i botes mbi
parimin e lirise, te barazise, te vetevendosjes, te ndalimit te forces dhe te garantimit te paqes
perms nje sistemi te sigurise kolektive.
- Origjina e Kombeve te Bashkuara eshte e lidhur ngushte me Deklaraten e Kombeve te
Bashkuara te 1 janarit 1942, me te cilen perfaqesuesit e 26 shteteve qe ishin ne lufte me vendet
e Boshtit, ishin te detyruar te krijonin nje koalicion derisa te zgjaste lufta mbi bazat e parimeve qe
ngerthente Karta e Atlantikut.
- Deklarates me vone iu bashkuar edhe 21 shtete te tjera.
- Hapi i pare i rendesishem drejt krijimit te organizates se pergjithshme nderkombetare eshte bere
ne Konferencen ne Dumbarton Oaks nga fundi i veres se vitit 1944.
- Konferenca ka pergatitur nje project per krijimin e nje organizate te pergjithshme, qe ka
sherbyer si baze per diskutime te mevonshme.
-> Sa i perket menyres se marrjes se vendimeve ne Keshillin e Sigurimit, pothuaj te gjithe ishin
pajtuar njezeri se asnje vendim per qeshtje kryesore smund te merret pa pajtimin e plote te te
gjithe anetareve te perherhshem te Keshillit te Sigurimit; per shkak se kjo ka rendesi jetike per
funksionimin e organizates dhe per ruatjen e paqes e te sigurise dhe se eshte ne pajtim te plote
me pergjegjesine e veqante qe mbajne fuqite e medha per ruajtjen e paqes.
-> Nga data 25 Prill e deri me 26 Qershor te vitit 1945 ne San Francisko u mbajt Konferenca e
Kombeve te Bashkuara.
- Konferenca ka qene e hapur per te gjitha kombet e bashkuara, dmth per te gjitha shtetet qe
kane qene ne lufte me shtetet e Boshtit.
- Ne Konference merrnin pjese perfaqesuesit e 50 shteteve.
- Pas nje pune mjaft intensive, me 26 qershor 1945, perfaqesuesit e 50 shteteve e firmuan Karten
e Organizates se Kombeve te Bashkuara, simbas rendit te shteteve me alfabetin anglez, por se
pari radhiteshin shtetet e medha e mandej keto shtetet tjera.
- Karta ka hyre ne fuqi 4 muaj pas nenshkrimit te saj, (24 tetor 1945), kur jane deponuar
instrumentet e ratifikimit nga 5 fuqite e medha dhe nga shumica e shteteve qe kane marre pjese
ne Konference.
- Me 14 shkurt 1946 Asambleja e Pergjithshme ka vendosur qe selia e Kombeve te Bashkuara te
jete provizorisht ne New York, kurse me 14 dhjetor 1946 New York-u behet selia e pergjithshme.
(b) Qellimet
- Ne preambulen e Kartes theksohet vendosmeria e shteteve themeluese: a)ti ruaje brezat e
ardhshem nga tmerret e luftes qe dy here gjate nje jete njeriut i kane shkaktuar njerezimit vuajtje
te papershkrueshme; b)te shpallin rishtas besimin net e drejtat themelore te njeriut, ne dinjitetin
dhe vleren e njeriut, ne barazine e te drejtave te burrave e te grave, te kombeve te medha e te
vogla; c)te krijojne kushte te nevojshme per ruajtjen e drejtesise dhe per respektimin e
detyrimeve qe dalin nga traktatet dhe nga burime te tjera te se drejtes nderkombetare dhe d)te
punojne per perparimin shoqeror dhe per kushte te mira jetese, ne liri me te madhe.
- Per sendertimin e ketyre qellimeve Karta sakteson gjithashtu parakushtet elementare qe duhet ti
plotesojne anetaret e Kombeve te Bashkuara. Sipas saj, shtetet duhet: a)te praktikojne
tolerancen, te jetojne ne paqe me njeri-tjetrin, ne nje fryme te fqinjesise se mire; b)ti bashkojne
forcat per ruajtjen e paqes dhe te sigurise nderkombetare; c)te pranojne parime dhe te vendosin
metoda qe te garantojne se nuk do te perdoret forca e armeve perveq per interesin e perbashket
dhe d)ti perdorin institucionet nderkombetare per te favorizuar perparimin ekonomik e shoqeror te
te gjithe popujve.
-> Kater qellimet e Kombeve te Bashkuara sipas nenit 1 jane : a)te ruhet paqja dhe siguria
nderkombetare; b)te zhvillohet midis kombeve marredhenie miqesore, te bazuara ne respektimin
e parimit te barazise dhe te se drejtes se tyre per vetevendosje, dhe te merren te gjitha masat e
tjera te pershtatshme per ta forcuar paqen ne bote; c)te realizohet bashkepunimi nderkombetar
ne procesin e zgjidhjes se problemeve nderkombetare me karakter ekonomik, shoqeror,
intelektual e humanitar, duke zhvilluar dhe duke kurajuar respektimin e te drejtave dhe te lirive
themelore te njeriut pa kurrfare dallimi dhe d)te jene qendra ku do te harmonizohen perpjekjet e
te gjitha kombeve per sendertimin e qellimeve te permendura.
- Sipas kesaj, Kombet e Bashkuara i vune vetes per detyre kryesore ruajtjen e paqes dhe te
sigurise nderkombetare, mirepo ne perpjekjet e tyre per sendertimin e kesaj nuk jane kenaqur
vetem me ndermarrjen e masave per zgjidhjen paqesore te mosmarreveshjeve; me perdorimin e
masave qe nuk perfshijne perdorimin e forces (nderprerja e marredhenieve); me ndermarrjen e
aksioneve me forca ajrore, detare ose tokesore, qe konsiderohen te nevojshme per ruajtjen e
paqes ose per rivendosjen e paqes dhe te sigurise nderkombetare, por insistojne per eliminimin e
qdo gjeje tjeter qe mund te rrezikoj paqen, per qarsye jane te domosdoshme; ngritja e nivelit te
jeteses; sigurimi i punesimit te plote dhe krijimi I kushteve per perparim e zhvillim ekonomik e
shoqeror, zgjidhja e problemeve nderkombetare ekonomike, shoqerore, shendetesore, si dhe
respektimi i plote i te drejtave dhe i lirive themelore te njeriut per te gjithe pa kurrfare dallimi sa i
perket races, gjuhes, fese etj.
(c) Parimet
- Per te arritur qellimet e permendura Organizata si teresi dhe anetaret e saj duhet te sillen ne
pajtim me: a)parimin e barazise sovrane midis te gjithe anetareve; b)parimin e permbueshjes se
detyrimeve me mirebesim; c)parimin e zgjidhjes se mosmarreveshjeve nderkombetare me mjete
paqesore; d)parimin e heqjes dore nga perdorimi i forces ne marredheniet nderkombetare ose te
kercenimit me force; d)parimin e dhenies se ndihmes se plote Organizates ne qdo veprim qe
ndermerr; e)parimin se edhe shtetet joanetare, ne qeshtje te paqes dhe te sigurise, duhet te
veprojne ne pajtim me Karten; dhe f)parimin e mosnderhyrjes ne punet e brendshme.
- Ky parim nuk eshte respektuar me perpikeri vetem ne Keshillin e Sigurimit, ku shtetet e medha,
per shkak te meritave qe kane pasur ne lufte, te forces reale qe kane, te ndikimit qe ushtrojne
dhe te pergjegjesise me te madhe qe mbajne ne pergjithesi per ruajtjen e paqes dhe te sigurise,
kane siguruar nje pozite te privilegjuar.
2.Perjashtimi
- Neni 6 i Kartes se OKB-se ka parashikuar qe secili anetar i Organizates, i cili shkel vazhdimisht
parimet e Kartes se OKB-se mund te perjashtohet nga Organizata.
- Shteti i tille mund te perjashtohet me te njejten procedure sikur kur eshte pranuar per tu bere
anetare e kesaj Organizate.
- Masa e perjashtimit shqiptohet si denim per shkak te cenimit te Kartes.
- Vendimet per kete e merr Asambleja e Pergjithshme ne baze te rekomandimit paraprak te
Keshillit te Sigurimit.
- Karta nuk permban rregulla te sakta se qka perfaqeson shkelje te vazhdueshme te Kartes, por
kjo i lihet ta vleresoje Asamblese se Pergjithshme dhe Keshillit te Sigurimit.
3.Pezullimi
- Neni 5 i Kartes se OKB-se ka parashikuar ndalimin e ushtrimit te te drejtave dhe te privilegjeve
te lidhura me cilesine e anetarit te Organizates ne rast se ndaj nje anetari te Organizates eshte
marre ndonje veprim parandalues ose shtrengues.
- Vendimi per kete merret me te njejten procedure si per pranimin e saj nga Asambleja e
Pergjithshme mbi baze te rekomandimit te Keshillit te Sigurimit.
1.ASAMBLEJA E PERGJITHSHME
A.Perberja
- Asambleja e Pergjithshme eshte organi qendror i Kombeve te Bashkuara; ate e perbejne
perfaqesuesit e te gjitha shteteve anetare te Kombeve te Bashkuara.
- Qdo shtet anetar ne Asamble mund te kete me se shumti 5 perfaqesues.
- Ne pajtim me rregullat e procedures, ne delegacion mund te hyjne edhe 5 zevendes te
perfaqesuesve dhe nje numer i domosdoshem keshilltaresh e ekspertesh per qeshtje te caktuara.
B.Sesionet
- Asambleja e Pergjithshme nuk eshte organ qe funksionon panderprere.
- Ajo sesionet e veta i mban here pas here, pikerisht nje here ne vit (sesionet e rregullta), te cilat
fillojne te marten e trete te muajit shtator dhe zgjasin rregullisht disa muaj.
- Asambleja e Pergjithshme mund te mbaje edhe sesione te jashtezakonshme, po nese e
kerkojne rrethanat.
- Keto sesione i konvokon Sekretari i Pergjithshem me kerkesen e Keshillit te Sigurimit ose te
shumices se anetareve te Kombeve te Bashkuara.
- Mbledhjet e ketilla duhet te mbahen patjeter brenda afatit prej 15 ditesh prej qastit kur te jete
bere kerkesa.
- Mbledhjet qe kerkohen ne baze te Rezolutes Te bashkuar pe rpaqe (337/V), duhen mbajtur
brenda 24 oresh nga qasti i paraqitjes se kerkeses.
- Ne fillim te qdo sesioni, Asambleja e Pergjithshme zgjedh kryetarin dhe shtate nenkryetare.
- Kryetari zakonisht nuk zgjidhet nga radhet e delegateve te Fuqive te Medha, por atyre u
caktohet nje nga vendet e nenkryetareve.
- Asambleja punon ne plenum dhe ne komitete.
- Ne fillim te qdo sesioni te rregullt zhvillohet debate i pergjithshem, ne te cilin shtetet anetare
shfaqin qendrimet e tyre ne lidhje me qeshtjet kryesore nderkombetare.
- Pas kesaj, funksionet e Asamblese transferohen ne komitete, ku shqyrtohen detajisht qeshtjet e
veqanta dhe projekt-rezolutat.
-> Asambleja ka shtate komitete kryesore e ato jane: a)Komiteti special (per qeshtjet e sigurise
nderkombetare dhe te qarmatimit; b)Komiteti per qeshtjet ekonomike e financiare; c)Komiteti per
qeshtje sociale, humanitare dhe kulturore; d)Komiteti per qeshtje te shkolonizimit; e)Komiteti per
qeshtje administrative dhe buxhetore dhe f)Komiteti per qeshtje juridike.
- Ne komitete kane perfaqesues te gjitha shtetet anetare te Kombeve te Bashkuara.
- Perveq, ketyre komiteteve, ne qdo session zgjidhen edhe dy komitete te tjera: a)Komiteti i
pergjithshem, te cilin e perbejne kryetari i Asamblese, nenkryetaret dhe kryetaret e shtate
komiteteve kryesore, i cili udheheq punen e sesionit dhe b)Komiteti per akreditive ose Komiteti
verifikues.
-> Asambleja e Pergjithshme mund te krijoje organe ndihmese, qe i gjykon te nevojshme per
kryerjen e funksioneve te saj me karakter te perhershem ose te perkohshem.
- Te ketilla jane Komiteti konsultativ per qeshtje administrative dhe buxhetore, Komisioni i se
drejtes nderkombetare, Komisioni per qarmatim (si organ edhe i Keshillit te Sigurimit), Komiteti
special per te mbikeqyrur permbushjen e Deklarates mbi pavaresimin e shteteve dhe te popujve
koloniale, Komiteti per shfrytezimin paqesor te hapesires kozmike etj.
C.Funksionet
- Karta e OKB-se percakton hollesisht funksionet dhe autorizimet e Asamblese se Pergjithshme.
- Disa nga keto, Asambleja e Pergjithshme i ushtron vetem, kurse disa te tjera i ushtron
bashkerisht me Keshillin e Sigurimit.
- Sipas Kartes, Asambleja e Pergjithshme, si organ i pergjithshem net e cilin kane perfaqesues te
gjitha shtetet anetare, ka kompetenca te gjera.
- Sipas ketyre dispozitave, Asambleja e Pergjithshme ka te drejte: a)te diskuotje per te gjitha
qeshtjet ose punet qe hyjne ne kuadrin e kesaj Karte ose qe u referohen autorizimeve dhe
funksioneve te cilitdo organ te parapare me kete Karte, dhe te beje rekomandime per keto
qeshtje; b)te vendose per pranimin, perjashtimin ose pezullimin e ndonej anetari, ne baze te
rekomandimit te Keshillit te Sigurimit; c)te diskuotje te gjitha qeshtjet qe kane te bejne me ruajtjen
e paqes dhe te sigurise nderkombetare, perfshire ketu edhe qeshtjet e qarmatimit, megjithese
pergjegjesia kryesore per ruajtjen e paqes i takon Keshillit te Sigurimit; d)tia terheqe verejtjen
Keshillit te Sigurimit per situatat qe mund te rrezikojne paqen dhe sigurimin; e)te rekomandoje
masat per zgjidhjen paqesore te qdo situate, pa marre parasysh origjinen e saj, e cila do te mund
ti demtonte marredheniet miqesore midis popujve; f)te pranoje dhe shqyrtoje raportet e Keshillit te
Sigurimit mbi masat e ndermarra per ruajtjen e paqes dhe te sigurimit, si dhe raportet e organeve
te tjera te Kombeve te Bashkuara; g)te aprovoje marreveshjet e kujdestarise per zonat qe nuk
jane cilesuar si strategjike; h)te zgjedhe anetaret jot e perhershem te Keshilit te Sigurimit, te gjithe
anetaret e Keshillit Ekonomik e Social; zgjedh anetaret (qe zgjedhen) te Keshillit te Kujdestarise;
zgjedh bashke me Keshillin e Sigurimit gjyqtaret e Gjykates Nderkombetare te Drejtesise; emeron
Sekretarin e Pergjithshem ne baze te rekomandimeve te Keshillit te Sigurimit; i)te shqyrtoje dhe
aprovon buxhetin e Kombeve te Bashkuara dhe percakton masen e kontributit midis anetareve;
j)te ushtroje gjithashtu funksione ligjdhenese dhe miraton e adopton tekstet e konventave
nderkombetare.
- Perveq ketyre funksioneve, Asambleja e Pergjithshme ne baze te Rezolutes Te bashkuar per
paqe mund te shqyrtoje e te rekomandoje perdorimin e forcave te armatosura ne rast te cenimit
te paqes ose te ndonje akti te agresionit, nese per shkak te mungeses se unitetit te anetareve te
perhershem te Keshillit te Sigurimit (per shkak te perdorimit te vetos) ky ska qene ne gjendje te
vepronte.
- Ne keto raste Asambleja mund te mblidhet ne nje sesion te ngutshem special brenda 24 oresh,
me kerkesen e nente anetareve te Kombeve te Bashkuara.
D.Procedura e votimit
- Ndryshe nga Asambleja e Lidhjes se Kombeve, ku vendimet merreshin njezeri, ne Asamblene e
Pergjithshme te Kombeve te Bashkuara vendimet merren me shumicen e thjeshte te anetareve
qe jane te pranishem dhe qe votojne.
- Mirepo, per marrjen e vendimeve per qeshtje te rendesishme, Karta ka parashikuar shumicen
prej 2/3 te votive.
- Si qeshtje te rendesishme qe duhet te votohet me 2/3 numerohen keto: a)rekomandimet ne
lidhje me ruajtjen e paqes dhe te sigurimit nderkombetar; b)pranimin e anetareve te rinj ne
Kombet e Bashkuara; c)pezullimin e te drejtave dhe te privilegjeve te anetareve te vet;
d)perjashtimin e ndonje anetari te vet; e)zgjedhjen e anetareve jo te perhershem te Keshillit te
Sigurimit, te anetareve te Keshillit Ekonomik e Social dhe te Keshillit te Kujdestarise; f)qeshtjet ne
lidhje me funksionimin e regjimit te kujdestarise dhe g)qeshtjet buxhetore.
- Per te gjitha qeshtjet e tjera, perfshire edhe percaktimin e kategorive te reja qe duhen zgjidhur
me shumicen e 2/3, vendimet merren me shumicen e votive te anetareve te pranishem dhe
votues.
2.KESHILLI I SIGURIMIT
A.Perberja
- Keshilli i Sigurimit perbehet nga 15 anetar (deri me 1965 Keshilli i Sigurimit kishte 11 anetar)
nga te cilet 5 jane anetar te perherhshem dhe 10 jane anetar jo te perherhshem.
- Anetaret e perhershem te Keshillit te Sigurimit jane: a)Kina; b)Franca; c)Rusia (me pare
Bashkimi Sovjetik); d)Mbreteria e Bashkuar dhe e)Anglia.
- Dhjete anetaret jot e perhershem Asambleja e Pergjithshme i zgjedh per 2 vjet (nga pese ose
gjysmen qdo vjet), duke mbajtur parasysh kontributin e anetareve per ruajtjen e paqes dhe te
sigurimit dhe per qellimet e tjera te Organizates, si dhe perfaqesimin e drejte gjeografik.
- Sipas marreveshjes, 5 vende u takojne shteteve afro-aziatike (tri per shtete afrika dhe dy per
shtete aziatike), dy vende u takojne shteteve te Amerikes Latine dhe zones se detit te Karaibeve,
dy vende u takojne shteteve te Evropes Perendimore dhe vendeve te tjera me se nenkuptohen
anetaret e bardhe te Komonueltit (Kanadaja, Australia dhe Zalanda e Re), dhe nje vend u takon
shteteve te Evropes Lindore.
B.Sesionet
- Keshilli i Sigurimit, ndryshe nga Asambleja e Pergjithshme nuk mban mbledhje periodike, por
eshte i organizuar asodore qe tem und ti kryeje funksionet e veta kurdohere qe e kerkon nevoja.
- Per kete arsye, qdo anetar i Keshillit eshte i detyruar te kete gjate tere kohes nje perfaqesues
ne selin e Kombeve te Bashkuara.
- Keshilli mbledhjet e veta mund ti mbaje edhe ne ndonje vend tjeter, jashte selise se
Organizates, nese vlereson se kjo ia lehteson punen.
- Qdo anetar i Kombeve te Bashkuara, qe nuk eshte anetar i Keshillit te Sigurimit, mund te marre
pjese, pa te drejte vote, ne shqyrtimin e qfaredo qeshtjeje, ne rastet kur Keshilli e konsideron se
interesat e atij vendi jane te prekura ne menyre te veqante.
- Shteti qe seshte anetar i Keshillit te Sigurimit ose qe seshte fare anetar i Kombeve te
Bashkuara, ne rast se eshte pale ne nje marreveshje, ftohet te marre pjese pa te drejte vote, ne
diskutimet lidhur me kete mosmarreveshje.
- Ne keto raste Keshilli i Sigurimit percakton kushtet qe i konsideron te drejta per pjesemarrjen e
nje shteti qe nuk eshte anetar i Organizates.
te tjera per ta parandaluar ose per te ndaluar agresionin); f)mund te marre aksione me forca
ajrore, detare ose tokesore, qe jane te domosdoshme per ruajtjen ose rikthimin e paqes dhe te
sigurimit nderkombetar, ne qdo rast kur konsideron se masat e tjera qe jane marre nga ai, jane
treguar te pamjaftueshme; g)mund te kontrolloje dhe te mbikeqyre territoret ne kujdestari, te
cilesuara si zona strategjike dhe h)mund te urdheroje permbushjen e dhunshme te vendimeve
te Gjykates Nderkombetare te Drejtesise.
- Perveq ketyre kompetencave, Keshilli i Sigurimit ka edhe disa kompetenca qe i ushtron bashke
me Asamblene e Pergjithshme. Keshtu, ai vendos (dhe ben rekomandime) per pranimin ose
perjashtimin e anetareve, dhe per pezullimin e te drejtave dhe te privilegjeve te anetareve; per
emerimin e Sekretarit te Pergjithshem te Kombeve te Bashkuara; per zgjidhjen e gjyqtareve te
Gjykates Nderkombetare te Drejtesise dhe per ndryshimin e Kartes.
D.Votimi
- Menyra e marrjes se vendimeve ne Keshillin e Sigurimit eshte rregulluar sipas formules se
miratuar ne Konferencen e Jaltes.
- Vendimet ne Keshillin e Sigurimit (sipas neni 27 te Kartes) merren ne qdo rast me shumicen e
votive, pra ndryshe nga praktika e Lidhjes se Kombeve, kur per vendimet e Keshillit kerkohej
unanimiteti.
- Qdo anetar i Keshillit te Sigurimit ka nje perfaqesues dhe nje vote, por votat e te gjithe
anetareve nuk e kane te njejten vlere.
-> Karta ben dallim midis qeshtjeve qe mund te shtrohen para Keshillit te Sigurimit, duke i ndare
ato ne qeshtje procedurale dhe ne te gjitha qeshtjet e tjera.
- Ne qeshtjet procedurale hyjne qeshtjet lidhur me proceduren e caktimit te vendit te mbledhjes
se Keshillit, te caktimit te rendit te dites, lidhur me zgjedhjen e Kryetarit, me pjesemarrjen e
ndonje anetari ne Keshill, me zgjedhjen e gjyqtareve te Gjykates Nderkombetare te Drejtesise etj.
Per vendosjen lidhur me keto qeshtje mjafton shumica prej 9 votash (me pare, kur Kshilli i
Sigurimit kishte 11 anetare, mjaftonin vetem 7 vota) te cilevedo anetare te Keshillit.
- Per te gjitha qeshtjet e tjera, pra per qeshtjet qe kane te bejne me zgjidhjen paqesore te
mosmarreveshjeve, si dhe ato qe kane te bejne me masat shtrenguese, kerkohet gjithashtu
shumica prej 9 votave, porn e mesin e tyre duhen te jene patjeter votat e te gjithe anetareve te
perhershem te Keshillit te Sigurimit.
-> Vota negative e vetem nje anetari te perhershem te Keshillit te Sigurimit, bent e pamundshem
marrjen e qfaredo vendimi, madje edhe ne rastet se te gjitha votat e anetareve te tjere kane qene
pro (per).
- Kjo eshte e ashtuquajtura e drejte e vetos.
- Prej krijimit te Kombeve te Bashkuara per 57 vjet Keshilli i Sigurimit ka miratuar mbi 1400
rezoluta.
- Deri me 2007, anetaret e perhershem te Keshillit te Sigurimit e kane perdorur veton afro 260
here.
- Nga keto, Bashkimi Sovjet kishte perdorur veton 120 here (79 here vetem ne dhjete vjetet e
para te jetes se OKB-se, per here te pare ne mbrojtje te Shqiperise ne rastin e Korfuzit me 1947),
kurse pas renies se BRSS ne vitin 1991, Rusia si trashegimtare (sukcesore) e BRSS, e ka
perdorur veton vetem dy here).
- SHBA ne te njejten kohe e kane perdorur veton 82 here (afro katerdhjete here per bllokuar
rezolutat qe kishin te benin me Izraelin); Britania e Madhe e ka perdorur veton 32 here (23 here
per te njejtat rezoluta qe i kane bllokuar SHBA); Franca e ka perdorur veton 18 here (13 here
bashke me SHBA dhe Britanine e Madhe, si psh., ne rastin kur keto tri shtete kishin bllokuar
miratimin e rezolutes qe denonte intervenimin ushtarak amerikan ne Panama me 1989).
- Kina kishte perdorur veton gjithsejt 5 here.
- Abstenimi i nje a me shume anetareve te perhershem nga votimi, nuk e pengon marrjen e
vendimit, dmth., nuk merren si vote negative.
- Sipas rregullit, Keshilli i Sigurimit shqyrton ndonje mosmarreveshje midis shteteve me qellim qe
ta zgjidhe ne menyre paqesore, shteti qe eshte ne mosmarreveshje edhe nese eshte anetar i
Keshillit, duhet te abstenoje nga votimi.
A.Perberja
- Keshilli Ekonomik e Social perbehet nga 54 anetare, te cilet i zgjedh Asambleja e Pergjithshme
per nje afat prej 3 vjetesh.
- Keshilli ne fillim kishte gjithsej 18 anetare, por me vone numri i anetareve u shtua ne 27 (1965),
e me 1973 u shtua ne 54 anetar.
- Anetaret te cileve u skadon mandate, mund te rizgjedhen.
- Anetaret e perhershem te Keshillit te Sigurimit zgjidhen rregullisht ne Keshillin Ekonomik e
Social per shkak te rendesise se tyre dhe forces ekonomike qe kane.
- Qdo anetar i Keshillit ka nje perfaqesues ne Keshill.
C.Sesionet
- Keshilli Ekonomik e Social mban rregullisht dy mbledhje ne vit.
- Ai mund te mbaje edhe mbledhje te jashtezakonshme nese e kerkon nevoja.
- Keshilli mund te ftoje qdo anetar te OKB-se ose tu lejoje perfaqesuesve te institucioneve te
specializuara dhe organizatave joqeveritare qe te marrin pjese ne shqyrtimin e qdo qeshtjeje, pa
te drejte vote.
- Qdo anetar i Keshillit ka nje vote.
- Vendimet merren me shumicen e thjeshte te votive te anetareve qe jane te pranishem dhe qe
votojne.
- Keshilli Ekonomik e Social ka nje rrjet te gjere organesh ndihmese, ku bejne pjese gjashte
komisione funksionale dhe pese komisione regjionale.
- Ne ngrupin e pare hyjne komisionet qe merren me qeshtje te veqanta nga veprimtaria e
Keshillit, siq jane: a)Komisioni i statistikes; b)Komisioni per qeshtje demografike; c)Komisioni per
qeshtje sociale; d)Komisioni per te drejtat e njeriut, i cili ka nje nenkomision (per pengimin e
diskriminimit dhe per mbrojtjen e pakicave), e)Komisioni per poziten juridike te gruas dhe
f)Komisioni per narkotike.
- Ne grupin edyte hyjne komisionet regjisonale, te cilat merren me qeshtje ekonomike te pjeseve
te caktuara te botes, siq jane: a)Komisioni ekonomik per Afriken, me seli ne Adis-Abebe,
b)Komisioni ekonomik per Azine dhe Paqesorin (Bangkok), c)Komisioni ekonomik per Evropen
(Gjeneve); d)Komisioni per Ameriken Latine (Santiago) dhe e)Komisioni per Azine Perendimore
(Bagdad).
- Per qeshtje tjera mund te krijohen komitete te perhershme ose komitete ad hoc, siq jane:
a)Komitete per bisedime me institucione te specializuara, per keshillim me organizata
joqeveritare, per planifikimin e zhvillimit, per banim, ndertim dhe planifikim, per zbatimin e
shkences dhe te teknologjise ne zhvillim etj.
- Pra Keshilli Ekonomik Social eshte bere qender e nje rrjeti te gjere organizativ, qe lidh
institucionet e specializuara dhe organet tjera te Kombeve te Bashkuara, ku veqohen lidhjet e
ngushta qe ka me Fondin per femije te Kombeve te Bashkuara (UNICEF), me Programin e
Kombeve per zhvillim, me Programin boteror te ushqimit dhe me Konferencen e Kombeve te
Bashkuara mbi tregtine dhe zhvillimin (UNCTAD)
4.KESHILLI I KUJDESTARISE
- Keshilli i kujdestarise ka dy sisteme: a)sistemin e mandateve dhe b)sistemin nderkombetar.
- Sistemi i kujdestarise duhej te zbatohej mbi: a)territoret qe gjendeshin nen mandate; b)territoret
qe do tu merreshin shteteve armike pas mbarimit te Luftes se Dyte Boterore dhe c)territoret qe
vullnetarisht do te viheshin nen kete regjim nga shtetet qe kane qene pergjegjese per
administrimin e tyre.
A.Perberja
- Keshilli i Kujdestarise perbehet nga: a)anetaret e Kombeve te Bashkuara te ngarkuar per
administrimin e territoreve nen kujdestari; b)anetaret e perhershem te Keshillit te Sigurimit, te cilet
nuk administrojne territore nen kujdestari dhe c)nje numer anetaresh te zgjedhur nga Asambleja
e Pergjithshme per 3 vjet, ne menyre qe numri i pergjithshem i anetareve te Keshillit te
Kujdestarise te ndahej ne dy pjese te barabarta ndermjet anetareve te Kombeve te Bashkuara qe
administrojne territore nen kujdestari dhe atyre qe nuk administrojne territore.
- Qdo anetar i Keshillit te Kujdestarise ka nje vote.
- Vendimet ne Keshillin e Kujdestarise merren me shumicen e thjeshte te votive te anetareve qe
jane te pranishem dhe qe votojne.
- Keshilli mblidhet nje here ne vit, rregullisht gjate muajit maj.
- Ai mund te mbaje edhe mbledhje speciale nese kerkojne shumica e anetareve te tij.
- Keshilli i paraqet raport vjeter Asamblese se Pergjithshme.
5.SEKRETARIATI
A.Perberja
- Personelin e Kombeve te Bashkuara (Sekretariatin) e perbejne mbi 16.000 nepunes nga me se
150 vende te botes, te cilet punojne ne seline e Kombeve te Bashkuara ne New York dhe ne
qendrat e tjera te botes.
- Keta jane nepunes civile nderkombetare dhe kryekeput punojne per Organizaten e Kombeve te
Bashkuara.
- Ata jane te detyruar te mos kerkojne ose te mos pranojne instruksione prej qfaredo qeverie.
- Puna e nepunesve te Organizates eshte ne lidhje te drejtperdrejte me veprimtarine e Kombeve
te Bashkuara, dhe net e hyjne: a)udheheqja e operacioneve per ruajtjen e paqes; b)organizimi i
konferencave nderkombetare; c)analizimi i ecurive ekonomike e shoqerore ne bote; d)pergatitja e
studimeve ne fusha te ndryshme, siq jane qarmatimi, qeshtjet e zhvillimit, te drejtat e njeriut etj.;
e)perkthimi i dokumenteve; f)analizimi i fjalimeve dhe g)informimi lidhur me veprimtarine e
Kombeve te Bashkuara.
-> Ne krye te personelit (sekretariatit) eshte Sekretari i Pergjithshem i Kombeve te Bashkuara, te
cilin ne baze te rekomandimeve te Keshillit te Sigurimit e zgjedh Asambleja e Pergjithshme.
- Sekretariati ka ndihmesit e vet, te cilet i emeron vegte, por rregullisht nga radha e shtetasve te
fuqive te medha (behet perzgjedhja ne kete menyre per shkak se sigurohet nje ekuiliber i ndikimit
midis fuqive te medha).
- Ndihmesit udheheqin departamentet e ndryshme siq jane: a)departamenti per qeshtje te paqes
dhe sigurimit nderkombetar; b)per qeshtje ekonomike; c)per qeshtje sociale; d)per kujdestari dhe
per territore qe nuk administrohen vete; e)per informimimin e publikut; f)per qeshtje administrative
dhe financiare.
KAPITULLI IV
ORGANIZATAT REGJIONALE
- Origjina e organizates regjioanle e ka pikerisht ne marreveshjet regjionale te Egjiptit te Vjeter, te
Greqise de te popujve aziatike, kurse shprehjen me te qarte e kane gjetur ne shtetet evropiane
gjate mesjetes.
- Organizatat e ketilla krijoheshin rregullisht per zgjidhjen e qeshtjeve me interes te perbashket,
kurse zhvillimi i tyre, sidomos mori hov te madh pas Luftes se Dyte Boterore, kur u krijuan nje
numer i madh i organizatave nderkombetare regjionale, qe veprojne ne lemin ekonomik, social,
kulturor, ushtarak etj.
- Organizatat e para regjionale ishin: a)Liga Arabe (1945); b)Keshilli Evropian (1949);
c)Organizata e Unitetit Afrikan (1963) etj.
-> Kritere kryesore per krijimin e marreveshjeve dhe te organizatave regjionale kane qene
perkatesia kontinentale e anetareve (Organizata e Shteteve Amerikane, Organizata e Unitetit
Afrikan); lidhjet historike dhe interesat e perbashketa ne lemin politik, ekonomik e kulturor etj.,
ose qellimi i perbashket ne lidhje me mbrojtjen kolektive.
-> Butros Gali (Boutros-Ghali) organizatat regjionale i quan organizata te perhershme, te cilat ne
nje hapesire te caktuar gjeografike, tubojne disa shtete, qe per shkak te fqinjesise, te interesave
te perbashketa ose te lidhjeve kulturore, gjuhesore, historike a shpirterore, solidarizohen per
zgjidhjen paqesore te te gjitha mosmarreveshjeve qe do te mund te shfaqeshin midis tyre, per
ruajtjen e paqes dhe te sigurise ne regjionin e tyre, si dhe per ruajtjen e interesave te tyre dhe per
zhvillimin e marredhenieve te tyre ekonomike e kulturore.
- Perkrahesit e regjionalizmit te perkrahur nga praktika me e re jane angazhuar per nje autonomi
me te madhe te akordeve regjionale ne lemin e zgjidhjes paqesore te konflikteve lokale; ne
marrjen e masave te dhunshme ne raste sulmi; ne pavaresimin e sistemit regjional te sigurise
nga sistemi i pergjithshem i sigurise perms se drejtes per vetembrojtje dhe per diversifikimin e
fusheveprimit edhe ne sferat e tjera, qe jane jashte sferes se paqes dhe te sigurise.
- Si rezultat i kesaj, Karta e OKB-se permban mjaft dispozita qe u referohen akordeve regjionale,
rregullimit paqesor te mosmarreveshjeve dhe nenit 51 te Kartes qe lejon shprehimisht te drejten
natyrore per vetembrojtje individuale e kolektive.
- Karta deklaron shprehimisht se asnje dispozite e saj nuk kundershton ekzistimin e
marreveshjeve ose te organizmave regjionale.
- Karta i detyron anetaret e organizatave regjionale qe te bejne te gjitha perpjekjet per zgjidhjen
paqesore te mosmarreveshjeve midis tyre perms organizatave perkatese para se keto tia
parashtrojne Keshillit te Sigurimit.
- Keshilli i Sigurimit inkurajon zhvillimin e zgjidhjes paqesore te mosmarreveshjeve me karakter
lokal permes organizmave regjionale me iniciativen e vete shteteve te interesuara ose me ftesen
e Keshillit te Sigurimit.
- Edhe Keshilli i Sigurimit, ne qofte se e konsideron te nevojshme, mund ti ftoje palet qe
mosmarreveshjen midis tyre ta zgjidhin me mjete paqesore, duke shfrytezuar mekanizmat e
organizatave regjionale.
- Karta e OKB-se gjithashtu anetareve te vet u lejon qe te zbatojne masa shtrenguese (forcat e
armatosura) pa autorizim te Keshillit te Sigurimit, ne rast se ata jane objekt i sulmit te armatosur, e drejte kjo qe del nga e drejta natyrore per vetembrojtjen individuale dhe kolektive.
- Krijimi i disa organizatave regjionale, sidomos i atyre per vetembrojtjen kolektive ka qene
shprehje e ndarjes, e mosbesimit dhe e rivalitetit midis shteteve te ndryshme, te cilat
mbeshteteshin mbi dallimet ideologjike.
- Sipas kesaj, krijimi i tyre ka qene ne lidhje dhe varej drejtperdrejte nga shkalla e besimit qe
kishin shtetet per aftesine e Kombeve te Bashkuara per te ruajtur paqen.
->Nese nje organizate regjionale i sherben zgjidhjes paqesore te mosmarreveshjeve midis
anetareve te vet, nese jep kontributin per zgjidjen e problemeve dhe per perparimin e
bashkepunimit nderkombetar ne fusha te ndryshme (ekonomike, kulturore etj), - atehere ajo
sherben me se miri per zhvillimin e bashkepunimit nderkombetar, per ruajtjen e rendit, per
respektimin e se drejtes dhe integrimin e popujve dhe te shteteve.
1.ASAMBLEJA E PERGJITHSHME
- Eshte organ supreme i Organizates.
- Ate e perbejne te gjitha shtetet anetare.
- Secili shtet ka nje vote.
- Ajo percakton dhe shqyrton politiken e pergjithshme te Organizates dhe bashkerendon
aktivitetet e organeve e te institucioneve te Organizates; shpie perpara dhe e harmonizon
bashkepunimin me Kombet e Bashkuara dhe me organizatat e specializuara; shpie perpara
bashkepunimin ne lemin ekonomik, social dhe kulturor me organizatat e tjera nderkombetare;
shqyrton informatat vjetore qe duhet tu prezantohen organizatave dhe bashkesive te sistemit
amerikan etj.
- Asambleja mbledhjet e veta te rregullta i mban nje here ne vit, ne vendin qe caktohet ne pajtim
me parimin e rotacionit ose ne seline e Sekretariatit te Pergjithshem.
- Vendimet ne Asamble merren me shumicen absolute te shteteve anetare, perveq ne rastet kur
kerkohet shumica prej 2/3 te votive.
3.KESHILLAT
- Jane organe net e cilat kane perfaqesues te gjitha shtetet anetare.
- Kesaj kategorie i takon Keshilli i Perhershem i Organizates, Keshilli nderamerikan ekonomik e
social dhe Keshilli nderamerikan per arsim, shkence dhe culture.
- Keshillat mund te bejne rekomandime per qeshtje te ndryshme ne fushat e tyre, mund ti
paraqesin studime e propozime Asamblese se pergjithshme, pergatisin projekte te instrumenteve
nderkombetare dhe propozime ne lidhje me konferencat e specializuara.
- Secili shtet ne keshilla ka nje vote.
6.SEKRETARIATI I PERGJITHSHEM
- Eshte organ qendron dhe i perhershem i Organizates, ne krye te te cilit eshte Sekretari i
Pergjithshem, te cilin e zgjedh Asambleja per 5 vjet.
- Ai gjithashtu pas skadimit te tij prej 5 vitesh prap mund te rizgjidhet por rizgjedhja e tij behet
vetem nje here.
- Ai merr pjese, por pa te drejte vote, ne te gjitha mbledhjet e Organizates.
________________________________________________________________________________________________
LIGA ARABE
- Liga Arabe eshte organizate regjionale, e krijuar per te bashkerenditur aktivitetin politik te
anetareve, per ta ruajtur sovranitetin dhe pavaresine e tyre, per ta perparuar bashkepunimin e
2.SEKRETARIATI I PERGJITHSHEM
- Eshte organ i perhershem i Liges, ne krye te te cilit eshte sekretari i pergjithshem.
- Sekretarin e pergjithshem e emeron Keshilli i Liges per 5 vjet.
- Ai udheheq punet e Sekretariatit.
- Selia e Liges Arabe ka qene ne Kajro, porn e kohen kur ishte perjashtuar Egjipti nga Liga Arabe
kishte kaluar ne Tunis, ndersa tani serisht gjendet ne Kajro.
________________________________________________________________________________________________
SHBA e Kanadaja, kurse me voen i jane bashkuar edhe Greqia dhe Spanja, Republika Federale
e Gjermanise, Spanja, Polonia, Hungaria dhe Qekia.
- NATO eshte organizate ushtarako-politike e shteteve kapitaliste te Evropes dhe Amerikes
Veriore qe eshte krijuar ne periudhen e luftes se ftohte dhe te ndarjes se ashper te botes ne dy
sisteme antagoniste per te penguar rrezikun nga agresioni komunist, siq deklaronin krijuesit, ose
per te penguar perparimin e socializmit, siq deklaronin autoret komuniste.
- Kjo shihet me se miri nga preambula e Marreveshjes ne te cilen theksohet se organizata
bazohet ne trashegimine e pergjithshme dhe ne qyteterimin e popujve qe e kane formuar, qe ne
thelb shpreh platformen socialo-klasore.
- Sipas Marreveshjes, shtetet anetare te NATO-se kane shprehur besimin e tyre ne qellimet dhe
ne parimet e Kartes se OKB-se; kane perseritur deshiren e tyre qe te jetojne ne paqe me te gjithe
popujt e me qeverite dhe kane manifestuar deshiren per te ruajtur lirine e popujve te tyre, jeten e
perbashket dhe qyteterimin, te bazuara mbi parimet e demokracise, te lirise individuale dhe te
mbreterimit te se drejtes.
- Shtetet anetare jane obliguar se te gjitha mosmarreveshjet do ti zgjidhin me mjete paqesore (ne
pajtim me rregullat e Kartes se OKB-se); se do te rezervohen nga kercenimi ose nga perdorimi i
forces ne marredheniet nderkombetare; se do te ndihmohen ndermjet vetes dhe do ti forcojne
kapacitetet e tyre individuale e kolektive per ti rezistuar ndonje sulmi (eventual) te armatosur; se
do te konsultohen qdo here kur, sipas mendimit te njerit nga anetaret, eshte rrezikuar teresia
territoriale, pavaresia politike ose siguria e ndonjeres pale; dhe ne fund jane pajtuar qe qfaredo
sulmi i armatosur kunder nje anetari apo disa anetareve, do te konsiderohen si sulm kunder te
gjitheve, me qrast secili nga anetaret, duke shfrytezuar te drejten legjitime te mbrojtjes
individuale a kolektive, te pranuar nga neni 51 i Kartes se OKB-se, do te ndihmoje palen me
anetaret e tjere, te gjitha masat qe i konsideron te domosdoshme, duke perfshire edhe perdorimin
e forcave te armatosura per rivendosjen e sigurise.
-> Pakti Veriatlantik ka nje infrastructure te zhvilluar ushtarako-politike.
- Sipas Paktit, organet kreysore te Organizates jane: a)Keshilli; b)Komiteti i mbrojtjes; c)Sekretari
i Pergjithshem; d)Komiteti ushtarak dhe e)Komandat.
2.KOMITETI I MBROJTJES
- Perbehet nga perfaqesuesit e perhershem te shteteve anetare dhe eshte i ngarkuar qe ti
diskutoje te gjitha qeshtjet e politikes ushtarake.
- Ne perberje te vet ky Komitet ka Komitetin per qeshtje te mbrojtjes nukleare, Grupin per
planifikimin berthamor dhe Evrogrupin, qe perfaqeson tubimin e ministrave te mbrojtjes te
shteteve anetare, qe merr vendimet me te rendesishme per qeshtjet strategjike.
- Ky organ u pergatit rekomandime Keshillit dhe Komitetit per mbrojtje lidhur me qeshtjet
ushtarake.
- Ai mblidhet se paku dy here ne vit, ose sipas nevojes, ndersa veprimtarine e tij e zhvillon
vazhdimisht permes nje perfaqesuesi te perhershem qe ka aty qdo shef i shtatmadhorise.
- Per zonat e ndryshme strategjike jane krijuar disa komanda, si: Komanda per Atlantik (Norfolk,
Virgjinia); Komanda per Kanal (Northwood, Angli) dhe Grupi per planifikimin regjional (Kanada
Shtetet e Bashkuara te Aemrikes).
- Komandantet e komandave pergatitin planin e mbrojtjes per zonat e tyre dhe qeshtjet lidhur me
kete.
- Ne kohe paqeje, forcat e armatosura te secilit shtet jane nen komanden e shtetit perkates.
KAPITULLI V
INSTITUCIONET E SPECIALIZUARA
(a) Nocioni
- Institucionet e specializuara te cilat jane krijuar me marreveshje nderqeveritare dhe jane pajisur
sipas instrumenteve te tyre themelore me pergjegjesi te gjere nderkombetare ne fushat
ekonomike, sociale, kulturore, arsimore, shendetesore dhe ne fusha te tjera, qe kane lidhje me
keto, lidhen me Kombet e Bashkuara, sipas dispozitave te nenit 63.
- Keto i dallojne: a)karakteri nderqeveritar i marreveshjes me te cilat jane krijuar; b)pergjegjesia e
gjere nderkombetare; c)veprimtaria ne fusha te posaqme ekonomike, sociale kulturore, arsimore
dhe shendetesore ose ne fusha te ngjashme dhe d)lidhja me Kombet e Bashkuara.
- Organizatat e tilla lidhin marreveshje nderkombetare me shtete, me OKB-ne dhe me organizata
te tjera nderkombetare; atom und te pranojne perfaqesues te perhershem te shteteve;
perfaqesuesit e tyre gezojne privilegje dhe imunitete ne pajtim me Konventen mbi privilegjet dhe
imunitetet e institucioneve te specializuara te OKB-se, date 21 nentor 1947.
specializuara.
-> Deri me tani jane krijuar 15 institucione te specializuara ose agjenci autonome qe veprojne me
Kombet e Bashkuara ose me ndonjeren nga keto.
- Keto jane: a)Organizata Nderkombetare e Punes (ILO); b)Organizata e Kombeve te Bashkuara
per Ushqim dhe Bujqesi (FAO); c)Organizata e Kombeve te Bashkuara per Arsim, Shkence dhe
Kulture (UNESCO); d)Organizata Nderkombetare e Aviacionit (ICAO); e)Banka Nderkombetare
per Rindertim dhe Zhvillim (IBRD); f)Fondi Monetar Nderkombetar (IMF); g)Shoqata
Nderkombetare per Zhvillim (IDA); h)Lidhja Postale Boterore (UPU); i)Organizata Shendetesore
Boterore (WHO); j)Bashkimi Nderkombetar per Telekomunikacion (ITU); k)Koporacioni
Nderkombetar Financiar (IFC); l)Organizata Nderkombetare Detare Konsultative (IMCO);
m)Organizata Boterore mbi Pronen Intelektuale (WIPO) dhe n)Fondi Nderkombetar per Zhvillim
Bujqesor (IFAD).
- Vendimet ne keto organe merren me shumicen e thjeshte, perveq rasteve kur eshte parapare
ndryshe.
- Sipas rregullave konstitucionale ose te procedures te disa institucioneve te specializuara,
pranimi i shteteve ne organizate, miratimi i ndryshimeve ne aktet konstitucionale etj, mund te
behen vetem me e votave te shteteve anetare.
E2.Organi ekzekutiv
- Emertohet Keshill (ICAO, IMCO, FAO); Keshill drejtues (ILO, WHO); Keshill ekzekutiv
(UNESCO); Drejtore ekzekutive (IMF, IBRD, IDA) dhe ka per detyre te siguroje veprimtarine e
panderprere te organizates.
- Organi ekzekutiv eshte i ngarkuar me punet e organizates midis sesioneve te organit me te
larte.
- Ai perbehet nga nje numer i caktuar i perfaqesuesve te shteteve anetare (prej 18 IFAD deri ne
56 ILO), qe i zgjedh organi me i larte ne perputhje me kriteret e caktuara.
- Ne competence te tij jane: a)bashkerendimi i veprimtarise se organizates; b)mbajtja e lidhjeve
me anetaret e institucioneve te specializuara, me Organizaten e Kombeve te Bashkuara dhe me
organizatat e tjera; c)pergatitja e materialeve per mbledhjet e organit me te larte; d)pergatitja e
raportit vjetor mbi veprimtarine e organizates; e)shqyrtimi dhe caktimi i buxhetit vjetor etj.
E3.Organi adminsitrativ
- Emertohet Sekretariati (ICAO, UNESCO, WHO, UNIDO); Byroja nderkombetare (ILO); Byroja e
perhershme (FAO).perbehet nga personeli ne krye te te cilit gjendet Sekretari i pergjithshem
(ICAO, ITU, WMO, IMO) ose Drejtori i pergjithshem (ILO, FAO, UNESCO, WHO, UPU, GATT,
IAEA).
- Ate e perbejne drejtori a sekretari i pergjithshem, zevendesit ose ndihmesit e tij, specialiste te
ndryshem dhe personi sherbyes.
- Drejtori i pergjithshem ose sekretari i pergjithshem i institucioneve te specializuara me se
shpeshti zgjidhet nga organi me i larte per nje afat te caktuar.
- Te tria institucionet e specializuara kete ia kane besuar Keshillit.
- Personelin tjeter e emeron drejtori ose sekretari i pergjithshem, ne pajtim me rregullat qe i
referohen personelit dhe ne baze te rekomandimit te organit me te larte, por gjithnje duke mbjatur
parasysh nevojen e perfaqesimit sa me te drejte gjeografik dhe aftesine profesionale te
kandidateve.
- Sekretari ka per detyre ti publikoje dokumentet e miratuara nga organet e ndryshme te
institucionit te specializuar; te pergatise raportin mbi veprimtarine e organizates; te mbledhe
informatat mbi te gjitha qeshtjet qe hyjne ne sferen e veprimtarise se organizates etj.
-> Perveq organeve te permendura, disa nga institucionet e specializuara kane krijuar edhe
organe te tjera ndihmese (keshilla, komitete ose komisione), me detyre qe te shqyrtojne qeshtje
profesionale [(Komisione per lundrim ajror )ICAO), Keshilli nderkombetar per regjistrimin e
frekuencave (ITU); Keshilli konsultativ, Komiteti per hua (IBRD), Komiteti per transportimin e
mallrave te rrezikshme, Komiteti per sigurine e lundrimit (IMCO); Komiteti per peshtim (FAO), etj.
- Keto organe kane kryesisht karakter konsultativ.