KGM Teknik Sartnamesi 2013

KARAYOLU
TEKNK
ARTNAMES
2013
(YOL ALTYAPISI, SANAT YAPILARI, KPR VE

TNELLER, STYAPI VE ETL LER)
Her hakk sakldr. Bu Teknik artnamenin bir ksm veya tamam Karayollar Genel Mdrlnn yazl
izni olmadan oaltlamaz. Bilgi eriim sistemine yklenemez veya herhangi bir baka ekilde bir baka yere
aktarlamaz.
Bu Teknik artname Karayollar Genel Mdrlnn

izni olmadan ksmen kopyalanp oaltlamaz.


KARAYOLLARI GENEL MDRL

KARAYOLU TEKNK ARTNAMES
GNCELLEME KOMSYONU
2013
A.Grkan GNGR
Daire Bakan
Aratrma ve Gelitirme D.Bk.
Aratrma ve Gelitirme D.Bk., KGM
smail AIK
Blge Mdr Yardmcs
Karayollar 7. Blge Mdrl
SAMSUN
Hseyin PEKARDAN
ube Mdr Yardmcs
Kalite Ynetim ve Ar-Ge b. Md..
Aratrma ve Gelitirme D.Bk.,
KGM
Birol DEMR
ube Mdr.
styap Gelitirme b Md.
KGM
YOL ALTYAPISI, DAYANMA

YAPILARI VE EVLERN
DESTEKLENMES
ALIMA GRUBU
SANAT YAPILARI, KPRLER

VE TNELLER ALIMA
GRUBU
Sina KZROLU
ube Mdr
Zemin Mekanii ve Tneller b Md.
KGM
Engin MISIRLI
ube Mdr
Malzeme Laboratuvalar b Md.
KGM
Fatma ORHAN
ube Mdr
Avrupa Birlii ve D l. b.Md.
Program ve zleme D.Bk., KGM
Nilgn GNGR
ube Mdr Yardmcs
Malzeme Laboratuvalar b Md.
KGM
Ali Rza KIRAN

ube Mdr
Yol Yapm b. Md.
Yol Yapm D. Bk., KGM
Ahmet CORA
ube Mdr Yardmcs
Yol Yapm b. Md.
idem EHL
Yol Boyu Geliim Mh.
Yol Bakm Onarm b. Md.
Tesisler ve Bakm D. Bk., KGM
Ayten NUR
Sanat Yaplar Yapm efi
Sanat Yaplar Yapm b. Md.
Sanat Yaplar D. Bk., KGM
Ali NSAL
ube Mdr Yardmcs
Malzeme Laboratuvarlar b. Md.
Aratrma ve Gelitirme D. Bk.,
KGM
Ahmet SALIK
Bitml Karmlar efi
styap Gelitirme b. Md.
KGM
Cihat AVAR
ube Mdr Yardmcs
KGM
Mahmut BAARIR
ube Mdr Yardmcs
Yol Et. ve Prj. b. Md.
Ett Proje ve evre D. Bk., KGM
. Serkan ATAGN
Teknik ler efi
Kamulatrma b. Md.
Tanmazlar D. Bk., KGM
Tlay TEM
Zemin Mekanii efi
Zemin Mekanii ve Tneller b Md.
KGM
Aydn DURUKAN
Fotojeolojik Ettler efi
Jeolojik Hizmetler b. Md.
KGM
alar GARPOLU
Sanat Yaplar Yapm efi
Sanat Yaplar Yapm b. Md.
Sanat Yaplar D. Bk., KGM
Fevzi NL
Bakm Onarm efi
Bakm ve letme b. Md.
letmeler D. Bk., KGM
Gral KANDEMR
Teknik ler ve Program efi
Envanter ve Planlama b. Md.
zgr SATICI
Jeolojik Ettler efi
KGM
Hasan Deniz ALTUNTA

Tnel Proje efi
Zemin Mekanii ve Tneller b.Md.
KGM
Zeynep MAV
Fiyat Analiz Mh.
Yapm ve Danmanlk haleleri b.
Md.
Program ve zleme D. Bk., KGM
Hseyin KANAT
Mekanik Lab. Mh.
KGM
Dzeltme ve Redaksiyon
H. Tayfur KZNAL
ube Mdr
Mevzuat ve Organizasyon b. Md.
Program ve zleme D. Bk., KGM
Ebru AKI
Bitml Balayclar efi
KGM
lkay TMUR
ube Mdr Yardmcs
KGM
smet SNMEZ
ube Mdr Yardmcs
Yol styap Bakm Onarm b Md
Y. Adil T
Mterek Malzeme efi
kmal b. Md.
Makine kmal D. Bk., KGM
Yusuf GN
ube Mdr Yardmcs
Sanat Yaplar Bak. On. l. b. Md.
YOL STYAPISI, GENEL

HKMLER VE PROJE
ARTLARI ALIMA GRUBU
Ali NSAL
ube Mdr Yardmcs
KGM
Battal YALIN
Kaya Mekanii efi
KGM
Cihat AVAR
ube Mdr Yardmcs
KGM
Ebru ENTRK MR
ube Mdr Yardmcs
Kalite Ynetim ve Ar-Ge b. Md..
KGM
Glnur YAVUZ
Yol Bakm Onarm Mh.
Mine YURDAKUL
ube Mdr Yardmcs
evre b. Md.
Ett Pr.ve evre D. Bk., KGM
Muammer SONKAYA
Jeolojik Ettler efi
KGM
Nurgl Parlak EKER
Malzeme Ocak Ett efi
KGM
zer KAYA
Makine letme efi
Makine b. Md.
Makine kmal D. Bk., KGM
Serdar KAAK
styap Ett Proje efi
KGM
ETL LER
ALIMA GRUBU
Elif BAYRAK
Beton Lab. efi
KGM
Emine ZCAN
Kimya Lab. efi
KGM
Faruk Ziya ZTRK
Envanter Yol A efi
Fatma MAN
Planlama ve Uygulama Mh.
Trafik Gvenlii Eitimi ve Proje
b Md.
Trafik Gvenlii D. Bk., KGM
brahim KARAKO
Dey aretleme efi
Trafik Gvenlii aretleme b Md.
Trafik Gvenlii D. Bk., KGM
Lale NSAL
Trafik ve aretleme efi
Bakm ve letme b. Md.
letmeler D. Bk., KGM
Mehmet AR
Yol Bakm efi
Nuran KKER
Fizik Lab. efi
KGM
Sami SAVA
Harita Mh.
Kamulatrma b. Md.
Umut KARA
Peyzaj Mim.
Otoyol Ett ve Proje b. Md.
Ett Proje ve evre D. Bk., KGM
Yusuf KONMAZ
ube Mdr Yardmcs
Yol styap b. Md.
alma grup bakanlarnn isimleri altnda yer alan grup yeleri isme gre alfabetik sralanmtr.


BRM SSTEMLER, BRM DNMLER
S.I. BRM SSTEM - NGLZ, US BRM SSTEM - DNM FAKTRLER (devam)
ULUSLARARASI BRM SSTEM SI (Franszca: Systme international dunits)
EVR
ARPAN
ELDE EDLEN / EVR
ARPAN
cubic inch, in3
16387,064
milimetre kp, mm3
61,0237 x 10-6
cubic inch, in3
cubic inch, in3
16,387064
santimetre kp, cc, cm3
0,06102374
cubic inch, in3
cubic foot, ft
0,0283168
metre kp, m
35,3147
cubic foot, ft3
cubic yard, yd3
0,764555
metre kp, m3
1,30795
cubic yard, yd3
gallon, gal.
3,78541
* litre, l = 0,001 m
0,264172
gallon, gal.
ELDE EDLEN
Hacim
TEMEL BRMLER
Fiziksel Nicelik
Birim
Sembol
Uzunluk
metre
Ktle
kilogram
kg
Zaman
saniye
Elektrik Akm
Amper
Termodinamik Scaklk
Kelvin
Ik iddeti
Kandela
cd
Madde Miktar
Mol
mol
fluid ounces, fl oz
29,5735296
* mililitre, ml
0,033814
fluid ounces, fl oz
4,5460919
* litre, l
0,2199692
(ing.) Gallon, gall
(US) gallon, gall
3,7854118
* litre, l
0,2641721
(US) Gallon, gall
Scaklk
EVR
deg. centigrade, C
S.I. BRM SSTEM - NGLZ, US BRM SSTEM - DNM FAKTRLER

ARPAN
ELDE EDLEN / EVR
ARPAN
ELDE EDLEN
inches, in***
25,4 x 10
inches, in***
25,4
mikrometre, m
0,0393701 x 10
milimetre, mm
-3
0,0393701
ARPAN
ELDE EDLEN / EVR
ARPAN
(5/9)( F-32)
* santigrat derece, C
1,8 x C + 32
degree fahrenheit, F
C+273,15
Kelvin, K
K 273,15
deg. centigrade, C
0,016666
dakika, dk
60
ELDE EDLEN
Zaman
second, s
second, s
second
2,7777 x10
saat, saa
3600
second
inches, in***
second
1,1574 x 10-5
gn, g
86400
second
inches, in***
minutes, min
6,9444 x10
gn, g
1440
minutes, min
Uzunluk
3
(ing.) gallon, gall
degree fahrenheit, F
EVR
-4
-4
inches, in***
0,0254
metre, m
39,3701
inches, in***
Kuvvet
feet, ft
0,3048
metre, m
3,28084
feet, ft
pound force, lb-f
4,44822
** newton = kg x m/s2, N
0,224809
pound force, lb-f
9,80655
** newton, N
0,101973
kilopond, kp
47,8803
** pascals, Pa = N/m2
0,0208854
pounds per sq. ft, lb/

ft2, psf
psf
0,0478803
** kilopascal, kPa, kN/m2
20,8854
pounds per sq. inch, lb/

in2, psi
6894,7572
** pascals, Pa
0,000145038
6,89476
** kilopascal, kPa
0,145038
yards, yd
0,9144
metre, m
1,09361
yards, yd
kilopond, kp
miles, mi
1,609344
kilometre, km
0,621371
miles, mi
Gerilme (birim alana uygulanan kuvvet)

pounds per sq. ft, lb/
ft2, psf
Ktle
ounce, oz
28,349 x 103
miligram, mg
0,0352739
ounce, oz
ounce, oz
28,34952
gram, g
0,0352739 x 10-3
ounce, oz
pound, lb
453,59237
gram, g
0,00220463
pound, lb
psi
Alan
square inch, in
645,16
milimetre kare, mm
0,00155
square inch, in
Aydnlatma
square inch, in2
0,00064516
metre kare, m2
1550,00
square inch, in2
foot-candle, lm/ft, fc
10,794
** lks = lm/m2, lx
square feet, ft
0,09290304
metre kare, m
10,7639
square feet, ft
foot-lambert, fl
3,42583
** lminans kandela/ m
square yard, yd
square yard, yd
0,836127
metre kare, m
1,19599
acres, ac
0,404685642
* hektar, ha
2,4710538
acres, ac
square miles, mi2
2,58998811
kilometre kare, km2
0,3861022
square miles, mi2
psf
pounds per sq. inch, lb/
in2, psi
psi
0,0929
foot-candle, lm/ft, fc
0,2919
foot-lambert, fl
* SI birim sisteminde olmayan, SI birim sistemi tarafndan kabul edilen birim.

** SI birim sisteminde olmayan, SI birim sisteminde tretilmi birim.
*** ASTM E 11 ve AASTHO M 92 standartlarnda elekler iin 1 in = 25 mm olarak alnmaktadr.
* SI birim sisteminde olmayan, SI birim sistemi tarafndan kabul edilen birim.

** SI birim sisteminde olmayan, SI birim sisteminde tretilmi birim.
*** ASTM E 11 ve AASTHO M 92 standartlarnda elekler iin 1 in = 25 mm olarak alnmaktadr.
ii


iii

BLM / Ksm
NDEKLER
BLM 100
GENEL HKMLER
Ksm 101
TERMLER, KISALTMALAR VE ARTNAME DZEN
Ksm 102
N KONTROL EDLMES
Ksm 103
MALZEMENN KONTROL VE MUHAFAZASI
Ksm 104
PATLAYICI MADDELERN TAINMASI, DEPO EDLMES

VE KULLANILMASI
1-3/104
Ksm 105
EVRENN KORUNMASI
1-3/105
Ksm 106
YAPI MALZEMELER MEVZUATI UYGULAMALARI, CE

VE G ARET
BLM 150
PROJE ARTLARI
Ksm 151
ANTYENN KURULMASI
Ksm 152
YKLENC TARAFINDAN YAPILAN KALTE KONTROL
Ksm 153
YKLENC TARAFINDAN RNEK ALINMASI VE TEST

YAPILMASI
Ksm 154
YOL YAPIM, BAKIM VE ONARIM ALIMALARI

SIRASINDA TRAFN KONTROL
1-3/154
Ksm 155
TOPRAK EROZYONUNUN KONTROL EDLMES
1-2/155
Ksm 156
TOZ KONTROL N SULAMA
BLM 200
YOL ALTYAPISI
Ksm 201
AA KESME, KK SKME VE TEMZLEME LER
Ksm 202
NAAT ALANINDA YER ALAN YAPI VE ENGELLERN

KALDIRILMASI
Ksm 203
ZAYIF ZEMNLER
Ksm 204
KAZI LER
Ksm 205
KPR VE SANAT YAPILARI EVRESNDEK KAZI VE

DOLGU LER
Ksm 206
DOLGULAR
Ksm 209
KAZI FAZLALIKLARININ KALDIRILMASI
Ksm 210
REGLAJ
Ksm 211
NCE TESVYE YZEYNN ONARIMI
1/211
Ksm 212
BANKETLER
1/212

Sayfa / Ksm
1-14/101
1-2/102
1/103
1/106
1/151
1-2/152
1/153
1/156
1-2/201
1/202
1-15/203
1-7/204
1/205
1-10/206
1/209
1-2/210
BLM / Ksm
NDEKLER
Ksm 213
TOPRAK YOLLARIN NCE TESVYES
Ksm 214
Sayfa / Ksm
BLM / Ksm
NDEKLER
Sayfa / Ksm
1/213
Ksm 310
MENFEZ VE KPRLERDEK SKELE LER
MEVCUT YOLLARDA NCE TESVYE YZEYNN

YENDEN HAZIRLANMASI
1/214
Ksm 311
BETON VE BETONARME BZ LER
Ksm 215
SULAMA
1/215
Ksm 312
BAKIR VE GALVANZE SAC LER
MEVCUT YOLLARIN ONARIMI VE BTML KAPLAMA

N HAZIRLANMASI
Ksm 313
DRENAJ LER
Ksm 216
1/216
Ksm 314
RGARLAR, MEMBA TESSATI, SFONLAR, GARGUYLAR
1-3/314
Ksm 217
KULLANILMAYAN/TERKEDLEN YOL KESMLERNN

DZENLENMES
1/217
Ksm 315
PREFABRK BETON BORDRLER
1-6/315
Ksm 218
KRE LE ZEMN STABLZASYONU
1-10/218
Ksm 316
PREFABRK BETON KAPLAMA ELEMANLARI VE DOAL

PARKE KAPLAMA
Ksm 317
GROBETON DEME, TESVYE BETONU, MUHAFAZA

BETONU, AP, BETON YZEY SIVASI VE MENTO
BADANA
1-4/317
Ksm 318
KATRAN BADANA, KANAVEL VE POLMER BTML

TECRT
1-3/318
Ksm 319
KAZIK LER
1-7/319
Ksm 320
NGERLMEL PREFABRK KRLER
1-12/301
Ksm 321
KPR MESNETLER
1-10/321
Ksm 322
GENLEME DERZLER
1-4/322
Ksm 350
YEN AVUSTURYA TNEL AMA YNTEM (NATM) LE

YAPILAN TNEL LER
1-70/350
Ksm 351
PSKRTME BETON
1-56/351
Ksm 352
GERGN EK KABLO ASKILI SSTEM
1-24/352
BLM 400
YOL STYAPISI
Ksm 401
ALTTEMEL
Ksm 402
TEMEL
1-16/402
1-12/403
1/310
1-8/311
1/312
1-27/313
1-12/316
BLM 250
DAYANMA YAPILARI VE EVLERN DESTEKLENMES
Ksm 251
GABON YAPILMASI
1-8/251
Ksm 252
ERT DONATILI ZEMN DUVAR
1-4/252
Ksm 253
KAYA BULONU YAPIMI
1-4/253
Ksm 254
ZEMN VL DUVAR YAPIMI
1-4/254
Ksm 255
ZEMN ANKRAJI YAPIMI
1-4/255
Ksm 256
GRD DONATILI STNAT DUVARLARI
Ksm 257
NCEDEN DKML (PRECAST) MODLER DUVAR

SSTEM
Ksm 258
HCRESEL DOLGU SSTEM
1/258
Ksm 259
ELK TUTUCU A SSTEMLER
1/259
BLM 300
SANAT YAPILARI, KPRLER VE TNELLER
Ksm 301
SANAT YAPILARINA AT KAZI LER
1-8/301
Ksm 302
BZ YATAKLARININ HAZIRLANMASI VE
ETRAFLARININ DOLDURULMASI
1-6/302
Ksm 403
BTML SATH KAPLAMA
Ksm 303
BZLERDEN BAKA SANAT YAPILARI N DOLGU
1/303
Ksm 404
MAKADAM SATH KAPLAMA
1-8/404
Ksm 304
TA DOLGU
1-2/304
Ksm 405
BTML KORUYUCU SATH KAPLAMA (SEAL COAT)
1-4/405
Ksm 305
TA TAHKMAT
1-4/305
Ksm 406
BTML TEMEL
1-14/406
Ksm 306
PERE
1-4/306
Ksm 407
ASFALT BETONU BNDER VE AINMA TABAKALARI
1-18/407
Ksm 307
KAGR NAAT
1-8/307
Ksm 408
TA MASTK ASFALT (TMA)
1-8/408
Ksm 308
BETON LER
1-80/308
Ksm 409
1-6/409
Ksm 309
DEMR LER
1-21/309
PLENTTE KARITIRILARAK HAZIRLANAN BTML

KARIIM BAKIM MALZEMES
vi
1/256
1-3/257


1-6/401
vii
BLM / Ksm
NDEKLER
Ksm 515
PEYZAJ UYGULAMA ALIMALARI
Ksm 516
YOL BOYU GELM BAKIM ALIMALARI
Ksm 517
OTOYOL PEYZAJ PROJE, YAPIM ve BAKIM LER
1-17/517
1-14/412
Ksm 518
KAMULATIRMA SINIRLARININ ARETLENMES
1-3/518
ASFALT KAPLAMANIN KAZINMASI
1-2/413
Ksm 519
YOL EVRESNN TEMZLENMES
Ksm 414
KAZINMI ASFALT KAPLAMANIN YENDEN KULLANIMI

LE YAPILAN BTML SICAK KARIIM TABAKASI
1-2/414
Ksm 520
YKSEK GRNEBLME ZELLNE SAHP

GVENL YELEKLER
ASFALT VE BETON KAPLAMALARDA UYGULANAN

DERZ VE ATLAK DOLGU MALZEMELER ZELLKLER
VE UYGULAMA ESASLARI
Ksm 521
Kar Siperleri
1-14/521
Ksm 415
1-6/415
Ksm 522
Kar Direkleri
1-2/522
Ksm 416
BTML SICAK KARIIM TABAKALARINDA

KULLANILAN GEOSENTETK MALZEMELER VE ELK
GRDLER
1-6/416
Ksm 523
Kar ve Buz Mcadelesinde KullanIlacak KATI

Tuzlar
1-2/523
Ksm 417
POROZ ASFALT (PA)
1-6/417
Ksm 524
KAR VE BUZ MCADELESNDE KULLANILACAK

AGREGALAR
Ksm 418
KAUUK MODFYE BTMLER VE KAUUK ASFALT

KARIIMLARI
1-5/418
Ksm 525
KAR VE BUZ MCADELESNDE KULLANILACAK BUZ

ZC ve NLEYC (SIVI) ZELT
Ksm 419
ILIK KARIIM ASFALT (IKA)
BLM 500
ETL LER
Ksm 501
TP-I SERVS YOLU
1/501
Ksm 502
TP-II SERVS YOLU
1/502
Ksm 503
TRAFK ARETLER
1-12/503
Ksm 504
YATAY ARETLEME
1-20/504
Ksm 505
TRAFK ARET LEVHALARINDA KULLANILAN

REFLEKTF VE REFLEKTF OLMAYAN MALZEMELER
Ksm 506
OTOKORKULUKLAR
1-10/506
Ksm 507
YOL KENAR DKMELER
1-13/507
Ksm 508
KONTROL KESM LEVHALARI
Ksm 509
IIKLI ARET/SNYALZASYON TESSLER
Ksm 510
PREFABRK T DREKLER
1-4/510
Ksm 511
GALVANZL KAFES TELDEN T YAPILMASI
1-3/511
Ksm 512
JLETL TEL
Ksm 513
OTOYOLDA KULLANILAN TEL RGL KAFES T
1-2/513
Ksm 514
PEYZAJ PROJELENDRME HZMETLER
1-8/514
BLM / Ksm
NDEKLER
Ksm 410
BTM EMLSYONLU HAR TP KAPLAMALAR
Ksm 411
SATH KAPLAMA VE BTML SICAK KARIIM

YAPIMINDA KULLANILACAK SOYULMAYA KARI
MUKAVEMET ARTIRICI KATKI MALZEMES
Ksm 412
BTML BALAYICILAR
Ksm 413
viii
Sayfa / Ksm
1/410
1-3/411
Sayfa / Ksm
1-16/515
1-3/516
1/519
1-2/520
1/524
1-4/525
1/419
1-9/505
1/508
1-16/509
1/512


ix
AIKLAMALAR
arayolu Teknik artnamesinin 5. Revizyon almas, drt adet alma grubu oluturularak gerekletirilmitir.
K
1. alma grubu, Yol Altyaps, Dayanma Yaplar ve evlerin Desteklenmesi, 2. alma grubu Sanat
Yaplar, Kprler ve Tneller, 3. alma grubu, Yol styaps, Genel Hkmler ve Proje artlar ve 4.
alma Grubu, eitli ler konularn incelemilerdir.
artname ierisinde ele alnan konularn kapsamlar nedeni ile sadece metrik birimler kullanlmamakta,
bunun dnda birimler de yer almaktadr. Birimler aras dnm kolayl asndan giri blmnde bu
birimler ile ilgili dnm tablolar bulunmaktadr.
ncelleme almasnda Genel Mdrlk, Daire Bakanlklar ile Blge Mdrlklerinden ok deerli
G
grler alnm ve 10.01.2012 tarihinde alnan OLUR ile oluturulan komisyon, talepleri deerlendirilerek
5. revizyonu gerekletirmitir. Aada, Deien Blmler, lave Olan Blmler ve kartlan Blmler
belirtilmitir.
Deien Blmler
Ksm 101, 102, 104, 105, 152, 153, 154, 203, 204, 206, 210, 218, 252, 253, 304, 305, 306, 307, 308, 309, 311,
313, 314, 315, 316, 317, 318, 319, 320, 321, 350, 351, 401, 402, 403, 404, 405, 406, 407, 408, 409, 410, 411,
412, 414, 415, 416, 450, 503, 504, 505, 506, 507, 509, 510, 511, 512, 513, 514, 515, 516, 517, 519, 520, 521,
522, 523, 524.
lave Olan Blmler
Ksm 106 YAPI MALZEMELER MEVZUATI UYGULAMALARI, CE VE G ARET
Ksm 256 GRD DONATILI STNAT DUVARLARI
Ksm 257 NCEDEN DKML (PRECAST) MODLER DUVAR SSTEM
Ksm 258 HCRESEL DOLGU SSTEM
Ksm 259 ELK TUTUCU A SSTEMLER
Ksm 352 GERGN EK KABLO ASKILI SSTEM
Ksm 417 POROZ ASFALT (PA)
Ksm 418 KAUUK MODFYE BTMLER VE KAUUK ASFALT KARIIMLARI
Ksm 419 ILIK KARIIM ASFALTLAR
Ksm 518 KAMULATIRMA SINIRLARININ ARETLENMES
Ksm 525 KAR VE BUZ MCADELESNDE KULLANILACAK BUZ ZC ve NLEYC
(SIVI) ZELT
kartlan Blmler
Ksm 207 TESVYE LERNDE TAIMALAR
Ksm 208 AYRICA DENECEK TAIMALAR
Ksm 518 KAMULATIRMA SINIR TALARI

BLM 100
GENEL HKMLER

KISIM 101
101. TERMLER, KISALTMALAR VE ARTNAME DZEN

101.01 Terimlerin Anlamlar
Karayolu Teknik artnamesinde ve szlemeye ait dier belgelerde geen terimlerin anlam ve aklamalar
aada verilmitir.
Absorbsiyon: Emme, su veya dier svlarn, kat malzemenin gzeneklerinin iine girmesidir.
Agrega: Belirli gradasyona ve kaliteye sahip kaya paralar, akl, krmata, kum vb. gibi mineral malzeme
veya bunlarn karmdr.
Aliyman: Yolun proje yatay hattndaki dorusal ksmdr.
Alt Geit: Karayolunun dier bir karayolu veya demir yolunu alttan gemesini salayan yapdr.
Alt Yklenici: in bir ksmnn yaplmas, dare tarafndan veya darenin onay ile yklenici tarafndan
kendisine verilen ve szleme ile dareye veya ykleniciye bal olan zel veya tzel kiilerdir. Ykleniciye
szlemeyle bal olan alt yklenicinin dareye kar hibir resmi sfat ve yetkisi yoktur.
Alttemel Tabakas: styap temel tabakasn tamak zere taban zemini zerine yerletirilen, belirli fiziksel
zelliklere sahip granler malzemeden olumu styap tabakasdr.
Anroman: Kpr ayaklarn, akarsu kenarndaki yaplar oyulmaya kar koruyan iri talarla yaplan
tahkimat eididir.
Anyonik Bitm Emlsiyonu: Bitm emlsiyonlarnda kullanlan emlgatrlerin bitmde znen ksm
negatif ykl ise retilen emlsiyon anyonik bitm emlsiyonudur.
Ariyet Oca: Yarmalardan kan malzemenin kalite ve rezerv asndan dolgu olarak kullanlmasnn
mmkn olmad durumlarda, dolgu oluturmak amacyla yakn evreden temin edilen uygun nitelikli
malzeme depolardr.
Asfalt: Mineral agrega ve bitml balaycnn karm ile elde edilen yol kaplamasdr.
Asfalt Betonu: Belirli gradasyondaki agrega ve filler ile bitml balaycnn belirli artlarda karmndan
meydana gelen yksek nitelie sahip bir scak karmdr.
Asfalt imentosu: Bitml kaplamalarn yapmnda dorudan doruya kullanlmak zere, kvamllk ve
kalitesi ynnden zel olarak hazrlanm asfalt.
Asfalt Derz Dolgusu: Beton kaplamalar veya dier yaplardaki derzleri ve atlaklar doldurmak iin
kullanlan bir asfaltl malzemedir.
Astar Tabakas: Emici bir yzeye uygulanm, dk vizkositeli sv asfalt.
Andrc: Kar ve buz mcadelesinde kullanlmak zere, dane boyutu 6,35 mmden byk olmayan elenmi
kum, krlm elenmi ocak ta, dere malzemesi vb. malzemedir.
Anma Deneyi (Los Angeles): Krlm ta, akl veya crufun anma direncini tayin iin yaplan deney.
Deneyde kullanlan elik silindirin i ap 70 cm, uzunluu 50 cm olup iinde 9 cm kntl bir elik siper
bulunur. 5,0 kg iri agrega granlometrisine gre deien saydaki standart elik kreler ile beraber silindir
iine konur ve silindire 30-33 devir/dklk bir hz ile 500 devir yaptrlr. Deneyden sonra silindirden alnan
malzeme No.12 elekten elenir. Elekten geen malzemenin deneye balarken alnan malzemeye oran anma
yzdesini verir.

101 / 1
KISIM 101
KISIM 101
Anma Tabakas: Binder tabakas zerine gelen ve styapnn en st tabakasn oluturan bitml scak
karm tabakasdr.
Aydnlanma Faktr (Luminance Factor): Malzemenin gndz grnrldr.
Balayc Madde: Pigment, dolgu maddesi, cam krecik vb. maddeleri bir arada tutan ve boyann yola
yapmasn salayan reinemsi maddelerdir.
Banket: Karayollar Trafik Kanununa gre; yaya yolu ayrlmam karayolunda, tat yolu kenar ile ev
ba veya hendek i st kenar arasnda kalan ve olaan olarak yayalarn ve hayvanlarn kullanaca, zorunlu
hallerde de aralarn faydalanabilecei ksmdr.
Beton: imento, agrega, su ve gerektiinde kimyasal ve mineral katklarn uygun oranlarda ve homojen
olarak kartrlmasyla oluturulan, balangta plastik kvamda olup ekil verilebilen, zamanla imentonun
hidratasyonu ile katlap sertleerek mukavemet kazanan bir yap malzemesidir.
Beton Bordr Ta: Ayn veya farkl seviyelerde bulunan yzeyleri, fizik veya grsel snr meydana getirmek,
evrelemek, tek olarak veya dier bordr talar ile birlikte drenaj kanallar oluturmak ve farkl trde trafik
iin dzenlenen yzeyleri birbirinden ayrma salamak zere kullanlan n dkml beton birimdir.
Beton Temas Suyu: Beton imal edildikten sonra kullanm sresince, beton ile dorudan temas halinde olan
sulara denir.
ve bunlarn mesafelerinin grafik bir gsterimidir.

Buz zc Sv (Deicing): Buz olutuktan sonra buz zmek iin kullanlan sv kimyasal maddelerdir.
Buzlanma nleyici (Anti-Icing) Sv: Buzlanmay nlemek iin kullanlan sv kimyasal maddelerdir.
Buz zc ve nleyici (Sv) zeltiler: Karayollarnda k artlarnda, trafik gvenliini artrmak
iin kar, buzlanm kar, donmu yamur vb. gibi yol zerindeki etkenlerin zlmesinde ve oluumlarnn
nlenmesinde kullanlan sv zeltilerdir.
Bzlme Derzi: Rijit kaplamalarda (beton yol), scaklk deimelerinden ileri gelen uzayp ksalmalara
olanak veren ve bylece gerilmelerin olumasn nleyen dar aralk.
CE areti: Avrupa Birlii direktiflerinde yer alan rnlerin, direktif koullarna uygun olarak; salk,
gvenlik, tketici ve evrenin korunmas gerekliliklerine uygunluunu gsteren ve Conformit Europenne
kelimelerinin ba harflerinden oluan AB iaretidir.
Cilalanm Agrega: Trafik tesiri ile anarak kaygan hale gelmi veya doal halde iken cilal bir yzeye
sahip olan agrega. Bu tip agregalar slak halde iken dk srtnme katsaysna sahiptirler.
CTP Yol Kenar Dikmesi: Cam takviyeli polyesterden mamul yol kenar dikmesidir.
Beton Yourma (Karma) Suyu: Beton imal edilirken kullanlan sulara denir.
evresel Etki Deerlendirme (ED): evresel etki deerlendirmesi almalarnn sonularn ieren n
rapordur.
Beton Yol: Genellikle kumdan hazrlanan temel tabakas zerine plklar halinde dklen ve betondan
yaplan yol.
Damtma (Destilasyon): Bitml malzemelerin, belirtilmi scaklklarda buharlaan miktar ile kalntnn
miktar ve niteliini tayin etmektir.
Binder Tabakas: Temel tabakas zerine gelen bitml scak karm tabakasdr.
Dayanma Yaplar: Yol platformunun tasarm standartlarna uygun olarak yerletirilebilmeleri iin her
iki tarafnda yeryz kotlarnda fark yaratmak zere hazrlanan destek yaplar olup, kpr kanat duvarlar,
kazlara destek, doal toporafyaya dolgu evinin paralel gitmesi veya kamulatrma nedeniyle evi
snrlandrmak amacyla tasarlanan destek yaplardr (Beton, betonarme, harl ta istinat ve iksa duvarlar,
donatl toprak duvarlar, gabion duvarlar, zemin ivili duvarlar, bulonlu duvarlar, kazkl perde duvarlar,
kazkl ankraj duvarlar vb.).
Birim : Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ismi ve fiyat bulunan, l ve denmesi ayr yaplan i ksmlardr.
Bitm: Ham petroln rafine edilmesinden elde edilen ya da doal asfalt olarak bulunan, hemen hemen
yada tamamen toluende znen ve ortam scaklnda ok viskoz ya da katya yakn olan, grnrde
buharlamayan yapkan ve su geirmeyen malzeme.
Bitml Balayc: Ana bileeni bitm olan balayclarn tmn kapsayan malzemedir.
Bitm Emlsiyonu: Bitmn su iinde uygun emlgatrler araclyla dalmas ile oluan malzemedir.
Bitm emlsiyonu, olumasn salayan emlgatrlerin anyonik veya katyonik olmasna bal olarak
anyonik bitm emlsiyonu veya katyonik bitm emlsiyonu adlarn alr. Bitm emlsiyonlarnn da sv
petrol asfaltlarna benzer muhtelif cinsleri vardr. Trleri; abuk kesilen-RS, orta hzda kesilen-MS ve yava
kesilen-SS emlsiyonlardr.
Depo Malzemesi: Yarma fazlas veya nitelii uygun olmayan kaz malzemesinin hacmidir.
Depo Yeri: Projesinde veya dare tarafndan belirlenen malzemenin konulduu yerdir.
Derz: ki yap gereci, eleman ya da yapnn iki blm arasnda kalan aralktr.
Dever: Yatay kurplarda merkezka kuvveti nedeniyle tatlarn darya savrulmalarn nlemek iin yol
platformuna uygulanan enine eimdir.
Bitml Sathi Kaplama: Hazrlanm bir temel zerine nce dorudan doruya scak bir bitmn daha
sonra da agregann uygulanmas ile elde edilen kaplama tipidir.
Dolgu: Yol gabarisinin, proje dey hat (Krmz Hat) kotlarna uygun olarak tekil edilebilmesi amacyla
yaplan ve doal zemin ile yol styaps arasnda kalan ksmdr.
Bitml Temel Tabakas: Balaycl veya balaycsz bir temel tabakas zerine inaa edilen bitml
balaycl scak karm tabakasdr.
Dolgu Maddesi (Kat Madde): Boyada uygulama ve film oluturma zelliklerini ayarlamak iin kullanlan
rtclkleri az mineral tozlardr. Boyann dolgu maddesini olutururlar. Kalsiyum karbonat, barit, dolomit
vb. gibi maddeler boya ierisinde dolgu maddesi olarak kullanlrlar.
Boya: Organik bir zcde veya suda asl halde kat maddeler ieren bir sv rndr.
Boykesit (Profil): Yol ekseninin dey dzlemdeki izdm veya kotlu yol eksenidir.
Dnel Kavak: Trafiin bir orta ada etrafndaki pltformda tek ve saat akrebi hareketinin aksi ynnde
hareket ettii, veya daha fazla yolun birlemesiyle oluan e dzey kavak.
Brkner: Yarmadan dolguya veya ariyetten dolguya ve yarmadan depoya yaplacak en ekonomik tamalarn
Drenaj: Yer alt ve yer st sularnn yol gvdesine zarar vermeden uzaklatrlmasdr.
101 / 2


101 / 3
KISIM 101
KISIM 101
Duktilite: ekilerek uzatld zaman byk gerilmeler altnda kopmaya kar malzemenin gsterdii
direntir.
Enkesit: Yol gvdesi tabakalar ve elemanlarnn yeterli genilikte bir arazi kullanmn da kapsayacak
ekilde eksene dik dey dzlem ile arakesitidir.
2. Toprak yarmalarda tesviye kotuna indirilmi zeminin riperlenmek/srlmek vb. malzeme suretlerde
kabartlarak, yeniden sktrlmas ve baz hallerde imento, kire vb. ile stabilize edilmesi suretiyle elde
edilen tabakadr.
3. Baz hallerde uygun kaz malzemesiyle yaplan dolgunun en st tabakas, nce Tesviye Tabakas adn alr.
Esneklik: Yol styapsnn yk altnda oluabilecek deiimleri karlayabilme yeteneidir.
nce Tesviye Yzeyi: nce tesviyesi yaplm yol altyaps zemininin en st yzeyidir.
Fauna: Yrenin hayvan topluluu. Belirli bir blgede yaayan hayvanlarn tm. (Direy)
Filler: 200 No.lu elei geen mineral malzemedir.
Kafa Hendei: Yarma kesimlerinde yzeysel sularn yarma evlerine ve yol gvdesine zarar vermesini
nlemek amacyla yarma evi ile doal toporafyann kesime izgisinden (ev kaz izgisi) yama yukar
tarafta alan drenaj yapsdr.
Flora: Yreye ait bitki rts. Belirli bir blgede yetien bitkilerin hepsi, bitki rts, bitki varl. (Bitey)
Kalite Kontrol: Kalite ynetiminin, kalite artlarnn gerekletirilmesine odaklanan blmdr.
Fluoresan (Parlak) Malzeme: Absorblanm dalga boylarndan daha uzun dalga boyalarnda, optik may
yayan malzemelerdir.
Kalite Plan: Szleme gerei proje kapsamnda yaplacak imalat ve kullanlacak malzemelere uygulanacak
kalite kontrol ilemlerini belirten dkman.
Fore Kazk: Kazkl temellerde kullanlan altyap eleman.
Kalite Ynetimi: Bir kuruluun kalite bakmndan sevk ve idaresi iin koordine edilmi faaliyetlerdir.
Gabari:
Aralarn ykl veya yksz olarak karayolunda gvenli seyirlerini temin amacyla
karayolu yaplarnn (kpr, tnel vb.) uzunluk, genilik ve yksekliklerini belirleyen ller,
bir tat veya aracn eni ve ykseklii ile gvenli olarak geebilecei alandr.
Kamulatrma: Bir karayolu iin gerekli belirli genilikteki eritsel bir koridorun ierisinde arazi para ve
blmlerinin sahiplerinden satn alnarak kamu hizmetine tahsisidir.
Genleme Derzi: Farkl genlemelerden dolay oluabilecek hasarlar nlemek iin elemanlar arasna
braklan boluk.
Gr geni: Kavaklardaki komu kollarda, kavak balangcndan itibaren, Karayollar Genel
Mdrlnn yapm ve bakm anda bulunan yollarda en az 150 m ve dier yollarda en az 50 m mesafede
tat yolunun tesis tarafndaki kenar izgileri zerinde alnacak iki noktann birletirilmesi ile bulunacak
doru parasnn, kavak tarafnda tat yolu kenar izgileri ile tekil ettii alandr.
Gradasyon (Dane Boyutu Dalm): Malzeme iinde bulunan eitli boydaki danelerin arlka oranlardr.
Gzergh (Geki): Karayolunun harita zerinde takip etmi olduu yatay hat.
Har: Yapda ta ya da tula duvar rgsnde kullanlan, rgy oluturan geleri birbirine balamak iin
kullanlan malzeme.
Hendek: Karayolunda platformdan veya evlerden gelen yzeysel sular toplayp uygun yerlere dearj eden
yzeysel drenaj yapsdr.
Ilk Karm Asfalt: Enerji tasarrufu salamak ve emisyonlar azaltmak iin bitml scak karm
scakln en az 20-30C drecek ekilde uygun metotla hazrlanan eitli katklarn kullanld bitml
bir karmdr.
Kamulatrma Sahas: Yol yzeyi, hendekler, evler, sanat yaplar, kprler, ariyet yerleri, malzeme
ocaklar ve dier ksmlar ile yolun yapm ve emniyeti iin kamulatrlan arazidir.
Kaplama: Asfalt betonu, sathi kaplama, beton, parke vb. malzemeden oluan ve kaymaya, trafiin
andrmasna ve iklim koullarnn ayrtrma etkisine kar koyan styapnn en st tabakasdr.
Kar Mcadelesi: K programna dahil yollarn trafie ak bulundurulmas iin yaplan almalarn tm.
Kar Siperi: Kar ile mcadelede kullanlan ve yol boyunca rzgarn esme yn, iddeti vb. gibi baz faktrlere
bal olarak yerletirilen parmaklk, it, prefabrik, pvc vb. elemanlardr.
Karayolu: Trafik akna imkn salamak zere kamunun yararlanmasna ak olan arazi eritleri, kprler,
tneller, her trl sanat yaplar, koruma yaplar ve dier alanlardr.
Karayolu Peyzaj: Karayolunun doal evre zerindeki olumsuz etkilerini en aza indirebilmek, ev
stabilitesine katkda bulunmak, grlt ve egzoz gazlarna kar engel oluturmak, yolun monotonluunu
krmak ve yola estetik bir grnm kazandrmak amacyla yaplan tasarm ve uygulama almalardr.
Katyonik Bitm Emlsiyonu: Bitm emlsiyonlarnda kullanlan emlgatrlerin bitmde znen ksm
pozitif ykl ise retilen emlsiyon katyonik bitm emlsiyonudur.
Kavak: ki veya daha fazla karayolunun kesimesi, birlemesi ve ayrlmas ile oluan ortak alan.
dare: Szlemeyi yapan i sahibi kurumdur.
Kazkl Temel: Temele gelen yk zemine aktaran derin temel eididir.
ksa Duvar: Yarma evlerini desteklemek veya benzeri bir amala ina edilmi kagir veya betonarme
duvardr.
Kenar Dikmesi: Yol dorultusunu ve kenarlarn gstermek zere, yol kenarlarna belirli aralklarla
yerletirilen elemandr.
nce Tesviye Tabakas:
Kenar Hendei: Yol yzeyi ve yaknndan gelen yzeysel sularnn toplanp yol boyunca akt ksmdr.
1. Kaya yarmalarda yzey dzgnln salamak iin tesviye kotuna gre fazla kaz yaplarak bu kaz
yerine seme malzeme koymak suretiyle yaplan tabakadr.
Kesilme: Bitm krecikleri etrafndaki yklerin muhtelif yollarla kaybolmas ve dolaysyla kreciklerin yan
yana gelerek bir bitm filmi meydana getirmesidir.
101 / 4


101 / 5
KISIM 101
KISIM 101
Krmz Kot: Karayolu gzergh zerindeki herhangi bir noktann bitmi yol kaplama st kotudur.
Kontrol Mhendisi/Yap Denetim Grevlisi: banda dareyi temsil etmek zere yetkilendirilerek
atanan, iin yapln ve kullanlan malzemelerin proje ve artnamelerde istenilen nitelikte olup olmadn
kontrol eden, Mavir veya Kontrollk birimidir. Bu grevin yaplmasnda almak zere grevlendirilmi
ve yetkili klnm teknik elemanlar; kontrol mhendisi; Kontrol Amiri, Kontrol efi, Kontrol Tekilat ve
yardmclarn ifade eder, bunlar iin bu artnamede ksaca Kontrol Mhendisi/Yap Denetim Grevlisi
terimi kullanlmtr.
Parafin: Bitm oluturan yapdan birisi olan parafinler veya alifatikler dorusal, boyutlu zincirsi
yapda olup mumsu veya yas bir zellik gsterir.
Parlama Noktas: Bir maddenin buharnn alev temasnda geici olarak alev ald, fakat yanmaya devam
etmedii en dk scakln tespit edilmi deney artlar altnda llm deeridir.
Penetrasyon: Bitml malzemelerin, standart bir inenin belirli bir yk altnda ve srede, belirli scaklktaki
bir numune ierisine dikey olarak girdii derinlik cinsinden ifade edilen kvamlldr.
Kpr: Hesap akl 10 m ve zeri akarsu, vadi, karayolu, demiryolu gibi engelleri gemek amacyla
kullanlan karayolu yapsdr.
Peyzaj: zellikleri, insan ve/veya doal faktrlerin etkileimi ve eylemi sonucunda insanlar tarafndan
algland ekliyle oluan bir alan.
Kpr Altyaps: Kprnn styaps altnda kalan ayak ve temel ksmlardr.
Pigment: Malzemeye renk veren ince toz halindeki maddelerdir.
Kprl Kavak: ki veya daha fazla yolun hareket halindeki trafii etkilemeden farkl dzlemde kavak
kprs ile meydana getirilmi balant yolu sistemi.
Platform: Karayolunun, tat yolu (kaplama) ile yaya yolu (kaldrm) veya banketinden oluan ksmdr.
Kpr styaps: Kprnn ayaklar stnde kalan ksmdr.

Kurp (Yatay ve Dey Kurp): Proje yatay ve dey hattndaki dorusal kesimleri birletiren erisel veya
dairesel karayolu kesimidir.
Laboratuvar: Deneylerin ve lmlerin kontroll bir ekilde yaplabilmesine olanak veren tesistir.
Mal: Tohumun yetimesi iin saman, su, toprak vb. karm malzemesi. Tohum yastk malzemesi.
Memba: Suyun sanat yapsna geldii ksmdr.
Mansap: Ak aa, suyun sanat yaplarndan kt ksmdr.
Marshall Deneyi: Bitml karmlara uygulanan bir stabilite deneyidir. Bu deneyde standartlara uygun
ekilde hazrlanm bir deney numunesidir.
Menfez: nas yaplacak yol yaps ile akm izgileri kesilen mecra, dere ve akarsulardaki ak uygun
ekilde devam ettirmek ve mcavir alanlardan yola gelecek her trl suyu, yolun iletme sresi boyunca
yerine getirecei fonksiyonu zedelemeyecek ekilde yoldan geirerek uzaklatrmak ve/veya tat, yaya ve
hayvan geileri iin ina edilen ve akl 10 mye kadar olan sanat yapsdr.
Plent-miks: Plentte (tesiste) kartrma demektir.

Plent-miks Temel: Belirli gradasyon limitleri ierisinde srekli gradasyon verecek ekilde kaba ve ince
olmak zere en az ayr dane boyutu grubunun uygun oranda su ile bir plentte kartrlmasyla hazrlanan
malzemenin projesinde belirtilen plan, profil ve enkesitlere uygun olarak bir ya da birden fazla tabakalar
halinde serilip sktrlmasyla oluturulan tabakadr.
Polimer: Birok kk molekln birleerek oluturduu byk molekl zincirine denir.
Polimer Modifiye Bitm (PMB): Genellikle asfalt kaplamalarda tekerlek izi oluumunu, kaplamalardaki
atlaklar, bitmn oksidasyonunu ya da kaplamann sudan dolay zarar grmesini kontrol altna almak
amacyla bitme bir ya da daha fazla organik polimer kartrlmas ile oluan bitml balayclardr.
Polimer Modifiye Bitm Emlsiyonu: Datlan faz polimer modifiye bitm olan emlsiyon ya da lateks
ile modifiye edilen bitm emlsiyonu.
Proje: darece onaylanan veya hazrlanan planlar, boy kesit ve enkesitler, rnek enkesitler ve dier detay
resimleri ve benzerleridir.
Radye Temel: Yayl temel, kaya ve talarla pekitirilen temel ukuru zerine ince beton dklp dzeltilerek
yaplan temeldir.
Mcr: Tek boy, krlm, keli ta malzeme
Refj: Blnm bir yolda zt ynlerde hareket eden trafii birbirinden ayran ksmdr.
Modifiye Bitm: retim srasnda bir ya da daha fazla kimyasal katk kullanlarak, reolojik zellikleri
iyiletirilen bitm.
Reglaj: nce tesviyedir.
Moloz Ta: Dorudan doruya ocaktan kt ekliyle kullanlan veya yalnzca yatak yzleri mmkn
olduu lde ekile dzeltilerek kullanlan tatr.
Nivelman: Noktalar arasndaki ykseklik farknn belirlenmesi.
Normal Performansl (NP) Reflektif Malzeme: Yapsnda yanstc eleman olarak cam krecik kullanlarak
yaplan geri yanstc folyolardr.
Otokorkuluk: Karayollarnda, trafiin gvenle seyrini salamak amac ile yolun tamamna veya belirli
kesimlerine konan ayrc ve koruyucu malzemelerdir.
Palye: Yksek yarma ve dolgularda ev stabilitesi iin dzenlenen kademedir.
101 / 6

Reflektif Malzeme: Gece karanlkta bir k kaynandan gelen yapsnda bulundurduu yanstc
elemanlar ile geri yanstan folyolardr.
Reflektivite (Fotometrik zellikler): Belli bir k kaynandan gelen n standartlarla belirlenmi giri
ve gzlem alarnda alnan geri yansma derecesidir (cd / lx-1 x m2).
Ripaj: Yol geometrisinin eitli nedenlerle deitirilmesidir.
Rodmiks: Plentte veya yolda kartrma sonucunda elde edilen bakm malzemesidir.
Rper: Yol boyunca en fazla 500 mde bir dzenlenen ve gidi-dn nivelman ile koordinatlar belirlenmi
sabit noktadr.

101 / 7
KISIM 101
KISIM 101
Sanat Yaplar: Kpr, viyadk, tnel, menfez, istinat/iksa duvar, tahkimat vb. mhendislik yaplardr.
Seme Malzeme: Tabann tama gcn arttrmak iin dolgu, yarma ve styap tabanlarna projesinde
belirtilen kalnlkta getirilerek serilip sktrlan, ariyet ocaklarndan veya kaz malzemelerinden temin edilen
fiziksel zellikleri artnamede belirtilen dolgu malzemesidir.
artnameler: in yaplna ve kullanlacak malzemeye ait direktifleri, metotlar, nitelikleri, miktarlar ve

dier artlar gsteren, teknik, genel, zel ve ek belgelerdir. Genel olarak yeni artname maddelerini veya
teknik artnamedeki maddelerde yaplan deiiklikleri iine alan artnameler Ek artnamedir. Her iin
zelliine gre hazrlanm bulunan, iin yaplna ait direktifleri ve artlar, teknik artnamede bulunmayan
detayl deiiklikleri iine alan ve her i iin ayrca hazrlanan artnameler zel Teknik artnamelerdir.
Sanat yaplar yan, yaklam dolgularnda kullanlan, kazlardan veya malzeme ocaklarndan alnan fiziksel
zellikleri artnamede belirtilen dolgu malzemesidir.
ev: Yarma ve dolgularda, platform kenarnn doal zeminle balantsn salamak amacyla oluturulan
eimli zemindir.
Servis Yolu: Yapm, bakm ve onarm almalarnn yaplabilmesi iin trafiin geici olarak verildii yoldur.
ev Deeri: evlerin yatay dzlem ile yaptklar eimin a olarak, yatay/dey dzlemlerin biribirlerine
oran olarak veya yzde olarak belirtilen deeridir.
Siyah Kot: Karayolu gzergah zerindeki herhangi bir noktann doal arazi kotu.
Scak Daldrma Galvaniz (SDG): Tasarm ve kimyasal zellikleri galvanizlemeye elverili, demir ve elik
rnlerinin inko banyosunda difzyon sonucu metalik tepkimeye girerek inkoyla kaplanmas ile oluur.
Sv Petrol Asfalt [Katbek (Cut-back)]: Ham petroln kolay uucu bileenlerinin damtma yoluyla
uzaklatrlmasndan sonraki kalntya, ham petroln kaynama noktas yksek bir bileeninin, gazya tipinde
orta derecede bir zc veya nafta ya da benzin tipi ok uucu bir zc kartrlmasyla elde edilen
yumuak balayclardr.
Bitme uucu flux ilave edilmesi ile viskozitesi drlen bitml balayc.
Yava Kr Olan Sv Petrol Asfaltlar (SC) :
Ham petrol damtma kalntsna, ham petroln kaynama noktas yksek, mazot gibi, bir bileeninin
kartrlmasyla elde edilen yumuak balayclardr.
Orta Hzda Kr Olan Sv Petrol Asfaltlar (MC) :
Ham petrol damtma kalnts ile gazya tipinde orta derecede uucu bir zcnn kartrlmasyla elde
edilen bitml balayclardr.
ev Stabilitesi: Yarma ve dolgularda kaymaya kar ortamn gsterdii direntir.

Ta Mastik Asfalt (TMA): Kaba agrega danelerinin birbirine temasnn saland iskelet yap ile boluklar
dolduran ince agrega, filler, fiber ve bitml balaycdan oluan, anma tabakas olarak kullanlan bir scak
karm tabakasdr.
Temel Tabakas: Kaplama tabakas ile ince tesviye yzeyi veya alttemel tabakas arasnda balanty, yk
dalmn ve dzgnl salayan, yola gelen ykleri tayan ve alttemel veya yol tabanna aktaran tabakadr.
Termoplastikler: Blok, taneli veya toz halde tedarik edilen, zc iermeyen iaretleme malzemesidir.
Titanyum di oksit (TiO2): Boyalar, plastikler ve kauuklarda esas pigment olarak kullanlr. Yksek
opaklkta, ak beyaz renkte bir pigmenttir.
Toprak leri: Her cins zemin ve kaya birimlerde yaplan kaz, dolgu vb. tesviye ileridir.
Toprakarme: Temel betonu zerine, prekast yzey elemanlarn (panel), geri dolgu tabakalar ierisine
yerletirilen yksek aderansl scak-daldrma galvaniz kaplamal elik eritler veya yksek ekme dayanml
plastik eritlere balanmas ile ina edilen Donatl Zemin Duvardr.
Tnel Portalleri: Yol gzerghnda bulunan tnellerin giri ve k yzleridir.
abuk Kr Olan Sv Petrol Asfaltlar (RC) :

Ham petroln damtma kalnts ile, nafta veya benzin tipi ok uucu bir zcnn kartrlmasyla elde
edilen bitml balayclardr.
Souk Karm Asfalt: Dk trafikli yollarda kaplama olarak, asfalt kaplamal yollarda ise przll,
szdrmazl ve yzey dzgnln salamak amacyla karm plentte veya yolda hazrlanan karmlardr.
Souk karmlarda krmata agrega, sv petrol asfaltlar veya bitm emlsiyonu kullanlmaktadr.
Tvenan Malzeme: Dereden karlm, elenmemi ve ykanmam, olduu gibi kullanlan kum-akl
karm yap malzemesidir.
st Geit: Karayolunun dier bir karayolu veya demir yolunu stten gemesini salayan yapdr.
styap Taban: Tesviye yzeyi altnda kalan, yarma veya dolgularda styapnn tama gcne etkisi
olabilecek bir derinlie kadar devam eden ve tama gc styap projelendirmesinde etkin olan tabakadr.
Souk Uygulama Plastikleri: Tek veya ok bileenli ekillerde tedarik edilen bir iaretleme malzemesidir.
Souk uygulama plstikleri, yalnzca kimyasal yolla yapkan bir film olutururlar.
Viskozite: Bir akkann, i srtnmelerinden dolay, harekete kar diren gstermesini salayan zellii ve
bu zelliin kabul edilmi bir metoda gre bulunan nmerik deeridir.
Szleme: hale edilen iin yaplmas iin dare ile yklenici arasnda yaplan yazl anlamadr.
Vista: Manzara.
Stabilite: Kaplamann deformasyona kar gsterdii direntir.
Yarma: styap taban kotunun zerinde kalan kaz hacmidir.
antiye efi: Yklenici adna iin yaplmasn, teknik ve idari bakmdan yrten, i sresince antiyede
bulunan, yklenici tarafndan kendisine temsil yetkisi verilen ve 6235 sayl Trk Mhendis ve Mimar
Odalar Birlii Kanununa gre bu yetkiyi ve sorumluluu tayabilecek kiidir.
Yarma Hendei: Yarmalarda platform ve evlerden gelen sular toplayp uygun yerlere boaltan yaplardr.
101 / 8

Yol: Kara ulatrma aralarnn gidi geliini temin amacyla ortaya getirilen yapnn btn bu terimle ifade
edilir.

101 / 9
KISIM 101
KISIM 101
Yol Altyaps: Yolun styaps altnda kalan ksmdr.
18
Yol Altyaps Taban: Yol alt yapsnn oturduu tabii zemin yzeyi veya iyiletirilmi tabii zemin yzeyidir.
14
12
13
Krmz Kot
Yol Altyaps Taban Takviye Tabakas: Yol alt yaps tabannda kazlarak karlan malzemenin yerine
seme malzeme getirilerek yaplan takviye tabakasdr.
26
5
Yol styaps: Trafik ykn tamak zere yaplan ve kaplama, temel, alttemel tabakalarn iine alan yol
yapsdr. styap Tabakalar ekil-100-2de Tip Enkesitte gsterilmitir.
Zemin ivisi: Projelerde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen yerlerde, yukardan aaya doru
kademeli olarak yaplan kazda ev yzeyinde alan deliklere, elik donatlarn yerletirilerek enjeksiyon
yaplmas ile oluturulan ivili duvar (Bu ilem; zemin/ayrm kayacn kesme dayanmnn artrlmasn
salayan bir destekleme yntemidir).
11
25
8
23
15
16
24
17
Yklenici: Szlemede belirtilen artlar ierisinde ii yapmay, bunun iin gerekli her trl malzeme, ii,
makine, alet vb. eylerin teminini ve iin tamamlanmasn zerine alan zel veya tzel kiidir. Szlemede
ikinci taraf temsil eder.
Yksek Performansl (YP) Reflektif Malzeme: Yapsnda yanstc eleman olarak cam krecik veya mikroprizmatik yaplar kullanlarak yaplan geri yanstc folyolardr.
10
19
22
21
27
20
Yukardaki kpr krokisinde numaralandrlan yer ve elemanlarn adlar unlardr.

1-
2-
3-
4-
5-
6-
7-
8-
9-
Fore kazk
Temel alt kaz
Kazk bal
Kolon elevasyon
Kenar ayak balk kirii
Orta ayak balk kirii
Ana kiri
Enleme kirii
Kulak
101112131415161718-
Deme
Elastomer mesnet
Bordr
Korkuluk
Dilatasyon (Ayrm)
En yksek su seviyesi
En alak su seviyesi
Talveg
Kpr boyu
192021222324252627-
Tabii zemin
Kazk alt kotu
Adi anroman
Muntazam anroman
Pere
Rtret seviyesi
Yaklam dolgusu
Yaklam pla
Grobeton
5
3
2
3
2
4
1
4
TABLYE KEMERN STNDE

TABLYE KEMERN ALTINDA
1
zengi
Tabliye
Dikmeler
Yaklam Gzleri
Anahtar
ekil-101-1 Kpr Elemanlar
101 / 10


101 / 11
KISIM 101
KISIM 101
101.02 Ksaltmalar
1. KGM, Karayollar Genel Mdrl
ekil-101-2 Yol styaps Tip Enkesiti
2. ARGE, Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl

3. KT, Karayolu Teknik artnamesi
4. AASHTO, (American Association of State Highway and Transportation Officials) Amerika Eyalet
Yollar ve Ulam alanlar Kurumu
5. ACI, (American Concrete Institute) Amerikan Beton Enstits
6. ACPA, (American Concrete Pavement Association) Amerikan Beton Yollar Kurumu
7. AI, (Asphalt Institute) Asfalt Enstits
8. ANSI, (American National Standarts Institute) Amerikan Ulusal Standartlar Enstits
9. ASTM, (American Society for Testing and Materials) Amerika Test ve Malzeme Kurumu
10. BSI, (British Standarts Institute) ngiliz Standartlar Enstits
11. CEN, (European Committee for Standardization) Avrupa Standart Komitesi
12. DIN, (Deutsches Institut fr Normung) Alman Standartlar Enstits
13. EN, (European Norm) Avrupa Standard
14. FHWA, (Federal Highway Administration) Ulusal Karayollar daresi
15. ISO, (International Organization for Standartization) Uluslararas Standart Kurumu
16. IRI, (International Roughness Index) Uluslararas Dzgnszlk ndeksi
17. KK, Kamu hale Kurumu
18. PCA, (Portland Cement Association) Portland imento Birlii
19. SI, (International System of Units) Uluslararas Birimler Sistemi
20. TSE, Trk Standardlar Enstits
21. TRKAK, Trk Akreditasyon Kurumu
101 / 12


101 / 13
KISIM 102
KISIM 101
101.03 artname Dzeni
102. N KONTROL EDLMES
Bu artname yedi blmden olumaktadr. Blm 100, Genel Hkmler i iermektedir. Blm 150, Proje
artlarnda belirtilmektedir. Blm 200-500 arasnda ise ihale edilen ilerde belirtilen i kalemlerine gre malzeme
ve yapm artlar verilmektedir.
102.01 Tanm
artnamede her Blm ierisinde Ksmlar yer almaktadr. artnamenin biim ve numaralandrma sistemi genel
olarak aada belirtildii ekilde dzenlenmitir.
Bu ksm; ihale edilen yol yapm iinin plan ve projeler dorultusunda, szleme ve artnamede belirtilen
esaslara uygun bir ekilde yaplmasn salamak iin dare tarafndan dorudan kontrol mhendisi veya darenin
temsilcisi Mavir ve kontrol mhendisi tarafndan birlikte kontrol edilmesini kapsar.
KISIM xxx (xxx: haneli ksm numaras)
Karayolu Teknik artnamesi kapsamnda dare terimi KGM ve Genel Mdrlk tarafndan atanm temsilciler
anlamnda kullanlm olup, dare genel anlamda szlemeyi yapan i sahibi kurumu ifade eder.
xxx.01 Tanm Bu ksmda iin tanm yaplmakta ve kapsam belirtilmektedir.
102.02 Kontrol Mhendisi
xxx.02 Malzeme zellikleri
Kontrol mhendisi, darenin i yerindeki temsilcisi olup, dare adna ii kontrol eder.
Bu ksmda, i veya imalatn yaplmas srasnda kullanlan malzemelere ait ilgili ulusal ve uluslararas standartlar,
malzemenin zellikleri, yaplan deneyler ve deney standartlar verilerek; artnamede malzeme nitelii hakknda
istenilen deerler ve tolerans limitleri belirtilmektedir.
Kontrol mhendisi;
almalarn i program erevesinde belirtilen zamanda ve dzgn bir ekilde yaplmasn,
in yapmnda kullanlan malzemeler ve uygulanan iiliin kalitesini,
xxx.03 Yapm artlar
Proje, plan ve artnamenin uygulanmas ve gerektiinde yorumlanmasn,
Bu ksmda, iin/imalatn yaplmas iin gereken uygulama esaslar verilmektedir.
Yaplan i/imalatn miktarnn llmesini,

Szleme esaslar dahilinde yaplan i/imalata ait hakedilerin dzenlenmesini,
Szleme artlarnn karlanabilmesi iin imalatn kabul edilip edilmemesi ve iin durdurulmas
dahil gereken her trl uygulamay yapmaya yetkilidir.
Kontrol mhendislii; mhendis, srveyan, aratrma teknisyeni, alet operatr ve dier grevlilerden oluur.
Bu personel, kendi grev alanlarnda kontrol mhendisi adna hizmet verir.
Kontrol mhendisi, imalat iin gereken malzemenin hazrlanmasn, imalatn yaplmasn ve projede yer alan
her trl ii kontrol edecektir. Kontrol mhendisi, yaplan i/imalatn artnameye uygun olmad durumlarda,
i ve iiler ile evre gvenlii asndan uygun olmayan hallerde iin durdurulmas dahil gereken nlemleri
alacaktr.
102.02 artname ve Proje
artname ihale dkmanlarnn bir parasdr. artname ihaleden sonra yklenici ile dare arasnda yaplan
szlemenin temelini oluturur.
artname; yol yapm srasnda kullanlan malzeme, yaplan imalat ve iilik iin gerekli artlar doru ve ak
bir ekilde tanmlayan belgedir. artname ayrca yapm srasnda karlalabilecek farkl durumlarda yaplacak
ilemleri de tanmlar.
Proje ise; yol ve yol yaplarnn imalat ncesi ve imalata ynelik esas ve detaylarn belirtildii rapor,
hesaplamalar ve izim paftalardr.
in yapm iin gereken her trl plan ve proje dare tarafndan veya darece gerek grlmesi halinde yklenici
tarafndan hazrlanacaktr. Projeler tamamlanp idare tarafndan onaylanmadan ie balanlmayacaktr.
102.03 Yapm Aamasnda Hazrlanan Projeler
Yapm aamasnda ortaya kan problemlerin zm iin proje almas yaplmadan nce, problemi
tanmlayp, nedenlerini ve zmne ynelik farkl alternatifleri gerekeleri ile ortaya koyan kavram projeleri
hazrlanacaktr.
101 / 14


102 / 1
KISIM 102
KISIM 103
Kavram projeleri uygulanacak alternatifin seimini kolaylatrmaya ynelik gerekli bilgileri ve izimleri
ierecek ekilde hazrlanarak dareye sunulacaktr. Sunulan alternatifler ncelikle dare ve varsa Mavir firma
tarafndan yapm sresi, yapm emniyeti, maliyet, kamulatrma vb. kriterlere gre deerlendirilecek ve bu
deerlendirme sonucuna gre seilecek alternatif iin Uygulama Projesi hazrlatlacaktr.
Hazrlanacak plan ve projelerde; kot ve koordinat bilgilerinin yan sra, yaplacak imalata ait detay bilgiler,
imalat aamalar, hendek, kaz vb. iler iin gereken detaylar, trafik iaretleme projesi, mevcut yaplarn
yaknnda yaplacak imalatlar iin alnacak nlemler vb. gibi tm hususlar belirtilecektir.
103. MALZEMENN KONTROL VE MUHAFAZASI

103.01 Tanm
Bu ksm; yol yapmnda kullanlacak her trl malzemenin kontrol ve muhafaza edilmesini kapsar.
103.01.01 Malzeme Ocaklar ve Nitelikleri
Yklenici tarafndan hazrlanacak her trl plan, proje ve hesaplamalar iin yaplmasndan nce en az 4 takm
olarak darenin onayna sunulacaktr. Plan, proje ve hesaplamalarda dare tarafndan revizyon istenilmesi
durumunda, gerekli dzeltmeler yapldktan sonra dareye tekrar onaya gnderilecektir.
Yol ve sanat yaplarnn yapm iin gereken malzeme projede belirtilen veya yklenici tarafndan bulunup
dare tarafndan uygun grlen ocaklardan temin edilecektir. yklenici yola malzemeyi getirmeden nce
malzeme iin gereken test ve incelemenin yaplmas iin kontrol mhendisine haber verecektir. Malzeme yola
getirilmeden nce ocakta kabul edilebilir. Ancak proje sresince malzeme niteliinde oluabilecek olumsuz
deiikliklerden dolay, ocan kullanmna izin verilmeyebilir.
Kontrol mhendisi, yapm detaylar, uygulanacak inaat yntemi vb. hususlarda aklk salanmas amacyla ek
plan, proje ve hesaplamalar isteyebilir. dare tarafndan onaylanm plan ve projelerin, i yerinde veya imalatta
uygulanmas srasnda yaplacak deiikliklerden nce yklenici dareden yazl izin alacaktr.
103.02 Numune Alnmas ve Deneyler
102.04 Yapm Aralar ve Ekipmanlar iin Yk ve Hz Snrlamalar

Yklenici; proje alanna veya proje alanndan darya yaplacak her trl malzeme, makine ve ekipman nakli
iin yasal yk ve trafik hz snrlamalarna uyacaktr.
Nakliye kamyonlar; zerine yklenen malzemenin taarak dklmesini, nakliye srasnda kaybn nleyecek
ekilde yklenecektir. Kamyonlar ve i makinelerinin alttemel, temel ve styap tabakalar zerinden
geilerinin, bu tabakalarda hasar oluturmayacak ekilde dk trafik hznda olmas salanacaktr.
Kontrol mhendisi tarafndan izin verilmedike alma alan ierisinde yeni yaplan sanat yaplar ve styaplar
zerinden ar yklenmi tatlar, makine ve ekipman gemeyecektir.
Yol ve sanat yaplar inaatnda kullanlacak her bir ocak malzemesinden ikier adet numune alnp
mhrlenecek; bu numunelerden birisi yolun kesin kabul tamamlanncaya kadar darece, dieri ise antiyede
muhafaza edilecektir.
Btn malzeme, kullanlmadan nce kontrol mhendisi tarafndan muayene edilerek kabul edilecek ve gerekli
grldke deneyleri yaplacaktr. Kontrol mhendisi tarafndan kullanlmasna izin verilmeyen malzeme ile
yaplan iler kabul edilmeyecektir.
Ocaktan alnan numuneler zerine ocak verimi ve yolda kullanlaca kilometre kesim snrlar yazlacak ve
bu snrlar iinde numunelerden daha dk nitelikte malzeme kullanlmayacaktr.
Numuneler; kontrol mhendisinin denetimi altnda alnacak ve bu i iin gerekli iilik ve malzeme vb.
giderler ykleniciye ait olacak ve bunun iin dare hibir deme yapmayacaktr.
103.03 Malzemenin Muhafazas ve Kullanlmas
Malzeme, sahip olduu nitelikler ve kalitesi bozulmayacak, eksilmeyecek ve deimeyecek ekilde i yerinde
muhafaza edilecektir. Malzemeyi sudan, yamurdan, rutubetten, souktan, scaktan vb. zararl her trl
tesirden korumak zere depolarda gereken nlemler alnacak ve tesisler yeterli hale getirilecektir. yerinde
kontrol yaplm ve stoklanm malzeme, imalatta kullanlmadan yeniden kontrol edilecek ve malzemede
hibir bozukluun olmamas salanacaktr.
Yklenicinin malzemeyi sahipli arazide depo edebilmesi iin bu yerlerin sahiplerinden yazl izin almas
gereklidir. Arazi sahibi ile yaplan izin anlamasnn bir rnei dareye verilecektir. Depo yerleri, burada
bulunan malzemenin alnarak kullanlmasndan sonra yklenici tarafndan btn masraflar kendisine ait
olmak zere temizlenecek, yeniden dzenlenecek ve eski haline getirilecektir.
Depolanm dolgu malzemesi, agregalar, sathi kaplama mcr, imento, demir, drenaj borusu, bitm vb. tm
malzemenin gvenliinden yklenici sorumludur.
102 / 2


103 / 1
KISIM 104
KISIM 104
104. PATLAYICI MADDELERN TAINMASI, DEPO EDLMES VE

KULLANILMASI
104.01 Tanm
Bu ksm; patlayc maddelerin tanmas, depo edilmesi ve kullanlmas srasnda uyulmas gerekli kurallar
kapsar.
Patlayc maddelerin tanmas, depolanmas ve kullanlmas konularnda uyulmas gereken kurallar aadaki
tzklerde mevcuttur:
i.
87/12028 sayl Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi,

thali, Tanmas, Saklanmas, Depolanmas, Kullanlmas, Sat, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul
ve Esaslarna likin Tzk.
ii.
84/8428 sayl Maden ve Ta Ocaklar letmelerinde ve Tnel Yapmnda Alnacak i Sal ve

Gvenlii nlemlerine likin Tzk.
Yukarda belirtilen tzk hkmleri ile bu tzklerin ekleri ve deiiklikleri yasal zorunluluk olmakla birlikte,
bu artnamede belirtilen hususlara da uyulacaktr.
87/12028 sayl tzk hkmleri uyarnca patlayc madde kullanacak kurum ve kurulular Valiliklerden
Patlayc Madde Satn Alma ve Kullanma zin Belgesi almak zorundadr. Patlayc madde satn alma ve
kullanma izin belgesi almayan firma patlayc madde kullanamaz ve patlatma yapamaz.
104.02 Patlayc Maddelerin Tanmas
Patlayc maddelerin iletme sahas dndan (rnein blgedeki herhangi bir tedariki bayinin deposundan
ya da baka bir iletmenin deposundan) iin yapld iletme snrna ve/veya iletme sahasndaki depolara
tanmas iin 87/12028 sayl tzn 53. maddesine gre Tama zin Belgesi alnacaktr. Ancak ayn
maddenin son paragrafndaki hkm uyarnca tatla tanan ve iki yz elli kilogram gemeyen ayn iyeri
snrlar ierisindeki tamalarda (rnein iletme sahasndaki depodan atm yaplacak sahaya) iyeri amirinin
sorumluluunda tama izin belgesi almaya gerek yoktur.
Patlayc maddelerle kapsllerin ayn tama arac zerinde tanmalar yasaktr. Tama sorumlu bir memurun
ve gvenlik glerinin nezareti altnda yaplacaktr. Sadece, 87/12028 sayl tzn 58. maddesine gre ayn
il snrlar ierisinde veya il snr dna 50 kmden ok kmayan tamalar iin, toplam yz kilogram
gememek ve kapsller ile patlayc maddelerin farkl blmlerde olmas kouluyla ayn arata tamas
yaplabilir.
104.03 Patlayc Maddelerin Depolanmas
Patlayc maddeler sadece yasal izinleri alnm ve Patlayc Madde Satn Alma ve Kullanma zin Belgesi
zerinde belirtilen depolarda korunmaldr. Depolama iin ilgili yasal mevzuatn gereklilikleri yerine
getirilmek suretiyle antiye sahasna depo kurulabilecei gibi, blge yaknlarndaki mevcut bir depodan
muvafakat da alnabilir. Baka bir depodan muvafakat alnmas durumunda atm gn sahaya gelen malzeme
ayn gn tketilmelidir. Eer tketilemiyorsa dzenlenecek bir tutanakla alnd depoya geri gtrlecektir.
Patlayc madde depolar, srekli, geici ve gezici olmak zere 3 gruba ayrlr. Depolarn yapm, her trl
mesken, alma mahalli veya umuma ait yollara olan gvenlik mesafesi, ina ve tesisat zellikleri, kapasitesi,
depolama artlar, havalandrma vb. konularda ilgili tzk hkmlerine uyulmaldr.
104 / 1

104.04 Patlayc Maddelerin Kullanlmas

Yetkili olmayan hi bir ahs, patlayc maddeleri kullanamaz. Patlayc maddelerin atelenmesinde grev
alacak kiiler, geerli Ateleyici Yeterlik Belgesine sahip olacaktr. Yer st patlatmalar iin B-snf, yer
alt ve tnel patlatmalar iin C-snf belge sahibi ateleyici altrlacaktr. Atelemeyi yapacak belge sahibi
ateci firmann Patlayc Madde Satnalma ve Kullanma zin Belgesine yazlm olacaktr.
Lam deliklerinin aral ve delik derinlikleri byk patarlar olumayacak ekilde dzenlenecek ve lam
delikleri ancak atelenecekleri zaman doldurulacaktr. Kartular biimleri bozulmadan, olduklar gibi kullanlr
ve lam deliklerine zorla sokulmaz. Lam deliklerinin doldurulmasnda ahap ubuklar kullanlacaktr.
Dinamit kapslleri kartulara kullanlaca zaman taklmaldr. Elektrikle atelemede; atelemeden nce
balantlar nce gzle sonra bu i iin uygun patlatma ohmmetresi ile kontrol edilmelidir. Elektrikli kapsllerin
ve devrenin test edilmesi srasnda kesinlikle manyeto kullanlmayacaktr. Uygun patlatma ohmmetresi ile
test edilen devrede herhangi bir akm kaann ve/veya arzal kapsln bulunmadndan emin olunacaktr.
llen devre direnci eldeki mevcut manyetonun kapasitesi ile uyumlu olmaldr. 84/8428 sayl tze gre
llen devrenin toplam direnci manyeto kapasitesinin yars kadar olmaldr.
Ateleme ii sadece manyeto ile yaplacaktr. Bu i iin pil, ak, ehir gerilimi vb. herhangi bir kaynak
kullanlmayacaktr.
Patlatma yaplmadan nce emniyet sahas belirlenerek gvenlik nlemleri alnmaldr. Ateleyici evreyi
uyarmaldr. Daha sonra atelemenin yaplaca snma yerine kadar ekilen kablolar manyetoya
balanmaldr. Krmz bayraklarla lamn patlatlmas annda bir iaret ve patlamann sonunda dier bir
iaret verilecektir. Son iaretten evvel hi bir memur, ii veya ahsn emniyet sahas ierisine girme yetkisi
yoktur.
Atelemeden sonra patlamayan delik bulunursa ve ateleme hatlar deliin darsnda grnr durumdaysa
delikteki kapsl hattnn salam olup olmadnn kontrol yaplr. Elektrikle atelemede patlatma ohmmetresi
ile, elektriksiz atelemede gzle ve elle kontrol yaplr. Eer hat salam ise bu patlamayan delikler tekrar
balanarak patlatlr. Ancak bu srada ilk ateleme iin belirlenen gvenlik mesafeleri arttrlr.
87/12028 sayl tzk hkm uyarnca, atelemeden sonra patlamayan bir lam bulunursa ve bundan kuku
duyulursa, fitille ateleme ileminde en az bir saat, elektrikle ateleme ileminde ise be dakika sre gemeden
patlatma alanna kimse girmeyecektir. Patlamam patlayc madde artklar; bir nezaretinin sorumluluu
altnda, olanak varsa, o lam delen usta tarafndan, patlamam lam deliinin en az 30 cm yaknnda, ona
paralel baka bir delik delinip doldurulacak ve atelenerek patlatlacaktr.
Deliklerin delinmesi, doldurulmas, atelenmesi ve pasann kaldrlmas srasnda, alma alannda
grevlilerden bakasnn bulunmas yasaktr. Ateleyici, lam deliinde kalan patlamam patlayc maddeleri
zararsz hale getiremez ise almay durdurur; ekiplerin deimesine rastlamas halinde kendisinden sonraki
ateleyiciye durumu bildirerek ii teslim eder ve antiye efine gerekli bilgileri bizzat verir.
Patlamam kartu ve kapsller bulunmas olaslna kar; pasalar elle kaldrlr, kartu ve kapsller aranr,
krek, kazma vb. metal ve sivri ulu aletler kullanlmaz.
Patlayc maddelerle alan Mhendis, Teknisyen ve ilere patlayc maddeler ve gvenlik nlemleri
konusunda eitim verilerek ilgili yasa ve ynetmelikler kendilerine verilecektir.
Atm yaplacak sahann yaknlarnda patlatmalarda etkilenebilecek insan topluluklar, bina, tarihi eser,
fabrika, herhangi bir mhendislik yaps varsa uzman kurululardan destek alnarak nce birka deneme
patlatmas ve bu atmlar srasnda sarsnt ve hava oku lmleri yaplmaldr. Elde edilen deerler ulusal ve
uluslararas benzer standartlar erevesinde deerlendirilerek patlatma dizayn ve her defasnda patlatlacak
delik says, gecikme bana en fazla devreye girecek miktar gibi konular belirlenmelidir.

104 / 2
KISIM 104
KISIM 105
Elektrik ykl imekli havalarda kesinlikle patlatma operasyonu durdurulmaldr. Yldrm dme tehlikesi
olan havalarda kullanlan ateleme sistemine baklmakszn patlatma ii durdurulacaktr.
Kapal ancak elektriksel tehlikenin olmad durumlarda elektriksiz ateleme sistemleri kullanlarak patlatma
yaplabilir. Ancak havann aniden deimesi ve imek akmas gibi riskler mevcut ise ve/veya bundan kuku
duyulursa derhal patlatma ii durdurularak atm blgesi uygun iaretlerle evrilir ve personel gvenli blgeye
alnr. Elektriksel tehlike geinceye kadar beklenir.
105. EVRENN KORUNMASI

105.01 Tanm
Bu ksm; evrenin korunmas ile ilgili hususlar kapsar. Yol ve yol projesi kapsamndaki faaliyetler ile
malzeme ocaklar iin yrrlkteki evre mevzuat, evresel Etki Deerlendirmesi (ED), Proje Tantm
Dosyas (PTD), Doaya Yeniden Kazandrma Plan (DYKP), evre Ynetim Plan (YP), Orman
Rehabilitasyon Projesi (ORP) ve benzeri evre ile ilgili raporlarda, inaat veya antiye alan iin taahht
edilen artlara uyulacak, gerekli izin, onay ve ruhsat yklenici tarafndan alnacaktr.
105.02 evrenin Korunmas
Yol ve malzeme ocanda yaplan patlatmalar esnasnda, patlayclarn alnmas, tanmas ve patlatmann
yaplmas iin gvenlik glerinden izin alnacak ve yre halkna gerekli duyurular yapldktan sonra
patlatma ilemi ilgili ynetmelikte belirtilen zaman aralnda, teknik nezareti kontrolnde ED/PTD
raporunda verilen patlayc miktar almadan yaplacaktr. Patlatma ileminden nce kullanlan patlayc
cinsi ve yntemine gre hesaplamalar tekrar kontrol edilecektir. Raporu olmayan yol ve malzeme ocanda
patlatma hesaplar yaplarak evreye zarar vermeyecek ekilde patlatma yaplacaktr. Ocaklarda ak iletme
yaplacak, galeri atlmayacak, basamakl iletme sistemi uygulanacak, ocak sahalar poligon talar, it vb.
ile belirlenecek, koordinatlar verilen alma alan iinde allacaktr. Malzeme ocaklarnda yaplan krma,
eleme, tama ve yol yapm almalar srasnda, ilgili ynetmeliklerde verilen snr deerler almayacaktr.
Yapm halindeki yollarda ve ocak servis yollarnda sulama yaplacaktr. Krma-eleme tesislerinde toz kayna
olan her bir nite kapal ortam ierisine alnacak ve kapal ortam ierisine alnan nitelere toz indirgeme
sistemi kurulacaktr. Malzeme ocaklarnda ve yollarda yaplacak hafriyatn izinli alanlara dklmesi
salanacak, tama ii lisansl firmalara yaptrlacak, depo yerleri ilgili kurulua onaylattrlacaktr.
Yol inaat srasnda topra kirletecek herhangi bir madde topraa dearj edilmeyecek, bitkisel toprak syrlarak
bitkisel toprak zellii korunacak ekilde depolanacak ve/veya peyzaj almalarnda kullanlacaktr.
evresel Etki Deerlendirmesi (ED), Proje Tantm Dosyas (PTD), Doaya Yeniden Kazandrma Plan
(DYKP), evre Ynetim Plan (YP), Orman Rehabilitasyon Projesi (ORP) ve benzeri evre ile ilgili
raporlarda verilen taahhtlere uyulacaktr.
antiye veya ocak alanlarnda oluacak evsel nitelikli atk sular projesine uygun foseptikte toplanacak ve
dearj edilecek, ime ve kullanma sularnn alnaca yer konusunda ilgili kurulutan gerekli izinler alnacaktr.
Faaliyet alannda ve antiyede oluacak evsel nitelikli kat atklar, az kapakl p konteynerlerinde
biriktirilecek, biriktirilen p uygun aralarla alnarak atk depolama tesislerinde bertaraf edilecek, geri
kazanlabilir olanlar ayr ayr toplanarak geri kazanm salanacaktr. Her trl ambalaj malzemesi
evreyi kirletmeyecek ve zerindeki kalntlar evreye bulamayacak ekilde ayr toplanp szdrmaz
zemin zerinde saklanacak ekilde depolanacak, tehlikeli atkla bulak olan (boya kutular, III. Kategori
atk ya vb.) ambalajlar lisansl firmalara tattrlarak yine lisansl tesislere verilecektir. makinelerinin
ya ve filtre deiimleri en yakn akaryakt istasyonunda yaplacak, bunun mmkn olmad durumlarda
i makinelerinden kaynaklanacak filtreler ile atk yalar, faaliyet alannda topraa dklmeyecek, az
kapakl szdrmaz kaplarda toplanarak lisansl bir firma eliyle en yakn lisansl tesise gnderilerek bertaraf
salanacaktr.
Malzeme ocaklar, asfalt plentleri ve krma-eleme tesislerini iletebilmek iin evre zin Belgesi alnacaktr.
Ocak alannda ve antiyede yaplacak almalar ilgili ynetmelikte belirlenen zaman aralnda yrtlecek
ve raporlarda verilen snr deerler almayacak, Grlt Kontrol zin Belgesi alnacaktr.
104 / 3


105 / 1
KISIM 105
KISIM 105
Sulak alan koruma blgeleri iinde kalan yol ve malzeme ocaklarmza ait almalarn yrtlmesi srasnda
bu alanlara mdahalede bulunulmayacak, atk braklmayacak, dearj yaplmayacak ve Sulak Alan Kullanm
zni alnacaktr. Tarm alanlarnda izin alnmadan alma yaplmayacaktr.
Yangn tehlikesine kar nlem alnacak, antiyede yangn sndrmeye ynelik aralar bulundurulacak,
yangn konusunda iilere gerekli uyarlar yaplarak eitimler verilecektir.
Faaliyet alan veya evresinde herhangi bir kltr ve tabiat varlna rastland takdirde alma durdurularak
ilgili kurumlara haber verilecektir. in yapld yerlerde bulunacak kltr ve tabiat varlklar (fosiller, eski
paralar, kymetli ve antika eyalar, arkeolojik ve jeolojik kymeti haiz btn enkaz ve kalntlar), dare ve
yklenici arasnda, darenin mutlak mal kabul edilecek ve yklenici bunlarn iiler veya bakalar tarafndan
alnp gtrlmemesi veya hasara uratlmamas iin gerekli btn nlemleri alacaktr. Kaz srasnda bu gibi
eya ve sanat eserlerinin meydana kmas durumunda, yklenici derhal i bandaki kontrol mhendisine
bilgi verecek ve ilgili memurlar gelip teslim alncaya kadar bunlar saklayp koruyacaktr. Yklenici bu konu
ile ilgili kanun, tzk ve ynetmelik hkmlerine uyacak ve btn hususlardan sorumlu olacaktr.
alanlar ve benzeri bitki artklarndan temizlenecektir. Kesilmeden braklan aalarn, toprak yzeyinden 1 m
ykseklie kadar olan alt dallar kesilecektir.
Orman alan saylan yerlerdeki malzeme ocaklar iin gerekli izinler alnacak, Orman Rehabilitasyon Projesi
uygulanacak ve projede verilen taahhtlere uyulacaktr,
105.04 Tanmazlar, Aa ve Ant vb. Korunmas ve Restore Edilmesi
Yklenici, karayollar boyunca ve karayollar yaknlarndaki kamu ve zel ahsa ait btn tanmazlar,
rnler, aalar, antlar, karayolu levha ve iaretlemeleri, korkuluklar vb. nin korunmasndan sorumlu olacak
ve bunlara gelebilecek zarar veya hasarn nlenmesi iin gerekli btn nlemleri alacaktr.
Projelerde gsterilsin veya gsterilmesin, boru, mecra, direk, tel, kablo ve dier yeralt veya genel yaplara
gelebilecek hasarlar nlemek iin mmkn olan btn nlemleri alacaktr.
i sal ve i gvenlii ile ilgili btn kanun ve ynetmeliklere uyulacak, olabilecek kazalara kar
antiyede ilk yardm malzemeleri bulundurulacaktr.
Yklenici, mhendis tarafndan belirleninceye veya yerleri tespit edilinceye kadar btn antlar ve
mlkiyetlere ait iaretlemeleri zarar ve tahribata kar koruyacak ve talimat verilene kadar bunlar yerlerinden
kaldrmayacaktr.
Yklenici, evrenin korunmas ve evre kirliliinin nlenmesi ile ilgili yrrlkteki btn mevzuat
hkmlerine uyacaktr.
Yklenici, aa ve allara zarar vermeyecek veya bunlar tahrip etmeyecek ve yetkisi olmakszn bunlar
kesip skmeyecektir.
Dere, gl, bataklk ve su rezervuarlarnn, yakt, ya, bitm, kalsiyum klorid, boya ve dier zararl maddelerle
kirlenmesini nlemek iin gerekli btn nlemleri alacaktr. Dere, gl ve rezervuarlarn dolmasn nlemek
iin almalar yapacak ve bu almalar bir program dahilinde srdrecektir.
lerin yapm srasnda veya yklenicinin ileri yrtememesi sonucunda herhangi bir hareket, ihmal, kusur
veya kt ynetiminden dolay kamu ya da ahsa ait mlkiyete dorudan veya dolayl olarak zarar gelmesi
veya hasar grmesi durumunda, yklenici, masraflar kendisi tarafndan karlanmak zere, kendisine
verilebilecek talimata gre hasar onararak, tekrar ina ederek veya restorasyon yaparak sz konusu mlkiyeti,
zarar veya hasarn yaplmasndan nceki durumuna benzer veya ayn dzeye getirecek ya da zarar veya hasar
kabul edilebilir bir biimde tamir edecektir.
Derelerin daraltlmasn gerektiren almalara izin verilebilmesi iin yklenici, deredeki siltlemenin asgari
dzeyde olacan gsteren bir plan yapacak ve mhendisten bu almalarn nerilen plan dorultusunda
yaplmasnn uygun olacana dair onay alacaktr. Mhendis tarafndan aksi ynde bir onay verilmedike,
kanal deiiklikleri ve geici veya daimi sanat yaplarnn yaplmas iin gerekli olabilecek durumlar
haricinde, i ekipmanlar derelerde altrlmayacaktr.
antiye alan veya ocaklarn dere, gl veya sulak alanlarda veya bunlarn yaknlarnda bulunmas durumunda,
bu gibi antiye alanlar veya ocaklar tortularn buralara girmesini nlemek iin sedde, silt itleri ve dier
bariyerlerle dere, gl veya sulak alanlardan ayr tutulacaktr. Bariyerlerin konulmas ve sklmesi srasnda
dere, gl veya sulak alanlarn siltlemesini veya dolmasn aza indirgemek iin dikkatli davranlacaktr.
Yol yapm ve iletme esnasnda; 2872 sayl evre Kanunu ile 5491 sayl evre Kanununda Deiiklik
Yaplmasna Dair Kanun ve bu Kanuna istinaden karlan Ynetmeliklerin ilgili hkmlerine uyulacak ve
dier meri mevzuat erevesinde ngrlen gerekli izinler alnarak, ekolojik dengenin bozulmamasna,
evrenin korunmasna ve gelitirilmesine ynelik tedbirlere dair ilgili kurum/kurululardan gerekli izinler
alnacaktr.
Agregalarn ykand veya tortu ieren dier almalarn yapld yerden gelen sular, dkldkleri dere ya
da gldeki tortulamann en az dzeyde olmasn salayacak ekilde, filtre edilecek veya kelti havuzunda
bekletilecek veya dier yntemlerle bir temizleme muamelesine tabi tutulacaktr.
105.03 Ormanlarn Korunmas
Ormanlarda ya da ormanlara yakn blgelerde yrtlen almalarda, yklenici, ormanlarn korunmas ile
ilgili yetkili makamlarn kard btn kanun ve ynetmeliklere uyacaktr.
Yklenici, orman ve yeil alanlarn yanmasn nlemek ve kabilecek yangnlar sndrmek iin kendisi,
alanlar ve alt yklenici olarak, hem bizzat gerekli btn nlemleri alacak, hem de gerektiinde resmi
makamlarn istei zerine, orman yangnlarnn nlenmesi ve sndrlmesine yardmc olmak iin gc
yettiince her trl gayreti gsterecek ve yangn kendileri tarafndan grldnde mmkn olan en ksa
srede yangnn yeri ve mahiyetini orman memuruna bildirecektir.
Orman alanlarndan geen kesimlerde kamulatrma snrlar iinde proje gerei kesilecek aalar haricindeki
yksek boydaki aalar kesilmeden braklacak, bu aalarn altndaki kkler, otlar, yapraklar, allar, makilik
105 / 2


105 / 3
KISIM 106
106. YAPI MALZEMELER MEVZUATI UYGULAMALARI, CE VE G ARET

Bakanlk: evre ve ehircilik Bakanln,
Avrupa Deerlendirme Esas: Avrupa Teknik Deerlendirmelerinin dzenlenmesi amac ile Avrupa Teknik
Deerlendirme Kurulular organizasyonu tarafndan kabul edilip onaylanan esas,
Avrupa Teknik Deerlendirmesi: Bir yap malzemesinin temel karakteristiklerine ilikin performansnn
Avrupa Deerlendirme Esasna gre belgeye dayal olarak deerlendirmesini,
Uyumlatrlm Standart: 3/4/2002 tarihli ve 24715 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Teknik Mevzuatn
ve Standartlarn Trkiye ile Avrupa Birlii Arasnda Bildirimine Dair Ynetmeliin Ek-1inde sralanan
Avrupa Standardizasyon kurulularndan biri tarafndan komisyonun talebi zerine hazrlanarak kabul edilen
standard,
Uyumlatrlm Teknik artname: Uyumlatrlm standartlar ve Avrupa Deerlendirme Esaslarn,
evre ve ehircilik Bakanl tarafndan yaynlanan Yap Malzemeleri Ynetmelii ve Yap
Malzemelerinin Tabi Olaca Kriterler Hakknda Ynetmelik hkmlerine gre uyumlatrlm
teknik artnamesi e varlk dnemini tamamlam rnlerin CE iareti ile uyumlatrlm teknik
artnamesi olmayan rnlerin ise G iareti ile piyasaya arz edilmesi zorunludur. G iareti tayan bir rn,
uyumlatrlm teknik artnamesinin hazrlanmas ve e varlk dnemini tamamlamas durumunda CE iareti
ile piyasaya arz edilmeye balanmaktadr.
Yap Malzemeleri Mevzuat Gereince antiyede Yaplmas Gereken Faaliyetler
1. Yap malzemesinin CE veya G iareti tayp tamadnn kontrol edilmesi, iaretlemenin mevcut
veya ilgili standarda gre uygun olmamas durumunda yap iinde kullandrlmamas ve Bakanln
2010/8 sayl Genelgesine gre antiyede Yap Malzemeleri Denetimi Tutanann doldurularak il
tekilatlarna bilgi verilmesi,
2. Yap malzemesinin iaretlemesinin ve beraberinde beyan edilen performans deerlerinin ilgili standardna
ve bu artnamenin gereklerine uygun olmas durumunda yap iinde kullandrlmas,
3. Yap malzemesinin beyan edilen performans deerlerinin, bu artnamenin gereklerine uygun olmamas
durumunda yap iinde kullandrlmamas ve Madde 1e gre ilem yrtlmesi,
4. Yap malzemesinin ilgili standardna uygun olup olmad konusunda pheye dlmesi durumunda
TS EN ISO/IEC 17025 standard koullarn salayan bir laboratuvarda deney yaptrlmas ve deney
sonularnn uygun kmas durumunda malzemenin kullandrlmas, uygun kmamas durumunda
Madde 1e gre ilem yrtlmesi,
5. Yapda kullanmna izin verilen malzemeler iin Bakanln 2010/8 sayl Genelgesine gre Yapda
Kullanlan Malzemelere Ait Kontrol Formunun doldurularak bir nshasnn ekleri ile birlikte yap
kullanma ruhsat vermeye yetkili idareye teslim edilmesi ve dier nshasnn kontrol sorumlusu tarafndan
ekleri ile birlikte 10 yl sreyle muhafaza edilmesi.
Not: Yap Malzemeleri Mevzuat Bakanln internet sitesinden ve www.mevzuat.gov.tr adresinden takip
edilmeli, deiiklik olmas durumunda gncel uygulamalara gre ilem yrtlmelidir.
106 / 1

BLM 150
PROJE ARTLARI

KISIM 151
151. ANTYENN KURULMASI

151.01 Tanm
Bu ksm; szlemedeki artlar iinde ii yapmay, bunun iin gerekli malzeme, ii, makine, alet vb.nin
teminini ve iin tamamlanmasn zerine alan zel veya tzel kii olan ve szlemede ikinci taraf temsil eden
yklenicinin; proje alannda ie balamadan nce, personelin, ekipmann, malzemenin tanmas, antiyenin
kurulmas ve projeyle ilgili olarak her trl hazrl yapmasn kapsar.
151.02 Genel
Yol yapm balamadan nce projede alacak personelin, ekipman ve makinelerin ve her trl malzemenin
proje sahasna nakli,
Ykleniciye ait idare binas, atlye, depo, laboratuvar ve projede alacak personelin kalaca yaplarn
yaplmas,
dare / kontrol mhendisine ait hizmet binasnn yaplmas,
antiye alanna giri k, gvenlik ve kontrol tesislerinin yaplmas,
antiye alannda yaplacak olan yaplar, elektrik, su, telefon vb. hizmetler iin gereken her trl izinlerin ilgili
makamlardan alnmasn kapsar.


151 / 1
KISIM 152
KISIM 152
152. YKLENC TARAFINDAN YAPILAN KALTE KONTROL
152.04 Alt Ykleniciler
152.01 Tanm
Eer kalite kontrol ilerinde bir alt yklenici alyorsa, bu alt yklenicinin, yklenicinin ve iteki dier alt
yklenicilerin iyeri organizasyonundaki yeri ve grevi detayl olarak tanmlanmaldr. Alt yklenici yapt
her iten ykleniciye kar sorumlu olacaktr.
Bu ksm; yol yapm srasnda yaplan imalatn ve kullanlan malzemelerin szleme ve artnamede belirtilen
artlara uygun olup olmadnn belirlenmesi amacyla, yklenici tarafndan yaplan Kalite Kontrol iin
numunelerin alnmas, testlerinin yaplmas, gereken teknik ve idari kontrolleri kapsar.
152.05 Testler
152.02 Yklenicinin Kalite Kontrol Plan
Yaplacak tm testler kabul edilmi Kalite Kontrol Planna gre gerekletirilecektir.
Yklenici ie balamadan nce bir Kalite Kontrol Plan hazrlayarak darenin onayna sunacaktr. Kalite
kontrol plan ile birlikte aada belirtilen ilemlere ait bilgiler de verilecektir. baladktan sonra gerekli
hallerde kalite kontrol plannda deiiklik ve eklemeler yaplabilir.
antiyede bulunan laboratuvarn temiz bir durumda olmas ve deneylerde kullanlacak cihaz ve ekipmanlarn
dzgn almas ve kalibrasyonlarnn yaplm olmas gerekmektedir.
dareye verilen bilgiler esas alnarak Kalite Kontrol Plan dare tarafndan onaylanr. Bu plan i ilerledike
revize edilmelidir.
a. Kontrol Testleri: Test yaplacak malzemelerin listesi, yaplan testler, numunelerin alnd yerler ve test
tekrarlama skl,
b. Kontrol lemleri: Yapmn her aamasnda aadaki konulara dikkat edilmelidir.
1. Hazrlk aamas:
a. Tm szleme artlarnn gzden geirilmesi,
b. Kullanlacak malzemelerin szleme artlarn karlamas,
c. Makine, ekipman ve personelin szleme artlarn karlayacak kapasiteye sahip olmas,
d. Yaplacak n testlerin belirlenmesi,
Laboratuvarn istenilen her durumda kontrol ve denetime ak olmas salanacaktr.

Deney ve test sonularnn yanl olduu sonradan anlalrsa yklenici bu husustan sorumlu olacak ve yanl
deney ve test sonularnn yol at olumsuzluklar bedelsiz olarak dzeltecektir.
152.06 Test Kaytlar
Tamamlanan testlere ait tm kaytlar numaralanacak, bir dosya sistemi ierisinde muhafaza edilecek ve
darenin kontrolne ak tutulacaktr. Yaplan kontrollerin rapor edilmesinde kontrol sonular detayl olarak
verilecek, gzlenen hatalar ve alnan dzeltici nlemler belirtilecektir.
Yklenicinin kalite kontrol ilerinden sorumlu mhendisi tarafndan hazrlanan ve sonucu uygun olan raporlara;
verilen bilgi ve kaytlar dorudur, yaplan i/imalat ihalede belirtilen artlar karlamaktadr ifadesi
konulacak ve imzalanacaktr.
2. Balama Aamas:
Bu raporlar, testlerin tamamlanmasndan sonraki i gn dareye verilecektir. Yaplan test sonularn ve

artname deerlerini gsterir tablo ve formlar gelitirilebilir. Bu sistem imalat ve retimin kontrolnde yararl
olacak, retimde ve imalatta olabilecek hatalarn ksa srede saptanmasn salayacaktr.
a. i yapacak personelle birlikte ihale artlarnn gzden geirilmesi,
152.07 Kabul
e. Ett ve aplikasyon ilerinin koordine edilmesi.
b. ilik ile ilgili standartlarn ortaya konulmas,

c. Gerekli hallerde eitim salanmas,
d. Yaplan imalat programna gre detayl test programnn oluturulmas.
dare tarafndan yaplan test ve kontroller sonucunda, yklenicinin kalite kontrol sisteminin yetersiz
olduunun belirlenmesi durumunda, yklenici kalite kontrol sistemini dzeltmek ve gelitirmek iin gereken
nlemleri alacaktr. Sistemi gelitirmek iin yaplan deiiklikler yazl olarak dareye bildirilecektir.
3. retim Aamas:
a. Yapm srasnda oluan hata ve kusurlarn belirlenmesi ve bunlarn giderilmesi iin srekli bir kontrol
sisteminin oluturulmas.
b. dareden iin kontroln talep etmeden nce yapm tamamlanm ilere ait kontrollerin yaplm
olmas.
c. in yapm srasnda oluan ve tekrarlanan hata ve kusurlarn nlenebilmesi iin geri besleme ve
sistem deiiklikleri yaplmas.
152.03 Personel Nitelikleri
Yklenici; iyerinde kalite kontrol ilerinden sorumlu olacak bir mhendis bulunduracaktr. Bu mhendisin
gemi i deneyimleri, nitelikleri ve grev sorumluluklar dareye bildirilecektir.
Ayrca i yerinde kalite kontrol ve laboratuvarda deneylerin yaplmasnda alan teknisyen, laborant vb.
sorumlu tm personelin gemi i deneyimleri, nitelikleri ve grev sorumluluklar dareye bildirilecektir.
152 / 1


152 / 2
KISIM 154
KISIM 153
153. YKLENC TARAFINDAN RNEK ALINMASI VE TEST YAPILMASI

153.01 Tanm
Bu ksm; yol yapm srasnda kullanlacak her trl malzemenin kalite kontrol iin rnek alnmasn ve
testlerin yaplmasn kapsar.
153.02 Yapm artlar
154. YOL YAPIM, BAKIM VE ONARIM ALIMALARI SIRASINDA TRAFN

KONTROL
154.01 Tanm
Bu ksm; yol yapm, bakm ve onarm almalar srasnda trafiin kontrol edilmesi ve ynlendirilmesi
amacyla yaplacak almalar kapsar.
154.02 Yol Yapm, Bakm ve Onarm almalar Srasnda Trafiin Dzenlenmesi
153.02.01 rnek Alnmas

yerinde yaplan imalatlardan ve kullanlan malzemelerden bu artnamede yer alan blmler ierisinde
belirtilen rnek alnmas ve test artlarna uygun olarak rnek alnacak ve test yaplacaktr.
rnek alm program ve zaman dareye bildirilecektir.
Yaplan deneyler sonucunda hatal ve yetersiz olduu saptanan imalat ve malzemeler, deitirilecek ve
dzeltilecektir. rnek alm ve alnan rneklerin blnmesinde gerekli teknik prosedrlere uyulacaktr.
rnek alnmas srasnda dare elemanlarnn da bulunmasna dikkat edilecektir. Gerektiinde rnek hemen
blnecek ve bir paras deney yapmas iin dareye verilecektir. Btn rneklere etiket taklacak ve etiket
aadaki bilgileri ierecektir;
a. Projenin ad,
b. Malzemenin kayna,
Yaya ve ara trafiine ak karayollarnda, trafik gvenliini salayacak gerekli nlemler alnmadan yapm,
bakm veya onarm almalarna balanlmayacaktr.
Yolda yaplan almalarda trafik gvenliinin salanmas amacyla Trafik Gvenlii Dairesi Bakanlnn
Yol Yapm Bakm ve Onarmlarnda Trafik aretleme Standartlar kitabnda belirtilen esaslar dahilinde
Trafik Projesi hazrlanacak ve Trafik Gvenlii Bamhendisliince onaylanan bu projeye gre iaretleme
yapldktan sonra almalara balanacaktr. almalarn yklenici tarafndan yaplmas durumunda da btn
ilemler ayn esaslar dahilinde yaplacaktr.
Trafik iaretleme projesinin drt nsha olarak hazrlanmas, bir rneinin Trafik Gvenlii Bamhendisliinde
dosyalanmas, iaretleme yapldktan sonra mahalli zabtann da katlm ile dzenlenecek tutanakla birlikte
bir rneinin mlki amirlie (Valilik, Kaymakamlk vb.) gnderilmesi, ayrca iaretlemesi yaplan sahann
tarihli olarak resmi ve videosu ekilerek dosyalanmas yaplacaktr.
Yapm, bakm ve onarm almalar srasnda trafik, Yol Yapm, Bakm ve Onarmlarnda Trafik aretleme
Standartlar kitabnda belirtilen esaslar dahilinde kontrol edilecektir.
c. rnek numaras,
d. Tarih,
Yaplan tm dzenlemeler ve iler, evrede yaayan ve yolu kullanan insanlarn can ve mal gvenliini
salamaya ynelik olacaktr. Gerekmesi halinde; trafik projesi ve kontrol plannda gsterildii ekilde tali
yollar ve geiler yaplacaktr. Yolun, servis yollarnn ve balant yollarnn gvenli ve iyi bir durumda olmas
salanacaktr. Gereken durumlarda dzeltici nlemler alnacaktr. Yklenici tarafndan yaplan almalarda,
trafik gvenlii iin alnan nlemler ve dzenleme ilerinin maliyeti ykleniciye aittir.
e. rnein alnd yer,

f. rnei alan kii,
g. rnee yaplacak testler.
153.02.02 Testler
154.03 Yol Yapm, Onarm almas Srasnda Yolun Bakm ve Getirilen Snrlamalar
Btn testler, artnamede blmler ierisinde belirtilen rnek alnmas ve test artlarna uygun olarak
yaplacaktr. Deneylerin yaplmas srasnda dare elemanlarnn da bulunmasna dikkat edilecektir. Testlerin
doruluunu gstermek iin gerektiinde malzemeler zerinde belirli aralklarla dorulama testleri yaplabilir.
153.02.03 Kaytlar
Test sonular, gerekli bilgileri ierecek ekilde form veya fy halinde rapor edilebilecektir.
Yaplan test sonu deerlerinin hesaplanmasnda kullanlan alma dokmanlar da dareye verilen formlara
eklenecektir. Bu raporlar, testlerin tamamlanmasndan sonraki i gn dareye verilecektir.
153.02.04 Numune Gnderme Usul ve Esaslar
Laboratuvarlara deney amacyla gnderilen numunelerin miktarlar http://www.kgm.gov.tr web sitesinden
ulalarak gncel hali takip edilebilir.
a. Tm makine ve ekipmanlar trafiin ak ynne uygun bir ekilde altrlacaktr.

b. Trafie ak erit genilii tek ynl yollarda en az 2,75 m, iki ynl yollarda en az 5,50 m olacak,
5,50 m ile 2,75 m arasndaki geniliklerde trafik kontroll olarak salanacaktr. Trafie ak yol
genilii 3,70 mden fazla ise belirsiz alanlar ortadan kaldrmak iin koni ve onarm yaklam
levhalar ile yol genilii 3,70 mye drlmelidir.
c. Trafiin ynlendirilmesi, Yol Yapm, Bakm ve Onarmlarnda Trafik aretleme Standartlar
kitabnda belirtilen esaslar dahilinde ve burada belirtilen trafik iaret ve ekipmanlar ile yaplacak,
trafiin ynlendirilmesinde rijit cisimler kullanlmayacaktr.
d. Yapm srasnda kullanlmayan her trl makine, ekipman ve malzeme kontrolsz bir ekilde yol
zerinde braklmayacaktr. Uygun alanlar seilerek, her trl makine, ekipman ve malzeme bu
alanlara braklacaktr.
e. alma sahalarnda grev yapan bayraklar, Yol Yapm, Bakm ve Onarmlarnda Trafik
aretleme Standartlar kitabnda belirtilen esaslar dahilinde alacaklar, bayraklarn birbirlerini
gremedikleri durumlarda aralarndaki haberleme telsizlerle salanacaktr.
f. Yapmdan dolay trafikte oluabilecek gecikmeler en aza indirgenecektir. Trafiin en ge her 30
dakikada bir gei yapmas salanacaktr.
153 / 1


154 / 1
KISIM 154
KISIM 154
g. Yol gece trafii iin yeterli sayda reflektrl veya kl iaretlerle iaretlenecektir.
h. Sathi kaplama almas yaplan yollarda serbest malzeme olumamas iin gerekli tedbirler
alnacak, trafiin etkisi ile zellikle kurplarda ve banketlerde biriken serbest malzeme sprlerek
temizlenecek, bu sre ierisinde de standartlara gre gerekli trafik iaretlemesi yaplacaktr.
i. Temel takviyeli yol styap bakm onarm almas yaplan trafik altndaki yollarda alma
program; figre malzemesinin en ksa srede serme ve sktrlmasnn yaplmasn salayacak
ekilde hazrlanacak, kaplama yaplncaya kadar usulne uygun olarak trafik iaretlemesi yaplacaktr.
j. zellikle Bitml Scak Karm yapm almalarnda dk banket olumas nlenecek, dk
banket oluan kesimler mutlaka standartlara uygun olarak iaretlenecek ve k mevsimine girilmeden
nce kaplama ile ayn kota getirilecektir.
k. alma sahalarnda; yol platformunda ok geni ve belirsiz alanlarn ortaya kmamas konusunda
gerekli hassasiyet gsterilecek, kanlmaz durumlarda onarm yaklam levhalar ve/veya reflektif
malzemeyi haiz dier trafik malzemeleri kullanlarak trafiin kanalize edilmesi salanacaktr.
l. Trafik altnda srdrlen yol yapm almalarnda mmkn mertebe uzun tulde ve zorunluluk
arz etmedike trafik gvenlii asndan kesim kesim alma yaptrlmayacak, fiili almalarn
srdrld iki kesim arasnda Yol Yapm, Bakm ve Onarmlarnda aretleme Standardna
uygun iaretleme yaplacak kadar mesafe bulundurulacaktr.
Yapm sresince her zaman, almann durduu dnemler dahil olmak zere, aada belirtilen hususlara
dikkat edilecektir.
a. Trafik projesi ve kontrol plan uygulanacak ve bu husus tutanak altna alnacaktr.
b. Trafik kontrol ilemleri alt ykleniciler dahil koordine edilecektir.
c. Trafik kontrol cihazlarnn konumu, durumu ve alabilirlii devaml kontrol edilecektir.
d. Trafik kontrol srasnda oluabilecek hata ve sorunlar en ksa srede dzeltilecektir.
e. Kullanlmayan trafik kontrol ekipmanlar ve levhalar dzgn bir ekilde depolanacaktr.
f. yerinde alan iiler ile darenin de katld haftalk trafik gvenlik toplantlar yaplacaktr.
g. Trafik cihaz, ekipman ve levhalar kontrol edilerek, kullanmda olanlarn saylar, tipleri ve
alma durumlar her hafta dareye rapor edilecektir.
h. Trafik projesi ve kontrol plan kapsamnda yaplacak tm almalarda, Blge Trafik Mdrl
ile koordinasyon salanacaktr.
i. almalar bitirildikten sonra Yol Yapm, Bakm ve Onarmlarnda Trafik aretleme
Standartlar kitabnda belirtilen esaslara gre yaplan tm iaretlemeler derhal kaldrlacak ve
standart iaretleme yaplacaktr.
m. Blnm yollardan iki ynl yollara geilerde Yol Yapm, Bakm ve Onarm Trafik aretleme
Standartlar kitabnda belirtilen esaslar dahilinde bir rakortman oluturularak, ani geilerin
nlenmesi salanacaktr.
n. almalar srasnda tehlikeli bir durum yaratmamak ve emniyetli gr mesafesinin salanmas
amacyla, trafie ak olan yoldaki toz oluumu nlenecektir.
o. Trafie ak yol zerinde ve kaplama kenarndan 10 m mesafe iinde yapm ilerinden kaynaklanan,
trafik gvenliini olumsuz ynde etkileyecek engeller ortadan kaldrlacak ve/veya engel olumasnn
nne geilmeye allacaktr.
p. lerin yapmn salamak iin gereken kar temizliinden yklenici sorumludur. Kamu ulam ile
ilgili her trl kar temizliinden ise darenin bakm ekipleri sorumlu olacaktr.
r. Kar ve buzla mcadele ile bakm, yapm ve onarm almalarnn yklenici tarafndan yaplmas
durumunda da, btn ilemler yklenici tarafndan ayn esaslar dahilinde yaplacaktr. Ayrca trafik
gvenlii iin alnan nlemler ve dzenleme ilerinin maliyeti ykleniciye aittir.
154.04 Yol Yapmnda Gece almalar
Gece yaplacak almalarda, alma sahas aydnlatlacak, yaplan aydnlatma srclerin gzn rahatsz
etmeyecek, kamatrmayacak ekilde dzenlenecektir. Yapm almas ilerledike aydnlatma sistemi de
uygun ekilde ilerleyecektir.
Yklenici tarafndan yaplacak gece almalarnda, yklenici bir aydnlatma projesi hazrlayacak, almann
balangcndan 14 gn nce darenin onayna sunulacaktr. Hazrlanan aydnlatma projesinde, aydnlatma
tipleri, yerletirilecei yerler, hareketli aydnlatma sistemleri ve bunlarn konumlar belirtilecektir.
Gece alacak tm aralarn sar renkli tepe lda olacak ve almalar srasnda kullanlacaktr.
154.05 Trafik ve Gvenlik Eleman ve Yaplacak Kontroller
Yklenici tarafndan yaplan almalarda, iin banda trafik gvenliinden sorumlu olacak bir teknik
eleman bulundurulacaktr. Bu teknik elemann, Karayollar Genel Mdrl veya benzer kurulularn
trafik blmnde en az 5 yl fiilen alm olduu belgelenecek ve bu elemann yeterlilii konusunda Trafik
Gvenlii Bamhendisliinin onay aranacaktr.
154 / 2


154 / 3
KISIM 155
KISIM 155
155. TOPRAK EROZYONUNUN KONTROL EDLMES
155.02.04 Sediman Tutucu Yaplar
155.01 Tanm
Aada belirtildii ekilde sediman tutucu yaplar yaplacaktr.
Bu ksm; erozyonun ve sedimanlarn kontrol edilmesi iin her trl geici ve kalc yapnn kurulmasn,
yapmn ve bakmn kapsar.
a. Geici Sediman Tutucular
155.02 Yapm artlar
Kaz sonras sularla gelen sedimanlar yakalayp keltmek iin, geici sediman tutucular yaplmaldr.
Bu yaplarn k azlarnn korunmas salanmaldr.
155.02.01 Genel
b. Sediman Basenleri
Yapm srasnda ve yapmdan sonra oluabilecek, erozyonun en aza indirilebilmesi iin gereken inceleme ve
aratrma yaplacak ve daha sonra her trl geici ve kalc nlemler alnacaktr.
Byk drenaj blgelerinde, sediman basenleri oluturularak, gelen suyun bu basene biriktirilmesi ve
sedimanlarn keltilmesi salanacaktr.
Yklenici tarafndan, erozyon kontrol nlemleri iin bir plan hazrlanacak ve darenin onayna sunulacaktr.
Bu planda gsterilen nlem yaplarnn tipi, bykl ve yerleri dareye haber vermeden deitirilmeyecektir.
c. klarn Korunmas
Erozyon kontrol plan, kaynaklarn kontrol edilmesi iin alnan nlemler, yklenicinin ie bakn yanstr.
Alnan erozyon kontrol nlemlerinin dare tarafndan yetersiz olduunun anlalmas halinde talimatlar
dorultusunda yklenici tarafndan dzeltici nlemler alnacaktr.
Suyun hzn ve oyma etkisini azaltmak iin geici ve kalc erozyon nleme yaplarnn klarnda,
riprap veya basenler yaplmaldr.
d. Derivasyon
Yapm alan evresinden ve evlerden gelen her trl sular, geici kanallar, toprak seddeler ve geici
sanat yaplar yaplarak uzaklatrlmaldr.
155.02.02 in Kontrol ve Snrlamalar

Yklenici yaplacak yol ekseni zerinde temizlik ve kaz ilerine balamadan nce, proje evresindeki
oluabilecek erozyonu kontrol altna almak iin, geotekstil filtre bariyer, tahliye kanallar ve kelme yaplar
yapacaktr.
Temizlik ve kaz ilemleri, bir defada en fazla 30.000 m2lik toprak yzey alan akta olacak ekilde
snrlandrlacaktr. Erozyon kontrol nlemleri aadaki ekilde yaplacaktr:
155.03 Kontrol ve Rapor

Tm erozyon kontrol ve nleme yaplar haftada en az bir kez arazide kontrol edilecek, durumlar saptanarak
dareye rapor edilecektir. Ya miktarnn 24 saatlik bir dnemde 10 mmden fazla olduu durumlarda, ertesi
gn tm erozyon kontrol ve nleme yaplar arazide kontrol edilecek, durumlar saptanarak dareye rapor
edilecektir.
a. Yapm ilerledike, geici erozyon kontrol nlemlerinin yapm da ilerleyecektir.
Yaplarda hasar olumas veya ek nlemlerin gerekmesi durumunda, yklenici tarafndan gereken nlemler
alnacaktr.
b. Kaz ileri yaplan alanlarn ve evlerin yzeyinin korunmas iin geici tahliye kanallar, toprak
seddeler ve ev yzey drenleri yaplacaktr.
155.04 Bakm ve Temizlik leri
c. Menfez ve dier kk sanat yaplarnn tamamlanmasndan hemen sonra, su klarn korumak

iin gereken yaplar yaplacaktr.
Yapm projesi tamamlanncaya veya geici nlemlere ihtiya kalmayncaya kadar, tm geici erozyon kontrol
ve nleme yaplarnn iyi durumda olmas ve dzgn almas salanacaktr.
d. Yol taban kazsnn tamamlanmasndan hemen sonra, ev iyiletirilmesi ve kalc erozyon kontrol
nlemleri alnacaktr.
Erozyon nleme yaplar yarsna kadar sedimanla dolduu anda temizlenecektir. Hasarl, zarar grm ve
dzgn almayan yaplar, yeniden yaplacaktr.
e. Ariyet ve kaz fazlas malzeme depolarnda erozyonla toprak kaybn nlemek iin depolarn
evresinde hendekler alacaktr.
Drenaj hendeklerinin beton kaplamasnn ve peyzaj ilerinin yapmnn tamamlanmasndan sonra geici
erozyon kontrol yaplar sklerek kaldrlacaktr. Daha sonra arazi doal haline getirilecektir.
f. Kaz ilerini takip eden gn, erozyonun en aza indirilmesi ve yalardan gelebilecek suyun
kontrol altna alnabilmesi iin bir nceki gn yaplan toprak ileri yeniden dzenlenecek ve
ekillendirilecektir.
155.02.03 Filtre Bariyerler
Akan sulardaki sedimanlarn filtre edilmesi ve suyun ak hzn azaltmak iin, geotekstil vb. malzemeler ile
suyun nne bariyerler oluturulmaldr.
155 / 1


155 / 2
KISIM 156
156. TOZ KONTROL N SULAMA

156.01 Tanm
Bu ksm; yapm srasnda ve trafikten dolay oluan tozlarn kontrol edilmesi iin sulama yaplmasn kapsar.
156.02 Yapm artlar
156.02.01 Genel
Yklenici, uygun bir su kayna temin ederek, geceleri, hafta sonlar ve allmayan dnem dahil olmak
zere, ihtiya duyulan her zaman diliminde, tozu nlemek iin sulama yapacaktr.
Sulama, basnl tipte datclarla veya pskrtmeli sistemlerle, dzgn ve eit bir su datmn salayacak
ekilde yaplacaktr.
Yol yapm ile birlikte trafiin de iledii durumlarda, toz srekli olarak kontrol altnda tutulmaldr. Yol
yapm srasnda yolun trafie kapal olduu durumlarda, sadece evrede yaayan insanlarn ve tesislerin
bulunduu yerlerde toz kontrol altna alnmaldr.
Balant ve servis yollarnda, antiye, ocak, depo vb. yerlere ait yollarda da toz kontrol salanacaktr.
Sulama yapmamaktan veya yeterli sulama yapmamaktan doacak her trl zarar ve ziyandan yklenici
sorumludur.
156 / 1

BLM 200
YOL ALTYAPISI

KISIM 201
201. AA KESME, KK SKME VE TEMZLEME LER

201.01 Tanm
Bu ksm; plan ve projelerde tanmlanan, yol yapm snrlar dahilinde yer alan her trl aa, dal, al,
dier bitki ve gereksiz malzemelerin temizlenmesi, aa vb.nin kesilmesi, kklerinin sklp kartlmas,
temizleme ve skmeden dolay oluan btn malzeme ve dkntnn kaldrlmasn kapsar.
201.02 Yapm artlar
201.02.01 Genel
Aa kesme, kk skme ve temizleme ilerinin yaplmas srasnda, Ksm 155, Toprak Erozyonunun
Kontrol Edilmesinde belirtilen nlemler alnacaktr.
Aa kesme, kk skme ve temizleme ileri nceden kazklarla tespit edilen alan dahilinde yaplacaktr. Bu
snr dnda bulunan ve iaret edilen aalara ve bitki rtsne dokunulmayacaktr.
Tanmlanan alan dndaki bitki rtsne ve dier aalara verilen zararlardan yklenici sorumludur.
Temizleme ve skme ileri o ksmda kaz iine balanmadan nce tamamlanm olacak ve bu iki i birbirine
kartrlmayacaktr.
Ariyet yerlerinde veya benzeri dier kamulatrma sahas dndaki yerlerde skme ve temizleme ii
yaplmas gerekiyor ise skme ve temizleme ileri; ariyetin veya malzemenin alnmaya balanmasndan
nce tamamlanacak ve bylece bu alanlardan ariyet veya malzeme alnrken, malzeme ierisine bitki kkleri,
dknt vb. malzemenin karmas nlenecektir.
201.02.02 Skme leri
a. Yol gvdesi ve ev hatlar dahilindeki yol prizmasnn oturduu sahada bulunan ve daha nce
kesilen aalara ait btn kkler, ktkler sklerek kaldrlacaktr. Yarma tabannda skme ileri
yaplrken, kklerin bulunduu zemin seviyesinden en az 50 cm derinlie kadar olan ksmlar
sklp karlacaktr. Daha derin ksmlar kontrol mhendisinin izni ile yerinde braklabilir.
b. Tm dolgu tabanlarnda skme ileri yaplacaktr. Zemin yzeyinden itibaren yer altna doru, boyu
15 cmden daha kk olan ve zerine 3 mden daha fazla ykseklikte dolgu getirilecek alanda yer
alan zararsz kkler yerinde braklabilir.
c. Kanal, hendek ve dier gerekli kaz ilerinde de skme ileri yaplacaktr.
d. Skme ilemlerinden sonra oluan ukurlar ve boluklar uygun nitelikli malzeme ile doldurulacak,
sktrlacak ve evreye uyumlu hale getirilecektir.
201.02.03 Temizleme leri
Temizleme yaplan snrlar dahilinde bulunan aalar, allar ve dier bitkiler aada belirtildii ekilde
temizlenecektir;
a. Temizleme snrlar ierisinde bulunan tm aalar kesilecektir.
b. Yarma evi yzey alannda ve yol taban kotu zerinde veya altnda bulunan tm aa gvdeleri
kesilecek ve taban dzgn hale getirilecektir.
c. Kaz dndaki alanlarda, dolgularda ve ev tanzim snrlarnda bulunan ve yerden ykseklii 15
cmden daha byk bitki ve aalar kesilecektir.
d. Yol yzeyine doru ve banketlere uzanan aa dallar, yol gr ykseklii 6 myi salayacak ekilde
kesilecektir. Aa dallarnn kesilmesi srasnda aalarn btnne zarar verilmeyecek ve gereken
iyiletirme nlemleri alnacaktr.

201 / 1
KISIM 202
KISIM 201
201.02.04 Malzeme ve Dkntnn Kaldrlmas
202. NAAT ALANINDA YER ALAN YAPI VE ENGELLERN KALDIRILMASI
Temizleme, kesme ve skme ilerinden kan btn malzeme, dknt ve dier paralar projede belirtilen
yerlere veya kontrol mhendisinin gsterecei yerlere depolanacaktr.
202.01 Tanm
Kesilecek aalarn ie yarayacak ksmlar dal vb. malzemeler temizlenecek ve en az 3 m uzunluklarda

olmak zere biilecek ve yol boyunca, uygun yerlere muntazam ekilde istif edilecektir. Yklenicinin bu istif
ve ynlar her trl tehlikeye kar korumadaki sorumluluu bu ii bitirme tarihinden itibaren 6 ay sonrasna
kadar devam eder.
Bu ksm; plan ve projelerde tanmlanan yol yapm snrlar dahilinde yer alan; her trl binann, yaplarn,
sanat yaplarnn, hizmet tesislerinin (telefon, elektrik, doalgaz, isale hatt, su kanaleti vb.) bordr, yaya
kaldrm ve dier engellerin kaldrlmasn kapsar.
202.02 Yapm artlar
202.02.01 Genel
Yol yapm alan ierisinde yer alan ve kaldrlmas gerektii belirlenen yaplar dikkatli bir ekilde paralara
ayrlarak tanabilir hale getirilecektir.
Projede gsterilen kltr varlklar veya dare tarafndan gerekli grlen yaplarda; ayrlan yap paralarna
numaral tanmlamalar getirerek, gerektiinde yeniden hazrlanacak projelerde, bu numaralar kullanlmaldr.
Paralara ayrlan malzeme tanacak ve projede belirtilen veya kontrol mhendisinin uygun grecei yerlere
depo edilecektir.
Sanat yaplar, bordr ve yaya kaldrmlar, kazlarak kaldrlacaktr. Kazlan malzemeler uygun bir ekilde
biriktirilecek, bu malzemeler akarsu hatlarna atlmayacak, projede belirlenen veya kontrol mhendisinin
uygun grecei yerlere depo edilecektir.
Kazs yaplacak alan dnda yer alan yap ve engellerin kaldrlmasndan sonra oluan ukurlar ve boluklar
uygun nitelikli malzeme ile doldurulacak, sktrlacak ve evre ile uyumlu hale getirilecektir.
Kaldrlan yap ve engellere ait atk malzemeler, projede belirtilen veya kontrol mhendisinin uygun grecei
yerlere 1 m yksekliinde, tabakalar halinde depolanacak ve her tabakann zerine 0,5 m kalnlnda toprak
malzemesi getirilecektir.
Depoda yer alan byk atk malzeme paralar daha kk hale getirilecektir. Bylece deponun youn ve en
az bolukta olmas salanacaktr. Oluturulan depolara gerekli eim ve ev verilerek yzey sularnn drenaj
salanacak ekilde dzenleme yaplacak ve evre ile uyumlu hale getirilecektir.
201 / 2


202 / 1
KISIM 203
203. ZAYIF ZEMNLER

203.01 Tanm
Tablo-203-1de belirtilen niteliklerin tmn birden salayamayan btn kaz malzemeleri Zayf Zemin
olarak nitelendirilmektedir.
Tablo-203-1 Uygun Nitelikli Kaz Malzemesi
Deney
artname Limiti
Deney Standard
Likit Limit (LL)
60
TS 1900-1
AASHTO T 89
Plastisite ndeksi
35
TS 1900-1
AASHTO T 89
1,450 t/m3
TS 1900-1
AASHTO T 89
Maksimum Kuru Birim

Hacim Arlk
(Standart Proctor) *
* PI 6 ve CBR > 10 olan doal cruf ve tflerde bu art aranmayacaktr.
203.02 Zayf Zeminlerin Tespit Edilmesi

Zayf zeminler, iletme sresince yol styapsnda ve yol yaplarnda (dolgu, yarma, kpr, viyadk, tnel
vb.) problem karaca tespit edilen zeminlerdir. Zayf zeminler, proje aamasnda ve yapm aamasnda
aada belirtilen yntemlerle tespit edilecektir.
203.02.01 Zayf Zeminlerin Proje Aamasnda Tespit Edilmesi
Yol gzerghnn belirlenmesi ve projelendirilmesi srasnda yaplan aratrma almalarna gre (sondaj,
aratrma ukuru, yzey jeolojisi) yol ve yol yaplar altnda yer alacak zayf zeminlerin,
Nitelii (CL, CH, OH, vb.),
Kalnl,
Zamana bal oturma zellikleri,
Stabiliteyi etkileyecek kayma dayanm parametreleri,
ime potansiyeli,
belirlenecektir.
Zayf zemin tabakasnn kazlp atlamayacak kalnlklarda olmas (kaz stabilitesi, su altnda alma zorluu,
uzun tulde kbaj art) durumunda ileri iyiletirme yntemleri projelendirilerek uygulanacaktr.
203.02.02 Zayf Zeminlerin Yapm Aamasnda Tespit Edilmesi
Proje aamasnda yaplan aratrma almalar srasnda tam olarak belirlenemeyen veya yol geniletmeleri
srasnda, s kalnlktaki alvyon geilerinde, yer alt su seviyesi (Y.A.S.S)nin yzeye yakn olduu
durumlarda veya yzey gllenmeleri olan ova geilerinde, bitkisel rt kazs srasnda karlalan bu tr
zayf zeminlerin zellikleri, kalnlklar, kayma dayanm parametreleri sondaj ve/veya aratrma ukuru
alarak ve alnan rneklere yaplacak laboratuvar deneyleri ile belirlenecektir.
Bu veriler dorultusunda gereken durumlarda zel projeler yaplarak uygulanacaktr. Zayf tabi zemin

203 / 1
KISIM 203
KISIM 203
tabakas, tespit edilen alandan belirtilen derinlikte kazlarak kaldrlp, kontrol mhendisi tarafndan gsterilen
yerlere tanacak ve dier kaz malzemelerinden ayr bir yerde depo edilip muhafaza edilecektir.
203.03 S, Zayf Zemin Geileri
Yer alt Su Seviyesinin Yzeye Yakn Olmas Durumu:
Yer alt suyunun yzeye yakn olmas durumunda yol taban iin nerilen drenaj iltesinin iki kriteri salamas
gerekir.
1. Filtrasyon Kriteri : Drenaj salanan zemin tanelerinin drenaj malzemesini tkamamas,
2. Permeabilite Kriteri : Drenaj malzemesinin suyu geirebilme zelliinin olmas.
Filtre malzemeleri iin filtrasyon kriterleri Tablo-203-2de verilmektedir.
Tablo-203-2 Filtrasyon Kriterleri
nce Filtre Malzemesi Gradasyonu

Elek Akl (in, No)
Geen Malzeme (%)
3/8 (9,5)*
100
No.4 (4,75)*
95 100
No.16 (1,18)*
45 80
No.50 (0,300)*
10 30
No.100 (0,15)*
2 10
* Parantez ierisinde mm olarak verilmitir.
Tablo-203-4 Kaba Filtre Malzemesinin zellikleri

Kaba Filtre Malzemesi Gradasyonu
Z = Tabii Zemin
F = Filtre Malzemesi
Elek Akl (in, No)
Geen Malzeme (%)
D15F 5 D85Z
1 (25)*
100
D15F 20 D15Z
3/4 (19)*
80 - 90
D50F 25 D50Z
Dolgu tabannda niform (D60Z / D10Z 1,5 ise) tabii zeminler iin;
filtrasyon kriterleri : D15F 5 D85Z
Tablo-203-3 nce Filtre Malzemesinin zellikleri
D15F 6 D85Z
3/8 (9,5)*
30 - 70
No.4 (4,75)*
15 - 45
No.8 (2,36)*
0 - 10
No.10 (2,00)*
Dolgu tabannda yer alan iyi derecelenmi (D60Z / D10Z 4 ise) tabii zeminler iin;
filtrasyon kriterleri : D15F 20 D15Z
D15F 40 D15Z
permeabilite kriteri : D15F 5 D15Z

b. Yksek plastisiteli kil olan blgelerde drenaj amal rgsz tip geotekstil ile birlikte doal veya krmata
filtre malzemesi kullanlabilecektir.
Doal ince malzeme bulunamamas durumunda, ince filtre malzemesi yerine Tip-A drenaj amal rgsz tip
geotekstil kullanlacaktr. Bu durumda kaba filtre malzemesi yerine Tip-I veya Tip-II malzeme kullanlacaktr.
D15F: Filtre malzemesinin % 15inin getii elek ap

D50F: Filtre malzemesinin % 50sinin getii elek ap
Drenaj amal rgsz tip geotekstil (Tip-A) kullanlmas durumunda;
D15Z: Zemin malzemesinin % 15inin getii elek ap

D50Z: Zemin malzemesinin % 50sinin getii elek ap
Tablo-203-5 TP-I Malzeme
D65Z: Zemin malzemesinin % 65inin getii elek ap
TP-I Malzeme
Karayolu yapmnda drenaj tabakas, gerekli malzemenin temini, ekonomiklii gz nne alnarak eitli
yntemlerle tekil edilecektir.
nce ve kaba filtre malzemesi Tablo-203-3, Tablo-203-4,
Tip-I, Tip-II malzeme ve geotekstil Tablo-203-5, Tablo-203-6,
Kum ilte.
a. Tablo-203-3 ve Tablo-203-4de gradasyonlar verilen ince ve kaba filtre malzemeleri olarak ncelikle
doal malzemeler (gerektiinde ykanm ve elenmi) kullanlacaktr.
203 / 2

Elek Akl (in, No)
Geen Malzeme (%)
2 1/2 (63)*
100
1 1/2 (37,5)*
85 - 100
3/4 (19)*
0 - 25
3/8 (9,5)*
0-5

203 / 3
KISIM 203
KISIM 203
Drenaj amal rgsz tip geotekstil (Tip-A) kullanlmas durumunda;
Tablo203-7 (devam)
Tablo-203-6 TP-II Malzeme

Deneyler
TP-II Malzeme
Elek Akl (in, No)
Geen Malzeme (%)
3 (75)*
100
1 1/2 (37,5)*
70 - 100
3/4 (19)*
40 - 100
3/8 (9,5)*
20 - 70
No.4 (4,75)*
0 - 40
No.8 (2,36)*
0 - 12
No.200 (0,075)*
0-3
Geotekstil bohal sistemde doal kaba filtre malzemesi yerine, krmata kullanlmas
durumunda ise teknik bakmdan, krmatan keli yapda olmas nedeniyle kenetlenmenin fazla
olmas, permeabilitenin dmesi ve keli krmata malzemenin geotekstile zarar vermesi gibi
olumsuzluklar gznne alnmaldr.
zellikle yksek plastisiteli kil olan blgelerde krmata drenaj sistemlerin tkanmasna kar
geotekstilin kullanlmas halinde geotekstilin yrtlp hasar grmemesi iin geotekstil malzemesi
zerine 20-30 cm kalnlnda dere malzemesi serilmeli veya dayanm yksek (Tip-B) olan
geotekstil kullanlmaldr.
Drenaj amal geotekstil aadaki Tablo-203-7de belirtilen artlar salayan, niform kalnlk ve yzey
dokusuna haiz, rgsz, polipropilen sl ilemden gemi geotekstil olacaktr.
Tablo203-7 Drenaj Amal rgsz, Polipropilen Geotekstil Tipleri ve zellikleri
Geotekstil Tipi
TP-A
TP-B
Deney Standard
Birim Arlk (min.)
g/m
reticinin Beyan Ettii Birim

Arlk *
TS EN ISO 9864
Kalnlk 2 kPa Basn Altnda

(min.)
mm
reticinin Beyan Ettii Kalnlk*
TS EN ISO 9863-1
ekme Dayanm (min.)

(MD / CMD)
Maksimum Ykteki Uzama
(min.)
(MD / CMD)
203 / 4
TP-B
Deney Standard
1.700
3.500
TS EN ISO 12236
Koni Drme Deneyi

(maks.)
mm
25
10
TS EN ISO 13433
Edeer Gz Akl (min.)

O90
mm
0,10
0,08
TS EN ISO 12956
m/s
l/m2s
0,09
90
0,05
50
TS EN ISO 11058
Permeabilite, Dzlemde
VI H50
q
Yeralt suyu drenaj sisteminde, ince ve kaba filtre malzemesi olarak Tablo-203-3 ve
Tablo-203-4de verilen gradasyona uygun doal malzeme (dere malzemesi vb.) filtrasyon ve
permeabilite kriterlerinin salanmas asndan geotekstil bohal krmataa gre daha uygun
olup, tercih edilmelidir.
Birim
TP-A
Delinmeye Kar Dayanm

(Statik Delme Deneyi) (min.)
Deneyler
Birim
kN/m
10 / 11
20 / 25
TS EN ISO 10319
50
50
TS EN ISO 10319

MD: (Machine Direction) retim Yn,

CMD: (Cross Machine Direction) retim Ynne Dik Yn,
Deneye gnderilen numunelerde MD / CMD ynleri grnr bir ekilde iaretlenmi olacaktr.
retici / Malzeme tedarikisi malzemeyle ilgili teknik bilgileri sunacaktr.
* malat boyunca retilen malzemede homojenlik iin bu art aranacaktr.
c. Aada Tablo-203-8de gradasyonu verilen kum ilte kullanlarak; kum iltenin ekonomik olmamas
halinde, drenaj malzemesi ve zeminin dane boyutu dalmlarnn tesbiti ile filtrasyon ve permeabilite
kriterlerini salayan ekonomik drenaj malzemesi kullanlarak, drenaj iltesi tekil edilir.
Tablo-203-8 Kum ilte Gradasyonu
Elek Akl (in, No)
Geen Malzeme (%)
3/8 (9,5)*
80 - 100
No.8 (2,36)*
5 - 50
No.30 (0,6)*
0 - 20
No.50 (0,3)*
0-5
203.04 Yzeyde Gllenme Nedeniyle Oluan Tama Gc Zayf Zemin Geileri

Yeralt Suyunun Olmamas Durumu:
Yer alt suyu olmayan fakat yzey gllenmeleri nedeniyle oluan tama gc yetersizliklerini nlemek
amacyla zayf zemin syrlr ve kazlarak atlan kesime Aada Tablo-203-9da gradasyonu verilen Serbest
Drenaj Malzemesi getirilir. Serbest drenaj malzemesi yzeyden itibaren dolgu tabannda 30-40 cm suyun
iki tarafa gemesini salamak amacyla ykseltilir veya ev dibi geirimsiz kil ile kaplanr. Bu kesimde yol
yapmnda kullanlan dolgu malzemesi granler nitelikli, geirimli ise, yzeyden itibaren dolgu tabannda
serbest drenaj malzemesi kullanlmasna gerek yoktur.

203 / 5
KISIM 203
KISIM 203
Tablo-203-9 Serbest Drenaj Malzemesi Gradasyonu

Elek Akl (in, No)
Geen Malzeme (%)
3 (75)*
100
1 1/2 (37,5)*
70 - 100
3/4 (19)*
40 - 100
3/8 (9,5)*
20 - 70
No: 4 (4,75)*
0 - 40
No: 8 (2,36)*
0 - 12
No: 200 (0,075)*
0-3
Yeni iyiletirme
tabakas
Mevcut iyiletirme
tabakas
203.05 Yarma Tabanlarnda ime zellii Olan Zayf Zemin Geileri

Yarma tabannda ime zellii olan zemin olmas durumunda, zeminin ime yzdesi ve ime basnc
laboratuvar deneyleriyle tayin edilir. Esnek styap yaplmas durumunda yol trafie aldktan sonra
styapnn bozulmamas iin, ime nedeniyle oluacak deformasyon en fazla
5 cm olmaldr.
a. ime zellii olan zemin kalnl sondaj veya aratrma ukuru ile tespit edilir.
b. Elde edilen ime basnc ve ime yzdesi deerleri ve ien zemin kalnl kullanlarak, bu
zeminin su almas durumunda ne kadar iecei tespit edilir.
c. imenin kabul edilebilir snrlar iinde kalmasna karlk gelen ime yzdesi iin gerekli, ime
basnc bulunur.
d. Hesaplanan yke gre styap tabanna getirilecek ime zellii olmayan malzeme kalnl
belirlenir.
e. Su giriinin yol tabanna en fazla 1,5 m yaklamas salanarak, gerekli hallerde yarma evi dibine
hendek drenaj yaplmaldr.
Zayf zemin geilerinde gerek yer alt suyunun drenaj iin drenaj tabakas tekilinde, gerekse yzey
gllenmelerinden yolun etkilenmemesi iin iyiletirme tabakas oluturulmasnda, sistemin tm yol tabannda
btn olarak almas salanmaldr.
Yeni yaplan yollarda, sz konusu drenaj veya iyiletirme tabakas, problemli kesimin tamamnda yaygn,
ilte eklinde veya sistematik olarak, yolu enine kesecek ekilde uygulanabilir. Mevcut yollarn standardnn
ykseltilmesi veya blnm yollara dntrlmesi durumunda, mevcut yol altnda bu tip bir drenaj veya
iyiletirme tabakas olup olmad aratrlmal, var ise, yeni yaplan kesimle balants yaplmaldr. Yok ise;
eski yol altnda aralkl kaz ile sistemin btnl salanmal veya yeni iyiletirme tabakas tabannda yol
dna eim verilerek eski yol altna suyun gitmesi engellenmelidir.
Mevcut yollarn iyiletirilmesi veya blnm yol haline getirilmesinde yol gvdesinin oluturulmas ekil203-1de gsterilmitir.
ekil-203-1 Mevcut Yollarn yiletirilmesi veya Blnm Yol Haline Getirilmesinde Yol Gvdesinin
Oluturulmas
203 / 6


203 / 7
KISIM 203
KISIM 203
203.06 leri Zemin yiletirme Yntemleri
Bantlarn yerletirilmesi srasnda zeminde rselenmenin en az olmasna zen gsterilecektir.
Zayf zeminin kalnlnn fazla olduu, s kaz, iyiletirme tabakas ile zlemeyen problemlerde; n
ykleme, srarj, dey dren, enjeksiyon, geosentetik kullanm vb. ileri zemin iyiletirme yntemleri tek
bana veya s zemin iyiletirme teknikleri ile beraber kullanlacaktr.
lerleme hi bir ekilde den arlk (ahmerdan) yntemiyle yaplmayacaktr.
leri zemin iyiletirme yntemlerinden uygulanacak yntemi belirlemeden nce, iyiletirilecek zayf zemin
kalnl sondajlarla belirlenmeli, arazi SPT, CPT vb. ve ileri laboratuvar deneyleri ( eksenli basn,
konsolidasyon vb.) ile zemin kayma dayanm ve oturma zelliklerinin belirlenmesi ve proje hazrlanmas
gereklidir.
n Ykleme: Yapnn inasndan nce zeminin genellikle yayl toprak yk ile yklenmesi.
Srarj: Zemine daimi olarak etkileyecek yap yk zerinde ekstra yk uygulanmas.
Kademeli Ykleme: Zeminin tayabilecei ykseklikte dolgunun aamal ina edilmesidir. Her aamada
belirli dolgu ykseklii altnda zemin oturmalarnn tamamlanp kayma dayanm istenen deere ulamasndan
sonra dolgunun proje kotuna ykseltilmesi olarak tanmlanmaktadr.
Bu yntemlerle yaplacak imalat srasnda oturma kolonlar ve plakalar yerletirilerek lmler alnmaldr.
203.06.01 Yaklam Dolgular Taban Zemininin Dey Bant Dren Yntemi le yiletirilmesi
203.06.01.01 Tanm
Dolgularn taban zemininin iyiletirilmesi, oturmalarn hzlandrlmas amacyla uygulanan ileri zemin
iyiletirme yntemlerinden birisi de dey bant dren yntemidir. Dey bant dren yntemi uygulama esaslar
ve ilem sras aada verilmektedir.
203.06.01.02 Yapm artlar
Dolgu taban zemini; bitkisel toprak syrmas yapldktan sonra enine su dearjna izin verecek ekilde
minimum % 3 at eiminde verilecek ekilde hazrlanacaktr.
Hazrlanan dolgu taban zemini zerine kum ilte malzemesinin ilk 25 cmlik tabakas getirilecek ve serilip
sktrlacaktr.
Mandrel; bant dreni uygulama srasnda yrtlmaya, kesilmeye ve anmaya kar koruyacak ve gerekli
derinlie inildikten sonra mandrel yukarya ekilecektir.
Mandrel kesit alan dikdrtgen veya ekenar drtgen olup, toplam boyda kesit alan 80 cm2yi gemeyecektir.
Mandrelin bal olduu ekipmann kapasitesi bant dren uygulamas iin yeterli olacaktr.
Bant dreni yerletirme ilemi tamamlandktan sonra daha nce yerletirilmi olan 25 cmlik kum iltenin
kirlenme nedeni ile artname dna kp kmad kontrol edilecek, bu ilk tabaka ilte malzemesi kirletilerek
artname dna km ise yenilenecektir, artname dna kmam ise ilk 25 cmlik kum ilte zerinden
itibaren, bant 20 cm daha yukardan kesilecek ve kum iltenin son 25 cm lik tabakas serilecektir. Bu ilem
sonucunda toplam kalnl 50 cm olan kirlenmemi (No.200 < % 3) kum ilte elde edilip edilmedii kontrol
edilecektir.
Yol ekseninin aliymanda olmas durumunda; bant dren uygulamasnn her iki tarafnda kum iltenin tayaca
sular toplayp dearj edecek yeterli kapasitede beton kaplamal kanallar ina edilecektir. Yol ekseninin kurpta
olmas durumunda kanal deveri aa ynde tek tarafa yaplabilecektir.
203.06.02 Ayrma Amal Geotekstil Kullanm
203.06.02.01 Tanm
Bu ksm; projede belirtilen veya dare tarafndan gsterilen yerlerde, yol dolgusu altnda kullanlan ve
farkl zellikteki iki zemini birbirinden ayrmak ve birbiri iine nfuz etmesini nlemek amacyla geotekstil
kullanmn kapsar.
Ayrma amal geotekstilin birinci fonksiyonu ayrma olup kuvvetlendirme deildir. Geotekstiller, zayf
zeminlerin iyiletirilmesi ve kaplamasz yollarn tama glerinin artrlmas iin kullanldklar zaman
geotekstilden istenen zellikler tabii zeminin mukavemet zelliklerine ve tatlarn dingil yklerine bal
olup, bu ksm bu hususlar kapsamamaktadr.
203.06.02.02 Malzeme
Dey bant drenler aada belirtilen hususlara uyularak, serilen ilk kum ilte tabakas zerine yerletirilecektir.
Bant dren aplikasyon noktalar, projede belirtilen noktalardan 15 cmden daha fazla amayacaktr.
Ayrma amal olarak kullanlacak geotekstilde Tablo-203-10da belirtilen mekanik ve hidrolik zellikler ile
aada sralanan genel zellikler aranacaktr.
Prefabrik sentetik bant drenler bir mandrel veya ceket yardmyla, yrtlmadan zemin ierisinde gerekli proje
derinliine indirilecektir. Ancak arazide, skan tabakaya projede belirtilen derinlikten daha nce veya sonra
rastlanmas durumlarnda, bant dren boylar kontrol mhendisinden izin alnarak revize edilecektir.
Ayrma amacyla kullanlacak geotekstilin tipi; altnda kullanlacaklar dolgunun ykseklii, trafik yk
ve dolgu malzemesi ve taban zeminin zelikleri dikkate alnarak belirlenecektir. Bu projelendirmede,
kullanlacak geotekstilde aranan mekanik ve hidrolik zellikler tespit edilecek ve malzeme bu zellikleri
salayacak ekilde Tablo-203-10da verilen A, B, C tiplerinden birisi olarak seilecektir.
Bant yerletirme iin sabit yk ve sabit hz, minimum 15 cm/s seilecektir. Ancak zeminde Standart
Penetrasyon Testi (SPT) N Deeri yksek tabakalarla karlaldnda vibrasyon etkisi kullanlabilecektir.
Vibrasyon yetersiz kaldnda n delgi yaplacaktr. n delgi yaplmas durumunda, n delgi derinliine kadar
delik alr almaz tercihen bant yerletirilmeden nce alan kuyu iine kum ilte malzemesi zelliinde
kum doldurulacaktr. n delgi tercihen burgu (auger) ile yaplacak ve SPT N Deeri yksek n delgi
gerektiren tabaka geildikten sonra burgu ile skabilir zeminde en fazla 60 cm ilerlenecektir.
Projelendirmenin yklenici tarafndan yaplmas halinde hazrlanan proje dare tarafndan incelenecek ve
uygun grlmesi durumunda onaylanacaktr.
Bant drenlerin deyden 6 cm/mden daha fazla sapmamas, yerletirme srasnda dey su terazisiyle kontrol
edilerek salanacaktr.
203 / 8


203 / 9
KISIM 203
KISIM 203
Tablo-203-10 Ayrma Amal rgsz Polipropilen Geotekstil Tipleri ve zellikleri

Deneyler
Birim
Geotekstil Tipi
TP-A
TP-B
TP-C
Deney Standard
Birim Arlk (min.)
g/m
reticinin Beyan Ettii Birim Arlk*
TS EN ISO 9864
Kalnlk 2 kPa Basn Altnda (min.)
mm
reticinin Beyan Ettii Kalnlk*
TS EN ISO 9863-1
kN/m
12 / 14
20 / 25
24 / 30
TS EN ISO 10319
Maksimum Ykteki Uzama (min.)

(MD / CMD)
50
50
50
TS EN ISO 10319
Delinmeye Kar Dayanm

(Statik Delme Deneyi) (min.)
2.300
3.500
4.500
TS EN ISO 12236
Koni Drme Deneyi (maks.)
mm
22
10
TS EN ISO 13433
Edeer Gz Akl (min.) O90
mm
0,08
0,08
0,08
TS EN ISO 12956
Permeabilite, Dzlemde
VI H50
q
m/s
l/m2s
0,08
80
0,05
50
0,04
40
TS EN ISO 11058
ekme Dayanm (min.)

(MD / CMD)
MD : (Machine Direction) retim Yn,

CMD : (Cross Machine Direction) retim Ynne Dik Yn,
* malat boyunca retilen malzemede homojenlik iin bu art aranacaktr.
203.06.02.03 Standart Deney Metotlar

Geotekstiller ncelikli olarak yrrlkteki Trk Standartlarna (TS ve TS EN), Trk Standartlarnn yan
sra gerekmesi halinde Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl tarafndan uygun grlen yabanc lke
standartlarnda ( DIN, ASTM, AASHTO vb.) belirtilen esaslara gre deneye tabii tutulacaktr. Burada
belirtilmemi herhangi bir deney standard, firmann teklifi ve darenin uygun grmesi halinde kullanlabilir.
Yeni deney standartlarnn kullanlmas halinde artname limitleri, sz konusu yeni standartlara gre
deerlendirilecektir. Teklif edilen yeni deney standartlarnn darece uygun grlmemesi halinde yklenici
bu artnamede esas kabul edilen deney standartlarna uymak zorundadr.
Kullanlacak ayrma amal geotekstilin kalite kontrolnn yaplmas amacyla satn alnan toplam geotekstil
rulo saysna gre belirlenen saydaki rulo, deney amacyla ayrlacak ve bu rulolarn her birinden 5 adet
numune alnarak deneylere tabi tutulacaktr. Laboratuvar deney sonularna gre her rulodan alnan 5 adet
deney numunesinin sonular ortalamas artname limitlerini salyorsa o partideki geotekstiller kabul
edilecektir. artname limitlerini salamayan rulonun bulunmas halinde ikinci defa numune rulo seimi
yaplarak ilem tekrarlanacaktr. Deney sonular ortalamas artname limitlerini salyor ise o partideki
geotekstil kabul edilecek artname limitlerini salamyor ise reddedilecektir.
dare; geotekstil malzeme numunelerini yklenici adna ve masraflar yklenici tarafndan karlanmak
zere tercihen akredite olmu bir laboratuvarda n denemelere tabi tutarak test edebilecektir. Ayrca dare,
uygulama srasnda da kullanlan geotekstilden numune alarak, tercihen akredite olmu bir laboratuvarda
gerekli grd deneyleri yaptrabilecektir.
Ayrma amal rgsz tip geotekstillerin kalite kontrolnn tespiti amacyla uygulanacak deney standartlar
Tablo-203-10da belirtilmitir.
203.06.02.04.01 Yzeyin Hazrlanmas
Geotekstil rgsz (Non woven), niform kalnlk ve yzey dokusuna haiz, polipropilen geotekstil olacaktr.
Geotekstiller ultraviyole nlarna kar kuvvetlendirilmi, eskimeye, rmeye, zclere, zeminden
oluan herhangi bir kimyasal reaksiyona kar dayankl olmaldr. Ayrca, asit, alkali, bakteri ve dier
mikroorganizmalara kar da dayankl olmaldr.
Geotekstilin mukavemet karakteristikleri zerine, slanmann olumsuz bir etkisi olmamaldr.
Geotekstiller kolay tanabilir ve serilebilir olmaldr. Tama ve depolama srasnda geotekstil rulolar
herhangi bir hasar nleyecek ekilde paketlenmi olmaldr. Her geotekstilin rulosu etiketlenmeli ve kalite
kontrolnde rnn tanmlanmas iin iaretlenmelidir.
Geotekstiller PH deeri 2-13 arasndaki kimyasal maddelere kar mukavemetli olmaldr.
Geotekstillerin hemen kullanlmas halinde Ultraviyole (UV) nlarna kar mukavemet art aranmayacaktr.
Iktan zarara uramayan hassas geotekstillerin zeri retimden yerletirme safhasna kadar almamaldr.
Yerletirme srasnda geerli olarak a maruz kalma sresi 5 saati gememelidir.
Geotekstilin yerletirilecei zeminin mukavemeti dikkate alnmakszn zeminin zeri aa ve allardan

temizlenecek, yeterli dzgnlk salanarak silindirle sktrlacaktr. Geotekstilin yerletirilmesi ve hizmeti
srasnda zarara uramamas iin geotekstilin yerletirilecei zeminde keskin kntlar olmamaldr.
203.06.02.04.02 Geotekstilin Serilmesi
Geotekstil, hazrlanm yzey zerine rulo halinde getirilip iki ii tarafndan serilmelidir. Geotekstilin
serilmesi srasnda geotekstil ile yzeyin srekli olarak temas halinde bulunmas salanmaldr.
ok yumuak taban zeminlerinde (CBR 1) geotekstilin serilmesi ve dolgunun yerletirilmesi arazide bir
ankraj noktas tesisi iin daha salam bir zeminden balamaldr. Bu noktadan itibaren geotekstil rulosu
daha yumuak olan kesime doru alarak serilebilir.
Geotekstilin rzgarl ortamda serilmesi halinde; geotekstil zerine dolgu malzemesinin yerletirilmesine
kadar geecek sre iinde geotekstil zerine talar yerletirilerek, arlk oluturulacak, geotekstilin rzgar
tesiriyle hareket etmesi nlenecektir.
203.06.02.04.03 Birleimler
Rulolar halinde serilen geotekstillerin enine ve boyuna birleimleri birbiri zerine bindirme, ift tel veya el
diki makinesiyle dikmek suretiyle salanacak ve bu ilem yerletirme srasnda yaplacaktr.
Geotekstiller, serme srasnda Tablo-203-11de belirtilen taban zeminin mukavemetine bal olarak
0,25-1,0 m arasnda ve yan-yana birbiri zerine bindirilecektir.
203 / 10


203 / 11
KISIM 203
KISIM 203
Tablo-203-11 Geotekstillerin Bindirme Miktarlar

Taban CBR deeri (%)
nerilen Bindirme (m)
CBR > 2
0,50
0,5 < CBR 2
0,75
CBR 0,5
1,00
Geotekstil zerine dolgunun yerletirilmesi srasnda, geotekstilin kayarak yer deitirmesini nlemek iin
yerletirilecek geotekstil bir nce serilmi olan geotekstilin altna yerletirilmelidir.
203.06.02.04.04 Dolgunun Yerletirilmesi
Serilen geotekstil zerine yerletirilecek olan dolgunun ilk tabakas, ngrlen skm tabaka kalnln
salayacak ekilde bir defada sktrlacaktr. Dolgu malzemesini tayan damperli kamyonun geotekstile
zarar vermesini nleyecek ekilde malzeme boaltlacaktr. Boaltlan malzeme paletli bir serici (buldozer)
ile serilmelidir.
Bir defada serilecek malzemede yeterli skmann salanamamas durumunda malzeme iki ayr tabaka
halinde serilip sktrlacaktr. Taban topranda meydana gelebilecek ar gerilmeleri nlemek iin ilk
serilen tabaka yeterli kalnlkta olmaldr.
Serilme ilemi srasnda taban toprann ve geotekstilin sktrmadan nce ar gerilmeye maruz kalmamas
iin sericinin ba hafife yukarda tutulmaldr. Bu ileme, geotekstil tamamen dolgu malzemesiyle
kaplanana kadar devam edilmelidir.
ok yumuak tabanda geotekstilin yer deitirmemesine ve taban toprann ar gerilmeye maruz
kalmamasna dikkat edilmelidir.
203.06.02.04.05 Dolgunun Sktrlmas
Stabiliteyi tam olarak salamak iin dolgu malzemesi istenilen dizayn kalnlnda ve yeterli younlukta
sktrlmaldr. lk sktrma ilemi paletli sericinin dier dolgu malzemesinin getirilmesini beklerken
serilen malzeme zerinde ileri geri hareketi srasnda salanacaktr. Daha sonra ise malzeme naklini yapan
damperli kamyonlar ilk stabiliteyi salayacaktr. Son sktrma vibrasyonlu silindirle yaplmaldr. lk nce
birka pas vibrasyonsuz geen silindir daha sonra tamamen vibrasyonlu olarak geirilmelidir.
Son sktrma srasnda zayf noktalarn ortaya kmas, bu noktalardaki malzeme kalnlnn yetersiz
olduunu gsterecektir. Kamyonlarn geii ile meydana gelen tekerlek izlerinin bulunduu kesimler tesviye
edilmemelidir. Bu kesimlere malzeme ilave edilerek yeniden sktrlmaldr.
203.06.03 Yksek Basnl Har (Jet Grout) Uygulamas
203.06.03.01 Tanm
Yksek Basnl Har (Jet Grout) Uygulamas; uygun ekipman kullanlmak suretiyle zeminde projede
ngrlen ap ve derinlikte delik delinerek mevcut zemin yapsnda, ngrlen apta zemin-imento karm
kazk-(Jet Grout) kolon (soilcrete) elde edilmesidir.
Yksek Basnl Har (Jet Grout) kolon imalatnda kullanlacak malzemeler ile ilgili zellikler aada
verilmitir.
203 / 12

Yksek Basnl Har (Jet Grout) ynteminde; 90-100 mm apnda delgi ile projede belirtilen veya kontrol
mhendisince istenilen derinlie kadar inilmekte, bu derinlikte Yksek Basnl Har ekipman zerinde
bulunan 1,5-3,5 mm apndaki 1-4 adet delikten imento/su karm yksek hzla zemin ierisine jet
halinde verilmektedir.
Bu esnada delgi takm sabit bir hzla dnerek yukar doru ekilmekte ve zemin ierisinde, zemin artlar ve
uygulama parametrelerine bal olarak projesinde belirtilen apta Jet Grout kolon elde edilmektedir.
203.06.03.03 Yksek Basnl Har (Jet Grout) Yapm Yntemleri
203.06.03.03. 01 JET-1 Yntemi
En basit ve yaygn Yksek Basnl Har (Jet Grout) yntemi olup, delgi ve enjeksiyon ilemleri ayn tijle
gerekletirilmektedir. Bu sistemde jetleme enjeksiyonu, 300-600 barlk yksek basnla tij ierisinden
yaplmaktadr. Jet-1 yntemi ile kil zeminde minimum 60 cm, kum-akl zeminde 100 cm apa kadar
kolon elde edilmektedir. Kolonlarn, karot numunesi zerinde kesit kapasiteleri minimum 15 kg/cm2 olduu
gsterilmelidir.
203.06.03.03.02 Haval JET-2 Yntemi
Bu yntemde delgi ile yksek basnl enjeksiyon ekipman konsantrik i ie iki ayr borudan olumaktadr.
Bu yntemde imento/su karm 300-600 bar basnla iteki borunun ortasndaki delikten verilirken dtaki
boru ile iteki boru arasndaki boluktan 8-12 bar basnl hava zemine verilmektedir. Basnl hava, srtnme
srasnda oluan kayplar azaltarak zemin imento karm kolon aplarnda % 60-80 oranlarna ulaan bir
arta neden olur. Bu yntemle elde edilecek Yksek Basnl Har kolon ap 100-120 cm ve karot numunesi
zerinde kesit kapasitesi minimum 16 kg/cm2 olmaldr.
203.06.03.04 Yksek Basnl Har (Jet Grout) Kolon malat
malat yaplacak, Yksek Basnl Har kolonlarnn tipik uygulama ekli ve kolon boylar projede
belirtildii gibi olmaldr. alma, dare tarafndan gsterilen ve teslim edilen alan dahilinde yaplacaktr.
nce alma sahas tesviye edilecek ve makinenin yryecei temiz bir platform tekil edilecektir. Projede
belirtilen imalat akslarnn aplikasyonu yaplacak ve Yksek Basnl Har yaplacak noktalar platform
zerine iaretlenecektir.
203.06.03.05 Yksek Basnl Har (Jet Grout) Kolon ap
Jet Grout kolon ap, jet-1 uygulama yntemi iin killi zeminde minimum 60 cm, kumlu zeminde ise
80-100 cmdir. Jet -2 uygulama yntemi iin minimum 120 cmdir. Bu kolon apnn elde edilmesi iin
uygun yntem uygulanacaktr. Bu amala sahadaki mevcut zemin artlar da dikkate alnarak seilecek ve
kullanlacak ynteme uygun, alma basn aralklar ile meme aplar ve takm geri ekme hz belirtilecektir.
Asl uygulama balamadan nce sahann 6 ayr blmnde ayr parametreler kullanlmak suretiyle yaplacak
6 adet deneme kolonlarnda ap kontrol yaplacak, karot numuneleri alnp 28 gn sonra krlarak, istenilen
kesit mukavemetine ulap ulamad belirtilecektir. Bu deneylerden elde edilecek sonulara gre asl
uygulamaya balanlacaktr.
203.06.03.06 Yksek Basnl Har (Jet Grout) Kolon Boylar
Her blgede ve her tipte yaplacak imalatlara ait Yksek Basnl Har kolon boylar projede belirtilecektir.
Deneylerde uygulanacak boylar mevcut alma platformu kotundan olmak zere plan zerinde gsterilecektir.
Projede belirtilen Yksek Basnl Har kolon boylarna ulamas mmkn olmaz ise bu durum yazl olarak
dareye bildirilecektir. Her halkarda projede gsterilen boylar salayacak Yksek Basnl Har kolon
ekipman ve imal yntemi kullanlacaktr.

203 / 13
KISIM 203
KISIM 203
203.06.03.07 Yksek Basnl Har (Jet Grout) Kolonlarnn Deylii
203.06.03.10 Yer Alt Engelleri
Yksek Basnl Har kolon deliinin oluturulmas esnasnda delgi ucu mmkn olduunca dey bir
konumda tutulacak ve deyden sapma % 1den daha fazla olmayacaktr.
Daha nceden bilinen ve yzeye yakn seviyelerde grlebilecek engeller Jet Grout yapm ilerinin
balamasndan nce dareye bildirilecektir.
203.06.03.09 Malzemeler
Uygulama srasnda yer altnda bilinmeyen bir engelle karlalmas halinde dare ile birlikte bu engelin
giderilmesi veya Jet Grout kolon uygulama eklinin deitirilmesi konusunda bir inceleme yaplacaktr.
Engelin kaldrlmasna karar verilmesi durumunda, darenin talimat ile yklenici engeli kaldracak ve
boluu uygun grlen malzeme ile dolduracaktr.
imento:
Enjeksiyon karmnda kullanlacak imento Jet Grout ekipmanna uygun imento silosu ile dkme imento
olarak temin edilecektir. Bu aamada imento snf belirtilmemekle beraber, Jet Grout kolonda ngrlen
kesit mukavemetini salayacak imento snf kullanlacaktr.
Kullanlacak imentonun Blaine deeri 3.200-4.000 cm2/g arasnda olacak ve iindeki trikalsiyum alminat
arlka % 3,5dan fazla olmayacaktr.
Su:
Enjeksiyon karmnda kullanlacak su, tortu ve yabanc kat maddelerden arndrlm olacaktr.
Enjeksiyon:
203.06.03.11 Yksek Basnl Har (Jet Grout) Kolon Kaytlar

Yksek Basnl Har uygulamas srasnda elde edilecek bilgileri kayt altna almak iin hazrlanacak uygun
dzendeki bir Form, iin balangcnda yklenici tarafndan darenin onayna sunulacaktr.
Yaplan her Yksek Basnl Har kolonu iin bir kayt tutulacak ve bu kaytlar gnlk rapor ekinde
yklenicinin ibanda yetkili mhendisinin imzas ile dareye ulatrlacaktr. Bu kaytlarda;
Yksek Basnl Har kolon referans numaras,
Delginin yapld tarih,
Yksek Basnl Harcn yapld tarih,
Enjeksiyon karmnda, su/imento oran 2/1-1/1 arasnda olacak ve projede bu deer gsterilecektir.
Kolonlarda elde edilecek basn mukavemeti projede ngrlen deeri salayacak ekilde Jet Grout mikser
ve dinlendirici tanklarnda hazrlanacaktr. Kesin szdrmazl salamak amacyla, laboratuvar sonularna
gre belirlenecek miktarda enjeksiyon karmna bentonit, sodyum silikat ve gerektiinde kalsiyum klorr
gibi katk maddeleri ilave edilecektir.
Yksek Basnl Har (Jet Grout) Ekipman:
Jet Grout kolonunda kullanlan enjeksiyon (su + imento) miktar,

Uygulanan basn deeri,
Kullanlan meme aplar,
Yksek Basnl Har takm geri ekme hz,
Delginin ve Yksek Basnl Har kolonunun boyu,
Engeller ve gecikmeler,
Yksek Basnl Har ekipman aadaki makine ve nitelerden oluacaktr.
Kullanlan delgi ular ve darenin gerekli grd dier bilgilere yer verilecektir.
Yksek Basnl Har (Jet Grout) Delgi Makinesi:

Uygulama projesinde ngrlen derinlie kadar, yukardaki yntemlerden biri ile delgi yaplabilecek ve Jet
Grout kolon tekil edebilecek kapasite delgi makinasdr. Delgi makinas komple hidrolik ve istenilen delie
kadar delgi ve Jet Grout ilemini tij ekleyip karmadan bir defada (single pass) yapacak kapasitede ve paletli
olmaldr.
Yksek Basnl Har (Jet Grout) Pompa nitesi:
Jet Grout enjeksiyon karmn istenen apta Jet Grout kolon tekil edebilecek basnta basabilecek yksek
basnl pompadan oluacak Jet Grout pompa nitesidir.
Yksek Basnl Har (Jet Grout) Mikser nitesi:
Jet Grout enjeksiyon karmn istenilen karm orannda tartarak kartracak mikser ve dinlendiriciden
oluan, Jet Grout pompa nitesini beslemeye yeterli kapasitede mikser nitesidir.
Seilen ekipman gerektiinde zeminin kabarmasna mani olmak ve istenilen kazk ap ve mukavemetine
ulamak zere darenin talimat dorultusunda, n ykama (prewashing) gerekletirebilecek nitelikte
olmaldr. Bu yntemle ilave enjeksiyon karmyla uygulamada zeminlerde 200 cm apa kadar Jet Grout
kolon elde edilebilmektedir.
Dier Ekipmanlar: Jet Grout kolon imalat iin gerekebilecek dier yardmc ekipman ile elektrik
kesintilerine karn uygun kapasiteli jeneratrler i sresince sahada bulundurulacaktr.
203 / 14


203 / 15
KISIM 204
204. KAZI LER

204.01 Tanm
Bu ksm; plan ve projelerde gsterilen kot, eim ve enkesitlere uygun olarak yol yapm snrlar dahilinde
yer alan her tr zemin ve kayalarn kazlmasdr. Yapm srasnda dare tarafndan gerek duyularak belirtilen
yerlerde yaplacak kaz ileri de bu kapsamdadr.
204.01.01 Yol Boyunca Yaplacak Olan Btn Kaz leri
Yol boyunca yaplacak kazlar; yol gvdesinin oluturulabilmesi iin yaplan kazlar, yol tabannn oturaca
yerde bulunan ve uygun nitelikte olmayan zayf tabii zemin tabakasnn kaldrlmas iin yaplacak kazlar,
kazdan kan nitelii uygun malzemenin dolgularn tamamlanmas iin yeterli miktarda olmamas halinde
ariyet yerlerinde yaplacak kazlar, sanat yaplar temelleri, drenaj ve su akn salamak iin yaplan
kazlardr.
204.01.02 Yap ve Engeller
Yol gzerghna rastlayan it, parmaklk, bina, duvar, eski sanat yaplar ve herhangi bir ekilde iin
yaplmasna mani olacak engellerin sklp kaldrlmas ileri Ksm 202, naat Alannda Yer alan Yap ve
Engellerin Kaldrlmasnda belirtildii ekilde yaplacaktr.
204.01.03 Temizleme ve Skme
Yol zerinde ve ariyet yerlerinde gereken skme ve temizleme ileri ve bu ilemden dolay ortaya kan
malzemenin ortadan kaldrlmas Ksm 201, Aa Kesme, Kk Skme ve Temizleme lerinde belirtildii
ekilde yaplacaktr.
204.01.04 Kaz Snflar
Jeolojik-jeoteknik ett raporlarnda, plan ve projelerde belirtilen yerlerde yaplacak kaz ileri snflara
ayrlacaktr.
Zemin ve kaya ktleleri kaz zorluu derecesine gre snflara ayrlrken kaz yaplacak kesitte malzemenin
boyutlu geometrisi dikkate alnarak malzemenin madde zelliklerine gre deil ktlesel zelliklerine gre
snflandrma yaplacaktr.
Zeminler snflandrlrken malzemenin sertlii, skl vb. zellikleri dikkate alnacaktr.
Kaya Malzemesi: Salam, krk veya sreksizlik iermeyen kaya maddesi eklinde tanmlanr. Genellikle
birim hacim arlk, deformasyon ve dayanm gibi zellikleri ile temsil edilir.
Kaya Ktlesi: Kayacn ierdii farkl ynlerde gelimi sreksizlikler; eklem, tabakalanma, istozite, fay,
makaslanma zonu vb. sreksizlikler tarafndan ayrlm, salam kaya malzemesinin sreksizliklerle birlikte
bulunduu, dier bir deyile yapsal sreksizlikleri ile birlikte yerindeki kayay tanmlayan bir terimdir.
Kaz ileri aada belirtildii ekilde Genel Kaz ve Kaya Kazs olarak iki grup halinde snflandrlacaktr.
204.01.04.01 Genel Kaz
Kaya kazs dnda yaplan her tr kaz Genel Kaz olarak deerlendirilecektir.
Proje snrlar ierisinde yer alan bitkisel toprak, kum, silt, kumlu kil, akll kil, akl tal toprak ve benzeri
zeminler, su ierii yksek, suyu kolay brakmayan, akc ve kohezyonu yksek nitelikteki zeminler, amur
ta, eyl, yumuak marn, yumuak tfler ile ok ayrm bozumu ve kaya niteliini kaybetmi zeminler
ve hacmi 0,4 m3den kk her cins moloz talar ile kaya paralarnn kazs, esnek styap tabakalarnn
ve bitml sathi kaplamalarn vb. her trl malzemenin kazlmas, yklenmesi ve tanmas bu kaz snf
ierisinde yer alr.
Su ve atmosferik artlarn etkisiyle duraylln kaybedebilecek birimlerde (marn, kilta, serpantin, ist vb.
suya hassas birimler) yarma evlerinde yzey koruyucu sistemler idare izniyle uygulanacaktr. Bu sistemlerin

204 / 1
KISIM 204
KISIM 204
204.02 Malzeme (Ariyet Malzemesi)
detay projelendirilmesi ayrca yaplacaktr.

204.01.04.02 Kaya Kazs
Magmatik, metamorfik ve sedimanter kayalarn kazsdr. Bu kaz ayn zamanda bloklar ve hacmi 0,4 m den
byk her cins kaya paralarnn kazsn da ierir. Kayalar; kayacn ayrma bozuma dereceleri sreksizlik
uzanmlar, sreksizliklerin younluklar dikkate alnarak snflandrlacaktr.
3
Kaya kazs; yumuak kaya kazs, sert kaya kazs ve ok sert kaya kazs olarak snflandrlmtr.
Kaya kazs; krc tabancayla, riperle, dozerle sklerek veya patlayc madde kullanlarak yaplan kazdr.
Kaya kazlarnn snflandrlmas srasnda gerektiinde tek eksenli basn dayanmlar, kaya kalitesi
deerlendirmesi (RQD) deerleri, Q ve RMR kaya ktle snflandrma sistemleri ve Jeolojik Dayanm ndeksi
(GSI) kullanlacaktr.
Ariyet yerleri snrlar kazklarla tespit edilmi bulunacaktr. Ariyet malzemesi, projelerde gsterilen veya
kontrol mhendisi tarafndan uygun bulunarak ariyet alnmas gereken yerlerden alnacak, baka hi bir
yerden ariyet alnmayacaktr. Ariyet malzemesinin ierisinde kk, ktk, al, bitki sap vb. uygunsuz
maddeler bulunmayacaktr.
204.03 Yapm artlar
204.03.01 Temizleme ve Skme
Yol boyunca ve ariyet ve ocak yerlerinde, kazdan nce temizleme ve skme ii yaplmas gereken yerlerde
bu i Ksm 201, Aa Kesme, Kk Skme ve Temizleme lerinde belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
204.03.02 Eskiden Mevcut Sanat Yaplarnn ve Engellerin Kaldrlmas
2. Doku ve yaps,
Yol inaatna engel olacak parmaklk, tel rg, duvar, bina veya eski sanat yaplar gzergh dahilinde
bulunduu takdirde, yol kazsna balamadan nce bunlar yklp kaldrlacak ve enkaz, planlarda ve projelerde
gsterilmise; o yerlere veya kontrol mhendisinin uygun grecei arazide gsterilen yerlere konulacaktr.
Bu i ve ilemler Ksm 202, naat Alannda Yer alan Yap ve Engellerin Kaldrlmasnda belirtilen esaslar
dahilinde yaplacaktr.
3. Sreksizliklerin zellikleri,
204.03.03 Yol Kazs
4. Bozunma derecesi,
Zayf tabii zemin tabakasnn kaldrlmas zorunlu ise, bu tabaka kaldrlmadan kaz veya dolgu yaplmasna
izin verilmeyecektir.
Kayann kazlabilirlii sadece kayacn tipine bal olmayp, esas olarak kayacn ktlesel zelliine baldr.
Kaya ktlesini tanmlamak iin en az aada verilen zellikler belirlenecektir.
1. Kayacn kkeni,
5. kincil litolojik zellikleri,
Kaz ilerinin kabul edilebilmesi iin platform, hendek, ev vb.nin projelerde belirtilen llere gre
yaplmas gereklidir.
6. Kayacn dayanm,
7. Kayacn geirgenlii.
204.01.04.02.01 Yumuak Kaya Kazs
Zayf-orta kalite kaya niteliindeki; atlakl kumta ve konglomera ile marnl kalkerler, istler, kaln tabakal
fliler, al ta, ksmen ayrm serpantin, atlakl ve ayrm gnays ve mikaistler, marn ve kiltalar,
konsolide tfler, grovak, eyl ve benzeri kayalar ile 0,400 m3 den byk ayn cins kaya bloklarnn kazs
yumuak kaya kazsdr.
204.01.04.02.02 Sert Kaya Kazs
Orta-iyi kalite kaya niteliindeki; kaln tabaka ve ktle halindeki kumta, konglomera, bazalt, andezit, dasit,
trakit, gnays. ayrmam serpantin ve bazalt tfleri ve benzeri kayalar ile 0,400 m3den byk ayn cins
kaya bloklarnn kazs sert kaya kazsdr.
204.01.04.02.03 ok Sert Kaya Kazs
yi kalite kaya niteliindeki; metakumta, metabazalt, ayrmam granit ve bazalt, kuvarsit, ok sert masif
kalker, ok sert ince kristalli mermer ve benzeri kayalar ile 0,4 m3den byk ayn cins kaya bloklarnn
kazs ok sert kaya kazsdr. ok sert kaya kazs; sadece patlayc madde kullanlarak yaplabilen kazdr.
204.01.05 Yerinde Tespit
Yapm srasnda proje ekseninde yatay ve dey deiikler yaplmas durumunda, szleme gerektiriyorsa,
kaz snflar oranlar ve bunlarn skma-kabarma emsalleri kaz srasnda, her kesim iin yerinde, dare ile
yklenici arasnda tutanak ile tespit edilecektir.
Kaz snflar oranlar ve skma-kabarma emsallerinin belirlenmesinde yklenicinin itiraz olursa bu itirazn
tutanan tanzimi tarihinden itibaren en ge on gn iinde yazl olarak dareye bildirmesi gereklidir. Bu
srenin sonuna kadar yazl olarak itiraz etmedii takdirde tespit edilmi emsal ve oranlar kabul edilmi
saylacak ve hi bir itiraz dikkate alnmayacaktr.
204 / 2

evlerin kazs, kabul edilebilir hatalar dahilinde ev yzeyi salayacak ekilde yaplacaktr. Tekil edilen
ev yzeyinde projede gsterilen ev hattna gre kayalk zeminlerde 10 cm, toprak zeminlerde 5 cmlik
farklar kabul edilebilir. Ancak byle ksmlarn alan toplam ev yzey alannn % 5ini geemez. Belirtilen
artlar dnda alma yaplmas halinde projesinde verilen ev yzeyi oluturulmadan kaz veya dolgu iinin
ilerlemesine izin verilmeyecektir
Ancak imalat kotlar ile proje kotlar arasnda lokal kesimler iinde snrl kalmak artyla 5 cm kot fark,
yol eimleri ile proje eimleri arasnda 0,003 eim fark kabul edilebilir. Bu izin verilen kot veya eim fark
dier llere geerli olmayacak bir farkn kabulne esas olamaz.
Dier proje llerinde herhangi bir fark kabul edilmez.
204.03.04 Kaz Malzemesinin Kullanlmas
Kazdan kan nitelii uygun btn malzemelerin, dolgularn yapmnda, tabann, banketlerin inasnda, sanat
yaps yerlerinde ve arka dolgularnda ekonomik ve uygun bulunduklar dier yerlerde kontrol mhendisinin
direktifi dahilinde kullanlmas gereklidir. Yarmalardan elde edilen nitelii iyi olan malzemenin tesviyenin iyi
bir ekilde tamamlanmas iin st tabakalarda kullanlmas gereken miktar ayrlarak, kontrol mhendisinin
talimat dahilinde bu amala kullanlacaktr.
Kontrol mhendisinin yazl izni olmadka, hibir zaman kazdan kan malzeme depoya atlmayacaktr.
Yarmalardan kan fazla kaz malzemesi ncelikli olarak yol boyunca dolgularn geniletilmesinde, dinlenme
ve park yerlerinin tekilinde ve evlerin yatklatrlmasnda Ksm 206, Dolgularda belirtilen esaslara
uygun olarak kullanlacaktr.
Kaz fazlas malzemelerin atlaca depo yerleri projesinde gsterilen veya kontrol mhendisinin gsterdii
yerler olacaktr. Depo yerleri mmkn olduu kadar yoldan uzak ve grlmeyecek yerler olup konulan
malzeme dzgn ekilde depo edilecektir.
Yklenici, evlerde bitkisel toprak tabakas tekilinde kullanmak zere, kaz ve ariyet yerlerinde kontrol
204 / 3
KISIM 204
KISIM 204
mhendisinin belirleyecei sahalardan bitkisel topra, baka nitelikteki toprakla kartrmadan, istenilen
kalnlkta syrarak, kazacak ve gsterilecek yerlerde depo edecektir.
204.03.05 Hendekler
Yol hendekleri; su yollar, menfezlerin ve dier sanat yaplarnn memba ve mansap ksmlarnda suyu
almak ve uzaklatrmak amac ile alan hendekler, yol prizmas dnda yer alan fakat yola paralel ve yolla
ilgili hendekleri kapsar. Projelerde gsterilen veya kontrol mhendisi tarafndan dolgu eteklerinde evlerin
korunmas iin yaplan hendekler ile yarma ev dibi hendekleri de bu kapsamdadr.
Projelerde set yaplmasnda kullanlmak zere ayrlan malzeme dnda, hendek ve derivasyon kazlarndan
elde edilen btn uygun nitelikli malzeme dolgularda kullanlacaktr.
Projelerde gsterilmedike veya kontrol mhendisi tarafndan yazl olarak istenmedike hendek kazlarndan
kan malzeme, hendek d kenarndan itibaren 1 mlik saha ierisine depo edilmeyecek veya braklmayacaktr.
Hendeklerin alaca sahada ve alan hendeklerin taban ve kenarlarnda kk, ktk, bitki art vb.
yabanc maddeler bulunduu zaman; bunlar sklecek, kaldrlacak hibir surette taban veya kenarlarda
braklmayacaklardr. Bu skm ve temizleme ileminden sonra hendek taban ve evleri enkesitlere uygun
bir ekilde tanzim edilecektir.
Yklenici iin geici kabulne kadar alan hendeklerin bakmndan, bunlarn toprak, al, yaprak vb. artk ve
sprntlerle dolmasna izin vermeyecek ve hendek ilerinin temiz kalmasn salayacaktr.
204.03.06 Yapm Srasnda Yol Yzeyinin Korunmas
Yolun yapm srasnda yol tabannn/yzeyinin devaml olarak iyi bir ekilde drenaj salanacaktr. Yapm
srasnda gnlk almalarn sonunda yaplan kaz ve dolgularn son tabakasnn drenaj eksiklii nedeni
ile ya ve yzey sularndan etkilenmesi durumunda iyiletirme ve bu i iin yaplacak ilave imalatlardan
yklenici sorumludur.
Kaz kesitlerinden suyun uzaklatrlmas srasnda suyun nceden yaplan dolgulara da zarar vermeyecek
ekilde uzaklatrlmas salanacaktr.
204.03.07 Yarmalarda styap Tabannn Hazrlanmas
204.03.07.01 Toprak Yarmalar
styap taban altndaki 20 cmlik ince tesviye tabakas kabartlacak ve gerekli ise su verme veya kurutma
ilemi yaplarak istenilen kuru birim arlk elde edilinceye kadar sktrlacaktr.
Yarma malzemesinin fiziksel zellikleri, Ksm 206, Dolgular, Tablo-206-1de belirtilen zelliklere
sahip deilse veya yarma malzemesinin tama gc esnek styaplar iin CBR 8 ise yarma taban styap
projesinde belirtilen kalnla kadar kazlp atlacak, yerine Ksm 206, Dolgular, Tablo-206-3de tanmlanan
koruyucu tabaka seme malzemesi getirilerek, yapm artlarna uygun olarak serilip sktrlacaktr.
204.04 Ariyet Kazs

Ariyet ocaklarnda/yerlerinde almaya balamadan nce, bu yerler kazklarla tespit edilecek, gerekli
enkesitleri ve rleveleri alnacaktr. Rlevelerin salkl olarak alnamamas halinde ariyet malzemesinin
kullanld yerde enkesit alnacaktr.
Ariyet malzemesi, projesinde gsterilen veya kontrol mhendisi tarafndan uygun bulunan yerlerden alnacak,
bunlar dnda baka hibir yerden ariyet alnmayacaktr.
Ariyet malzemesinin ierisinde kk, ktk, al, bitki sap vb. uygunsuz maddeler bulunmayacaktr.
Kontrol mhendisinin yazl izni alnmadan ve bu iler tamamlanmadan ariyet yerlerinde almaya
balanlmayacaktr.
Projesinde gsterilmeyen yerlerden ariyet alnaca zaman mmkn olduunca ariyet yerleri yoldan
grlmeyecek ekilde seilmelidir.
Ariyet ocaklarnn iletilmesi srasnda ukur olumamasna dikkat edilecek, ariyet yerleri ilerinde su
toplanmayacak bir ekilde alacaktr. Ariyet oca, malzeme alndktan sonra salkl bir ekilde l
yaplmasn salayacak ekilde iletilecektir.
Ariyet demeye esas son lm alndktan sonra eer ariyet ocann evleri malzeme zelliklerine gre dik
ve yksek ise evler yatklatrlacak ve gerekiyor ise kademelendirilecektir. Ariyet kazsndan nce kazlarak
alnan nebati toprak, uygun bir yere depo edilecek ve kaznn bitiminden sonra ariyet tabanna dzgn bir
ekilde serilip dzeltilecektir.
Malzemenin tanmas amac ile yaplan servis yollar ve bu yollarda alacak hendekler veya kk sanat
yaplar, tama iinin tamamlanmasndan sonra kontrol mhendisi tarafndan gerekli grlerek istenildii
durumda eski durumuna getirilecektir.
Hendekler doldurulacak, yaplan yaplar kaldrlacak ve yol kabartlarak doal araziye uygun olacak ekilde
dzenlenecektir.
Toprak ilerinin yaplmas iin gereken servis yolu ile bunlarn onarm iin ayrca hibir bedel denmez,
bu hususlar kaz birim fiyatnn tespitinde dikkate alnmtr. Servis yollar yerine, ky yolu veya ahslara
ait olan zel yollar kullanlm ise bu yollarn iin sonunda en az ilk durumlar gibi iyi durumda olmalar
salanacaktr. Bu yollarn iyiletirilmesi ve onarm iin gerekli iler yaplacaktr.
204.05 n atlatma (Presplitting)
204.05.01 Tanm
Bitmi tabakann herhangi bir noktas ile tabakann proje kotu arasnda 30 mmden fazla kot fark
olmayacaktr.
n atlatma, yol yapmnda kaya yarmalarnn kazsnda, tnel giri ve k portal kazlarnda, kpr ve
viyadk ayaklarnn yerletii evre kayalarnn kazsnda, karayollar ve yol iletmecilii iin yaplan
yaplarn ve sanat yaplarnn temel kazlarnda fazla kazy nlemek, ev gvenlii ve stabilitesinin
salanmas iin ncelikli olarak yaplr.
204.03.07.02 Kaya Yarmalar
204.05.02 Ama
Kaya yarma tabanlarnda dzgn bir yzey elde edilememesi durumunda ve bu durumun dare tarafndan
tespit edilmesi halinde, ince tesviye yzeyi kotundan styap projelendirme raporunda belirtilen kalnlkta
aaya inilecek ve kazlp kaldrlan malzemenin yerine, fiziksel zellikleri alttemel malzemesi niteliklerine
uygun malzeme getirilerek serilecek, sulanp sktrlacak ve dzeltme tabakas oluturulacaktr. Bu malzeme,
daha nceden belirlenmi ocaklardan veya kontrol mhendisi tarafndan uygun bulunan kaz malzemesinden
alnabilir.
Kaya yarmalarn stabilitesinin salanmas, kaya yarmada yaplan kaz veya patlatma nedeni ile
oluan yarma ev yzeyinde daha fazla paralanmay, krk, atlak oluumunu nlemek,
Kaya yarmalarnn altnda yaplm olan yaplar; ta dmesi, kaya dmesi veya heyelan gibi
etkilere kar korumak, yaplarn gvenliini artrmak,
Kaya yarmalarda dzgn ev yzeyleri elde etmek,
iin uygulanr.
204 / 4


204 / 5
KISIM 204
KISIM 204
n atlatma, projesinde ev yzeyinin eiminin 1/1 (1 yatay 1 dey) olduu veya daha dik olduu yerlerde
ve palye yksekliinin 3 mden fazla olduu yerlerde uygulanabilir.
n atlatma yaplmas istenilen yarmalarda, bu ileme balamadan nce deneme amal n-atlatma yaparak,
istenilen ev yzeyinin elde edildii grldkten sonra uygulamaya balanlmaldr.
Yarmalarda; n atlatma en st palyeden balayarak alttaki palyelere doru projesinde belirtilen yarma ev
eimine paralel olarak yaplr.
n atlatma deliklerine yerletirilecek patlayclarn ap, delik apnn yarsndan byk olmamaldr.
Mmkn olan en kk apl patlayc maddeler tedarik edilerek delik boyunca dzenli bir arj dalm
salanacaktr. Bu i, kk apl (25-34 mm) kartularn 10 g/mlik infilakl fitile belirli aralklarla dizilmesi
ile yaplabilecei gibi son kesme uygulamalar iin retilmi zel patlayclar kullanlarak da yaplabilir.
Patlayc olarak standart retilmi lokumlarn kullanlmas halinde bunlarn infilakl fitile uygun olarak
sabitlenmesi ve dzgn yzeyin elde edilebilmesi iin gereken miktar ve mesafede olmas salanmaldr.
204.05.03 Delme
Delik boyunca kolon tipi (srekli) patlayc kullanlmas halinde, patlaycnn uygun balants ve
yerletirilmesi salanmaldr.
n atlatma deliklerinin delinmesinden nce kaya zerindeki zemin malzemesi tamamen kazlarak
temizlenmeli ve kaya yzeyi ortaya kartlmaldr.
n atlatma ileminde; infilakl fitil kullanlmas halinde uygun gramajda fitil yerletirilmelidir.
Tm patlatma operasyonlarnda olduu gibi n kesme teknii uygulamalar iin patlatma parametreleri,
zemin yapsna, atlak durumuna, delik apna ve arj younluuna bal olarak tasarlanmaldr. Bu nedenle
en uygun model arazide yaplacak birka deneme patlatmasndan sonra oluturulacaktr. lk tasarm iin
Tablo-204-1de verilmi olan deerler referans alnacaktr.
n Kesme
Deliklerinin ap (mm)
Delik erisindeki arj

Younluu (kg/m)
n Kesme Delikleri
Arasndaki Mesafe (m)
51 - 64
0,30 - 0,35
0,60 - 0,80
64 - 76
0,35 - 0,40
0,80 - 0,90
76 - 89
0,40 - 0,45
0,90 - 1,00
Tablo-204-1 Son Kesme Delikleri in nerilen Delik Aral ve arj Younluu Deerleri
n-atlatma deliklerinin ap 51 mmden byk, 90 mmden kk olmaldr.
n atlatma deliklerinde dip arj srasnda kaya sertliine bal olarak 0,5 kg kadar dinamit kullanlabilir.
Dip arjnn ar krlma yapmamas salanmaldr.
n-atlatma deliinin stten 1 mlik ksmna ar krlmay nlemek iin arj yaplmamaldr. Patlamann
verimini salamak ve gerektiinde hava oku etkisini azaltmak iin delik azlarna uygun ekilde sklama
yaplmaldr.
n atlatma deliklerinin tamam ayn anda patlatlr. Eer evrede sarsntdan ve grltden etkilenebilecek
yap, insan topluluu varsa n kesme delikleri gruplar halinde uygun gecikmeler verilerek de patlatlabilir.
retim delikleri ile ayn atmda patlatlmas halinde, n atlama deliklerinin patlamaya balamas ile retim
deliklerinin patlamaya balamas arasnda en az 50 ms gecikme salanmaldr. nce n kesme delikleri
patlamal daha sonra retim delikleri patlamaldr.
n atlatma delikleri ve retim delikleri ayr atmlarda patlatlabilir. n atlatma atm yapldktan sonra
retim atm yaplabilir.
204.05.05 retim Deliklerinin Patlatlmas
retim deliklerinin patlatlmasnda, serbest yzeye en yakn delikler nce, n-atlatma hattna yakn sradaki
retim delikleri sras en son patlayacak ekilde gecikme sralamas yaplmaldr.
Delikler aras mesafe, merkezden merkeze lldnde delik apna ve arj younluuna bal olarak
50-100 cm arasnda olmaldr. Zemin tipi ve alma koullarna bal olarak en uygun delik aral birka
deneme patlatmasndan sonra bulunmaldr. Bununla birlikte balang olarak Tablo-204-1de verilmi olan
deerler referans alnacaktr.
n-atlamann yaplmas srasnda can, mal ve i gvenlii iin gereken her trl nlemlerin alnmasndan ve
artname esaslarnn uygulanmasndan yklenici sorumludur.
n kesme deliklerinin oluturduu hat ile retim delikleri arasndaki mesafe, retim delikleri arasndaki
mesafenin yars kadar olmaldr. Bu mesafe 1,5 mden az olmamaldr.
Yarma imalatlarnda evlerin jeolojik haritalamalar mutlaka yaplacaktr. Bu sayede yarmann jeolojik istifsel
durumu, sreksizlikler, su durumu gibi bilgileri kayt altna alnacaktr. Projesinde ngrlenden farkl bir
durumla karlalmas halinde bu durum mutlaka Aratrma ve Gelitirme Bamhendisliine iletilecektir.
malatlara devam edilmeyerek, tasarmn ivedilikle deitirilmesine ynelik almalar yaplacaktr.
Deliklerin delinecei hat belirlenerek delik yerleri iaretlenmeli, delik merkezleri bu hattan 15 cmden fazla
sapmamaldr.
204.06 Jeolojik Haritalamalar
n atlatma delikleri tasarmda belirtilen eim ve ynde delinerek hazrlanr. n atlatma deliklerinin dibinin,
delik dzleminden 15 cmden fazla sapma yapmamas salanmaldr.
n atlatma delikleri, basamak yzeyinin dibinde trnak brakmamas iin basamak yksekliinden 50 cm
daha derin delinebilir.
Projede istenilen palye yksekliini oluturmak iin bir defadan fazla (tij boyu nedeniyle) patlatma yaplmas
gerekiyor ise her bir seferde 50 cmden fazla kma (off-set) mesafesi oluturmamaldr.
204.05.04 n Kesme Deliklerinin Patlatlmas
Alan n atlatma deliklerinin tamam patlayc madde doldurma ilemi yaplmadan nce delik ierisinde
herhangi bir engel veya uygunsuzluun olup olmadn anlamak iin kontrol edilir.
204 / 6


204 / 7
KISIM 205
KISIM 206
205. KPR VE SANAT YAPILARI EVRESNDEK KAZI VE DOLGU LER
206. DOLGULAR
205.01 Tanm
206.01 Tanm
Bu ksm; kpr ve sanat yaplar evresinde projesine gre tespit edilen kot, eim ve enkesitlere uygun
olarak yaplan kaz ve dolgu ilerini kapsar.
Bu ksm, yarmalardan, sanat yaplar iin yaplan kazlardan, ariyet veya ta ocaklarndan alnan nitelii
uygun malzeme ile aada belirtilen artlarda, projelerde gsterilen eimler, enkesitler ve kotlarda dolgu
yapmn kapsar.
205.02 Yapm artlar

Kprlerin kenar ayaklarnn yapmndan sonra, kpr balarn yaplan yola balamak veya tahkimat
ilerinin yaplabilmesini mmkn klmak amac ile kpr balarnda yer alan her cins zeminde kaz ve dolgu
ileri yaplacaktr.
Bu ksmlarda yaplacak yol dolgusunun, gido, mahmuz vb. tahkimatlarn arkalarnn doldurulmasnda,
AASHTO toprak snflandrma sistemine gre A-1, A-3, A-2-4 veya A-2-5 grubuna giren drenaj zellii
olan granler kum-akl, krmata veya istifli ta dolgu malzemesi kullanlacaktr. Yaplacak istifli ta dolgu
malzeme zellikleri ve yapm artlar Ksm 304, Ta Dolguda belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Sanat yaplar yaklam, st, yan ve arka dolgularnda kullanlacak malzeme; bitkisel toprak, organik madde
(aa kk, im vb.), buz paralar, % 0,2den fazla klorr ve % 0,3den fazla slfit iermeyecek ve Ksm
206, Dolgularda Tablo-206-4de belirtilen zellikleri salayacaktr.
Kaz ve dolgu iine ev snrlar belirlenmeden nce balanlmayacaktr. Kprnn bitim yerinde dolgu
platformu genilii, kprnn; tretuvar dahil toplam geniliinden 1 m fazla olacaktr. Bu fazla kesim mevcut
yol platformu geniliine kadar dolgu yaplacak ksm dahilinde uygun bir ekilde kayt (record) edilecektir.
206.02 Malzeme
Dolgu yapmnda kullanlacak malzeme ierisinde;
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
Bitkisel toprak,
Aa, al, kk ve benzeri organik maddeler,
Kmr, kmr tozu dahil iten yanmas sz konusu olan malzeme,
Bataklk veya suya doygun hale gelmi killi ve marnl zeminler,
nsan ve evre salna zarar verecek oranda toksit madde ieren endstriyel atklar,
Karl, buzlu ve donmu topraklar, suyla kolayca ufalanarak oturmalara neden olacak malzeme,
Arlka % 20den fazla jips ve kaya tuzu gibi znebilen madde ieren topraklar bulunmayacaktr.
leri derecede serpantinlemi, ayrtnda kil davran gsteren kayalar olmayacak, kaya
niteliinde olan serpantin malzemelerin kullanmnda Aratrma Gelitirme Bamhendisliinin
uygun gr alnmaldr.
h. Enkaz, artk madde niteliinde olan, herhangi bir geri kazanm ilemi grmemi her trl bina, byk
sanat yaps malzemeleri dolgu yapmnda kullanlmayacaktr. Betonarme bina veya byk sanat
yaplarnn ykm sonrasnda ortaya kan enkaz-artk malzemenin, yerinde veya uygun niteliklere
sahip bir sahada ayrm sonucu elde edilmi beton (agrega-imento) olarak isimlendirilebilecek
malzemenin bir geri kazanm tesisinde krma-eleme ilemi sonrasnda Tablo-206-1, Tablo-206-2
ve Tablo-206-3 kriterlerini salamas durumunda dolgu, dona hassas olmayan malzeme ve koruyucu
tabaka seme malzeme olarak kullanlabilecektir.
Dolgu malzemesi Tablo-206-1de belirtilen zellikleri salayacaktr.
Tablo-206-1 Dolgu Malzemesi zellikleri
Deney
artname Limiti
Deney Standard
Likit Limit (LL),%
60
TS 1900-1
AASHTO T 89
Plastisite ndeksi (PI),%
35
TS 1900-1
AASHTO T - 90
1,450 t/m3*
TS 1900-1
AASHTO T - 99
TS 1900-1
AASHTO T - 193
Maksimum Kuru Birim Arlk

(Standart Proctor)
Ya CBR ime Yzdesi, %
* PI 6 ve CBR > 10 olan doal cruflar ve tflerde bu art aranmayacaktr. Dolgu yksekliinin 5 myi gemesi
halinde cruf ve tflerin kullanlabilmesi iin Aratrma Raporu gereklidir.
Don etkisi olan blgelerde styap taban, projesinde belirtilen derinlie kadar, Tablo-206-2de zellikleri
verilen malzeme ile bu ksmda belirtilen yapm artlarna uygun olarak ina edilecektir.
205 / 1


206 / 1
KISIM 206
KISIM 206
Dolgularn; styap tabann oluturan ksmnda, Esnek styaplar iin ya CBR 8 olan malzeme
kullanlmayacak ve Tablo-206-3de belirtilen zellikteki koruyucu tabaka seme malzemesi kalnl styap
projelendirme raporunda verilecektir.
Tablo-206-2 Dona Hassas Olmayan Taban Malzemesinin zellikleri
Deney
artname Limiti
Deney Standard
TS 1900-1
AASHTO T 11
0,075 mm Elekten Geen, %
12
Likit Limit (LL), %
25
TS 1900-1
AASHTO T 89
Plastisite ndeksi (PI), %
TS 1900-1
AASHTO T 90
Kaba Agregada Su
Absorbsiyonu, %
TS EN 1097-6
ASTM C 127
Tablo-206-3 Koruyucu Tabaka Seme Malzeme zellikleri

Deney
artname Limitleri
0,075 mmden Geen, %
< 50
Likit Limit (LL), %
< 40
Plastik ndeksi (PI), %
< 15
Ya (CBR) Esnek styaplar, %
> 10
Deney Standard
TS 1900-1
AASHTO T 11
TS 1900-1
AASHTO T 89
TS 1900-1
AASHTO T 90
TS 1900-2
AASHTO T 193
206.03 Dolgu Taban Zemininin Hazrlanmas

Dolgularn yaplmasna balamadan nce taban zemini, Ksm 201, Aa Kesme, Kk Skme ve Temizleme
lerinde belirtildii ekilde temizlenecek ve bitkisel topra syrlm zemin kesimi 20 cm derinlikte
kabartlp sktrlacaktr. Kkler nedeniyle oluacak ukurlarn 20 cmden daha derin olmas halinde, bu
ukurlar uygun malzeme ile doldurulacak ve dolgu yapmndan sonra kntlere neden olmayacak ekilde
sktrlacaktr.
Dolgu yapmnn k aylarna rastlad zamanlarda, dolgunun oturaca kesimde bulunan kar ve buz
temizlenecek, zeminde donma sz konusu ise, don etkisi ortadan kalkncaya kadar dolgu yapmna
balanmayacaktr.
Dolgunun ina edilecei sahada zayf zemin, bataklk kesimler varsa bu kesimler; Ksm 203, Zayf
Zeminler blmnde belirtildii ekilde hazrlanacak ve uygun inaat metotlar belirlenerek dolgu
yapmna balanacaktr. Bu gibi zeminlerde makine park ve dier vastalar iin gerekli servis yolu, kontrol
mhendisince uygun grlen malzeme ile zayf zemin, batak zeminin bir ucundan balanp, art arda malzeme
doldurularak ina edilecektir.
Bataklk olmamak art ile dolgu yaplacak sahada toplanm su varsa, dolgu yaplmadan nce bu suyun drene
edilerek uzaklatrlmas arttr.
Yaplan ettler sonucu dolgunun oturaca zeminin dolguyu tamamasnn sz konusu olduu durumlarda
alnacak nlemler, kullanlacak dolgu malzemesi zellikleri ve bu zeminin tayabilecei maksimum dolgu
ykseklii vb. konular incelenerek aratrma raporunda belirtilecektir.
Yarma-dolgu geilerinde; dolgu tabakalarnn yarma yzeylerine yasland yerlerde diler alarak dolgu ve
yarma kesitlerinin uyumlu olarak birlemesi salanmaldr.
Dolgunun mevcut sathi kaplamal bir yol zerine yaplmas halinde, dolgu ykseklii 50 cmden az ise, yeni
dolgu malzemesi ile mevcut tabakalar arasndaki kaynamay salamak zere proje koullarna gre gerekli
ise sathi kaplama tabakas kaldrldktan sonra yzey 15 cm derinlikte srlerek kabartlacak, tamamen
paralanp dolgu malzemesi cinsine gre tabaka kalnl seilerek yeni tabakalar oluturulacaktr.
1. CBR artname limitlerini salamak koulu ile 0,075 mmden geen malzeme oran < 20 ise LL ve PI
artname limitleri deerlendirilmeyecektir.
206.04 Dolgularn Yaplmasnda Uygulanacak Genel Kurallar
2. CBR artname limitlerini salamak koulu ile PI < 10 ise 0,075 mmden geen malzeme oran artname
limitleri deerlendirilmeyecektir.
Dolgular; skma, oturma ve reglajdan sonra btn noktalarda projede belirtilen plan, profil ve enkesite
uygun olarak ve dolgunun tm genilii boyunca yzey suyunun rahata drenajn salayacak enine eimde
ina edilecektir.
Dolgu yapmna uygun olmayan malzemeler gerektiinde kimyasal ve mekanik stabilizasyon ilemleri
ile zellikleri iyiletirilerek ve/veya zel yapm teknikleri uygulanarak Aratrma ve Gelitirme Dairesi
Bakanlnn onay ile kontroll olarak kullanlabilecektir.
Yklenici, yapt dolgularn korunmasndan, stabilitesinden, malzemenin hatal olmasndan, dolgunun yapm
ve onarm tekniine uygun olarak yaplmamasndan ortaya kan her trl zarar ve ziyandan sorumludur.
Su ve basn altnda dalan ayrma eilimli kayalar (marn, kilta, eyl vb.) mekanik olarak ayrtrldnda
dolgu malzemesi zelliklerine uygun ise ykseklii 5 mye kadar olan dolgularda kullanlabilecektir.
Ancak, su ve basn altnda dalabilen ayrma eilimli kayalar (marn, kilta, eyl, serpantin vb.) dolgu
tabanlarndaki asgari bir metrelik ksmda kesinlikle kullanlmayacaktr.
Dolgularn yaplmasnda uygulanan alma metotlar herhangi bir sanat yapsnn hasar grmesine neden
olmayacaktr. Sanat yaplarnn zerine gelecek dolgu yapmna bu yaplarn inaasnn tamamlanmasndan
itibaren, hava scakl 5oC zerinde olan gn says 21i gemeden balanlmayacaktr. Ancak zerine veya
yanlarna dolgu gelecek sanat yaps elemanlarna ait betonlarda yapnn her bir elemanndan sertleme kontrol
numuneleri alnarak basn dayanm deerlerinin, projesinde ngrlen karakteristik basn dayanm deerini
salamas koulu ile yukarda belirtilen 21 gnlk sre dolmadan da dolgu ilemine balanlabilecektir.
Ya CBR deneyi sonucunda % 3 ve daha yksek oranda ime veren malzemeler dolgu ve styap tabannda
kullanlmayacaktr.
206 / 2

Menfezlerin, kprlerin ve dier beton yaplarn st ve yan dolgular Ksm 302 ve Ksm 303de belirtilen
esaslara uygun olarak yaplacaktr.

206 / 3
KISIM 206
KISIM 206
Sanat yaplar yaklam, st, yan ve arka dolgularnda kullanlacak malzeme; bitkisel toprak, organik
madde (aa kk, im vb.), buz paralar, % 0,2den fazla klorr ve % 0,3den fazla slfit iermeyecek ve
Tablo-206-4de belirtilen zellikleri salayacaktr.
Tablo-206-4 Sanat Yaplar Yaklam ve Yan Dolgularnda Kullanlacak Malzeme
ZELLKLER
ARTNAME LMT
Dane boyutu (maks.), mm
75
0,075 mm elekten geen malzeme (maks.), %
15
Likit limit deeri, (maks.), %
30
Plastik ndeksi (PI), (maks.), %
styap projelendirmesinde; styap taban ya CBR deerinin yksek olmasndan dolay alttemel verilmemi
ise dolgularn son tabakasnn stten 20 cmlik ksm ierisinde 75 mmden daha byk apta tane ieren
malzeme bulunmayacaktr.
Ksm 204.03.03, Yol Kazsnda belirtilen kabul edilebilir hatalara ait tolerans limitleri, dolgu ilerinde de
ayn ekilde uygulanacaktr.
206.06 Sktrma
Btn dolgular; oturduu zemin yzeyinden itibaren yatay tabakalar halinde serilip sktrlarak yaplacaktr.
Sktrma; yolun eksenine paralel olarak yaplacak, dk kotlu kenardan balayarak eksene doru kayacaktr.
Yatay kurplarda kurbun iinden balanacak ve dna doru devam edilecektir.
Kullanlan sktrma makinesinin tip ve kapasitesine gre belirtilen kalnlklarda serilen malzemenin
sktrma teknii (silindirin hz, gei says vb.) deneme kesimi yaplarak tespit edilecektir.
Kullanlacak sktrc silindir adedi, yaplan iin kapasitesine uygun olarak kontrol mhendisince
saptanacaktr.
Bindirmeler bandaj geniliinin % 10undan az olmayacaktr. eritlerin tmnde ilk gei tamamlanmadan
ikinci gei yaplmayacaktr.
Aadaki blmlerde belirtilen sktrc kapasitelerinden daha dk kapasiteli silindirlerin kullanlmas,
ancak zorunlu hallerde geici sreler iin, kontrol mhendisinin onay ile mmkn olacaktr.
Tamamlanmasndan veya stne bir styap tabakas gelmeden belirli bir sre k artlarna maruz kalan
dolgularn yzeyleri, sktrlm ve en az % 5 enine eim verilerek su akn salayacak ekilde braklacak,
bu yzeyler iin yeniden balamasnda en az 20 cm kabartlarak tekrar sktrlacaktr.
206.06.01 Kohezyonlu Malzemelerin Sktrlmas
206.05 Tabakalarn Oluturulmas
AASHTO toprak snflandrma sistemine gre A-6 ve A-7 snf killi malzemeler aada belirtildii ekilde
sktrlacaktr. Sktrma ileminde Tablo-206-5de verilen sktrma kriterleri esas alnacaktr.
Dolgular, Ksm 206.02 ve Tablo-206-1de zellikleri belirtilen malzeme ile yaplacaktr.

Dolgularn styap tabann oluturan en st ksm esnek styaplarda ya CBR % 8 olan malzeme ile tekil
edilmeyecektir. Ya CBR % si bu deerlerden dk olan kesimlerde, styap taban styap projelendirme
raporunda belirtilen kalnlkta ve Tablo-206-3de zellikleri belirtilen koruyucu tabaka seme malzemesi ile
tekil edilecektir.
Dolgu sahasna malzeme tanmas, sahada yeterli serici ve uygun sktrma ekipmanlar olduu takdirde
srdrlecektir. Malzeme dozer, greyder, skreyper veya kontrol mhendisince uygun grlen bir makine ile
yaylacaktr.
Yayma ilemi dolgunun tm genilii boyunca yaplacak, yaylan bir tabakann, sktrlmam kesimlerine
kesinlikle malzeme boaltlmayacaktr.
Dolgu sahasna getirilen malzeme miktar, sktrma iin ngrlen kalnlktan fazla olursa, malzeme yayma
veya saha dna tama yolu ile istenilen kalnla getirilecektir. Bitmi tabakann, herhangi bir noktas ile
tabakann proje kotu arasnda 40 mmden fazla kot fark olmayacaktr.
Yamalarda ve kark (miks) kesitlerde dolgu tekilinde dolgu evi ile yama evi arasnda yatay mesafenin
2,5 m ve daha az bulunduu ksmlarda, dolgu evinden en az 2,5 m uzaklamay temin edecek ekilde proje
dey hattna paralel 4080 cm yksekliinde sktrlm kademeler tekil edilecektir.
Yama evi ile dolgu evi arasndaki mesafenin 2,5 mden fazla olduu yerlerde ise proje dey hattna
paralel 4080 cm yksekliinde sktrlm kademeler tekil edilecektir.
Yama evinin 5/1 ve daha yatk olduu yerlerde bu kademelerin oluturulmasna gerek olmayp, dolgu
tabakalarnn eimleri, yama ve dolgu evleri arasndaki yatay mesafenin 2,5 m olduu yerlerde yatay hale
getirilecek ekilde tedricen azaltlacaktr. Kademenin boyuna eimi yol eimi ile ayn olacaktr.
206 / 4

206.06.01.01 Kil ve Killi Malzemeler
Bu malzemeler dolgu sahasna tercihen skreyperlerle tanp serilecek, nakliye damperli kamyonlarla
yapldnda, malzemenin yaylmasnda greyder, dozer veya kontrol mhendisi tarafndan uygun grlen bir
makine kullanlacaktr.
Malzeme 20-25 cm kalnlnda, tabakalar halinde; vibrasyonlu keiaya ve lastik basnc ayarlanabilen
lastik tekerlekli silindirlerle sktrlacaktr.
Sktrma srasnda plastisite indeksi PI 20 olan malzemenin su ierii, standart proctor metodu ile
bulunan optimum su ierii Wopt - (Wopt + 2) deerleri arasnda, PI < 20 olan malzemelerin su ierii ise
Wopt - (Wopt-2) deerleri arasnda olacak ekilde ayarlanacaktr.
PI > 20 olan malzemelerde optimum su ieriinin altndaki toleranslar kullanlmayacaktr. Verilen su
ierii toleranslarnn aral gerektiinde Aratrma Raporu ile veya kontrol mhendisi tarafndan
deitirilebilecektir.
Sktrmada keiaya silindir kullanlmas halinde, alma arl en az 11.000 kg, iki frekansl vibrasyon
sistemli olacak, ayaklarn ykseklii 10 cmden az olmayacak, ayak kesiti 25-75 cm2 arasnda olacaktr.
Lastik tekerlekli sktrclarda, her bir lastik bana den yk 3,5 tondan az olmayacak ve bu yk sktrc
arlnn tekerlek saysna blnmesiyle bulunacaktr.
206.06.01.02 Silt ve Siltli Malzemeler
AASHTO toprak snflandrma sistemine gre A-4 ve A-5 snf siltli malzemeler, aada belirtildii ekilde
sktrlacaktr. Sktrma ileminde Tablo-206-5de verilen sktrma kriterleri esas alnacaktr.
Sktrma srasnda, siltli topraklarn su ierii, Standart Proctor metodu ile bulunan optimum su ierii
206 / 5
KISIM 206
KISIM 206
(Wopt + 2 ile Wopt - 1) deerleri arasnda kalacaktr. Malzeme 20-30 cm kalnlnda, tabakalar halinde,
alma arl en az 11.000 kg, statik izgisel yk 30 kg/cmden byk, iki frekansl vibrasyon sistemli dz
bandajl silindirlerle sktrlacaktr. Verilen su ierii toleranslarnn aral gerektiinde kontrol mhendisi
tarafndan deitirilebilecektir.
Dolgularda kullanlacak uucu kl malzemelerine de siltlere uygulanan sktrma teknii uygulanacaktr.
Siltli topraklarda kil oran arttnda, killi topraklarda uygulanan sktrma teknii kullanlabilecektir.
Her tabakann sktrlmas tamamlandktan sonra, yzeyde oluan boluklar, kaya dolgu malzemesinin ince
ksmlar kullanlarak doldurulacaktr.
Kaya dolgu yapmna balandnda, ina edilen yolun 1.000 m2lik bir kesiminde yeterli sktrma iin gerekli
olan, silindirin hz ve gei says ile tabaka kalnln belirlemek amacyla deneme kesimi yaplacaktr.
206.06.02 Granler Malzemelerin Sktrlmas
Deneme kesiminde belirlenen sktrma teknii mhendisin onayndan sonra, malzemenin cinsi ve
gradasyonu deimedii srece aynen uygulanacaktr. Dolguda kullanlacak her yeni malzeme iin silindiraj
teknii ayrca belirlenecektir.
Granler malzemeler, AASHTO toprak snflandrma sistemine gre A-1, A-2 ve A-3 snf malzemelerdir. Bu
snftaki malzemeler aada belirtildii gibi ve Tablo-206-5de verilen sktrma kriterlerine uygun olarak
sktrlacaktr.
Kaya dolgularda skma kontrol, dolgu yapmnda kullanlan malzemenin tabaka tabaka dklp, her bir
tabakann sktrlmas srasnda, 15 ton statik arlndaki silindirin son iki geiindeki toplam oturma
miktar 6 mmden az ise yeterli skmann elde edilmi olduu kabul edilecektir.
Sktrma srasnda, malzemenin su ierii, Standart Proctor metodu ile bulunan optimum su ierii
Wopt 2 deerleri arasnda kalacaktr. Sktrma ilemi, alma arl en az 11.000 kg, statik izgisel
yk 30 kg/cmden byk, iki frekansl vibrasyon sistemli dz bandajl silindirlerle 20-30 cm kalnlnda
tabakalar halinde yaplacaktr. Silindir kapasitesinin artmas durumunda tabaka kalnl 30-40 cmye
ykseltilebilecektir.
Skmaya esas olacak kot okumalar yzey boluklarnn doldurulmasndan sonra ve enkesitte en az her
5 mde boy kesitte ise en az 20 mde bir alnacaktr. Kontrol mhendisinin gerekli grd durumlarda kot
okumalar daha sk aralklarla yaplacaktr.
206.06.03 Kaya Dolgularn Sktrlmas
Los Angeles paralanma kayb deneyi (TS EN 1097-6, AASHTO T 96) numunesi, 75 mm elek zerinde kalan
malzemenin krlmasyla hazrlanacak ve E- tipi anma deneyi yaplacaktr.
206.07 Dolgularda Skma Kriterleri
erisinde arlk olarak % 50den fazla miktarda 75 mmden byk tane ieren malzemeler kaya dolgu
olarak ina edilecektir.
Kaya malzemesi ile tekil edilen veya styap taban kaya malzemesi ile oluturulan dolgularda dzgn bir
yzey elde edilememesi ve bu durumun dare tarafndan tespit edilmesi halinde ince tesviye tabakas olarak
styap projelendirme raporunda belirtilen kalnlkta, fiziksel zellikleri alttemel malzemesi niteliklerine
uygun malzeme getirilerek serilecek, sulanp sktrlacak ve dzeltme tabakas oluturulacaktr. Bu malzeme,
daha nceden belirlenmi ocaklardan veya kontrol mhendisi tarafndan uygun bulunan kaz malzemesinden
alnabilir.
Kaya dolgularda kullanlan malzemeler salam ve dayankl danelerden oluacaktr. Kaya dolgu olarak
kullanlacak malzemelerde Los Angeles paralanma kayb maksimum % 45 olmal, su ve basn altnda
dalabilen kilta, marn, siltta, fli vb. zayf kayalar ayrma eilimli kaya olarak deerlendirilecek ve
ileride oturmalar yaratmayacak ekilde dolgu malzemesi olarak kullanlabilecektir. Bu nedenle, zayf daneler
serme ve sktrma srasnda mekanik olarak paralanarak, toprak dolgu gibi maksimum 30 cm kalnlnda
skm tabakalar elde edecek ekilde serilecektir. Ayrma eilimli kayalar iinde boyutu 200 mmden daha
byk salam paralar varsa maksimum dane boyutu 200 mmye kltlerek 30 cm kalnlnda tabakalar
halinde ina edilecektir.
Kaya dolgular dnda kalan tm dolgular, su ierii ve birim arlk kontrol yaplarak ina edilecektir.
Dolgularda istenilen minimum skma yzdeleri Tablo-206-5 de verilmitir.
Tablo-206-5 Dolgularda Skma Kriterleri
Minimum Skma (%)
Deney Standard
Tesviye Yzeyi Altndaki lk 80 cm
100
Standard Proctor
TS 1900-1, AASHTO T-99
80 cm Altndaki Dolgu Tabakalar
95
Standard Proctor
TS 1900-1, AASHTO T-99
Dolgularn skma kontrolnde kullanlacak olan arazi kuru birim arl tayin metodu, dolgunun
kontrol edilen kesiminde kullanlan malzemenin ierdii maksimum dane boyutuna gre Tablo-206-6dan
seilecektir.
Dolgularn; her tabakasnn skma deerleri saptanacaktr.
Tablo-206-6 Arazide Kuru Birim Arlk Tayin Metotlar
Kaya dolgularda maksimum dane boyutu 500 mm olacaktr. Kaz malzemesi ierisinde iri kayalar varsa
dolgu tabakasna getirilmeden nce paralanarak gerekli boyutlara indirilecektir. Bu dolgularda tabaka
kalnl 750 mmyi gememek zere malzemenin en byk dane boyutunun en fazla 1,5 kat olacak ekilde
serilecektir.
Ayn dolgu kesitinde hem toprak hem kaya dolgu malzemesi kullanlmas zorunlu ise kaya dolgu malzemesi
dolgunun ilk tabakalarnn, toprak dolgu malzemesi ise daha st tabakalarn tekilinde kullanlacaktr.
Kaya dolgular, paletli dozerler kullanlarak serilecektir. Kaya dolgu malzemesi, yaylarak serilecek ve
boluk olumamas iin, iri kaya paralarnn aras ince kaya paralar ile doldurulacak ekilde yerletirme
yaplacaktr. Sktrma iin, ihtiya duyulursa malzemeye su ilave edilecek veya ince ksmn rutubeti fazla
ise gerekli kurutma ilemi yaplacaktr. Sktrma ileminde yeterli kapasitede vibrasyonlu dz bandajl
silindirler kullanlacaktr.
206 / 6

Deney Ad
Kum Konisi
Metodu
Kasnak Metodu
Malzemenin Maksimum
Tane Boyutu
in
mm
Deney Standard
6 apnda
50
TS 1900-1, AASHTO T 191
12 apnda
75
TS 1900-1, AASHTO T 191
10 apnda
1/2
37,5
AASHTO T 181
12 apnda
Nkleer Metot

3
1
1/2
75
AASHTO T 181
37,5
ASTM D 6938-10,
AASHTO T 310-11
206 / 7
KISIM 206
KISIM 206
75 mmden daha byk daneler ieren malzemelerle yaplan dolgularda skma kontrol iin geerli bir
metot olmamakla beraber sktrlan tabakann 75 mmden daha kk tane ierdii dnlen kesimlerinde
kontrol mhendisinin isteiyle kasnak, kum konisi metoduyla skma kontrol yaplabilir. Gerekli durumlarda
skma kontrolnde esas alnan laboratuvar maksimum kuru birim arlnda, AASHTO T 224e gre iri
agrega oranndaki deiiklikten dolay dzeltme yaplmaldr.
Sktrma tekniinin belirlenmesi yklenici tarafndan yaplacak; sz konusu tekniin uygulanmas sonucu
artnamede istenilen skma yzdesine eriilip eriilmedii kontrol mhendisliince onaylanacaktr.
Deneme kesimi yapmnda aada belirtilen hususlara dikkat edilecektir.
206.08 Kalite Kontrol Deneyleri
a. Test sahasnda en az drt silindirleme eridi kullanlacak, bindirmeler bandaj geniliinin % 10undan
az olmayacaktr. eritlerin tmnde ilk gei tamamlanmadan ikinci gei yaplmayacaktr.
Yapm srasnda kullanlan malzemeyi ve oluturulan tabakalar kontrol etmek amacyla, belirli aralklarla
yaplmas gereken deneyler ve saylar Tablo-206-7de verilmitir.
b. Sktrlacak tabaka kalnl Ksm 206.06da belirtildii gibi malzeme cinsi ve sktrma makinesinin
kapasitesine gre seilecektir.
Kalite kontrol deneyleri en az Tablo-206-7de verilen sayda olmak kouluyla, kontrol mhendisince uygun
grlen ara ve sklkta yaplacaktr.
Tablo-206-7 Kalite Kontrol Deneyleri
Deney
Minimum Deney Says
206.10 Dorulama Testi

Dorulama testi, yaplan dolgu tabakasnn ve ona destek olan yol tabannn niform olup olmadn ortaya
koymak, dolgu ve yol tabannda yer alan zayf ve skmam kesimleri belirlemek iin uygulanr. Dorulama
testi, dare tarafndan istenilen durumlarda yaplacaktr.
Bu testin uygulanmas srasnda;
Likit Limit-Plastik Limit

TS 1900-1, AASHTO T 89-90
Her 1.000 m3de ve her farkl dolgu malzemesinde bir deney
Doal Su erii,
TS 1900-1
Kuru Birim Arlk-Su erii likisi

TS 1900-1, AASHTO T 99
Ya CBR %,
TS 1900-2, AASHTO T 193
Kum Konisi Metodu,

TS 1900-1, AASHTO T 191
Her tabakada 1.000 m2 de bir deney
206.10.01 Uygulama
Kasnak Metodu, AASHTO T 181
Her tabakada 1.000 m2 de bir deney
Dolgu tabakasnn sktrlmas tamamlandktan sonra zerine yeni tabaka serilmeden nce kontrol mhendisi
tarafndan belirlenen yol kesimlerinde dorulama testi yaplacaktr.
Nkleer Metot,*
ASTM D 6938-10, AASHTO T 310-11
Her tabakada 250 m2 de bir deney
Dorulama testinin yaplaca dolgu malzemesinin su ierii, test srasnda en az Wopt4 deerinde
olmaldr.
* in balangcnda en az 10 farkl noktada nkleer metot ile yaplan skma deney sonular ile Kum Konisi veya
Kasnak metotlarndan biri ile yaplan skma deney sonularnn korelasyonu yaplacaktr. Skma kontrolnn
nkleer metotla yaplmas durumunda, ayrca her 2.500 m2de bir, dier metotlardan birisi ile de skma kontrol
yaplacaktr.
2. Bu test iin kullanlacak lastik tekerlekli silindirin tekerleri eit aralkta olacak ve yk eit ekilde
datacaktr.
3. Test iin kullanlacak ekipman/ara 3040 ton arlnda yk alabilecek kapasiteye sahip olacaktr.
4. Ekipman/araca ait lastikler; 90-150 psi (620-1040 kPa) deerinde basn kapasitesine sahip olacaktr.
Test uygulanmadan nce lastiklerin basnlar llecek ve kayt edilecektir.
Test yaplmasnda kullanlacak ekipman/ara lastik basnlar ve zerine yklenecek yk miktar belirlenerek
ayarlanacaktr.
Dorulama testi srasnda ekipman/ara, hz 4-8 km/saat olacak ekilde hareket edecektir. Ancak ekipman/
aracn hareket hz zerinden getii tabakada oluabilecek esneme, defleksiyon, kme vb. unsurlarn
belirlenmesi ve llmesine izin verecek ekilde ayarlanabilecektir.
Dorulama testi bir veya daha fazla sayda pas yaplarak gerekletirilecektir. Bu geiler srasnda lastik
tekerlekler dolgu tabakasnn farkl alanlarna basacaktr.
206.09 Deneme Kesimi Yapm

Kaya dolgular hari, dolgu yapmnda kullanlan her malzeme iin kullanlan sktrma makinesine bal
olarak sktrma tekniinin belirlenmesi zorunludur.
Bunun iin iin balangcnda 1.000 m2 lik bir alanda kullanlan sktrma makinelerinin hz, gei says,
makinelerin kullanm ncelii ve sktrlacak tabaka kalnl tespit edilecektir.
Deneme kesiminde belirlenen sktrma teknii, yazl olarak sktrma makinelerinde bulundurulacak ve
sktrma srasnda makine operatrleri tarafndan uygulanacaktr.
206 / 8
1. Dorulama testinde kullanlacak ekipman lastik tekerlekli silindir, ift dingilli kamyon veya sulamada
kullanlan arazz olabilir.

Dorulama testi ile belirlenen; ar esneme gsteren, gevek ve ken dolgu kesimlerinde, niform stabilite
gstermeyen kesimlerde inceleme yaplarak problemin kayna aratrlacaktr. Bu kesimde yer alan dolgu
malzemesinden numune alnarak incelenecektir.
Dorulama testi sonucunda tespit edilen tm zayf, yumuak, ken kesimlerde dolgu ve yol taban yklenici
tarafndan alacak, zayf tabaka kazlp atlacak yerine uygun dolgu veya seme malzeme getirilerek
iyiletirilecektir. Ayrca dolgu tabakas zerinde belirlenen tm yzey dzgnszlkleri dzeltilerek
giderilecektir.

206 / 9
KISIM 210
KISIM 209
209. KAZI FAZLALIKLARININ KALDIRILMASI
210. REGLAJ
209.01 Tanm
210.01 Tanm
Bu ksm; sanat yaplar iin yaplm kazlar da dahil olmak zere kazlm her trl fazla malzemenin,
trmklama ile yzeye karlan kayalarn ve btn atklarn bu ksmda belirtilen artlara uygun olarak
kaldrlmasn kapsar.
Bu ksm; sanat yaplar ve toprak ilerinin nemli lde tamamlanmasndan sonra yol tesviye yzeyinin,
hendeklerin, dolgu ve yarma evlerinin dzgn ve iyi bir ekilde ince tesviyesinin yaplmasn kapsar.
210.02 Yapm artlar
209.02 Yapm artlar

Kazlardan artan veya kaldrlmayacak olan btn malzeme mmkn olduu lde niform olarak dolgularn
geniletilmesinde veya evlerin eimlerinin azaltlmasnda kullanlacaktr.
Malzeme niteliinin uygun olmamas veya dier sebeplerden dolay; fazla malzeme, kontrol mhendisi
tarafndan verilen direktife uygun olarak yoldan kolayca gze arpmayacak ve drenaja engel olmayacak
ekilde, Ksm 105, evrenin Korunmasnda belirtilen esaslara uygun olarak baka yerlere kaldrlacaktr.
Kontrol mhendisi tarafndan yazl olarak izin verilmedike hibir durumda malzeme depo edildii yerde,
yol krmz kotunun stnde bulunmayacaktr.
Yol kazs srasnda trmklama veya baka bir ekilde yzeye karlm kaya paralar, yoldan gze
arpmayacak bir ekilde uygun yerlere kaldrlacaktr.
Yklenici, kontrol mhendisine yazl olarak bavuruda bulunup, yazl onay almadka kaz fazlas
malzemeleri ariyet olarak kullanmayacak ve depo yapmayacaktr.
Sanat yaplarnn ve toprak ilerinin ait olduklar ksmlarda belirtilen esaslar dahilinde yaplarak
tamamlanmasndan sonra ince tesviye yzeyinin, hendeklerin, dolgu ve yarma evlerinin enkesitlerdeki ekil,
boyut ve kotlara uygun olarak greyder veya dier bakl tesviye makineleri ve el iilii ile veya tamamen el
iilii ile ince tesviyesi yaplacaktr.
Sanat yaplar ve toprak ileri ait olduklar ksmlarda belirtilen esaslar dahilinde tamamlanmadan yaplacak
reglaj ileri iin hibir deme yaplmayacaktr.
Toprak yarma ve dolgu tabanlarnda (bitkisel toprak kazs sonrasnda) taban topra en az 20 cm kabartlacak
ve gerekli ise su verme veya kurutma ilemi yaplarak istenilen kuru birim arlk elde edilinceye kadar
sktrlacaktr.
Ksm 206, Dolgular, Tablo-206-1de verilen dolgu malzemesi zelliklerine uygun olmayan malzemeler
ve ya CBR 8 olan malzemeler styap taban olarak kullanlmayacaktr.
styap taban malzemesinin, kaya veya dzgn bir yzey vermeyecek younlukta 3 zeri malzeme ierdii
yol kesimlerinde yzeyde yer alan boluklarn ince kaya malzeme ile tesviyesinin yaplamad durumda
projesinde nerilmi 15 cm dzeltme amal alttemel tabakasnn 5 cmsi greyder ile serilerek olabildiince
dzgn bir yzey elde edilerek, bu yzey zerine 10 cm eksik alttemel tabakas finier ile serilebilecektir.
Yklenici yol yzeyinin ince tesviyesini iyi bir ekilde tamamlam olsa dahi her yamur yandan sonra,
yol yzeyi, makinelerin almasna uygun bir duruma girdikten sonra greyder veya kontrol mhendisinin izin
verdii makine ve tehizat kullanarak gerekli dzeltmeleri yapmak ve iyi bir durumda bakmn salamakla
mkelleftir.
nce tesviye yzeyi zerine alttemel veya temel tabakasnn serilmekte olduu noktadan itibaren, serilmenin
ilerledii ynde; en az 1 km uzunluunda ince tesviye yzeyinin tam olarak hazrlanm olmas gereklidir.
Ancak 2 kmden daha ksa olan projelerde ve ehir geilerinde bu art aranmayacaktr.
Kontrol mhendisi tarafndan aksi belirtilmedike ince tesviye yzeyi kotundan en az 50 cm derinlie
kadar rastlanan 8 cmden byk apta olan kkler, ktkler vb. maddeler yerlerinden kartlp tanarak
kaldrlacaktr.
Bu ilem sonunda oluan her trl ukur ve oyuklar uygun seme malzeme ile doldurulacak, projelerde
gsterilen kot ve eimlere uygun ekilde tesviye edilecektir.
210.03 nce Tesviye Yzeyinin Korunmas
nce tesviye yzeyinin drenajn salamak amacyla yol boyunca yaplm bulunan drenajlar ve hendekler iyi
durumda ve bakm altnda bulundurulmaldr. nce tesviye yzeyinde oluacak her trl iz veya deiiklik son
tesviye kotuna getirilmek zere doldurulacak, tesviye edilecek, gerekirse yeniden sktrlacaktr.
Krmz kot ile ilk arazi aratrma ettleri sonucunda hazrlanan aratrma raporunda verilen styap
kalnlklar dikkate alnarak bulunan nce tesviye yzeyi kotu nihai taban ettleri sonucuna gre darece
verilen talimata uygun olarak yklenici tarafndan dzeltildikten sonra styapya balanlacaktr. Dzeltme
209 / 1


210 / 1
KISIM 211
KISIM 210
ilemi iin ykleniciye ayrca bir bedel denmez.
211. NCE TESVYE YZEYNN ONARIMI
Reglajn kabul iin projeye tam bir uygunluk salanmas gereklidir. Ancak dare tarafndan belirtilen
ok snrl kesimlerde reglaj sonunda evlerde Ksm 204 ve Ksm 206da belirtildii kadar, hendek ve
platformda ise 3 cm kot fark, 0,001 eim fark kabul edilebilir.
211.01 Tanm
Bu ksm; styap zelliklerine sahip olmayan ince tesviye yzeyi malzemesinin projede belirtilen veya
kontrol mhendisinin belirleyecei kalnlkta kazlarak kaldrlmas ve yerine aadaki artlara uygun
malzemenin serilerek dzeltilmesini kapsar.
211.02 Malzeme
nce tesviye yzeyinin onarmnda Ksm 206, Dolgularda fiziksel zellikleri verilen koruyucu tabaka
seme malzemesi niteliinde olan malzeme kullanlacaktr.
Malzemenin maksimum dane boyutu en fazla 7,5 cm olacak ve malzeme iyi derecelenmi olacaktr.
211.03 Yapm artlar
Nitelii uygun olmayan malzemenin ince tesviye yzeyinden kazlp karlmasndan dolay oluan ve
onarlacak ukur yerlerinin tabanlar niform bir ekilde dzeltilerek iyice sktrlacak, drenajn salamak
iin gereken nlem alnacak ve onarm malzemesi ile doldurulacaktr.
Eer yeterli ince malzemeye sahip paralanm vaziyetteki toplama ta veya paralanm ocak ta, curuf,
ocak art, krlm ta veya akl kullanlyor ise bu durumda tabaka kalnl en ok 15 cm olarak ina
edilecektir.
211.04 Sktrma
Malzeme; dolgularn sktrlmasnda kullanlan metot ve ekipmanlar ile sktrlacak, sktrma, Ksm
206, Dolgularda Tablo-206-05de belirtilen kriterleri salayacaktr. Onarlan yzey projede belirtilen
enkesitlere uygun olarak tesviye edilecektir.
210 / 2


211 / 1
KISIM 212
KISIM 213
212. BANKETLER
213. TOPRAK YOLLARIN NCE TESVYES
212.01 Tanm
213.01 Tanm
Bu ksm; aada belirtilen artlar ierisinde ve uygun malzeme kullanlarak projelerde gsterilen kot ve
enkesitlere uygun bir ekilde banketlerin yaplmasn kapsar.
Bu ksm; toprak veya toprak ve seme malzemeden oluan bir kaplama tabakasndan tekil edilen yollarn
aadaki verilen artlar iinde projelerdeki enkesitlere, eimlere, kotlara uygun veya kontrol mhendisi
tarafndan tespit edilen bir ekilde ince tesviyelerinin yaplarak trafie hazr duruma getirilmelerini kapsar.
212.02 Banket Tipleri

Banketler yolun kaplama cinsine gre Sathi Kaplama, Bitml Scak Karm Kaplama veya Beton
olmak zere seilecektir.
212.03 Malzeme
Yol styap tabannda kullanlan malzemeler banketler iin de geerlidir. darece belirtilmedike banketlerin,
alttemel ve temel tabakalar yolun alttemel ve temel tabakas malzemeleri kullanlarak birlikte yaplacaktr.
Banketlerde; Alttemel Tabakas Ksm 401, Temel Tabakas Ksm 402, Makadam Sathi Kaplama Ksm 404,
Bitml Temel Ksm 406, Asfalt Betonu Anma ve Binder Tabakalar ise Ksm 407de belirtilen esaslara
uygun olacaktr.
212.04 Yapm artlar
Banketler yolun kaplama tipine gre, aadaki ekillerde ina edilecektir.
212.05 Sathi Kaplamal Yollar
Banket inas esnasnda ince tesviye yzeyinin, banketlerin ev ve hendeklerin drenajnn tam ve iyi bir
ekilde salanm olmas gerekmektedir.
213.02 Yapm artlar

Sanat yaplarnn, drenaj sistemlerinin ve toprak ilerinin esasl bir ekilde tamamlanmasndan sonra btn
yol yzeyinin dzgn ve iyi bir ekilde ince tesviyesi yaplacaktr.
nce tesviye iinde greyderler veya uygun bulunacak dier bakl tesviye makineleri kullanlacak, ev
kenarlarnn tanziminde el iiliinden de istifade edilebilecektir.
Yarma ve dolgularda styap tabannn kaya ile tekil edilmesi durumunda ince tesviye yzeyi Ksm
204.03.07.02, Kaya Yarmalar ve Ksm 206.06.03, Kaya Dolgularn Sktrlmasnda belirtilen esaslar
dahilinde oluturulacaktr.
nce tesviye yzeyinden itibaren en az 15 cm derinlikteki ksmda kullanlan malzemede akl veya kaya
paralarnn boyutu en fazla 7,5 cm olacaktr.
Yklenici yol yzeyinin ince tesviyesini en ince ekilde tamamladktan sonra da her yamur yandan
sonra, yol yzeyi almaya uygun bir duruma geldikten sonra, bakl bir tesviye makinesi veya kontrol
mhendisinin izin verdii makine kullanarak gerekli dzeltmeleri yapacaktr. Yolun, iyi bir durumda bakmn
salayacaktr.
Banketlerde alttemel ve temel tabakalar ina edilirken ilgili ksmlardaki esaslar iinde ve projesinde
belirtilen kalnlkta serilecek, sktrlacak ve ince tesviyeleri tamamlanacaktr. Daha sonra tm yol platformu
projesinde belirtildii ekilde sathi kaplama ile kaplanacaktr.
212.06 Bitml Scak Karm Kaplamal Yollar
Bitml Scak Karm Kaplamal yollarda banketlerin tesviye yzeyi, alttemel ve temel tabakalar yol ile
birlikte yaplacaktr. Alttemel ve Temel Tabakalar; Ksm 401 ve 402de belirtilen inaat metotlarna uygun
olarak projesinde belirtildii kalnlkta yaplacaktr.
Projesinde Bitml Temel olan yollarda banketlerde Ksm 406, Bitml Temelde belirtilen esaslara uygun
olarak projesinde belirtilen kalnlkta Bitml Temel yaplacaktr.
Banketlerde kaplama tabakalar yolun projesinde verilen kalnlktaki Binder ve Anma tabakalar Ksm
407ye uygun olarak ina edilecektir.
212.07 Beton Yollar
Beton yollarda banket yaplmas beton yol koullarna uygun olarak dare tarafndan belirtilen esaslara gre
yaplacaktr.
212 / 1


213 / 1
KISIM 215
KISIM 214
214. MEVCUT YOLLARDA NCE TESVYE YZEYNN YENDEN

HAZIRLANMASI
214.01 Tanm
Bu ksm; daha nce yaplm ve kullanlm bir yolun zerine yeni bir temel veya kaplama tabakas ina
edilmesi amac ile yolun tanzim ve bu ie uygun bir ekilde hazrlanmasn kapsar.
214.02 Yapm artlar
nce tesviye ii; projelerde veya kontrol mhendisi tarafndan belirtilen enkesit, profil ve kotlarda olmak
zere yaplacaktr.
evlerden dklen ve toprak kaymalarndan oluan yol zerindeki her trl malzeme kaldrlacak, kontrol
mhendisi tarafndan gerekli grld durumda, yol platformu kabartlarak projede belirtildii veya
kazklarla tespit edilen ekilde tesviye ve tanzim edilecektir.
215. SULAMA
215.01 Tanm
Bu ksm; aada belirtilen artlar dahilinde taban, dolgu, styap taban, banket, alttemel ve temel tabakalarn
sktrlmasnda gerekli olan suyun temini ve kullanlmasn kapsar.
215.02 Yapm artlar
Taban, dolgu, styap taban, banket, alttemel ve temel tabakalarnn yaplmas ve sktrlmas srasnda
kontrol mhendisinin uygun bulaca ksmlarda, gereken miktarlarda sulama yaplacaktr.
Sulama; aratrma raporunda belirtilen optimum su ierii toleranslar dahilinde homojen bir ekilde
yaplacaktr.
Yklenici malzemelerin sktrlmas iin gereken suyu temin edecektir.
Kabartmaya gerek grld durumda; kabartlan derinlik 5 cmden az olmayacaktr. Yoldaki yksek
ksmlar kesilecek ve buradan kan malzeme dk ksmlarn doldurularak yolun kotuna getirilmesinde
veya dolgu geniletilmesinde kullanlacaktr.
Sulama ilerinde kullanlacak arazz ve aralar serilip sktrlacak malzemeye gerekli olan suyu salayacak
kapasitede olacaktr. Bu aralarn suyun niform bir ekilde datmn, lnn doru bir ekilde yaplmasnn
salanmas bakmndan kontrol mhendisinin uygun bulaca makineler olmas arttr.
Dar dolgularn veya yzeydeki kot dklklerinin projede belirtilen enkesitlere uygun bir duruma getirilmesi
iin nitelii uygun malzeme temin edilerek kullanlacaktr. Bu malzemenin serilmesinden sonra arl 7
tondan fazla olan tandem silindirlerle yzey sktrlacak ve tesviyesi yaplacaktr.
Birim Fiyat Teklif Cetvelindeki su miktarlarn inaat srasnda artabilir veya azalabilir. Yklenici gereken
su ihtiyacn salayacaktr.
Sktrmadan nce ve sktrma srasnda niform bir ekilde sulama yaplacaktr.

Tesviye, sktrma srasnda oluan bozukluklar ve dklklerin, ilave malzeme getirilerek doldurulmas ve
sktrma yaplarak kotuna getirilmesi ile tamamlanacaktr.
214 / 1


215 / 1
KISIM 217
KISIM 216
216. MEVCUT YOLLARIN ONARIMI VE BTML KAPLAMA N

HAZIRLANMASI
216.01 Tanm
Bu ksm; mevcut ve kullanlm bir yol yzeyinin aadaki artlara uygun bir ekilde onarlarak bitml
sathi kaplama tabakas veya bitml scak karm ina edilecek hale getirilmesini kapsar.
Yol ve kaplama genilii projelerde gsterilen gabariden dar olan ve geniletilmesi gereken yollar bu ksm
kapsamnda deildirler.
217. KULLANILMAYAN/TERKEDLEN YOL KESMLERNN DZENLENMES

217.01 Tanm
Bu ksm; yeni yol yapm, yol hattnda olan deiiklik, varyant vb. nedenlerle yol kesimi dnda kalan,
kullanlmayan, ileriki yllarda da doal afet, stratejik vb. nedenlerle de kullanlmas dnlmeyerek terk
edilen yol kesimlerinin dzenlenmesini kapsar.
217.02 Yapm artlar
216.02 Yapm artlar
Asfalt kaplamalar paralanarak kazlacak, mevcut sanat yaplar krlacak, maksimum 300 mm boyuta
indirilecektir. Yolda mevcut eski temel ve alttemel malzemeleri kazlacaktr.
Onarm yaplacak yolun durumuna gre; kontrol mhendisinin uygun bulaca aada belirtilen onarm
yntemlerinden birisi kullanlacaktr.
Kullanlmayan / terk edilen yol kesimi kazlarak; eski, doal arazi zemin kotlarna uygun olarak yeniden
dzenlenecektir. Kaz srasnda elde edilen malzemeler eski, orijinal yapm snrlar ierisinde kullanlacaktr.
216.03.01 Kaplamal Yolda Onarm
Yaplan kaz ve dzenlemeler, doal drenaj yollarn kapatmayacak, arazide ukur ve su akn nleyecek
tepeler oluturulmayacaktr. Arazi doal haline getirilecektir.
Mevcut ve bozulmu bir bitml kaplamann bulunduu yerlerde bu tabaka kaldrlarak elde edilen malzeme
diskler veya dier uygun ekipmanlarla paralanarak krlacak ve kullanlabilecek boyutlara getirilecektir. Bu
malzeme yol kenarna veya kontrol mhendisinin gsterdii yerlerde figre edilecektir.
Kazlan ve kullanlmayan tm malzemeler zerlerine en az 50 cm toprak gelecek ekilde uygun bir yerde
zemine gmlecektir.
Mevcut yolda daha nce bir bitml kaplama yaplm ise yol yzeyi ve banketler projelerdeki enkesitlere
uygun bir ekilde kazlp, tesviye edilerek dzeltilecektir.
Tesviye kazs altndaki yzey, projelerdeki eim ve enkesitlere uygun bir ekilde tesviye edilmi olacaktr.
Bu ite ve sktrmada kullanlacak silindirlerin arlklarnn 7 tondan az olmamas gereklidir.
Bu i iin arl 2,5 tondan az olmayan ve bak genilii en az 3 m ve dingil mesafesi 4,5 m olan bir
greyder veya paletli i makineleri kullanlacaktr. Kontrol mhendisi tarafndan gerekli grlen yer, zaman ve
miktarda sulama ve sktrma yaplacaktr.
216.03.02 Salam Yzeye Sahip Olan Kaplamal veya Kaplamasz Yolda Onarm
Sert, iyi durumda, oturmu ve salam bir yze sahip olan yollarda daha nce bir bitml kaplama yaplm
olsun veya olmasn kontrol mhendisi; kazld ve greyderle yeniden tesviye ii yapld takdirde yolun
zayflatlaca veya bozulaca kanaatinde ise bu i yaplmayacaktr.
Bu yoldaki bozukluklar yama yaplmak ve kotundan dk olan yerlerin uygun kota getirilmesi suretiyle
giderilecektir. Hibir zaman suyun gllenmesine izin verecek ukur, tmsek vb. olumsuz kot farkllklar
bulunmayacaktr.
Bu yol kesimlerine, zerine yaplacak kaplamann ve malzemenin cinsine gre yeniden malzeme getirilmeli
ve getirilen bu malzemenin serilmesi, sulanarak sktrlmas salandktan sonra sathi kaplama veya bitml
scak karm kaplama ileri yaplmaldr.
Burada kullanlacak malzemeler, alttemel ve temel iin ilgili ksmlarda belirtilen zelliklere sahip olmaldr.
216 / 1


217 / 1
KISIM 218
218. KRE LE ZEMN STABLZASYONU

218.01 Tanm
Bu ksm; yol altyapsn oluturan taban zemini, dolgu malzemesi kriterlerini salamayan veya Kaliforniya
Tama Oran (CBR) deeri dk, ime potansiyeli yksek, dolgu taban, dolgu malzemesi (ariyet, yarma)
veya styap taban malzemelerinin kullanlabilirlik zelliklerini artrmak, ayrca alttemel kriterlerine yakn
zellikler tayan malzemelerin alttemel olarak kullanlabilmesi amacyla, bu malzemelere belli fiziksel
ve kimyasal zelliklere sahip toz halinde snm veya snmemi kire katlmas, kartrlmas ile yaplan
iyiletirme veya stabilizasyon ilemini kapsar. yiletirme almalar dolgu tabakalarnn, stabilizasyon
almalar ise alttemel tabakasnn ve styap tabannn kirele iyiletirilmesi olarak tanmlanmaktadr. ok
yksek su muhtevasndaki zeminlerde zeminin kurutulmas amacyla da kullanlabilir.
218.02 Malzeme
218.02.01 Stabilize Edilecek-yiletirilecek Malzemeler
AASHTO snflandrma sistemine gre A5, A6, A7, A-2-6, A-2-7 veya Birletirilmi Zemin Snflandrma
Sistemine gre CH, CL, MH, ML, GC, SC snflarna giren plastisite indeksi 10dan byk (PI 10) veya
Kaliforniya Tama Oran (Ya CBR %) < 10 veya CBR ime yzdesi % 3 olan ve en az % 25i 75 m
elekten geen zemin/malzemeler iin stabilizasyon-iyiletirme yaplmas uygundur.
218.02.02 Su
Toprak-su karm iin kartrma ilemini ideal rutubet koullarnda yapmak, sktrma ve sktrma
sonrasnda toprak-su-kire reaksiyonunun devam iin kullanlacak su tatl, berrak olmal, ierisinde kirlilik
oluturacak nitelikte (ya, asit, alkali madde, klorr, slfat ve organik madde) madde bulunmamaldr. Suyun
ierdii slfat miktar SO3 < 200 ppm olmaldr.
218.02.03 Kire
Stabilizasyon-iyiletirme ileminde kullanlacak snmemi ve snm kirecin kimyasal ve fiziksel zellikleri
Tablo-218-1de belirtilen deerlere uygun olmaldr. Deneylerde snmemi kire kullanlmas durumunda
hazrlanan kire karml numunelerin hidratasyonunu (kirecin snmesini) salamak amacyla 24 saat
beklemesi gerekmektedir.
Tablo-218-1 Stabilizasyon-yiletirmede Kullanlacak Kirecin Kimyasal ve Fiziksel zellikleri
zellik (TS EN 459-2)
Snmemi Kire
Snm Kire
CO2 (Kzdrma Kayb), %
Toplam (CaO+MgO), %
80
80
SO3, %
MgO, %
Paralar, mm
Arlka Elekte Kalan, %
0,09 mm 7
0,20 mm 2
Kirecin snmesi esnasnda arlka % 30 mertebesinde suyu bnyesine alma zellii vardr.
Bu zellik gz nne alnarak doal su ieriinin optimum su ieriinden ok yksek olduu durumlarda
snmemi kire tercih edilebilir. Snmemi kirecin kullanlmas halinde darya s veren snme ilemi arazi

218 / 1
KISIM 218
KISIM 218
koullarnda gerekleeceinden i ve ii sal asndan gerekli nlemler alnmaldr.

218.03 Stabilizasyon- yiletirmede Kullanlacak Makineler
Stabilize edilecek topran kazlmas, paralanmas, su ve kirele kartrlmas ilemi uygun ekipmanlar ile
yaplmal, homojen bir karm elde edilebilecek ekilde ekipman seilmelidir. Makine seimi gnlk retim
miktar ve uygulanacak tabaka kalnlklarna gre planlanmaldr. Kire sericilerin kullanlmas durumunda,
kire serici makineler, kirecin uygulanma oranna gre ayarlanabilir olmaldr.
Sktrma ileminde kullanlacak aralar iyiletirilecek-stabilize edilecek zemin zelliklerine gre istenilen
skma deerlerini salayacak nitelikte, keiaya, lastik tekerlekli veya demir bandajl olmal ve titreim
uygulayabilmelidir.
Sulamada kullanlacak makinelerde su miktarn ve sulama hzn kontrol edebilen, suyun datmnn
homojen olmasn salayan sistemler olmaldr.
Kullanlan tm makinelerin bakm etkin ve dzenli olarak yaplmal, ilevini yeterince yerine getiremeyen
makineler sratle deitirilmelidir.
Zorunlu durumlarda elle serim sz konusu olduunda darenin onay alnacaktr.
218.04 Toprak-Kire Karmnn Projelendirilmesi ncesinde Yaplmas Gereken ler
218.04.01 Stabilize Edilecek- yiletirilecek Malzemeden Numune Alnmas
yiletirilmesi-stabilize edilmesi dnlen toprak snrlar, yaplacak arazi ettleri ile proje kriterlerine gre
belirlenir (boyut, derinlik). Alnacak numune miktar toprak yapsndaki deiime gre ve stabilize edilecek
miktara gre malzemenin tmn temsil edecek zellikte olmaldr.
218.04.02 Malzemenin Snflandrlmas
Stabilize edilmesi planlanan toprak zerinde snflandrma deneyleri yaplarak (elek analizi, hidrometre,
Atterberg Limitleri), elde edilen sonulara gre toprak AASHTO ve BZS sistemine gre isimlendirilir.
218.04.03 Organik Madde Miktarnn Belirlenmesi
dolgu malzemeleri iin PI < 20, styap taban malzemeleri iin PI < 10, alttemel malzemeleri iin ise PI < 6
durumunu salayan en kk kire oran deeri yaklak KY olarak kabul edilir.
Bu iki metotla yaklak olarak hesaplanan kire yzdeleri ile Ksm 218.05.02, 05.03, 05.04 ve 05.05de
belirtilen almalar yaplarak en az 3 farkl kire yzdesi ile yaplan alma sonucunda teknik ve ekonomik
optimizasyon ile dare tarafndan seilmi kire yzdesi uygulama iin Optimum Kire Yzdesi (OKY)
olarak kabul edilir.
Arazideki uygulamalarda OKY % 1,5den kk olmamaldr. dare laboratuvar koullar ile arazi koullar
arasndaki farkllklar gz nne alarak laboratuvar almas ile belirlenmi OKYnin arazi uygulamalarnda
+ %0,5 olarak allmasn isteyebilir. Karayollar Blge Mdrlklerince gerekletirilecek kire
stabilizasyonu almalar iin yaplacak laboratuvar deneyleri sonucunda tespit edilmi OKYnin
uygulanabilmesi iin Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanlnn uygun gr alnacaktr.
218.05.02 Stabilize Edilecek-yiletirilecek Malzemede Maksimum Kuru Birim Hacim Arlk ve
Optimum Su eriinin Bulunmas (TS EN 1900-1, AASHTO T 99, AASHTO T 180).
Standart Proctor veya Modifiye Proctor deneyleri yaplarak bu deneyler ile malzemenin Optimum Su erii
ve Maksimum Kuru Birim Arl belirlenecektir.
218.05.03 CBR ve CBR ime Deerinin Belirlenmesi (TS EN 1900-2, AASHTO T 193)
OKY, TS EN 1900-1, AASHTO T 99 - AASHTO T 180 metoduyla sktlm, rutubet oran optimum
deerlerde veya ilem srasnda ngrlen Wn deerine eit olan en azndan toprak-su-kire karm iin
ya CBR belirlenmelidir.
rnekte de aadaki CBR deerini verecek minimum kire yzdesi aranmaldr. Yol inaatnda
kullanlaca yere gre bu snr deerler deimektedir. Snr deeri olarak aada tanmlanan deerler
kullanlmaldr.
Alttemel CBR 50
styap taban CBR 20
Dolgular iin CBR 15
Alnan numunelere yaplan deneylerle; TS EN 1744-1 zeminde bulunan organik madde miktar belirlenir.
Zemin iindeki organik maddelerin % 4den az olmas gerekir.
218.04.04 Slfat eriinin Belirlenmesi ( TS 6170)
Slfatn kirele reaksiyonu ek bir kire tketimine ve karmn genlemesine yol aabilir. 2 mmlik (No.10)
elekten geen toprak paras iin, toplam SO3 ieriinin kuru numune arlna oran % 3den az olmaldr.
218.05 Proje Karm almas (Toprak-Kire Karm Orannn Belirlenmesi)
218.05.01 Optimum Kire Yzdesinin Belirlenmesi in Yaplacak n Deneyler
Stabilizasyon ileminde kullanlacak yaklak kire yzdesi ksa sreli testlerle bulunabilir. Bu yntemler pH
metodu TS 6166 veya Likit Limit / Plastik Limit deneyleridir.
(Zayf Zemin Kriteri CBR<10 kabul edilmitir.)

Stabilize edilecek-iyiletirilecek malzeme rneklerinde ime yzdesinin de belirlenmesi gerekmektedir.
CBR koullarnn saland rnek de TS 1900-1, AASHTO T 99 veya AASHTO T 180 metoduyla
sktrlm numuneler CBR kalplarnda nce 7 gn (168 saat) boyunca scakl 20 1C ve Nemi > % 95
olan bir ortamda, daha sonra da minimum 4 gn ve imesi tamamlanncaya kadar 20 1C scaklktaki suda
bekletilir. Laboratuvarda aadaki snr deerlerin zerinde bulunan karmlar almak iin uygun deildir.
Kire oranlar arttrlarak almalar srdrlmelidir.
Alttemel ime % < 0,5
styap Taban ime % < 1,0
Dolgular in ime % < 2,0
pH metodunda karmn pHn 12.4e getiren kire oran, KY (Kire Yzdesi) olarak kabul edilir.
kinci metot ise kire-toprak-su karmnn bir saat bekletilmesinden sonra yaplan Likit Limit ve Plastik
Limit deneyleri ile deiik kire oranlarnda Plastisite ndeksi (PI) deerlerinin bulunmasdr. Bu deerlerde
218 / 2


218 / 3
KISIM 218
KISIM 218
218.05.04 Stabilize Edilecek-yiletirilecek Malzemelerin Atterberg Limitleri
218.06.02 Kirecin Tanmas ve Depolanmas
Dolgularda, styap tabannda ve alttemelde aranlacak kriterler aada belirtildii ekilde olacaktr.
Stabilizasyon ileminde kullanlacak kire dkme veya torba olarak ibana getirilebilir. Toz haldeki kire,
maddenin hava basnc ile boaltlmasn salayan silobaslarla tanmaldr. Getirilen kire miktar antiyenin
tam almayla en az iki gnlk ihtiyacn karlamaldr. Kire toz olarak tanyorsa, antiyede bu i iin zel
olarak yaplm silolarda, kat torbayla tanyorsa nemden, yamurdan ve su etkisinden korunacak ekilde,
kapal bir alanda saklanmaldr.
CBR deerleri ve ime yzdesi iin yukarda tanmlanan aralklar kullanlacaktr. Ayrca 1 saatlik Atterberg
limitleri bulunarak aadaki artlar salayp salamad kontrol edilecektir. Uygun olmayan durumlarda
kire oranlar deitirilerek almalar tekrarlanmaldr.
Alttemel PI % < 6
styap taban PI % < 10
Dolgular iin PI % < 20
218.06.03 Dozaj, Kirecin Dklmesi ve Bununla lgili Kontrol

Dozaj, ilem grecek zeminin m2sine gre antiyede hesaplanr. Kuru zemin iin laboratuvarda belirlenen
yzde cinsinden dozaja gre kg/m2 dozaj hesaplanr.
218.05.05 Serbest Basn Mukavemeti (ASTM D 1633)

Birletirilmi zemin snf ML, MH, CL, CH olan malzemelerin kire ile iyiletirilmesinde serbest basn
mukavemeti deneyi aranacaktr.
Serbest basn mukavemeti (qu) durumunun belirlenmesi almalar CBR deneylerine paralel olarak
srdrlr.
Deneyler sonucunda elde edilen ideal karmdaki su oranndan yola karak rnekler, TS 1900-1,
AASHTO T 99, AASHTO T 180 metoduyla sktrlp, serbest basn kalplarna yerletirilir ve numuneler
uygun bir kriko veya dzenekle kalptan karlr. Hazrlanan numuneler nce plastik daha sonra alminyum
folyolara sarlarak 7 ve 28 gn boyunca 20 1C scaklndaki nemi > % 95 olan bir ortamda bekletilir.
Aada belirtilen deerleri veren karmlar allmak iin uygundur.
styap Taban iin: qu (7) > 5 kg/cm2
Donma znme olay; dona hassas blgelerde olduka nemlidir. Sktrlm zeminde doygunluun %
80in altnda olduu durumda donma-znmede bir problem beklenmemelidir. Don penetrasyon derinliinin
stabilize edilecek-iyiletirilecek tabakay kapsad durumda bu konuda bir laboratuvar almas yaplmaldr.
Donma znme scaklklar 20 C ve +20 Cdir. Hazrlanm olan serbest basn numuneleri 7 gn krden
sonra 5 kez (En az 12 saat) tanmlanan scaklklarda dondurulup znecektir. Numuneler hazrlandktan
sonra plastik ve alminyum folyolara sarlarak nce en az 12 saat -20 Cde dondurulacak daha sonra
en az 12 saat +20 Cde bekletilecektir. Bu ilem ardk olarak en az 5 kez uygulanmaldr ve numunenin
sakland ortamn nemi > % 95 olmaldr. Bu ilem sonunda numuneye serbest basn mukavemeti deneyi
uygulanacaktr. Bu deney sonucunda serbest basn mukavemeti qu (n)> 1,5 kg/cm2 deerini salamaldr.
218.06 Yapm artlar
Stabilizasyon uygulamasndan yeterli bir sonu elde edebilmek iin vazgeilmez koullar; topran uygun bir
ekipmanla kazlp stabilizasyona hazr hale getirilmesi, kirecin malzeme ile dikkatli ve homojen bir ekilde
kartrlmas, sulama ilemi ile optimum nem koullarna getirilmesidir.
218.06.01 Stabilize Edilecek-yiletirilecek Malzemenin Hazrlanmas ve Doal (Yerinde) Su eriinin
Belirlenmesi
Zeminin hazrlanmas ilemine, yzeyde yer alan bitkisel topran kaldrlmas ile balanr. Topra
stabilizasyona hazrlamak iin kazmak, paralamak ve reglaj seviyesindeki tabakalarda ierisinde bulunan
ap 5 cmden byk, dier tabakalarda ise ap 10 cmden byk talar temizlenecektir. Daha sonra, ilem
grecek olan topran doal su ierii belirlenir ve bulunan deer elde edilmesi planlanan karmn optimum
deerinden yksekse, uygun bir makine yardmyla kazlarak ve havalandrlarak suyun buharlamas salanr.
218 / 4

Kire Miktar =OKY x d x maks.

OKY : Optimum Kire Yzdesi
d : Tabaka Kalnl
maks. : Malzemenin Maksimum Kuru Birim Hacim Arl
Rzgarn kuvvetli estii gnlerde, uuarak dozajn hassasiyetine ve antiye personeline zarar verme ihtimali
bulunan toz kire dklmemelidir. Ayrca, kire, yalnzca gn iinde allacak olan malzemeye verilmeli,
bylece kirecin atmosfer etkenleri tarafndan tanmas ve ksmi karbonatlama reaksiyonlar engellenmelidir.
Kire serimi tamamlanm kesimlerde homojen kartrlma ilemi sonrasnda sktrma ilemi maksimum 3
gn iinde yaplmaldr.
Kirecin toz veya sv formda dkme olarak kullanld durumlarda, kire dkme makinesi gemeden nce,
topran zerine yzeyi 1 m2 olan, keli bir bez paras veya bir kap yerletirilir, bezin veya kabn zerinde
biriken kire tartlarak makinenin gei saysna gre atlan kire miktar belirlenir (bu ilem iin drt yannda
da delik bulunan bir bez, bir tart ve kancal bir dinamometre edinmek yararl olabilir). Eer kire alma
alanna torbalarla getirilmise, bu torbalar dzgn ve uzun bir izgi oluturacak ekilde ve aralklar dozaja
uygun olarak hesaplanarak dizilir. Yere konulan torbalar bir bakla ortalarndan kesilip boaltlarak birok
kk tepecik oluturulur. Rzgar nedeniyle likit kire kullanlp kullanlmayacana dare karar verecektir.
Boaltlan torbalar tepeciklerin nnde durmaldr. Daha sonra kire, trmk kullanlarak elle ya da traktrle
veya baka bir motorlu arala ekilen dili veya noktal disklerle dzlenmelidir. yi bir dalm iin genellikle
iki gei yeterli olmaktadr.
Stabilize edilecek veya iyiletirilecek kesim iin gerekli toplam kire miktar belirlenecek, i yerine nakledilip
bu miktar tutanak altna alnacak ve bu miktarn belirlenen kesim iin kullanlmas salanarak bu ilem
yklenici ve kontrol mhendisi tarafndan tutanaa balanacaktr.
218.06.04 Malzemeyi Paralama ve Kartrma
Paralama ve kartrma ilemleri, bu i iin kullanlan bir makinenin, malzemeyi 25 mmlik elekten
tamamen geene kadar veya en azndan % 60 4,75mm (No.4) elekten geene kadar ilemesiyle gerekleir.
Kartrma makinesinin gcnn, ilem grecek tabakann kalnlna ve gnlk istenilen retim miktarna
gre ayarlanm olmas nemlidir. Karm ilemi srasnda ya da sonrasnda, gerektiinde, ilem gren
malzeme bir sonraki sktrma ilemi iin optimum su deeri elde edilinceye kadar sulanr.

218 / 5
KISIM 218
KISIM 218
Tablo-218-2 Kalite Kontrol Deneyleri ve Sklklar
218.06.05 Sktrma lemi

Kartrma ileminin sona ermesinin ardndan, toprak katman, vakit geirilmeden snmemi kire
kullanld durumlarda snme egzotermik reaksiyonu tamamlandnda ve optimum su ierii gz nnde
bulundurularak sktrma yaplmaldr. Snmemi kirecin tamamen snmesi iin gereken sre, zeminin
nem oranna ve ssna bal olarak deiir. Normalde zemin scakl ok dk deilse karmn 2 veya
3 saat dinlendirilmesi yeterli olacaktr. Birden fazla tabakann stabilize edilmesi-iyiletirilmesi durumunda
iyiletirilen veya stabilize edilen tabaka st ak olarak braklmamal, stabilize edilecek- iyiletirilecek
dier tabaka gn sonunda serilmi olmaldr. Kire stabilizasyonu-iyiletirmesi yaplacak malzemeler iin
kullanlan sktrma makinelerine bal olarak sktrma tekniinin saptanmas zorunludur. Bunun iin
iin balangcnda 1.000-1.500 m2lik bir alanda deneme kesimi almas yaplarak kullanlan sktrma
makinelerinin hz, gei says, makinelerin kullanm ncelii ve tabaka kalnl tespit edilmelidir.
218.06.06 Balant Noktalar
Kire ile yaplan Stabilizasyon-yiletirme uygulamalarnda birbirini takip eden almalarda ortaya kan
balant blgelerinde yaklak 10-15 mlik bir bindirme blgesi kabul yaplmaldr. Bu kesimin yeniden
gzden geirilmesi, gerekiyorsa burada yer alan malzemeye uygun oranda kire ilave edilip yeniden
kartrlmas, oluturulacak tabaka kalnlna gre serme ve sktrma ileminin tekrarlanmas gerekir.
Kire stabilizasyonu-iyiletirmesi bitirilmi kesimlerde serme, sktrma sonular gzden geirilmeli,
problemli kesimlerin olmas durumunda buralara gerekli mdahaleler yapldktan sonra yeni tabaka yapmna
geilmelidir.
218.06.07 Stabilizasyon Sonras Yaplmas Gereken almalar
malatn tamamlanmasndan sonra st tabakalarn imalat iin stabilize edilen tabaka maksimum 1 aydan
daha fazla akta bekletilmemelidir. Bu ilem yaz aylarnda veya havadaki nemin az olduu zamanlarda
yaplyorsa tabaka yzeyinde kuruma gerekleecektir. Bu tr durumlarda en az 3 gn yzeyden slatma
yaplmas nerilir. Son slatmay mteakip silindirle dzleme yaplmaldr. Bu ilem gerek grlrse kontrol
mhendisi tarafndan 7 gne kadar devam ettirilebilir.
Alttemel malzemesinin stabilize edilmi tabaka zerine getirilmesinin 30 gnden fazla zaman alaca
durumda alttemel tabakasnn getirilmesinden nce yzey tekrar sulanp sktrlmaldr. Stabilize edilmiiyiletirilmi malzeme hibir durumda st kapatlmadan k artlarna maruz braklmamaldr.
Minimum Deney Says
Deney
Dolgu-styap Taban
Dane Boyu Dalm

TS 1900-1
AASHTO T 11, 27
AASHTO T 88
Alttemel
Her 2000 m3de 1 deney
Su erii
TS 1900-1
Her 1000 m3de

1 deney
Plastik Limit
TS 1900-1
AASHTO T 89, 90
Her 1000 m3de

1 deney
Su ierii-Kuru Birim Hac.

Ar. likisi
TS 1900-1,
AASHTO T 99
Her farkl malzeme snf iin 1

deney
Her gradasyon deiikliinde ve ayrca her

ayda bir deney
Konvansiyonel Metotlarla Skma %si Tayini

Kum Konisi Metodu
TS 1900-1,
AASHTO T 191
Her Tabakann 1000 m2sinde

1 deney

1 deney
Kasnak Metodu
AASHTO T 181
Her Tabakann 1000 m2sinde 1

deney

1 deney
Nkleer Metot*
ASTM D 6938-10, AASHTO
T 310-11

1 deney

1 deney
* in balangcnda en az 5 farkl noktada nkleer metot sonular ile konvansiyonel metotlardan biri ile yaplan
skma deney sonularnn korelasyonu yaplacaktr. Skma kontrolnn nkleer metotla yaplmas durumunda,
ayrca her 2.500 m2de bir dier konvansiyonel metotlardan biri ile de skma kontrol yaplacaktr.
218.07 Kalite Kontrol
218.07.01 Dolgu ve Alttemelde Sktrma Derecesi Kontrol
Yklenici, imalat srasnda allan tabakalarn gnlk kontrol programnn dare tarafndan tanmlanabilmesi
iin, dikkatle hazrlanm bir kalite kontrol programna sahip olmaldr. Yklenici, daha nce belirtilen
tm deneyleri yapaca kalite kontrol laboratuvarn dareye bildirmelidir. Laboratuvar, kalite kontrol
iin deneyler srasnda kullanlan tm gerelerin kalibrasyon sertifikalarna sahip olmaldr. Laboratuvar,
istenilen artlara yeterli derecede uyumlu olup olmadnn anlalmas amacyla, dare tarafndan yerinde
incelendikten sonra kabul edilecektir. Laboratuvar tarafndan yaplan almalar gvenilir deilse dare bunun
baka bir laboratuvar ile deitirilmesini talep edecektir. Kalite kontrol deneylerinin sklklar Tablo-2182de belirtilmektedir. Kalite kontrol deneyleri, en az Tablo-218-2de belirtilen sayda, kontrol mhendisince
uygun grlen ara ve sklkta yaplacaktr.
Sktrlan her 100 mlik bir yol inaat iin alma blgesinde younluk tespiti yaplacaktr. alma alan
iinde alnm skma kontrolleri ayn gn ierisinde sonulandrlmaldr. Tablo-218-3de Dolgularda
Skma Kriterleri verilmektedir.
218 / 6

Tablo-218-3 Dolgularda Skma Kriterleri

Minimum Skma %
Deney Metodu
Tesviye yzeyi altndaki ilk

80 cm iin
100
Standart Proctor
80 cmnin altndaki dolgu

tabakalar iin
95
Standart Proctor

218 / 7
KISIM 218
KISIM 218
Tabakann her 20 cmlik derinlii iin skma deerleri saptanacaktr. Dolgularn skma kontrolnde
kullanlacak olan arazi birim arl tayin metodu, dolgunun kontrol edilen kesiminde kullanlan malzemenin
ierdii maksimum dane boyutuna gre Tablo-218-4den yararlanlarak seilecektir.
218.07.02.03 Deformasyon Modlnn Belirlenmesi

darenin talebi durumunda sktrlm her 300 mlik yolun her tabakas iin en az bir deney yaplmaldr.
Plaka ykleme deneyi 30 cmlik bir plaka ile yaplarak aadaki forml ile deformasyon modl deeri
belirlenecektir.
Tablo-218-4 Arazide Kuru Birim Hacim Arlk Tayin Metotlar

Malzemenin Maksimum
Dane Boyutu
Metod Ad
Kum Konisi
Metodu
Kasnak Metodu
Deney Standard
in
mm
6 apnda
50
TS1900-1, AASHTO T 191
12 apnda
75
TS1900-1, AASHTO T 191
10 apnda
11/2
37,5
AASHTO T 181
12 apnda
75
AASHTO T 181
11/2
37,5
ASTM D 6938-10,
AASHTO T 310-11
Nkleer Metot
Tablo-218-5 Alttemel Skma Kriterleri

98
Modifiye Proctor
TS 1900-1, AASHTO T 180
Optimum Su erii %
Kabul edilebilir deerler unlardr:

Ykseklii bir myi aan dolgularda iyiletirilen katmanlar iin deformasyon modl;
Tablo-218-5de Alttemel Tabakasna ait Skma Kriterleri verilmektedir.
Minimum Skma %
Md= (p / s) x D
0,05 - 0,15 N/mm2 arasnda, Md 15 N/mm2 olmaldr.

Dolgunun en st tabakas iin ise Md 20 N/mm2 olmaldr.
Ykseklii 1 mden az olan dolgularda iyiletirilen katmanlar ve son 30 cm hari ykseltinin gvdesini
oluturan katmanlar iin deformasyon modl 0,05 - 0,15 N/mm2 arasnda,
Md 20 N/mm2 olmaldr.
Ykseklii 1 mden az dolgunun son katman, styap taban ve alttemel iin yk devri (veya sresi) 0,15 0,25 N/mm2 arasnda, Md 50 N/mm2 olmaldr.
Kirele ilemede; kullanlan ve iyiletirme yaplan malzemeler iin Uygunluk artlar zet olarak Tablo218-6da verilmektedir. Tabloda belirtilen deneyler TS 1900-1 veya AASHTO standartlarnda belirtilen
Wopt 2 Modifiye Proctor
Tablo-218-6 Kirele lemede Uygunluk artlar

YLETRME
218.07.02 Uygulama Srasnda Yaplmas Gerekli Kalite Kontrol almalar
STABILIZASYON
Dolgular
styap Taban
Alttemel
SINIFLANDIRMA AASHTO: A-2-6, A-2-7, A5, A6, A7
alma alanndan, kirele ilem grm olan tabakann kalnl boyunca, sktrlm her 1.000 m2lik
tabaka iin bir karm rnei alnmas ngrlmektedir. allan her gn iin en az bir rnek bulunmaldr.
Hazrlanan rnekler TS 1900-1, AASHTO T 99 ve AASHTO T 180e gre sktrlm ve nce gn
boyunca 20 1C ve nemi > % 95 olan bir ortamda, daha sonra da drt gn boyunca
20 1C
scaklndaki suda bekletilmi olmaldr. Hazrlanan numunelerin CBR ime miktar % 2den az olmal,
CBR deeri de 15den yksek veya eit olmaldr. Karmlardan alnan numunelerin likit limitleri % 40 dan,
plastisite indeksleri de % 20den kk olmaldr.
Ph Deerinin lm
: TS 6166
Organik Maddeler
: TS EN 1744-1 < % 4
Slfatlar
: TS 6170, SO3 < % 3
ZEMN
218.07.02.01 Dolgularda yiletirme almalar
218.06.02.01de belirtilen artlarla hazrlanan, ayn zellikte ve belirtilen kriterdeki rnekler iin, yapm
srasnda araziden alnan numunelerle yaplan CBR testlerinden aadaki sonularn alnmas gerekmektedir.
b.
Alttemel iin:
CBR 30 ve ime < % 0,5

PI < 6
Snm Kire
CO2 (kzdrma kayb)
7%
7%
Toplam (CaO+MgO)
80 %
80 %
SO3
2%
2%
MgO
Paralar
2 mm
--
--
0,09 mm % 7
0,2 mm % 2
TS EN 459-2
Arlka Elekte Kalan %
CBR 15 ve ime < % 1

PI < 10
dare gerekli grd takdirde, Md deformasyon modl lm yaplmak suretiyle mekanik dayankll
kontrol edecektir.
218 / 8
Snmemi Kire
styap taban iin:

SU
a.
KRE
218.07.02.02 styap Taban, Alttemel Stabilizasyon almalar
zellik (TS EN 459-2)

%5
%5
SO3 < 200 ppm
218 / 9
KISIM 218
Tablo-218-6 Kirele lemede Uygunluk artlar (Devam)

YLETRME
STABLZASYON
YAPIM AAMASI KALTE KONTROLU
TASARLANAN KARIIMIN LABORATUVAR ALIMALARI
Dolgular
218 / 10
styap Taban
Alttemel
TASARLANAN KARIIM: pH = 12,4

DOZAJ :
SIKITIRMA
AASHTO Standart Proctor
KRE % 1,5
CBR 15
ME < % 2,0
SIKITIRMA
AASHTO Standart Proctor
styap Taban
CBR 20
ME < % 1,0
20 C, Nem > % 95de

7 gn ve 20 Cde suda 4 gnden
sonra
20C, Nem > % 95de

sonra
SIKITIRMA
AASHTO Modifiye
Proctor
Alttemel
CBR 50
ME < % 0,5
20C, Nem > % 95de
7 gn ve 20 Cde suda
4 gnden sonra
PI < 10
Atterberg Limitleri
1 saatlik deerlerdir
qu (7) > 5 kg/ cm
PI < 20
(Atterberg Limitleri 1 saatlik
deerlerdir)
CBR 15
ME < % 2,0
CBR 15
ME < % 1,0
20 C, Nem > % 95de

sonra
PI < 20
(Atterberg Limitleri 1 saatlik
deerlerdir)
Dolgular > 1 m Dolgular
Dona Hassas Blgelerde

qu (n) > 1,5 kg/cm2
n donma-znme says
n >= 5
(En az 12 saat)
PI < 6
Atterberg Limitleri
1 saatlik deerlerdir
CBR 30
ME < % 0,5
20 C, Nem > % 95de

sonra
20 C, Nem > % 95de

7 gn ve 20 Cde suda
4 gnden sonra
PI < 10
PI < 6
1m
Md 15 N/mm,
Dolgu >1m
Md 20 N/mm,
son 30 cm hari
Md 20 N/mm,
Dolgu > 1m
(Son Tabaka)
Md 50 N/mm,
son 30 cmde
Md 50 N/mm Alttemel ve
ykseltilerin son 30 cmsi

BLM 250
DAYANMA YAPILARI
VE
EVLERN
DESTEKLENMES

KISIM 251
251. GABON YAPILMASI

251.01 Tanm
Bu ksm; projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen yerlerde, iksa ve istinat yaplar, yol gvdesinin
ve sanat yaplarnn akarsu etkilerinden korunmas, akarsu yataklarnn dzenlenmesi, su taknlarndan
korunma, kaya yarmalarda ta dmelerine kar koruma vb. iler iin gabion yapmn kapsar. Bu i; altgen
eklinde ift bkml olarak imal edilmi, gzenekli, rlm alardan oluan tel kafeslerin kurulmasn,
ierisinin kaya bloklar ile doldurulmasn ve yerletirilmesini ierir. Bu iler iin kullanlan gabionlar;
1. Kutu/Sepet
2. ilte,
3. Torba,
eklinde olabilir.
251.02 Kutu/Sepet Gabionlar
Kullanlacak gabion boyutlarnn projede gsterilmesi veya dare tarafndan belirtilmesi gereklidir. Kutu/
sepet gabionlara ait malzemelerin teknik zellikleri ve uygulama esaslar aada belirtilmi olup kutu
gabionun; durumu ekil-251-1de gsterilmektedir. Gzenekler altgen eklinde olup aklk deeri D
ekil-251-2de gsterildii gibi iki ift bkm arasndaki akl belirtir.
ekil-251-1 Kutu Gabion
ekil-251-2 Gabion Gzenei
251.02.01 Malzeme
251.02.01.01 Gabion Yapmnda Kullanlan elik Tellerin zellikleri
Gabion kafeslerin imalatnda kullanlacak olan elik tellerin nitelikleri ve zellikleri aada belirtilmektedir.
251.02.01.01.01 Gzenek Teli
Gabionlarn ift bkml, altgen eklindeki gzenekleri ar galvaniz yumuak elik tellerden, EN 10223-3
standardnda belirtilen esaslara uygun ekilde imal edilmi olacaktr. Gzenek boyutlarna gre gabionlarda
kullanlacak tel kalnlklar Tablo-251-1de verilmitir.

251 / 1
KISIM 251
KISIM 251
d. Kaplamann elik Tel ile Yapmas: Galvaniz veya galfan kaplanm tel; tel apnn drt kat
byklnde bir apa sahip silindire alt tur sarldktan sonra kaplama trnak ucu ile kazlmaya alldnda,
kaplama zerinde pullanma ve atlama olmayacak ekilde kaplanacaktr.
Tablo-251-1 Gzenek Boyutuna Bal Tel Kalnlklar

Boyutlar (mm)
Ksa Ynde Gzenek

Akl,
D (mm)
Tolerans
Deerleri
Tel Kalnl
Q (mm)
60 x 80
60
+ % 16
-%4
2,00 (ilte Gabion)
100 x 20
100
Gzenek, ke (ereve) ve balama tellerinin galvaniz ve galfan ile kaplanmas EN 10244-2 standardnda,
tel ekme mukavemetinin ise EN 10233-3 standardnda belirtilen esaslara uygun olmas gerekmektedir.
251.02.01.03 Tellerin Organik Madde (PVC) ile Kaplanmas
2,70 (Kutu Gabion)
Galvanizli veya galfan kaplamal yumuak elik telin zerine organik madde (PVC) kaplanmas halinde tel
ap aada, Tablo-251-3de belirtildii gibi artacak ve kaplama iin kullanlacak organik madde (PVC) EN
10245-2 standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr.
251.02.01.01.02 Ke (ereve) Teli

Ke (ereve) telli gabionlarn fabrikada imalat srasnda keleri boyunca erevelenmesi iin kullanlan
ar galvanizli veya galfan kapl yumuak elik tellerdir.
251.02.01.01.03 Balama Telleri
Tablo-251-3 elik Tel ve zerine Organik Madde (PVC) Kaplandnda Tel aplar
inko veya inko Alam Kaplanm
(Galfan) plak Tel ap (mm)
Organik (PVC) Kaplanm

Tel ap (mm)
2,00
3,00
2,20
3,20
2,40
3,40
2,70
3,70
3,00
4,00
3,40
4,40
3,90
4,90
Gabionlarn tel kafes kutu/sepet haline getirilmesi ve bu tel kafes kutu/sepetlerin birbirine keleri boyunca
balanmas iin kullanlan ar galvanizli veya galfan kapl yumuak elik balant telleridir.
251.02.01.02 Gzenek, Ke (ereve) ve Balama Tellerinin zellikleri
a. ekme Dayanm:
Gabion imalatnda kullanlan gzenek teli ve gabionlarn birbirine balanmasnda kullanlan balama
teli, EN 10223-3 standardnda belirtilen esaslara uygun olarak deneye tabi tutulduunda, ekme dayanm
35-50 kg/mm2 olmaldr.
b. Uzamas:
Tellerin uzamas; kafes yaplmadan nce kullanlacak malzemeden 25 cm uzunluundaki bir numune alnarak
bu numune zerinde yaplan deney sonucunda tespit edilmelidir. Deney sonucunda tellerin uzamas en az
%10 olmaldr.
251.02.01.04 Gabion erisinin Dolumunda Kullanlan Kayalarn zellikleri

Gabion ierisinin doldurulmasnda kullanlan kayalar; doal, sert, salam, hava etkilerine kar dayankl
az gzenekli ve temiz olacaktr. Gabionlarn ierisinde kullanlacak kayalar Tablo-251-4de belirtilen
niteliklere sahip olacaktr.
Tablo-251-4 Gabion Yapmnda Kullanlacak Kayalarn Fiziksel ve Mekanik zellikleri
Deney
artname Limitleri
Deney Standard
c. Galfan/Galvaniz Kaplama ve Toleranslar:
1. Grnr Younluk (kg/m3)
2,20
TS 699
TS EN 1936
Gabion retiminde kullanlan teller korozyona kar galfan ve galvaniz kaplama olarak iki ana gruba
ayrlmaktadr. Gabion retiminde kullanlan tellerin galvaniz kaplama ve galfan kaplama miktarlar
EN 10244-2 standardnda belirtilmitir. Tablo-251-2de tel kalnlklarna bal olarak kullanlacak en az
kaplama miktarlar ve tolerans deerleri verilmektedir.
2. Ktlece Su Emme Oran (%)
2,0
TS EN 13755
3. Kaba agregada Los Angeles deney

yntemi ile Paralanma Direnci ( %)
35
TS EN 1097-2
Tablo-251-2 Tel Kalnlklarna Gre En Az Galvaniz ve Galfan Miktarlar

Tel Kalnl Q (mm)
2,00
2,20
2,40
2,70
3,00
3,40
3,90
Tel Kalnl Q (mm)

Toleranslar +/-
0,06
0,06
0,06
0,08
0,08
0,10
0,10
Galvaniz Miktar (g/m)
240
240
260
260
275
275
290
Galfan Miktar
(g/m)
215
230
230
245
255
265
275
251 / 2

4. Dona Dayanm Deneyi (Tabii don) (25

Dng)
Gzle Muayene
Don sonu ktle kayb (%)
5. Tuz kristallenmesine direncin tayini (%)
(Na2 SO4.10 H2O) ile.
6. Magnezyum Slfat Deneyi (Mg2 SO4 ile) %
Geni Disk ile
7 . Anma Direnci
Bhme Deneyi
(atlaklar,
para kopmas, dalma olmayacak)
7
7
10
17 mm
16.000 mm3 / 5.000 mm2
TS 699
TS 699 ve
TS EN 12370
TS EN 1367-2
TS EN 14157
Not-1: Magnezyum Slfat Deneyi, Dona Dayanm deneyinin alternatifi olarak, Dona Dayanm deneyinin
yaplamad durumda yaplacaktr.
Not-2: Ta dolgu malzemesi olarak tf, marn, serpartin ve ist kullanlmayacaktr.
251 / 3
KISIM 251
KISIM 251
Tablo-251-6 Kutu Gabion Boyutlar, Diyafram Saylar ve Tolerans Deerleri,
251.02.02 Yapm artlar

Gabion kutu/sepetleri i yerine katl halde getirilecek ve katl halde gelen bu kutu/sepetler dzgnce alp
paneller ve diyaframlar dik hale getirilecek ve keleri boyunca balanarak kutu kafes haline getirilecektir.
Gabion kutu/sepetler; reticinin talimatlarna uygun ekilde kurulacaktr. Balama ilemi kesiksiz, srekli
olacak ve ekil-251-3de gsterildii gibi her iki gzenekte bir ift evirme eklinde yaplacaktr. Balama
srasnda tel sk bir ekilde sarlm olacak ift evirme aralklar 20 cmyi amayacaktr.
Balama telleri yerine kalnl en az 3 mm, ekme dayanm 170 kg/mm2 olan ar galvanizli veya galfan
kapl halkalar kullanlabilir. Galvaniz kapl gabionlar iin galvaniz kapl balama halkalar, galfan veya PVC
kapl gabionlar iin ar galfan kapl halkalar kullanlacaktr.
Organik Madde Kaplanm (PVC) Dahil

Uzunluk (m)
Genilik (m)
Ykseklik (m)
Diyafram (adet)
1,50
1,00
1,00
2,00
1,00
0,50 - 1,00
3,00
1,00
0,50 - 1,00
4,00
1,00
0,50 - 1,00
2,00
2,00
0,50
3,00
2,00
0,50 - 1,00
4,00
2,00
0,50 - 1,00
5,00
2,00
0,50 - 1,00
Tolerans Deerleri: Uzunluk +/- % 5, Genilik +/- % 5, Ykseklik +/-% 5
Gabionun kurulaca yerde nce temel taban hazrlanacaktr. Projesinde gsterilen veya dare tarafndan
belirtilen durumlarda gabion temel tabanna filtrasyon amal jeotekstil serilebilecektir.
Gabion kutu/sepetleri hazrlanan bu temel zerine kurulacaktr.
Kutu gabionlar; ekil-251-4de gsterildii gibi tabakalar halinde aamada doldurulacaktr. Bu yntem
daha sonra ortaya kabilecek ekil bozukluklarnn nne geecektir.
ekil-251-3 Gabionlarn Balama Teli ve Balama Halkalar ile Balanmas

Kutu gabionlarn daha dayankl olmalar iin Tablo-251-5de belirtildii ekilde gzenek teli ve balama teli
kullanldnda ke telleri daha kaln bir tel ile erevelenecektir.

Tablo-251-5 Gzenek, Ke ve Balama Tellerinin Uygulama Kalnlklar
Gzenek Teli Kalnl (mm)
2,00
2,70
Ke (ereve) Tel Kalnl (mm)
2,40
3,40
Balama Teli Kalnl (mm)
2,00
2,20
Balama telleri herhangi bir gabionun arlnn en az % 5i orannda kullanlacaktr.
Kutu gabionun boyutlar, diyafram saylar ve tolerans deerleri, organik madde (PVC) kaplanm dahil
Tablo-251-6da belirtilmektedir.
251 / 4

ekil-251-4 Kutu Gabionlarn Doldurulma Aamalar

Gabionlarn ierisi uygun byklkte talar kullanlarak ve minimum boluk kalacak ekilde dzgn bir
ekilde doldurulacaktr.
251 / 5
KISIM 251
KISIM 251
ekil 251-7 Gabion ilte
Gabionlarn doldurulmasnda kullanlacak talarn minimum boyutu 12 cm, maksimum boyutu ise 25 cm
olacaktr.
Deformasyon ve imeyi nlemek iin gabion kafeslerin grnen yzlerini olutururken zel dikkat
gsterilerek uygun byklkteki seilmi talar kullanlacaktr.
Gabion yksekliinin her 1/3 kesimlerinde 2 adet olmak zere ekil-251-5 ve ekil-251-6da grld gibi
gabion balama tellerinden iki gz aklndan geecek ekilde kafes ta ile doldurulurken balanarak kafes
iinden i gergiler yaplacaktr.
Gabion kafesinin doldurulmas bu ekilde aamalar halinde yaplacaktr. Doldurma srasnda grnen yzler
arasna balama telinden tel kuaklar oluturulacaktr. Ayrca ahap veya baka malzeme ile germe ablonu
oluturularak ve bu ablona dardan gerilme salanarak kutularn daha dzgn olmas salanacaktr.
Doldurma ileminin tamamlanmasndan sonra gabionun st skca balanacak varsa alt gabion sepetleri ke
tellerinden ekil-251-3de gsterildii ekilde balanarak yapnn bir btn olarak davranmas salanacaktr.
ekil-251-5 Gergiler
251.03.01 Malzeme
ilte gabionlarn yapmnda kullanlan malzeme; Ksm 251.02.01de belirtilen ve kutu/sepet gabionlarn
yapmnda kullanlan malzeme ile ayn niteliklere sahip olacaktr. Gabion ilte boyutlar ve diyafram saylar
ve tolerans deerleri Tablo-251-7de belirtilmektedir.
ekil-251-6 Talarn Doldurulmas ve Gergilerin

Aamal Olarak Yaplmas

Gabion ilte sepetleri i yerine katl halde balyalar halinde getirilir. Katl halde gelen bu sepetler dzgnce
alp paneller ve diyaframlar dik halde, keleri boyunca gabion ilte haline getirilecektir.
Gabion ilteler; reticinin talimatlarna uygun ekilde kurulacaktr. Balama ilemi kesiksiz, srekli olacak
ve ekil 251-3de belirtildii gibi her iki gzenekte bir ift evirme eklinde yaplacaktr. Balama srasnda
tel sk bir ekilde sarlm olacaktr.
Balama telleri yerine, kalnl en az 3 mm, ekme dayanm 170 kg/mm2 olan ar galvanizli halkalar
kullanlabilir.
251.03 Gabion ilteler
zel yaplm dikdrtgen eklinde, ykseklii az, kaplama alan ise geni olan 1 mlik ara diyaframlarla
birbirine balanarak oluturulan tel kafeslerdir. Gabion ilte ekil-251-7de gsterilmektedir.
Gabion ilte kafeslerin grnen yzleri oluturulurken dikkat edilerek sadece uygun byklkte olan talar
kullanlacak. Deformasyon ve imeyi nlemek iin gabion iltelerin grnen yzlerini olutururken zel
dikkat gsterilerek uygun byklkteki seilmi talar kullanlacak.
Bu i iin kullanlacak talarn minimum boyutu 8 cm, maksimum boyutu ise 15 cm olacaktr. ilte gabionlarn
dolumu aadan yukarya doru olacaktr.
251 / 6


251 / 7
KISIM 251
KISIM 252
Tablo-251-7 Gabion ilte Boyutlar, Diyafram Saylar ve Tolerans Deerleri

Uzunluk
(m)
Genilik
(m)
Ykseklik
(m)
Diyafram Adedi
Gzenek tipi 60x80
252. ERT DONATILI ZEMN DUVAR

252.01 Tanm
Bu ksm; projede gsterilen veya dare tarafndan belirtilen yerlerde, kamulatrma alannn snrl olduu
yerlerde, kpr kenar ayaklar evresinde vb. yerlerde temel betonu zerine, prekast yzey elemanlarn
(panel), geri dolgu tabakalar ierisine yerletirilen yksek aderansl scak-daldrma galvaniz kaplamal elik
eritler veya yksek ekme dayanml plastik eritlere balanmas ile ina edilen erit Donatl Zemin Duvar
yaplmasn kapsar.
0,17 - 0,23 - 0,30
0,17 - 0,23 - 0,30
0,17 - 0,23 - 0,30
252.02.01 Prekast Paneller
0,17 - 0,23 - 0,30
0,17 - 0,23 - 0,30
Prekast panellerin retimi iin elik kalplar kullanlacaktr. Kalplar, panellerin boyutlarnda 5 mmden
fazla sapma olmayacak ekilde hazrlanacaktr.
0,17 - 0,23 - 0,30
0,17 - 0,23 - 0,30
0,17 - 0,23 - 0,30
Tolerans Deerleri: Uzunluk +/- % 3, Genilik +/- % 3, Ykseklik +/- % 3
252.02 Malzeme
Kalplar dz bir zemin zerine yerletirilecektir. Demir tehizat, projesine gre hazrlanarak kalp iine
yerletirilecek ve oynamayacak ekilde tespit edilecektir. Balant elemanlar veya ankraj halkalar ve
kaldrma kancalar kalp ierisine projesine uygun olarak yerletirilecek ve beton dkmnde yerinden
oynamayacak ekilde tespit edilecektir.
Beton retiminde karm dizaynna uyulacak ve TS EN 934-2 standardna uygun beton kimyasal katklar
kullanlabilecektir.
Betonda kullanlacak imento, TS EN 197-1 standardna uygun P 42,5 MPa portland imentosu olacaktr.
Betonun 150 x 300 mm silindir numunesinde karakteristik dayanm snf C30 olacaktr. Beton retimi
srasnda kalite kontrol ynnden gerekli testler yaplarak uygunluk kontrol edilecektir.
251.04 Torba/Silindir eklinde Gabion

Bunlar torba veya silindir eklinde yaplan zel gabionlardr. Deniz kenarnda dok, marina yapmnda ve
nehir kenarlarnda ky korumas amac ile kullanlmaktadrlar. Ayrca takn ve sellerde de acil kullanmlar
iin uygundur.
Hazrlanan panel kalplar ierisine kalbn n yzleri altta olacak ekilde bir tabaka halinde beton dklecektir.
Beton uygun vibratrle sktrlarak, kalbn btn boluklar tamamen doldurulacaktr. Prekast paneller 7
gn sre ile kr edilecektir. Kalplar, beton sertletikten ve C12 MPa mukavemete ulatktan sonra panele
zarar vermeyecek ekilde sklecektir.
Kalplar her beton dkmnden nce temizlenecek ve uygun grlen kalp ya ile yalanacaktr. Panel
n yzlerinde leke ve desen bozulmas olmayacaktr. Panellerin knt yapan balant noktalarna zarar
vermemek iin paneller ahap takozlar zerine en fazla 5 adet olacak ekilde istiflenecektir. stifleme ve
tama ilemi srasnda kelerin krlmamasna zen gsterilecektir.
Prekast paneller; projesinde belirtilen duvar geometrisini salayacak ekilde deien ebatlarda ve desenli
olarak imal edilecektir. retimi yaplan panellerin btn boyutlarnda izin verilen tolerans 10 mmdir.
retimi yaplan her panelin arka yzne; retim tarihi, retim numaras ve tipi, belirgin ve kalc bir ekilde
yazlacaktr.
252.02.02 Donat eritleri
Panellerin arka yzeyindeki balant elemanlar ile duvar geri dolgusu arasnda, projesinde gsterilen gerilmedeformasyon zelliklerine sahip yksek aderansl scak-daldrma galvaniz kaplamal elik erit veya yksek
ekme dayanml plastik erit, projesinde gsterilen genilik ve aralklarla yerletirilecektir. Kullanlacak
eritlerin projesinde belirtilen teknik zellikleri, yapm aamasnda yaplacak testlerle kontrol edilecektir.
Galvaniz kapl elik eritlerin boyut ve zellikleri projesinde gsterilecek veya dare tarafndan belirtilecektir.
elik eritler; 530 g/mden az olmayacak ekilde scak-daldrma galvaniz ile kaplanacak, elik erit orta
veya yksek karbon elii zelliinde ve ekme mukavemeti minimum 510 kPa olacaktr.
251 / 8


252 / 1
KISIM 252
KISIM 252
252.02.03 Balant Elemanlar
252.03 Prekast Panellerin Tanmas ve Depolanmas
Balant elemanlar, ankraj halkalar ve kaldrma kancalar scak daldrma galvanizli olacaktr. Bu malzemeler
projesinde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen boyut ve nitelikte olacaktr.
retimi tamamlanan paneller; atlama, krlma, kelerinde paralanma olmadan ve ar yk altnda

kalmayacak ekilde i yerine tanacaktr.
Donat eritlerin balantsn salamak iin kullanlacak pim, cvata ve somunlar ile gergi ubuklar gibi
elemanlar yksek mukavemetli olacak ve korozyona kar koruyucu bir malzeme ile kaplanacaktr.
yerine getirilen paneller, ahap takozlar zerinde en fazla 5 adet olacak ekilde istif edilecektir. Krlm,
atlam ve hasarl paneller duvar yapmnda kullanlmayacaktr.
252.02.04 Derz Dolgu Malzemeleri
252.04 Yapm artlar
Panellerin yerletirilmesi srasnda, boyuna ve dey yndeki derzlerde uygun derz dolgu malzemesi
kullanlacaktr. Dey derzler, polietilen kpkle (Poliretan derz contas) doldurulacaktr. Derzlerde
dolgu malzemeleri, reticinin belirttii talimatlara uygun ekilde kullanlacaktr. Yatay derzlerde 2 panelin
temasnn nlenmesi amacyla kauuk (Etilen Propilen Dien Monomer) EPDM takozlar kullanlacaktr.
Donatl toprakarme duvar yapmnda alan ekipte daha nce bu tr duvar yapmnda alm, deneyimli
bir formen bulunacaktr.
252.02.05 Dolgu Malzemesi

252.02.05.01 Dolgu Malzemesi Gradasyonu
Dolgu malzemesinin niformluk katsays Cu > 5 ve plastisite indeksi PI < 6 olacaktr.
Dolgu malzemesi gradasyonu Tablo-252-1de verilmektedir.
Tablo-252-1 Dolgu Malzemesi Gradasyonu
Elek Boyutu
(mm)
100
75 (3)
85 - 100
12,5 (1/2)
25 - 100
2 (No.10)
15 - 100
0,60 (No.30)
10 - 65
0,075 (No.200)
< 15
Panellerin yerletirilmesi ve dolgu malzemesinin sktrlmas srasnda; panellere yk iletimini engellemek

iin geici olarak ahap kama, kalc olarak ise yksek esneklie sahip kauuk EPDM (Etilen Propilen
Dien Monomer) takoz veya bloklar kullanlabilecektir. Ayar ve dzeltmeler lastik eki ve manivela ile
yaplacaktr. Daha stteki panellerin yerletirilmesinden sonra takoz ve bloklar karlacaktr.
Dolgu malzemesi en fazla 20 cm kalnlnda tabakalar halinde serilecektir. Dolgu malzemesi,
Ksm 206.06.02, Granler Malzemelerin Sktrlmas kesiminde belirtilen esaslara uygun olarak standart
proktor deneyi ile bulunan maksimum kuru birim arlnn minimum % 95i olacak ekilde sktrlacaktr.
252.02.05.02 Dolgu Malzemesi Elektrokimyasal zellikleri

Duvar yapmnda; donat eleman olarak galvaniz kapl elik erit kullanlmas durumunda dolgu malzemesi
aada Tablo-252-2de verilen elektrokimyasal zelliklere sahip olacaktr.
Tablo-252-2 Dolgu Malzemesi Elektrokimyasal zellikleri
zellikler
artname Limitleri
Ph Deeri
5 - 10
Suda znebilir Klorr yonu Miktar (mg/kg)
100
Toplam Organik Madde Miktar (%)
0,2
Suda znebilir Slfat yonu Miktar (mg/kg)
200
Minimum Resistivite (ohm.cm)
3.000
252 / 2
Prekast paneller hazrlanan beton temel zerine yerletirilecektir. Yarm paneller beton temel zerine
yerletirilirken bitiecek panellerin pim deliklerinin lleri, panellerin st kotlar, yatay ve dey hatlar;
5 mm tolerans ierisinde olacak ekilde kontrol edildikten sonra panelin yerleiminde kullanlan i
makinesi ile irtibat kesilecektir. st kotlarda dey dorultuda hatann bymemesi iin zellikle ilk
panellerin yerletirilmesinde hi bir hata olmamas iin hassas davranlmaldr. Dorultu ve kotu salamak
iin malzeme gerektiinde panel altnda doru hatt salamak iin kuru dolgu harc veya uygun yaptrma
harc kullanlacaktr.
Paneller yerletirilmeden nce panellerde, galvanizli veya epoksili balantlarda hasar olup olmad kontrol
edilecektir.
% Geen
125 (5)
Donatl toprakarme istinat duvar yaplacak yerde zemin projesine gre kazlarak, temizlenecek ve temel
taban sktrlacaktr. Daha sonra temel tabanna projesine uygun beton dklecektir. Temel betonu snf
C20/25 olacaktr. Yerinde dkme temel betonu 5 mm toleransla dzgn bir ekilde yaplacaktr.

Sktrma ilemi srasnda, ktlesi 1.000 kgdan fazla olan silindirler panellere 1,5 mden fazla
yanamayacaktr. Panellere 1,5 m mesafe olan ksmda sktrma, toplam ktlesi 1.000 kgdan az olan ve
1 mlik genilikte 1.300 kgdan ar olmayan vibrasyonlu silindirle yaplacaktr.
Dolgu yapm srasnda donat eritleri zerine ekipman kartlmayacak, dolgu malzemesi panellere doru
itilmeyecektir. Malzeme, panellere paralel olarak serilecek ve serilen tabaka zerine serme ekipman karak
malzemeyi itecektir. Donat eritleri balant seviyesine gelinceye kadar dolguya devam edilecek ve dolgu
seviyesi belirtilen balant seviyesinden daha dk olmayacaktr.
Donat eritlerinin balant seviyesinde dzgn olarak skm tabaka sath oluturulduunda panellerin
montaj eritlerin tekili ve germe ileri tamamlanp panel dorultular kontrol edilerek gerekli dzeltmeler
yaplmadan yeni bir tabaka dolguya balanlmayacaktr. Dolgu yapm srasnda hava etkilerinden, yalardan
etkilenen tabakalar olursa, skma artlarn yeniden salayacak ekilde malzeme yerinde riperlenip
havalandrlarak yeniden sktrlacak veya tabaka kaldrlacak ve yeniden tekil edilecektir.
Dolgu tekili ve sktrlmas srasnda panellerin oynamasna ve eilmesine yol amamak iin gerekli
nlemler alnacak, alma yntemi ve kullanlan ekipmann bu iin yaplmas iin uygun olmas salanacaktr.
252 / 3
KISIM 252
KISIM 253
Scak daldrma galvanizli ekleme plakalar ek yerlerinde kullanlacak, kesilen ularn korozyona kar
korunmas yaplacaktr. Donat eritleri dzgn olarak serilecek ve zerine baslmadan dolgu tabakas iine
alnacaktr. elik donat elemanlarnn ayrca germe ve tespitine gerek yoktur.
KISIM 253. KAYA BULONU YAPIMI
Panellerin her biri dey ve yatay geometrisinde yerletirildiinde, dey derzler polietilen kpkle
(poliretan derz contas) doldurulacaktr.
Bu ksm; projelerde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen yerlerde, durayl olmayan kaya bloklarn
yerinde sabitlenmesi iin tek olarak, kayann kesme dayanmnn artrlmas iin sistematik olarak uygulanan
kaya bulonu yapmn kapsar.
Donat olarak plastik eritlerin kullanlmas durumunda, plastik eritler; dolgu zerine tespit edilecek germe
ubuu ile ankraj halkalar arasnda rlerek serilecek ve gevek olmayacak ekilde gerilecektir.
Donatl toprak duvar yksekliklerinin dey ve yatay geometrilerinde her metre iin 5 mmden fazla sapma
olmayacaktr. Duvar yksekliinin 10 myi gemesi durumunda toplam sapma 50 mmyi gemeyecektir.
Dzgn geometri salamayan ve/veya oturma nedeniyle bozulan paneller dzgn hale getirilecektir.
Donatl duvar yapm srasnda gnlk almalarn sonunda yaplan dolgunun son tabakas yamur suyunun
dolgu bnyesini ve panelleri etkilemeyecek ekilde dzenlenecektir. evredeki yzey sularnn duvar yapm
alanna girmesi engellenecektir.
252.05 Garanti artlar
retici/satc firma rnnn uygulanaca kesimi inceleyip, rnn bu kesim iin uygunluunu Uygulama
Raporunda net bir ekilde belirterek imzalayacaktr. retici/satc firma rnnn uygulama raporuna
gre yaplp yaplmadn takip etmeli ve uzman destei salamaldr. Malzeme kabul tarihinden itibaren,
yklenici ve/veya retici/satc firma tarafndan en az 5 yl sreyle garanti edilecektir.
253.01 Tanm
Kaya bulonu uygulamas bir destekleme yntemidir. Kaya bulonlar, uygulama ekline ve kullanlan
malzemeye gre adlandrlmaktadr.
SN Bulonu: Kaya bulonu yapmak iin alan deliin, bulon yerletirilmeden nce enjeksiyonla doldurulmas
ve bulonun daha sonra yerletirilmesi eklinde yaplr.
PG Bulonu: Kaya bulonu yapmak iin alan delie nce bulonun yerletirilmesi daha sonra enjeksiyonla
doldurulmas eklinde uygulanr.
Swellex Bulonu: Mekanik olarak katlanm elik tplerin delie yerletirilmesinden sonra verilen yksek su
basnc ile genileyerek kendi eklini, deliin durumuna uyarlamas eklinde uygulanr.
IBO Bulonu: Kaya bulonu ve delici utan oluan IBO bulonu iindeki boluktan enjeksiyon yaplmas
eklinde uygulanr. Bulonun delici ucu delik iinde kalr.
253.02 Malzeme
Kaya bulonu yaplmasnda kullanlan; SN bulonu, PG bulonu, Swellex bulonu, IBO bulonu, plaka, somun,
rondela, enjeksiyon vb. malzemeler projesinde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen niteliklerde
olacaktr. Malzemeler reticilerin talimatlarna uygun ekilde kullanlacaktr.
253.02.01 Malzemelerin Kabul Edilmesi ve Depolanmas
Bulon yapmnda kullanlacak tm elik malzemelere (donat elii, elik plaka, somun vb.) ait retici
sertifikalarnn uygunluu kontrol edilecektir.
Donat elii nervrl ve TS 708 standardna uygun olacaktr. imento TS EN 197-1 standardna uygun
olacaktr.
Malzemeler iilik, kirlenme veya tamadan dolay oluabilecek hasarlara kar kontrol edilecektir.
Enjeksiyonun, dare tarafndan onaylanan karm dizaynna uygunluu kontrol edilecektir.
Enjeksiyonda kullanlacak agrega ve imentonun muhafazas ve depolanmas Ksm 308, Beton lerinde
belirtilen esaslara gre yaplacaktr. Donat elii, IBO ve Swellex bulonlar ise korozyona uramayacak
ekilde depolanacaktr.
253.03 Yapm artlar
253.03.01 SN Bulonu Yaplmas
253.03.01.01 Delme ilemi uygun ekipman ile yaplacak, alan deliklerin ierisinde bulunan, kaya
krntlar, dknt, amur vb. malzeme hava kompresr ile temizlenecektir.
Bulon delikleri projesinde belirtilen ap, uzunluk, ekil ve ayla alacaktr. Delik eiminde 3lik delik
yerleiminde her ynde 15 cmlik bir sapma tolerans kabul edilir.
253.03.01.02 Bulon yerletirilmeden nce enjeksiyon yaplacaktr. Enjeksiyon; delik tabanndan balayarak
252 / 4


253 / 1
KISIM 253
KISIM 253
tm delii dolduracak ekilde yaplacaktr. Enjeksiyonlama ilemi, hortum geri ekilerek srdrlecektir.
Enjeksiyon yaplmas srasnda hortum geri ekilirken, hortumun ucu mutlaka enjeksiyon harc iinde
gml tutularak ekilecektir. Delikteki havann bu ekilde dar doru srklenmesi salanacaktr. Delik
tamamen enjeksiyon harc ile dolduktan sonra bulon delie itilerek yerletirilecektir. Uygulama detay ekil
253-1de belirtilmektedir.
253.03.01.03 Enjeksiyon karm dizayn dare tarafndan kontrol edilerek onaylanacaktr. Her 40 m
enjeksiyon iin bir setten az olmayacak ekilde AASHTO T 106 / ASTM C 109 standartlarnda belirtilen
esaslara uygun olarak test numuneleri alnacak ve basn dayanm testi yaplacaktr.
3
3 gnlk basn dayanm deerleri : fc min 10,5 MPa,
253.04 Kaya Bulonu ekme Testleri

253.03.01 Kaya bulonlar; servis mrleri boyunca, gerekli gvenlik says ile dizayn yklerini tayp
tamadklarnn kontrol edilmesi amacyla ekme testine tabi tutulmaldrlar.
253.04.02 Kaya bulonu ekme testleri ISRM (International Society for Rock Mechanics), Kaya Bulonu
Deneyleri in nerilen Metotlar, Blm-1, Blm-2 ve Blm-3de belirtilen esaslara uygun olarak
yaplacaktr.
253.04.03 ekme testleri, kontrol mhendisi tarafndan belirlenen kaya bulonlar zerinde yaplacaktr.
7 gnlk basn dayanm deerleri : fc min 21 MPa olacaktr.
253.04.04 ekme testleri; yapm ncesi dorulama ve yapm srasnda kant amal olarak yaplacaktr.
Dorulama testleri yaplan kaya bulonlar destekleme eleman olarak kullanlmayacaktr. Kant testleri
darenin grne gre kalc destek eleman olarak kabul edilecektir.
253.03.01.04 Bulon deliklerin delinmesi, temizlenmesi ve hazrlanmasndan sonra bulon, 2 saat ierisinde
yerletirilecektir. Kaya bulonlarnn boylarnn uzun, alma alannn snrl olmas durumunda manon ile
ek yaplabilecektir. Ancak bu snrl olacak ve ek yaplan kaya bulonu, yk tama kapasitesi eksiz bulon
kapasitesinden az olmayacaktr.
253.04.05 Yaplacak dorulama testlerinin says, projenin boyutu ve durumuna gre dare tarafndan
belirlenecektir. Kant testlerinin says; yaplan kaya bulonlarnn % 5inden az olmayacaktr.
253.03.01.05 Bulonlarn somunlar, bulon yerletirilmesinden itibaren 12 saat iinde sktrlacaktr.

253.03.01.06 Sistematik kaya bulonu uygulamas ile destekleme yaplmas durumunda ncelikle ev
yzeyinde dklmeyi nlemek amacyla projesinde gsterilen veya kontrol mhendisi tarafndan belirtilen
yerlerde pskrtme beton uygulanacaktr. Pskrtme beton dizayn ve kalite kontrol testleri Ksm 351,
Pskrtme Betonnunda belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
253.03.02 PG Bulonu Yaplmas
253.03.01.01,03,04,05 ve 06da belirtilen hususlar PG bulonunun yaplmas iin de geerlidir. PG bulonu
uygulama detay ekil-253-1de verilmitir.
Kaya bulonlarnn ekli olmas veya bulon deliklerinde ksmi kme olmas halinde enjeksiyon, bulonun
monte edilmesinden sonra yaplabilir. Bu durumda enjeksiyon, harcn ierisine pompalanmas srasnda
deliin azn kapatan zel bir eklentiyle yaplacaktr.
Bulon deliindeki hava, montaj srasnda bulona tm uzunluu boyunca eklenen bir boru vastasyla
enjeksiyon ilemi yapldka darya atlacaktr. Deliin har ile dolu olduu hortumun ucundan enjeksiyon
harcnn kmas ile anlalabilecektir.
253.03.03 IBO Bulonu Yaplmas
IBO bulonlar delme ileminden sonra geriye alnmadan/darya karlmadan yerletirilir. Delme ileminin
tamamlanmasndan hemen sonra enjeksiyon delii ierisinden enjeksiyon yaplacaktr.
253.03.01.03 ve 06da belirtilen hususlar IBO bulonunun yaplmas iin de geerlidir.
253.03.04 Swellex Bulonu Yaplmas
Mekanik olarak katlanm elik tplerin yksek su basnc ile genileyerek eklini delie uydurulmas
srasnda zel geniletme plenti kullanlacaktr. Kaya bulonunun geniletilmesinden sonra su dar atlacaktr.
253.03.01.04 ve 06da belirtilen hususlar Swellex Bulonunun yaplmas iin de geerlidir.
253 / 2


253 / 3
KISIM 254
KISIM 253
254. ZEMN VL DUVAR YAPIMI

254.01 Tanm
Bu ksm; projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen yerlerde, yukardan aaya doru kademeli
olarak yaplan kazda ev yzeyinde alan deliklere, elik donatlarn yerletirilerek enjeksiyon yaplmas ile
oluturulan ivili duvar yapmn kapsar. Bu ilem; zemin/ayrm kayacn kesme dayanmnn artrlmasn
salayan bir destekleme yntemidir.
254.02 Malzeme
Donat elii nervrl olacak ve TS 708 standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr. imento
TS EN 197-1 standardna uygun olacaktr.
254.02.01 Donat elii
Donat elii projesinde belirtilen apta, nervrl olacak ve TS 708 standardnda belirtilen esaslara uygun
olacaktr. Donat elii kaplamasz, epoksi kaplamal veya tpl olabilir.
254.02.02 Enjeksiyon
Enjeksiyon yapmnda kullanlacak imento TS EN 197-1 standardna uygun zellikte olacaktr. Karmda
yer alan ince agrega Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uygun olacaktr. Karma ilave edilecek
katklar ise TS EN 934-2 standardna uygun zellikte olacaktr.
254.02.03 Merkezleyiciler
Alan delik ierisine yerletirilen borunun delik ierisinde ortalanarak durmas iin d merkezleyici,
donatnn koruyucu boru ierisinde ortalanmas iin i merkezleyici yerletirilecek ve bylece koruyucu boru
ile delik arasnda ve donat ile koruyucu boru arasnda optimum enjeksiyon kalnl salanacaktr.
Merkezleyiciler; PVC, elik veya donat eliine zarar vermeyecek malzemeden yaplacaktr.
254.02.04 Plaka, Somun, Rondela
Zemin ivisinin yzeyde kalan ksmna konulan plaka ve plakann yzeye sk bir ekilde sabitlenmesini
salayan somun retici talimatlarna uygun olacaktr.
254.02.05 Pskrtme Beton Yzey Kaplama
Yarma ev yzeyinde dklmeyi nlemek iin atlan, ilk kat pskrtme beton kaplamadr.
254.02.06 Nihai Yzey Kaplama
Pskrme beton, yerinde dkme beton veya prekast beton panellerden oluan yzey kaplamasdr.
254.02.07 elik Hasr
Pskrtme beton tabakalarnn dzgn bir yzey elde edilecek ekilde yaplmasn salayan ve donat olarakta
kullanlan malzemedir.
254.02.08 PVC veya HDPE Boru
ekil 253-1 SN ve PG Kaya Bulonu Uygulama Detay (rnek Kesit)
Korozyona kar koruma salamak iin donat eliinin dna yerletirilen tp, minimum 1 mm
kalnlnda ve oluklu olmaldr. PVC tp ASTM D 1784, Snf 13464-B standardna uygun ve HDPE ise
AASHTO M 252 standardna uygun olacaktr.
254.03 Malzemelerin Depolanmas ve Kontrol
Enjeksiyonda kullanlacak agrega ve imentonun muhafazas ve depolanmas Ksm 308, Beton lerinde
belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr. Donat elii ise korozyona uramayacak ekilde depolanacaktr.
Malzemeler iilik, kirlenme veya tamadan dolay oluabilecek hasarlara kar gzle kontrol edilecektir.
253 / 4


254 / 1
KISIM 254
KISIM 254
elik malzemeler; elik plaka, somun, elik hasr ve merkezleyiciye ait retici sertifikalarnn uygunluu
kontrol edilecektir.
Enjeksiyonun ve yzey pskrtme betonunun dare tarafndan onaylanan karm dizaynna uygunluu
254.04 Yapm artlar
254.04.01 Kaz
Kazya balamadan nce yapm etkileyebilecek yzey sular gerekli drenaj nlemleri alnarak kontrol
altna alnacaktr. Kaz kademe ykseklii ve ev deeri projesinde veya dare tarafndan belirtildii ekilde
olacaktr.
254.04.02 Deliklerin Delinmesi
Delme ilemi uygun ekipman ile yaplacak, alan deliklerin ierisinde bulunan; kaya krntlar, dknt,
amur vb. malzeme hava kompresr ile temizlenecektir. Delikler dklme ve zemin boalmasna sebep
olacak sre ak braklmayacaktr. Gerektiinde yeniden delme ilemi yaplacaktr. Deliklerde, gme sz
konusu olmas durumunda muhafaza borusu kullanlacaktr.
Delikler; projesinde belirtilen ap, uzunluk, ekil ve ayla delinecektir. Delik eiminde 3lik sapma ve
delik yerleiminde ise her ynde 15 cmlik bir sapma toleranslar ierisinde kabul edilecektir.
254.04.03 Donatnn Yerletirilmesi
Donatnn delik dnda hazrlanmas durumunda; donat spiral boru iine yerletirilerek borunun iki ucu tka
ile kapatlacak ve bir ucuna doldurma hortumu, dier ucuna hava boaltma borusu yerletirilecektir. Spiral boru
ile donat arasna doldurma hortumundan enjeksiyon yaplrken hava boaltma hortumundan havas alnacak ve
hortum enjeksiyon geri k salandnda kreltilecektir.
Alan delik iinde yerletirilen borunun ortalanarak durmas iin d merkezleyici, donatnn koruyucu boru
ierisinde ortalanmas iin de i merkezleyici yerletirilecek ve bylece koruyucu boru-delik arasnda ve donatkoruyucu boru arasnda optimum enjeksiyon kalnl salanacaktr.
Merkezleyicilerin yerletirme aralklar 3 myi gemeyecek, ilk ve son merkezleyiciler delik snrlarna
mesafesi 60 cm olacak ekilde yerletirilecektir.
254.04.04 Enjeksiyon Yaplmas
254.04.05 Nihai Yzey Kaplama Betonunun Yaplmas

Pskrtme betonunun yaplmas ve uygulanacak kalite kontrol testleri Ksm 351, Pskrtme Betonunda
belirtildii ekilde olacaktr.
Yerinde dkme beton yaplmas ve uygulanacak kalite kontrol testleri ise Ksm 308, Beton lerinde
belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr. lk kat hasr elikli pskrtme beton uygulamas, donat
yerletirilmesi ve enjeksiyon uygulamasndan nce yaplacaktr.
254.05 Zemin ivisi ekme Testleri
254.05.01 Zemin ivileri; servis mrleri boyunca ar hareket olmadan, gerekli gvenlik says ile proje
yklerini tayp tamadklarnn kontrol edilmesi amacyla ekme testine tabi tutulmaldrlar.
254.05.02 ekme testleri; kontrol mhendisi tarafndan belirlenen zemin ivileri zerinde yaplacaktr. Testler
enjeksiyon ve pskrtme beton kaplama yapldktan 3 gn sonra veya 3 gnlk dayanmlarna ulatktan
sonra yaplacaktr.
254.05.03 ekme testi yaplacak zemin ivilerinde enjeksiyon yaplmam boy, maksimum 1,5 m olacaktr.
254.05.04 ekme testleri; yapm ncesi dorulama ve yapm srasnda kant amal olarak yaplacaktr.
Dorulama testleri yaplan zemin ivileri, destekleme eleman olarak kullanlmayacaktr. Kant testleri
darenin grne gre, kalc destek eleman olarak kabul edilebilecektir.
254.05.05 Dorulama testlerinin says projenin boyutu ve durumuna gre belirlenecektir. Kant testi yaplan
zemin ivisi says, yaplan tm zemin ivilerinin % 5inden az olmayacaktr.
254.05.06 Testler; kademeli olarak arttrlan ykler altnda yaplacak olup, her yk kademesinde zemin
ivisi kafasnn hareketi kaydedilecektir. Yk kademeleri, yk artrm zamanlar ve her kademe iin lm
says test tipine gre belirlenecektir. Projesinde belirtilmedii srece yk artrm yapldktan hemen sonra
ve hareketin durduu aamada olmak zere iki okuma alnacaktr. Gerektiinde yk boaltma srasnda da
lm yaplacaktr.
254.05.07 Dorulama testinde uygulanacak test yk, proje adezyon kapasitesine ve gvenlik saysna bal
olarak belirlenecektir.
254.05.08 Kant testinde maksimum test yk, dizayn adezyon kapasitesinin % 125-150si oranndadr.
Snme testi, dorulama testinin bir paras olarak yaplr. Sabit test yk altnda hareketler belli zaman
aralklarnda kaydedilecektir.
Enjeksiyon karm dizayn dare tarafndan kontrol edilerek onaylanacaktr.

Kullanlan her 40 m3 enjeksiyon iin bir setten az olmayacak ekilde AASHTO T 106 / ASTM C 109
standardnda belirtilen esaslara uygun olarak test numuneleri alnacak ve basn dayanm testi yaplacaktr.
3 gnlk basn dayanm deerleri : fc min 10,5 MPa,
254.05.09 Dorulama testi sonular kabul kriterleri aada verilmektedir.

a. Maksimum test ykndeki (dizayn yk veya adezyon kapasitesinin % 150-200) toplam hareket miktar,
enjeksiyonsuz ivi uzunluunun teorik elastik hareketinin % 80ini gemeyecektir.
7 gnlk basn dayanm deerleri : fc min 21 MPa,
L<0,8 x Le
olacaktr.
Le=P x UL x 106/A x E
Enjeksiyon ilemi; deliin delinmesi ve donatnn yerletirilmesinden sonra 2 saat iinde yaplmaldr.
Enjeksiyon ilemi nce yaplyor ise donat, enjeksiyonun yaplmasndan hemen sonra yerletirilmelidir.
Le: enjeksiyonsuz ivi uzunluunun teorik elastik hareketi
Enjeksiyon hortum vastasyla delik tabanndan balayarak tm delii dolduracak ekilde yaplmaldr.
Enjeksiyonun hortum ucunun devaml olarak har ierisinde kalaca ekilde geri ekilmesi ile enjeksiyon
ilemi srdrlmelidir.
P: maksimum test yk (KN)
Zemin ivisi imalatnn delik dnda yaplmas durumunda enjeksiyon; 1. kademe boru ii, 2. kademe boru
d olmak zere iki kademede tamamlanacaktr. Delik aznda kalan boluu doldurmak iin har ile bir tpa
oluturulacak ve tpa arkas doldurulacaktr. Test yaplan ivilerde 3. kademede enjeksiyon yaplmam kesim,
test tamamlandktan sonra enjeksiyonlanr. Zemin ivisi uygulama detay ekil-254-1de gsterilmektedir.
254 / 2

L:llen hareket (mm)
UL: enjeksiyonsuz uzunluk (m)

A: donat kesit alan (m2)
E: elik elastisite modl (MPa)
254 / 3
KISIM 254
KISIM 255
b. Belirlenen test yknde (proje yk veya adezyonunun % 150si) 6 ve 60 dakika okumalarnda, snme
hareketi 2 mmden az olmaldr.
c. Maksimum test yknde syrlma olmamaldr.
255. ZEMN ANKRAJI YAPIMI

255.01 Tanm
Bu ksm; projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen yerlerde zemin ankraj yaplmasn kapsar.
254.05.10 Kant testinde kabul kriterleri aada verilmektedir.
255.02 Terimler
a. Maksimum test yknde ( dizayn yk veya adezyonunun % 125-150si) toplam hareket miktar
enjeksiyonsuz ivi uzunluunun teorik elastik hareketin % 80ini gememelidir.
Ankraj: Uygulanan ekme ykn yk tayan tabakaya aktaran yap elemandr.
b. Belirlenen test yknde (dizayn yk veya adezyonunun % 125-150si) 1 ve 10 dakika okumalarnda

snme hareketi 2 mmden az olmaldr.
c. Belirlenen test ykndeki 6 ve 60 dakika okumalarnda snme hareketi 2 mmden az olmaldr.
Kalc ankraj: Kalc yapnn mr boyunca stabil olarak hizmet verecek ankrajdr.
Geici ankraj: Projelendirmede gvenlik saysna gre belirlenen ve genellikle 2 yldan az olan ksa bir sre
ve ounlukla yapm srasnda hizmet verecek ankrajdr.
Tendon: Projesinde belirtilen apa uygun nervrl elik veya elik halatlardan tek veya demet eklinde
oluturulacak ksmdr.
Ankraj bal: ekme ykn, ekme ubuundan tayc plaka ve yapya aktaran zemin ankraj elemandr.
Ankraj kk boyu: Ankrajn enjeksiyon gvdesi vastasyla ankraj evreleyen zemine yk aktaran
tasarmlanm boydur.
Serbest ankraj boyu: Ankraj kk boyunun sonundan ankraj balna kadar olan uzunluktur.
imento enjeksiyonu: Ankraj kk boyunca ekme ubuundan ykleri zemine aktaran delii dolduran
malzemedir. imento yerini tutan malzeme yerine reineli veya farkl bir malzeme kullanlmas halinde
darenin onay alnacaktr.
Merkezleyici: Tendonun delik veya koruyucu boru iinde merkezlenmesi iin kullanlan malzemedir.
Ayrc: Tendonlarn tek birimleri arasnda ayrmay salamak amacyla kullanlan malzemedir.
spat Yk: lk gerilme aamasnda ankrajn maruz kald maksimum test ykdr.
Kilit Yk: Gerilme ilemi tamamlandktan hemen sonra ankraj kafasna aktarlan yktr.
255.03 Malzeme
255.03.01 Tendon
Tendonlarda kullanlacak elik TS 708 standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr. ngermeli elik
kullanlabilecektir.
ekil-254-1 Zemin ivisi Uygulama Detay (rnek Kesit)
255.03.02 Ankraj Bal

Tendonun gerdirilmesine, ispat yk, kilit yk ve gerilme boaltmas ve tekrar gerilme uygulanmasna
msaade edecek, ekme ubuunun karakteristik yk kapasitesini tayacaktr.
255.03.03 Manon
Tendonun istenilen ekme dayanmn salayacaktr.
255.03.04 Merkezleyici ve Ayrclar
Tendonlarn gerekli minimum enjeksiyon kalnl ile sarlmasn salamak amacyla kullanlan PVC, elik
veya donat eliine zarar vermeyecek korozyona direnli malzemeden yaplacaktr.
254 / 4


255 / 1
KISIM 255
KISIM 255
255.03.05 Enjeksiyon
1. ngermeli elie zarar vermeyen veya korozyona uratmayan portland imentosu veya benzer zellikteki
dier imentolar kullanlacaktr. imento tipinin seiminde evrede bilinen karbonik asit veya slfatlar gibi
malzemelerin varl gz nne alnacaktr. Risk olmas durumunda slfata dayankl imento kullanlacaktr.
imento; Ksm 308, Beton lerinde belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
2. Katk maddeleri ilenilebilirlii ve durayll iyiletirmek, terlemeyi ve bzlmeyi, pirizlenme hzn
artrmak iin kullanlacaktr. Katk maddeleri; ktlesinin % 1inden daha fazla klorit, slft veya nitrat ihtiva
etmemelidir. Katk maddeleri; Ksm 308, Beton lerinde belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
5. Geirgen zeminlerde kk uzunluu boyunca enjeksiyon kayb geri basnla kontroll enjeksiyon akyla
belirlenecektir. Devam eden enjeksiyon safhasnda hzl basn ykselii ankraj boyunca enjeksiyonun
tamamlandn gsterecektir.
6. Delikte yaplan deneylerde zemin ok yksek geirimli veya genelde geri basnsz yksek ak hzl
enjeksiyon yapldnda n enjeksiyon gerekebilecektir.
7. Enjeksiyon delik tabanndan balayarak tm delii dolduracak ekilde yaplacaktr.
255.05.04 Gerilme
255.03.06 Korozyon Korumas
1. Kilit yknde tendonun gerilmesi, ankrajlanmas ve ankrajn yk tama kapasitesinin belirlenerek

kaydedilmesi iin gerilme ilemi yaplacaktr.
Korozyon korumas iin TS EN 1537, Blm 6.2de belirtilen yntemlerden birisi kullanlacaktr. Kullanlacak
uygun yntemin seilmesinde evre etkileri, maliyet vb. hususlar gz nne alnacaktr.
2. Gerilme ve kayt uygun ekipman ile kontrol mhendisinin gzetiminde ve bu ite tecrbeli personel ile
yaplacaktr.
255.04 Malzemelerin Depolanmas ve Kontrol
3. Gerilme ekipmanlar dzenli olarak kalibre edilecek ve antiyede kontrol iin her zaman kalibrasyon
sertifikas bulundurulacaktr.
1. Enjeksiyonda kullanlacak imentonun muhafazas ve depolanmas Ksm 308, Beton lerinde belirtilen
esaslara uygun olarak yaplacaktr. Donat elii ise korozyona uramayacak ekilde depolanacaktr.
4. Gerilme, kk boyundaki enjeksiyon 30 MPa karakteristik dayanma ulatktan sonra yaplmaldr.
2. Malzemeler iilik, kirlenme veya tamadan dolay oluabilecek hasarlara kar gzle kontrol edilecektir.
elik malzemelere ve merkezleyicilere ait retici sertifikalarnn uygunluu kontrol edilecektir.
6. Gerdirme ilemi, ankraj kafasna ekipmann yerletirilmesini, belirtilen tekrarl yklerle yklenmesini,
boaltlmasn ve ekipmann sklmesini ierecektir. Ykleme ve boaltma aamalar testler ile belirlenecektir.
3. Enjeksiyonun dare tarafndan onaylanan karm dizaynna uygunluu kontrol edilecektir.

255.05 Yapm Aamalar
255.06 Testler
1. Testler aratrma deneyleri, uygunluk deneyleri ve kabul deneyi olarak yaplacaktr.
255.05.01 Deliklerin Delinmesi

1. Delikler; onayl projesinde belirtilen ap, uzunluk, patern ve ayla delinecektir. Delik eiminde 2lik
sapma ve delik yerleiminde ise her ynde 7,5 cmlik bir sapma tolerans limitleri ierisinde kabul edilecektir.
2. Delme yntemi, delme srasnda evre zeminde minimum rselemeye sebep olabilecek ve ankraj tama
kapasitesini azaltmayacak, delikte kmeyi engelleyecek uygun delme yntemi ile yaplacaktr.
3. Delikler hava kompresr ile temizlenecek ve gerektiinde yeniden delme ilemi yaplacaktr.
Delikler dklme ve zemin boalmasna sebep olacak sre ak braklmayacaktr.
4. Deliklerde gme sz konusu olmas durumunda muhafaza borusu kullanlacaktr.
255.05.02 Tendonlarn Yerletirilmesi
1. Merkezleyici aralklar, tendonlarn arlklarna ve rijitliklerine bal olarak belirlenecektir.
2. Gml boyun tamamnda, tendonlarn evresinde (ite) minimum 5 mmlik, koruma borusu ile delik
civar arasnda (dta) minimum 10 mmlik enjeksiyon salayacak ekilde merkezleme yaplacaktr.
255.05.03 Enjeksiyon Yaplmas
1. Enjeksiyon karm dizayn dare tarafndan onayl olacaktr. Her 40 m3 enjeksiyon iin bir setten az
olmayacak ekilde AASHTO T 106 / ASTM C 109 standardna uygun test numunesi alnacak ve basn
dayanm testi yaplacaktr.
2. Enjeksiyon ilemi; delik delimi ve tendon yerletirilmesinden sonra ksa sre iinde yaplacaktr.
3. Enjeksiyonlama srasnda kk boyun kullanlan enjeksiyon hacmi ve kayb basnl enjeksiyon, den
seviyeli enjeksiyon deneyi ve basnl su deneyi ile belirlenecektir.
4. Enjeksiyon basnc 0,1 MPa artrldnda 10 dk srede delikte veya sabit ankraj boyunda su kayb veya
szma 5 l/dkdan az ise n enjeksiyon gerekli deildir.
255 / 2
5. Tendonlar karakteristik dayanmn % 80inden fazla gerilmeyecektir.

2. alan ankrajlarn tesisinden nce yaplan aratrma deneylerinde ekjeksiyon/zemin arasndaki srtnme
kuvveti, ankraj sistemi kritik snme yk, servis snr yknde ankraj sistemi yk kayp karakteristikleri,
tendon serbest boyu belirlenecektir.
3. Uygunluk deneyleri ankrajlarn uygunluunun tespiti iin deien geometri, zemin cinsi ve yk
kapasitelerinde er adet yaplacak olup, dare tarafndan kalc destek eleman olarak kabul edilebilecektir.
Uygunluk deneyine tabi tutulacak ankrajlar alacak ankrajlar ile ayn ekilde tesis edileceklerdir. Kant
ykne dayanma, kant ykne kadar ankraj sisteminin yk kayb karakteristikleri, ankraj serbest boyu
belirlenecektir.
4. Kabul testi, ankraj kapasitesi kontrol her ankrajda yaplacaktr.
5. Tm deney prosedrleri TS EN 1537 standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr.
255.07 Gzlem ve Bakm
1. Zemin ankrajlarnn gzlem ve bakm; servis mr boyunca gzlenmesi, ankraj yk lm veya tm
kaz/destekli yapnn llmesi eklinde olacaktr.
2. Korozyondan dolay yenileme tespiti iin ilk ylda 6 aydan fazla olmayan periyotlarda, daha sonra 5
yldan fazla olmayan periyotlarda minimum 3 ankrajda olmak zere toplam ankraj adetinin % 5-10unda
gzlem yaplacaktr.
3. Olas hareketlerin tespiti iin 3-6 aylk periyotlarda, daha sonra daha uzun aralar ile niform zemin
koullarnda toplam ankraj adetinin % 5inde gzlem yaplacaktr. llen hareket miktarlar projede verilen
limitler ile karlatrlacaktr
4. Tm ankraj malzemeleri korozyondan korumal olacak ve servis mr boyunca gerekli kontroller
yaplacaktr.
5. Su seviyesindeki deiimler nemli ise piyezometre lmleri yaplacaktr.
6. Gerek grldnde tendonlar yeniden gerilecektir.
255 / 3
KISIM 255
KISIM 256
7. Ankrajlarda kapasite kayb, limitler zerinde hareket olmas durumunda veya dare tarafndan gerek
grldnde ankrajlarn yerine yenileri tesis edilecektir.
256. GEOGRD DONATILI STNAT DUVARLARI

256.01 Tanm
Bu ksm; projede gsterilen veya dare tarafndan belirtilen yerlerde, projesinde gsterilen tutucu yap
ina edilmesi amacyla kullanlan ve geri dolgu tabakalar ierisine yerletirilen zeminle yksek kenetlenme
zelliklerine sahip, dk snme ve uygulama hasar deerlerine sahip Geogrid Donatl Zemin Duvar
yaplmasn kapsar.
256.02 Malzemeler
Geogrid; esnek, yksek dayanml, dk snmeli, kimyasal-biyolojik ve UV etkilerine kar korumal ve
yapm aamasndaki olumsuz koullardan minimum etkilenen bir yap malzemesidir. Geogridler, ISO 9001
kalite kontrol sistemine sahip reticiler tarafndan salanmal ve EN 13251e uygun CE belgesine sahip
olmaldr. Her geogridin rulosu zerinde rn ismi, boyutlar, imal tarihi ve rulo numaras bulunacaktr.
Yzey elemanlar; projede aranlan zellikleri salayacak yzey elemanlar arasndan seilir. Prekast dklen
yap bloklar, elik tellerden retilen gabionlar, elik hasr veya polipropilen uvallardan bohalama, yksek
mukavemetli geohcre elemanlar vb yzey eleman olarak kullanlabilir.
256.03 Projelendirme, Deneyler ve Yapm artlar

Geogrid donatl istinat duvarlarnda projelendirilmesi, yapm aamasndaki kalite kontrol testleri ve yapm
artlar ncelikli olarak ulusal ve uluslararas standartlar, artnameler ve retici beyanlar esas alnarak dare
tarafndan onayl rapor ve projesine gre yrtlecektir.

ekil-255-1 Zemin Ankraj Detay (rnek Kesit)
255 / 4


256 / 1
KISIM 257
KISIM 257
KISIM 257. NCEDEN DKML (PRECAST) MODLER DUVAR SSTEM
257.02.03. Dolgu Malzemesi
257.01 Tanm
257.02.03.01 Seilmi Geri Dolgu Malzemesi
Bu ksm; projede gsterilen veya dare tarafndan belirtilen yerlerde, eimli araziler, su kenarlar,
kamulatrma nedeni ile alann snrl olduu yerlerde, kpr kenar ayaklar evresinde vb. yerlerde tesviye
betonu zerine, prekast modler duvar nitelerinin yerletirilmesi ve aralarnn geri dolgu malzemesi ile
doldurularak ina edilen Prekast Modler Duvar Sistemi yaplmasn kapsar.
Modler duvar kuyruklar arasndaki geri dolgu malzemesidir.

Geri dolgu malzemesi iin genel gradasyon gereklilikleri u ekildedir:
Geri dolgu malzemesinin niformluk katsays Cu > 5 ve plastisite indeksi, PI < 6 olacaktr.
Tablo 257-01
257.02. Malzeme
257.02.01. Prekast Modler Duvar niteleri
Elek Boyutu (in, No)
% Geen
3 (75 mm)
100
(19 mm)
20 - 100
No.40
0 - 60
No.200
0 - 25
Prekast modler duvar nitelerinin retimi iin elik kalplar kullanlacaktr. Kalplar, panellerin boyutlarnda
6 mmden fazla sapma olmayacak ekilde hazrlanacaktr.
Kalplar dz bir zemin zerine yerletirilecektir. Donat, projesine gre hazrlanarak kalp ierisine
yerletirilecek ve gerekli pas paylarna dikkat edilerek tespit edilecektir. Kaldrma kancalar kalp ierisine
projesine uygun olarak yerletirilecek ve beton dkmnde yerinden oynamayacak ekilde tespit edilecektir.
Beton retiminde TS EN 934-2 standardna uygun kimyasal katklar kullanlabilecek ve karm dizaynna
uyulacaktr. Betonda kullanlacak imento, TS EN 197-I standardna uygun P 42,5 MPa Portland imentosu
olacaktr.
Betonun dayanm snf C30/37 olacaktr. Beton retiminde kalite kontrol iin gerekli testler yaplacaktr.
Prekast modler duvar nitelerinin betonu, boyutlar ve toleranslar verilmi elik kalplar iine dklecektir.
Prekast modler duvar niteleri projesinde belirtilen duvar geometrisini salayacak ekilde deien ebatlarda
retilebilir. Prekast modler duvar niteleri, beton C12 MPa mukavemete ulatktan sonra nitelere zarar
vermeden kalptan karlacaktr. Prekast modler duvar niteleri iin beton dayankll, yaplan test
sonularnn 28 gn spesifikasyonuna uygun olduunu belirttiinde krlenmeye baklmakszn yerine
getirilmi kabul edilecektir. nitelerin arka yzne projenin ve kurumun ad, duvar tipi ve retim tarihi
yazlacaktr.
Kalplarn retim ncesinde ve sonrasnda temizlii ve bakm yaplacaktr. nitelerin n yzleri przsz
ve lekesiz olacaktr. Ancak kontroln bilgisi dahilinde n yz grnm kullanlacak olan kalplar ile doal
grnm, desenli grnm ya da istenilen kurum logolar vb. grnmlere sahip olabilir.
257.02.02. Derz Dolgu Malzemeleri
257.02.02.01. Yatay Derzler
Asgari 50-60 durometreye sahip neopren bloklar onaylanm duvar projelerinde gsterildii gibi nitelerin
temasn nlemek amac ile her bir nitenin zerine yerletirilecektir.
257.02.02.02. Derz Filtre Bezi
Yatay ve dikey olmak zere nitenin i ksmnda geri dolgu malzemesinin ieride tutulmas iin dare
tarafndan uygunluu belirlenecek, 30 cm geniliinde jeotekstil kee yaptrlacaktr.
257.02.02.03. Kesme Dii (Deprem Takozu)
Prekast deprem takozlar herhangi bir donat iermemektedir. Modler duvar niteleri ile ayn beton
karmndan yaplacaktr.
Tablo 257-01de belirtilen st ve alt limitler arasnda bir gradasyona sahip yerel olarak retilen malzemeler
geri dolgu olarak kabul edilebilecektir.
257.02.03.02 Snflandrlmam Geri Dolgu Malzemesi

Snflandrlmam geri dolgu, modler duvar kuyruklarnn arkasndaki geri dolgu malzemesidir.
257.02.04. Tesviye Betonu
Tesviye betonu herhangi bir donat iermemektedir. Beton snf C18 olacaktr. Normal koullar altnda
tesviye betonu dkldkten 24 saat sonra modler duvar nitelerinin montaj yaplr.
257.03. Modler duvar nitelerinin Tanmas ve Depolanmas
niteler st ste en fazla iki adet yan yana ise alan snrlamas olmadan istiflenecektir. Modler duvar niteleri,
paralanma, atlama, krlma ve ar bklme gerilimlerini nleyecek bir ekilde tanacak, depolanacak ve
sevk edilecektir. Deformasyona uram niteler kullanlmayacaktr.
257.04. Yapm artlar
Onaylanm projelerde gsterilen kot ve llere gre gerekli olan kaz yaplarak temizlenecek ve temel
taban sktrlacaktr.
Modler duvar istinat duvar yaps iin temel kot ve genilikleri, tesviye betonunun st kotu ve duvar
nitesinin kuyruunun uzunluuna eit veya uzunluunu geen bir genilik olarak alnacaktr. Modler duvar
projelerinin dizayn srasnda referans alnan zemin bilgileri antiye alannda duvarn inaat balamadan nce
bir kez daha zemin raporlarna gre kontrol edilecektir.
257.02.02.04. Kesme Dii Sargs (Deprem Takozu Sargs)
Her bir modler duvar nitesinin temelinde, projelerinde gsterildii gibi duvar n ve arkas olmak zere
C14/18 snf demirsiz iki adet tesviye betonu dklecektir. Tesviye betonu dkldkten 24 saat sonra zerine
modler duvar niteleri konulabilir.
Deprem takozu 0,6 mm kapal hcre polietilen kpk ile sarlacaktr.
Projelerde ngrld gibi bir duvar drenaj sistemi tesis edilecektir.

Prekast modler duvar niteleri dklen tesviye betonlar zerine yan yana her bir nite aras projesinde
belirtilen ekilde boluklar braklarak yerletirilecektir. Montaj yaplrken hata olmamas iin en alt seviyenin
dorultusunun ve kot kontrolnn yaplmas olduka nemlidir.
257 / 1


257 /
KISIM 258
KISIM 257
Yatay Derzler:
258. HCRESEL DOLGU SSTEM
Neopren bloklar her bir duvar nitesinin nyznn stne ve nitenin kuyruk ksmna projesinde belirtildii
ebat ve adetlerde yerletirilecektir. 30cm geniliinde jeotekstil kuma duvar nitesinin nyznn arkasna,
yars alt nitede dier yars ise bir stteki nitede kalacak ekilde yapkan ile yaptrlarak derzler
kapanacaktr.
258.01 Tanm
Dikey Derzler:
30 cm geniliinde jeotekstil kuma ile modler duvar nitesinin nyznn arkasna yars bir niteye dier
yars ise yandaki niteye gelecek ekilde yapkan ile yaptrlarak dikey derzler kapanacaktr. Derzlerin
yapkanla bloke edilmemesine dikkat edilecektir.
Paneller arasndaki yatay derz aklk toleranslar ve duvar genel dikey tolerans projesinde belirtilecektir.
Duvar ina edildiinde yatay hizalanma tolerans, 5 m dz kenarla lld zaman 20 mmyi ve genel
olarak 20 mmyi gemeyecektir. Duvarn genel dikey tolerans (Tepeden tabana diklik) duvar yksekliinin
5 mde 20 mmyi gemeyecektir.
Prekast deprem takozlar modler duvar nitelerinin projelerinde gsterildii gibi takoz yuvasna iyi bir
ekilde oturmasn salamak iin kapal hcre polietilen bir malzeme (deprem takozu sargs) ile sarldktan
sonra takoz yuvalarna oturtulacaktr.
Dolgu malzemesi en fazla 30 cm kalnlnda tabakalar halinde serilecektir. Dolgu malzemesi
Ksm 206.06.02,Granler Malzemelerin Sktrlmasnda belirtilen esaslara uygun olarak Standart
Proctor deneyi ile bulunan maksimum kuru birim arlnn minimum % 95i olacak ekilde sktrlacaktr.
Skma testleri Ksm 206da verilen koullarda yaplacaktr.
257 / 3

Bu ksm yarma ve dolgu evlerinde, kpr yaklam dolgularnda erozyonu nlemek, zemini yerinde
tutmak, dayanma yaps inasnda, taban zemini iyiletirilmesinde, zayf zeminlerde yk tama kapasitesinin
artrlmasnda, ykn eit ekilde datlmasnda, kanal ve dere kenarlarnda koruma amal olarak
uygulanacak Hcresel Dolgu Sistemi yapmn kapsar.
258.02 Malzemeler
Hcresel dolgu sistemi yksek younluklu polietilenden (HDPE), polimer, poliamid, polyester, polipropilen
vb malzemelerden retilebilecektir. Hcresel Dolgu Sistemi yan yzeyi drenaj salamas ve dolgu
malzemesinin yanal skabilmesi amac ile perfore yapda (delikli) olacaktr.
Hcresel dolgu sistemi, ISO 9001 kalite kontrol sistemine sahip reticiler tarafndan salanmal ve
EN 13251e uygun CE belgesine sahip olmaldr. Hcresel Dolgu sistemi eleman rulosu zerinde rn ismi,
boyutlar, imal tarihi ve rulo numaras bulunacaktr.
258.03 Projelendirme, Deneyler ve Yapm artlar
Hcresel dolgu sisteminin projelendirilmesi, boyutlandrlmas ile yapm aamasndaki kalite kontrol testleri
ve yapm artlar ncelikli olarak ulusal ve uluslararas standartlar, artnameler ve retici beyanlar esas
alnarak DARE tarafndan onayl rapor ve projesine gre yrtlecektir.

258 / 1
KISIM 259
259. ELK TUTUCU A SSTEMLER

259.01 Tanm
Bu ksm projelerde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen yerlerde durayl olmayan kaya bloklarn
stabilitesini salamak amacyla yerinde tutulmas veya evreye ve yaplara zarar vermeden kontroll olarak
ev dibinde toplanmas amacyla uygulanan elik tutucu a yapmn kapsar.
elik tutucu a sistemleri yapm amacna gre aktif ve pasif sistemler olmak zere iki gruba ayrlmaktadr.
Aktif Sistemler:
ev yzeyinde kopmas/dmesi muhtemel kaya ktlesinin hareketini nlemek ve stabilite kontrol salamak
amacyla kullanlan sistemlerdir. Yzey glendirme sistemleri, elik a formunda birletirilmi farkl trde
elik tel ve elik halatlar, ankrajlar ile ev yzeyine sabitlenerek oluturulur.
Pasif Sistemler:
Yzeysel olarak ana kaya ktlesinden kopan paralarn yzey boyunca hareketini kstlayarak evin alt
ksmnn dme olayndan etkilenmesini minimize etmek ve daha gvenli olmasn salamak amacyla
kullanlan sistemlerdir. ev yzeyinden kopup gelerek yola zarar verme ihtimali olan kaya ktlelerinin
tutulabilmesi amacyla yaplan bu iyiletirme yntemiyle, den kayalarn srayarak yola ulamasn
engellemek ve ev dibinde toplanmasn salamak amalanmaktadr.
259.02 Malzeme
259.02.01 Aktif Sistemler
Aktif koruma (yksek kapasiteli elik a) yapmnda kullanlan; ileri teknoloji elik trevi a, uygun
derinlikte bulonlar vb malzemeler projesinde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen niteliklerde olacaktr.
Malzemeler reticilerin talimatlarna uygun ekilde kullanlacaktr.
259.02.02 Pasif Sistemler
259.02.02.01 Basit Tel A Sistemler
elik kafes a yapmnda kullanlan; elik a, ankrajlar, birbirine kenetlenmesinde kullanlan ba teli,
ilave tel veya zel gelitirilmi kelepeler ve kapasiteyi artrmak amacyla kullanlan ilave elik halatlar
vb. malzemeler projesinde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen niteliklerde olacaktr. Malzemeler
reticilerin talimatlarna uygun ekilde kullanlacaktr.
259.02.02.02 Kaya Bariyer Sistemleri
Kaya bariyerlerinin yapmnda kullanlan; yksek kapasiteli elik a ve profiller, ankrajlar, kapasiteyi artrmak
amacyla kullanlan ilave elik halatlar ve frenleme halkas vb. malzemeler projesinde gsterilen veya idare
tarafndan belirtilen niteliklerde olacaktr. Malzemeler reticilerin talimatlarna uygun ekilde kullanlacaktr.
259.03 Yapm artlar
Kaya dmeleri heyelan ve toptan gme, blok kaymas (kama veya dzlemsel) gibi yenilmelerden farkllk
gsterdiinden zmleri de farkl yntemlerle belirlenmelidir. Kaya dmeleri ile ilgili risk analizi
yaplmaldr. Bu risk analizine gre dmesi/kopmas muhtemel kaya ktleleri ile kopma sonrasnda meydana
gelebilecek can ve mal kayplar belirlenmeli, bu tespitlerin sonucunda uygulanacak elik tutucu a sitemine
karar verilmelidir.
elik tutucu a yapmnda, bu konuda bilgi sahibi uzman daclar yer alacaktr. Aktif sistemler ierisindeki
yksek kapasiteli elik alarn kaya bloklarn yerinde sabitlenmesi amacyla tekil edilecek kaya bulonlarn
yapmnda Blm 253de verilen kaya bulonlar yapm gz nnde tutulacaktr.
259.04 Bakm
Kaya bariyerler sistemlerinde kaya dmelerine mteakip, bariyerin zamanla boaltlmas gerekmektedir.
Drlmesi tehlikeli bulunan bloklar yerinde kltlecektir. Temizlik ilemi bittikten sonra bariyer
sistemi kontrol edilip elik a ve kontroller sonucunda tekrar monte edilecektir. Bakm ve temizlik ilemleri
reticilerin talimatlarna uygun ekilde yaplacaktr.
259 / 1

BLM 300
SANAT YAPILARI,
KPRLER VE
TNELLER

KISIM 301
301. SANAT YAPILARINA AT KAZI LER

301.01 Tanm
Bu ksm; sanat yaplarnn projelerine veya dare tarafndan verilen talimatlara uygun olarak yaplacak;
her tip ve byklkteki kpr, viyadk, menfez, duvar, bz, gido, mahmuz, anroman, tepe hendei, drenaj
hendei, dar derivasyon kanallar, ta dolgu ve dier tahkimatlar ve drenaj yaplarna ait kaz ilerini kapsar.
301.02 Yapm artlar
301.02.01 Aa Kesme, Kk Skme ve Temizleme leri
Bu iler, Ksm 201, Aa Kesme, Kk Skme ve Temizleme lerinde belirtilen esaslara uygun olarak
yaplacaktr.
301.02.02 Rleve Alnmas
Rleve alnmasn gerektiren her trl halde yklenici, kontrol mhendisini nceden haberdar edecektir.
Kaz iine rlevenin alnmasndan ve kontrol mhendisinin izninden sonra balayacaktr.
301.02.03 Kaz leri
Sanat yaplar temellerine ait hendek ve temel ukurlar; projesinde gsterilen veya kontrol mhendisi
tarafndan istenilen yer, boyut, eim ve kotlarda kazlacak; yaplacak kazlar sanat yaplarnn tam boyutlar
ile yerletirilmelerine yeterli byklkte olacaktr.
Projelerde gsterilen temel taban kotu yaklak olarak verilmi olup, kesin kot ve temel cinsi kaz esnasnda
dare tarafndan tespit edilecektir.
301.02.04 Kaz leri Yaplrken Dikkat Edilecek Hususlar
Kaz srasnda rastlanlan mnferit kayalar, ktkler eski imalata ait temel ve kazklarla temel ukurunda
braklmas uygun grlmeyen her trl madde kaldrlacaktr. Temelin oturtulmasna elverili salam ve sert
bir tabakaya rastlanldnda, her trl gevek malzeme temizlenecek ve kontrol mhendisinin talimatna
uygun olarak yatay, kademeli veya dili bir salam yzey elde edilecektir.
Kayalk zemindeki 2 m3 gemeyen btn aralk, yark ve atlaklar temizlenecek beton veya har ile
doldurulacaktr. 2 m3 geen miktardaki beton dolgu ve enjeksiyon ileri iin darenin yazl izni alnacaktr.
Ayrca ayrm, bozumu veya ince tabakal kayalar kaldrlacak ancak btn bunlarn tamamlanmasndan
sonra temel inaatna izin verilecektir.
Temel, kayadan baka bir zemine oturacaksa, tabann bozulmamasna nemle dikkat edilecektir. Temel
tabannn son 15 cmlik kazs temel inaatna balanlmasnn hemen ncesinde tamamlanacaktr.
Yklenici, temel tabann darece talimat verilmedii halde tespit edilen kotun altna indirmi ise, fazla
kazlan hacmi darenin belirleyecei bir malzeme ve betonla dolduracak ve fazla kaz ile doldurma ileri
ve malzemesi iin hibir bedel denmeyecektir. ine kazk aklacak temel ukurlarnn kazs, kazk
aklmasndan nce bitirilecektir. Kazk akma ii tamamlandktan sonra da gevek haldeki btn malzeme
kaldrlacak ve temel betonunun oturmasna elverili dzgn bir yatak hazrlanacaktr.
Kaz esnasnda zeminin yeter derecede salam olmad grlrse kaz hemen durdurulacak ve sondaj veya
dier yntemlerle kaznn durdurulduu kottan en az 4 m derinlie kadar zeminin durumu incelenecektir.
Temel kazs tabana kadar inildiinde zeminin salam olduu grlrse bu salam zeminin kalnl hakknda
bilgi edinmek iin en az 4 m derinlie kadar sondaj veya dier yntemlerle zemin incelenecektir.

301 / 1
KISIM 301
KISIM 301
Yaplan sondaj veya zeminin incelemesi iin kullanlan dier yntemler iin ayrca deme yaplmaz.
301.02.05 Kazdan kan Malzemenin Kullanlmas
Kaz malzemesi eer uygun zellikte ise sanat yaplarnn arkalarnn doldurulmasnda veya dier dolgularn
yaplmasnda kullanlabilecek veya depo edilecektir. Bu hususlarda Tama ve Dolgu ksmlarnda
belirtilen esaslar uygulanr.
Geici olarak dere yatanda braklmasna izin verilen temel kazs malzemesi veya yklenicinin temel ileri
ile ilgili olarak yapt toprak ynlar da (Batardo, sedde vb.) suyun akna mani olmayacak ve inaat
bitmeden kaldrlacaktr.
Malzeme depo yerleri; sanat yapsnn emniyetini, grnn ve suyun akn bozmayacak ekilde
seilecektir. naat tamamlanm sanat yapsn tehlikeye sokabilecek ekilde malzeme depo edilmeyecektir.
301.02.06 evli Kaz
Kontrol mhendisinin izni ile yklenici, temel kazsn evli olarak yapabilir. Ancak temel evresinden kan
dey dzlemler ierisinde kalan hacim nceden belirtilen l esaslarna gre hesaplanr, darsnda kalan
hacim lye dahil edilmez.
301.02.07 ksa, Batardo, Palplan ve Kesonlarn Yaplmas
Toprak kaymasna, kmelere ve yklmalara mani olmak iin temel ukuru gerekli ekilde iksa edilecek
ve bu iin su altnda yapld yerlerde veya dier gerekli hallerde elverili batardolar, ahap veya elik
palplanlar, keson vb. yntem ve malzemeler kullanlacaktr.
Yer alt ve yer st suyuna rastlanlmayan yerlerde iksa, iilerin can gvenliini salayacak ve kme,
kaymalarla kaz snrlar dnda temel ukurunun genilemesini nleyecek salamlkta olacaktr. Bu
hususlarda Yap lerinde i Sal ve Gvenlii Tz hkmlerine uyulacaktr.
Projelerde iksa iin bir kayt bulunmad takdirde yklenici, iksa sistemini semekte serbesttir. Yklenici,
iksa, batardo, beton veya betonarme keson tipine ait detayl projeleri hazrlayacak ve gerekesiyle birlikte
dareye sunacaktr. ksa yapmna projenin dare tarafndan onaylanmasndan sonra balanlacaktr.
Yklenici, iksa sistemini seerken, temel ukurunun teknik ve emniyetli bir ekilde almasn ve betonun
ykanmamasn salayacaktr. Ayrca inaat esnasnda temel tabannn daha derine indirilebileceini, daha
yukarda braklabileceini veya kazk aklabileceini gz nnde bulunduracaktr.
301.02.08 ksa, Batardo, Palplan ve Kesonlar Yaplrken Dikkat Edilecek Hususlar
Temel inaatnda kullanlan iksann ular herhangi bir kayma, yklma veya kapanmaya meydan vermeyecek
ekilde, gerektii kadar zemin ierisine balanm kuak ve gergilerle iyice takviye edilmi, mmkn olduu
kadar su szdrmaz hale getirilmi olacaktr.
Batardo ve iksalarn i boyutlar projelerde gsterilen temel boyutlarna eit olacaktr. Bunlarn tekili iin
aklan palplan veya kaplamalarn deyden sapmamasna dikkat edilecektir.
Palplan ve kaplamalar herhangi bir sebeple deyden saparak darece kabul edilecek bir derecede kapanmaya
sebep olmu ise bu halde de temel ukuru kabul edilebilir. Ancak bu kapanma miktar temel rlevesine ve
atamana geirilerek kaz ve temel betonu hesabnda gz nnde tutulacaktr. Kapanma kabul edilmez ise
yklenici derhal kaplama ve palplanlar yerlerinden ekecek ve tekrar dzgn ekilde iksa, kaplama ve
palplan ilerini yapacak, temel ukurunu dzeltecek ve kapanmadan dolay tekrar yaplan btn bu iler iin
hibir bedel denmeyecektir.
301 / 2

Palplan veya kaplamalarn aralanmalar veya krlmalar halinde bunlarn yerine yenileri dzgn bir
ekilde aklacaktr. Kaplama, palplan veya batardolarn yapsnda bozukluk, arpklk varsa veya keson
kullanlmas halinde keson yana yatar veya yerinden kayarsa yklenici, bunlar gerektii ekilde ve hibir
bedel denmeden dzeltecektir.
ksa, palplan, batardo ve kesonlar gerek kaz gerek beton dkm srasnda ani ve iddetli su ykselmesi
ve aknt sebebi ile temel ukurunun veya betonun zarar grmesini nleyecek salamlkta ina edilecektir.
Beton dkmne paralel olarak ve temelin kapanmasna meydan vermeyecek ekilde gergi, kuak ve
takviyeler sras ile karlacaktr. zel hallerde darenin yazl izni ile bunlar ksmen yerinde braklabilir.
Dkm esnasnda betonun ykanmamas iin gerekli her trl nlem alnacak ve bunun iin ayrca bir bedel
denmeyecektir.
Temel betonu, suyun boaltlmas suretiyle dklrken pompalarda arza olmamasna dikkat edilecek ve
temel ukuruna su hcum etmesine kar gerekli nlem alnacaktr. Buna ramen su hcumu nlenemezse
pompaja en az 24 saat ara verilecektir.
Dipten su kaynamas yapan temellerde ve suyun yenilemeyecei hallerde darenin izni alnarak betonun bir
ksm su iinde dklecek ve dipten gelen su nlenecektir. Geri kalan betonun dklmesine geilmeden,
dklm ksmn yeter derecede hidrostatik diren kazand kontrol edilecektir.
darenin izin vermesi durumunda tamamlanm yapya zarar vermemek artyla kaplama ve palplanlar
temel inaatn takiben yklenici tarafndan kartlabilir. Palplan ve kaplamalar karlmadklar yerinde
brakldklar takdirde balar yzey suyunun dip kotundan veya tabii zeminin 50 cm altndan kesilecektir. Bu
kesme iin ayrca bir bedel denmez.
301.02.09 Temel ukurunun Kabul
Yklenici, kaznn tamamlanmasn kontrol mhendisine bildirecektir. Temel kazsna ait olarak yaplan her
trl i kontrol mhendisince kabul edilmedike hibir suretle temel betonu dklmeyecektir.
Temel lleri ve kontrol sonular rleve defteri ile tespit edilerek atamana geirilecektir. Projelerdeki
temel boyutlar dnda yaplan kazlar, temel kazs srasnda herhangi bir sebeple oluacak yklmalar,
kontrol mhendisi tarafndan piketaj yaplmadan veya tabii zemin rlevesi karlmadan yaplan kazlar ve
iksa kalnlklar lye dahil edilmeyecektir.
darece verilen projede gsterilmeyen pompa ukuru ve temel kazs esnasnda herhangi bir sebeple oluacak
kaymalardan doacak hacimler lye ve demeye dahil edilmeyecektir.
301.03 Kaz Cinslerinin Belirlenmesinde Kabul Edilen Esaslar
301.03.01 Kuruda Temel Kazs
Temel taban yatay, kenarlar dey olan temellerde; temel evresinden kan dey dzlemlerle tabii zemin
ve temel taban veya kaz esnasnda su kt takdirde bu su seviyesi arasnda kalan hacim Kuruda Temel
Kazsdr.
Kuruda Temel Kazs; ekil-301-(1, 2, 3, 4)de gsterilmektedir.
301.03.02 Su Altnda Temel Kazs
Temel taban yatay ve temel kenarlar dey olan temellerde kazya baland srada tespit edilen su
seviyeleri ile temel taban arasndaki yksekliin temel alan ile arpmndan kan hacim Su Altnda Temel
Kazs dr. Bu lye dahil edilecek kaznn mutlak suretle su pompas kullanlarak yaplmas ve Ksm
301 / 3
KISIM 301
KISIM 301
301.03.03de belirtilen esaslara gre kaz taban dzeyinde llen saatteki su veriminin 0,6 m3den fazla
olmas arttr. Saatteki su verimi 0,6 m3den az olan su iinde yaplan kaz Ksm 301.03.01de belirtilen
esaslara gre Kuruda Temel Kazs olarak deerlendirilir.
Suda Temel Kazs; ekil-301-(5, 6)da gsterilmektedir.
301.03.03 Saatteki Su Veriminin Tespiti ve Su Seviyesi
1. Saatteki Su Veriminin Tespiti: Kaznn son bulduu taban kotuna kadar indirilen su seviyesi yarm
saat ayn seviyede kalacak durumda boaltma hz ayarlanarak boaltmaya devam edilir. Bu yarm saatlik
sre iinde ekilen su miktarnn iki kat, saatteki su verimidir. Su seviyesinin 2 cm deimesi dikkate
alnmaz ve seviye salanm saylr.
2. Su veriminin tespitinde; kk verimlerde hacmi belli kaplar, byk verimlerde ise karakteristikleri
nceden tespit edilmi ince kenarl savaklar kullanlr. Saatteki su verimi tespit edilirken temel kazs
esnasndaki artlar aynen korunur. Sznt sular oaltlarak kabarmaya sebep olacak i ve hareketlere
meydan verilmez.
3. Kaz yaplan temellerde yer st suyu varsa suyun altndaki, yer st suyu yoksa yer alt suyunun ilk
rastland seviyenin altndaki kaz Su Altnda Temel Kazsdr. Ancak yer st suyu ve yamur sular
temel ukuru iine akarak buradaki su seviyesinin ykselmesine sebep olduu takdirde, bu ykselme su
seviyesinin tespitinde dikkate alnmaz.
4. Herhangi bir sebeple temel kazs bir veya birka defa 72 saat veya daha fazla bir zaman iin durur ise,
bu srelerden sonra ie her balandnda temel ukuru iindeki su seviyesi llecek ve llen su
seviyelerinin ortalamas alnarak bulunacak kot Kuruda Temel Kazs ile Su Altnda Temel Kazsn
ayran dzlem saylacaktr.
301.03.04 Poligon Kesitli Temeller
1. Poligon kesitli temellerde kuruda ve su altndaki temel kazlar ekil-301-(7, 8 ve 9)da gsterildii
gibidir.
2. Kenar ayaklarda temel yzeyi dnda kalan, ricat duvar gibi imalatn tabii zemin veya su altnda bulunan
ksmnn kazs iin, bu imalatn temel sahas dndaki zemin veya su iinde kalan ve ekil-301-(10 ve
11)de belirtilen hacimler lye esas alnr.
301.03.05 Duvar Temeli Kazs
Duvar temelleri kaz ilerinde ekil-301-12de gsterilen (A B C D G A) alan kuruda temel kazs, (G D E F
G) alan ise su altnda temel kazs saylr.
301.03.06 Dar Derivasyon Kazs
Derivasyon kaz ilerinde, ekil-301-13de gsterilen (A B C D A) alan Dar Derivasyon Kazs saylr.
Bunun dnda kalan alan ise normal kazya ait alandr.
ekil-301-(1, 2, 3, 4) Kuruda Temel Kazs
301 / 4


301 / 5
KISIM 301
KISIM 301
Su seviyesi
B
Temel taban seviyesi
Kuruda Temel kazs = (ABHA) alan x Temel uzunluu

Su altnda Temel kazs = (HBCDEFGH) alan x Temel uzunluu
ekil-301-(7, 8, 9) Poligon Kesitli Temellerde Kuruda ve Suda Temel Kazs (Devam)
ekil- 301-(5, 6) Su Altnda Temel Kazs

A
B
Su seviyesi
C
D
H
G
Kuruda Temel kazs = (ABCDHA) alan x Temel uzunluu

Su altnda Temel kazs = (HDEFGH) alan x Temel uzunluu
A
B
Su seviyesi
C
D
G
8

F
Kuruda Temel kazs = (ABCHA) alan x Temel uzunluu

Su altnda Temel kazs = (HCDEFGH) alan x Temel uzunluu
ekil-301-(10, 11) Ricat Duvarlarnda Kuruda ve Suda Temel Kazs
ekil-301-(7, 8, 9) Poligon Kesitli Temellerde Kuruda ve Suda Temel Kazs
301 / 6


301 / 7
KISIM 302
KISIM 301
302. BZ YATAKLARININ HAZIRLANMASI VE ETRAFININ DOLDURULMASI

302.01 Tanm
Bu ksm; projelere veya kontrol mhendisinin kazlarda tespit edecei duruma uygun olarak, aada
belirtilen esaslar dahilinde bz yataklarnn hazrlanmasn ve bzler yerlerine konduktan sonra evresinin ve
stlerinin doldurulmasn kapsar.
302.02 Malzeme
Bz yataklarnn tekilinde ve evresinin doldurulmasnda kullanlacak malzeme, AASHTO toprak
snflandrma sistemine gre A-1, A-3, A-2-4 veya A-2-5 grubuna giren drenaj zellii olan granler kumakl, krmata vb. malzeme olacak ve kontrol mhendisinin talimatlarna uygun olarak kazlardan veya
malzeme ocaklarndan temin edilecektir.
Bu malzeme; bitkisel toprak, organik madde, aa kk, im vb. buz paralar, % 0,02den fazla klorr ve %
0,03den fazla slfit iermeyecek ve aadaki artlar salayacaktr.
Tablo- 302-1 Bzler ve Sanat Yaplar iin Dolgu Malzemesi zellikleri
ekil- 301-12 stinat Duvar Temel Kazs
Malzeme zellikleri
artname
Limitleri
Maksimum Tane Boyutu (mm)
75
No.200 Elekten (75 m) Geen Malzeme , %

(maks.)
15
Likit Limit, % (maks.)
30
302.03 Yapm artlar

302.03.01 Bz Yataklar
Bz yataklar, birleimlerin muntazam bir ekilde yaplabilmesi, evresine ve altlarna yaplan dolgularn
iyice sktrlmasnn salanabilmesi iin projesinde belirtilen genilikten daha geni olmayacaktr.
ekil- 301-13 Dar Derivasyon Kazs
Yatak yz, bzlerin btn boyunca niform younlukta salam bir temel tekil edecek, istenilen yerlemeyi
ve ek yerlerinin alt tarafa gelen ksmlarn emniyetle bulunduracak ekilde bz eksenine paralel olarak bz
oturma yzeyine uygun bir ekle sokulacaktr.
Dz tabanl bzlerin kullanlmas halinde yatak dz olacaktr.
302.03.02 Bz Yataklarnn Hazrlanmas
Bzler, niform younlukta ve bz d apnn 1/10u yksekliindeki ksmn kavrayacak ekilde hazrlanm
seme malzemeden temeller zerine yerletirilecektir.
Kaya zemine gelen yerlerde bz taban seviyesinin altnda beher metre dolgu ykseklii iin 4 cm hesap
edilerek ve en az 20 cm olmak zere kazlacak ve uygun seme malzeme ile yukarda belirtildii ekilde
doldurulup sktrlacak ve bz bundan sonra yerine konacaktr.
301 / 8


302 / 1
KISIM 302
KISIM 302
Bzlerin denecei taban toprann zayf, yumuak olduu, taban toprann uygun nitelikte olmad
yerlerde salam bir temel elde edilemeyecei iin en az bz apnn iki misli genilikte olmak zere ve gerekli
derinlikte bu toprak kazlp atlacaktr.
En az 30 cm derinlie kadar kazlp atlan bu topran yerine kontrol mhendisi tarafndan uygun bulunan
malzemeden dolgu yaplarak salam bir temel tekil edilecek ekilde sktrlacaktr.
302.03.04.02 Kayalk Zeminde Bzlerin Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas

Kayalk zeminde bzlerin etrafnn doldurulmas ve sktrlmas ilemi srasnda 302.03.04.01de belirtilen
iler yaplacak, ancak kazlan kaya zemin, 0,20 m derinliinde ve kaz genilii ise bz d ap geniliinde
olacaktr. Bu ilem ekil-302-2de gsterilmektedir.
302.03.03 Bzlerin Denmesi

Bzler, tipine gre gerekli artlara uygun olarak denecektir. zellikle ek yerlerinde zel zen gsterilecek,
ek yerlerinde szdrmazlk salanacaktr.
302.03.04 Bzlerin Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas (Metot-A)
302.03.04.01 Tabii Zeminde Bzlerin Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas
Tabii zeminde bzlerin etrafnn doldurulmas ve sktrlmas ilemi srasnda en az D/10 derinlikte ve (p
D1/5) genilikte bz eksenine paralel ynde ve sabit bir eimle kaz yaplacaktr. Bz tabannn oturaca alan
tesviye edilecektir. Hazrlanan tabana bzler dendikten sonra bzlerin her iki tarafna genilii en az bz
d ap kadar ve kalnl azami 15 cm olacak tabakalar halinde kontrol mhendisince nitelii uygun bulunan
malzemeden dolgu yaplacaktr.
Her tabaka gerekli oranda sulanarak silindirle, el kompaktrleri veya mekanik tokmaklarla sktrlacaktr.
zellikle bzlerin oturduu taban hattnn iki yanlarnn bze yakn ksmlarnn skmalar bzlerin st
seviyesinden 20 cm ykseklie ulancaya kadar devam edecektir. Projelerde sktrmann deney sonucu
ile kontrol istenildii zamanlarda dolgu malzemesi iin belirlenen skma oranndan aa olan skma
kabul edilmeyecektir. Tabii zeminde bz etrafnn doldurulmas ve sktrlmas ilemi ekil-302-1de
verilmektedir.
ekil-302-2 Kayalk Zeminde Bz Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas

302.03.04.03 Zayf Zeminde Bzlerin Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas
Zayf zeminde bzlerin etrafnn doldurulmas ve sktrlmas ilemi srasnda Ksm 302.03.04.01de
belirtilen iler yaplacak, ancak burada kazlan zayf zemin, 0,30 m derinliinde ve kaz genilii ise bz i
ap geniliinin 3 kat olacaktr. Bu ilem ekil-302-3de gsterilmektedir.
ekil-302-1 Tabii Zeminde Bz Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas

ekil-302-3 Zayf Zeminde Bz Etrafnn Doldurulmas ve Sktrlmas
302 / 2


302 / 3
KISIM 302
KISIM 302
Bz Adedi kiden Fazla Olursa:

1. Tabii zemin salam veya kayalk ise her bz iin ekil-302-(1 ve 2)de tanmlanan temel yaplr.
Bz tepe noktasndan 20 cm ykseklie kadar olan kesim (bzn her iki yan ve zeri) kontrol mhendisinin
uygun grecei granler malzeme ile tabaka tabaka doldurulup sktrlacaktr (ekil-302-4). Daha sonra yol
projesine gre gerekli dolguya devam edilecektir.
2. Tabii zemin zayf ise btn bzler iin 30 cm derinliinde ortak temel yaplr. Bu temelin genilii ekil302-3de gsterildii gibi (t + 3D) olacaktr.
Burada;
t : Kenar bzler arasndaki yatay mesafe,
D : Bz i apdr.
Kenar bzlerin d yanndan (D1) mesafesine kadar bz aralar da dahil olduu halde ekil-302-1de
gsterildii gibi dolgu yaplacaktr.
302.03.05 Yksek Dolgularda Bz Etrafnn Sktrlmas (Metot-B ve C)
302.03.05.01 MetotB (Yksek Dolgularda Bz Etrafnn Sktrlmas)
Bu yntem genellikle yksek dolgularda uygulanr. ncelikle Ksm 302.03de belirtilen bz yataklarndan
birisi yaplr. Bundan sonra projesine gre bz taban kotundan 75 cm ykseklie kadar uygun ekilde sulanp
sktrlarak 15 cm kalnlnda tabakalar halinde dolgu yaplacaktr.
Dolgu ii tamamlandktan sonra bzn yerletirilebilmesi iin minimum genilikte, (D1 + 20 cm ) hendek alr
ve bz yerletirilir (ekil-302-4). Bz tepe noktasndan 20 cm ykseklie kadar bz temelleri blmnde
belirtildii ekilde dolgu yaplacaktr. Daha sonra yol projesine gre gerekli dolguya devam edilecektir.
ekil-302-5 Yksek Dolgularda Bz Etrafnn Sktrlmas (Metot-C)
Kullanlan bz apna ve uygulanan sktrma metoduna gre yaplabilecek gvenli dolgu ykseklikleri
ekil-302-6 ve Tablo-302-2de belirtilmitir. Bzler, hazrlanan yatak zerine vinle itinal bir ekilde
konulacaktr.
ekil-302-4 Yksek Dolgularda Bz Etrafnn Sktrlmas (Metot-B)

302.03.05.02 Metot-C (Yksek Dolgularda Bz Etrafnn Sktrlmas)
ncelikle Ksm 302.03de belirtilen bz yataklarndan birisi yaplr. Bundan sonra bz tepesinden bz d
apna eit ykseklie kadar bzn sa ve sol yanlarndan en az (5 D1) metre geniliinde, 15 cm kalnlnda
tabakalar halinde sulanp sktrlarak uygun ekilde dolgu yaplacaktr.
Dolgu ii tamamlandktan sonra bzn her iki yanndan 20 er cmden daha geni olmayacak ekilde
(maksimum D1 + 40 cm genilikte) hendek alacak ve bz yerletirilecektir. Bu durumda bzn
yerletirilmesini kolaylatrmak iin gerek grld takdirde bz st seviyesinden itibaren hendek evli
olarak alabilir.
302 / 4

ekil-302-6 Yksek Dolgularda Bzlerin Yerleimi

302 / 5
KISIM 302
KISIM 303
303. BZLERDEN BAKA SANAT YAPILARI N DOLGU
Tablo-302-2 Bzlere Ait Gvenli Dolgu Ykseklikleri
Bz ap (D)
(cm)
Minimum Dolgu
Ykseklii (Hl) *
(m)
100
120
303.01 Tanm
Maksimum Dolgu Ykseklii (H)**

(m)
Metot - A
Dolguda
Metot - B
Dolguda
Metot - C
Dolguda
0,50
5,00
7,5
Snrsz
0,60
5,00
7,00
12
* Bz tepesinden alttemel alt kotuna kadar olan dolgu yksekliidir.

** Bz tepesinden temel tabakas st kotuna kadar olan dolgu yksekliidir.
Bu ksm; Ksm 302, Bz Yataklarnn Hazrlanmas ve Etrafnn Doldurulmasnda belirtilen yaplar

dnda kalan sanat yaplarnn projelerinde gsterilen tip ve kesitlere uygun bir ekilde ve aada verilen
artlar dahilinde yaklam dolgularnn yaplmasn kapsar.
303.02 Malzeme
Bzlerden baka sanat yaplarnn evresinin doldurulmasnda kullanlacak malzeme, AASHTO toprak
snflandrma sistemine gre A-1, A-3, A-2-4 veya A-2-5 grubuna giren drenaj zellii olan granler kumakl, krmata vb. malzeme olacak ve kontrol mhendisinin talimatlarna uygun olarak kazlardan veya
malzeme ocaklarndan temin edilecektir.
Bu malzeme; bitkisel toprak, organik madde, aa kk, im vb. buz paralar, % 0,02den fazla klorr ve %
0,03den fazla slfit iermeyecek ve aadaki artlar salayacaktr.
Kullanlacak dolgu malzemesi nitelikleri Ksm 302.02, Tablo- 302-1de belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
303.03 Yapm artlar
Bir sanat yaps tamamlandktan sonra temellerin ve elevasyon duvarlarnn etrafndaki saha, seilmi, amaca
uygun ve elverili malzeme ile kullanlan malzeme zelliklerine uygun kalnlklarda tabakalar halinde serilip
doldurulacaktr.
Her tabaka duruma gre silindirler, el kompaktrleri veya mekanik tokmaklarla sktrlacaktr.
Dolgu malzemesi temiz kum ve akllardan eildii durumlarda tabakalar halinde serme ve sktrma
yaplmaldr. Yaplan dolguda malzemenin niteliine gre gerekli miktarda sulama yaplacaktr.
Beton imalatn arka dolgular, beton imalat dolgudan doacak basnca dayanacak mukavemeti kazanmadan
yaplmayacaktr. Kontrol mhendisi tarafndan izin verilmedike dolgu iine balanlmayacaktr.
Yaplara, dolgudan ileri gelen, herhangi bir basncn nlenmesi iin kontrol mhendisi tarafndan, gereken
durumlarda doal evler ve dolgunun oturaca saha, kademeli veya dili bir hale getirilecektir. Ayrca
projelerde gsterildii takdirde stifli Ta Dolgu ksmnda belirtilen esaslar dahilinde ta dolgu yaplacaktr.
ksalarn, menfez ve kprlerin etrafnda yaplacak dolgular bu yaplarn her iki tarafnda ayn zamanda
balanlarak, e zamanl ve ayn kotlarda olmak zere ina edilecektir.
Sanat yaplar iin yaplan dolgularn drenajnn salanmas iin gereken nlemler alnmaldr. Kanat ve ricat
duvarlarnda, iksa ve istinat duvarlarnda ve dolgunun doal zeminle birletii seviyede kontrol mhendisinin
uygun grd drenaj yaplar ile suyun dearj salanacaktr.
302 / 6


303 / 1
KISIM 304
KISIM 304
304. TA DOLGU
304.03 Yapm artlar
304.01 Tanm
304.03.01 stifsiz Ta Dolgu
Bu ksm; projelerde gsterilen yer, eim, boyut ve kesitlere ve bu ksmda belirtilen artlara uygun olarak
yaplacak istifli ve istifsiz ta dolgu ilerini kapsar.
Projelerde gsterilen yerlerde, ekilde, genilik, derinlik ve eimde; hazrlanan temel, taban veya tabii zemin
zerine dolgu ta malzemesiyle en fazla 1 m kalnlnda yatay tabakalar halinde doldurulmak ve yaylmak
suretiyle stifsiz Ta Dolgu yaplr. Dolgu malzemesinin yabanc maddelerle karmamasna ve gabari
dna konulmamasna dikkat edilecektir.
304.02 Malzeme
D yzeylerde zellikle byk boyuttaki talar kullanlacaktr. Talar arasnda fazla boluk kalmasna sebep
olan sivri ular ve keler krldktan sonra yerlerine konulacaktr.
304.02.01 Tan Genel Nitelikleri

Ta dolgu ilerinde kullanlacak talar; dzgn, homojen, sk kristallerden oluacak, toz, toprak, organik
madde vb. yabanc madde iermeyecek ve Tablo-304-1de belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
Projelerde gsterilen yerlerde ve ekilde hazrlanan temel, taban veya tabii zemin zerine dolgu ta
malzemesiyle yaplr. Talar el ile, kanca veya vinle, dey derzler st ste gelmeyecek ekilde teker teker
yerletirilir. stif iinin en fazla 1 m kalnlnda yatay tabakalar oluturacak ekilde ilerletilmesi arttr.
Tablo-304-1 Ta Dolgu Yapmnda Kullanlacak Tan zellikleri

Deney
artname Limitleri
Deney Standard
2,20
TS 699
TS EN 1936
2,0
TS EN 13755
35
TS EN 1097-2
3. Kaba Agregada Los Angeles Deney

Yntemi ile Paralanma Direnci ( %)
4. Dona Dayanm Deneyi (Tabii don) (25 Dng)
Gzle Muayene
Don Sonu Ktle Kayb (%)
atlaklar,
para kopmas, dalma
olmayacak
7
7
TS 699 ve
TS EN 12370
6. Magnezyum Slfat Deneyi (Mg2SO4 ile) %
10
TS EN 1367-2
Geni Disk ile
17 mm
Bhme Deneyi
16.000 mm3 / 5.000

mm2
stifli ta dolguda byk talar alta gelecek ekilde, bir ta; en az noktada alttaki ta sralarna salamca
oturmu olacaktr. n ve arka taraflarda ak kalan derzler, gerilmelerin eit olarak yaylmasn salamak iin
ta paralar konularak kamalanacaktr.
zellikle d yzeylerde byk boyuttaki talar kullanlacaktr. stifli ta dolgu yzeyleri dzgn olacaktr.
Proje kotundan 5 cm hata kabul edilebilir.
TS 699
5. Tuz Kristallenmesine Direncin Tayini (%)

(Na2SO4.10H2O) ile.
7 . Anma Direnci
304.03.02 stifli Ta Dolgu
TS EN 14157
Not-1 Magnezyum Slfat Deneyi, Dona Dayanm deneyinin alternatifi olarak, Dona Dayanm deneyinin
Not-2 Ta dolgu malzemesi olarak tf, marn, serpartin ve ist kullanlmayacaktr.
304.02.02 Tan zel Nitelikleri

stifli ve istifsiz ta dolgularn yapmnda kullanlan talar hacim olarak 0,002 m3 den veya arlk olarak 5
kgdan byk olacaktr. En byk ta boyutu, yapnn proje zelliklerine gre projede belirtilir veya kontrol
mhendisince belirlenir. Yklenici, talar projede tanmlanan byklkleri salayacak ekilde hazrlayacaktr.
304 / 1


304 / 2
KISIM 305
305. TA TAHKMAT
305.01 Tanm
Bu ksm; dare tarafndan belirtilen yerlerde, projelerde gsterilen boyut ve kesitte, kuruda veya suda,
artnamede belirtilen arlktaki talarla ve dier artlara uygun olarak yaplacak tahkimat ilerini kapsar.
Tahkimat projeleri, feyezan halinde tahkimat kesitinin herhangi bir yerinde olabilecek zlmenin sra ile
tahkimat yapsnn tamamn etkileyebilecei gz nne alnarak hazrlanacaktr.
305.02 Malzeme
305.02.01 Tan Genel Nitelikleri
Ta tahkimat ilerinde kullanlacak talar; homojen, sk kristallerden oluan, salam, sert, anma, don ve hava
tesirlerine dayankl, sreksizlik iermeyen veya az sayda ieren ve Tablo-305-1de belirtilen zelliklere
sahip olacaktr.
Tablo-305-1 Tahkimat Tann zellikleri
Deney
1. Petrografik Grnm
Deney Standard
TS EN 12407
2,40
TS EN 1936
3 Ktlece Su Emme Oran (%)
1,8
TS EN 13755
4. Tek Eksenli Basn Dayanm (MPa)
50
TS EN 1926
30
TS EN 1097-2
atlaklar, para kopmas, dalma

olmayacak
5
TS 699
TS EN 1367-2

(Na2SO4.10H2O) ile.
TS 699 ve
TS EN 12370
9. Don Sonras Basn Dayanm Kayb (%)
10
TS 699
10. Anma Direnci (%)

(Mikro Deval Deneyi)
20
2. Grnr Younluk
(kg/m3)
artname Limitleri
Kristaller iyi kenetlenmi, kil minerali
ve eriyebilir mineral olmayacaktr.
5. Kaba agregada Los Angeles deney

6. Dona Dayanm Deneyi (Tabii don) (25 Dng)
Gzle Muayene
11 . Anma
Direnci
Geni Disk ile
17 mm
Bhme Deneyi
16.000 mm3 /
5.000 mm2
12. Islanma - Kuruma Etkisi (80 Dng)

13. Arazide Bekleme - Yerinde Gzlem
TS EN 1097-1
TS EN 14157
nemli derecede atlak oluumu ve

TS 699
geliimi olmayacaktr.
Ocak yerinde veya kullanlaca yerde 12 ay bekledii srede
atlak oluumu, paralanma ve ayrma olumayacaktr.
Not: Magnezyum Slfat Deneyi, Dona Dayanm deneyinin alternatifi olarak, Dona Dayanm deneyinin
305.02.02 Tan zel Nitelikleri

Ta tahkimat ileri; projesine gre, aada alt ve st snrlar belirtilmi ta gruplar ile yaplr.

305 / 1
KISIM 305
KISIM 305
Tablo-305-2 Ta Gruplar
305.02.06 Su/imento Oran (w/c)

Kullanlacak harcn su/imento oran (w/c) 0,70 deerini gemeyecektir.
Ta Gruplar
0 - 0,005
305.03 Yapm artlar
0,005 - 0,100
305.03.01 Deniz ve Ky Tahkimat
0 - 0,250
0,100 - 0,250
0 - 0,400
0,250 - 0,400
Ton Kategorideki
Talar
Projelerde veya dare tarafndan gsterilen yerlerde; ekil, genilik, derinlik ve eimde hazrlanan temel, taban
veya tabii taban zerine projelerde istenilen gabari elde edilecek ekilde ta, tabakalar halinde yerletirilir
veya konulur, bu i srasnda yapmn kademeli olarak ilerletilmesi gz nnde bulundurulur.
Projelerine gre tabakalar halinde yaplan inaatn bir evvelki tabakas iskandil veya benzeri l yntemleri
ile llecektir.
0,400 - 2
2-6
Her bir tabakann yzeyi ortalama olarak projesinde belirtilmi yzeylere karlk gelecek ve hibir yerde
tahkimat yzeyi, projesinde belirtilmi olan yzeyden; 2 tona kadar olan kategorilerde 0,5 mden, 2 tondan
yukar kategorilerde 0,75 mden fazla deiiklik gstermeyecektir.
6 - 15
> 15
Talarn kesit dna atlmamasna dikkat edilecek ve tabakalar, talar arasnda asgari boluk olacak ekilde
oluturulacaktr.
305.02.03 Har Kumunun Nitelikleri

Aadaki artlar tahkimat, pere ve duvar gibi btn harl ta ileri iin uygulanr.
1. Har iin kullanlan kum sert, salam ve dayankl mineral veya ta paracklarndan oluacak ve fazla
miktarda organik, kil vb. zararl maddeleri iermeyecek ve ykanm olacaktr.
Kumun Metilen Mavisi deeri MB: 2den fazla olmayacaktr.
2. Har imali iin kullanlacak kum niform olacak ve aada Tablo-305-3de verilen veya Ksm 308,
Beton leri, Tablo-308-12de verilen granlometriye sahip olacaktr.
Tahkimatn su tarafndaki yzeyinde bulunan son kat kaplama talarnn dz yzeyleri varsa bu yzeyler eim
sathlarna paralel getirilmeyecektir. Boluklu olarak dikkatli ekilde yerletirilen talar birbirine deecek,
sivri ve keskin kenarlar eim sathna dik olarak yerletirilecektir.
Ta malzemesi projesinde belirtilmi olan arlklara veya byklklere gre kategoriler halinde salanacak
ve projedeki yerlerine konulacaktr. Her kategori iindeki ta arlklar belirtilen snrlar iinde deiecek
ve yeterli byklkteki talardan oluacaktr. Kategori snrlar iindeki ta arlklar birbirlerinden farkl
olacaktr.
305.03.02 Menfez ve Kpr Tahkimatlar
Tablo-305-3 Har mali in Kullanlacak Kum

Elekler (mm)
Geen Miktar (%)
100
95 - 100
90 - 100
60 - 90
0,5
40 - 75
0,25
25 - 50
0,150
10 - 30
0,063
0 - 10
Tahkimat; projelerde veya kontrol mhendisi tarafndan gsterilen yerlerde; ekil, genilik, derinlik ve
eimde hazrlanan temel, taban veya tabii zemin zerine yaplacaktr.
Projesinde belirtilen kategorilere gre talar elle veya makine ile, boluklarn en az olmas gz nnde
tutularak projede istenilen kesitler elde edilmek zere zenle yerletirilecektir.
Tahkimat talar, arlk merkezleri kesit ierisinde kalacak ve birbirlerini kilitleyecek ekilde yerletirilecektir.
Yapnn projede gsterilen boyutlarda olmasna dikkat edilecek ve hibir yerde yzey 0,10 mden fazla fark
etmeyecektir.
305.03.02.2 stifsiz Kpr ve Menfez Tahkimat
Tahkimat; projelerde veya kontrol mhendisi tarafndan gsterilen yerlerde; ekil, genilik, derinlik ve
eimde hazrlanan temel, taban veya tabii zemin zerine projelerde istenilen gabari elde edilecek ekilde
ta tabakalar halinde dklr veya konulur, yapmn kademeli olarak ilerletilmesi gz nnde bulundurulur.
305.02.04 imentonun Nitelikleri

Harl kagir inaatta kullanlacak imento, Ksm 308, Beton lerinde belirtilen nitelikte olacaktr.
imento harcndaki minimum imento miktar; CEM (I-II-III-IV-V) 32,5 MPa iin 350 kg/m3 ve 42,5 MPa
iin 310 kg/m3 olacaktr.
305.02.05 Suyun Nitelikleri
Harl kagir inaatta kullanlacak imentonun ve suyun zellikleri, Ksm 308, Beton lerinde belirtilen
nitelikte olacaktr.
305 / 2
305.03.02.1 stifli Kpr ve Menfez Tahkimat

Yapnn projede gsterilen boyutlarda olmasna dikkat edilecek ve hibir yerde yzey 0,25 mden fazla fark
etmeyecektir.
Tahkimat ilerinin proje ve talimatlara uygun olarak yrtlmesi iskandil ve dier l yntemleri ile devaml
olarak kontrol edilecek ve oluan eksiklikler giderilmedike iin devamna izin verilmeyecektir.
Talarn kesit dna kamasna, yuvarlanmasna vb. ekilde kaybolmalarna kar gerekli nlemler alnarak,
azami dikkat ve zen gsterilecektir.

305 / 3
KISIM 305
KISIM 306
305.03.03 Harl Tahkimat
306. PERE
Harl tahkimat; projelerde istenilen boyut ve kesitlerde, dzgn bir ev yzeyi elde etmek iin projesinde
belirtilen byklkte talar kullanlarak yaplr. Talar, konulacak ev yzeyine dengeli ekilde oturtulur.
Bunun iin gerekiyorsa oturma yzeyi dzeltilir veya ok sivri kenarlar krlr. Bu talarn zerine bol harla
boluk kalmayacak ekilde dier talar yerletirilir. Dzgn bir tahkimat yzeyi elde edebilmek iin ev
yzne konulan esas byklkteki talarn arasndaki boluk daha kk boyutlardaki talarla harl olarak
zenle doldurulur.
306.01 Tanm
Genel olarak talar arasnda fazla boluk kalmasna sebep olacak sivri kenarlar ve keler krlacak, harsz
boluk kalmamasna dikkat edilecek, tahkimat evindeki fazla harlar temizlenecek, kontrol mhendisi
tarafndan istenirse ayrca evde derz yaplacaktr.
Tahkimat yzeylerinin elde edilmesinde projeye gre kabul edilebilecek tolerans 2 tona kadar talar iin
0,10 m, 2 tondan byk olan talar iin 0,20 mdir.
Bu ksm; projelerde veya kontrol mhendisi tarafndan gsterilen yerlerde projesine uygun boyut ve
kesitlerde ina edilen tahkimat veya dolgu yzeylerinin su vb. etkilere kar korumaya yarayan dzgn ta
kaplamalarn yapmn kapsar.
306.02 Malzeme
Pere yapmnda kullanlacak talar, Ksm 304, Ta Dolgu ve Ksm 305, Ta Tahkimatda belirtilen
niteliklere sahip olacak ve ayrca kenarlar doru ve yzeyleri dzgn talardan seilmi olacaktr.
Gerektiinde talar krlarak bu ekle getirilecektir.
Perede kullanlacak talarn en kk kenar 15 cmden ve arl da 25 kgdan az olmayacaktr. Pere
kalnl cinslerine gre 20, 30, 40 ve 50 cm olabilir, kalnl 20 cmden az pere yaplamaz.
Tablo-306-1 Pere Yapmnda Kullanlacak Talarn zellikleri
Deney
artname Limitleri
Deney Standard
(kg/m3)
2,30
TS EN 1936
1,8
TS EN 13755

30
TS EN 1097-2
1. Grnr Younluk
4. Dona Dayanm Deneyi (Tabii don)

(25 Dng)
Gzle Muayene
atlaklar, para
kopmas, dalma
olmayacak
TS 699
TS EN 1367-2

(Na2SO4.10H2O) ile
TS 699 ve
TS EN 12370
20
TS EN 1097-1
7. Anma Direnci (%)

(Mikro Deval Deneyi)
8. Anma Direnci
Geni Disk ile
17 mm
Bhme Deneyi
16.000 mm3 /
5.000 mm2
nemli derecede atlak
oluumu ve geliimi
olmayacaktr.
TS EN 14157
TS 699
Pere yapmnda kullanlacak har kumunun nitelikleri, Ksm 305.02.03de belirtildii ekilde olacaktr.
305 / 4


306 / 1
KISIM 306
KISIM 306
306.03 Yapm artlar
306.04.02 Kaplama Eleman Olarak Kullanlacak Prefabrik Beton Elemanlar
306.03.01 Kuru Pere
306.04.02.01 zellikler
Pere kaplanacak yzey nceden dzenlenecek, pere kalnlna ve eimine uygun belirli uzunluklarda ablon
kullanlacaktr. Kaplanacak evlere paralel ve dzgn bir pere yzeyi elde edilecek ekilde allacak, talarn
kaplanan yzeye iyice oturmas, birbirlerine demeleri ve aralarndaki boluun en az olmas salanacaktr.
Talar pere yzeyine konduktan sonra, ekile iyice yerletirilecek, krlan talar deitirilecektir.
306.04.02.01.01 Malzeme
Pere yapmnda; kaplanacak yzey kenarlarnda ve zellikle ev eteklerinde genellikle byk talar
kullanlacak ve pere, aadan yukar doru ilerleyecek ekilde yaplacaktr.
306.04.02.01.02 Grn Boyut ve Toleranslar
Pere kalnl tek bir tatan elde edilecek ve st ste iki tan konmasna izin verilmeyecektir.
306.03.02 Harl Pere
Pere kaplanacak yzey nceden dzenlenecek, pere kalnlna ve eimine uygun belirli uzunluklarda ablon
kullanlacaktr. Kaplanacak evlere paralel ve dzgn bir pere yzeyi elde edilecek ekilde allacaktr.
Talarn kaplanacak yzeye iyice oturmas; tabann dzeltilmesi, taa ekile vurularak temin edilecek ve ta
aralarna bol har konacaktr.
Komu talar ayn ekilde tabana yerletirilecek ve yine ekile vurularak daha nce yerletirilmi talarla
skca balants salanacaktr. Talar arasndaki btn boluun harla doldurulmu olmas salanacak ve
yaplan kontrolde grlen boluklar har ile tekrar doldurulacaktr.
Talarn kuru pere gibi denmesi ve sonra derzlerinin harla doldurulmas suretiyle harl pere yaplmasna
kesinlikle izin verilmeyecektir. Pere yzeyindeki har apaklar mala ve sprgeyle temizlenecektir.
Pere, projesinde belirtilen veya darece istenilen kalnlklarda ve bu kalnlk yalnz bir tek tatan elde edilmek
suretiyle yaplacak ve st ste iki tan konmasna izin verilmeyecektir.
Pere yapmnda kaplanan yzey kenarlarnda ve zellikle ev eteklerinde genellikle byk talar kullanlacak
ve pere, aadan yukar doru ilerleyecek ekilde yaplacaktr.
Pere yapmnda kullanlan harcn bileimindeki imento miktar, projede belirtilen veya darece istenilen
miktarda olacak ve bu har daima taze olarak kullanlacaktr. Hava scakl sfr derecenin altnda olduu
zaman pere yaplmayacaktr. Harl pere; gn sreyle sulanacak ve nemli uval vb. malzeme ile rtlmek
suretiyle gneten korunacaktr.
malatta kullanlacak imentolar TS EN 197-1 ve TS 21e uygun olmaldr. Agrega olarak TS 706 EN
12620ya uygun beton agregalar kullanlmaldr.
Beton kaplama elemanlarnn gz ile yaplacak muayenelerinde; atlaklar, agrega paralarnn dmesinden
dolay veya baka sebeplerle meydana gelmi ukur ve boluklar bulunmamal ve kullanma yzeyi homojen
olmaldr. Prefabrik elemanlarn ekil, boyut ve toleranslar dare tarafndan onaylanan projesine uygun
olmaldr. ekil-306-1de prefabrik beton kaplama elemanlarna ait rnek verilmitir.
306.04.02.01.03 Basn Dayanm
ekil-306-1de gsterilen; prefabrik plak ev kaplamas eleman iin beton snf
prefabrik blok ev kaplamas eleman iin C40/50 MPa snfnda olacaktr.
C30/37 MPa,
Farkl prefabrik beton kaplama elemanlarnn beton snf, dare tarafndan onaylanan teknik artnamede
belirtildii ekilde olacaktr.
Basn dayanm tayininde, btn numuneler veya kenar uzunluu 100 mm veya 150 mm olan kp/silindir
ekilli deney numuneleri kullanlmaldr.
Kp/silindir ekilli deney numuneleri numuneden kesilerek oluturulabildii gibi numunede kullanlan
betonlardan alnarak kalplara doldurulan ve numunenin yapmnda uygulanan betonla ayn derecede
sktrlan taze beton kullanlarak da oluturulabilir.
306.04.02.01.04 Dona Dayankllk
Prefabrik beton kaplama elemanlarnn don mukavemeti % 3 ve betonun su emmesi % 0,5den fazla
olmamaldr.
306.04 Prefabrik Pere ve ev Kaplama

306.04.01 Tanm
Prefabrik pere ve ev kaplama; kuru pere inaat yntemi esas alnarak, projede belirtilen veya darenin
gsterecei yerlerde uygun grlen boyut, kesit ve tiplerde prefabrik beton ev eleman ile ina edilen,
tahkimat veya dolgu yzeylerini su vb. tesirlere kar korumaya yarayan kaplamadr.
306 / 2


306 / 3
KISIM 307
KISIM 306
307. KAGR NAAT

307.01 Tanm
Bu ksm; plan ve projesinde veya darece gsterilen yerde, projesinde belirtilen ekil, boyut, kesit ve eimde
yaplacak moloz, aplanm moloz, kaba yonu ta, ince yonu ta ve kesme ta yapmn kapsar.
307.02 Malzeme
307.02.01 Genel Nitelikler
Kagir inaat ilerinde kullanlacak talar; dzgn, homojen, sk kristallerden oluacak, toz, toprak, organik
madde vb. yabanc madde iermeyecek ve Tablo-307-1de belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
Tablo-307-1 Kagir naat lerinde Kullanlacak Talar
Deney
artname Limitleri
Deney Standard
2,30
TS EN 1936
1,8
TS EN 13755

30
TS EN 1097-2
4. Tek Eksenli Basn Dayanm (MPa)
50
TS EN 1926
5. Dona Dayanm Deneyi (Tabii don)

(25 Dng)
Gzle Muayene
Don Sonu Ktle Kayb (%)
TS 699
6. Don Sonras Basn Dayanm Kayb (%)
10
TS 699
7. Magnezyum Slfat ile Termal ve Bozunma

zellikleri Tayini (%)
TS EN 1367-2
8. Tuz Kristallenmesine Direncin Tayini (%)

(Na2SO4.10H2O) ile
TS 699 ve
TS EN 12370
9 . Anma Direnci
Geni Disk ile

Bhme Deneyi
ekil-306-1 Prefabrik Beton ev Kaplama Elemanlar ve Boyutlar
atlaklar,
para kopmas,
dalma olmayacak
17 mm
16.000 mm3 /
5.000 mm2
nemli derecede atlak
oluumu ve geliimi
olmayacaktr.
TS EN 14157
TS 699
307.02.02 zel Nitelikler

307.02.02.01 Moloz Ta
Ocaktan karldktan ve paralandktan sonra olduklar gibi veya yerine gre dzeltilerek kullanlan bir veya
zel hallerde iki kii tarafndan el ile manevra edilebilecek byklkte, dzgn olmayan talardr. Grnen
306 / 4


307 / 1
KISIM 307
KISIM 307
yzlerde talarn ke alar 60den ve en kk kenar da 10 cmden kk olmayacaktr. Talarn derinlii

20 cmden ve kalnl da 15 cmden byk olacaktr. Talarn hacimleri 0,002 m3 - 0,050 m3 arasnda
olacaktr.
Kemerlerde kullanlacak moloz talarn kuyruk ksm grnen yzden daha kaln olarak dzeltilecektir.
307.02.02.02 aplanm Moloz Ta
Kenarlar ekile dzeltilmi dikdrtgen veya ok kenar yzl dzgn biim verilmi talardr. Yatak ve
yan yzeyleri talarn grnen yzeyine genellikle dik ve en az 5 cmlik ksm dzeltilmi olacaktr. ok
kenarl talarda hibir ke as 60nin altna dmeyecektir. Talarn grnen yzeylerinde kenarlarndan
daha ukur ksmlar bulunmayacaktr. Kabark ksmlarda 5 cmyi gememek zere darece istenildii kadar
braklacaktr. En kk kenar ise 15 cmden kk olmayacak ve duvar derinliine giren boyutu, dier iki
boyutundan byk olacaktr.
Kemerlerde; kemer talar, kemer erisine uygun olacak ekilde aplanacaktr.
307.02.02.03 Kaba Yonu Ta
Kesitleri ekil 307-1 ve ekil 307-2de gsterilen bordr talar, merdiven basamaklar ve kpr kornileri
ince yonu niteliinde yapld takdirde bunlar zel ince yonu talardan saylrlar.
307.02.02.07 Kesme Ta
zellikle estetik ve mimari dncelerle, onayl proje ve detaylarna uygun olarak, btn yzeyleri dzgn
ve geometrik ekilde yontulup hazrlanm talardr. Bu talarn grnen yzeylerini evreleyen kenarlar
dzgn dorulardan meydana getirilecektir.
Kesme talarn yatak ve yan yzlerinde projesine gre herhangi bir kesit daralmas olmayacak, btn
grnen yzeyleri etrafnda kalemle ereve yaplacak ve erevenin ii kalem veya ince tarakla dzgn
hale getirilecektir.
Kesme ta inaatn ierden balantsn salayacak kenet ve har yuvalar nceden hazrlanm olacak, bu
yuvalar kenarlara 10 cmden yakn olmamak zere dik olarak tekil edilecektir.
Talarn hazrland yerden inaattaki yerlerine tanmasnda ve konmasnda kenar ve kelerinin
bozulmamasn salayacak gerekli nlemler alnacaktr.
Yatak ve yan yzeyleri, grnen yzeyine dik, en az 15 cm olmak zere mur veya tarak ile dzeltilmi
dikdrtgen veya ok kenar yzeyli dzgn ekil verilmi talardr. Bu talarn grnen yzey kenarlar ayn
dzlemde olacaktr. stenildiinde tan grnen yzey evresinde yaklak olarak 2 cm eninde kalem ile ince
tesviyeli bir ereve yaplacaktr.
307.03 Yapm artlar
Cephe talarnn grnen yzeylerindeki kabarklk 3 cmyi gemeyecek ve ta yzeylerinde kenarlarndan

ukur ksmlar bulunmayacaktr. ok kenarl yzeylerde hibir ke as 60nin altna dmeyecektir.
Dikdrtgen yzeyli talarn ykseklii en az 20 cm, genilii en az 30 cm ve derinlii de en az 25 cm
olacaktr. ok keli talarda en kk kenar 15 cm ve tan duvara giren ksm 25 cmden az olamaz. Bu
talarn yatak ve yan yzeylerinde 15 cm derinlie kadar hibir kesit daralmas olmayacaktr. Bunun gerisinde
her kenardan itibaren 2 cmden ok olmamak artyla bir kesit daralmas kabul edilebilir.
Duvar btn kalnlnca ayn zamanda yaplarak ykseltilecektir. Talar yerlerine konmadan nce iyice
temizlenecektir.
307.03.01 Genel artlar

Kagir inaatlarda btn cephe talar ayn dzlemde veya projesinde gsterilen yzeyde olacaktr.
307.02.02.04 zel Kaba Yonu Ta
Harl yapda talar slatlarak kullanlacak, talar arasndaki derzler tamamen har ile doldurulacak, talarn
birbirine harsz olarak temas veya harsz boluk kalmas nlenecektir. Hava scaklnn sfr derecenin
altna dmesi halinde katk malzemeli har kullanlmak suretiyle almaya izin verilecek aksi takdirde
allmayacaktr. almaya ara verildiinde; duvara iyi kaynamam, oturmam talar grlrse bunlar
sklecek, yenilenecek ve bundan sonra almaya devam edilecektir.
Grnen yzeylerinin lleri projesine gre yaplm ve yonu ekli kaba yonu ta esaslarna uyularak
hazrlanm talardr.
Yapda daima taze har kullanlacak ve bunlar projesinde veya artnamenin ilgili ksmlarnda gsterilen
niteliklere sahip olacaklardr.
Kemer inaatnda kullanlacak zel kaba yonu talarn yatak ve yan yzleri, kemer i erisi yarap
dorultusuna gelecek ekilde tamamen murla ilenecektir.
Duvarlarn alt kesimine Ksm 307.02.02de tanmlanan maksimum byklkteki talar konulacaktr. Duvarda
talarn derzleri uzun dey derzler meydana getirmeyecektir. Bunun iin talar arasndaki derzlerde artma
ile balant yapmaya dikkat edilecektir. Yarmada iksa duvar olarak dolguda ise istinat duvar olarak yaplan ta
duvarlar ve duvar arkas drenaj sistemi ekil-307-3de gsterilmektedir.
307.02.02.05 nce Yonu Ta

Grnen yzeyleri tamamen, yatak ve yan yzeyleri 15 cm derinlie kadar gnyesinde ve dzlem olarak
kenarlar dzgn ve keskin dorular tekil edecek ekilde kalemle ve geri kalan ksmlar mur veya ince
tarakla tesviye edilmi talardr.
Grnen yzeylerde kenarlarn tekil ettii dzleme gre ukurluk kabul edilmez, ancak kalemle tekil edilen
ereve ierisi ayn dzlemde olabilecei gibi darece istenildii takdirde bu dzleme paralel 2 cmye kadar
kntl olarak da mur veya ince tarakla ilenebilir.
Yatak ve yan yzeylerinde 15 cm derinlie kadar hibir kesit daralmas olmayacaktr. Bu derinlikten sonra
yzeylerde 2 cmden fazla olmamak artyla bir kesit daralmas kabul edilebilir. Talarn en kk boyutu 20
cmden az olmayacaktr.
307.02.02.06 zel nce Yonu Ta
Her tan grnen yzeylerinin lleri projelerine gre yaplm ve yonu ekli ince yonu ta esaslarna
uyularak hazrlanm talardr.
Kemer inaatnda kullanlacak zel ince yonu talarn yatak ve yan yzleri, kemer i erisi yarap
dorultusunda gelecek ekilde tamamen murla ilenecektir.
307 / 2

Yol gvdesini sudan korumak iin dere kenarlarna yaplacak duvarlar, duvar temelinde oyulma olmayacak,
duvar arkasna su girmeyecek ekilde su ak ynne ve mevcut dere kysna/yamaca uygun ekilde
yerletirilmelidir. Duvarn boyutlandrlmasnda maksimum su seviyesi gz nne alnmaldr.
307.03.02 zel artlar
307.03.02.01 Moloz Ta naat
307.03.02.01.01 Kuru Moloz Ta naat
Talarn yzeyleri, kenar ve altlar kabaca ekile dzeltilecektir. Duvarn kelerinde, ba ve sonlarnda
kullanlacak talar dzgn yzeylilerden seilecek ve duvara gerekli dorultuyu verecek ekilde dzeltilecektir.
Talar mmkn olduu kadar yatay sralar tekil edecek ekilde konulacaktr. Temeli ve keleri tekil eden
ta sralar ncelikle byk seme talardan yaplacaktr.
Btn talar geni yzeyleri zerine ve en az noktas ile altndaki ta srasna oturtulacak ve en az boluk
verecek ekilde birbirleriyle yatay ve dey dorultularda balantl olarak rlecektir.
Grnen yzeylerde derz aralklar 4 cmden ok olmayacaktr.
307 / 3
KISIM 307
KISIM 307
Kuru duvar yapmnda her ta dengeli ve en az boluk kalacak ekilde oturtulacaktr.
Ta aralarndaki derz yerlerinin genilii btn duvar cephesinde ayn ve en ok 2 cm olacaktr.
Tan cephedeki ykseklii, geniliinden ve derinliinden fazla olmayacaktr. Kuru duvar kalnl en dar
yerinde 60 cmden az olmayacaktr.
Talar yerlerine konduktan sonra kalemle hibir dzeltme yaplmayacaktr.
307.03.02.01.02 Harl Moloz Ta naat

Duvar yapmna balamadan nce duvar projesi enkesiti ekil, l ve boyutlarnda ablonlar yaplacaktr. Bu
ablonlar ano balarna ve gereken yerlere mmkn olduunca sklkla yerletirilecektir.
artnamede belirtilen zelliklere uygun, ocak veya kazdan karlan talar olduklar gibi veya kabaca
dzeltilerek kullanlr. Moloz talar, duvarc ve yardmcs ile birlikte kaldrlp yerine konabilecek byklkte
olacaktr. Talar yerine konmadan nce iyice temizlenecek ve gerekirse ykanacaktr. Talarn yaplm duvar
zerinde oynatlmasna veya krlmasna izin verilmeyecektir.
Svanmayacak kagir inaatlarn grnen yzeylerinde kama kullanlmayacaktr. Ancak i ksmlarda harcn
ok kalnlk meydana getirebilecei yerlerde ta kamalar kullanlabilir.
Moloz ta inaat yzeylerinde m2 de 15den fazla ta bulunmayacaktr. Grnen yzey talarnn duvar i
ksm ile balantsn salayan talar m2de 2 adetten az olmamak zere btn duvar yzeyine eit aralklarla
datlacaktr.
Talar sra halinde rld takdirde sra aralarndaki ykseklik fark dar ta srasnn 1/5ini gemeyecektir.
Bir sra ile ondan sonra gelen srada birbirine en yakn olan derzlerin arasndaki uzaklk 10 cmden az
olmayacaktr.
Kaba yonu ta sralarna mimari projeden dolay farkl ekiller verilmesi gerektii zaman projesine veya
artnamesine uygun olarak yaplacaktr.
ok keli talarla rlecek ta inaat yzeylerinde birbirine yakn talarla arasndaki boyut fark, grn
bozmayacak oranda olacaktr.
307.03.02.01.05 zel Kaba Yonu Ta naat
zel kaba yonu ta inaat, projelerinde gsterilen veya istenilen zelliklere uyularak Kaba Yonu Ta
naatndaki esaslar dahilinde yaplr.
Ancak, zel kaba yonu talarla yaplan kemer inaatnda ard ardna gelen iki sradaki talarn artmal
derzleri aras 10 cmden az olmayacaktr.
Ta kalnl 15 cmden az olmayacak ve talarn stleri harla tesviye edilerek dzeltilmeyecektir.
307.03.02.01.06 nce Yonu Ta naat
Harl moloz ta inaatta duvar kalnl 50 cmden az olmayacak ve inaat srasnda duvarn btn kalnlnca
ayn zamanda ykseltilecektir. naat 10 mlik anolar halinde yaplacaktr. Ayrca zemin deiikliinin olduu
noktalarda dilatasyon derzleri braklacaktr.
nce yonu ta inaat, Kaba Yonu Ta naattaki esaslara uyulmak artyla, duvar yzeyleri sra halinde ya
da kark olarak eitli boyutlardaki dikdrtgen yzeyli talarla rlerek yaplr.
Moloz ta ile yaplan yap ve evre duvarlar gibi kagir inaatlarda en ok 2 mde bir beton veya betonarme
hatl yaplacaktr. Bunlarn dnda kalan moloz ta inaatta gerekli grld durumlarda hatl yaplacaktr.
Moloz ta inaatta btn talar geni yzeyleri zerine konulmak suretiyle ina edilecek, talarn ykseklii
derinliinden ve geniliinden fazla olmayacaktr. Talarn duvar iinde kalan btn yzeyleri harla sarlm
olacak, grnen yzeylerde derz aralklar 4 cmden fazla olmayacaktr.
Bir ksm nceden yaplm ta inaatn yeniden yaplmasna balanrken oynam olan talar ve harlar
karlacak, st temizlenip slatldktan sonra ie devam edilecektir.
imento harl ta inaat, gerektiinde aralkl olarak sulanacak, don olabilecek hava artlarnda inaata izin
verilmeyecektir.
Yzeylerdeki ince yonu talarn duvarla balantlarna dikkat edilecek ve duvar yzeyine konan bir sra tan
arkas btn duvar kalnlnca tamamlandktan sonra st srann rlmesine geilecektir.
Ta aralarndaki derz yerlerinin genilii, btn duvar yzeyinde ayn ve en ok 1,5 cm olacaktr. Talar
yerlerine konulduktan sonra kalemle hibir dzeltme yaplmayacaktr.
nce yonu ta sralarna mimari projesinde deiik ekiller verilmesi iin bir kayt bulunmadka ard arda
gelen iki ta sras ykseklikleri arasndaki fark en ok 2 cm ve bir yzeydeki en kaln sra ile en ince sra
arasndaki fark da 4 cmyi gemeyecektir.
Ard ardna gelen iki sra birbirine en yakn dikey derzler arasndaki uzaklk 10 cmden az olmayacaktr.
307.03.02.01.07 zel nce Yonu Ta naat
307.03.02.01.03 aplanm Moloz Ta naat
zel ince yonu ta inaat, projesinde gsterilen veya istenilen zelliklere uyularak nce Yonu Ta naatta
belirtilen esaslar dahilinde yaplr.
aplanm moloz talarla yaplan kagir inaatta harl moloz ta yapm artlarna tamamen uyulacak, ancak
talar arasndaki derz aralklar 3 cmden ok olmayacak ve talarn rlmesinde kama kullanlmayacaktr. Bu
trl yapm btn ta inaat kalnlnca olaca gibi yalnz grnen yzeye de uygulanabilir.
Ancak zel ince yonu talarla yaplan kemer inaatnda ard ardna gelen iki sradaki talarn artmas
derzleri arasndaki uzaklk 10 cmden az olmayacaktr.
Kemer inaatnda ekile dzeltilerek elde edilmi yatak yzeyleri yarap dorultusuna gelmek ve iki
taraf zengisinden balamak zere tayc kalba eit yk verecek ekilde rlecektir. ki ve daha ok sral
kemerlerde derzler yarap dorultusunda olacak, derz aralklar 2,5 cmden ok olmayacaktr. Yarap
dorultusuna dikey gelen derzlerin artmal ve kemer d yzeyinin dzgn olmasna zellikle nem
verilecektir.
307.03.02.01.04 Kaba Yonu Ta naat
Kaba yonu ta inaat Harl Moloz Ta naatndaki esaslara uyularak yaplacaktr. Kaba yonu yzeyleri,
sra halinde, eitli boyuttaki dikdrtgen yzeyli talarla kark olarak veya ok kenarl talarla mozaik
eklinde rlr.
Yzeylerdeki kaba yonu talarn balantlarna dikkat edilecek ve yzeye konan bir sra tan arkas duvarn
btn kalnlnca tamamlandktan sonra st srann rlmesine geilecektir.
307 / 4

307.03.02.01.08 Kesme Ta naat

Kesme talarla inaat ince yonu ta inaattaki esaslara, proje ve detaylarna uygun olarak yaplr.
Talarn yatak ve yan yzeyleri arasndaki derz aralklar ayn ve en ok 1 cm olacaktr. stenilen derz
kalnlnda har zerine oturtulmu talarn yan yzleri arasnda kalan boluklar uygun ekilde sulu har
aktlmak suretiyle doldurulacaktr.
Derzlerde bir kalnlk istenmedii takdirde talarn balants yeteri kadar kenetlerle temin edilir.
307.04 Kagir naatlarda Derz
307.04.01 Tanm
Bu ksm, kagir inaatlarda derz ilerinin bu blmde belirtilen artlar ierisinde yaplmasndan bahseder.
307 / 5
KISIM 307
KISIM 307
307.04.02 Malzeme
307.04.02.01 Har Kumunun Nitelikleri
Har kumunun nitelikleri, Ksm 305.02.03de belirtildii gibi olacaktr.
307.04.02.02 imentonun zellikleri
Harl kagir inaatta kullanlacak imento; Ksm 308, Beton lerinde belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
imento harcndaki minimum imento miktar; CEM (I-II-III-IV-V) 32,5 MPa iin 350 kg/m ve 42,5 MPa
iin 310 kg/m olacaktr.
307.04.02.03 Suyun zellikleri
Kagir inaatta kullanlacak suyun zellikleri Ksm 308, Beton lerinde belirtilen niteliklerde olacaktr.
ekil 307-1 zel nce Yonu Talar
307.04.02.04 Su/imento Oran (w/c)

Kagir inaatta kullanlacak harcn su/imento oran (w/c) 0,70 deerini gemeyecektir.
Duvar yzeylerinde darenin isteine uygun olarak gmme oluklu, gmme ve kabartma derzler yaplacaktr.
Derz yzeyleri 3-5 cm derinlie kadar kaznp temizlenecek ve derz iine balamadan nce derz yaplacak
aralklar bir fra ile slatlacak ve ince derz harc, az sulu olarak aralklara doldurulup kuvvetlice sktrlacak
ve btn hare kalntlar temizlenecektir.
Har yeter derecede suyunu ekip sertlik kazannca, cephe talarnn keskin kelerinden 1 cm kadar
ieride braklm olan derz, har henz tamamyla sertlemeden, gmme oluklu derzde ucu engel eklinde
yuvarlatlm bir yuvarlak demir ubuk ile, gmme derzde drt ke demir ubuk ile, kabartma derzde ise
derzin profiline uygun bir demirle, derz boyunca iyice bastrlarak ekilecek ve bu ekilde sktrma ii derz
harc atlamadan ve iyice sertleinceye kadar bir ka defa tekrar edilecektir.
ekil 307-2 Kurp ve Gei Bordr Talar
307 / 6


307 / 7
KISIM 308
KISIM 307
308. BETON LER

308.01 Tanm
Bu ksm; projelerde veya dare tarafndan gsterilen istinat duvar, menfez, kpr ve dier yaplardaki beton
ilerini ve beton malzemelerini kapsar.
308.02 Malzeme
Beton bnyesinde yer alan malzemeler, beton dayanm ve dayanklln olumsuz etkileyebilecek veya donat
korozyonuna sebep olabilecek miktarda zararl madde iermemeli ve kullanm amacna uygun olmaldr.
Malzemelerin kontrol; belirtilen standartlara uygun olmaldr.
308.02.01 imento
imentolar TS EN 197-1e veya TS 21e (Beyaz imento) veya TS 13353e (Borlu aktif belit imentosu)
veya TS EN 14216ya (ok dk hidratasyon sl imento) uygun olmaldr.
TS EN 197-1 standardna uygun CEM (I-II-III-IV-V) imentosu, agrega ve su ile uygun ekilde harmanlanp
kartrldnda, yeterli sre ilenebilirliini koruyan ve belirlenmi periyotlarla belirli dayanm seviyelerini
kazanan ve uzun sre hacim sabitlii gsteren, beton veya har retebilen imentodur.
TS EN 197-1 standardna gre imentolar be ana tipte olmak zere gruplandrlmtr.
1.
2.
3.
4.
5.
CEM I
CEM II
CEM III
CEM IV
CEM V
Portland imento
Portland-Kompoze imento
Yksek Frn Cruflu imento
Puzolanik imento
Kompoze imento
TS EN 197-1 standardnda, 27 farkl genel imento, 7 farkl slfata dayankl genel imento ve 3 farkl dk
erken dayanml yksek frn cruflu imento ile 2 farkl slfata dayankl dk erken dayanml yksek
frn cruflu imento ve bileenlerinin tarifi ve zellikleri verilmitir. Bu imentolarn bileenlerinin katlma
oranlar Tablo-308-1e uygun olmaldr.
ekil-307-3 ksa ve stinat Duvarlar ve Drenaj Sistemi
307 / 8


308 / 1
KISIM 308
KISIM 308
Tablo-308-1 Genel imentolar Grubuna ait 27 rn
Standartta verilen 27 tip imentodan bir kandan istifade edilmesi veya mineral katklarn (Uucu kl, cruf
vb.) betona katlmas, betonun servis mr (durabilitesi) asndan ok nemli olduu iin gereklidir.
Bileim (Ktle olarak %) (*a)
Slfata Dayankl Genel imentolarn Bileimi ve areti (SR imentolar)
Ana Bileenler
Portland
imento
Portland
Curuflu
imento
Portland Silis
Dumanl
imento
Portland
Puzolanik
imento
CEM
II
Portland
Uucu Kll
imento
Portland
Pimi istli
imento
Portland
Kalkerli
imento
Portland
Kompoze
imento
(*c)
CEM
III
Yksek Frn
Curuflu
imento
Minr lave Bileen
CEM I
95100
0-5
CEM II / A-S
80-94
6-20
0-5
CEM II / B-S
65-79
21-35
0-5
CEM II / A-D
90-94
6-10
0-5
CEM II / A-P
80-94
6-20
0-5
CEM II / B-P
65-79
21-35
0-5
CEM II / A-Q
80-94
6-20
0-5
CEM II / B-Q
65-79
21-35
0-5
CEM II / A-V
80-94
6-20
0-5
CEM II / B-V
65-79
21-35
0-5
CEM II /A-W
80-94
6-20
0-5
CEM II /B-W
65-79
21-35
0-5
CEM II / A-T
80-94
6-20
0-5
CEM II / B-T
65-79
21-35
0-5
CEM II / A-L
80-94
6-20
0-5
CEM II / B-L
65-79
21-35
0-5
CEM II/A-LL
80-94
6-20
0-5
LL
Kalker
Kalkersi
Silisli
Doal
Doal Kalsine
Edilmi
Pimi ist
Silis Duman
CEM
I
D
(*b)
Genel imento Tipleri

(27 rne ait iaret)
Klinker
Ana
Tipler
Uucu Kl
Yksek Frn
Curufu
Puzolan
21-35
TS EN 197-1 standardnda yer alan slfata dayankl genel imentolarn ailesindeki 7 rn, Tablo-308-2de
verilmitir.
Bu imentolar ana imento tipi olarak gruplandrlmlardr;
Slfata dayankl Portland imentosu:
CEM I-SR 0 Slfata dayankl Portland imentosu (klinkerin C3A ierii = % 0),
CEM II/B-LL
65-79
CEM II /A-M
80 88
6 12 20
0-5
0-5
CEM II /B-M
65-79
21 35
0-5
CEM III / A
35-64
36-65
0-5
CEM III / B
20-34
66-80
0-5
CEM III / C
5-19
81-95
0-5
CEM
IV
Puzolanik
imento
(*c)
CEM IV/A
65-89
11 35
0-5
CEM IV/B
45-64
36 - 55
0-5
CEM
V
Kompoze
imento
(*c)
CEM V/A
40-64
18-30
18 30
0-5
CEM V/B
20-38
31-49
31 - 49
0-5
Tablodaki deerler ana ve minr ilave bileenlerin toplamdr.

Silis dumannn oran % 10 ile snrlanmtr.
*c
Portland Kompoze imento CEM II/A-M ve CEM II/B-Mde, Puzolanik imento CEM IV/A ve CEM IV/Bde, Kompoze
imento CEM V/A ve CEM V/Bde klinkerin yanndaki dier ana bileenler imentoya ait iaretle beyan edilmelidir.
CEM I-SR 3 Slfata dayankl Portland imentosu (klinkerin C3A ierii % 3),
CEM I-SR 5 Slfata dayankl Portland imentosu (klinkerin C3A ierii % 5),
Slfata dayankl yksek frn cruflu imento:
CEM III/B-SR Slfata dayankl yksek frn cruflu imento ( klinkerin C3A ierii iin art yok),
CEM III/C-SR Slfata dayankl yksek frn cruflu imento ( klinkerin C3A ierii iin art yok).
Slfata dayankl puzolanik imento:
CEM IV/A-SR Slfata dayankl puzolanik imento (klinkerin C3A ierii % 9),
CEM IV/B-SR Slfata dayankl puzolanik imento (klinkerin C3A ierii % 9).
Slfata dayankl genel imentolarn ailesindeki 7 rnn her birinin bileimi Tablo-308-2deki gibi
olmaldr.
imento tipine ait iaret, CEM I imentolar iin SR 0, SR 3, SR 5 ve CEM III ve CEM IV imentolar iin
sadece SR ile ilave iaretlerle bu standardn gereklerine uygun olmaldr.
Tablo-308-2 Slfata Dayankl Genel imentolarn Ailesindeki 7 rn
Bileim (ktlece a % olarak)
Ana
Tipler
CEM I
308 / 2

Slfata
dayankl
Portland
imentosu
Slfata
dayankl
CEM III
yksek frn
cruflu imento
CEM IV
*a
*b
Yedi rnn areti

(Slfata dayankl genel
imento tipleri)
Slfata
dayankl
puzolanik
imentob
CEM I-SR 0
CEM I-SR 3
CEM I-SR 5
Ana bileenler
Klinker
K
Yksek
frn
crufu, S
Doal
Silissi uucu
Puzolan, P
kl, V
Minr
lave
Bileenler
0-5
95 - 100
CEM III/B-SR
20 - 34
66 - 80
0-5
CEM III/C-SR
5 - 19
81 - 95
0-5
CEM IV/A-SR
65 - 79
21 - 35
0-5
CEM IV/B-SR
45 - 64
36 - 55
0-5
a
izelgedeki deerler ana ve minor ilave bileenlerin toplamna atf yapmaktadr.
CEM IV/A-SR ve CEM IV/B-SR tipindeki slfata dayankl puzolanik imentolarda klinker dndaki ana
bileenler imentoya ait iaretle beyan edilmelidir.

308 / 3
KISIM 308
KISIM 308
Dk Erken Dayanml Genel imentolar:
Tablo-308-3 imentolarn Mekanik ve Fiziksel zellikleri

Erken Dayanm
2 Gnlk
7 Gnlk
32,5 La
12,0
Dk sl genel imentolarn hidratasyon ss, 7 gnde TS EN 196-8 standardna gre veya 41 saatte TS EN
196-9 standardna gre belirlendiinde, 270 J/glk karakteristik deerden daha fazla olmamaldr.
32,5 N
16,0
32,5 R
10,0
Dk sl genel imentolar LH iareti ile gsterilmelidir.
42,5 La
16,0
Not 1 - n aratrma almalar, 7 gnde TS EN 196-8 ve 41 saatte TS EN 196-9a gre yaplan deney
sonularnn edeer sonular verdiini gstermektedir.
42,5 N
10,0
42,5 R
20,0
Beton imalatlarnda kullanlacak imento scakl 40 Cyi gemeyecektir. Karmda 40 Cnin zerinde
imento kullanlmas halinde, yourma suyu ve agregalar dare tarafndan kabul edilen bir yntemle
soutulacaktr.
52,5 La
10,0
52,5 N
20,0
52,5 R
30,0
Dk Isl Genel imentolar:
308.02.01.01 imentonun Seimi
imento, aada belirtilen kriterlere uygun olarak seilmelidir.
28 Gnlk
32,5
Prize Balama
Test
Metodu
62,5
52,5
Test
Metodu
(mm)
Test Metodu
10
75
52,5
42,5
Sre
(dk)
Genleme
TS EN 196 - 3
Dayanm
Snf
Standart
Dayanm
TS EN 196 - 3
Basn Dayanm (Mpa)
TS EN 196 - 1
Dk erken dayanml genel imentolar, Tablo-308-2de belirtilen CEM III yksek frn cruflu
imentolardr. Erken dayanm gerekleri nedeniyle dier genel imentolardan farkldr. Tablo-308-2deki
gereklere uygun olan dk erken dayanml CEM III imentolar, slfata dayankl genel imentolar olarak
da beyan edilebilir. Dk erken dayanml genel imentolar L iareti ile gsterilmelidir.
60
45
Dayanm snf sadece CEM III imentolar iin tanmlanmtr.
Standart Dayanm: imentonun standart dayanm TS EN 196-1e gre tayin edilen 28 gnlk basn
dayanmdr.
Yapm yntemi,
Beton yapnn kullanm amac,
Kr artlar (sl ilem gibi),
Yap boyutlar (s geliimi),
Yapnn maruz kalaca evre artlar,
Bileenlerden kaynaklanan alkaliler ile agrega arasnda etkileme olmas durumu.
Erken Dayanm: imentonun erken dayanm TS EN 196-1e gre tayin edilen 2 ve 7 gnlk basn
dayanmdr. (N) ile belirtilen normal erken dayanm snf, (R) ile belirtilen yksek erken dayanm snf ve
(L) ile belirtilen dk erken dayanm snf olmak zere her bir standart dayanm snf iin erken dayanm
snf tanmlanr (Tablo-308-3). L snf sadece CEM III imentolarna uygulanr. Bunlar farkl dk erken
dayanml yksek frn cruflu imentolardr.
308.02.01.02 imento Numunelerinin Gnderilme Usul ve Esaslar
Priz Balama Sresi ve Genleme: TS EN 196-3e gre tayin edilen priz balama sresi ve genleme deeri
Tablo-308-3e uygun olmaldr.
Beton retiminde kullanlacak imento, retim yerinden antiyeye getirildikten sonra antiye sahasnda
Ksm 308.03.01de belirtilen esaslara uygun olarak depo edilip muhafaza edilecektir.
308.02.01.04. Kimyasal zellikler
Test iin gnderilecek imento numuneleri kontrollk elemanlarnn nezaretinde ve tutulan tutanak ekinde
depo yerinden yeterli miktarda, rastgele alnp, rutubet almayacak ekilde ambalajlandktan sonra, az
mhrlenerek, resmi yaz ekinde KGM, Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl veya Blge, Aratrma
ve Gelitirme Bamhendislikleri laboratuvarlarna iletilecektir.
imentolarn kimyasal zellikleri Tablo-308-4de verilen deerlere uygun olmaldr.
Dkme veya torba imento, testi yaplmak zere gnderilirken, gnderilen imentoya ait kontrollk
elemanlarnca yazlm gerekli bilgiler (kullanlaca proje ad, imento ad ve cinsi, mukavemet snf,
retildii fabrika ad, retimin seri numaras, retim tarihi, antiyeye geldii tarih, vb.) numune zerine
yaptrlm olarak ak bir ekilde bulunacaktr.
Ayrca test iin numune gnderildiinde imento numunesine ait retim yerinden alnan Tablo-308-(1, 2,
3)de belirtilen fiziksel ve kimyasal test sonular da yaz ekinde gnderilecektir. antiyeye getirilen imento;
TS EN 197-1, TS 21 standartlarna genel uygunluu tespit edildikten sonra kullanlacaktr.
308.02.01.03 imentolarn Mekanik ve Fiziksel zellikleri
imentonun 9 dayanm snfnn bulunduu aralk iinde, dayanm snflarnn gerekli mekanik ve fiziksel
gerekleri Tablo-308-3de verilen deerlere uygun olmaldr.
308 / 4


308 / 5
KISIM 308
KISIM 308
308.02.02 Agrega
Tablo-308-4 imentolarn Kimyasal zellikler

1
Kimyasal zellik
Deney Standard
imento Tipi
Dayanm Snf
artname
Limitleri (*a)
KIZDIRMA KAYBI
TS EN 196-2
CEM I
CEM III
HEPS N
% 5,0
TS EN 196-2 (*b)
CEM I
CEM III
HEPS N
% 5,0
CEM I
CEM II (*c)
CEM IV
CEM V
32,5 N
32,5 R
42,5 N
42,5 R
52,5 N
52,5 R
CEM III (*d)
HEPS N
ZNMEYEN
KALINTI
SLFAT MKTARI (SO3 olarak)

TS EN 196-2
Yapay agrega (sanayi rn agrega); yksek frn crufu ta, izabe crufu veya frn cruf kumu gibi sanayi
rn olan krlm veya krlmam youn yapl malzemelerdir.
Geri kazanlm agrega; daha nceden yaplarda kullanlm olan inorganik malzemelerin ilenmesi sonucunda
elde edilen malzemelerdir.
% 4,0
Ta unu agregas; ok byk bir ksm, 0,063 mm aklkl elekten geen ve belirli zellikler kazandrmak
amacyla yap malzemelerine ilave edilen malzemelerdir.
Beton imalatlarnda kullanlacak olan agrega; ta ocaklar ve/veya darenin izni alnmak zere doada kark
halde bulunan kum-akl ocak veya yataklarndan salanacaktr.
TS EN 196-2
HEPS N (*e)
HEPS N
% 0,10 (*f)
PUZOLANK ZELLK
TS EN 196-5
CEM IV
HEPS N
DENEY
SALAR
a. artname Limitleri imento ktlesinin yzdesi cinsinden verilir.

*
b. Hidroklorit asit ve sodyum karbonatla znmeyen kalnt tayini.
*
c. T muhtevas > % 20 olan imento tipleri CEM II/B-T ve CEM II/B-M, btn dayanm snflar iin % 4,5e
kadar slfat (SO3) ihtiva edebilir.
*
d. CEM III/C tipi imento, % 4,5e kadar slfat ierebilir.
*
e. CEM III tipi imento, % 0,10dan fazla klorr ierebilir, bu takdirde azami klorr ierii ambalaj ve/veya
teslim belgesinde belirtilmelidir.
*
f. ngermeli uygulamalar iin imento dk (alt snr) gerek deerine gre retilebilir. Bu durumda, teslim
belgesinde % 0,10 deerinin yerine bu dk deer yazlr.
*
imentolarla ilgili TS EN Standartlar Tablo-308-5de verilmektedir.
Tablo-308-5 imentolarla ilgili TS EN Standartlar

Standart Ad
TS EN 196-1
imentolarda Dayanm Tayini
TS EN 196-2
imentolarda Kimyasal Analiz Metotlar
TS EN 197-1
Genel imentolar-Bileim, zellikler ve Uygunluk Kriterleri
TS EN 196-3
imentolarn Priz Sresinin ve Hacim Genlemesinin Tayini
TSE CEN/TR 196-4
imentolarda Katk Miktar Tayini
TS EN 196-5
Puzolanik imentolarda Puzolanik zellik Tayini
TS EN 196-6
imentolarda ncelik Tayini
TS 23 EN 196-7
imentolarda Numune Alma ve Hazrlama Metotlar
TS 22-2 EN 413-2
Har imentosu Deney Metotlar
TS EN 197-2
imento Uygunluk Deerlendirmesi
TS 13353
Borlu aktif belit (BAB) imentosuTarifler, bileim, zellikler ve uygunluk kriterleri
TS EN 14216
imento - zel imentolar-ok dk sl - bileim, zellikler ve uygunluk kriterleri
308 / 6
Doal agrega, teras, nehir, deniz, gl ve ta ocaklarndan elde edilen krlm veya krlmam youn yapl
malzemelerdir.
Kark agrega; iri ve ince agregalarn karmndan oluan malzemelerdir.

% 3,5
KLORR ER
Standart No
Agrega; doal, yapay veya geri kazanlm olup yaplarda kullanlan taneli malzemelerdir.
Ocak veya yataklardan temin edilen kark haldeki doal kum-akl olduu gibi kullanlamaz. Doada
kark halde bulunan bu doal agrega, mutlaka elenecek, ykanacak ve gerektiinde krlacak ve bu artname
hkmlerine uygun, en az kaba, orta ve ince agrega olmak zere gruba veya gerekiyor ise daha fazla gruba
ayrlacaktr. Bu malzeme ayr ayr stoklanacak ve temiz olarak korunacaktr.
Ta ocaklarndan elde edilecek olan agrega; ocak tann krlmasyla hazrlanacak ve doal kum-akl agrega
benzeri, en az kaba, orta ve ince agrega olmak zere gruba veya gerekiyor ise daha fazla gruba ayrlacaktr.
Bu malzeme ayr ayr stoklanacak, gerekli olmas halinde ykanarak temiz bir ekilde korunacaktr.
Agregann nitelii ve zellikleri, taze ve sertlemi betonun karakteristik ve performans zelliklerinde
dorudan ve nemli lde etkilidir. Krma agrega dikkatlice seilmeli, tanelerin kbik nitelikte olmas tercih
edilmelidir.
Agrega temiz, salam ve dayankl olacak ve bnyesinde zararl miktarlarda toz, amur, kil veya organik
orijinli yabanc maddeler bulundurmayacaktr. Donmu agrega kesinlikle kullanlmayacaktr. Kullanlacak
her bir agrega fraksiyonu Alkali Silika Reaksiyonu (ASR), zararl organik maddeler ve kil ynnden mutlaka
test edilmelidir. ASR riskini yok etmenin en gvenilir yolu, ASR riski olan agregann kullanlmamasdr.
308.02.02.01 Agrega Granlometrilerinin Belirlenmesi
Agrega tane snfnn belirtilmesinde kullanlan elek gz aklklar Tablo-308-6de verilmektedir.
Agregalar d/D gsterilii kullanlarak agrega tane snf cinsinden belirtilmelidir.
Agrega tane snflar Tablo-308-6de belirtilen temel elek serisi veya temel elek serisi + seri 1 veya temel elek
serisi + seri 2 stunlarndan seilen bir elek gz akl ifti kullanlarak belirtilmelidir. Seri 1 ve Seri 2den
seilen elek gz aklk kombinasyonlarnn kullanlmasna izin verilmez.


308 / 7
KISIM 308
KISIM 308
Agrega tane snfnn D/d oran 1,4den kk olmaldr.

Tablo-308-6 Agrega Tane Snfnn Belirtilmesinde Kullanlan Elek Gz Aklklar
Temel Elek Serisi
Temel Elek Serisi + seri 1
Temel Elek Serisi + seri 2
mm
mm
mm
0
0
0
1
1
1
2
2
2
4
4
4
5,6 (5)
6,3 (6)
8
8
8
10
11,2 (11)
12,5 (12)
14
16
16
16
20
22,4 (22)
31,5 (32)
31,5 (32)
31,5 (32)
40
45
63
63
63
Not: Parantez iinde gsterilen yuvarlatlm byklkler, agrega tane byklklerinin basitletirilmi
gsterilii olarak kullanlabilir.
Agregalarn tane bykl dalm, TS EN 933-1e uygun olarak tayin edildiinde, agrega tane snfna
(d/D) bal olarak Tablo-308-7de belirtilen artlar salamaldr.
TS EN 933-1, Agregalarda Tane Bykl Dalm Tayini - Eleme Metodu ile ve TS 706 EN 12620,
Beton Agregalar standartlarnn ngrd elek serileri kullanldnda, TS 802, Beton Karm Tasarm
Hesap Esaslar standardnda verilen karm oranlar tayini iin; ekil-308-1de belirtilen granlometri
erileri (Dmax= 8 mm, 16 mm, 32 mm ve 64 mm) kullanlacaktr.
Agrega En Byk Tane Bykl 8 mm Olan Beton iin Belirlenen Agrega Tane Bykl
Dalm Erisine Ait Snrlar
Tablo-308-7 Agregalarn Tane Bykl Dalm iin Genel artlar

Agrega
Tane bykl
Kategori
Gd
Elekten Geen Ktlece Yzde
D/d > 2 ve D > 11,2 mm
2D
100
100
100
nce
D 4 mm ve d=0
100
95 - 100
85 - 99
GF85
Doal olarak
Snflandrlm
0/8
D = 8 mm ve d = 0
100
98 - 100
90 - 99
GNG90
Kark
D 45 ve d = 0
100
100
98 100
98 - 100
90 - 99
85 - 99
GA90
GA85
ri
D/d 2 veya D 11,2 mm
1,4 D a.b
98 - 100
98 - 100
98 - 100
Dc
85 - 99
80 - 99
90 - 99
db
0 - 20
0 - 20
0 15
d/2 a.b
0-5
0-5
0-5
Gc 85/20
Gc 80/20
Gc 90/15
a)
Hesaplanan elek numaralarnn, ISO 565 R 20 serisindeki tam numaralar olmamas durumunda, bir sonraki
en yakn elek gz akl kullanlmaldr.
b)
Kesikli granlometriye sahip agregadan yaplan beton veya dier zel kullanmlar iin ilave zellikler
belirtilebilir.
c)
Elekten geen yzde (D), ktlece % 99dan daha byk olabilir, ancak bu gibi durumlarda retici, D, d,
d/2 gz aklkl elekleri ile temel elek serisi + seri 1deki veya d ile D arasnda yer alan temel elek serisi +
seri 2deki elekler de dahil olmak zere tipik tane bykl dalmn belgenlendirmeli ve beyan etmelidir.
Bir nceki alt elek gz aklnn 1,4 katndan daha kk orana sahip elekler kullanlmayabilir.
d)
Dier agrega rn standartlar, kategoriler iin farkl zelliklere sahiptir.
308 / 8

Agrega En Byk Tane Bykl 16 mm Olan Beton iin Belirlenen Agrega Tane Bykl

308 / 9
KISIM 308
KISIM 308
Pompa ile letilen Betonlarda, Agregalar iin Granlometri Erileri:

Dklecei yere bir pompa vastas ile bir hortum veya boru ierisinden aktarlan bu beton iin, agrega en
byk tane byklne bal olarak, Tablo-308-8 ve 9da nerilen elek gz aklklar ve yml elekten
geen snrlar kullanlacaktr. Tane dalm erileri iin ekil 308-2, ekil 308-3 ve ekil 308-4de verilen
tane dalm erileri uygulanacaktr.
Tablo-308-8 Pompa ile letilen Betonda nce Agrega iin
nerilen Tane Bykl Dalm Erisine Ait Snrlar
Agrega En Byk Tane Bykl 32 mm (31,5 mm) Olan Beton iin verilen Agrega Tane Bykl
Agrega En Byk Tane Bykl 63 mm olan Beton iin verilen Agrega Tane Bykl Dalm
Erisine Ait Snrlar
Elek Gz Akl
(mm)
Elekten Geen (%)

(Yml)
Elekte Kalan, (%)

(Yml)
100
5,6
95 - 100
0-5
85 - 98
2 - 15
69 - 90
10 - 31
44 - 74
26 - 56
0,50
20 - 50
50 - 80
0,250
8 - 25
75 - 92
0,150
3 - 10
90 - 97
0,063
0-3
97 - 100
Pan
100
ekil-308-2 Pompa ile letilen Betonda nce Agregaya ait Tane Bykl Dalm
Erisi
ekil-308-1 Beton Agregalar iin Granlometri Erileri
308 / 10


308 / 11
KISIM 308
KISIM 308
Tablo-308-9 Pompa ile letilen Betonda Kullanlmas nerilen

ve En Byk Tane Boyutlar 31,5 mm ve 22,4 mm olan Agrega
Karmlarna Ait Tane Bykl Dalm Erisine Ait
Snrlar
Elek Gz Akl
(mm)
Elekten Geen, % (Yml)

En Byk Tane
Boyutu 31,5 mm
En Byk Tane
Boyutu 22,4 mm
45
100
31,5
90 - 97
22,4
80 - 90
89 - 96
16
68 - 82
73 - 86
52 - 69
54 -71
37 - 56
37 - 56
26 - 43
25 - 43
17 - 33
16 - 32
0,5
10 - 23
10 - 22
0,25
6 - 16
6 - 15
0,15
3 - 10
3 - 10
0,063
1-5
1-5
Pan
ekil-308-4 Pompa le letilen Betonda En Byk Tane Boyutu 22,4 mm

Olan Betona Ait Tane Bykl Dalm Erisi
308.02.02.01.01 Agregalarn Kimyasal zellikleri
Klorrler:
Agregalarn suda znebilen klorr iyon ierii, TS EN 1744-1e uygun olarak tayin edilmeli ve aada
verilen snr deerler uygulanmaldr.
CEM III dnda bir imento ile yaplm beton iin:
Korozyona dayankl kaldrma (tutma) paralar hari, elik donat ve dier gml metal ihtiva
etmeyen beton iin ktlece % 0,15in,
elik donat ve dier gml metal ihtiva eden beton iin ktlece % 0,04n,
elik ngerilme donats ihtiva eden beton iin ise % 0,02nin altnda olmaldr.
CEM III ile yaplan betonlar iin:
Beton yaplarn tm iin agregalarn klorr ierii ktlece % 0,10in altnda olmaldr.
Kkrtl Bileikler (Slfat erii):
Agregalarn asitte znebilen slfat ierii, TS EN 1744-1e uygun olarak tayin edilmeli ve aada
verilen snr deerler uygulanmaldr.
a. Havada soutulmu yksek frn crufu dndaki agregalar iin ktlece % 0,2 (AS0,2)
b. Havada soutulmu yksek frn crufu iin ktlece % 1,0 (AS1,0) olmaldr.
Toplam Kkrt:
Agregalarn asitte znebilen slfr ierii, TS EN 1744-1e uygun olarak tayin edilmeli ve toplam kkrt
muhtevas, S cinsinden aada verilen snr deerler uygulanmaldr.
a. Havada soutulmu yksek frn curufu dndaki agregalar iin % 1i
b. Havada soutulmu yksek frn curufu iin ktlece % 2yi amamaldr.
ekil-308-3 Pompa le letilen Betonda En Byk Tane Boyutu 31,5

mm Olan Betona Ait Tane Bykl Dalm Erisi
308 / 12

308.02.02.02 nce Agrega

nce agrega sert ve salam taneciklerden oluacaktr. Farkl ocaklardan elde edilen ince agregalar, darenin
izni olmadka birbirlerine kesinlikle kartrlmayacaktr. nce agregaya ait fiziksel ve mekanik zellikler
Tablo-308-10de verilmitir.

308 / 13
KISIM 308
KISIM 308
Tablo-308-10 nce Agregaya Ait Fiziksel ve Mekanik zellikler

Deney
Yumuak paralar, kmr, linyit ve ist gibi dier yabanc
malzemelerin toplam oran.
Agregalar ile ilgili standartlar Tablo-308-11da verilmektedir.
artname Limitleri
Deney Standard
% 1,0
AASHTO T 113
Magmatik kkenli
kayalarda
2,0
Metilen Mavisi Deneyi (MB)
0,063 mm Elekten Geen ok nce Malzeme Muhtevas

(% )*
a. Yzeyi Anmaya Maruz Betonlarda
b. Dier Tip Betonlarda
Kireta kkenli
kayalarda veya dere
malzemelerinde
1,5
4,0
5,0
TS EN 933-9
TS EN 933-1
Tablo-308-11 Agregalar le lgili Standartlar

Standart No
Standart Ad
TS 706 EN 12620
Beton Agregalar
TS EN 13055-1
Beton in Hafif Agregalar
TS EN 932-1
Beton Agregalarndan Numune Alma Metotlar
TS EN 932-2
Agregalarda Laboratuvar Numunelerinin Azaltlmas Metodu
TS EN 933-2
Agregalarda Tane Boyutu Dalm Tayini-Deney Elekleri,

Elek Gz Aklklarn Anma Byklkleri
TS EN 933-9
Metilen Mavisi Deneyi
TS EN 933-8
Agregalarda nce Tanelerin Tayini-Kum Edeeri Tayini
TS EN 1097-1
Agregalarn Anmaya Kar Direncinin Tayini (Mikro-Deval)
TS EN 1097-2
Agregalarn Paralanmaya Kar Direncinin Tayini
TS EN 1097-3
Agregalarda Gevek Yn Younluunun ve Boluk Hacminin Tayini
TS EN 1097-5
Agregalarn Hava Dolaml Etvde Kurutma le Su Muhtevasnn Tayini
TS EN 1097-6
Agregalarn Tane Younluu ve Su Emme Oran Tayini
TS EN 1097-7
Ta unu (filler) Tane younluu tayini
TS EN 1367-1
Agregalarn Donmaya ve zlmeye Kar Direncinin Tayini
Standart Renkten
Koyu Olmayacak
TS EN 1744-1
Alkali Silika Reaksiyonu Har Prizmalarnn 14 Gnlk

Genleme (%)si ***
0,15
(CANADA CSA A23.225A)
**** ncelik Modl (FM)
2,4 - 4,0
TS 706 EN 12620
EK B
TS EN 1367-2
Magnezyum Slfat Deneyi
TS EN 1744-1
Agregalarn Kimyasal Analizi
< 3,0
TS EN 933-1
Agregalarda Tane Bykl Dalm Tayini-Eleme Metodu
> 2,55
ASTM C 1260,
CANADA
CSA A23.2-25.A
Beton Agregalarnda Alkali Silika Reaktivitesinin Tayini
Organik Madde (% 3lk NaOH ile) **
Su Emme %si
Doygun Yzey Kuru Birim Hacim Arlk (g/cm3)
TS EN 1097-6
* Bu deerler, krlarak hazrlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozlar ise), % 2 arttrlabilir.
Karmdaki toplam ok ince malzeme miktar, TS 802de verilen ( ekil 308-1, ekil 308-3, ekil 308-4
deki) limitleri gemeyecektir.
** Renk mukayesesi metoduyla organik madde denemelerine tabi tutulan agregalar, standart referans
renginden daha koyu renk verdii takdirde, har yapma kabiliyeti denemesine tabi tutulurlar. Organik
madde miktar fazla olan ince agrega ile hazrlanan harcn 7 ve 28 gnlk mukavemetleri, mukayese harc
ile hazrlanan kplerin mukavemetlerinin % 95ini salyorsa, bu agrega kullanlabilir, aksi halde reddedilir.
*** Alkali Silika Reaksiyonu iin:
Kanada metoduna gre yaplan Har ubuklarnn Hzlandrlm Genleme deneyinde 14 gnlk deney
numunelerindeki, Genleme Yzdesi, % 0,150 ve bunun stnde ise; dare malzemenin kullanmn uygun
metot kullanarak (standarda uygun puzolanik malzeme kullanlmas, imentonun alkali oksit edeerine
snrlama getirilmesi vb.) deneysel almalar sonucunda zararllk snrnn altna drmek kaydyla
uygun grebilir. Bu durumda darenin onay alnacaktr.
**** ncelik modl (FM), normal olarak, aada verilen gz aklkl (mm) eleklerde kalan kmlatif
ktlece yzdelerin toplam olarak yzde cinsinden hesaplanr.
308 / 14

308.02.02.02.01 Granlometri
nce agregann granlometrisi niform olacak ve standart kare delikli eleklerle yaplan deneyler sonucu,
Tablo-308-12de verilen limitlere uyacaktr.
Tablo-308-12 nce Agrega iin nerilen Tane Bykl Dalmna Ait Snrlar
Elek Gz Akl (mm)
Elekten Geen (%)

(yml)
Elekte Kalan (%)

(yml)
100
5,6
95 - 100
0-5
85 - 98
2 - 15
69 - 90
10 - 31
44 - 74
26 - 56
0,50
20 - 50
50 - 80
0,250
8 - 25
75 - 92
0,150
3 - 10
90 - 97
0,063
0-3
97 - 100
Pan
100

308 / 15
KISIM 308
KISIM 308
308.02.02.03 ri Agrega
Kaba agrega; sert, salam, dayankl olacaktr. Agrega, yzeyleri silis veya kalsit gibi balayclarla zayf
olarak balanm ksmlar iermeyen tanelerden oluacaktr. Kaba agregann fiziksel ve mekanik zellikleri
Tablo-308-13de verilmektedir.
Tablo-308-13 ri Agregann Fiziksel ve Mekanik zellikleri
Deney
artname Limitleri
Deney Standard
Yumuak Paralar, Kmr, Linyit Ve ist Gibi Dier

Yabanc Malzemelerin Toplam Oran
% 2,0
AASHTO T 113
Kil Topaklar
% 0,50
ASTM C 142
0,063 mm Elekten Geen ok nce Malzeme Muhtevas

(% )*
% 0,50
TS EN 933-1
Kuruma ekmesi Tayini (%)
0,075
TS EN 1367 - 4
ivili Lastiklerden Kaynaklanan Anmaya Kar

Direncin Tayini
14 (AN14)
TS EN 1097-9
Donmaya ve zlmeye Kar Direncin Tayini
% 1,0 (F1)
TS EN 1367 - 1
Magnezyum Slfat Ktlece Kayp Deeri (Don

Mukavemeti) **
% 18 (MS18)
TS EN 1367 - 2
Paralanma Direncinin Tayini (Los Angeles Deneyi)

(500 devir) (%)
% 35 (LA35)
TS EN 1097 - 2
Anmaya Kar Direncin Tayini ( Micro Deval Deneyi)

(%)
25 (MDE 25)
TS EN 1097 - 1
Alkali Silika Reaksiyonu Har Prizmalarnn 14 Gnlk

Genleme %si***
0,15
CANADA CSA A23.225A
Yasslk ndeksi
% 20 (Fl20)
TS 9582 EN 933-3
Su Emme (%)
3,0
Doygun Yzey Kuru Birim Hacim Arlk (g/cm3)
2,55
TS EN 1097-6
* Bu deerler, krlarak hazrlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozlar ise), % 1,0 arttrlabilir.
** Bu limiti aan agregalarla en az 5 sene evvel ina edilmi, tabii hava artlar altnda ypranma gstermemi
inaatlar varsa, kontrol mhendisinin onay ile malzemenin kullanlmasna izin verilebilir.
***Alkali Silika Reaksiyonu iin:
Kanada metoduna gre yaplan Har ubuklarnn Hzlandrlm Genleme deneyinde 14 gnlk deney
numunelerindeki, Genleme Yzdesi, % 0,150 ve bunun stnde ise; dare malzemenin kullanmn uygun metot
kullanarak (standarda uygun puzolanik malzemelerin kullanlmas, imentonun alkali oksit edeerine snrlama
getirilmesi vb.) deneysel almalar sonucunda zararllk snrnn altna drmek kaydyla uygun grebilir. Bu
durumda darenin onay alnacaktr.
308.02.02.03.01 ri Agregann Granlometrisi

Beton imalatnda kullanlacak agregann TS 3530 EN 933-1e uygun olarak tayin edilen en byk tane
bykl; betonun kullanlaca yap elemannn ekil, cins ve en dar kesitinin boyutu, beton rt tabakas
(pas pay) kalnl ile betonun dkmnde kullanlacak ynteme baldr. Agrega en byk tane bykl,
en dar kesite ait kalp geniliinin 1/5ini, deme derinliinin 1/3n, donatl betonda en kk donat
aralnn 3/4n amayacak tarzda seilmelidir. Bunlarn dnda beton pompa ile iletilecek ve dklecekse
betonda kullanlacak agregann en byk tane bykl pompa borusu i apnn 1/3n amamaldr.
Beton yapmnda kullanlacak agregalara ait tane bykl dalm; agrega tane snfna (d/D) bal olarak
belirlenmelidir. ri agregalar, Tablo-308-7de iri agregalar iin verilen d/D tane snf gsteriliine uygun
olmaldr.
308.02.03 Beton Suyu
Beton karma ve temas suyunun, ime suyu niteliinde olmas gerekmektedir. Daha nceden beton imalatnda
kullanlarak denenmi ve iyi sonu vermi sular, darenin onay ile kullanlabilir. Kalitesi belirlenmeyen
sulardan numuneler alnarak laboratuvarda deney yaplarak nitelii kontrol edilmelidir.
Beton karma suyu; TS EN 1008e gre test edildiinde nitelii Tablo-308-14da belirtilen kriterlere uygun
olmaldr.
Tablo-308-14 Beton Karma Suyu Nitelii
Deney Metodu
(EN 1008)
Karlatrmal
Bir Beton Testi
Olmakszn
Uygunluk Kriteri
Baz Durumlarda
Kullanm in
Uygunluk Kriteri (1)
Uygun
Olmayan
Durum
Gzle muayene ll
bir mezrde kat
taneciklerin kmesi
beklenir.
Renksizden ak
saman rengine
Koyu ve renkli
(Krmz, yeil, mavi)
2. Ya/Gres
Gzle Muayene
Eser miktarda
Ya filmi veya ya
emlsiyonu var.
3. Deterjan
Mezr yarsna kadar

numune ile doldurulup
iyice alkalanr.
ok az kpk
oluumu var ya da
kpk stabilitesi
2 dk
ok kpk oluumu
var.Ya da kpk
stabilitesi
2dk
4. Askda kat
madde
80 cm3 lk numunede
kelti miktar
4 cm3
> 4 cm3
HCI lave edilir.
Koku yok veya ok az
Koku ok (rnein
Hidrojen Slfr gibi)
pH metre ile
<4
7. Klorr(Cl-)(2)
500 mg/l
> 500 mg/l (3)
elik Donatl
Betonda
1.000 mg/l
Donatsz Betonda
4.500 mg/l
> 4.500 mg/l (3)
8. Slfat(SO-24)(2)
2.000 mg/l
> 2.000 mg/l
100 mg/l
100 mg/l
> 100 mg/l

> 100 mg/l
10. Fosfat(P2O5)(2)
100 mg/l
> 100 mg/l
11. Nitrat(NO 3)
(2)
500 mg/l
> 500 mg/l
12. inko(Zn+2)(2)
13. Slfid(S-2)(4)
100 mg/l
100 mg/l
> 100 mg/l

> 100 mg/l
14. Sodyum Na+

Potasyum K+ (5)
Toplam 1.500 mg/l
DENEY
1. Renk
5. Koku
6. pH Deeri
9. eker
Glukoz
Sakkaroz

(3)
(2)
15.Humus(Organik)
Maddeleri
308 / 16
> 1.000 mg/l
Suya NaOH (% 4-5)

5 cm3 ilave et, iyice
alkala 3 dk sonra gzle
muayene et.

Sarmskahverengiden daha
ak.
> 1.500 mg/l

Sarmskahverengiden daha
koyu.
308 / 17
KISIM 308
KISIM 308
Tablo-308-14 Beton Karma Suyu Nitelii (Devam)

(1) zin verilen hzl bir metot kullanlarak karar verildiinde.
(2) Baz durumlarda kullanlabilir kriteri, her olayda deerlendirme yapmaya ve/veya karlatrmal beton
testlerine bal olarak nihai
deerlendirmeyi ifade eder.
(3) Her bir olay iin bamsz deerlendirme yapmak mmkndr. Ancak tm beton bileenlerinden ileri gelen
toplam klorr miktar
TS EN 206-1deki limitleri gemeyecektir.
(4) ngerilmeli beton ve erbet harlar iin gereklidir.
(5) Alkali-Silika reaksiyonu riski varsa gereklidir.
308.02.04.07 Su Tutucu Kimyasal Katklar

Terlemeyi azaltarak su kaybn azaltan kimyasal katklardr.
308.02.04.08 Sertleme Hzlandrc Kimyasal Katklar
Priz sresini etkileyerek veya etkilemeksizin betonun erken dayanm kazanma hzn artran kimyasal
katklardr.
Tablo-308-15 Beton Katklar iin Genel artlar
stenilen zellik
Test Metodu
Kriterler
Homojenlik
Gzle
Kullanldnda homojen olacak. Ayrma, retici

tarafndan belirtilen snr amamaldr.
308.02.04. Beton Kimyasal Katk Maddeleri
Renk
Gzle
niform ve reticinin ifade ettii tanma benzer.
Betonun taze ve/veya sertlemi haldeki zelliklerini gelitirmek iin kartrma ilemi srasnda betona,
imento ktlesinin % 5ini gememek zere eklenen malzemedir.
Etkin Bileen
EN 480-6
Beton kimyasal katk maddeleri TS EN 934-6 standardna gre alnp, iaretleme ve ambalajlama kurallarna
uyulmaldr.
retici tarafndan temin edilen referans spektrumla

kyaslandnda IR spektras etkin bileene gre
deiiklik gstermemelidir.
Younluk (D)
ISO 758
D > 1,10 ise D 0,03

D 1,10 ise D 0,02 D: reticinin belirttii deer
Beton kimyasal katklarnn TS EN 934-1e ve TS EN 934-2ye uygunluu kantlanm olmaldr.

CE iaretlemesi ve etiketlemesi olmayan beton kimyasal katklar kullanlmamaldr.
Beton kimyasal katk maddeleri TS EN 934-2 standardna gre dzenlenmi Tablo-308-15 ve Tablo-30816deki kriterlere uygun olacaktr.
Geleneksel Kat
Malzeme Miktar
pH deeri
308.02.04.01 Su Azaltc / Akkanlatrc Kimyasal Katklar

Belirli bir beton bileiminde kvam deitirmeden su miktarnn azalmasn salayan veya su miktar
deimeden kmeyi/yaylmay arttran veya her iki etkiyi birlikte yaratan kimyasal katklardr.
nerilen Maksimum
Dozajda Prize Etkisi
308.02.04.02 Yksek Oranda Su Azaltc / Sper Akkanlatrc Kimyasal Katklar

Belirli bir beton bileiminde kvam sabit tutarak su ieriinin yksek oranda azaltlmasn salayan veya
su ieriini sabit tutarak kmeyi/yaylmay artran veya her iki etkiyi birlikte yaratan kimyasal katklardr.
Toplam Klor 2)
EN 480-8
1)
ISO 4316
EN 480-1deki 4 farkl
imentolu ahit hartaki
tavsiye edilen maks. dozaj
kullanarak
EN 480-2
T % 20 iin 0,95 T X < 1,05 T

T < % 20 iin 0,90 T X < 1,10 T
T: reticinin belirttii deer % (arlka)
X: Test sonucu % (arlka)
reticinin belirttii deer 1 veya reticinin belirttii
aralk iinde.
Rapor sonular.
EN ISO 1158
% 0,10 (Arlka) veya reticinin belirttii deerin

altnda.
308.02.04.03 Priz Hzlandrc Kimyasal Katklar
Suda znebilir Klor

(CI -)
EN 480-10
% 0,10 (Arlka) veya reticinin belirttii deerin

altnda.
Karmn, plastik halden kat hale geiinin (prizin) balama sresini ksaltan kimyasal katklardr.
Alkali Miktar
(Na2O edeeri)
EN 480-12
reticinin belirttii maksimumun zerinde olmamal.
308.02.04.04 Priz Geciktirici Kimyasal Katklar
Korozyon Davran
EN 480-14
Beton iine gml eliklerde korozyonu arttrma etkisi

gstermemelidir.
Karmn, plastik halden kat hale geiinin (prizin) balama sresini uzatan kimyasal katklardr.
Kartrma srasnda taze betona kontroll miktarda kk, niform olarak datlm ve sertleme sonrasnda
da kalc hava kabarc srkleyen kimyasal katklardr.
308.02.04.06 Su Geirimsizlik Kimyasal Katklar
308.02.04.09 Priz Geciktirici / Su Azaltc / Akkanlatrc Kimyasal Katklar
Sertlemi betonun klcal su emmesini azaltan kimyasal katklardr.
308 / 18
Eer EN 480-8deki metot uygun deilse retici alternatif bir test metodu nermelidir.
Eer toplam klor miktar ile suda znebilir klor miktar arasnda nemli bir fark yoksa, katklar
ilgilendiren sonraki testlerde sadece suda znebilen klor miktarna izin verilir.
3)
Deney iin, C3A miktar % 5ten (arlka) daha az olan TP I imentosu kullanlmaldr.
4)
Test metodu iin CEN standartlar henz mevcut deildir.
1)
2)
308.02.04.05 Hava Srkleyici Kimyasal Katklar
Su azaltc / akkanlatrc katknn etkisini (asl ilev) ve priz geciktirici katknn etkisini (tali ilev) birlikte
oluturan kimyasal katklardr.

308 / 19
KISIM 308
KISIM 308
308.02.04.10 Priz Geciktirici / Yksek Oranda Su Azaltc / Sper Akkanlatrc Kimyasal Katklar
Tablo-308-16 Beton Katklar in Ek artlar (Devam)
Yksek oranda su azaltc / sper akkanlatrc katknn etkisini (asl ilev) ve priz geciktirici katknn
etkisini (tali ilev) birlikte oluturan kimyasal katklardr.
stenilen zellik
Yksek oranda su azaltc/ sper akkanlatrc

katklar iin ek artlar
(Eit su/imento orannda)
Yksek oranda su azaltc/ sper

akkanlatrc katklar iin ek
artlar (Eit Kvamda)
Su Azaltc / Akkanlatrc
Katklar in Ek artlar
(Eit Kvamda)
stenilen zellik
308 / 20
ahit Beton
Su Azaltma
TS EN 480 -1
Karm I
Basn Dayanm
TS EN 480 -1
Karm I
Taze Betondaki
Hava Miktar
Su Azaltma
Basn Dayanm
TS EN 480-1
Karm I
TS EN 480 -1
Karm I
TS EN 480 -1
Karm I
Test Metodu
Kriterler
TS EN 12350-2ye
gre kme veya TS Deneme betonunda ahit betona
EN 12350-5e gre kyasla en az % 5
yaylma
TS EN 12390-3
7 ve 28 gnde, deneme betonu, ahit

betonun en az % 110u
TS EN 12350-7
retici tarafndan aksi

belirtilmedike, deneme betonu,
ahit betonun en ok % 2 zerinde
(Hacmen).
TS EN 12350-2ye
gre kme veya TS Deneme betonunda ahit betona
EN 12350-5e gre kyasla en az % 12
yaylma
TS EN 12390-3
1 gnde, deneme betonu, ahit

betonun en az % 140
28 gnde deneme betonu, ahit
betonun en az % 115i
TS EN 12350-7
retici tarafndan aksi

belirtilmedike, deneme betonu,
ahit betonun en ok % 2 zerinde
(Hacmen).
Taze Betondaki
Hava Miktar
TS EN 480 -1
Karm I
Kvam Art
TS EN 480 -1
Karm IV
Balang (30 10) mm olmak zere,

TS EN 12350-2ye
kme art 120 mm,
gre kme veya TS
Balang (350 20) mm olmak
EN 12350-5e gre
zere, yaylma art 160 mm,
yaylma
Kvam Koruma
TS EN 480 -1
Karm IV
TS EN 12350-2ye
gre kme veya TS
EN 12350-5e gre
yaylma
Basn Dayanm
TS EN 480 -1
Karm IV
TS EN 12390-3
TS EN 480 -1
Karm IV
TS EN 12350-7
Taze Betondaki
Hava Miktar
Deneme betonunun katk katldktan

30 dakika sonraki kvam, ahit
betonun ilk kvamnn altna
dmemelidir.
28 gnde; deneme betonu, ahit
betonun en az % 90 olacak.
retici tarafndan aksi belirtilmedike
deneme betonu, ahit betonun % 2
zerinde (Hacmen) olacak.

Sertlemeyi hzlandrc
katklar iin ek artlar (Eit
Kvamda)
Tablo-308-16 Beton Katklar in Ek artlar
Priz geciktirici katklar iin ek artlar

(Eit Kvamda)
Su azaltc / akkanlatrc katknn etkisini (asl ilev) ve priz hzlandrc katknn etkisini (tali ilev)
birlikte oluturan kimyasal katklardr.
Hava srkleyici katklar iin ek artlar (Eit Kvamda)
308.02.04.11 Priz Hzlandrc / Su Azaltc / Akkanlatrc Kimyasal Katklar
ahit Beton
Test Metodu
Kriterler
Taze Betondaki
Hava Miktar
TS EN 480 -1
Karm III
TS EN 12350-7
Deneme betonu, ahit betonun en az

% 2,5 zerinde (Hacmen). Toplam
hava miktar % (4 - 6) (Hacmen) 2)
olacak.
Sertlemi
Betondaki
Hava Boluu
Karakteristikleri
TS EN 480 -1
Karm III
TS EN 480 -113)
Deneme betonundaki aralk faktr

en ok 0,200 mm olacak.
TS EN 480 -1
TS EN 12390-3
Karm III
betonun % 75i olacak.
1)
Tm artlar ayn test karm iin geerlidir.
2)
Uygun dozaj belirtilemez. Dozaj; istenen hava miktarn elde edecek ekilde ayarlanmaldr.
3)
TS EN 480-11 referans metottur.Dier aralk faktrn belirleme metotlar (rnein, dzeltilmi
nokta sayma metodu) TS EN 480-11deki metotla tamamen ayn sonular verdiini gsterebilmesi
kaydyla kullanlabilir.
Basn Dayanm
TS EN 480 -1
Harc
TS EN 480 - 2
20 Cde: deneme betonu iin

en az 30 dakika
5 Cde: deneme betonu iin ahit
betonun en ok % 60
Basn Dayanm
TS EN 480-1
Beton Karm I
TS EN 12390-3

betonun en az % 80i
90 gnde; en az 28 gnlk deer kadar
olacak
Taze Betondaki
Hava Miktar
TS EN 480-1
Beton Karm I
TS EN 12350-7

deneme betonu, ahit betonun en ok
% 2 zerinde (hacmen) olacak
Priz Balangc
Basn Dayanm
TS EN 480-1
Beton Karm I
TS EN 12390-3
20 Cde ve 24 saatte: deneme betonu,

ahit betonun en az % 120si
20Cde ve 28 gnde: deneme betonu,
ahit betonun en az % 90
5 Cde ve 48 saatte: deneme betonu,
ahit betonun en az % 130u olacak
Taze Betondaki
Hava Miktar
TS EN 480-1
Beton Karm I
TS EN 12350-7

TS EN 480-1
Harc
TS EN 480-2
Priz balangc: deneme betonu, ahit

betondan en az 90 dakika fazla olacak,
Priz sonu: deneme betonu, ahit
betondan en ok 360 dakika sonra
olacak
Basn Dayanm
TS EN 480 -1
Beton Karm I
TS EN 12390-3
7 gnde: deneme betonu, ahit betonun

en az % 80i
28 gnde: deneme betonu, ahit
betonun en az % 90 olacak
Taze Betondaki
Hava Miktar
TS EN 480 -1
Beton Karm I
TS EN 12350-7

Priz Sresi

308 / 21
KISIM 308
KISIM 308
Su Tutucu Katklar (Eit

Kvam)
Su geirimsizlik katklar iin ek

artlar (Eit Kvamda ve eit su/
imento orannda)
Tablo-308-16 Beton Katklar in Ek artlar (Devam)

7 gnlk krden sonra 7 gnlk deney
iin; deneme betonu, ahit betonun en
ok % 50si (arlka).
90 gnlk krden sonra 28 gnlk
deney iin; deneme betonu, ahit
betonun en ok % 60 (arlka).
zeri ak silolara silobas ile hammadde doldurulduunda, hammadde tozunun darya kmamas, alma
ortamna toz yaylmamas, evre kirlilii olumamas ve hammadde kaybnn nlenmesi amacyla silo
filtreleri kullanlmaldr.
Kullanlacak imentoyu rutubetten korumak iin akarsulardan veya su birikintilerinden uzak yerlerde ina
edilmi, duvarlarnda atlak olmayan ve hibir suretle yamur suyu szdrmayan depolar olacaktr. imento
bu depolarda ahap platformlarn zerinde muhafaza edilecektir. Bu binalar kontrol mhendisinin uygun
bulaca yerlerde yaplacaktr. imento deposu aadaki hususlar gz nnde bulundurularak yeterli
genilikte olacaktr.
Klcal Su Emme
TS EN 480 -1
Harc
TS EN 480 -5
Basn Dayanm
TS EN 480 -1
Beton Karm I
TS EN 12390-3

betonun en az % 85i olacak.
Taze Betondaki
Hava Miktar
TS EN 480 -1
Beton Karm I
TS EN 12350-7

% 2 zerinde (hacmen) olacak.
Terleme
TS EN 480 -1
Karm II
TS EN 480 -4
Deneme betonu, ahit betonun en ok

% 50si olacak.
Kk ve muntazam deposu olmayan antiyelerde ksa sreler iin imento ahap ranza zerine istif edilecek,
zeri yamur geirmeyen rtlerle rtlecektir. rtleri ranza altna kadar kvrp, stnde suyun gllenme
yapmasna izin vermeyecek ekilde rutubetten korunmaldr.
Basn Dayanm
TS EN 480 -1
Karm II
TS EN 12390-3

betonun en az % 80i olacak.
308.03.02 Agregalarn Depo Edilmesi
Taze Betondaki
Hava Miktar
TS EN 480 -1
Karm II
TS EN 12350-7
retici tarafndan aksi belirtilmedike,

% 2 zerinde (Hacmen) olacak.
Agregalar, iine yabanc maddeler karmayacak ve en az ayrma oluacak ekilde depo edilmelidir.
plan ve imalatn gerei olarak farkl boyutlara ayrlm agrega ynlar, etekleri birbirleri ile karmayacak
aralkta depo edilecektir.
a.
Muhtelif zamanlarda gelen imentolarla, farkl cins ve markal imentolar birbirlerinden ayr olarak
istif edilecektir.
b.
yerine, en nce getirilen imento en nce kullanlacak ekilde depo edilmelidir. stifler, duvarlardan
5-10 cm aklkta, aralarnda boluk kalmayacak ekilde yaplmal ve 12 sradan fazla torba st ste
konulmamaldr.
308.04 Beton Snflar

308.02.04.12 Kimyasal Katk Maddelerinin Testi in Numune Gnderilme Usul ve Esaslar
Teste tabi tutulacak beton kimyasal katklar antiyedeki varil, bidon veya katk tanklarndan ii temiz numune
kaplar ierisine konulup kapa iyice kapatldktan sonra kontrollk elemanlarnn nezaretinde, tutanakla
birlikte az mhrlenerek yaz ekinde getirilecektir. Numune gnderilirken numuneye ait kontrollk
elemanlarnca yazlm (kullanlaca proje ad, katk ad, retim tarihi, son kullanma tarihi, tavsiye edilen
dozaj aral, kullanm iin aklama ve gerekli gvenlik nlemleri, depolama koullar, retimin seri numaras
vb.) gerekli tm bilgiler numune zerine yaptrlm olarak bulunacaktr. Ayrca test iin katk numunesi
getirildiinde, getirilen katkya ait Tablo-308-15de belirtilen fiziksel ve kimyasal testlere ilikin (renk ve
koku, etkin bileen, younluk, imento tipleri ile uyumu, geleneksel kat madde miktar, pH deeri, toplam
katk arlnn yzdesi cinsinden klor ierii ve suda znebilir klorr miktarlar, katknn ktlece yzdesi
olarak suda znen alkali oksit miktar/yzdesi, rn katalog vb.) sonu raporlar da dareye verilecektir.
308.04.01 Basn dayanmlarna gre betonun tanmlanmas ve snflandrlmas basn dayanmna gre
yaplr. Basn dayanm testi, ap 150 mm ve ykseklii 300 mm olan standart silindir numuneleri ile veya
boyutlar 150 mm olan standart kp numunelerinin 28 gn boyunca standart kre tabi tutulmasndan sonra
yaplr.
Deney numuneleri, TS EN 12390-1e uygun, kp veya silindir biiminde olmaldr. Kp ve silindir ekilli
her bir deney numunesinin temel boyutu d, betonda kullanlan agrega anma byklnn en az 3,5 kat
olacak ekilde seilmelidir. Standart numuneler dndaki dier numuneler iin uluslararas kabul grm
dntrme katsaylar kullanlr.
Deney numunesi boyutlarnn TS EN 12390-1de verilen boyut toleranslarna uygun olmaldr.
308.03 Malzemelerin Muhafazas ve Depo Edilmesi

308.03.01 imentonun Muhafazas ve Depo Edilmesi
Dkme imentolar iin ideal depolama, hava almayan az kapal silolarda yaplmaldr. Dkme imentonun
depolanaca silolarn hacmi, imentonun kullanm hz dikkate alnarak, imento siloda uzun sre
beklemeyecek ekilde belirlenmelidir.
Silolarn i yzeyleri przsz ve dzgn olmal, silindir biimli silolarn taban yatay ile en az 50lik a
yapmaldr.
Prizma eklindeki silolarda ise bu a 55den kk olmamaldr.
Silolar sk sk (en ge ayda bir) sonuna kadar boaltlarak kullanlmal, bylece imentonun silo ierisinde
katlamas nlenmelidir.
308 / 22


308 / 23
KISIM 308
KISIM 308
308.04.02 Hazr Beton
Tablo-308-17 Beton Snflar ve Basn Dayanmlar
BETON
SINIFI
Karakteristik Silindir
Basn Dayanm (fck, )
D=150mm H=300mm
N/mm2 (MPa)
Karakteristik Edeer
Kp Basn Dayanm
(fck, )
A=150 mm
Karakteristik Eksenel
ekme Dayanm (fctk )
N/mm2 (MPa)
28 Gnlk
Elastisite
Modl
Hazr beton, bilgisayar kontrolyle istenilen oranlarda bir araya getirilen malzemelerin, beton santralnda
veya mikserde kartrlmasyla retilen ve tketiciye taze beton olarak teslim edilen betondur.
Ec
Hazr beton, yklenici firmann kurmu olduu tesiste veya piyasada bu amala kurulan tesislerde reticiler
tarafndan hazrlanp, taze halde teslim edilir.
Hazr beton retiminin su lme ve kartrma ilemlerinin santralde veya transmikserde yaplmasna gre iki
farkl ekli bulunmaktadr.
N/mm2 (MPa)
C 8 / 10
10
1,0
23.000
C 12 / 15
12
15
1,2
25.500
C 16 / 20
16
20
1,4
27.000
C 20 / 25
20
25
1,6
28.500
C 25 / 30
25
30
1,8
30.000
C 30 / 37
30
37
1,9
32.000
Kuru karml hazr beton, agrega ve imentosu beton santralinde llp santralde veya transmikserde
kartrlan, suyu ve varsa kimyasal katks ise teslim yerinde llp kartrlarak ilave edilen betondur.
Kuru karml hazr betonda antiyede karma verilen su miktarna (formlde ngrlenden daha
fazla olmamasna) ve kartrma sresine (homojen bir karm iin yeterli sre) zel itina gsterilmesi
gerekmektedir.
C 35 / 45
35
45
2,1
33.000
2. Ya Sistem:
C 40 / 50
40
50
2,2
34.500
Su dahil tm bileenleri beton santralinde llen ve kartrlan hazr betondur.
C 45 / 55
45
55
2,3
36.000
C 50 / 60
50
60
2,5
37.000
C 55 / 67
55
67
2,6
38.000
C 60 / 75
60
75
2,7
39.000
C 70 / 85
70
85
2,9
41.000
C 80 / 95
80
95
3,1
43.000
C 90 / 105
90
105
3,3
45.000
C 100 / 115
100
115
3,5
46.500
Kpr, viyadk, menfez ve tnel gibi byk sanat yaplarnda kullanlan grobeton C 16/20 MPadan daha
dk dayanm snfnda olmamaldr. Bunun dndaki kk sanat yaplarnda kullanlan grobetonun
dayanm snf ise C 12/15 MPadan daha az olmamaldr. Dolgu ve tesviye betonu olarak, C 12/15 MPa
beton snf olan karmlar kullanlabilir. Sadece dolgu ve tesviye ileri iin kullanlacak bu karmlarda,
darenin iznini almak artyla tvenan agrega kullanlabilir. Kullanlacak tvenan agregann granlometrisi
Tablo-308-18de belirtilen limitlere uymaldr.
Tablo-308-18 Tvenan Agrega Granlometrisi
Elek Akl
mm
308 / 24
% Geen
Dmax = 31,5 mm
Dmax = 16 mm
63
100
31,5
95 - 100
100
16
45 - 80
95 - 100
25 - 50
35 - 55
0,5
8 - 30
10 - 35
0,15
0-6
0-6

1. Kuru Sistem:
Beton santrali; hazr beton bileenlerinin stoklanp, kontrol altnda kartrlarak, hazr beton retiminin
gerekletirildii ve transmikserlere dolumun yapld tesislere denir. Beton santralleri karm ekillerine
gre ya ve kuru karm olmak zere ikiye, depolama ekillerine gre de bunkerli ve yldz tip olmak
zere ikiye ayrlmaktadr. Yldz tip santralde, santralin nnde yldz eklinde bir stoklama alan vardr ve
kova vastasyla agregalar arkadaki kartrma kazanna aktarlr. Bunkerli santralde ise, agrega ve kumlar
santralin nndeki bunkerlerde stok edilip, bantl bir sistem ile kartrma kazanna tanr.
Bir harman betonun hacmi santralden santrale deimekle birlikte, genellikle 1-3 m3tr. TS EN 206-1
beton standardna gre, bileen malzemeler uygun kartrc (mikser) ierisinde kartrlmal ve kartrma
ilemine beton niform grnm kazanncaya kadar devam edilmelidir. Kartrc, belirtilmi kartrma
kapasitesinden daha fazla yklenmemelidir.
Kullanlmas halinde kimyasal katklar, esas karm ilemi esnasnda harmana ilave edilmelidir. Ancak su
azaltc veya yksek oranda su azaltc katklar, esas karm ileminden sonra da ilave edilebilir. Bu durumda
kimyasal katknn harmana tamamen dalarak tam etkili hale gelmesi iin beton tekrar kartrlr.
Normal betonlar en az 30 saniye kartrldktan sonra homojen olarak karm kabul edilir.
Transmikserde esas kartrma ileminden sonraki yeniden kartrma sresi 1 dk/m3den daha az olmamal,
kimyasal katknn ilave edilmesinden sonra beton en az 5 dakika sreyle kartrlmaldr.
Yap malzemelerinin tabi olaca kriterler hakkndaki ynetmelie gre betonun G iaretiyle piyasaya
arz edilmesi zorunluluu olduundan G Uygunluk Belgesi olmayan ya da G iaretlemesi yaplmam
hazr betonlar kullanlmayacaktr. Hazr beton tesisinden beton temin edilmeden nce ncelikle beton
retim tesisinin retim kapasitesinin ve uygun nitelikte beton retmek iin teknik kapasitesinin yeterli olup
olmad incelenmelidir. Ayrca kullanlan cihazlarn tartm hassasiyetlerinin ve test cihazlarnn kalibrasyon
sertifikalarnn olup olmad ynnden de deerlendirilmelidir. Beton dkm programn iki veya gn
ncesinden hazr beton retim tesisine bildirilmesi halinde beton teminindeki aksaklklar nlenebilir.
Hazr beton tesislerinden beton temin edilmesi durumunda; retimde kullanlacak malzemelerin herbirinden
(agrega, imento, su, kimyasal ve mineral katk maddeleri) dare elemanlar tarafndan yeterli miktarda
ve temsili numuneler alnarak KTnce ngrlen testler yapldktan sonra, ncelikle malzemelerin
artnamemize uygun olup olmad tespit edilecektir.
Daha sonra karm dizayn yaplp veya kontrol edilip uygun ise (beton dayanm snf, evresel etki snf,
minimum imento miktar, maksimum su/imento oran, minimum hava miktar, imento eiti) onaylandktan
308 / 25
KISIM 308
KISIM 308
sonra, hazr beton tesisinde beton retimine balanacaktr. Kontrollk tarafndan antiye sahasnda hazr
betondan Ksm 308.06.01de belirtilen hususlara uygun olarak TS EN 12350-1 standardna gre numuneler
alnmaldr. Taze betonun
TS EN 12350-2, TS EN 12350-3, TS EN 12350-5 standardna gre
kvam testi ve TS EN 12390-2 standardna gre deney numunelerinin yapm ve kr tamamlandktan sonra,
TS EN 12390-3 standardna gre basn dayanmlar belirlenmelidir.
Ayrca beton XF evresel etki snfna gre talep edilmi ise; ibana getirilmi taze betonun kalplara
yerletirilmeden nce, TS EN 12350-7 standardna gre hava miktar tayin edilmelidir.
dare tarafndan istenildiinde, sertlemi betonun; su ileme derinlii, klor geirgenlii, donma-zlme,
anma vb. deneyleri yaplacaktr.
Her transmikser irsaliyesi, betonu basmaya balamadan nce muhakkak kontrol edilmeli, gelen betonun
sipari edilen beton ile uyumlu olup olmad ve tama sresinin geilmediinden emin olunmaldr.
Beton kvam gzlenecek ve gerekirse kme deneyi ile kontrol edilecektir. stenilen betondan daha yksek
kvaml gelen beton kabul edilmeyecektir. Daha kuru kvaml gelen beton iin hazr beton firmasyla temasa
geilerek beton kvamnn dzeltilmesi salanacaktr.
Projede kullanlacak beton, hazr beton reticisinden temin edilirken, retici firmadan aada belirtilen
bilgiler alnmaldr.
a.
Taze betonun basn dayanm snf,
b.
Agregann maksimum tane anma bykl (Dmax) ve her grup agregann elek analiz sonular ile
karm oranlarna gre granlometri erisi ve agregann rutubet durumu,
Tablo-308-19 Taze Beton Kvam Snflar

kme Snflar
Vebe Snflar
Sktrlabilme Snflar
Snf
kme
mm
Snf
Vebe
Sresi sn
Snf
S1
S2
S3
S4
S5
10 - 40
50 - 90
100 - 150
160 - 210
220
V0
V1
V2
V3
V4
31
21- 30
11 - 20
6 - 10
3-5
C0
C1
C2
C3
Hedef
Deer
(mm)
Tolerans
(mm)
Hedef
Deer
(s)
Tolerans
(mm)
Hedef
Deer
(mm)
40
10
11
1,26
0,10
50 - 90
20
6-10
1,11 - 1,25
0,08
100
30
1,10
0,05
Deney;
TS EN 12350-2
standardna gre
yaplmaldr.
Deney;
TS EN 12350-3
standardna gre
yaplmaldr.
Sktrlabilme
Derecesi
1,46
1,26 - 1,45
1,11 - 1,25
1,04 - 1,10
Tolerans
(mm)
Deney; TS EN 12350-4
standardna gre yaplmaldr.
Yaylma Snflar
Snf
Yaylma
ap mm
F1
F2
F3
F4
F5
F6
340
350 - 410
420 - 480
490 - 550
560 - 620
630
Hedef
Deer
(mm)
Tolerans
(mm)
Btn
deerler
30
Deney;
TS EN 12350-5
standardna gre
yaplmaldr.
c.
Su/imento oran veya kvam snf,
d.
Kullanlan imentonun tipi, miktar, fiziksel ve kimyasal test sonular,
e.
Kimyasal ve varsa mineral katklarn tipi, kullanm miktarlar ve test sonular,
f.
Betonun sevk edildii santral, sevki gerekletiren arala ilgili bilgiler, sevk edilen beton miktar,
kartrlma zaman, taze betonun tanma kmsi ve tanma sresi ile ilgili bilgiler,
308.05 Beton Karm Oranlarnn Tayini
g.
Ayrca imalat firmadan taze betonun retim yerinden antiye sahasna kadar prize balamadan
gvenli bir ekilde tanma garantisi alnmaldr.
Beton karm oranlarnn tayini, TS 802 ve TS EN 206-1 standardna ve Aratrma ve Gelitirme Dairesi
Bakanl tarafndan yaynlanan Beton Karm Oranlar Tayin Rehberine uygun olarak yaplacaktr.
308.04.03 Taze Beton Kvam Snflar

Taze betonun kvam Tablo-308-19de belirtilen kvam snflarndan herhangi birisine gre tayin edilmekte
ve deerlendirilmektedir.
Beton karm oranlarnn belirlenmesinde, ilgili projenin ngrd btn hususlar gz nnde bulundurulur
ve sonuta mutlak hacim esasna gre, sktrlarak yerletirilmi 1 m3 beton imali iin gerekli kuru malzeme
miktarlar tayin edilir. Bulunan miktarlara dayanarak, laboratuvarda beton n karmlarnn hazrlanmas, taze
beton deneyleri, bu deneylere gre n karmda yaplan dzeltmeler, laboratuvarda hazrlanan numunelerin
dayanm ynnden kontrol edilmesi ve antiye iin gerekli dzeltmeler yukarda belirtilen standartlara gre
yaplr.
Projede belirtilen beton basn dayanm Karakteristik Dayanm (fck ) olduuna gre, beton karm
hesaplarnda esas alnacak olan Ortalama Dayanm (fem) standart sapmann bilindii durumlarda aadaki
bantdan hesaplanmaldr.
fcm= fck + 1,48
Standart sapmann bilinmedii veya kestirilemedii durumlarda ise, fcm yaklak olarak, fck belirli bir miktar
arttrlarak bulunabilir.
fcm= fck + f
Dayanm snflarna gre alnacak ( f) deerleri Tablo-308-20da verilmitir.
308 / 26


308 / 27
KISIM 308
KISIM 308
Tablo-308-20 Dayanm snflar ve ( f ) Deerleri
Daha sonra yapnn bulunduu yer/konumu itibar ile Tablo-308-22-a ve Tablo-308-22-b kullanlmak
suretiyle etki snf belirlenip, bu etki snfna karlk gelen beton mukavemet snfn Tablo-308-23-a
ve Tablo-308-23-b kullanlarak belirledikten sonra, en byk etkiyi yaratan (statik-hareketli ve evre
etkilerinden) duruma gre beton mukavemet snf seilmek suretiyle, yap elemanlarnn kesit boyutlar
hesaplanarak projelendirmeler gerekletirilmelidir. Bu sanat yaplarndan bazlar; kprler, viyadkler,
menfezler, yerinde dkme beton bordr (yaya kaldrm, refj), her tip bz, rgar, memba tesisat, sifonlar,
beton hendekler, beton ayrma talar, snr ta, kenar ta, kar siperi, kar direi, beton otokorkuluk, yerinde
dkme ve akma kazklardr.
f Deerleri
Dayanm Snf
MPa
C 10; C 12; C 14 ; C 16
4,0
C 20; C 25; C 30
6,0
C 35; C 40; C 45; C 50
8,0
C 55; C 60; C 70; C 80; C 90; C 100
8,0
Prefabrik beton bordrler Ksm 315de ve beton parke elemanlarn Ksm 316da tanmlanan evre etkilerine
gre ngrlen beton dayanm snflar ayrca verilmektedir.
308.05.01 Toplam Klorr Miktar

Daha nce belirtildii gibi klorr iyonu elektro-kimyasal reaksiyon sonucu donatnn paslanmasna neden
olur. Tuz, sertlemi betona dardan nfuz edebildii gibi, bir ksm da deniz orijinli agrega, kum, su ve
katklarla ( mineral + kimyasal ) beton bnyesine tanr.
Yklenici, her trl kaynaktan (agrega, imento, kimyasal ve mineral katklar, karma suyu vb.) gelebilecek
klorr miktarn hesaplayarak Tablo-308-21de verilen limitler iinde kalnmasn salamakla ykmldr.
Kalsiyum klorr ve klorr esasl katklar, elik donat, ngerilmeli elik donat ve dier gml metal ihtiva
eden betonlarda kullanlmamaldr.
KULLANILAN BETON
KLORR ER
SINIFI a
MENTO b KTLESNE
GRE EN FAZLA KLORR
%
Korozyona dayankl kaldrma (tutma)

paralar hari, elik donat ve dier gml
metal ihtiva etmeyen beton
CI 1,0
% 1,0
CI 0,20
% 0,20
CI 0,40
% 0,40
CI 0,10
% 0,10
CI 0,20
% 0,20
elik ngerilme donats ihtiva eden
a. Belirli kullanm amal betonlarda uygulanacak snf, betonun kullanlaca yerde geerli kurallara baldr.
b. Tip II mineral katklarn kullanld ve mineral katknn imento miktarna dahil olarak kabul edildii yerlerde
klorr muhtevas, klorr iyonlarnn , imento+hesaba katlan katk miktarna oranlanmasyla bulunur.
308.05.02 Slfat Miktar

Bir karmdaki agrega, imento, su ve katklar dahil btn bileenlerin SO3 olarak ifade edilen slfat
ierikleri, her biri ayr ayr olmak zere artname limitlerini gememelidir.
308.05.03 Sanat Yaplarnn Projelendirmesi Srasnda evresel Etki Snfnn, Beton Dayanm Snf ve
zelliklerinin Belirlenmesi Asndan Dikkate Alnacak Hususlar
Sanat yaplarnn projelendirmesi srasnda; ncelikle o yapya etki edecek statik, hareketli ykler, zemin
etkileri, toprak basnc, rtre, sl genleme, rzgr etkisi, deprem etkisi, tat arpma etkisi ve hidrolik su
etkileri vb. etkiler dikkate alnarak bir beton mukavemet snf belirlenecektir.
308 / 28
1. Yamura maruz kalan (dngl slak-kuru) tm beton elemanlar, karbonatlamann sebep olduu korozyon
nedeniyle; minimum C30/37 MPa beton snfnda ve XC4 evresel etki snfnda seilecektir.
2. Deniz suyundan kaynaklanan klorrlerin sebep olduu korozyon nedeniyle;
Tablo-308-21 Beton Tiplerine Gre Klorr erii Snflar
elik donat ve dier gml metal ihtiva eden

beton.
evre etkilerine tamamyla ak ve brt beton (plak) eklinde olan sanat yaplarmzda C30/37 snfndan
daha dk snfta beton kullanlmayacak ve betonlar aada verilen maruz kalaca evresel etki snflarna
gre snf ve zellikleri (minimum balayc miktar, maksimum su/imento oran, imento cinsi, minimum
beton snf, minimum hava ierii) belirlenecek ve bu zelliklere gre beton dizayn talep edilecektir. Yapnn
maruz kalaca evresel etki snfnn ve buna bal olarak olmas gerekli beton snf ile zelliklerinin
belirlenmedii hibir beton yapda kullanlmayacaktr. Beton, maruz kald evre ve zararl kimyasal etkilere
kar en az, aada verilen 4 ana grup dikkate alnarak (gerektiinde Tablo-308-22-a ve Tablo-308-22-bde
belirtilen dier etki snflarna gre de) dizayn ve talep edilecektir.

a. Sahilde veya sahile yakn yerde bulunan beton elemanlar, minimum C30/37 MPa beton snfnda
ve XS1 evresel etki snfnda seilecektir.
b. Deniz suyunun altnda srekli su ierisinde kalan beton elemanlar, gelgit, dalga ve serpinti
blgelerinde bulunan beton elemanlar, minimum C35/45 MPa beton snfnda ve XS3 evresel
etki snfnda seilecektir.
Deniz suyu ile temas halinde olan betonlarda Slfata Dayankl Portland imentosu, Slfata Dayankl
Yksek Frn Cruflu imento, Slfata Dayankl Puzolanik imentolar tercih edilmelidir.
Slfata Dayankl Portland imentosu kullanldnda, standartlara uygunluu belgelenmi olmas artyla
tlm yksek frn crufu ve uucu kller imentoya katlarak daha geirimsiz beton elde edilebilecektir.
3. Donma/znme etkisine maruz (buz zc maddenin bulunduu veya bulunmad) beton elemanlar,
minimum C30/37 MPa beton snfnda ve XF4 evresel etki snfnda seilecektir.
Betonda hava srkleyici kimyasal katk kullanlmal ve betonun, yerletirmeden hemen nceki ortalama
hava ierii, hacimce en az % 4,5 olmaldr. Herhangi bir tek deney sonucunun verilen bu deney
sonularndan sapmas % 0,5den daha fazla olmamaldr.
4. Yer alt suyu ve zemin nedeniyle beton elemanlarnn, zararl kimyasal ortamlara maruz kalmas
szkonusu ise, temas suyu ve zemin incelenerek gerekli deneyler yaplacak (su iin: SO42- , pH , CO2
, NH4+, Mg2+), (zemin iin: SO42- ve asitlik) ve Tablo-308-22-b (Doal Zeminler ve Yer alt Sularndan
Kaynaklanan Kimyasal Etkiler iin Etki Snflarnn Snr Deerleri)deki XA etki snf belirlenip,
Tablo-308-23-b, Etki Snflarna Gre Projelendirmelerde Esas Alnacak Beton zellikleriden beton
snf ve zellikleri belirlenecektir. Baskn etkinin SO42den kaynaklanmas halinde slfatlara dayankl
imento kullanlacaktr.
Kaliteli beton, hem dayanm yksek hem de dayankll iyi olan betondur. Maruz kald evre etkilerine
kar betonun ngrlen ekonomik mrn hangi etkinlikte srdrebildii onun kalite dzeyi ile yakndan
ilgilidir.
Etki snflaryla ilgili artlar, dayankllkla ilgili performans esas alan tasarm metotlar kullanlarak
belirlenebilir ve donma/znme deneyinde betonun pullanmas gibi performansla ilgili gstergeler
308 / 29
KISIM 308
KISIM 308
kullanlarak tanmlanabilir. evreden kaynaklanan etkilere dayankl beton zellikleri, beton bileimi
iin deerlerin snrlandrlmas ve belirlenmi beton zellikleri yoluyla verilebilir. Beton zelliklerinin
belirlenmesinde beton yapnn planlanan kullanm mr dikkate alnmaldr.
Tablo-308-22-a ve Tablo-308-22-bde belirtilen etki snflarna gre Tablo-308-23-a ve Tablo-308-23bde ngrlen teknik kriterlerin dikkate alnmas ve sanat yaps betonlarna standart bir bakm artlarnn
uygulanmas halinde, en az 50 yl kullanm mrne sahip olaca ngrlmektedir. Daha uzun veya daha ksa
kullanm mrleri iin, daha hafif veya daha ar artlar geerli olabilir.
Tablo-308-22-a Etki Snflar
Snf Gsterimi
evrenin Tanm
X0
Donat veya gml metal ihtiva eden betonun, buz zc tuzlar da ihtiva eden, deniz suyu haricindeki
kaynaklardan gelen klorrleri ihtiva etmesi halinde etki, aada verilen ekilde snflandrlr.
Not Rutubet artlar hakknda bilgi, bu izelgenin 2. blmnde verilmitir.
XD 1
Orta derecede rutubetli
Trafik alanlar nedeniyle hava ile tanan

klorrlere maruz kalan beton yzeyler; zel
garajlar. Buz zc maddeler ieren dorudan
serpintilerden uzak olan kemer blmlerinde
donatl ve ngerilmeli beton yzeyler.
ok az buz zc etkisine maruz kalan yaplarn
blmleri
XD 2
Islak, ara sra kuru
Tuzlu su; Klorr ieren suya tamamen batrlm

donatl ve ngerilmeli beton yzeyler (b) Yzme
havuzlar, klorr ieren endstriyel sulara maruz
betonlar.
Dngl slak ve kuru
Buz zcler veya buz zcler ieren

serpintilerinden dorudan etkilenen donatl ve
ngerilmeli yzeyler (rnein duvarlar, kpr
ayaklar, tat yolundan 10 m ierdeki kolonlar,
korkuluk kemerleri ve tat yolu seviyesinden 1
m aada gml yaplar, demeler ve otopark
demeleri) (a)
Etki Snflarnn Meydana Gelebilecei Yerlere

Ait Bilgi Mahiyetinde rnekler
1. Korozyon veya zararl etki tehlikesi yok

Etki snf X0 donat veya gml metal iermeyen bileenler iin hibir zararl etkinin olmad evrelerde
kullanlabilir.
Donat veya gml metal
bulunmayan
beton: Donma-zlme, anma ve
kimyasal etkiler haricindeki btn
evresel etkiler.
Tablo-308-22-a Etki Snflar (Devam)

3. Deniz Suyu Haricindeki Klorrlerin Sebep Olduu Korozyon(a)
Donatsz ve donma-zlme etkilerine maruz

kalmayan temel betonlar; donatsz iyap
elemanlar.
XD 3
2. Karbonatlamann sebep olduu korozyon

Donat veya gml metal ihtiva eden betonun hava ve nem etkisine maruz kalmas halinde etki, aada verilen
ekilde snflandrlr.
Not- Burada nem artlar, donat veya dier gml metali saran beton rt tabakas ierisindeki artlardr.Ancak
ou durumda beton rt tabakas artlarnn betonun ierisinde bulunduu evre artlarn yanstt kabul
edilir. Bu durumda evre artlarnn snflandrlmas yeterli olabilir. Beton ve ierisinde bulunduu evre(ortam)
arasnda geirimsiz tabaka varsa bu artlar geerli olmayabilir
XC 1
XC 2
XC 3
XC 4
308 / 30
Kuru veya srekli slak
Islak, ara sra kuru
ok dk rutubetli havaya sahip ortamdaki

donatl beton.
Srekli olarak, zararl etkisi olmayan su
ierisindeki beton.
Su ile uzun sreli temas eden beton bileenler
Su depolar, ou temeller (zararl etkisi olmayan
toprak ierisine tamamen gmlm donatl ve
ngerilmeli beton)
Orta derecede rutubetli
Orta derecede veya yksek rutubetli havaya sahip

binalarn i ksmlarndaki betonlar ve yamurdan
korunmu, akta bulunan betonlar(sundurma
tipi binalar, ticari mutfaklar, banyolar, amar
odalar, ierdeki yzme havuzlarnn rutubetli
odalar, zeminler)
Dngl slak ve kuru
Yamura maruz kalan tm harici beton

elemanlar.

4. Deniz Suyundan Kaynaklanan Klorrlerin Sebep Olduu Korozyon

Donat veya gml metal ihtiva eden betonun deniz suyunda bulunan klorrlere veya deniz suyundan kaynaklanan
tuz tayan hava ile temas etmesi halinde etki, aada verilen ekilde snflandrlr.
XS 1
Hava ile tanan tuzlara maruz,

fakat deniz suyu ile dorudan temas
etmeyen.
Sahilde veya sahile yakn yerde bulunan beton

yaplar.
XS 2
Srekli olarak su ierisinde.
Tamamen daldrlm ve doygun kalan donatl ve

ngerilmeli beton; rnein deniz suyunun altnda
kalan beton.
XS 3
Gelgit dalga ve serpinti blgeleri.
Yksek gelgit blgelerinde amurlu ve pskrtme

blgelerinde iskele duvarlar gibi donatl ve
ngerilmeli beton bileenler.
5. Buz zc Maddenin de Bulunduu veya Bulunmad Donma/zlme Etkisi

Betonun, etkili donma/zlme dnglerine, slak durumda maruz kalmas halinde etki, aada verilen ekilde
snflandrlr.
Buz zc madde iermeyen suyla
orta derecede doygun.
Tm d yap elemanlar.
XF 2
Buz zc madde ieren suyla orta

derecede doygun.
Trafiin olduu alanlarda serpinti ve srama yolu

ile temas eden XF4 snfndan farkl olarak buz
zc maddeler ieren sulara maruz beton
bileenler, deniz suyunun serpintilerine maruz
beton yaplar.
XF 3
Buz zc madde iermeyen suyla

yksek derecede doygun.
Ak su depolar; gelgit etkisi altndaki tuz

iermeyen suya maruz beton bileenler.
XF 4
Buz zc madde ieren su veya

deniz suyu ile yksek derecede
doygun.
Buz zc maddelere maruz yol ve kpr

kaplamalar, buz zc tuz ihtiva eden su
serpintisine dorudan ve donma etkisine maruz
beton yzeyler, deniz yaplarnn dalga etkisi
altndaki donmaya maruz blgeleri.
XF 1

308 / 31
KISIM 308
KISIM 308

Nem koulu, demir veya dier gml metal bulunan betonun paspayndaki nemle ilikilidir, fakat birok
durumda, beton paspayndaki koullar evreden kaynakl koul olarak deerlendirilebilir. Eer beton ile evresi
arasnda bir bariyer varsa, byle bir etki sz konusu olmaz.
(b)
Bir yzeyi klorr ieren suya batrlm, dier yzeyi ise havaya maruz kalan donatl ve ngerilmeli beton
elemanlar potansiyel olarak daha ciddi koul altndadr. zellikle de kuru tarafn yksek ortam ssna maruz
kald durumlarda sz konusu koul daha da iddetlidir. Karlalacak muhtemel koullara uygun bir artname
gelitirmek iin, gerekli grldnde, uzman tavsiyesine bavurulmaldr.
Sk sk veya daha uzun sreyle

rutubetli ortamlara maruz beton.
Yamur, yzey suyu, zemin rutubeti vb. etkilere

maruz kalan korumasz d yap bileenleri,
endstriyel veya ticari binalarda bulunan slak
meknlar, i mekan yzme havuzlar, amar
odalar ve slak odalar gibi % 80den daha
fazla rutubete sahip ortamlarda kullanlan yap
bileenleri, sk sk ilenme noktasnn altndaki
scaklklara maruz yap elemanlar (baca delikleri,
s aktarm merkezleri, hayvan ahrlar vb.), en
kk boyutu 0,8 m olan ktle betonu elemanlar
(herhangi bir rutubeti dikkate almadan)
XWA
XWF snfndaki artlara ilave olarak

betonun, ayn artlara alkalilerin de
bulunduu ekilde maruz kalmas
Deniz suyu ile temas halindeki yap bileenleri,

herhangi ilave dinamik yke maruz olmayan,
ancak buz zc tuzlarla temas eden yap
bileenleri (deniz suyunun arpt blgeler,
otopark zeminleri ve park iin ayrlm zel
alan), alkalilerle temas halindeki endstriyel veya
tarmsal yaplarda kullanlan yap bileenleri (sv
gbre konteyneri gibi)
XWS
Yksek dinamik yklerin olduu ve

alkalilerin dorudan etki ettii
ortamdaki beton
Deniz suyu ile temas halinde ve yksek dinamik

yklere maruz beton bileenler (beton yol
yzeyleri veya demeleri gibi)
(a)
XWF
6. Betonun Kimyasal Etkilere maruz kalmas.

Betonun, Tablo-308-22-bde verilen tabii zeminler ve yer alt sularndan kaynaklanan zararl kimyasal etkilere
maruz kalmas durumunda etki, aada verilen ekilde snflandrlr. Deniz suyu, corafik blgeye gre
snflandrlr, bu nedenle betonun kullanlaca yerde geerli snflandrma uygulanr
Not: XA3 etki snfnda veya Tablo-308-22-bde geerli etki snfnn tayini iin zel alma yaplmasna gerek
duyulabilir. Tablo-308-22-bde verilen snr deerlerin dndaki deerler, dier zararl kimyasal maddeler,
kimyasal maddelerle kirlenmi zemin veya su, Tablo-308-22-bde verilen kimyasallarla birlikte yksek hzda
akan su bulunmas
XA1
Tablo-19 bye gre az zararl kimyasal Atk su artma tesislerinde bulunan depolar, sv
ortam.
gbre konteynerleri.
XA2
Tablo-19 bye gre orta zararl

kimyasal ortam.
Deniz suyu ile temas halindeki beton bileenler,

zararl zeminler zerindeki beton bileenler.
XA 3
Tablo-19 bye gre ok zararl

kimyasal ortam.
Endstriyel atk su artma tesisleri, hayvan

besleme Yemlikleri, baca gaz artma ile soutma
kuleleri.
7. Mekanik Anma Etkisi:

Beton kullanm esnasnda nemli derecede mekanik kullanma maruz kalacaksa, etki snf aadaki gibi
verilmelidir.
XM1
XM2
XM3
Orta derecede anma
zerinde, ime lastikli aralarn hareket ettii

tayc zeminler veya yzeyi sertletirilmi
sanayi tesisine ait zeminler.
nemli derecede anma
ime ya da tam kauuk lastik donanml

forkliftler tarafndan kullanlan tayc zeminler
ya da yzey sertletiricili sanayi zeminleri.
ok yksek derecede anma
Elastomer lastik ya da elik tekerlek donanml

forkliftler tarafndan kullanlan tayc zeminler
ya da yzey sertletiricili sanayi zeminleri, sk
sk zincirli aralar tarafndan kullanlan akl ta
srkleyen sularda bulunan beton su yaplarnda.
8. Alkali silika reaksiyonu etkisi ile betonun tahribat

Betonda alkali silika reaksiyonunun oluabilecei ortamlarda etki, aada verilen ekilde snflandrlr.
XWO
Normal kr ileminin ardndan ok

ksa
sreyle rutubetli kalma dnda,
kullanm boyunca byk lde kuru
kalan beton.
Bina iinde kullanlan yap bileenleri, yamur,

yzey suyu, zemin rutubeti vb. etkenler ile temas
halinde olmayan ve/veya bal nemi % 80den
daha fazla olan ortam artlarna srekli olmayan
ekilde maruz kalan bina dnda kullanlan yap
bileenleri.
Tablo-308-22-b Doal Zeminler ve Yeralt Sularndan Kaynaklanan Kimyasal Etkiler

iin Etki Snflarnn Snr Deerleri
Zararl kimyasal ortamlarn aada verilen snflamas, doal zemin ve yeralt suyunun 5 0C ila 25 0C arasnda
scakla sahip olmas ve su ak hznn durguna yakn derecede yava olmas esas alnarak yaplmtr.
Kimyasal zellie ait en baskn herhangi tek deer, snr belirler. ki veya daha fazla zararl kimyasal zelliin ayn
snf belirlemesi durumunda evre, bir sonraki daha yksek snfa dahil olarak alnmaldr. Ancak bu zel durum
iin yaplan almann bir st snf semenin gerekli olmadn gstermesi durumunda bu ilem uygulanmaz.
Kimyasal
zellik
Yeralt suyu
Referans Deney
Metodu
XA 1
XA 2
XA 3
(SO4)-2 mg/L
EN 196-2
200 ve 600
> 600 ve 3.000
> 3.000 ve 6.000
pH
CO2 mg/L
(zararl etkiye
sahip)
ISO 4316
6,5 ve 5,5
< 5,5 ve 4,5
< 4,5 ve 4,0
prEN 13577:1999
15 ve 40
> 40 ve 100
> 100den doygun

hale gelinceye kadar
ISO 7150-1 veya

ISO 7150-2
15 ve 30
> 30 ve 60
> 60 ve 100
ISO 7980
300 ve 1.000
> 1.000 ve 3.000
> 3.000den doygun

hale gelinceye kadar
(SO4)-2 mg/
kg(a) (Toplam)
EN 196-2 (b)
2.000 ve 3.000 (c)
>3.000 (c) ve 12.000
>12.000 ve 24.000
Asitlik mL/kg
DIN 4030-2
(NH4)+ mg/L
Mg+2
mg/L
Zemin
> 200 Baumann Gully
Uygulamada dikkate alnmaz.
Geirgenlii (Permeabilitesi) 10 m/sden daha dk olan kil zeminler bir aa snfa geirilebilirler.
Deney metodunda, (SO4)-2n HCL ile ekstraksiyonu tarif edilmitir; alternatif olarak, betonun
kullanlaca yerde yaplyorsa, su ile aa karma metodu da kullanlabilir.
(c)
Islanma kuruma dngleri veya kapiler emme nedeniyle, betonda slfat iyonu birikimi tehlikesi olan
yerlerde 3.000 mg/kg olan snr 2.000 mg/kga indirilir.
(a)
-5
(b)
308 / 32


308 / 33
KISIM 308
KISIM 308
Alkali ile znebilen silika ierdii bilinen veya belirli miktarda reaktif silis ierdii bilinen agrega,
betonda aadaki deerlendirmelere gre kullanlmaldr.
1. TS 10088 EN 932-3gre detayl petrografik muayenede, agregann mineral bileiminde alkali silika
reaksiyonuna neden olabilecek zararl bir minerale rastlanlmamsa, herhangi bir nlem almaya
gerek yoktur. Agregada Tablo-308-24de verilen alkali silika reaksiyonuna neden olabilecek bir
mineral tespit edildiinde veya petrografik muayenenin yaplamad durumlarda agrega ile ilgili
daha ileri aratrma iin aadaki ilemler takip edilmelidir.
Tablo-308-24 Betonda Zararl Mertebede Genlemeye Sebep Olabilecek Mineraller, Kayalar ve
Maddeler
Mineraller
Opal, Tridimit, Kristobalit, Kalsedon, kriptokristalin, mikrokristalin veya cams kuvars,
ri taneli kuvars (youn ekilde paralanm, granle olmu ve basnca maruz kalm veya ikincil kapanmlarla
zengin)
Asidik (Silisli), ara bileimli (ntr) ve bazik volkanik camlar, damar kuvars
Kayalar
Kaya
Volkanik
Metamorfik
Granodiyorit, arnokit, granit
Basnca maruz kalm kuvars; mikrokristalin kuvars
Pumis (snger ta), riyolit, andezit, dasit,

latit, perlit, obsidiyen, volkanik tf
Silisli veya ara bileimli (ntr) silisce zengin

volkanik camlar; devitrifiye camlar; tridimit
Bazalt
Kalsedon, kristobalit, palagonit, bazik volkanik

camlar
Gnays, ist
Basnca maruz kalm kuvars; mikrokristalin kuvars
Kuvarsit
Basnca maruz kalm ve mikrokristal kuvars; rt
Hornfels, fillit, arjillit
Basnca maruz kalm kuvars; mikrokristalin

-kriptokristaklin kuvars
Kumta
Grovak
Siltta
eyl
Sedimanter
Reaktif Bileen
Tillit
rt
akmakta
2. Agregann, az miktarda da olsa zararl mineraller ierdii tespit edildiinde, varsa daha nceki deneysel
verilerinden veya arazi tecrbelerinden yararlanlmaldr. Bu tr veriler yok ise agrega, ncelikle TS
2517ye gre deneye tabi tutulmaldr. Bu deney sonucuna gre zararsz blgede kan agregalar
byk olaslkla betonda zararl reaksiyona neden olmaz ve zararsz kabul edilir. Zararl blgede
bulunan agregalarn ise betonda zararl alkali silika reaksiyonuna neden olabilecei kabul edilir.
3. Agrega, TS 2517ye gre zararl blgede bulunduunda, betonda alkali silika reaksiyonuna sebep
olaca kabul edilir veya herhangi bir ilave nlem alnmadan nce hzlandrlm har ubuklar
yntemi ile (CANADA CSA23.2-25A veya ASTM C1260) ve dier beton deneylerine bavurularak
deney sonular, alkali silika reaksiyonu bakmndan deerlendirilir.
4. Zararl agrega ierdii belirlenen normal betonlarda, tm bileenlerden gelen toplam alkali ierii 3,0
kg/m3 deerini amamaldr.
5. Beton yaplar iin Alkali-Silika Reaksiyonunu (ASR) en aza indirmek zere, ilgili standartlara uygun
bir puzolanik malzeme seilmelidir. Hangi oranda puzolanik malzemenin ASRyi en aza indirdii
veya nleyecei yaplacak olan har ve beton deneyleri ile belirlenmelidir.
6. Yksek dayanml beton imalatnda sadece, alkali ynnden reaktif olmad kesin bilinen agregalar
kullanlmaldr.
Basnca maruz kalm ve mikrokristalin kuvars; rt

opal
Basnca maruz kalm ve mikrokristalin kriptokristalin kuvars
Basnca maruz kalm ve mikrokristalin kriptokristalin kuvars; opal
Basnca maruz kalm ve mikrokristalin kriptokristalin kuvars; opal
Kristokristalin kuvars; kalsedon; opal
Diyatomit
Opal; kriptokristalin kuvars
Killi dolomitik kireta ve kalsitik

dolomit kuvars ieren killi kalsitik
dolomit
Dolomit; kil minarelleri didolomitizasyona maruz

kalm
Dier Maddeler
Sentetik cam, silika jeli
308 / 34


308 / 35
KISIM 308
KISIM 308
Tablo-308-23-a Etki Snflarna Gre Projelendirmelerde Esas Alnacak Beton zellikleri
Tablo-308-23-b Etki Snflarna Gre Projelendirmelerde Esas Alnacak Beton zellikleri
Sadece donat veya gml metal iermeyen betonlar iindir.
Hafif betona uygulanmaz.
Agrega en byk tane bykl 63 mm olan betonlar iin imento dozaj 30 kg/m3 azaltlabilir.
Dayanm kazanma hz daha yava betonlar iin bir snf alt uygulanr (r < 0,30 olduunda). Bu durumda,
snflama iin basn dayanm 28 gnlk numunelerde belirlenir.
e
Betonun, yerletirmeden hemen nceki ortalama hava ierii; agrega en byk tane bykl 8 mm olan
betonlar iin hacimce en az % 5,5, agrega en byk tane bykl 16 mm olan betonlar iin hacimce en az
% 4,5, agrega en byk tane bykl 32 mm olan betonlar iin hacimce en az % 4, agrega en byk tane
bykl 63 mm olan betonlar iin hacimce en az % 3,5 olmaldr. Herhangi bir tek deney sonucunun verilen
bu deney sonularndan sapmas % 0,5ten daha fazla olmamaldr.
ekil-308-5 Normal Betonlarda ASR Riskinin Deerlendirilmesi in lem
f
En az imento miktar ve su/imento orannn hesaplanmasnda, imentoya eklenecek, balayc mineral katk
olarak sadece uucu kl dikkate alnr.
Dier tip II mineral katklar bu hesaplamada dikkate alnmaz. Betonda, uucu kl ve silisin birlikte kullanlmas
durumunda hesaplamada uucu kl dikkate alnmaz.
g
308 / 36

TS 706 EN 12620ye uygun agrega kullanlmaldr.

308 / 37
KISIM 308
KISIM 308
Tablo-308-23-b Etki Snflarna Gre Projelendirmelerde Esas Alnacak Beton zellikleri (Devam)
h
Tablo-308-25-b Farkl evresel Etki Snflarna Maruz Betonlar iin Kullanlmas nerilen imento
Tipleri a
Yksek dayanml beton dnda maksimum imento miktar 360 kg/m3 olmaldr.
i
Su/imento oran 0,40dan daha kk olan nemli toprak kvamndaki betona hava srklenmesine gerek
yoktur.
j
Yzeydeki suyun vakumla ekilmesi ve yzeyin tesviyesi gibi.
NOT:
1. Bu tablodaki deerler, yapnn 50 yl kullanm mrne sahip olaca esas alnarak belirlenmitir.
2. Bu tablodaki deerler TS EN 197-1e uygun CEM I tipi imento ve (16-32) mm arasnda agrega, en byk anma
tane byklne sahip agrega ile yaplm betonlarda geerlidir.
3. En kk dayanm snflar, su/imento oran ile 32,5 MPa dayanm snfna sahip imento ile yaplm
betonun dayanm snf arasndaki iliki kullanlarak belirlenmitir. 32,5 MPa imento yerine 42,5 MPa dayanm
snfna sahip imento kullanlmas halinde, imento miktar 40 kg azaltlabilir.
Tablo-308-25-a Farkl evresel Etki Snflarna Maruz Betonlar iin Kullanlmas nerilen imento
Tipleri a
Tablo-308-25-c Farkl evresel Etki Snflarna Maruz Betonlar iin Kullanlmas nerilen imento
Tipleri a
a) Bu izelgede kullanlmas nerilmeyen imento, taraflar arasnda uzlama olmas durumunda kullanlabilir
b) Dayanm snf 42.5 veya dayanm snf 32.5 R ve ktlece % 50 tlm yksek frn crufu
c) CEM III/B snf imento sadece aadaki deniz yaplar uygulamalarnda, su/imento oran 0.45, dayanm
snf en az C35/45 ve imento dozaj c 340 kg/m3 ise kullanlabilir
d) XA1 etki snfna kyasla daha ciddi kimyasal etkiye maruz betonlarda, deniz suyu dndaki slfat etkisi iin
yksek oranda slfata dayankl imento kullanlmaldr. Alternatif olarak, slfat ierii en fazla 1.500 mg/L olan
zararl etkiye sahip sular iin slfata dayankl imento yerine uucu kl ve imento karm kullanlabilir
e) erisine belli oranda mineral katk ilave edilmi imentolar daha iyi performans verebilir. ana bileenli
CEM-II-M tip imentosu iin Tablo-308-25-bye ve CEM-IV ve CEM-V imentolar ve iki veya ana bileen
iin Tablo-308-25-cye baklmaldr
f) Bu tip uygulamalarda, puzolanik imentolar performanslarn kantlayan yeterli veri bulunmamasndan dolay
kullanlmamaldr
g) TS 25e uygun tras ihtiva eden, tras oran en fazla % 40 olan trasl imento
h) Trasn ana bileen olduu trasl imentolara uygulanr
i) Beton imalatnda kullanlan balaycnn uucu kl ihtiva etmesi durumunda, uucu kl TS EN 450ye uygun
olmal ve kzdrma kayb % 5i amamaldr
308 / 38


308 / 39
KISIM 308
KISIM 308
308.06 Beton Kalitesinin Denetlenmesi
308.06.02.01 Dayanm Gelimesi
Beton kalitesinin denetimi, kontrol mhendisi tarafndan projede ngrlen koullar gerekletirebilecek
ekilde ve zenle yaplmaldr. yerinde, deiik imalatlarn yapm tarihlerini ve yapm artlarn gsteren
gnlk defter tutulmaldr.
Kr sresini belirlemek iin, beton dayanm gelimesi, Tablo-308-27e gre veya 20 C scaklkta 2 gn ile
28 gn arasnda dayanm geliim erisinin izilmesiyle salanabilir.
Tablo-308-27 Betonun 20C Scaklktaki Dayanm Gelimesi
Bu defterde karmda kullanlan agrega ve agregada olan deiimler, su / imento oran ve betonun kalitesi
ile ilgili olarak taze beton iin izin verilen kme (kvam) deerleri, agregann doal su ierii, numune alma,
don olay, tarih, sre ve izleme saatleri ve gnlk scaklk belirtilmelidir. Gnlk imalat defteri, kontrollk
tekilatnn her istediinde gsterilmelidir.
Dayanm Gelimesi
Hzl
308.06.01 Kalite Kontrol Numunelerinin Alnmas

Yapmn devam ettii sre ierisinde kullanlan betonun, projesinde belirtilen nitelii salayp salamadnn
kontrolu maksad ile dare tarafndan en az 9 adet 150 x 300 mm silindir veya 150 mm ebatlarnda kp
numuneler alnacaktr.
Tahini Dayanm Oran

fcm.2 / fcm.28
0,5
Orta
0,3
< 0,5
Yava
0,15
< 0,3
ok Yava
< 0,15
Dayanm gelimesinin gstergesi olan dayanm oran, 2 gnlk ortalama basn dayanmnn (fcm,2) 28 gnlk
ortalama basn dayanmna (fcm,28) orandr. Bu dayanmlar balang deneyleriyle belirlenebilir.
Betonlarn proje karakteristik dayanmlarnn salanp salanmadnn kontrol 28 gnlk numunelerin

basn dayanmlar ile belirlenecektir.
308.06.02.02 Sertlemesinin Takibi ve Kontrol
Hazrlanacak silindir veya kp numuneler, ayr ayr harmanlardan rastgele seilerek, betonu temsil edecek
ekilde her beton grubundan TS EN 12350-1e uygun olarak Tablo-308-26da belirtilen sklkta ve miktarda
alnmaldr.
Betonun yapdaki dayanm geliiminin tahminini, olgunluk ynteminden yararlanarak yapmak da

mmkndr. Olgunluk yntemi yoluyla yapdaki (yerindeki) beton dayanmnn tahmin edilmesiyle, kalp
sklmesi ve tekrar kalbn hazrlanmas, tendonlarn art germe ilemi, souk havada koruma nlemlerinin
sonlandrlmas ve yollarn trafie almas gibi kritik ilemlerin balatlmasna izin verilebilir.
Tablo-308-21 Beton Numune Alma Skl ve Numune Miktar

MALATIN
YAPI TP
Kpr, Viyadk, Menfez ve stinat Duvar vb. sanat
yaplarnn ayr ayr dklen her bir yap elemanna ait
betondan (temel, elevasyon, balk kirii, tabliye vb.)
ayr ayr numuneler alnacak
50 m e kadar
3
1 seri (en az 9 adet) numune

alnacak
Tnel Kaplama Betonu
50 m3ten sonraki
Her 100 m3de 1 seri
(en az 9 adet) numune
alnacak
Bu maksatla takip edilen sre TS 13508 standardnda belirtilen esaslara uygun olmaldr. Bu yntem, beton
karmnn laboratuvar ortamndaki dayanm-olgunluk ilikisinin ve yapdaki betonun llmek istenen
zamana kadarki scaklk deerlerinin belirlenerek kayt altna alnmasn gerektirir.
Olgunluk yntemine gre betonun dayanmn tahmin etmede beton scakln zamann bir fonksiyonu olarak
izleyerek kaydeden ve buna bal olarak olgunluk indeksini hesaplayan bir cihaza gereksinim vardr. Bu
amala beton kalba yerletirilmeden nce veya beton taze halde iken scaklk sensrleri dorudan betonun
iine ve yapsal gerekler ve maruz kalacaklar ortam artlar asndan kritik olan blgelere yerletirilmelidir.
Sensrler, olgunluk lm cihazna ve scaklk kayt cihazna balanarak lmler alnmaya balanr. Cihaz,
aadaki bant vastasyla arlkl olgunluu hesaplamaktadr:
Not-1 Beton retimlerine 7 gnden daha fazla ara verildiinde (Bu ksmdan daha nce numune alnp testi
yaplm olsa dahi) yeni retilen beton grubu iin 3 numune alnacaktr
Not-2 Numune alma ileminin tm imalata yaylmas iin her 25 m3lk beton ksm iin en ok 3 adet numune
alnacaktr
10 C(0.1 T -1.245 ) C(-2.245 T )

ln C
Burada;
Rg: 1 saatlik srede hesaplanan arlkl olgunluk (saat olarak),
308.06.02 Sertleme Kontrol Numunelerinin Alnmas

Sertleme deneyinin amac, yapdaki betonun belirli bir anda muhtemel mukavemeti hakknda bilgi edinmek,
kalp, iskele alma srelerini ve yapnn hizmete ne zaman alacan ve beton koruma ynteminin yeterli
olup olmadn belirlemektir. Numuneler beton imali esnasnda dare elemanlar tarafndan alnr. Sertleme
kontrol numuneleri en az 3 adet numuneden olumaldr. Numunelerin alnmas ve kalplara doldurulmas TS
EN 12350-1 standardnda belirtilen esaslara uygun ekilde yaplacaktr. Yapda kullanlan betondan alnan
150/300 mm ebatlarndaki silindir veya 150 mmlik kp numuneler, yapnn yanna konularak ve yap betonu
ile ayn koruma artlarna tabi tutularak basn deneyine kadar bekletilirler.
308 / 40
Rg =

T:
lgili saatteki ortalama beton scakl (C olarak),
C:
Kullanlan balayc malzemenin C deeridir.
C deeri kullanlan balaycnn zelliklerine bal olup ilgili standart TS 13508, Ek C blmnde belirtildii
gibi tespit edilir.
Yntem, beton karmnn potansiyel dayanmn gsteren dier yntemlerle desteklenmelidir.

308 / 41
KISIM 308
KISIM 308
308.06.03 Basn Dayanm Deneyinin Yaplmas

Basn dayanm deneyi, TS EN 12390-1 standardnda belirtilen artlara uygun olacak ekilde 150/300 mm
ebatlarnda silindir veya 150 mm kenar uzunluuna sahip kp numunelere yaplan deneylerle gerekletirilir.
Taze betondan TS EN 12350-1 standardna uygun ekilde alnan numuneler TS EN 12390-2 standardnda
belirtilen esaslara uygun olarak hazrlanp kr uygulandktan sonra TS EN 12390-3 standardnda belirtilen
esaslara gre basn dayanm deneyine tabi tutulur.
308.06.04 antiyede Kalite Kontrol
Kontrol mhendisi, gerekli grd durumlarda yerindeki betonun dayanmnn belirlenmesini isteyebilir. Bu
denetim, yapya zarar vermeyecek yerlerden alnacak karot rnekleriyle ve tahribatsz deneme yntemleriyle
(yzey sertlii, ses hz vb.) gerekletirilebilir. Tahribatsz yntemlerle denetlemede, o betona zg
korelasyonun belirlenmesi zorunludur.
Sertleme deneyi yaplmas gereken durumlarda, alnacak numuneler antiye koullarnda saklanacak ve
test edilecektir. En az 3 numuneden olumas gereken sertleme deneyinin amac, beton bakmnn ve beton
saklama ynteminin yeterli olup olmadnn denetlenmesi ve kalp alma sresinin belirlenmesidir.
308.06.04.02 Sertlemi Yap Elemanlarnda Basn Dayanm Kontrol
308.06.04.01 Taze Betonda Kalite Kontrol

antiye betonlar, onaylanan beton karm formlne gre istenilen dayanmlar, kme (slump), younluk
ve hava yzdesinin tayini deneylerinin uygunluu ynnden kontrol edilecektir. Basn dayanm kontrol
Ksm 308.06.03de belirtilen esaslara gre yaplan basn dayanm deneyi ile belirlenir. Beton karmnn
kvam, TS EN 12350-2 standardna gre antiye sahasnda kalba konulmadan nce ve zaman zaman da
santraldeki retim yerinde kme (slump) deneyi ile kontrol edilecektir. Taze betona hava srkleyici katk
maddesi konulmas halinde, betonda oluan hava miktarnn tayini TS EN 12350-7 standardna gre zaman
zaman kontrol edilecek ve bu deerin tespit edilen hava boluu orann amamas salanacaktr. Taze
betondaki younluk kontrol, TS EN 12350-6 standardna gre zaman zaman kontrol edilecektir. Kontrol
mhendisi, antiye koullarnda korunarak bekletilen rnekler zerinde sertleme deneylerinin yaplmasn
isteyebilir. Bu deneyler; Ksm 308.06.02de belirtildii ekilde alnan numuneler zerinde yaplr. Nitelik
denetimi amacyla, deney sonularnn deerlendirilmesinde, betonun kabul edilebilmesi iin; numuneler
Ksm 308.06.01de belirtilen esaslara uygun ekilde alnmal ve basn dayanmlar aada verilen Betonda
Nitelik Denetimi ve Kabul Koullar kriterlerini salamaldr.
Betonda Nitelik Denetimi ve Kabul Koullar
308.06.04.02.01 Sertlemi Yap Elemanlarndan Karot Numune Alnmas ve Alnan Karot

Numunelerinin Dayanmlarnn Deerlendirilmesi:
Yapm srasnda alnm olan beton numunelerin mukavemetinin yetersiz olduunun anlalmas halinde,
herhangi bir sebepten ileri gelen pheli hallerde (betonun grn, beton tabancas veya dier tahribatsz
metotlarla yaplan kontroller gibi) veya kontrol mhendisinin gerekli grd durumlarda dare, beton karot
numuneleri alr veya alnmasn ister. Numunelerin alnaca yap ksm ve yeri dare tarafndan bir tutanakla
belirlenir. Alnacak karot says, adetten az olmamak artyla dare tarafndan tespit edilir.
Karotlar, TS EN 12504-1e gre alnmal, incelenmeli ve hazrlandktan sonra TS EN 12390-3e gre deneye
tabi tutulmaldr.
Yapdaki basn dayanmnn deerlendirilmesinde, yapnn rutubet durumu dikkate alnmaldr. Yap veya
ndkml beton bileenin slak durumda olduu hallerde, alnan karot da benzer artlara sahip olarak
doygun durumda, yap veya ndkml beton bileenin kuru durumda olduu hallerde, alnan karot da benzer
artlara sahip olarak kuru durumda deneye tabi tutulmaldr.
antiyede betonun basn dayanm, TS EN 12350-1de tanmlanan biimde bakm yaplm numuneler
zerinde yaplan nitelik deneyleri ile belirlenir. Gerektiinde kontrol mhendisi, antiye koullarnda
saklanm rnekler zerinde yaplacak sertleme deneyleri de isteyebilir. Bu deneyler 150x300 mm standart
silindirler zerinde yaplr. Zorunlu durumlarda, kp numuneler de kullanlabilir. Deerlendirmede her biri 3
silindirden (veya kpten) oluan gruplar esas alnr. Nitelik denetimi amacyla, her retim biriminden en az
bir grup (3 numune) deney eleman alnmas zorunludur. retim birimi, ayn hesap dayanm istenen ve ayn
gereler ayn oranda kullanlan betondan oluur. Ayrca, bir birim, ayn gnde dklm ve 100 m3 veya 450
m2 alan aamaz. Bir ite, en az 3 grup (9 numune) alnmas gereklidir. Grubu oluturan numuneler, standart
koullarda saklandktan sonra bunlara basn deneyi uygulanr.
Aksi bir artn belirtilmedii genel durumda ve uygulanmasnn elverili olmad haller dnda karotlar,
deneyden en az 3 gn ncesinden itibaren laboratuvar ortam artlarnda tutulmal ve kuru olarak deneye tabi
tutulmaldr.
Numunelerin her biri ayr betoniyer dkmnden veya transmikserden alnr. Ayn betoniyer dkmnden
birden fazla numune alnrsa, bunlar tek numune saylr ve deerlendirmede ortalamalar dikkate alnr.
b. Anma ap en az 100 mm ve en fazla 150 mm olan ve uzunluk/ap oran 2ye eit olan karotlarn deneye
tabi tutulmasyla elde edilen dayanm deerleri, ayn artlarda oluturulan ve kre tabi tutulan, ap
150 mm ve uzunluu 300 mmlik silindir numune dayanmna eittir.
Hazr beton kullanldnda, retim yerinde alnan numunelere ek olarak, antiyede de yukarda tanmlanan
biimde ve sayda numuneler alnmaldr. Deerlendirmede antiyede alnan numuneler temel alnmaldr.
Alnan er silindirik gruplar, aln srasna gre, G1, G2, G3,.Gn biiminde adlandrlmal ve her grubun
basn dayanm ortalamas belirlenmelidir.
Birbiri ardndan gelen er grupluk partilerin her biri, P1(G1,G2,G3), P2(G2,G3,G4), P3(G3,G4,G5), . . .Pn-2,
aada belirtilen iki koulu birden salamyorsa, beton kabul edilmeyecektir.
1. Her parti ortalamas, fcm fck + 1,0 MPa
2. Her partide en kk grup ortalamas, fcmin fck 3,0 MPa
308 / 42
Yapdaki beton basn dayanmnn, karot kullanlarak tayin edilmesi halinde, aada verilenler dikkate
alnmaldr:
a. Uzunluu ve anma ap birbirine eit ve 100 mm olan karotlarn deneye tabi tutulmasyla bulunan
dayanm deerleri, ayn artlarda oluturulan ve kre tabi tutulan 150 mmlik kp numune dayanmna
eittir.
c. aplar 50 mmden balayarak 150 mmye kadar kan ve yukarda verilenlerden farkl uzunluk/
ap oranlarna sahip karotlardan elde edilen deney sonularnn dntrlmesinde, uygunluu
kantlanm dntrme katsaylar esas alnmaldr.
Beton Uygunluunun, Standart Deneylere Gre pheli Olduu Durumdaki Deerlendirme:
Yapdan karot numunelerinin alnaca yerlerin belirlenmesi, numunelerin alnmas, deneylerinin yaplmas
ve deneyler sonucunda yapnn deerlendirilmesi ii, dare tarafndan oluturulacak bir komisyon tarafndan
yaplacak ve tutanak altna alnacaktr.
Standart deney numunelerinden elde edilen basn dayanmnn uygun olmamas halinde, yapsal yeterliliin
deerlendirilmesi TS EN 13791 standardna gre yaplacaktr.


308 / 43
KISIM 308
KISIM 308
1. En az 15 adet karot alnan, ok sayda beton harman kullanlarak imal edilmi deney blgesi iin aada
verilen artlar salanmas halinde, blgedeki betonun yeterli dayanma sahip olduu kabul edilir.
NOT:
1. Tabloda ortalama basn dayanm kriterleri, standart sapma (s) deeri 2,7 alnarak hesaplanmtr. Ancak en
az 15 adet karot deney sonucundan standart sapma (s) deeri bulunmal ve fm(n),is minimum ortalama basn
dayanm kriterleri hesaplanmaldr.
2. Projesinde dayanm sonucu; 150 x 300 mm silindir numunesi olarak verildii durumda, yap elemanndan karot
alrken eitli nedenlerle her zaman boy/ap oran 2 olacak ekilde karot alnamamaktadr. Bu gibi durumlarda
Beton Karm Oranlar Tayin Rehberinde yer alan dzeltme faktrleri kullanlarak deerlendirmeler
yaplacaktr.
fm(n),is 0,85 *( fck + 1,48 * s)

fis, en dk 0,85 *( fck 4)
fm(n),is
n adet yerinde basn dayanmnn ortalamas,
fis, en dk
Yapdaki basn dayanmlarndan en d,
(s)
Deney sonularnn standart sapmas.
2. Alternatif olarak, iki taraf (dare ve yklenici) arasnda mutabakat salanmas kouluyla, en az 15 adet
dolayl deney sonucunun (geri srama deeri, ekip karma kuvveti veya ultrases gei hznn llmesi)
ve deney alanlarndan alnm, en dk dayanm salayan iki adet karot sonucunun bulunmas ve bu iki
karot sonucundan en knn aadaki art salamas artyla, blgedeki betonun yeterli dayanma
sahip olduu kabul edilir.
fis, en dk 0,85* ( fck 4)
3. Bir veya birka beton harmannn kullanld kk bir blgede dare, deneyimlerine dayanarak karot
alnacak iki blgeyi belirler ve alnan bu karotlardan elde edilen en kk dayanmn, aada verilen art
salamas halinde, blgedeki betonun yeterli dayanma sahip olduu kabul edilir.
Tablo-308-28 Sertlemi Betondan Alnan Karotlarn Deerlendirilmesi
BETON
SINIFI
SLNDR
BASIN
DAYANIMI
N / mm2
f c sil
EN KK
KAROT BASIN
DAYANIMI
N / mm2
fis, en dk 0,85*
(fck 4)
ORTALAMA
KAROT
BASIN
DAYANIMI
N / mm2
fm(n),is 0,85*
(fck + 1,48 * s)
C 8/10
C12/15
C16/20
C20/25
C25/30
C30/37
C35/45
C40/50
C45/55
C50/60
C55/67
8
12
16
20
25
30
35
40
45
50
55
3,5
7,0
10,0
13,5
18,0
22,0
26,5
30,5
35,0
39,0
43,5
10,0
13,5
17,0
20,5
24,5
29,0
33,0
37,5
41,5
46,0
50,0
308 / 44
150 x 150 x 150 mm KP NUMUNE

KARILIKLARI
ORTALAMA
EN KK
EDEER
KAROT
KAROT
KP
BASIN
BASIN
DAYANIMI DAYANIMI
DAYANIMI
N / mm2
N / mm2
N / mm2
f c kp
fis, en dk 0,85* fm(n),is 0,85*
(fck 4)
(fck + 1,48 * s)
10
15
20
25
30
37
45
50
55
60
67
5,0
9,5
13,5
18,0
22,0
28,0
35,0
39,0
43,5
47,5
53,5
Beton dayanmnn 0,85* ( fck 4)den daha dk olmas halinde, tasarm kabulleri deimi olur ve bu
durumda yap, yapsal yeterlilik bakmndan tahkik edilmelidir. Yapdaki beton dayanmnn dk kmasnn
ok sayda sebebi vardr. Betonun, artname gereklerini salamamas, yetersiz skma veya antiyede betona
kontrolsz su ilavesi bu sebepler arasnda saylabilir. Beton imalats ve kullancs, beton dayanmnn
yetersizliine sebep olan unsurlardan nemli olanlarn tanmlanmasna ihtiya duyabilir. Ancak, betondaki
boluklar, karot ierisinde donat bulunmas ve betonun, deney esnasndaki olgunluu da bu unsurlar arasnda
dikkate alnmaldr.
Not:
Beton harman: Kartrcda (mikser) bir ilem devresinde imal edilen veya srekli kartrcdan bir
dakikalk srede boaltlan taze beton miktar. (TS EN 206-1)
308.06.04.02.02 Sertlemi Yap Elemanlarnn Kontrol in Kullanlan Dier Yntemler
TS EN 13791 standard, yaplardaki betonun ve ndkml beton bileenlerinin basn dayanmnn yerinde
tayininde, geri sramal eki deneyi, ultrases gei hz lmleri, ekip koparma deneylerini, dolayl deney
yntemleri olarak bahsetmekte ve bu deneylerin, karot dayanm ile korelasyon salanmakszn kullanlmasna
izin vermemektedir.
fis, en dk 0,85* ( fck 4)
150x300 mm SLNDR NUMUNE

KARILIKLARI
Tablo-308-28 Sertlemi Betondan Alnan Karotlarn Deerlendirilmesi (Devam)
12,0
16,0
20,5
24,5
29,0
35,0
41,5
46,0
50,0
54,5
60,5

dare tarafndan gerekli grld takdirde, dklen betonun yap elemanndaki durumunu deerlendirmede
yardmc olmak amacyla yapnn eitli ksmlarndaki bal mukavemetin tayini veya karot alnacak yerlerin
tespiti iin beton test ekici ile yzey sertlii deneyleri yaplarak (Rm) geri tepme deerleri, bilyeli test ekici
ile de vuru bilyesinin beton yzeyinde brakt iz ap (dm) tespit edilir. Her iki yzey sertlii deney metodu
betonun elastikiyetinin tespitine dayanan ve betonun birka mm derinliindeki yzeyini test ettiinden
sadece betonun st yzeyine yakn tabakalarnn basn mukavemeti hakknda bilgi verirler. Yzey sertlii
deney sonular, kalp, vibrasyon, karbonatlam yzey, agrega tanecikleri, tehizat ve onarm gibi betonun
yzeysel zelliklerinden olduka etkilenir. zellikle yangn, don ve kimyasal etkiler nedeniyle tahribata
uram beton yzeyinde yzey sertlii deneyleri kullanl deildir. Yalnz yzey sertlii deney sonucunun
verecei bilgi beton mukavemetinin belirlenmesi iin yeterli olmayp, mutlaka yeterli sayda karot alnarak
basn dayanm sonular ile birlikte deerlendirilmelidir. Bu tip deney metotlar, karot sonular ile uygun bir
ekilde korelasyonu ve kalibrasyonu yaplmadka yapnn kabul veya reddi iin kullanlamazlar.
308.06.05 Sertlemi Betonun Su Geirgenliine Direnci
Numuneler TS EN 12390-8e gre deneye tabi tutulduunda, su ileme derinlii en fazla 50 mm olmaldr.
Zararl kimyasal etkileri olan suya maruz kalacak beton yaplarda ise bu deer en fazla 30 mm olarak
uygulanmaldr.
Deney numunesi; kp, silindir veya prizma eklinde olmal, numune yzeyinin en kk boyutu 150 mmden,
numunenin dier boyutlar ise 100 mmden daha kk olmamaldr.

308 / 45
KISIM 308
KISIM 308
308.06.06 Sertlemi Betonun Donma - zlme Etkisine Direnci
308.07.01.04 Harmanlama Ekipman
Donma ve zlme etkisine kar diren iin hava srkleyici katk veya hava srkleyici katkya ilave olarak
betonda bir veya daha fazla sayda kimyasal katk kullanlmas durumunda katknn/katk kombinasyonunun
sertlemi betondaki hava boluk zelliklerine etkisinin tayin edilmesi amacyla TS EN 480-11e gre deney
yaplmas gereklidir. TS EN 480-1de belirtildii ekilde hazrlanan numuneler zerinde TS EN 480-11e
gre yaplan deney sonucunda betondaki hava ierii en az % 4 ve hava boluk faktr en fazla 0,2 mm
olmaldr.
Harmanlama ekipman, iletimdeki uygulama artlarnda, Tablo-308-29de verilen toleranslar salama ve

devam ettirmeye yeterli performansa sahip olmaldr.
Betonun gerek ortam artlarnda maruz kalaca donma znme etkilerine dayankllnn tayini amacyla
TSE CEN/TS 12390-9 teknik artnamesine ve/veya TSE CEN/TR 15177 teknik raporuna gre hangisi uygun
ise deneylerinin yaplarak donma ve znme etkilerine kar dayankllnn ispatlanmas gereklidir.
Tart cihazlarnn TS EN 45501e gre belirlenen doruluklar, 90/384/EEC nolu direktifte verilen doruluk
artlarna gre, imento, agrega, su, kimyasal ve mineral katklar iin en az Snf (IIII) seviyesinde olmaldr.
308.07.01.05 Kartrclar (Mikserler)
Kartrclar, kapasitesinde kullanldnda, kartrma sresi ierisinde, betonda niform kvam temin
etmeye uygun olmaldr.
Transmikserler ve kartrmal tayclar, betonu homojen halde teslim etmeye (boaltmaya) uygun donanml
olmaldr. Karm suyu veya kimyasal katknn, imaltnn sorumluluunda antiyede ilve edilmesi halinde
ise transmikser, ilveten uygun lm ve datma sistemine sahip olmaldr.
308.07 Betonun Hazrlan

308.07.01 Genel
Betonun nitelii younluu ile ilgilidir ve karmdaki homojenlie baldr. Bu nedenle beton karmnda
yer alan, agregann granlometrisi, imento, karma suyu ve beton katk malzemeleri miktar iyi ayarlanmal,
betonun kartrlmasnda gerekli itina gsterilmelidir.
308.07.01.01 Beton Karm Oranlar ve Balang Deneyleri
308.07.01.06 Deney Ekipmanlar

Ekipmann, bileen malzemelerinin ve betonun deneyleri ve muayenesi iin gerekli olduu zaman
kullanlabilecek, gerekli btn tesis, ekipman ve bunlarn uygun kullanm iin klavuzlar hazr olmaldr.
Kullanlan deney ekipman, deney annda ayarl olmal ve imalt bir kalibrasyon programn uygulamaldr.
Yeni beton karm oranlarnn kullanlmas halinde, betonun belirtilen zellikleri veya yeterli yaklamla
plnlanan performansn salanmasn temin etmek iin balang deneyleri yaplmaldr. Benzer beton veya
benzer beton grubuna ait uzun sreli izleme ile elde edilmi sonular varsa balang deneylerine ihtiya
duyulmaz. Bileen malzemelerde nemli deiiklik olmas halinde, beton tasarm ve tasarm kabulleri
yenilenmelidir. Tarif edilmi beton veya standarda gre tarif edilmi beton iin imaltnn balang deneyleri
yapmasna gerek yoktur.
Beton karm oranlar, beton tasarmnn gerek artlara uygun olduunu garanti altna almak iin belirli
aralklarla bileen malzeme zelliklerindeki deiim ve beton karm zerinde yaplan uygunluk deney
sonular da dikkate alnarak gzden geirilmelidir.
308.07.01.02 Personel
308.07.02 Malzemelerin llmesi

Beton karmnn hazrlanaca yerde, bileen malzemelerin tip ve miktarn ayrntl ekilde gsteren yazl
karm talimatnamesi bulundurulacaktr.
Agregalar, imentolar ve mineral katklar ktlece tartlarak llecektir. Beton bileimine giren tm
malzemeler ayr ayr tartlacak ve 1 m3 veya daha fazla beton karm harman iin tartmnda izin verilen
sapmalar Tablo-308-29de verilmektedir.
Karm suyu, hafif agregalar, kimyasal katklar ve dier sv katklar ktlece tartlarak veya hacimce llerek
karma konulacaktr. Btn l aletlerinin muayene edilmi ve mhrlenmi olmas lazmdr.
malt ve imalt kontrolnde grevlendirilen personel, yeterli uygulama bilgisi, eitim ve tecrbeye sahip
olmaldr.
Tablo-308-29 Beton Harmann Oluturan Bileen Malzemelerin Tartm Tolerans Deerleri
malt ve imalt kontrolnde grevlendirilen personelin eitimi ve tecrbeleriyle ilgili uygun belgeler
muhafaza edilmelidir.
TOLERANS
imento
308.07.01.03 Malzemelerin Depolanmas

Bileen malzemeler, iklim etkisi, karma veya kirlenme gibi etkilerle zelliklerinde nemli deiiklik
meydana gelmeyecek ve ilgili standarda uygunluu srekli salanacak tarzda depolanmal ve anmaldr.
Bileen malzemelerin kullanmnda yanllklar nlemek iin depo blmleri ak ekilde iaretlenmelidir.
Tedarikilerin, bileen malzemelerle ilgili zel talimatlarna uyulmaldr.
Ynlar, silolar ve ambarlar gibi depolama yerlerindeki malzemelerden temsili numune almak iin yeterli
imkn salanm olmaldr.
308 / 46
BLEEN MALZEME

Su
Gerekli Miktarn % 3
Toplam Agrega
imento Ktlesinin % 5inden daha fazla kullanlan mineral katk
imento Ktlesinin % 5i veya daha az miktarda kullanlan
kimyasal veya mineral katk.
Gerekli Miktarn % 5i
NOT: Tolerans, tartlmas gerekli miktar ile tartlan miktar arasndaki farktr.

308 / 47
KISIM 308
KISIM 308
308.07.03 Betonun Kartrlmas

dare tarafndan aksine izin verilmedike beton, malzemenin btn kitle iinde homojen surette dalmasn
temin eden ve darece uygun grlen bir beton santralnda iyice kartrlacaktr. Beton santralnn kullanlan
her agrega tr ve tane snf iin ayr silosu olmal, silolar ayrmaya (segregasyona) ve agregalarn
karmasna izin vermemelidir. Agrega, imento ve katk iletme ve boaltma sistemleri tam almal, zaman
iinde bunlarn tkanmasna izin verilmemelidir. Santraln kontrol panosu operatrn rahata ulam alan
iinde olmal, btn gstergeler rahat grnebilecek yerde bulunmaldr. Santraln tart ve l aletlerinin
kalibrasyonunu kontrol etmek amacyla standart arlklar ve lekler bulunmaldr. Kalibrasyon ilemlerinin
gerektiinde hzla yaplabilmesi iin uygun bir tertibat yaplmaldr. Santral kartrcsnn zerinde devir
hz, toplam hacmi ve beton harman hacmi yazl olmaldr. Harman hacmi, toplam hacmin te ikisini
gememelidir. Kartrcnn paletleri ve cidar dzenli aralklarla kontrol edilmelidir. Beton santral karma
girecek her bir malzemeyi elektronik ortamda arlka hassas bir ekilde lmek iin gerekli tertibata sahip
olmaldr.
Karma katlacak kum, akl, imento, su ve katk maddelerinin arlk oranlar beton karma yerinde herkes
tarafndan grlebilecek ekilde asl duracak bir levha zerinde daima okunabilir halde bulundurulmal ve
kolaylkla kontrol imkan salanmaldr. Beton santral ile retilen betonlarda, beton karmnda kullanlan
malzemelerin (zellikle su, imento ve katk maddelerinin) elektronik ortamda arlka girilen miktarlarn
doru olarak tartlp tartlmadnn kontrol mutlaka yaplmaldr. Tartm hassasiyeti Tablo-308-29daki
toleranslara uygun olmaldr. Rutubet dzeltmesi mutlaka, elektronik ortamda veya elle hesap edilerek
yaplmaldr.
Doygun halde olmayan hafif agregalarla hazrlanan betonda, karma balama ile son kartrma
(transmikserde yeniden kartrma gibi) arasndaki sre, agregalarn suyu emmesi iin gerekli
olan sre kadar uzatlmal ve bylece hafif agrega gzeneklerinden daha sonra kacak havann,
sertlemi beton zelliklerinde etkili olabilecek olumsuz etkisi nlenmelidir.
Not 2: Hafif beton en az 90 saniye kartrldktan sonra ve normal beton ise en az 30 saniye kartrldktan
sonra homojen olarak karm kabul edilir.
308.07.04 Betonun Tanmas
Betonun karma makinesinden kullanlaca ve ilenecei yere tanmas srasnda, ayrma olumamal,
betonun homojenlii bozulmamal ve malzeme kayb olmamaldr.
Betonun yksek bir yerden aa dklmesi gerekiyor ise beton bir ucu ilenme yeri yaknna ulaan bir boru
ile aktarlmaldr. Betonu, ayrmasna sebep olacak ekilde, 1,5 mden fazla ykseklikten serbest olarak
drmemek ve kendiliinden yerleen beton dndaki normal betonlar 3 mden daha fazla yaymamak
gerekir.
Akc betonun tanmas iin oluk kullanlabilir. Bu oluklara az su kullanlarak ve ayrmaya uramadan
betonu aktabilecek ekilde eim verilmelidir.
308.07.04.01 Ya Karm Hazr Betonun Tanmas
darenin izin vermesi durumunda, beton retiminde betoniyer kullanlabilir. Ancak hibir ekilde beton elle
kartrlmayacaktr.
Kat kvamdaki taze beton (S1) kartrma donanm olmayan aralarla tanabilir. Beton ile temas halinde
olan tama yzeyleri betonla reaksiyona girmemeli ve su kaybna neden olmamaldr. Beton tama esnasnda,
gne, ya, rzgr, toz gibi d etkenlerden geirimsiz rtler ile kapatlarak korunmaldr.
Betoniyerle beton retimlerinde, betoniyer tamburu dn hz sabit kalacaktr. Betoniyer iine konulacak ilk
karmda malzeme betoniyer cidarna yaparak zayi olacandan, zayiata urayan miktar kadar su, kum ve
imento karma ayrca ilave edilmelidir. Betoniyer, i sona erdiinde iyice temizlenmelidir.
Kat kvaml beton dndaki taze beton, kullanm yerine sadece kartrma donanm olan aralarla veya
transmikserlerle tanabilir. Beton, antiyedeki boaltma ileminin hemen ncesinde, homojen duruma
gelmesi iin bir kez daha kartrlmaldr.
Srekli beton karma makineleri, malzemenin tamamen eit olarak ulatrlmas ve srekli kontrol salanm
olduu srece ve zel durumlarda kullanlabilir.
Kartrma donanm olan aralarla veya transmikserlerle betonun boaltma ilemi, imento ile suyun ilk
temasndan itibaren 120 dakika sonunda (imento ilk priz sresini gememesi kaydyla) tamamlanmaldr.
Hafif beton imalat srasnda, betonun susuz kalmasn nlemek ve iyi bir ekilde sertlemesini salamak
iin, kullanlan gzenekli agrega, karma katlmadan nemlendirilip aktarlmaldr. Gerek karma suyu
katlmadan bu cins agrega imento ile n kartrmaya tabi tutulmaldr. Kartrma ve sktrma srasnda
gzenekli agregann fazla ufalanmamasna zellikle dikkat edilmelidir.
Herhangi bir kartrma donanm olmayan aralarla tanan kat kvamdaki taze beton ise imento ve suyun
ilk temasndan itibaren en fazla 45 dakika sonunda yerine boaltlmaldr.
Bileen malzemeler uygun kartrc (mikser) ierisinde kartrlmal ve kartrma ilemine beton niform
grnm kazanncaya kadar devam edilmelidir.
Kartrc, belirtilmi kartrma kapasitesinden daha fazla yklenmemelidir.
Kullanlmas halinde toz ve kimyasal katklar, ana kartrma ilemi esnasnda harmana ilve edilmelidir.
Ancak su azaltc veya yksek oranda su azaltc katklar, ana kartrma ileminden sonra da (rnein; beton
transmikserde iken) ilave edilebilir. Bu durumda, kimyasal katk beton harman iinde homojen dalana
kadar tekrar kartrlmal ve katknn tam etkili olmas salanmaldr.
Not 1: Transmikser iinde esas kartrma ileminden sonraki yeniden kartrma sresi her 1 m3 beton
iin en az 1 dakika olmaldr. Ana kartrma ileminden sonra kimyasal katk ilavesi yaplmas
durumunda beton en az 5 dakika sreyle kartrlmaldr.
308 / 48

Normal artlar iin verilmi olan bu srelerde, hava artlarndan veya kimyasal katk kullanlmasndan dolay
priz sresinin hzlanmas veya gecikmesi dikkate alnmaldr.
308.07.04.02 Kuru Karm Hazr Betonun Tanmas
Kuru karm hazr beton, zel transmikserlerle teslim yerine kadar kartrlmadan tanabilir. Teslimden nce
suyu ve varsa kimyasal katklar ilave edilerek kartrlmaldr. Kartrma sresi, transmikserlerin kartrma
devrinde (en az 10 devir /dk) ve en az 5 dakika sre ile olmaldr. Kartrma sresi, toplam devir says en
az 50 olacak ekilde ayarlanmaldr. Beton bileimine giren tm agregalarn serbest yzey suyu yoksa, yani
kum-akl-mineral katk ve imentosu tartlarak transmiksere yklenen beton karmda, mineral katk ve
imento su ile karlamyorsa, tama sresi 3 saati gememelidir. Agregada serbest yzey suyu bulunan
durumlarda tama sresi 2 saati ve/veya imento ilk priz sresini amamaldr. Bu durumda agregalarn
rutubeti % 6dan fazla olmamaldr.

308 / 49
KISIM 308
KISIM 308
308.07.05 Betonun malinde ve Naklindeki Dzen ve Hz
308.09 Betonun Dklmesi
Beton alnan iletme, istenilen miktarda betonu kesintisiz salayacak tesise ve tama kapasitesine sahip
olmaldr. malatn retim hz betonun uygun bir ekilde tanmasna, yerine yerletirilip sktrlmasna
ve dzeltilebilmesine imkan verecek derecede olmaldr. retim hz, iki dkm arasnda 20 dakikadan
fazla sre gemeyecek ekilde olacaktr. Tama ekli betonun yeniden elden geirilmesini gerektirmeyecek,
betona veya imalatn dier ksmna zarar vermeyecek ekilde olacaktr.
Beton dklmeden nce, kalp ierisi tala, yonga vb. inaat artklar, yabanc maddelerden, buzdan
temizlenmi olmaldr. Kalp iinde geici olarak konulmu gergi, destek ve kuak varsa, dklen beton
seviyesi geici olarak konulan gergi, destek ve kuak vb. seviyesine ulatnda, bunlar sklerek kaldrlacak,
beton ierisinde braklmayacaktr. Beton kalplar, beton dkmnden nce slatlm veya yalanm
olmaldr.
Beton; yapda kullanlaca yere ve ihtiyaca gre hemen kullanlabilecek miktarda imal edilecektir. Priz
yapmaya balam olan beton kullanlmayacaktr. Priz yapmaya balam betona tekrar su katlamaz veya
yeniden kartrlamaz.
Beton dklrken akln ayrlmamas ve betonarme demirlerinin yerlerinden oynamamas gerekir. Betonun,
betoniyerden kalplara kadar naklinde oluk veya boru kullanlmas kontrol mhendisinin iznine baldr.
308.07.06 Kvam
Beton, her durumda ilenebilmeyi ve betonarme demirinin etrafndan betonun yapmadan akmasna, her akl
tanesinin yeterli miktarda har tabakas ile kaplanmasn temin edecek derecede bir kvama sahip olmaldr.
Su miktar, Ksm 308.05de belirtilen esaslara uygun olarak tespit edilecek ve kontrol mhendisinin izni
alnmadan deitirilmeyecektir. Ksm 308.05de belirtilen esaslara uymak ve istenilen kvam limitleri
dahilinde kalmak art ile sktrmada kullanlan aletlerin etkinliine gre, mmkn olduu kadar az kvaml
(kuru) bir beton imal etmee dikkat edilecektir.
Ancak profil demirlerinin etrafn sarmak ve bunlarn arasn doldurmak maksadyla yaplan ve ok ince
aralklardan gemesi gereken betonlarda, zel haller iin su imento oran sabit kalmak art ile kvam
deerleri dna kontrol mhendisinin izni ile klabilir. Taze betonun kvam snf Ksm 308.04.03de
belirtilen esaslara uygun olarak yaplr.
n deneylerde belirli bir yap ksm iin tespit edilen kvam, o ksma ait beton imalat tamamlanncaya kadar
muhafaza edilecektir.
308.08 Donatnn Yerletirilmesi
Donatnn projesindeki ekilde yerine konmasna zel itina gsterilmeli, ana donaty tekil eden, ekme,
basn ubuklar, datma donats ve etriyelerle iyice balanm olmaldr. Kolonlarda boyuna donat,
etriyelerle veya fretlerle rijit bir sistem meydana getirmelidir. elik, kullanlmadan nce kir, ya ve yapk
olmayan pastan temizlenmelidir. Kontrol mhendisi, beton dkmne balanmadan nce donatnn projesine
uygun konulup konulmadn ve donat miktarnn uygunluunu inceledikten ve gereken izni verdikten sonra
beton dklmelidir.
Beton dklrken donatnn yerini deitirmemesi gerekir. ubuklarn etrafnda gerekli beton tabakasnn
(pas pay) salanmas iin donat askya alnmal ve kalpla bunlarn arasna beton takozlar ve iki sra
donat arasna da elik ubuk paralar konulmaldr. Beton takoz ve elik ubuk paralar yerine bu amala
hazrlanm elemanlar da kullanlabilir.
Etriyelerin betonla sarlmasna zellikle dikkat etmeli ve deme veya kirilerin st donatlarnn aaya
baslmamas salanmaldr.
Beton dkm srasnda donatnn youn betonla iyice kuatlmas mutlaka salanmaldr. Esas donats altta
yer alan bir yap eleman dorudan doruya (temel plaklarnda olduu gibi) zemin zerine yaplacaksa, zemin
ilk olarak en az 5 cm kalnlnda beton veya benzeri bir tabaka ile rtlmelidir.
Betonun oluk veya boru kullanlarak naklinde, iyi sonu elde edilememesi durumunda kontrol mhendisi,
betonun kalplara daha iyi bir yntemle nakledilmesini isteyecektir.
Ak oluklarn sactan imal edilmesi veya ilerinin sacla kaplanm olmas gerekmektedir. Eer eim ok fazla
ise betonun hzn krmak zere oluun yer yer paletlerle tehiz edilmesi veya ksa paralarda imal edilip sk
sk yn deitirmesi gereklidir.
Beton nakli iin kullanlan borular veya kapal oluklar temiz, boru cidarlarnda donmu beton olmamaldr.
Her beton dkmnden sonra bu oluklar bol su ile ykanarak temizlenmelidir. Beton
1,5 mden daha
yksekten serbest olarak dklmeyecektir. 1,5 mden daha yksek bir yerden dkmek gerektii zaman
mutlaka madeni bir boru kullanlacaktr. Betonun dklmesi srasnda borunun alt ucu dklm beton iinde
ve boru daima dolu bulundurulacaktr. Kendiliinden yerleen beton dndaki taze beton dkld yerden
en fazla 3 m mesafede yaylmaldr. Beton prize baladktan sonra kalp katiyen sarslmayacak ve betondan
uzayp kan demirlere bir kuvvet aktarlmayacaktr.
Beton mmkn olduunca yerletirilecei yere veya yakn bir blgesine dklmelidir. Betonu belirli bir
blgeye yp, krekle yerine yerletirmeden kanlmaldr. Beton homojen tabakalar halinde yerletirilmelidir.
Yerletirme esnasnda byk ynlarn ve eimli tabakalarn oluturulmasna engel olunmaldr. Betonun
yerletirme ve sktrma hzlar uyum iinde olmaldr. Gecikme ve duraklamalar nlenmeli, bunun sonucu
oluabilecek souk derzlere imkan verilmemelidir.
308.10 Betonun lenmesi ve Sktrlmas
Beton, karlmasndan hemen sonra ve ara verilmeden ilenilmelidir. Sadece zel durumlarda betonun bir sre
ilemeden bekletilmesine izin verilebilir. Bu sre, kuru ve scak havada yarm saati, nemli ve serin havada
bir saati gememelidir. Bu gibi durumlarda betonun gne, rzgr, iddetli yamur vb. hava etkilerine kar
korunmas ve kullanlaca zaman yeniden kartrlmas gereklidir. Beton prize balamadan nce yerine
dklm, ilenmi ve yzey dzeltme ilemleri tamamlanm olmaldr.
Kalba dklen betonu, kalbn her tarafna yaymak, donatlar iyice sarmasn salamak ve hava boluklarn
darya kararak doluluu arttrmak iin vibratrle sktrmak gerekmektedir. Vibrasyonun esas, betonu
kuvvetli bir ekilde titreime tabi tutmaktr. Deprem ynetmeliinde belirtildii zere, her tr beton snfnda,
yerletirme aamasnda vibratr kullanmak mecburidir. Yklenici, beton dklr dklmez bekletmeden
sktrabilmek iin yeterli sayda vibratr antiyede hazr bulundurmaldr.
Betonun kalba dklmesi srasnda homojen bir durumda kalmasna dikkat edilmeli ve segregasyon oluumu
nlenmelidir.
antiyelerde betonun vibrasyonu tip vibratrle yaplmaktadr.
308 / 50


308 / 51
KISIM 308
KISIM 308
1. ten Titretiriciler (Dalc Vibratrler):

En ok kullanlan vibratr tipidir. Vibratr, titreyen bir metal ine ve ona g kaynandan hareket gc
ileten, hortum iindeki esnek bir balant aftndan oluur. Titreimli ine beton iindeki en byk agrega
boyutu, betonun kvam, kalp ve donat durumuna gre deiik aplarda olabilir.
2. Dtan Titretiriciler:
Kalp vibratrleri diye de adlandrlan ve kalba dtan monte edilerek kullanlan vibratrlerdir. Bu vibratrler
genellikle donat younluunun fazlal nedeniyle iten titretici uygulanamayan skk yerlerde, tnellerin
kemer kaplamalar ile prefabrik eleman retiminde kullanlrlar. Kolaylkla sklp taklabilme zellikleri
nedeniyle dkmn ilerlemesine gre kalp zerinde yerleri deitirilebilir. Elektrikle ve basnl hava ile
alrlar.
3. Yzey Titretiriciler:
Sath vibratrleri de denilen bu vibratrler titreen bir mala ve mastar eklindedirler. Daha ok deme ve
yol kaplama betonlarnda kullanlrlar. Yaklak olarak 20 cm derinlie kadar etkili olurlar. ayet daha derin
ksmlarn vibrasyonu gerekiyorsa dalc vibratrlerle birlikte kullanlmaldrlar.
Yeni bir tabaka dklmeden nce, bir nceki tabakann st prizini yapmadan taranm olmaldr.
edilmelidir. Buna, zellikle kolonlarda kalba dardan vurmak suretiyle de yardm edilebilir. Tokmakla
dvme, zellikle plaklar iin nerilir. Plastik beton vibrasyonla sktrld takdirde, kullanlacak vibratrn
frekans betonun ayrmasn douracak kadar yksek olmamaldr.
Plastik betonda tabaka kalnl yap elemannn cinsine, beton dklen yzeyin byklne ve sktrma
ekline bal olarak deimelidir.
Akc beton iinde fazla su olduu ve bundan dolay da dayanm azald iin, bu cins betonda kullanlacak
kum akl granlometrisi iyi seilmeli, karlmasnda ve yerine tanmasnda zen gsterilmelidir.
Akc betonda vibratr kullanlmamaldr. Yerletirme ileminde dikkat edilmesi gereken en nemli
husus, betonun ayrmasnn nlenmesidir. Yerine tanarak yerletirilen beton, alt tabaka ile arada boluk
kalmayacak, iyice kaynaacak ve homojenliini kaybetmeyecek ekilde yerletirilmelidir. Bunun iin alt
tabaka yzeyi yukarda belirtilen koullar salayacak ekilde beton dkmne hazrlanmaldr. Beton gevek
bir zemin stne yerletirilecekse bu zemin silindirlerle sktrlmal veya tokmaklanmaldr. Topran, beton
karm suyunu emmesini nlemek iin rutubetlendirilerek nlem alnmaldr. Kayalk zemin zerine beton
dkmeden nce zeminin gevek ksmlar temizlenmelidir.
Beton dzgn bir yzey elde edilmesini ve vibratrn smad yerlerde, kelerde betonun skmasn
temin iin vibratre ilave olarak beton kalp yz boyunca bu ie zg ular yass ve sivri olan ilerle
ilenmelidir.
Az su ile karlan ve vibratrle sktrlan betonun karm vibratrn kapasitesine gre ayarlanmaldr. Bu
karm, sktrma srasnda ok az miktarda imento erbeti yze kmal ve dalc vibratr kendiliinden
batmal ve beton iinde skan havann yzeye kmasn salayana kadar en az 15 saniye kadar sabit
tutulmal, daha iyisi yerinde kk dey hareketler yaptrlmal ve yavaa (8 cm/s) hzla geri ekildiinde
betonda hava kabarc brakmamaldr. Kuru karmlarda ayet bu baarlamyorsa vibratrn yeniden birka
cm kadar betona daldrlmas problemi zecektir. Eer yeniden daldrmakta sorunu zmyorsa, vibratr
deitirmek gerekecektir. Betonun sktrlmasnda kullanlan dalc tip vibratrleri normal durumlarda
6.500- 8.000 frekansl ve 500 kgf merkezka gcnde olmaldr.
Kalplarn sklmesi sonras bozuk beton yzeylerinin perdahlanarak dzeltilmesi gerekmektedir.
Titreimin iddeti, minimum 45 cm apndaki bir evrede betonun 2,5 cm kerek yerlemesini temin edecek
derecede olmaldr.
Beton yatay tabakalar halinde dklecektir. Eer herhangi bir sebeple bir tabakann tamamlanmadan
braklmas gerekir ise ek yeri dik olacak ekilde braklacaktr.
Sktrlacak tabaka kalnl 30 cmden az, 70 cmden fazla olmamaldr. Sktrma iin vibratrn saniyede
8 cmlik daldr veya da eki hz ile almas genel olarak yeterlidir. Vibratr inesi, ikinci tabaka
sktrlrken bir nceki tabakaya, beton henz sktrlabilir durumda ise, bir nceki tabaka yzne kan
erbetin ikinci tabakaya karmasn ve iki tabakann kenetlenmesini salamak zere 15 cm kadar girmelidir.
Kolon, kiri, kaln plak ve perdelerde betonun sktrlmas iin dalc vibratrleri, ince plaklarda ise yzey
veya kalp vibratrleri kullanlmaldr.
Bir kprnn ricat duvar gibi eik olan ksmlarn betonunun dklmesinde bir inaat derzi yapmak
gerekirse, beton tabakasnn eik yzle yapaca dar a betonda zayf bir nokta oluturacandan, beton
tabakasnn eik yzden itibaren en aa 15 cmlik bir ksm yatay deil, eik yzle dik a tekil edecek
ekilde dklecektir. Yapnn hibir parasnn en st noktasndan 45 cmden daha az mesafede inaat derzi
yaplmayacaktr. Ancak 45 cmden daha az kalnlktaki bir bordrn olmas durumunda darece izin verildii
zaman bordr ayrca dklebilir. Beton dkme ii geici olarak durduu zaman, daha beton priz yapmaya
balamadan evvel, betonarme demirleri ve kalp zerine sram olan hartan temizlenecektir. Temizlenen
bu kurumu har paralarnn taze betona karmamasna dikkat edilecektir. Eer taze beton priz yapmadan
bu temizleme ii yaplmam ise, demirlerin temizlenmesi srasnda beton yzne yakn yerlerde demirlerin
yerlerinden oynamamasna ve sarslmamasna dikkat edilecektir.
ten titretirici vibratrler olabildii kadar dey olarak betona sokulmal ve en alak noktaya ular ulalmaz
hemen yavaa yukarya doru ekilmelidir. Vibrasyonun yeterlilii beton d yzeyinin nemlenmesi, bir
ksm imento erbetinin yze kmas ve betonun pelte hale gelmesi ile anlalr. Daldrma yerleri arasndaki
uzaklk betonun kvamna ve vibratrn frekansna bal olarak deimelidir. Dalc vibratrlerin daldrma
aral vibratr apnn 7 kat deeri veya beton kvamna bal olarak 45-50 cmyi gememelidir. zellikle
kelere ve kalp boyunca vibrasyona yeter derecede nem verilmelidir. Vibratrler, beton ierisinde yer
alan donatlara dememelidir. Vibratrn kalp yzeyine temas etmesini nlemek gerekir. Emniyetli tarafta
kalmak iin vibratr kalptan 75-100 mm uzakta tutmak gerekir.
Yukarda belirtilen artlar elik zgara demeler iin kullanlan dolgu betonu iin de geerlidir. Ancak bu
durumda vibratr elie tespitlenecektir.
Betonarme kazklar ve prefabrik beton yap elemanlarnn beton dkm iin de yukardaki artlar geerlidir.
Ancak, darece kabul edildii takdirde betonarme kazklar ve prefabrik beton yap elemanlarn reten
firmann nerecei vibrasyon yntemi de kullanlabilir.
Yzey vibratrleri, arkasnda belirli nemli ve hafif imento erbeti yzeyi brakacak ekilde yava olarak
hareket ettirilmelidir. Yzey vibratr kullanld zaman, skm tabaka kalnl 20 cmyi amamaldr.
Plastik beton itinal bir ileme, hafif ve geni yzl tokmaklarla dvlme ve vibrasyon suretiyle sktrlabilir.
ilemede donatlarn iyice betonla sarlmas ve kalp boyunca betonun iyi ilenmesi konularna dikkat
308 / 52


308 / 53
KISIM 308
KISIM 308
308.10.01 Betonun Scakl

Olumsuz etkilerin nlenmesi iin herhangi bir tedbir alnmayan durumlarda, ktle betonu haricinde taze
betonun scakl 35 Cyi amamaldr.
Hava scaklnn 5 C ile - 3 C arasnda olduu durumlarda, kalba yerletirilen betonun scakl 5
Cden daha az olmamaldr.
Betonun imento dozaj 240 kg/m3den daha dkse veya dk hidratasyon sl imento kullanld
durumlarda beton yerletirme scakl 10 Cnin altna dmemelidir.
Hava scaklnn - 3 Cin altnda olduu durumlarda beton scakl 10 Cden daha az olmamaldr.
308.10.01.01 Ktle Betonlarnda Beton Scakl
En kk kesit kalnl 90 cmnin zerinde olan yekpare yaplar iin derzsiz ktle betonunda ve dkm
ilemlerinde aadaki nlemler alnmaldr;
Kalba yerletirilen taze betonun scakl hibir durumda 70 Cyi amamal,
Balayc malzemenin hidratasyon ss 7 gnde en fazla 60 Cal/g ve 28 gnde en fazla 70 Cal/g olacak
ekilde, dk hidratasyon sl imento veya imento ile birlikte uygun mineral katk kullanlmal,
Beton tasarmnda, kullanlacak imento dozaj gerekli en az miktar olacak ekilde belirlenmeli,
Betonun ulat en yksek scaklk deeri ile en dk scaklk deeri arasndaki farkn hibir
durumda donatl betonlarda 25 C ve donatsz betonlarda 20 Cyi amamas iin gerekli tedbirler
alnmal,
Betonda kullanlacak agregann scaklnn ykselmemesi amacyla agrega, gne nn dorudan
etkisinden korunmal ve gerektiinde soutulmal,
Beton karm suyu buz ile ksmen ikame edilmeli.
Betonarme tablal kirili kprlerde deme ve kiriler ayn zamanda dklebildii gibi ayr ayr da
dklebilir. Beton dkm her ksm iin kesintisiz olacaktr. ki seferde dkld zaman nce kirilerin
demenin altnda kalan ksm dklecek, sonra deme dklecektir.
Ancak bu durumda deme ile kiriin arasndaki makaslama etkisi kiri gvdesi zerinde yaplacak diler
vastas ile karlanmaldr. Bu dilerin boyutu ve aralklar hesapla bulunacaktr.
Genel olarak kesiti 5 x 10 cm ve boyu kiri gvde geniliinden 10 cm daha ksa olan takozlarla tekil
edilen diler yeterlidir. Bu dilerin aral hesap sonucu belirlenir. Ancak di merkezleri arasndaki mesafe
hibir zaman 40 cmden byk olmayacaktr. Beton kendini tutabilecek kadar sertletii zaman dilerin
yaplmasnda kullanlan bu takozlarn kolayca karlabilmesi iin takozlarn alt yzlerinin daha kk
yaplmas ve yzlerinin yalanm olmas gerekir.
zellii olan kprlerde (n gerilmeli vb.) deme ile kiri arasndaki makaslama etkisi yaplacak hesap
sonucu bulunacak makaslama tehizat ile karlanacaktr.
Kolonlar, kesintisiz olarak dklecektir. Kolon balklar beton dkm bittikten en az 12 saat sonra
dklecektir.
Kontrol mhendisi tarafndan izin verilmedike, kolon kalplar sklp kolon betonu kontrol edilmedike
styapya ait hibir ksmn imalat yaplmayacaktr.
styap, beton priz hzlandrc beton kimyasal katklar kullanlmad takdirde, ayaklarn inaat bittikten
en az 21 gn sonra ayaklara yklenecektir. Ancak, beton priz hzlandrc katk malzemelerinin kullanlmas
halinde, bu mddet Ksm 308.06.02 ve Ksm 308.06.03de belirtilen esaslara uygun olarak sertleme kontrol
numuneleri alnp yap elemannn yannda kr edilecek ve basn dayanmlarnn yeterli olup olmadklar
kontrol edildikten sonra Kontrol mhendisinin onay alnarak ayaklara yklenecektir.
308.11.03 Kemerler
308.11 eitli Yap veya Yap Elemanlarnda Beton Dkm

308.11.01 Menfezler
Kutu menfezlerin nce taban radyeleri dklecek ve bunlarn prizi tamamlandktan sonra dier ksmlarn
betonu dklecektir.
Bu durumda menfez yan duvarlarnn tabanla balantsnda nlem alnmaldr. Bunun iin en uygun ekil
lamba ve zvanal bir derz yapmaktr. Bu suretle sularn derze etkisinin mmkn mertebe nne geilmi
olur. Menfez duvarlarnn betonu dklmeden nce taban betonu tala, yonga vb. yabanc maddelerden iyice
temizlenecek ve daha nce dklm beton yzeyi entiklenecektir.
Kutu menfezlerin nce taban betonu, daha sonra duvarlar ve tavan betonu dklecektir. Bu halde tavan
duvarlara balamak iin gerekli diler duvarlarda braklacaktr. Btn kesimlerin betonu bir seferde
dklecektir.
Kemerlerin betonu, iskele homojen olarak yklenecek tarzda yaplacaktr. Kemer enine kalplarla bir seferde
dklebilecek byklkte anolara ayrlacaktr. Anolarn tekili ve beton dkme sras darece kabul edilecek
ve betonarme demirlerinde hibir gerilme yaratmayacak ekilde olacaktr. Anolar birbirine uygun ekildeki
dilerle balanmaldr. darece izin verilmesi durumunda kemerin tamam kesintisiz dklebilir.
308.11.04 Beton Dkme Program
Yklenici, beton dkmeye balamadan nce beton dkm srasn gsteren bir program dareye verecektir.
Bu programda yklenici, elindeki tesis, ekipman ve makine parkna gre saatte dkebilecei beton miktarn
ve bunun iin kullanaca makinelerin cins ve kapasitesini belirtecektir.
Betonun dklmesine, ancak bu program dare tarafndan onaylandktan sonra balanacak ve darenin izni
alnmadan beton dkme sras deitirilmeyecektir.
308.12 naat Derzleri
308.11.02 Kiriler, Plak ve Kolonlar

Kiri guselerinin betonu, kiri betonu ile birlikte dklecektir. erevelerde kenar ve orta ayaklarn veya
kolonlarn st ksmnda beton, guselere mesnet tekil edecek ekilde kesilerek derz braklacaktr.
308 / 54
Plak ve demeler baka bir yntem belirtilmedii durumda, devaml bir ilem ile bir seferde dklecektir.
Ters kirili kprlerde basn tablas ve kiriler birlikte dklecektir. Eer bunlarn ayr ayr dklmesi kabul
edilmi ise bu halde kirile basn tablasnn birlikte almasn salamak iin zel makaslama tertibat
konulmaldr.

naat derzi proje, planlarda ve betonun dkm emasnda gsterilen yerlerde yaplacaktr.

308 / 55
KISIM 308
KISIM 308
Proje ve planlarda detay gsterilmeyen derzler ve iin herhangi bir arza yznden durmas halinde yaplacak
zorunlu derzlerin eklini dare belirleyecektir. Kesme kuvvetini nakletmek ve her iki paray birbirine
balamak iin derzlerde diler tesis edilecek veya eik ubuklar kullanlacaktr. naat derzleri mmkn
olduu kadar basn gerilmelerinin dorultusuna dik olarak dzenlenmelidir.
Su ile Kr Yaplmas:
Dz ve geni yzeyli beton yollarda, demelerde ve
kaldrmlarda su dolu gletler oluturulur. Genelde
kk ilerde uygulanr.
nceden dklm ve sertlemi beton zerine veya yanna beton dkmeden evvel, kalp tekrar elden
geirilerek geveyen yerleri sktrlacaktr. Sertlemi olan betonun yz, kontrol mhendisi tarafndan
istenilen ekilde entilerek przlendirilecek ve entilmi olan sathta atlaklar olmasna ve akl tanelerinin
yerinden oynayarak gevemesine imkan verilmeyecektir.
Eski beton zerinde bulunan yabanc maddeler, imento kayma iyice temizlenip su ile slatlacaktr. Eski
ile yeni beton arasndaki bu ksmlarda harc zenginletirmek iin eski betonun temizlenmi ve slatlm
olan eik veya dik yz evvela imento harc veya erbeti ile kaplanacak ve bu har veya erbet donmaya
balamadan yeni beton dklecektir.
Srekli olarak beton yzeyine su pskrtlmesi ideal

bir su ile kr yoludur. Eer bu ilem aralklarla
yaplyorsa beton yzeyinin kuru kalmamasna
zellikle dikkat edilmelidir.
lk olarak, en byk akl ap sertlemi betondakinden kk ve dozaj daha yksek olan bir beton ile
betonlama iine devam edilmelidir. Byle bir beton yerine imento erbeti kullanlmasna izin verilmemelidir.
Beton dkmne dier derze kadar kesintisiz devam edilmelidir. Btn derzlerin grnen taraflar iyice
temizlenip dzeltilecektir. Derzler gerilmenin az olduu yerlerde dzenlenecektir.
308.13 Betonun Muhafazas ve Kr Edilmesi

Beton yzeyleri beton iindeki rutubetin korunmas iin slak uval, hasr, kum vb. malzeme ile kaplanacak
ve bunlar devaml olarak slak tutulacaktr.
Beton yzeyinin bu ekilde kaplanmayarak korunmamas durumunda rutubetli tutabilmek iin srekli
sulanmas gerekir. Normal portland imentosu ile hazrlanan betonlarda kre; en az 7 gn, abuk sertleen
imentolarla hazrlanan betonlarda en az 3 gn, katkl (trasl, cruflu gibi) imentolarla yaplan betonlarda en
az 14 gn devam edilecektir. zellikle geni yzeyli betonlarda, ktle betonlarnda ve kontrol mhendisinin
gerekli grd yerlerde darenin onay alnarak beton kr katklar kullanlabilir.
Telis bezi veya dier su tutucu rtler beton zerine

serilir.
rtlerin srekli nemli kalmalar salanmaldr.
Betonun bakm bir baka deyile betonun kr, beton yerletirildikten sonra veya beton rnlerinin
imalatndan sonra oluabilecek su kaybn engellemek ve hidratasyon reaksiyonlarnn uygun ekilde ve
zamanda gereklemesini salamak iin yaplan ilerdir.
imento hidratasyonu gnlerce, haftalarca hatta aylarca srer. Hidratasyon reaksiyonunun devam iin yeterli
miktarda su ve scaklk gerekmektedir. Bu koullar salanamad takdirde betondan beklenen dayanm ve
dayankllk (durabilite) elde edilemez.

Beton Yzeyinin rt ile Kaplanarak Kr Yaplmas:
zellikle geni yzeye sahip beton ilerinde yaplacak erken bakm oluacak plastik rtre atlaklarnn en
dk seviyede olumasn salar.
Betonun terlemesi ile kaybolan suyun betona yeniden kazandrlmas ya da terlemenin olabildiince dk
seviyede gereklemesi iin aada verilen seenekler uygulanabilir.
1. Srekli olarak betonun yzeyinin nemli kalmas salanr. Beton yzeyine spreyleme sistemi ile srekli
su dklr, sulanr, glet yaplr, slak kum, talas ya da telis bezi serilir.
2. Su geirmeyen (naylon-polietilen) bir tabaka ile beton yzeyi kapatlr.
3. Kimyasal kr katklar kullanlr.
308 / 56


308 / 57
KISIM 308
KISIM 308
Polietilen rtler, kalplar sklr sklmez ve demelerde beton yeterli sertlii kazanr kazanmaz
uygulanmaldr.
Kolonlarn d ortamla temas eden blgesi polietilen rt ile kaplanmaldr.
Kimyasal Kr Katklar ile Kr Yaplmas:
Beton Yerletirme Scakl:

Kartrlm betonun, yapda yer alaca ksma yerletirildii andaki beton scakldr.
Ortalama Scaklk:
Beton dkm yerinde saat 07.00, 10.00, 13.00, 16.00 ve 19.00da llen hava scaklklarnn aritmetik
ortalamasdr.
Beyaz veya alminyum renginde olan kimyasal katklar, beton

yzeyinde srekli bir zar tabakas oluturarak buharlamay ok
dk seviyelere indirir, gne nlarnn beton yzeyinde
yansmasn salar.
308.14.01 Souk Hava artlarnda Betonun, Hazrlanmas, Dkm ve Bakm

Betonun gen yata donma ve zlmesi nlenmelidir. Normal hava artlarnda dklen betonda olduu gibi,
souk hava artlarnda dklen betonda da gerekli dayanm ve dayankllk salanmaldr.
Betonun yaklak olarak 4 MPalk (N/mm2) bir basn dayanmna erimesi halinde, su ierii don sebebi ile
zarar meydana getirebilecek seviyenin altna inmi bulunur.
Betonun gen yata dondan grecei hasara kar korunabilmesi iin, uygun bir kr uygulanmaldr.
308.14.01.01 Beklenmeyen Don Olaylarnda Betonun Korunmas
Kimyasal kr malzemeleri asla kuru yzeye ve ok sulu yzeye

uygulanmamaldr. Beton yzeyindeki parlama biter bitmez
uygulamaya geilmelidir.
TS 10966 da belirtilene eit veya daha fazla rutubet tutma
zelliine sahip olmal ve TS 10967ye gre yaplan deney
sonucunda, 72 saatlik sredeki su kayb 0,55 kg/m3 amamaldr.
Spreyleme yaparken kiisel koruyucu ekipman kullanlmaldr.
Sonbahar ve ilkbaharda, en dk gnlk scakln 0 Cnin altna indii ilk gnden sonra, ortalama
scakln ard arda en az iki gn sre ile + 5 Cnin altnda kalmas halinde, beton yerletirildikten sonra en
az 24 saat dona kar korunmaldr.
Bu artlarn devam etmesi halinde, 24 saatlik koruma sresi, betonun gerekli dayanmna erimesi iin yeterli
deildir. Bu nedenle, zellikle daha souk hava artlarnn beklendii hallerde, betonun kr ve dona kar
koruma sresi uzatlmaldr.
Ortalama scaklk, ard arda gn sre ile + 5 Cnin stne kncaya kadar, betona ayn koruma devam
ettirilmelidir.
308.14.01.02 Souk Havalarda Betonun Yerletirilmesi
Ortalama scakln + 5 Cden az olduu zamanlarda, betonun yerletirme scakl Tablo-308-30da
belirtilen deerlerden az olmamaldr.
308.14 Anormal Hava artlarnda Betonun Hazrlanmas, Dkm ve Bakm

Anormal Hava artlar:
Beton dkm srasnda saanak hlinde ya, iddetli rzgr, ar souk ve don ile ar scakln olutuu
sredeki hava durumudur.
Souk Hava:
Beton dkm srasnda ortalama scakln ard arda gn sre ile + 5 C nin altna dt durumdur.
Scak Hava:
Beton dkm srasnda ortalama scakln art arda gn sre ile + 30 C nin stnde bulunduu sredeki
hava durumudur.
Betonun dklmesini mteakip, hemen koruma tedbirleri alnmaldr. Betonun yerletirme scakl donmay
nlemek iin, koruma ilemi balayncaya kadar, yerletirilen betonun scakl bu deerlerin altnda
olmamaldr.
Scakln yksek olmas, betonun donmaya kar greceli olarak daha fazla korunmu olaca anlamna
gelmediinden, ok yksek beton scaklklarndan kanlmaldr.
Yerletirme scakl, Tablo-308-30da verilen en dk scakl 11 Cden fazla amamaldr. Bu scakl
aan scaklklarda betonu yerletirmekten kanlmaldr. Aksi takdirde betonun zelikleri bozulur ve termal
atlamalar oluabilir. Byk scaklk farkndan dolay s kayb daha hzl olur. Ayrca, yksek scaklk daha
fazla karm suyu gerektirir. Bu durumda, kme (akclk) kayb oran artar, bazen de abuk sertlemeye
sebep olabilir ve sl bzlme artar. Betonun scak yzeyindeki hzl rutubet kayb, plastik rtre atla
oluumuna neden olabilir. Bu sebeple taze betonun scakl, ngrlen en kk scakla mmkn olduu
kadar yakn olmaldr.
Beton Karm Scakl:

Beton karm bileenleri bir araya getirilerek, kartrma ilemi tamamland andaki beton scakldr.
308 / 58


308 / 59
KISIM 308
KISIM 308
Tablo-308-30 Tavsiye Edilen Beton Scaklklar
308.14.01.05 Istlm Kapal Mekanlarda Beton Dkme lemi

Istlm kapal mekanlarda beton dkme ileminde bu mekann kapatlmasnda kullanlan malzemelerin
dayankl, rzgr ve hava geirimsiz olmalar gerekir. Bylece, kenar, ke ve ince kesitlerde uygun scaklklar
salanm olur. Istclarn ss dorudan betona uygulanmamal, scaklk bir blgede younlamamal ve
beton kurutulmamaldr.
308.14.01.06 Karm Bileenlerinin Istlmas
Karm anndaki betonun tavsiye edilen en dk scakl, Tablo-308-30, satr 2, 3, 4de verilmitir. Ortam
hava scaklnn azalmasna bal olarak, kartrma ve yerletirme arasndaki srede oluan s kaybnn
telafisi iin beton scakl artrlmaldr. Karm scakl, Tablo-308-30, satr 2, 3, 4deki deerleri 8 Cden
fazla amamaldr.
Tablo-308-31 Soukta Yerletirilen Betonlar iin Koruma Sreleri
Ilman hava scaklklarnda, karm sresince betonun istenen scakl, sadece karm suyunun stlmas
yoluyla elde edilebilir. Istlan su scakl 85 Cnin zerine kmamaldr. Hava scakl srekli olarak - 4
Cnin altnda kaldnda, genellikle agregann da stlmas gerekmektedir.
imento ile ok scak suyun ani kartrlmas durumunda, betoniyerin iinde imento topaklarnn olutuu
ve imentonun ani prizine neden olduu tespit edilmitir. Kullanlan su 80 Cnin zerinde ise, imento
katlmadan nce, scak suyun iri agregaya ilave edilmesi uygundur.
1. satr (sra no 1) yap elemanlarna, temeller ve erken yke maruz kalmayan toprak altnda kalan dier
altyap elemanlar,
2. satrdaki gruba baraj, rhtm, kpr aya gibi yaplar rnek gsterilebilir.
308.14.01.03 Beton Koruma Sresi
Betonun iyi bir dayanm salayabilmesi iin, bu scaklklarda (Tablo-308-30) gerekli en az koruma sreleri
gn olarak Tablo-308-31de gsterilmitir. Bu sreler;
Hesapta ngrlen seviyede dayanmn artmas iin yeterli krn salanmas,
Hesapta ngrlen seviyede dayanmn elde edilmesinden nce betonun, suya doymu durumda iken
donmaya maruz kalmamas, halinde geerlidir.
Koruma tedbirleri, koruma sresi sonunda 24 saatlik srede scaklk dleri Tablo-308-30, satr 5deki
deerleri amayacak ekilde ve tedrici olarak kaldrlmaldr.
Agregalarn boru ierisinden buhar dolatrlmas suretiyle stlmas nerilir. Kk ilerde ise, bir menfez
boru iinde ate yaklarak, zerinde agrega stlarak buzlar zlr. Boru ierisinden buhar dolatrlmas
suretiyle agregalarn stlmas veya buzlarnn zdrlmesi srasnda, yn yzeyinde buzdan bir kabuk
oluumunun nlenmesi ve mmkn olduu kadar niform bir ekilde s dalmnn salanabilmesi iin,
agregann yzeyi branda bezi ile rtlmelidir.
Istma buhar jetleri ile yapldnda, problem oluturabilecek ekilde nem farkllklar meydana gelebilir.
Ancak, bu olumsuzlua ramen agregalarn stlmas iin en etkili yntemdir. Oluan nem farkll
probleminden kanmak iin, buhar boru ierisinde dolatrlmaldr. Ancak, noktasal scaklk artlar ve
kurumalar da oluabilir.
Agrega ar derecede stlmamaldr. Agrega scakl hibir kesimde + 100 Cnin zerine kmamal ve bir
karm iin ortalama deer + 65 Cyi amamaldr. Su ihtiyac, hava srkleme, priz sresi ve betonun kme
deerinin belirgin bir ekilde deimemesi iin karm malzemeleri, scaklk farkllklar oluturulmadan
niform bir ekilde stlmaldr.
Agregalarn nem ierii ve btn bileenlerin scaklklar ve arlklar biliniyorsa, beton karmnn nihai
scakl aadaki bant ile hesaplanabilir.
308.14.01.04 Koruma leminin Etkinlii

Koruma ileminin etkinlii, betonun mevcut durumdaki scakl devaml llerek kontrol edilmelidir.
Betonun ke ve kenarlar donmaya kar duyarl ve bu ksmlarn istenen scaklkta tutulmas zor olduundan,
bu noktalardaki scakln llmesi yolu ile yaplan korumann etkinlii salanmaldr.
bantlarndan hesaplanr.
308 / 60


308 / 61
KISIM 308
KISIM 308
Burada;
T = Beton karmnn nihai scakl (C),
Tc = imento scakl (C),
Ts = nce agrega scakl (C),
Ta = ri agrega scakl (C),
Tw = lave edilen karm suyunun scakl (C),
Wc = imento ktlesi (kg),
Ws = nce agregann doygun kuru yzey ktlesi (kg),
Wa = ri agregann doygun kuru yzey ktlesi (kg),
Ww = Karm suyunun ktlesi (kg),
Wws = nce agregadaki serbest suyun ktlesi (kg),
Wwa = ri agregadaki serbest suyun ktlesi (kg).
308.14.01.07 Beton Dkmeden nceki Hazrlklar
TS 1247de belirtilenlerden baka, beton dkmeden nceki hazrlklarn amac, yeni dklecek betona
deecek btn yzeylerin scaklnn betonun erken priz almasna veya priz sresinin uzamasna sebep
olmayacak bir deerde olmasn salamaktr.
Betona temas eden yzeylerin scakl, betonun scaklna mmkn olduu kadar yaklatrlmaldr.
Beton yerletirilmeden nce, kalplarn, dklecek taze betona deecek btn yzeyleri kar, buz ve donmu
ksmlardan temizlenmelidir. Bunun iin scak hava jetleri kullanlabilir.
Donmu olan veya iinde donmu maddeler bulunan bir yzey zerine hibir ekilde beton yerletirilmemelidir.
Donmu durumdaki zemin zerine beton dklmesi gereken hallerde, donmu zemin yeterli derinlie kadar
stlarak zlmeli veya dona maruz kalan kesim kazlarak, kuru ve taneli bir malzeme ile doldurulduktan
sonra beton yeni oluturulan zemin zerine yerletirilmelidir.
308.14.01.08 Kalp ve skele Gerektiren Tayc Beton in Koruma
Zeminden yksekteki (yer st) yaplarda yer alan tayc plak, kiri ve ba kirileri gibi kalp ve iskelelerin
emniyetli bir ekilde sklmesinden nce nemli lde tasarm dayanmna ulamas gereken tayc beton
elemanlar iin, Tablo-308-31de verilen asgari deerlerden daha fazla koruma sresi uygulanmaldr. nk
bu asgari sreler yeterli dayanma ulamaya kfi gelmez.
Tayc betondan kalp ve iskelelerin sklmesindeki temel kriter, srenin dolmasndan ziyade betonun
istenilen dayanma ulamasdr.
Kalp ve iskelelerin sklmeleri iin gerekli olan arazideki dayanm deeri, projeci tarafndan verilmelidir.
Beton dayanmn arazide belirlemek iin, standart olarak kre tabi tutulmu deney numuneleri ile iyi bir
korelasyon saland takdirde, beton dayanmn tayin etmekte mevcut dier teknikler de kullanlabilir.
Belirli bir sreyle su ierisinde bekletilip, daha sonra havada bekletilen beton numunelerinin basn
dayanmlar ekil-308-6da gsterilmitir.
ekil-308-6 Suda ve Havada Bekletilen Beton Numunelerinin Basn Dayanm Geliimi

308.14.01.09 Koruma
Souk havalarda dklen beton scakl, Tablo-308-30da belirtilen scaklklara mmkn olduu kadar yakn
olmal ve Tablo-308-31de verilen koruma srelerine uyulmaldr. Tavsiye edilen scaklklarn salanabilmesi
iin gerekli olan zel koruma sistemi, ortam hava artlar, yapnn geometrisi, beton karm oranlar gibi
faktrlere baldr. rnein, ok souk olmayan hava artlarnda, betonun sadece yaltm malzemeleri ile
kaplanmas yeterli olabilir (tavsiye edilen scaklk seviyesini salayabilmek iin betonun doal hidratasyon
ss kullanlr). Ancak, scaklklarn dk veya rzgrn hzl (veya her ikisi birden) olduu hava artlarnda
koruganlarn tesis edilmesi gerekli olabilir ve tavsiye edilen scaklklar salayabilmek iin stclar
kullanlabilir. Birok durumda, beton dkmn uygun kr scaklk aralnda tutabilmek iin hidrolik (scak
su ile stma sistemi) stclar ve yaltm rtleri yeterlidir.
Yaltm Malzemeleri:
imentolarn ounda ilk gnde hidratasyon ss ortaya ktndan (yksek olduundan), betonun
donmasn nlemek ve ortaya kan snn muhafaza edilmesine bal olarak dayanmn gelimesi iin yeterli
scaklklar temin etmek zere betonun stlmasna gerek duyulmayabilir.
Akta olan yzey (kalbn rtmedii) zerinde kullanlan yaltm rts ve yaltml kalp kullanlmas
yoluyla hidratasyon ss muhafaza edilebilir. Yaltmn verimli olmas iin, yaltm malzemesinin beton veya
kalp yzeyine tam temas salanmaldr. Yaygn kullanlan baz yaltm malzemeleri aada verilmitir.
Polistren kpk levhalar,
retan kpk,
Yaltm ilteleri,
Polietilen plakalar.
308 / 62


308 / 63
KISIM 308
KISIM 308
Souk havalarda beton dkmnde, dorudan stma sistemi, dolayl stma sistemi ve hidronik stma sistemi
olmak zere tip stma sistemi kullanlr.
Dolayl ve dorudan kullanlan stclar ile kapal bir blgeye scak hava verilir.
Hidronik stclar, yzeyde yerletirilmi borularn ierisinden scak suyun veya scak glikolun dolatrlmas
ile gerekli stmay salar. Isnn muhafaza edilebilmesi iin, borularn zerine yaltm rtleri serilir.
Koruganlar ile Koruma:
Scak havada taze beton iin muhtemel problemler aada verilmitir.

Su ihtiyacnn art,
kme kayb hznn art ve buna karlk gelen antiyede ilave su ihtiyac,
Priz hznn art sonucu tama, sktrma, son yzey ilemi zorluu ve souk derz oluma
tehlikesinin art,
Plastik rtre ve sl atlak eiliminin art,
Srklenmi hava muhtevasnn kontrol edilmesinde artan zorluk.
Koruganlar ile koruma en pahal yntem olmakla birlikte en etkili korumay salayabilir. Koruganlar rzgrn
ve souk havann korunan blgeye girmesine mani olur ve sy muhafaza eder. Elde edilen deneyimler, - 20
Cden daha dk hava scaklklarnda korugan kullanlmasnn gerekli olduunu gstermitir. Koruganlar;
ahap, branda bezi, hazr yap paneli veya plastik panel gibi salam malzemeler ile yaplr. Bu gibi koruyucular,
yangna kar dikkatle korunmaldr. Bu sebeple yangn tehlikesinin olduu hallerde koruganlarn dna
yerletirilip scak havay ieri ileten stclar veya buhar ile stma yntemi kullanlmaldr.
Tablo-308-30da belirtilen beton scaklklarn salanabilmesi iin, beton dklmesi srasnda betonun
zerine direnli termometre veya sl ift yerletirilir. Bylece belirli dnemlerde betonun anlk scaklklar
izlenebilir.
Scak hava nedeniyle sertletikten sonra betonda olumas muhtemel olumsuzluklar aada verilmitir.
Yksek su ihtiyac nedeniyle dayanm azalmas,
Yap yzeyindeki souma veya elemanlarn enkesit alan boyunca oluan scaklk farkllklar
sonucunda, sl atlak oluumu ve kuruma rtresi eilimindeki art,
atlak oluumu sonucunda dayankllk azalmas,
Farkl hidratasyon hzlar veya farkl su-balayc oran nedeniyle, souk derz veya renk farkllklar
gibi yzey grn bozukluklarndaki art.
Kr Yntemleri ve Gerekleri:
308.14.02.01 Scak Havada Beton Dkm Uygulamalar
Betonun ar kurumas nlenerek, yeterli lde hidratasyon olumas salanmaldr. Beton bnyesindeki
nemin buharlamasn nlemek iin, nem lmleri yaplmaldr.
Scak havalarda beton dkmnde olumas muhtemel problemleri tamamen nlemek veya mmkn olduu
kadar azaltmak iin yaplacak ilemler ve alnacak tedbirler aada aklanmtr.
Betonda gerekli dayanm kazanma sresi ve priz sresini ksaltmak iin, uygun tedbirler alnarak, priz
hzlandrc kimyasal katklar, yksek erken dayanml imento veya ilave imento kullanlabilir.
Scak hava artlarnda daha nce uygulanarak yeterli olduu kayt altna alnm beton malzemeleri
ve karm oranlarnn kullanm,
imento prizini hzlandrc katk maddelerinin kullanlmas halinde aadaki hususlara dikkat edilmelidir.
Taze beton scaklnn azaltlmas ve kontrol edilmesi,

Hzl yerleme ve kolay skmaya imkan veren beton kvamnn kullanm,
Priz, karm izleyen bir saatlik sreden evvel ve her durumda beton yerletirilmesi tamamlanmadan
nce balamamaldr.
Betonun tanmas, yerletirilmesi, sktrlmas ve yzey tesviyesinin en ksa srede yaplmas,
Katk maddesinin betonun dayanmn azaltc tesirleri olmamaldr.
Yerletirme ve kr ilemi sresince betonun rutubet kaybna kar korunmas,
Donatda ve beton iinde bulunacak dier metallerde korozyon ve oksidasyon meydana gelmemelidir.
imento prizini hzlandrc katk maddeleri klorr iermemelidir. Klorr ermeyen teriminin anlam
kimyasal katknn % 100 klorr iermeyecei anlamna gelmez. Karmda, imalat tarafndan beyan edilen
klorr iyonunun, % 0,05den daha fazla olmamas imalatnn bu katk iin Klorr ermeyen Katk Belgesi
almasna yeterlidir. Bu kimyasal katklar korozyona neden olabilir. Ancak, imalatnn kimyasal katknn
korozyona neden olmayacan syleyebilmesi iin uzun sreli uygulama sonularyla bu durumu ispatlamas
gerekmektedir.
308.14.02 Betonun, Scak Hava artlarnda Hazrlanmas, Dkm ve Bakm
Scak hava, betonun kalitesini ve zelliklerini olumsuz ynde etkiler ve kartrma, yerletirme ve kr
ileminde problemler ortaya kartr.
Yksek hava scakl ve dk nispi nemin etkileri, rzgr hznn artmas ile ok daha nemli hale gelir.
308 / 64

Gece veya gndz beton dkmnn uygun hava artlarna gre planlanmas,
Scak havada beton dkmne balanmadan nce karlkl grme yoluyla i plan hazrlanmas.
308.14.02.02 Scak Havada Beton Dkmnn Beton zelliklerine Etkisi

308.14.02.02.01 Dayanm zerine Etkiler
Betonun, stlarak scakl ykseltilmi ortamlarda kartrlmas, yerletirilmesi ve kr ilemine tabi
tutulmas ile daha dk scaklklarda ayn ilemlere tabi tutulan betona gre daha yksek erken dayanm elde
edilir. Ancak, bu durumda 28 gnlk ve daha ileri yalardaki dayanm daha dk olur. Kr scaklnn artna
bal olarak, bir gnlk dayanmdaki art ve 28 gnlk dayanmdaki d ekil-308-7de gsterilmitir.
308.14.02.02.02 Kr Etkisi
Yetersiz kr ve yksek scaklk bir araya gelirse, bu durum hidratasyon ilemini bozar ve dayanm drr.
erisinde kimyasal katk veya puzolan bulunmayan beton zerinde gerekletirilen deneylerde, yksek
scaklklarda dklm olsa dahi uygun ekilde kre tabi tutulmu betonun performansnn artrlabilecei
gsterilmitir.

308 / 65
KISIM 308
KISIM 308
kullanm terlemeyi azaltt iin, atlama eilimini artrr. Bu gibi durumlarda beton yzeyinden buharlamaya
yol aacak artlarn etkisini azaltmak zere alnacak tedbirler vakit geirilmeksizin uygulamaya konulmaldr.
Monomolokler tabakalar, sisleme, rzgr perdeleri ve glgelikler, buharlamaya kar beton yzeyini
koruma nlemleri olarak saylabilir.
ekil-308-7 Kr Scaklnn Beton Basn Dayanm zerinde Etkileri

308.14.02.02.03 Yzey Kurumasnn Etkisi
Taze betonun yerletirilmesinden hemen sonra yzeydeki buharlama hznn suyun yzeye doru ykselme
(terleme) hzndan daha byk olduunda, yzeyde kuruma balar. Yksek beton scakl, yksek rzgr
hz, dk nem veya bunlarn birlikte etkisi yzey suyunun buharlama hzn etkileyebilir. Taze betonunun
terleme hz, beton karm elemanlarna ve oranlarna, yap elemanlarnn kalnlna ve sktrma tipine
baldr.
308.14.02.02.04 Buharlama Etkisi
Bal nemin nadiren % 80den daha aa dt scak ve nemli iklimlerde, plastik rtre atla ok az
grlen problemdir.
ekil-308-8, gl ve rezervuardaki suyun buharlama hznn tahmin edilmesi iin yaygn hidrolojik ynteme
ve terleme suyu yzeyi kapladnda, betonun yzeyinden buharlama hznn en doru ekilde tahmin
edilmesine gre hazrlanmtr. Beton yzeyi terleme suyu ile kaplanmam ise, ekil-308-8 kullanlarak
belirlenen beton yzeyinden su kayb, oluan terleme hznn en az iki kat olarak bulunur.
308.14.02.02.05 Terleme Etkisi
Buharlama hz, betonun terleme hzna yaklat durumda gerekli nlemler alnmaldr. Terleme hznn
hassas olarak llememesi sebebiyle, rtre atla oluma ihtimali iin kullanlacak buharlama hz deeri
1,0 (kg/m2/h) alnr.
Yava priz alan imento kullanm, priz geciktirici katk kullanm, imentonun bir ksm yerine uucu kl
kullanm veya beton yerleim scaklnn drlmesi rtre atla oluma ihtimalini artrr. Uucu kl
308 / 66

ekil-308-8 Beton Scakl, Hava Scakl, Bal Nem ve Rzgr Hznn Beton Yzeyinden Olan
Buharlama Hzna Etkisi
308.14.02.03 Beton Scakl
Uygun malzemeler ve karm oranlarnn seimi ile, yksek scaklklardaki beton performansnn kontrol
iin nlemler alnmadnda, beton scaklndaki art aada belirtilen olumsuz etkilere yol aar.
Verilen kme deerini elde etmek iin gereken su miktar ekil-308-9 ve ekil-308-10da
gsterildii gibi scakla bal olarak artar.
Balayc malzemenin ayn oranda artrlmamas durumunda su miktarnn artrlmas, priz alma
sresini, dayanm ve dayankll drr.
308 / 67
KISIM 308
KISIM 308
kme (kvam) kayb ilk kartrma ileminden sonra ortaya kar ve tama ile yerletirme
ilemlerinde zorluklara yol aar.
Kurak iklim artlarnda plastik rtre atlaklarnn oluma ihtimali daha yksektir.
Ktle betonlarnda beton i ksm ile d ksm arasnda scaklk farkn ykselten yksek hidratasyon
hz ve i ksmlarda scaklk art meydana gelir. Bu scaklk fark sl atlaklara sebep olabilir.
Betonun kalba yerletirilmesinden itibaren uygulanacak kr ynteminde dikkatli davranlmaldr.
Bu krn gerektii ekilde uygulanmamas scaklk ykselmelerine paralel olarak hasar oluturucu
etki gsterebilir.
308.14.02.04 Ortam artlar

Genel olarak, scak havalarda beton dkm iin, sadece en yksek ortam scakl veya beton scaklnn
belirtilmesi uygun deildir. rnein, nem ve rzgr hznn dk olduu hallerde daha yksek ortam ve
beton scaklna izin verilir.
antiyede hazrlanacak beton deneme harmanlar, seilen scaklk snr deerlerinde veya antiyede beklenen
en yksek scaklkta gerekletirilmelidir.
308.14.02.05 Su
Yksek su scaklklar, yksek beton scaklklarna yol aar ve beton scakl arttka ayn kme deerini
salamak iin daha fazla miktarda suya ihtiya duyulur. ekil-308-10da beton scaklnn, ayn kme
deerini salayabilmek iin gerekli su miktar zerindeki etkisini gstermektedir. Gereinden fazla su ilavesi
su/imento orann arttrr ve betonun dayanm, dayankllk, su geirimsizlik ve dier ilgili zelliklerinde
olumsuz etki oluturur.
ekil-308-9da karm suyu miktar sabit tutulduunda, artan beton scaklnn kme zerine genel etkisi
gsterilmektedir.
Kuruma rtresi, toplam su ierii ile genel olarak artar, scak havalardaki hzl kme kayb, genel olarak su
ihtiyacn artrr. Bylelikle daha sonraki kuruma rtresinin oluma ihtimali de artar. Scak havalarda dklen
beton daha sonraki souma dneminde, sl rtre oluumuna hassastr. Isl rtre ve kuruma rtresinin birleik
tepkimesi daha lman artlarda yerletirilen betonda gzlenenden daha fazla atlak oluumuna yol aar.
Betonun imento veya agregaya gre drt ila be kat byk zgl ss olduundan dier bileenlere gre
daha kk miktarlarda kullanlmasna ramen birim ktle bana karm suyu scakl beton scakl
zerinde en byk etkiye sahiptir. ou beton iin soutulmu su beton yerletirme scakln drebilir
(ekil-308-11). Bu scaklk genel olarak en ok 4,4 Cdir.
Genel olarak karm scaklnn 1,9 C ila 2,2 C drlmesi beton scakln yaklak 0,5 C drr.
Ancak soutulmu su miktar, beton harmannn ihtiyac olan sudan fazla olmamaldr.
ekil-308-9 kme Deiimine Bal Olarak Su htiyac ve kmenin Beton

Scaklna Etkisi
Karm suyunun bir ksmnn yerine buz kullanm, beton scaklnn drlmesinde kullanlan yaygn
bir yntemdir. Karm suyuna katlan buzun beton scaklnn drlmesinde etkin olabilmesi iin, buz
krlmal veya paralanmaldr. Buzun, dier bileenlerle mikserde temasa gemeden nce erimemesine
dikkat edilmelidir.
ekil-308-12de eitli miktarlarda buz katlmasnn beton scaklna genel etkisi gsterilmektedir.
ekil-308-10 Betondaki Su Miktarnn, Scaklk Artna Etkisi

308 / 68


308 / 69
KISIM 308
KISIM 308
308.14.02.06 imento
Yksek beton scakl, hidratasyon hzn arttrr ve beton daha hzl katlar. Betonun gerekli kvamn
salamak veya muhafaza etmek iin daha fazla su gerekir. Fazla miktardaki su ihtiyac ise dayanm kaybna
yol aar ve betonda atlak oluma eilimini arttrr.
Yava Priz Alan imento Etkisi:
Belirli bir imentonun seimi betonun scak havadaki performansn kesin ekilde etkiler. Dk hidratasyon
sl imentolar kullanldnda, s geliimi daha yava olur. Bu durumda daha az sl genleme olur ve beton
sourken oluabilecek sl atlama riski de azalr. Bu durum zellikle demeler, perde duvarlar ve ktle
betonlarnda ok nemlidir. Belirli bir beton karm iin imento hidratasyonundan kaynaklanan scaklk
ykselmesi, karmda kullanlanlan imento dozaj ile orantldr. Bu nedenle imento dozaj, gerekli
dayanm ve dayankll salayacak miktarla snrlandrlmaldr.
lave Balayc Malzemeler:
Bu kategorideki malzemeler uucu kl, dier puzolanlar ve curuflu imentodur. Her biri portland imentosunda
belirli oranlarda kullanlr. Bunlar prizi geciktirir ve betonun erken yataki dayanm geliimini yavalatr.
Scak havalarda hzl kvam (kme) kaybna neden olan imentolar veya hzl priz alan imentolar bu
malzemelerle kullanlabilir. Uucu kln kullanm yksek scaklklarda betondaki kvam kaybnn hzn
azaltabilir.
308.14.02.07 Kimyasal Katklar
ekil-308-11 Soutulmu Karm Suyunun Beton Scakl zerine
Genel Etkisi
Scak havalarda beton dkm gerekletirilirken, betonda istenmeyen etkilerin nlenmesi iin eitli
tiplerdeki kimyasal katklarn kullanlmas uygun olabilir. Bu tr katklarn kullanm, karm suyu ihtiyacnn
azalmas, betonun ilenebilme sresinin uzamas ve kimyasal katk kullanlmam betona gre daha yksek
dayanm salama gibi faydalar getirir.
Su azaltc ve priz geciktirici kimyasal katklar, scak hava ortamnda yaygn olarak kullanlmaktadr. Bu
kimyasallar dier kimyasal katklarla birlikte kullanlarak daha yksek hava scaklklarnda belirli seviyede
priz sresi salamak iin daha yksek katk dozajnn kullanm mmkn hale gelir. Bu tip katklarn
kullanld betonlar, katk kullanlmayan betonlara gre daha az kme kayb gsterirler.
Akc beton imalatnda kullanlan baz yksek oranda su azaltc ve priz geciktirici kimyasal katklarn scak
hava artlarnda nemli yararlar salad gsterilmitir. Akc betonun scak hava artlarndaki kvam kayb
geciktirici katk kullanlm betona gre daha dktr.
Yksek oranda su azaltc, priz geciktirici baz kimyasal katklar, scak hava artlarnda beton dkmnde
gerekli kvam uzun sreli koruyabilirler.
308.14.02.08 Agregalar
Agregalar, TS 706 EN 12620ye, beton karm tasarm hesaplar TS 802ye uygun olmaldr. Agregalar
betonun nemli bileenlerinden biridir ve beton kalitesini dorudan nemli derecede etkiler. Belirli bir kme
deerinde beton elde etmek iin gerekli su ihtiyacn etkileyen nemli faktr; tane ap dalm, tane
ekli ve ince malzemenin olmaydr. Krma ta agregalar, yuvarlak agregalara gre daha ok suya ihtiya
duyarlar, ancak atlamalara daha direnlidirler.
ekil-308-12 Karm Suyuna Katlan Buzun Beton Scakl zerine

Genel Etkileri
308 / 70

ri agregalar betonda en byk oran oluturur ve iri agregalarn scakl beton scakln nemli lde
etkiler. ri agregalarn soutulmas, beton scaklnn istenen seviyeye drlmesi iin etkili bir yntemdir.
rnein, ortalama 0,8 C ile 1,1 C arasnda bir scaklk d beton scakln 0,5 C drr.
308 / 71
KISIM 308
KISIM 308
308.14.02.09 Scak Havada Betonun malat ve letimi
Scak hava artlar ve uzun tama sresi, kartrma ileminin belirli bir sra ile yaplmasn gerektirebilir.
malat tesisleri ve betonun iletimi scak hava artlarnda projenin ihtiya duyduu gerekli beton miktarn ve
kaliteyi salayacak kapasitede olmaldr. malat ve beton iletimini kontrol edecek uygun nlemler alnmaldr.
Kartrma ileminin srasna ait uygulanan yntemler;
Scak havada beton dkm ve yerletirme ilemleri sabahn ilk saatlerinde veya gece tercih edilmelidir.
308.14.02.09.01 Beton Scaklnn Kontrol
Beton yksek yerletirme scaklklarnda imal edilebilir ve karm oranlar imalat, nakliye, yerletirme,
oturma, yzey ilemi ve kr ilemi uygun ekilde gerekletirildiinde istenilen verim de salanr. Bu
nlemlerden bir tanesi de taze beton scaklnn mmkn olduu kadar dk tutulmasdr.
Aada verilen malzeme scaklklar, verilen miktarlarda drldnde beton scakl yaklak 0,5 C
der.
imento scaklnn 4 C drlmesi,
imentonun antiyede ilave edilmesi,

Beton santralinde malzemenin ve imentonun bir ksmnn transmikser tamburuna konularak kuru
bir ekilde muhafaza edilebilir tarzda tabakalar halinde yerletirilmesi ve transmikser antiyeye
ulatktan sonra betonun kartrlmas.
Ancak bu durum transmikserde karan beton harmanlarnn niformluluunda deiimlere yol aabilir.
Bu yntemler, mevcut artlarda nadiren en iyi zm oluturur. En iyi kontrol edilen beton, btn
malzemelerin beton santrallerinde kartrlmas suretiyle elde edilir.
Baz etkili geciktirici katklarn uygun miktarlarda kullanlmas, tercihen betonda kullanlacak balayc
malzemenin yava priz alan zellikte olmas ile birlikte, betonun yksek scaklklarda bile uzun srelerle
yerletirilebilir artlarda kalmasn salar.
Uygulamalardan elde edilen tecrbeler, priz geciktirici kimyasal maddelerin, ayrlan bir ksm karm suyuna
5 l/m3 ila 10 l/m3 arasndaki kk miktarlarda ilave edilmesi ve bu katkl suyun birka dakika kartrlmadan
sonra beton harmanna ilave edilmesi ile beton prizinin daha da geciktirilebileceini gstermitir.
Su scaklnn 2 C drlmesi,
Agrega scaklnn 1 C drlmesi.
Beton imalatnda en byk oran agrega oluturduundan, agrega scaklnn drlmesi beton scaklnn
drlmesine en byk katky salar. Bundan dolay, agrega scaklnn mmkn olduu kadar dk
tutulmas iin her trl uygulama tedbiri alnmaldr. nce ve iri agrega glgede tutulmal veya yamurlama
sistemi ile soutulmal veya souk su sisi uygulanmaldr. Karm suyunun gmme depo haricinde
depolanmas durumunda, depo glgede tutulmal ve sl yaltm yaplmaldr. Silo ve depolarn s yanstc
boya ile boyanmas suretiyle daha az s emmesi salanmaldr.
Betonda istenmeyen s artn nlemek iin, scak hava artlarnda tamburun dn en az sayda
Transmikser tamburunun beyaza boyanmas, gnein stma etkisini en az seviyeye indirir. Scak ve gneli
bir havada bir saatlik nakliyede betonun temiz ve beyaz renkli tamburda tanmas, siyah veya krmz renkte
tamburda tanmasndan beton scaklnn 1,0 C ila 1,5 C veya krem renkli tamburda tanmas 0,3 C daha
dk olmasn salar. Bo ve beyaz renkli transmikserin beton tanmadan nce, gne altnda uzun sre
kalmas durumunda beton scakl, sar veya krmz renkli transmiksere gre 0,3 C ila 0,5 C daha dk
olmasn salar. Ayrca, betonun tambura doldurulma ncesi veya nakliye srasnda su ile slatlmas beton
scakln azaltc bir etki salar. Byk hacimde beton imal etmek iin soutma sisteminin oluturulmas
zel donanmn yerletirilmesi veya montajndan nce iyi bir planlama gerektirir.
Beton tamburda olduu srece imento hidratasyonu, scaklk art, kme kayb, agregann ufalanmas ve
hava muhtevasnn deimesi gibi etkilerin zamanla olumas mmkndr. Bu nedenle karmn balamas
ile betonun yerletirilmesi arasndaki sre en aza indirilmelidir.
Hzl ve yeterli yerletirme ve etkin sktrma salamak iin, yapnn tayc elemanlarnda kullanlan beton
en az 100 mm kme deerinde olmaldr.
308.14.02.11 Yerletirme ve Kr lemi
308.14.02.11.01 Yerletirme
308.14.02.10 Harman, Kartrma ve Nakliye

Scak hava artlarnda harman ve kartrma ilemleri, normal hava artlarndaki harman ve kartrmadan
farkl deildir. Belirlenmi zellikte (gerekli kvam gibi) beton imal edilmesi ok nemlidir. antiyeye gelip
kalba dklecek betonun reddedilmesi, beton dkmndeki kesintiden dolay souk derzlere veya ciddi
yzey ileme problemlerine yol aabilir. Tama ileminden nce transmikser tamburunun yaklak olarak 70
defa dnmesi zellikle kvam ve hava muhtevas ynnden beton artlarnn tam olarak salanmasn temin
eder.
308 / 72
tutulmaldr. Etkili bir karm iin tambur ierisinde sertlemi beton kalnts olmamal ve kartrma
kanatlar ar anm olmamaldr. Beton kartrlarak homojen artlara gelir gelmez tamburun dn en
dk seviyeye getirilmelidir. Tambur uzun sre durdurulmamaldr. Tamburun dn says, transmikserler
iin genellikle en fazla 300 devir/saat olmaldr.

Scak havalarda beton yerletirme ve kr ileminde iyi bir sonuca ulamak iin gerekler, dier hava
artlarndan ok farkl deildir. Bu gerekler aada verilmitir.
Beton, en az ayrma ve kvam kayb ile nakledilmeli ve tanmaldr.
Beton en son konulaca yere tek seferde yerletirilmelidir.
Beton tabaka derinliince yeterli vibrasyonun salanabilmesine elverili kalnlkta tabakalar halinde
yerletirilmeli ve tabakalarn yerletirilmesi arasnda geen sre souk derz oluumuna meydan
vermeyecek ksalkta olmaldr.
Yap derzleri salam ve temiz olmaldr.
Yzey ilemleri ve bu ilemlerin zamanlanmasnda betonun bu ilemler iin uygun hale gelmesi
beklenilmelidir.
Yzey ilemleri, atlak kapatma ve benzeri amalar iin yaplmamaldr.
Kr ilemi sresince, betonun ihtiya duyduu rutubet her zaman salanmal ve betonun n grlen
dayanm ve dayankllnn tam geliebilmesi iin scaklk kontrol edilmelidir.
308 / 73
KISIM 308
KISIM 308
Beton imalatndan sorumlu personel yksek hava scaklndan dolay betonda hasar oluacan bilmeli,
dorudan gne na, rzgr etkisine ve beton scaklnn yksek deerlere ulamasna izin vermemelidir.
Bu amala antiye civarndaki hava durumu, hava scakl, gneli saatler, bal nem ve etkili rzgrlar
izlenmeli ve kaydedilmelidir. Bu verilerle buharlama hesaplanabilir ve antiyede korumann gerekli olup
olmadna karar verilebilir.
Betonun tanmas, yerletirilmesi, sktrlmas ve yzey ilemleri mmkn olan en ksa srede
tamamlanmaldr.
308.14.02.11.02 Kr ve Koruma
Taze betonun yerletirilmesinden hemen sonra uygulanan su sisi pskrtlmesi gibi kr yntemleri
buharlaarak uzaklaan terleme suyunun kaybn telafi etmek ve plastik bzlme atlan nlemek iin
kullanlr. Beton, sl bzlme atlaklarna kar da zellikle ilk 24 saat boyunca korunmaldr. Isl bzlme
atlaklar, 300 mmden daha az boyutlarda ve 3 C/saat veya 28 C/gnden daha fazla olan soutma
hzlarnda meydana gelir.
Deme Betonlarnda Su Kr:
Su kr genellikle, dayanm ve dayanklln en iyi seviyeye ykseltilmesi ve erken ya kuruma rtresinin
en dk seviyeye indirilmesi iin uygulanacak en iyi yntemdir. Su kr yntemlerine rnek olarak;
gllendirme, ak beton yzeylerinin, srekli slak halde tutulan temiz kum ile rtlmesi, su sisi uygulanmas
veya srekli yamurlama uygulamas verilebilir. Bu yntemler, yeterli su temini ve kullanlm suyun
uzaklatrlmasn gerektirir. Yamurlama ynteminin uygulanmasnda beton yzeyinde bozulma meydana
gelmemesine dikkat edilmelidir. Kr malzemeleri srekli olarak beton yzeyine temas etmeli malzemelerin
kuruyup tekrar slanmasna msaade edilmemelidir. Erken yalardaki kr iin kullanlacak suyun scakl,
betonda sl ok olumasna yol amamas iin beton scaklna yakn olmaldr.
Buz kullanldnda:
Burada:
Deme Betonlarnda Membran Kr:

antiye artlarnn su kr iin uygun olmad artlarda en uygun yntem sv membran eklindeki bileiklerin
beton yzeyine uygulanmasdr. Bu tr membranlar betondan su kaybn nleyerek, beton yzeyinin dayanm,
dayankllk, anma direncini iyiletirir. Dorudan gne na maruz beton yzeylerinde s yaltml beyaz
kr bileeni kullanlmaldr. Scak hava artlarnda kullanlacak kr bileeni TS 10966da belirtilene eit veya
daha fazla rutubet tutma zelliine sahip olmal ve TS 10967ye gre yaplan deney sonucunda, 72 saatlik
sredeki su kayb 0,55 kg/m3 amamaldr. Uygunluu deneyle belirlenen kr bileeni, taze beton yzeyi
tesviye edildikten ve yzey parlakl mat grne dntkten hemen sonra uygulanmaldr. Kr bileeninin
pskrtme yntemi ile uygulanmas halinde pskrtme bal doru uygulama miktarnn salanmas ve
rzgr etkisiyle dalmay nlemek zere beton yzeyine mmkn olduu kadar yakn tuulmaldr. Elle
pskrtme ileminde, ikinci tabakann pskrtme yn birinciye dik olmak zere iki tabaka halinde uygulama
yaplmaldr. zerine ikinci tabaka beton dklecek veya herhangi bir malzeme yaptrlacak beton yzeyine
kr bileeni uygulanmamadr.
Kalp erisine Yerletirilen Betona Uygulanacak lemler:
Ta
Agrega scakl (C)
Tc
imento scakl (C)
Tw
Buz olmadan, karm suyunun temin edildii durumdaki scakl (C)
Ti
Buzun scakl (C) (Not: Agrega zerindeki serbest su ve agrega tarafndan emilen suyun scakl,
agrega scakl ile ayn olduu kabul edilir)
Wa
Agregann kuru ktlesi (kg)
Wc
imentonun ktlesi (kg)
Wi
Buzun ktlesi (kg)
Ww
Harman karm suyunun ktlesi (kg)
Wwa Ta scaklndaki agrega zerindeki serbest su ve agrega tarafndan emilen suyun ktlesi (kg)
Beton dkmnden sonraki erken yalarda kalplar kaplanmal ve bu kaplama malzemesi srekli slak
tutulmaldr. Kalplar betona hasar verilmeyecek en erken yata gevetilmeli veya sklmeli, belirlenmi kr
ileminin balatlmas iin gerekli artlar uygulanmaldr.
Kalp skldkten sonra balant deliklerinin doldurulmas ve dier tamir ilemleri tamamlanmal, tamir
grm ksmlar, dier ksmlarla ayn kr artlarna tabi tutulmaldr. Beton yzeyinin yava kurumas ve
bzlme atla oluma ihtimalinin azaltlmas iin, kr sresinin sonunda kaplama slatlmakszn en az 4
gn sre ile yerinde braklmaldr.
308 / 74
Beton dkmne devam edildii srece aada verilen hususlar beton yapnn herhangi bir ksm ile ilgili
artlarn daha sonra tanmlanabilmesi iin kaydedilmeli ve tanmlanmaldr.
Karm sresince betona ilave edilen karm suyunun tamam,
Betonun harmanlanma zaman, kalba boaltma ileminin balad ve bittii zaman,
Betonun, antiyeye teslim edildii andaki ve kalba yerletirildikten sonraki scakl,
Betonun, antiyeye teslim edildii andaki ve kalba yerletirildikten sonraki grnm ile ilgili
gzlemler,
Betonun, antiyeye teslim edildii andaki kvam (slamp),
Betonun korunma yntemi,
Uygulanan ilk kr yntemi,
Uygulanan nihai kr yntemi,
Kr bileeninin uyguland hallerde bileenin uygulanma zaman ve hz ile betonun grn,
Kr ileminin sresi ve bitirildii zaman,
Bu tespitler srekli muhafaza edilecek yap kaytlar ierisinde yer almaldr.
Taze beton scaklnn hesaplanmas:
Taze beton scakl (T) aadaki bant ile hesaplanr.
Buz kullanlmadnda:

308.14.03 Su Altnda Beton Dkm

Beton, darenin onay olmadan su iinde dklmeyecektir. dare beton dkmn uygun grd takdirde
beton dkme ii kontrol mhendisinin nezareti ve aadaki artlar altnda yaplacaktr. Su altnda beton
dkm sz konusu olduunda Tablo-308-22-a ve Tablo-308-22-b kullanlmak suretiyle dkm yaplacak
yerdeki etki snflarna bal olarak seilecek dayanm snf, su/imento oran ve en az imento ve hava ierii
deerleri Tablo-308-23den belirlenecektir. Betonun ykanmasna, akl ve harcn birbirinden ayrlmasna
308 / 75
KISIM 308
KISIM 308
engel olmak iin boru, alt kapakl kovalar veya darece kabul edilmi baka bir yntem ile beton skk bir
ktle olarak su altna braklacak ve yerine konulduktan sonra oynatlmayacaktr.
Beton dklm olan yerde suda dalgalanma olmamas salanacaktr. Suyun seviyesi inaat ukurunun iinde
ve dnda ayn olmal ve scakl + 5 Cnin altna dmemelidir.
naatn su altndaki ksmnn betonunun, gelen su miktarnn fazlal, temel tabannda kaynama olmas
ve dier sebepler yznden su tahliye edilerek betonun dklmesi mmkn olmuyorsa su iinde beton
dklerek temel tabannda bir tecrit tabakas meydana getirilecektir. Bu tecrit tabakasnn kalnl darece
tespit edilecektir. Tayin edilen kalnlkta bir tecrit tabakas dklp bu, yeterli derecede sertletikten sonra
su tahliye edilerek temelin geri kalan betonu dklecektir. Tecrit tabakas en az 45 cm olmak zere kalnl
darece belirlenecek tabakalar halinde ve kesintisiz olarak dklecektir.
308.15.01 Deniz Suyunun Etkisine Maruz Betonlar

Beton yap elemanlar, eer deniz suyunun etkisine maruz kalacaklarsa, bu etkinin tipi Tablo-308-22-a
ve Tablo-308-22-bye gre seilip, dkm yaplacak yerdeki etki snflarna bal olarak dayanm snf,
su/imento oran, imento tipi ve en az imento ve hava ierii deerleri Tablo-308-23 kullanlarak
belirlenecektir. Betonarme ksmlar deniz suyunun etkisine maruz olduu takdirde, betonun pas pay asgari
10 cm olacak ekilde kalnlatrlacaktr. Beton, betoniyerde 2 dakikadan daha az srede kartrlmayacak,
su/imento oran maksimum 0,45 olacaktr. Slfata Dayankl Portland imentosu Slfata Dayankl
Yksek Frn Cruflu imento, Slfata Dayankl Puzolanik imentolar tercih edilmelidir.
Slfata Dayankl Portland imentosu kullanldnda, standartlara uygunluu belgelenmi olmas artyla
tlm yksek frn crufu ve uucu kller imentoya katlarak daha geirimsiz beton elde edilebilecektir.
Tabakalarn birbirine kaynamasn salamak iin bir tabaka prize balamadan ikinci tabaka dklm
olacaktr.
Ayrca betonun tm bileenlerinden gelen klorr miktar hesaplanacak ve imento ktlesine gre % 0,2den
fazla olmayacaktr.
Su altnda beton dkm iin kullanlan boru asgari 25 cm apnda, aralarnda conta bulunan flanlarla
birbirine balanan ksa boyutta borulardan teekkl edecektir. Boru alt ucunun beton dklen btn yzey
zerinde kolayca hareketini ve beton akn durdurmak veya azaltmak maksadyla borunun kolayca indirilip
karlmasn temin eden bir asi zerine boru monte edilmi olacaktr. in balangcnda iine su girmemesi
iin boru alt ucu kapal olarak indirilecek ve isin devam mddetince iine su girmesine mani olunacaktr.
Boru, zerindeki huninin alt seviyesine kadar daima betonla dolu olarak bulundurulacaktr. Huniye beton
dkld zaman akmn temin iin alt ucu dklm bulunan beton iinde kalmak artyla boru hafife
yukar ekilecektir. bitinceye kadar beton akm kesiksiz devam edecektir.
dare tarafndan tayin edilecek olan en dk ve en yksek su seviyeleri arasnda betonda hibir derz
yaplmayacaktr. Bu seviyelerin arasnda deniz suyunun en az 30 gnden evvel betona temas etmesine izin
verilmeyecektir. Kalplar alndktan sonra meydana kan beton yzeyi zerinde dare gerekli grd
takdirde bitmle tecrit yaplacaktr.
Alt kapakl bir kova ile beton dklmesi aadaki artlara uygun olarak yaplacaktr. Kovann st ksm ak
olacaktr. Alttaki kapaklar serbeste aaya ve darya doru alacaktr. Kova azna kadar doldurulacak ve
ykanmaya engel olmak iin yava yava dibe indirilecektir. Kova beton dklecek yzey zerine oturuncaya
kadar boaltlmayacaktr. Boalttktan sonra ise, yava yava yukarya ekilecektir. Su altnda dklen beton
kvam, kvam tecrbesi 7-12 cmlik bir kme verecek derecede olmal, agregann en iri boyutu 50 mmyi
gememelidir.
Bu beton tecrit tabakas kafi derecede mukavemet kazandktan sonra su ekilerek beton dklebilir. Bu
halde tecrit tabakasnn zerinde oluan kaymak, beton bnyesine zarar vermeyecek ekilde entilerek yok
edilmelidir.
Su alt betonu, uygun granlometrisi minimum tane boyutu 37,5 mm olan agrega dolgusunun iine g
ayran bir harcn alttan yukarya doru enjeksiyonu ile de imal edilebilir. Bu srada harcn st yzeyi niform
olarak ykselmelidir.
308.15 Tahripkar evre artlarnda Beton Dkm
Sertlemekte olan betonu olumsuz etkileyen kimyasal maddeleri ieren sular betondan uzak tutulmaldr.
Bu durum salanamyor ise uygun nlemler alarak etkileri yok edilmelidir. Betonu olumsuz etkileyen bu
maddeler; tam saf sular, serbest asitler, slfat tuzlar, magnezyum tuzlar, amonyum tuzlar, amonyum slfat,
amonyum klorr, amonyum nitrat, bitkisel ve hayvansal yalardr. Kimyasal etkiler karsnda bulunan
beton yapmn, imento ve agrega uygunluu, dkm izleyen ileme ve koruma yntemi byk lde
etkiler. Betonun kimyasal etkilere dayankll geirimsizlii orannda artar. Tahripkar evre artlarna maruz
yerlerde beton dkm yaplrken evre etkileri Tablo-308-22-a ve Tablo-308-22-bye gre seilip, dkm
yaplacak yerdeki etki snflarna bal olarak dayanm snf, su/imento oran ve en az imento ve hava
ierii deerleri Tablo-308-23 kullanlarak belirlenecektir. Kimyasal etkilere kar olan beton kesitinin narin
ve keskin kenarl olmamasna zellikle dikkat edilmeli, beton yzeyinin kapal ve dz olmas salanmaldr.
Genel olarak yer alt veya yer st sularnn beton iin zararl madde ierdii belirlendii durumlarda normal
portland imentosu yerine trasl, yksek frn cruf veya uucu kll imentolardan en kolay temin edileni
kullanlacaktr. Ayrca yklenici, Ksm 308.15.01 ve Ksm 308.15.02de belirtilen nlemleri alacak veya
zararl sularn etkisini yok etmek amac ile darece gerek grlen dier tedbirleri de alacaktr.
308 / 76

308.15.02 Alkali Slfatl (Sodyum, Kalsiyum ve Magnezyum Slfat) Sularn veya Alkali Slfatl
Zeminlerin Tesirine Maruz Betonlar
Alkali slfatl sularn ve zeminin tesirine maruz betonlarn dklmesinde, bu etkinin tipi Tablo-308-22-a
ve Tablo-308-22-bye gre seilip, dkm yaplacak yerdeki etki snflarna bal olarak dayanm snf, su/
imento oran ve en az imento ve hava ierii deerleri Tablo-308-23 kullanlarak belirlenecektir. Bu tip
zararl etkilerin sz konusu olduu yerlerde beton dkmnde zel bir itina gsterilecektir.
Beton, iin bandan sonuna kadar, zeminden veya su seviyesinden en az 45 cm daha yksek bir seviyeye
ulancaya kadar kesintisiz olarak dklecektir. Alkali zemin veya sularn, beton dkm bittikten asgari 96
saat iinde beton yzeyine temas etmesine engel olunacaktr.
Bu blmdeki btn ilemler TS 3540, Zararl Kimyasal Etkileri olan Su, Zemin ve Gazlarn Etkisinde
Kalacak Betonlar iin Yapm Kurallarnda belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
308.16 Kalp ve skele leri
308.16.01 Genel
Btn kalp ve iskeleler gvenli ve tama gc yeterli olmaldr. Kalp ve iskeleler TS 647, Ahap Yaplarn
Hesap ve Yapm Kurallar standardnda belirtilen esaslara uygun olarak hazrlanmal, birletirilmeli,
kurulmal ve fazla deformasyon ve oturma yapmayacak ekilde dzenlenmelidir.
Kalp tahtalar, beton sktrlrken imento erbetinin akmasna engel olacak ekilde yaplmal, vibratr
etkilerine kar yeteri kadar dayanmda olmaldr. Kalplar. kalp tahtalarnn arplmasna ve ekip aralklarnn
almasna engel olacak ekilde ina ve muhafaza edilecektir. Btn ahap kalplar iyice rendelenmi olacaktr.
Kalp tahtalar birleme yerlerinde aralk kalmayacak ekilde imal edilecek, bu salanmazsa, btn kalbn ii
sac veya prese edilmi levhalarla kaplanacaktr.
Kalplar kullanldklar sre iinde etki yapacak btn kuvvetleri, gvenilir bir ekilde zemine aktarmaldr.
Kat ilavesi ve restorasyonlarda olduu gibi ara demeye veya dier yap ksmna dayanan kalp ve iskelelere
zellikle dikkat etmelidir.
skele, dikme yklerinin zemine yaylmas tekniine uygun olmal, zayf ve donmu zeminlerde zel
nlemler alnmaldr. Yk aktarmasn ve yaylmasn salamak iin dikmelerin altna salam ve yerinden
oynamayacak ekilde dzgn keli aa (kadron) konmaldr. Bu mesnetlerin tek para yaplamad
durumlarda birka kat olarak dzenlenmesi gerektii takdirde, devrilmemesi iin gvenlii salanmaldr.
Eik kolonlar kaymaya kar da emniyete alnmaldr.
308 / 77
KISIM 308
KISIM 308
Kalp ve iskeleler kolayca, sarsntsz, tehlikesiz ve darbesiz sklebilecek ekilde dzenlenmelidir. Bunun
iin de kamalardan, kum sandklar, vidalar, kriko, veren vb. kalp skme dzenlerinden faydalanlmaldr.
Byk aklkl yap ksmlarnn, kalp ve iskele skldkten sonra tasarlanan biimi almasn salayacak
ekilde kalp ve iskeleye ters sehim verilmelidir.
Beton dklmeden nce, kalp ii iyice temizlenmeli, gerektiinde slatlmaldr. Bu maksatla, kolonlarda
dipte, konsollarda, kta ve derin kirilerin altnda temizleme delikleri braklmaldr.
emniyeti salanmaldr.
Yk fazla olan dikme ve kalplarda ek yaplmamaldr. Genel olanak normal yer st yaplarnn plaklarnn
altnda her iki dikmeden biri, kirilerin altnda her dikmeden biri ekli olabilir. Ekli dikmeler alanda
olabildii kadar eit datlm olmaldr. Birden fazla eki olan dikme kullanlmamaldr.
Burkulma tehlikesini nlemek iin ek yeri dikmenin ortadaki te biri iine denk getirilmemelidir.
Beton dklmeden nce ve dklrken kalp ve iskeleler iyice kontrol edilmelidir.
elikle salam ekilde birletirilerek uzatlan veya srg dzenli dikmeler ekli saylmazlar. Dikmelerin taban
kerestesini ezmesi ihtimali olan durumlarda tabana sert ahaptan veya elikten yastk konulmaldr.
Kontrol mhendisinden msaade alnmadan kalp zerine hibir suretle malzeme oturtulmamal ve istif
edilmemelidir.
ok katl iskelelerde ve ok katl yaplarda dikmeler, yukardaki dikmenin ykn dorudan doruya
aadakine aktaracak ekilde konulmaldr.
Toprak vb. malzeme ile rtlmeyecek olan beton yzlerinin kalb ahap olduu takdirde, kalp tahtalar eit
kalnlkta olacaktr. Kalplarn sivri keleri ta ile beslenerek betonda sivri ke meydana gelmesine engel
olunacaktr. Girintili kntl yerlerin kalplar kolayca alnabilecek ekilde yaplacaktr. Kalp cidarlarn
birbirine balamak iin kullanlan madeni gergi ve ankraj ubuklar beton yznden 5 cm ieride, betona zarar
vermeden kesilecek ekilde yaplacaktr. Gergi olarak tel kullanlm ise bunlar beton yznden minimum 6
mm daha ierden kesilecektir. Gergilerin ebad, bunlar kesilip karldktan sonra kalacak boluklar ok ufak
olacak ekilde tayin edilecektir.
Yer st yaplarda kalp sklrken baz dikmelerin, yedek olarak yerinde kalmas gereklidir. Gerek bu
yedek dikmelere ve gerekse bunlarn stndeki kalp tahtalarna dokunulmamal ve sonradan ilave dikme
konmasna ve sktrmaya izin verilmemelidir. Kalp nceden bu zellik dnlerek yaplm olmaldr. Her
katta yedek dikmeler alt kattakinin stnde bulunmaldr.
Bu boluklar imento harla doldurulduktan sonra betonun yznn salam, homojen olmas ve ayn renkte
gzkmesi salanacaktr. Kalplar, beton yeterli derecede sertleinceye kadar yerinde muhafaza edilecektir.
Kalplarn yerinde tutulmas iin gereken sre Ksm 308.16.06da belirtilmitir. Beton dklmeden veya
dkld srada kontrol mhendisi kalplarda herhangi bir hata ve arza grrse bu hata ve arza giderilinceye
kadar ii durduracaktr. Bir ka defa kullanmadan dolay zellik ve eklini kaybeden eski tahtalar kalp
iinde tekrar kullanlmayacaktr. Dar duvar veya kolon gibi iine girilmesi imkansz olan kalplarn iini
temizleyebilmek iin bunlarn alt tahtalar balangta gevek braklacaktr. Btn kalplar yalanacak ve
temizlenecektir.
308.16.02 Takviyeler
Akl 3 myi gemeyen bir kiriin ortasnda bir adet yedek dikme bulunmas yeterlidir. Byk aklklarda
birka yedek dikme gerekebilir. Akl 3 mden fazla olan plaklarda yedek dikme ortaya konur. Yedek
dikmelerin plan aklna dik yndeki aral 8 myi hibir suretle gememelidir.
Yedek dikmelerin yerleri seilirken zerindeki betonarmenin donatsnn yeterli olmasna dikkat edilmelidir.
308.16.05 Dayanm Tahkiki
Normal yer st yaplarda tek katl ve iskele ykseklii 5 myi gemiyorsa ve btn ykler kesit lleri
yeterlii nceden bilinen dey dikmelerle zemine aktarlm ise ancak pheli durumlarda dikmelerde
burkulma tahkiki istenilebilir. Arl fazla olan yap ksmlarnn altndaki dikmelerde burkulma emniyetinin
bulunduu gsterilmelidir. Dier btn durumlarda kalp ve iskele dayanm hesaplar yaplmaldr.
Boyutlandrma iin yrrlkte olan TS 647 standard esaslar uygulanr.
308.16.06 Kalp Sreleri ve Kalp Alma
Btn kalp ve iskeleler yatay kuvvetleri gvenli olarak zemine aktarabilecek ekilde enine ve boyuna takviye
edilmelidir. skele takviyeleri genel olarak gen tekil edecek ekilde dzenlenir. Bunlarn ubuklar,
dikmelerde olabildii kadar eilme momenti meydana getirmeyecek ekilde tertiplenmelidir. Kolon ve
mesnete yakn yerlerde, ancak saplama ve benzeri nlemlerle yakn sabit noktalara veya salam duvarlara
dayatlarak oynamas nlenen dikmelerde gen takviyelerden vazgeilebilir.
Kurulular srasnda da kalp ve iskeleler yeter rijitlikte olmaldr.
Beton dkm iinin bitimi ile kalp skme arasnda geecek sre, kullanlacak imento ve katk cinsine,
betonun kalitesine, su/imento oranna, betonarme yapnn yknn cinsine, etkilerine, byklne ve
hava artlarna baldr. Kalp sklmesinden hemen sonra, hesaplarda gz nne alnan yklere eit bir
yk tamas dnlen yap ksmlarna zellikle dikkat edilmelidir. En dk scaklk derecesi + 5 C olan
elverili hava artlar altnda ve normal kalp sistemlerinin kullanld yerlerde genel olarak aadaki kalp
alma sreleri (Tablo-308-32) uygulanr.
Tablo-308-32 Kalp Alma Sreleri
308.16.03 Yk Kabulleri
Kalp ve iskelelerin boyutlandrlmas iin dey yk olarak kalp ve iskelenin kendi arl, dklen ve baz
yerlerde yn durumunda olabilecek taze betonun arl, beton tama aralarnn arl, beton dklrken
meydana gelen darbe etkisi ve iilerin arlklar gz nne alnmaldr. Yatay yk olarak, rzgr etkisinden
baka, varsa halat ekme etkisi, eik dikmelerin mesnet reaksiyonlarnn yatay izdmleri vb. etkenler gz
nnde tutulmaldr. zellikle takviye ve balant aksamnn boyutlandrlmalarnda dikmelerin mecburi
olarak eik konmalarndan meydana gelen yatay kuvvetlere ayrca kalp st kenarnda etki yapt dnlen
iskelenin tayaca dey yklerin 1/100 eklenmelidir. Sonu olarak, btn yklerin malzemenin emniyet
gerilmesi snrlar iinde tandnn ve kuvvetlerin zemine aktarldnn gsterilmesi gereklidir. zellikle
plastik ve akc kvamdaki betonlarda, sktrma vibratrle yapld zaman her kvamdaki taze betonun,
yan kalplara = 2,2 t/m3 zgl arlktan ileri gelen hidrostatik yanal basn etkisi gz nnde tutulmaldr.
308.16.04 Yer (Zemin) st Yaplarnda Kalp skelesi
Kalp dikmeleri, TS 647 standardna uygun II. ve III. Snf keresteden seilmelidir. Dikme balnn kalnl
7 cmden az olmamal ve dikmelerin iki dorultuda, ift apraz veya yatay saplamalarla burkulmaya kar
308 / 78

KULLANILAN
MENTO CNS
KR YAN
KALIPLARI,
KOLON, KPR
AYAI KALIPLARI
Normal portland imentosu

CEM I 32,5
abuk sertleen portland
imentosu CEM I 42,5 veya
CEM I 52,5
Curuflu, trasl veya uucu
kll imento
DEME
KALIPLARI
KALIP
DKMELER,
BYK
AIKLIKLI
DEMELERDE
KEMER
VE PLAK
KPRLER
3 Gn
8 Gn
21 Gn
21 Gn
2 Gn
4 Gn
8 Gn
8 Gn
10 Gn
15 Gn
28 Gn
28 Gn
Ancak, kontrol mhendisinin onay alnarak iin acil olduu durumlarda yukardaki tabloda verilen srelerin
yerine, sertleme kontrol deneyleri yaplmak sureti ile projeci firmann da grleri alnarak kalplar daha
erken sklebilir. Sertleme kontrol numuneleri dare elemanlar tarafndan Ksm 308.06.02de belirtilen
308 / 79
KISIM 309
KISIM 308
esaslara uygun olarak yeterli sayda alnacaktr.
KISIM 309. DEMR LER
Sertleme deneyi sonucunda, yapdaki betonun belirli bir andaki muhtemel mukavemeti hakknda fikir
edinmek, kalp, iskele alma mddetlerini ve yapnn hizmete ne zaman alacan belirlemek iin betonun
yeterli dayanm kazand gsterilmektedir. Kontrol mhendisinin onay alnmadan, yapnn hibir ksmnda
kalp veya dikme yerinden oynatlmamaldr. Erken kalp alma sonucunda oluacak problemlerden yklenici
sorumludur.
309.01 Tanm
Numunelerin alnmas ve kalplara doldurulmas TS EN 123501 ve TS EN 12390-2de belirtilen esaslara

uygun ekilde olacaktr. Yap ksmnda kullanlan betondan alnan 150/300 mm boyutlarndaki silindir
veya 150 mmlik kp numuneler, bu yap ksmnn yanna konularak, yap ile ayn artlar altnda kalarak
basn deneyine kadar korunarak bekletilir. Bu numuneler daha sonra Ksm 308.06.03de belirtilen esaslara
uygun olarak basn dayanm deneyine tabi tutulurlar. Yk etkisine maruz tayc elemanlarda kalp alma
sresinin yeterlilii; sertleme deneyi iin her bir gnlk grup (Kalp alma iin ngrlen mukavemetleri
salayaca tahmin edilen farkl gnler) iin alnan en az 3 adet numune ortalamasnn o yap eleman iin
projesinde ngrlen karakteristik mukavemetin (fck) en az % 80 deerini am olmas gerekmektedir. Ancak
mevcut betonda nitelik ynnden 28 gnn sonunda Ksm 308.06.04.01de ngrlen kriterlerin salanp
salanmad kontrol edilmelidir. Hava artlarnn oluturduu don etkisinden sonra tekrar ie balandnda
ve zellikle kalp almaya devam etmeden betonun prizini yaparak yeter derecede sertletii veya sert grnp
souk etkisiyle tamamen donmu olup olmad aratrlmaldr.
Betonda ar derecede gerilmeye sebep olan kalp alma metotlarndan kanlacaktr. Kolon ve ayaklarn
betonunu grmeden styapy bunlara yklememek iin kirilerin altndaki iskeleyi almadan evvel kolon
ve ayaklarn kalb sklm olmaldr. Kontrol mhendisinin izni olmadan kalp ve iskele alnmaya
balanlmayacaktr. Destekler, betonun yava ve niform olarak yklenmesini salayacak ekilde
kaldrlacaktr. Tabliye ve korkuluk dklmeden evvel temellerin iskelesi alnm olacaktr. Tempan duvarl
kemerlerde imbisat derzlerinin skmamas iin tempan duvarlarnn derze yakn ksmlar iskele alndktan
sonra ina edilecektir.
Bu ksm; projelere ve darenin talimatlarna uygun olarak yaplan betonarme, profilli demir ileri, perin
ileri, kaynak ileri ve elik yzeylerin temizlenmesi ve boyanmas ilerini kapsar.
309.02 Betonarme Demir leri
309.02.01 Betonarmede Kullanlan Demirlerin Mekanik zellikleri
Betonarme olarak yaplan imalatlarda dz ve nervrl demirler kullanlacaktr. retimi srasnda souk ilem
uygulanarak helezoni olarak bklm ubuklar kullanlmayacaktr.
ubuk demirler kusursuz, hatasz, kil, pas, ya ve boyadan arnm olacaktr. Testleri yaplp uygunluu
belirlenmeyen hibir demir numunesi beton imalatlarnda kesinlikle kullanlmayacaktr. yerine getirilen
her parti betonarme demirlerine her ap grubu iin, kesit boyunca zarar grmemi ve zerinde hadde hatas
olmayan ksmndan alnan, dzeltilmi boyu 1 m uzunluunda olan en az 5 adet numuneye Tablo-309-1de
belirtilen fiziksel ve mekanik testler yaplacaktr. Betonarme demirlerinin fiziksel ve mekanik zellikleri TS
708 standardnda belirtilen esaslara gre dzenlenmi Tablo-309-1de verilen zelliklere uygun olacaktr.
Tablo-309-1 Betonarmede Kullanlan Demirlerin Mekanik zellikleri
skele, inaatn baz ksmlarn tehlikeli gerilmelere maruz brakmayacak ekilde kademeli ve niform olarak
alnacaktr. ki ve daha fazla gzl kemer kprlerde iskele alma sras dare tarafndan kabul edilecek ekilde
olacaktr.
308.17 Beton Yznn Dzeltilmesi
Beton yznn dzeltilmesinde aadaki ilemlerden biri uygulanr:
1. Normal dzeltme,
2. Mozaik ta ile ovma,
3. Murlama,
4. Talama,
5. Yzn tel fra ile ovularak dzeltilmesi.
Bundan baka deme, beton yol, yaya kaldrm ve bordr yzleri projesinde belirtilen ekline gre mastar
ve mala ile ve tekniine uygun olarak tesviye edilecektir.
309.02.01.01 ekme zellikleri
Re ve Rm deerleri, mamuln anma kesit alan kullanlarak hesaplanmaldr.
Akma dayanm (Re) iin akma dayanm st snr (ReH) kullanlmaldr. Akma olay gereklemezse, %0,2lik
kalc uzamaya karlk gelen akma dayanm (Rp0,2) esas alnmaldr.
309.02.01.02 Bkmeye Elverililik
Bkmeye elverililik, mamule uygulanan bkme ve/veya ters bkme deneylerine gre belirlenir.
Bkme deneyi, mamuln, en az 180 bklmesi ile TS EN ISO 15630-1e gre yaplmaldr.
308 / 80


309 / 1
KISIM 309
KISIM 309
Deney sonrasnda numunede, herhangi bir krlma veya atlama olumamaldr. Bkme deneyi iin belirlenen
mandrel ap, Tablo-309-2de belirtilen en byk ap deerinden fazla olmamaldr.
Tablo-309-4 Dz Yzeyli, Nervrl ve Yzeyi Profilli elik ubuklar iin

Tercih Edilen Anma aplar, Anma Enkesit Alan Birim Uzunluk Anma Ktlesi
Tablo-309-2 Bkme Deneyi in En Byk Bkme ap

ubuk Anma ap, d (mm)
Mandrel ap
Btn aplar
5d
Talep edilmesi halinde, ters bkme deneyi, TS EN ISO 15630-1e gre yaplmaldr.
Deney numuneleri, Tablo-309-3de belirtilen apta bir mandrel etrafnda en az 90 ayla bklr,
yalandrlr ve daha sonra en az 20 ayla bir ters bkme ilemine maruz braklr.
Deneyden sonra, numune zerinde plak gzle grlebilecek krlma veya atlama olumamaldr.
Tablo-309-3 Ters Bkme Deneyi in En Byk Mandrel ap
ubuk Anma ap, d (mm)
Mandrel ap
d 16
16 < d 25
d > 25
5d
8d
10d
309.02.01.03 Boyut, Ktle ve Toleranslar

ap, enkesit alan:
10,0 mm ve daha kk anma apl ubuklar, 0,5 mmlik farklarla (rnein 8,5 mm, 9,0 mm vb.) artrlarak,
10,0 mmden daha byk anma apl ubuklar ise 1 mmlik farklarla artrlarak (rnein 11 mm, 12 mm vb.)
gsterilmelidir.
Anma ap, anma enkesit alan ve birim uzunluk anma ktlesi deerleri, Tablo-309-4da verilmitir.
Birim uzunluk ktlesi ve toleranslar:
Birim uzunluk anma ktleleri Tablo-309-4de 7,85 kg/dm3lk younluk deeri kullanlarak, anma enkesit
alan iin verilen deerlerden hesaplanr.
Birim uzunluk anma ktlesi iin izin verilen toleranslar, anma ap 8,0 mmden byk olan ubuklar iin
% 4,5 anma ap 8,0 mm ve daha kk olan ubuklar iin ise % 6dr.
309.02.01.04 Yzey Geometrisi
Nervrl elik ubuklarn yzey geometrisi:
Nervrl elik ubuklar, boyutlar, enine ve boyuna nervrlerin says ve konfigrasyonu ile karakterize
edilir. Nervrl elik ubuklar, btn ubuk boyunca evresinde dzgn olarak dalm, iki veya daha fazla
srada enine nervre sahip olmaldr. Her srada, nervrler arasnda dzgn boluklar braklmaldr. Boyuna
nervr bulunabilir veya bulunmayabilir.
Nervr parametreleri, bal nervr alan fr veya enine nervrlerin, nervr aral, nervr ykseklii ve nervr
eiminin kombinasyonu veya her iki kriter kullanlarak tanmlanabilir.
ekil-309-1 Nervr Geometrisi
Nervr parametreleri lm ve fR hesab, TS EN ISO 15630-1e gre yaplmaldr.
309 / 2


309 / 3
KISIM 309
KISIM 309
Yzeyi profilli bir elik ubuk rnei ekil-309-2de gsterilmektedir.
ekil -309-2 Profil Geometrisi

Profil parametreleri ve fP, TS EN ISO 15630-1e gre llmelidir.
ekil-309-1 Nervr Geometrisi (Devam)

Not: ekilde, S420, B420B, B420C ile B500B ve B500C kalitelerdeki elik ubuklar iin 2 sral enine
nervrler gsterilmektedir.
Enine Nervrler:
Profil Geometrisi:
Profil parametrelerine ilikin deerler Tablo-309-7de verilen snrlar arasnda olmaldr.
d ubuun anma apdr.
Nervr aralklarna, yksekliine ve eimine ilikin deerler Tablo-309-5de verilen snr deerler arasnda
olmaldr. d, ubuun anma apdr.
Profillerin boyuna eksen ile yapt a , 35 ile 75ye eim as oluturacaktr.
Tablo-309-5 Nervr Parametrelerine Ait Snr Deerler

Tablo-309-7 Profil Parametrelerine Ait Snr Deerler
Tablo-309-6 Bal Nervr Alanna Ait Snr Deerler
309.02.01.05 Deney Yntemleri

Enine nervrler, hilal ekline sahip olmal ve mamuln gvde merkezine doru kalnl azaltlarak yumuak
bir ekilde birletirilmelidir.
Enine nervrlerin izdmleri, anma aplarndan hesaplanan evrelerinin en az % 75ine uzanmaldr.
Nervr yan yzey as 45 olmal ve nervrn mamul gvde merkezine geii keskin keli olmamal,
kavisli olmaldr.
Boyuna Nervrler:
Boyuna nervr yaplmsa, bu nervrlerin ykseklii 0,15 d deerini gememelidir. Burada d, mamuln
anma apdr.
Yzeyi Profilli elik ubuklarn Yzey Geometrisi:
Yzeyi profilli elik ubuklar, boyutlar, profil adedi ve konfigrasyonu ile karakterize edilir. Yzeyi profilli
elik ubuklarda, eit olarak dalm en az iki profil sras bulunmaldr. Profiller, ubuk ekseni ile bir eim
as oluturur.
309 / 4

ubuklar, kangallar ve dorultulmu kangallar Re, Rm/Re ve Agtnin belirlenmesi iin ekme deneyi, bkme
ve ters bkme deneyi, eksenel yk etkisinde yorulma deneyi, yzey geometrisinin llmesi, bal nervr
alannn fRnin belirlenmesi, anma ktlesinden sapmann belirlenmesi ve kimyasal analiz yntemleri TS EN
ISO 15630-1e uygun olmaldr.
309.02.01.06 malatnn Tantm
Her elik ubuun bir nervr sras zerinde, imalaty tantan bir iaret bulunmal ve bu tantm iareti, 1,5
mden byk olmayan aralklarla tekrarlanmaldr.
malatnn tantm iareti, aada verilenlerden olumaldr.
a.
aretin balangcn gsteren bir sembol,
b.
lke kodu ve firma kodundan oluan ve imalaty tantan bir kodlama sistemi.

309 / 5
KISIM 309
KISIM 309
lkeyi ve imalaty tantan kodlama sisteminde, aadaki yntemlerden birisi kullanlmaldr:

a.
Kaln nervr veya profil aralarna, normal nervr veya profil konulmas
b.
Kaln nervr veya profil aralarnda normal nervrsz ksm veya bo ksm braklmas,
c.
ubuk yzeyine numara yazlmas,
d.
Normal nervr veya profil arasna kabartma veya oyma ile iaretleme yaplmas.
Nervr ekli:
ekil-309-3 malatnn Tantm aretine rnek (Kaln Nervrler Kullanlarak)

aretin balangcn gsteren sembol aadakilerden birisi gibi olmaldr:
a.
aretleme ynteminden kaln nervr veya profil kullanldnda, iaretin balangcn arka arkaya
sralanan iki kaln nervr veya profil gsterir (rnek ekil-309-3).
b.
aretleme ynteminde, nervrsz veya profilsiz yntem kullanldnda, iaretin balangcn arka
arkaya sralanan iki nervrsz veya profilsiz bo ksm gsterir.
c.
Numaralar ubuun yzeyine yazldnda, iaretin balangcn X veya O iareti gsterir.
d.
aretin mamuln yzeyine kabartma veya oyma eklinde yazld durumda, iaretin balangcn
bir ift normal nervr veya profil arasna konulan iki iaret gsterir.
lke kodu, Tablo-309-8a gre, 1 ve 9 arasnda bir rakamla belirtilmelidir (rnek ekil-309-3). Firma kodu,
10un katlar haricinde, 1 ve 99 arasnda bir veya iki haneli bir saydan olumaldr (rnek ekil-309-3).
Tablo-309-8 lkenin Tantm
ekil-309-4 Kalitelere Gre Nervr ekli

aretleme, mamuln zerine kabartma veya oyuk olarak uygulanmal veya mamule taklm bir etiketin
zerinde yer almaldr.
309.02.02 Demirlerin Kesilmesi ve Kvrlmas

Betonarme demirleri projelerde gsterildii ekilde bklecek ve demirler stlmadan bkme ii yaplacaktr.
Projelerde veya dare tarafndan belirtilmeyen durumlarda etriyeler, kendi aplarnn minimum 2 misli
kalnlkta bir ubuk etrafna sarlmak suretiyle bklecektir. Dier betonarme demirleri kendi aplarnn
minimum 2,5 kat kalnlkta bir pim etrafna sarlmak suretiyle kvrlacaktr. mal edilmi demir zerine
projedeki demir numarasn belirten bir etiket aslm olacaktr.
309 / 6


309 / 7
KISIM 309
KISIM 309
Yumuak demirlerde, ekme demirlerinin ularnda, demir apnn 2,5 kat daha sert olanlarnda ise en az 5
kat serbest apta yarm daire eklinde bir kroe yaplacaktr. Kolon boy demirlerinde aderans boyu verilmek
art ile kroe yaplmayabilir.
309.03.02 Profil Demirlerin ekme zellikleri

Tablo-309-2 Yass Ve Uzun Mamullerin Ortam Scaklndaki Mekanik zellikleri a
309.02.03 Yerine Koyma ve Balama

Betonarme demirleri, projedeki yerlerine, gsterildii ekilde yerletirilecek, beton dkm ve betonun prizi
esnasnda yerinden oynamayacak ekilde iyice balanm olacaktr.
Yerine konulmu olan demir kir, pas, boya, ya ve benzeri yabanc maddelerden arndrlm olacaktr.
Betonarme demirlerinin aralklar her iki ynde de 30 cmden fazla olduu zaman demir ubuklar birbirini
kestii her noktada balanm olacaktr. Aralk 30 cmden az olduu takdirde balama bir atlayarak yaplabilir.
Demirlerin kalp yzne olan mesafesi, bloklar, asklar ve benzeri aralarla korunacaktr. Demirlerin kalba
demesini nleyen bloklar, darece kabul edilecek ekil ve boyutta imento harcndan yaplacaktr. kinci sra
demir konulan yerlerde, beton bloklar veya bu ii grecek dier aralarla demir sralar projelerde gsterilen
llere uygun ekilde birbirlerinden ayr tutulacaktr.
Demirin kalba demesini nlemek ve demir sralarn birbirinden ayrmak amacyla akl danesi, krma ta,
tula paras, madeni boru paras ve ahap blok gibi malzemeler kullanlmayacaktr. Demirler projelerde
gsterildii ekilde dzenli aralklarla yerlerine yerletirilecektir.
Ancak, komu iki demir arasndaki serbest aklk, kullanlan en byk aptaki demir apndan veya
beton karmna giren akln maksimum boyutundan kk olmayacaktr. Demir, yerine yerletirildikten,
balandktan ve kontrol mhendisi tarafndan kabul edildikten sonra beton dklmeye balanlacaktr.
309.02.04 Ekler
Betonarme demirleri projelerde gsterilmi boylarda olacaktr. Projelerde gsterilmedii takdirde, darenin
yazl izni olmadan demirlere kesinlikle ek yaplmayacaktr. Eklerin, ayn kesitte bir adetten fazla gelmeyecek
ekilde yaplmas salanacaktr.
Projelerde aksi gsterilmedike ekler, 27 mm ve daha ince demirlerde demirleri birbirinin zerine apnn
40 kat bindirilerek yaplacaktr. 27 mmden kaln demirlerin ekleri ise projesine uygun ekilde imal
edilmi manonlarla yaplacaktr.
Bindirme eklerde, birbiri zerine getirilen demirler balama teli ile birbirine skca balanacaktr. Manonla
yaplan eklerde eklenecek demir balar iirilecektir.
dare tarafndan verilecek detay projelerine ve ihzar edilen en uzun boydaki demir boylarna gre yklenici,
demirin ek yerlerini gsterir bir projeyi dareye onaylattrdktan sonra demir iine balayacaktr. Eklerin
kaynakla yaplmas darenin iznine baldr. Bu durumda kaynak, teknik artlara uygun olarak yaplacaktr.
309.02.05 Projede Belirtilenden Farkl apta Demir Kullanlmas
Projede belirtilenden farkl apta demir kullanmak darenin iznine baldr. Ancak yeni konulacak demirlerin
bir kesitteki alan, projede bu kesitte gsterilen toplam demir alanndan az olamaz. Kullanlacak demirler
arasndaki aralk yukardaki minimum aralk artn salamaldr.
309.03 Profilli Demir leri
309.03.01 Tanm
Kazk, styap, korkuluk, kazk arklar, genleme derzlerinde, perin vb. eitli madeni paralarda
kullanlacak her trl profilli demirlerle, levha, lama ve yass rnler; projesinde belirtilen elik snfnda
olacaktr.
309 / 8


309 / 9
KISIM 309
KISIM 309
Tablo-309-10 Karlk Gelen Eski Ksa Gsterililerin Listesi
Bu tr elektrotlar iin gerektiinde kurutucular kullanlacaktr. Elektrotlarn kullanmnda gerekli zen

gsterilecektir.
309.05.03 Makine ve Takmlar
Kesme ve dorama ileri iin istenen niteliklerde makine ve aletler kullanlacaktr. Kaynak makineleri ise
yeterli kapasitede en uygun elektrik akmyla srekli bir ark yapacak gte olacaktr. Btn kaynak makineleri
Alternatif Akm Ark Kayna ve Doru Akm Ark Kaynana uygun olacaktr. Kaynaklamada kullanlan
kablolar yeterince kaln olacak, ar snma yapmayacak ve gl bir yaltkanla yaltlm olacaktr.
309.05.04 Kaynaklar
Kaynak ilerinde grevlendirilecek kaynaklar sertifikal ve en az bir yllk deneyime sahip olacaktr.
Yklenici, grevlendirecei kaynaklarn deneyimlerini gsteren belgelerle beraber isim listelerini
kontrol mhendisinin onayna sunacaktr. Otomatik ark kayna operatrleri, uygulanan kaynak yntem ve
uygulamasnda yeterli deneyime sahip olacaktr.
309.04 Perin leri
309.05.05 Temizleme
Perinler, standartlarna uygun olarak imal edilecektir. ekme gerilmesi 3.600 - 4.300 kg/cm2, akma snr
2.000 kg/cm2 dir. Numune kendi etrafnda birbirine deecek ekilde 180 kvrld takdirde d yznde
hibir atlak olumayacaktr.
Kaynaklanacak ksmlarn yzeyleri, kaynaklanmadan nce temizlenecektir. zellikle kaynaklanacak

yzeyler ve etrafndaki alanlar nem, pas, boya, toz gibi yabanc maddelerden arndrlm olacaktr.
Perin delikleri, projede belirtilen ebatlara gre matkap ile alacaktr. ap 20 mmye kadar olan deliklerde
matkap yerine zmba da kullanlabilir. Zmba kullanlrsa, zmbann d ve i aplar arasnda 1 mmden fazla
fark olmayacaktr. st ste gelen levhalardan oluan bir dm noktasnda, projede gsterilenden 2 mm daha
kk bir mil zorlamadan geebilmelidir. Bu ekilde alan delikler mekanik ve helezon dili bir rayba ile
ayn hizaya getirilebilir. Bu delikler arasnda 0,5 mmden fazla sapma gsteren levha deitirilir.
Kafes ve dolu gvdeli kiriler iilik yaplan bir atlyede yaplacaktr. Delik almas bittikten sonra her kiri
atlyede civata ile monte edilip darenin ters sehim ve iilik bakmndan onay alndktan ve her paraya
numara verildikten sonra sklp i yerine nakledilecektir. zel hallerde ve projede belirtilmi ise kirilerin
enlemelerinin ve rzgr balantlarnn tamamnn montaj antiyede yaplacaktr.
Perinler otomatik ekile yaplacak ve haval dayama kullanlacaktr. zel yerlerde mekanik dayama da
kullanlabilir.
Perin aplar, perin souk iken delik apndan 1 mm kk olacaktr. Souk veya yalnz u taraf kzarm
perin kullanlmayacaktr. Ba ve gvde eksenleri st ste gelmeyen, boluk yapan perinler iaretlenip keski
ile sklecek, gerektiinde yenisi yaplacaktr. Perinle yaplan iilikte, yrrlkte bulunan artnameler esas
alnacaktr.
309.05 Kaynak leri
309.05.01 Tanm
Bu ksm; profil demirden ve sac levhalardan oluan kiri, kpr tabliyesi ve dier elik yaplardaki kaynak
ilerinden bahseder.
309.05.02 Malzeme
Kaynak esnasnda kullanlacak elektrotlar, kaynaklanan eliin zelliklerine uygun olarak seilecektir. Gerilme
nakleden kaynaklarda kullanlacak elektrotlarn ap genellikle 4 ile 6 mm olacaktr. Gmlei soyulmu,
lekelenmi veya ilenebilirlii ve mukavemeti azalacak kadar nemlenmi elektrotlar kullanlmayacaktr.
309 / 10

309.05.06 Kaynan Yaplmas

Btn kaynaklar elektrik ark ile ve gmlekli elektrotlarla, ya el ile veya uygun bir makine ile yaplacaktr.
Kaynaktan dolay oluacak rtre kuvvetleri ve arpkl mmkn olduu kadar azaltabilmek iin, kaynak
doru ve dikkatli yaplacaktr. Kaynan boyutlar projelerde gsterildii ekilde ve kalnlkta olacaktr.
Birbirlerinden deiik kalitedeki eliklerin ayn yapda kullanlmas halinde, her elik paras aka
tanmlanabilir durumda olacaktr.
309.05.07 Kaynak Sras
Kaynak sras, genellikle kaynak ilerinde yeterli bilgi ve deneyime sahip teknisyen tarafndan belirlenecek
ve kontrol mhendisinin onayna sunulacaktr. Kaynak hatlarnn birbirini kesen yerlerinde, kaynak srasna
zel nem verilecektir.
309.05.08 Kaynak Esnasnda Pozisyon
Kaynak, uygun mengeneler kullanlarak mmkn olduu kadar yatay pozisyonda yaplacaktr.
309.05.09 Paralarn Birletirilmesi
Birleim veya erit kayna yaplrken, kaynaklanacak paralar mengeneler veya benzeri yntemlerle gerekli
pozisyonda tutulacaktr. Bu durumda paralar ar derecede sktrlmayacaktr. Kt kaynak iin alm olan
oluun alt akl, byk hatalarn olumamas iin hassasiyetle korunacaktr. A kaynanda ise paralarn
sk temasna zen gsterilecektir.
309.05.10 Birletirme Mengeneleri
Birletirme mengeneleri, paralar esas pozisyonlarnda tutacak fakat ar derecede skmayacak ekilde
seilecektir. Birletirme mengenesinin bir elemana kaynakla tutturulmas gerekirse, bu ilem en az sayda ve
boyda kaynakla salanacak ve mengene karldktan sonra kaynak artklar temizlenecektir.

309 / 11
KISIM 309
KISIM 309
309.05.11 Oluklarn Hazrlanmas
309.05.18 Scaklk
Oluklar, projelerde belirtildii ekilde ve uygun aletler kullanlarak oyulacak ve yzeyleri mmkn olduu
kadar dzgn olacaktr.
309.05.12 Kaynak Usul
Scakln 0 C veya daha dk olmas halinde kaynak yaplmamas gerekirse de, scakln - 15 Cnin
altnda olmamas ve esas levhann kaynak dikiinden 10 cmye kadar olan ksmnn, kaynaklanacak ksmn
scakl uygun bir noktaya eriene kadar devam ettirecek bir n stmaya tabi tutulmas halinde kaynak
yaplabilir.
Kaynan kusursuz ve penetrasyonu yeterli olacak ekilde kaynak akm, kaynak voltaj ve hz seilecektir.
309.05.19 Kusurlu Kaynan Dzeltilmesi
309.05.13 Her Dikiin Temizlenmesi
ayet oluursa, belirlenen kusurlar kontrol tekilatnn talimatlarna uygun olarak zenle dzeltilecektir.
Kaynak dikiinde bir atlan olumas halinde, diki tamamen sklecek ve yeniden kaynaklanacaktr.
Radyografik veya manyetik kaynak tozu muayeneleriyle atlak snrlar tespit edilse dahi, dzeltme, kaynak
dikilerini atlan iki ucundan da 50 mm teye kadar sktkten sonra yaplacaktr.
Sonraki dikie balanmadan nce her diki, cruf vb. malzemeden zenle temizlenecektir.
309.05.14 Kt Kaynak
Kt kaynakta penetrasyon, st ve alt dikilerin temasn salamaya yeterli olacaktr. Bir destek levhas
kullanlmas halinde, birinci dikiin penetrasyonu yeterli olacak ve atlama, cruf katlmas vb. nin
nlenmesine zen gsterilecektir. nemli bir kt kaynak yaplmas srasnda, birleimle ayn ekilde oluklar
olan uzatma ubuklar, kt kaynak yaplacak birleime nceden iki ucundan erit eklinde kaynaklanacak ve
kaynaktan sonra karlarak ular dzeltilecektir.
Aksi kontrol tekilat tarafndan uygun grlmedike, btn kaynaklar aaya doru ve yatay-dey
pozisyonda yaplacaktr.
309.05.15 A Kayna
Bir elemann kesinde bitecek olan a kayna, srekli olarak kenin etrafnda da devam ettirilecektir.
Atlyede yaplan a kayna, antiyede yaplacak ek iin durdurulmas halinde, yaplan kaynan nfuzu
yeterli olacak ve bu ksm, antiye kaynana balanmadan nce muayene edilecek, varsa atlak ve kusurlar
giderilecektir.
309.05.20 apaklarn Dzeltilmesi

Kaynak sonucunda oluan ar arpklklar, kontrol mhendisinin talimatlarna uygun olarak dzeltilecektir.
309.05.21 Bzlme Pay
elik boylar iin kaynaktan nce, kaynak esnasnda oluabilecek bzlmeye kar, bitmi uzunluklarn
normalden, kabul edilen snrlar iinde doru olmasn salamaya yeterli bir pay dnlecektir.
309.05.22 Kaynaklarn Muayenesi
Kaynakl ksmlar, kontrol tekilatnn belirleyecei aadaki aamalarda muayene edilecektir.
1. Kaynaktan nce,
2. Kaynak esnasnda;
a. ok tabakal kaynak dikilerinde, birinci diki tamamlandktan sonra,
b. Alt dikie balanmadan nce,
309.05.16 Otomatik Ark Kayna

Otomatik ark kaynann uygulanmas srasnda aadaki hususlara zellikle dikkat edilecektir;
a. Kaynakl yzeyler, varsa tesviye artklar dikkatli bir ekilde temizlenecektir.
b. Yeterince kuru tel ve kaynak tozu kullanlarak, kaynak kuru halde yaplacaktr.
3. Kaynak ilerinin tamamlanmasndan sonra.

309.05.23 Radyografik Muayene
Kt kaynakl nemli birleimlerde kaynak ii bittikten sonra radyografik muayene yaplacaktr.
c. Oluklar zenle hazrlanacaktr. Kt kaynak iin hazrlanan oluklar ve a kayna uygulanacak

ksmlar, genellikle birbirine skca temas edecek ve aralarndaki en byk aralk 1mmden az
olacaktr.
Yklenici, hem atlyede hem de antiyede radyografik muayene iin gerekli cihazlar bulunduracaktr.
Kontrol mhendisinin belirleyecei ksmlarda ve nemli kt kaynakl birleenlerin % 20sinde radyografik
muayene yaplacaktr.
d. Son kaynakla birlikte kullanlacak erit kaynaklar asgariye indirilecek ve gmlekleri az miktarda
organik madde ieren elektrotlar tercih edilecektir.
Radyografik muayenelerin bedeli ykleniciye ait olacaktr.
e. Tel ve kaynak tozunun, ksmlarn nispi pozisyonlarnn, kaynak akmnn, kaynak hznn vb.
seiminde dikkat edilecektir. Btn bu faktrler iin yeteri kadar n deneme yaplacaktr.
f. Kaynak makineleri enerji dalgalanmasndan etkilenmeyecek ve istikrarl bir voltaj muhafaza edilecek
ve makineler tam randmanla alacak ekilde ayarlanacaktr.
309.05.17 Hava artlar
Atlye kayna kapal yerlerde yaplacaktr. Yamur, kar veya iddetli rzgrda kaynak yaplmas gerektiinde,
kontrol tekilatnn uygun grecei ekilde nlemler alnmas kaydyla kaynak yaplabilecektir.
309 / 12

309.05.24 Kaynaklarn Numune Muayeneleri

Kontrol amacyla numune muayenesi gerektii takdirde; kaynakl ksmlarda oyma ve yontma yaplabilir.
309.05.25 Deneme Birleimi
Kaynakla birletirilen paralardan oluan konstrksiyonun, projesine uygunluunun kontrol edilebilmesi
iin, i yerinde geici montaj yaplacaktr.

309 / 13
KISIM 309
KISIM 309
309.06 elik Yzeylerin Temizlenmesi ve Boyanmas
ulalamayacak ve yksek performansn beklendii yeni imalatlarda, darenin uygun gr alndktan sonra
SA 3 yzey temizlik derecesi istenebilir.
309.06.01 Genel
Yaplacak yzey hazrlama ve koruyucu kaplama ilemleri yapnn yeni veya eski imalat olmas durumuna
gre farkllklar gsterecektir. Yeni imalatlarda imalatn bandan montaj tamamlanncaya kadar ki ilemler
ile korozyona uram eski imalatlardaki ilemler yapnn

Koruyucu kaplama olarak metal sprey kullanld durumlarda SA 3 yzey temizlii yaplmas tercih
edilecektir. dare talimat ile SA 3 yzey temizlii istenmedii srece uygulamalar SA 2 yzey temizliine
gre yaplacaktr.
SA 2 Yzey Temizlii:
Tipine,
Konumuna,
Gerekli koruma sresine,
Onarm koullarna,
klim ve evre etkilerine,
Kumlanm yzeyin en az % 95inde hibir yabanc madde grlmeyecek; yzeyde kir, gevek pas, hadde
kabuu ve eski boya kalntlar kalmayacaktr. Temizlenmi yzeyin rengi beyaza yakn metal renginde
olmaldr.
SA 3 Yzey Temizlii:
bal olarak saptanacaktr. Mevcut ve yeni imal edilecek elik konstrksiyonun elde edilebilecek yzey
kalitesine ve daha sonra maruz kalaca koullara gre belirlenen boya sistemlerine bal olarak ilk tamirata
kadar ki mr sresi ortaya kacaktr. Bu artnamede minimum 5 yllk bir koruma sresi gz nne alnarak
yzey temizlii ngrlm ve seilecek olan boya sistemlerinde minimum 5 yllk bir koruma sresi dikkate
alnacaktr. Tespit edilen 5 yllk koruma sresi ierisinde elik imalatn hibir bakm gerektirmeyecei esas
alnacaktr. Yukardaki koullarn tespit edilmesi ile birlikte yzey temizlik yntemi ve boya sistemleri dare
tarafndan belirlenecektir. Boya ilemlerine geilmeden nce gerekli yzey temizliinin salanmas arttr.
Yzeyde hibir yabanc madde kalmayacaktr. Temizlenmi yzeyin rengi beyaz metal renginde olacaktr.
Yzey temizlik derecelerinin kontrol; uygulama esnasnda dzenli olarak ISO 8501 standardnda belirtilen
referans fotoraflar kullanlarak gzleme yntemi ile yaplacaktr.
Kum Pskrtme leminde Kullanlan Andrclar:
Andrclar drt balk altnda incelenmitir.
309.06.02 elik malatlarda Yzey Temizlii

Karayollar Genel Mdrl yol a zerinde bulunan eski ve yeni elik imalatlarda yzey temizlik
yntemleri olarak kumlama ve mekanik el aletleri ile temizlik yntemleri tercih edilmitir.
elik imalatn eski veya yeni olmasna, konumuna, onarm koullarna vb. bal olarak yukarda belirtilen
temizlik yntemlerinden birisi uygulanacaktr.
Doal oksitler
: Silis gibi
Metalik andrclar : elik bilye ve grit
Cruf andrclar : Bakr, Nikel gibi
Sentetik andrclar : Alminyum oksit, silikon karbid gibi
Yzey temizlik derecelerinin kontrolnde ISO 8501, yzey przllklerinin belirlenmesinde ISO 8503,
yzey hazrlama metotlarnn tespitinde ISO 8504 standartlarnda belirtilen esaslara uyulacaktr.
SA 2 yzey temizlik derecesinin elde edilmesinde andrc olarak kum kullanlacaktr. Kullanlacak
kum % 90 veya daha fazla silis ihtiva edecektir. Krlmlk oran % 20den daha fazla olan kumlar
kullanlmayacaktr. Kumun dane ap 1-2 mm arasnda olacaktr. SA3 yzey temizlik derecesinin elde
edilmesinde andrc olarak kum d tozumayacak andrclar kullanlacaktr. Bu andrclarn dane ap
1-2 mm civarnda olacaktr. Yzey temizliinde kimyasal zcler kullanlmayacaktr. Yzeyde ya ve gres
tabakasnn tespitinin yapld yerlerde kumlama ncesi temizleyici solventlerle blgesel olarak ya ve gres
arndrmas yaplacaktr. Kumlama profili andrcnn cinsine ve dane boyutuna bal olduu iin yklenici
andrcy temin etmeden nce, andrcnn fiziksel ve kimyasal zelliklerine ilikin test sonularn dare
onayna sunacaktr. Andrclarn PH deeri 6-8 arasnda olacak, suda znebilir tuzlar iermeyecektir.
Andrcnn kum olmas halinde kumun ykanm olmasna ve bnyesinde yabanc madde iermediine
dikkat edilecektir.
309.06.02.01 elik malatlarda Kum Pskrtme le Yzey Temizlii
Yzey Temizlii inde Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar:
Bu yntem btn yeni imalatlar ile yerinden alnp antiyeye gtrlebilecek veya evreye kum
pskrtlmesinden dolay verilecek zararn nlenebildii durumlardaki eski imalatlarn yzeylerinin
temizlenmesinde kullanlacaktr.
1. Yzey temizleme ilemlerine gemeden nce imalatta herhangi bir imalat hatas veya varsa elik
elemanlardaki yapsal kusurlar giderilecektir.
Kum pskrtme ile temizlik ksaca eitli boyutlarda kk andrc paracklarn yksek basnla yzeye
arpmas ve darbe etkisi ile yzeyi andrarak temizlemesi olarak tarif edilebilir. Bu yntem metal yzeyini
dili hale getirip, boyann tutunmasn salad gibi, andrma neticesinde yzeydeki hadde kabuu ve pas
gibi yabanc maddeleri de yok eder.
3. Gerekli yzey przlnn salanmas asndan yzeyde 75 m derinliinde ukurluklar

oluturulmaldr. Bu amala yzey profilinin (Rz) 75 olmasna dikkat edilecek ve kumlama esnasnda
gerekli kontrol ekipman ile srekli kontrol edilecektir.
Yeni elik imalatlarda, imalatn hemen ardndan montaja gemeden nce yzey temizlii yaplacak, eski
imalatlarda ise tamiratn gereklilii tespit edildikten sonra yzey temizlik yntemi belirlenerek gerekli
ilemlere geilecektir.
Minimum 5 yllk koruma sresi esas alnarak ilk tamiratn gerekliliinin belirlenmesinde Avrupa Paslanma
Derecesi Standardna (European Scale of Degree of Rusting for Anticorrosive Paints) gre Re 4 paslanma
derecesi fotoraflar yardmyla tespit edildiinde yzey temizlii ve boyama ilemi yenilenecektir.
Bu yntemle yaplacak yzey temizlemelerinde karayollarndaki eski ve yeni elik imalatlar iin ok
ar korozyon artlarnn bulunmad durumlarda SA 2 yzey temizlik derecesi salanacaktr. Kolay
309 / 14

2. Kumlamadan nce kaynak kalntlar temizlenecektir.
4. Kullanlan havann kuru ve yasz olmasna, temizlenen yzeyde nem ve ya olumamas asndan
dikkat edilecektir. Kompresr havasnn testi, beyaz kurutma kadna 50 cm mesafede 1-2 dk tutularak
ve yzeydeki kirlenme gzlenerek yaplacaktr.

309 / 15
KISIM 309
KISIM 309
5. Kumlama iin kullanlacak kompresr 60-70 beygir gcnde 170-220 cfm (ft3/dk) hacimde hava ve
nozulda 90-100 Psi ( 6,5-7 Atm) basn salayacak ekilde olmaldr.
a. Gerekli ya ve su tutucular bulunmal ve bunlarn performans dzenli olarak kontrol edilmelidir. Nozul i
ap 3/8 olacaktr. Nozul ap anma nedeniyle ilk apn % 50 zerine ktnda nozul deitirilecektir.
Kullanlacak hortumlarn (hava ve anmaya kar) i aplar mmkn olduunca geni ve boylar ksa
tutulacaktr.
6. Kumlamann yapld aletler dare tarafndan yetersiz bulunduu takdirde bu aletlerin deitirilmesi
iin ykleniciye yazl talimat verilecektir. Bu talimata yklenicinin riayet etmemesi durumunda dare
kumlama iini durdurabilir.
7. Kt hava artlarnda, yamur, kar, sis ve havadaki nem orannn % 80in zerine kt durumlarda
kumlama yaplmayacaktr. Temizlii yaplm yzeyin yamur veya ar neme maruz kalmasna izin
verilmeyecektir.
Yzey Temizlii inde Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar:

1. Bu yntemin uyguland durumlarda temizlik ilemine geilmeden nce yzeyde ya tabakasnn
bulunduu durumlarda, temizleyici solventlerle blgesel olarak ya alnacaktr.
2. Temizliin ilk aamasnda tel fra ve zmpara kullanlarak kaln pas tabakalar sklecek ardndan
mekanik zmpara, dner fra, andrc disk ve ineli tabanca gibi aletler kullanlarak yzey temizlii
yaplacaktr.
3. Temizlik iinde kullanlacak aletler, pasn metalin derinlerine gmlmesini nlemek amacyla daima
bilenmi ve sivri olarak tutulacaktr.
4. Darbeli aletler kullanlrken yzeyin derin izik ve yaralar almamasna dikkat edilmeli, dner tel fralar
kullanld durumlarda da yzeyin cilalanm gibi parlatlmamasna zen gsterilmelidir.
8. Uygulama srasnda srekli olarak ilenme noktas kontrol ve rapor edilecektir.
5. Yzey temizleme ilemlerine gemeden nce elik imalatta herhangi bir imalat hatas veya varsa elik
elemanlardaki yapsal kusurlar giderilecektir.
9. Yzey temizliinin hemen ardndan 4 saat iinde astar boya uygulamas tamamlanacaktr.
6. elik imalatta mevcut bulunan kenar ve sivri keler uygun talama elemanlar ile yuvarlatlacaktr.
10.
Yeni boya yaplm yzeyin yaknlarnda yeni boyanm yzeye zarar vermemek asndan kumlama
yaplmayacaktr.
11.
Kumlamann ardndan kum tozlarnn elik yzeyde yapp kalmas nlenecek, boya ilemine geilmeden
nce yzey zerinde toz vb. kalmamasna zen gsterilecektir.
7. Kt hava artlarnda, yamur, kar, sis ve havadaki nem orannn % 80in zerine kt durumlarda
temizleme yaplmayacaktr. Temizlii yaplm yzeyin yamur veya ar neme maruz kalmasna izin
verilmeyecektir.
12.
Kumlama yapan elemanlarn gerekli koruyucu giysi ve techizatla donatlmas gereklidir.
9. SA 3 yzey temizlik derecesine uygun boya seilecektir.
Bu hususun salanmas yklenicinin sorumluluundadr.
10.
13.
Yklenici uygulama esnasnda evreye zarar verilmesini nlemek amacyla gerekli btn tedbirleri
alacaktr.
14.
Yzey temizlii ile ilgili olarak arazi tutanaklar tutulacaktr. Bu tutanaklar dare gr alnarak
hazrlanm tablolar halinde olacak ve arazide yaplan btn ilemleri saat ve tarih belirtmek kaydyla
ierecektir.
Tutanaklarda, yaplan btn testler, ekipman ve andrc zellikleri de yer alacaktr. Hazrlanan bu tutanaklar
darenin istedii periyotlarda dare grne sunulacaktr.
309.06.02.02 Mekanik El Tokmaklar ile Temizleme
8. Yzey temizliinin hemen ardndan 4 saat iinde astar boya uygulamas tamamlanacaktr.
Kum pskrtme ile temizlik ynteminde olduu gibi, bu yntemle yzey temizliinde de arazi
tutanaklar tutulacaktr.
309.06.03 elik malatlarda Boya lemleri

Karayollarnda elik imalatn korunmas ile yaplan almalarn ikinci aamasn boya ve boya uygulamas
oluturmaktadr. Temizlii yaplm elik yzeylere, eliin korozyona kar dayanmn arttracak ortalama
olarak 200 m kuru film kalnlk verecek ve Re 4 paslanma derecesine gre en az 5 yl boyunca bir bakm
gerektirmeyecek boya sistemleri uygulanacaktr. dare, yapnn bulunduu ortam ve uygulama koullarn
dikkate alarak en az 5 yl boyunca bir bakm gerektirmeyecek uygun olan boya sistemlerinden birini
belirleyecek ve buna gre uygulamalar yaplacaktr.
Korozyona uram ve boyas yenilenmesi gereken mevcut imalatlarn yerinden alnarak antiyeye
gtrlmesinin imkansz olduu durumlar ile yerinde kum pskrtme yapld takdirde evre artlarndan
dolay gerekli tedbirlerin alnamad durumlardaki uygulamalarda, mekanik el aletleri ile yzey temizleme
yntemi uygulanacaktr.
309.06.03.01 Boya Seiminde Dikkat Edilecek Hususlar
Kum pskrtme yntemi ile hazrlanan yzeylere uygulanan boya, mekanik yntemlerle hazrlanm
yzeylere uygulanan boyadan daha iyi performans verecektir. Bu yzden mekanik yzey hazrlama yntemi
sadece kumlamann mmkn olmad zaruri hallerde darenin onay alndktan sonra yaplacaktr.
Karayollarndaki elik yzeylerde kullanlacak boyalarn temin edilmesi esnasnda retici firmadan aadaki
belgeler talep edilecektir. Bu belgelere sahip olmayan boya firmalarndan boya alm yaplmayacaktr.
Belgelerin gvenilirlii yklenicinin sorumluluundadr. Yklenici belgeleri dare onayna sunacak ve dare
onay alndktan sonra boya alm yaplacaktr.
Mekanik el aletleri ile yaplan yzey temizliinde ISO 8501 standardna gre SA 3 yzey temizlii
aranacaktr. Bu temizlik derecesinin kontrol fotoraflar kullanlarak arazide gzleme yntemiyle dzenli
olarak yaplacaktr.
309 / 16

Yzeye uygulanacak boyann istenilen sonucu verebilmesi, uygun boya sisteminin belirlenmesiyle birlikte iyi
kalitede retilmi bir boyann seilmesine de baldr.
Ayrca boya numuneleri alnp antiye sahasna getirildikten sonra, kontrollk elemanlarnn nezaretinde
temsili ve yeterli miktarda numuneler alnp tutanak ekinde resmi yaz ile birlikte kalite kontrol testlerinin
yaplmas iin KGM, Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanlna gnderilecektir. Test sonularnn Tablo309-11de belirtilen kriterleri salamas halinde mevcut boya kullanlabilecektir. Aksi takdirde olumsuz kan
boyalarn tm iade edilip, yeni retilen boya numunelerine de ayn ilemler tekrarlanmaldr.

309 / 17
KISIM 309
KISIM 309
Tablo-309-11 Boyalarn Fiziksel zellikleri

Deney
1. Grn
Deney Standard
artname Limitleri
TS 655
Boya ambalaj aldnda kaymak tabakas, kesilme,

phtlama, iri tanecikler, yabanc maddeler grlmemeli, ve
boya kendi kab ierisinde normal oda scaklnda uygun bir
spatula ile boya ktlesini btnyle hareket ettirecek ekilde iki
dakika sre ile 150 devir/dk hzla elle kartrldnda homojen
duruma gelecek ve dipte sert, kaln ve karmayan bir kelti
olmayacaktr.
2. Stabilite
TS 655
Maksimum % 5 olacaktr.
3. Renk Deitirme
TS 655
Hi olmayacaktr.
4. Kimyasal zellikler
TS 655
darece istenildiinde yaplacaktr.
5. Suya Dayankllk
TS 655
Kabarma veya krma gstermemeli ve boya filminin hibir

ksm cam levhadan ayrlmamaldr.
6.Uygulama Srasndaki
Vizkozite (KU)
TS 655
Beyaz boyalar iin; Min. 75,0
7. Esneklik
TS 655
Boya filminde atlama, kabarma ve yzeyde pul pul ayrlma

grlmeyecektir.
8. Kuruma Sresi
TS 655
Minimum 10 dk ve maksimum 30 dk olacaktr.
9. Sertleme Sresi
TS 655
Maksimum 3 saat olacaktr.
10.Korozyona Dayankllk
TS 655
Boya tabakas altnda paslanma olmayacaktr.
309.06.03.02 Kullanlabilecek Temel Boya Sistemleri

elik yzeylerde kullanlabilecek temel baz boya sistemleri aada belirtilmektedir. Bu sistemlerin dnda
yklenici tarafndan nerilebilecek dier boya sistemleri dare tarafndan ayrca deerlendirilecektir.
Metal Pskrtme: Bu yntemle koruma, inko veya alminyum metalinin eritilerek yzeye pskrtlmesi
ile salanacaktr. Bu yntemde yzey temizlii sve normu SA 3e uygun olarak yaplacaktr. Uygulama
yntemi, ekipman veren firmann spervizrlnde dare talimatlar dorultusunda saptanacaktr.
norganik inko Silikat: ift kompenantl etil silikat balaycl inorganik inko astar malzemedir. norganik
inko boyalarda kuru filmdeki inko oran minimum % 78 olmaldr.
Organik inkoca Zengin Epoksi Astar: Epoksi balayc ierisinde youn inko pigmenti ieren astar
boyadr.
Malzemeyi reten firmaya ait ISO 9001 belgesi, malzemenin hangi standarda gre retildiini ve onaylandn
belirleyen rn belgesi, malzemenin mr ile ilgili olarak en az 5 yl bakm gerektirmeyecek garanti belgesi,
kullanlan malzemelerle ilgili daha nce yurt ii ve yurt dnda kullanld yer ve projeleri gsteren referans
listesi ve detayl mamul bilgi fy ve uygulama katalou dareye verilecektir.
Yzeye Toleransl Kaln Tatbik Edilebilen Epoksi Kaplamalar: zellikle mekanik temizlik sonras
tamirat iin gelitirilmi yksek kat maddeli modifiye epoksi ierikli boyadr.
Akrilik Poliretan: Gne nlarna ve kimyasal etkilere kar dayankl ve ift kompenantl akrilik
poliretan son kat boya eitleridir.
Alkid Sistem: Klasik alkid reineden imal edilen astar inko fosfat gibi antikorozif pigmentlerle glendirilmi
konvansiyonel sistem boyadr.
niversal Epoksi Astar: Metal veya metal olmayan birok yzey ile uyum salayan niversal epoksi astar
boyadr.
HB Epoksi: Ara veya son kat olarak kullanlan yksek kalnlkta uygulanabilen epoksi kaplamadr.
Vinil Astar: Vinil reineden imal edilen vinil astar boyadr.
HB Vinil Son Kat: Yksek film kalnlna ulaabilen vinil reineli geni kimyasal dayanma sahip vinil son
kat boyadr.
Boya uygulamas ile ilgili olarak hazrlk aamasnda ve uygulama esnasnda retici firma boya ile ilgili
karm oranlarn, uygulama yntem ve koullarn belirleyecek ve uygulama sresince belirli periyotlarda
gzetim ve denetimi yapacak ve hazrlanan raporlar dareye sunacaktr.
Klor Kauuk Astar, Ara Kat Son Kat Boyalar
Uygulamann balangcnda boya firmasnn denetimi altnda arazide rnek uygulama yaplacak, uygulamada
boya sisteminin gerektirdii oranda elde edilecek ya ve kuru film kalnlklar, yzeyde kaplanm alan kalp
kalmadnn kontrol ve yapma mukavemeti tespit edilecektir. dare, yklenici ve retici firma yetkililerinin
gzetimi altnda yaplan bu uygulama iin devamndaki uygulamalara rnek tekil edecektir.
1. Kt hava artlarnda, yamur, sis ve havadaki nem orannn % 80in zerine kt durumlarda boyama
ilemi yaplmayacaktr.
rnek uygulamada bulunan kuru film kalnlklarnn daha nce boya sistemi seiminde belirlenen retici
firmann verdii deerlerden farkl kmas veya yaplan testlerin yetersiz sonular vermesi durumunda dare
boya firmasnn deitirilmesini ykleniciden isteyebilir.
in devam esnasnda boya kalitesinde dme veya dare izni olmadan cinsinde deiiklik tespit edildii
takdirde dare boyama ilemlerini durdurma ve boya firmasnn deitirilmesini isteyebilir.
Ayn sistem iindeki boyalarn (arakat, astar vb.) ayn firmadan olmasna dikkat edilecektir. Boyann astarnn
ayr, dier kat ve katlarnn farkl firmalardan temin edilmesine izin verilmeyecektir. Boya ile ilgili olarak
bir problem kt takdirde (boya sisteminin deitirilmesi, renk fark, firma deiiklii vb.) darenin yazl
onay alnacaktr.
309.06.03.03 Boya Uygulamasnda Dikkat Edilecek Hususlar
2. Boya ilemine geilmeden nce yzey temizliinin yeniden kontrol yaplacak, yzey temizlii yetersiz
grlen elik yzeyde boya uygulamasna balanlmayacaktr.
3. Yzeyi temizlenmi elie 4 saat iinde astar boya uygulamas tamamlanacaktr.
4. elik yzeyde toz, kum tanecikleri, su vb. bulunmamasna dikkat edilecektir. Yzeyin kuru ve temiz
olmas salanacaktr.
5. Boyann cinsine gre uygulamalar fra veya havasz tabanca ile yaplacaktr. Bunun dndaki uygulama
metotlar kabul edilmeyecektir.
6. Boya katlarndan biri kurumadan dierine geilmeyecektir.
7. Her katta ya film kalnlk ve kuru film kalnlk lmleri yaplacaktr.
8. Geni yzeylerde 500 m2 yzey alanndan alnacak 100 lm neticesinde, yaya korkuluu vb. gibi
309 / 18


309 / 19
KISIM 309
KISIM 309
paral imalatlarda ise her bir modlden alnacak 3 lm neticesinde ortalama kuru film kalnl tespit
edilecektir.
9. Test sonular alnmadan bir sonraki kata balanlmayacaktr.
10. Kenar ve kelerde ek kat olarak izgisel boya uygulamas yaplacaktr.
11. Yeni imalat elik yzeylerin astar boyalar retim yerinde, st katlar ise montaj tamamlandktan sonra
yerinde atlacaktr.
12. retici firmann verdii kartrma oranlarna ve srelerine gre boyalar kartrlacak, boyalar boyacya
hazrlanm halde verilecek, boyacnn ayrca malzeme veya tiner ilavesine izin verilmeyecektir.
13. Havasz tabanca ile btn alet ve ekipmanlar yklenici tarafndan temin edilecektir. Bu alet ve
ekipmanlarn yetersiz grlmesi halinde ykleniciye alet ve ekipmanlarn deitirilmesi iin yazl
talimat verilecektir. Bu talimata yklenicinin uymamas durumunda dare boyama iini durdurabilecektir.
14. Uygulama esnasnda, uygulamadan dolay boyas yaplm yzeyde atlak, kabarck vb. gibi boya hatas
durumunda yzey temizlenerek boya ilemi yenilenecektir. Uygulama hatas olan yzeylere temizlik ve
boya iin ikinci kez deme yaplmayacaktr.
15. Boya ilemleri kalifiye boyaclar tarafndan yaplacaktr.
16. Boya iini yapan elemanlar gerekli koruyucu giysi ve tehizatla donatlacak, evre ve insan salna
verilebilecek zararlara kar gerekli nlemler alnacaktr.
17. Boya uygulamasyla ilgili olarak tutanaklar tutulacak, bu tutanaklarda boya ve solvent cinsi, karm
oranlar, uygulama gn ve saati, yaplan testler ve sonular tablolar halinde yer alacaktr.
3. ilenme Noktas:
Dner termometrelerle wet bulb ve dry bulb scaklk deerlerinin tespitinden sonra psychrometric tablo veya
cetvel yardm ile ilenme noktas bulunur. Ayrca yzey scakl lm aletleri ile uygulama yaplacak,
yzey scaklnn ilenme noktasndan minimum 3 C yukarda olup olmad da kontrol edilerek uygulama
yaplp yaplmamasna karar verilir.
Ekipman
Dner termometre-elcometer 116 veya edeeri, cetvel, elcometer 114, yzey termometresi
4. Ya Film Kalnlk lm:

Kullanlan boya sistemlerinin istenilen kalnlklarda kuru film tabakas verecek ekilde uygulanp
uygulanmad ya film kontrol ile belirlenecektir. Boyadan hemen sonra llecektir. Gerekli ya film
kalnl boya reticisi firma tarafndan belirtilmelidir.
Ekipman
Ya film kontrol taraklar, elcometer 154 veya edeeri
5. Kuru Film Kalnlk lm:

Manyetik veya dijital kuru film lme ekipmanlar ile uygulanan boya kalnl kontrol edilecektir. Aletlerin
srekli olarak kalibrasyonlar yaplacaktr.
Ekipman
Elcometer 245 veya microtest
309.06.03.04 Boyalarn Depolanmas ve Korunmas

retici firmann nerileri dikkate alnarak boyalarn muhafazas ve depo artlar yklenici tarafndan
gerekletirilecektir. Depo artlar dare tarafndan kontrol edilecektir. Depo yaknlarnda yanc maddeler
bulundurulmamasna, depo ierisindeki snn boya iin nerilen sda tutulmasna zen gsterilecektir.
Depoya giren boyalar giri tarihlerine gre numaralandrlarak kaydedilecektir. retim tarihinden itibaren
1 yl gemi bulunan boyalar satn alnmayacak ve kullanlmayacaktr. Boyalarn zerinde rengi, retim
tarihleri ile son kullanm tarihleri, depolama ve gvenlik koullarn bildiren bilgiler yer alacaktr. Ezik ve
paslanm kutular kabul edilmeyecektir.
309.06.03.05.02 antiyede Aralklarla Yetkili Personel le Yaplacak Test ve Kontroller

1. Pin-Hole Test:
Yzeyde kaplanmam alan kalp kalmadnn kontrol iin LWD (Low Voltage Detector) ile boluk
kontrol yaplacaktr.
Ekipman
309.06.03.05 Boyalarn Test ve Kontrol Yntemleri
Elcometer 269 veya edeeri
309.06.03.05.01 antiyede Srekli Yaplacak Test ve Kontrol Yntemleri
2. Yapma Kontrol:
1.
Boya filminin yzeye yapmas, yapma test cihazlaryla dzenli olarak kontrol edilecektir. Uygulamann
zerinden boya imalatsnn tavsiyesine gre minimum 24 saat sre getikten sonra yapma testi yaplacaktr.
Ortalama yapma mukavemeti 20 kg/cm2 olacaktr.
Yzey Temizlii
ISO 8501e uygun gzleme yntemiyle yaplacak
Yzey Hazrlama Standard
ISO 8501 kitap.
Ekipman
Elcometer 128
2.
Yzey Profili
Testex, micrometer veya elektronik enstrmanlarla yaplacak
Ekipman
Elcometer 122, 123, 124
309 / 20


309 / 21
KISIM 311
KISIM 310
KISIM 310. MENFEZ VE KPRLERDEK SKELE LER
KISIM 311. BETON VE BETONARME BZ LER
310.01 Tanm
311.01 Tanm
Bu ksm; menfez ve kprlerdeki iskele ilerini kapsar.
Bu ksm; projelere veya darenin talimatlarna uygun olarak her tip ve boyuttaki beton ve betonarme bzlerin
yaplmasn, yerlerine konmasn ve bunlarla ilgili ba duvar, kanat duvar, radye vb. imalatn ve dier ilerin
yaplmasn kapsar.
310.02 Malzeme
darece yaplmas gerekli grlen menfez ve kprlerde iskele yaplmadan nce iskele projesi yklenici
tarafndan hazrlanarak dareye onaylattrlacaktr. Bu onay, iskele ve kalplardaki kusurlardan ve bu nedenle
meydana gelecek arzalardan dolay ykleniciyi sorumluluktan kurtaramaz.
Kalp ve iskele hesaplamalarnda taze betonun younluu 2.400 kg/m3 olarak alnacaktr. skele, zerinde
tanmas mmkn olan btn yklere ve kabul edilen deformasyon limitleri dnda bir deformasyona
uramadan dayanabilecek ekilde projelendirilecek ve yaplacaktr.
skele elik veya ahap olabilir. Ahap olarak yapldnda btn imalat, am, mee, kayn, grgen, kestane
gibi salam ve dz keresteden yaplacak, kavak ve benzeri aalar kullanlmayacaktr.
311.02 Malzeme
Beton ve betonarme bz ilerinde kullanlan imento, agrega, su ve beton kimyasal katklar Ksm 308,
Beton lerinde, donat elii ise Ksm 309, Demir lerinde belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
Beton ve betonarme bz retimlerinde kullanlacak agregalarn granlometrisi bz cidar kalnlna gre
Tablo-311-1de belirtildii ekilde olacaktr.
Tablo-311-1 Bzlerin Cidar Kalnlna Gre Agrega Granlometrisi
Elek Boyutu
Ahap gerilmeleri Tablo-310-1deki deerlerden fazla olmayacak ekilde iskele projesi hazrlanacaktr.
Bz Cidar
Kalnl
150 mm
(mm)
Tablo-310-1 Ahap skelede Gerilme Deerleri
% Geen
31,5
Elyaf ynndeki basn
60 kgf/cm
Eilme
80 kgf/cm2
Elyafa dik yndeki basn
15 kgf/cm2
Elyaf ynndeki makaslama
6 kgf/cm2
Bz Cidar Kalnl
> 150 mm
100
22,5
100
20
90 - 100
90 - 100
-
12,5
25 - 60
20 - 55
0 - 10
0 - 10
311.02.01 Su Emme Yzdesi
310.03 Yapm artlar

skelenin maruz kalaca ykler altndaki deformasyonu ve iskele alndktan sonra yapnn kendi yk
altndaki deformasyonu gz nne alnarak iskeleye ters sehim verilecektir. Bunun iin gerekli sehim iskeleye
ait her dikme iin hesaplanarak dareye verilecek proje zerinde gsterilecektir.
Beton dklmeden veya beton dkm srasnda iskelede olabilecek ufak kntleri dzeltmek iin
iskelenin altnda iin nemine gre veren veya sert aatan kamalar kullanlacaktr.
Yeterli derecede salam bir temel zerine oturtulamayan iskeleler, darenin belirleyecei aralkta ve
ekilde aklan kazklar zerine oturtulacaktr. bittikten sonra bu kazklar karlacak veya balar zemin
seviyesinden veya en alak su seviyesinden 50 cm aada kalmak zere kesilecektir.
Kemerlerin iskelesi, dare tarafndan onaylanm iskele projesine uygun olarak yaplacaktr. skelenin dzenli
bir ekilde alnp, kemerin niform olarak yklenmesini temin iin iskele uygun ekilde kama, kum kutular
veya dier indirme tesisat ile donatlm olacaktr.
darece istenildii takdirde beton dkmne balandktan sonra iskelede meydana gelebilecek kntleri
dzeltmek iin iskele, darece kabul edilecek tipte verenler zerine oturtulacaktr.
Sertlemi beton bz gvdesinden et kalnl boyunca ktlesi en az 2 kg ve hacmi en az 1 dm3 olan bir
numune alnr. TS 821 EN 1916 standard, EK-Dye gre su emme yzdesi tayin edilir. Betonun ktlece su
emme yzdesi % 6dan fazla olmamaldr.
311.02.02 Dayanm
311.02.02.01 Tepe Yk Dayanm
Beton borularn, tepe yk dayanm deneyleri, TS 821 EN 1916 standardna gre yaplmaldr. Entegre
contal olacak bu borular, Tablo-311-2de verilen zellikleri salamaldr.
Beton borular, tepe yk dayanm deneyi yapldnda Tablo-311-2de verilen tepe yk (Fn) deerine
dayanmaldr.
elik lifli beton borular ayrca aada belirtilen ve ard arda uygulanan deney artlarna uygun olmaldr.
1. Boru 0,67 Fn atlak ykne herhangi tipte bir atlama gstermeden 1 dakika dayanmaldr.
2. Yk Fnden kk olmamak artyla tama snr yk (gme) yk Fuya kadar artrlmaldr.
3. Kesiksiz yk, tama snr yknn (gme yknn) %95i veya daha fazlas kadar drldkten sonra
kaldrlmal, 0,67 Fn tekrar uygulanmal ve 1 dakika sabit tutulmaldr.
310 / 1


311 / 1
KISIM 311
KISIM 311
311.04.01 Bzlerin Yerine Konulma Metotlar
Tablo-311-2 Beton Boru zellikleri

Cidar
Boru Boyu (cm)
ap (mm) Kalnl (mm)
(min.)
(min.)
Borudaki
donat miktar
(kg/m)
ve D cidarda
min. paspay
(mm)
En kk tepe
yk (ton/m)
(Fn)
200
40
150
4,200
300
45
150
4,800
400
50
150
6,500
500
65
150
7,000
600
70
200
8,000
800
100
200
32,1
25
10,000
1000
120
200
56,0
25
14,000
1200
135
200
82,8
25
17,000
1400
160
200
124,1
25
20,000
1. Bzn eimi genel olarak derenin eimine uyacak, eim tercihen % 2den az olmayacaktr.
Maksimum eim % 15dir. Daha byk eimler artan akm hzna kar gerekli nlemler alnarak
zel olarak deerlendirileceklerdir.
2. Her durumda ba duvar d yz dey ve yol eksenine paralel olacaktr.
3. Beton ba duvarlardaki betonun dayanm snf Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara
uygun olacaktr. Bz ba duvar kalb iine yerletirildikten sonra beton dklecektir.
4. ekil-311-4de gsterilen ve Tablo-311-5de boyutlar belirtilen imento harl kargir duvar
inaatndaki minimum imento miktar CEM 32,5 iin 350 kg/m3, CEM 42,5 iin 310 kg/m3den az
olmayacaktr.
5. ekil-311-5de gsterilen ve Tablo-311-6de boyutlar belirtilen Kuru Kagir Ba Duvarlar yalnz
geici inaatlarda yaplabilir.
6. Ba duvar boyutu beton, harl kagir, kuru kagir olmas durumuna gre, aadaki ekil ve tablolarda
verilmitir.
Tablo-311-3 Boyutlar (I)
TEK BZ
D
Donatl beton borular en kk tepe ykne (Fn) dayanma artna ek olarak, tepe yk dayanm deneyinde,
betonun ekme blgelerinde 300 mm veya daha fazla srekli bir uzunluk boyunca, genilii 0,3 mmden
byk herhangi tipte kararl atlak olumadan, deeri 0,67 Fne eit olan atlak yk Fcye dayanmaldr.
311.02.02.02 Beton Dayanm
Betonun dayanm snf Ksm 308.05.03de belirtilen esaslara uygun olacaktr. Basn dayanm deneyi, ap
10 mm ile yksekliine eit karot numuneleri ile veya kontrollk elemanlarnn nezaretinde bz retiminde
kullanlan taze betondan alnan numuneler zerinde Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara gre
yaplacaktr.
Kalp
Beton
Kalp
m3
m2
m3
m2
1,00
0,70
0,66
2,00
4,06
3,002
15,59
5,73
3,948
19,77
1,20
0,83
0,76
2,34
4,88
4,733
21,75
6,88
6,232
27,59
NOT: Zemin; masif kaya ise A= 0,35 m alnacaktr. Bu durumda tabloda verilen deerler geerli deildir.
Tablo-311-4 Demir Donat Listesi (II)

TEK BZ
D
Bz yzeyinde yapsal veya hidrolik adan zararl olabilecek veya dayanklln azaltacak hasar
bulunmamaldr. ok ince de olsa yzleri atlayan veya keleri arzaya urayan bzler kesinlikle
kullanlmayacaktr.
Beton
Bir ba duvarda
L1
Bz ba duvarlar, beton ve betonarme bz tipleri ve bzlerin yerine konulmasna ait metotlar ekil-311-(1,
2, 3 ve 4)de, beton kanat duvarl bz tipleri iin ise Tablo-311-(3, 4, 5 ve 6)da verilen boyut, l ve demir
donat listelerinde belirtilen esaslar geerlidir.
Bz yataklarnn hazrlanmas ve etrafnn doldurulmasna ait artlar Ksm 302de Bz Yataklarnn

Hazrlanmas ve Etrafnn Doldurulmas blmnde belirtilmitir.
Bir ba duvarda
311.03 Bz Tipleri
311.04 Yapm artlar
FT BZ
FT BZ
Bir ba duvarda toplam

demir
Z1
Bir ba duvarda toplam

demir
kg
kg
1,00
2 16
3,90
12,308
5,60
17,674
1,20
2 16
4,70
14,833
6,70
21,145
ap 100 cm ve daha byk olan bzlerde, i ap; projede gsterilen i apn % 0,75i kadar olacaktr.
Ayrca bzn herhangi bir noktasndaki cidar kalnl da, projede gsterilen cidar kalnlnn en ok % 5i
kadar eksik olabilecektir. Daha fazla boyut fark olan bzler kesinlikle kullanlmayacaktr.
311 / 2


311 / 3
KISIM 311
KISIM 311
Tablo-311-5 Boyutlar (III)

TEK BZ
D
FT BZ
H
L
Bir ba duvarda kagir
Bir ba duvarda
kagir
m3
m3
1,00
0,70
0,85
2,00
3,10
4,185
4,75
5,906
1,20
0,83
1,00
2,33
3,75
6,936
5,75
9,794
NOT: Zemin masif kaya ise A= 0,35 alnacaktr. Bu durumda tabloda verilen deerler geerli deildir.
Tablo-311-6 Boyutlar (IV)

TEK BZ
D
FT BZ
Bir Ba Duvarda
Kagir
Bir Ba
Duvarda Kagir
m3
m3
1,00
0,70
1,00
2,00
2,65
4,024
4,30
6,048
1,20
0,83
1,15
2,33
3,15
6,369
5,15
9,656
Not: Zemin masif kaya ise A= 0,35 alnacaktr. Bu durumda tabloda verilen deerler geerli deildir.
ekil-311-1 Bz Ba Duvarlar
311 / 4


311 / 5
KISIM 311
KISIM 311
ekil-311-2 Tek Bz ve Betonarme Ba Duvar
ekil-311-3 ift Bz
311 / 6
ekil-311-4 Harl Kargir Baduvar


311 / 7
KISIM 312
KISIM 311
KISIM 312. BAKIR VE GALVANZE SAC LER

312.01 Tanm
Bu ksm; projelerde veya kontrol mhendisi tarafndan gsterilen yerlerde yaplarn derz veya mafsallarnn
sudan tecridi iin kullanlan bakr levha ve galvanize sac ilerini kapsar.
312.02 Malzeme
312.02.01 Bakr
Bakr levhalar temiz, salam, dzgn, haddelerden fabrikalarda ekilmi olacak ve yabanc maddelerden,
przlerden, ek ve atlaklardan, bklm ksmlardan, dalgalardan, pul pul kalkan ksmlardan, bozuk kenar
ve ulardan ve benzeri kusurlardan arnm olacaktr. Bu ite kullanlacak bakr levhann her noktasna ayn
derecede su verilmi olacak ve levha ayn nitelikte olacaktr. Levha haline getirilmi bakr hi kullanlmam
bakrdan veya hi kullanlmam bakr ile bileeni bilinen hurda bakr karmndan ekilmi olacak ve
levhadaki bakrn miktar, bileeninde gm ieriyor ise gmle bakrn toplam miktar % 99,88den az
olmayacaktr.
Projesinde belirtilmeyen durumlarda, derz ve mafsallarda kullanlan bakr levha minimum 0,77 mm kalnlkta
olacaktr.
312.02.02 Galvanize Saclar
Derz ve mafsallarn sudan tecridi iin kullanlacak saclar, standartlara uygun ve scak daldrma usul ile
galvanize edilmi olacaktr. Saclar, aksi belirtilmedii takdirde, minimum 0,75 mm kalnlkta olacaktr. Her
iki yz galvanize edilmi olan saclarda, sacn m2sinde minimum 610 g inko bulunacaktr.
Yaplacak deneylerle, sacn ierdii inko miktar belirlenecektir. Sacn m2sinde ortalama inko miktar 610
gdan az veya herhangi bir numune paras zerinde 1 m2ye isabet eden inko miktar 550 gdan az ise bu
galvanize saclar kullanlmayacaktr.
Kullanlacak galvanize saclar 1. snf olacak ve hibir hata ve kusuru bulunmayacaktr.
312.03 Yapm artlar
Levhalar projede gsterilen veya kontrol mhendisi tarafndan belirlenen genilikte kesilecek ve kvrlacaktr.
Derz ve mafsallar sudan tecrit iin kullanlan bu levhalar mmkn olduu kadar eksiz olarak btn derz
boyunca uzayacaktr.
Kaplamann eksiz yaplamad durumlarda, ekler dzgn bir tecrit elde edilecek ekilde lehimle yaplacaktr.
Levhalarn ular projede gsterildii ekilde derz veya mafsaln her iki tarafndaki betonun iine gmlecektir.
ekil-311-5 Kuru Kargir Ba Duvar
311 / 8


312 / 1
KISIM 313
KISIM 313. DRENAJ LER

313.01 Tanm
Bu ksm; karayolu drenaj, yer alt ve yzeysel sularn yol gvdesine zarar vermeden uzaklatrlmas
almalarn kapsar.
Drenaj ileri;
1. Yzeysel drenaj,
2. Yzey alt drenaj
olarak iki blmde deerlendirilmektedir.
313.02 Yzeysel Drenaj
313.02.01 Tanm
Bu ksm; yol zerine den yalar ile yola gelen yzey sularn almak ve bu sularn yol styapsna ve yol
gvdesine zarar vermeden uzaklatrlmasn salamak zere yol gzergh boyunca yaplan ileri kapsar.
313.02.02 Yzeysel Drenaj Yap Elemanlar
Yzeysel drenaj ilerinde kullanlan yap elemanlar; menfezler, beton ve betonarme bzler, spiral sarml
polivinilklorr (PVC-U) esasl borular, spiral sarml yksek younluklu polietilen (HDPE) esasl borular,
drenaj hendekleri (tepe st (kafa), palye, yarma, dolgu, ev dibi, orta refj ve derivasyon), prefabrik dm
oluklar, kontrol bacalar, bordrler, rgarlar, memba tesisat, sifonlar ve garguylardr.
313.02.02.01 Menfezler
313.02.02.01.01 Tanm
Srekli olarak akan ya da ya sonucu oluan kk akarsular, yol gvdesinin bir tarafndan dier tarafna
geirmede kullanlan hidrolik sanat yaplardr. Ayrca yol yzeyinden ve kafa hendeklerinden kenar
hendeklere gelen sular menfez aracl ile toplanarak uygun yerlere ulatrlr.
Menfezler kutu, kemer ve tabliyeli menfezler olmak zere 3 guruba ayrlmaktadr.
313.02.02.01.02 Kutu Menfezler
Memba ve mansap tarafnda kanat duvarlar bulunan kutu kesitli betonarme menfezlerdir.
Kutu menfez ilerinde kullanlan imento, agrega, su ve beton kimyasal katklar ile kullanlacak betonun
karakteristik dayanm snf Ksm 308, Beton lerinde; donat elii ise Ksm 309, Demir lerinde
belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Menfezin betonarme alt plann temiz bir yzeyde imal edilebilmesi iin, Ksm 317, Grobeton
Yaplmasnda belirtilen esaslara da uyulacaktr.
Kutu menfez imalatlarnda, Standart Kutu Menfez Tipleri (Box Culvert) kitapnda yer alan projelere ve
yapm notlarna uyulacaktr. Ancak; aklk, ykseklik ve dolgu ykseklii ynnden bu kitaptaki llerin
dnda kalan imalatlarda ise darece onayl projeler uygulanacaktr.


313 / 1
KISIM 313
KISIM 313
313.02.02.01.03 Kemer Menfezler
313.02.02.03.03 Malzeme
Yksek dolgular altnda kullanlan menfezlerdir. Bu menfezler kagir veya beton kemerli olarak yaplmaktadr.
TS 12132, Spiral Sarml PVC-U (Polivinilklorr) Esasl ve Spiral Sarml Yksek Younluklu Polietilen
(HDPE) Esasl Borular standardnda belirtilen esaslara gre dzenlenmi Tablo-313-1de verilen artname
kriterlerine uygunluk gsterecektir.
Beton kemerli menfezlerde Ksm 313.02.02.01.02de belirtilen esaslara uyulacaktr.

Kagir kemerli menfezlerde ise Ksm 307, Kagir naatda belirtilen esaslara uyulacaktr.
Kemer menfez imalatlarnda Kpr Tipleri - Kemerli Menfez kitapnda yer alan projelere ve yapm
notlarna uyulacaktr. Ancak; aklk, ykseklik ve dolgu ykseklii ynnden bu kitaptaki llerin dnda
kalan imalatlarda ise darece onayl projeler uygulanacaktr.
Tablo-313-1 Spiral Sarml PVC-U (Polivinilklorr) Esasl ve Spiral Sarml Yksek Younluklu
Polietilen (HDPE) Esasl Borulara Yaplacak Testler ve artname Kriterleri
Deney Ad
Deney Standard
artname Limitleri
1. D Grn
TS 12132
Boru ve ekleme paralar gzle muayeneye tabii

tutulduunda boruyu meydana getiren bantlar spiral
eklinde dzgn sarlm ve kilitlenmi olmal, i ve d
yzeylerinde kullanm etkileyecek delik, atlak ve benzeri
kusurlar bulunmamaldr.
2. Borularn D aplar,
Boylar, Et Kalnlklar Ve
Toleranslar
TS 12132
Standartta verilen deerlere uygun olacaktr.
3. Balant Yerlerinin Su
Szdrmazl
TS 12132
Su basnc, scakl 230C 2 0Clik bir ortamda, 15

daklk bir sre iinde 0,05 MPa a ulancaya kadar yava
yava arttrlr ve bu basnta en az 15 dakika sre ile
beklendiinde deney basncnda bir deiiklik olmamaldr.
313.02.02.02 Beton ve Betonarme Bzler
4. Borularn Darbe
Mukavemeti
TS 12132
TS 12132 standardnn Madde 2.3.2.1e gre deneye tabi

tutulduunda, % 90 gven aralnda gerek darbe oran
% 10un altnda olmaldr.
Ksm 302, Bz Yataklarnn Hazrlanmas Ve Etrafnn Doldurulmas ve Ksm 311, Beton ve Betonarme
Bz lerinde belirtilen esaslara uyulacaktr.
5. Ekleme Paralarnn
Darbe Mukavemeti
TS 12132
TS 12132 standardnn Madde 2.3.2.2ye gre deneye tabi

tutulduunda, gvdesinde atlama veya krlma meydana
gelmemelidir. (Yzeyde izikler veya ularda kopmalar
kusur saylmaz.)
6. ember Rijitlii
TS 12132
TS 12132 standardnn Madde 2.3.3e gre deneye tabi

tutulduunda, kuvvet uygulanan ynde boru i apndaki
deime 0,03 d1den fazla olmamaldr.
7. Ek Yeri Mukavemeti
TS 12132
8. Kilit Skl
TS 12132
9. Kilit Yeri ekme

Mukavemeti
TS 12132
10. ember Esneklii
TS 12132
11. Ek Yeri Szdrmazl
TS 12132
313.02.02.01.04 Tabliyeli Menfezler

Tabliyeli menfezler, beton veya kagir kenar ayaklar ve ricat duvarlar ile st tabliyeden oluurlar. Bu
menfezlerde iki kenar ayak ara mesafesi 10 mden kktr.
Beton tabliyeli menfezlerde Ksm 313.02.02.01.02de belirtilen esaslara uyulacaktr.
Kagir tabliyeli menfezlerde ise Ksm 307, Kagir naatda belirtilen esaslara uyulacaktr.
Beton ve kagir tabliyeli menfez imalatlarnda Standart Tabliyeli ve Kemerli Menfez kitapnda yer alan
projelere ve yapm notlarna uyulacaktr. Ancak; aklk, ykseklik ve dolgu ykseklii ynnden bu kitaptaki
llerin dnda kalan imalatlarda ise darece onayl projeler uygulanacaktr.
313.02.02.03 Spiral Sarml PVC-U (Polivinilklorr) Esasl ve Spiral Sarml Yksek Younluklu
Polietilen (HDPE) Esasl Borular
313.02.02.03.01 Tanm
Yzeysel sularn yol styapsna ve yol gvdesine zarar vermeden uzaklatrlmas veya yzey alt drenaj
sisteminden gelen sular almak iin kullanlan, ekstrzyon metodu ile retilen i yzeyi przsz, d
yzeyleri ise profilli olacak ekilde profilli bantlarn zel makinelerde spiral olarak sarlmasyla meydana
gelen borular ve bu borulardan kesilerek imal edilen ekleme paralarn kapsayan borular olarak adlandrlr.
Boru tipleri; st dolgu yk, trafik yk ve zemin suyunun hidrostatik etkisi gibi teknik kriterler gz nne
alnarak belirlenecektir. Ayrca retici firmann retim ve uygulama kriterleri de dikkate alnacaktr.
313.02.02.03.02 Borularn Etiketlenmesi
retici tarafndan imal edilen her boy borunun en az bir yerinde hava artlarna dayankl, okunabilir ve
silinmeyecek bir ekilde aada belirtilen bilgiler bulunmaldr.
reticinin ad ve iareti,
D ap,
12. Enjeksiyon Kalplamayla

mal
Edilen Ekleme
TS 12132
Paralarnn Scaklk
Mukavemeti
retim tarihi,
Hammadde cinsi.

tutulduunda, borularn ek yerlerine 1 kNluk kuvvet
uygulanarak deneye tabi tutulduunda , gzle grlr bir
ayrlma meydana gelmemelidir.
TS 12132 standardnn Madde 2.3.5e gre 1 kNluk bir
kuvvet uygulanarak deneye tabi tutulduunda, kilit yerinde
gzle grlr bir ayrlma meydana gelmemelidir.
TS 12132 standardnn Madde 2.3.6ya gre deneye tabi
tutulduunda, kilit yerleri uygulanan kuvvete dayanmaldr.
TS 12132 standardnn Madde 2.3.7ye gre deneye tabi
tutulduunda, boru yzeylerinde atlama, kavlama, kilit
yerlerinde alma, lokal kme meydana gelmemelidir.
tutulduunda, ek yerinde szdrma veya terleme meydana
gelmemeli ve basnta dme olmamaldr.
TS 12132 standardnn Madde 2.3.9a gre deneye tabi
tutulduunda, enjeksiyon noktas dndaki ksmlarn
yzeyinde atlak, ukur ve kavlama meydana gelmemelidir.
Enjeksiyon noktasnda bu kusurlar grlrse, ukur
derinlikleri et kalnlnn % 20sini, yzey kusurlar ise
boru ba derinliinin % 20sini amamaldr.
NOT: Borularn ve ekleme paralarnn darbe mukavemeti deneyleri sadece PVC-U borularda yaplacaktr.
313 / 2


313 / 3
KISIM 313
KISIM 313
Dolgu malzemesi olarak; donmu, boruya zarar verebilecek keskin keli, sivri ulu talar kesinlikle
kullanlmayacaktr. Dolgu malzemesi hendee dklrken boru hattnn yer deitirmesine engel olunacaktr.
Dolgu malzemesi, Tablo-313-2de belirtildii gibi boru st kotundan (Z) ykseklie kadar maksimum 20er
cmlik tabakalar halinde serilip sktrlacaktr. Dolgunun sktrlmasnda borulara zarar vermeyecek
ve skma kriterlerini salayacak uygun sktrma ekipmanlar kullanlacaktr. Her tabakann skmas
tamamlandnda dolgu kriterlerine uygun olarak skmalar kontrol edilecektir.
313.02.02.03.04 Yapm artlar

313.02.02.03.04.01 Spiral Sarml PVC-U Borularn Yapm artlar
Spiral Sarml PVC-U Borularn Kesilmesi:
Standart boydaki borularn kesilmesi gerekli olduunda;
1. Demeye uygun boyda ve boru eksenine dik olarak kesilecek ve bunun iin kesilmek istenilen
uzunluk, boru zerine ablon vastas ile iaretlenecektir.
2. Kesilmek istenen boru, elik kuak takviyeli ise elektrik enerjisi ve yksek frekans ile alan bir
metal kesici ile, elik kuak takviyeli deil ise elektrik enerjisi ve yksek frekans ile alan bir
testere vastasyla kesilecektir.
3. Boru kesim ilemi bittikten sonra oluan apaklar temizlenecektir.
Spiral Sarml PVC-U Boru Balarnn Balanmas:
Spiral Sarml PVC-U borularn balar zel bir manon yaptrcs yardmyla yaptrmak suretiyle
balanacaktr. Bunun iin ba balamas yaplacak boru manonlar toprak, kum vb. etkilerden temizlemek
iin silinecek, eer slaksa kurutulacaktr. Bundan sonra manona viskoz sv kvamndaki manon yaptrcs
srlecek ve Spiral Sarml PVC-U boruya yapmas salanacaktr.
Spiral Sarml PVC-U Borular ile Spiral Sarml Yksek Younluklu Polietilen (HDPE) Esasl
Borularn Denmesi:
Borular, projede gsterilen ve kontrol mhendisi tarafndan kazklarla tespit edilen snrlar iinde belirtilen
genilik (boru tabannn tekili, borunun yerletirilmesi, borularn balantlarnn yaplmas ve yanlarnn
doldurulmas iin yeterli olabilecek genilikte) ve eimde kazlm ve kot verme ilemleri tamamlanm olan
hendek yata zerine dikkatli bir ekilde oturtulacak ve akar kotu kontrol edilecektir. Projesinde hendek
genilii belirtilmedii takdirde Tablo-313-2de verilen boru aplarna bal genilik kriterlerine uyulacaktr.
ekil-313-1 Spiral Sarml Borularda Kaz ve Yataklama Malzemesi ile Dolgu Tip Kesiti
Tablo-313-2 Spiral Sarml Borularn Boru aplarna Bal

Yataklama Agregas ile Gmlekleme Yaplmas
Spiral sarml bu tip borular denirken akl veya krmata yataklama yaplacaktr. Yarma hendekleri, orta
refj hendekleri ve tretuvar altndan geilerde akl yataklama veya krmata yataklama yaplacaktr.
Karayolunu enine geilerde ve yol ierisinde yaplan geilerde, spiral sarml PVC-U drenaj borularnda
krmata yataklama, Spiral Sarml HDPE Esasl Borularda ise akl veya krmata yataklama yaplacaktr.
akl yataklama yaplrken kullanlacak malzeme 0-15 mm apnda akl, krmata yataklama yaplrken
kullanlacak malzeme 5-15 mm apnda krmata olacaktr.
akl ve krmata yataklamalarn herhangi birisinin yapmnda, hendek tabanndan itibaren boru alt kotuna
kadar Tablo-313-2de verilen ykseklikte (X) yataklama tipine uygun malzeme serilip sktrlacaktr.
Daha sonra hendek kenarnda bulunan L metre uzunluundaki bir boru hendek iine uygun aparatlarla
yerletirilecektir.
Spiral Sarml PVC-U Borular ile Spiral Sarml Yksek Younluklu Polietilen (HDPE) Esasl Borular
denip birletirme ilemi yapldktan sonra, dolgu ilemine balanmadan nce szdrmazlk testi yaplacaktr.
313 / 4

Boru ap Aral
(mm)
Boru Alt Agrega

Dolgu Ykseklii (X)
(cm)
Hendek Kenar
Kalnl
(Y)
(cm)
Boru st Agrega
Dolgu Ykseklii
(Z) (cm)
150 - 250
10
10
30
300 - 450
10
15
35
500 - 650
10
20
40
700 - 1.000
10
25
50
1.100 - 1.500
15
30
60
1.600 - 2.000
15
35
70
2.100 - 2.600
20
40
80

313 / 5
KISIM 313
KISIM 313
313.02.02.03.04.02 Spiral Sarml Yksek Younluklu Polietilen (HDPE) Esasl Borularn Yapm
artlar
Ke kayna yaplacak ortamn ss 5Cnin altnda olmamaldr.
Spiral Sarml Yksek Younluklu Polietilen (HDPE) Esasl Borularn Birletirme Yntemleri:
Kaynak yaplacak yzeyler iyice temizlenmelidir.
Bu borular manonlu, muflu, elektrofzyon kaynakl ve ke kaynakl (ekstruzyon) birletirme yntemleri

ile birletirilebilmektedir.
Elektrofzyon Kaynakl Birletirme Yntemleri:
Bu kaynak yntemi ile retilen borularda muf ksmnn ii elektrofzyon donatl olarak hazrlanr.
Elektrofzyon donat iin kullanlan zel alaml rezistans telleri, deformasyona uramamas iin muf
ierisine gmlerek sabitlenir ve kaynak makinesi balant ular her trl koulda rahat kaynak yapmna
uygun olacak ekilde serbest braklr. Bu tasarm, zellikle belirli apn zerindeki borularda, borunun
ieriden de mdahale edilerek kaynak yaplmasna imkan salar.
Elektrofzyon kaynak yntemiyle birletirilen borular ayn yntemle kaynak makinesi kullanlarak gerekli
dikkat gsterildii takdirde en az 3 defa sklp, tekrar birletirilebilme zelliine sahip olacaklardr.
Bu borularn elektrofzyon yntemi ile yaplacak kaynak ilemlerinde, retici firmann uygulama tekniklerine
ve aadaki hususlara uyulacaktr.
Kaynak sahas kirlenmeye ve gne nlarna kar korunmal, kaynak ilemi 5 C ve zeri s
ortamlarnda yaplmaldr.
Muf ve boru sonu ksmlarnn ambalaj kaynak ileminden hemen nce karlmaldr. Ambalajn
nceden karlmas kaynak yaplacak ksmlarn kirlenmesine neden olacaktr.
Borunun kaynak yaplacak ksmlar kaynaktan hemen nce temizleyici malzeme veya sanayi alkol
ile ok iyi temizlenmelidir.
Boru sonunun muf ksmna geme boyu mutlaka montajdan nce llerek iaretlenmeli ve borularn
u ksmlarnn birbirine gemeleri llen boya gre yaplmaldr.
Kaynak yaplacak paralar ile kaynak elektrotlarnn malzemesi ayn snf olmaldr.
Kaynak ekstruderi daima kaynak yaplacak yzeye 45 a ile tutularak kaynak ilemi
gerekletirilmelidir.
Byk ve derin kaynaklarda bir seferde maksimum 4 mm kalnlnda kaynak yaplmal, souma
ileminden sonra, tekrar temizlendikten sonra kaynak zerine mteakip kaynak yaplarak, istenen
kalnla ulancaya kadar ilem bu ekilde devam ettirilmelidir.
313.02.02.03.05. Spiral Sarml PVC-U Borularn Yklenmesi, Nakledilmesi, Boaltlmas ve stif
Edilmesinde Dikkat Edilecek Hususlar
1. Borular, nakliye arac ierisine en fazla 2 m ykseklie kadar yerletirilecek ve sabitlenecektir.
Kk apl borularn, byk apl borular ierisine yerletirilerek iice tanmas mmkndr.
2. L metre uzunluundaki bir spiral sarml PVC borunun ykleme boaltma veya istif ilemi
yaplabilmesi iin; en az 3 cm geniliinde ve kaldrma kapasitesi en az 750 kg olan iki adet kaldrma
halat, boru orta noktasndan L/4 metre mesafeye simetrik olarak balanacaktr. Halat ile kaldrlan
borunun tehlike arz etmemesi iin boru ucuna bir klavuz halat balanacak ve ynlendirilmesi
salanacaktr.
3. Boru stok sahas ncelikle al ve fundalklarndan temizlenecek ve dzgn bir hale getirilerek
stoklama ilemine hazrlanacaktr.
4. Borular stok sahasnda deformasyon, delinme vb. etkilere maruz kalmayacak, azami stok ykseklii
2 myi gemeyecek ekilde stoklanacaktr.
5. aydan daha uzun sre stokta bekleyecek spiral sarml PVC borularn d etkenlerden korunmas
iin zerleri ak renkli branda ile rtlecek ve branda ular yere sabitlenecektir.
313.02.02.03.06 Spiral Sarml Yksek Younluklu Polietilen (HDPE) Esasl Borularn Yklenmesi,
Nakledilmesi, Boaltlmas ve stif Edilmesinde Dikkat Edilecek Hususlar
Geme noktasnda boru yzeylerinin biribirine paralel olmas gerekmektedir. Boru dndan yaplan
skma ileminin doru yapld kontrol edilmeli, geme yzeylerinde boluk kalmamal, rezistans
ular borunun st ksmna gelmelidir.
Bu borularn elektrofzyon kaynak donatl muf ksmlar ve spigot ular kirlenmeyecek ekilde
ambalajlanmaldr. Kaynak esnasnda temiz kalmalar iin ykleme ve nakliye esnasnda ambalajlarn
bozulmamasna dikkat edilmelidir.
800 mm ve zeri aplarda borularn kaynak ileminde mutlaka boru ierisine germe ringi
yerletirilmelidir.
Bu borular standart 6 m boyunda olup, istee bal olarak iki boru fabrika sahasnda kaynatlarak 12 m boy
olarak nakledilebilir.
Resistans ular dikkatlice adaptr iine tam oturtularak yerletirilmeli ve vidalanarak sktrlmal,
kaynak kablolar borunun zerinde kalacak ekilde braklmaldr.
Germe band muf d ksmnda alm olan yuvasna tam oturtulmal ve germe aparat ile borunun
kaynak yaplacak yzeyleri birbirleri ile temas edecek ekilde sktrlmal, kaynak ilemi baladktan
bir sre sonra biraz daha sklarak kaynak noktalarnn iyice yapmas salanmaldr.
Kaynak ilemi bittikten sonra souma sresi ierisinde germe band ve i ringi kesinlikle
karlmamaldr. Souma ilemi bitene kadar bu aparat boru zerinde kalmaldr.
Boru kaynann szdrmazlk testi, boru st dolgusu dklmeden nce yaplmaldr.
Ke Kaynakl (Ekstruzyon) Birletirme Yntemi:
Bu borular muf geme noktalarndan iten ve dtan ke kayna ile birletirilebilir. Mufsuz olarak dz
yaplan borularda da ke kayna yapmak mmkn olmakla birlikte, bu kaynak yntemi dirsek, atal gibi ek
paralarn retiminde ve menhol gibi zel teknik uygulamalarda kullanlmaktadr.
Borularn ke kayna ile birletirilmesinde aadaki hususlara dikkat edilmelidir.
313 / 6

Borularn yklenmesi ve kanala yerletirilmesi esnasnda sert darbelerden korunmal tekstil halat ile
iki ucundan askya alnarak kaldrlmaldr.
makineleri ile kaldrma ileminde kesin ask halat kullanlmaldr. Forklift ile yklemelerde
forklift ayaklar uzun tutulmak sretiyle sert vurulardan kanlarak, boru ierisine srtnmeden
yerletirilmelidir. Bu tr kaldrma ileminde, borunun yrtlmaya neden olacak tek ucundan askda
kalmamasna dikkat edilmelidir.
Borularn zellikle u ksmlar lsel olarak hassas retildiinden, kaynak esnasnda sorun
yaamamak iin yklemede zarar grmesine engel olunmal ve ara kasasnn u ksmna yava bir
ekilde dayandrlmaldr.
Ak ara yklemelerinde ara kasasnn yan desteklerinin boruya zarar vermemesi iin gerekli
nlemler alnmal, borularn kaymamas iin orta ve u ksmlar tekstil halat ile kuaklanarak
balanmaldr.
Borular kesinlikle yerde srklenerek tanmamal, dzgn zeminlerde zarar grmeyecek ekilde
yuvarlanarak gtrlmelidir.
313 / 7
KISIM 313
KISIM 313
Teleskobik yklemelerde, kk apl boru byk apl borunun ierisine yerletirilirken

srtnmemesine dikkat edilmeli ve muf ksmlar artmal konulmaldr. zellikle kaynak
rezistanslarnn zarar grmemesine dikkat edilmelidir.
Ara ierisine istifli yklemede borularn muf ksmlar artmal yerletirilmelidir.
Deiik aplarn uygulanaca projelerde, uygulamaclarn deiik apl borular ayn sre
ierisinde kullanmalar teleskobik yklemeye imkan vereceinden nakliye asndan byk avantaj
salayacaktr. antiye i program yaplrken bu konunun da gz nne alnmas gereklidir.
Bu borular dorudan gne almayan, mmknse zeri sundurma ile kapl alanlarda
stoklanmaldr. Byle ortamda sresiz stoklama yaplabilir. Dorudan gne alan ortamlarda
maksimum stokta bekleme sresi bir yldr.
Stok sahas zemini dzgn olmal ve sivri ta vb. kesici materyallerden arndrlm olmaldr.
Bu borularn retildii hammadde, yanc zellikte olduundan stoklamada gerekli emniyet tedbirleri
alnmaldr.
Teleskobik (i ie) stoklamada birden fazla boru st ste konulmamaldr.
600 mm apndaki borular maksimum apraz olarak sra, (600-1.000 mm) aplar aras borular
apraz olarak maksimum iki sra ve 1.000 mm ap zerindeki borular tek sra olarak istiflenebilir.
stiflemede boru muflar artmal yerletirilmelidir.
ekil-313-2 Palyeli Dolgu Enkesit Tipi
313.02.02.04 Drenaj Hendekleri

313.02.02.04.01 Tanm
Yol gzergh boyunca yola den yalar ile yola gelmesi muhtemel yzey sularn almak ve yoldan
uzaklatrmak zere yaplan yaplardr.
Bu yaplar; kafa, ev dibi, yarma, palye, orta refj ve derivasyon hendekleridir.
Bu hendekler, trapez, gen veya dikdrtgen kesitli beton kaplamal veya kaplamasz gerektiinde kademeli
tipte ina edilecektir.
Drenaj hendeklerinin yapmnda genellikle ta ve beton kullanlmaktadr.
313.02.02.04.02 Dolgu evlerinde Drenaj Hendekleri
Dolgu evi yzeylerinden ya etkisi ile meydana gelen erozyon ve bozulmalarn nlenmesi iin, suyun
banket kenarnda toplanarak boyuna ynde tandktan sonra uygun yerlerde kontroll bir ekilde dearjn
salayan (rnein dm oluklar yardmyla), beton ve asfalt bordr veya uygun kanal kesiti tasarlanacaktr.
Palyeli dolgu enkesit tipi ekil-313-2deki gibi yaplacaktr.
ekil-313-3 Palyeli Dolgu Enkesit Tipinde Uygulanacak Beton

Kaplamal Palye Hendei Tasarm Detay (Kaplama betonunun
dayanm snf belirlenirken, evre etkilerinin etken olduu durumlarda
Ksm 308.05.03de belirtilen esaslar dikkate alnacaktr.)
313 / 8


313 / 9
KISIM 313
KISIM 313
ekil-313-4 Palyeli Dolgu Enkesit Tipinde Dolgu evi Tarafndaki

Banket Kenarnn Beton Hendekli Tasarm Detay (Kaplama
betonunun dayanm snf belirlenirken, evre etkilerinin etken olduu
durumlarda Ksm 308.05.03de belirtilen esaslar dikkate alnacaktr.)
ekil-313-6 Palyeli Dolgu Enkesit Tipinde Dolgu

evi Tarafndaki Banket Kenarnn Beton Bordrl
Tasarm Detay (Bordr betonunun dayanm snf
belirlenirken, Ksm 315de belirtilen esaslar dikkate
alnacaktr)
313.02.02.04.03 Yarma evlerinde Drenaj Hendekleri
Salam kayada palye hendei kaplamas yaplmayacaktr. Suyun ak hz belirli bir deerden fazla olursa
oyulma, az olursa kelme olacandan boyuna eimin 0 ile 0,005 arasnda kalmas veya 0,04 amas
halinde mutlaka yarma hendekleri kaplamal olarak yaplacaktr. Boyuna eimin 0,005-0,04 arasnda olduu
durumlarda ekonomik artlar imkan verdii durumlarda yarma hendeklerinde kaplama yaplacaktr.
Yzeysel sularn yarma evlerine zarar vermemesi iin ekil-313-7deki gibi kafa hendei yaplacaktr.
Ancak arazi eiminin yola doru olmad durumlarda kafa hendei uygulanmayacaktr.
Palyeli yarma enkesit tipi de ekil-313-7deki gibi yaplacaktr.
ekil-313-5 Palyeli Dolgu Enkesit Tipinde Dolgu evi

Tarafndaki Banket Kenarnn Asfalt Bordrl Tasarm Detay
ekil-313-7 Palyeli Yarma Enkesit Tipi
313 / 10


313 / 11
KISIM 313
KISIM 313
ekil-313-8 Palyeli Yarma Enkesit Tipinde Uygulanacak

Beton Kaplamal Palye Hendei Tasarm Detay (Kaplama
betonunun dayanm snf belirlenirken, evre etkilerinin etken
olduu durumlarda Ksm 308.05.03de belirtilen esaslar
dikkate alnacaktr)
ekil-313-10 Beton Kaplamal Yarma evi Hendei (Kaplama

betonunun dayanm snf belirlenirken, evre etkilerinin etken olduu
durumlarda Ksm 308.05.03de belirtilen esaslar dikkate alnacaktr)
ekil-313-11 Kaplamasz Yarma evi Hendei

313.02.02.04.04 Beton Hendeklerin Yaplmas
ekil-313-9 Palyeli Yarma Enkesit Tipinde Uygulanacak Beton Kaplamal Kafa Hendei
Tasarm Detay (Kaplama betonunun dayanm snf belirlenirken, evre etkilerinin etken olduu
durumlarda Ksm 308.05.03de belirtilen esaslar dikkate alnacaktr)
Beton kaplamal yarma hendei ekil-313-10daki gibi, kaplamasz olarak ise ekil-313-11deki gibi
yaplacaktr.
313.02.02.04.04.01 Beton Malzemesi

Betonda kullanlacak imento, agrega, su ve kimyasal katklar vb. zellikler Ksm 308, Beton lerinde
belirtilen esaslara uygun olacaktr. Hendek kaplama betonunun dayanm snf Ksm 308.05.03de belirtilen
esaslara uygun olacaktr. Ancak, yapnn bulunduu yer ve konum itibari ile Tablo 308-22-a ve Tablo 308-22b kullanlmak suretiyle evre ve zemin etki snf belirlenip, bu etki snfna karlk gelen beton mukavemet
snf Tablo 308-23-a ve Tablo 308-23-b kullanlarak belirlendikten sonra, en byk etkiyi yaratan (statikdinamik ve evre etkilerinden) duruma gre, beton mukavemet snf seilmelidir.
Platform kenarndan itibaren enine 1 mlik alanda bitkisel bant (yeil bant) oluturulacaktr. Ancak yarma
evlerinden teressubat gelmesi durumunda bitkisel bant yerine beton kaplama yaplarak styapnn korunmas
salanacaktr.
313 / 12


313 / 13
KISIM 313
KISIM 313
313.02.02.04.04.02 Yapm artlar
313.02.02.04.05 Ta Kaplamal Hendekler
313.02.02.04.04.02.01 Taban
313.02.02.04.05.01 Ta Malzemesi
Hendek betonu dklmeden nce taban tabakas, projesinde belirtilen eim, kot ve uzunlukta hazrlanacaktr.
Bu tabaka sulanarak sert ve dzgn bir duruma getirilinceye kadar silindir, tokmak veya kompaktrle
sktrlacaktr. Btn yumuak ve nitelii uygun olmayan malzeme kaldrlarak yerine uygun malzeme
getirilecektir.
Kaplama talar, Ksm 306, Perede belirtilen kriterlere uygun olacak ve mmkn olduu kadar kenarlar
doru ve yzeyleri dzgn talardan seilmi olacaktr. Gerektiinde basit bir iilikle talar ekile krlarak
doru ve yzeyleri dz hale getirilecektir.
313.02.02.04.04.02.02 Kalp
Beton, hazrlanan yan kalplar arasna dklecektir. Kalplar ayn zamanda kaplamann st yzeyinin kotunu
verdii iin tam kota gre yerletirilmesi, dey ve yatay dorultuda deformasyonlara kar korunmas
gerekir. Kenar kalb olarak ahap veya elik malzeme kullanlabilir. Dklen betonun kalba yapmamas
iin kalplarn i yzeyleri iyice yalanacaktr.
Beton dkldkten sonra, hava scakl ve priz mddeti gz nnde tutularak, kontrol mhendisinin uygun
grd srede kalplar sklecektir. Kalplar sklrken beton kaplamann kenarlar bozulmamaldr.
313.02.02.04.04.02.03 Betonun Dklmesi, Sktrlmas ve Kr
Beton hazrlanmas, kartrlmas, yerine konulmas, tesviyesi ve korunmas ileri Ksm 308, Beton
lerinde belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
Kaplama betonu, projesine veya kontrol mhendisinin talimatlarna uygun olarak gereken boyutta anolar
halinde ve artmal olarak dklecektir.
Betonun slump deeri 7-8 cm civarnda olacaktr.
Donma-znme evre etkisinin olduu ve buz zc maddelerin kullanld blgelerimizde, betonlarn
evre etkilerine kar dayankll iin, hava srkleyici katklar ile dizayn edilecek ve dkm yerinde hava
miktarnn % 4-6 arasnda olmas hava tayin cihazlar ile kontrol edilecektir.
Hendek kaplamasnda kullanlacak talarn en kk kenar 20 cmden daha az olmayacaktr.

Har kumu, imento ve suyun zellikleri ile har yapmnda kullanlacak imento miktarlar Ksm
307.04.02ye uygun olacaktr.
313.02.02.04.05.02 Yapm artlar
Hendein pere kaplamas yaplmadan nce taban tabakas, projesinde belirtilen eim, kot ve uzunlukta
hazrlanacaktr.
Bu tabaka sulanarak sert ve dzgn bir duruma getirilinceye kadar silindir, tokmak veya kompaktrle
sktrlacaktr. Btn yumuak ve nitelii uygun olmayan malzeme kaldrlarak yerine uygun malzeme
getirilecektir.
Harl hendek kaplama yapm srasnda hazrlanm hendek tabanna konulan talarn dzgn bir yzey elde
edilmesi, taa ekile vurularak temin edilecek ve ta etrafna bol har konulacaktr.
Komu talar ayn ekilde tabana yerletirilecek ve yine ekile vurularak daha nce yerletirilen talara
skca balants salanacaktr. Talar arasndaki boluklar tamamen harla doldurulacaktr.
Talarn kuru olarak denmesi ve sonra derzlerin harla doldurulmas suretiyle harl hendek yaplmasna
kesinlikle izin verilmeyecektir.
Kaplama yzeyindeki har apaklar mala ve sprge ile temizlenecektir.
Kontrol mhendisinin gerekli grd yerlerde kalnlk kontrol amacyla her 100 mde bir artmal olarak
karot numuneleri alnacaktr.
Hendek; projesinde belirtilen veya idarece istenilen kalnlklarda ve bu kalnlk yalnz bir tek tatan elde
edilmek suretiyle yaplacak ve st ste iki ta konulmayacaktr.
Betonun yerletirilip, sktrlmas iin vibrasyonlu mastarlar kullanlacaktr.
Hendek yapmnda kullanlan har daima taze olarak kullanlacaktr. Sfr derecenin altndaki sda
allmayacaktr. Harl hendek kaplama; gn boyunca sulanarak, nemli uval, toprak vb. malzeme ile
rtlmek suretiyle gneten korunacaktr.
Beton serimi iin zel makineler de kullanlabilecektir.

Serilen beton segregasyona uramayacak ekilde yerletirilecektir. Beton yzeyinin perdahlama ilerinde el
perdah kullanlacaktr.
Yzey dzeltmesi ve rtu ilerinde imento erbeti ve su kesinlikle kullanlmayacaktr.
Beton kr iin; kaln telisler serilmeli, telisler srekli olarak slak tutulmaldr. Ayrca telislerin abuk
kurumasn nlemek iin geirimsiz rtler ile kapatlmaldr.
Islak tutmann mmkn olmad yerlerde betonun kimyasal kr malzemeleri ile kaplanarak hidratasyon iin
gerekli suyun kayb nlenmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken husus kr malzemesinin uygunluunun
deneylerle tespit edilmesi ve imalatta tm yzeye eit ve yeterli miktarda uygulanmasdr.
313.02.02.05 Prefabrik Dm Oluklar

313.02.02.05.01 Tanm
Dm oluklar; yarma kesimlerinde evlerden gelen sularn yol yzeyine zarar vermesini, dolgu kesimlerinde
ise yol yzeyinden gelen sularn dolgu ev yzeyine zarar vermesini nlemek iin yaplan yap elemanlardr.
Prefabrik dm oluklarnn yaplmasnda Ksm 306, Perede belirtilen yapm artlar esas alnacaktr.
Bunlar projede belirtilen veya idarenin gsterdii yerlerde uygun grlen boyut, kesit ve tiplerde prefabrik
beton veya kesme tatan ev eleman ile ina edilecektir.
313.02.02.05.02 Malzeme
malatta kullanlacak imento ve agregalar; Ksm 308, Beton leride belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
Agregalarn doal kum olmas halinde kuartzl kum olmal, kesme ta kullanlmas halinde ise doal ta,
313 / 14


313 / 15
KISIM 313
KISIM 313
Tablo-306-1de belirtilen kriterlere uygun olmaldr. Prefabrik dm oluklarnda kullanlan betonun

karakteristik dayanm snf Ksm 308.04de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Prefabrik oluk elemanlarnda yaplacak muayenelerde; atlaklar, agrega paralarnn dmesinden dolay
veya baka sebeplerle meydana gelmi ukurluk veya boluklar bulunmamal ve kullanma yzeyi homojen
olmaldr. Boyutlarda yaplacak lmler sonucunda projesine gre 3 mmden fazla fark olmayacaktr.
313.03.02 Yzey alt Drenaj Yap Elemanlar

Yzey alt drenaj ilerinde kullanlan yap elemanlar; beton borular, PVC esasl tnel tipi drenaj borusu,
kontrol bacalar, drenaj amal geotekstil malzemeler ve filtre malzemeleridir.
313.03.02.01 Beton Borular
Drenaj borusu cinsi ve ebad projelerde gsterilen, dare tarafndan belirtilen ekilde olacaktr. Kullanlacak
beton borular AASHTO M 86 artnamesinde belirtilen artlara uygun olacak ve eksenli ykleme deneyi
(Three Edge Bearing Method) sonularna gre mukavemet ynnden Tablo-313-3de belirtilen artlar
salayacaktr.
Don mukavemeti minimum % 3 olacaktr.

Betonun su emmesi % 5den fazla olmayacaktr.
313.02.02.05.03 Yapm artlar
Tablo-313-3 Beton Borulara Ait Krlma Mukavemetleri
Uygun olarak imal edilen dm oluklar, projesinde belirtilen yer, ekil ve uzunlukta hazrlanm ev
yzeyine dzgn ve birbirlerine gemeli olarak ev eimine paralel olacak ekilde yerletirilecektir.
Yerletirilen oluklarn yerlerinden oynamamas iin gerekli nlemler alnacaktr.
TP-1
TP-2
TP-3
Boru
ap
Min. Et
Kalnl
(mm)
Min. Krlma
Mukavemeti
(kg/m)
Min. Et
Kalnl
(mm)
Min. Krlma
Mukavemeti
(kg/m)
Min. Et
Kalnl
(mm)
Min. Krlma
Mukavemeti
(kg/m)
100
15,9
2190
19,0
2920
22,2
3500
150
15,9
2190
19,0
2920
25,4
3500
200
17,9
2190
22,2
2920
28,6
3500
313.02.02.07 Bordrler
250
22,2
2330
25,4
2920
31,8
3500
Ksm 315, Prefabrik Beton Bordrlerde belirtilen esaslara uyulacaktr.
300
25,4
2630
34,9
3280
44,5
3790
313.02.02.08 Rgarlar, Memba Tesisat, Sifonlar ve Garguylar
380
31,8
2920
41,3
3790
47,6
4220
Ksm 314, Rgarlar, Memba Tesisat, Sifonlar ve Garguylarda belirtilen esaslara uyulacaktr.
460
38,1
3210
50,8
4380
57,2
4810
313.03 Yzey Alt Drenaj
530
44,5
3500
57,2
4810
69,9
5620
313.03.01 Tanm
610
54,0
3790
76,2
5250
95,3
6420
313.02.02.06 Kontrol Bacalar

Kontrol bacalar projesinde gsterildii yerlerde ve aralklarda tekil edilecektir. Kontrol bacalar, dkme
beton veya prefabrik elemanlarn birletirilmesi suretiyle yaplabilecektir. Kontrol bacalarnn temelleri
projesinde gsterilen boyutlarda ve kalitede olmaldr. Derinlii 90 cmyi geen tm kontrol bacalarnda,
gerekli kontrol ve bakm ilemlerinin yaplabilmesi iin demir basamaklar bulunmaldr. Yer alt drenajnn
tamamlanmasndan sonra toplanan suyun dearj edilmesi iin tekil edilen son bacadan itibaren deliksiz bir
boru kullanlacaktr.
Bu ksm; projelerde veya dare tarafndan belirtilen yer, eim, dorultu, aklk ve derinlikte yaplacak
yzey alt drenajn kapsar. Orta refj ve yarma hendei altnda sznt sularn almak ve yer alt su seviyesini
drmek iin yaplacak yzey alt drenaj bu ksmda belirtilen artlara uygun olacaktr.
Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl, Jeolojik-Jeoteknik Ett Raporlarnda drenaj yaplmas gereken
kesimler belirtilecektir.
Zeminlerde alan sandk yarmalarda su durumu gerektirsin veya gerektirmesin her iki hendekte standart
drenaj tipi uygulanacaktr.
Kaya sandk yarmalarda ise su durumunun gerektirmesi halinde Jeolojik-Jeoteknik Ett Raporlarnda
belirtilecektir.
Yzey alt drenaj sisteminin verimli bir ekilde almas iin her 50-100 mlik kesimde bir bakm amal
kontrol bacalar yaplacaktr.
313 / 16

Yzey alt drenaj amac ile Tablo-313-3de belirtilen boyut, et kalnl ve mukavemet deerlerini salamak
art ile delikli veya deliksiz beton borular kullanlabilir. Ancak delikli beton borularn kullanlmas halinde,
bu borular AASHTO M-86 artnamesinde belirtilen Tip-II ye ait mukavemet ve boyut artlarn salayacaktr.
Deliksiz beton borularda sznt sularn boru iine girmesini salamak iin iki boru arasnda braklacak aralk
ile borunun yerletirilmesi Ksm 313.03.03.02de belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
Delikli beton borularda ise sznt sularn boru iine girmesini salamak iin alacak delikler dairesel delik
veya yarklar dzgn ekilde delinip kesilecek ve boru dey eksenine gre iki eit grup halinde delikyark sralar tekil edilecek ve boru alt yarm yznde bulunacaktr. Dairesel delikler 5,0 mmden az ve 9,5
mmden fazla apa sahip olmayacaklardr. Ayn sradaki deliklerin eksenleri arasnda yaklak olarak 75 mm
mesafe braklacaktr. Delik sralar arasndaki mesafeler ise 25 mmden daha az olmayacaktr.
Yarklarn minimum genilii 3 mm maksimum genilii 5 mm olacaktr. ekil 313-12de deliklerin
oluturulmasndaki genel kurallar belirtilmektedir.
313 / 17
KISIM 313
KISIM 313
Tablo-313-5 Boru aplarna Bal Yarklarn Yerleim Boyutlar

Boru ap
(mm)
Yark Uzunluu
(mm)
Yarklar
Arasndaki
Mesafe (mm)
100
25
75
150
40
75
200
50
100
250
50
100
300
75
150
375
75
150
400
75
150
450
75
150
500
75
150
550
75
150
600
75
150
675 ve yukar
100
150
313.03.02.02 PVC Esasl Tnel Tipi Drenaj Borusu

Yer alt borulu hendek drenajnda kullanlacak drenaj borular yumuatcsz polivinil klorrden (PVC)
ekstrsyon yntemi ile imal edilecektir. PVC hamuru DIN 7748, Ksm 1de belirtilen esaslara uygun olup,
Tablo-313-6da verilen hammadde zelliklerine sahip olmaldr. Bu borularn retiminde; bileimi belli
olmayan malzemeler, dolgu malzemesi ve imalat artklar kullanlmayacaktr.
ekil 313-12 Beton Drenaj Borularnda Delik

Yarklarn Oluturulmasnda Genel Kurallar
Tablo-313-6 PVC Hammadde zellikleri

Tablo-313-4 Dairesel Deliklerin Sra Saylar ve Yerleri
313 / 18
Boru ap
(mm)
Min. Delik
Sras
H
(mm)
L
(mm)
100
45
60
150
70
90
200
95
130
250
115
160
300
140
195
375
175
240
450
210
290
550
245
340
600
280
390
Malzeme zellii
artname Limiti
Vicat Yumuama Derecesi
> 77 o
entie Darbe Mukavemeti
> 3 kJ/m2
Elastisite Modl
2500 N/mm2
313.03.02.02.01 Boru Kesiti

Boru kesiti at nal eklindedir. Borularn taban; su akn kolaylatracak, sediman birikimine yol amayacak
ve hassas eim verilebilecek ekilde ii ve d dz olacaktr. Su giri aklklarnn bulunduu yan ve st
ksmlarnn ii ve d oluklu olacaktr (ekil-313-13).

313 / 19
KISIM 313
KISIM 313
313.03.02.02.04 Boru Yzey Grn

Borularn i ve d yzeyleri gzle kontrol edilir. Yaplan kontrolde borular dz olmaldr. Boru yzeyleri
prz, atlak, gzenek, kabarck ve dier hatalar iermemeli, homojen ve profilleri eit olmaldr. Bu
koullara uyulmas artyla borularn boyuna ynnde hafif dz izgilere izin verilir, derin izgilere izin
verilmez. Boru ular boru eksenine dik olarak kesilmelidir.
313.03.02.02.05 Boru Tabannn Dzl
ki borunun birleme noktasnda oluan entik 0,5 mm hassasiyetle llr. Borular birletirildii zaman
boru tabanlar ayn seviyede olmaldr. Anma ap f 200e kadar olan borularda, birletirilen iki boru taban
arasndaki seviye fark 4 mmden, anma ap f 200den daha byk aptaki borularda ise boru apnn %
2sinden daha fazla olmamaldr.
313.03.02.02.06 Boru Birim Arlklar
Borularn birim arl (g /m) retici tarafndan belirtilmelidir. 1 m uzunluundaki 3 adet deney numunesi 1
g hassasiyetle tartlarak, ortalama deer bulunacaktr. Bulunacak ortalama arlk, retici tarafndan aklanan
arln en az % 90 olmaldr.
ekil-313-13 PVC Drenaj Boru Kesiti

313.03.02.02.02 Borularn Etiketlenmesi
313.03.02.02.07 Boru Balantlar
Her boy borunun en az bir yerinde hava artlarna dayankl, okunabilir, silinmeyecek bir ekilde aada
belirtilen bilgiler bulunmaldr.
reticinin ad ve iareti,
Anma ap (f),
retim tarihi,
Hammadde cinsi.

313.03.02.02.03 PVC Esasl Tnel Tipi Drenaj Borusu Boy, ap ve Toleranslar
Borular muf ile birbirine balanr. Borularda muf, retim srasnda boru ile birlikte yekpare kartlabilir.
Borunun muf iine girme mesafesi boru apnn en az % 30u kadar oluksuz ve deliksiz olmaldr.
Boru balants; reticinin tanm dorultusunda, muflu boru iine dier borunun mufsuz ucunun elle
sokulmas ile yaplr. Borunun muf ierisine giri uzunluu mm hassasiyeti ile llr (ekil-313-14).
Anma ap f 200 ve daha byk olan borulardaki balantlarn su szdrp szdrmad, borular balandktan
sonra, su giri yarklarnn bulunduu seviyeye kadar su doldurulup, 15 dakika sonra su kaa olup
olmadnn gzle kontrol eklinde yaplacaktr.
Boru ap ve boylar 1 mm hassasiyetle llr. Drenaj borular genellikle f 150, f 200, f 250, f 300 anma
apndadr. Tnel drenaj gibi ok amal zellik gsteren uygulamalarda; borular f 250, f 300 ve f 350
anma apndadr.
Kendinden muflu borularn boylar muf hari 6 m uzunlukta 50 mm olmaldr. ekil-313-13de PVC
drenaj borusu kesiti gsterilmektedir.
PVC esasl tnel tipi drenaj borularnn ap, ykseklikleri ve tolerans deerleri Tablo-313-7de belirtilmektedir.
Tablo-313-7 PVC Esasl Tnel Tipi Drenaj Borusunun ap,Ykseklik ve Tolerans Deerleri
Anma ap
()
150
D
ap
(mm)
160,0
h
Tolerans
(mm)
+ 2,5
Ykseklik
(mm)
160
Tolerans
(mm)
+ 2,5
200
215,0
+ 5,0
215
+ 6,0
250
300
260,0
325,0
+ 5,0
+ 6,0
260
325
+ 6,0
+ 6,0
350
350,0
+ 6,0
350
+ 6,0
h: ykseklii boru tabanndan llmelidir.
313 / 20

ekil-313-14 Boru Balantlar Muayenesi

313.03.02.02.08 Su Giri Yarklar ve Su Giri Alan
Su giri deliklerinin yaps ncelikle gzle kontrol edilir. Yarklarn bykl 0,1 mm hassasiyetle llr.
Su giri deliklerinin toplam alan 40 ayr lden bulunacak ortalama deerin 1 m borudaki toplam su giri
delii saysnn arpm ile bulunur ve cm2/m olarak belirtilir.
313 / 21
KISIM 313
KISIM 313
Su giri yarklar kesme metoduyla oluturulabilir. Yarklarda oluabilecek apaklar su giriine engel
olmamaldr. Su giri yarklarnn eni 0,8-1,4 mm arasnda ve btn boru yzeyine eit olarak dalm
olmaldr.
Borularn su giri yar bulunan beher metresindeki, su giri alan Tablo-313-8de belirtilen llere uygun
olmaldr.
Tablo-313-8 Boru Anma apna Bal Su Giri Alan
Anma ap
Su Giri Alan
min. cm2/m
150
60
200
80
250
100
300
120
350
120
313.03.02.02.09 Darbe Dayanm

Darbe dayanm ekil-313-15de gsterilen deney aleti ile (200 5) mm uzunluundaki numuneler zerinde
yaplr.
rnekler deney ncesi en az bir saat sreyle 0 1 C sda soutucuda bekletilir ve cihazdan kartlan
numune 10 saniye iinde deneye tabi tutulur. f 150 anma apna kadar olan borularda 800 g, f 200 anma
ap ve daha byk aptaki borularda ise 1.000 g arlndaki bilye 1.000 mm ykseklikten, numunenin tepe
eksenine dik olarak yerletirilmi PVC boru veya dier uygun bir malzeme kullanlarak yaplm drme
klavuzu ierisinden, sadece bir defa drlr. Bilye, d esnasnda klavuzuna mmkn olduu kadar az
srtnmelidir. 20 numune zerinde yaplacak deneyde en ok bir rnein krlmasna izin verilir.
Numunenin krlmas, iki su giri yar arasnn atlayarak birlemesi veya borularn paralara ayrlmasdr.
Deney sonucunda birden fazla rnek krld takdirde, deney mteakip 40 numune zerinde devam ettirilir
ve toplam 60 numuneden en fazla 7 adedinin krlmasna izin verilir.
ekil-313-15 PVC Esasl Tnel Tipi Drenaj Borularnda

Darbe Mukavemeti Deney Aleti
313.03.02.02.10 Boyutsal Stabilite Deneyi
Boyutsal stabilite deneyinin yapmnda; 300 2 mm uzunluundaki boru scakl 23 2 C olan bir ortamda,
paralel iki levha arasna konularak, boru eksenine dik olarak, apnn % 10una kadar 10 mm/dk deformasyon
oluturacak bir g, 1 saat sreyle uygulandktan sonra boruyu ilk apna geri getirecek dzeltme kuvveti,
boru apnn 3 katndan daha az olmamak koulu ile en az 500 N olmaldr.
313.03.02.03 Kontrol Bacalar
Ksm 313.02.02.06, Kontrol Bacalarnda belirtilen esaslara uyulacaktr.
313.03.02.04 Drenaj Amal Geotekstil
Ksm 203, Zayf Zeminlerde belirtilen esaslara uyulacaktr.
313.03.02.05 Filtre Malzemesi
Drenaj borularnn yataklarnn tekilinde, boru yan ksmlarnn ve stlerinin doldurulmasnda kullanlacak
agrega, temiz olmal ve boru malzemesine zarar verecek derecede alkali ve organik maddeler iermemelidir.
Filtre malzemesi olarak kullanlacak agregann, No.40 elekten geen malzeme rnei, TS 1900-1de belirtilen
esaslara gre deney yapldnda, deney sonucu non-plastik olacaktr.
313 / 22


313 / 23
KISIM 313
KISIM 313
Filtre malzemesi olarak kullanlan kaba ve ince agregalara ait elek analizi grafii ekil-313-16da
verilmektedir.
Drenaj borusu tabannn tekilinde kullanlacak kaba filtre agregasnn gradasyonu, Tablo-313-9da belirtilen
esaslara uygun olacak, kaba filtre agregasnn fiziksel ve mekanik zellikleri ise Tablo-313-10da belirtilen
esaslara uygun olacaktr.
Tablo-313-9 Kaba Filtre Agregasnn Gradasyonu
Elek Boyutu
(in, No)
% Geen
100
80 - 90
3/8
30 - 70
No.4
15 - 45
No.8
0-10
No.10
Tablo-313-10 Kaba Filtre Agregasnn Fiziksel ve Mekanik zellikleri

Deney Standard
artname Limiti
Max. %
AASHTO T 113
% 2,5
ASTM C 142
% 1,0
Magnezyum Slfat Ktlece Kayp Deeri (Don

Mukavemeti) **
TS EN 1367 - 2
% 18 (MS18)
Kaba Agregada Los Angeles Anma Direnci %
TS EN 1097 - 2
% 30 (LA30)
Deney
Yumuak Paralar, Kmr, Linyit Ve ist gibi
dier Yabanc Malzemelerin Toplam Oran
Kil Topaklar
Yasslk ndeksi
% 20 (Fl20)
** Bu limiti aan agregalarla en az 5 sene evvel kullanlm, doal hava artlar altnda ar
derecede ypranma gstermemi ksmlar varsa; kontrol mhendisinin onay ile o malzemenin
kullanlmasna msaade edilebilir.
Yukarda gradasyonu verilen boru yatak malzemesi ile yatan tekilinden sonra yerletirilen drenaj
borusunun 15 cm zerine kadar ve alan drenaj hendeinin yan yzeylerine temas etmeyecek ekilde ayn
malzeme konulacaktr.
ekil-313-16 Drenaj Filtre Malzemeleri Elek Analizi Grafii
313 / 24

Bu malzeme zerine yerletirilecek olan ince filtre malzemesinin gradasyonu Tablo-313-11de belirtilen
gradasyon artlarn salayacak, fiziksel ve mekanik zellikleri ise Tablo-313-12de verilen kriterleri
salayacaktr.

313 / 25
KISIM 313
KISIM 313
Tablo- 313-11 nce Filtre Agregasnn Gradasyonu
Drenaj borularnn bir dolgu iinde veya dolgu altnda ina edilecei durumlarda drenaj hendeinin
hazrlanmasndan nce dolgu, geirgen yan dolgunun st seviyesine kadar ina edilecektir. Bundan sonra
borunun yerletirilmesi ve iyi bir yan dolgunun salanmas iin gerekli genilikte olmak zere hendek
alacaktr.
Elek Boyutu
% Geen
3/8
100
No.4
95-100
No.16
45-80
Delikli beton drenaj borular, delikler alt tarafa simetrik olarak gelecek ekilde grobeton yatak zerine
yerletirilecektir.
No.50
10-30
PVC esasl tnel tipi drenaj borularnda ise borunun dz taraf alta gelecek ekilde yerletirilecektir.
No.100
2-10
Alan drenaj hendeine drenaj borular yerletirildikten ve balantlar yapldktan sonra imalatn uygunluu
kontrol mhendisi tarafndan kontrol edilecek ve uygun bulunduktan sonra, drenaj borusunun zerine boru
ap kadar ve alan hendek yan yzleriyle temas etmeyecek ekilde kaba filtre malzemesi drenaj borusuna
zarar vermeyecek ekilde yerletirilecektir.
313.03.03.02 Yzey Alt Drenaj Borularnn Yerletirilmesi ve Yanlarnn Doldurulmas
Tablo-313-12 nce Filtre Agregann Fiziksel ve Mekanik zellikleri
Deney
Deney Standard
artname Limiti
max. %
Yumuak Paralar, Kmr, Linyit ve ist gibi dier

Yabanc Malzemelerin Toplam Oran
AASHTO T 113
1,0
Kil Topaklar
ASTM C -142
1,0
TS 1900
Non Plastik
No.40 Elekten Geen Malzemenin Plastisite ndeksi
Bu malzeme zerine konulacak ince filtre malzemesi ise 15 cmlik tabakalar halinde serilip sktrlacaktr.
Sktrma ilemi uygun ekipman ile yaplacaktr. Drenaj hendei iine konulan kaba ve ince filtre
malzemesinin toplam minimum kalnl 70 cm olacaktr (ekil-313-17).

313.03.03.01 Drenaj Hendeinin Almas ve Tabann Tekili
Drenaj hendekleri, projede gsterilen veya kontrol mhendisi tarafndan kazklarla tespit edilen snrlar
iinde belirtilen genilik ve eimde olmak zere alacaktr. Projelerde kaz detay gsterilmise kazklar
buna uygun olarak aplike edilecektir.
Hendekler, boru tabannn tekili, borunun yerletirilmesi, borularn balantlarnn yaplmas ve yanlarnn
doldurulmas iin yeterli olabilecek genilikte alacaktr.
Drenaj hendekleri; boru d ap zerine minimum 40 cm ilave edilerek elde edilen genilikte alacaktr.
Ancak alacak hendek genilii projelerde gsterilmi ise projelerde gsterilen boyutlarda alacaktr.
Drenaj hendeklerinin almasna mansap tarafndan balanacak ve memba tarafna doru ilerlenecektir.
Ancak arazi artlar nedeni ile deien durumlarda projelerde belirtilen kaz ynne uyulacaktr.
ekil-313-17 Yer Alt Drenaj Uygulamas Kesiti (Harl pere kaplamal hendek yapldnda kaplama
kalnl 200 mm olacaktr.)
Beton hendek kaplama yaplmamas durumunda, filtre malzemesinin yerletirilmesi alan hendein
derinliinin zemin yzeyinden itibaren 50 cmlik derinlie kadar devam ettirilecek, yzey sularnn hendee
girmesini nlemek amacyla bu 50 cmlik en st kesim kil tabakas ile doldurulup sktrlarak, geirimsizlik
salanacaktr.
Drenaj borularnn oturtulaca taban 10 cm kalnlnda grobeton ile tekil edilecektir. Grobeton; btn
hendek taban geniliinde serilecek, gerekli eim salanarak boru yata oluturulacaktr.
313 / 26


313 / 27
KISIM 314
KISIM 314
KISIM 314. RGARLAR, MEMBA TESSATI, SFONLAR, GARGUYLAR

314.01 Tanm
Bu ksm; projelerde gsterilen boyut ve tiplerde, memba tesisatnn ve garguylarn dkme demir kapaklar
veya betonarme kapaklarnn yerine gre ve benzeri dier imalatn aada belirtilen artlar ierisinde
yapmn kapsar.
314.02 Malzeme
314.02.01 Beton
Betonun yaplmasnda kullanlan imento ve dier btn malzeme Ksm 308, Beton lerinde belirtilen
veya zel artname ile belirtilmi kriterlere uygun olacaktr.
Betonun dayanm snf, C30/37 MPadan dk olmamak artyla projelerde veya zel artnamelerde
belirtilen dayanm snfnda olacaktr
314.02.02 Betonarme Demiri
314.04 Tat ve Yaya Trafiine Maruz Alanlardaki Izgara Takmlar ve Bakm Rgar Kapama
Elemanlar
Tat ve yaya trafiine maruz alanlardaki zgara takmlar ve bakm rgar kapama elemanlarnn tasarm
artlar, tip deneyleri, iaretleme, kalite kontrol esaslar TS 1478 EN 124 standardna uygun olmaldr.
Izgara takmlar ve bakm rgar kapama elemanlar A15, B125, C250, D400, E600, F900 olarak snflara
ayrlm ve kullanlacak zgara takmlar ve bakm rgar kapama elemanlarnn uygun snflar montaj yerine
gre 1den 6ya kadar numaralandrlmtr. Tereddt duyulan durumlarda bir st kuvvetli snf kullanlmas
tavsiye edilmitir. Bu snflar:
Grup 1 (En dk A 15 snf) Sadece yayalar ve bisiklete binenlerin kulland alanlar.
Grup 2 (En dk B 125 snf) Yaya blgeleri, araba park yerleri veya araba park kaplamalar.
Grup 3 (En dk C 250 snf) Yollarn kenarnda, bordr snrndan itibaren yol kaplamasna doru
en fazla 0,5 m, yaya yoluna doru en fazla 0,2 m giren bordr kanallarnda.
Grup 4 (En dk D 400 snf) Yol kaplamalar (yaya caddeleri dahil), sert banketler ve btn
karayolu tatlar iin park alanlar.
Grup 5 (En dk E 600 snf) Yksek tekerlek ykne maruz alanlar. rnein limanlar.
Betonarmede ve betonarme plaklarn yapmnda kullanlacak demir, Ksm 309, Demir lerinde belirtilen
veya zel artname ile belirtilmi artlara uygun olacaktr.
Grup 6 (En dk F 900 snf) zellikle yksek tekerlek ykne maruz alanlar. rnein hava alan
kaplamalar.
314.02.03 Dkme Demir Kapaklar, Plaklar, Izgaralar, Garguylar

Dkme demir kapaklar, plaklar, zgaralar, garguylar, en iyi kalitede olacak, dkm hatas, hava kabarc
boluklar olmayacaktr. atlak veya dier eit hata gstermeyecek, salam durumda olacaklardr. Bunlarn
tam ebadnda dklm olmas, salam bulunmas ve maden kmr katran zifti ile kaplanmas gereklidir.
Rgarlarda, kapaklar iyi bir ekilde yerine oturmu bulunacaktr. Bunun iin de her bir ayr rgara ait kapak
ve dier aksamlar, nakliye edilmeden nce numaralanacak ve her para kendi yerinde kullanlarak yanlla
meydan verilmeyecektir. Uygunluu salamak iin gerekirse fazlalklar makine ile dzeltilecektir.
314.02.04 Betonarme Plak Kapaklar
Betonarme kapaklarn tipi, demirlerin miktar ve durumu, beton snf projelerde gsterilecektir. Bunlar
dzgn ve iyi grnte olacak, iyi bir ekilde yerine oturmu bulunacak, kolayca alp kapanabilecektir.
Demir tutamaklar katran zifti ile boyanacaktr
314.03 Yapm artlar
Bu ksmda belirtilen btn imalat, projelerde ve zel artnamelerde gsterilen ebat, seviye ve tiplerde olmak
zere ina edilecektir. Kaz, imalatn yaplmas iin gerekli derinlik ve genilikte yaplacak, dzgn bir taban
yzeyi tekil edilecek ve taban yeterli derecede sktrlacaktr. Temelde, kazdan kan fakat kullanlmas
uygun olmayan malzeme yerine uygun temel malzemesinin getirilerek, sktrlarak konulmas da kaz iine
dahildir. Rgar, garguy veya menfezlerin beton olarak yaplmas durumunda Ksm 308, Beton lerinde
belirtilen hususlara veya zel artnamede belirtilen artlara uyulacaktr. Sifonlarda ve memba ve mansap
tesisatnda gerek memba gerekse mansap bzleri ayn ebatta ve cinste bulunacak ve Ksm 311, Beton Ve
Betonarme Bz lerinde belirtilen esaslara uygun olacaktr. Bzn, duvarn iindeki ksmna arada boluk
kalmayacak ekilde balanmas veya darda dier bzlerle balanty salayacak ekilde duvardan dar
doru uzatlmas gereklidir.
in tamamlanmasndan ve betonun mukavemetini kazanmas iin gerekli zaman getikten sonra imalat
srasnda kullanlan btn takviyeler, kalplar, muhafaza rt tabakalar kaldrlarak kazlan ksm, kontrol
mhendisi nezaretinde uygun malzeme ile doldurulacak ve sktrlacaktr.
314 / 1

ekil-314-1 Tat ve Yaya Trafiine Maruz Alanlardaki Izgara Takmlar ve Bakm Rgar Kapama
Elemanlar

314 / 2
KISIM 314
KISIM 315
Izgara takmlar ve bakm rgar kapama elemanlarnn aada verilen malzemelerden birisinden yaplm
olmas gerekmektedir.
Bunlar;
KISIM 315. PREFABRK BETON BORDRLER

315.01 Tanm
b. Kresel grafitli dkme demir,
Bu ksm; beton bordr talar, kaldrm ve refjleri yoldan ayrmak ve yol yzeyine gelen sular rgarlara
iletmek vb. amalarla, kaldrm ve refj kenarlarna dizilen eitli boy ve kesitlerde betondan imal edilen yap
elemanlardr.
c. Dkme elik,
315.02 Prefabrik Beton Bordrlerin Tipleri
a. Lamel grafitli dkme demir,
d. Levha elik (hadde elik) (korozyona kar yeterli direncin garanti edilmesi artyla)
e. (a,b,c,d)de verilen malzemelerden birinin beton ile kombinasyonu,
f. Betonarme.
1.Tip: Farkl seviyelerdeki yzey kaplamalarn ayrmak ve fiziki izgi meydana getirmek veya tutmak iin
imal edilmi hazr beton bordr tadr.
Hareketli zgaralar ise aada verilen malzemelerden birisinden imal edilmi olmaldr.
a. Lamel grafitli dkme demir,
b. Kresel grafitli dkme demir,
c. Dkme elik,
TS 1478 EN 124 standard kapsamndaki uygulamalarda kullanlacak dier malzemeler iin, bu standartta
verilen artlar ve onayl bamsz kurum tarafndan konulan ilgili dier artlar ile deney metotlarnn
uygulanmas gerekmektedir.
Kompozit ve betonarme rnler, TS 1478 EN 124 standardna gre TSE tarafndan belgelendirilmektedir.
ekil-315-1 1.Tip Bordr Ta ve Yz rnekleri

2.Tip: Genellikle ayn kottaki yzeyleri ayrmak veya grsel izgi meydana getirmek veya tutmak iin
kullanlan hazr beton bordr tadr.

314 / 3


315 / 1
KISIM 315
KISIM 315
3.Tip: Genellikle eit seviyedeki yzeyleri ayrmak veya grsel izgi meydana getirmek veya tutmak iin tek
bana veya dier bordr talar, drenaj kanallar ile birlikte kullanlan hazr beton bordr tadr.
Kavisli Bordr Talar:

bkey veya d bkey olarak adlandrlrlar. Adlandrma referans izgisine gre yaplr. Kavisli bordr
tann yarap ve dtan da uzunluu referans izgisinde llr. Tercih edilen yaraplar;
0,5; 1,0; 2,0; 3,0; 4,0; 5,0; 6,0; 9,0; 16,0 mdir. 780 mm uzunluk tavsiye edilir.

4.Tip: Drenaj kanal meydana getirmek, eit seviyelerdeki yzey kaplamalarn ayrmak ve fiziki izgi
meydana getirmek veya tutmak iin imal edilen hazr beton bordr tadr.
ekil-315-6 Kavisli Bordr Ta rnekleri

315.03 Prefabrik Beton Bordrn zellikleri
Prefabrik Beton Bordrler 315.04 ve 315.05de belirtilen kriterlere uygun olarak imal edilmi olacaktr.
315.04 Prefabrik Beton Bordrlerin Maruz Kalaca evre Etkilerine Gre Snflandrlmas
Prefabrik beton bordrler maruz kalacaklar evre etkilerine gre Tablo-315-1de belirtildii ekilde
snflandrlmaktadr.
5.Tip: Yaya alanlar ve/veya trafie kapal alanlar arasnda fiziki veya grsel izgi meydana getirmek veya
ayrma iin kullanlan hazr beton bordr tadr.
Tablo-315-1 Prefabrik Beton Bordrlerin evre Etkilerine Gre Snflandrlmas

1. SINIF
2. SINIF
3. SINIF
315 / 2

Kar-buz mcadelesi yaplmayan ve bu nedenle tuz etkilerine maruz kalmayan
Sk donma-znme tekrar olmayan
Deniz suyunun andrc mekanik etkilerine maruz kalmayan lman iklim blgeleri ve
sahillerde kullanlacaktr
Kar-buz mcadelesi yaplmayan ve bu nedenle tuz etkilerine maruz kalmayan,
Sk donma-znme tekrar olan iklim blgelerinde kullanlacaktr.
Sert karasal iklimi olan
Trafik ve/veya iklim ya da deniz nedeniyle sk tekrarlanan slanma-kuruma etkileri olan
ok sk donma-znme tekrar olan
Kar-buz mcadelesi nedeniyle tuz etkilerine maruz blgelerde kullanlacaktr

315 / 3
KISIM 315
KISIM 315
315.05 Numune Alma ve Uygunluk Kriterleri

Ayn snf, tip ve trde olan ve bir defada muayeneye sunulan bordr talar bir parti saylr.
Deney yapmak iin alnacak numuneler, kontrol mhendisinin nezaretinde; parti byklne bal olarak,
en az 8 adet olmak zere deneyler iin yetecek sayda olmaldr.
315.06 Prefabrik Beton Bordrlerin Maruz Kalaca evre Etkilerine Gre Eilme Dayanm Kalite
Kontrol Kriterleri
Tablo-315-3 Prefabrik Beton Bordrlerde evre Etkilerine Gre Eilme Dayanm Snflar
Deney iin alnan bordr numuneleri temsili olmaldr ve test sonular Tablo-315-2de belirtilen kriterleri
salamaldr.
Tablo-315-2 Bordr Talarndan Deneyler iin Alnacak Numune Saylar
ve Uygunluk Kriterleri
Numune
Says
Uygunluk Kriteri
1. Fiziksel grn
(Tm Numune)
5 Adet
Bordr talarnn yzeyinde atlak, krk, ukur, dknt, pullanma veya

soyulma bulunmamal ve yzleri dzgn ve keleri muntazam olmal,
simetri ve biim bozukluklar bulunmamaldr.
2. Malzeme
zellikleri
Tm
retim
retimlerde kullanlacak olan agrega, imento, su ve kimyasal katklar

Ksm 308 Beton lerinde belirtilen kriterlere uygun olacaktr.
Deney
2. Boyutlar
ynnden
uygunluk
(Tm Numune)
5 Adet
Bordr tann anma boyutlarnda izin verilen sapmalar aada

verilmitir.
Uzunluk : En yakn mmye yuvarlatldnda, 10 mmyi gememek ve
en az 4 mm olmak artyla %1
Dier boyutlar:
Yzeyler iin : En yakn mmye yuvarlatldnda, 5 mmyi gememek
ve en az 3 mm olmak artyla % 3
Dier ksmlar iin : En yakn mmye yuvarlatldnda, 10 mmyi
gememek ve en az 3 mm olmak artyla % 5
Bordr tann bir boyutu zerinde yaplan herhangi iki lmn arasnda
5 mmden fazla fark olmamaldr
Dzlemden ve dorultudan sapma toleranslar (mm):
l uzunluu 300 mm iin; 1,5 mm
l uzunluu 800 mm iin; 4,0 mm olmaldr.
1. Snf Bordr
Performans lm gerekmez.
3. Su Emme Oran
(Para Numune)
5 Adet
4.Anma Dayanm
(Para Numune)
3 Adet
5.Eilmede-ekme
Dayanm
(Tm Numune)
8 Adet
Tablo-315-3 deki kriterlere uygun olacaktr.
3 Adet
3.snf bordrlerde:
Donma zlme deneyinden sonra ktle kayb: (kg/m2 )
% 1,0 (ortalama olarak) olmaldr.
Tek numune sonularndan hibirisi % 1,5dan byk olmamaldr.
6. Donma ve
zlme
Dayanm
(Para Numune)
315 / 4
Deney iin numune takm 8 veya daha az sayda bordr tandan olumal ve her bir bordr tandan elde
edilen dayanmn (T), seilen snf iin Tablo-315-3de verilen karakteristik eilme dayanm deerinden
daha dk olmamas halinde, numuneler eilme dayanm ynnden uygundur.
Bu durumun salanamamas hlinde; deney numune says 16ya kartlr ve aada verilen ilem uygulanr.
Numune takmnn 16 bordr tandan olumas ve elde edilen her bir dayanm deerinin (T), en fazla bir adet
bordr tanda, seilen snf iin Tablo-315-3de verilen Karakteristik Eilme Dayanm deerinden daha
dk olmas ancak en kk eilme dayanm deerinden byk olmas halinde, numune takm uygun
kabul edilir.
Bu artlarn salanamamas halinde, numune takm uygun deildir ve reddedilir.
Deneye tabi tutulan bordr tann eilme dayanm (T) aada verilen bant kullanlarak hesaplanmaldr.
Burada;
T
Eilme dayanm (MPa),
P
Krlma yk (N),
L
Mesnetler arasndaki mesafe (mm),
I
Krlma kesitinin alma boyutlar kullanlarak hesaplanan atalet momenti (mm4),
y
Krlma kesiti arlk merkezi ile en d lif arasndaki mesafe (mm)dir.
Not: Eilme Dayanm deneyi; numuneler 20 5 C scaklktaki suda, 24 3 saat bekletip, karldktan
sonra bir bezle kurulandktan hemen sonra yaplmaldr.
2. Snf Bordrlerde ktlece % 6 (ortalama olarak) dan fazla

olmayacaktr.
1. Snf Bordr
2.ve 3.snf bordrlerde deney sonularndan hibirisi, aadaki
deerden daha byk olmamaldr.
Geni Diskli Anma deney metodu kullanlarak llen deer 23
mm
Alternatif olarak Bhme deney metodu kullanlarak llen deer
20.000 mm3 / 5.000 mm2 olmaldr.

ekil-315-7 Yapm Ve Bakm lerimizde Kullanlan Beton Bordr Tipi

315 / 5
KISIM 315
KISIM 316
315.07 Prefabrik Beton Bordrlerin Yapm artlar
316. PREFABRK BETON KAPLAMA ELEMANLARI VE DOAL PARKE

KAPLAMA
315.07.01 Taban
Bordrler yerine konulmadan nce, istenilen eim, yn ve kot deerlerinde sktrlm ve salam bir taban
hazrlanm olacaktr. Btn gevek ve taban malzemesi olarak kabul edilmeyen malzeme kaldrlarak yerine,
seilmi iyi malzeme konulacaktr. Taban tabakas iyi bir ekilde sktrlarak dzgn bir hale getirilecektir.
315.07.02 Yerine Koyma
Projede belirtilen veya darenin gerekli grd yerlerde ve istenilen boyutlarda Ksm 317.03.02de
belirtilen esaslar dahilinde tesviye betonu yaplacaktr.Prefabrik beton bordrler projede belirtilen veya
darece istenilen eim ve dorultularda yerletirilecektir. Bordrlerin birleim yerleri minimum
350 kg/
m3 imento ieren harla dzgn bir ekilde kapatlacaktr. Bordrlerin n ve arkalarndaki boluklar derzlerin
priz yapmasndan sonra iyi bir ekilde 15 cm tabakalar halinde konulan dolgu malzemesi ile doldurulacak ve
darece uygun grlen yntemlerle sktrlacaktr. darece gerek grlmesi halinde bu boluklar beton vb.
gibi dier malzemelerle doldurulabilecektir.
316.01 Prefabrik Beton Kaplama Elemanlar

316.01.01 Tanm
Prefabrik beton kaplama elemanlar; yol, yaya kaldrm, meydan, park gibi ak alanlarda, depo, garaj,
park alan vb. ara trafiine ak kapal alanlarda zemine denmek amacyla betondan imal edilen yap
elemanlardr.
Prefabrik beton kaplama elemanlar, kullanm yerleri ve amalarna gre iki gruba ayrlr:
a. Beton Deme Plaklar veya Beton Parke Talar
Bu elemanlar, yaya kaldrm, tretuvar veya refj gibi hafif yk ve yaya trafiine maruz yerlerde kullanlr.
b. Beton Parke Talar
Bu elemanlar yol, meydan, park yeri gibi ar yk ve tat trafiine maruz yerlerde kullanlrlar. Parke
talar betondan tek para veya yzeyi tabakal ve gvde betonlu olarak imal edilebilirler.
316.01.02 Malzeme zellikleri
Prefabrik beton kaplama elemanlar; gerekli dayanm ve dayankll salayabilecek imentolarla, atmosfer
etkilerine dayankl doal agregalar veya doal talarn yapay olarak paralanmas suretiyle meydana gelen
agregalarn su ve gerektii takdirde katk ve boya ile kartrlarak meydana gelen betondan yaplm bu
elemanlar, tesviyesi tamamlanm temeller zerine projesinde belirtilen ekil, eim ve kesitte kullanlrlar.
Agrega:
Deme plaklar ve parke talar kaplama elemannda kullanlacak agrega, fiziksel zellikler ynnden Ksm
308.02.02, Beton lerinde belirtilen kriterlere uygun olacaktr. Beton parke ta yapmnda da kullanlan
agregalar, doal olduu takdirde kuartz esasl olmal, krma kaba ve ince agrega kullanld takdirde, doal
tan basn dayanm en az 1200 kgf / cm2 olmaldr. Beton deme plaklarnn agregas doal veya suni
olarak paralanm granit, siyenit, eitli mermer cinsleri gibi hava etkilerine dayankl, sert, renkli ve iyi cila
alan talardan olmaldr. Serpantin, istler ve alkaliye hassas olan opal, kalsedon, diorit, radiolorit vb. agrega
olarak kullanlamaz.
imento:
Her iki tip kaplama eleman yapmnda kullanlacak imento, Ksm 308.02.01, Beton lerinde belirtilen
zellikte olacaktr.
Su:
Her iki tip kaplama eleman yapmnda kullanlacak su, Ksm 308.02.01, Beton lerinde belirtilen
zellikte olacaktr.
Katk:
Her iki tip kaplama eleman yapmnda kullanlacak katk, Ksm 308.02.01, Beton lerinde belirtilen
zelliklere sahip olacaktr.
Boya Katklar:
stenildiinde renk vermek iin kullanlacak boyalar, betonun zelliini bozmayacak nitelikte olacaktr.
315 / 6


316 / 1
KISIM 316
KISIM 316
316.01.03 Beton Parke Talarnn zellikleri
316.01.05 Numune Alm
Yzeyi tabakal olarak imal edilecek parke talarnn yzey tabakas kalnl reticinin gsterdii alan
zerinde 4 mmden daha az olmamal, gvde betonuna ayrlmayacak ekilde yapmaldr. retim srasnda
yaplan dolgu, yzey tabakas olarak dnlmemelidir. Kullanma yz, beton parke tann dendiinde
ste gelecek olan ve anmaya maruz kalan yzdr.
Ayn snf, tip ve trde olan ve bir defada muayeneye sunulan prefabrik beton parke talar bir parti saylr.
Bir parke ta yzeyini kare olarak kabul etmek iin meyilin yatay ve dey boyutlar 2 mmden fazla
olmamaldr. 2 mmden fazla olan meyil pah olarak tanmlanmal ve lleri retici tarafndan belirtilmelidir.
Parke talar, fonksiyonel ve/veya dekoratif profilli, yzeyi ekilli veya ikinci ilem uygulanm olarak imal
edilirler. Dekoratif yzey ve ekiller parke tann alma boyutlarna dahil edilmez.
Parke tann alma boyutu, retici tarafndan belirlenir. Parke talar, standart bir ekilde muayene
edildiinde retici tarafndan bildirilen boyutlar, aada Tablo-316-1de verilen tolerans deerleri arasnda
kalmal, llen boyutlar reticinin alma boyutlarna uygun olmaldr. Parke ta aada belirtilen
zelliklere sahip olmaldr:
1. Herhangi bir kenardan 50 mmden daha uzaktaki herhangi bir enkesitin yatay boyutu 50 mmden az
olmamaldr.
2. Dtan da uzunluun kalnla blm drde eit veya daha kk olmaldr. Bu zellikler
tamamlayc paralarda aranmaz.
Tablo-316-1 Parke Talar Boyutlar Tolerans Limitleri
Parke Ta Kalnl
(mm)
Uzunluk ve Genilik
(mm)
Kalnlk
(mm)
100
> 100
Deney yapmak iin alnacak numuneler, kontrol mhendisinin nezaretinde; parti byklne bal olarak,
en az 8 adet olmak zere deneyler yaplmas iin yetecek sayda olmaldr.
Deney iin alnan prefabrik beton parke numuneleri temsili olmaldr.
Parti byklne gre deneyler iin alnacak numuneler, deiik sralardan ve sondaj yntemi ile rastgele
seilerek Tablo-316-3de belirtilen esaslara uygun olarak alnmaldr.
Tablo-316-3 Prefabrik Beton Parkelerde Parti Byklne Gre Deneyler iin
Alnacak Numune Saylar
Partideki Beton
Parke Says (Adet)
Alnacak
Numune
Saylar
(Adet)
Boyut ve
Toleranslar
52 - 5.000
13
13
5.001 - 50.000
20
20
10
50.001 - 200.000
32
32
16
> 200.000
50
50
10
15
10
25
316.01.06 Uygunluk Kriterleri

Prefabrik Beton Kaplama Elemanlarndan alnacak numunelere yaplacak kalite kontrol deneyleri ve
uygunluk kriterleri Tablo-316-4de belirtilmitir.
Tablo-316-4 Prefabrik Beton Parke Numunelerine Yaplacak Deneyler ve Uygunluk Kriterleri
316.01.04 Beton Parke Talarnn Maruz Kalaca evre Etkilerine Gre Snflandrlmas
Deney
Beton parke talar, maruz kalaca evre etkilerine gre Tablo-316-2de belirtildii ekilde
snflandrlmaktadr.
1. Fiziksel Grn
(Tm Numune)
Tablo-316-2 Beton Parke Talarnn evre Etkilerine Gre Snflandrlmas
1. SINIF
2. SINIF
3. SINIF
316 / 2
Kar-buz mcadelesi yaplmayan ve bu nedenle tuz etkilerine maruz kalmayan
Sk donma-znme tekrar olmayan
Deniz suyunun andrc mekanik etkilerine maruz kalmayan lman iklim blgeleri ve
sahillerde kullanlacaktr
Kar-buz mcadelesi yaplmayan ve bu nedenle tuz etkilerine maruz kalmayan,
Sk donma-znme tekrar olan iklim blgelerinde kullanlacaktr.
Sert karasal iklimi olan
Trafik ve/veya iklim ya da deniz nedeniyle sk tekrarlanan slanma-kuruma etkileri olan
ok sk donma-znme tekrar olan
Kar-buz mcadelesi nedeniyle tuz etkilerine maruz blgelerde kullanlacaktr

Yaplacak Deney Says

Srtnme
Su Emme
Dona
Anmasna Mukavemet
Oran
Dayankllk
Dayankllk
2. Malzeme zellikleri
Uygunluk Kriteri
Parke talarnn yzeyinde atlak, krk, ukur, dknt, pullanma veya soyulma
bulunmamal ve yzleri dzgn ve keleri muntazam olmal, simetri ve biim
bozukluklar bulunmamaldr.
retimlerde kullanlacak olan agrega, imento, su , kimyasal katklar ve boya
katklar Ksm 316.01.02de belirtilen kriterlere uygun olacaktr.
3. Boyutlar Ynnden
Ksm 316.01.03e uygun olmaldr.
Uygunluk (Tm Numune)
4. Su Emme Oran
(Para Numune)
5. Anma Dayanm
(Para Numune)
6. Mukavemet
(Tm Numune)
7. Donma ve zlme
Dayanm
(Para Numune)
1. Snf Parke
2. Snf Parkelerde ktlece % 6 (ortalama olarak)dan fazla olmayacaktr.
1. Snf Parkelerde Performans lm gerekmez.
2. ve 3.snf parkelerde deney sonularndan hibirisi, aadaki deerden daha
byk olmamaldr.
Geni Diskli Anma deney metodu kullanlarak llen deer 23 mm
Alternatif olarak Bhme deney metodu kullanlarak llen deer
20.000 mm3 / 5.000 mm2 olmaldr.
Mukavemet tayini; TS 2824 EN 1338 standardna gre Yarmada-ekme deneyi
yaplarak belirlenecek olup, Ksm 316.01.06.01de belirtilen kriterlere uygun
olacaktr.
1. Snf Parke Performans lm gerekmez.
3. Snf Parkelerde:
Donma zlme deneyinden sonra ktle kayb: (kg/m2)
% 1,0 (ortalama olarak) olmaldr.
Tek numune sonularndan hibirisi % 1,5dan byk olmamaldr.

316 / 3
KISIM 316
KISIM 316
316.01.06.01 Yarmada ekme Dayanm Uygunluk Kriteri
Deney numuneleri 8 veya daha az sayda bloktan olumaldr ve her bir bloktan elde edilen dayanmn (T) 3,6
MPadan ve krlma yknn 250 N/mmden daha kk olmamas halinde numuneler uygun kabul edilir.
Projede kullanlacak prefabrik beton parke elemanlar, Tablo-316-2de verilen evre etkilerine gre seilecek
ve Ksm 316.01.06deki uygunluk kriterlerine gre kontrolleri yaplacaktr.
artlarn salanamamas halinde, numune takmndaki numune says 16ya kartlr ve aada verilen ilem
uygulanr.
316.01.07.02 Kaplama Yapm Esaslar
Numune takmnn 16 bloktan olumas ve elde edilen dayanm deerinin en fazla bir adet blokta 3,6 MPadan
dk ancak 2,9 MPadan byk olmas ve her bir blokta elde edilen krlma yknn 250 N/mmden daha
dk olmamas halinde, numune takm uygun kabul edilir.
Bu artlarn salanamamas hlinde, numune uygun deildir, reddedilir.
Deney uygulanan numunenin T dayanm, aadaki eitlik ile hesaplanr:
T = 0,637 x k x P /S
Burada;
T:
Dayanm ( MPa)
P:
Krlma yk (N)
316.01.07.02.01 Temel
Temel; stabilize, blokaj, krmata, beton, mekanik stabilizasyon, imento stabilizasyonu veya kalnl
arttrlm yatak kumu tabakalarndan birisi ile tekil edilecektir. Serilecek temel tabakasnn kalnl, trafik
saysna, niteliine ve yerel zelliklere bal olarak belirlenecektir.
316.01.07.02.02 Yatak Malzemesi ve Yapm
Yatak malzemesi olarak Ksm 316.02de belirtilen niteliklere sahip kumlu akl, krlm ve keli daneli
kum ve konkasr kumu kullanlacaktr. artnameye uygun olarak ina edilmi olan bir temel tabakas zerine
gevek halde 15 cm kalnlnda, skm durumda 8-12 cm kalnla sahip ok ince daneli olmayan, kil ve
silt iermeyen bir kum tabakas serilecektir.
316.01.07.02.03 Kaplama Elemanlarnn Yerlerine Konulmas
k : Aadaki eitlikle hesaplanan veya Tablo-316-5den alnan parke ta kalnl iin dzeltme
katsaysdr.
Birim alan bana krlma yk aada verilen eitlik kullanlarak hesaplanr :
F=P/L
t 140 mm ise k, Tablo-316-5den alnr.
Tablo-316-5 k Dzeltme Katsays
Beton blok kalnl; 140 mm < t 180 mm ise k =1,3 - 30 (0,18 - t / 1.000)2 eitlii ile hesaplanr.
Beton blok kalnl; t > 180 mm ise k = 1,3 alnr.
Kaplama elemanlar dz bir yol st yzeyine latalar ve istikamet ipleriyle aralarnda boluk kalmayacak
ekilde yerletirilerek dizilecektir.
Yerletirilen elemanlarn stabilitelerinin salanmas iin yeterli bir sulama altnda tokmaklanacaktr.
Tokmaklamadan sonra yzeye kum serilecektir. Yol st yzeyinin dzgnl ve profiline uygunluu kontrol
edilecektir.
Projede belirtilen enine eimde olabilecek sapma % 4 gemeyecektir. Yzeyin enine dorultusundaki
dzgnln kontrol edilmesi iin enkesite uygun ablon kullanlacaktr. Enkesit dzgnlnn kontrolunda,
ablonun sapmas 1,0 cmden fazla olmayacaktr. Boyuna yndeki dzgnln kontrolu iin ise 4-5 m
boyunda ablon kullanlacak ve kontrol srasnda ablonda 1,0 cmden fazla sapma olmayacaktr.
akl-kumlu yatak zerine konularak yerletirilen prefabrik elemanlarn yapmnn tamamlanmasndan
itibaren 24 saat trafie kapal tutulacaktr. Bu sre ierisinde yaplan imalatn slak tutulmas salanacaktr.
316.02 Doal Ta Parke Kaplama
S=Lxt
316.02.01 Tanm
Burada;
S : Krlma alan, (mm )
L : Beton bloun, st ve altnda yaplan iki lmenin ortalamas olarak krlma kesitinin uzunluu,
(mm)
t : Beton bloun, biri ortada, dier ikisi ularda yaplan lmenin ortalamas olarak krlma
dzlemindeki kalnl mmdir.
Not: Yarmada ekme Dayanm deneyi; numuneler 20 5 C scaklktaki suda, 24 3 saat bekletip,
karldktan sonra bir bezle kurulandktan hemen sonra yaplmaldr.
2
Bu ksm; hazrlanm ve tesviyesi tamamlanm temel tabakas zerine projesinde belirtilen ekil, eim ve
kesitlerde ve aada belirtilen artlar iinde Doal Ta Parke Kaplama yaplmasn kapsar.
retimlerde kullanlacak olan kum ve imento Ksm 316.01.02de belirtilen kriterlere, kullanlacak olan
bitm ise Ksm 412.02de belirtilen kriterlere uygun B 60/70 veya B 75/100 penetrasyon deerlerine sahip
olacaktr. Derz yaplmasnda kullanlacak olan kum Tablo-316-6da verilen gradasyon limitlerine uygun
olacaktr.
316.01.07 Prefabrik Beton Eleman ile Kaplama Yaplmas

Prefabrik beton kaplama elemanlar hazrlanm ve tesviyesi tamamlanm temeller zerine projesinde
belirtilen ekil, eim ve kesitlerde ve aada belirtilen artlarda yaplacaktr.
316 / 4


316 / 5
KISIM 316
KISIM 316
Parke Yan Yzeyleri:
Tablo-316-6 Derz Kumu Granlometrisi

Elek Boyutu
n, No (mm)
% Geen
No.10 (2)
100
No.20 (0,85)
Maks. 85
Mmkn mertebe parke st yzeyine dik, przl olacak, fakat iki tan yan yzeyleri yan yana bititiinde
1,0 cmden fazla boluk kalmayacak ekilde ilenmi olacaktr.
Kk Parke Talarnda:
Parke yatak malzemesi olarak kullanlacak kum 0,2-12 mm boyutlarnda olacaktr. Sath kumu olarak 2-5 mm
boyutlarnda krlm ve keli daneli kum veya konkasr kumu kullanlacaktr.
316.02.03 Doal Parke Talarnn zellikleri
Doal parke talarnn boyutlar, boyut toleranslar ve ta cinsleri Tablo-316-7de belirtilmektedir.
Tablo-316-7 Doal Parke Talarnn Boyutlar, Boyut Toleranslar ve Ta Cinsleri
BYK PARKE TALARI
Genilik
(cm)
Uzunluk
16
16-22
14
14-20
12
12-18
(cm) Ykseklik
(cm)
Tm Boyutlardaki Max.
Toleranslar (cm)
14
14
13
1,5
13
(cm)
Uzunluk
10
9
8
7
(cm)
10
9
8
7
Ykseklik
(cm)
Toleranslar (cm)
10
9
8
7
1,0
(cm)
Uzunluk
6
5
4
6
5
4
(cm)
Ykseklik
(cm)
6
5
4
Toleranslar (cm)
1,0
Parke st Yzeyi:
Parke Taban Yzeyi:

Kendiliinden przl veya przlendirilmi ve parke st yzeyine paralel olacaktr.
Bazalt, diorit,
melafir.
Parke Yan Yzeyleri:
Ta Cinsi
Bazalt, diorit,
gabro, granit,
melafir.
Mmkn mertebe parke st yzeyine dik, przl, fakat iki tan yan yzeyleri yan yana bititirildiinde 1,0
cmden fazla boluk kalmayacak ekilde ilenmi olacaktr.
Mozaik Parke Talarnda:
Mozaik parke talar da genellikle daire yay kemeri eklinde dizildiinden, kk parke talar iin verilmi
olan artlar aynen burada da geerlidir.
Yzeyler:
Btn yzeyler przl olacak ekilde kesilmi, mmkn mertebe dik al ve dzgn kenarl olacak, girinti
ve kntlar 0,5 cmyi gemeyecektir.
Ta Cinsi
Bazalt, diorit,
gabro, granit,
melafir.
Byk ve kk parke talarnda yzey oran; Taban Yzeyi / Balk Yzeyi 2 / 3

Mozaik parke talarnda yzey oran; Taban Yzeyi / Balk Yzeyi 3 / 4 olacaktr.
Byk Parke Talarnda:
Parke talar ke kurplarn tekili iin uygun sayda, uzunluklar geniliklerin takriben 1,8 kat olan byk
parke talarn ierecektir.
Parke st Yzeyi:
Tek renkli, mmkn mertebe dik al ve dzgn kenarl, girinti ve kntlar en fazla 0,5 cm olacaktr.
Parke Taban Yzeyi:
Kendiliinden przl veya przlendirilmi ve parke st yzeyine paralel olacaktr.
316 / 6
Uzunluk veya genilikleri ile ilgili toleranslar 1 cmyi amam olarak imal edilmi olan talarn toplam
miktar % 5i gemeyecektir. Talarn yksekliklerindeki hata, hibir zaman 1 cmlik tolerans amayacaktr.
Talar kemer eklinde denmeyecekse bu husus bildirilecektir.
Granit
MOZAK PARKE TALARI

Genilik
Kullanlacak parke talarnda tan cinsi ile hangi ocaktan karlaca bildirilecektir.
Tek renkli mmkn mertebe dik al ve dzgn kenarl, girinti ve kntlar en fazla 0,5 cm olacaktr.
Ta Cinsi
KK PARKE TALARI
Genilik
Kk parke talar, genellikle daire yay kemeri eklinde dizildiklerinden ta dizilii, kemer formunun doru
olarak tekilinin mmkn klnabilecei ekilde yaplacaktr. Bundan dolay talar kbik ekillerdekilerle
birlikte yeterli miktarda trapez ekilli st yzeye sahip ve ara byklkteki talarla, kelerin tekili iin uzun
talar da ierecektir.

Tablo-316-8 Doal Parke Talarnn zellikleri

Deney Ad
Arlka Su Emme
Donma - znme Dayanm
Srtnme ile Anma
Dayanm (Alt ve st yzleri
50 cm2 olan numunede)
Basn Dayanm (kg/cm2)
Deney Standard
ASTM C 66-67
DIN 52108
Byk Parke
Talar
Kk Parke Talar
Mozaik Parke
Talar
Maks.% 0,5
Arlka Maks. kayp % 3 olacaktr.
Ykseklik kayb
Maks. 2 mm
Arlk kayb Maks. 144 g olacaktr.
olacaktr.
DIN 52105
Min. 1500
316.02.04 Numune Alm

Ayn snf, tip ve trde olan ve bir defada muayeneye sunulan doal parke talar bir parti saylr.
Deney yapmak iin alnacak numuneler, kontrol mhendisinin nezaretinde; parti byklne ve yaplmas
istenen deneylere bal olarak Tablo-316-9da belirtilen sayda olmaldr.
Deney iin alnan doal parke numuneleri temsili olmaldr.
Parti byklne gre deneyler iin alnacak numuneler, deiik sralardan ve sondaj yntemi ile rastgele
seilerek alnmaldr.
316 / 7
KISIM 316
KISIM 316
Tablo-316-9 Doal Parkelerde Parti Byklne Gre Deneylere Alnacak Numune Saylar
Yaplacak Deney Says
Partideki Beton
Parke Says
(Adet)
Alnacak
Numune
Saylar
(Adet)
52 - 5.000
13
13
5.001 - 50.000
20
20
50.001 - 200.000
32
> 200.000
50
Srtnme
le Anma
Dayanm
Basn
Dayanm
10
32
16
50
10
15
10
25
Boyut ve
Arlka Su Donma-znme
Toleranslar Emme Oran
Dayanm
Byk parke ta kullanlmas halinde, temel blokaj veya stabilize olarak tekil edilecekse, kalnlk ve
malzeme, dier btn yol kaplamalarnn temellerine tatbik edilecek usullerle tayin edilecektir. Temelin beton
olarak tekilinde ise kalnlk en az 15 cm olacak ekilde tayin edilecektir.
Kk ve mozaik parke ta kullanlmas halinde temel mutlaka beton olacak ve beton kalnl en az 20 cm
olacaktr. Yatak kumu kalnl5 cmden fazla olmayacaktr.
b. Parke Talarnn Denecei Yatan Hazrlanmas ve Parkelerin Yerine Konulmas:
Yatak Malzemesi:
Yatak malzemesi olarak Ksm 316.02.02deki niteliklere sahip kumlu akl, krlm ve keli daneli kum
veya konkasr kumu kullanlacaktr.
Yatan nas:
316.02.05 naat Metotlar
artnamesine uygun olarak ina edilmi olan bir temel zerine, byk parke taslar kullanlmas halinde
gevek halde 10-12 cm ve tokmaklanm halde 6-8 cm kalnl haiz bir kum tabakas ve kk parke talar
ile mozaik parke talar kullanlmas halinde de gevek halde 6-8 cm ve tokmaklanm halde ise 3-4 cm
kalnla sahip ok ince daneli olmayan ve kil ve silt ihtiva etmeyen bir kum tabakas serilecektir.
316.02.05.01 Doal Ta Parke Kaplamalar in Proje Esaslar

a. Byk Parke Talar :
Ar trafie maruz yollarda, demiryolu ve tramvay hatlar denen ksmlarda tatbik edilecektir. Talarn
ykseklii maruz kalacaklar tesirlere gre hesaplanacaktr. Diagonal veya yol eksenine dik istikamette giden
sralar halinde veyahut yol ekseni istikametinde ya da poligonal ekilde dizilirler.
b. Kk Parke Talar:
Ar ve eitli trafie maruz yollarda ehir ii geilerinde ya da konfor aranan yerlerde ok dik meyil veya
sath drenaj kt yollarda ve parke kaplama yzeyinin bilhassa haki renkli talar (kalker ta ve bazalt)
kullanlarak estetik olarak tekilinin lzum grld hallerde kullanlacaktr.
Genellikle karo, daire kavisi, yarm daire kavisi testere az eklinde veya sralar tekil etmek zere dizilirler.
Daire kavisi eklinde dizildiklerinde kavislerin birbirlerini kestikleri noktadaki deerler birbirlerine dik
olacaklardr. Meyilli yollarda daire kavisi ve yarm daire ekilleri tertibi, zengilerdrenaj bakmndan ortadaki
anahtar noktasndan daha aa kotta kalacak ekilde yaplacaktr. Hafif trafie maruz yollarda 7-9 cm ebatl
klip eklindeki talar ve ar trafie maruz yollarda da 8-10 cm ebatl klip eklindeki talar kullanlacaktr.
Kk parke tann st yzeyi 120 cm2den daha byk olmayacaktr.
Kk parke talar karayollarnda kaplama olarak kullanlacak olursa yanlar bordr talar ile tahdit
edilecektir. Bordr kullanlmayacaksa, kk parke kaplamann yanlar, uzunluuna istikamette yerletirilmi
birer sra byk parke ile tahdit edilebilir. ehir yollarnda ise bordr ta ile kk parke ta kaplama arasna
iki sra byk parke talar yerletirilecektir. Fazla anm olmamak artyla bu byk parke talar evvelce
kullanlm malzemeden de olabilir. Bazalttan mamul kk parke talar % 4den daha fazla meyillerde
kullanlmaz.
Granit % 6ya kadar olan meyillerde kullanlabilir. ri daneli granitler ile gabro cinsleri daha byk meyillerde
kullanlabilirler. Kanalizasyon bacas vb. gibi tesislerin etraf bir sra byk parke talar ile evrilecektir.
c. Mozaik Parke Talar:
Genellikle ok hafif trafie maruz yollarda, yaya yollar veya kaldrmlarda keza park yerlerinde tatbik
edilebilir.
Talar tamamen dz bir yol st yz ve 1-1,5 cm genilikte derz elde edilecek ekilde latalar ve istikamet
ipleriyle dizileceklerdir. Ayn zamanda derzlerin doldurulmalar da ngrlm ise yeterli derinlikte bir derz
dolgusu elde etmek iin ya derzin st yars 3-5 cm derinlie kadar oyuk kalacak ekilde parkeleme yaplacak
veya daha iyisi tam dolu derzli olarak parkeleme yaplp bilahare ta kalnlnn 1/3 derinliine kadar
dolgu, basnl su veya hava ile dar pskrtlecektir.
Parkeler, stabilitelerinin temini iin yeterli bir sulama altnda mekanik bir tokmakla tokmaklanacaktr. Her
defasnda ta eklinin ve yata tekil eden kumun icap ettirdii miktarda niform tokmak darbesi btn yol
st yzeyi iin ngrlecektir.
Muhtemelen geriye kalan dzgnszl yok etmek iin, bilahare vibrasyonlu silindir veya vibrasyonlu
plakla sktrmak gerekmektedir. Tokmaklama esnasnda krlan talarn yerine yenileri konulacaktr.
Tokmaklamadan sonra satha kuru kum serilecek ve kullanma aldktan sonra da bu kum 4 hafta sre ile
bolca takviye edilerek derzlerin dolmas ve dolaysyla skmas temin edilecektir.
d. Yol st Yzeyinin Dzgnl:
Profiline uygunluk ve yzey dzgnl tetkik edilecektir. ngrlm olan enine meyildeki sapmalar %
0,4 amayacaktr. (rnein % 3 olarak ngrlm enine bir meyil, inaatn hitamnda % 2,6dan daha
az ve % 3,4den daha fazla olamaz). Sathn enine istikametteki dzgnlnn kontrol iin, enkesite uyan
ablon kullanlacak ve ablonun alt yzeyi ile yol sath arasndaki boluklar veya sathtaki kntlardan tr
ablonun sapmas 1,0 cmden daha fazla olmayacaktr. Boyuna istikametteki dzgnln kontrol iin4,0
m uzunluunda mastar kullanlacak ve mastarla yol sath arasndaki boluklar ve kntlardan tr mastarn
sapmas 1 cmden fazla olmayacaktr.
316.02.05.03 Doal Ta Parke Kaplamalarda Derzlerin Doldurulmas
Genel
Vastalarn pnmatik bandajlarnn parke derzleri arasndaki kumlar emmesine ve dolaysyla kaplamann
temeline su szmasna mani olmak iin derzler doldurulacaktr Temel cinsine gre dolgu malzemesi u ekilde
olacaktr.
316.02.05.02 Doal Ta Parke Kaplamalar in Yapm Esaslar

a. Temel:
Temel stabilize, blokaj - krmata, beton, mekanik veya imento stabilizasyonu veya kalnl artrlm yatak
kumu tarzlarndan birisiyle tekil edilecektir. Temelin kalnl ve artnamesi, trafiin arlna ve mevzi
artlara gre tayin edilecektir.
316 / 8
c. Talarn Yerlerine Konulmas:

Byk parke talarnda derzler derz kumuyla doldurulacaktr.

Kk parke talarnda derzler bitml dolgu malzemesi, trasl imento harc veya imento harcyla
doldurulacaktr.
316 / 9
KISIM 316
KISIM 316
zel hallerde byk parke talarnda derzleri de kk parke talarnda olduu gibi bitml dolgu malzemesi,
trasl imento harc veya imento harcyla doldurulacaktr.
Derzler, derz dolgularnn st yzeyleri talarn st yzeyleriyle ayn seviyeye gelecek surette doldurulacaktr.
a. Derzlerin Kumla Doldurulmas:
Kapal bir derz ebekesi sisteminin. tertibi ve muhafazas nemlidir. Bunun iin trafie maruz derzler st
yzeyin serbest kalyla birlikte mtemadiyen dzeltilecektir.
Parke kaplama sath al sprgesi ile temizlenecektir. Parke ta kalnlnn en az 1/3ne kadar derzler,
basnl su veya basnl hava veya kontrol mhendisinin uygun grecei dier bir usulle boaltlacaktr.
Metot B
Derz kumu derzler iine doldurulduktan sonra, parke st yzeyine yine sath kumu yaylacaktr. Yol trafie
aldktan sonra da bu kum 4 hafta mddetle bolca takviye edilerek derzlerin tamamen dolmas temin
edilecektir.
Derzler takriben 5-6 cm derinlie kadar temizlenip su fkrtlarak ykanacaktr. Kuruduktan sonra 2-5 mmlik
konkasr kumu, derzler iine doldurulurken ayn zamanda ince tabaka halinde st yzeye yaylp parke talar
zerinde hibir artk kalmakszn derzler ierisine kuvvetli olarak sprlecektir.
b. Derzlerin Bitmle Doldurulmas:
En sonunda derzlerdeki konkasr kumu boluklar, yol katran, souk olarak kullanlan katran, souk
olarak kullanlan bitm, katkl bitm veya bitm emlsiyonlarnn talarla iki defa dklmesiyle tamamen
doldurulacaktr.
Dolgu malzemesi konulmadan nce profile uygun olarak denmi parke kaplama sath al sprgesi ile
temizlenecektir. Sonra parke ta kalnlnn en az1/3ne kadar derzler basnl su veya basnl hava veya
kontrol mhendisinin uygun grecei dier bir usulle boaltlacaktr, Ancak bunlardan sonra yeni derzler
kuru ve tozdan arnm olduktan sonra dolgu malzemesi ile doldurulacaktr.
Bitml derz dolgu malzemeleri slak havalarda tatbik edilmeyecektir. Dolgu malzemesi, lzumlu inceliini
muhafaza edebilmesi iin alma mahalline1 1/2 litreden byk olmayan kaplar iinde getirilecektir. ok
akc dolgu malzemesi derzlere konamaz.
Dolgu malzemesinin, yol przllne zarar gelmemesi bakmndan derzlerden tap yol sathn kirletmemesi
temin edilecektir. Bitmi olarak teslim alnan dolgu malzemesi tekerlekli bir kazan iende iyice kartrlarak
eritilecek ve kazan tamamen boalncaya kadar da mtemadiyen kartrmaya devam edilecektir.
Bunu takiben 2-5 mmlik konkasr kumu tabakas st yzey imalindeki gibi ince tabaka halinde yaylp derhal
derzlerin iine sprlecektir. Artan ince mineraller dolgu bittikten sonra sprlerek bertaraf edilecektir.
2. Derzlerin nce Konkasr Kumu, Katran veya Tortu Bitm le Doldurulmas Hali:
Tablo-316-11 Derzlerin Doldurulmasnda Kullanlacak Malzemeler ve
Miktarlar ile Yaplacak lemler
alma Sras
Malzeme Miktar
Terkibine gre 150 Cye veya imalathanesinin gsterecei bir alma hararetine kadar stlacaktr. Kazann
hacmi, uzun zaman stlma sonucunda malzeme gevrekletii iin, azami 3-4 saat bu hararette tutulacak
ekilde ayarlanacaktr. Yol yznn kirlenmemesi iin eritme kazan, yeterli byklkteki bir teneke levha
zerine konulacaktr.
1. Parkenin cinsine ve derzin geniliine gre, 2-3 cm derinliine nfuz edecek

suretle derzin temizlenmesi, Katkl bitm, 80/25 Engler viskoziteli katran, 300
penetrasyonlu asfalt veya % 60 1,0 -1,25 kg/m2 bitm emlsiyonlu balayc madde
enjeksiyonu.
0,6 - 0,8 kg/m2
Dolgu iinde kullanlacak malzemenin cinslerine gre yaplacak ilemler aada belirtilmitir:
2. Derz geniliine gre (2 - 5), (5 - 8) veya (5 - 12) mmlik ince konkasr kumu ile
rtmek.
6 - 8 kg/m2
1. Derzlerin Keli Kum, Souk Olarak Kullanlan Katran, Katkl Bitm veya Bitm Emlsiyonu ile
Doldurulmas:
3. Bitm tortulu veya katran tortulu 1. tortu rtsn sermek.
4 - 6 kg/m2
4. (2 - 5) veya (5 - 8) mm dane byklne sahip konkasr kumu ile rtmek.
4 - 6 kg/m2
5. Katran tortulu 2. tortu rtsn sermek
2 - 4 kg/m2
Metot A
Tablo-316-10 Derzlerin Doldurulmasnda Kullanlacak Malzemeler ve
Miktarlar ile Yaplacak lemler
alma Sras
Malzeme Miktar
Tortu ile rtlen yzeyler bu tortular kuruyuncaya kadar geite kapatlacaktr. Bu almalar yalnz kuru
havalarda yaplacaktr.
1. Parkenin cinsine ve derzin geniliine gre, 2-3 cm derinliine

Derzlerin genilik ve derinliinegre 5-10
nfuz edecek suretle derzin temizlenmesi, derzlerin keli kum
kg/m2 keli kum
veya tlm akl ile doldurulmas. (Dane byklkleri
ortalama derz geniliine gre ayarlanacaktr.)
c. Derzlerin Trasl imento veya Trasl Kire Harcyla veya imento Harcyla Doldurulmas:
2. Katran, souk olarak kullanlan katran katkl bitm

veyabitm emlsiyonu enjekte edilmesi.
1,5-3,0 kg/m2 balayc malzeme.
3. Katran, souk olarak kullanlan katran katkl bitm

veyabitm emlsiyonu enjekte edilmesi.
5-6 kg/m2 keli kum
1. Derzlerin Trasl imento veya Trasl Kire Harcyla Doldurulmas: Trasl imento harc iin karm
oran, imento ve tras 1/0,5 orannda olmak zere 1/1,5 ile 1/2 olarak seilecektir. Bu ite yksek mukavemetli
imento kullanlmas tavsiye edilir. Har yatak ierisine talar yerletirilecek ve derhal tokmaklanacaktr.
Parkeler tokmaklandktan sonra bir bahe kovasyla hafife sulanp derzler imento harcyla yksekliin
takriben 2/3ne kadar doldurulacaktr.
Ar trafie maruz ksmlarda geni ve derin derzler olursa, kk parke talar kullanlmas halinde bir defa
daha enjeksiyon ve keli kumla kumlama lzumlu olabilir. Byk parke talar kullanlmas halinde ise
ikinci bir ilem daima yaplacaktr.
316 / 10

Trasl imento harcyla veya imento harcyla derz doldurulmas; yalnz beton bir temel zerine parke
denmesi halinde yaplacak ve aadakiesaslara uygun olacaktr.
ok dar olan derzlerde her istikamette kesif bir dolgu elde etmek iin dkm esnasnda mala ile talarn
kenarlar belirtilecektir. Bu ilk dkmn sonradan dolgudaki muhtemel kalnt boluklarn yok etmek iin
bir defa daha talar dzeltilip tokmaklanacaktr. Bu tokmaklama, har henz hidratasyon balamadan nce
yaplmaldr. Bilahare stte kk bir kabarklk meydana gelecek ekilde ikinci derzin doldurulmas, biraz
daha koyu har karmyla yaplacaktr.
316 / 11
KISIM 317
KISIM 316
Fazla su ekildikten sonra fazla dolgu malzemesini uzaklatrmak iin derzler bir derz demiriyle hidratasyon
balamadan nce perdahlanacaktr. Dolgu malzemesi karm, niform, akc ve kolay yaylabilir bir ktle
(su muhtevas % 16) meydana gelmesi iin hem tekne iinde ve hem de dkm kabnda srekli olarak
kartrlacaktr. Dkmeye ara verilmemelidir. Btn alma, alt dolgu katlamaya balamadan bitmi
olacaktr. Dezleri doldurulmu parke rt en az 8 gn kum veya saman hasr ile rtlp daima rutubetli
tutulacaktr.
Kk parkelerin trasl kire harc ierisine konmasnda 0-3 mm dane byklne sahip 1,0 m3 kum zerine
160 kg trasl kire ve 80 litre su uygulanacaktr. Dolgu harc daha yal olacak ve bu miktarlar, 0-3 mm dane
byklne sahip 1,0 m3 kum, 250-300 kg trasl kire ve takriben 200-250 litre su olacaktr.
317. GROBETON DEME, TESVYE BETONU, MUHAFAZA BETONU, AP,

BETON YZEY SIVASI VE MENTO BADANA
317.01 Tanm
Bu ksm; projede veya dare tarafndan gsterilen yerlerde, belirtilen boyutlarda bu artnameye uygun olarak
grobeton deme, tesviye betonu, muhafaza betonu, ap, beton yzey svas ve imento badana yaplmasn
kapsar.
317.02 Malzeme
2. Derzlerin imento Harcyla Doldurulmas : imento ve kum karm oran 1/1,5 ila 1/2 olacak, su/
imento oran 0,16 olacaktr. imento harcyla 1. maddedeki esaslar dahilinde derzler doldurulacaktr.
Grobeton deme, tesviye betonu, muhafaza betonu, ap, beton yzey svas ve imento badana ilerinde
kullanlacak malzemelerin nitelikleri, Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
316.02.05.04 Parke Kaplamada Dilatasyon Derzlerinin Yaplmas
317.03 Yapm artlar
Trasl imento veya trasl kire veya imento harcyla derzleri doldurulmu parke kaplamalarda 10 m ara
ile enine dilatasyon derzleri ve lzum grlen yerlerde de boyuna dilatasyon derzleri tekil edilecektir.
Yarmalardan imlalara gei yerleri ile inaatn balang ve bitim yerlerinde mutlaka dilatasyon derzleri tekil
edilecektir. Derzler bitml dolgu malzemesi ile kapatlacaktr.
317.03.01 Grobeton Deme
Kenar eridi ile yol yzeyi arasndaki boyuna derz boluk derzi olarak tekil edilecek ve bu boluk derzi 6-10
mm genilikte ve 2-3 cm derinlie kadar bitml dolgu malzemesi ile doldurulacaktr.
316.02.05.05 Kaplamann Trafie Alncaya Kadar Tabi Tutulaca lemler
akl - kumlu yatak zerine konulmu olan doal parke talar inaatn sona erdiinden itibaren en az 24 saat
kullanma kapal tutulacaktr. Bu zaman zarfnda parke slak olarak tutulmaldr.
Beton zerine konmu veya derzleri trasl imento harc ile doldurulmu olan parkeler uygun bir hidratasyon
mddetinden sonra devam eden ilemlere gre trafie alacaktr. Trafie ala kadar bekleme mddeti, hava
artlar ile balaycnn sertleme mddetine baldr. Bu ise trasl imentoda 12-18 gn, yksek mukavemetli
imentoda ise 4-6 gndr. Trasl kire harc kullanlmas halinde bir bekleme mddetine lzum kalmaz.
Hidratasyon mddeti zarfnda parke zeri daima rutubetli tutulacaktr. Kuru ve gneli havalarda gnee
maruz rt zerine takriben 3 cm kalnlnda kum tabakas serilecek ve srekli olarak slatlacaktr.
317.03.01.01 Tanm
Grobeton deme; sanat yaplar, drenaj, her trl duvar vb. yaplarn temel tabanlarnn projesine uygun
eimde, dzgn bir yzey elde edilmesi iin yaplr. Grobeton deme tabakas, taban zemini ile betonun
dorudan temas nedeni ile oluabilecek zararl etkileri nlemek amac ile oluturulan, donatsz, dk
mukavemete sahip bir beton kaplamadr.
317.03.01.02 Grobeton Demenin Yaplmas
Grobeton, projesinde belirtilen veya yaplarn zelliine bal olarak dare tarafndan istenilen yerlerde
blokajl veya blokajsz olarak yaplabilecektir.
Grobeton demenin blokajsz yaplmas durumunda; taban zemini gerekli eim verilerek dzeltilip,
sktrldktan sonra en az 10 cm kalnlnda olmak zere projesinde veya kontrol mhendisi tarafndan
belirtilen kalnlkta dklecektir. Grobeton deme, minimum C12/15 (sanat yaplarnda C16/20) MPa beton
snfnda ve donatsz olarak yaplacaktr.
Grobeton demenin blokajl yaplmas durumunda; zemin zerinde iki ayr tabaka olarak yaplr. Birinci
tabaka dzeltilmi ve sktrlm zemin zerine doal ta paralar ile yaplan blokaj ve ikinci tabaka ise
blokaj zerine dklen grobetondur.
Yaplacak grobeton demeden nce; projesinde veya kontrol mhendisi tarafndan belirtilen kalnlkta,
verilecek eime gre zemin kazlarak veya doldurularak dzeltilir. Blokaj kalnl, projesinde belirtilmemi
ise en az 10 cm olmak zere kontrol mhendisi tarafndan verilecektir. Blokaj yapmnda kullanlacak talar,
uygun nitelikte olacak ve blokaj talar dzeltilmi ve sktrlm zemin taban zerine yerletirilecektir.
Blokaj yapm tamamlandktan sonra hazrlanan taban zerine minimum C12/15 (sanat yaplarnda C16/20)
MPa betonun snfnda en az 10 cm kalnlnda olmak zere projesinde veya kontrol mhendisi tarafndan
belirtilen kalnlkta grobeton dklecektir. Deme yzeyinin dzgn, tesviyesinde ve istenilen eimde
yaplabilmesi iin deme betonu kalnlnda, zerine mastar yerletirilecek kadronlar, 200-350 cm ara
ile blokaj zerine yerletirilecektir. Kadronlar arasna beton dklp, serildikten ve sktrldktan sonra
mastar ekilecektir. Gerekirse beton yzeyi byk tahta mala ile dzeltilecektir. Mastarlk kadronlarn
karlmasndan sonra oluan boluklar, betonla doldurup, sktrlacak ve zerleri dzeltilecektir.
316 / 12


317 / 1
KISIM 317
KISIM 317
317.03.02 Tesviye Betonu

Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uygun imento, su ve kum malzemeleri aada Tablo317-1de belirtilen miktarlarda kullanlarak beton karm hazrlanacaktr. Tesviye betonu dklecek zemin
nce iyice temizlenip, ykanacaktr. Tesviye betonu projelerde veya kontrol mhendisince gsterilen ve
temizlenerek hazrlanan yerlere, istenilen kalnlk ve eimde olmak zere uygulanarak bir tabaka tekil
edilecektir.
Tablo-317-1 Tesviye Betonu Karm Oranlar
harc yapmnda 5 veya 7 mmlik elekten elenmi dili kum, ince sva harc yapmnda ise 1 mmlik elekte
elenmi ince kum kullanlr. Dz svalar bina iinde 20 mm ve bina dnda 25 mm kalnlnda yaplacaktr.
Kaba sva tamamlandktan sonra zerine yaplacak ince ve dier svalarn yapmasn salamak iin mala
ucuyla izilerek taranacaktr. Tarama; sva yzeyinin 5-15 cm aralklarla ve yatayla 45lik a oluturacak
ekilde 3-5 mm derinlikte izilmesi ile oluturulur.
Dz svann ikinci tabakasn oluturan ince svann kalnl 4-6 mm arasnda deiir. Kaba svas tamamlanm
yzey zerine ince sva yaplrken, kaba sva yzeyi temizlenir ve kurumu ise slatlr. Duvarlarda ince
svann yaplmasna yukardan balanlacak ve aaya doru devam edilecektir.
Malzeme Cinsi
1 m3 Beton Har Karmna Giren Malzeme

Miktarlar (kg)
nce Kum
2400
imento
200
a. Kire Harc:
Su
130
Fazla dayankl olmas beklenmeyen i svalarn yapmnda kullanlmaktadr.
Dz svalarn yapmnda Tablo-317-3 de verilen har tipleri kullanlmaktadr.
317.03.03 Muhafaza Betonu ve ap
b. imento Harc:
Muhafaza betonu ve ap yaplacak yzeyler temizlenecek, gerekiyor ise yzey przlendirilecek ve

ykanacaktr. Hazrlanan bu yzey zerine Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uygun imento,
su ve kum malzemeleri Tablo-317-2de belirtilen miktarlarda kullanlarak beton karm hazrlanacaktr.
Karm hazrlanan Muhafaza betonu veya ap harc projelerde veya Kontrol Mhendisliince gsterilen
yerlere uygulanarak istenilen kalnlkta tabaka tekil edilecektir.
Dayankl olmas istenen i ve d svalarn yapmnda kullanlmaktadr.
Tablo-317-2 Muhafaza ve ap Betonu Karm Oranlar

Malzeme Cinsi
1 m3 Beton Har Karmna Giren Malzeme

Miktarlar (kg)
nce Kum
2400
imento
400
Su
260
c. Takviyeli Har:
ve d dz svalarn yapmnda en ok kullanlan har tipidir.
d. Temditli Har:
Sva yapmnda imento harcnn ksa zamanda priz yapmasn nlemek ve harcn ilemesini kolaylatrmak
iin imento harcnn iine en az miktarda snm kire ilave edilerek yaplr.
Tablo-317-3 Har Tipleri ve 1 m Karma Girecek Malzeme Miktarlar
Har Tipi
Sva Kumu
Snm Kire
imento
Su
KRE HARCI
2400
200
110 - 130
MENTO HARCI
2400
350 - 500
140 - 170
TAKVYEL HAR
2400
100 180
100 - 250
120 - 170
TEMDTL HAR
2400
30 60
350 - 500
120 - 170
Muhafaza betonu ve ap betonu, priz sresince sulanacak, zararl etkilerden korunacaktr.

Geni yzey alanna sahip ap kaplamalarda, istee veya detay projeye uygun blmlere ayrlm imalat
yaplacaktr. Oluturulacak blmler, ap kalnlna gre kullanlacak rendeli talarla yaplacak, ancak
yaplacak blmlerin byklkleri darece belirtilecek boyutlar gemeyecektir.
ap yzeyinde, ukurluklar, przler olmayacak, yzey dzgnl mastarla yaplacak, blm aralarna
rberoit konulacaktr. Bo blme yerleri harla doldurularak perdah yaplacaktr.
317.03.04 Beton Yzey Svas
Har Tiplerine Gre 1 m3 Karma Girecek Malzeme Miktarlar (kg)
Svalar, binalarda yapldklar yerlere gre i ve d svalar olmak zere iki ksma ayrlr.
317.03.04.01 Tanm
Beton yzey svas, kaba inaat elemanlarnn yzeylerini dzeltmek, gzel bir grnm kazanmasn
salamak ve d etkenlere kar daha dayankl bir hale getirmek zere yaplan yzey kaplamasdr.
1. (Dahili) Svalar:
317.03.04.02 Genel
Kaba inaat elemanlarnn bina iinde kalan yzeylerine yaplan svalardr. Bu svalar elemanlar d etkilerden
korumaktan ok, yzeylerini dzeltmek ve grnmlerini gzelletirmek amac ile yaplrlar.
Beton yzey svas, Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uygun imento, su ve kum malzemeleri
kullanlarak yaplacaktr.
2. D (Harici) Svalar:
Dz svalar, binalar meydana getiren tayc sistem elemanlarnn i ve d yzeylerinin kaplanmasnda en

ok kullanlan sva trdr. Dz svalar kaba ve ince sva olmak zere iki tabaka halinde yaplrlar. Kaba sva
317 / 2

Kaba inaat elemanlarnn bina dnda kalan yzeylerine yaplan svalardr. D svalar yzeyleri dzeltir,
grn gzelletirir ve d etkilerden korur.
317 / 3
KISIM 317
KISIM 318
KISIM 318. KATRAN BADANA, KANAVEL VE POLMER BTML TECRT
317.03.04.03 Svalarn Yaplmasnda Dikkat Edilecek Hususlar

1. Sva harcnn yapmnda kullanlacak kum ve krma talar elenmi ve temiz olmaldr.
318.01 Tanm
2. Balayc olarak kullanlacak imento ve su, Ksm 308, Beton lerinde belirtilen fiziksel ve kimyasal
zelliklere uygun olmaldr.
Bu ksm; projesinde belirtilen veya kontrol mhendisi tarafndan gsterilen yerde ve ekilde bu artnameye
uygun olarak yaplan katran badana, kanavieli ve polimer bitml tecrit ilerini kapsar.
3. Sva yaplacak beton yzey temizlenecek, gerekiyor ise przlendirilecek ve ykanacaktr.
318.02 Malzeme
4. Sva harc yapmnda kullanlan malzemelerin karma giren miktarlar, svalarn cinsine ve yaplaca
yere gre deiir.
318.02.01 Katran
5. darece belirtilen imento miktar katlarak yaplacak sva harc, temizlenerek hazrlanan yzey zerine
iki tabaka halinde trifil veya mala perdahl olarak uygulanr.
6. Svalar, scak havalarda prizini normal artlarda yapabilmesi iin slatlmaldr. Suyu donduracak
derecedeki souk havalarda sva yaplmamal veya donmay nlemek iin gereken nlemler alnmaldr.
7. Sva harc ince tabakalar halinde svanacak yzeye vurulmaldr. Har, sva kalnlnca bir defada
yzeye vurularak uygulandnda dzgn yzey elde edilmesi gleir. Bu ekilde kaln tabakalar
halinde uygulanan sva zamanla atlar ve yerinden kalkar.
317.03.05 imento Badana
imento badana; grnmnn imento renginde ve badanann uzun sre dayankl olmas istenilen yerlerde
yaplr. imento badana, bina ierisinde ve dnda sval veya svasz kagir ve beton yzeylere uygulanr.
zerine imento badana yaplacak yzey nce temizlenecek ve ykanacaktr. Dzgn briket, blok, gaz
betonu, beton ve betonarme yzeyler temizlenip slatldktan sonra suda eritilerek erbet haline getirilmi
istenilen kvamda hazrlanan imento badanas, yzey zerine fra ile bir, iki veya kat srlr. Yzeyin
1 m2sine en az 0,300 kg imento gelecek ekilde kat badana yaplacaktr. imento badanasnn kurumas
srasnda atlamamas iin ince tabakalar halinde srlmeli veya makine ile pskrtlmelidir. Yzeyi daha iyi
rtmesi iin badana eriyii ierisine elenmi mermer tozu katlabilir.
Katrann nitelikleri, TS 1082, Yol styaplarnda kullanlan Katranlar standardnda belirtilen esaslara
uygun olacaktr.
318.02.02 Kanavie
Bu ite kullanlacak kanavie iyi kalitede olacak, hi kullanlmam ve zerinde yrtk olmayacaktr.
Malzemenin ktlesi 0,300 kg/m2den az olmayacaktr.
318.02.03 Astar Tecrit Emlsiyonlar
Bu tecrit iinde kullanlacak astar ve tecrit emlsiyonlarnn nitelikleri bu artnamenin Ksm 403de
belirtildii gibi olacaktr.
318.02.04 Polimer Bitml rt
Kpr tabliyesinde uygulanacak olan Polimer Bitml rt malzemesinden alnan numune test edilerek uygun
olup olmad belirlenecektir. Polimer Bitml rt malzemesi tipleri ve uygulanacak deneyler Tablo-3181de belirtilmitir.
Kpr, viyadk, menfez tabliyesinde kullanlacak olan polimer bitml rt malzemeleri, TS 11758-1
standardna gre TP 3, TR 1 snfnda olacaktr.
318.02.05 Su Geirimsizlik Kimyasallar
Malzeme, uygulama, gvenlik vb. ynlerden gerekli performans deerleri ve TS EN 1504-2 standardnn
artlarn salamas ve CE belgeli olmas artyla darenin izni ile kullanlabilecektir.
retici/satc firma uygulamaya uzman destei salamal ve uygulamann uygun yaplp yaplmadn takip
etmelidir.
318.03 Yapm artlar
318.03.01 Katran Badana
zerine katran badana yaplacak yzey temizlenecek ve ykanacaktr. Alevleninceye kadar stlm katranla
m2ye en az 0,4 kg katran gelecek ekilde fra ile badana yaplacak ve katran srlmemi hibir alan
braklmayacaktr. Katran badana souyup donmadan yzey zerine herhangi bir dolgu yaplmayacaktr.
318.03.02 Kanavieli Tecrit
Kanavieli tecrit yaplacak yzey temizlenip ykanacak ve kuruduktan sonra m2sine 0,6 kg gelecek ekilde
bitml tecrit astar emlsiyonu srlecektir.
317 / 4


318 / 1
KISIM 318
KISIM 318
Bu tabaka kuruduktan sonra zerine, m2sine en az 1,5 kg gelecek ekilde bitml tecrit emlsiyonu srlecek;
bunun zerine de kenarlarda en az 10 cm bindirme pay brakmak zere kanavie bezi serilecek ve bunun
zerine de m2sine en az 1,5 kg decek ekilde bitml tecrit emlsiyonundan srlerek ok ince daneli
kumla kumlanacaktr.
tekrar stlp beton yzeye yaptrlacaktr. Bu kesimlerin zeri, kesim yerlerini rtecek ekilde ek bir para
ile kapatlp yaptrlacaktr.
Tablo-318-1 Polimer Bitml rt Tipleri ve zellikleri
318.03.03 Polimer Bitml rt ile Tecrit

318.03.03.01 Yzeyin Hazrlanmas
Polimer Bitml rt Tipleri
Polimer bitml rt uygulanacak yzey kuru ve dzgn olmaldr. Yzeyde serbest halde malzeme
bulunmayacaktr. Btn atlak ve ukurlar darenin uygun grecei bir malzeme ile doldurularak
dzeltilecektir. Polimer bitml rtnn yzeye tamamen yapmas iin btn sert keler yuvarlatlacaktr.
Beton yzeyde, polimer bitml rtnn zmbalama kuvvetinden etkilenmemesi iin btn sivri ve keli
ular dzeltilecektir.
Deney
Standard
Deney
Kullanlacak polimer bitml rtye uygun astar tr seilecek ve kullanlacak bu astar dare tarafndan
onaylanacaktr.
Yzeyi astarlamadan nce tozsuz ve temiz bir sath salamak iin yzey basnl hava ile temizlenecektir.
Uygulanacak bitml astarn miktar, yzeyin absorbsiyon durumuna gre belirlenecektir. Kullanlacak astar
0,2-0,4 l/m2 arasnda uygulanacaktr. Astar tabakasnn, polimer bitml rtnn yzeyde kaymasna sebep
olmayacak ekilde yzey tarafndan tamamen absorbe edilmesi salanacaktr.
Astar, fra, rulo ile srlerek veya pskrtlerek uygulanabilir.
Polimer bitml rt serilerek uygulanmadan nce astar tamamen kurumu olacaktr.
318.03.03.03 Polimer Modifiye Bitml rtnn Uygulanmas
Astarn kurumasndan sonra polimer bitml rt uygulamasna balanlacaktr. Polimer bitml rt beton
yzeye tamamen yapacak ekilde uygulanacaktr. Yapma mukavemetinin yeterli olabilmesi iin polimer
bitml rtnn alt yzeyinin tamam stlp eritilmelidir.
Daha sonra yzeydeki bitm soumadan, polimer bitml rt beton yzeye bastrlacak ve hemen zerinden
30-50 kglk merdaneli el silindiri gezdirilecektir.
Ek yerlerinin yaplmasna nem verilecektir. Bindirmeler, boyuna minimum 10 cm, enine minimum 8 cm
olacaktr. Bindirmeler, enine ve boyuna eimlerde suyun aknn rtnn zerinde olmasn salayacak
ekilde yaplacaktr. Ek yerleri suyun szmasn nlemek ve daha iyi kaynamasn salamak iin stlm bir
elik mala ile svanacaktr.
Beton yzeyde bulunan keler ve rgar azlarnn evresi kaplama kalnl kadar dnlecek ve polimer
bitml rtnn yatay ve dey yzeylere tamamen yapmas salanacaktr.
TP -2 (CD)
TP -3 (P)
TR 1 TR 2 TR 3 TR 1 TR 2 TR 1
1. Grn zellii
Yzeyde hapsedilmi durumda bulunan rutubetin daha sonra buharlaarak, bitml rtde hava kabarc
oluturmamas iin yzeyin kuru olmasna zel dikkat gsterilmelidir.
318.03.03.02 Yzeyin Astarlanmas
TP- 1 (C)
Boyuna
4. ekme
Mukavemeti
en az N/5 cm Enine
5. Kopma
Uzamas %
en az
Boyuna
1,8
2,8
2,8
3,8
2,8
3,8
4,8
Rulolarn genilik ve uzunluklar lldnde;

TS 11758-1 Genilii 100 cm ve tercih edilen uzunluklar ise; 15,0; 10,0; 8,0 veya
5,0 mdir. Genilik tolerans: 2 cm ve uzunluk tolerans: 3 cmdir.
TS 117581
ve
TS 1908
Enine
6. Scaklk Dayanm
Direncinin Tayini
TR 3
Gzle incelendiinde, bitm taycya iyice nfuz etmeli ve

aralarnda sk bir ba oluturmaldr. Rulolar alrken sarg katlar
TS 11758-1 zedelenmemeli ve kolay bir ekilde almaldr. Ayrca rt tabakasnda
hibir ynde atlak, yrtk, delik (delikli cam tl kullanlmas dnda)
ve ylma bulunmamaldr
2. Kalnlk ve Toleranslar
TS 11758-1
(mm)
3.Genilik, Uzunluk ve
Toleranslar
TR 2
400
300
1.000
600
1.000
800
600
300
200
1.000
600
800
600
400
40
35
30
40
35
30
TS 11758-1 Standarda gre deneye tabi tutulduunda numunede akma olmamaldr.
7. Soukta Bklmenin
Tayini
TS EN
1109
Standarda gre deneye tabi tutulduunda numunede atlama

grlmemelidir
8. Boyut Kararllnn
Tayini
TS EN
1107-1
Standarda gre deneye tabi tutulduunda, numunede ekme oran %

0,6dan az olmaldr
9. Su Geirmezlik
zelliinin
Tayini
TS EN
1928
Standarda gre deneye tabi tutulduunda, rt zerinde hibir szdrma

grlmemelidir
NOT: Rulo ambalaj zerinde kolayca kopmayacak ekilde, dorudan rulo zerine tutturulmu bir etikette;
polimer bitml rtnn snf, tipi, tr, eidi, kalnlk ve uzunluk bilgileri, imalatnn ad, adresi ve nvan,
imalat yl bilgileri olmaldr
zerine polimer bitml rt uygulanacak yzey, kaplamadan nce tekrar kontrol edilecektir. Polimer bitml
rt altnda hava kalm olan kesimler + eklinde kesilecek, ierisinde hapis kalan hava alndktan sonra
318 / 2


318 / 3
KISIM 319
319. KAZIK LER

319.01 Tanm
Bu ksm; projelerde gsterilen ap ve derinlikte ve bu artnamedeki artlara uygun olarak yaplacak, yerinde
dkme beton kazklarla her tip ve boyuttaki her trl ahap, elik ve betonarme akma kazklardan bahseder.
319.02 Yerinde Dkme Beton Kazklar
319.02.01.01 Rleve Alnmas
Kazk iin yaplacak kazya balamadan nce, btn kazk eksenleri yerlerine aplike edilerek sigortalanacak,
kazk yerlerinin nivelman yaplarak zeminin rlevesi kartlacaktr. Ancak rlevenin alnmasndan ve
kontrol mhendisinin izninden sonra kazk hafriyatna balanlacaktr. Kazklarn yaplabilmesi iin dere
yatanda derivasyon kazs gerekiyor ise nce derivasyon kazs yaplacak daha sonra kazk imali iin rleve
alnacaktr.
319.02.01.02 Platform Tekili
Kazk imali iin gerekli alma, su seviyesinin durumuna gre dubalar veya dere yatann tesviyesi ile elde
edilen bir platform zerinde yaplacaktr.
319.02.01.03 Deneme Kuyusu Almas
Kontrol mhendisinin gerek grmesi halinde ayak yaknnda bir deneme kuyusu alacaktr. Deneme
kuyusunda gerekli inceleme yapldktan sonra, bir tutanak dzenlenecek ve kuyu kan kaz malzemesi ile
doldurulacaktr.
319.02.01.04 Kazk Hafriyat
Kazk hafriyat projesinde gsterilen ap ve derinlikte almaya uygun temel makinesi ile yaplacaktr. Kazk
kazs, projesinde gsterilen apta elik bir iksa borusu iinde zel kepe veya burgu ile zemin boaltlarak
yaplacaktr. Sondaj ve deneme kuyusundan alnan sonulara gre iksa borusu kullanlp kullanlmayacana
karar verilecektir.
319.02.01 05 ksa Borusu
ksa borusu; projesine uygun apta, kazk hafriyatnn yaplaca zemine ve azami derinliine dayankl olacak
ekilde yaplacaktr. Projesinde gsterilen kazk apndan daha ufak i apta iksa borusu kullanlmayacaktr.
ksa borusu sklebilir ekli veya elektrik kaynakl olabilir. ksa borusu ekilirken veya herhangi baka bir
sebeple kopmas halinde zemin iinde kalan ksmlar iin ayrca bir iksa borusu bedeli denmez. ksa borusu
mekanik veya hidrolik evirme tertibatl makinelerle veya vibrasyonlu tokmaklarla aklacak ve sklecektir.
Akc, cvk ve su altndaki zeminlerde kaz yaplmasnda iksa borusu kazk taban kotundan en az 1 m daha
aa aklarak zeminin boalmas ve yerinden oynamas nlenecektir.
Su altndaki almalarda burgu ve kepelerle iksa borusu kuyu iinden yukar doru ekilirken yava hareket
ettirilerek zeminin emilip boalmas nlenecektir.
Sert veya bloklu zeminlerde, zeminin paralanmas iin 1 tondan ar balta kullanlacak, patlayc madde
kullanlmayacaktr.


319 / 1
KISIM 319
KISIM 319
Kaz srasnda basnl yer alt suyu ile karlalmas durumunda, oluan basn suyun iksa borusundan
tamasna sebep oluyorsa zel tedbirler alnacaktr.
in gerei olarak kazk apndaki iksa borusunun aklmasn veya karlmasn kolaylatrmak iin daha
geni apta teleskopik iksa borular kullanlabilir.
Beton dkmne balamadan evvel kazk hafriyatn rlevesi kontrol mhendisi tarafndan aldrlacak ve
kazk iinde gevemi zemin bulunup bulunmad, ayrca muhafaza borusunun ezilip ezilmedii kontrol
edilecektir.
319.02.01.06 Su inde Beton Dkm
Kazklar iin su altnda veya sondaj ukurunda beton dkmne balamadan nce kuyu tabannda bulunan
yumuak ve gevek krnt ve maddeler temizlenecektir. Bunun iin verimli bir tremi teknii Ksm 308,
Beton lerinde belirtilen esaslara ek olarak aada belirtilenler de uygulanacaktr.
1. Beton ierisindeki balayc imento miktar, suyun ykama etkisi dnlerek beton karm dizayn
raporunda belirlenen miktara 50 kg ilave edilerek bulunacaktr. Ayrca betonun kme deeri (slump
) ise 15 cmden fazla olmayacaktr.
2. Su iinde beton dkm balad zaman, geici muhafaza borusu kuyunun tam derinlii boyunca
olacak, zemin paralarnn betona karmas nlenecektir. Kuyu iine beton dklrken st ksm
dnda dier ksmlarda geici muhafaza borusuna gerek duyulmayabilir.
3. Huni ve tremi borusu; beton dkm boyunca 1,5 mlik kesimi betonun ierisinde kalacak ekilde
tutulacaktr.
4. Tremi borusu agrega boyutlarna bal olarak yeterli genilikte olacak dane boyu 2 cm olan agrega
iin tremi borusunun ap 15 cmden az olmayacak, daha byk boyutlu agregalar iin daha geni
apl tremi borular kullanlacaktr.
5. Beton dkm srasnda ilk nce beton ve suyun karmasn nlemek iin, beton nnde bulunan
kayc bir tkacn itilmesi ile doldurulacaktr.
6. Borunun geri ekilip betonu boaltmasna kar yeterli bir emniyet pay ile beton iinde durmas
salanacaktr.
7. Kazk tamamen tremi ile betonlanacak ve st tabakann kazk iinde kalmasn nlemek iin beton
dkm, aralksz ve deimeden btn kazk boyunca devam ettirilecektir.
8. Beton dkm ii tamamlandktan sonra tremi borular temizlenecektir.
319.02.01.07
Colcrete sistemi ile beton yaplmasnda kazk hafriyat iine, enjeksiyon borular yerletirilecek, darece
uygun grlen granlometrideki agregann (krma ta veya akl) kazk iine doldurularak Colcrete beton
iin uygun har hazrlanarak pompa ile enjeksiyon yaplacaktr. Colcrete betonu darece belirtilen esaslar
dahilinde yaplacaktr.
319.02.01.09
Kazk betonarme demirleri, Ksm 309, Demir lerinde belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr. Beton
dkerken betonarme demirlerinin yerinden oynamamas iin gereken nlemler alnacaktr. Kazk iinde,
betonarme demirlerin akulinde ve dzgn durmas iin iksa borusu ve etriyeler arasna plastik veya beton
pas pay (ekartrler) eleman konulacaktr.
319.02.01.10
Kazk betonu dkm tamamlandktan sonra elevasyon betonu veya grup kazk bal dklmeden evvel
kazk ucundaki nitelii bozuk beton ksm krlacak ve demirleri 40 uzunlukta braklacak ekilde
kesilecektir. Aktaki beton kazk demirlerine ayn aptaki elevasyon demirleri sk bir ekilde balanarak
gerekli kalp yaplacaktr.
319.03 akma Kazklar
319.03.01 Malzeme
319.03.01.01 Ahap Kazklar
Srekli olarak su altnda kalan kazklar, aklma srasnda darbeye dayanabilecek ral am, mee, kayn,
grgen, kestane trnden salam ve dzgn keresteden olacak, hibir suretle kavak ve benzeri aalar
kullanlmayacaktr.
Balar su seviyesi yukarsnda olan ilalanmam ahaptan yaplan kazklarda kazk bandaki sert ahap
ksmnn ap, kullanlan kazk apnn 8/10dan kk olmayacaktr.
Kazk kerestesi; mmkn olduu kadar yeni kesilmi, mukavemetini ve dayanklln azaltacak kusursuz
aalardan temin edilecektir. Kurt yenikleri ve atlaklar olan kereste kullanlamaz. Kazklar oynak budaklar
iermeyecektir. Kazk balar kaza dik olarak testere ile kesilmi olacaktr. Kazk ular projede gsterilecei
veya darenin tanmlayaca ekilde sivriltilecek ve fakat 10 cm apndan daha ince bir hale getirilmeyecektir.
Aacn d kabuunun tamamen karlm olmas gereklidir. Soyulmayp yerinde kalan i kabuklar eridinin
kalnl 2 cmden geni olamaz.
Kazkta mevzii eilmeler olduu takdirde, kazn ekseni bu eilmenin balad ve bittii noktalardaki
kesit merkezlerini birletirdii varsaylan hattan hibir suretle eri ksmnn uzunluunun 0,04nden veya 6
cmden daha fazla uzaklam olmayacaktr. Btn budaklar kazk gvdesi ile bir seviyede kesilmi olacaktr.
Ahap kazklarn ap ve boylar deneme kazklarnn sonucuna gre dare tarafndan belirlenecektir. Yklenici
tarafndan temin edilen ahap kazklarn ap ve boylar, darece tespit edilen boyutlardan
% 10 dahilinde
kalmak zere farkl olabilir. Bu takdirde, malzeme bedeli aklan kazn gerek boyutu zerinden denir.
Boy ve apta % 10dan daha fazla bir azalma veya artma olmas durumunda, darenin yazl izni ile bu trl
kazklar aklabilir ve bedelleri denebilir. Kare kesitli kazklar projelerde gsterilen ebatta olacaktr.
319.03.01.02 elik Kazklar
319.02.01.08
Szleme ve projesinde belirtilmedike muhafaza borusu beton dkmnde ekilecektir. Ancak ekilen
borunun alt ucunun en az 2 mlik kesimi taze betonun iinde kalacak ve kazn beton ii bittikten sonra boru
tamamen ekilecektir.
aklacak kazklar; projede gsterilen ekilde profil demirinden tekil edilecektir. Kare kesitli kazklar
projelerde gsterilen ebatta olacaktr.
319.03.01.03 Beton ve Betonarme Kazklar
Beton ve betonarme kazklarn imalinde kullanlan imento, su ve agrega malzemeleri, Ksm 308, Beton
lerinde belirtilen zelliklere sahip olacaklardr.
319 / 2


319 / 3
KISIM 319
KISIM 319
Betonarme kazklarda kullanlan betonarme demirleri Ksm 309, Demir lerinde belirtilen artlar
tayacaklardr. Projelerde aksi belirtilmedii takdirde beton ve betonarme kazklarda kullanlan betonun
dayanm snf C30/37 MPa olacaktr.
Kazklar, detay projelerde gsterildii ekil ve boyutta olacaktr.
nceden imal edilip aklan kazklarn kalplar, beton kalplarna ait artlara uygun olarak yaplacaktr.
Kalplar, betonun kolayca sktrlmasn salayacak ekilde yaplacaktr. Hava artlar uygun olduu
takdirde kazklarn yan kalplar betonun dklmesinden 24 saat getikten sonra alnabilir.
Alttaki kalp minimum 7 gn sreyle alnmayacak ve kazk 21 gnden nce kesinlikle yerinden
oynatlmayacaktr. Ancak, bu sreler hava scaklnn + 15 C veya stnde olduu zaman geerli olup,
hava scaklnn + 15 Cnin altna dt zaman bu sreler kontrol mhendisinin belirleyecei ekilde
uzatlacaktr.
Kazk betonlarna buhar veya kr maddesi uygulanacak ise numune sonularna gre betonun yeterli
mukavemeti kazand anlalrsa, kalplar yukarda belirlenen zamandan nce alnp yerlerinden kaldrlabilir.
Betonarme kazn donats, detay projesinde gsterildii ekilde yaplacaktr.
Kazk betonu yatay veya dey olarak dklebilir. Kazk betonunun dklmesinde, betonun donaty iyice
sarmasn ve betonun iinde boluklar kalmamasn salamak iin zel aba gsterilecektir.
Homojenliin temini ve beton iindeki fazla suyun giderilmesi iin, kazk betonu aralksz dklecek ve
vibratrle sktrlacaktr. Beton kalp st seviyesini aacak derecede kalba doldurulacak ve bir mastarla
sktrlmak suretiyle tesviye edilip, mala ile perdahlanarak parlak bir yzey elde edilecektir.
Beton kazklar beton dkldkten sonra 10 gn sreyle slatlacaktr. Ancak, abuk sertleen imento
kullanld takdirde slatma sresi 4 gne indirilebilir. Kazklar aklmadan evvel hava scaklnn +5 Cnin
altna dmedii hallerde minimum 40 gn, hava scaklnn +15 Cnin altna dmedii zamanlarda
minimum 30 gn sertlemek zere yerinde braklacaktr.
abuk sertleen imento kullanld zaman 30 gnlk mddet 7 gne kadar indirilebilir.
Kazklarn kalplarnn alnmasna, muhafaza, istif, nakil ve kaldrlmas srasnda kazn ok fazla momente
maruz braklmamasna, atlamamasna, kelerinin krlmamasna dikkat edilecektir. Tama srasnda kaz
fazla momente maruz brakmamak iin yklenici bu ie uygun vin sapanlar ve benzeri dzen kullanlacaktr.
Tama veya ekme esnasnda hasar gren kazklar kabul edilmeyecek, bunlarn yerine yenileri aklacaktr.
Deniz suyu veya slfatl sularn etkisinde kalan kazklarn yzlerinde en ufak bir bozukluk veya atlak
olmayacaktr.
Bu ama iin tercihen dkme olan balkla kazk arasna halattan veya benzeri uygun malzemeden bir yastk
ve balk zerine ahap darbe takozu konulacaktr. Ahap kazn ba kesiti tokmak kesitinden daha byk
olduu takdirde darbe etkisinin kazk bana eit olarak dalmasn temin ve kazk bann yarlmasna ve
ezilmesine mmkn olduunca engel olmak iin bu amaca uygun bir balk salanacaktr.
elik kazklarn balar dz ve eksenle dik a oluacak ekilde kesilecek ve kazn ekseni ile tokmak
ekseninin birbirine uyumunu salayacak bir balk kullanlacaktr.
Ahap kazklarn balar bilezikler aracl ile dalmaya ve ezilmeye kar korunacaktr.
Gerekli olduu takdirde kazk ular kontrol mhendisinin kabul edecei tipte madeni arklarla korunacaktr.
ark kullanlmas halinde ark zerindeki gerilmelerin dzgn dalmasn salayacak ekilde kazk ucu
zenli bir ekilde ara taklacaktr.
Kazklar tek para, eksiz olacaktr. Ancak ok zel durumlarda dare kazklara ek yaplmasna izin verebilir.
Ahap kazklarn eklenmesi halinde ekler, darenin onaylayaca kazk ek projesine uygun bir ekilde
yaplacaktr. elik kazklarn eklenmesi kazk ek projesinde gsterilen l ve ekilde kaynak veya perin
ile yaplacaktr.
Betonarme kazklar, ek yapldktan veya yerine akldktan sonra elevasyon iin zerine bir ksm ilave etmek
gerekirse, aada belirtildii ekilde yaplacaktr.
Kazklarn aklmas tamamlandktan sonra betonarme kazn ba tarafndaki beton, esas donat apnn 40
misli uzunluunda krlp temizlenecektir. Krldktan sonra kazn meydana kan yz kazk eksenine dik
bir dzlem olacak ekilde krma iine son verilecektir. Kazk donatsnn apnda olan betonarme demiri,
kazn ortaya kan demirlerine skca balandktan sonra kalp yaplacaktr. Kalbn, kaza temas eden
ucunda, dklecek yeni beton erbetinin akmamas iin nlem alnacaktr. Betonun dozaj, kazk betonunun
dozajnn ayn olacaktr. Beton dklmesine balanmadan nce kazn ba slatlacak ve yeni dklecek
betonla yeterince kaynamas iin ince bir tabaka imento erbeti veya yksek dozajl imento harc
srlecektir. Kalplar 7 gnden nce alnmayacak ve kalp alnr alnmaz btn grnen yzeyler yukarda
tanmland ekilde dzeltilecektir.
Kazklar, ahmerdanlarla veya bu ahmerdanlarla birlikte su basnc kullanarak aklabilir.
Kullanlan ahmerdanla kazn yukarda belirtilmi bulunan minimum miktarlar kadar zemine girmesi
salanamamas durumunda, yklenici hibir bedel istemeden daha ar bir tokmak veya basnl su
donanmn salayacaktr.
ahmerdan klavuzu, tokmaa tam bir serbesti verecek ekilde yaplacak ve aklma esnasnda kaz
salamca yerinde tutacak ekilde gergi vb. ile takviye edilmi olacaktr. Kazk bann su iinde bulunmas
durumu dnda, klavuz ular kazk zerine ilave balk konulmadan kazn aklabilmesini salayacak
ekilde uzun olacaktr.
319.04 Yapm artlar

319.04.01 Kazklarn aklmas
Kazk, projelerde gsterilen tama kuvvetini kazanncaya kadar aklmaya devam edilecektir. aklan
kazn zemine giren ksm hibir zaman 6 mden az olmayacaktr.
Temel ilerinde, kazk ucu hibir zaman sert bir tabaka zerinde bulunan yumuak bir zemin iinde
braklmayacak, sert zemin ierisine yeterli miktarda bir giri yapmas salanacaktr.
Temel kazs tamamlanmadan kazk aklmasna kesinlikle balanlmayacaktr. Kazk aklmas
tamamlandktan sonra temel ukuru iine ve kazk aralarna dm olan ahap paralar, ta, toprak, akl ve
benzeri malzeme temizlenmeden temel betonu dklmeyecektir.
319 / 4
Kazklarn aklmas srasnda betonarme ve ahap kazk balarnn bozulmas, atlama veya ezilmesi olasl
var ise kazk balar kontrol mhendisi tarafndan kabul edilebilecek uygun bir balkla korunacaktr.

Eimli kazklarn aklmasnda hareket eden klavuzlu ahmerdanlar kullanlacaktr. Normal hallerde ilave
balk kullanlmayacaktr. Ancak, ilave balk kullanlmadan kazk aklmas mmkn deilse, darenin izni
alndktan sonra ilave balk kullanlabilir.
lave balk kullanld takdirde her 10 kazktan birisi ek yaplmasna gerek gstermeyecek derecede uzun
imal edilmi olacaktr. Bu kazn zerinde yaplacak ykleme deneyinden alnacak sonu dier kazklara da
uygulanacaktr.

319 / 5
KISIM 319
KISIM 319
Kazn aklmas iin basnl su donanm kullanlyorsa, bunlarn adedi ve boru ucundan kan suyun
miktar ve basnc kazk etrafndaki zemini kolayca paralayacak gte olacaktr.
Kazk btnlk deneyi kalibrasyonu yaplm cihazlarla, deneyimli mhendisler tarafndan yaplp
deerlendirilmelidir.
Bu amala kullanlacak donanmn kapasitesi 19 mm ( )lik iki boru ucundan 7 atmosfer basnc ile su
fkrtlacak gte olacaktr. stenilen nfuz elde edildikten sonra su borular ekilecek ve son giri iin kazk,
tokmak darbesi ile bir miktar daha aklacaktr.
Kazk btnlk deneyinin yaplmas ve deerlendirilmesi iin ykleniciye herhangi bir bedel denmeyecektir.
Kazklar aklrken dey dorultudan veya verilmesi gereken eimden sapma 0,02den fazla olmayacaktr.
Kazk ayaklarda kazklar, kazk bal yerine konulduu zaman kabul edilemeyecek derecede gerilmelere yol
amayacak lde ekseninden fark edebilir. Temel kazklarnda ise kazklar, bulunmalar gereken noktadan
15 cmden fazla sapma yapmayacaktr.
Ayrca, darenin gerek grmesi durumunda; kpr ve viyadk temel kazklarnn imalat srasnda, kontrol
mhendisinin uygun grecei kazklar, ykleme deneyine tabi tutulacaktr.
Ykleme deneyinde, proje servis yknn 1,5 kat uygulanacaktr. Ykleme deneyinden elde edilen
sonular projede belirtilen kazk kapasiteleri ile kyaslanacak ve gerekli olmas halinde kazk projeleri revize
edilecektir. Ykleme deneyinin yaplmas ve deerlendirilmesi iin ykleniciye herhangi bir bedel denmez.
Kazklarn aklmas srasnda atlayan, krlan ve kabuk kabuk dklen betonarme kazklar, yarlan, ezilen
ahap kazklar, deformasyona urayan kazklar kabul edilmeyecektir. Projede gsterilen yerinden, aklmas
srasnda eksenden kam olan kazklarn balarn yerine getirmek iin kazk fazla miktarda ekilmeyecektir.
319.04.03 Kazk Balarnn Kesilmesi
Yapsal kusurlar olan, aklma srasnda yerinden sapm, kt aklm veya balar projede gsterilen, dare
tarafndan belirlenen seviyenin altna indirilmi olan kazklar yklenici tarafndan hibir bedel istenmeden
darenin onaylayaca, aada belirtilen yntemlerden birisi uygulanarak dzeltilecektir:
Ahap kazk balar projelerde gsterildii ekilde ve kontrol mhendisinin belirleyecei seviyede
kesilecektir. Kesilecekleri seviyeye ok yakn olarak aklm kazk balarnn ezilen ve bozulan ksmlar
iyice temizlenecektir.
1. Kazk ekilerek yerinden karlacak ve yerine baka bir kazk aklacaktr. Gerektiinde bu kazn
boyu ncekinden daha uzun olacaktr.
2. Hatal aklm veya balar gerekli seviyenin altna indirilmi olan kazklarn hemen yanna birer
kazk daha aklacaktr.
3. Kaza yukarda belirtildii ekilde uygun bir ek yaplacak veya zerine bir ek yaplacaktr. Temel
betonu, yerinden sapm olan kaz iyice saracak ekilde daha geni bir alan zerine dklecektir.
4. Yan tarafta yer alan kazklarn aklmas srasnda veya baka bir nedenle ykselen kazklar eski
seviyelerine ininceye kadar aklacaktr.
1. Ahap Kazklar:
2. elik Kazklar:
elik kazklar projesinde gsterilen seviyede kesilecektir. Kazklarn bana balk konulacak ise balantlar
projede gsterildii ekilde olacaktr.
3. Betonarme Kazklar:
Gerek temel ve gerekse elevasyon grevi grecek betonarme akma kazklarn balar da projesinde gsterilen
ekil ve seviyede kesilecektir.
319.04.02 Kazklarn Tama Gc

Kazk hesaplar, TS 3167, Kazk temellerin Hesap ve Dzenlenmesinde Genel Kurallar standardnda
belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr. Dkme kazklar ise TS 3168, zel Jeoteknik Uygulamalar
Delme (Fore) - Kazklar - (Yerinde Dkme Betonarme Kazklar) standardnda belirtilen esaslara uygun
olarak yaplacaktr.
malat esnasnda her trl zen gsteriliyor olsa da, fore kazklarn istenilen kalitede retilip retilmedii,
kazk btnlk (sreklilik) deneyi yaplarak, ayrca kontrol edilmelidir.
Bu deney, kazk ekseni boyunca, byk sreksizliklerin ve retim hatalarnn (boluklar, atlaklar, kesitteki
daralma ve genilemeler) tespit edilmesine olanak salamakta ve kazk boy ve kalitesini belirlemek iin
yaplmaktadr.
Deney yaplmadan nce kazk betonu en az 7 gnlk olmaldr.
Kazk banda bir eki yardmyla darbe oluturularak, kazk ekseni boyunca bir basn dalgas yaylm
balatlr. Kazk balnda bulunan bir alc (transducer) yardm ile ilk darbe ve titreim tepkisi llp
kaydedilir. llen sinyaller digital ortama dntrlerek bir bilgisayara kaydedilir ve ASTM D 5882
standardna gre deerlendirilir.
Bu deney, idarenin gerek grmesi durumunda, kontrol mhendisinin uygun grecei kazklarda, 1,00 mlik
atm aralnda kazk boyunca yaplp, dareye rapor halinde sunulacaktr.
319 / 6


319 / 7
KISIM 320
320. NGERLMEL PREFABRK KRLER

320.01 Tanm
Bu ksm; kpr ve viyadk projelerinde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen yerlerde kullanlacak
ngerilmeli prefabrik kirilerin retimini ve yerletirilmesini kapsar.
ngerilme, ekme gerilmelerine kar dayanm ok dk olan betonun, kullanm yklerinin etkimesinden
nce ileride oluacak gerilmeleri dengelemek amac ile yapay ve srekli bir gerilme durumuna sokma
ilemidir. Bu yntemle retilen kirilere de ngerilmeli prefabrik kiri denilmektedir.
320.02 Malzeme
320.02.01 Beton
ngerilmeli kiri retiminde kullanlan betonlar yksek dayanml olacak ve bu yksek dayanm erken
salayacaktr. Genellikle kirilerin retiminde, karakteristik silindir basn dayanm minimum C 40/50 MPa
olan beton snf kullanlmaktadr.
ngerilmeli kirilerde ngerme yk; projesinde belirtilen beton mukavemetine ulatktan sonra transfer
edilecektir. Genel olarak basn dayanm deeri karakteristik silindir basn dayanmnn % 75ine ulatnda
kiriler ngerme yknn transfer edilecei yere tanacaktr.
320.02.02 imento
ngerilmeli kiri retiminde, TS EN 197-1 standardna ve Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara
uygun imento kullanlacaktr.
320.02.03 Agrega
ngerilmeli kiri retiminde, TS 706 EN 12620 standardna ve Ksm 308, Beton lerinde belirtilen
fiziksel zelliklere ve granlometri esaslarna uygun agrega kullanlacaktr.
320.02.04 Su
ngerilmeli kiri retiminde, TS EN 1008 standardna ve Ksm 308, Beton lerinde belirtilen fiziksel ve
kimyasal zelliklere uygun beton karm suyu ve temas suyu kullanlacaktr.
320.02.05 Beton Katklar
ngerilmeli kiri retiminde TS EN 934-2 standardna ve Ksm 308, Beton lerinde belirtilen fiziksel ve
kimyasal zelliklere uygun beton kimyasal katklar kullanlacaktr.
Ancak yksek mukavemetli betonlarda mukavemete ters etki yapmas olas olduundan, mmkn olduunca
hava srkleyici katk malzemesi kullanlmasndan kanlacaktr.
320.03 Beton Karm Dizayn ve Kalite Kontrol Deneyleri
ngerilmeli prefabrik kirilerin retimi iin hazrlanacak karm dizayn, bu artnamede tanmlanan
zelliklere sahip olan kaba ve ince agrega, imento, su, beton kimyasal ve mineral katk maddelerinin en
uygun oranlarda kartrlarak en gvenli yaylma, skma ve ilenebilme kabiliyeti iinde dizayn raporunda
belirtilen dayanm deerlerini salayan ve proje mr sresince dardan gelecek evresel etkilere dayankl
olmasn salayacak ekilde olacaktr.


320 / 1
KISIM 320
KISIM 320
Kiri retiminde kullanlacak olan agrega, imento, su, kimyasal katk maddeleri ve mineral katk
maddelerinden dare elemanlar tarafndan yeterli miktarlarda ve temsili numuneler alnarak deneyler iin
KGM, Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanlna gnderilecek, gerekli testler yaplp hazrlanan karm
dizayn raporuna gre prefabrik kiri beton retimi yaplacaktr.
Beton karm dizayn raporu alnmadan prefabrik kiri beton retimine balanlmayacaktr. programnda
beton retimine girecek malzemelerin testleri ve beton dizaynnn hazrlanarak rapor edilmesinin alaca sre
dikkate alnmaldr.
Beton karm dizayn, Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara gre hazrlanacaktr. Karm
dizaynna gre antiyede beton retilirken kontrollk elemanlarnn nezaretinde kalite kontrol amal TS
EN 12390-1 standardna uygun 150/300 mm ebatlarnda silindir veya 150 mm kenar uzunluuna sahip kp
numuneler alnacaktr. Bu numuneler zerinde yaplan deneylerle uygunluk kontrol belirlenecektir.
Numuneler, TS EN 12350-1 standardnda belirtilen esaslara gre alnacak, taze betonun kvam testi, TS
EN 12350-2 standardna gre kontrol edilecektir. Deney numunelerinin yapm ve kr TS EN 12390-2
standardna gre tamamlandktan sonra, TS EN 12390-3 standardnda belirtilen esaslara uygun olarak basn
dayanmlar belirlenecektir.
retilen betondan kalite kontrol amac ile Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara gre numuneler
alnacak ve antiyede kalite kontrol ilemleri gerekletirilecektir. Yaplan tm testlere ilikin test sonular
rapor eklinde dzenlenerek muhafaza edilecektir.
Tablo-320-1 ngerme elii Mekanik zellikleri

(Tip 270K Dk Gevemeli ASTM A 416)
Nominal Halat ap
Kesit Alan
(mm2)
Birim Arlk
(kg/m)
Akma Dayanm
(kgf)
Halat Kopma
Dayanm
(kgf)
mm
in
12,70
0,5
98,71
0,775
16.530
18.370
15,24
0,6
140,00
1,102
23.460
26.070
320.05.02 Numune ve Test Sonular

ngerme halatnn testi iin numuneler, retilmi tam boy halatn her iki ucundan alnacaktr.
Her 20 tonluk retimden dare elemanlarnca 3 adet numune alnp, uygun grlen laboratuvarda dare
elemanlarnn nezaretinde teste tabi tutulacaktr.
Alnan numunelere yaplan ve halatn tm fiziksel ve mekanik zelliklerini gsteren test sonular, standartta
belirtilen tolerans deerleri ierisinde olacaktr. Halatlara yaplan testlerde sonu olumsuz karsa, numunenin
alnd retime ait halatlar kullanlmayacaktr.
320.05.03 Ambalaj ve Nakliye
320.04 Betonarme elii
retilen halatlar i ap 610 mmden az olmayacak kangallar halinde ambalajlanm olacaktr.
Betonarme elii olarak projesinde belirtilen ap ve uzunluklarda, TS 708 standardna uygun, S420 tipinin
fiziksel ve mekanik zelliklerine sahip nervrl donat ubuklar kullanlacaktr.
Halatlar nakliye ve teslimat esnasnda her trl mekanik hasardan korunacak ekilde ambalajlanacaktr.
ngerme elikleri, ASTM A 416 ve AASTHO M 203 standartlarna uygun olacaktr.
Her kangal zerinde salam bir ekilde tutturulmu, okunakl, iki adet etiket bulunacaktr. Bu etiketlerde
kangaln numaras, uzunluu, arl, tipi, snf, ap ve reticinin amblemi, silinmeyecek bir ekilde yazl
olmaldr. Etiketlerden biri kangaln ierisinde tama srasnda kaybolmayacak salam bir yerde, dieri ise
kangaln d yznde kolayca grnp okunabilecek bir yerde olacaktr.
ngerme halat ASTM standartlarnda Tip 270 K dk gevemeli ve normal gevemeli olarak tanmlanmtr.
320.06 Kalp zellikleri
ngerilmeli kpr kirii retiminde dk gevemeli halatlar tercih edilmelidir. Dk gevemeli snf,
kopma dayanmnn % 70ine yklendiinde, geveme kayb % 2,5den fazla olmayan veya kopma
dayanmnn % 80ine yklendiinde, geveme kayb % 3,5den fazla olmayan halatlar kapsar.
ngerilmeli kiri retimi iin kullanlacak kalplar, sacdan imal edilmelidir. Kalplar; elemann tm llerini
belirtilen toleranslar ierisinde, (Tablo-320-3 ve Tablo-320-4) proje deerlerine uygun olmak zere yeterli
kalnlkta olacaktr.
Bu standartlarda belirtilen mekanik zellikler ve ngerilmeli kiri retiminde kullanlacak ngerme

halatlarnn zellikleri Tablo-320-1de belirtilmitir.
Kiri kalplar, herhangi bir l iin yatay ve dey deformasyonlar nlemeli, betonun sktrlmas
srasnda deforme olmayacak ekilde glendirilmi olmaldr.
320.05.01 Halatn Geometrik llerindeki Kstlama ve Toleranslar
Hazrlanan kalplar daha nceden kurulmu, beton yataklar veya elik raylar zerine, her blm ayn
istikamette ve sabit bir ykseklikte olacak ekilde yerletirilmelidir.
320.05 ngerme elii
telin ap dtaki her telden Tablo-320-2de gsterilen deerler kadar byk olmaldr.
Tip 270K halatlarn ap lleri Tablo-320-1de belirtilen lden en fazla 0,66 mm byk ve 0,15
mm kk olabilir.
Tamamlanm bir halatn hibir blgesinde ek yaplmayacaktr.
retilmi bir halat, her blgesinde ayn kesit zelliklerini tamaldr.
Halat sktrlmadan kesildiinde, hibir tel yerinden kmamaldr. Eer herhangi bir tel yerinden
ktktan sonra tekrar plak elle yerine oturtulabiliyorsa, halat kabul edilebilir.
Halatlar yala temastan korunmaldr. Paslanm halatlar kullanlmayacaktr.
320 / 2

Kalplar ngerme yknn transferi esnasnda, elemanda herhangi bir ekstra gerilmeye yol amamas
iin gerekli telenmeleri yapacak ekilde, dizayn edilmeli ve yerletirilmelidir. Kalbn hareketli
konumlandrlmasnn mmkn olmad durumlarda kiriin kalp ierisinde hareket etmesi salanmaldr.
Kalplar kiri kesitinin u noktalarnda sivri ke oluumunu engellemek zere pahl yaplmal veya keler
yuvarlatlmaldr. Kalbn tm ek yerleri, birleim detaylar, beton dkm ve sktrlmas esnasnda erbet
szntsn nleyecek ekilde sk yaplmal, gereken yerlerde lastik contalarla takviye edilmelidir.
Kalp kapaklarnda ngerme halatlarnn srlmesi iin braklm delikler ile halat arasnda kalan boluklar,
macun veya lastik conta kullanmak suretiyle kapatlmal, erbet sznts nlenmelidir.
320 / 3
KISIM 320
KISIM 320
Kalbn i yzeyleri ve birleim yerleri, rahatlkla temizlenebilecek ekilde, alabilir ve ulalabilir olmaldr.
Her dkm ncesi kalplar ve yataklar temizlenmeli, daha nceki dkmden kalan beton artklar ve yabanc
maddelerden arndrlmaldr. Kalplar, halat ve donat montajndan nce yalanmal, halat ve donat montaj
yaplrken, halatlara ve donatya kalp ya bulamamaldr.
320.07 Donat Montaj
Kiri donats projede gsterilen ap, uzunluk ve aralklara gre kalp ierisinde veya darda hazrlanacaktr.
Darda hazrlanan donat kalp ierisine tanrken, demir ubuklarn aralklarnn ve pozisyonlarnn
bozulmamasna dikkat edilmelidir.
Demir donat kalp ierisine monte edildikten sonra gerekli pas pay boluklarna dikkat edilmeli, germe
ileminden sonra donat kontrol edilmeli, oluabilecek bozulmalar giderilmeli ve donatya son ekli
verilmelidir.
Donat montaj yaplrken pas pay, ubuk aralklar, bindirme boylar karakteristik silindir basn dayanm
ve ankraj boylarnn projede verilen deerlere uygun olmas, toleranslar ierisinde kalmas salanmaldr.
320.08 Halat Montaj
ngerilmeli kiri retiminde kullanlacak halatlarn montajna balanlmadan nce zerindeki toz ve benzeri
yabanc maddeler temizlenmelidir.
Halatlar yerletirilirken, hat boyunca doru istikamette, her sra iin kalp tabanndan sabit ykseklikte ve
yatayda proje tarafndan belirlenmi aralklarda olmasna dikkat edilmelidir.
Uzun hatlarda halatn sarkmasn nlemek amacyla, hat boyunca belirli aralklarda delikli sac plakalar
yerletirilmelidir. Bu plakalar yerletirilirken yk transferi esnasnda hareket edebilecek ekilde
konumlandrlmaldr.
320.09 ngerme lemi
Projede, genellikle halat kopma dayanmnn % 75ine eit, baz hallerde ise daha dk olan her bir halat
iin belirlenmi ngerme yk, kullanlacak ngerme cihaznn kataloglarnda belirtilmi piston kesit alan
ile blnerek bir halata uygulanacak ngerme gerilmesi tespit edilecektir. Bu deer ngerme makinesinin
gstergesinde kullanlan birime gerekli katsaylar kullanlarak dntrlecektir. Eer ngerme cihazyla
beraber eitli proje yklemeleri iin verilmi tablolar bulunuyorsa bu tablolar kullanlarak da makinenin
ayarlanaca gerilme miktar, makinenin gstergesindeki birim cinsinden tespit edilebilir.
Tm halatlar iin germe ve lme ilemi balamadan nce halatlarn retici tarafndan salanm etiketlerinde
yer alan elastik modl deerleri kullanlarak halata uygulanan yk iin teorik uzama miktar aadaki forml
kullanlarak hesaplanacaktr:
L=(/E)xL
L= F(t)xL(cm)/[A(cm2)xE(t/cm2)]
Daha sonra hareketli kafada bulunan krikolarn gerilmesiyle halatlarn boluu alnacaktr. Bu ilemden sonra
halatlarda bir miktar yklenerek, ilk germe ilemi yaplacaktr.
Bu ilemi takiben halatlar teker teker, germe kolu kullanlarak uzama miktarnn llmesine referans
oluturulacak belirli bir deere kadar gerilecektir. Uygulamada bu deer 50 bar olmakla birlikte farkl koullar
iin farkl deerlerde kullanlabilir.
Bir kiri iin kullanlan ngerme halatlarnn tamamnn ankraj trnaklarndan dar uzanan blm, ngerme
kolunun tamamen kavrayabilecei uzunlukta olmaldr. Aksi takdirde kol halat kavrayamayaca iin yk
uygulanamaz.
Referans gerilimi her halata ayr ayr uygulandktan sonra halatlarn ankraj trnaklarndan darda kalan
blmnn uzunluu ilk boy olarak llerek kaydedilecektir.
Her halat iin ilk boy lme ve kaydetme ilemi tamamlandktan sonra, ngerme makinesi projede verilen
yk zerinden hesaplanan gerilmeye ayarlanacak ve germe ilemine balanacaktr.
Bu ilem esnasnda halatlarn gerilme sras ok nemlidir. Halatlar ngerme yatann kar tarafnda
bulunan ankraj temellerinde minimum eksantrik gerilme yaratacak ekilde, kiriin y ynndeki tarafsz
eksenine simetrik bir srayla gerilmelidir. Her halat gerildikten sonra tekrar ankraj trnaklarndan dar
uzayan boyu llr. Daha nce hesaplanm teorik uzama miktaryla halatlarn gerekte uzad miktar
karslatrlr. Her bir halatn gerek uzamas, teorik uzama deerinden 15, tm halatlarn uzamalarnn
ortalama deeri teorik uzama deerinden 5 farkl olabilir. Eer belirtilen bu toleranslardan fazla bir fark
varsa sebebi aratrlmaldr.
Ankraj trnaklarnn salaml, hesaplamalarn doruluu ve ngerme makinesinin kalibrasyonu kontrol
edilmeli, sorun zlnceye kadar beton dkm ilemi yaplmamaldr.
Uzamann fazla olduu durumlarda hata makinedeki yk ayarndan kaynaklanyor ise halat ngerme kolu
kullanlarak gevetilip, hata giderildikten sonra istenilen deere gerilebilir.
Beton, projede ngrlen transfer mukavemetini kazanncaya kadar halatlarn boylar, pozisyonlar, ankraj
trnaklarnn yerleri ve salamlklar korunmaldr.
ngerme ilemi yaplrken ve halatlar gerili durumdayken, kalplarn yan taraflar, ngerme yataklarnn her
iki ucu, betonarme, elik veya kuvvetli ahaptan imal edilmi siperlerle herhangi bir halat kurtulmasna kar
korunmaldr.
ngerme ilemi srasnda kullanlan, ankraj trnaklar, balant elemanlar gibi donanmn her kullanmdan
sonra gerekli bakm yaplmaldr. Bu elemanlar, dikkatlice kontrol edilmeli ve gvdelerinde atlak oluanlar
mutlaka yenileriyle deitirilmelidir. Trnaklar ve balant elemanlar, retici firma tarafndan nerilen zel
fralarla temizlenmeli ve yalanmaldr.
Prefabrik kiri retim tesisinde yaplan ngerme ilemleri srasnda halatlara uygulanan ngerme ykleri ve
halatlarn uzamalarna ait lmler yaplarak aada rnek olarak verilen Tablo-320-2de belirtildii ekilde
kayt tutularak muhafaza edilmelidir.
L: Uzama miktar
F: Referans ykyle uygulanan son germe yk arasndaki fark (F2-F1)
A : Halat kesit alan
E : Halat elastik modl
L : Toplam halat boyu (Halatn sabitlendii ktk arkasna kadar olan ngerme yatak boyudur)
320 / 4


320 / 5
KISIM 320
KISIM 320
Tablo-320-2 Halatlara Uygulanan ngerme Ykleri ve Uzamalar (rnek)
Halat
No
lkgerme
F1
(ton)
lk Boy
L1
(mm)
Songerme
F2
(ton)
Son Boy
L2
(mm)
Uzama
Miktar
L2L1=La
(mm)
Teorik
Uzama
(Lt)
(mm)
Kr scaklklar, aralarndaki mesafe 45 mden fazla olmamak kouluyla yerletirilmi en az 2 adet (- 20 C,

+ 95 C) kapasiteli termometre ile 15 dakikalk aralklarla okunup kaydedilmelidir.
Sapma
(La - Lt)
x100/Lt
(%)
Buhar direk olarak beton yzeyine, kalba veya test numunelerine pskrtlmemelidir.
Buharn, kr iin betonu evreleyen sistemin ierisinde her yana eit sirklasyon yapmas salanmaldr.
Beton yzeyinin kr ilemi boyunca devaml nemli kalmas salanmaldr. Betonu nemli tutmak iin zeri
nem tutucu bir rtyle kaplanabilir veya buhar krn korumak amacyla yaplm sistemin ierisinde
younlaan buharn beton yzeyine tekrar inmesi salanabilir.
Buhar krnn amac betonu mmkn olan en ksa srede transfer mukavemetine ulatrmaktr.
320.010 Beton Dkm

Her tr hava koullar ve alma ortamnda prefabrik kiri elemannn her blgesinde tamamen ayn kalitede
ve ayn oranda skm, homojen ve yksek dayanml beton olmas salanacaktr.
Betonun kartrlmas, tanmas ve sktrlmas ilemleri TS 500 standartlar ve Ksm 308, Beton
lerinde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Betonun kartrlmas, tanmas, yerletirilmesi ve dzeltilmesi ilerinin hibirinde alminyum malzeme
kullanlmayacaktr.
Ykseklii 135 cmden az olan kiriler iki tabakada, 135 cmden yksek olan kiriler tabakada
sktrlacaktr. tabakada sktrlan kirilerde ilk tabaka alt flann stne, ikinci tabaka gvdenin en
st noktasna kadar olacaktr. Her tabaka yerletirildikten sonra bir st tabakann dkm ve sktrlmas
ilemlerinin, betonun priz balang sresinden nce tamamlanmas, katmanlar arasnda souk derz oluumu
ve kalite farknn nlenmesi asndan zorunludur.
Kalp ierisindeki betonu sktrmak amacyla kullanlacak elektrikli veya haval d vibratrler, betonu
kalbn her noktasna eit ve hi boluk brakmadan yerletirecektir. Vibratrler segregasyona yol amayacak
ekilde dizayn edilmeli ve yerletirilmelidir.
Donatnn ok sk olduu blgelerde veya herhangi bir nedenle d vibratrlerin yetersiz kald durumlarda,
i vibrasyona bavurulabilir.
Kirilerin st yzeyinin przsz olmas engellenecektir. Yerinde dkm demeyle kompozit kesit
oluturacak kirilerin st yzeyi en az 6 mm derinliinde przlendirilecektir.
Prefabrik kirilerde kullanlan betonun scakl maksimum 35 C olacaktr. Minimum beton scakl,
kullanlan katk malzemesinin performans gsterdii minimum scaklktan az olmayacaktr.
320.11 Buhar Kr
Prefabrik kirilerin retiminde kullanlan imento ve katk malzemelerinin zellikleri gz nnde tutularak
deneylerle tespit edilmi priz balang sresi boyunca, buhar krne balanlmamaldr. Ancak hava
scaklnn + 5 C derece ve altnda olduu durumlarda betonun evresindeki scakl + 10 C / + 20 C
derece dzeyinde tutmak amacyla bu srede de buhar kr uygulanabilir.
Dinlendirme periyodundan sonra buhar kr ortam scaklklar saatte 20 C artacak ekilde uygulanacaktr.
Kr boyunca scaklk + 85 Cyi gememelidir. Daha yksek scaklklar erken dayanm asndan fayda
salamakla beraber, kirilerin ileri yalardaki dayanmlarnn dmesine neden olabilir, ayrca betonun farkl
blmlerinin maruz kald scaklklar arasndaki fark 10 C ile snrl kalmaldr.
320 / 6

imento ve kullanlan katknn zelliklerine bal olarak optimum bir ilem sresi ve scakl vardr. lem
sresi olgunluk derecesi kavram kullanlarak tespit edilebilir. Olgunluk derecesi, her (Ti) scaklnda geen
sre (ti) ise btn scaklklar iin (Ti x ti) arpmlarnn toplamdr. Aratrmalar zellikle 48 saatten kk
sreler iin elde edilen basn dayanm ile olgunluk derecesi arasnda bir bant olduunu gstermektedir.
Basn dayanm bal olarak (erken dayanm/28 gn dayanm) olarak ifade edilir ve olgunluk derecesinin
logaritmas alnrsa iliki dorusal olmaktadr.
Buhar kr uygulama ilemi bittikten sonra, betonun kre maruz kald sistemin ierisindeki scaklk,
saatte 20 Cyi gemeyecek bir hzla, elemann daha sonra maruz kalaca ortam scaklnn en fazla 10 C
zerinde kalacak ekilde drlmelidir. Bu ilem esnasnda, kiri elemann su kaybetmesini engelleyecek
nlemler alnmaldr.
320.12 ngerme Yknn Transferi
ngerme yknn betona transferi, beton basn dayanmnn projede belirtilen deere ulat, test
sonucunda belirlendikten sonra yaplacaktr. Ayn hatta birden fazla kalp ierisinde retim yaplyorsa, her
kalp iin, ayr ayr alnm numunelerin tamamnn, basn deneyi sonularnn projede belirtilmi transfer
mukavemetine ulatnn grlmesi gerekir.
Farkl kalplar iin alnm numunelerin arasnda en fazla 1,5 MPa (15 kgf/cm) fark olabilir. Eer retilen
beton bu artlar salamyorsa yk transferi, alnan yedek numunelerin artlar salad belirlenene kadar
ertelenecektir.
Yk transfer ilemi prefabrik kiri elemannda herhangi bir atlak olumayacak ekilde yaplacaktr.
atlamay nlemek iin transfer ilemi yava ve sabit bir hzda, hidrolik krikolar kullanlarak yaplmaldr.
Kullanlan krikolarn kapasiteleri yeterli olmaldr.
Krikolar boaltma ilemi esnasnda ykn her iki silindir tarafndan eit olarak paylaldna dikkat
edilmelidir. Krikolar temas ettikleri yzeye dik oturmal ve halatlarn arlk merkeziyle ayn ykseklikte
yerletirilmelidir.
Halatlar, kirite en az eksantrisite oluacak ekilde bir sra ile kesilmelidir. Kesme sralamas germe
sralamasna benzer bir ekilde yaplabilir. Halatlarn kesme ileminde oksijen veya elektrik kayna
kullanlmasndan kanlmal, elik kesme talar kullanlmaldr. Oksijen kayna ok yksek slara yol
atndan halatn molekler yapsnda bozulmalar oluabilir. Kesilmi halatlarn bulunduu beton yzeyi
korozyona kar bitml boya ile iki kat boyanacaktr.
Yk transferi srasnda kiriin hat zerinde yatay hareketine izin verilmeli, kalbn veya kiriin kalp ierisinde
yatay hareketini nleyebilecek her trl engel ortadan kaldrlmaldr.

320 / 7
KISIM 320
KISIM 320
320.13 Stoklama ve Nakliye
ngerme ilemi srasnda gvenlik asndan dikkat edilmesi gereken baz hususlar aada belirtilmitir:
Prefabrik ngerilmeli kiriler stok sahasnda nceden hazrlanm salam betonarme veya elik bloklarn
zerinde, eleman zedelenmeye kar koruyacak plastik veya ahap takozlar kullanlarak, yapda kullanlaca
haline benzer ekilde mesnetlenmelidir.
Stok sahas zemini, elemanda dnme ve burkulma gerilmelerine yol amayacak ekilde salam olacaktr.
Zeminde oluabilecek oturma ve gmeler nlenmelidir. Stok sahas nceden beton ile kaplanmal ve gereken
yerlerde, takviye betonarme temellerle glendirilmelidir.
Prefabrik kiri eleman projede ngrlen 28 gnlk beton mukavemetini kazanmadan stok sahasndan
nakledilmemelidir. Ayrca kiriler retildikten sonra yerinde dklecek tabliye betonunun dkmne kadar
geen sre 6 ay gememelidir.
I Kesitli kirilerin, nakliye aracna yklendikten sonra arata mesnetlendii noktadan geriye kalan serbest
konsol uzunluu, her iki ba iin en fazla kiri derinlii kadar olmaldr. Bu uzunluk (T) kesitler ve dier tip
kesitler iin kiri derinliinin yars kadar olmaldr.
Kirilerin st ste konulmas ancak stok sahas zemin zelliklerinin uygun olmas ve yetkili kontrol
mhendisinin izin vermesi ile gerekletirilecektir. Bu durumda iki kiri arasna yerletirilecek mesnetlerin,
alttaki mesnetlerle ayn yere denk gelmesi, ayn dzlem ve ykseklikte olmas gerekmektedir. Ayrca
mesnetler, kaldrma kancas ve tabliye filizlerini zedelemeyecek ekilde sz konusu tehizattan yksek
yaplmal ve bu snrlamalar gz nnde tutularak yerletirilmelidir.
1. ngerme ilemi yaplrken kalplarn yannda, hareketli ve sabit yatak balarnn arkasnda ngerme
ilemini gerekletiren operatrden baka hi kimse bulunmamaldr.
2. Operatr germe ilemini yaparken germesini tamamlad veya germekte olduu halatlarn arkasnda
durmamal germe ilemini halatn yanndan yapmaldr.
3. ngerme kolunu mutlak suretle ankraj plakasna tam dik konumda tutmaldr.
4. Gerilen halatlarn arkasna mutlaka betonarme, elik veya ar ahaptan bir siper rtlmelidir.
ngerme ilemi sonrasnda prefabrik kirilerin kalptan karlmas, tanmas, stok yaplmas ve nakliyesinde
dikkat edilmesi gereken baz hususlar unlardr:
1. Kirileri kalptan almak ve stok sahasna tamak iin kullanlan vinlerin tama kapasitelerinin kiri
arlndan dolay zerlerine gelecek ykten, belirli bir gvenlik erevesinde yksek olduunun
kontrol,
2. Vinlerin elektrik ve mekanik tehizatlarnn her kaldrma ileminden nce arzasz olduu ve
dzgn altnn kontrol,
3. Stok sahasnn zemin kontrollerinin yaplp, zeminin herhangi bir devrilmeye veya kmeye yol
amayacak ekilde salam olduunun tespiti,
4. Nakliye amacyla kiriin yklendii aracn, her trl mekanik ve elektrik arzalarndan arndrlm
olduu,
5. Kiri yklendikten sonra aracn zerinden devrilmesini nleyecek tm balantlarnn doru
yaplmas ve ngrlen tama snrlamalarnn almamas.
320.14 Gvenlik
ngerilmeli kiriler retilirken herhangi bir inaat sahasnda alnmas gereken tm gvenlik nlemlerinin
yan sra ngerme ilemi srasnda ve sonraki ilemlerde de gvenlik nlemlerinin alnmas arttr.
ngerme ilemi srasnda yksek dayanml elik halatlar kullanlr. Kullanlan ngerme kolu ve makineleri
boyutsal olarak kk olsa da olduka yksek ekme gerilmeleri yaratmaktadrlar. Bu cihazlar tarafndan
yaratlan gerilmeler dorudan ngerme halatlarna ve ngerme yataklarnn sonunda bulunan ankraj
temellerine aktarlmaktadr. Bu nedenlerle her ngerme ilemine balamadan nce gerekli gvenlik nlemleri
alnmaldr.
ngerme iinde alan tm personelin yeterli seviyede eitilmi, deneyimli ve dikkatli olmas gerekmektedir.
ngerme leminden nce yaplmas gereken hazrlklar;
1. Ankraj temellerinin kontrol edilmesi, proje ykne dayankl olup olmadnn gzden geirilmesi,
2. Ankraj levhalarnn tama kapasitesinin kontrol,
3. Ykn ankraj levhalarna eit ve dzgn yayldnn kontrol,
4. ngerme krikolarnn, halat arlk merkeziyle ayn ykseklikte olup olmadnn kontrol,
5. ngerme krikolarnda ve ngerme kolunda herhangi bir ya sznts veya baka bir arza durumunun
olup olmadnn kontrol,
6. Ankraj trnaklarnda ve balant elemanlarnda herhangi bir atlak veya deformasyon olup
olmadnn kontrol,
320.15 Montaj
retilen kiriler, projede ngrlen 28 gnlk beton mukavemetine ulatktan sonra montaja gnderilebilir.
ngerilmeli kirilerin kprdeki yerlerine montaj; projede belirtilen pozisyon ve yksekliklerde, belirlenmi
toleranslar ierisinde (Tablo-320-5), yeterli kapasitede ekipman kullanlarak, eitimli ve deneyimli i gc
tarafndan yaplmaldr.
Montaj srasnda herhangi bir kazann olumamas iin gerekli tm nlemler alnmal, kullanlacak
vin, kaldrma halat vb. donanm nceden test edilmelidir. Vinlerin retici firma tarafndan salanm
kataloglarndaki, yk kaldrma, ykseklik ve mesafe ilikileri mutlaka gzden geirilmeli ve sorumlu
mhendislerden mutlaka onay alnmaldr.
320.16 Toleranslar
ngerilmeli kirilerin retimi ve montaj srasnda, retilen ve daha sonra montaj edilen elemann kabul
edilebilmesi iin belirli l toleranslar ierisinde kalmas gerekmektedir.
ngerilmeli kiriler iin toleranslar iki aama iin ayr ayr verilmitir.
1. retim toleranslar,
2. Montaj toleranslar.
7. ngerme makinesinin ngerme ilemi yapldna dair sesli ve kl bir uyar sistemine sahip olup
olmadnn, varsa bu sistemin uygun bir biimde alp almadnn kontrol edilmesi.
320 / 8


320 / 9
KISIM 320
KISIM 320
320.16.01.02 I-Kesitli Kiriler in l Tolerans Deerleri
320.16.01 retim Toleranslar
Tablo-320-4 I-Kesitli Kiriler iin l Farkllklar Snr Deerleri
320.16.01.01 T-Kesitli Kiriler in l Tolerans Deerleri

Tablo-320-3 T-Kesitli Kiriler in l Farkllklar Snr Deerleri
Uzunluk
Her 10,5 m Kiri Boyu iin 2,5 mm
Uzunluk
25 mm
Toplam Genilik
+ 9,5 mm/ - 6 mm
En byk genilik
6 mm
Toplam Derinlik
+ 13 mm/ - 6 mm
Derinlik
6 mm
Flan Derinlikleri
6 mm
Gvde genilii
6 mm
Gvde Genilii
+ 6 mm / - 3 mm
Flan genilii
+ 6 mm / - 3 mm
Kiri Kenarlarnn Merkez Aksa Olan Parallelliindeki Kayma
Her 3 m iin 3 mm
Kiri merkezinden st flan u noktasna olan mesafe
6 mm
Kiri Balarndaki Dnme
Her 300 mm iin 5 mm Maks 25

mm
Flan gnyesindeki dnme
Her 300 mm iin 3 mm

Maks. 13 mm
Dizayn Edilmi Ters Sehimden Sapma
Her 3 m iin 3 mm
a < 24 m iin Maks 13 mm
a > 24 m iin Maks 25 mm
Kiri Balarndaki dnme
Halat Pozisyonu
6 mm
Kiri kenarlarnn merkez aksa olan paralelliindeki kayma
elik Plakalarn Pozisyonu
25 mm
Dizayn edilmi ters sehimden sapma
Her 3 m Kiri boyu iin

6 mm (Maks. 19 mm)
Montaj Balantlar iin Monte Edilmi Elemanlarn Pozisyonu 13mm
Kaldrma Kancalarnn Pozisyonu
Ayn aklk iin retilmi kiriler arasnda ters sehim fark
Her 3 m Kiri boyu iin

6 mm (Maks 19 mm)
a) Uzunluk Ynnde 150 mm

b) Derinlik Ynnde 25 mm
Halat pozisyonu
6 mm
Kiriin Yan Yzeylerinde Her Hangi Bir Blge iin Olabilecek

Maksimum Yzey Bozukluu
Her 3 m in Maks. 6 mm
elik plaka pozisyonu
25 mm
Etritye Pozisyonu
n1 (yatay aralk) = 25 mm
n2 (filiz ykseklii) = 19 mm
Dkm esnasnda braklan deliklerin pozisyonu
25 mm
Montaj balantlar iin braklm elemanlarn pozisyonu
13 mm
Kaldrma kancalarnn pozisyonu
a) Uzunluk Ynnde 150 mm

b) Derinlik Ynnde 25 mm
Kiriin yan yzeylerinde her hangi bir blge iin olabilecek

maksimum yzey bozukluu
Her 3 m iin 6 mm
Etriye pozisyonu
s1(yatay aralk) = 25 mm
s2 (filiz ykseklii) = 19 mm
320 / 10
c > 600 mm iin (her 300 mm de

3 mm Maks. 13 mm)
c < 600 mm iin ( 6 mm)
a < 12 m ( 6 mm)
12 < a < 18 ( 9,5 mm)
18 < a ( 13 mm)


320 / 11
KISIM 320
KISIM 321
321. KPR MESNETLER
320.16.02 Montaj Toleranslar

Tablo-320-5 Prefabrik ngermeli Kirilerin Yerinde mal Edilmi Kpr Ayaklarna Montaj
Srasnda Oluabilecek Maksimum l Farklar
Bu ksmda, Kpr Mesnetleri olarak aada belirtilen tipler yer almaktadr.

1. elik Takviyeli Kauuk Kpr Mesnetleri,
2. anak, Kresel ve Silindirik Kpr Mesnetleri.
Yerinde dklm mesnet aksyla kiri aks

arasndaki fark
25 mm
Dizayn edilmi mesnetlenme yksekliinde

oluabilecek farkllk
Yksek olma durumunda 6 mm

Alak olma durumunda 13 mm
Dey Mesnet aksyla kiri aks arasnda

oluabilecek dnme
Her 300mm Ykseklik iin 3 mm

Maks. 13 mm
Birbiri ardna gelen aklklar iin kiri balarnn

istikametleri arasndaki sapma
Mimari adan nemli blgelerde 6 mm Grnmeyen

blgelerde 13 mm
Kiri st kotunda dnme
13 mm
Aklk ynnde ngrlen mesnetlenme

uzunluundan sapma
19 mm
Mesnetlenme geniliinden sapma
13 mm
321.01 elik Takviyeli Kauuk Kpr Mesnetleri

321.01.01 Tanmlar
Elastomer Kpr Mesnedi:
Elastomer kpr mesnedi, termal genleme ve bzlme ile trafik, rzgr ve benzeri etkiler sonucu kpr
tabannn zarar grmemesi iin kpr aya ile kpr kiriinin arasna yerletirilen ii takviyeli kauuk
bloktur.
Elastomer:
Hafif bir gerilme uygulanmas sonucunda nemli derecede ekil deitiren, gerilmenin kaldrlmas ile hemen
hemen balangtaki boyut ve ekline geri dnebilen makromolekler malzemedir. Burada elastomer terimi,
kauuk ksm veya ksmlarn imalt iin kullanlan bileeni tarif etmektedir.
Elastomer Mesnet:
Bir veya daha fazla sayda elik levha ile takviye edilen vulkanize edilmi elastomer bloktan oluan mesnettir.
Tabakal Mesnet:
Vulkanize ilemiyle kimyasal olarak yapan bir veya daha fazla sayda elik levha ile iten takviye edilmi
elastomer mesnettir.
elik Levha Takviyesiz Blok Mesnet:
boluklar olmayan, vulkanize edilmi yekpare elastomer paradan oluan elastomer mesnettir.
Kayar Elastomer Mesnet:
Kayma plakas ile temas eden st yzey katman PTFE ile oluturulan tabakal mesnettir. PTFE katman,
elastomerin d tabakasna dorudan vulkanize edilebilir veya elik plakaya sabitlenebilir.
321.01.02 Deney iin Numune Alnmas ve Gnderilme Esaslar
Elastomer mesnetler kullanlmadan nce mutlaka kalite kontrol testlerine tabi tutulup, uygunluk onay
alndktan sonra sanat yaplarnda kullanlmaldr. Sanat yaplarnda kullanlmas dnlen elastomer mesnet
numunelerinin tamam retildikten sonra antiye sahasna gtrlmelidir. Test yaplacak numuneler, dare
elemanlar tarafndan ve partiyi temsilen sondajlama usul ile rasgele seilerek Ksm 321.01.04de belirtilen
sayda alnmaldr. Alnan numuneler paketlendikten sonra mhrlenerek, numuneyi alanlarn dzenledikleri
tutanakla birlikte, resmi test bavuru yazs ekinde deneyin yaplaca laboratuvara gnderilmelidir.
320 / 12


321 / 1
KISIM 321
KISIM 321
321.01.03 Test Bavurusunda Numuneler ile lgili Bildirilmesi Gerekli Bilgiler
Deneyler, tip deneyi iin 23 2 Cda, rutin deney iin ise 23 5 Cda yaplmaldr.
1.
Projenin ad,
2.
Kpr ve / veya viyadk ad,
3.
Mesnet tipi (Kayc, sabit, anak vb.),
Gg = 0,9 MPa 0,15 MPa
4.
Kprde kullanlacak her grup mesnet tipi toplam says,
5.
Mesnet boyutlarn ve enkesit zelliklerini gsteren mesnet detay,
Gg * = 0,7 MPa 0,10 MPa
6.
Projesinde ngrlen kauuk tipi (Doal Neopren),
7.
Projesinde dk scaklk mukavemeti iin ngrlen elastomer mesnet snf,
8.
Projesinde ngrlen takviye elik levhann boyutlar ve mukavemet snf,
9.
Projesinde ngrlen bir mesnete gelen maksimum dey ve yatay ykler,
10.
Projesinde ngrlen kayma rijitlii,
11.
Projesinde ngrlen maksimum dey ve yatay deformasyon,
12.
Kayc tipi mesnetler iin projecinin ngrd srtnme katsays,
13.
Kayc tipi mesnetler iin kayc elik plaka rnei ve elik plaka zellikleri, boyutlar ve malzeme
snf,
14.
Mesnet zerinde zaman iinde silinmeyecek zellikte retici firma ad ve retim tarihi bulunacaktr.
Gerekler: Deneyle elde edilen kayma modl (Gg) deeri aada belirtilen toleranslara uygun olmaldr.
Gg * = 1,15 MPa 0,20 MPa

* Sadece yap tasarmcs tarafndan belirtildiinde kullanlr.
Dk Scaklkta Kayma Modl:
Dk scaklkta geleneksel kayma modl aadaki gerei salamaldr.
Gg dk scaklk 3 Gg
Numunelerin artlandrlmas: Basn uygulanmam mesnet yedi gn sre ile - 25 2 C
scaklktaki bir ortamda soutulmaldr. Numune, etrafnda havann serbestce dolaabilecei ekilde
yerletirilmelidir.
321.01.04 Test iin Gnderilecek Numune Says
Deney artlar: - 25 2 C scaklktaki bir ortam veya deney sresince kenar yzey scaklnn -18
Cdan yksek olmamas artyla 25 C scakl amayan bir ortam.
Sanat yaplarnda kullanlmas dnlen ayn tip ve boyutlardaki elastomer mesnet numunelerinin;
Ortalama basn: 6 MPa.
Toplam says: 50 adet ise en az 3 adet numune alnmaldr.
Eskitme (70 C Scaklkta 3 Gn Sreyle) leminden Sonraki Kayma Modl:
Toplam says: 50 adedin stndeki her 100 adetlik ilave iin 1 adet ilave edilecektir.
Deney ile hzlandrlm eskitme ileminden sonra geleneksel kayma modlndeki deiim tayin edilir.
321.01.05 Elastomer Mesnet Numunelerine Yaplacak Testler ve Uygunluk Kriterleri
Eskitme ileminden sonraki Gg (eskitme ileminden nceki Gg + 0,15 MPa)
Elastomer mesnet numuneleri 321.02 ve 321.03de belirtildii ekilde alnp test iin deneyin yaplaca
laboratuvara gnderilecektir. Bu numunelere, bu ksmda verilen tam mesnetlerin performans gerekleri
deney ve lmleri ile malzeme zelliklerinde belirtilen kriterlere gre gerekli testler yaplarak uygunluu
belirlenecektir.
Tam mesnetlerin performans gerekleri
Numunelerin artlandrlmas: Basn uygulanmam mesnet 3 gn sreyle scakl 70 2 Cye

ykseltilmi ortamda saklanmaldr.
Numune, etrafnda havann serbestce dolaabilecei ekilde yerletirilmelidir.
Deney 23 5 C scaklktaki laboratuvar ortamnda, eskitme ilemini takiben en erken 2 gn sonra
yaplmaldr.
321.01.05.01 Kayma Modl:
321.01.05.02 Kayma Ba Dayanm
Kayma modl (Gg), farkl scaklklarda yaplan deneylerle veya TS EN 1337-3 standardnn EK Fde
belirtilen ynteme gre uygulanan eskitme (yalandrma) ileminden sonra tayin edilen elastomer mesnetlerin
grnr geleneksel kayma modl dr.
Elastomer mesnetlerin kayma ba dayanm, TS EN 1337-3 standardnn Ek Gde belirtilen ynteme gre
tayin edilmelidir.
Anma Scaklndaki Kayma Modl:
Kayma ba dayanm deneyi, 23 5 C scaklkta tip ve rutin deneyler olarak yaplmaldr.
23 2 C anma scaklndaki geleneksel kayma modl (Gg) deeri aada verilen deerlerden herhangi
birine uygun olmaldr:
Gg * = 0,7 MPa
Gg
Standard Ortam Scaklndaki Kayma Ba Dayanm
Gerekler: Kuvvet-sehim erisinin eimi, en byk kayma birim ekil deitirmesi olan 2 deerine kadar en
yksek ve en dk deeri almamaldr.
En yksek birim ekil deitirme deerine ulaldnda mesnedin kenarlarndaki kauukta, kalp veya
balanma kusurundan kaynaklanan yrtlma olmamaldr.
= 0,9 MPa
Gg * = 1,15 MPa
Deney artlar: Ortalama basn: 12 MPa
* Sadece yap tasarmcs tarafndan belirtildiinde kullanlr.
321 / 2


321 / 3
KISIM 321
KISIM 321
Eskitme (70 C Scaklkta 3 Gn Sreyle) leminden Sonra Kayma Ba Dayanm
Deney artlar:
Laboratuvar scakl 23 2 Cdir. Deney sresince mesnetteki scaklk art 42 Cyi
amamal ve deney frekans bu gerei salayacak ekilde ayarlanmaldr.
Eskitme ileminden sonra kayma ba dayanm deneyi yaplmaldr.
evrim says: 2.000.000
Gerekler: Kuvvet-sehim erisinin eimi, en byk kayma birim ekil deitirmesi olan 2 deerine kadar en
yksek ve en dk deeri almamaldr.
En yksek birim ekil deitirme deerine ulaldnda mesnedin kenarlarndaki kauukta, kalp veya
balanma kusurundan kaynaklanan yrtlma olmamaldr.
Frekans: < 3 Hz
Deney sresince gerilme deiimi aada verilen iki deer arasnda olmaldr.
En kk ortalama basn: 7,5 MPa
En byk ortalama basn: 25 MPa
Deney artlar:
321.01.05.05 Statik Dnme Kapasitesi

Numunelerin artlandrlmas: Basn uygulanmam mesnet 3 gn sreyle scakl 70 2 Ca
ykseltilmi ortamda saklanmaldr.
Numune, etrafnda havann serbestce dolaabilecei ekilde yerletirilmelidir.
Elastomer mesnetlerin statik dnme kapasitesi, d merkezli ykleme deneyi ve/veya tepki momenti esas
alnarak aadaki maddelerde belirtilen deney yntemlerine gre tayin edilmelidir.
Kayma ba dayanm deneyinin yaplamad hallerde alternatif yntem olarak; TS ISO 6446 standardna
gre kauuk-elik plaka yapma dayanm (Aderans) tayini deneyi yaplacak ve hibir numunenin deney
sonucu 7 (N/mm) deerinden dk olmayacaktr.
Bu deneylerin amac, statik dnme artlarnda elastomer mesnetlerin performansn tayin etmektir. ou
zaman, statik dnme davrannn hesaplanmas yeterli olur ancak, dnme performans kritik ve mesnedin
kullanlmasnn ana amac elastomer mesnedin dnmesini salamak ise E ve D tipi deneyler, tip deneyi olarak
yaplmaldr. Dnme performans, en byk dnme as ve mesnedin yapya uygulad tepki momenti
olmak zere iki adan deerlendirilebilir. Bu iki bak as, srasyla d merkezli ykleme deneyi ve tepki
momenti deneyi ile tayin edilebilir.
321.01.05.03 Basn Rijitlii
D Merkezli Ykleme Deneyi:
Elastomer mesnetlerin basn rijitlii TS EN 1337-3 standardnn Ek Hde belirtilen ynteme gre tayin
edilmelidir.
Bu deney, en byk dnme asn, d merkezliin etkisi altnda olan temas yzey alannn ve ortalama
basncn tayini veya belirlenmi bir temas alannn elde edilmesi iin en byk d merkezliin tayini ile
dorulamak amacyla yaplmaldr.
Deney 23 5 C scaklktaki laboratuvar ortamnda, eskitme ilemini takiben en erken 2 gn sonra

yaplmaldr.
Kuvvet-sehim erisinin eimi, en byk tasarm ykne (5.GAS/1,5) kadar en yksek ve en kk deeri
almamaldr.
Deney sresince en byk ykn uygulanmas srasnda, mesnedin kenarlarndaki kauukta, kalp veya
balanma kusurundan kaynaklanan yrtlma, ba kusurlar, takviye plakalarnn kusurlu yerletirildii, takviye
plakalarnn yerinden kaymas veya elastomer yzeyinde kusurlarn olutuunu gsteren gzle grlebilir
belirtiler olmamaldr. Mesnette plakalarn snrlayc etkileri nedeniyle oluan kvrmlar niform olmaldr.
Geleneksel kesime modl (Ecs) kaydedilmelidir. Oluan sehim kaydedilmelidir.
Standard ortam scaklnda: Geleneksel kesime modl (Ecs) scaklk 23 5 C, yk ise ulalan en byk
ykn (5.GA.S/1,5) % 30u ile % 100 arasnda bulunduu artlarda tayin edilmelidir.
Ayrca yalandrma ncesi ve yalandrma sonrasnda, bir mesnete gelen proje maksimum dey yknn 1,5
kat yk uygulandnda mesnette deformasyon, patlama, paralanma ve yrtlma olmayacaktr.
321.01.05.04 Tekrarl Basn Yk Dayanm
Elastomer mesnetlerin tekrarl basn yk dayanm, TS EN 1337-3 standardnn Ek Ida belirtilen ynteme
uygun olarak tayin edilmelidir.
Gerekler : Dinamik yorulmadan sonraki kesime basn modl, dinamik yorulmadan nceki
kesime modlnn % 12 fazlasna eit veya daha az olmaldr. Ba kusurlar, atlaklar vb. kusurlar
kabul edilmez.
321 / 4

Bu deney, TS EN 1337-3 standardnn Ek Jde belirtilen ynteme uygun olarak yaplmaldr.

Gerekler: Yukar kalkma etkisine maruz olan temas alan ve ortalama temas basnc belirlenmi
deerleri amamaldr.
Herhangi bir deer belirtilmemise aadaki gerek salanmaldr:
0,025 rad dnme as ve deney parasnn plan grnndeki kk boyutunun 1/6s kadarlk bir d
merkezlik altnda hibir kusurun (ba kusurlar, atlaklar vb.) olumas kabul edilmez.
Deney artlar:

Deney 23 2 C laboratuvar scaklnda, mesnet st yzeyinin mesnet alt yzeyine gre dnmesine
ve mesnedin belirlenmi d merkezlikle veya farkl derecedeki d merkezlikle tasarm yk deerine
kadar yklenebilmesine izin veren, srtnme deeri bilinen ve dk olan bir deney dzenei
kullanlarak yaplmaldr.
Yenileme Moment Deneyi:

Bu deneyin amac, mesnedin yenileme moment deerini deneyle tayin etmektir.
Bu deer, TS EN 1337-3 standardnn Ek Kda belirtilen ynteme gre tayin edilmelidir.
Gerekler: Tepki momentinin deneysel deerleri (Me) mteri ile tedariki arasnda anlamaya varlan
deeri amamaldr.
Deney artlar: Deney, 23 5 C laboratuvar scaklnda, 7 MPa ortalama basn altnda yaplmaldr.
Moment, gereken dnmeyi salamak iin 0,03 Hz frekansta ve tekrarl olarak 10 evrim uygulanr.
321 / 5
KISIM 321
KISIM 321
321.01.05.06 Ozona Diren
Plan Boyutu
Elastomer mesnetlerin ozona direnci, TS EN 1337-3 standardnn Ek Lde belirtilen ynteme uygun olarak
tayin edilmelidir.
Dorusal boyut toleranslar : - 2 mm / + 4 mm olmaldr.
Bu deneyin amac, basn ve kayma ekil deitirmesi altnda olan tam mesnetlerin ozona direncini tayin
etmektir.
Gerekler: Kauukta herhangi bir atlak olumamaldr.
Mesnedin kenar yzeyinde herhangi bir yapma kusuru ve atlak olumamaldr.
Deney artlar:
Ortalama basn 1,3 G.S
Kayma ekil deitirmesi Vx = 0,7 x Tq
Deney scakl 40 C 2 C
Elastomer Tabakalarn Kalnl:

Elastomer tabakalarn ortalama kalnl, farkl ekillerdeki mesnetlerde ana yzeyde aada belirtilen be
noktada llen kalnlklarn aritmetik ortalamasdr:
Dikdrtgen Keler ve merkez,
Daire
Daire iine izilen karenin keleri ve merkezi,
Elips
Byk ve kk eksenlerin ular ve eksenlerin kesime merkezi,
Sekizgen
Sekizgen iine izilen dikdrtgenin kenarlarnn orta noktalar ve merkezi,
Tabakalar:
Ozon deriimi NR: 25 pphm
5 mm ti < 10 mm
CR: 50 pphm
Ortalama kalnlk = anma kalnl % 15 veya 0,9 mm (hangisi bykse)
Her bir tabaka kalnl = ortalama kalnlk % 15 veya 0,9 mm (hangisi bykse)
Deney sresi 72 saat
10 mm ti < 15 mm Ortalama kalnlk = anma kalnl % 12 veya 1,5 mm (hangisi bykse)
321.01.05.07 PTFE/Elastomer Tabakadaki Kayma Ba Dayanm
Her bir tabaka kalnl = ortalama kalnlk % 12 veya 1,5 mm (hangisi bykse)
Elastomer mesnetlerin PTFE/elastomer tabakasndaki kayma ba dayanm, TS EN 1337-3 standardnn Ek

Mde belirtilen ynteme uygun olarak tayin edilmelidir.
Bu deneyin amac, kayma yzeyinin PTFE levhasnn d elastomer tabakaya dzgn bir ekilde balandn
dorulamaktr.
Gerekler: Kuvvet-sehim erisinin eimi, en byk kayma birim ekil deitirmesi olan 2 deerine
kadar en yksek ve en dk deeri almamaldr. En byk birim ekil deitirme deerine
ulaldnda, PTFE/elastomer ara yzlerinde ba kusurlar olmamaldr.
Deney artlar: Bu deney, 23 5 C laboratuvar scaklnda yaplmaldr.
15 mm ti < 25 mm
Ortalama kalnlk = anma kalnl % 10

Her bir tabaka kalnl = ortalama kalnlk % 10
Tabakal Mesnetlerin En st Ve En Alt Yzeylerinin D Tabakas:

Snrlama malzemesi ile d dzlem arasndaki anma mesafesi: 2,5 mm (B tipi mesnet sistemi).
Bu anma mesafesinin tolerans: - 0 /+ 2 mm.
Kalnl 2,5 mmden daha fazla olan d tabakalar iin TS EN 1337-3 standard, Madde 6.2.1de belirtilen
tolerans uygulanr. Ancak bu durumda en kk kalnlk 2,5 mmden daha aa dmemelidir.
Mesnet Sisteminin Toplam Kalnlk Tolerans:
321.01.05.08 Elastomer Mesnet Boyut Toleranslar
Ortalama Kalnlk Tolerans

Ortalama kalnlk, mesnetlerin her kesinde ve merkezinde llen kalnlklarn aritmetik ortalamasdr.
Anma kalnlna gre toplam ortalama kalnlk tolerans (Tbo):
Tbo 100
2 mm
100 < Tbo 150
3 mm
150 < Tbo
4 mm
olmaldr.
ekil-321-1 B Tipi Elastomer Mesnedin Tipik Kesidi
321 / 6


321 / 7
KISIM 321
KISIM 321
D Yzeylerin Paralellikten Sapmas:
Elastomerin Fiziksel ve Mekanik zellikleri:
Ardk iki kede llen kalnlklar arasndaki kabul edilen sapma:
Elastomer mesnetlerin fiziksel ve mekanik zellikleri, kullanlan ham polimere bal olarak Tablo-321-1de
verilen gereklere uygun olmaldr. Elastomer mesnetin cinsi; Neopren (Chloroprene) esasl mesnet olacaktr.
Pln boyutlar en fazla 700 x 700 mm olan mesnetlerde bu iki nokta arasndaki mesafenin % 0,2si
veya 1 mm (hangisi bykse),
Pln boyutlar 700 x 700 mmden byk olan mesnetlerde bu iki nokta arasndaki mesafenin % 0,3
veya 1 mm (hangisi bykse),
Dzlkten Sapma:
Mesnedin dzlkten sapmas, mesnedin yk tayan yzeyinin kegeni boyunca (veya apna) bir mastar
yerletirilerek tayin edilir.
Fiziksel grn: kauukta gzeneklilik, kabarma, yrtlma ve elik plakalarda sert, sivri ve keskin ke
olmayacaktr.
Yalandrma ncesi sertlik deeri (Shore-A); 60 5 IRHD olacaktr ( TS ISO 6446).
Kayma modl ile sertlik arasndaki iliki ok hassas olmayp, aadaki sertlik deerleri sadece klavuz bilgi
olarak verilmitir.
Gg = 0,7 MPa 50 5 IRHD
Bu mastar ile mesnedin yzeyi arasndaki aklk mesafesi, kegen uzunluunun (veya apn) % 0,3n
veya aada verilen deeri (hangisi bykse) gememelidir:
Tbo 50
1,0 mm
50 < Tbo 100
1,5 mm
100 < Tbo 150
2,0 mm
150 < Tbo
2,5 mm
Gg = 0,9 MPa 60 5 IRHD

Gg = 1,15 MPa 70 5 IRHD
Poliklorofren kaplamas olan doal kauuk kullanlan mesnette doal kauuk ozona diren deneyine tbi
tutulmamaldr.
Tablo-321-1 Elastomerin Fiziksel ve Mekanik zellikleri
D bkey yzeylerde gerekli ise her iki uta oluan aklk mesafenin eit olmasn temin iin mastarn temas
noktas ayarlanabilir.
Not: Kayma elemanlar ile birlikte alan yzeylerde, toleranslarn 2ye blnerek kltlmesi tavsiye
edilir.
Tabakal Mesnetlerde Kenar Kaplamasnn Kalnl
elik takviye plakas ile kenar arasndaki en kk mesafe 4 mm olmaldr.
Tabakal Mesnetlerde Takviye Plakas
Uzunluk ve genilik anma deerleri tolerans:
Anma kalnlk deerleri tolerans
+ 2 mm / -1 mm
: ts 4 mm
+ 0,8 mm / -0,4 mm
ts > 4 mm
+ 1,1 mm / -0,4 mm
elik takviye plakalarnnn dzlkten sapmas, plaka yzeyinin kegeni boyunca (veya apna) bir mastar
yerletirilerek tayin edilir. Bu mastar ile mesnetin yzeyi arasndaki aklk mesafesi, kegen uzunluunun
(veya apn) % 1i veya 1,5 mmyi (hangisi bykse) gememelidir.
321.01.05.09 Malzeme zellikleri
elik Takviye Plakalar:
Takviye i plakalar, TS EN 10025e gre S 235 elik snfnda ve plaka kalnl en az 2 mm olmaldr.
C Tipi mesnetler iin takviye d plakalar, TS EN 10025e gre S 235 elik snfnda olmaldr.
tabaka kalnl en fazla 8 mm olan C Tipi elastomer mesnetlerde, d plakalarn kalnl ise en az 15 mm
olmaldr. Daha kaln tabakalarda, d plakann kalnl en az 18 mm olmaldr.
321 / 8

Not:
CR Polikloropren kauuk
NR Doal kauuk

321 / 9
KISIM 321
KISIM 322
KISIM 322. GENLEME DERZLER
321.01.05.10 Hizmet (Kullanm) Esnasnda Muayene Kriterleri

Mesnetin yk tayan st ve alt yzeyleri, mesnete oturan alt (alt destek yzeyi) ve st (st destek
yzeyi) yzeylerle tam temas salamaldr.
Her bir mesnette kayma nedeniyle oluan sehimin bykl, tasarm artlarna uygun olup olmad
bakmndan kontrol edilmelidir.
Ulalabilinen btn kenarlar gzle muayene edilmelidir. atlak, yark ve dzgn olmayan kntlarn
durumu ve boyutu not edilmelidir.
Alt ve stten mesnete oturan yzeyler mesnetin ilk konumuna gre hareket iaretleri bakmndan
kontrol edilmelidir.
Kayma yzeylerinin temizlii ve hareketlerin tasarlanan snrlar amad kontrol edilmeli ve
sonular kaydedilmelidir.
321.02 anak, Kresel ve Silindirik Kpr Mesnetleri
322.01 Tanm
Bu ksm; kpr ve viyadklerde, genleme-bzlme etkileri sonucu ortaya kan hareketlerin yapya bir
zarar vermeden karlanmas amac ile kullanlan, ankrajl (elik profil ve kauuk contal) genleme derzi
tertibatnn temini ve kullanlmas ile Bitm ve Agregadan oluan elastik dolgu tipi genleme derzleri ile ilgili
artlar kapsamaktadr.
322.02 Ankrajl Genleme Derzleri
Bu tip genleme derzleri, yapya ankrajl, elik kenar profilli, modler, su geirmez kauuk contal tipte
olacaktr.
Derz elemann oluturan btn paralar, elik, kauuk, kaynak vb. ayr ayr kabul grm test kurumlarnca
onayl kalite belgesine sahip olacaktr.
321.02.01 Tanm
Bu ksm; anak, kresel ve silindirik tipi kpr mesnetlerinin retici firma talimatlar ve ilgili kpr
projelerinde verilen detaylara uygun olarak yapm, imal ve montajn kapsamaktadr.
321.02.02 Mesnet Seimi ve Malzeme zellikleri
anak, Kresel ve Silindirik kpr mesneti tip seimi ve malzeme zellikleri AASHTO Blm 14 ve bu
blmle ilgili AASHTOnun ek blmlerine veya TS EN 1337-5 ve TS EN 1337-7 standartlarna uygun
olacaktr.
321.02.03 Proje
Bu tip mesnetlerin imalat projeleri, uygulanaca proje detaylarna uygun belirtilen yk ve hareket deerleri
dorultusunda retici firma tarafndan yaplacaktr.
dareye sunulacak kalite belgesi, lisans szlemesi vb. belgeler iinde bulunulan yla ait gncel belgeler
olacaktr. Genleme derzi reticisi ISO 9001 belgesine sahip olduunu belgeleyecektir.
Genleme derzi zerinde, montaj sonrasnda kolaylkla grnebilen bir yerde retici firma, retim tarihi,
malzeme zellikleri, seri no, sahip olunan kalite belgelerine ait iaret gibi bilgileri ieren plaka bulunmaldr.
Genleme derzi H30-S24 standard kamyon yk deerlerinin yarataca her trl statik-dinamik etkilere
kar en az 15 yl emniyetle dayanacak ekilde tasarlanm olacaktr.
Genleme derzi, kpr-viyadk tabliye ve styapsnda 10 mmye kadar olabilecek dey hareketleri
gvenle karlayabilmelidir.
Tarak (Finger), dili tip, dey ankrajl (bulonlu) tip genleme derzi kullanlmayacaktr.
retici firma tarafndan hazrlanan mesnet imalat projeleri , imalat ncesinde dareye sunulacak ve onay
alnacaktr.
Alminyum ieren profil ve elemanlardan tekil edilmi genleme derzleri kullanlmayacaktr.
321.02.04 Test lemleri
elik kprlerde genleme derzi tertibat, kpr elik konstrksiyonuna kaynak yaplarak tespit edilecek,
civata, somun, dbel vb. balant yntemleri kesinlikle kullanlmayacaktr.
Bu tip mesnetlere yaplacak testler; AASHTO Blm 14 ve bu blmle ilgili AASHTOnun ek blmlerinde
belirtilen esaslara gre yaplacaktr.
Testler, uluslararas kabul grm, tercihen akredite olmu laboratuvarlarda yaplacak olup, onayl test sonu
raporlar dareye sunulacaktr.
321.02.05 Montaj Yaplmas
Genleme derzi uygulamasna ait, onayl kpr-viyadk projelerine uygun detay projeler, statik ve dinamik
hesaplara ait raporlar derz imalat ncesi yklenici tarafndan hazrlanarak darenin onayna sunulacaktr.
Bu i iin ykleniciye proje bedeli denmeyecektir. Genleme derzi uygulama projeleri dahilinde; tm derz
elemanlarnn ebat, cins, adet, belli s aralklar dahilinde yaplan uzama ve ksama miktarlar ile toplam
hareket karlama kapasitesi, derzin ait olduu ayak, derz boluu lleri, gerekli tm l, a, kot vb.
gerekli aklayc bilgiler yer alacaktr.
malat yerinden antiyeye sevk edilecek mesnetler, tama srasnda mesnet aksamnn birbiri ierisinde
hareket etmesini nlemek iin yklemeden nce geici olarak ve gerekli ekilde sabitlenecektir.
Genleme derzi, en az 5 yl olmak zere komple derz, aksam ve montaj garantisine sahip olacaktr. Garanti
sresince tasarm, malzeme veya montaj hatas ile hasar gren derz veya aksam montaj dahil bedelsiz olarak
retici firma tarafndan yenisi ile deitirilecektir.
Mesnetler yerlerine yerletirilmeden nce her trl hasar ve d etkilere kar korunacak ve montaj ncesinde
tm kir, ya ve dier yabanc maddelerden temizlenecektir.
322.02.02 Genleme Derzi Tertibat ve Malzeme zellikleri
Mesnet elemannn yerletirilecei mesnet bloklar nceden hazrlanm olacaktr.
Derz elemannda kullanlan kenar elik profili ve btn ankraj elemanlar, ankraj plakalar, ankraj etriyeleri
minimum DIN ST 37-2 (EN 10025 S235JRG2) kalitesinde olacaktr.
Yerletirme srasnda, reticinin talimatlar haricinde mesnet aksam sklmeyecektir. Montaj ileri retici
firma gzetiminde projesine uygun olarak yaplacaktr.
321 / 10


322 / 1
KISIM 322
KISIM 322
ok aklkl derzlerde boyuna orta profiller minimum DIN ST 52-3 (EN 10025 S355J2G3) kalitesinde
olmaldr.
yerlerinden kmayacak ve ara tekerlek yzeyleri ile temas etmeyecek ekilde kenar profillerine irtibatlanm
olacaktr.
Genleme derzi 12 mye kadar yekpare, 12 myi amas durumunda ise darenin onaylayaca boyda iki
paradan oluacaktr. ok sayda eklerden oluan genleme derzleri kesinlikle kullanlmayacaktr. Genleme
derzi ek yeri mmknse tat yolu dnda olacak, zorunlu hallerde tat trafii etkisinin en az olduu kesimde
bulunacaktr.
Genleme derzi kenar profilleri alt ksmlarnda yerletirme boluu boyunca devam eden, betona kalp tekil
edecek ekilde fabrika kayna ile tutturulmu, 5 mm et kalnlnda, l kalp niteliinde sac kalp plakalar
bulunacaktr.
Genleme derzi tat ve yaya yolunu kapsayacak ekilde kpr tabliye kesiti boyunca kpr verevlik as,
tm enine, boyuna eim ve bordr formuna uygun geometrik zelliklerde olacaktr.
elik kenar ve orta profiller yekpare bir kesite sahip olacak ekilde scak ekstrzyon yntemi ya da kaynakla
birletirilmi farkl kesitlerin birleimi eklinde retilmi olacaktr. Farkl kesitlerin kaynakla birleimi ile
retilmi profillerde boyuna kaynak birleimleri otomatik tozalt kaynak yntemi ile ve srekli kaynak
dikii gerekletirilecek ekilde yaplacak ve kaynaklama ilemi sonras elik profil tav frnna sokularak
istenmeyen i gerilmelerin nlenmesi salanacaktr.
Ankraj plakalar ve etriyelerinin kenar profillerine tespiti kapal ortamda gazalt kaynak yntemi ile
yaplacaktr.
ok aklkl genleme derzlerinde boyuna profiller altna yerletirilen mesnetlenme elemanlarnn dorusal
veya dzlemsel hareketi mekanik sistemlerle salanacak sadece kauuk veya poliretan malzemenin
elastikiyeti ile gerekletirilen hareket sistemine sahip derzler kabul edilmeyecektir. Mesnetlenme kirilerinin
hareket eden kayc elemanlar ile temas eden yzeyleri talama ileminden geirilmi ve paslanmaz elik
levha ile kaplanm olacaktr.
elik kenar ve orta profiller (boyuna profiller), destek elemanlar ve balantlar yorulmay (fatigue) minimize
edecek ekilde tasarlanm olmaldr.
Boyuna profiller zerinde bulunan conta yerletirme yuvas kesitinin imalat tolerans profil boyunca 2
mmden fazla olmayacaktr.
Boyuna kenar profillerinde yatay kol bulunmas durumunda; yatay kolun altna tespit edilen her bir ankraj
eleman arasnda kalan profil yatay kolu zerinde birer adet ve en az 18 mm apnda hava tahliye delikleri
bulunacaktr. Genleme derzi yerletirme boluklarnn betonlanmas esnasnda bu deliklerden beton
malzemesi taacak ve boyuna kenar profilleri altnda betonlanmam blge kalmad kontrol edilecektir.
Korozyona kar elik kenar profilleri yzey temizlii salanacak ekilde kumlama ilemi sonras beklenmeden
astar boyalar atlm olacaktr. En az 80 m inko esasl astar ve stne en az 100 m kalnlnda klor
kauuk veya epoksi esasl TSE ve ISO belgeli boya ile paslanma ve d etkilere kar kaplanm olacaktr.
Boya uygulamasnn her aamasnda boya film kalnlklar llerek kontrol edilecektir.
Genleme derzi tertibatnda kullanlacak tm kauuk (doal-neopren) elemanlar ilgili EN ve/veya DIN ve
TSE normlarna uygun retilmi ve sertlik, kopma dayanm, kopma uzamas, yrtlma dayanm, kalc
deformasyon, ozon, su, ya, benzin-mazot, tuz ve her trl kimyasal maddeye kar dayanmlar, yalandrma
numune test deerleri ilgili test yntemi normlar (ASTM, DIN) dahilinde olacaktr. dare gerekli grd
durumlarda; yukarda belirtilen kriterlere ait, kabul grm test laboratuvarlarnca yaplm numune testlerine
ilikin test raporlarn isteyecektir.
Derz sistemi su geirimsizlii, tek para halinde uygun conta eleman ile salanacaktr. Conta eleman btn
bir profil boyunca devam eden yuva ierisine birebir oturacak ekilde herhangi bir yaptrc, elik profil
zerine ilave tespit paras, cvata, pim vb. kullanlmakszn, yzey sularnn aaya akmas veya szmasn
kesinlikle engelleyecek ekilde, gerektiinde bakm, onarm ve deitirme yaplmas srasnda yerinden
karlabilir nitelikte, trafik, sismik hareketler gibi dinamik etkiler nedeniyle yrtlmayacak, kopmayacak,
322 / 2

Genleme derzi bordr sonu blmnde kalan profil d blgesinde kpr verevlik asna uygun ekilde
fabrikada tespit edilmi kenar kapama plakalar bulunacaktr. Kenar kapama plakas ile kenar profilleri
arasndaki a hibir suretle sahada yaplacak profil kesimi ve plaka kayna ilemi ile oluturulmayacaktr.
322.02.03 Genleme Derzlerinin Nakliyesi, Depolanmas ve Montaj
Genleme derzi gerekli tm aksam tamamlanm olarak nakliye srasnda hasar grmesini engelleyecek
nlemler alnarak antiye alanna nakledilmeli, montaj hemen yaplmayacak ise yerden ykseltilerek ve
zeri rtlerek zemin ve su ile temas etmesi nlenmelidir. Hasarl ve pasl derz elemanlar kesinlikle kabul
edilmeyecek ve montaj yaplmayacaktr.
Genleme derzi montaj ncesinde derz boluu, ierisinde bulunabilecek beton paralar, serbest malzeme,
su, pislik vb. tm yabanc maddelerden temizlenerek arndrlacaktr. Servis mrn dolduran genleme
derzlerinin deitirilmesi srasnda yeni genleme derzinin montaj yaplmadan nce eski derze ait tm
kalntlar temizlenecektir.
Genleme derzi montaj retici firma gzetiminde ve sorumluluunda bu konuda eitimli uzman ekiplerce
projesine uygun olarak yaplacaktr.
Derz boluuna doldurulacak betonun dayanm en az kpr tabliye betonu dayanm snfnn bir st snfnda
olacaktr. Betonun yerletirilmesi ve kr iyi yaplacak, derz kvrmlarnda derz elemanlarnn yorulmasna
neden olabilecek boluk ve kot farklarnn olumamasna zellikle dikkat edilecektir. Derz boluu betonu
tabliye betonu ile ayn anda dklmyorsa yeni ve eski betonlarn temas edecei yzeylere kimyasal epoksi
bazl aderans arttrc malzemeler uygulanacaktr. Beton dkm srasnda derz yzeyinin ve conta elemannn
kirlenmemesi iin nlem alnmal, kirlenen blgeler hemen temizlenmelidir. Beton prizini aldktan sonra
derz zerindeki yaya yolundakiler dahil nakliye kelepelerinin tm sklecektir. Dklen beton gerekli
mukavemete ulamadan zerinden kesinlikle ara geirilmeyecektir.
Derz boluklarnn betonlanmas ve szdrmazlk contas montaj ilemleri tamamlandktan sonra, elik
profiller ile beton ve beton ile styap malzemesi arasnda 15-20 mm boluk braklacak ve bu boluklara
elastik dolgu malzemesi uygulanacaktr.
Derz yerletirme boluu iindeki mevcut donat dahilinde tevzi donats bulunuyorsa derz montaj ncesi bu
donatlar sklecek ve montaj sonras tekrar yerletirilecektir.
Derz yerletirme boluu ve derz tertibat montaja hazrlandktan sonra, mobil vin kullanlarak genleme
derzi eleman derz boluuna, herhangi bir derz aksamna ve koruyucu boya tabakasna hasar vermeden
yerletirilecektir. Derz yerletirme, iine konan genleme derzi boyuna profillerinin st kotlar, yaplacak
optik lmlere gre hidrolik krikolar ile yaplacak ayarlamalarla projesinde ngrlen st kota getirilecektir.
Kot ayarlamasnn tamamlanmas sonrasnda genleme derzi zerindeki ankraj etriyeleri ve derz boluundaki
donatlar arasnda punta kayna yaplacak ve kriko ykleri boaltlarak genleme derzi styapya aslacaktr.
Sabitlemenin gereklemesi iin derz eleman zerindeki her drt ankraj etriyesinden birinde balant kayna
yaplacaktr.
Genleme derzi bnyesinde fabrika ve montaj sahasnda yaplan tm kaynaklar test edilmi ve onaylanm
prosedrlere gre uzman, eitimli ve bu konuda sertifika sahibi kiilerce yaplacaktr.
322 / 3
KISIM 322
KISIM 350
322.03 Bitm ve Agregadan Oluan Elastik Dolgu Tipi Genleme Derzleri

Modifiye bitm ve seme agregadan oluan elastik dolgu tipi genleme derzlerinin uygulama koullarna ait
ana kriterler aada verilmitir.
Bu tip genleme derzlerinin toplam yatay hareket kapasitesi 50 25 mm olup toplam yatay hareket
ihtiyacnn bu deeri at,
Trafik hacminin yksek olduu,
Ar tatlarn trafik iindeki orannn yksek olduu,
Durma - kalkma hareketlerinin sk olduu,
Boyu 50 myi aan,
Verevlik asnn 30 den fazla olduu,
Genleme derzinde toplam dey hareketin 1 mm (toplam 2 mm) deerini at,
Boyuna eiminin scak iklimlerde % 2, lman iklimlerde % 4 at kprlerde, bitm ve agregadan
oluan elastik dolgu tipi genleme derzlerinin kullanlmas uygun deildir.
Yukardaki belirtilen artlar dnda kalan ve darenin onay ile uygulanmas uygun grlen kprlerde bitm
ve agregadan oluan elastik dolgu tipi genleme derzleri kullanlabilir. Bu derzler kullanld zaman derzlerin
TSE ve ISO kalite belgesine sahip olmas gerekir. Elastik dolgu tipi genleme derzi uygulamas srasnda
retici firma rn kataloglar ve uygulama rehberlerinde belirtilen dier detaylara dikkat edilecek, uygulama,
retici firma gzetiminde ve sorumluluunda, bu konuda eitim grm uzman kiilerce yaplacaktr.
350. YEN AVUSTURYA TNEL AMA YNTEM (NATM) LE YAPILAN TNEL

LER
350.01 Genel
350.01.01 Giri
1. Bu ksm; Yeni Avusturya Tnel Ama Yntemi (NATM - New Austrian Tunneling Method) ile yaplan
tnel ilerini kapsar.
2. Bu ksm; her tr kaya ve zemin ortamlar ierisinde tnel yapmna ait artlar tanmlamaktadr.
3. Blm 200 kapsamnda yer alan yzeysel kaz, ak yarmalar ve dier toprak ileri bu ksmn kapsam
dndadr.
4. Bu ksm; NATM ile ilgili tnel ileri ana maddelerini tanmlamaktadr.
5. Bu ksmda ve artname kapsamnda bulunmayan tnel ii veya malzeme ile ilgili olarak dare,
mhendis ve yklenici arasnda mutabakat salanacak ulusal veya uluslararas geerli olan bir standart
uygulanacaktr.
350.01.02 Tanmlar
Tnel:
Yeraltnda yaplacak kaz ile istenilen kesitte boluk oluturulmas ve desteklenmesi ile ina edilen yer alt
yapsdr. Geici evler oluturarak yapnn ina edilmesi, zerinin ve yanlarnn doldurulmas eklinde
yaplan yaplar a kapa tneli olarak tanmlanr.
Mhendis:
ile ilgili olarak dare tarafndan kendilerine verilen grev ve sorumluluk snrlar dahilinde hareket eden
firma veya istihdam edilen yetkili mhendis ve/veya mhendislerdir. Mhendisin bulunmamas durumunda
grevleri, kontrol mhendisi ve/veya dare tarafndan grevlendirilmi Mhendis tarafndan yrtlecektir.
Tnel Projecisi:
Tnellerin Proje ve Mhendislik Hizmetlerini yerine getirmek zere dare tarafndan onaylanm proje
firmasdr.
Tnel Projecisinin Temsilcisi:
Tnel Projecisi tarafndan temsilci olarak tayin edilmi, mhendis ve darenin onaylad yeterlilik
artnamesinde belirtilen Tnel Mhendisi niteliklerine sahip mhendistir.
Tnel Projecisinin Temsilcisinin bulunmamas durumunda grevleri Tnel Kontrol Mhendislii ve
Aratrma ve Gelitirme Bamhendislii tarafndan yrtlecektir.
350.01.03 in Kapsam
1. Bu ksm kapsamndaki iler; tnel yapm ilerinin artnamelere uygun olarak yaplmas ve
tamamlanabilmesi iin gereken tm tesis, igc, malzeme, ekipman ve dier tm tketim malzemeleriyle
ara ve gerecin temin ve hizmete sokulmas dahil tm yer alt yaplarnn (tneller, niler vb.) yapmn
kapsamaktadr.
2. Bu ksm kapsamnda bulunmayan iler aada belirtilmektedir;
Yol kaplamas, yaya yolu kaplamas, tnel boyama veya tnel duvar kaplamalarnn yaplmas.
Tnel ileriyle ilgili inaat ileri olarak belirtilenler dnda kalan elektrik ve mekanik tesisatn yapm
ve montajna ait iler.
322 / 4


350 / 1
KISIM 350
KISIM 350
Tnel ileriyle ilgili inaat ileri olarak belirtilenler dnda kalan sinyalizasyon, haberleme, evre
kontrol ve izleme sistemleri vb. iler.
Su depolar, basnl boru hatlar, kontrol ve bakm merkezleri vb. yer st yaplarna ait tm iler.
1. Yklenici, tm yer alt kazs ve yapsal ileri, karlalan her tr kaya ve zemin ortamnda artnamede
belirtildii ekilde yerine getirecektir. Aksi takdirde doabilecek her trl olumsuzluklar, uygunsuzluklar
btn masraflar kendisine ait olmak zere yklenici tarafndan giderilecektir.
2. Kaz srasnda karlalan kaya ve kaya ktlesi artlarna ait bir belgeleme salamak zere yklenicinin
nitelikli jeoloji mhendisi tarafndan jeolojik haritalama yaplacaktr (Ksm 350.11.04, Ekler
blmne baknz).
3. Aln evi ve yan evlerin desteklenmesi ile iin ak yarma kesimi ierisine uzayabilecek herhangi
koruyucu gvenlik nlemleri dahil olmak zere tnel girilerindeki tm iler, onayl projesine gre
yaplacaktr.
350.01.04 Jeolojik ve Jeoteknik Bilgiler
1. lgili paftalarda sunulan ve raporlarda aklanan Jeolojik-Jeoteknik bilgiler, tnel gzergh boyunca
Tnel Projecisi tarafndan yaplm jeolojik haritalama, jeofizik aratrmalar, sondaj ve laboratuvar
almalarn ieren aratrmaya dayanan mevcut Jeolojik-Jeoteknik bilgi dzeyini temsil etmelidir.
2. Jeolojik-jeoteknik raporlarda sunulan bilgiler aada belirtilen almalarn sonularnn birlikte
deerlendirilmesine dayanmaktadr;
Yzey jeolojisi almalar (jeolojik harita alm, sreksizlik lm, problemli kesimlerin
ayklanmas, yzey ve yer alt suyu koullarnn belirlenmesi vb.),
Aratrma gzlem ukurlar,
Jeofizik aratrmalar,
Sondaj, basnl su testi, pressiyometre, inklinometre vb. ile laboratuvar deneyleri.
Yaplm haritalama ve dier arazi deneyleri bu bilgileri tamamlamaktadr. Yapm srasnda ihtiya
duyulabilecek ilave aratrma almalar, mhendis ve dare tarafndan onaylanmas artyla yklenici
tarafndan yaplacaktr.
3. Bu ksm; tnel kazs srasnda karlalan kayann sreksizlik, ayrma, bozuma, dayanm koullar
ile su durumunu ieren ve kayann stabilitesi asndan bir kaya snflandrma sistemini tanmlamaktadr.
Bu amaca ynelik olarak tnel kaz aynasndaki kaya koullar Kaya Ktle Kalitesi (Q) ve Kaya Ktle
Snflamas (RMR) sistemine gre kaya snflarnn belirlenmesi amacyla, yklenici tarafndan tnellerin
ierisinde her ilerleme admnda kullanlacaktr. Bu kaya snflar, yaplacak deformasyon lmleri
ile birlikte deerlendirilerek kaz (her trl kaya kazs, zemin kazs, yapay malzeme vb.) ve destek
sisteminin tespit edilmesinde kullanlacaktr.
350.01.05 Yapm Metodu
1. Tnel ileri, NATM uygulamas ile ilgili tm prensiplere dayanlarak yaplacaktr.
2. Bu ksmda yer alan artlar, bu zel tnel ama metoduna ait tm ana yapm detaylarn kapsamaktadr.
Ancak genel yapm kavramndan ve iin yrtlmesiyle ilgili doacak sonulardan yklenici sorumludur.
3. Yapmn tm safhalarnda tnel projecisinin temsilcisi ile mhendis arasnda yakn bir koordinasyon
olmas gerekmektedir. Tnel kaz ve/veya destek sisteminde yaplacak deiiklik teklifi veya tnel
yapmyla ilgili herhangi baka konu hakkndaki herhangi bir deiiklik teklifi mhendis tarafndan
onaylanacaktr. Bu onaylama yklenicinin proje ve tnellerin yapmyla ilgili sorumluluunu ortadan
kaldrmaz.
4. Yapm, yklenicinin tecrbeli personeli ve kalifiye denetleyici kadrosu tarafndan yrtlecektir. Aynada
grevlendirilmelerinden nce anahtar personele yazl yetki verilmesi, yer alt ilerinde tecrbesiz
350 / 2

personele yeterli eitimin verilmesi gerekmektedir. Ancak bunlardan, genel yapm kavramndan ve iin
yrtlmesiyle ilgili doacak sonulardan yklenici sorumludur.
5. Tnel ilerinin yapm srasnda, devaml olarak havalandrma, aydnlatma ve drenaj salanacaktr.
Havalandrma; uluslararas emniyet standartlarnda belirtilen ve gerekli klnan minimum artlar
karlayacaktr.
350.01.06 Kontrol lm ve Aplikasyon
1. Yklenici, tnellerde herhangi bir ie balamadan nce, tm lm kontrol istasyonlarnn yerleim
ve pozisyonlar zerinde mhendis ile mutabakat salayacaktr. dare ve/veya mhendisle mutabakat
saland zere yklenici; her bir istasyon, tnel girii - k vb. ile ilgili koordinat ve istasyonlar
vererek lm kontrol istasyonlarn 1:1.000 lekli bir plan zerine kaydedecektir.
2. Nirengi noktalar ve referans noktalar vb.nin yerleimi, projesi ve imalat mhendis onayna tabidir.
3. Kontrol lmlerinin doruluundan, izimlerinden ve daha sonra periyodik olarak kontrolnden
tamamen yklenici sorumlu olacaktr.
4. Yklenici gerekli tm yer st lm istasyonlar ve referans noktalarn, mhendise n kontrol
lmlerinin kontrol ve daha sonra her bir tnele ait gzergh ve kot aplikasyonu iin yeterli zaman
tanmak zere, kaz ilerinin balamasndan ok nce monte edecektir.
5. Tm kaz ileri gereken hat, kurp ve evlere uygun olarak aplike edilecektir. lm istasyonlar, eksenler,
nirengi noktalar ve eim hatlar, tnel duvarlar zerinde boya ile aka iaret edilecektir. stasyonlarda,
her 10 m veya mhendis ile mutabakata varlm aralkla boya ile aka iaretlenecektir.
6. Gereken lm ve aplikasyonun yrtlmesi iin yklenici ihtiya duyulan kalifiye ve tecrbeli personeli
grevlendirecektir. lm ve aplikasyon iin gereken tm alet, ekipman, kayt defteri, nivelman defteri,
lm aletleri vb. malzemeyi temin edecektir. lm ii ve aplikasyonun kontrol iin gereken herhangi
bir lm ekipman, szleme sresi boyunca mhendis tarafndan kullanlabilecektir. Mhendisin talebi
halinde kontrol amacyla enr ve tama imkan yklenici tarafndan salanacaktr.
7. hmal veya yanl aplikasyon nedeniyle ortaya kan tm ilave iler, masraf ykleniciye ait olmak zere,
mhendis talimatyla yklenici tarafndan derhal yaplacaktr.
350.01.07 Jeolojik Haritalama
1. Tnel yapm srasnda jeolojik haritalama temel bir art olup yklenici tarafndan yerine getirilecektir.
Yklenici, belirtilen ileri yapmak zere dare ve mhendisin onaylad kalifiye bir Jeoloji Mhendisini
grevlendirecektir.
2. Tnel aynasndan itibaren srekli olarak en az 30 mlik kesimin jeolojik yapsnn bilinmesi, kaz ve
destek sistemlerinin belirlenmesi ve yapm aamasnda projede ngrlen kaya koullarndan farkl kaya
ortamlarnn olup olmadnn aratrlmas iin yatay sondajlar yaplacaktr.
Yaplacak yatay sondajlarn karot verimi % 70den az olmayacak ve son 10 msi bindirmeli olacak ekilde
planlanacaktr. Bu sondajlar yklenici tarafndan yaplacak, deerlendirilmesi mhendis ve Aratrma ve
Gelitirme Bamhendisliince yaplacaktr.
3. Her 50 mlik kaz tamamlandnda, tnel kazs srasnda elde edilen jeolojik bilgilere ait kapsaml
kaytlar, kaz aamasnda gzlenen ve llen tm veriler nda yaplan kaz ve destek sistemleri,
proje aamasnda ngrlen kaz ve destek sistemleri ile imal edilen destek ve karlalan kaya/zemin
koullaryla ilgili tm verileri ierecek ekilde jeolojik plan ve boyuna profil mhendise sunulmak zere
yklenici tarafndan hazrlanacak ve muhafaza edilecektir.
lerleme hznn ayda 50 mden az olmas halinde her ay bir rapor hazrlanacaktr. Ksm 350.11.04,
Eklerde belirtilen bu kaytlar, kaya formasyonlarna ait tm aklamalar, sreksizliklerin ynelimlerini
(dorultu ve eim), atlaklarn durumu, istozite, bozuma ve bulunduklar yerler bakmndan
karakteristiklerini, faylarn boyut ve yapsn, yeralt suyu durumunu ve tnel yapm ile ilgili olabilecek
350 / 3
KISIM 350
KISIM 350
dier tm bilgileri ierecektir. Ayrca ayna kaz admlarnn her aamas fotoraflanarak mhendis, tnel
projecisi (veya temsilcisi) ile dareye verilecektir.
4. Jeolojik kesitler, tnel kazs srasnda, tnel st yar kazs aynasnda gnlk olarak veya mhendis
talebine gre istenen sklkta kaydedilecektir. Elde edilen kesitlerin kopyalar, mhendiste her zaman
bulundurulacaktr.
5. Jeolojik artlarda ani ve beklenmedik bir deiiklik olmas halinde yklenici, mhendisi ve Tnel
Projecisinin temsilcisini derhal haberdar edecektir.
6. Aratrma sondajlar yklenicinin dare tarafndan onayl jeoloji mhendisinin huzurunda yaplacaktr.
Mhendis veya tnel projecisinin temsilcisi de hazr bulunacaktr. Yklenici, yapaca her bir aratrma
iini uygun bir sre nceden bildirecektir.
7. Komple kapsaml kaytlar mhendis tarafndan kabul edilinceye kadar tnellere ait tamamlama belgeleri
verilmeyecektir.
350.01.08 Tnel Projecisinin Temsilcisi
1. dare tarafndan onaylanan tnel projecisi, Ksm 350.01.02de tanmlanan mhendisi, temsilcisi olarak
tnel antiyesinde grevlendirecektir. Tnel projecisinin temsilcisi tnel almalarnn devam sresince
srekli olarak iyerinde bulunacaktr. Tnel projecisinin temsilcisi, herhangi bir kaz aynasnda kaya
snflandrmasnn ve uygulanacak desteklemenin, paftalarda gsterilen ve bu ksmda tanmlanan onayl
kaz ve destek sistemlerine gre uygulamasndan sorumlu olacaktr. Tnel projecisinin temsilcisi projenin
doru olarak uygulanmasn salayacak, tnel ilerinin yapm srasnda tm faaliyetleri izleyecek,
tavsiyelerde bulunacak ve yardmc olacaktr. artnameye uygun olmayan imalatlar ve yapm metotlarn
tnel projecisinin temsilcisi derhal yklenici ve mhendise rapor edecektir.
2. Tnel projecisinin temsilcisi hem geici hem de daimi tm yer alt inaat ileri ile ilgilenecektir.
Gerektiinde portal daimi ileri ierisine katlacak, tnel portallerini oluturmak iin gereken tm geici
ilerle de ilgilenecektir.
3. lmleri ve okumalar yapmak, izim ve diyagramlar tnel projecisinin temsilcisi veya mhendisin
talimatna uygun olarak hazrlamak iin yklenici, darece onaylanm nitelikli personel grevlendirecektir.
Tnel projecisinin temsilcisi, lm sonularnn doru yorumlanmasndan sorumlu olacak, lm ve
ayna jeolojik haritalama sonularna gre kaz snflarnn ve destek sistemlerinin deimesi gerektiinde
mhendisin ve Aratrma ve Gelitirme Bamhendisliinin onayn alarak, destek ve yapm uygulamas
deiiklikleri hakknda gereken kararlar alacaktr.
4. Tm okuma, izim, diyagram, grafik vb. kopyalar mhendise verilecektir. Yklenici, jeoteknik
lmlerin ve lm gerektiren tm dier ilere ait lmlerin kaydedilmesi iin mhendis tarafndan
onaylanacak formlar kullanacaktr.
5. Tnel projecisinin temsilcisi, her bir lm istasyonundan elde edilen jeoteknik lmlerin yorumlanmas
ve kararlar ieren aylk rapor hazrlayacaktr. Rapor, allan her bir aynada yaplan veya yaplmas
teklif edilen her tr deiiklii ierecektir. Rapor, yklenici tarafndan ay sonundan itibaren 10 gn
ierisinde mhendise sunulacaktr.
350.02 Kaya Snflandrma
350.02.01 Genel
1. Bu blm, karlalan kayann jeoteknik zellikleri ve tnel yapmnn etkisi altndaki davranna gre
yer alt kazs ile ilgili olarak kaya snflarnn tanmlanmasn kapsamaktadr.
2. Tnel kaz aynasndaki kaya ktle ortam, aada belirtilen mhendislik zellikleri dikkate alnarak
Kaya Ktle Kalitesi(Q) ve Kaya Ktle Snflamas (RMR) gibi sistemlere gre snflandrlacaktr:
Jeolojik birimlerin litolojisi, rengi, dokusu, imentolanmas ve dayanmlarnn niteliksel olarak
aklanmas,
350 / 4

Ana sreksizliklerin konumu (eim/eim yn),

Eklem takm says,
Eklem aralklar,
Eklem aklklar,
Eklem devamll,
Eklem przll,
Eklem dolgu malzemesinin cinsi ve zellikleri,
Ana sreksizlik sistemlerinin tr,
Fay (aktif, l, normal, yanal atml, ters),
Eklem, atlak, uyumsuzluk, tektonik makaslama nitelii,
Aynadaki sondaj verisi ile elde edilen RQD, tek eksenli basn dayanm, ayrma, bozuma, dayanm
koullar vb. mhendislik zelliklerinin niteliksel olarak belirlenmesi,
Su durumu.
Bu snflandrma kaya ktle davrann yanstmakta olup, kaya stabilitesini etkileyebilecek rt yk,
kaz kesitinin bykl, ilerleme adm, kaz sras, yer alt suyu, sreksizlik durumu ile jeoteknik lm
sonular vb. baz d faktrler de dikkate alnarak destek sistemi belirlenecektir.

350.02.02 Uygulama ve Yntemler

1. Kaya snflar, ilgili tnel kazsnn balamasndan nce tnel kaz yzeyindeki kayann grn esas
alnarak tespit edilir.
2. Tnel kazsna balanrken, daha nceki almalarda edinilen deneyimlerin de yardmyla benzer kaya
artlarndaki jeoteknik lm sonular, deformasyonlarn tahmin edilmesinde, destek sistemlerinin ayrt
edilmesinde dikkate alnacaktr.
3. Tm kaz boyutu ve zemin artlarna bal olarak, kaznn blmler halinde yaplmas gerekebilir. Bu
durum snflandrmay ve bunun deerlendirmesini etkileyebilir.
Normal kaznn, st yar - alt yar - taban kazs olarak blnmesi halinde st yar kazs kaya koullar
snflandrmay belirleyecektir. Yan galeriler eklindeki bir kaz dzeni halinde her bir kaz ayr olarak
dikkate alnp snflandrlacaktr. Alt yar kazsnda daha zayf kaya artlar olmas halinde mhendis ve
dare onay ile ilave destek konulabilecektir.
4. Tnel kaz aynasndaki kayann davran zamana baldr. Yani makul bir zaman ierisinde destek
yaplmamas halinde, serbest aklk ierisindeki kaya ktlesi kalitesinde bir azalma olacaktr. Buna gre,
kazs yaplp zamannda desteklenebilen maksimum ilerleme adm uzunluu, kayann desteksiz durma
sresi olarak da ifade edilebilen bir kaya kalitesi ltdr. Bu lt destek sisteminin belirlenmesinde
dikkate alnr.
5. st yar kazsna ait her bir ilerleme adm, aynadaki kaya snflandrmas tnel projecisinin temsilcisi
tarafndan tespit edilecektir. Mhendis, tespit edilen kaya snf ve gerekli destek sisteminden haberdar
edilecektir. Kaya snf ve ilgili destek sistemi mhendis tarafndan onaylanacaktr. Tnel aynasndaki
destek snflarnn tespiti, bu proje iin tesis edilen ve bu blmde tarif edilen kaya snflandrma sistemine
gre olacaktr.
6. Snflandrma, mterek olarak kararlatrlan formlara yazl olarak yaplacaktr. Snflandrma
Kaytlar, tnel kazsnn devam boyunca, danma ve uyarlama amacyla kullanma ak tutulacak tm
snflandrma formlarnn bir btndr.
7. Kaya snflandrmasnn tespitinde tnel projecisinin temsilcisi sorumlu olmasna karn, genel
uygulamada herhangi bir deiikliin yaplmasndan nce allan ayna ortaklaa muayene edilmelidir.
Tnel projecisinin temsilcisinden baka yklenici ve mhendisin yetkili temsilcileri muayene ekibine
dahil edilmelidir.
8. Herhangi bir alma vardiyasnn balamasndan nce yklenicinin vardiya efi kaya snflandrma
kaytlarna bakacak ve iin son girdilere uygun olarak yrtlmesini salayacaktr.
9. Tnel projecisinin temsilcisinin ve mhendisin onaylarna baklmakszn yklenici, yaplmakta olan
ilerin emniyetinden tek sorumludur.

350 / 5
KISIM 350
KISIM 350
350.02.03 Sistem Tanm

350.02.03.01 Genel
Kaya snflar ve zellikleri Tablo-350-2de verilmektedir.
Uygulanan kaya snflandrma sistemi, genel olarak Avusturyada ve yaygn olarak Avrupada kullanlan
snflandrma sistemini takip etmektedir.
Deien zemin artlar, tnel kaz ileri srasnda, tecrbe kazanldka, tnel desteklemesinin deitirilmesini
gerektirmektedir. Belli bir kaya snf iin paftalarda gsterilen destek, o snflandrma iin standart olarak
kabul edilmektedir. Kaya bulon tipleri ve adetleri, pozisyon ve eimleri, pskrtme betonu kalnl ve hasr
elik tabakalar, elik iksa ve kafes kiri aralklar deitirilebilir. Deien zemin artlarna uymak zere
standart destek sisteminde tnel projecisinin temsilcisi tarafndan verilecek talimatla yaplacak herhangi bir
deiiklik iin mhendis onaynn alnmas mecburiyeti vardr.
Tablo- 350-2 Kaya Snflar ve zellikleri

KAYA SINIFI
TANIMI
ZELLKLER
STABL-HAFF AIRI
SKLEN KAYA
KTLELER
A olarak gsterilen kaya ktleleri genellikle stabil olup elastik

davran gsterirler. Yerel destek uygulanmamas halinde,
yerekimi nedeniyle, yer yer s gkler meydana gelebilir.
Gkler genellikle izole olmu, nemsiz eklem yaplar
nedeniyle oluur. Elastik deformasyonlar hzla azalr.
B olarak gsterilen kaya ktlelerinin davran, yapsal
kenetlenme ve/veya ekme mukavemeti azlndan tr hzl
geveme ve ayrmaya meyillidir.
350.02.03.02 Snflandrma Sistemi

Destek sistemlerinin tespitine esas oluturmak zere hazrlanan kaya snflandrma sistemi Tablo-350-1de
verilmektedir.
GEVREK KAYA
KTLELER
Tablo-350-1 Kaya Snflandrma Sistemi

Kaya
Snf
NORM B2203
Ekim 1994 ve Sonras
NORM B2203
Ekim 1994 ncesi
A1
Stabil
A1
Stabil
A2
Sonradan Az Sklen
A2
Hafif Ar Sklen
B1
Gevrek
B1
Gevrek
B2
ok Gevrek
B3
Daneli
C1
Da Atma
C olarak gsterilen kaya ktlelerinin davran genellikle,

kaya basncnn yeniden dalm sreci ve/veya deplasman
snrlamalar sonunda oluan gerilmelerin kaya dayanmndan
daha byk olduunu gstermektedir.
B2
Hemen hemen tm evrede, boluk civarndaki ikincil gerilmeler,

kaya ktlesinin mukavemetini biraz amakta, bununla beraber bu
zafiyet mekanizmas ierilere ulamamaktadr.
Destek yapmnn gecikmesi halinde artan kmeler meydana
gelir.
Kaya ktlesinin ar gerilmelere maruz kalmas ile kabuk atma,

burkulma, kesme ve bolua doru plastik hareket gibi zafiyet
mekanizmalar oluur.
Kaya ktlesinin plastisite ve viskozitesi, zamana bal belirgin
deformasyon davran gstermesine ve sonuta byk
deformasyonlara yol aar.
ok Gevrek
C2
Baskl
C3
ok Baskl
C2
ok Baskl
Kaya zati arlk yklerinin aktif hale gemesi ve nemli

miktarda geveme basnc, sadece byk deformasyonlara izin
verildiinde meydana gelir. Bu durum kaya ktlesine zarar
verecek derecedeki geveme ve ayrma, kaya dayanmnda
byk miktarda azalmaya yol aar. Alan boluktaki byk
deformasyonlar ve uzun dnemde zamana bal deplasman
davran, zeminin elastik olmayan, plastik ve viskoz davranna
baldr.
C4
Akc
L2
Gevek Zemin
Dk Kohezyon
atlamaya veya dklmeye eilimli kaya ktleleri ve ime

zellii gsteren bileenleri olan kaya ktleleri bu gruba girer.
C5
ien
L1
Gevek Zemin
Yksek Kohezyon
C
C1
Baskl
BASKILI KAYA
KTLELER
Bu grup, ayn zamanda ayrm veya bozumu kayalar, gevek

zemin ve organik zeminler gibi kaya ktlelerini kapsamaktadr.
Kaya ktlesinin dk zellikleri nedeniyle kohezyon miktarna
ve/veya geveme basncn takiben ar gerilmelere bal olarak,
elastik veya plastik ar gerilme oluur.
Kaya ktlesinin davran, su etkisi, kaz ile destekleme ve desteklemenin zamanlamas Tablo-350-3, Destek
Snflarnda verilmitir.
350 / 6


350 / 7
KISIM 350
KISIM 350
Tablo-350-3 Destek Snflar
Tablo-350-3 Destek Snflar (Devam)
DESTEK SINIFI : A1 (Onayl paftalarda gsterildii gibi)

Kaya Ktlesinin
Davran
Stabil kaya ktlesi olarak adlandrlr. Kaya ktlesi elastik davran gsterir.
Deformasyonlar kktr ve ok hzl azalrlar.Serbest kaya paralar temizlendikten
sonra sklme eilimi yoktur.
Kaz
Kaz tnel kesitine bal olarak blnr. lerleme adm uzunluu, desteksiz durma sresi
ve desteksiz aklna bal olarak belirlenir. lerleme adm st yar kazsnda 1,5-2,0
m alt yarda ise 3,0- 3,5 mden fazla olmayacaktr. Kaz genellikle yumuak patlatma ile
yaplr.
Su Etkisi
Yoktur
Tnel tavan ve yan duvarlarda sistematik destekleme gereklidir. Gerektiinde tavanda

sren kullanlacaktr. Sren iin delme ve benzeri ilemlerin aynadaki veya tavandaki
kaya ktlesi zerindeki olumsuz etkileri nlenecektir.
Kaz
Kaz teorik olarak tam ayna olarak yaplabilir. Byk kaz profili hallerinde, kaz
genellikle st yar ve alt yar kazs eklinde srdrlr. Delme-patlatma kaz iin
gerekecektir. lerleme adm uzunluu yumuak patlatma artlar ve yapm tekniine bal
olarak seilir.
Destekleme ve
Zamanlamas
DESTEK SINIFI : A2 (Onayl paftalarda gsterildii gibi)

Kaya Ktlesinin
Davran
Sonradan Az Sklen kaya ktlesi olarak adlandrlr. Deformasyonlar kktr ve ok

hzl azalrlar. Kaya ktlesi elastik davran gsterir. Tnel tavannda ve yan duvarlarn
st ksmnda sreksizlikler ve kaya ktlesi zati arlndan dolay s sklmelerin olma
eilimi vardr.
Su Etkisi
nemsizdir.
Kaz
Teorik olarak kaz tam ayna olarak yaplabilir. Gerekte, byk kaz profili hallerinde
kaz, genellikle st yar ve alt yar kazs eklinde srdrlr. Delme-patlatma kaz iin
gerekecektir. lerleme adm uzunluu yumuak patlatma artlar ve yapm tekniine bal
olarak seilir. st yar kazsnda 2,5-3,5 m, alt yarda 4,0 m ile snrlanmaktadr.
Destekleme ve
Zamanlamas
Bulonlama; sadece blgesel olarak tnel tavannda/yan duvarlarda yersel bloklarn

stabil hale getirilmesi amacyla kullanlabilir. Bu durumda kullanlacak kaya bulonlar,
aynadan itibaren en ok bir ilerleme adm geriden uygulanacaktr. Kaya bulonlama yn
sreksizliklerin ynelimlerine gre seilecektir.
DESTEK SINIFI : B3 (Onayl paftalarda gsterildii gibi)

Kaya Ktlesinin
Davran
Daneli kaya ktlesi olarak adlandrlr. Blnm kazda bile kaya ktlesinde dklmeler
meydana gelir. Kohezyonun az olmas ve az imentolama kaznn stabilitesinde
yetersizlie neden olur.
Su Etkisi
Bozumu veya ayrm kaya ktlesi ierisine fazla su aknn kaya ktlesinin dayanm
zerinde etkisi bulunmaktadr.
Kaz
Blnm kaz ile ilerleyebilmek iin kaya ktlesini iyiletirici, desteksiz durma sresini
artrc nlemler alnmaldr. lerleme adm uzunluu st yar kazsnda 1,25-1,50 m,
alt yarda ise 3 mden fazla olmayacaktr. Kaz genellikle yumuak patlatma ile yaplr,
titreime hassas kaya ktlelerinde mekanik kaz metotlar kullanlacaktr. Taban kazs ve
bir taban beton kemeri yaplmas gerekli olabilir.
Destekleme ve
Zamanlamas
Tnel tavan ve yan duvarlarda, aynada ve aynann ilerletilmesinden nce monte edilecek
sistematik destekleme gerekmektedir. Sren kullanm yerel olarak gerekebilir. Sistematik
elik iksa kullanlacaktr. Jeolojik artlara gre, st yar aynasndan 100-150 mden daha
geride olmamak zere, yerinde dkme bir taban kemer betonu yaplmas gerekebilir.
DESTEK SINIFI : C1 (Onayl paftalarda gsterildii gibi)

Kaya Ktlesinin
Davran
Yksek rt kalnl altnda masif kayada yksek ngerilmeler krlgan kaya ktlesinde
elastik enerji depolanmasna neden olur. Bu enerjinin aniden yer deitirmesiyle kayada
kesme ve kaya yapsnn ezilmesi ile birlikte krlmalar olur. Desteksiz braklan ksmlarda
frlayan kayalar paralanmaya msaittir. Kaya ktlesindeki krlmalar derinlere ular.
Kaya Ktlesinin
Davran
Gevrek kaya ktlesi olarak adlandrlr. Deformasyonlar kktr ve ok hzl azalrlar.

Patlatmadan kaynaklanan kayadaki gevemeler ve kaya ktlesinin dk dayanm tnel
tavannda ve yan duvarlarn st ksmnda sklmelere neden olur.
Su Etkisi
Genellikle nemsizdir.
Su Etkisi
Bozumu veya ayrm kaya ktlesi ierisine fazla su aknn kaya ktlesinin dayanm
zerinde nemli etkisi bulunmaktadr.
Kaz
Kaz enkesiti st yar kazs ve alt yar kazs olarak blnecektir. lerleme adm
uzunluu st yar kazsnda 2,0-3,0 m arasnda, alt yarda ise 4,0 m olacaktr. lerleme
adm uzunluu zeminin desteksiz durma sresine, desteksiz akla, destekleme eleman
yerletirme sresine bal olarak ayarlanmaldr. Kaz iin delme patlatma gereklidir.
Kaz
Blnm kaz ile ilerlemelidir. Taban kazs gereklidir. lerleme adm uzunluu st yarda
1,5-2,0 m alt yarda 3 mden fazla olmayacaktr. Kaz dzgn patlatma veya mekanik kaz
metotlar ile yaplabilir.
Destekleme ve
Zamanlamas
Snrl blgelerde sistematik destekleme gereklidir. Lokal olarak n destekleme

gerekebilir. Destekleme aynadan en fazla bir ilerleme adm geriden monte edilecektir.
Tehlikeli alanlar derhal desteklenecektir.
Destekleme ve
Zamanlamas
Destekleme elemanlar olarak ksa ama sk yerletirilmi kaya bulonlar, elik hasr
gereklidir. Ek tedbir olarak kaya ktlesindeki basnc azaltc delikler alabilir. Bu
yntemle da atmalar da nlenebilir. Jeolojik artlara gre st yar aynasndan 100150 mden daha geride olmamak zere yerinde dkme bir taban kemeri betonu yapmak
gerekebilir.

Kaya Ktlesinin
Davran
ok gevrek kaya ktlesi olarak adlandrlr. Tnel desteklemesinin zamannda

yaplmas halinde deformasyonlar hzla azalrlar. Zamannda destekleme yaplmamas
veya destekleme elemanlarnn yetersiz olmas halinde derinlere ulaan gevemeler ve
buna bal olarak kopmalar meydana gelir.
Su Etkisi
Bozumu veya ayrm kaya ktlesi ierisine fazla su aknn kaya ktlesinin
mukavemeti zerinde etkisi bulunmaktadr.
350 / 8

Kaya Ktlesinin
Davran
Baskl kaya ktlesi olarak adlandrlr. C2, evreleyen kaya ktlesi ierisinde derine
uzanan plastik zonlar ve basn veren davran ile karakterize edilir. Bu kaya ktlesinde
orta derecede fakat belirgin olarak uzun sren ve yava son bulan deformasyonlar gzlenir.
Kaz evresindeki deformasyonlarn mertebe ve hzlar orta derecededir. Plastik davranl
yksek kohezyonlu kaya ktlelerinde gerilme gzlenir.
Su Etkisi
Su szntlar ve konsantre su aknn kaya ktlesi zerinde nemli etkisi bulunmaktadr.

350 / 9
KISIM 350
KISIM 350
Kaz
Tnel kazsnn, st yar, alt yar ve taban kazs olarak blnmesi zorunludur. Portal
blgelerindeki zel durumlar hari, st yar kazs kendi ierisinde blmlere ayrlacaktr.
st yar kazs aynasnda bir destekleme gvdesi gerekecektir. lerleme adm uzunluu
st yarda 0,75-1,25 m, alt yarda 2 mden fazla olmayacaktr. Kaz dzgn patlatma
ve mekanik kaz metotlaryla yaplabilir. Tralamadan hemen sonra pskrtme beton
kaplamas gerekmektedir.
Destekleme ve
Zamanlamas
Genellikle tnel aynas stabildir. Tm kesit evresinde sistematik destekleme gereklidir.

Her ilerleme admnda destekleme sistemi tamamlandktan sonra bir sonraki ilerleme
admna geilecektir. Tnel tavannda sren uygulamas gerekecektir. Sren uygulamas
iin delgi sras ve sonrasnda imalatn ayna ve tavandaki kaya ktlesinin olumsuz
etkilenmesi nlenmelidir. Destekleme elemanlarnn grevi derin plastik krlmalar
snrlamaktr. Jeolojik artlara uygun olarak st yar aynasndan 50-100 mden daha geride
olmamak zere taban kemeri gereklidir.
Kaya Ktlesinin
Davran
ok baskl kaya ktlesi olarak adlandrlr. C3, derin zayflk zonlarnn olumas,
balangta yksek ve hzl deformasyonlar ile karakterize edilir. Deformasyonlar uzun
srer ve yava son bulur. Derine inen krlma ve plastik blgeler gzlenir.
Su Etkisi
Su szntlar ve konsantre su aknn kaya ktlesinin davran zerinde nemli etkisi

olmaktadr.
Kaz
Destekleme ve
Zamanlamas
Tnel kazsnn st yar kazs, alt yar ve taban kazs olarak blnmesi zorunludur.
Genellikle st yar kazs aynasnda bir destekleme gvdesi gerekecektir. Aynada
sistematik destekleme gerekebilecektir. lerleme adm uzunluu, st yar kazsnda 1,2
mden, alt yarda ise 2,0 mden fazla olmayacaktr. Kaz genellikle yumuak patlatma
veya mekanik kaz metotlaryla yaplacaktr. Tralamadan hemen sonra pskrtme
beton kaplamas gerekmektedir. Youn bir destekleme paterni tm kaz aynalarnda
gerekecektir.
Deformasyon mertebeleri, deformasyon boluklar ve/veya byk deformasyonlara
cevap verebilecek destek elemanlarnn kullanm gibi zel bir tertibat gerektirecektir.
Destekleme elemanlar, kaya ktlesinin eksenli gerilme durumunu idame
ettireceklerdir.
lerleme adm uzunluunun ksaltlmas, sren boyunun uzatlmas ve st yar kazs
aynasnda byk bir merkez destekleme gvdesinin braklmasnn yeterli olmamas
halinde ayna kazsnn ayrca alt ksmlara blnmesi gerekebilir. Muhtemel zmler,
st yar kazsnn yar taraf kazlar veya yan galeriler halinde yaplmas olabilir. Komple
kaz blmnn ar dey hareketleri olmas halinde, kaplama temelinin geniletilmesi,
pskrtme beton kabuunun temel blgesinin bulonlanmas ve enjeksiyonlanmas veya
geici taban kemerleri gerekli olabilir.
Tm tnel desteklemesi sistematik olarak, st yar ve alt yar kaz aynasnn daha fazla
ilerletilmesinden nce tatbik edilir. Tm tavan kesimi zerinde sren boru kullanm
gerekecektir. Sren iin delme veya benzeri ilemlerin aynadaki veya tavandaki kaya
ktlesi zerindeki olumsuz etkileri nlenecektir. st yar kazsnda alt blmlere ayrlm
enkesit ve geici ring yaplar gerekli olabilir. st yar kazs aynasndan 25-50 m geride
taban kemerinin ring kapamas gerekebilecektir.
Kaya Ktlesinin
Davran
350 / 10
Akc kaya ktlesi olarak adlandrlr. ok az kohezyon ve srtnme, kaya ktlesinin az

plastik davran ksa sre desteksiz braklan blnm kazda bile tnel iine malzeme
akna sebep olur. Dk kohezyon kazda birok alt blnmeyi gerektirmektedir.
nceden sren montaj yaplmadan veya sren ve kaz ile birlikte pskrtme betonu
kaplamas yaplmadan zeminin kendini tutma sresi yoktur.

Su Etkisi
Su szntlar ve konsantre su aklarnn aa kan zeminin davran ve zelliklerinde

nemli etkisi olabilecektir. Bu nedenle kayann ortamnn dayanmn iyiletirici
nlemlerin alnmas dnlebilir.
Kaz
Aynada stabilite problemlerini nlemek iin yan galeriler eklinde bir alt blnme
gerekecektir. laveten st yar kazs aynalar destekleme gvdeleri gereklidir. nden
yaplan desteklemeler veya zel destekleme nlemleri ile tnel aynasnn destek etkisi
sayesinde snrl kaz yaplmasna olanak verilmesi mmkndr. lerleme adm uzunluu
st yar kazsnda 1,5 m alt yarda ise 2,0 mden fazla olmayacaktr. Kaz tnel ekskavatr
ile yaplacaktr. Kaz ile birlikte pskrtme beton kaplamas gerekmektedir.
Destekleme ve
Zamanlamas
Tnel desteklemesi, st yarda ve alt yarda her bir ilerleme admnda tamamlanmaldr.
Sren boru veya elik levha sren tabiki, tavan kesiminin byk ksmnda gerekecektir.
Kaz aynasnda, pskrtme beton, hasr elik, kaya bulonu, drenaj elemanlarndan oluan
destekleme sisteminin, kaz srasnda veya hemen sonrasnda kullanlmas gerekebilecektir.
Alt blmlere ayrlm kesitin kazs ile birlikte pskrtme beton kaplamas yaplmas
gerekli olacaktr. Sren uygulanmas zorunludur. st yar kazsnn alt blmlere ayrlm
kesimlerinde geici ring kapama gerekebilir. Taban kemerinde ring kapamas, st yar kaz
aynas gerisinde 25 ile 50 m arasndaki ksa mesafelerde gerekli olabilir.
Kaya Ktlesinin
Davran
ok kohezyonlu, ksa sreli stabil kaya ktlesi olarak adlandrlr. ime potansiyelli
kil minerali, tuz, anhidrit ieren kaya ktlelerinde su almyla meydana gelen hacim art
sebebiyle gevemeler olur. Kemer ve aynada serbest aklklarn snrlanmasyla kaya
ktlesi snrl bir srede stabil kalabilir.
Su Etkisi
Sznt ve konsantre su aknn, kazlan zeminin davran ve zelliklerinde byk etkisi

vardr. ime balatlm olabilir.
Kaz
st yar, alt yar ve taban kazs olarak blnmesi zorunludur. Pek ok halde st yar
kazs aynas iin bir destekleme gvdesi gerekecektir. lerleme adm uzunluklar st yar
kazsnda 1,5 myi, alt yar kazsnda 3,0 myi gemeyecektir. Kaz tnel ekskavatr ile
yaplabilir. Byk kayalarn veya mevzii olarak sert kaya ksmlarnn kazsnda patlatma
gerekebilir.
Destekleme ve
Zamanlamas
Tnel desteklemesi, st yar ve alt yarda her ilerleme admnda tamamlanmaldr. Sren
boru veya elik levha sren uygulamas, tavan kesiminin byk ksmnda gerekecektir. Alt
blmlere ayrlm kesitin kazs ile birlikte pskrtme beton kaplamas yaplmas gerekli
olacaktr. Geoteknik ihtiyalara uygun olarak st yar aynasndan 100-150 mden daha
geride olmamak zere taban kemeri gereklidir.
350.03 Yeralt Kazs

350.03.01 Genel
350.03.01.01 Tanm
Bu blm her tr kayada tm yer alt kazlar iin geerlidir. Bu blmde, kaya snflandrmas ile ilgili zel
konular ele alnmamtr. Kaya snflandrmas Ksm 350.02de aklanmtr.
Yer alt kazs, n atlatma yntemi kullanlarak delme ve patlatma veya yumuak patlatma teknikleriyle veya
yol veya tnel ekskavatr ile yaplacaktr.
Yklenici, paftalarda detayl olarak gsterilen ve Ksm 350.03.01.02de istenilen ve tanmlanan tm
prosedrlere ve Tnel Projecisinin Temsilcisi ile mutabakata varlp mhendisin onaylad dier prosedrlere
bal kalacaktr.
Yklenici, kaz ve desteleme ilerini, belirtilen destekleme snf artlarn salayacak, kazy evreleyen
350 / 11
KISIM 350
KISIM 350
kayann bozulma ve gevemesini asgariye indirecek, ar sklmeyi snrlandracak ve nceden yaplm n

kaplama zerindeki hasar nleyecek ekilde yrtecektir.
11.
Kaya boyutlarn ufaltmak iin mnferit yzeyde patlamalar veya nokta nokta delik delerek patlatma
biimleri gibi ikincil patlamalarn yaplmasn, ancak ehil atmclar yapabilir. S eimli u deliklerin
ve ateleme deliklerinin kullanm ancak mhendisin izni ile mmkndr.
12.
Frtnal havalarda patlayclarn kullanmn, yerletirilmesini ve atelemelerini ieren herhangi bir

ilem yaplmayacaktr.
13.
3. Yklenici, Ksm 350.02de tanmlanan kaya snflandrmasna dayanarak her bir kaya snfnda ve her
tip kaz profili iin detayl bir kaz ve destekleme ile ilerleme admnn detayl programn onaylanmak
zere mhendise sunacaktr.
stenmeden oluan kazaen patlamalar ve yanl uygulamalarn tehlikelerini ortadan kaldrmak

amacyla, yklenici reticinin nerilerine ve elektrikli ateleyicilerin kullanm ile ilgili BS 4992in
gereklerine uygun olarak inaat alannn 3 km evresindeki her trl telsiz tesisatna (alana giren
aralarn telsizleri, cep telefonlar, yksek ve orta gte radyo veya televizyon iletme istasyonlar,
anten ve g kablolar vb.) gerekli dikkati gsterecektir. Bu tr neriler iin mhendisin onay elektrikli
ateleyicilerin kullanlmaya balamasndan nce alnacaktr.
14.
4. Her tr zemin veya kayadaki kaz metodu; delme, temizleme ve nakletme ve ekipman ile ilgili aklama,
artname ve ilgili imalatnn literatr dahil olmak zere mhendise sunulacaktr.
Beton, dkmn bitiinden itibaren 4-24 saat sonrasna kadar patlamadan dolay oluan titreimlere
maruz braklmayacaktr.
15.
Kullanlan alarm sinyal sistemlerini ve patlama zamanlarn ayrntl olarak aklayan uyar levhalar
inaat alannn iine ve inaat alannn yaknndaki yol ve geitlere yklenici tarafndan yerletirilecektir.
Her patlamadan nce mhendisin kabul edecei konumlarda bayrakl uyarclar grevlendirilecektir.
16.
Yapm devam eden veya mevcut olan yap stunlar ya da binalara bitiik yaplmas dnlen
patlamalarda ngrlen her patlama konumu iin mhendisin yazl izni alnacaktr. Yklenici alan
iinde n denemeler gerekletirerek mhendise gvenli titreim amplittleri ve tanecik hzlarnn elde
edilebilecei konusunda gvence verecektir. Mhendis tarafndan baka trl istenmedike amplitt
deeri 0,20 mm, pik tanecik hz deeri de 25 mm/sden fazla olmayacaktr. Patlamalar sresince veya
mhendisin istedii sre boyunca titreim deerleri (Vibrometre yardmyla) okunup kayt edilecektir.
17.
Titreimlerin llmesi vibrometre cihaz ile yaplacaktr. Yklenici ayn tipten bir arac mhendisin
kiisel kullanm iin tedarik edecektir. Her patlama ilemi srasnda oluan titreimleri lmek amacyla
lme aleti reticisinin tarif ettii yaklak yntemler yardmyla mhendisin belirleyecei bir konuma
yerletirilecektir. Patlamalar sresince lmler, aralar zerinde kayt edilecektir. Yklenici, haftalk
olarak bir nceki haftada yaplan lmlerin kaytlarn sunacaktr. Bunlarda titreimlerin kaytlar,
kullanlan her bir ykn deeri, varsa gecikmeler ve okunmalarn yapld yerlerin patlamadan olan
uzaklklar belirtilecektir. Kayt gerelerinin patlama ile ayn zamanda iletilmesinden Yklenici
sorumlu olacaktr.
18.
Titreim derecesi; aletin mm/sn cinsinden maksimum titreim derecesini gsterdii yer ve alanda
pik tanecik hznn (pth) direk lm ile veya salnmlardaki saniyeye den frekans f ile ve
milimetre cinsinden yer deitirmeleri d ile ifade ederek pth=2fd bants kullanlmak suretiyle
hesaplanlabilir. Gerelerin, yer deitirme yerine amplittleri ltkleri durumlarda bu deer
yukardaki bantda bulunan 2ye eit alnabilir.
19.
Oturma mahallerine yakn yerlerde yaplan patlamalarda oluan grlt durumuna yklenici zel
bir dikkat gsterecektir. Bu tr konumlarda, daha nce belirtilen pik tanecik hz deerleri grlty
nleyecek deerlere drlmelidir.
20.
Bu maddenin herhangi bir gerekliliini gzetmeksizin, oturma mahallerinin 100 m civarlarnda,

mhendisin zel onay olmadan, (bu onay ortadan kaldrlacak malzemenin herhangi bir baka yoldan
kaldrlmas mmknse verilmeyecektir) patlamaya hibir ekilde izin verilmeyecektir.
21.
Yklenici elde bulunan ve kullanlm olan patlayc ateleyicilerin miktarn ayrntl ve tam olarak
kontrol etmekle sorumludur.
22.
Mhendisin yazl izni olmakszn yklenici tarafndan hibir patlayc madde kullanlmayacaktr.
23.
Patlatma ilemlerinin yaplaca tm zamanlarda mhendis haberdar edilecek, malzemeler ve bunlarn

durumlaryla ilgili gerekli tm detaylar verilecektir. Mhendis can ve mal emniyeti, grltnn
azaltlmas ve iin emniyeti iin gerekli grdnde patlatma gcn kontrol etmek, snrlamak ya da
durdurmak yetkisine sahiptir.
350.03.01.02 Sunular
1. Herhangi bir yer alt kazsnn balamasndan nce yklenici, gerekli saha drenaj, emniyet nlemleri ve
yaplm test programlar neticeleri dahil olmak zere, teklif kaz metotlar ve sralarna ait detayl plan
ve/veya aklamalar onaylanmak zere mhendise sunacaktr.
2. Tnellerin eitli yer alt ilerine ait kaz sralar, tm tnel yapm ilerine ait bir genel program halinde
mhendise sunulacaktr.
5. Teklif edilen patlatma dizaynnn zellikleri, aadaki bilgileri ierecek ekilde, kazlan her bir profil
ksm iin ayr ayr sunulacaktr.
Delme paterni, delik aplar, aralk, derinlik ve eiklik,
Her bir delik, tavik ve patlatmann tamamnda kullanlacak patlayclarn tipi, gc ve lokum olarak
miktarlar,
Patlayclarn deliklere dalm ve her bir deliin doldurulmas,
Tavik tipi, sras, gecikme adedi ve gecikme paterni, patlatmaya ait kablo diyagram, balant ve
ana hatlarn ebat ve tipleri, ateleme kaynaklarnn tip ve kapasiteleri, kondansatrl patlatma
makinesinin tipi,
Deliklerin sklanmas ve patlatma alannn rtlmesi,
lerleme admnn doldurma ve atelenmesinde denetimden dorudan sorumlu personelin yeterliliini
gsteren yazl belgeler.
6.
Herhangi bir malzemenin atlmas veya depo edilmesinden nce yklenici, depo ve atk sahalarna
ait vaziyet planlarn onay iin mhendise sunacaktr. Vaziyet planlar; alma metotlar, stabilite,
emniyet tedbirleri, alanlarn geici ve daimi drenaj ve nihai peyzaj dzenlemelerine ait tm bilgileri
gsterecektir.
7.
Tnelden kan ve yol dolgusunda kullanmak iin uygun bulunan kaz malzemesi mhendis tarafndan
aksi belirtilmedike daimi olarak yol dolgusunda kullanlacaktr.
8.
Yklenici patlayc maddeleri, ruhsatl ve kapsl iin zel bir blm bulunan bir depo veya ambar
iinde muhafaza edecektir. Patlayc maddeler yalnzca geerli ruhsat sahibi, ehil ateleyiciler
tarafndan kullanlacaktr. Yklenici inaat alanna sokulan patlayc maddelerin herhangi bir tescil
edilmemi durumunun bulunmamasn ve gereken ekilde kullanmn salayacaktr.
9.
10.
Patlayc maddeler, reticisinin nerdii miktarlarda ve ekillerde kullanlacaktr. Yklenici

uygulanacak olan hazrlama ve patlatma ilemlerinin biimleri ile ilgili nerilerini mhendise yazl
olarak bildirecektir. Hazrlanma ve patlatma ilerinde kullanlacak yntem ile ilgili mhendisin
onay, ie balamadan nce ve kaya yapsnn deitii veya uygulanan yntemin deiiklie urad
durumlarda alnacaktr. Bu tr bir onay, ykleniciyi, bal bulunduu szlemenin genel artlarnn
ykmllklerinden hibir bir ekilde kurtarmayacaktr.
Patlatma uyguland zamanlarda yklenici gerekli gvenlik mesafelerini gzeterek ve gerektii
yerlerde ar patlama hasrlar kullanarak malzemelerin etrafa salmasn nlemek suretiyle inaat
alan iinde ve dnda herhangi bir kimseye veya nesneye zarar gelmemesini salayacaktr.
Islak arazide yaplan atmlarda, herhangi bir bina veya yapnn hasar grmemesi iin patlamalarn
tehlikeli olmayan dzeylerde tutulmasna zel bir dikkat gsterilecektir.
350 / 12


350 / 13
KISIM 350
KISIM 350
24.
Kullanlan patlayc malzemenin artlar veya mhendisten veya ekibinden gelecek herhangi bir onay
yklenicinin sorumluluklarn, mecburiyetlerini ve ykmllklerini hafifletmez. Patlayc maddelerin
tanmas ve kullanlmas sebebiyle can, mal ya da ie gelebilecek her trl zarar ve ziyan szleme
gereince yklenicinin ykmllndedir.
25.
Mhendise yaplacak tm sunular yapm ilerinden yeterli bir sre nce veya karlkl mutabakata
varlan tarihlerde yaplacaktr.
350.03.02 Yapm
3. Havalandrma ve duman artma metodu, Mhendisin isteine gre gerekli deneylere tabi tutulacak ve
elde edilecek deney sonularna gre gerekirse havalandrma ve duman artma metodu iyiletirilecek
veya deitirilecektir.
4. Basnl hava ile gerekletirilen ilerin havalandrlmas iin yaplan neriler Mhendisin onayna
sunulacaktr.
350.03.02.04 Kaz Profilinin Tanm
1. Paftalarda gsterilen kaz profili (normal tnel enkesiti), teorik profili (T-Hatt) belirtmektedir. ekil-3501de kaz profili ve teorik profil (T-Hatt) gsterilmektedir.
350.03.02.01 Ekipman
1. Yeralt kaz ileri ve nakliye ile ilgili herhangi bir mekanik ekipman, yrrlkteki i Sal ve
Gvenlii Tzne, performans olarak belirtilen ilere, ayn zamanda i program gereklerine ve
mhendisin onayna uygun olacaktr.
2. Yer alt mekanik plenti ve ekipman, elektrik, basnl hava veya dizel motor ile alacaktr. Dizel
motorlar, egzoz dumanlarnn artlmas iin filtrelere sahip olacaktr. Petrol veya parafinli cihazlar
yeraltnda kullanlmayacaktr.
3. Mhendis onay alnarak, zemin artlar bakmndan gerekmedike, yer alt kazlarnda haval kaya delme
ilemi yaplmayacaktr.
4. Tnel kazsnn dorultu ve eiminin tespiti iin gerekli ett lm ve yn ekipmanlar bulundurulacaktr.
350.03.02.02 Yapm Srasnda Aydnlatma ve Enerji
1. Yklenici, ikmal noktalarnn tmnde iyi alma dzenini muhafaza etmek ve salamaktan sorumlu
olacak ve ona balantl olarak antiyedeki her kiinin emniyetini salamak iin gerekli btn nlemleri
alacaktr. Mhendis tehlikeli olabileceini grd her parann deimesini veya sklmesini isteyebilir.
2. Kaya kalitesine bal olarak, radyal deformasyonlar ve yapm toleranslar iin yeterli boluk temini
amacyla, teorik kaz profili uygun miktarda geniletilecektir.
3. eitli kaya snflar iin radyal deformasyonlar karlamak zere D-Hatt (ekil-350-1) olarak
tanmlanan kaz hatt, deformasyon toleranslarn (a) dikkate almaktadr. lgili paftalarda verilen bu
deerler, kaz srasnda deneyim kazanldka, gerek deformasyonlara uymak zere ayarlanabilir.
Ayarlamalar yklenici tarafndan yaplacak ve mhendis tarafndan onaylanacaktr.
4. D-Hatt kazlacak minimum profili temsil etmektedir. Genel olarak kaz srasnda kaya (pskrtme
betonu nominal kalnlnn te ikisi kadar bir toleransn knt yapan kenarlar ve salam kaya keleri
iin yerel olarak msaade edilebilecei haller dnda) bu hattn ierisine girmeyecektir.
5. Yklenici, delme ileminde dikkatli bir kontrol yaparak ve yumuak patlatma veya n atlatma eitli
elemanlarn deitirmek suretiyle D-Hatt ile tanmlanan kaz profilini salamak zere her tr gayreti
sarfedecektir.
6. D-Hattyla tanmlanan kaz profilini idame ettirmek zere yklenici, kaz ve destekleme (delme, elik
iksa, hasr elik montaj, pskrtme betonu, tesviye pskrtme betonu vb.) iin bir yapm tolerans dikkate
almak zorundadr. Yapm tolerans iin belirlenen deer, ilgili paftalarda gsterilecektir. (ekil-350-1)
2. Yklenici, allan her sahada, tm aydnlatma sistemini altracak kendi yedek jeneratrn ve
herhangi bir zamanda tneli su basmamas iin altrlabilecek pompalar hazr bulunduracaktr.
3. Aydnlatma sistemi, 100 voltla veya mhendis tarafndan belirtilecek daha az bir voltajla altrlacak ve
tehizat tamamyla baka bir santralin yksek gl tehizatndan ayr tutulacaktr.
4. Emniyetli alma artlarn salamak iin tnelin veya kuyunun her blgesinde en az 100 wattlk bir
aydnlatma, yklenici tarafndan temin edilecek ve yerletirilecektir.
5. 20 wattlk bir gce sahip pil ile altrlan iki adet el feneri alma alannda salanacak ve acil durumlar
iin her zaman bakml olarak bulundurulacaktr.
6. Tnellerde ve kuyularda ak bobin veya ak elemanlar barndran elektrikli stclar veya radyatrlerin
bulundurulmasna izin verilmeyecektir.
350.03.02.03 Yapm Srasnda Havalandrma
1. Yklenici, yer alt almalarnda btn gerekli soutma tesisatn ve uygun havalandrmay salayacaktr.
iler ve yetkili personel tarafndan solunan atmosfer % 20den az oksijen iermeyecek ve iinde gazlar,
buharlar ve tozlar gibi kirleticiler, birok kirleticinin birlemi etkileri gznne alnarak salk iin
zararl olacak bir ekilde toplanm olmayacaktr. Alev alabilir maddelerin konsantrasyonu, patlayc
limitin % 10unu gemeyecektir.
Yklenici, gnde en az bir defa ve snr aldnda daha sk, onaylanm ekipman kullanarak minimum
patlayc konsantrasyonu ve atmosfer deneylerini gerekletirecektir. Bu hususta i Sal ve
Gvenlii Tz hkmlerine uyulacaktr.
ekil-350-1 Kaz Profili, Deformasyon ve Yapm Tolerans
2. Havalandrma iin salanan hava temiz olacak ve tnelde kii bana saatte en az 500 m3 temiz hava
salanacaktr.
350 / 14


350 / 15
KISIM 350
KISIM 350
350.03.02.05 Ar Sklme
350.03.02.06 Kaz artlar
1. Ar sklme, zeminin eitli kaya snflarnda gereken destek elemanlar iin hesaplanan profil dnda
paralanmasndan veya krlmasndan oluan boluktur. Meydana gelen ar sklme, uygun olmayan
iilik ve dikkatsiz kaz teknikleri nedeniyle oluabilir (nlenebilir ar sklme) ve/veya yklenicinin
neden olmad durumlardan (nlenemeyen ar sklme) oluabilir.
1. Delme ve patlatma, kayann arzu edilen hatlar boyunca krlmasn salayacak bir tarzda yaplacaktr.
2. nlenemeyen Ar Sklme iki nedenden meydana gelir:
3. Kaya kazs modern patlatma metotlar kullanlarak yaplacaktr. Ar sklmeyi snrlamak ve

kaya yzeylerinin atlamasn nlemek zere yumuak patlatma gibi kontrollu patlatma metotlar
kullanlacaktr.
Dikkatli i ve uygun iilikle nlenemeyecek tabii ar sklme,
Jeolojik koullardan kaynaklanan ar sklme.
3. ekil-350-2de gsterilen ar sklme; ngrlmeyen jeolojik ve tektonik artlar nedeni ile oluabilir.
nlenemeyen ar sklme, yklenici tarafndan azami dikkat ve en iyi iilik rnei gsterilmi olmasna
ramen, jeolojik ve tektonik artlar nedeniyle ar sklmeyi nleyemedii anlamna gelmektedir.
4. Ar sklme olmas halinde, ortam stabil hale getirmek iin gereken destekleme derhal uygulanacaktr.
Tnel projecisinin temsilcisi ve mhendis haberdar edilecektir. Onarm ileri, kontrol mhendisi, mhendis,
tnel projecisinin temsilcisi ve yklenici arasnda mzakere edilecek ve mutabakat salanacaktr. Onarm
ilerine ait detay proje yklenici tarafndan hazrlanacak, mhendis ve dare tarafndan onaylanacaktr.
Mhendis tarafndan aksi onaylanmadka veya aksine bir talimat verilmedike onarm ileri, aynann
daha fazla ilerletilmesinden nce yaplacaktr.
5. Ar sklmenin; yklenicinin kontrol dndaki fiziksel sebeplerden meydana geldii ve yanl alma
metodu ve dikkatsizlikten olumad kararna varlan yerlerde, ar sklme nedeniyle meydana gelen
boluk lokal olarak yerinde llecektir. Projesine gre yaplan onarmn tamamlanmas iin gereken
malzemeler iin rleve alnacak, mhendis tarafndan onaylanacak ve ilgili poza gre deme yaplacaktr.
2. Patlatma deliklerinin ap ve aralklar, sahadaki gerek kaya artlarna gre ayarlanacaktr. Patlatmadan
sonra mmkn olan en iyi kaz yzeyi elde etmek iin yklenici, patlatma teknikleri oluturacak ve
srekli gelitirecektir.
4. Tnel yan duvarlarndaki niler ve enine gei galerilerinin kazs, ana tnelde desteklemenin
konulmasndan sonra yaplacaktr. Tnel yan duvarlarndaki pskrtme betonu, elik iksa vb. ni veya
enine gei galerisi profili boyunca dikkatlice kesilecek, kaz, geriye kalan tnel desteklemesinin zarar
grmeyecei bir tarzda yaplacaktr.
350.03.02.07 Emniyet nlemleri
1. Her bir patlatma sonunda dikkatli ve uygun biimde kavlak alnmas zorunludur. Destekleme
elemanlarnn tnelin genel stabilitesi iin yeterli saylmasna karn yklenici, hemen ndeki kaya
bloklarnn gevemesini nlemek zere yerel kaya bulonlar monte edecektir. Tnel desteklemesinde
stabilite bozukluklarna dair iaretler veya muhtemel atlaklar tesbit etmek zere yklenici, tnel yan
duvarlarn ve tavann peryodik olarak muayene edecektir. atlaklarn deerlendirilmesi, jeolojik lm
neticeleriyle birlikte, tnel projecisinin temsilcisi ile i birlii ierisinde yaplacaktr.
2. Patlatmaya ancak tm personelin, i ve ekipmann korunmas iin uygun nlemlerin alnmasndan sonra
izin verilecektir.
3. Delme, patlatma, kaz ve pskrtme betonu tatbikat; toz, duman, buhar, gaz, elyaf, sis, pus veya
baka atmosfer artlarn Ksm 350.03.02.03 Yapm Srasnda Havalandrma blmne uygun
olarak kesinlikle kontrol altnda tutabilecek metot ve ekipman ile yaplacaktr. Her bir ilerleme admn
mteakip, krk kaya ve pasa yn, temizleme ilemleri srasnda ar tozlanmay nlemek zere yeteri
kadar slatlacaktr.
350.03.02.08 Srekli alma
1. lerin emniyet ve gvenliini salamak zere, mhendis tarafndan aksine bir talimat verilmedike tnel
kazs gndz ve gece srekli olacaktr. durumunun msait olmas halinde, ilerin emniyete alnm
olmas artyla hafta sonlarnda ve genel tatil sresince ilere ara verilebilir.
2. Belirli yerlerdeki destekleme sistemine ait destekleme elemanlarnn tamamlanmasndan nce ilere ara
verilmesine msaade edilmeyecektir.
3. laveten, herhangi bir kaz aynas, Ksm 350.02de belirtilen stabil kaya hari, pskrtme beton rts
(minimum kalnlk 3-5 cm) ile kaplanacaktr.
4. Yklenici ayrca tnel projecisinin temsilcisinin talep edecei ve mhendisin onaylayaca tm ilave
destekleme nlemlerini alacaktr.
350.03.02.09 Yapm Srasnda Drenaj
350.03.02.09.01 Kapsam
1. Yklenici, yer alt ilerinin herhangi bir aamasnda suyu kontrol altna almak ve uzaklatrmak iin
yeterli pompa ve boru hattn temin ve monte edecek, iletecek ve bakmn yapacaktr. Su birikimine
izin verilmeyecektir.
ekil-350-2 Ar Sklme
350 / 16


350 / 17
KISIM 350
KISIM 350
2. Her bir alma aynasnda tesis edilecek pompa kapasitesi, her zaman ieriye akan suyun normal
hacminin en az birbuuk katna delme ekipmannn kulland su miktarnn eklenmesiyle elde edilecek
miktar kadar olacaktr.
3. Yklenici, tnelde tesis edilmi pompalarla ayn kapasitedeki yedek pompalar alr durumda depo
edecek veya derhal temin edebilir durumda olacaktr.
4. Yklenici, suyun tahliye edilmesinden nce keltme tanklar veya mhendisin talebine uygun baka
artma imkanlar salayacaktr.
5. Yklenici, tm birikmi amur, silt veya dier dkntleri mhendisin talebine uygun olarak yer alt
ilerinden uzaklatracaktr.
350.03.02.09.02 Malzeme ve Yapm
1. Boyuna Drenaj: Tnel drenaj, ilgili kaz tabannda yerletirilen akl doldurulmu hendeklerle yaplacaktr.
Byk miktarda su girii olan sahalarda, derive edilecek suyun miktarna bal olarak 150-250 mm apnda
st ksm delikli sert PVC borularnn monte edilmesi gerekli olabilir.
ni ynnde yaplan tnel kazlarnda, belirli aralklarda, suyun tnel dna pompalanaca toplama ukurlar
alacaktr.
2. Radyal Drenler: Youn su aklar iin, kaya ierisinde tahliye delikleri alacaktr. Deliklerin ierisine,
1 apnda tavan ve omuz blgesinde delikli yan duvarlar ve omuz alt seviyelerinde, alt kesimi kapal,
st kesimi delikli elik veya sert PVC borular yerletirilecektir. Boru ile delik az arasndaki boluk
abuk priz alan har ile kapatlacaktr. abuk priz alan har, geici onarm veya kaplamalarda kullanlan
ve birka dakikada priz ve sertleme salayan bir malzemedir. Belirli baka bir zellik gerekmemektedir.
Boru az, ilgili tnel kazs tabanndaki geici boyuna drenaja, toplama ukurlarna veya boyuna hendeklere
balanacaktr.
3. evre Drenleri: Kaya yzeyindeki slak sahalarda su, kayaya abuk priz alan har veya pskrtme
betonu ile tesbit edilmi ve ilgili kaz tabanndaki kuyular veya boyuna hendeklere balanm yarm kabuklar
(tercihan oluklu, yumuak PVC boru) vastasyla toplanacaktr.
4. Pskrtme beton kaplamada sonradan grlen slak sahalar, delinip alacak ve (2) veya (3)de olduu
zere ileme tabi tutulacaktr.
5. Geirimli zemin veya ok atlakl kayada yaplan tnellerde, tnel projecisinin temsilcisi tarafndan talep
edilmesi ve mhendis tarafndan onaylanmas halinde, pskrtme beton kaplamas arkasnda su basncnn
artmasn nlemek zere, minimum 4 cm apnda evre drenleri sistematik olarak tesis edilecektir.
6. Yapm ii sresince tm suyun yeterli ekilde kontrol edilebilmesi iin yklenici, yaplan toplama
ukurlarnn temiz tutulmasn ve drenaj sisteminin bakml olmasn salayacaktr.
2. Su birikintilerine ve biriken su ierisinden trafik akna izin verilmeyecektir. Yapm srasnda tnel
iindeki su Ksm 350.03.02.09da belirtilen esaslara uygun olarak drene edilecektir.
3. Herhangi bir bozulmu malzeme, kaplama ilerinden nce mhendis talimat uyarnca kaldrlp
yenilenecektir.
4. Koruma amacyla kullanlan dolgu malzemesi, kaplama yapm ilerinin balamasndan nce
kaldrlmayacaktr.
350.03.02.12 Taban Kemerli Kesit zerinde Saha Trafii
Geici veya nihai, beton veya pskrtme betonundan olsun, korunmam taban yaplar zerinde herhangi bir
saha trafiine izin verilmeyecektir. Bu tip yaplar, minimum 0,5 m kalnlkta, tnelden km uygun bir kaz
veya benzeri malzemeyle dolgu yaplarak tahribata kar korunacaktr. Dolgu malzemesi, ap 150 mmden
byk kaya bloklar iermeyecektir.
350.04 Tnel Desteklemesi
Bu blm kazlan tnelin daimi stabilitesini salamak iin gerekli olan tnel kaplamas elemanlarn oluturan
tnel n desteklemenin, malzeme ve uygulamasna ait artlar aklamaktadr.
350.04.01.01 Yapm Metodu
Yklenici, NATMnin teknik ve proje kavramlarn anlam ve tanm olacak, tnel desteklemesinin her bir
elemannn fonksiyon ve grevlerini bilecektir.
350.04.01.02 Sunular
1. Bu ksm kapsamndaki herhangi bir yapm iinin balamasndan nce yklenici, tnel desteklemesine ait
tm elemanlarn kapsayan kapsaml bir malzeme deney ve kalite kontrol programn onaylanmak zere
mhendise sunacaktr.
2. Kullanlan malzemelerin artnamelere uygunluunu belgeleyen imalat uygunluk belgeleri sunulacaktr.
3. Delme, kaya bulonlama, ankrajlama vb. iin aklama, artname ve ilgili imalat literatr dahil olmak
zere her bir tip destek elemannn montaj metodu mhendise sunulacaktr.
4. Tm sunular mhendise yapm ilerinden yeterli bir sre nceden veya karlkl mutabakata varlan
tarihlerde yaplacaktr.
350.04.01.03 Tnel Destekleme lerinin Yapm
350.03.02.10 Aratrma Sondajlar

Yapm srasnda llen kaytlar, ayna kaz haritalamas dikkate alnarak, tnel aynasnda yatay ve/veya eik
sondaj yaplarak kaz ve destek planlamas yaplacaktr. Karlalan jeolojik koul, probleme gre alacak
sondajn eimi, yeri, says ve uzunluu belirlenecektir. Yaplacak sondaj almas yklenici, mhendis ve
tnel projecisinin temsilcisinin denetiminde yaplacaktr.
Sondajlardan hangi verilerin elde edilecei, karotlar zerinde yaplacak deneyler vb. almalar ieren
aratrma program yklenici ve tnel projecisinin temsilcisi tarafndan hazrlanarak mhendis onayyla
dareye sunulacaktr.
1. Kazdan hemen sonra monte edilecek tnel desteklemesinin tipi ve miktar, tespit edilen kaya
snflandrmasna dorudan baldr. Tespit edilen kaya snflandrma sistemine bal olarak standart
n destekleme paftalarda gsterilmitir. Bununla beraber, bekleyen kaya artlarndaki deiimlerin bir
sonucu olarak, her bir destekleme sistemi iin paftalarda gsterilen standart n destekleme sistemlerinde,
Tnel Projecisinin Temsilcisinin nerisi, dare ve mhendisin onay ile Ksm 350.02.03.01e uygun
olarak, yapm srasnda tadilat ve ayarlamalar gerekebilir.
2. Yklenici, destekleme elemanlarnn kazlan tneli evreleyen kaya ktlesinin ayrma ve gevemesini
nleyecek tarzda ve srada monte veya tatbik edilmelerini salayacaktr.
350.03.02.11 Nihai Kaz Kotlarnda Saha Trafii
350.04.01.04 Gabari Profili
1. Kaplama yapm iin nihai kaz kotlarnn (formasyon kotu), saha trafii nedeniyle herhangi bir anmaya
veya kaya zelliklerinin bozulmasna kar korunmas iin tnel kaz kaya malzemesi veya benzeri ile
dolgu yaplacaktr.
1. Gabari Profili iin Ksm 350.05e baknz.
350 / 18


350 / 19
KISIM 350
KISIM 350
350.04.01.05 Kaytlar
350.04.03.01 Hasr elik (Kaynakl Hasr elik)
1. Fiilen monte edilen tnel desteklemesinin tm zelliklerini ve ilerin devam boyunca performansn
ihtiva eden kapsaml kaytlar yklenici tarafndan hazrlanacak, muhafaza edilecek ve mhendise
gnlk olarak sunulacaktr. Bu kaytlar; monte edilen destekleme elemanlarnn tip, miktar ve yerini,
desteklemenin montajndan sonraki gabari profilini; standart destekleme sistemine gre farkllklar,
ar deformasyonlara dair gzlemleri, pskrtme betonu atlaklarn vb. almalar ierecektir. Ar
deformasyon, pskrtme betonunda atlak gzlenmesi halinde tnel projecisinin temsilcisi ile mhendis
derhal haberdar edilecektir.
350.04.03.01.01 Malzeme
2. Yklenici her bir ayna pozisyonu enajn ieren bir kayt tutacak ve ayna ilerledike bu kayt yenilecektir.
Bu kayt, ilgili aynaya yakn ve uygun bir yerde danma maksadyla bulundurulacaktr.
3. Yukardaki tm kaytlar onay iin mhendise gnlk olarak sunulacaktr.
350.04.01.06 Ekipman ve Malzeme Temini
1.
Yer alt desteklemesinin montajna ait herhangi bir mekanik plent veya ekipman belirtilen ilere
performans bakmndan ve yrrlkteki i Sal ve Gvenlii Tz bakmndan uygun,
ayrca i programnn retim artlarn salayacak yeterli kapasitede olacaktr.
2.
Yer alt kaz ilerinin devam srasnda destek montaj iin gereken ekipmann derhal almasn temin
iin ekipmann uygun bakm ve yeterli yedek paralarnn temini salanacaktr.
3.
allan tm aynalarda destekleme yapm iin gereken malzemelerin kesintisiz ikmali her zaman
salanm olacaktr. Zayf zeminlerdeki kazlar iin bu n artn, tnel yapm emniyet hususlaryla
kuvvetli balantl olduu bilinmelidir.
4.
Tnel desteklemesinin montaj normal yntemler ile nlenemeyecek, beklenmedik stabil olmayan kaya
artlar, fazla miktarda su ak gibi acil durumlarda derhal ve etkin bir nlem alnmas iin gereken
malzeme ve ekipman yklenici, her bir tnel kazsnda bulunduracaktr.
5.
Yklenici, paftalarda gsterilen kaya snflandrmasna uygun ve i programna gre gereken her bir
destekleme elemann, en az iki hafta sreyle yetecek ekilde antiyede bulunduracak veya derhal temin
edebilecek durumda olacaktr.
350.04.02 Pskrtme Betonu

Pskrtme betonu; Ksm 351, Pskrtme Betonu blmnde belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
350.04.03 Donat elii
1. Fabrikasyon elik donatlar BS 4483de belirtilen artlara uygun olacak ve antiyeye dz hasrlar halinde
gnderilecektir.
2. Scak haddelenmi yumuak elik ubuklar ve scak haddelenmi yksek akma deerli ubuklar BS
4449da belirtilen artlara uygun olacaklar. Fakat hibir ubukta ark kayna dikii bulunmayacaktr.
3. Souk ilenmi elik ubuklar BS 4461e uygun olacak, fakat hibir ubukta ark kaynak dikii
bulunmayacaktr.
4. Sert ekilmi yumuak elik teller BS 4482de belirtilen artlara uygun olacaktr.
5. BS 4449 ve BS 4461de tanmlanan deforme ubuklarn ba mukavemeti ngiliz standart uygulama
kodu CP114 Blm 2, 603. maddeye uygun ekilde test yapldnda, dz ubuk demirlerin ba
mukavemetinden en az % 40 yksek olacaktr.
6. Yklenici, BS 4449 ve BS 4461 standartlarna uygun ubuklar iin i yerine gnderilen ubuklardan
alnm rneklerin yeniden bkme testine tabi tutulduu ve bu test sonularnn uygun olduunu gsteren
belge sunmaldr. rnek alma zamanlamas ve kalite kontrol metodu ngiliz Standartlar Tablo-5, Madde
22de belirtilen esaslara uygun olmaldr.
350 / 20

elik hasrlar Ksm 350.04.03de belirtilen esaslara uygun olacaktr.

5 mm apnda 100 x 100 mm veya 6,5 mm apnda 150 x 150 mm aralkl hasr elik kullanlacaktr. Hasr
elik, minimum akma mukavemeti 500 N/mm2 olan yap eliinden imal edilmi olacaktr.
350.04.03.01.02 Montaj
Kaynakl hasr elik, kaz yzeylerinin veya daha nceden uygulanm pskrtme betonu yzeylerinin
dzensizliklerini mmkn mertebe yakndan izleyecek tarzda yerletirilecektir. Pskrtme betonunun tatbiki
srasnda titremesini ve pozisyonunu deitirmesini nlemek iin skca tespit edilecektir. Kaynakl hasr
elik, pratik olarak mmkn olan en byk boyda yerletirilecektir. Pskrtme beton kaplamasnda kullanlan
hasr elik bindirme boyu, evresel istikamette minimum iki aralk mesafesi boyuna istikamette bir aralk
mesafesi olacaktr.
350.04.03.02 Tavan Asklar
Hasr elii kaz yzeyine sabitlemek amacyla kullanlan tavan asklarnn detaylar onayl uygulama
paftalarnda gsterilecektir.
350.04.03.02.01 Malzeme
1. Tavan asklar olarak Ksm 350.04.03 de belirtilen esaslara uygun donat ubuklar kullanlacaktr.
2. Tavan asklar uygulama paftalarnda gsterildii gibi imal edilecektir.
350.04.03.02.02 Montaj
Tavan asklar, daha nceden yerletirilen hasr elik nnde, kayaya salam olarak tespit edilecektir. Tavan
asklarnn pozisyonlar, monte edilecek kaya bulonlar hattna tekabl edecek, kaya bulonlar tavan asks
kesiti ierisinden geecektir.
350.04.03.03 elik Donat ubuklar
Yerel zemin artlarna bal olarak ve proje paftalarnda gsterildii zere, portal sahalar, tnellerin birleim
yerleri ve enine gei pasajlar gibi youn gerilme altndaki yerlerde, ilave donat olarak elik donat ubuklar
da gerekebilir.
350.04.03.03.01 Malzeme
elik donat ubuklar Ksm 350.04.03de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
350.04.03.03.02 Montaj
1. elik donat ubuklar, daha nceden konulmu pskrtme betonu veya hasr elik tabakasna emniyetli
bir ekilde balanacaktr.
2. Bindirmeler ilgili paftalarda gsterildii zere dzenlenecektir.
350.04.04 elik ksa
1. Yap elii BS 153, Blm 1 ve BS 4360da belirtilen artlara uygun olacaktr. Ayrca scak ekilmi
elik yap profilleri ve scak ekilmi elik yap oyuk profilleri BS 4449 ve BS 4848de belirtilen esaslara
uygun olacaktr.
350 / 21
KISIM 350
KISIM 350
2. Kesme kuvvetlerine kar konulan balkl bulon tipi balantlarda kullanlacak eliin minimum 400
N/mm2 akma mukavemetine ve minimum 500 N/mm2 ekme mukavemetine sahip olmas gereklidir.
Aksi szlemede belirtilmedike kesme kuvvetine kar konulan dier tip elik balantlarda kullanlacak
malzeme BS 4360da belirtilen esaslara uygun olacaktr.
1. Kafes kiriler, tnel kaz geometrisi gereklerine uygun olarak yuvarlak elik ubuklardan imal edilmi
boyutlu hafif elik erevelerdir.
2. antiyede imal edilmeleri halinde yklenici, detayl bir imalat metodu bildirimini onaylanmak zere
mhendise sunacaktr.
350.04.04.01 Genel
1. Bu ksm; yer alt kazlarnda destek olarak gereken ve kullanlan elik iksann temin ve montajn
kapsamaktadr. Bunlar kazdan hemen sonra n destekleme olarak etkili olacak, ayrca pskrtme betonu
kaplamasnn donats ve yk datan eleman olarak alacaklardr.
2. elik iksalar, her bir kaya snfna ait kaz geometrisi artlarn Ksm 350.04.04.04.01de belirtilen ilgili
toleranslar da dahil olmak zere karlayacak ekilde imal edileceklerdir.
350.04.04.01.01 Sunular
3. lgili detay paftalar, erevedeki kesit adedini ve kesitler arasndaki balant detayn gsterecektir.
Detaylar mhendis tarafndan onaylanacaktr.
1. Scak ekilmi profiller (I, H, TH ve E profilleri) minimum akma mukavemeti 240 N/mm2 olan yap
eliinden imal edilecektir.
2. Kafes kiriler, Ksm 350.04.03e uygun donat ubuklarndan imal edilecektir.
1. Ksm 350.04.01.02de belirtilen hususlar bu ksm iin de geerlidir.

2. malat Paftalar.
350.04.04.04 elik ksann mal Edilmesi

350.04.04.04.01 Kaynak ve Oksijenle Kesme lemlerine Ait Denemeler
in balamasndan nce aadakiler sunulacaktr.
1. malata balamadan nce, mhendis tarafndan istendiinde, ite kullanlacak malzeme rnekleri zerinde
kaynak ve oksijenle kesme deneyleri yaplacaktr.
elik iksann komple imalat detaylar,
Montaj metodu ve yerleim,
Derz, iksa balantlar, iksa aralayclar, geometri vb. detaylar,
Malzemelere ait uygunluk belgeleri.
2. Malzeme rnekleri mhendis tarafndan seilecek ve iaretlenecektir.
350.04.04.02 elik ksa Tipleri

elik iksa olarak, aada belirtilen elik iksa tiplerinden biri veya daha fazlas kullanlabilir.
350.04.04.02.01 I-Profil Kemerler
I- Profili kemerler, tnel destek paftalarnda gsterilen boyutlarda olacaktr. lgili detay paftalar, kemerdeki
kesit adedi ve kesitler arasndaki balant detaylarn gsterecektir. Detay mhendis tarafndan onaylanacaktr.
350.04.04.02.02 H-Profil Kemerler
H- Profili kemerler, tnel destek paftalarnda gsterilen boyutlarda, scak ekilmi HEB ve GI profillerinden
ibaret olacaktr. lgili detay paftalar, kemerdeki kesit adedi ve kesitler arasndaki balant detaylarn
gsterecektir. Detay mhendis tarafndan onaylanacaktr.
350.04.04.02.03 TH ve E-Profil Kemerler
1. TH ve E-profilleri madencilikten domu olup enkesit olarak an eklindedirler. Bu profillerin balantlar,
birbiri ierisine giren her iki parann bindirilmesi ve kelepe ile tespit edilmesiyle yaplmaktadr. Bu tip
balantlar, kelepe balantlardaki srtnme nedeniyle byk deformasyonlara imkan tanmaktadr.
2. Byk deformasyonlarn beklendii zemin artlarnda TH ve E-Profilleri kullanlacaktr. lgili detay
paftalar, kemerdeki kesit adedini ve kelepelere uygulanacak kuvveti gsterecektir. Detay mhendis
tarafndan onaylanacaktr.
350 / 22
350.04.04.02.04 Kafes Kiriler

3. Kaynak elii dkm ve oksijen kesme ileminde, deneyler iin 20 mm kalnlnda malzeme
kullanlacak ve bu deneyler malzeme kalnl 20 mmye kadar olan, fakat 20 mmyi amayan btn
malzeme iin geerli olacaktr. 38 mm kalnlktaki malzemelerle yaplan deneyler, 20 mmden fazla 38
mmden az kalnla sahip malzemeler iin geerli olacaktr. 38 mmden kaln malzemeler iin deneyler
her 6 mmlik kalnlk artnda yaplacaktr.
4. Denetlemeler iin fabrikasyon srasnda takip edilecek aada belirtilen ilemler hususunda, mhendisi
tatmin edecek nitelikte olacaktr.
i.
Kaynak ileminin BS 5135 ve BS 4570 artlarna uygun olmas
ii.
Is kontrol tekniklerinin, eliin oksijen ile kesilen yzeyindeki i iin zararl olabilecek atlaklar,
lokal sertlikleri ve dier kusurlar nleyici nitelikte olmas
5. Primer uygulamasnn yapld yerlerde imalat almalarndan ve deneme yaplmadan nce rnek
malzemeye primer uygulamas yaplacaktr. Kaynak ileminden sonra btn birleme paralar 10Cden
az olmayan bir scaklkta en az 72 saat sreyle bekletilecek, daha sonra blnerek atlaklar ve dier
arzalar incelenecektir.
6. BS 4870de Tablo-2de liste halinde verilen uygulanacak testlerden 1. blmdeki deneyler uygulanacaktr.
Buna ek olarak, BS 4360da belirtilen 43A ve 50B snf elikler hari arpma deneyleri yaplacaktr.
350.04.04.04.02 Kaynaklama lemi
1. Szlemede aksi belirtilmedike, metal elektrik kaynaklar BS 135de veya BS 4570de belirtilen esaslara
uygun olacaktr.
2. Elektrotlar ve kaynak tozlar, imalatnn tavsiyelerine uygun olarak kullanlacaktr. BS 5135 veya BS
4570 kapsamnn haricindeki kaynaklama ilemleri mhendisin onayna bal olarak yrtlebilecektir.
3. Kaynak azlarnn hazrlanmasna ait detaylar ieren imalathane ve antiyede yaplan kaynaklar iin
genel kaynak program imalatn balamasndan nce BS 5135, Madde 13 artlarna uygun bir ekilde
yazl olarak mhendisin onayna sunulacaktr. Mhendisin onay alnmadan kaynak programnda veya
szlemede belirtilen detaylarda herhangi bir deiiklik yaplmayacaktr.
350 / 23
KISIM 350
KISIM 350
4. Kaynak ve oksijenle kesme ilemleri Ksm 350.04.04.04.01de belirtilen deneyler ile tespit edilen
yntemlere kesinlikle uyacaktr.
a.
Enine ekme deneyleri (Deney yaplan paralarn saylar levhann tm kalnl kaplayacak
ekilde olacaktr.).
5. Szlemede aksi belirtilmedike, btn kt kaynaklar, hazrlanm kaynak azlar arasnda yaplan tam
nfuz etmi kaynaklar olacaktr.
b.
Enine eilme deneyi.
c.
charpy V-notch deneyi, BS 4360daki 43A ve 50B kalitelerindeki elikler hari.
6. Kaynakla doldurulmu eski haline getirilmi takmlarn fabrikasyonunda her paradaki btn kt
kaynaklar mmkn olduu zaman son montajdan nce tamamlanacaktr.
350.04.04.04.03 Kaynak Deneyi
7. Nokta kaynaklarn ve geici tutturulmu kaynaklarn pozisyonuna ie balamadan nce mhendis

tarafndan karar verilecektir. Geici olarak tutturuImu kaynaklar eki darbesiyle karlmayp, kesilerek
ya da yontularak dikkatli bir ekilde karlacak ve daima kalnlk kayb olmakszn talanarak przsz
hale getirilecektir.
Ksm 350.04.04.04.01 ve Ksm 350.04.04.04.02de ayrntlar verilen deneyler BS 709da tanmlanan

metotlar kullanlarak gerekletirilecektir. Kaynak deneyleri srasnda aada belirtilen hususlarda yerine
getirilmelidir.
8. Otomatik ya da yar otomatik ilemlerle kaynak yapldnda, kk pasonun kusursuz olduuna mhendis
tarafndan karar verilirse yaplan dolgunun yeniden temizlenmesine gerek olmayacaktr.
i. Genel
9. Ayn seviyeler zerinde kt kaynak yaplmas durumunda ana metalde kayp olmayacaktr. Son talama
ilemi szlemede belirtilen dorultuda olacaktr.
10.
Balksz kesme kuvvetine kar koyan balayclar imalatnn tavsiyelerine uygun biimde
kaynaklanacaktr.
11.
Kt kaynaklarda ke kenarlar veya ke yzleri, 12 mm kalnla kadar olan malzemenin kalnlnn

0,125 katndan ya da kaln malzeme iin 2 mmden daha fazla yanak hatt dna tamayacaktr.
12.
Kaynak ynne bal olarak balang ve biti noktalarndaki sreksizliin nlenmesi iin konulan
levhalar aada belirtilen artlar salayacaktr:
i. Bir ift balang ve bir ift de biti levhalar ayn kalnlkta ve ana metalle ayn profilde hazrlanacak
ve btn kt kaynaklar da balang ve biti yerlerine kelepeyle tutturulacaktr. Mhendis tarafndan
aksi istenmedike, gerilme flanlarndaki kt kaynaklar iin yaklak 5 ift levhada 1 ift levha ve
dier kt kaynaklar iin 10 ift levhada 1 ift levha imalat deney levhas olacaktr. Szlemede aksi
belirtilmedike, imalat deney levhalarnn her iftinin boyutu 225 mm, 300 mm, ya da 375 mm
genilik x 200 mm uzunluunda Tablo-350-4de gsterildii gibi olacak ve bu uzunluk metalin
yaylma ynnde llen uzunluk olup, kaynakla dik a yapacak ekilde bulunacaktr.
Tablo-350-4 malat Deney Levhalarnn Boyutlar
Bir ift Ek Deney Levhasnn Boyutu
Malzeme
30 mm kalnla kadar
levhalar
30 - 75 mm aras
levhalar
BS4360a gre 43Adan 50B

snfna kadar elik
225 x 200 mm
300 x 200 mm
BS 4360a gre 40C, 40D ve

40E, 43C, 43D ve 43E ve 50C
snfnda elik
300 x 200 mm
375 x 200 mm
75 mmden kaln
levhalar
Boyutlara mhendisle
birlikte karar
verilecektir
ii. Kt kaynak balantnn btn uzunluu boyunca yaplacak ve btn kaynak profilinde ek levhann
ierisinde en az 25 mm kadar uzatlacak ve 225 mm x 200 mm, 300 mm x 200 mm, 375 mm x 200
mm imalat ek deney levhalarnda, srasyla en az 200 mm, 275 mm, 350 mm kadar uzatlacaktr.
iii. Kaynak ileminin bitiminde imalat ilave deney levhalar balantlarnn yapld eklerin tanmlanmas
iin mhendis tarafndan kabul edilen bir tarzda iaretleninceye kadar kaldrlmayacaktr.
iv. Kaynak ileminin yapld yzeylerin balangcnda ve bitiinde konulan levhalar ana metal kenarna
5 mmden daha yakn olmayacak ekilde oksijenli kesme ilemine tabi tutulacak, kalan metal paras
ta ile tesviye edilerek veya mhendis tarafndan kabul edilen bir metot ile temizlenecektir.
v. Ksm 350.04.04.04.03e uygun olarak srdrlecek aadaki deneyler iin numuneler, mhendis
tarafndan imalat iin ayrlan ilave deney levhalarndan seilecektir.
350 / 24

Kaynakl balantlarn deney sonular, ngiliz Standartlarnda ana metal iin gerekenlerden hibir zaman
aa olmayacaktr.
ii. Yntem Deneyleri
a. ekme ve Bkme Deneyleri
Enine ve uzunlamasna bkme ve enine ekme deneyleri iin seilen kaynakl deney paralarndan
herhangi biri deneye tabi tutulan balantnn ana metalinin gereksinimlerine uymuyorsa, test edilecek
balant malzemesinden iki ayr rnek daha alnacaktr. Kalitenin kabul edilebilir olmas iin her iki
rnek de deney artlarna uymaldr.
b. Charpy V-entik Deneyi
Charpy V-Centik rneklerinden herhangi bir 3l takmn ortalama darbe deeri deney gerekliliklerine
uymazsa, ayn rnekten alnan 3 ek deney paras daha denenmelidir. Kabul edilebilir nitelikte olmas
iin 6 denemenin sonularnn ortalamas, test gerekliliklerine uymaldr.
c. Revize Yntemler
Deney gereksinimlerinin karlanmamas durumunda, yklenici, mhendisin kabul edecei, revize
yntemleri kullanarak ilave denemeler ve ilave deneyleri gerekletirecektir.
iii. retim Deneyleri
a. retim Deney levhalar
Belirlenmi retim ak deneyi levha boyutlar, ekil-350-3de belirtildii gibi ve 2 takm deney rnei
elde edilmesine imkan verecek ekilde, mhendisin talimatna gre kesilecektir.
b. ekme ve Bkme Deneyleri
Enine ve uzunlamasna bkme ve enine ekme deneyleri iin seilen kaynakl balant deney paralarndan
herhangi biri deneye tabi tutulan balantnn ana metalinin gereksinimlerine uymuyorsa, ayn retim
deney levhalarndan ilave rnekler kesilecek ve deney tekrarlanacaktr, ilave deneylerden herhangi biri
de gereksinimlere uymazsa balant reddedilecektir.
c. Charpy V - entik Deneyi
Charpy V - entik rneklerinden herhangi bir 3l grubun ortalama darbe deeri deney gerekliliklerine
uymazsa ayn retimdeki deney plakalarndan alnan 3 ek deney paras daha denenmelidir. Geerli kabul
edilebilmesi iin 6 denemenin sonularnn ortalamas test gereklerine uymaldr.

350 / 25
KISIM 350
KISIM 350
d. Tekrar Kaynak Yapma ve Tekrar Deneme

Deney gereksinimlerinin karlanmamas durumunda ilgili kaynakl balant tamamyla kesilecektir.
Balant tekrardan kaynatlacak ve deney tekrar edilecektir.
iv. Tahrip Etmeden Deneme
Mhendis tarafndan onaylanan tahrip etmeden deneme metodu, gerilme elemanlarnn aln kaynaklarnn
muayenesinde ve gerekli grlen dier durumlarda kullanlacaktr.
350.04.04.04.01 Geometri
elik iksalar, dizayn paftalarnda gsterildii zere kullanlmalarn gerektiren destekleme snflarnn her
birine ait geometrik artlar karlayacak bir ekilde imal edileceklerdir.
350.04.04.04.02 Kaynak
Malzeme ve iilik testleri Ksm 350.04.04.04.03e uygun olarak yaplacaktr. Test yapmnn dk kalitede
olmas halinde onayl bir test ajans bu ii yapacaktr.
1. Elle yaplan metal - ark kaynak ilemi uygulanacaktr. malat, kaynak plenti kapasitesinin ve yedek
ekipmann kullanlacak kaynak ilemi iin yeterli olmasndan ve tm kaynak plenti ile yedek ekipmann
iyi alr durumda bakml olmasndan sorumlu olacaktr.
2. Alman Standard DIN 1913e uygun kaplanm elektrot kullanlacaktr. Elektrotlar, zel uygulamaya
gre (kaynak pozisyonu, derz dizayn) seileceklerdir. Elektrotlar orijinal kutular ierisinde kuru olarak,
hava etkilerine kar yeterli derecede korunmu, tercihen stlm yerlerde ve imalatsnn artnamesine
uygun olarak depo edilecektir.
3. Kaynaklanacak yzeyler kuru olacaktr. Birletirme yzeyleri ve evreleyen yzeyler, kaynan kalitesini
etkileyebilecek ar apak, nem, ya, boya vb. maddelerden arndrlm olacaktr. Cruf, her bir kaynak
ileminden sonra, zerine tatbik edilecek ilave bir ilemden nce temizlenmi olacaktr. Her bir hal iin
en uygun kaynak pozisyonu seilecektir.
4. elik profillerin kesilmesinde elle yaplan alevle kesme ilemi uygulanabilir. Testere ile kesime de izin
verilebilir.
5. Ek ve birletirme yzeylerin hazrlanmas bilahare talamayla yaplacaktr.
6. Kaynaklanacak ksmlar, operatrn kolayca eriebilecei ve grebilecei bir ekilde birletirilecektir.
7. Gzle muayene yaplabilmesi iin tm kaynaklar, cruftan temizlenecektir.
ekil-350-3 retim Ak Deneyi Levhalarnn Boyutlar
350 / 26


350 / 27
KISIM 350
KISIM 350
8. Kaynak ilemleri, zel imalat tecrbesine sahip, uygun eitim grm bir nezareti tarafndan
denetlenecektir. Kaynak nezaretisi aada listelenen grevlerden sorumlu olacaktr.
a. Kaynaklarn veya kalifiye operatrlerin grevlendirilmesi ve yaptklar ilerin denetlenmesi,
b. Uygun kaynak dolgu metalleri ve yardmc malzemelerin seilmesi, kullanlmas ve depo edilmesi,
c. Uygun kaynak makinesi, plenti ve kaynak mtemilatnn seilmesi, kullanlmas,
d. Kaynak dikilerinin gzle ve boyutsal kontrolnn (12)ye gre yaplmas,
9. Her bir kaynakl balant tipinin balamasndan nce, her bir kaynak tarafndan adet kaynakl
balant, normal imalat ilemlerine gre, muayene amacyla yaplacaktr. Bu balantlar mhendis
tarafndan muayene edileceklerdir. alacak tm kaynaklar yukarda belirtilen tecrbe muayenesinden
geirilecektir.
10. Kaynakl balantlarn rutin kontrol, kaynakl balantlarn % 10undan az olmamak zere, mhendis
tarafndan (12)ye uygun olarak, spot kontrol eklinde yaplacaktr.
11. Teslim Alma Deneyleri ve Rutin Muayene, aadaki tabloda aklanan kriterlere gre yaplacaktr.
Aada verilen limitleri aan gzle grlr bozukluklar kaldrlacak ve uygun bir tarzda islah edilecektir.
Sren, tnel kaz ilerinde gereken bir kaz ncesi destek elemandr. Sren, kazdan sonra ar sklme,
kme veya malzeme akmasna meyilli kaya ve zemin artlarnda uygulanacaktr. lerin emniyetini salamak
ve ar sklmeyi nlemek zere elik iksa montajyla her zaman balantl olan sren, artlarn gerektirdii
tarzda yerel veya sistematik olarak uygulanabilir.
1. ap 30 ile 35 mm olan elik borular kullanlacaktr.
i. elik borularn et kalnlklar 3 mmden az olmayacaktr.
ii. elik borularn uzunluklar, raunt boyundan en az 1 m daha uzun olacaktr.
iii. Enjeksiyon harc, 350.04.07.04.01de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
2. elik borular yerine, minimum 26 mm apnda yksek mukavemetli nervrl elik ubuklardan ibaret
donat demiri de kullanlabilecektir.
350.04.05.02 Montaj
Boyutlar kk-kaynaklar
0,1aya kadar msaade edilir (% 10)
Alttan Kesme
Snrl miktara kadar izin verilir.
1. Sren, paftalarda gsterildii zere veya tnel projecisinin temsilcisi ve mhendis talimatna gre
uygulanacaktr.
Gzle grlr boluk
Biraz, alann % 10u
2. Kaz yzeyinde, kazlmam zemine doru nceden alm 30 ile 40 cm aralkl delikler ierisine elik
boru veya donat demirleri konulacaktr.
Grlr cruf bulunmas
Snrl olarak izin verilebilir, srekli olmayacak
3. Sren, elik iksa gerektirmektedir.
Ak u krateri
Hafif kmelere izin verilebilir
4. Sren borularn, konulmasndan nce veya sonra har enjeksiyonu ihtiyac, tnel projecisi temsilcisi ve
mhendis tarafndan tespit edilecektir.
Fzyon azl
zin verilebilir ancak byk ve srekli sahada olmayacaktr.
atlaklar
Yerel kk atlaklara izin verilebilir
5. Sren, elik iksa ve elik iksa zerindeki pskrtme betonu tarafndan uygun bir ekilde mesnetlenecektir.
Bu bakmdan, sren civarndaki ksmlarda kaya ile iksa arasndaki bolua pskrtme betonu tatbik
edilmesi, sren montajndan sonra tamamlanacaktr.
6. Kaz profili tavanndaki sren borular veya donat demirleri arasndaki mesafe paftalarda belirtilen
mesafeye uygun olmal ancak tnel aynasndaki hakim jeolojik koullara gre uyarlanmaldr.
Ar asimetrik kaynak Kenar oran < 1,0 : 0,6

350.04.04.04.03 Montaj
350.04.06 elik Levha Sren
1. elik iksalar paftalarda gsterilen hat ve kotlarda monte edilecektir. Gerek kaz kotlar, ekipman ve
yapm metoduna en iyi uyacak bir ekilde, mhendis onay alnarak yklenici tarafndan tespit edilecektir.
2. elik iksay gereken yer ve kotuna getirmek zere sert ahap taban plakalar ve kamalar kullanlacaktr.
elik iksay bir ncekine balamak ve yerinde emniyetli olarak tespit etmek iin balant ubuklar
kullanlacaktr.
3. Balant ubuklar, ilgili onayl paftalarda gsterildii zere, 16 mm apnda elik ubuklardan yaplm,
bklm ve iksaya balanm olacaktr.
4. Kaya ile elik iksa arasnda minimum pas pay 20 mm olan bir pskrtme beton dolgusu vastasyla
temas salamak zere, elik iksalar pskrtme betonu ierisine gmlecektir.
5. elik iksalar tnel eksenine dik olarak monte edilecektir.
6. ksa balantlar, enkesitin statik etkinlii salanacak ekilde yaplacaktr.
7. TH-profillerinin kullanlmas halinde, yk transferini salamak ve elik profilin arkasnda boluklarn
olumasn nlemek iin profil oluklar tnel i tarafna bakacaktr. Zemin ile elik arasndaki temas
yukarda 3. maddede belirtilen esaslara gre salanacaktr.
350 / 28
350.04.05 Sren

elik levha sren (palplan) esas itibariyle dk kohezyonlu zayf zeminlerde, malzemenin kaz srasnda
veya kazy mteakiben kmesini nlemek amacyla kullanlacaktr. Sren kullanm daima elik iksa
montajn gerektirmektedir.
1. Kalnl 4-6 mm olan sren levhalar kullanlacaktr.
2. Boylar, kaz ilerleme boyu ve ayna gerisindeki destekleme artlarna gre seilecektir.
350.04.06.02 Montaj
1. Levha srenler paftalarda gsterilen aralklarla srlecektir. Bunlar, aynay en az 0,5 m geecek ekilde
ilgili ilerleme adm kazsnn yaplmasndan nce zemin ierisine srlecektir.
2. elik levha sren gerisindeki boluklar ve aklklar ya pskrtme betonuyla veya uygun bir imento
harc kontak enjeksiyonuyla doldurulacaktr.

350 / 29
KISIM 350
KISIM 350
350.04.07 Kaya Bulonlar
350.04.07.02.03 Swellex Kaya Bulonlar ve Sper Swellex
350.04.07.01 Genel
1. Sper Sewellex Kaya Bulonlar, sistematik kaya bulonu paterni iin minimum 200 kNluk bir kopma
ykn tayacaktr.
1. Bu blm kapsamndaki artlar, tnellerin tavan, yan duvar ve tabanlarnda yerel olarak veya sistematik
olarak monte edilecek tm kaya bulonlar iin uygulanr.
Kaya bulonlar ana iksann bir paras olup, pskrtme betonu ile evreleyen kaya arasndaki mterek
davran harekete geirmek amacyla tnel ana kaplamasnn yk tama kapasitesine katkda
bulunmaktadr. Tnel kazs srasnda aynann stabilitesi iin arada srada gereken kaya bulonlar da ayn
ekilde bu artname kapsam ierisindedirler.
2. Yerel bulonlama ve yapm safhalarndaki kaya bulonlamalar iin 110 kNluk bir kopma ykne sahip
bulonlar (Standard Swellex) kullanlabilir.
3. Bulon plakalar, kaya bulonu balndaki ankraj kuvvetini pskrtme betonuna, elik iksaya veya kaya
yzeyine aktarabilecek nitelikte olacaktr.
4. Bulonlarn geniletilmelerinde bulon imalatsnn tavsiye ettii ekipman kullanlacaktr.
2. Kaya bulonlar, mhendis onay alnarak tnel projecisinin temsilcisi tarafndan baka ekilde tespit
edilmemise, her bir ilgili standart destek sistemine ait paftalarda gsterilen boy ve paterninde monte
edilecektir. Ancak stabiliteyi etkileyen sreksizlik ynleri dikkate alnarak bulon ynleri deitirilebilir.
350.04.07.02.04 imentolu Enjeksiyon Harc
350.04.07.01.01 Tanmlamalar.
1. imentolu enjeksiyon harc; kum, imento ve su veya sadece imento ve sudan ibaret olacaktr.
1. SN-bulonlar belirtilen zelliklerdeki nervrl elik ubuklardan yaplacak, evre kaya ile imento
harc vastasyla tamamen balanacaktr. Delik, bulonun yerletirilmesinden nce enjeksiyon ile
doldurulacaktr. SN ksaltmas, ilk kullanld Stone Norfors ukurundan gelmektedir.
NORM B 2270
2. Normal CEM I imentosu kullanlacaktr.

3. Enjeksiyonda kullanlacak kum, niform kalitede temiz mineral kum olacak ve onaylanm bir kaynaktan
alnacaktr. Bu malzeme mhendis tarafndan onaylanacaktr.
2. PG-bulonlar (sonradan enjeksiyonlanan veya enjeksiyon bulonlar) bir hortum balanm olarak nervrl
elik ubuklardan yaplmtr. Enjeksiyon, bulonun yerletirilmesinden sonra hortum ierisinden yaplr.
4. Su; ya, asit, alkalin, organik ve dier zararl maddelerden arnm ve temiz olacaktr.
3. IBO-ankrajlar (delik-enjeksiyonlu ankrajlar) kaya bulonu ve delme ubuundan ibaret bir kombine
sistemdir. Delme srasnda bulon, ucunda delme paras bulunan bir delme ubuu olarak kullanlr.
erisindeki boluktan enjeksiyonlanan ubuk ve delme paras delikte bir kaya bulonu olarak
kalmaktadr. Bulon deliinde kme meydana gelebilecek zeminlerde bu sistem kaya bulonu montajna
olanak salamaktadr.
6. imentolu enjeksiyon harc, niform bir kvam elde etmek zere mekanik olarak kartrlacaktr.
4. Swellex Kaya Bulonlar (srtnme ankrajl kaya bulonlar), mekanik olarak katlanm elik tplerdir.
Yksek su basnc, tpn genileyerek eklini delie uydurmasn salamaktadr.
350.04.07.03.01 SN-Bulonlar
5. Mhendis ve darenin onaylad herhangi baka tip bir bulon.
1. Tm kaya bulonu delikleri, belirtilen ilgili kaya snf kaya bulonlar iin gereken derinlikte, yerletirme,
ekleme ve enjeksiyon iin en iyi ilenebilirlik salayacak apta alacaktr. Bulon deliinin minimum
ap, yerletirilecek kaya bulonu/manonu apndan en az 10 mm daha byk olacaktr.
350.04.07.03 Yapm
imentolu harcn enjeksiyonu pompa ile veya basnl haval deplasman tankyla yaplabilir.
2. Bulon delikleri, tm delme artklar, amur ve dkntden temizlenecektir. Kaya bulonlar, deliklerin
delinme ve hazrlanmasn mteakiben 3 saat ierisinde yerletirilecektir.
350.04.07.02.01 SN-Bulonlar ve PG-Bulonlar

1. Aksi onaylanmadka bulonlarn minimum ap ST 42 iin 28 mm, ST 52 iin 25 mm olacaktr.
2. Kopma yk; di, somun, ankraj plakas ve varsa manon iin geerlidir.
3. Kaya bulonlar oluklu bir yzeye sahip nervrl donat ubuundan yaplacaktr. Bir ucuna ankraj plakas
ve tespit somunu balants yapmaya uygun di alacaktr.
4. Mhendis onay ile mesnet gereklerine bal olarak tnel projecisinin temsilcisi tarafndan aksi
belirtilmedike tm bulon tiplerinde en az 8 mm kalnlk ve 150 x 150 mm ebadnda ankraj plakalar
kullanlacaktr. Alttaki yzeye tam dik olarak monte edilmemi olmalar halinde dahi ekli niform bir
mesnet olumasn salayacaktr.
5. Rondela ve somunlar, ankraj kuvvetinin ankraj plakasna emniyetli transferini salayacaktr.
350.04.07.02.02 IBO-Ankrajlar
1. IBO-ankrajlarnn minimum kopma yk 250 kN olacaktr.
3. Kaya bulonlarnn yerletirilmesinden nce, enjeksiyon borusu delik tabanna kadar sokularak ve
enjeksiyon ile birlikte geriye ekilerek, tm delik imento harcyla doldurulacaktr. Bulon deliinin
enjeksiyonu srasnda geriye ekilirken borunun ucu, havann srklenmesi iin, har ierisinde gml
tutulacaktr. Bulon daha sonra delie itilecektir.
4. erbet enjeksiyonlu bulonlarn somunlar, ankraj plakasnda yaklak 20 kNluk bir kuvvet elde etmek
iin, kaz yzeyi gerisinde 2 raunttan daha ge olmamak zere veya kaya bulonunun yerletirilmesinden
itibaren 12 saat ierisinde sktrlacaktr. Bu kuvvet kalibrasyonlu bir tork anahtar ile uygulanacaktr.
5. Snrl alma alan veya kaya bulonu boylarnn byk olmas halinde manon kullanmna msaade
edilecektir. Ekli paralarn adedi minimumda tutulacaktr. Bununla beraber ekli kaya bulonlarnn yk
tama kapasitesi, standart entegre kaya bulonunun sahip olduu yk tama kapasitesinden daha az
olmayacaktr. Bulonun enjeksiyonla tam temasn temin etmek zere enjeksiyon ilemine zel itina
gsterilecektir.
350.04.07.03.02 PG-Bulonlar
2. Kopma yk; di, somun ve ankraj plakas iin de geerlidir.
1. Kaya bulonlarnn ekli olmas veya bulon deliklerinde ksmi kme olmas halinde enjeksiyon, bulonun
monte edilmesinden sonra yaplabilir. Bu durumda enjeksiyon, harcn ieriye pompalanmas srasnda
3. elik ubuklar nervrl yzeye sahip olacaktr.
350 / 30
5. lenebilirlii arttrmak zere katk maddeleri kullanlabilir.


350 / 31
KISIM 350
KISIM 350
deliin azn kapatan zel bir eklentiye yaplr. Bulon deliindeki hava, montaj srasnda bulona tm
uzunluu boyunca eklenen bir boru vastasyla darya atlr. Enjeksiyon harc daha sonra ieriye
pompalanr. Deliin har ile dolu olduu tpn ucundan harcn kmasyla anlalr.
2. Uygulamada (3) nolu paragraf hari Ksm 350.04.07.03.01 maddesinde belirtilen hususlar geerlidir.
350.04.07.03.03 IBO-Bulonlar
4. Her bir tip kaya bulonu iin sunulacak bilgiler:

i. Bulon tipi,
ii. Deney ekipman,
iii. Mahal ve montaj kaytlar,
iv. Uygulanan deney ykleri ve deformasyon kaytlar,
1. IBO-bulonlar dier kaya bulonu tiplerinin etkin olarak kullanlamad zemin artlarnda kullanlacaktr.
2. IBO-Bulonlar, ubuklarn zemin ierisine srlmesiyle, geriye alnmadan yerletirilir.
3. IBO-bulonlar delme ileminin tamamlanmasndan hemen sonra zel olarak imal edilmi IBO bulon
ubuunun ortasndaki boluktan enjeksiyonlanr.
4. Enjeksiyon karm, enjeksiyon basnc ve miktar, karlalan zemin artlarna gre tnel projecisinin
temsilcisi tarafndan belirlenecek ve mhendis tarafndan onaylanacaktr.
350.04.07.03.04 Swellex Kaya Bulonlar
1. Kaya bulonu delikleri, gereken derinlikte delinecektir. Bulon delikleri, tm delme artklar, amur ve
dkntden temizlenecektir.
2. Kaya bulonlar, deliin delinme ve hazrlanmasndan sonra 2 saatten daha ge olmamak zere
yerletirilecektir.
3. Bulonlarn montaj/geniletilmesi, imalatsnn tavsiyelerine gre yaplacaktr. zel geniletme plenti
kullanlacaktr. Kaya bulonunun geniletilmesinden sonra su dar atlacaktr.
350.04.07.04 Deneyler
350.04.07.04.01 Enjeksiyon Harc
1. Kaya bulonlar teslim alma deneylerinden nce, belirtilen dayanm salamak ve kullanlacak enjeksiyon
aleti bakmndan uygun ilenirlilik elde etmek zere uygun bir karm dizaynnn tespiti iin mevcut
imento ve kum ile deneyler yaplacaktr.
2. lenebilirlilii arttrmak iin katk maddeleri kullanlabilir. Katk maddesinin dayanm gelimesi
zerindeki etkileri bu maddede akland zere deneylerle takip edilecektir.
3. Enjeksiyon harc, 5x5x5 cmlik kplerle deneye tabi tutulacaktr. Kpler su ierisinde kr edilecektir.
4. Her bir basn deneyi iin 5 adet kp numunesi hazrlanacaktr. Netice mukavemet, en dk ve en
yksek deerlerin elenmesinden sonra geriye kalan 3 adet deerin ortalamas alnarak bulunan ortalama
mukavemettir.
5. Yapm srasnda her 5 bulonda bir haftalk kp numunesi enjeksiyon hortumunun memesinden alnacaktr.
Hazrlama ve deerlendirme, yukarda aklanan prosedre gre yaplacaktr.
350.04.07.04.02 Kaya Bulonlarnda ekme Deneyleri
ekme deneyleri, ISRM Doc.2, Ksm 1, Kaya Bulonu Deneyleri in Tavsiye Edilen Metotlar esaslarna
gre yaplacaktr.
350.04.07.04.02.01 Dorulama Deneyleri
v. Aksi halde deney neticelerinin ISRM dokmanna gre deerlendirilmesi,

vi. Olumsuz kan ekme deneyleri iin yorumlama ve tavsiyeler.
5. Arazideki bulonlarn etkinlik ve hizmet kapasitelerinin gsterilmesi amacyla, bu projede kullanlacak
tm bulon tipleri iin tnel yapmna balanmadan nce dorulama deneyleri yaplacaktr.
6. Deneyler, tnel kazs srasnda karlalmas beklenen benzer jeolojik zemin artlarnda yaplacaktr.
Deneye tabi tutulacak bulonlarn yerleri mhendis tarafndan seilecektir.
7. Her tipten en az 5 adet bulon deneye tabi tutulacaktr. Deney metodu ve neticelerine gre mhendis ilave
bulonlarn deneye tabi tutulmasn isteyebilir.
8. Bulondaki uzamay, bulonun hareketini ve ekme kuvvetlerini kaydetmek zere, yukarda bahsedilen
ISRM dokmannda belirtilen yeterli deney ekipman temin edilecektir.
9. Aksi onaylanmadka uygulanacak maksimum yk 250 kNdur.
350.04.07.04.02.02 Tnel Kazs Srasnda Deney
1. Mhendis, retim bulonlarnn deneyi iin kaya bulonlarn seecektir. Herbir tip bulon iin, tnel
ierisine monte edilmi ilk 100 bulondan 5 adet bulon seilecektir. Geriye kalan bulonlardan her 200
bulondan 5 tanesi deney maksadyla seilecektir. Uygulanacak deney kuvveti, deneye tabi tutulacak kaya
bulonu kopma yknn en az % 80i kadar olacaktr.
2. Deneylerde yenilen veya yerinden kan bulonlar yenilenecektir.
3. Herbir olumsuz sonu iin mhendis, civarda ilave 3 adet bulonun deneye tabi tutulmasn isteyebilir.
4. Aksi halde Ksm 350.04.07.04.02.1deki maddeler gereince hareket edilecektir.
350.04.07.04.03 Montaj Kaytlar
Tnel kazs srasnda, enjeksiyon kvam, delme derinlii, kaya bulonu tip ve boylar, teorik pozisyondan
sapmalar, enjeksiyon tip ve zaman, sktrma zaman, zel gzlemler gibi kaya bulonu montaj ile ilgili
detaylar ihtiva eden kapsaml kaytlar yklenici tarafndan her bir ilerleme adm iin tutulacak ve mhendisin
kontrol personeli tarafndan da imzalanacaktr. Bu kaytlarn kopyalar, mhendise sunulacaktr.
350.04.08 Kablo Ankrajlar
Zemin artlarnn, kablo ankrajlarn kullanmn gerektirmesi halinde tnel projecisinin temsilcisi, mhendis
tarafndan onaylanmak zere bir ema ve metot tanm hazrlayacaktr.
350.04.08.01 Genel
NORM B 2273
1. Yukarda bahsedilen dokman esaslarna gre hazrlanan detayl bir deney program, tm deney ilerinden
nce mhendis tarafndan onaylanacaktr.
Kaya Ankraj
2. ISRM tavsiyesi metotlardan sapmalar mhendis tarafndan onaylanacaktr.
1. Kaya ankraj terimi bu i iin gerekli ara ve gerelerin tm anlamna gelir.
3. Deneylerin tamamlanmasndan hemen sonra bir deney raporu hazrlanarak onaylanmak zere mhendise
sunulacaktr.
2. Ucundan irtibatlandrlm ankraj, ankrajn ucu yerletirildikten sonra ba taraftan ekilmek suretiyle
ankraj yaplmasn tanmlamaktadr.
350 / 32

Tanmlar

350 / 33
KISIM 350
KISIM 350
tatbik edilen bu sistem halka boluunun erbetle iyice doldurulduunu gsterir. Enjekte edilen
bitm erbeti miktarnda boluk hacmini aan bir art olmas kayada atlaklarn mevcudiyetini
gstereceinden mhendise rapor edilecek ve mhendis yaplan ilemin aadaki ekillerde
deitirilmesine karar verebilecektir.
3. ekme kuvveti verilmeden yaplan ankraj, tm uzunluu boyunca ankraj ubuu ile kaya arasndaki
aderans ile alan ankraj anlamna gelmektedir.
4. ekme kuvveti verilerek yaplan ankraj, Ankraj ubuu ile kaya arasndaki aderansn ekme kuvveti
verilerek temin edildii bir ankraj anlamna gelmektedir.
5. Serbest uzunluk, ankraj bal nihai plakas ile ankraj dibi arasndaki uzakl anlatmaktadr.
Genel
Kaya ankrajlar, mhendisin istedii ekil ve yerlerde ucundan irtibatlandrlm, ekme kuvveti verilmeden
veya ekme kuvveti verilerek yaplan ankrajlar olacaktr. ubuklarn tespiti onaylanm bir polyester reine
yardmyla salanacaktr.
Delme
Ankrajlar iin delikler, bir sra boyunca her biri tek ankraj ubuu gerekli derinlikte delinmelidir. Deliin
derinlii, delik iine konacak ankraj ubuunun delik ucuna eriebilecei uzunlukta olmaldr. Deliin ap,
polyester reinenin karlaabilmesi ve ubuklarn gerekli emniyet tertibatlar ile birlikte serbeste girebilecei
ekilde olmaldr. Delme ileminin tamamlanmasndan sonra delik temizlenmeli ve tozdan arndrlmaldr.
Delme srasnda tek para kaya dnda bir malzemeye rastlanlrsa, herhangi bir gecikme olmadan bu durum
mhendise bildirilecek ve kayt edilecektir.
Ucundan rtibatlandrlm Ankrajlar
1. Delme ileminin tamamlanmasndan sonra polyester reinesi kartu haliyle deliin dip ucuna bastrlmaldr.
Kartu says, tespit ba kuvveti en az ubuun kama mukavemeti kadar olacak ekilde tespit edilmelidir.
ubuun balant uzunluu temizlenmeli ve delie yerletirmeden nce ya artklarndan arndrlmal
ve ankraj ucunun yerletirilmesi srasnda tahrip edilmemesine dikkat gsterilmelidir.
2. Delie yerletirmeden nce ubuklar, onaylanm bir katran - epoksi boya ile bir kat boyandktan
sonra korunmaldr. Boyama ilemi, ubuklarn antiyeye getirilmesinden sonra en ksa zamanda
gerekletirilmeli ve bu ilem, st kapal yerde, temiz ve kuru bir ortamda yaplmaldr. ubuklar
boyandktan sonra depolanmal ve uygun bir iklim korunmasyla dzenli bir biimde ve yerden belirli bir
ykseklikte istiflenmelidir.
3. Delie yerletirdikten sonra ankraj ubuu, 200 ile 400 d/dk arasnda bir dnme hzyla 20 saniye veya
reine imalatsnn nerecei bir sre boyunca reinenin, katalizrn ve sertletiricisinin tmyle
karmasn salamak amacyla dndrlmelidir.
4. Son plakann ve civatann yerlerine konulmasndan nce en az 30 dakikalk bir sre gemelidir, ankraj
ubuuna burulma momenti bundan sonra uygulanmaldr.
5. Son plaka, mhendisin talimat ile aada belirtilen yntemlerden birisi kullanlmak suretiyle
oturtulmaldr:
i.
ii.
iii.
350 / 34
Kaya yzeyi ankraj eksenine dik bir dzlem halinde dzeltilmeli ve plaka, hazrlanm yzeye niform
olarak basmaldr. Kaya paralarnn ayrm, gevek olduu yerlerde tm gevek kaya paralar
kaldrlmal ve 1.snf har yardmyla hazrlanan dzlem dzeltilmelidir. Plaka kenarlarndaki har
kalnl 25 cmyi gememeli ve 45 olacak ekilde biimlendirilmelidir.
Kaya yzeyi yukardaki biimde hazrlanmal fakat dzenlenen kaya, sonuta plaka konumunun
en az 75 mm gmlm olmas biiminde ayrca derinletirilmelidir. Ankraj uygun ekilde
yerletirilip muayene edildikten sonra, ankraj ucu ve plaka, 1.snf har ile kaplanmal ve yaklak
25 mm boyutundaki krk paralarla yzeye yataklanma suretiyle ankraj konumu gzle farkedilmez
klnmaldr.
Ankraj ubuklar tatmin edecek biimde yerletirildikten ve muayene edildikten sonra serbest
uzunluu evreleyen halka boluunun iine basnla bitm erbeti doldurulmaldr. Enjeksiyonla
a. Mhendisin art kotuu bir sre sonunda ilk enjeksiyon ilemi tamamlanmaldr. Yerletirilen
ankraj daha sonra plastik bir boru iine alnmal ve ankraj ile boru arasnda kalan silindirik hacim
basn altnda enjeksiyon edilerek tmyle erbet ile doldurulmaldr. Plastik boru ankraj ucundaki
reine tesbitinin iine 300 mm sokularak yerletirilecek, bu mmkn olmad takdirde boru geici
olarak geri ekilecek, reine tesbitinin nne bitm erbeti doldurulacak, boru bu erbet ierisine
yerletirilecektir.
b. Enjeksiyon ileminin bitmesinden sonra plastik boru, ankrajn kafa ksmndaki kaya yzeyinden 6
mm knt yapacak ekilde dzeltilmelidir. Borunun ap ve et kalnl, delie kolayca girebilecek
ve sapma ile boru arasnda 3 mmlik bir silindirik hacim oluturacak ekilde seilmelidir.
ekme Kuvveti Verilmeden Yaplan Ankrajlar
Delme ileminin tamamlanmasndan sonra reine, ankrajn tm uzunluu boyunca bir balant temin etmek
iin deliin tm derinliine enjekte edilecektir. Bu ilem, reinenin kartu ve/veya har eklinde, mhendisin
istedii ekilde kullanmak suretiyle gerekletirilmelidir. Ankraj ubuklar temiz, kuru ve her trl pislikten,
ince ve kaln yadan ve gevek pastan arndrlm olmaldr.
i.
Reine Kartular ve Harc
a. Reine, salam kayadaki aderansn salanm olduunu gsterecek biimde 2 aamada

yerletirilmelidir. Mhendis salam kaya iindeki deliin minimum derinliini belirleyecek ve
yklenici, delii salam kayaya eriinceye ve ankrajdan beklenen aderansn ankraj ubuu kopma
mukavemetine eit olana kadar delecektir. Yerletirmenin ilk aamas reineyi kartu halinde
salam kaya iindeki delie oturtmak ve paragraf 5 (i) ve (iii)de tanmlanan biimde kartrmak
ilemlerinden oluacaktr. Kartrdktan minimum 30 dakika sonra ubuk, alana mukavemetinin %
80ine kadar muayene amacyla yklenecek ve ubuk sonunun hareketi 1 mm hassasiyetle tetkik
edilecektir. Kaydedilen hareket, ubuun teorik elastik uzama deerinden kkse mhendis
tarafndan tatmin edici kabul edilecektir.
b. Birinci aama muayenesi yapldktan sonra, yklemeye son verilecek ve deliin bo kalan ksm
kabul edilebilir bir reine harc ile basn altnda doldurulacaktr. Har, delik ularna bir tp ile
enjekte edilecek ve bu ilem u levhann hava deliinden har szncaya kadar srdrlecektir.
Reinenin tmyle kurumas iin minimum 30 dakika veya imalatsnn gerekli grd daha uzun
bir srenin gemesinden sonra somun ve u levha kaldrlacak ve ankraj kaya yzeyi ile knt
meydana getirmeyecek biimde kesilecektir. Aa kan ankraj ucu 15 mm kalnlnda polyester
reine ile kaplanarak korunacaktr.
ii.
Reine Harc
a. Bu teknik, yukardaki (i) bendinde tarif edilene benzer biimde uygulanacak ancak, istisna olarak
birinci aama iin yerletirilen reine onaylanm bir har halinde olacaktr.
ekme Kuvveti Verilerek Yaplan Ankrajlar
1. Bu teknik 2 aamada uygulanacak, ilki paragraf 5 (ii)de tarif edilen birinci aama ile zde olacaktr.
2. Birinci aama balantsnn yeterlilii onaylandktan sonra muayene yk ankraj akma
mukavemetinin % 70i kadar olacak ve deliin bo kalan ksm onaylanm bir reine harc ile basn
altnda doldurulacaktr. Har, delik ularna bir boru yardmyla doldurulacak ve enjeksiyon, u
levhann akma deliinden har szncaya kadar srdrlecektir. Reinenin tmyle kurumas iin
350 / 35
KISIM 350
KISIM 350
minimum 30 dakika veya imalatsnn gerekli grd daha uzun bir srenin gemesinden sonra
somun ve u levha kaldrlacak ve ankraj sonunun hareketi kayt edilecektir. Ankraj kaya yzeyi
ile knt meydana getirmeyecek ekilde kesilecek ve aa kan ankraj sonu 15 mm kalnlnda
polyester reine ile kaplanarak korunacaktr.
3. Polyester reine Selfix sistemine gre veya edeerde olacak ve kr yapldktan sonra aadaki
minimum deerlere sahip olacaktr.
Basn mukavemeti
ekme mukavemeti
Kayma mukavemeti
100
62
52
N/mm2
N/mm2
N/mm2
Reine, bu mukavemetleri kartrldktan 4 saat sonra elde edebilecek nitelikte olmaldr.

4. Yukardaki deerlerin salandnn kontrol iin her ay muntazaman test yaplacaktr. Kartu veya
har halindeki polyester reineleri imalat tarihleri zerinde belirtilmi olan mhrlenmi kaplarla
teslim edilecek ve reine antiyede, kuru ve ar s farklarndan korunmu yerlerde depo edilecektir.
6 aydan daha eski olan hibir reine kullanlmayacaktr.
Ankraj ubuklarnn Boyanmas
1. Ucundan ankre edilmi ankrajlarn serbest uzunluklar, bir tabaka onaylanm katran epoksi boya ile
boyanacaktr. Boya srlecek yzey, temiz kuru ve her trl kir, ince ve kaln ya ve gevek pastan
arndrlm olacaktr. Boya srekli, sert ve kalc bir niform kalnlk salayacak bir tabaka tekili
iin uygulanacak ve tm fra ve aletler iyi bir halde tutulacaktr.
2. Kartrma nerilerini ve daha nce tavsiye edilmi bir s dnda, kullanm iin geerli
snrlandrmalar da ieren boyama ile ilgili tm ayrntlar mhendise onay iin sunulmaldr.
Ankraj ubuklar
2. Mhendis, testlerin, bakm sresinin sonuna kadar herhangi bir zamanda yaplmasn isteyebilir.
Daimi Ykn Gzlenmesi
Yklenici germeyi len aletlerin, baz ankrajlar zerinde devaml olarak bulundurulmasn salayacak ve
bakmn yapacaktr. Aletler Mark III B dinamometre (yapmcs Hayden-Milas Hartmann) veya edeer bir
tip olacaktr. Yklenici ayrca mhendisin kullanm iin, hassas el gstergelerini, Hayden-Milas Hartmann
veya edeer bir imalatdan, mhendisin talebi zerine salayacak ve bakmn stlenecektir.
Burada yer alan artlar, iksa eleman olarak kullanlacak ankrajlar iin geerlidir.
En az 20 adet 2 telli ve 20 adet 3 telli toron ankraj, gerekli tm fitingleri ile birlikte sahada bulundurulacaktr.
Bir ankraj, kendi ierisinde veya evre ortamla uyumsuzluk gsteren malzemeler iermeyecektir.
350.04.08.02.01 ngerme Toronlar
Toronlar yksek mukavemetli elikten imal edilecektir. Mekanik zellik ve karakteristikler ASTM A416/80,
Ek 1 ile aada olduu zere uyum ierisinde olacaktr.

7 telli elik kablo, dk gevemeli
grad 250
ap
0,6 in
Toronun kopma mukavemeti
240,2 kN
Nominal elik alan
139,35 mm2
350.04.08.02.02 Enjeksiyon erbeti

NORM B 2270
Ankraj ubuklar, u levhalar ve somunlar szlemede belirtilen boyutlarda olmaldr. Yklenici elik ankraj
ubuklar iin yaplan muayeneleri belgeleyen imalat sertifikalarn salayacak ve mhendis zaman zaman
bamsz bir laboratuvarda muayene edilmek zere antiyeden elik rnekleri seerek laboratuvarda test
yaplacaktr.
Asfalt Blm
Bu malzeme asbest ile doldurulmu bitm olacak ve tam detaylar onaylanmak zere mhendise verilecektir.
Bitm tedarik edildii ekilde ve imalatsnn nerdii yntemle herhangi bir maddeye bulatrmadan ve
dardan bir ey kartrlmadan kullanlmaldr.
Ucundan rtibatlandrlm Ankraj ubuklarnn Gerilmesi
Ucundan irtibatlandrlm ankraj ubuuna uygulanan kalc ekme gerilmesi ubuun akma snrnn %
70ine eit olmaldr. Bu germe ilemi bir hidrolik kriko veya 1 t ekme veya k kgm, momenti lebilecek tork
anahtarlar ile verilecektir. Bu germe aralar, imalatdan alnm bir sertifikaya haiz olacak, bu sertifikada
yazl deerler kalibre edilecektir.
Enjeksiyon erbeti, CEM imentosu, su ve gerektiinde katk maddelerinden ibaret olacaktr. imento
(arlka) % 0,02den fazla klorit ve % 0,10dan fazla slfit ihtiva etmeyecektir. Katk maddeleri, toron veya
enjeksiyon erbetinin zelliklerine zarar vermeyecektir. Su/imento oran mmkn mertebe dk tutulacak,
hibir zaman 0,45i gemeyecektir. erbet karm, karmn hazrlanmasndan 3 saat sonra hacmen %
0,5den veya iinde yaklak 100 mm derinlikte har bulunan 100 cm apnda kapal bir cam veya metal
silindirde 20 Cde lldnde azami % 1den fazla kusma gstermeyecektir.
ngerme srasnda enjeksiyon erbetinin basn mukavemeti en az 20 N/mm2 olacaktr.
350.04.08.02.03 Koruyucu Tpler
Toronlarn serbest ular, dzgn PE tpleri ierisinde olacaktr. PE, homojen ve boluksuz olacaktr. Bozuk
malzemeye izin verilmeyecektir.
350.04.08.02.04 Ankraj Balklar
Ankraj balklarn mukavemeti en az toronlarn mukavemeti kadar olacaktr.
Ucundan rtibatlandrlm Ankraj ubuklarnn Muayenesi
350.04.08.03 Sistem artlar
1. Mhendis, belirli, yerletirilmi ankrajlar zerinde tahribe varan ekme deneyleri isteyebilir. Testler; 1
ton hassasiyetinde olan oyuklu krikolar yardm ile yaplmaldr. Yklenici, ankrajn sapmasn 1 mmlik
hassasiyetle lecek, yk ile sapma bantsn gsteren bir grafik haline getirecek ve kopma halinde
konuya aklk getirecektir.
350.04.08.03.01 Korozyondan Koruma
350 / 36

Tm ankraj boyunca tek bir korozyondan koruma sistemi etkin olacaktr. Bu, ankraj bal, paker, ankraj
serbest boyu, toronun aderans boyu ve ankrajn uzak ucu olmak zere tm ksmlar kapsayacaktr.
350 / 37
KISIM 350
KISIM 350
Tek koruma sistemi, enjeksiyon harc ve pskrtme betonu veya betondan (ankraj bal) ibarettir.
harcnn havalandrma borusundan en az 1 dakika sreyle kt grlnceye kadar devam ettirilecektir.
Aderans boyu uygunluk deneyleriyle tespit edilecektir.
Enjeksiyon ilemine ait tm detaylar (enjeksiyon harc miktar, basnc, sreler vb.) veren bir kayt, yklenici
tarafndan her bir ankraj iin tnel projecisinin temsilcisi ve mhendise sunulacaktr.
350.04.08.03.02 Ankrajlarn Servis Ykleri

Ankrajlarn servis ykleri, emniyet katsays 1,4 kabul edilerek, 300 kN ile 500 kN arasnda olacaktr.
Ankrajlar, hidrolik krikolar kullanlarak ngermeye tabi tutulacaktr.
Ankraj serbest boyunun enjeksiyonu, ankraja ngerme verme ileminden sonra yaplacaktr.
350.04.08.05 Ankrajlar Deney lemleri
350.04.08.04 Ankraj Montaj
NORM B 2273
350.04.08.04.01 Delme
350.04.08.05.01 Teslim Alma Deneyleri
Ankrajlar, deliklerin normal ayna delme ekipman kullanarak alabilecek boyda olacaktr. Delik aplar, 2 ve
3 telli toron ankrajlar iin srasyla 75 ve 85 mm olacaktr.
kme olabilecek zeminlerde delik kenarlar, uygun kaplama tpleriyle iksa edilecektir.
Teslim alma deneyleri alan ankrajlarla ayn artlar altnda imal edilmi ankrajlar zerinde yaplacaktr.
Bu deneyler, alan ankrajlar zerinde standart teslim alma deneyleriyle bilahare elde edilecek neticeleri
gsterecektir. alan ankrajlarla ilgili olarak, jeolojik artlar gibi dikkate deer ve nemli deimelerin
olmas teslim alma deneylerinin yaplmasn gerektirmektedir.
Ankrajn delie konulmasndan nce ankraj delii su ile temizlenecektir.
Deney Program
Delme metodu, delik derinlii, suyla ykama ortam, su dn, delme hz, delinen kaya cinsi vb. tm
ilgili bilgileri ihtiva eden kaytlar yklenicinin jeoloji mhendisleri tarafndan her bir delik iin alnacaktr.
Kaytlar, tnel projecisinin temsilcisi ve mhendise derhal iletilecektir.
Devirli ykleme ve boaltma ilemi yaplacaktr. Yk, belirtilen maksimum yke ulancaya kadar, her bir
mteakip devirde bir basamak artrlr. Her bir yk artnda, toronlarn evredeki bir sabit noktaya gre,
ankraj balndaki deplasman tertip edilen programa gre sabit yk altnda gzlenecektir.
350.04.08.04.02 Su Basnc Deneyleri
Uygunluk deneyleri detaylar ve gerek deney program, bu projede uygulanacak ankraj tipinin
belirlenmesinden sonra yaplacaktr.
Su basnc deneyleri, her yerdeki deliklerde yaplacaktr. Herbir tipik jeolojik kesimdeki ilk 3 delik 4 bar
altnda deneye tabi tutulacaktr. Mteakip herbir yerdeki su basnc deneylerine devam edilip edilmeyecei
mhendis ile karlkl olarak tnel projecisinin temsilci tarafndan bu deneylerden sonra kararlatrlacaktr.
Her bir 15. delik standart olarak deneye tabi tutulacaktr.
Ankrajn aderans kesiminde 3 ile 4 barlk bir su basnc altnda, 5 dakikalk bir sre zarfnda, dakikada 5
litreden daha fazla su kayb olmas halinde delie bir n enjeksiyon yaplacak, yeniden delinerek deneye
tabi tutulacaktr.
Su basnc deneyleri ile ilgili kapsaml bir kayt yklenici tarafndan tutulacak ve tnel projecisinin temsilcisi
ile mhendise sunulacaktr.
350.04.08.04.03Ankrajlarn Montaj
Ankrajlar, mmkn olan en ksa srede fakat delme ileminin tamamlanmasndan sonra en fazla 12 saat
ierisinde monte edilmi olacaktr.
Ankraj dikkatle monte edilecektir. Ankraj, bir enjeksiyon borusu ve bir hava ka borusuyla birlikte monte
edilecektir.
Ankrajlar aralayclar kullanarak delik ierisinde merkezlenecek, mesnet plakas delik eksenine dik ada
olacaktr. Dikliin salanmas iin kayada ceplerin kesilmesi gerekebilecektir.
350.04.08.04.04 Enjeksiyon
Enjeksiyon ilemi, enjeksiyon blgesinde hava ve su ceplerinin kalmayaca bir ekilde yaplmasn
salayacaktr.
Enjeksiyon yava ve sabit bir hzda balayacak, karm ile ayn kompozisyon ve kvamdaki enjeksiyon
350 / 38

350.04.08.05.02 Tnel Kazs Srasnda Deneyler

alan ankrajlar tnel kazs srasnda deneylere tabi tutulacaktr.
Bu deneylere ait detaylar ile deney neticelerinin deerlendirilmesi, bu projede uygulanacak ankraj tipinin
aklanmasndan sonra belirlenecektir.
350.04.09 Kaya Tabakalarnda Enjeksiyon
350.04.09.01 Genel
1. Bu blm; tneli evreleyen atlakl kayann konsolidasyonu veya kaya ierisindeki boluklarn
doldurulmas iin kaya tabakas ierisine malzemelerin basn altnda enjeksiyonunu tanmlar. Bu blm
gevek zeminlerdeki enjeksiyonlar kapsamamaktadr.
2. Ksm 350.04.01.02ye ilave olarak, enjeksiyon ilerinin ok eitlilik arz etmesi ve zemin slahnda
ok eitli metot ve tekniklerin mevcut olmas nedeniyle yklenici, karlalan gerek artlara en iyi
uyumu elde etmek zere detayl bir enjeksiyon artnamesi hazrlayacaktr. Mhendis tarafndan aksine
bir talimat verilmemi veya mutabakat salanmamsa, bu enjeksiyon artnamesi onay iin mhendise
sunulacaktr.
3. Tnel projecisinin temsilcisi, her bir lokasyondaki har enjeksiyonunda kullanlacak maksimum
basnlar belirtecektir. Belirtilen bu basnlar mhendis tarafndan onaylanacaktr.
4. Enjeksiyon delikleri mhendisin onaylad bir yol zerinde ve aralkta ilenecek blge iinde delinecek
ve har enjeksiyonu mhendis tarafndan onaylanm basnla enjekte edilecektir. Gerekecek ikinci
enjeksiyon ilemi iin nceden alm enjeksiyon delii alp ykanacak har enjeksiyonu tekrar
yaplacaktr. Enjeksiyon deliinin yanna enjeksiyon basncn lecek lm aletleri yerletirilecektir.
Mhendis ile birlikte karar verilen enjeksiyon basnc almayacaktr.
350 / 39
KISIM 350
KISIM 350
5. Enjeksiyon deliklerinin su kabul deneyleri tarif edilen enjeksiyon yaplmadan nce ve deiik basnlarda
suyun debisini lmeye msade edecek ekilde gerekletirilecektir.
350.04.09.02 Malzemeler.
3.
Enjeksiyon ilemleri nemli bir kesinti olmadan yaplacaktr.
4.
Enjeksiyon ileminin tamamlanmasndan nce kesilme olmas halinde (plent arzas) delik temiz
suyla ykanacaktr.
5.
Zemin artlar hakknda deneyim kazanlncaya kadar enjeksiyon ilemi dikkatle yaplacaktr. Her bir
tatbikattan nce emniyet vanalar denenecektir.
6.
Tnelde enjeksiyon, basnlar eit olarak dalacak, n tnel kaplamasna ar basn vermeyecek
bir tarzda ve Ksm 350.04.09.01 (3)e uygun olarak yaplacaktr.
7.
Kaya tabakas konsolidasyonu iin enjeksiyon, sadece imento erbeti enjeksiyonu ile balatlacaktr.
Enjeksiyon alna bal olarak, su/imento oran bilahare azaltlabilecektir. Byk miktarlarda
erbet al halinde enjeksiyon, imento harc enjeksiyonu ile devam ettirilecektir. Enjeksiyon, yine
sade imento erbeti enjeksiyonu ile bitirilecektir.
8.
Kum/imento karm kullanldnda gereken enjeksiyon basncnn salanmamas halinde,

enjeksiyon durdurulacak ve delik ykanacaktr. Birka saat sonra kum/imento karm kullanarak
enjeksiyon, arzu edilen basn salanncaya kadar devam ettirilecektir.
9.
ki delik arasnda enjeksiyon erbeti geii olmas halinde bunlar ayn anda erbetlenecek veya ilk
delik erbetlenirken ikinci delik az kapal tutulacaktr.
10.
Gerekli basncn 10 dakikalk bir sre ierisinde sabit tutulabildii anda enjeksiyon tamamlanmtr.
11.
Yer, arlk, delik ap, delme zaman, kullanlan ekipman, su basnc deneyleri, karm, miktar,
enjeksiyon basnc, enjeksiyon ilemi srasnda meydana gelen zel durumlar vb. gibi enjeksiyon
ilerine ait tm detaylar yklenici tarafndan kaydedilecek, mhendisin kontrol elemanlar tarafndan
da sahada imzalanarak mhendise sunulacaktr.
6. Enjeksiyon karm:
Sadece imento erbeti
imento harc (imento/kum)
Kil veya bentonitli imento erbetinden ibaret olabilir.
7. CEM imentosu kullanlacaktr.
8. Enjeksiyon amacyla kullanlacak kum temiz, mineral kumu, niform kalitede ve onaylanm bir
kaynaktan olacaktr.
9. Su; temiz olacak, ya, asit, alkalin, organik ve baka zararl maddelerden arnm olacaktr.
10.
Enjeksiyonun performansn artrmak iin katk maddeleri kullanlabilir.
11.
Enjeksiyon harcnn kalite kontrol Ksm 350.04.07.04.01 ve Ksm 350.04.07.02.04e uygun

olacaktr.
350.04.09.03 Delme
1. Enjeksiyon delikleri darbeli veya rotari tipte delme ekipman ile alacaktr.
2. Enjeksiyon deliklerinin taban ap 35 mmden daha az olmayacaktr. Darbeli tip deliciler kullanldnda
delme ucunun ap, delme ubuklarnda kullanlacak manonlardan en az 8 mm daha byk olacaktr.
3. Mhendis tarafndan aksine bir talimat verilmedike, delme srasnda temizleme iin sadece su
kullanlacaktr. Tm delikler, delme ileminden hemen sonra basnl su ve/veya hava ile iyice
temizlenecektir. Ykama ileminden sonra delikler, enjeksiyon balayncaya kadar, bir tapa ile
kapatlacaktr.
350.04.09.04 Su Basnc Deneyler
Mhendisin talimatna gre, su basnc deneyleri Ksm 350.04.09.01 (3)e gre yaplacaktr.
350.04.09.05 Enjeksiyon Harcnn Kartrlmas
1. Tm enjeksiyon harc karmlar, niform kvamda bir enjeksiyon harc elde etmek zere yksek hz ve
yksek kesme etkisine sahip kartrclar kullanarak hazrlanacaktr.
2. Enjeksiyon harc karmnn pompalama ileminden nce ksa bir sre iin depolanmas istenildiinde,
bu amala yaplm kartrcl tanklar kullanlacaktr.
3. Kil veya bentonit katklar kullanldnda, hazrlama ve kartrma iin ayr kartrma tanklar
salanacaktr.
4. Karmda kullanlan suyun hassas lm iin su saatleri temin edilecektir. Kartrclarda, pompa ve
enjeksiyon hortumlarnda gerektiinde manometreler, emniyet vanalar baypass vanalar vb. konulacaktr.
350.04.09.06 Enjeksiyon lemi
1.
Enjeksiyon basncnn ve hacimlerinin hassas olarak kontrol iin yukarda Ksm 350.04.09.05
(4)de olduu zere nlemler alnacaktr.
2.
Tm hortum ve borular, ayrmaya meydan vermeden yksek hz salamak zere kk apl

olacaklardr.
350 / 40

350.05 Profil Kontrol ve Toleranslar

350.05.01 Profil Kontrol
350.05.01.01 Kapsam
Yklenici, dizayn edilen i beton kaplama nominal kalnln salamak zere, n tnel kaplamas nihai
gabarisini dikkatli ve sistematik olarak kontrol edecektir.
350.05.01.02 Nihai Beton Kaplama in Profil Kontrol Metodu
1. Nihai beton kaplamasnn; dizayn edilen boyuna gzergh kotlar ve enine devere gre, tnelin her iki
tarafnda ina edilen temel kirileri zerinde yryen bir ray zerine monte edilmi kalp kullanarak
betonlanmas art getirilmitir (Baknz Ksm 350.07).
zerine tnel kalbnn monte edilecei raylar hizalamak ve tespit etmek zere braklm ankrajlar
olan temel kirilerinin hassas olarak aplikasyon ve yapmna ait sorumluluk tamamiyle ykleniciye aittir.
Paftalarda gsterilen nihai kaplama minimum gabarisinin salanmas sorumluluu ykleniciye aittir.
Teorik hattan sapmalar tesis etmek zere yklenici, nihai beton kaplamann nominal kalnln verecek
minimum profili gsteren ablonu sahip bir gezer vin temin edecektir. Gezer vin, tnel kalbnn
yrtlmesinde kullanlacak ray zerinde yryecek ekilde dizayn edilecek ve minimum gabari
ierisine giren n kaplama ksmlarnn iaretlenmesine imkan salayacaktr. Gezer vin, gerektiinde,
n kaplamann yeniden ekillendirilmesinde ve Ksm 350.06.01.03.01de zetlenen yzey hazrlanmas
iinde bir alma platformu olarak kullanlmak zere de dizayn edilebilir.
Yklenici, ablonu da dahil, gezer vincin dizaynna ait tm detaylar onaylanmak zere mhendise
sunacaktr. Onay zerine mhendis, profilin tekil edilmesi ilemleri srasnda ablon geometrisinin
sistematik olarak tahkiki iin talimat yaynlayacaktr.

350 / 41
KISIM 350
KISIM 350
2. Nihai gabari profilinin tesis edilmesinde yklenici ileri lm ve bilgi ilem tekniklerini tercih edebilir. Bu
durumda yklenici teorik profil hattna gre sapmalar arzeden ksmlar yklenici, mhendis tarafndan
onaylanacak bir iaretleme metodu tanmlayacaktr.
350.05.01.03 Yapm
1. Jeoteknik lmler, tnel evresinde herhangi bir pozisyondaki radyal deplasman hznn ayda 2 mmden
daha az olduunu gsterinceye kadar nihai gabari tahkiki yaplmayacaktr.
2. Tnel iksa ilemlerinin tamamlanmasndan, Ksm 350.06da belirtildii zere yzey hazrlanmasndan
ve madde (1)de belirtilen deformasyondan sonraki nihai gabari profili, paftalarda gsterilen minimum
gabari profiline uyacaktr.
3. Teorik gabari profilindeki herhangi bir sapma yklenici tarafndan; fazla kaz yaplm olmas halinde ya
ilave pskrtme betonu teminiyle veya i kaplama betonuyla veya gabari profili ierisine taan herhangi
bir iksann yeniden ekillendirilmesiyle dzeltilecektir. Yklenici, herhangi bir ilave deme yaplmadan,
bu ilerden sorumludur.
4. Yklenici ve tnel projecisinin temsilcisi, onarm ileri iin bir teklif sunacaktr.
Taban kaz kotunun amur, gevek malzeme vb. malzemeler temizlendikten sonra dizayn edilmi teorik
kaz hattna gre 100 mmden daha aada olmas halinde yklenici bu sahalar, alttemel malzemesi veya
mhendisin talimatna gre veya onaylayaca malzeme ile dizayn teorik kotlarna kadar dolduracaktr.
2. Beton taban kemeri olan tnel kesitlerinde, dizayn edilmi beton yaps teorik kalnlnda bir azaltmaya
msaade edilmeyecektir. Fazla kaz, taban kemeri iin belirtilen yap betonuyla telafi edilecektir. Taban
kemerinin i yzeyi, teorik enkesitten, kot olarak 5 cm'den fazla sapmayacaktr.
350.05.02.04 Beton Kaplamas Toleranslar
1. Beton kaplama i yzeyinin teorik enkesite gre ie doru gsterecei sapma genel olarak 5 cmyi
gemeyecektir. En alt ksmda (yaya yolu kotu/kablo kanal), kablo kanallarna ait minimum boyutlarn
salanmas iin i tarafa doru sapma 3 cm ile snrlandrlmtr. Kablo kanallar iin prekast beton
kapak plakalar, yerinde yaplacak lm neticelerine gre imal edileceklerdir. Aralar iin belirtilen
gabari profili ierisinde bir toleransa izin verilmeyecektir.
Her durumda ve msaade edilen tm sapmalar iin i beton kaplamasnn belirtilen teorik kalnl ile yol
platformu ve yaya yollar iin belirtilen gabari profili salanm olacaktr.
5. Mhendis onay alnmadan tnel iksasnda yeniden ekillendirme yaplmayacaktr.
2. Ni, oyuk ve benzeri yaplar, dizayn edilen istasyonunda 50 mm toleransla yaplacaklardr.
6. lgili lmlerden nce, esnasnda veya sonrasnda yaplacak jeoteknik lmler, ilgili dizayn
artnamesine uygun olarak yrtlecektir. Transfer-Sfr-Okumalarnn tesisi iin yaknlama
(convergency) bulonlar ve/veya ekstensometreler gibi lm noktalar muhafaza edilecek veya kazdan
ok nce yenileri ile deitirilecektir.
3. Prekast eleman ve dier yap elemanlar, teorik tnel enkesitine gre 15 mmlik toleransla imal ve
yerlerine monte edileceklerdir.
7. Mhendis onay alnmadan jeoteknik lm istasyonlar kaldrlmayacak, terkedilmeyecektir.
350.06.01 Su Yaltm ve Koruyucu Kee
350.05.01.04 Kaytlar
350.06.01.01 Genel
1. Yaplan onarm nlemlerinin her bir safhasna ait kaytlar tutulacaktr.
Bu blm nihai beton kaplama dna monte edilen srekli su yaltm membran vastasyla tm yer alt
yaplarnn su yaltmn kapsamaktadr. Beton ierisinde braklan su tutucular, derzlerin izolasyonu gibi
dier elemanlara ait artlar bu blm kapsamnda deildir.
2. Nihai gabari profili, tnel projecisinin temsilcisi tarafndan yaplan tavsiyelere uyarak yklenicinin teklif
ettii ve mhendisin onaylad boyuna istikametteki aralklarda ve tnel evresi zerindeki noktalarda
kaydedilecektir.
3. Yeniden profil tanziminin ve yzey hazrlamasnn, Ksm 350.06ya uygun olarak tamamlanmasndan
sonra, gabari profilinin nihai tahkiki mhendis huzurunda yaplacaktr.
350.06 Su Yaltm ve Daimi Yer alt Suyu Drenaj
Su yaltm tm yer alt yaplarnn su geirimsizliini salayacak ekilde olacaktr. Sznt olmas halinde,
onarmlar iin nlemler alnacaktr.
350.06.01.01.01 Tanm
350.05.02 Yapm Toleranslar

350.05.02.01 Plandaki Toleranslar
Tamamlanm tnel enkesitindeki tnel ekseninin, hesaplanm tnel ekseninden gzergh plandaki sapmas
50 mmden fazla olmayacaktr.
350.05.02.02 n Kaplamadaki Toleranslar
1. Mhendis tarafndan aksi onaylanmadka, i beton kaplamann teorik kalnlnda bir azalma olmasna
msaade edilmeyecektir. Bu artn salanmas iin paftalarda gsterilen pskrtme betonu, ankraj/bulon
balklar, elik iksa gibi destekleme elemanlar, teorik i beton kaplamas ierisine girmeyecektir.
2. Taban yaps ve temel kirileri sahasnda hibir kaya paras veya kaya ucu, teorik kaz hatt ierisine
girmeyecektir.
350.05.02.03 Taban Kaz Kotunda Tolerans
1. Yer alt yaplarna membran su yaltm yaplmasnn amac yer alt sularnn tnel ierisine szmasnn
nlenmesi ve nihai beton kaplamann zararl kimyasal madde etkilerine kar korunmasdr. Su yaltm,
tavana ve temel veya taban kemeri seviyesi stnde duvarlara uygulanacaktr. Su yaltm membran
daima pskrtme beton iksas ile nihai beton kaplamas arasnda bulunacaktr. Sz edilen yer alt
yaplar, belirgin yer alt su tablas kotu altnda yerletirilmediinden tnel taban yaplarnda membran
su yaltm kullanlmayacaktr.
2. Su yaltm sistemi, iki tabakadan oluacaktr. Birinci tabaka, pskrtme beton yzeyine tespit edilmi
bir koruyucu kee tabakasndan ibaret olacaktr. kinci tabaka, imalatsnn tavsiye ettii zel aralarla
uygun olarak tespit edilmi gerek su yaltm membrandr.
3. Yaltm fonksiyonu membran tarafndan salanrken; kee tabakas su yaltm membrannn pskrtme
betonu yzeyi ile temasndan hasar grmesini nlemek, pskrtme betonu ile nihai kaplama arasnda
farkl hareketler olmas halinde beton ile pskrtme betonu arasnda kilitlenmeyi nlemek, bir drenaj
tabakas yaratarak yer alt suyunun boyuna yan drenaj borularna tahliyesini salamak ve bylece tnel
kaplamas gerisinde hidrostatik basn olumasn nlemek zere gerekecektir.
1. Beton taban kemeri olmayan tnel kesimlerinde yklenici, taban yaps alt kotu, taban yaps teorik kaz
hattna gre + 0 ile - 100 mm arasnda bir hassasiyetle kazacaktr.
350 / 42


350 / 43
KISIM 350
KISIM 350
Tablo-350-5 Koruyucu Kee zellikleri
350.06.01.01.02 Sunular
zellik
Aadaki sunular, onaylanmak zere szleme artlarna gre yaplacaktr.

1. Malzemelerin artname gereklerini saladn kantlayan uygunluk belgeleri.
2. Hazrlama, tespit etme, kaynakla birletirme ve bindirme, hasar tespit sistemi vb. dahil kee ve su yaltm
membrannn montajna ait imalat talimatnamesi.
3. malat ve montajcnn deneyimi dahil olmak zere imalat ve montajcnn ehliyetleri ile kaplama
montaj denetilerine ait zgemiler.
4. Aada listelenen numuneler :
Membran
Her bir tip membrandan 1 m2,
Koruyucu Kee
Her bir tip keeden 1 m2,
Kaynakl Ek
Her bir tip membran iin kaynakl 1 m membran eki
Farkl herbir rondela ve ivi grubundan numune, membran iinden geen

kntlar iin 2 adet yaltm flan.
Tespit ve Balant Paralar
Deney Standard
Birim Arlk, (min.)
500 (g/m)
TS EN ISO 9864
Kalnlk, 2 kPa basn altnda (min.)
3,50 (mm)
TS EN ISO 9863-1
ekme Dayanm MD/CMD (min.)
28 / 40 (kN/ m)
TS EN ISO 10319
% 50
TS EN ISO 10319
Delinmeye Kar Dayanm (Statik Delme Deneyi)

(min.)
Maksimum Ykteki Uzama MD/CMD (min.)
5.500 N
TS EN ISO 12236
Edeer Gz Akl (min.) (O90)
0,08 mm
TS EN ISO 12956
0,035 m/s, (35 l/m2s)
TS EN ISO 11058
Permeabilite (Dzlemde)
5. Koruyucu kee ve yaltm membran ile ilgili olarak, montaj sras, eklerin pozisyonu, kntlara ait
ilemler, su tutuculara balantlar, ak yarmalardaki yaplarn su yaltmlarna balantlar, yerel donatlar
vb. dahil tm montaj detaylarn gsteren uygulama paftalar onay iin sunulacaktr.
artname Limitleri
MD
: (Machine Direction) retim Yn,
CMD
: (Cross Machine Direction) retim Ynne Dik Yn,
350.06.01.02.02 Su Yaltm Membran

Su yaltm membran, Tablo-350-6da belirtilen malzemelerden biri veya benzeri malzemeden yaplm
olacak ve aada tablolarda belirtilen artlar salayacaktr.
350.06.01.01.03 Kalite Garantisi

1. Genel: Bu projede karlalanlara benzer artlar altndaki tnellerde tatbik edilmek zere zel olarak
imal edilen ve kabul edilebilir performansa sahip uygun mamuller temin ve monte edilecektir.
Tablo-350-6 Su Yaltm Membran (PVC: Poly-vinyl-klorit)
2. malatnn Vasflar: Tnel yaplar iin benzer malzemelerin imalatnda dzenli olarak uram ve
ayn mahiyette en az 5 yeni projede baarl uygulama gstermi bir imalat (imalatlar) seilecektir.
zellik
3. Denetleme ve Eitim: malatnn temsilcisi, en azndan montajn ilk 10 alma gn boyunca ve daha
sonra gerektiinde hazr bulunacaktr.

Tm montaj ve deneyler, tnel membran kaplamalarnn tatbikinde en yeni, srekli kabul edilebilir
tecrbeye sahip bir ahsn denetiminde yaplacaktr.
Kaplama montaj ve deneylerinde grevlendirilecek tm personel, kaplama ilerinin balamasndan nce

uygun eitime tabi tutulacaktr.
artname Limitleri
Deney Standard
Kalnlk
2,00 mm, minimum

(Bkz .Not 1)
DIN 53370
ekme Dayanm
15 N/mm minimum
DIN 53455
Kopma Uzamas
% 250 minimum
DIN 53455
2,5 N/mm (Bkz. Not 2)
DIN 53454
Yrtlma Yaylmas Dayanm
100 N/mm minimum
DIN 53363
Su Basnc Altnda Dayanm
10 bar da 10 saat sreyle

geirimsiz
DIN 16726
13,5 N/mm minimum
DIN 16726
% 2 maksimum
DIN 16726
Basn Dayanm, % 20 birim uzamada
4. Tm diki kontrollerine ait bilgileri ihtiva eden montaj kaytlar, onaylanmak zere mhendise
sunulacaktr. Bu kaytlar, i beton kaplamasnn yapmna balama onay almak iin yaplacak sunuun
bir ksmn tekil edecektir. Ayrca Ksm 350.07.01.03e baknz.
Kaynakl Ekin Dayanm
Hzl Yalanmadan Sonra Boyutsal Stabilite
350.06.01.02.01 Koruyucu Kee

Koruyucu kee; Tablo-350-5de belirtilen zellikleri salayan, niform kalnlk ve yzey dokusuna sahip
rgsz polipropilen sl ilemden gemi geotekstil olacaktr.
350 / 44


350 / 45
KISIM 350
KISIM 350
Akta kalan kaya bulonu gibi elik ksmlar, eriebilir olmalar gerekmiyorsa pskrtme betonu ile kapatlacaktr.
Tablo-350-6 Su Yaltm Membran (PVC: Poly-vinyl-klorit) (devam)

80 Cde Depolama Srasnda ve Sonrasnda Malzeme zellikleri:
a. Genel Grnm
b. Boyutsal Stabilite, boyuna ve enine
DIN 16726
Kabarck
olmayacak
<-%3
c. ekme Dayanmnda Deiim, boyuna ve enine
< % 20
d. Birim Uzamada Deiim Kopmada, boyuna ve enine
< % 20
e. Katlanma, - 20 C scaklkta
atlak olmayacak
Asit ve/veya alkalin eriyiklerde depolandktan sonra davranlar
DIN 16726
a. ekme Dayanmnda Deiim, boyuna ve enine
< % 20
b. Birim Uzamada Deiim
< % 20
c. Katlanma, - 20 C scaklkta
atlak olmayacak
Kesme Dayanm, Bitml Ek
100 N / 50 mm
DIN 16726
Zmbalama Testi Srasndaki Davran
750 mm
yksekliinde
zmbalanma
olmayacak
DIN 50014
max. %1
DIN 53495
Su Emme
Tm pskrtme betonu yzeyleri, en sonunda minimum 2 cm kalnlkta tatbik edilecek, ince daneli agrega
pskrtme betonu ile dzgn hale getirilecektir.
a 3
0cm
min.2cm
Not 1: Kalnlk testine tabi tutulan numunelerin ortalama kalnl 1,9 mmden, tek bir numunenin kalnl 1,7
mmden az olmayacaktr
Not 2: Kenar uzunluu 10 mm olan kbik numune iin
a 3
0cm
KAYA BULONU
max.10cm
ra
cm
3 0
350.06.01.02.03 Aksesuar
Malzemenin tespit edilmesi, koruma band, genleme derzlerinin glendirilmesi, yaptrma flanlar ve ke
ve kesiimlerin hazrlanmas, membrann imalats tarafndan tavsiye edildii gibi yaplacaktr.
350.06.01.03 Yapm
PSKRTME BETONU
350.06.01.03.01 Yzey Hazrlanmas
ds
1. Su yaltm uygulanacak tm yzeyler, yeteri kadar temiz, dzgn ve zararl madde ve kntlardan
arndrlm olacaktr.
Tnel profillerinin gei ve kesiimleri, minimum 50 cmlik bir yarap ile yuvarlatlacaktr (ekil-350-5).
0cm
a 3
0cm
ra
Pskrtme beton kaplamasnda dzgn olmayan ksmlar ilave pskrtme betonu vastasyla yok edilecektir.
ekil-350-4de gsterildii gibi yzeydeki girintilerde apn derinlie oran 5:1den az olmayacaktr. Kaya
bulonlarda vb. yuvarlatmalarn yarap ( ra ) minimum 0,3 m olacaktr.
Koruyucu kee ve su yaltm membrannn tesbiti iin kayada minimum 5 cmlik bir pskrtme beton kaplamas
gerekmektedir.
min.5a
2. Su yaltmnn uygulanmasndan nce aadaki yzey hazrl yaplacaktr.
ekil-350-4 Pskrtme Betonu Yzey Dzensizlikleri artlar
knt yapan elik ubuklar, teller, arayclar, borular vb. ilave pskrtme betonuyla kapatlmad takdirde
kesileceklerdir.
350 / 46


350 / 47
KISIM 350
KISIM 350
bitiik kesimleri 10 cm bindirilecek ve nokta kayna veya benzeri uygun bir metotla eklenecektir. Tnel yan
duvarlarnn taban boyunca kee, paftalarda gsterildii zere, yan drenaj borularn rtecek ekilde yeteri
kadar uzatlacaktr.
350.06.01.03.02.03 Su Yaltm Membrannn Tutturulmas
Su yaltm membran keeyi rtecek ekilde monte edilecek ve keenin tespit elemanlarna s kayna ile
balanacaktr. Montaj gayesi ile membranda herhangi bir delinmeye msaade edilmeyecektir. Su yaltm
membran, varsa uyar tabakas ieriye gelecek ekilde ve betonlama srasnda ar gerilmeye maruz kalmasn
nlemek zere yeterli geveklikte serilecektir. Bitiik su yaltm tabakalar ift kaynakla birletirilecektir. Tnel
yan duvarlarnn taban boyunca membran, paftalarda gsterildii zere, yan drenaj borularn rtecek ekilde
yeteri kadar uzatlacaktr. Su tutuculara balantlar ve ak yarmalardaki yaplarn yaltmlarna balantlar,
imalats tarafndan hazrlanan paftalara gre yaplacaktr.
350.06.01.03.03 Ek Yerlerinin Deneye Tabi Tutulmas
Tm ek yerleri deneye tabi tutulacak ve bu deneylere ait kaytlar yklenici tarafndan mhendise sunulacaktr
(Ksm 350.07.01.03e baknz).
350.06.01.03.03.01 Ek Yerlerinin Basnl Hava ile Deneye Tabi Tutulmas
Su yaltm membran bitiik tabakalar arasndaki ek yerleri, ift kaynakl eklerle tekil edilmi deney kanalna
basnl hava pompalanarak, geirimsizlik asndan deneye tabi tutulacaktr. Balangta deney basnc 5
dakikalk bir deney sresi iin 2 bar veya 10 dakikalk bir deney sresi iin 1,5 bar olacaktr. Hava basnc
kaybnn her iki halde de % 20den daha fazla olmamas halinde ek yeri su geirmez kabul edilecektir.
350.06.01.03.03.02 Vakum Ekipman ile Ek Yerleri Deneyi
zel tekil edilen ek yerleri veya yerel onarmlar gibi snrl ebattaki membran ksmlarnn deneylerinde vakum
ekipman kullanlabilir. Bu ekipman, deneye tabi tutulacak alana skca oturtulduktan sonra membrandaki
szntlar tesbit etmek iin havas pompayla boaltlan bir vakum anndan ibarettir.
ekil-350-5 Gei ve Kesiim Blgelerinde Uygulanacak Genel Metot
Montaj srasnda veya montajdan sonra su yaltm membrannn zarar grmemesi iin her trl dikkat sarf
edilecektir. Herhangi bir hasar olmas halinde, nihai beton kaplamann yaplmasndan nce onarlacak ve
deneye tabi tutulacaktr.
350.06.01.03.02 Uygulama
Su yaltmnn uygulanmasndan nce uygulanaca tm yzeyler mhendis tarafndan muayene edilecek ve
onaylanacaktr.
Uygulamada imalatnn yazl talimatlar takip edilecektir.
Uygulamada kullanlacak genel metot aada verilmitir.
350.06.02 Daimi Yer alt Suyu Drenaj

Bu madde, tnellerde daimi yer alt suyu drenaj sisteminin montaj ve bakmn ele almaktadr. Yapm srasnda,
boyuna yer alt suyu drenaj sisteminin dizayn kotundan daha aada yer alt suyuna rastlanmas halinde bunu
zmlemek zere ayrca bir daimi drenaj sistemi dizayn edilecektir.
350.06.02.01 Genel
350.06.01.03.02.01 Hazrlama
Tnel kesiimlerinde ve membrandan geen kntlarda su yaltm iin zel hazrlama gerekecektir. Bunlar
imalatnn tavsiyelerine gre yaplacaktr.
350.06.01.03.02.02 Keenin Tespiti
Koruyucu kee, pskrtme betonu yzeyine, imalats tarafndan belirtilen uygun tespit elemanlaryla
tutturulacaktr. Uygulama yerine bal olarak, m2de 2-4 adet tespit eleman kullanlacaktr. Betonlama
srasnda ar gerilmeye maruz kalmasn nlemek zere kee, yeterli bir geveklikte serilecektir. Keenin
350 / 48
350.06.01.03.04 Koruyucu nlemler

1. Bu blm, tnellerin ierisindeki daimi yeralt suyu drenaj sistemi ile ilgili artlar kapsamaktadr. Bu
artname, tnel dndaki ve portal sahalardaki atk sularn artlmasna ait artlar kapsamamaktadr.
2. Bu blm artnamesi, yeralt suyu ve atk su ayrk drenaj sistemi ile kark veya kombine sistemi
olmak zere her iki hal iin de geerlidir.
1. Boyuna yer alt suyu drenaj, paftalarda gsterildii zere, evresi delikli sert PVC borularndan ibaret
olacaktr. artnamenin Ksm 313.01.02.02de belirtilen zelliklerde olacaktr.
350 / 49
KISIM 350
KISIM 350
2. Gzenekli beton, CEM imentosu ve TS 706 ve TS 3530 standartlarna uygun 37,5 mmlik agregadan
oluacaktr. Agregann imentoya oran hacim olarak 8:1, arlk olarak 10:1 olacaktr.
350.06.02.03 Yapm
4. Temel kirileri, taban ve tavan kemeri kalp veya iskeleleri, nihai tnel kaplamasnn yapm iin
gerekli aralardr. Bunlar; beton iin belirtilen ekil, ebat ve yzey dzgnln salayacak ekilde,
elikten dizayn ve imal edileceklerdir.
1. Su yaltm membran arkasnda yapm srasnda grlen ve/veya toplanan su, paftalarda gsterildii
zere, tnelin her iki yan duvarnda monte edilen boyuna drenaj borularyla daimi olarak derive
edileceklerdir.
5. Kontak enjeksiyon, yerinde dkme beton kaplama ile kaya veya pskrtme betonu veya membran
kaplama (su yaltm) arasndaki boluklarn doldurulmas iin enjeksiyon malzemesinin basn
altndaki enjeksiyonudur. Beton kaplamann sertlemesinden sonra tnel tavan kesiminde sistematik
bir kontak enjeksiyon yaplacak ve 28 gnlk kp numunelerinden baarl neticeler alnacaktr.
2. Boyuna yer alt suyu drenaj borular, tnel ierisindeki muayene cepleri arasnda, gzenekli beton ile
kaplanacak ve korunacaktr.
Kontak enjeksiyonu iin gereken deliklerin braklmasn salamak zere tavan kemeri iskelesinde nlem
alnacaktr. Enjeksiyon deliklerinin pozisyonlar mhendis tarafndan onaylanacaktr.
3. Muayene cepleri, paftalarda gsterildii zere, drenaj sisteminin daimi bakm (basnl suyla ykama)
iin i beton kaplama ierisine yerletirilecektir.
350.07.01.02 Sunular
4. Yklenici, daimi yer alt suyu drenaj sisteminin sadece yer alt suyunun kontrolnde kullanlmasn
salayacaktr. Yapm ve bakm periyotlar sresince dzenli servis ve bakm yaplacaktr.
5. Yer alt suyu kontrol ile ilgili tm drenaj borular, paftalarda gsterilen hat ve kotlarda denmi
olacaktr.
1. Beton dkm ilemiyle hasl olacak sehimlerin telafisi iin gereken kalp ters sehimini gsterir
uygulama paftalar sunulacaktr.
2. Yklenici, detayl kalp uygulama projelerini, onaylanmak zere sunacaktr.
350.06.03 Gzenekli Beton
3. Tnel enkesiti, enine gei pasajlar ve cepler iin yklenici ayr kalp paftalarn, onaylanmak zere
mhendise sunacaktr.
350.06.03.01 Genel
4. Kullanlacak beton iin deney raporlar, Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uygun olarak
sunulacaktr.
1. Gzenekli beton, tnellerin ierisinde boyuna yer alt suyu drenaj borularnn yerletirilmesinde
kullanlacaktr.
2. Gzenekli beton, CEM imentosu ve TS 706 ve TS 3530e uygun 37,5 mmlik agregadan oluacaktr.
Agregann imentoya oran hacim olarak 8:1, arlk olarak 10:1 olacaktr.
350.06.03.02 Yapm
1. Yerine konulmadan nce beton, makine veya el ile niform bir renk ve kvam elde edilinceye kadar
kartrlacaktr. Kullanlan su miktar, fazla har oluturmakszn agrega paracklarnn tmn kaplamak
iin gereken miktar amayacaktr.
5. Kontak enjeksiyonu iin metot aklamas, plent ve malzeme tanmlar, i kaplama beton ilerinin
balamasndan nce onay iin mhendise sunulacaktr.
350.07.01.03 artlar
1. Mhendis tarafndan aksi onaylanmadka, tnel evresinde herhangi bir pozisyonda ve evreye
dik istikametteki deplasman hznn ayda 2 mmden daha az olmamas durumunda tnelde beton i
kaplamas yaplmayacaktr.
2. Profil dzeltme ilemleri ve monte edilen su yaltm sistemi mhendis tarafndan kabul edilip
onaylanmadka tnel ierisindeki beton i kaplama yaplmayacaktr.
2. Beton sadece elle sktrlacaktr.
350.07.01.04 Kalite Garantisi
350.07 Beton Kaplama
Kalite kontrol ile ilgili hususlarda Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uyulacaktr.
350.07.01 Genel
350.07.02 Malzeme
Bu blm, nihai tnel kaplamas, temel kirileri ve taban kemerinin yapm ile ilgili artlar kapsamaktadr. Bu
yaplar ounlukla donatsz olmakla beraber mhendis onay ile yerel olarak donatl olabilirler.
350.07.02.01 Kalp
350.07.01.01 Tanm
1. Yerinde dkme bir beton kaplama olan tnel nihai kaplamas, tnel kaplama sisteminin emniyet
faktrn artrr, niform bir i yzey salar ve tnel kaplamasnn su geirimsizliini arttrr. Dzgn
bir i yzey, hava ak, estetik, aydnlatma ve bakm nedenleriyle gereklidir.
2. Temel kirileri, tnel kaplamasna mesnet tekil eder. Bunlar ayrca bir taban kemeri gerekmesi halinde
bir balant zinciri oluturur. Kablo kanallar ve yaya yollar ounlukla bu boyuna beton kiriler
zerinde tesis edilir.
3. Taban kemeri, zayf jeolojik artlarn hakim olduu yerlerde tnel kaplamasnn (tnel tp)
tamamlayc halkasn tekil eder. Betonlam taban kemeri, zemin basnlarna dayanmal ve tm
tnel yapsna stabilite salamaldr.
350 / 50

1. Kalp, nihai kaplama yapmnda gereken ve kullanlan tm geici platform ve kalp ilerini kapsamak zere
ele alnacaktr.
2. Nihai beton yapsnn tolerans limitleri ierisinde 10 mm olmas iin kalp; doru pozisyon, ekil ve profili
idame ettirecek yeterli rijitlikte olacaktr.
3. Seri kullanma uygun ve eri sath yzeyi vermek zere kalp elikten yaplacaktr.
Kalp, her bir yan duvarda ve tavanda boluklara sahip olarak salanacaktr. Boluklar; betonun sktrlmasnda
vibratr kullanlmasna imkan tanyacak, dklmesi srasnda betonun, kalbn alnmasndan nce ise sertlemi
beton yzeyinin muayene edilebilmesine imkan salayacak ekilde dizayn edilmi olacaktr. Bunlar en az 600
mm kenarl kare ebadnda olacaktr.
Beton dkm iin boluklar, betonun ayrmasn nleyecek ykseklikte yerletirilecektir. Kalptaki ekler,
erbetin szmasn ve betondan su absorbsiyonunu nleyecek yeterli miktarda sk olacaktr.
350 / 51
KISIM 350
KISIM 350
4. Kalplar; ekil doruluu, salamllk, rijitlik, su geirmezlik ve yzey dzgnlnn salanabilmesi

asndan, her zaman iyi artlarda bakml tutulacaktr. Tm kalplar; temiz, korozyondan korunmu ve iyi
onarlm olarak tutulacaklardr.
5. Kalp dizayn, mhendis onayna tabidir.
6. Kalp st ksm, kemerli tavann iyi sktrlmasn temin etmek iin, dzenli aralklarda harici vibratrlerin
monte edilebilmesini salayacak tertibatlara sahip olacaktr.
350.07.03.02 Beton Dkm in Hazrlk

Beton kaplamann dkmnden nce yklenici, kaz tabann, yanlar ve tavan ksmn gevek veya
salam olmayan kaya paralar, amur, moloz, su birikintisi, ya veya herhangi yabanc maddelerden iyice
temizleyecektir.
350.07.03.03 Betonun Tanmas
elik kalp, her bir betonlama kesiminin balang/bitim kesitindeki evre boyunca aln paralarn montajn
salayacak ve tnellerin kurpta olduu yerlerde betonlamalar arasnda dzgn bir sath elde etmek zere pah
yapmna imkan tanyacak tertibat olacak ekilde temin edilecektir.
Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uyulacaktr.
350.07.02.02 Beton
1. Yklenici, kullanlacak ekipmana ait aklamalar dahil, tnelde teklif ettii beton dkme metodu ile ilgili
tm detaylar sunacaktr.
1. artnamenin Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uyulacaktr.

2. Beton i kaplama, temel ve taban kemeri beton snf C30/37 MPa snfnda olacaktr.
3. Agregann maksimum dane boyutu, TS 802 ve TS 500 standartlarnda belirtilen kriterlere uygun olacaktr.
4. Karmn kvamll, pompa ile beton dkmne imkan tanyacak ekilde seilecektir.
5. Akcl ve skmay slah etmek zere beton karmnda plastikletirici katk maddeleri kullanlabilir. Bu
tip katk maddelerine ait detaylar, kullanlmadan nce onaylanmak zere kontrol mhendisine sunulacaktr.
350.07.02.03 Kontak Enjeksiyonu in erbet
1. erbet, imento ile su karmndan yaplacak, ancak mhendis onay ile performansn arttrlmas iin
katk maddeleri kullanlabilecektir. imento ile birlikte kullanlacak tm su kaynaklar mhendis tarafndan
onaylanacaktr. Onaylanm olan bir kaynaktan alnan suyun, yapm srasnda herhangi bir zamanda uygun
olmayan bir nitelik kazanmas halinde yklenici, baka su kayna temin edecektir.
350.07.03.04 Betonun Dklmesi
2. Beton, pompa ile veya mhendisin onaylayaca metotla dklecektir. Beton dkme metodu, betonun
kalba yksek hzda dklmeyecei, betonda ayrmaya neden olmayaca ve beton pompasnn hava
kabarcksz srekli bir beton ak temin edecei bir tarzda olacaktr.
3. Yan kiriler ve taban yapsnn betonlanmas, tnel i kaplama kemerinin yaplmasndan nce ayr ilemde
yaplacaktr. Taban yapsnda beton dkm metodu, mhendis onayna tabi olacaktr.
4. Her bir taraftaki beton kiriler, tnel kalbnn hareket ettirilmesi iin gerekli olan raylar iin mesnet olarak
kullanlacaktr. Bunlar, i kaplama kemerine ait kalbn konulmasndan nce en az 7 gn sreyle kre tabi
tutulacaktr.
5. Beton, uygun geici delikler ierisinden kalp ierisine pompalanacaktr.
6. Beton, yan duvarlara ve tnel tavanna, betonlanan kesimde eit olarak datlm olarak ve 50 cmyi
gemeyen yatay tabakalar halinde dklecektir.
7. Maksimum kot farklar, kalp imalatsnn belirttii deerleri amayacaktr.
2. imento, yrrlkteki standartlara uygun olacaktr. erbet, niform bir karm olup kvamll, boluun
tm ksmlarna basn altnda serbeste akabilecek dereceden daha fazla olmamak zere, yeterli miktarda
akc olacaktr.
8. Betonun tnel kemeri tepe noktasna baslarak oradan duvarlara ve tabana akmasna izin verilmeyecektir.
Beton; zemin veya n iksa yzeyindeki tm girintilere, bu yzeyler ile kalp arasndaki tm boluklarn
doldurulmas iin dahili vibratrlerle tazyik edilecektir.
3. erbet karm, dk veya hi kusma arz etmeyecek ve dk rtre karakteristikleri gsterecektir. Prizini
aldnda erbet mmkn olan en dk geirimlilie sahip olacaktr.
350.07.03 Yapm
9. Tnel kemeri tavan ksmnn tamamen doldurulmu olmas hususunda zel dikkat sarf edilecektir.
Yklenici, teklif edecei, tnelde beton dkm metotlarna ait detaylara, bu artn salanmasna ilikin
tekliflerini dahil edecektir. Tnel tavanndaki hava kabarcklar, kalp ucunda braklacak havalandrma
borular vastasyla giderilecektir.
350.07.03.01 Betonlamadan nce Kalp Hazrl
10.
1. Kalp i yzeylerine, daimi kalplar hari veya mhendis ile aksine bir mutabakat salanmamsa, betonun
yapmasn nlemek zere leke yapmayan bir kalp ya srlecektir.
2. Ayrc maddeler imalat talimatlarna harfiyen uyularak tatbik edilecek, donat veya ankrajlarla temas
ettirilmeyecektir.
Ekipmann bozulmas veya herhangi baka bir nedenle srekli beton dkmnn kesintiye uramas
halinde yklenici, beton henz plastik kvamda iken bu gibi derzlerde mmkn mertebe niform ve stabil
bir ev halinde sktracak, sktrlamayan herhangi bir beton kaldrlacaktr.
11.
Tnel nihai kaplamas, tnel ekseni boyunca llen 10-12 mlik kesimler halinde dklecektir. Her
bir kesim, kesinti ve inaat derzi olumadan tek ve srekli bir ilemde betonlanacaktr. Kesimlerin
ularndaki tm inaat derzleri, eime dik olacaktr.
12.
Beton dkm yerindeki evre scaklnn 32 oC den fazla olmas halinde Amerikan Beton Enstits
Standard ACI 305R-77de aklanan scak havada beton dkme teknikleri kullanlacaktr.
13.
Souk havada beton dkm iin Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uyulacaktr.
3. Ayrc maddeler, ileride yaplacak yzey ilemlerine mani tekil etmeyecek kompozisyonda olacaklardr.
4. Betonlamadan nce tm kalplar iyice temizlenecektir. Beton ile temasta olan kalp yzeyleri yapkan
yabanc maddelerden, knt yapan ivi ve benzeri maddelerden veya yark veya dier bozukluklardan
arndrlm olacaktr.
5. Kalp; betonlama srasnda ekil ve pozisyonunu rijit bir ekilde koruyacak, betonda yzey bozukluklar
ncelenecek ekilde monte ve tespit edilecektir.
6. Kalp, yk altnda beklenen deformasyonlar dikkate alan kotlarda monte edilecektir.
7. Standart KGM formlaryla mhendis yazl onay vermedike yklenici kalplarn ierisine beton
dkmeyecektir.
350 / 52

Nihai kaplamada souk derzlerin hasl olmasndan mmkn mertebe kanlacaktr. Beton dkm
ilemleri srasnda yedek bir beton pompas ve dkm hatt salanacaktr.
350.07.03.05 Nihai Kaplama Betonunun Sktrlmas

1. Nihai kaplama betonunun sktrlmas srasnda Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara
uyulacaktr.
350 / 53
KISIM 350
KISIM 350
2. Beton, kalba tespit edilmi vibratrler ve kalptaki muayene kapaklar ierisinden altrlacak dahili
vibratrlerle sktrlacaktr.
3. Dahili vibratrler, ayrmay nlemek iin ksa sreli kullanlacaktr.
350.07.03.06 Kalbn Sklmesi
8. Yklenici, tnel kaplamas kontak enjeksiyonu yapmn gerektirmeyen bir betonlama metodu nerebilir.
Bununla birlikte, teklif edilen metodun mhendis tarafndan kabul edilmesi halinde dahi Ksm 350.07.01.01
(5)de belirtilen artlarn salanmas ve mhendisin talimatyla, tnel kaplamasnn tahkiki iin kullanlan
deliklerin braklmas gerekmektedir.
350.08 Jeoteknik Enstrmantasyon ve lmler
1. Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uyulacaktr.

2. Kalp, eki veya beton yzeyine kar manivela kullanlmasna gerek duyulmadan veya beton yzeyine
hasar vermeden kolaylkla sklecek ekilde dizayn edilmi olacaktr.
3. Kalbn sklmesi srasnda hasl olan zararlar yklenici tarafndan Ksm 350.07.03.08de belirtilen
onarm ile giderilecektir.
4. En gayri msait yk artlarnn yapya zarar veremeyecei bir beton mukavemeti salanncaya kadar kalp
skmne balanmayacaktr. Beton mukavemeti, aln iskelesinin sklmesinden sonra tnel tavannda
llecektir. Kalp skm iin minimum mukavemet, kaplama zati arl iin gerekli yapsal artlar
karlamaldr. Bu mukavemet, dk mukavemetli beton iin piston ap 40 mm olan Schmidt darbe
ekici (sarkal tip) veya onayl benzeri ile tahkik edilecektir. Beton ilerinin balamasndan nce alet,
uygulanan her bir onayl beton karmna gre kalibre edilecektir.
350.08.01 Genel
350.08.01.01 artnamenin Kapsam
1.
Bu blm, NATMye gre dizayn edilmi tneller ierisinde iksa elemanlar ve bitiik kayadaki
deformasyon ve yk deiimlerinin gzlenmesi ve kaydedilmesi amacyla yaplacak jeoteknik lmlere
ait artlar belirlemektedir.
2.
Emniyet kavramnn bir paras olarak, tnel kaplamasnn boyutlu (3B) deformasyonlar optik
metotlarla izlenecektir. Gzlenecek noktalar, standart yaknlama (convergency) bulonlarna monte
edilmi hedefler veya reflektrlerdir.
3.
lmler; serbest istasyona kurulan, mterek eksenli entegre EDM cihaz bulunan, yksek hassasiyette
elektronik teodolit ile yaplacaktr. Bilgi ak tamamyla otomatik olacaktr. Yazlm, deplasmanlarn
mutlak bir koordinat sisteminde 1mm'lik hassasiyetle tespitine imkan salayacaktr.
4.
Bu blm kapsamndaki iler, jeoteknik enstrmantasyon ve aletlerin tesisi, okuma alnmas, izilmesi ve
lm neticelerinin yorumlanmasn ihtiva etmektedir.
5.
n kaplama ve evreleyen kayann stabilitesi, tatbik edilen n kaplamann performans ve iksa

elemanlarnn kullanmna ait gerekli kararlar ve jeolojik lmlerin mertebe deiimlerinden ve
eilimlerden karlacaktr.
6.
Jeoteknik lm kesitlerinin yeri ve aralarndaki mesafe jeolojik artlara, jeolojik deiimlerin sklna,
kayann mekanik davranna, tnel boyuna ana gerilme artlarna ve tnel ebadna baldr. Dizayn edilen
lm kesitlerinin yerlerinde, tnel yapm srasnda, karlalan yerel jeolojik artlara, edinilen tecrbelere
gre ve mhendisin onay ile tnel dizayncs temsilcisinin talebi zerine deiiklik yaplacaktr.
350.07.03.07 Betonun Kr Edilmesi

1. Betonun kr edilmesi srasnda Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uyulacaktr.
2. rt tekil edici kr maddesi, mteakip herhangi bir yzey ileminde aderans etkilemeyecektir.
3. Kr nlemlerinin bir etki salamad, nemlilik ve rtre lmleriyle gsterilirse kr ileminden
vazgeilebilir.
350.07.03.08 Yzeylerin Onarlmas lemleri
Kalplarn sklmesinden hemen sonra yaplacak gzlemle eer mhendis gerekli grrse yzeylerde onarm
ilemine karar verilecek ve bu ilemler geciktirilmeden yaptrlacaktr. Mhendis incelemesinden nce herhangi
bir yzey onarma ilemi uygulanan beton yzeyler kabul edilmeyecektir.
350.07.03.09 Kontak Enjeksiyonu
1. Beton i kaplama ilerinin balamasndan nce yklenici, kullanlacak yapm metodu ve ekipmana ait tm
detaylar onaylanmak zere mhendise sunacaktr.
2. Yklenici, enjeksiyon ilemlerinin her zaman kalifiye ve tecrbeli elemanlarn direk kontrol altnda
olmasn salayacaktr. Tnel projecisinin temsilcisi, mhendis onay ile kullanlacak maksimum basnlar
belirtecektir.
3. Enjeksiyon ve havalandrma borular, betonlama yaplmadan nce yerlerine konulacaktr.
4. Enjeksiyon ileminin tamamlanmasndan sonra yklenici, borularn artk uzunluklarn kesecek ve yzeyi
mhendisin kabul edecei ekilde dzeltecektir.
5. Yklenici, enjeksiyon yaplan sahalar, enjeksiyon basnc, enjeksiyon tketimi ve karm detaylarna ait
kaytlar mhendisin istedii ekilde verecektir.
6. Enjeksiyon karmnn ve karma giren malzemelerin artnamelere uygun olduunun teyidi iin mhendis
deney yaplmasn isteyecektir. Yklenici, istendiinde, bu deneyleri yapacak ve neticelerini, onaylanmak
zere mhendise sunacaktr.
7. Tescilli enjeksiyon n karmlar kullanldnda bunlar, imalatnn tavsiye ettii su/karm orannda
kartrlacaklardr. Tm enjeksiyon karmlar, yksek hz, yksek kesme etkisini sahip kartrclar
kullanlarak hazrlanacaktr.
350 / 54

350.08.01.02 Cihazlarn Tarifi

1. Rperler, tnellerin tavan taban ve/veya yan duvarlarna konulmu sabit iaretler, iviler veya bulonlar
olup, dey deplasmanlarn tespiti iin optik lm metotlaryla llrler.
2. Yaknlama (convergency) ivileri veya bulonlar, tnel n kaplamasna monte edilirler. Tnel n
kaplamasndaki veya genel olarak tnel boluundaki greceli deplasmanlarn tespiti iin lmler, erit
ekstensometre veya optik elektronik metotlarla yaplr.
3. Kuyu ekstensometreleri, tneli evreleyen zeminin eitli derinlikteki deplasmanlarnn llmesinde
kullanlrlar. Ekstensometre okumalar bir tnel evresindeki mutlak deplasman miktar ile tnel kaya
evresindeki deformasyonlarn derinlik ve paterni hakknda bilgi edinilmesini salamakta olup, gereken
kaya bulonu boylarnn tahkik ve tespitinde tnel projecisinin temsilcisi tarafndan kullanlacaktr.
4. Deformasyon lerleri
5. Bu enstrmanlar, lm kesitinin evresindeki eitli noktalarda pskrtme beton kaplamasndaki birim
deformasyonun llmesinde kullanlr. Bu lmler, yapld tarihten nihai kaplamann yaplmasna
kadar geen srede pskrtme beton kaplamasnn ykleme tarihesinin tahkik edilmesinde kullanlacaktr.
350.08.01.03 Sunular
1. Yaknlama (convergency) ivileri, deformasyon lerler, ekstensometre numuneleri.
2. Kullanlmas dnlen enstrmantasyon ve okuma aletlerine ait artname ve kataloglar.
350 / 55
KISIM 350
KISIM 350
3. Enstrmantasyon kesitlerinin komple yerleimi: Ana ve tali lm kesitleri iin enstrmantasyon

ekipman, kesitlerin yerleri, mesafeler, izleme program.
4. Deformasyonlarn boyutlu hesab iin gerekli yazlma ve neticelerin sunulmasna ait bir aklama.
tipte olacaktr. Her bir ubuk veya telin geriye kalan uzunluu, serbeste hareket edebilmesi iin bir boru
ierisinde olacaktr. oklu ubuk tipi ekstensometreler, 2 veya 3 metre aralkl en az 3 pozisyonda okuma
yapabilecek ekilde dizayn edilmi olacaktr. Enstrman korozyona kar mukavim olacaktr.
Ekstensometre konulacak delik ap, tipe (tek/ok ubuklu tip) bal olup, imalatnn tavsiyelerine uygun
olacaktr.
Tm sunular mhendis onayna tabidir.

350.08.02 Malzemeler
350.08.02.01 Rperler
Okumalar mikrometrik l saatiyle veya uzaktan okumalar iin elektrikli transdktrlerle yaplacaktr.
Ekstensometre okuma hassasiyeti 0,05 mm olacaktr.
Tnel tavan veya herhangi baka bir nokta kotunun tespitinde sadece onayl ivi ve bulonlar kullanlacaktr.
malatnn prospekts, artnamesi ve talimatlar mhendise verilecektir.
Dey oturma ve taban kabarmalarnn izlenmesi, ekstensometre ve yaknlama okumalaryla birlikte mutlak
deplasman miktarlarnn yorumlanmas ve hesaplanabilmesi iin tnel tavan veya belirli baka noktalarn
(taban, yan duvarlar vb.) nivelman, tnel kazs srasnda yaplacaktr.
350.08.02.07 Deformasyon ler
Nivelman okumalar 1 mmlik bir hassasiyet salayacak bir metotla yaplacaktr.
Enstrman; taze pskrtme betonu ierisinde, rijitliinin hala ok dk olduu esnada deformasyonlarn
llebilmesini salayacak nitelikte olacaktr. Bu ama iin enstrmann rijitlii mmkn mertebe dk
olacaktr. Enstrman, pskrtme betonunun hidratasyonu srasnda hasl olan s etkilerini karlayabilmeli,
pskrtme betonunun tatbikiyle hasl olan darbelere ve neme kar mukavim olmaldr.
350.08.02.02 Yaknlama (Convergency) Bulonlar

Yaknlama bulon veya ivileri, minimum 250 mm boyda, korozyona kar korunmu nervrl ubuklardan
ibaret olacaktr. iviler, grnen kaya veya pskrtme beton yzeyine salam bir ekilde tesbit edilecektir.
Montajdan sonra yaklam ivileri bir koruyucu balkla korunacaklardr.
350.08.02.03 Hedef veya Reflektrler
Optik-elektronik lm yaplmas halinde bulonlar, merkez noktas iaretlenmi bir reflektrn monte
edilebilmesinde adaptr vazifesi grebilecek, nceden belirlenmi bir krlma noktas olan plastik bir balkla
tehiz edileceklerdir. Bu cihaz, iki dnme eksenli ve her iki taraftan gzlenebilir ekilde dizayn edilmi
olacaktr.
Bu plastik reflektr, gerektiinde, pozitif merkezli bir prizma ile deitirilebilir.
350.08.02.04 Elektronik Uzaklk ler (Total station)
Mterek eksenli entegre bir elektronik mesafe lme ekipmanna (EDM) sahip bir optik-elektronik uzaklk
ler kullanlacaktr. Ekipman, istikametler iin 3cc, mesafeler iin 1 mmlik hassasiyete sahip olacaktr.
350.08.02.05 erit Ekstensometresi
Optik-elektronik lmlerin yaplamamas halinde yaknlama (convergency) okumalar bilinen bir
imalatdan salanacak erit ekstensometreler vastasyla yaplacaktr. Kullanlan ekipman ve lm metodu
0,1 mmlik bir hassasiyet salayacaktr.
Ekipmann kullanm ve bakm, gnlk kalibrasyon da dahil olmak zere, imalatsnn tavsiyelerine gre
yaplacaktr. Uygun bir kalibrasyon erevesi, tnelde kullanld zere iki ucunda daimi ivi veya bulon
bulunan rijit bir elik ereveden ibarettir.
Enstrman (deformasyon ler) tmyle pskrtme beton kaplamas iine gmlecektir.
malat elektrikli tipte olacak ve en az 10-5 m/mlik bir hassasiyet salayacaktr. Enstrman 4 x 10-3 m/mlik
bir lme aralna sahip olacaktr.
Kablolar blendajl 6 telli olacak ve pskrtme betonu kaplamasnn pskrtlmesi ve deformasyonu srasnda
hasar grmemesi iin PVC boru ile korunmu olacaktr. Okumalar, belirtilen okuma hassasiyetini salayacak
elektrikli dijital okuma birimleriyle yaplacaktr. Alet, nemlilik ve toz gibi tnel artlarndan etkilenmeyecektir.
malatnn kullanma ait prospekts, artnamesi ve talimatlar mhendise sunulacaktr.
350.08.03 Uygulama
350.08.03.01 Genel artlar
1. Enstrmanlar, tnel projecisinin temsilcisi ile mutabk kalnan ve mhendis tarafndan onaylanan yer ve
programa gre monte edilecektir.
2. Gerek jeolojik veya jeoteknik artlarn gerektirmesi halinde jeoteknik enstrmantasyon ve izleme
program, her zaman deiim ve tadilata tabi tutulabilecektir.
3. Tm ana enstrmantasyon montaj tnel projecisinin temsilcisi veya yklenici nezaretinde yaplacak,
mhendis tarafndan onaylanacaktr.
4. Tm entrmantasyon, imalatnn tavsiyelerine ve bu blmde belirtilen ilave artlara gre monte
edilecektir.
5. Tm enstrmantasyon, son kaz raundu ierisinde ve aynaya yakn olarak monte edilecektir.
6. Monte edilen lm enstrmantasyonu ile lm iin gereken hacim, tm yapm sresince serbest ve
eriilebilir durumda tutulacaktr.
erit Ekstensometrenin kullanmna ait prospekts, artname ve talimatlar mhendise sunulacaktr.
7. Tm enstrmanlar, patlatma ve tnel trafiine kar korunmu olacaktr. Bu enstrmanlarn hasara kar
korunmalar iin gereken yerlerde koruyucu kapak veya klflar kullanlacaktr.
Ekstensometrenin erit uzunluu minimum 20 m olacaktr.
8. Yapm ilemlerinden dolay hasar gren enstrmanlar, ilave deme yaplmadan derhal yenilenecektir.
350.08.02.06 Kuyu Ekstensometresi
9. Mikrometrik lm saatleri veya erit ekstensometreler gibi okuma alma birimleri, tnel yapm srasnda
her zaman hazr bulundurulacaktr. Yedek para ve yedek niteler sahada muhafaza edilecektir.
Kuyu ekstensometreleri, ok pozisyonlu ubuk tipte veya sabit noktalarda mekanik ankrajlar olan tek ubuk
10.
350 / 56

Yapm sresince yklenici, lm kesitlerinin yerleim ve izlenmesi iin gereken tm ekipman temin
ve tesis edecek, bakmn yapacaktr.

350 / 57
KISIM 350
11.
KISIM 350
Jeoteknik lm iin gereken ve kullanlan tm enstrman ve ekipman, yapm periyodu sresince tnel
projecisinin temsilcisi ve mhendise hazr bulundurulacaktr.
350.08.03.02 Okuma, izim ve Yorumlama

1. lm neticeleri ve enstrman okuma, izim ve yorumlamalar yklenicinin kalifiye personeli ve/veya
tnel projecisinin temsilcisi tarafndan yaplacak, mhendis tarafndan onaylanacaktr.
2. Optik deplasman izlenmesi iin, dorudan bilgi akna imkan tanyan bir yazlm kullanlacaktr. Bu
yazlm aadaki zelliklere sahip olacaktr:
Elektronik uzaklk lerin serbest istasyonlanmas ve standart sapmann her 3 koordinat istikametinde
hesaplanmas,
Otomatik hedef belirleme ve yeni sfr okumalarn tanmas,
Arzu edilen herhangi bir noktann 3 boyutlu koordinatlarnn, deplasmanlarnn ve teorik hatta olan
radyal mesafelerin hesaplanmas,
Fiziksel etkenlerden hasl olan hatalarn dzeltilmesi,
Tahkik lmlerinden sonra koordinatlarn transformasyonu,
lme neticelerinin tablo olarak verilmesi ve grafik olarak sunulmas.
3. Yklenici, personelin okumalar almas iin yeterli aydnlatma, havalandrma ve tm enstrmanlara
ulamn salamak zere gerektiinde operatr dahil, platformlar salayacak ve bakmn yapacaktr.
Bu imkanlar, istediinde mhendise de tannacaktr.
4. Herbir enstrmana ait ilk okumalar (sfr okumalar), montajdan hemen sonra veya bu enstrman hazr
olur olmaz yaplacaktr.
2. Topraklama eritlerinin denme ve balant detaylar onayl paftalarda gsterilecektir.

3. Bu blm, elektrik artnamesi kapsamnda olan, portal saha ve elektrik datm binalarndaki topraklama
sistemini kapsamamaktadr.
4. Yklenici, tnel topraklama sisteminin balants, ayn zamanda tm topraklama tesisatnn deney ve
almasndan sorumludur.
5. Yklenici kapsaml bir deney programn ve elde bulunan neticelere ait kaytlar mhendise sunacaktr.
350.09.02 Malzemeler
1. Tnel tpleri ierisindeki boyuna ve enine ana topraklama eritleri, galvanizli ve enkesiti minimum 105
mm2 (35 x 3 mm) olmaldr.
2. Topraklama eritleri arasnda gerekli olan tm balantlar, hepsi galvanize elikten yaplm 2 adet
balant bulonu M8, somun ve rondelalarla yaplacaktr. Bu balantlara ait detaylar ilgili paftalarda
gsterilecektir.
350.09.03 Yapm
1.
Boyuna ana topraklama eridi tnel ayaklar ierisine yerletirilmi, yapsal elemanla birlikte
betonlanm olacaktr.
2.
Enine eritler yol platformunun her iki tarafna yerletirilen boyuna topraklama eritleri arasnda monte
edilecektir. Bu enine eritler her bir yol platformu alttemel tabakas ierisine yerletirilecektir.
3.
Tnel ayaklarndaki boyuna ve enine topraklama eritleri arasndaki her bir balant noktasnda prekast
yaya yolu kanal ierisinde denmi topraklama kablolarnn ara balantlarnn yaplabilmesi iin,
temelden darya kmas gereken ve enine galvanize eritlerin uzantsyla salanacak olan dey bir
kulakk braklacaktr. Bu dey eridin uzunluu minumum 80 cm olacaktr.
4.
Mevcut galvanize eritlerin uzunluuna gre yklenici, enine ve boyuna eritlerin paftalarda gsterildii
zere ara balantlarnn yaplabilmesine imkan tanmak iin 350.09.02 de belirtilen balant
elemanlarn yeterli miktarda temin edecektir.
5.
Her iki tnel tpnn nihai portal istasyonunda tnel ayaklarnda bulunan boyuna topraklama ana
galvanize eritleri son bulacaktr. Bu noktalarda, portal sahalardaki topraklama kablolar vastasyla
tnel topraklama sisteminin daha sonra datm binalarna balantlarnn yaplabilmesi iin Ksm
350.09.03de belirtildii zere dey kulakklar balanacaktr.
5. Dier lm veya okuma aralklar, her bir lm kesiti iin aadaki ekilde ngrlmtr.
1. hafta
2. hafta
3.ve 4.nc hafta
Daha sonra
: gnlk
: haftada iki defa
: haftada bir defa
: ayda bir
Bununla birlikte gerek okuma frekans, bir tneldeki st yar kazs, gvde kazs ve artmal olarak
kazlan paralel tnele ait yapm safhalarndan etkilenecektir.
Gvde kazs, st yar kazs srasnda monte edilen enstrmantasyon kesitine yaklatnda okuma
frekans tekrar arttrlacaktr. Paralel tnel tp, ilk tnel tpnde monte edilen bir enstrmantasyon
kesiti istasyonuna yaklatnda okumalar tekrar balatlacak, okuma frekans da buna gre arttrlacaktr.
Yapm aamalar; st yar, alt yar ve taban kaz aynalar pozisyonlar vb. zamana bal olarak verilecektir.
6. Artan hzda deformasyon grlen kesitlerde okumalar, deformasyon hznn zamanla azalmasna kadar
sk sk, en az gnde bir defa alnacaktr.
7. kaplama yapm almalar, lm yaplmasn engelleyinceye kadar lmler devam ettirilecektir.
8. Tm lmler, okumalarn alnmasndan itibaren 24 saat ierisinde uygun diyagramlara dntrlecek
ve mhendis tarafndan kontrole her zaman ak tutulacaktr. Btn kaytlarn birer kopyas devaml
olarak antiyede muhafaza edilecek ve mhendise hazr olarak bulundurulacaktr.
350.10 Tnel i Tehizatlar

350.10.01 Genel
1. Bu blm, elektrik artnamesi kapsamnda olan trafik kontrol ekipman olmak zere, tnel ierisinde
trafik iaretinin, kablo kanallar yangn perdelerinin yerleimini ve yapmn kapsamaktadr.
2. Genel olarak, tnel ierisindeki yatay trafik hatt iaretleri, tnel dndaki yol iaretleri ile ayndr.
3. Bu blm yol iaretlemesine ait genel artlar kapsamamaktadr.
350.10.02 Yol aretleri
350.09 Tnellerde Topraklama
1. Tnel ierisindeki yol iaretleri, kimyasal kompozisyon, renk ve uygulama bakmndan yol boyu
iaretleriyle ayn tipte olacaktr.
350.09.01 Genel
2. Malzeme ve uygulama detaylar Ksm 504, Yatay aretleme blmnde verilmektedir.
1. Bu blm, tnel ayaklarnda monte edilecek ana topraklama elik eritlerinin malzeme ve montajn,
prekast beton yaya yolu kanal ierisinde denen topraklama kablolarna balantlar kapsamaktadr.
350 / 58

3. Kesikli erit izgileri ayn hizada izilecektir.

4. Tnelin kurpta kalan kesimlerinde i taraftaki kesikli dairesel erit izgileri Ksm 350.10.2 (2)de
belirtilen artlara uyacaktr. Tnel gzerghnn kurpta kalan kesimlerindeki kesikli d erit izgilerinin
350 / 59
KISIM 350
KISIM 350
uzunluu mteakip aliymandaki her iki orta erit izgileriyle ayn hizada olmasn temin etmek zere
artrlacaktr.
350.10.03 Reflektif Butonlar
2. Yangn perdeleri bir pano sisteminden ibaret olacak ve mineral elyafl pano ve mineral yn ile izole
edileceklerdir: Komple perde ile iinden geen kablolarn yaklak 0,5 mlik ksm solventsiz, asit ve
alkaline dayankl bir kaplama maddesiyle rtlecektir.
3. Yangn Perdeleri, 90 dakikalk bir srede yangna dayankl olacaktr.
350.10.03.01 Genel
1. Reflektif butonlar, Ksm 350.10.02de belirtilen yol iaretlerini belirgin hale getirmek iin tm tnel
tplerinde kullanlacaktr.
2. Kullanlacak reflektif butonlar iki ynl tipte olacaktr.
3. Konu reflektif butonlarn montaj, imalatnn talimatlarna gre yaplacaktr.
4. Yklenici reflektif butonlarn montajndan ve dzenlenmesinden nce yerleim detay paftalarn onay
iin mhendise sunacaktr.
350.10.03.02 Malzeme, Boyut ve Mukavemet artlar
1. Reflektif butonlar, altta ayn malzemeden dey bir sap olan, kalpta dkm yaplm alminyum
alam gvde ile, herbiri BS 873, Ksm IVe uygun, plastik ierisine gml en az 43 adet zel cam
reflektif elemandan ibaret iki reflektif panodan yaplacaktr.
2. Butonlar, en az 80 mm sap uzunluu olan, 150x150x maksimum 30,0 mmlik kare tipte olacaktr.
3. Konulan reflektif yol iaretleri minumum 600 kNluk bir basn mukavemetine sahip olacaklardr.
350.10.03.03 Yapm
1. Reflektif butonlarn montaj yol yzeyinde zel matkapla gereken derinlikte ve sap apndan 5,0 mm
daha geni bir apta alm, ierisi iki bileenli yaptrc ile, darya yaklak 5-10 mm taacak ekilde
uygun olarak doldurulmu deliklere ivi sapnn batrlmas suretiyle yaplacaktr.
2. Butonlar, tnel tpleri boyunca her iki d platformu kenarnda krmz renkte, her iki erit izgileri
arasndaki boluklarda beyaz renkte uygulanacaktr.
3. Reflektif butonlarn kenar ile dolu kenar izgileri arasndaki mesafe 5 0,5 cm olacaktr. Kesikli erit
izgileri arasndaki mesafenin ortasna yerletirilecek butonlar iin montaj tolerans yol platformu boyuna
istikametinde 2,5 cm, enine istikamette 0,5 cm olacaktr. Buton eikliinde de 1lik bir tolerans
aranacaktr.
350.10.04 Yangn Perdeleri
350.11 Tnel Kazs Aamasnda Yaplan Jeolojik almalar

350.11.01 Genel
Tnel yapm aamasnda yaplacak jeolojik-jeoteknik almalar, proje aamasnda ngrlen kaya
koullarnn, jeolojik yapnn, yer alt suyu durumunun denetlenmesi ve ngrlenden farkl jeolojik koullarla
karlalmas halinde kaya snfnn ve destek sisteminin, yeni koullara gre revize edilmesine ynelik veri
toplamak amacyla yaplacaktr. Ayrca tnel iletim aamasnda doabilecek problemlerin zmne ynelik
belgeleme salayacaktr. Belgeleme; tasarm yaplan destek ve kaz nlemlerinin uygunluunu kontrol etme,
kazlmas gereken ve benzer artlardaki kaya/zemin ktle koullarn ngrme ve ayn zamanda birimlerin
deformasyonu bakmndan jeoteknik izleme verilerinin yorumunu yapma imkan verecektir.
Kaz srasnda karlalan jeolojik yapnn haritalanmas ve belgelenmesi iin bir rnek iaretleme
kullanlacak, kaydedilecek ve zelliklerin aklanmas iin rnek terimler kullanlacaktr.
Kaz srasnda karlalan jeolojik durumun kaydedilmesi iin daha nceden hazrlanan ve gereken tm
konular ieren formlar kullanlacaktr.
Genel olarak jeolojik haritalama 1:100 lekte yaplacaktr. Gerektiinde detaylar uygun bir lekte
haritalanacaktr.
Sral haritalamaya dayanarak, gerek haritalama neticelerinin gnlk esasa gre ilendii bir dey ve bir
yatay enkesit izilecektir.
Dey kesit tnel ekseni boyunca yerletirecek, yatay kesit seilen kaz enkesitine (st yar kazs, gvde,
yan galeriler vb.) gre tespit edilecektir. Tnelin st yar-gvde kazs eklinde kazlmas halinde yatay kesit,
st yar kazsnn taban kotunda izilecektir. Tercihen 1:200 veya 1:500 lekler kullanlacak, yatay ve dey
lek ayn olacaktr.
350.11.02 Jeolojik Dokmantasyon
350.11.02.01 Genel
350.10.04.01 Genel
1. Yangn perdeleri, kablo kanallarnda veya iki deiik oda veya hacimi balayan dier boluklarda
monte edilen tertibatlardr. Bunlarn ana fonksiyonu, bahsedilen oda veya hacimlerden birinde balayan
yangnn yaylmasn nlemektir.
2. Bina ve tnel ierisinde duvarlardaki tm boluklar veya yaya yolu altndaki kablo kanallarndan radyal
kablo kanallarna veya dren deliklerine alan tm boluklar, yangnn yaylmasn nlemek zere Alman
Standard DIN 4102, Ksm 11e gre yangna dayankl olarak izole edileceklerdir.
Jeolojik dokmantasyon, aa kan kaya yzeyini 1:100 lekte, tm tavan evresini ve yan duvarlar 1:100
lekte gsteren bir sayfa, ayn zamanda kaydedilen tm zellikleri ihtiva eden bir sayfay kapsayacaktr.
Haritalama, kazlan kesime emniyetle giri imkan salayan nlemlerin alnmasndan hemen sonra, kazs yeni
yaplm yzeylerde yaplacaktr. 350.11.02.02de verilen terimler rnek olup, karlalan zelliklere gre
ayarlanabilir veya ekler yaplabilir.
350.11.02.02 Terimler
350.10.04.02 Malzemeler ve Yapm
350.11.02.02.01 Kaya Koullar / Kaya Ktle Koullar
1. Perdeler, higroskopik olmayan, evre artlarna mukavim (nem ve s geirmez, asit ve alkalinlere
dayankl) ve solventsiz malzemeden yaplacaktr. Su reaksiyonu malzeme karakteristik zelliklerini
deitirmeyecektir.
Kaya koullar standart isim ve terimlerle doldurulacaktr.
350 / 60

Kaya ktlesi bozuma, tektonik gerilme (kesme, fay ve kvrm oluumu) etkilerine gre deiik kalitelerde
grlebilir. Bu bakmdan, deiik kaliteleri ayrt edilebildiinde, kaya ktle koullar kaya snf RMR ve Q
olarak tanmlanacakktr.
350 / 61
KISIM 350
KISIM 350
350.11.02.02.02 Sreksizlikler
Bu dolgu nitelikleri: sert, yumuak ve suya hassas olup/olmadklar belirtilecektir.
Muhtemel sreksizlik tipleri ve ksaltmalar:

B
tabaka dzlemi
istozite
eklem
SL :
cilal yzey
fay
eksen (kvrm vb.)
ST :
Cl
: kil (bozuma rn)
Qu
: kuvars
Ca
: kalsit
Gy
: Jips
MFG: milonitik fay kili

MFB: milonitik fay brei
MCG: milonitik krk bre
O
tabakalama
: dolgusuz aklk
Sreksizliklerin Ynelimi:
Kalnlk mm olarak llecektir.
Sreksizlikler eiklik istikameti / eiklik as ile llecektir.
350.11.02.02.03 Kaya Ktlesi Eklemleri
Sreksizliklerin ekilleri ve ksaltmalar:
Kaya ktlesi eklemleri, maksimum ortalama aralklarnn, eklem takm saylar, ynelimleri bilgi formunda
gsterilen hazrlanm cetvellerle tespit edilmesi suretiyle ve kaya ktlesinin genileme derecesiyle tarif
edilecektir.
dzlem (planar)
dalgal (undulating)
basamakl (stepped)
Kaya ktlesinin genilemesi, haritalanan sahada grlen sreksizliklerin aklk derecesine baldr.
Sreksizliklerin Przllkleri ve Ksaltmalar:

P
cilal (polished)
dzgn (smooth)
przl (rough)
350.11.02.02.04 Su
Su sznts; suyun yeri, kayna, miktar (kuru, nemli, slak, damlama, akma [l/s] ), durumu [renk, koku] ve
ayn zamanda kaya ktlesi zerindeki etkisi [yumuama, krlma] tespit edilerek tarif edilecektir.
350.11.02.02.05 Bozuma
Sreksizliklerin Devamllklar (Devamll) ve Ksaltmalar:

Sreksizliklerin devamllklar, iksalanmam sahann (tnel aynas gibi) ebadna balantl izlenebilirler.
H
izlenebilirler.
M :
orta; sreksizlikler, iksalanmam alann yar uzunluunu aan bir mesafede
izlenebilirler.
:
Tablo-350-7 Kayalarn Bozuma Dereceleri
yksek; sreksizlikler, iksalanmam alann uzunluunu aan bir mesafede
Kayalarn bozuma derecesi Tablo-350-7de gsterilen terimlerle tanmlanacaktr.
dk; sreksizlikler, iksalanmam alann uzunluunu amayan bir mesafede

izlenebilirler.
Sreksizliklerin Aralklar:
Aklayc Terim
(Ksaltma )
Taze (F)
Kaya bozuma (renk atma, bozuma) emareleri tamyor.
Az Bozumu (SW)
Kaya yer yer solmutur (sreksizliklerin lekeleri, sreksizliklere yakn solma)

Kaya solmutur, sreksizlikler solgun yzeyli olup, bozuma ieriye ilemeye
balamtr
Kaya hemen hemen tmyle solmutur. Bozuma derinlere inmi fakat
ekirdek kaya hala mevcuttur
Kaya toprak haline ayrm, fakat orijinal doku ve yap hala grlebilir,
nadiren ekirdek talar grlebilir
Tm kaya malzemesi topraa dnm, ktle yap ve malzeme dokusu
tahrip olmu hacimce deiiklik var ancak nemli tanma yok
Orta Derecede Bozumu (MW)

ok Bozumu (HW)
Sreksizliklerin aralklar, aadaki aralklara gre snflandrlacaktr:
Tamamyla Bozumu (CW)
> 60 cm, 20-60 cm, 6-20 cm, 2-6 cm, < 2 cm
Artk Zemin
Kalnlk cm olarak llecektir.
Arazide Tanma Deneyi
Sreksizliklerin Akl, Dolgu/Kalnlklar ve Ksaltmalar:

Ak sreksizliklerin dolgu tip ve kalnlklar tarif edilecektir. Muhtemel tip ve ksaltmalar aada verilmitir.
> 5 mm, 1-5mm, 0,1-1,0 mm, 0,1mm <
350 / 62


350 / 63
KISIM 350
KISIM 350
350.11.02.02.06 Kaya Mukavemeti
Kaz yzeyinin haritas:

Deiik kaya trleri ara yzey(kontak) koullar, kaya ktle litolojileri,
Kaya mukavemeti Tablo-350-8de verilen terimlerle tanmlanacaktr.
Kaya ktlesinin ayrma, bozuma gibi zonlar,
Tablo-350-8 Kaya Mukavemeti

Aklayc Terim
(Ksaltma )
Ana yapsal sreksizlikler(eklem, atlak, fay, tabaka, dokunak vb.) ve bunlarn dorultu/eimleri,
Arazide Tanma Deneyi
Su k noktalar, miktar,
Ar sklme yer, ekli.
Son Derece Sert (ES)
Kaya malzemesi eki darbesiyle entilebilir
Kaya ktlesinin deiik derecedeki bozumas, litolojiden ayr olarak bamsz zellii olarak resmedilebilir.
ok Sert (VS)
Sert (S)
Orta Sert (MS)
Zayf (W)
Dokunulmam kaya numunelerini krmak iin ok jeolojik eki darbesi gerekir

Elde tutulan kaya numunelerini krmak iin ok jeolojik eki darbesi gerekir
Sk bir jeolojik kazma darbesiyle 5 mm kadar bir girinti oluur, bak sadece yzeyi izer
Bak malzemeyi keser ancak 3 eksenli numune tralamak iin ok sert
Notlar dorudan doruya izim formunda gsterilebilir veya bilgi formuna atfta bulunabilir.
ok Zayf (VW)
Hafif eki darbeleri altnda ufalanr, bak ile ekil verilebilir
Ar Zayf (EW)
Trnakla entik alabilir
350.11.03.03 Bilgi Formu

Bilgi formu aada Tablo-350-9da aklanan balklar iermelidir.
Tablo-350-9 Bilgi Formunda Belirtilmesi Gereken Balklar
Tnel
Yapm sahas ismi ( tnel ad gibi )
350.11.02.02.07 Kaya Ktlesinin Davran
Yer
Kaz srasnda ve yeni kazlm yzeylerde iksa montajna kadar olan sredeki kaya ktlesi davran tarif
edilecektir. Gerektiinde RMR ve Q snflamas da yaplacaktr.
Kaz sras ad, allan ayna

(yan galeri, st yar kazs, gvde kazs )
stasyon
Ayna kilometresi
Kaz
Kaz metodu (ekskavatr, hidrolik eki, buldozer, patlatma)
Kullanlacak terimler aada verilmitir.
Haritay Yapan
Haritay yapann ad
Tarih/Saat
Kayt tarih ve saati
Stabil,
Kaya Tr /
Kaya Litolojisi
Sonradan sklen,
Gevrek,
Baskl,
Gevek.
350.11.02.02.08 Ar Sklme
Jeolojik nedenlerle kaz toleranslarn aan, ar sklme oluan, tavan, yan duvarlar, omuzlar vb. yerlerin,
kesit, harita, ekil ve ar sklme nedenleri ile km konumlar kaydedilecektir.
350.11.03 Yapm
350.11.03.01 Genel
Tnellerin dokmantasyonu, yzeyin haritalanmas ve tm-evre haritalama metoduna dayanarak
haritalanacaktr. Tm-evre haritalama metodu sadece daimi duvarlarda uygulanacaktr.
Skl karlalan kaya artlarnn deikenliine gre ayarlanacaktr. Kaya artlarnn bir rauntluk bir
uzunluk ierisinde sk sk deimesi halinde her raunt haritalanacaktr. Yapm halindeki her bir tnel kaz
aynas gnde en az bir kere tahkik edilecektir.
350.11.03.02 Yzey Haritalama Formu
Haritalamada kullanlacak formlar, haritalanacak alan 1:100 leinde gsterecek ve kolay izim maksadiyle
+ ile iaretli 1x1 metre olarak karelajlanacaktr.
Laser nlarnn yzeydeki pozisyonu ve ayn zamanda elik iksa balantlar, izim klavuzu olarak
iaretlenebilir.
350 / 64

Kaya tr lejanda gre standart isim ve terimlerle tarif edilecek.

Aklamada aadakiler bulunacaktr
- Kaya tr
- Renk
- Mineralojisi hakknda notlar
- Kaya mukavemeti hakknda ksa notlar (terimler) iin 350.11.02.02.06ya bknz.
Kaya ktle trleri standart isim ve terimlerle tarif edilecek
Sreksizlikler
Sreksizlikler; tip, ynetim, ekil, przllk, devamllk, aralk, dolgu kalnl,
nitelii tespit edilerek ve gerekirse ilave notlarla kaydedilecektir (terimler iin Ksm
350.11.02.02.02ya baknz)
Kaya Ktlesi
Kaya ktlesi eklemleri, sreksizliklerin maksimum ortalama aralklarnn ve eklemli bloklarn
Eklemleri
genel ekillerinin bilgi formunda gsterilen hazrlanm cetvellerle tespit edilmesi suretiyle
ve kaya ktlesinin genileme derecesiyle tarif edilecektir (terimler iin 350.11.02.02.03.e
baknz)
Su / Bozuma
Su debisi; suyun yeri, miktar, durumu ve ayn zamanda kaya ktlesi zerindeki etkisi tespit
edilerek tarif edilecektir(terimler iin Ksm 350.11.02.02.04e baknz)
Bozuma, kaya tipi tarifiyle birletirilmeden, kendi zellikleriyle aklanacaktr (terimler iin
Ksm 350.11.02.02.05e baknz)
Kaya Ktlesinin Kaz srasnda ve yeni kazlm yzeylerdeki kaya ktlesi davran tarif edilecektir (terimler
Davran
iin Ksm 350.11.02.02.07ye baknz)
Jeolojik nedenlerle toleranslar aan ar sklme grldnde yer, ekil ve ar sklme
sebepleri, mmkn olan yerlerde kaydedilecektir
Genel Notlar
Karlalan artlarla ilgili olarak ek notlar alnacaktr. Dokmantasyonun tamamlanmas
iin ve ayrca zellik arz eden sahalarda fotoraflar ekilecektir. Fotoraflarn ama ve adedi
kaydedilecektir
Farkl kaya trleri veya (fay blgeleri, renkli veya kokulu su gibi) zel jeolojik ve hidrojeolojik
artlarla karlaldnda numuneler alnacaktr. Alnan numunelerin yeri, cinsi ve aln
amac kaydedilecektir.
350.11.04 Ekler
350 / 65
KISIM 350
KISIM 350
Kaz yzeyi jeolojik haritalama formlar imalat paftalarna gre retilecektir. Tnel Jeolojik Haritas rnei
ekil-350-6da ve boyutlu gsterim rnei aada ekil-350-7de verilmitir. Jeolojik Haritalama Formu
ve Jeolojik Haritalama Bilgi Formu rnekleri ise Tablo-350-10, Tablo-350-11, Tablo-350-12de ve Tnelde
Zamana Bal lmlerin Grafik Gsterimi (rnek) Tablo-350-13de verilmitir.
Tablo-350-10 Jeolojik Haritalama Formu (rnek)
JEOLOJK HARTALAMA FORMU

TNEL
YER
STASYON
KAZI
HARTALAYAN
TARH/SAAT
ekil-350-6 Tnel Jeolojik Haritas (rnek)
ekil-350-7 Tnel Jeolojik Haritasnn 3 Boyutlu Gsterimi (rnek)
350 / 66


350 / 67
KISIM 350
KISIM 350
Tablo-350-12 Jeolojik Haritalama Bilgi Formu (rnek)
Tablo-350-11 Jeolojik Haritalama Bilgi Formu (rnek)
JEOLOJK HARTALAMA BLG FORMU

TNEL :
YER :
KAZI
:
STASYON :
HARTALAYAN :
TARH/SAAT :
KAYA TPLER / KAYA KTLE TPLER
TP
YNELM
EKL
PRZLLK
DEVAMLILIK
ARALIK
DOLGU/
NOTLAR
NOTLAR


KM
UYGULANAN
PROJE
UYGULANAN
PROJE
UYGULANAN
OKUNAN EN YKSEK DEER

(cm)
DEFORMASYON LM
STASYON NO
FOTORAFLAR
BULON BOYU
(m)
LERLEME
BOYU (m)
NUMUNE
PROJE
AIRI SKLME EKL / YER :

STABL
SONRA SKLEN
GEVREK
BASKILI
GEVEK
DESTEKLEME
ELEMANLARI
HW
CW
RS
UYGULANAN
Notlar :
KAZI SIRASINDA DAVRANII :
BOZUMA DERECES
F
SW
MW
Notlar :
KAYA SINIFI
Notlar :
KAZI SIRASINDA GRLEN SU :
(YER,MKTAR,DURUM,KAYAYA ETKS)
Notlar :
GENEL NOTLAR :
350 / 68
KAYA KTLE GENLEMES

Sreksizlikler Kapal
Sreksizlikler Ksmen Ak
Sreksizlikler ounlukla Ak
PROJE
EKLEML GVDE EKL
JEOLOJK KEST
KAYA KTELS
DAVRANII
SUDA
BOZUMA
KAYA KTLES
EKLEMLER
SREKSZLKLER
NO
350 / 69
KISIM 351
KISIM 350
Tablo-350-13 Tnelde Zamana Bal lmlerin Grafik Gsterimi (rnek)

Proje Ad
Tnel Ad
lm Kilometresi
Aklamalar
stasyon No
Kaya Snf
351. PSKRTME BETON

351.01 Tanm
Bu ksm; projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen yerlerde pskrtme beton yaplmasn kapsar.
351.02 Kapsam
Pskrtme beton kuru sistem ve ya sistem pskrtme beton olarak iki farkl sistemi kapsar.
Pskrtme betonlar, uygulamaya gre aadaki farkl kategorilere ayrlabilir. Bunlar:
a. Yapsal (structural) pskrtme betonu,
b. Ksa sreli destek amacyla yaplan pskrtme betonu,
c. Kayalarn desteklenmesi ve kaz yapabilme amacyla yaplan pskrtme betonu,
d. Yzey iyiletirme amacyla yaplan pskrtme betonu,
e. Onarm amacyla kullanlan pskrtme betonudur.
351.03 Tanmlar
Pskrtme Beton:
Youn ve homojen bir ktle oluturmak zere uygulanaca yere kapal bir hortum veya tple iletilip,
bir pskrtme ucu (nozul) araclyla yzey zerine yksek hzda pskrtlen imento-su-agrega veya
imento-su-agrega-kimyasal ve mineral katk karmdr.
Kuru Sistem:
Kum, akl karm agrega ve imentonun ya da kum, akl karm agrega, imento, lif ve mineral katklarn
(uucu kl, silis duman vb.) arlk lekli bir plentte oluturulan karmna pskrtme ileminin yaplaca
yerde priz hzlandrc tip kimyasal toz katknn ilave edilip basnl hava ve hortum yardmyla pskrtme
ucuna (nozul) iletilip, bu noktada karma suyunun verildii ya da pskrtme ucuna basnla iletilen kuru
karma karma suyuna homojen olarak katlm sv tip priz hzlandrc katknn pskrtme ucunda
verilerek pskrtme ileminin yapld sistemdir.
Ya Sistem:
Kum, akl karm agrega, imento ve suyun ya da kum, akl karm agrega, imento, su, lif, kimyasal ve
mineral katklarn arlk lekli bir plentte oluturulan karmnn uygun bir donanm ve hortum yardmyla
pskrtme ucuna nakledilip bu noktada priz hzlandrc katk ilave edilerek pskrtme ilemi yaplan bir
sistemdir.
Tabaka:
Nozuldan hzla kan betonun pskrtld yzeyde prizlenmesiyle bir seferde oluturulan pskrtme
beton katmandr.
Astar Kat:
Pskrtme yaplacak yzeyi korumak, perdahlamak veya astarlamak ya da bu yzey zerine gelecek
geotekstil-membran benzeri elemanlarn delinmemesi iin yzeyde agrega kntlarnn olmad ve normal
pskrtme betona gre maksimum dane boyutu daha kk olan ve ince bir tabaka halinde uygulanan
psktme beton katmandr.
350 / 70


351 / 1
KISIM 351
KISIM 351
Son Kat:
Gereinde el ile yaplacak yzey dzeltme ilemleri ncesinde uygulanan ok ince son kat pskrtme beton
katmandr.
Rebound (Geri Srama Kayb (GSK) - Seken beton):
Yzeye pskrtlen ancak yzeye yapmayarak geri srayan (seken) pskrtme beton miktardr.
Dklme:
Pskrtlen betonun yzeye yeterince yapmamas nedeniyle blok halindeki dklmesidir.
Nozul (Pskrtme Ucu):
Kuru sistemde su ve sv kimyasal katknn eklendii, ya sistemde ise sv kimyasal katk ve pskrtme
ilemi iin gerekli havann verildii ve betonun pskrtme sistemini terk ettii en u nokta.
Balayc:
Pskrtme beton bnyesine giren imento ya da imento ile imentolanma zelliindeki mineral katknn
toplam miktardr.
elik veya Sentetik Lif :
Pskrtme betonun ekme dayanm, deformasyon yetenei; enerji depolama kapasitesi ve benzeri
zelliklerini iyiletirme amacyla kullanlan elik veya sentetik maddelerden mamul liflerdir.
Lifli Pskrtme Beton:
Pskrtme betona elik, organik polimer, cam elyaf veya karbon liflerinin katlmasyla oluturulan pskrtme
betondur.
Tokluk ndeksi Enerji Depolama Kapasitesi:
Tokluk, lifli betonun ekme gerilmeleri sonucu atladktan sonra da yk tamaya devam etme yeteneidir.
Lifli betonun en nemli zellii olan tokluk ya plaka testi sonucunda betonun enerji depolama kapasitesi ile
ya da kiriin eilmede ekme testi sonucunda betonun arta kalan dayanm olarak tanmlanr.
351.04 Pskrtme Beton Bileenleri
Pskrtme beton bnyesine giren tm malzemelerin her biri kum, akl, imento, su, kimyasal ve mineral
katklar ile lifler tm fiziksel ve mekanik zellikler ynnden pskrtme betonda kullanlabilecek niteliklere
sahip olacaktr.
351.04.01 imento
Kullanlacak imento TS EN 197-1 standardna uygun zellikte olacaktr. imento tipi ve miktar, projecinin
beton iin ngrd tm karakteristik ve performans zelliklerini salayacak ve antiye beton retim
teknolojisi uygulama koullar ile uyumlu olacak ekilde, antiyede yaplacak n deneme karmlar ve
uygulamalar ile belirlenecektir.
imento tipi ne olursa olsun, zel uygulamalar dnda imento miktar; kullanlan agregann maksimum
dane boyutu (Dmax), durabilite ve minimum imento dozaj nedenleriyle, kuru sistemde 350 kg/m3ten, ya
sistemde ise 400 kg/m3ten az olmayacaktr. ev kaplama, geici iksa vb. zel uygulamalarda dare onay ile
bu miktarlar azaltlabilecektir.
351 / 2

imento miktar, kuru ve ya sistemde 500 kg/m3 amamaldr. Betonda aranan zelliklerin 500 kg/m3 ile
salanamamas halinde, imento tipinin deitirilmesi dnlmelidir.
Bileim kompozisyonu ve incelie bal olarak her bir harman imentonun reaktivitesi farkldr. Bu nedenle
her bir parti imento iin n performans testleri yaplmaldr. Genel bir kural olarak C3A miktar, incelik (zgl
yzey: blain) ve imento dayanm snf arttka, kullanlan priz hzlandrc ve dier kimyasal katklara bal
olarak priz sresi azalrken, erken dayanm kazanma (reaktivite) zellii artar.
Ayrca fiili retimde kullanlan imentonun her partisi iin antiye laboratuvarnda manuel ya da otomatik
vikat cihaz ile imento ilk ve son priz sreleri mutlaka tayin edilmeli ve imentonun su ile karlat
andan, betonun pskrtlp yerine yerletirme ve yzey bitirme ilemleri tamamlanncaya kadar geen sre,
imentonun ilk priz sresini kesinlikle amamaldr. imentonun ilk priz sresi tamamlandnda hala yerine
pskrtlp yerletirilmemi beton varsa, bu beton kesinlikle kullandrlmayacaktr. imento, ilk priz sresi
ynnden kullanlacak imentonun cinsine bal olarak Tablo-308-3de ngrlen srelere uygun olmaldr.
imento, beton retim-tama-yerletirme-sktrma-yzey bitirme ilemleri iin, retim ile pskrtme
uygulamas arasnda uygun srenin salanmasnn yan sra, gerekli ve yeterli ilk dayanmlar salayacak
nitelikte olmaldr.
imentonun dier beton bileenleri ile uyumu, performans ve uygunluu, fiili retimde kullanmadan
nce, kontrolluk ve/veya mhendis denetiminde antiye koullarnda n beton dizayn ve uygulamalar ile
belirlenecektir. Bu n deneme almalar sonrasnda, fiili retimde kullanm dnlen her farkl reticiye
ait her farkl tip imentonun her bir partisinin kullanm ncesinde zellikle priz hzlandrc katklar olmak
zere kimyasal ve mineral katklarla uyumu test edilip kontrollk onay alnarak fiili retimde kullanlmaldr.
Betonun dayanm zelliklerinin retimden ok sonra tespit edilmesi nedeniyle; betonda aranan karakteristik
ve performans zelliklerinde herhangi bir sorun yaanmamas iin, katk ve imento zellikleri ile katkimento uyumu srekli denetim altnda tutulmaldr. Bu denetimin salkl bir ekilde yrtlebilmesi
iin, reticilerden kullanlan her parti imento ve katk iin fiziksel, kimyasal ve minerolojik zelliklerini
ieren raporlar istenmelidir. Kullanlan her parti imento rnei katk reticisine iletilerek, katk-imento
uyumunda ve katk kullanm %sinde yeknesaklk ve sreklilik temin edilmelidir. zellikle C3A %si olmak
zere, imentonun minerolojik bileenleri; pskrtme betonda dayanm geliim hz, nihai dayanm, ilk ve
son priz sresi, GSK (rebound), bir atmda gerekletirilebilecek beton tabaka kalnl, porozite vb. beton
karakteristik ve performans zelliklerini dorudan etkiledii iin; en ge 500 ton imentoyu temsilen imento
minerolojik bileenleri dare ve/veya kontrolluun uygun bulduu bir laboratuvarda test edilmelidir.
Ayrca fiili retim sresince beton dayanm kazanma hz, GSK art, priz sreleri ya da beton karakteristik ve
performans zelliklerinde herhangi bir sorun yaandnda; ncelikle imento, kimyasal ve mineral katklar
olmak zere tm beton bileenlerindeki ve retim tesisindeki deiimler gzden geirilmelidir.
antiyede imento silosuna konan imento scakl 70 Cden daha fazla olmayacaktr. Beton santralnda
beton retiminde kullanlan imentonun su ile ilk karlat andaki scakl, hi bir ekilde 50 Cden fazla
olmayacaktr. Ayrca beton santralndan kan taze beton scakl hi bir ekilde 30 Cden, pskrtlen ve/
veya yerine yerletirilen beton scakl ise hi bir ekilde 32 Cden daha fazla olmayacaktr.
imento taze olacak ve depoland siloda havann bal nemi de dahil olmak zere hibir ekilde rutubete
maruz kalmayacaktr.
Alkali silika reaksiyonu (ASR), alkali karbonasyon reaksiyonu (ACR) ve slfat etkileri vb. agresif etkilerin
sz konusu olduu durumlarda, bu etkilere dayankl uygun imentolarn (curuflu, silika fmeli, uucu kll,
slfata dayankl, katkl vb.) kullanm dnlrken, bu tip imentolarn C3A miktarnn dkl (% 5ten
daha az olmas) betonun priz ve erken dayanm kazanma hzn etkileyecektir. Bu durum gzard edilmeksizin
imento seimi yaplmal ve imento ile katk uyumu konusunda gereken hassasiyet gsterilmelidir.

351 / 3
KISIM 351
KISIM 351
C3A miktarnn azl slfat etkilerine dayankll arttrrken, pskrtme beton ilk ve son priz sresinin
uzamasna ve priz hzlandrc katk kullanm %sinde arta, bu ise beton zelliklerinde olumsuzluklara
neden olabilecektir. Bu nedenlerle gereinde betonun fiziksel - mekanik zelliklerini ve durabilitesini olumlu
ynde etkileyen silika fme, uucu kl vb. mineral katklarn kullanm da dnlmelidir.
351.04.02 Agrega
Agrega kalitesi ve zellikleri, taze ve sertlemi betonun karakteristik ve performans zelliklerinde dorudan
ve nemli lde etkilidir. Krma agrega dikkatlice seilmeli, tanelerin kbik nitelikte olmas tercih
edilmelidir. Al, keskin keli, inemsi, yapraks tanelere sahip agregalar, pompalanabilirlii zorlatraca
gibi, rebound kaybn da artracaktr.
Agrega temiz, salam ve dayankl olacak ve bnyesinde zararl miktarlarda toz, amur, kil veya organik
orijinli yabanc maddeler bulunmayacaktr. Klorr iyonu standartlarn zerinde olmamaldr. Donmu agrega
kesinlikle kullanlmayacaktr. Kullanlacak her bir agrega fraksiyonu alkali silika reaksiyonu (ASR) ve
zararl organik maddeler ynnden mutlaka test edilmelidir. ASRnin gerek ve yeter koulu; su, imento
alkalinitesi (suda znen Na2O edeeri %si) ve agrega iinde jellemeye eilimli minerallerin varldr.
Alkali silika reaksiyonunun oluumu iin, bu koulun ayn anda birlikte beton bnyesinde bulunmas
gerekir. Alkali silika reaksiyonunun (ASR) riskini yok etmenin en gvenilir yolu, ASR riski olan agregann
kullanlmamasdr.
Granlometri erilerindeki zarflar, bir klavuz niteliindedir. Yklenici, beton bileenlerini bir btn olarak
gznne alarak; projenin ngrd beton karakteristik ve performans zelliklerini salayan, GSKn
minimize eden, pompalanabilir nitelikteki betonu temin eden granlometriyi belirlemekle ykmldr.
Kuru sistemde zellikle ince agregalarn rutubeti mmkn olduunca sabit tutulmal ve % 6dan fazla
olmamaldr. Rutubet yzdesi aadaki formlle hesaplanmaktadr.
% R = [ ( M ya - M kuru ) / M kuru ] * 100 6,0
Eer ya sistem kullanlyorsa, agrega fraksiyonlarnn her birinin ve oluturduklar karmn incelik
modlne bal pompalanabilirlik zelliine dikkat edilmelidir.
nce ve kaba agregalar; fiziksel ve mekanik zellikler ynnden Tablo 308-10 ve Tablo 308-13de verilen
kriterlere uygun olacaktr. Anmaya kar Diren (Micro Deval) ve ivili Lastiklerden Kaynaklanan
Anmaya Kar Diren deneyleri aranmayacaktr.
Pskrtme beton agregasnn granlometrik bileimi ve maksimum agrega boyutu, normal betonarme
betonunkinden farkldr.
Pskrtme beton uygulamasnda 16 mmden byk dane byklnde agrega kullanlmamaldr. En
byk agrega dane bykl, datm hortumu apnn 1/3nden byk olmamaldr. Pskrtme betonda
kullanlacak agregalarn granlometrisi Tablo-351-1 ve ekil-351-1e uygun olacaktr.
Tablo-351-1 Agrega iin nerilen Dane Bykl Dalm Erisine Ait Snrlar
Elek Boyutu
% Geen (Arlka kmlatif)
(mm)
Min.
Maks.
16,0
100
100
8,0
90
100
4,0
73
100
2,0
55
90
1,0
37
72
0,5
22
50
0,25
11
26
0,125
0,063
12
<2
Agrega rutubetindeki ar deikenlikler; pskrtme ilemini yapan operatrn, pskrtme ucunda verdii
su miktarn ayarlamak iin, su vanas ile srekli oynamasn gerektirecektir. Bu durum, beton zelliklerini
olumsuz ynde ciddi boyutta etkileyecek ve rebound kaybn artracaktr.
Ya sistemde ise agrega rutubetleri, beton plentinde beton bileenleri kartrlmadan nce mutlaka
belirlenmelidir. Aksi halde ihtiya duyulan karma suyu miktar ve buna bal olarak betonun su / imento
oran ve beton dayanmlar ile kvam, ilenebilirlii ve kimyasal katklarn efektif kullanmlar, olmas
gereken lde denetlenemez. stenilmeyen farkl birok sorunla karlalr.
Betonun ktlece yaklak % 70-80ini agregalarn oluturduu gznne alndnda; agregalarn scakl,
scak ya da souk hava koullarnda beton retiminde taze beton scaklnn en nemli belirleyicisidir.
Bu nedenle taze beton scakl, plent knda 30 Cyi ve yerine yerletirilirken de 32 Cyi amayacak
ekilde agregann stlmas ya da soutulmas, karma suyuna buz katlmas (Beton ierisinde buz paracklar
kesinlikle olmayacaktr.), imento silolar ve karma suyu tanklarnn beyaza boyanmas, transmikserlerin
slak telislerle sarlmas gibi benzeri nlemler alnmaldr.
Bu noktada scakln (s enerjisinin) imentonun hidratasyona balama zamann (ilk priz sresi) ksaltt
ve hidratasyon hzn artrd gerei gzard edilmemelidir. Olumsuz hava koullarnda agrega scakl,
beton scakln ve priz sresini etkileyen en nemli faktrlerden biri olmas nedeniyle; antiye yer seimi,
dzenlenmesi, plent ve agrega ihzarat sahalarnn seimi, bunlar arasndaki mesafeler olduka nemlidir.
Pskrtme betonun ilenebilirlii, priz sreleri ve erken mukavemet geliimi dnlerek taze betonun
scaklnn 10-25 C arasnda olmas nerilmektedir.
ekil-351-1 Agrega Gradasyon Erisi
351 / 4


351 / 5
KISIM 351
KISIM 351
351.04.03 Karma Suyu
351.04.04 Hasr elik (Kaynakl Hasr elik)
deal karma suyu ime suyudur. Karma suyu TS EN 1008 standardna gre dzenlenmi aadaki Tablo-3512de belirtilen uygunluk testlerine tabi tutulmal ve uygunsa kullanlmaldr. Karma suyu scaklnn pskrtme
beton scakln etkileyecei gzard edilmemelidir.
Kullanlacak hasr elik Ksm 350.04.03.01.01de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Tablo-351-2 Pskrtme Betonda Kullanlacak Suyun zellikleri

Yaplan Testler
1. Renk
2. Ya/Gres
3. Deterjan
4. Asl Madde
Deerler
Test Metodu
(EN 1008)
Karlatrmal Bir
Beton Testi Olmakszn
Uygunluk Kriteri
Baz Durumlarda
Kullanm iin
Uygunluk Kriteri (1)
Uygun
Olmayan
Durum
Gzle muayene
ll bir mezrde
kat taneciklerin
kmesi beklenir.
Renksizden ak saman
rengine
Koyu ve renkli
(Krmz,yeil,mavi)
Gzle Muayene
Eser miktarda
Ya filmi veya ya
emlsiyonu var.
ok az kpk oluumu
var.Ya da kpk stabilitesi
2 dk
ok kpk oluumu
var.Ya da kpk
stabilitesi 2dk
4 cm3
> 4 cm3
Mezr yarsna
kadar numune ile
doldurulup iyice
alkalanr.
80 cm3lk
numunede
5. Koku
HCI lave edilir.
Koku yok veya ok az
6. pH Deeri
7. Klorr(Cl-)(2)
elik Donatl
Betonda
Donatsz Betonda
8. Slfat(SO-24)(2)
Uygun indikatr
4
500 mg/L
Koku ok (rnein
Hidrojen Slfr gibi)
<4
-
1000 mg/L
4500 mg/L
2000 mg/L
> 4500 mg/L (3)

> 2000 mg/L
100 mg/L
100 mg/L
> 100 mg/L

> 100 mg/L
100 mg/L
500 mg/L
100 mg/L
100 mg/L
> 100 mg/L

> 500 mg/L
> 100 mg/L
> 100 mg/L
9. eker (2)
Glukoz
Sakkaroz
10. Fosfat (P2O5)(2)
11. Nitrat (NO-3)(2)
12. inko (Zn+2)(2)
13. Slfid (S-2)(4)
14. Sodyum Na+
Potasyum K+ (5)
Suya NaOH (% 4-5)
15.Humus(Organik) 5 cm3 ilave et, iyice
alkala 3 dk sonra
Maddeleri
gzle muayene et.
Toplam 1500 mg/L

Sarms-kahverengiden
daha ak.
> 500 mg/L (3)

> 1000 mg/L
(3)
> 1500 mg/L

Sarms-kahverengiden
daha koyu.
zin verilen hzl bir metod kullanlarak karar verildiinde.

Baz durumlarda kullanlabilir kriteri, her olayda deerlendirme yapmaya ve/veya karlatrmal beton
testlerine bal olarak nihai deerlendirmeyi ifade eder.
(3)
Her bir olay iin bamsz deerlendirme yapmak mmkndr. Ancak tm beton bileenlerinden ileri gelen
toplam klorr miktar TS EN 206-1deki limitleri gemeyecektir.
(4)
ngerilmeli beton ve erbet harlar iin gereklidir.
(5)
Alkali-Silika reaksiyonu riski varsa gereklidir.
(1)
(2)
Kaynakl hasr elik, kaz yzeylerinin veya daha nceden uygulanm pskrtme betonu yzeylerinin
dzensizliklerini mmkn mertebe yakndan izleyecek tarzda yerletirilecektir. Pskrtme betonun tatbiki
srasnda titremesinin ve pozisyonunu deitirmesinin nlenmesi iin skca tesbit edilecektir. Kaynakl hasr
elik, pratik olarak mmkn olan en byk boyda yerletirilecektir. Pskrtme beton kaplamasnda kullanlan
hasr elik bindirme boyu, evresel istikamette iki aralk mesafesi, boyuna istikamette bir aralk mesafesi
olacaktr.
351.04.05 Lifler
elik ve sentetik lifler genellikle betonun enerji yutma kapasitesini, ekme dayanmn, deformasyon
yeteneini, enerji yutma kapasitesini artrmak ve atlak oluma olasln azaltmak amacyla kullanlr. Lifler
genellikle ya bireysel taneler halinde ya da suda hzl bir ekilde eriyen yaptrclarla bir araya getirilmi
topluluklar halindedirler.
Liflerin donat zellikleri ynnden tanmlanmas; tercihen kullanldklar pskrtme betonda aranan
performans gerekliliklerine ya da pskrtme beton performans gereklilikleri yerine, pskrtme betondaki
kullanm miktar ve lif tipine (geometri ve boyut) gredir.
Pskrtme betonda aranan belirli performans zellikleri iin her farkl tip lif iin farkl kullanm miktarlar
gerekebilir. Lif uzunluu, lifli betonun bloklamas ve liflerin kilitlenmesinin sz konusu olmad deneysel
olarak kantlanmadka nozul i apnn 0,7 katndan daha fazla olmayacaktr.
Liflerin pskrtme betonda kullanm amac, geleneksel elik donat miktar ve araln azaltmak ya da uygun
koullarda elik donat ihtiyacn tamamen ortadan kaldrarak, onun yerine gemektir. Lif kullanm nedeniyle
elik donat kullanm tamamen ortadan kaldrldnda projeci, yap derzlerinin yerlerini projede mutlaka
belirtmelidir. Lifli pskrtme betonda aranacak performans ve temel karakteristik zellikler ve gereksinimler
proje mellifi tarafndan mutlaka ayrntl bir ekilde belirtilmelidir.
Liflerin yapldklar madde, ekil ve boyut ynnden olduka farkllklar gstermesi, yap ve/veya yap
elemannn maruz kalaca yk, evre ve atmosferik etkileri nedeniyle projecinin pskrtme betonda
arayaca temel karekteristik ve performans zelliklerinin farkllklar gstermesi vb. nedenlerle her farkl
tip lifin pskrtme betonda kullanm miktar farkl olacaktr. Projecinin betona ilikin talepleri, pskrtme
beton donanm, lif zellikleri ve reticinin tavsiye-neri ve uyarlar da gznne alnarak hangi tip lifin
kullanlaca antiye n deneme karmlarndan alnan numunelere gerekli testler yaplarak belirlenmelidir.
Pskrtme ncesindeki taze betonun zellikleri ve kalitesi (su/imento oran, kohezyonu, imento dozaj
ve C3A miktar, kullanlan kimyasal katklarn birbiriyle ve imento + mineral katklarla uyumu, imento
incelii, beton kvam) geri srayan ve pskrtld yzeyde beton iinde kalan lif miktarn ve
homojen dalabilme zelliini etkileyecektir. Bu nedenlerle taze beton zellikleri mmkn olduunca
sabit tutulmaldr. Lifler genellikle beton santralnda ve reticinin tavsiyelerine uyularak uygun datc ve
kartrclarla betona katlr.
Yaygn olarak kullanlan lifler 1250 mm uzunluktadr. Boy ksaldka, liflerin beton iinde homojen olarak
kartrlabilmesi ve pskrtlmesi kolaylar, geri srama kayb (GSK) azalr. Ancak uzun olanlar betonun
enerji yutma kapasitesini artrma ve atlak oluumunu engelleme ynnden daha olumlu etki yapmaktadr.
Lif boylarnn genellikle 25-35 mm arasnda olmas istenir. Genel bir kural olarak elik lif boyunun 50 mmyi
amas istenmemektedir.
Lifler reticinin tavsiyeleri dorultusunda depolanacaktr. elik lifler rutubetten korunmal, szdrmaz
ambalajlarda depolanarak kullanlaca ana kadar korozyon, sv ve kat yalar ile toz-kir gibi beton-elik
351 / 6


351 / 7
KISIM 351
KISIM 351
aderansn azaltan ve geri srama kaybn (GSK) artrc etkilere kar korunmaldr. Ayrca kir, ya-pislikkorozyon nedeniyle topaklanm elik liflerin kartrlmas ve pskrtlmesi de sorunlar yaratacaktr.
kullanmlarna ilikin datalar, referanslar ve ayrntl gvenlik bilgilerine ilikin konularda reticinin
ykleniciyi, dare ve kontroll dkmante etmesi, uyarmas temin edilmelidir.
Lifler; CE belgesine sahip olmal ve bu belgede yapsal beton iin minimum kullanma miktarlar belirtilmelidir.
351.04.06.01 Uygunluun retici Tarafndan Belirtilmesi
351.04.05.01 elik Lifler
retici, gnderdii her farkl katknn, bu artname ngrlerine uygun olduunu ve performans artlarn
saladn beyan edecektir. Bileenlerde, kimyasal formlasyon ve/veya rnn herhangi bir karakteristik
zelliindeki deiim, iyiletirme tketiciye mutlaka bildirilecektir. retici, gnderdii her farkl katk
iin aadaki bilgi ve belgeleri ykleniciye ve dareye verecektir. Katknn ad, cinsi ve iaretini, kullanm
miktarn, depolama koullar, retim tarihi ve son kullanma tarihini, kullanm iin aklama ve gerekli gvenlik
nlemleri, toplam katk arlnn yzdesi cinsinden klor ieriini, katknn ktlece %si olarak suda znen
alkali oksit miktarn, toplam katkya gre kat madde oran, younluunu, viskozitesini, renk ve kokusu, dier
kimyasal ve mineral katklarla uyumu, imento tipleri ile uyumu, imento priz sresine ve beton dayanmlarna
etkileri, su azaltma ve/veya artrma zellikleri, donma noktas, rn katalou ve/veya prospektsleri ile teknik
zelliklerini ykleniciye ve dareye verecektir.
elik lifler TS 10513 ve TS 10515 standartlarna uygun zellikte olacaktr. elik lifler dz, ekillendirilmi
ya da deforme edilmi biimlerde ve scak veya souk ilem grm olabilir. retim teknikleri asndan 5
ana grupta toplanabilir.
1.
2.
3.
4.
5.
Grup:
Grup:
Grup:
Grup:
Grup:
Souk haddelenmi elik lifler,

Scak haddelenmi elik lifler,
elik bloktan frezelenmi lifler,
elik levhadan kesilerek oluturulmu lifler,
Dierleri.
351.04.06.02 aretleme ve Etiketleme
351.04.05.02 Sentetik Lifler

Sentetik lifler genellikle organik polimerlerden ok farkl enkesit zelliinde genellikle kk boyutlu ve
pskrtme beton iinde rastgele dalabilen, klasik kartrma yntemleriyle betona katlp pskrtlebilen
liflerdir.
351.04.06 Kimyasal Katklar
Taze ve sertlemi pskrtme beton zelliklerini iyiletirmek, iyi bir pskrtme beton uygulamasn
gerekletirmek ve sertlemi beton kalitesini ykseltmek amacyla plastikletirici, priz geciktirici, priz
hzlandrc vb. deiik kimyasal katklar kullanlabilir. Kimyasal katklarn kullanmyla hem iyi bir
pskrtme beton uygulamas emniyet altna alnacak, hem de betondan beklenen erken mukavemet artlarn
karlamak mmkn olacaktr. Pskrtme betonda kullanlan kimyasal katklar TS EN 934-2, TS EN 9345 standartlarna ve ayrca Ksm 308, Beton leri blmnde beton kimyasal katklar iin belirtilen
kriterlere uygun zellikte olacaktr.
Pskrtme betonda kullanlan kimyasal katklar iin kullanlan Klorr iermeyen katk terimi, kimyasal
katklar iin klorr ieriinin % 0,1den az olmasn ifade etmektedir.
Kullanmlar dare ve/veya kontrollke onaylanm her bir mineral ve kimyasal katknn . Yklenici ve
retici arasnda yazl olarak belirlenmi antiyelere datm plan; (cins miktar zaman - ambalaj ve
etiketleme vb.) katklar fiili retimde kullanlmadan nce kontrolle yklenici tarafndan bildirilecektir.
Katklarn depolama ve kullanm ekli reticinin tavsiye-neri ve direktifleri dorultusunda olacaktr.
elik veya sentetik lifleri bir arada tutan suda znen ya da dier yapkan maddeler; beton bileenleri ile
kimyasal ve mineral katklarla uyumlu olmaldr.
Tm katklarn kullanm ncesinde antiye ve/veya dare laboratuvarlar veya kontrollke uygun grlen
yeterli laboratuvarlarda n deneme almalar ile performanslar, birbirleriyle uyumlar ile taze ve sertlemi
betonun performans, durabilite ve karakteristik zelliklerine etkileri kontrollk denetiminde mutlaka saptanmal,
kullanm iin dare onay alnmaldr.
Slfat ya da benzeri tahripkar zararl kimyasal etkilerin sz konusu olduu durumlarda, pskrtme betonunun
bu etkilere kar dayankll nceden mutlaka test edilmelidir.
Katklar, kapal kaplar iinde veya i yerine tankerlerle dkme olarak temin edilecektir. Kapal kaplar ile
temini halinde, zerlerinde kolayca yrtlp kaybolmayacak nitelikte aadaki bilgiler bulunacaktr. rn
ismi, ticari marka - iaret ya da retici kimliinin baka bir anlatm, rnn ticari sfat (rnein marka,
referans numaras ve/veya harf ve numara gibi), katk eidi, salk ve gvenlik nlem ve uyarlar, tama,
depolama ve kullanm iin zel uyar ve nlem bilgileri. Dkme olarak temin edildiinde ise; rn sevkiyatn
temsil eden mhrl numune ve bu sevkiyata ait yukarda verilen testleri ieren rn sertifikas ile verilecekir.
351.04.06.03 Akkanlatrclar
Pskrtme betonda gereinden fazla su kullanm, betonda segregasyona, kohezif dokunun bozulup, geirgen
bir beton oluumuna, nihai dayanmda dkle, durabilite sorunlarna, beton zayiatna ve priz hzlandrc
katk ihtiyacnda arta neden olur.
Bu sorunlar azaltmak iin pskrtme betonda normal ve sper akkanlatrclar kullanlr. Sper
akkanlatrclarn normal akkanlatrclara gre kullanm oran daha fazladr. Priz geciktirme etkisi
olmakszn daha fazla su azaltma zellii ile istenilen kvam ve pompalanabilirlik salarlar.
351.04.06.04 Priz Geciktiriciler ve Hidratasyon Kontrol Katklar
Betonun priz sresini uzatmak iin ilave edilir. zellikle ya pskrtme beton uygulamasnda imento ilk priz
sresinin; betonun hazrlanma, tama, yerletirme, sktrma ve yzey bitirme ilemleri iin ihtiya duyulan
sreyi karlamamas durumunda ve/veya tama mesafesinin ok uzun olmas durumunda, priz geciktiriciler
ve hidratasyon kontrol katklar kullanlabilir.
Yukardaki zorlayc koullar sz konusu olmadka, pskrtme betonda priz geciktirici ve hidratasyon
kontrol katklarn kullanmndan kanlmaldr. Ar dozlarda kullanm, betonun katlama srecinde ani
prize ve pskrtme betonunun erken yalardaki dayanmlarnda olumsuz etki yaratr.
Hidratasyon kontrol katklar, kullanm dozajna bal olarak hidratasyonu etkilemeksizin betonun
ilenebilirlik zelliini bir ka saatten 2-3 gne kadar korumasn temin ederler. Bu tr bir katk kullanldnda,
hidratasyonu yeniden balatmak iin, pskrtme ilemi srasnda uygun bir priz hzlandrc kimyasal katk
kullanm gerekir. Hidratasyon kontrol katklar, daha sonra kullanm zorunlu olan priz hzlandrc katknn
kullanm dozajn, priz sresini ve katknn dayanm gelime hzn olumsuz etkilememelidir.
Katklarn salk, gvenlik ve evre etkilerine, kullanm ve depolama zelliklerine zel bir itina gsterilmeli
kullanm dozaj, uyumluluk zellikleri, taze ve sertlemi beton zelliklerine etkileri, daha nceki
351 / 8


351 / 9
KISIM 351
KISIM 351
351.04.06.05 Pompalanabilirlik ve Tiksotropik Katklar
351.04.06.10 Aderans Arttrc Katk Maddeleri
Taze, ya betonun kolay pompalanabilirliini salayp, pskrtlebilirlik zelliini gelitirerek, geri srama
kaybn (GSK) ve dklmeleri azaltan katklardr. Erken yksek dayanm gerektirmeyen ev kaplamalar ve
benzeri yerlerdeki uygulamalarda; hem priz hzlandrc katk kullanm %sini azaltmak, hem de her bir
seferde uygulanabilecek beton kalnln artrmak ve GSKn azaltmak amacyla bu tr katklarn kullanm
uygundur.
Aderans artrclar, betona hazrlanma aamasnda (Plentte) veya nozulda ilave edilerek pskrtlen farkl
katmanlar arasndaki ve/veya tabii zemin - pskrtme beton arasndaki aderans gelitiren zel katklardr.
351.04.07 Kr Maddeleri
351.04.06.06 Hava Srkleyiciler
Kr maddeleri, kontrolsz bir ekilde beton bnyesinden su kaybn nleyerek, imentonun hidratasyonunu
maksimize eden maddelerdir. Kr maddelerinin testleri ASTM C 156 standardna gre yaplacak olup, kr
maddeleri iin TS 10966 standardnca ngrlen;
stenilen miktarda hava giriimi salayarak evre etkilerine kar pskrtlen betonun durabilitesini arttrmak
amac ile kullanlr.
Su kayb miktar: 550 g/m2 kriterine uygun olacaktr.
351.04.06.07 Hzlandrclar
Kr maddeleri uygulanlarna gre iki tiptir:
Pskrtme esnasnda ilave edilerek betonun sertleme ve hzl priz almasn ve dolays ile erken yalarda
daha yksek dayanm kazanmasn salarlar. Hzlandrc katk etkisiyle betonun hzl bir ekilde sertlemesi,
bir seferde daha kaln pskrtme katman oluturma ve tnellerde tepe st uygulamalarda emniyetli alma
mmkn olur. Projenin ngrd toplam kalnl elde etmek amacyla farkl katmanlar arasndaki kohezyon
ve aderansn iyi olmas iin katk dozaj iyi ayarlanmaldr.
Pskrtme betonun kullanlaca yap ve/veya yap eleman, betonda aranan performans zellikleri, kullanlan
beton teknolojisi ve uygulama koullarna bal olarak 2 grup priz hzlandrc katk kullanlabilir.
Bunlar:
Alkali iermeyen katklar (Polihidro-alumina slfat veya silika bileikleri, vb.)
Alkali ieren katklar (Alkali aluminat, karbonatlar ve silikatlar, vb.)
351.04.06.08 Alkali ermeyen Priz Hzlandrclar
Bu grup katklarn evre ve alma ortamna olumsuz etkileri daha azdr. zellikle agregada alkali-silika
reaksiyon riskinin olduu durumlarda daimi ve kalc pskrtme beton kaplamalarnda alkali iermeyen
katk kullanm tercih edilmelidir.
Alkali iermeyen priz hzlandrclar, aadaki koullara uymaldr:
Arlka maksimum Na2O edeeri yzdesi 1,0 olmal,
Balayc arlnn %si olarak tercih edilecek kullanm dozaj aral;
Kat haldeki toz katklarda: % 4-8
Sv haldeki katklarda: % 4-10
Sv haldeki alkali iermeyen priz hzlandrclarn pH deeri tercihen 2,5-8 aralnda olmaldr.
351.04.06.09 Alkali eren Priz Hzlandrclar
Bnyesindeki yksek alkali deeri pH > 12 olmas nedeniyle, kullanm esnasnda zel nlemler alnmas
gereklidir. Ar katk kullanm mukavemet kayplarn artrr. Bu nedenlerle pskrtme beton dizayn
aamasnda kullanm oranlar dikkatli bir ekilde belirlenmelidir.
Alkali ieren katklar kullanldnda:

imento veya balayc arlna gre kat haldeki toz katknn kullanm miktar: % 4-8
imento veya balayc arlna gre sv haldeki katknn kullanm miktar: % 4-12
351 / 10

1. Tip ( Kr Maddesi)
Ya sistemde pskrtme ncesinde hazr beton iine katlan kr maddesidir.
2. Tip (D Kr Maddesi)
Dtan uygulanan kr maddesi, beton pskrtldkten ksa bir zaman sonra yzeye pskrtlr.
Betonda priz hzlandrc katk kullanldnda, pskrtmeden 15 dakika sonra, betonda priz hzlandrc
kullanlmadnda ise 30 dakika sonra yzeye uygulanr. Seilen kr maddesi beton katmanlar
arasndaki aderans kesinlikle olumsuz etkilememeli ve gereinde kolayca uzaklatrlabilmelidir.
Her iki tip kr maddesinin kullanmnda da reticinin neri ve tavsiyelerine uyulmaldr.
351.04.08 Mineral Katklar (Uucu Kl, Silika Fume, Puzolanlar)
Projecinin beton iin ngrd karakteristik ve performans zelliklerine uygunluu antiyede mhendis
denetiminde yaplacak n deneme mix dizayn ve uygulama almalar ile belirlenmi mineral katklar
kullanlacaktr. zel bir bileen olarak mineral katk, beton santralnda dier malzemelerle birlikte homojen
olarak katlmaldr. Bu ilavelerle agrega dane dalm optimize edilir. Bylece betonda daha sk, boluksuz
ve kompakt bir doku elde edilir. Taze ve sertlemi betonun zellikleri iyileir ve geliir.
Mineral katknn dier kimyasal katklarla, zellikle hzlandrclarla uyumuna zel bir nem verilmelidir.
imento ile kimyasal reaksiyona giren mineral katklar, ksmen imentonun bir ksm yerine ikame edebilir.
Mineral katknn tipi ve miktar n testlerle doru olarak belirlenmeli ve pskrtme betonla ilgili standard,
artname ve uygulamalara uygunluu kontrol edilmelidir. Mineral katk olarak kullanlan birok rn
imentonun kalsiyum balar yerine, daha gl balarn oluumunu ve hidratasyon ssnn kontroln
salayarak betonun mekanik ve fiziksel zelliklerini iyiletirirler.
Pulverize uucu kl ve/veya silika fme kullanldnda taze betonun kohezyonu artar ve bunun neticesinde
geri sekme kayb (GSK) azalr, betonun pompalanabilirlik zellii artar. Pulverize uucu kl ve silika fme
gibi mineral katk ilaveleri bu maddelerin puzolanik aktiviteleri nedeniyle imentodaki kirele reaksiyona
girerek daha gl ilave kalsiyum silikat balar olutururlar. Bu ise beton dayanmnda ve geirimsizliinde
arta neden olur. Ancak baz puzolanlarn beton zelliklerine olumsuz etkileri de sz konusudur. Ayrca baz
puzolanlar, puzolanik aktivitelerine bal olarak betonun dayanm kazanma hzn yavalatabilirler.
351.04.08.01 Pulverize Uucu Kl
Pigmentler, bilinen klasik beton zelliklerine olumsuz etkileri olmayan ve ilgili olduu standart ve/veya
artnamelere uygun ise kullanlmaldr. Ayrca antiyedeki betonda kullanlacak dier malzemeler ile
uygunluu da deerlendirilmelidir. Uucu kln (Plverize) serbest alkali seviyesi ok fazla olmayan ve
betonda kullanlacak dier malzemelerle birlikte ASR-ACR riski oluturmayacak tipi kullanlmaldr.
351 / 11
KISIM 351
KISIM 351
Ekipmanlar her vardiyada veya hidratasyon kontrol katks kullanlyorsa uygun aralklarla iyice temizlenmeli
ve kalntlarn birikimi nlenmelidir.
351.04.08.02 tlm Granl Curuf

zgl yzeyi (Blain) minimum 4.500 250 cm2/g deerinde olmaldr.
Boru ve hortumlardan oluan iletim hatlar mmkn olduunca dz veya makul kvrmlarda olmaldr.
lerinde gereksiz engel ve entikler bulunmamaldr.
351.04.08.03 Silika Fme

Toz veya kolloidal karm ya da erbet eklinde ilave edilir. lave miktar normal koullarda aksi bir neri
olmad srece imento kuru arlna gre, arlka % 3-8dir.Yksek dayanm vb. nedenlerle daha yksek
oranda kullanm ihtiyac sz konusu olduunda; su ihtiyac, ilenebilirlik, priz sresi azalmas, homojen
karm elde etmek iin ihtiya duyulacak kartrma sresindeki uzama ve bzlme ve kme asndan
alnmas gerekli zel nlemlere dikkat edilmelidir. Kullanlacak bu mineral katk ayrca Tablo-351-3deki
zelliklere sahip olmaldr. Verilen %ler arlkadr.
Amorf SiO2 miktar (%) : 80
letim hatlar antiye denemelerinde tespit edilen karm ve lif karakteristiklerinin tkanmadan
pompalanabilmesi iin gerekli uygun bir apta olmaldr.
alma sahas mhendisin onaylayaca uygun aydnlatma imkanna sahip olmaldr. Emniyet balklarna
(Baret) taklan lambalar yeterli aydnlatma arac olarak kabul edilemez.
351.05.02 Ya Karm Ekipmanlar
Ya karm sistemi, youn akm veya yein akm prensibine gre alabilir.
MgO miktar (%)
:5
Kzdrma kayb (%)
:4
zgl yzey
: 15.000 cm2/g
Youn akm ynteminde; ekipmanlar beton karmnn dzenli ve srekli sevkini en az darbe ile
salayabilecek yapda olmaldr.
nerilen Pompa Tipleri:
Tablo-351-3 Pskrtme Betonda Maksimum Mineral Katk Kullanm Yzdeleri

Mineral Katklar
imento arlna gre Maksimum Kullanm % si
1. Silika Fme
% 15
2. Uucu Kl
a. % 30 (CEM I tipi imentolarla)

b. % 15 (Uucu kll imentolarla)
c. % 20 (Dier katkl imentolarla)
3. Yksek frn curufu
% 30 (CEM I tr imentolarla)
Piston, mono ve peristaltik olanlardr. Hava kompresr iin ana kural her m3/saat pskrtme kapasitesi iin
7 bar basnta 1 m3/dk hava kapasitesidir. Bu hava besleme hz operatr tarafndan kontrol edilebilmelidir.
Basnl hava ihtiyac hatlarn durumuna ve nozulun pskrtme kapasitesine, uygunluuna bal olarak %
50 orannda artabilir. ok dk hava akm nozuldan akan malzemenin hzn azaltr ve neticede daha az
skma ve younluk nedeniyle mukavemet kayplarna neden olurken rebound kayplarnn da artmasna
neden olacaktr.
Ya sistem ekipmanlar reticisinin nerileri dikkate alnarak kurulmaldr.
Nozul, pskrtme beton karm aadaki zellikleri salayacak nitelikte olmaldr.
Gerekli sv katknn (pskrtme beton priz hzlandrc ve aktivatrlerin),
Yeterli pskrtme hz ve betonun skmasn salayan basnl havann,
351.04.09 norganik Pigmentler

Estetik amala kullanlrlar. Dozajn her zaman ayn olmasna dikkat edilmelidir. Aksi halde her uygulamada
renk tonu deiir. Pigmentler genellikle inert olup beton zelliklerine ciddi boyutta olumsuz etkileri sz
konusu deildir.
351.05 Ekipman
351.05.01 Genel
Pskrtme betonda kullanlacak tm donanm ve makineler ile malzeme harmanlama ve kartrma ekipmanlar
dare ve/veya mhendisin onaylad dizayn kriterlerini salamaldr. Kaz ve kaplama ilemi sresince
gerekli ve uygun alma performansn srekli olarak korumaldr. antiye denemelerine balamadan nce
makine ve ekipmanlarn tm detaylar dare ve/veya mhendise yazl olarak bildirilmelidir.
Pskrtme makinesi ve yardmc ekipmanlar uygulamann gerektirdii yeterli kapasitede olmaldr.
Ekipmanlar kullanlan her malzemenin gerektirdii uygun szdrmazlkta, rutubet, su ve benzeri olumsuz tm
etkilere kar korumal olmaldr.
Pskrtme ekipmanlar, dzenli hzda malzeme beslenmesine ve karmn nozuldan pskrtlmesi esnasnda
yzeye minimum GSK (rebound) ile maksimum yapma (aderans) ve younluk imkan verebilecek bir hz
salayabilecek zellikte olmaldr.
351 / 12

ilavesini en uygun ekilde salayacak bir dizayna sahip olmaldr.

Sv katknn beton ile temasndan nce, nozulun ierisinde basnl hava ile karmas salanmaldr.
Nozul, basnl havann enerjisini en iyi ekilde kullanacak uzunlukta olmal, ar titreim ve sallanma
oluturmamaldr.
Pskrtmede kullanlan havada; ya, toz, nem ve benzeri kirlilikler sz konusu olmamal basn, alma
basncnn altna dmemelidir. Bu konuda retici tavsiyelerine uyulmaldr.
Yein akm ynteminde ise; hazr ya beton karmnn sevki kuru karmda olduu gibi hava ile ve rotorlu
bir iletim arac ile yaplr. Bu durumda hava ihtiyac ok daha fazladr. Nozuldan sadece katk ilave edilir.
351.05.03 Kuru Karm Ekipmanlar
Ekipmanlar reticinin tavsiyesine uygun olarak kurulmal ve toz oluumu mmkn olduunca az olmaldr.
Kuru karmda nozul, suyun dier beton bileenleri ile homojen karmn ve su miktarn srekli olarak
kontrol edebilmeyi temin edecek ekilde en az 1 adet su enjeksiyon ringi, su ayar-kontrol vanas ile kimyasal
ve/veya mineral katknn dier beton bileenlerine homojen karmn temin edecek nitelie sahip olmaldr.
Ayrca pskrtlen beton hzn olumsuz etkilememelidir.

351 / 13
KISIM 351
KISIM 351
nerilen kuru pskrtme ekipmanlar:

1. Teker Besleyici:
Teker besleme pompasnn besleyicisi, kuru malzeme ile beslenen basn odasnn iine yerletirilir. kan
malzeme miktar ve zellikleri, hcre besleyicisinin ve tekerlein dnme hzlarnn ayarlanmasna bal
olarak deikenlik gsterir.
2. Rotor Makine:
Nozul, srekli olarak ilave edilen su miktarn doru olarak kontrol edebilmeli, ayn zamanda pskrtme
betonu oluturan tm malzemelerin verimli bir ekilde karmn salayacak yeterlilie sahip olmaldr.
Nozul kuru malzemenin ak hzn drmeksizin ve yeterli skmay salayacak biimde betonun zemine
pskrtlebilmesine olanak verecek bir dizaynda olmaldr. Nozul, suyun malzeme ak ynne dik olacak
ekilde enjekte edilmesini salayan, en az bir halkayla donatlmaldr.
Bunlara ilaveten nozul, katk malzemelerinin ilavesine ve doru bir ekilde karmasna olanak vermelidir.
Suyun ayarlanmas iin vidal su ayar vanas ve bir emniyet vanasyla donatlmaldr.
Tablo-351-4 Tavsiye Edilen letim Hatt ve Nozul Boyutlar
Rotor makine vastasyla kuru karm besleme haznesine doldurulur. Rotor dndke, karm kendi arlyla
besleme oluu vastasyla alttaki rotor odalarndan her birine srayla dolar. Odalardan biri doldurulurken,
basnl hava stten dier (dolu) odalara flenir. Karm, k az aklna boaltlr ve nakil boru hatt
boyunca 3-6 bar basnla karm suyunun eklendii pskrtme ucuna (nozula) gnderilir. Rotorun st ve
alt kauuk disklerle (conta) szdrmaz hale getirilir. Her bakm ve temizlik sonrasndaki montaj srasnda
skma ve vidalama ilemleri dengeli ve yeterli yaplmadnda, contalar abuk deforme olur ve zellikle
kuru karmn ince malzeme ksm (kum-toz katk-imento) tozuyarak; karmn tm zelliklerini ve insan
saln, alma koullarn olumsuz ynde etkiler.
Rotor prensibi ile oluturulan beton ak darbesi arzu edilmeyen bir durumdur. Hortum hattnn uzatlmas ve
doru rotor tipi (rotor odalarnn hacmi) seimiyle bu olumsuzluk azaltlabilir. kan malzeme, devir hznn
ve rotor odas hacminin ayarlanmasyla deikenlik gsterir. Her iki tip iin de ortak olan, hattn ve nozulun
aplarnn pskrtme kapasitesine uygun hale getirilmesidir.
Pskrtme Beton
Miktar
(m3/saat)
Hat ve Nozul ap
(mm)
Hava Basnc Gereksinimi

(m3/dk)
25
32
4-5
40
50
12
65
17-20
3. ift Oda Tipi:
351.05.04 Uzaktan Kumandal Pskrtme
ift oda sistemi, biri dierinin stnde olacak ekilde ayarlanp birletirilmi iki odadan olumaktadr.
Alttaki odann tabannda boaltma k vardr. lem sras, iki oda arasndaki an tipi vana, kapal iken
kuru karmn stteki odann beslenmesiyle balar. Sonra, besleme az kapatlr ve stteki odann basnc
alttakinin basncyla eitlenir. Daha sonra iki oda arasndaki vana alr ve karmn stteki odadan alttaki
odaya gemesi salanr. Bu ilem tamamlandktan sonra, vana kapatlr ve ykleme kapsnn tekrar
alabilmesi iin stteki odaya basn verilir. Ayn zamanda, kuru karm hava basncyla dnen besleme
tekerlei vastasyla alttaki odadan boaltlr ve hava akmyla boaltma hattna iletilir. Pskrtme beton
iletimi bu ekilde tekrarlanarak sreklilik salanr.
Uzaktan kumandal pskrtme ekipman, uygulamann zelliine bal olarak her tr pskrtme betonda
kullanlabilir.
4. Basnl Hava:
Gerekli olan hava hacmi istenilen retim hz ve hortum hattnn uzunluuyla belirlenir. Genellikle, her m3/
saat pskrtme kapasitesi iin 2 m3/dakikalk basnl hava gerekmektedir. Hortum hattndaki havann hz
40-60 m/s olmaldr.
Dzenli malzeme akn elde etmek iin, hortum hattnn uzunluu 30 mden az olmamaldr. Teker besleyici
iin basnl odann ierisindeki hava basnc, ak hortum hatt boyunca serbest hava aknda yaklak 60
kPa (~0,6 bar) olmaldr. Kuru malzemeler eklendiinde basn yaklak 230 kPaa (2,3 bar) ykselecektir.
Yani hava basnc yaklak olarak metre bana;
Yatay iletimde: 2,2 kPa (0,0222 bar),
Dey iletimde: 4,5 kP (0,045 bar) olmaldr.
351.05.05 Pskrtme Betonda Priz Hzlandrc Katk Dozlama

Priz hzlandrc katklarn ilavesi daima bir dozlama nitesi ve pompas ile yaplacaktr.
Katklarn el ile dozlanmasna kesinlikle izin verilmeyecektir.
Dozlama niteleri ve pompalar reticinin talimatlar dorultusunda kalibre edilecektir.
Katk dozajlama niteleri, dare ve/veya mhendisce onaylanm dizaynda kullanlacak optimum
katk dozajnn % 5ini amayan hassasiyetle homojen dozlama yapacak nitelikte olacaktr.
dare / mhendis tarafndan onaylanmam katk dozajlama nitesi kesinlikle kullanlmayacaktr.

Ya Sistemde:
Sv priz hzlandrc kimyasal katk, beton ak ile ezamanl alabilen dozaj pompas ile nozuldan ilave
edilecektir. Toz priz hzlandrc ise yein akm prensibine gre alan bir rotorlu niteden hava ile birlikte
nozuldan katlacaktr.
Kuru Sistemde:
Maksimum iletim mesafesi yatay hatlar iin yaklak 500 m, dey hatlar iin 100 mdir.
5. Karm Suyu:
Su, 3-6 bar aras basnta, nozulda ilave edilir. Ayrca, imento hidratasyonu iin gerekli olan teorik minimum
su/imento orannn almas gereken durumlarda ilave edilir.
351 / 14
Sistem eriilmesi mmkn olabilen uzakla kadar kullanlmaldr. yle ki, operatr pskrtme esnasnda
nozulu, srekli olarak net bir ekilde gvenli bir pozisyondan gzlemleme olanana sahip olabilmelidir. Bu
durum, operatre tam ve etkin olarak nozul eklem ve fonksiyonlarna hakim olma imkan verir.

Toz katk, kuru beton karmna iletim eleman haznesine girmeden nce homojen ve orantl datm
salayacak bir dzenekle ilave edilecektir.
Sv katk; kuru karma nozuldan basnla ilave edilen beton karma suyuna gerekli dozu salayacak miktarda
ilave edilerek yaplacaktr.
351 / 15
KISIM 351
KISIM 351
Hzlandrc kimyasal ve mineral katklar donma, kirlenme ve rutubete maruz kalmayacak ekilde reticinin
tavsiyelerine gre depolanmaldr.
351.06 Karm Oranlarnn Belirlenmesi
Fiili retime balamadan nce dare/ mhendis ya da projeci veya yklenici tarafndan:
1.
2.
ncelikle mevcut zemin durumu ve proje koullar dikkate alnarak pskrtme betonda aranan
aada yer alan karakteristik ve performans zellikleri belirlenir.
Maksimum su/imento oran,
Minimum imento miktar,
Eilmede-ekme dayanm,
Tokluk (Enerji yutma kapasitesi),
lk basn dayanm deeri ve basn dayanm geliimi,
Maksimum dayanm,
Permeabilite,
Su emme zellii,
Beton-zemin aderans ve / veya eski-yeni beton aderans,
Priz alma, mukavemet geliimi ve nihai mukavemet belirlenecektir.
Yklenici daha sonra Ksm 351-04e uygun malzemeleri kullanarak karakteristik ve performans
zelliklerini salayacak pskrtme betonu elde etmekten sorumludur. Yklenici bu zellikleri
elde edebilmek iin laboratuvar ve arazi deneylerini yaparak pskrtme betonda kullanlacak
malzemelerin zelliklerini, cinsini ve miktarlarn belirleyecektir. Bu durumda yklenici,
belirledii uygun karmdan elde ettii aadaki beton zelliklerini belirtmek durumundadr.
retimin kalitesi, karakteristik ve performans zellikleri belli sklkla kontrol ve denetim altnda
tutulur ve test sonularnn kaytlar tutulur.
imento tipi ve miktar,

Agregalarn tipleri ve miktarlar
Agregalarn elek analizleri ve granlometrisi,
Agrega / imento oran,
Lif tipi ve miktar,
Kimyasal ve mineral katk tipleri ve miktarlar,
Su / imento oran ve beton kvam,
Karm scakl.
351.06.01 Kvam
Yksek scaklk ise, beton ilenebilirlik zamannn ksalmasna, prizin hzlanmasna, beton kvamnn hzl
bir ekilde deiip katlaarak plastik zelliini yitirmesine, beton aderansnda de, geri srama kaybnn
artmasna, beton porozitesinin artmasna ve dayanm dklne neden olur.
Kuru sistemde rutubetli agrega ve imentonun, ya sistemde ise su ve imentonun birbiri ile ilk karlatklar
andan, pskrtme ilemi tamamlanncaya kadar geen sre; hibir koul altnda imento ilk priz sresini
amamaldr.
Geri sekme kayb (GSK) az olan iyi bir pskrtme beton uygulamas iin pskrme beton karmlarnn +
10 C ile + 25 C scaklklar arasnda tutulmas tavsiye edilmektedir. Eer beton scakl bu araln dnda
ise; antiye koullarna bal olarak gerekli nlemler (stma-soutma-karma suyuna buz katma, agregalar
slatma-rtme vb.) alnarak beton scakl bu aralkta tutulmaldr.
Taze beton scakl hibir koulda + 5 Cnin altna inmemeli ve + 32 Cnin zerine kmamaldr. evre
(ortam) scakl + 5 Cnin altna indiinde hibir ekilde pskrtme beton uygulamas yaplmamaldr.
351.07 Durabilite artlar
351.07.01 Genel
Durabil beton; kendisinden beklenen dzeyde konfor ve servis hizmetini, hedeflenen servis mr sresince,
kendi i aktivite ve d etkiler nedeniyle hibir yapsal ve dokusal bir bozulmaya uramakszn gerekletiren
betondur.
Betonun kar karya kald tm evresel etkiler, Tablo-308-22-a ve Tablo-308-22-bde tanmlanmaktadr.
Bu etkiler: Karbonasyon, klorr etkileri, donma-znme, kimyasal etkiler, slanma-kuruma, anma ve dier
agresif kimyasal sv etkileridir.
Betonda bnyesel durabilitenin salanmasnda beton bnyesine sv ve gazlarn giriinin engellenmesi
olduka etkili ve nemlidir. Beton bnyesine giren sv ve gazlar uygun koullarda agrega bnyesindeki
amorf silis, opal, chert, cams riyolit vb. jelleme eilimli mineral ve imento alkalileri ile bir arada Alkali
Silika Reaksiyonu (ASR), Alkali Karbonasyon Reaksiyonu (ACR), korozyon, tuzlarn donma-zlme
tekrarnda hacimsel genileme etkileri sonucunda; beton dokusunda bozunma, yumuak doku oluumu ve
kesit rijitliini nemli lde etkileyen atlaklarn oluumuna neden olurlar. Bu tr etkilerin nlenmesi ve/
veya hznn azaltlmasnda beton permeabilitesinin dk olmas olduka nemlidir. Dk permeabilitenin
salanmas iin ise:
Ya sistemde pskrtme beton kvamnn ne olmas gerektii, pskrtme beton donanmnn, beton tama
sistemi ve uygulama prosedr ile beton bileenlerine sk skya baldr. Genellikle belirli bir imento
miktar, su/imento oran, beton kohezyonu ve pompalanabilirlik zellikleri gz nne alnarak uygulamann
bandan sonuna kadar beton kvamnn 100-200 mm arasnda olmas istenir. Farkl beton paallarnn slump
(kme) deerleri arasndaki sapma 30 mmyi amamaldr. Lifli pskrtme betonda segregasyon ve su
salma olmamal ve akkanlatrc kimyasal katklar kullanlarak betonun su/imento oran kltlp,
dayanm ve kohezyon artrlmaldr. Bylece geri srama kayb azaltlr.
Ya sistemde taze beton kvamn tespit iin slump konisine alternatif olarak TS EN 206-1 standardnda
tanml Yaylma Tablasda kullanlabilir.
351.06.02 alma Scakl
Dk scaklklarda yaplan uygulamalarda beton priz ve sertleme sreleri uzar. Bu da betonda aranan erken
dayanmn elde edilememesine neden olur. Priz hzlandrc katk kullanm miktar artrlarak bu sorunun
351 / 16
almaya allmas, beton nihai mukavemetinde nemli dlere sebep olur.

Uygun karm oranlar,

Yeterli imento miktar, uygun imento tipi ve dayanm snf,
Dk su/imento oran,
Kohezif ve segrege olmayan beton
yi sktrma,
yi bir yzey bitirme ilemi uygulamas gerekir.
Bu gerekliliklerin salanmas, zellikle de su/imento orannn olabildiince dk tutulmas (pskrtme

betonda imento miktarnn normal betonlara gre fazla oluuna ramen) ve segrege olmayan kohezif
bir betonun elde edilmesi iin ou kez mineral ve kimyasal katklarn kullanm kanlmazdr. Beton
permeabilitesinin dkl, karbonasyon olay ile de yakndan ilikilidir.
Pas pay betonunda karbonasyon gerekletiinde, oksijen ve suyun donatya ulamas kolaylar ve donat
korozyonu hzlanr.
351 / 17
KISIM 351
KISIM 351
Beton durabilitesi iin aadaki faktrlere dikkat edilmelidir:

a. Uygun beton bileenleri seilmeli, bileenlerde zararl etkiler sz konusu olmamaldr. Uygun
bileen malzeme zellikleri Ksm 351.04te verilmektedir. Pskrtme beton bileenleri belirlenirken
imento tipi, snf ile mineral ve zellikle kimyasal katklarn uygunluuna dikkat edilmelidir. yle
ki bu katklar taze ve sertlemi betonun zelliklerinde herhangi bir zararl etki oluturmamaldr.
b. yi seilmi bileenlerin en uygun karm oranlarnn belirlenmesi gerekir. yle ki bu karm
oranlar projenin ngrd tm beton performans karakteristiklerini gerekletirmelidir. Nihai
rnn performans gereksinimleri Ksm 351.10da verilmektedir. yi seilmi bileenlerin uygun
karm oranlarnn istenilen dzeyde bir performans gerekletirmesi, bileenlerin beton santralnda
kartrld andan, yapdaki yerine yerletirilmesi ve bitirme ilemlerinin tamamlanmasna
kadar geen srete Tablo-308-22-a ve Tablo-308-22-b ve evresel artlarla ilgili ngrlerinin
gerekletirilmesine, kullanlan teknolojik dzeye, deneyim-tecrbe ve uygulamann niteliine
baldr.
351.07.02 Klorr Miktar
Daha nce belirtildii gibi klorr iyonu elektro-kimyasal reaksiyon sonucu donatnn paslanmasna neden
olur. Tuz, sertlemi betona dardan nufz edebildii gibi, bir ksmda deniz orijinli agrega, kum, su ve
katklarla (mineral+kimyasal) beton bnyesine tanr.
Pskrtme betondaki klorr miktar, TS EN 206-1 standard dikkate alnarak dzenlenmi Ksm 308.05.01de
belirtilen snrlamalara uygun olacaktr. Yklenici her trl kaynaktan (Agrega, imento, kimyasal ve mineral
katklar, karma suyu vb.) gelebilecek klorr miktarn hesaplayarak bu limitler iinde kalnmasn salamakla
ykmldr.
351.07.03 Alkali Miktar
Suda znen alkali miktar, zellikle ASR ynnden beton iin ciddi potansiyel bir problemdir. ASR iin
gerek ve yeter koul:
imento alkalilerinin ( Na2O ve K2O edeeri ) suda znen yzdesi,
Su,
Agrega bnyesindeki amorf silisler, chert, opal, cams riyolit vb. bazik ortamda jelleme (yumuak
doku oluturma) eilimi olan minerallerin varldr.
ASRnin beton iin potansiyel bir problem oluturabilmesi iin bu koulun ayn anda birliktelii sz
konusu olmaldr. Ancak susuz ve imentosuz beton dnlemeyecei ve imento hammadde kaynaklarnn
zellikleri nedeniyle birok imento fabrikasnn imentolarnn (zellikle P trleri) suda znen
alkalilerinin %sinin uluslararas snrlama olan % 0,6nn zerinde olmas, su, katk ve agrega benzeri dier
beton bileenlerinden gelen suda znen alkalilerin de sz konusu olmas nedeniyle, beton bnyesine giren
suda znen alkali miktar 3 kg/m3 amaktadr.
Yaplan aratrma almalar ASR jelinin beton bnyesinde (810) MPalara ulaan isel ekme gerilmelerine
neden olduu bilinmektedir. Bu ise tm normal betonlarn ekmede-gme dayanmn amaktadr.
Havann bal nemi, su etkileri (zellikle tuz, CI-, SO4= vb. dier tahripkar kimyasal etkilerle btnleen) ve
snn bu reaksiyonun hzn artran ve donat korozyonuna neden olan etkilerdir. Sz konusu tm bu etkilerin
ou, karlkl olarak birbirini destekleyip besleyen, hzlandran, gelitiren etkilerdir.
Betonda uucu kl, silika fume, curuf, tras, pomza, alkali iermeyen kimyasal katk, lityum tuzlar ve katkl
imentolarn (uucu kll, trasl, curuflu, kompoze, katkl vb.) kullanm ASR oluum olasln azaltp
hzn yavalatmakta, ancak ASR riskini yok etmemektedir.
351 / 18

Katkl imentolarn kullanmnn ASR ynnden olumlu etki yaratmasna karn, her katkl imento ile
betonda aranan karakteristik zellikleri (yksek basn-ekme vb.) elde etmek mmkn olmayabilir. Ayrca,
ASR riskini azaltan uucu kl, silika fume, curuf, tras, pomza, alkali iermeyen katklarn kullanmnn
ekonomik girdi boyutu gzard edilmemelidir.
ASR ynnden anlaml tm olaylar, etkiler ve malzemeler ile bunlarn olumlu ya da olumsuz ynleri ile
birbirleriyle etkileimleri bir btn olarak gznne alndnda; ASR riskini yok etmenin en etkili yolu, ASR
riski tayan agregann kullanlmamasdr.
Yaplan aratrma almalar, yol styap tabakalarndan bitml temel, binder, anma tabakalarnda
kullanlabilir nitelikteki kalkerlerin ASR riski tamadn gstermektedir. Doal agrega kaynaklar ve
volkanik orijinli ocak malzemeleri Kanada CSA A23.2-25A standardna gre test edilmeden kullanlmamaldr.
351.07.04 evresel artlarla lgili Gereksinimler
Pskrtme beton, projecinin ngrd gereksinimlere, Tablo-308-22-a ve Tablo-308-22-bde tanml d
evresel etki snflar gereksinimlerine ve aadaki snrlamalara uygun olmaldr:
1. Maksimum su/imento oran, 0,50 deerini amayacaktr.
Betonda aranan gereksinimleri karlayan su/imento orann aan su/imento oran kullanldka; sertlemi
beton bnyesinde oluacak kalc boluk artacak, o lde de beton dayanmlar ve durabilitesi decektir.
Su/imento oran hesaplanrken, agrega serbest sath suyu, katk veya katklarla giren su ve fiilen kullanlan
suyun toplam gznne alnmaldr.
2. Minimum imento dozaj, imento cinsi ne olursa olsun, imento miktar 350 kg/m3ten az olmayacaktr.
Betonun maruz kalaca d evresel etki gereksinimlerini ve projecinin betonda arad tm karakteristik
ve performans zellikleri salayan imento miktar, gerekli laboratuvar ve n dizayn deneme almalar
ile belirlenecektir. Bu deer 350 kg/m3 ten az olsa bile, durabilite nedeniyle minimum 350 kg/m3 imento
kullanlacaktr.
3. Pskrtme betona donma-znme testleri yaplarak bu ynden uygunluk aranmaldr. Beton bnyesindeki
toplam hava; hava srkleyici katk kullanlmad durumda, sktrlmasna ramen beton iinde hapis olan
(skp kalan) hava ile, hava srkleyici beton kimyasal katklar araclyla beton bnyesine sokulan havann
toplamdr. Katklar araclyla srklenen hava, dzgn kresel bir geometride ve beton iinde homojen
dalrken; hapis olan hava, beton iinde homojen olarak dalmad gibi, geometrisi de dzgn deildir.
Sert iklim blgelerinde, donma-znme evrimi fazla olan yerlerde, betonun bu etkilere dayanmnda, beton
iine kimyasal katklarla srklenen hava ciddi boyutta olumlu etkiye sahiptir.
351.08 Pskrtme lemi Uygulamas
Pskrtme beton kalitesinde gvence temini iin pskrtme ilemi uygulamasnda mutlaka uyulmas gereken
ve dikkat edilmesi gereken birok husus vardr.
351.08.01 n Hazrlk almalar
yi bir pskrtme beton uygulamas iin, yaplacak n hazrlk almalar olduka nemlidir ve mutlaka zen
gsterilmelidir.
351.08.02 Alt Yzey
Klasik betonla karlatrldnda pskrtme beton kalnl genellikle daha azdr. Pskrtme beton kalnlnn
az oluu bnyesinden s enerjisi kaybnn daha hzl olmasna neden olur. Bu ise pskrtme betonun dayanm
351 / 19
KISIM 351
KISIM 351
kazanma hzn drr. Pskrtme betonun pskrtld yzeyin scakl dk olduunda; zemin,
pskrtlen betondan s enerjisi alacak ve scakl den pskrtme betondaki imentonun hidratasyonu
(prizlenmesi) gecikecek veya duracaktr. Bu durumda betonun dayanm kazanma hz yavalayacak veya
duracak demektir. zellikle gl esintiler (rzgr), yzey alan geni, kalnl az pskrtme betonun
yzeyinden hzla su kaybna neden olacaktr. imentonun hidrolik bir balayc ve zellikle de kuru sistem
pskrtme beton bnyesindeki suyun azl, (dk su/imento orannda oluu) beton bnyesindeki hzl su
kaybn daha bir nemli klmaktadr.
351.08.04 Beton Tamiratlar

Daha nce pskrtlm betonun mevcut durumu dikkatlice gzden geirilip;

Karbonasyon ,
Alkali-Silika Reaksiyonu (ASR),
Segregasyon,
Zayf beton kesimleri,
Klor-slfat etkileri vb. nedenlerle bozunmu betonlar sklp atlacaktr.
Pskrtme ilemi ncesinde, ilgili donanmn tm ksmlar, birbiri ile ilikileri ve fonksiyonel bir ekilde
alp almadklar ve uygunluklar mutlaka gzden geirilmeli ve aksaklklar ile eksiklikler giderilmelidir.
Ayrca pskrtme ilemini gerekletirecek ekip ve nozulu kullanacak kii, uygulamay nasl yapacaklar
konusunda mutlaka eitilmeli ve ne yapacaklarn ok iyi bir ekilde bilmelidirler.
Tm serbest tanecikler, kusurlu ve bozumaya uram hasarl betonlar temizlenecek, yerinden sklp
atlacaktr.
Gerekli zel nlemler alnmadka ve kontrol tekilatnn izni olmadka; ar ya koullarnda, iddetli
rzgr ve betonun pskrtlecei yzey scakl + 2 Cnin altnda olduu durumlarda pskrtme ilemi
uygulanmayacaktr.
artnamede belirtilen beton karakteristik zelliklerine (su emme-porozite-younluk-boluk oran vb.)

uymayan veya segregasyon ya da herhangi bir nedenle olumu kaba agrega ylmalarnn sz konusu
olduu kusurlu betonlar sklp atlacaktr.
Proje gerei kullanm sz konusu olabilecek (iksa, elik hasr, beton, har, ahap, metal, plastik, kalp,
izolasyon vb.) malzemeler pskrtme beton jeti darbelerine dayankl olacaktr. Pskrtme betonun istenilen
dzgnlkte uygulanabilmesi ve altndaki yzeyle iyi bir aderansn gerekleebilmesi iin; pskrtme
esnasnda pskrtld yzeyin salam, deforme olmayan vibrasyon hareketi yapmayan nitelikte olmas
gerekir. Yzeyin salaml, temizlii, dokusu ve przll etkin bir aderans iin ok nemlidir. Bu
nedenle pskrtme yzeyinde serbest paracklar ve toz olmamal, yzey nemli fakat betonun su / imento
orann ve kvamn ciddi boyutta etkileyecek serbest su bulunmamaldr.
artmane limitlerine uymayan donat kusurlarna sahip donatlar ve ar lde korozyona uram donatlar
sz konusu olduunda, dare ve/veya mhendise derhal haber verilecektir.
351.08.03 Kaya Yzeyler

Betonun yzeye pskrtlmesinden nce aadaki hazrlklar mutlaka yaplmaldr.
Zayf ve gevek kaya paralar yzeyden uzaklatrlmaldr.
Sklp atlan beton kesimlerin kenarlarnda, d yzeyden ie doru 45 al kesit oluturulacaktr.

Eer donat evresinin % 50si akta veya betonla tam olarak balanmamsa, bu ksmn betonu donatdan
tabii zemine doru, donatdan itibaren 20 cm derinlie kadar temizlenip atlacaktr. Betonu atlan bu
ksm, basnl hava ile temizlenecektir. Krma ve temizleme srasnda donat ve geride kalan betona hasar
verilmeyecektir. Betonu krma ilemi el kompresr ile yaplacaktr. Su jeti skcleri kontrolln izni ile
kullanlabilecektir.
Aksi belirtilmedike aa kan donat yzeyleri SA 2 (Ksm 309.06.02.01) niteliinde temizlenecektir.
htiya duyulacak toplam destein tespiti iin, zeminin enkesit zellikleri belirlenmelidir.
Kalp sistemi, maruz kalaca ykleri tayabilecek ve geri srayan beton kalp iine girmeyecek nitelikte
olacaktr.
Derenaj kanallar aarak, abuk prizlenen imento pastas veya har ile ya da erbet kullanlarak su szntlarna
zm bulunmaldr.
90 al kelerde geri srama birikintilerinden kanmak iin keler 45 al bir ekilde hazrlanacak ve
pskrtme ilemi uygun bir ekilde yaplacaktr.
Kaya yzeylerde kopabilecek ta paralar bulunmayacak ve yzey temiz olacaktr. Pskrtme ilemi
ncesinde kaya yzeyleri veya daha nce pskrtlm pskrtme beton yzeyleri, su-hava karm ile
betonun aderansn nleyecek tm malzemelerden iyice temizlenmelidir.
Pratik uygulamalardan da bilindii gibi donatlarn beton ile iyi bir ekilde sarglanmas iin donat ile zemin
arasnda en az 20 mm aralk olmaldr. Donatnn beton ile iyi bir aderansnn gereklemesi; donat ap
ve aral, yzey ekillenimi, pskrtme esnasnda vibrasyon hareketi yapmamas ve pskrtme ileminin
uygunluuna baldr.
Basnl sularn geldii yzeylere kesinlikle pskrtme ilemi yaplmayacaktr. Yer alt sularna zel bir dikkat
sarfedilecek ve pskrtme beton arkasnda hidrostatik basn ve benzeri olumsuz bir etki yaratmamasna zen
gsterilecektir. Zeminden gelen sular kimi durumlarda zemin zelliklerine bal olarak kar ya da yamur
suyu niteliinde olabilir. Ac su olarak nitelenebilecek bu tr sular, imentonun kalsiyum balarn zer,
yzeyde beyazlanma ve kire birikimine neden olurken, beton dokuda bozunmalara, aderans ve dayanm
kaybna neden olur. Bu nedenle zeminden gelen ve pskrtme betonu etkileyecek sular drene edilmeli
ve/veya kontrol altnda tutulabilmelidir. Bunun iin yaplabilecek ve alnabilecek tm nlem ve lmler
kontrolln iznine bal olacaktr.
Uygun olmayan betonun yerinden sklmesinde keski-mur ve benzeri keskin azl aletlerin kullanmna
izin verilmeyecektir. Geride kalacak beton ve donatya hasar vermeyecek ekilde su jeti ile skme ilemi,
donatda hasar ve betonda mikro atlak oluumuna neden olabilecek dier mekanik skme ilemlerine tercih
edilmelidir.
Uygun olmayan betonun sklmesi ile ilgili programda, sklecek alanlar ve skme derinlii belirtilecektir.
Su jeti ile skmede tamamen otomatik olan donanm tercih edilecek ve seilecek bir referans uygulama
blgesinde kalibrasyon yaplacaktr. Kalibrasyon ileminde su ak hz, basnc, nozul boyutlar ve dinamik
skme paterni (deseni, biimi) belirlenecektir. Kalibrasyon uygulamas, skme programnda belirlenen
gerek skme derinliinde yaplacak ve referans kalibrasyon blgesi kontrollke onaylanacaktr.
Skme ilemi sonrasnda geride kalan beton yzeyinde serbest ya da kolayca sklebilir durumda akl
taneleri bulunmayacaktr. Bu ilem iin eki kullanlacaktr. Ayrca yzeydeki ukurluklar, yzey alannn
351 / 20


351 / 21
KISIM 351
KISIM 351
% 5inden fazla olmayacaktr.

Skme ilemi srasnda aa kan donatlarn yzeyleride temizlenecek ve donat yzeylerinde kir-pas-ya
bulunmayacak, yzey temizlii daha nce belirtildii gibi SA 2 (Ksm 309.06.02.01) dzeyinde olacaktr.
Deniz veya dier evresel etkilerle donatlarn klorr etkisinde kalmamasna zen gsterilecektir.
Herhangi bir nedenle donatlarda kesit daralmas olutuunda kaynakl veya balanarak yaplacak olan donat
ilavesi kontrollke belirlenecektir. Bu ilemler ve yaplacak yeniden betonlama ilemleri iin ykleniciye
herhangi bir deme yaplmayacaktr.
Karbonasyon Sorunu: Karbonasyon olaynn gzlendii ksmlardaki betonlar, donatlardan tabii zemine
doru en az 20 mm derinlie kadar sklerek yeniden salam bir doku ve kesit oluturacak ekilde
betonlanacaktr.
Klorr Sorunu: Betondaki klorr miktar Ksm 351.07.02de belirtilen kritik snr ayorsa, beton
donatlardan tabii zemine doru en az 30 mm derinlie kadar sklerek temizlenecek ve tabii zemine doru
devam eden betondaki klorr miktar kritik snrlarn altnda olacaktr. Sklen beton ksmlar yeniden
betonlanacaktr.
Yangn Sorunu: Yangn nedeniyle 300 Cnin zerinde scakla maruz kalan betonlar sklp atlacak ve
yeniden betonlanacaktr.
351.08.05 Pskrtme Yaplacak Miktarlarn Belirlenmesi
Kaya kalitesi belirlenip kaydedilecektir. Bu belirleme ve kaytlar kaya destei amacyla kullanlacak beton
hacminin belirlenmesinde kullanlacaktr.
Pskrtme ilemi uygulanacak alanlar, numaralandrlm lokasyon ve profiller zerine ilenecektir. Pskrtme
beton hacmi; yzey alan, belirlenen kalnlk ve yzey przllk durumuna bal olarak belirlenecektir.
Yzey przszl:
Pskrtme betonun ana amac; kompakt, youn ve skca yapan beton katmanlarn mmkn olabilen en az
GSK (rebound) ile elde etmektir. GSKn etkileyen pskrtme as ve gc gibi birok etken vardr. Nozuldan
kan malzemenin hz genelde deiken olmadndan, arpma gc nozul ile zemin yzeyi arasndaki
mesafeye ve geli asna baldr. Eer mesafe ok ksa ise zeminde katman oluturmak mmkn deildir.
nk biriken malzeme pskrtmenin etkisiyle devaml olarak srklenir. Eer mesafe ok fazla ise, arpma
hz ok zayf olacak, dolaysyla dzgn bir yapma ve skma salanmayacaktr. Nozul operatrnn bu
mesafeyi uygun bir ekilde ayarlamas ok nemlidir.
Ayrca, pskrtlen beton nozulun ucundan kesintisiz ve sabit bir akla kmaldr. Herhangi bir nedenle
beton ak aralkl olarak kesintiye urarsa, nozul operatr, beton ak tekrar sabitleninceye kadar allan
alana pskrtme ilemini uygulamamaldr.
Tavsiye Edilen Pskrtme Mesafeleri
Tamir ilerinde
Kuru-Karm
Ya-Karm
0,5-1,0 m
0,5-1,0 m
Kaya destek (nozulu operatr el ile tutuyorsa)
0,5-1,5 m
Kaya destek (nozul, robotla idare ediliyorsa)
1,0-2,0 m
Zemin yzeyinden geri srayan karmn geri srama as, arpt a ile ayndr. Yzeye arpma as
ne kadar eikse, malzeme kaybda (GSK) o kadar fazla olur. Bu nedenle nozul kafes kirileri ve takviye
ubuklar gibi tahkimat unsurlarnn beton iine tam olarak gmlmesinin temin edilmesi dnda pskrtlen
yzeye daima dik a ile tutulmaldr.
Pskrtme betonun dayanm, skmas ve yapmas; yzey boluklar, porozite, segregasyon, pskrtme
as ve hz, zemin yzey sertlii, maksimum dane boyutu, karmn granlometrisi ve homojenlii, su/
imento oran ile dorudan ilgilidir. Dayanm, porozite, aderans vb. kusurlar genellikle kaya knt veya
boluklarnda geri srayan malzeme birikmesiyle veya takviye donatlarnn pskrtme beton ile iyice
kaplanamamas halinde oluur. Takviye donatlarnn arkasnda oluan bu kusurlara Glgeleme denir.
Nozul operatrnn grevi, nozulu maharetli bir ekilde kullanarak rebound ceplerinin ve birikintilerinin ve
bunlara bal olarak Glgeleme boluklarnn olumasn nlemektir.
Fiili kaya yzeyi / Teorik yzey oran,
351.08.08 Katman Kalnl
Doldurulacak atlak ve oyuk (boluk) hacimlerinin dzgn yzey elde edilebilmesi iin gerekli
hacim ilikileri gznne alnarak tecrbeyle belirlenir.
Her bir pskrtme beton katman, nozulun allan alan zerinden birok defa gemesiyle oluturulmaldr.
Eer yeni pskrtlen beton zemine iyice yaprsa, l arl, i kohezyonu ve yzeye yapma gcn
yenemez. Eer yeni pskrtlen katman ok kalnsa, yani arlk ok fazlaysa, yzeyden kendi arlyla
kopacaktr. Kaln katmanlar uygulandnda st yzey yaklak 45lik ayla tutulmaldr. Tepe st
almada iyi yapmayan katmanlarn dmesi normaldir. Eimli tepe st yzeyler iin, pskrtme beton
tercihen omuzlardan tepeye doru uygulanmaldr. Dik, dike yakn veya keskin eimli yzeylerde uygulamaya
aadan balanmaldr. Bu tip yzeylerde kaln yani ok ar pskrtme beton katman, kendini tamas
nedeniyle akmakszn formunu muhafaza eder.
Yzey przllk faktr zemin zellikleri, kaz yntemlerine ve patlatma tekniklerine bal olarak 1,0 ile
1,31,8 arasnda deiir.
351.08.06 Onay
dare/mhendis onay alnmadka pskrtme beton uygulamas yaplmayacaktr. Yklenici, beton uygulama
programn yazl olarak dare / mhendise iletip onay alacaktr.
351.08.07 Pskrtmenin Uygulanma Teknii
Pskrtme beton uygulamasna gemeden nce uygulama srasnda aadaki hususlara uyulmaldr.

351 / 22
Aksi belirtilmedikce, tabii zeminde n slatma yaplacaktr.

Pskrtme ilemine aadan balanp, yukar doru devam edilmelidir.
Nozul dorultusu pskrtme yzeyine daima dik olmaldr.
stenilen beton zelliklerini salayacak basn (hz) ve optimum zemin-nozul mesafesi ayarlanmaldr.

Her bir pskrtme beton katmanna, bir sonraki uygulanmadan nce priz almas iin yeterli sre verilmelidir.
Gevek malzeme ve geri srayan malzeme ortamdan uzaklatrlmaldr. Yzeyin salamlnn yannda suhava karm ile temizlenip slatlm olmas da kontrol edilmelidir.
Aynalarda destekleme amacyla mmkn olan en kaln katmanlarn hzl bir ekilde uygulanmas sz konusu
deilse, ngrlen beton kalnlnn, mmkn olduka az miktardaki ince katmanlarla oluturulmasna
allmaldr.
Pskrtme betonda imentonun ilk ve son priz srelerini ksaltan priz hzlandrc katk malzemesinin
kullanm, her bir geite daha kaln bir katman olumasn salar.

351 / 23
KISIM 351
KISIM 351
Bir defada uygulanacak pskrtme betonunun maksimum kalnl 15 cmyi gemeyecektir.

Kalnln artrlmas gerektiinde mteakip tabaka(lar), nceki tabakann mukavemeti sonradan
tatbik edilecek tabakay tayacak yeterli mertebeye ulamadan uygulanmayacaktr. Bu ilave
tabakalar, gn gemeyen bir sre iersinde tamamlanm olacaktr.
elik iksa, tavan asklar, hasr elik ve dier donat, pskrtme betonu ierisine paftalarda
gsterildii zere gmlecektir. Tnel kaplamasnn i tarafna konulacak hasr elik ve donat
ubuklar zerindeki minimum beton pas pay 20 mm veya paftalarda gsterildii gibi olacaktr. Bir
tabakadan daha fazla donat kullanldnda ilk tabaka pskrtme betonu ierisine gmlmeden ve
zeri rtlmeden ikinci tabaka monte edilmeyecektir.
Salam kayada pskrtme betonu yark ve keleri uygun bir ekilde yuvarlatlm kaya yzeyini
takip edecektir. Salam kaya kntlarnda pskrtme betonunun gerek kalnl yerel olarak
belirtilen kalnln te ikisine kadar azaltlabilir. Bu sadece iksa snf A2 ve B1 iin geerlidir.
Sekme (GSK) pskrtme betonu her bir pskrtme betonu tatbikatnn tamamlanmasndan hemen
sonra kaldrlacaktr. Ayr kaz sralar nedeniyle zellikle yatay pskrtme betonu balantlarnda ve
tm inaat derzlerinde seken (GSK) pskrtme betonu mteakip pskrtme betonu tatbikinden nce,
gerektiinde haval krclar kullanarak temizlenecektir.
Sekme (GSK) malzemesi hibir suretle yapmda tekrar kullanlmayacaktr. yeri alma alan
sekme malzemesinden srekli arndrlm olarak tutulacaktr.
Kr gerektii yerde istenecektir. Kr uygulamasnda Ksm 351.08.18, Kr lemi ksmnda
belirtilen esaslara ve dare ve/veya mhendis talimatna uyulacaktr.
Pskrtme beton toplam kalnlnn salanmasna ait nlemler tnel dizayncsnn temsilcisi
tarafndan belirlenecek ve dare ve/veya mhendis tarafndan onaylanacaktr.
351.08.09 elik Liflerle Pskrtme
stenilen nihai kalnla bal olarak, elik lifli pskrtme beton uygulamas; GSKn (rebound) minimize
etmek amacyla iki fazda yaplr. lk faz 50 mmlik katmandr. Tamir ileri Ksm 351.08.11de belirtilen
351.08.10 Kaya Destekleme in Kullanlan Ya Sistem Pskrtme Betonun Uygulanmas
351.08.10.01 Genel
Pskrtme ilemine balamadan nce, kaya yzeyi (tabii zemin) incelenmeli, haritas karlmal ve
kaya destek tipleri belirlenmelidir.
Yzey, basnl hava ve nozuldan verilen suyla temizlenmelidir. Yzey temizlenirken, temizleme
ilemi tnelin st (tepe) ksmndan balamal ve sistematik olarak her iki yandan aaya doru
devam etmelidir. Temizleme sresinde zemin gzlenerek temiz olduundan emin olunmaldr.
Beton antiye sahasna geldii zaman, slump ve scakl llmeli ve zel kalite kontrol formuna
kaydedilmelidir. 15 dakikadan fazla sren kesintilerden sonra, tekrar pskrtme ilemine balamadan
nce tekrar slump kontrol yaplp kaydedilmelidir.
Uygulanan yer ve operatrn ismi ayrca kaydedilmelidir.
Tavsiye edilen kme deeri 100 ile 200 mm arasndadr.
Fiili pskrtme beton uygulamasna balamadan nce, imento erbeti hazrlanp beton pompasna
baslmaldr.
Oluacak geri srayan malzemenin henz allmam yzeyde birikmesini nlemek iin, pskrtme
ilemine daima alttan balanmaldr.
Kaya desteklemesi her zaman yzeydeki atlaklarn ve deliklerin doldurulmas ilemiyle balar. Bu
ilem pratikte atlak hareketini durdurmas nedeniyle ok nemlidir.
Nozul ile pskrtme yaplacak yzey arasndaki mesafe, 351.08.07de verilen tavsiyelerle uyumlu
olmaldr. Pskrtme mesafesi azaldka, nozulun hareketi daha hzl olmaldr.
Optimal skmay ve lif oryantasyonunu salamas iin, nozul yzeye dik tutulmaldr. Eer yanl
dorultuda olursa dk younluklu zayf beton elde edilecektir.
351 / 24

Hava basnc, hzlandrc ve beton ak arasnda iliki daima gzlemlenmelidir. Eer yksek
dozlarda hzlandrc kullanlrsa, pskrtme beton yzeyi ok priz nedeniyle sertleecek, neticede
kaba agrega pskrtme beton iine gmlemeyecek GSK (rebound) artacaktr.
Yksek dozda priz hzlandrc kullanm, duvardaki pskrtme betona slak bir grnt verebilir, ancak
priz alma hzl olur ve yzey cam grnm alr. Priz hzlandrcsnn dozaj, amac gerekletiren en
dk seviyede tutulmal, reticinin tavsiye ettii limitler arasnda olmaldr. Yanlarda, tavan yzeyinde
kullanlandan daha az miktarda hzlandrc kullanlmaldr.
lk tabaka taze betonun akmamas iin ince, tercihen yaklak 60 mm (maksimum 100 mm) olmaldr. Takip
eden tabakalar, nihai kalnla (ve kullanlan priz hzlandrc katk malzemesinin tipine) bal olarak 50-200
mm olmaldr.
351.08.10.02 Kil Zonlu Tabakalar zerine Pskrtme Beton Uygulamas
Az miktardaki (kk boyutlu) kil zonlarnn stabil hale getirilmesi, kaya bulonlar ve erit kombinasyonlaryla
birlikte lif takviyeli pskrtme beton kullanlarak gvenli bir ekilde salanabilir. Byle bir uygulama
yaplarak pskrtme betonun kil zonu boyunca erit takviyeli bir kpr oluturmas salanr ve salam kaya
ierisinden kar tarafa kaya saplamalar vastasyla ankrajlanabilir.
Kil zonunun genilii ve muhtemel ien minerallerin varlna pskrtme betonun mu yoksa dkme betonun
mu daha uygun olacana karar verilir. Eer kil zonu 1 myi ayor veya dik ayla ilerliyorsa, bir uzmana
danlmaldr. Herhangi bir ime belirtisi bekleniyorsa, kil ile pskrtme beton arasna sktrc malzeme
yast (rnein mineral yn) yerletirilebilir. Eer kil zonunun snrl bir ime basnc var veya zayf
zon krlm (krkl dokuda) kaya ieriyorsa, dkme beton kullanmak yerine, pskrtme betonlu iksalar
yerletirmek daha uygundur. Kullanlacak donat ap deiebilir, fakat ounlukla 20 mm apl olanlar
kullanlr.
ksalarn genilii, kalnl ve akl, desteklerde olumas beklenilen gerilmelere baldr. lk pskrtme
beton katman genellikle 100-150 mmdir ve lif takviyeli olmas tercih edilmelidir.
Lifli beton ayn zamanda yzey dzeltme iin de kullanlabilir. Bir sonraki pskrtme beton katman da,
ilk katmann uygulanmasndan sonra yerletirilen takviye donatlarna kar pskrtme yaplmayacaksa, lif
takviyeli olabilir.
Takviye donatlarnn yerletirilmesinden sonra yaplacak pskrtme beton uygulamas, zellikle takviyenin
tamamiyle kaplanamamas ve betonun zayf skmas risklerine kar ok dikkatli bir ekilde yaplmaldr.
Uygun elik lif boyutu seilmelidir.
351.08.10.03 Yksek Basnca Maruz Kalan Kaya Yzeyleri zerine Pskrtme Beton Uygulamas
Yksek kaya basncndan kaynaklanan kaz yzeylerinde kaya pullanmalarnn sz konusu olduu durumlarda,
kaya bulonlamalaryla birlikte lif takviyeli pskrtme beton kullanm tercih edilmelidir. Pskrtme beton
yzeyine kaya bulonlarnn elik balk plakalarnn yerletirilmesi ve basnc datmak iin geni plakalarn
kullanlmas ve bylelikle pskrtme betonun atlamasnn nne geilmesi nemli bir konudur. Genellikle,
400-500 mm kenarl gen plakalar kullanlr. Pskrtme beton elik plakalara zayfa tutunur.
Kesme kuvvetlerinin almasndan ve pullanmalardan kanmak iin pskrtme betonun dzgn katmanlar
halinde uygulanmas nemlidir. Byle durumlarda beton deformasyon enerjisi ve plastik deformasyon
kapasitesinin basn dayanmndan daha byk bir nem kazanmas nedeniyle, lif donatl pskrtme beton
kullanm tercih edilmelidir.

351 / 25
KISIM 351
KISIM 351
351.08.10.04 Kaya Desteklemeleri in Kalnlk Kontrol

Projede belirtilen minimum katman kalnl; taze pskrtme beton kaplamasnn iine yerletirilen zel
fluoresan plastik kalnlk kontrol ubuklaryla kontrol edilebilir. Kalnlk kontrol ubuklar 2 m2 pskrtlen
alan bana en az bir ubuk olacak sklkta kullanlmaldr. Ayrca, genellikle tnel boluu ierisinde kazlan
yzeyin maksimum knt noktalarna da yerletirilmelidir.
Pskrtme beton kalnlk kontrol ubuklar; pskrtme ileminden hemen sonra betondan ekilmelidir.
Bylece basn gerilmeleri birikmesine kar daimi nlem olarak pskrtme beton kalnl boyunca yer
alacak ak kk delikler braklm olacaktr. Kalnlk kontrol ubuklarnn tipi, malzemesi ve kullanm
metodu hakkndaki detayl bilgiler yklenici tarafndan dare ve/veya mhendise onaylanmak zere temin
edilmelidir.
Yklenici, dare ve/veya mhendis tarafndan gerekli grlen yer ve/veya yerlerde, mutabk kalnan
bir zamanda 25 mm apl darbeli alglayc yerletirilmi delikleri delerek herhangi bir pskrtme beton
katmann kalnlnn kontrol edilebilmesi ve incelenebilmesi iin dare ve/veya mhendise her trl
dkman ve donanm kolayl salamaldr. nceleme delikleri dare ve/veya mhendisin onaylamas iin
ak braklabilir.
351.08.10.05 Kaya Desteklemesi iin Kenar ve Kelerin Yuvarlatlmas
Pskrtme beton, kaz yzeyindeki mevcut kaya ktlesinin bir paras olan kntl salam kaya bloklarnn
pskrtme betonla yeterli derecede kaplanmasn salayacak ekilde, kaya yzeyi snrlarn dzgn kenar ve
ke yuvarlatmalaryla takip etmelidir.
351.08.10.06 Kaya Desteklemesi iin Desteklemeye Ynelik Takviyelerin Gmlmesi.
Aksi bir kalnln belirtilmedii durumda, kafes kirileri ve/veya gmlm elik konstrksiyon, en az 20
mmlik pskrtme betonla kaplanmaldr.
351.08.11 Tamir leri iin Pskrtmenin Uygulanmas
Beton tamir ileri iin hem ya, hem de kuru sistem pskrtme beton kullanlabilir. Ya pskrtme beton iin
dier blmlerde verilen genel gereksinimlere uyulmaldr.
Herhangi bir priz hzlandrc katk malzemesi kullanlmakszn, pskrtlen katmanlar iin tavsiye edilen
kalnlklar:
Takviye (destek) donatlarnn arkasnda ve etrafnda:
Tepe st aynalarda
: Takviye donatlarn 10 mm geecek ekilde
Dik aynalarda
: Takviye donatlarn 20 mm geecek ekilde
Ek katmanlar veya takviye donatlarnn olmad durumda:

Tepe st aynalarda
: Maksimum 30 mm
Dik aynalarda
: Maksimum 50 mm
Sonraki katmanlarn uygulanmasndan nce, bir nceki pskrtme beton katman yeterli mukavemete
ulamaldr. Yaklak 20 C scaklkta ve herhangi bir priz hzlandrc katk malzemesi kullanlmaz ise,
bekleme sresi yaklak 3-5 saattir.
Destek ve takviyelerin tamamiyle beton rt ile kaplanmam olmas ve betonun zayf bir ekilde skmas
risklerinin artmasndan dolay, takviye ubuklarnn arkasna pskrtme yaparken byk boyutlu elik lifler
kullanlmamaldr. Bununla birlikte, baka tip lifler kullanlacaksa zel nlemler alnmaldr. elik lifler,
destek takviye donatlarnn dna pskrtme yaplrken kullanlabilir.
351 / 26

Takviye kaplamas (beton rt kalnl: pas pay), ya pskrtmeden nce referans dzlemi oluturularak
ya da pskrtmeden sonra, donat ap, yeri ve beton pas pay len alet kullanlarak kontrol edilebilir.
Kullanlacak metot dare ve/veya mhendis tarafndan onaylanmaldr.
Yzey bitirme ilemleri ve dzgnln kontrol, mastar ya da piyano teli kullanlarak yaplmaldr.
Deniz suyu ya da herhangi bir nedenle klor etkisine maruz yap veya yap elemanlarnda; beton bnyesine
klor giriini engelleyecek ve betona hasar vermeyecek kr maddeleri kullanlmaldr.
Tamir almalar iin gerekli pskrtme ilemlerinde aadaki kriterlere zenle uyulmaldr:
Pskrtme yaplacak beton zemini tozdan, imento artklarndan ya ve akar durumdaki sudan
arndrlmaldr.
Eer ihtiya duyulursa, yzeyin su absorbsiyonunu engellemek iin zemin nemlendirilmelidir.
Pskrtmeden nce ekipman ve operatrn yeterlilii dare ve/veya mhendis tarafndan
onaylanmaldr.
Asl tamir ilerine balamadan nce, takviye donatlarnn dzgn gmlm olmasn ve yzey
yapsnn iyi olmasn salamak iin bir test numunesi oluturulabilir.
Pskrtme iine balarken, nozul iinden kan beton karm doru bir ekilde ayarlanana kadar
nozul pskrtme ilemi uygulanacak yzeyden uzak tutulmaldr.
Kuru pskrtmede: Takviye donatlarnn dzgn bir ekilde gmlmesini salamak iin kullanlan
ekipman devaml bir ekilde homojen beton kna imkan vermeli, su ve kuru malzeme orannn
ayar ok iyi yaplmaldr.
Normalde, nozul zeminden 50-100 cm mesafede ve zemine dik olarak tutulmaldr.
Takviye ve destek donatlarnn arkasna pskrtme yaplrken, nozul zemine yakn tutulmaldr.
Bunun yannda takviyenin tmyle kaplanmasn ve geri srama dklmelerini engelleyecek ekilde
uygun bir ayla tutulmaldr.
Betonlama ilemi, donat elemanlarn evreleyerek istenilen beton kalnlna ulancaya kadar veya
belirlenmi kaplama kalnl elde edilene kadar uygulanmaldr. Eer gerekirse, orijinal ekli elde
etmek iin kalp ilerine bavurulabilir.
Eer takviye donatlar arasndaki aklk 50 mmden az ise, zel nlemler alnabilir (sadece kuru
pskrtme iin) rnein, su/imento orannn artrlmas, pskrtlen malzeme knn drlmesi
ve nozul ile zemin arasndaki mesafenin azaltlmas gibi.
Dik ve eimli yzeylerde pskrtme eteklerden balamaldr.
Bitiik alanlarn ar pskrtmeden etkilenmemesi iin yeterince korunmas gerekmektedir.
Bitirme ve yzey dzeltme ilemi gereken yerde, mastar plaka (tahta) veya piyano telleri kullanlabilir. Eer
dzeltme mala ii gerektiriyorsa, bu ii yapmak iin yalnzca ince sulu bir katman kullanlabilir.
Bir nceki katman yeterli mukavemete ulamadan yzey iyiletirmesi yaplamaz. Nihai katman bitirdikten
hemen sonra, uygun kr maddesi veya dare ve/veya mhendisce onaylanan bir baka kr maddesi veya
yntemi kullanlarak yzeyin kurumas engellenecektir. Deniz suyu veya kar-buz mcadelesinde kullanlan
tuzlarn klorr atana maruz kalan yaplar iin kullanlacak kr maddesi, beton ierisine klorr girmesini
engellemelidir. Birbirini takip eden yzey kaplamalar gerektiinde, krlemede kullanlan maddelerin aderans
zayflatc etkisinin olup olmad gzden geirilmeli, bu tr etkisi olan kr maddeleri kullanlmamaldr.
351.08.12 Seken Malzeme Miktarnn (GSKnn) llmesi
Gerektiinde, pskrtme betondaki GSK (rebound) miktar, en az 0,75 m3 miktarda beton pskrtlp seken
malzeme (rebound) toplanarak kontrol edilir. 40-50 m2 alanndaki yer plastik rt ile kaplanr. Toplam 40-60
mm kalnlkta pskrtme beton, 20-30 mmlik iki katman oluturacak ekilde kesintisiz olarak tek seferde
yerletirilir. Test balangcnda, iletim aracnn haznesi dolu olmal ve pskrtme bitiinde haznedeki ayn
seviye temin edilmelidir. Plastik rt zerindeki GSK (rebound) toplanr ve tartlr. Toplam pskrtlen
351 / 27
KISIM 351
KISIM 351
betonun arlka yzde miktar olarak kaydedilir.
351.09 antiyede Yaplan Pskrtme Beton Denemeleri
Btn geri srayan malzemeler alma alanndan uzaklatrlmal ve almalarda kullanlmamaldr. Geri
srayan malzemenin atlmas, szlemeye uygun olacak ve evre kirliliine yol amayacak ekilde dare /
mhendis onay alnarak gerekletirilmelidir.
351.09.01 Genel
351.08.13 Kusurlarn Giderilmesi

Cepler, sarkmalar, tmsek ve kntlar veya dier kusurlar dzeltilmeli ve yeniden pskrtme yaplmaldr.
Yeniden pskrtme alan 300 x 300 mmden az olmamaldr.
351.08.14 Bitirme
Mala ile dzeltme veya mastarlama gibi bitirme ilemlerinden saknlmaldr. Tamir ileri Madde-351.08.11de
351.08.15 Operatrlerin Yeterlilii
Nozul operatrleri iinin ehli olmal, pskrtme beton uygulamas konusunda gemi tecrbelerine
ait belgelere sahip olmal veya bir eitimcinin ya da formenin nezareti altnda bu tip bir konuda tecrbe
edinebilecek ekilde alm olmaldrlar. Bu almalara istinaden, yklenici tarafndan verilmi yeterlik
sertifikasna sahip olmaldrlar. Alternatif olarak ACI 5063R-82 Devlet Su leri, Karayollar Genel
Mdrl veya benzeri bir ulusal kurumdan alnm standartla uyumlu ve mhendis tarafndan onaylanm
gemi baarl ilerini ispat eden bir belgeye sahip olmaldr.
retilen pskrtme beton bu artnameyle her ynden uyumlu olacak ekilde, klasik pskrtme beton ya da
elik lif donatl pskrtme beton retebilme yetenek ve deneyimi olan ve ustalklarn baaryla gsteren
nozul operatrleri tarafndan uygulanmaldr.
351.08.16 Yap skeleleri
Yap iskelesi, gerekli btn emniyet gereksinimlerini karlamaldr. Ayrca nozul operatrnn doru bir
ekilde konulanabilmesi iin yeterli genilikte olmaldr.
351.08.17 Kr lemi
Pskrtme beton, TS EN 206-1 standardnda verilmi olan tavsiyelerle uyumlu olacak ekilde veya krleme
periyodu boyunca imentonun devaml hidratasyonunu salayacak baka herhangi bir metot kullanlarak
krlenmelidir. Kr maddesi kullanlm eski bir pskrtme beton tabakas zerine yeni bir pskrtme beton
katman uygulamas yaplacaksa eski-yeni beton aderansn olumsuz etkileyecek kr maddeleri kesinlikle
kullanlmamaldr. almalarda bu tip veya baka bir tip kr maddesi kullanlmadan nce tabakalar aras
aderansa ynelik antiye denemeleri ve arazi testleri yaplmaldr.
Eer pskrtme betonda priz hzlandrc katk malzemesi kullanlyorsa, krleme her bir pskrtme ileminin
tamamlanmasndan itibaren 20 dakika iinde, eer priz hzlandrc katk malzemesi kullanlmyorsa 1 saat
iinde krleme ilemine balanmaldr. Islak krleme (su ile) en az 7 gn boyunca devam etmelidir.
Gerekli olduu takdirde, kr maddesi su pskrtmeyle, kumlamayla veya benzeri bir ilemle, bir sonraki
pskrtme beton uygulanmadan nce temizlenmelidir.
351.08.18 Tabii Dona Kar Koruma
Pskrtme betonun basn dayanm deeri en az 5 MPaa ulaana kadar tabii dona kar korunmaldr.
351 / 28

antiyede kalite kontrol ve test denemeleri mutlaka yaplacaktr. Tm antiye n test ve denemeleri, gerekli
pskrtme beton karmlarnn gelitirilmesi ve ie balanmadan nce her tip uygulamann denenmesine
olanak verecek ekilde planlanmaldr. dare ve/veya mhendisin onayn salayacak laboratuvar test
neticeleri alnmadan hi bir pskrtme beton tipinin uygulanmasna balanmayacaktr.
351.09.02 Ekipman ve Malzemeler
antiye n denemeleri, fiili retim srecinde ve retimde kullanlacak ekipmanla yaplmal ve oluturulan
numuneler, fiili retimde kullanlacak olanlar tam anlam ile temsil edebilmelidir. Kullanlacak ekipman
zellikleri Ksm 351.05e uygun olmaldr.
351.09.03 Test Panellerinin retimi ve Test Panelinden ve/veya Yerinden Karot Numunelerinin
Alnmas
Yklenici, dare ve/veya mhendis kontrolnde artnameye uygun bileenlerle her tip pskrtme beton
iin uygun mix dizaynlar yapmakla ykmldr. Temiz ve kuru bir kartrc ile allmal ve ilk karm
kullanlmamaldr.
Tecrbeli bir nozul operatr, deneme karmndan uygun sayda test paneli hazrlamaldr. Deney numuneleri
elde etmek amacyla kullanlacak test panelleri, beton zelliklerini etkilememesi iin su emmeyen nitelikte
ve tama srasnda betonun atlamamas iin ise yeterince rijit bir malzemeden yaplm olmaldr. (elik,
plastik ya da sktrlm su emmeyen tahta)
Laboratuvar deneyleriyle uygun bulunan her bir priz hzlandrc katk maddesi iin bir deney karm
hazrlanarak deney panolarna (her bir deney karm iin 3 adet 600 x 600 x 120 mm boyutlarnda, bir adedi
ba hizasndan yukarda) pskrtlecek, saha artlarnda kr edilecek ve deneylere tabi tutulacaktr. Her bir
priz hzlandrc iin en azndan deiik dozajda deneye tabi tutulacaktr. Priz hzlandrcnn tipine gre
dozaj, Madde 351.03.06. Kimyasal Katklar ksmnda belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Uygulanan her 100 m3 teorik lm pskrtme betonu iin bir deney panosuna pskrtme yaplacak ve
panodan 100 mm apnda ve kesilip balk yapldktan sonraki boyu 100 mm olacak ekilde her bir test ya
iin en az 3er adet karot numuneleri alnp, basn dayanm testlerine tabi tutulacaktr. Ayrca uygulanan
her 500 m3lk teorik olarak hesaplanan pskrtme betonu iin de tnel kaplamasnn belirli yer ve snrl
alanlarndan, 100 mm apnda ve kesilip balk yapldktan sonraki boyu 100 mm olacak ekilde, her bir test
ya iin en az 3er adet karot numuneleri alnp, basn dayanm testlerine tabi tutulacaktr.
Deney panolarndan ve/veya tabii zemindeki yerinden basn dayanm testi iin alnacak karotlar 1, 3, 7 ve 28
gnlk olacaktr. 1 gnlk karot numuneleri pskrtmenin yaplmasnn zerinden 20 saat getikten sonra, 3,
7 ve 28 gnlk karot numuneleri ise 24 saat getikten sonra alnmaldr. 1, 3, 7 ve 28 gnlk test numuneleri
laboratuvar koullarnda 351.09.03e gre saklanmaldr.
Robot pskrtmede ve elle pskrtmede test panellerinin i boyutlar minimum 600 x 600 mm ebatlarnda
olmal ve her iki durumda da basn dayanm testlerinde kullanlacak panolarn derinlii (pskrtlen
beton kalnl) en az 120 mm ve eilmede-ekme dayanm ve arta kalan dayanm tesbitinde kullanlacak
kiri numunelerinin alnacak olduu panellerin derinlii ise en az 150 mm olacaktr. Rebound nedeniyle
dklen betonun kalp ierisinde birikmemesi ve pskrtlen betonun kalptan rahat kmasn salamak
iin panel kalbn 4 adet derinlik ksmnn da pskrtlen yzeyle 45lik a yapacak ekilde imal edilmesi
gerekmektedir. Bu durumda panel d boyutlar lldnde 840 x 840 mm olacaktr.

351 / 29
KISIM 351
KISIM 351
Beton paneller dey konumda yerletirilmi kalplara dik dorultuda pskrtme yaplarak hazrlanr.
Pskrtlen betonun kalp zeminine iyice yapmas ve yeterli sklkta olmas salanmal, sarkma, tmsek
vb. yzey bozukluklar olmamaldr.
Test panellerine beton pskrtlrken, gerek uygulamada uyulmas gereken tm hususlara (a, mesafe,
tabaka kalnlklar, basn, scaklk vb.) aynen uyulacaktr.
Pskrtme esnasnda geri srayan malzeme gevek bir ekilde panel iinde kalmamal ve pskrtme ilemini
gerek uygulamay yapan kii yapmaldr. Beton zellikleri gerek uygulamadakinin ayns olacaktr.
Panel ve pskrtlen beton gerek uygulamadaki gibi rutubet kaybna kar korunacaktr. Test paneli veya
panellerinin kimlik bilgileri (panel no, yapnn neresindeki betonu temsil ettii, km, yer, ad, tarih saat, beton
mix dizayn no, nozul operatr, kimyasal-mineral katk, lif durumu, proje ad, antiye ad veya no, proje
kesimi vb.) belli bir dzende kaydedilmelidir.
Tablo-351-5 Pskrtme Beton in Basn Dayanm Snflar ve Kalite Kontrol Kriterleri

Pskrtme Betondan Alnacak Karot Numunede
Dayanm Ynnden (28 Gnlk) Aranacak Kalite
Kontrol Kriterleri
Beton Snflar
Karakteristik Basn Dayanm
(fckp), (MPa)
BASIN DAYANIM
SINIFLARI
KAROT NUMUNE
BOY(H) = 100 MM ; AP(D) =100 MM SLNDR
D=150 mm,
H =300 mm,
SLNDR
A =150 mm
KP
BREYSEL MNMUM
DAYANIM
(MPa)
3 ADET
NUMUNEDEN
OLUAN GRUBUN
ORTALAMA
MNMUM
DAYANIMI
(MPa)
C 20 / 25
20
25
19,0
21,5
Beton paneller, pskrtmenin ardndan 18 saat kmldatlmamal ve karot alnacak zamana kadar polietilen
rt veya slak telis ile yzeyi kaplanarak 20 2 Cde muhafaza edilmelidir.
C 25 / 30
25
30
22,5
25,5
C 30 / 37
30
37
28,0
31,5
Panelden karot alm TS EN 12504 -1 standardna uygun olarak yaplacaktr. Panelin kk alan oluturan
(600 x 600 mm) kenarlarna 100 mmden daha fazla yaklalmadan ve alnacak karot numuneleri arasndaki
mesafenin de 50 mmden az olmamas temin edilerek numune alnacaktr.
C 35 / 45
35
45
34,0
38,5
C 40 / 50
40
50
37,5
42,5
C 45 / 55
45
55
41,5
47,0
C 50 / 60
50
60
45,0
51,0
Panelden alnan deney numuneleri ve/veya paneller, antiyeden laboratuvara tanrken mekanik darbelere ve
rutubet kayplarna kar korumak iin paketlenerek sevk edileceklerdir.
Deney numunelerinin nereden, nasl, ne boyutlarda ve hangi sklkla alnacann son kararn kontrollk
verecektir. Karar verirken, iin tr, betonda aranan karakteristik ve performans zellikleri, iyeri koullar,
beton teknolojisinin gelimilik dzeyi, kullanlan beton malzemelerinin denetim-kalite kontrol dzeyi, skl,
gvenirlii, zemin zellikleri, uygulamaclarn bilgi ve deneyim birikimi, yaplacak testin nemi, alnacak
deney numunesinin yerindeki betonu temsil zellii, zaman ve ekonomik faktr vb. tm parametreleri bir
btn halinde gznne alnmaldr.
351.10 Sertlemi Beton (Nihai rn) zellikleri
351.10.01 Basn Dayanm Snflar
Her proje iin pskrtme beton karakteristik serbest basn dayanm snflar tanmlanacaktr. Pskrtme
betonun basn dayanm snf minimum C25/30 MPa snfnda olacaktr. Tanmlanan proje karakteristik
basn dayanmlarna bal 100 mm apl ve 100 mm yksekliindeki yapdaki yerinden alnan karot
numunelerden istenen basn dayanm deerleri Tablo-351-5e uygun olacaktr.
Kalite kontrol amacyla alnan test numunelerinin ve yapda yerindeki betonun kabul edilebilir dayanma
ulap ulamadnn belirlenmesinde Tablo-351-5deki kriterler kullanlacaktr.
Pskrtme betonda priz hzlandrc kimyasal katk kullanm durumunda; bu tr katklarn belirli lde
nihai beton dayanmnda de neden olmalar, antiyede dizayn almalar aamasnda n deneme
uygulamalarnda gzard edilmemelidir. Ayrca dizayn aamasnda, hava srkleyici, su ihtiyacn azaltan
plastikletirici vb. kimyasal katklarla, silika fme vb. mineral katklarn beton dayanm zelliklerine olumlu
ve olumsuz etkileri de gzard edilmemelidir.
Pskrtme beton uygulamalarnda betonun kullanm amac, kullanldklar yer, yap ve/veya yap eleman
zellikleri ile bunlarda aranan karakteristik ve performans zellikleri gznne alndnda, genellikle erken
yalardaki dayanm kazanma hz ciddi boyutta nem kazanr. Bu nedenle projede; beton dayanm snfyla
da ilikilendirilerek erken yalardaki dayanm geliim hz belirtilmelidir.
antiye i yeri koullarnn dayanm geliim hzna etkileri de gznne alnarak zel kr nlemlerinin gerekli
olduu durumlar ve kr nlemleri ve maddeleri saptanmaldr.
351.10.02 Basn Dayanm ve Younluk Testleri
Teste tabi tutulacak karot numuneleri, test panellerinden ve/veya yapdaki yerinden alnacaktr. Basn
dayanm ve younluk testlerine tabi tutulacak karotlar Ksm 351.09.03e uygun olarak alnp, deney iin
hazrlandktan sonra, TS EN 12390-3 standardna gre basn dayanm testine tabi tutulacaktr. Deney iin
evre scakl, tnel ierisindeki gerek artlara uygun olacaktr.
Alnan karotlar, alndklar yerlerdeki (tnel zemini ve/veya test paneli) pskrtme beton kalnlklarn ve
betonun tm zelliklerini tam olarak karakterize etmelidir. Alnan karotlar gzle dikkatlice incelenip betonda
segregasyon, skma yetersizlii, boluk uygunsuzluu, agrega ve liflerin homojen dalp, dalmama
durumu ile gzle saptanabilen yzey bozukluklar vb. olumsuzluklar tespit edilip kaydedilmelidir.
Tamir ileriyle ilgili betonun kontrolnde, test panellerinden alnan karotlarn gzle muayene ve basn
dayanm testleri ile yetinilebilir. Bu durumda bir olumsuzlukla karlaldnda ve artname kriterlerinin
351 / 30


351 / 31
KISIM 351
KISIM 351
salanamamas durumunda; kontrollk tnel zeminindeki tamir edilen beton ksmlarndan karot almn ve
beton zelliklerinin tespitini isteyebilir.
Pskrtme betonda priz hzlandrc kimyasal katk kullanldnda 1, 3, 7 ve 28 gnlk basn dayanm
testleri yaplacaktr. Priz hzlandrc kullanlmayan pskrtme betonlarda en erken basn dayanm testi 3
gnlk olacaktr.
Yapdaki betonu karakterize etmesi amacyla boy/ap oran 1,0dan farkl olarak alnan karot numuneleri
balk yapldktan sonraki boy/ap= 1,0 olacak ekilde kesilerek dzeltildikten sonra basn dayanm testine
tabi tutulacaktr. Test sonular, test numunelerinin alndklar yer ve kr ilemine gre Tablo-351-5de
belirtilen deerlere uygun olacaktr.
edilen kuvvet ve/veya basn gerilmesine gre uygunluuna karar verilecektir. fckp (proje karakteristik basn
dayanm) 20 MPadan daha yksek dayanml pskrtme betonlar iin; iin tr, projecinin betonda arad
karakteristik ve performans zelliklerine gre, betonun erken yalardaki dayanm kazanma hz mhendis
tarafndan dare ve Projecinin de grleri alnarak belirlenecektir. Aksi belirtilmedike ve fckp 20 MPa
olan betonlar iin ekil-351-3 ve aadaki koullar salanacaktr. llen penetrasyon direnci, pskrtme
betonuna ait priz alma ve erken mukavemet geliiminin bir gstergesi olacaktr.
Pskrtmeden sonra geen zamana bal olarak gereken minimum penetrasyon direnci deerleri aada
belirtildii gibi olmaldr.
2 Dakika sonra : Minimum 260 N
C 20/25 MPa snfndaki pskrtme betonun basn dayanmnn geliim hz ekil-351-3e uygun olacaktr.
Alnan karot numunelerdeki younluk testi, TS EN 12390-7 standardna uygun olarak yaplacaktr.
Basn dayanm ve younluk testlerinin skl ve hangi yalarda yaplaca; projeci ve/veya kontrollk
tarafndan iin cinsi, betonda istenen dayanm kazanma hz, betonda aranan dier karakteristik ve performans
zellikleri, kullanlan teknoloji, deneyim ve antiye koullar gznne alnarak dare veya mhendis
tarafndan belirlenecektir.
ekil-351-3 C20/25 MPa Snfnda Pskrtme Betonun Basn Dayanm Geliim Hz

Not: C20/25 MPa snf st betonlarda, 28 gnlk karot basn dayanm hari, en az ekil-351-3deki
deerler salanacaktr. Ancak 28 gnlk karot basn dayanmlar, beton snfna gre Tablo-351-5 deki
minimum dayanm deerlerini salamaldr.
Tnel ve madencilik uygulamalarnda genellikle erken dayanm deerleri (2, 5, 10 ve 30 dakikalk, 1, 12, 24
saatlik) tanmlanr. Pskrtme betonlarn erken dayanmlarn tespiti aadaki iki farkl metotla tesbit edilir:
1. Test panellerine ve/veya tabii zemine uygulanan pskrtme beton numunelerine ASTM C 403-95de
tanmlanan tipte 9 mm apnda dalma inesi olan Proctor Penetrometresi kullanlarak penetrasyon testi
yaplarak betonun erken yalardaki dayanm kazanma hz belirlenecektir. ap 9 mm olan penetrasyon
inesinin tek ve srekli bir kuvvet etkisiyle hareketi sonucunda 15 mmlik batma gerekletiinde elde
351 / 32

Penetrasyon inesi pskrtme betonu ierisine tek ve srekli bir hareketle, yaklak 15 mmlik bir derinlie
kadar itilecektir. Her bir hal iin 60 saniyelik bir srede alnacak 4 deney okumalarnn ortalama deeri, her
bir zaman aral iin gerekli direnci salamaldr. Yukarda belirtilen artlara uygunluk, pskrtme betonunun
ba hizasndan yukarda baarl olarak tatbiki iin byk neme sahiptir.
2. Pskrtme betonun erken ya dayanm geliimi, TS EN 14887-1de (ekil-351-4) J1, J2, J3 olarak
gsterilen erken ya dayanm snflar olarak verilmitir. Betonun erken yalardaki dayanm kazanma hz
mhendis tarafndan dare ve Projecinin de grleri alnarak belirlenecektir.
X
Z
Y
J1
J2
J3
: Dakika
: Saat
: Basn Dayanm (N/mm2)
: A-B erisi arasnda kalan alan
: B-C erisi arasnda kalan alan
: C erisinin stnde kalan alan
ekil-351-4 Pskrtme Betonun Erken Ya, Dayanm Snflar
Taze betonun dayanm geliimi TS EN 14488-2 standardna gre belirlenir. Metot A ile yaplan deneye ait
penetrasyon erileri ekil-351-5de verilmitir. ap 3 mm olan bir ineye sahip penetrometre cihaz ile
(0 - 1,2) N/mm2ye kadar olan mukavemet geliimleri tespit edilir. Penetrasyon derinlii yaklak 15 mm
olacaktr. Belirlenen penetrasyon diren kuvveti, boy/ap oran = 1 olan, 10 cm apl karot numunesine
tekabl eden basn mukavemetine aadaki formlle dntrlebilir.
U = (Pr 30) / 550 (N/mm2) olarak bulunur.
351 / 33
KISIM 351
KISIM 351
Burada;
U : d =1 0 cm, h = 10 cm karot numunesinin N/mm2 cinsinden basn dayanm,
Pr: Penetrometrede Newton cinsinden okunan penetrasyon diren kuvvetidir.
lave olarak 3 gnlk testler yaplmak zere gerekli tm hazrlklar yaplacaktr.

En ksa srede ilave deney (test) panelleri hazrlanacak ve erken dayanm kazanma hz ile basn
dayanmlar ve dier beton zelliklerine (younluk, porozite, su emme) ilikin testler yaplacaktr.
gnlk basn dayanm testleri yaplacaktr.
2. Gnlk Karot Basn Dayanmlarnda Baarszlk
Tnel dizayncsnn temsilcisine, mhendise ve dareye derhal bilgi verilecektir.
zlemeye sreklilik kazandrlacaktr.
lave testler yaplacaktr. (Ek test panellerinde)
3. Yedi Gnlk Karot Basn Dayanmlarnda Baarszlk
Tnel dizayncsnn temsilcisine, mhendise ve dareye derhal haber verilecektir.
lm kesimi hazrlanacaktr.
Jeoteknik enstrmantasyon ve lmler alnacak, ayrca Ksm 350.03.02.05e uygun olmak zere
artname gereince izlenecektir.
Deformasyon lmlerinin ilave iksa yaplmasnn gerekmedii eklinde yorumlanmas halinde
28 gnlk ek deneylerin yaplmas dnlecektir.
4. Yirmisekiz Gnlk Karot Basn Dayanmlarnda Baarszlk
X: Basn Dayanm (MPa)

Y: Penetrasyon deeri
1 : Gven aral
a. Agrega maksimum boyutu 8 mm olan betonlar iin penetrasyon erileri
b. Agrega maksimum boyutu 16 mm olan betonlar iin penetrasyon erileri
ekil-351-5 Penetrasyon Erileri
Tnel dizayncsnn temsilcisine, mhendise ve dareye bilgi verilecektir.

Tnel kaplamasndan karot numuneleri alnarak test edilecek, test sonular uygun olmayan pheli
blge ve/veya blgeler belirlenecektir.
Kukulu blgelerin takviyesi iin Tnel Dizaync temsilcisi ile i birlii yaplarak teklifler
hazrlanacaktr.
Onarm ii yaplmadan nce teklifler mhendis ve dare onayna sunulacaktr.
Pskrtme betonun sahip olmas gereken 28 gnlk basn dayanmlarnn salanamamas halinde; mhendis,
pskrtme betonun ds teorik kalnlnn aadaki formlle hesaplanacak d1 deeri kadar artrlmasn
isteyebilir.
TS EN 14488-2 standard, Metot B ile (2-16) N/mm2 aralnda mukavemet geliimi tespit edilir.
Bu mukavemet neticeleri yaklak deerler olarak kabul edilip esas olarak karmlarn mukayesesinde
kullanlacaktr. Bu iki metodun kullanm durumunda; penetrasyon-basn dayanm ve kuvvet-basn
dayanm arasndaki korelasyon (iliki) fiili retim ncesi yaplacak alma ile belirlenmelidir. Bu iliki
(korelasyon) her farkl dayanm snf ve/veya mix dizayn iin belirlenmelidir. Rutin bir ekilde basn
dayanm test numunelerinin younluklar da tespit edilecektir.
Burada :
351.10.02.01 Basn Dayanmlarnn Dk Olmas
d1= [ (F/M) - 1 ] * ds
F: Pskrtme betonun 28 gnlk karakteristik basn dayanm (fckp) MPa

M: Pskrtme betonun yapdaki yerinden alnan en az 3 adet 28 gnlk d=10 cm, h=10 cm
boyutlarndaki karot numunelerinin deneysel basn dayanmlar ortalamas (*)
(*): Karot basn dayanmlar ortalamas bulunurken;
[(fc karot max) - (fc karot min) ] / (fc karot ortalama) 0,20 koulunu salayan 3 adet karot ortalamas
Karot basn dayanm test sonularnn bu artname hkmlerini ve Tablo-351-5deki kriterlerin

salanmamas durumunda yaplacak ilemler:
gznne alnacaktr.
1. Bir Gnlk Karot Basn Dayanmlarnda Baarszlk
d1: lave pskrtme beton kalnl, cm cinsinden

ds: Pskrtme beton teorik (proje) kalnl, cm cinsinden
Tnel dizayncsnn temsilcisine, mhendise ve dareye bilgi verilecektir.

Tnel kaplamasnn pheli yeri (blgesi) derhal incelenecektir.
Beton retim-tama-pskrtme ilemlerine ilikin tm safhalar, donanm ve malzemeler
incelenecektir.
Srekli izleme yaplacaktr.
351 / 34

Mhendis alternatif olarak basn dayanm dk kan ksmlarn betonlarnn kesilip atlmasn ve iksalarn
belirtilen iksa snflarna uygun olarak yenilenmesini isteyebilir.

351 / 35
KISIM 351
KISIM 351
Test raporu aadaki bilgileri kapsayacaktr:

Test numuneleri kimlik bilgileri, (Proje ad, kesimi, antiye ad veya no, ait olduu sanat yaps ve
yap eleman, numune no, numuneyi alan, mix dizayn no vb.)
Test numunelerinin bekletildii rutubet koullar,
Kr koullar,
Numune boyutlar,
Ykleme hz,
Maksimum krlma yk ve basn dayanmnn standart numune edeeri (0,5 MPaa yuvarlatlm)
Younluk (10 kg/m3e yuvarlatlm)
Numunenin yzey grn (Boluklar, granlometrik dalm, porozite ve segregasyon vb.)
Dnce, not, yorum ve/veya nemli uyarlar (varsa ve gerekliyse)
351.10.03 Eilmede-ekme ve Arta Kalan (Residual) Dayanm Testleri
351.10.03.01 Test Dzeni
Eilmede-ekme ve arta kalan dayanm testleri, test panellerinden dzgn bir ekilde kesilerek kartlan
75 x 125 x 600 mm boyutlarndaki kiri numuneler zerinde yaplacaktr. Test numuneleri kesildikten sonra
ve test edilmeden nce en az gn kirece doygun su iinde bekletilecektir. Prizma numuneleri te iki
noktalarndan basit kiri yklemesi eklinde yklenerek test edilecektir.
Projeci; pskrtme betonda kullanlan liflerin kesilmemesi ve ankraj durumunun bozulmamas vb. kayglarla
test paneli doldurma yzeyinin test srasnda ekme blgesinde olmasn istiyorsa, bu durum belirtilmelidir.
Bu durumda kiri doldurma yzeyini kesmeye, dzeltmeye gerek yoktur.
Test ya normal koullarda 28 gndr. Ancak projeci ve/veya kontrollk ve dare farkl yalarda da test
talebinde bulunabilir.
Test dzeni ekil-351-6daki gibi olacaktr. Orta aklk deformasyonu 0,5 mmye ulancaya kadar,
deformasyon hz 0,25 0,05 mm/dak olacak ekilde ykleme yaplacaktr. Orta aklk deformasyonu 0,5
mmye ulatktan sonra, deformasyon hz 1,0 mm/dakika olacak ekilde yklemeye devam edilecektir. ekil351-7ye benzer ekilde yk-deformasyon erisi izilecektir. Bu nedenle test cihaz deformasyon kontroll
ve yk-deformasyon erisi izebilme zelliinde, ykleme hz ve bu izimi gerekletirebilecek nitelikte
olacaktr.
Test dzenei rijitlii, numune deformasyon lmlerini etkilemeyecek nitelikte olacaktr. Destek ve ykleme
elemanlarnn aplar 10-20 mm aralnda olmaldr. Kiri orta aklk deformasyonu 4 mmye ulanca teste
son verilecektir.
P/2
P/2
Pskrtme beton kiri
L/3
L/3
L/3
ekil-351-7 Yk - Deformasyon Erisi ve P0.1in Belirlenmesi

Eilmede-ekme testi, betonun ekme dayanmnn dolayl bir ekilde belirlenme yoludur. Direkt ekme
testinin uygulama glkleri nedeniyle eilmede-ekme testi tercih edilir. Yapda yerindeki betonda ise pulloff test uygulanabilir. elik lifli pskrtme betonlarda ise eilmede-ekme testine ek olarak tokluk indeksi
veya enerji depolama yetenei testleri de uygulanr.
Eilmede-ekme, enerji depolama yetenei, arta kalan dayanm tespiti ve tokluk indeksi testlerinde; aksine
birey belirtilmedike, numune doldurma yzeyleri ekme blgesi olacak ekilde test yaplacaktr.
Yk ve deformasyon lmleri bilgisayar destekli elektronik transducerli, deformasyon kontroll
donanmlarla yaplacaktr.
351.10.03.02 Eilmede - ekme Dayanmnn Tespiti
Eilmede-ekme dayanm, beton/har matriksinin zelliklerine, kullanlan lifin zelliine, miktar ve
dalmna baldr. Eilmede-ekme dayanm testi hem lifli hem de lifsiz pskrtme betonlar iin
kullanlabilir.
Eilmede-ekme dayanm testi, Ksm 351.10.03.01de tanmlanan kiri numuneler zerinde yaplacaktr.
Lif donatl pskrtme betonun eilmede-ekme dayanm belirlenirken; deneysel olarak elde edilecek
yk-deformasyon erisinden elastik blgeye teet izilecek, (izilen bu teet tahmini maksimum ykn
% 50sinden geecek ve en uygun teet olacak) teetin yatay ekseni kestii nokta ile balang noktas
arasndaki mesafe kiri orta aklk deformasyon deerinin 0,1 mm olduu noktaya yatay eksen zerinde
ilave edilecek ve o noktadan yk-deformasyon erisinin elastik blge erisine paralel izgi izilerek ykdeformasyon erisi kestirilerek 0,1 mmlik sapma band belirlenecektir. 0,1 mmlik sapma band aral
ierisinde kalan ksmda ilk pik eilme dayanm (P0,1) belirlendikten sonra, kiriin eilmede-ekme dayanm
aadaki formlden hesaplanacaktr (ekil-351-7).
Pc eilme= P0,1 . Ls / b x d2
L= Minimum 450 mm
ekil-351-6 Eilmede-ekme Dayanm Testi Dzeni
351 / 36


351 / 37
KISIM 351
KISIM 351
351.10.03.03 Arta Kalan Dayanm Snf Tespiti
Burada;
Pc eilme: Kiriin eilmede-ekme dayanm. (N/mm2)
P0,1 : Kiriin yk-deformasyon erisindeki, ilk pik (maksimum) yk deeri. (N)
Ls
: Kiriin mesnetler aras serbest akl. (mm)
b
: Eilmede-ekme deneyinde te iki noktalarndan yklenen kiriin yk dorultusuna dik
boyutu. (Genilik, mm)
d
:Yk dorultusuna paralel kiri boyutu. (ykseklik, mm)
kiri numunenin bireysel minimum ekme dayanm ve ortalama ekme dayanm Tablo-351-6ya uygun
olacaktr.
Tablo-351-6 Kiri Numunesinin Eilmede - ekme Dayanm Kriterleri
BETON SINIFLARI
28 Gn Standart Kr Koullarnda Kre Tabi Tutulmu
Betonun Karakteristik Basn Dayanm (fckp), (MPa)
Basn Dayanm
Snflar
D=150 mm,
H =300 mm,
SLNDR
A =150 mm
KP
75 x 125x 600 mm
Boyutlarndaki Kiri Numunesinde Kalite Kontrol
Kriterleri
BREYSEL MN.
ELMEDE EKME
DAYANIMI
(MPa)
3 ADET
NUMUNEDEN
OLUAN GRUBUN
ORTALAMA MN.
ELMEDE EKME
DAYANIMI
(MPa)
C 20 / 25
20
25
2,3
3,1
C 25 / 30
25
30
2,6
3,5
C 30 / 37
30
37
2,8
3,8
C 35 / 45
35
45
3,2
4,2
C 40 / 50
40
50
3,3
4,4
C 45 / 55
45
55
3,5
4,7
C 50 / 60
50
60
3,7
4,9
C 55 / 67
55
67
3,8
5,1
Arta kalan dayanm testinde, Ksm 351.10.03.01e gre hazrlanan en az 3 adet kiri numune kullanlacaktr.
Aksi belirtilmedike kiriler 28 gnlk iken test edilecektir.
Ksm 351.10.03.01de belirtildii ekilde hazrlanan lifli pskrtme beton kiri numunesinin arta kalan
dayanm tespiti, projecinin tanmlad deformasyon snfna gre, (Baknz ekil-351-8 ve Tablo-351-7)
kiri orta aklk deformasyonu 0,5; 1,0; 2,0 veya 4 mm olacak ekilde sabit bir deformasyon hz ile te iki
noktalarndan basit kiri yklemesi ile yklenen kiri elemann yk-deformasyon erisinden elde edilecektir.
Eilmeye zorlanan numunenin gerilme-deformasyon erisine dayanlarak tanmlanan arta kalan dayanm
snflar ekil-351-8 ve Tablo-351-7de verilmektedir. Test edilen her kiri numunesinin gerek boyutlar
ve eilmede-ekme testinden elde edilen yk-deformasyon erisi ile ekil-351-8 ve Tablo-351-7 ilikisi
kurularak her bir kiri numunenin ekil-351-8de verilen 5 farkl arta kalan dayanm snfndan hangisine
uygun olduu belirlenmelidir. Kiri takmn oluturan 3 kiriten en az 2si projede tanml arta kalan dayanm
snfna ait ekil-351-8 ve Tablo-351-7nin kriterlerini salamaldr.
ekil-351-8deki arta kalan dayanm snf 2, 3 ve 4 olarak tanmlanan betonlara ait hi bir kiri numunesinin
gerilme-deformasyon erisi ilikisi bir alt snf deerlerine inmeyecektir.
Deformasyon snflarnn tanmlanmasnn amac, projeciye dizayn esneklii salayabilmektir.
Tablo-351-7deki kiri numune aklk ortasndaki deplasman ile ilgili limitler, projelendirme amacyla
kullanlabilir.
Test skl, iin tr, zellikleri, betonda aranan karakteristik ve performans zellikleri, test sonularnn
uygunluu, yapnn nem derecesi, zemin zellikleri, pskrtme betondan beklenen fonksiyon vb. koullar
gz nne alnarak projeci ve/veya kontrollke belirlenecektir.

Proje ad,
Numunenin temsil ettii sanat yaps, yap eleman ad, kmsi ve yapdaki yeri,
Test makine ve donanmnn tanm,
Numune tanm, ykleme ekli, lif kullanlp kullanlmad,
Mix dizayn no,
Numune boyutlar,
Kr koullar,
Deformasyon hz,
Yk-deformasyon erisi ve ilk maksimum yk (F0,1),
Hesaplanan eilmede-ekme dayanm,
Test ya.
ekil-351-8 Arta Kalan Dayanm Snflar
351 / 38


351 / 39
KISIM 351
KISIM 351
ekil-351-9daki gibi bir test dzenei oluturulduunda ekil-351-10daki gibi yk-deformasyon erisi elde
edilecek ekilde orta nokta deformasyonu 25 mmye ulancaya kadar yklemeye devam edilecektir.
Tablo-351-7 Arta Kalan Dayanm Snflar

Arta Kalan Dayanm Snflar
(Mpa)
Deformasyon
Snf
Kiri Aklk
Ortas Deplasman
(mm)
0,5
1,5
2,5
3,5
4,5
DK
1,0
1,3
2,3
3,3
4,3
NORMAL
2,0
1,0
2,0
3,0
4,0
YKSEK
4,0
0,5
1,5
2,5
3,5

Yk-deformasyon erisinden eri altndaki alan depolanan enerjiyi verecektir. Depolanan enerjiye bal olarak
deformasyon erisi izilecektir (ekil-351-11). Tokluk indeksi, Tablo-351-8deki gibi belli deformasyonda
depolanan belli bir enerji miktar olarak belirtilir.
Plaka testi, (Deformasyona bal enerji depolama yetenei) zellikle iki ynde deformasyonun sz konusu
olduu kaya desteklemeleri iin daha iyi bir model olmas nedeniyle tercih edilen bir testtir. Ayrca merkezi
eksenel yk, kaya ankraj bulonu iin de iyi bir lttr.
Test sonularnn gvenirlii iin ekil-351-9daki test dzeneinin uygunluu, kenar mesnetlerin eitlii
ve plakann mesnetlere dzgn ve ayn anda tam olarak basmas olduka nemlidir. Bunun iin gerekiyorsa
beton test plakas ile mesnetlerin aras plastik, kauuk vb. elemanlarla veya imento harc ile dzelenerek
noktasal temaslar kesinlikle nlenmeli ve plan homojen yklenmesi temin edilmelidir.
Test cihaz ve ek donanmn zellikleri,

Test numune kimlik bilgileri,
Test numune boyutlar,
Kr koullar ve test ya,
Deformasyon hz,
Yk-deformasyon erisi,
Eilmede-ekme dayanm,
Deformasyon snf,
Arta kalan dayanm snf.
351.10.04 Tokluk ndeksi Snfnn Belirlenmesi

351.10.04.01 Genel
Tokluk, lifli betonun ekme gerilmeleri sonucu atladktan sonra da yk tamaya devam etme yeteneidir.
Lifli betonun en nemli zellii olan tokluk, ya plaka testi sonucunda betonun enerji depolama kapasitesi
ile ya da kiriin eilmede-ekme testi sonucunda betonun arta kalan dayanm olarak tanmlanr.
351.10.04.02 Plaka Testi le Enerji Depolama Kapasitesinin Belirlenmesi
Yandan ve plandaki grn ekil-351-9daki gibi olan 600 x 600 x 100 mmlik plakalar zerinde test
yaplacaktr. Lifli pskrtme betonun enerji depolama kapasitesi kontrolln aksine bir talebi olmadka en
az 3 adet 28 gnlk numune zerinde test edilecektir.
Plaka doldurma yzeyi alta gelecek ekilde kalp yzeyinden yk uygulanacaktr. Plaka orta noktasndan
yk uygulanrken deformasyon hz 1,5 mm/dk olacak ekilde deformasyon kontroll ykleme yaplacaktr.
Donanm, bu yklemeyi gerekletirecek ekilde gerekli elektronik deformasyon kontrol elemanlar
(transducer-interface kart, bilgisayar vb.) ile donanml olmaldr.
Bu test iin hazrlanacak test panelleri; fiili pskrtme beton uygulamasn karakterize edecek ekilde
hazrlanacak, projeci ve/veya mhendis tarafndan aksine bir ey sylenmedike, pskrtmeden hemen sonra
beton kalnl 100 10 mm olacak ekilde doldurma yzeyi elik mastar ile dzeltilecektir.
ekil-351-9 Plaka Test Dzeni
Dzgn olmayan kenar yan yzeyler kesilerek dzeltilecektir. Test iin hazr olan numune, deneyin hemen
ncesinde 3 gn boyunca su iinde tutulmu olacaktr.
351 / 40


351 / 41
KISIM 351
KISIM 351
Test cihaz, deformasyon kontroll ykleme yapabilen ve deformasyon kontrol hz ile rijitlii uygun olan
bir cihaz olacaktr.
Kalibrasyonu yaplm yk ve deformasyon transducerli, transducerlerin verdii deformasyon ve yk
bilgilerini bilgisayar ortamnda ilgili yazlm programnda deerlendirme imkan tanyan interface kartlar ile
donatlm ve yk-deformasyon erisini izip, eri altndaki alan (depolanan enerjiyi) hassas ve doru bir
ekilde hesaplayan nitelikte olacaktr.
Test numuneleri deney ncesinde, deney srecinde ve deney sonrasnda dikkatlice gzlemlenip incelenerek
gzlenen ve tespit edilen anormallikler raporda vurgulanacaktr. Projeci ve/veya mhendis tarafndan
aksi belirtilmedike; yk, dzelenmi plaka doldurma yzeyine ve dik olarak uygulanacak, kalp yzeyi,
altta ekme blgesinde olacak, plaka kenarlar mesnetlere tam ve dzgn olarak oturacaktr. Bunun iin
gerektiinde yataklama yaplacaktr.
Test raporunda aadaki bilgiler mutlaka bulunacaktr:
ekil-351-10 Plaka Testi Yk-Deformasyon Erileri
Numune kimlik bilgileri,

Ortalama plaka kalnl,
Test cihaz tipi, zellikleri ve rijitlii,
Kr koullar,
Yk-deformasyon erileri,
Enerji-deformasyon erileri,
25 mmlik merkezi deformasyona karlk gelen depolanan enerji miktar (10 Joulee yuvarlatlarak),
Test tarihi,
Numune ya,
Ykleme hz,
Numunenin test ncesi ve sonras grn ve atlak deseni,
Numune boyutlar ve mesnet aklklar,
Varsa ve gerekiyorsa dnce, not, yorum ve/veya nemli uyarlar.
351.10.04.03 Enerji Depolama Kapasitesi Snfnn Belirlenmesi

Lifli pskrtme betonun enerji depolama kapasitesi belirlenirken Ksm 351.10.04.02de belirtilen esaslara
uyulacaktr. Test skl iin tr, betondan beklenen fonksiyonlar, alma koullar, retim hz vb. artlar
gz nne alnarak; dare ve/veya kontrollk yklenici arasnda mutabk kalnan sklkta ya da kontrollk
Test edilen her l setin enerji yutma kapasitesi ortalamas Tablo-351-8deki snf deerine eit ya da byk
olacaktr. Ya da projesinde tanmlanan enerji yutma kapasitesine eit veya byk olacaktr.
Tablo-351-8 Enerji Depolama Kapasitesi
Tokluk Snf
25 mmlik Deplasmanda
Enerji Depolama
Kapasitesi (Joule)
500
700
1000
ekil-351-11 Plaka Testi Depolanan Enerji-Deformasyon Erileri

Plaka testi, projenin elik lifli pskrtme beton iin ngrd karakteristik ve performans zelliklerinin ve
bu zellikleri etkileyen tm parametrelerin tespiti iin uygun bir testtir. elik lifli pskrtme betonun rutin
kalite kontrolnde; kp ve/veya karot numuneler zerinde basn dayanm testi ve elik lif miktarn tespit
iin ykama testleri yaplmaldr.
Plaka testi; deformasyona bal enerji depolama kapasitesini tespit etmenin yannda, elik lifli ve hasr
donatl pskrtme betonun yk-deformasyon, enerji depolama ve gme davran farkllklar ile elik lif
miktarnn etkileri konusunda olduka nemli bilgilerin elde edilmesi iin son derece uygun bir testtir.
351 / 42


351 / 43
KISIM 351
KISIM 351
351.10.05 Elastisite Modl

Basn, ekme ya da eilme testlerinden elde edilen elastisite modl, yap davrann ve dizayn kapasitesini
etkileyen bir karakteristiktir. Yapda yerindeki beton iin ngrlen elastisite modl testi TS EN 13412
standardna gre belirlenecektir. Projeci sl genleme ve rtre (kuruma bzlmesi) ngrlerini projede
belirtmelidir.
Kaya destekleme projelendirmesi ya da tamir uygulamalarnda gerilme ylmalar etkilerinden kanmak iin
tabii zeminle ayn elastisite modlne sahip pskrtme beton elde edilebilmesi amacyla elastisite modlnn
tespiti zorunlu olacaktr.
Test numuneleri, test panellerinden uygun boyutlarda kesilerek elde edilecektir. Tamir harlar iin 40 x 40
x 160 mmlik prizma numuneleri kullanlabilir. Elastisite modl testleri fiili retime balamadan nceki n
deneme almalar esnasnda yaplarak, basn dayanm ile ilikisi kurulur ve rutin kalite kontrol srecinde
basn dayanm kontrol edilerek, dolayl bir ekilde Elastisite modlde kontrol edilmi olur.
Test raporu aadaki bilgileri iermelidir:

Tamir ilerinde karot alm ya da delme ilemleri yaplrken donatya zarar verilmemelidir. Laboratuvarda
test edilmek zere alnan aderans test numuneleri, alndklar yerdeki betonun koullarnda test edilecekleri
tarihe kadar bekletilecektir. Suda ya da bal nemi yksek laboratuvar kr koullarnda kr edilmeyeceklerdir.
Kaya desteklemelerinde pskrtme beton tabii zemin aderans, lokal olarak kaya ve/veya zemin artlarna ve
zelliklerine baldr. Bu nedenle her farkl kaya ve zemin durumu iin ayr bir tanmlama yaplmaldr. Test
ilemleri ve kullanlacak aparatlar ile yntemler her farkl durum iin belirlenmelidir.
Aderans dayanm, projedeki yerinden karot makinesi ile ekil-351-12deki gibi alnan pskrtme beton+tabii
zeminden oluan karot numunesinin laboratuvar koullarnda direkt ekme yntemiyle de bulunabilir. Eksenel
ekme kuvvetinin arakesit yzeyine dik olmasna ve kopmann gerekletii kesite dikkat edilmelidir. Arakesit
yzeyinde gereklemeyen kopma sonular aderans dayanmnn gerek deerini yanstmazlar. 50-60 mm
apl karotlarla yaplan testlerde, pskrtme beton aderans dayanm genellikle 0,5-2,5 MPa aralndadr.
elik hasr donatl pskrtme beton uygulamalarnda; elik hasrn kum ceplerinin oluumuna neden olmas
ve pskrtme enerjisini azaltmas nedenleriyle, pskrtme beton kaya ve/veya tabii zemin aderans daha
zayftr. Ayrca priz hzlandrc kimyasal katk miktarnn ykseklii de aderans azaltan bir etkidir.
Aderans dayanm test raporu aadaki bilgileri iermelidir:
Numune tanm ve kimlik bilgileri,

Numune boyutlar,
Kr koullar,
Deformasyon hz,
Maksimum yk ve yk-deformasyon erisi,
Elastisite modl,
Test tarihi,
Numune ya,
Numune grn.

Numune boyutlar,
Numune ya ve test tarihi,
Kr koullar,
Ykleme hz,
Maksimum yk ve aderans dayanm,
Kopma kesiti (kopmann nereden gerekletii)
351.10.06 Aderans Dayanm

Pskrtme betonun tabii zemine aderans ekil-351-12deki gibi TS EN 1542 standardna gre yaplacaktr.
Direkt ekme ve/veya ekip koparma (pull out-pull off) testleri ile yaplan aderans testi dzenei ekil-35112de verilmektedir.
Test ekipman kontrollke onaylanacaktr. Testin ykleme hz, gerilme art dakikada 1,0 ile 3,0 MPa
aralnda olacaktr. Test karot aplar 50 mmden az olmayacak, 60 mm tercih edilecektir. Test sonucunun
gvenirlii ve homojen yklemenin gerekletirilebilmesi iin ekme kuvvetinin karot boyuna ekseni
dorultusunda olmasna zen gsterilmelidir. Aksi halde testte eksenel ve tm aderans yzeyine homojen
ykleme yaplamayacaktr.
Pskrtme beton kaya ve/veya zemin aderansnn tespiti iin kullanlan en yaygn teknik; ekil-351-12deki
gibi, tabii zemine en az 15 mm girilecek ekilde pskrtme beton uygun bir karot makinesi ve ba ile
kesilip, aderans test cihaz ekil-351-12deki gibi gl bir yaptrc ile pskrtme betona yaptrlr ve
karot boyuna ekseni dorultusunda uygulanan eksenel ekme kuvveti yardmyla pskrtme beton tabii
zeminden koparlr. Eksenel ekme kuvvetinin aderans yzeyine dik olmas ya da ekme kuvvetinin karot
boyuna ekseni dorultusunda olmas, test sonucunun gvenilirlii asndan ok nemlidir.
ekip koparma (pull-off) testinde kopma, pskrtme betonda, tabii zeminde ya da pskrtme beton tabii
zemin yapma yzeyinde gerekleir. Aderans dayanm ile ilgili kesin sonucu sadece tabii zemin pskrtme
beton yapma yzeyinden olan kopmalar verir. Tabii zeminden kopma ya da pskrtme betonun kopmas
eklinde gerekleen test sonular, pskrtme beton aderans ile ilgili kesin bilgi vermez.
351 / 44

ekil-351-12 Karot ekip Koparma (Pull Off) ve Direkt ekme Testi

Projeci, eski ve yeni beton ile beton-kaya (zemin) yzeyi arasnda belirli bir aderans dayanm tanmlyor,
gerekli gryorsa; yerindeki aderans dayanm deeri Tablo-351-9daki deerlerden dk olamaz.

351 / 45
KISIM 351
KISIM 351
Tablo-351-9 Minimum Aderans Kriterleri

Tr
Pskrtme Beton - Eski Beton Aderans (MPa)
Pskrtme Beton - Kaya Yzeyi

(Tabii Zemin) Aderans (MPa)
Bireysel Minimum
3 Numune Ortalamas
Bireysel Minimum
3 Numune
Ortalamas
Yap Betonlar
0,75
1,0
0,38
0,5
Dierleri
0,38
0,5
0,08
0,1
eki, levye vb. bir basit alet ile beton yzeye vurarak aderans hakknda n bilgi edinilebilir. Ancak gerek
aderans anlamak iin karot numuneleri test edilmelidir. Test numunelerinin alnacaklar yerler ve test skl
iin tr, betonda aranan karakteristik ve performans zellikleri, uygulama teknolojisi vb. koullar gznne
alnarak kontrollke belirlenecektir.
351.10.07 Permeabilite (Geirgenlik)
Yksek dzeyde tahripkar kimyasal etkilerin sz konusu olduu durumlarda geirimsiz beton kullanlmaldr.
Bu durumlarda mmknse gaz geirgenlii tanmlanmal, projeci tarafndan ve uygulama ncesi kontrollk
denetiminde gerekli uygunluk testleri yaplmaldr.
Geirgenlik testi TS EN 12390-8 standardna uygun olarak yaplacaktr. Kapilarite ile su emme, sv
geirgenlii ve gaz difzyonu eklinde gerekleen beton geirgenlii, olduka farkl test prosedr ve
yntemleri ile saptanabilir. Seilecek test yntemi ve donanm, lokal evre ve iklim koullarna, betonun
porozite zelliklerine, doygunluk derecesine, tahripkar etkilerin varlna ve etki derecelerine baldr.
Su tutma yaplar ve su alt yaplarnda; betonun su geirimliliini test etmek daha uygundur. Bu testte betonun
su geirimlilik katsays DArcy forml ile saptanarak gerekletirilebilir. Uluslararas kabul grm tek bir
standard test metodu yoktur. Ancak birok labaratuvar silindirik karot numunesi zerinde normal koullar
altnda tekrarlandnda birbirine yakn sonular veren test metodlarn kullanmaktadr. Dk basnl
evresel koullarda, (atmosfer basnc dzeyinde) TS EN 13057ye uygun olarak kapiler su emmenin tespiti
daha uygundur.
SS 137244te, betondan alnan kp ve/veya karot numunelerinin % 3lk NaCl zeltisine daldrlacak
3 mmlik ksm dnda kalan ksmlar parafin veya benzeri kauuk bir malzeme ile izole edilip 24 saat
boyunca 16 ile 24 oCden -14 ile -20 oCye kadar dmesi salanr. Bu ilem 56 kez tekrarlanr. Sert iklim
koullarndaki yaplarn betonlar iin 112 kez tekrarlanr. 7, 14, 28, 42 ve 56. tekrarlarn sonunda soyulan,
paralanp ufalanan, dalan ksmlar atlp numuneler tartlr. Arlk kayplar bulunur. 56. tekrar sonundaki
ktle kaybna gre soyulma direnci derecelendirilir.
Soyulma direnci:
Ktle kayb < 0,1 kg/m2 ise ok iyi,
Ktle kayb < 0,5 kg/m2 ise iyi,
Ktle kayb < 1,0 kg/m2 ise normal, kabul edilebilir dir.
351.10.09 Lif erii ve eriin Tespiti
Lif ilavesi, pskrtme betonun tabii zemine aderans ve zellikle enerji depolama yetenei olmak zere,
eilmede-ekme, basn dayanmlarn az da olsa artrma ve atlak oluumunu engelleme gibi olumlu etkiler
yaratmaktadr.
Yerindeki betonda olmas gereken gerekli elik lif miktar, betonda aranan eilmede-ekme ve/veya tokluk
indeksi (enerji depolama yetenei) koullarn salayan miktar olacaktr. Bu miktar test panelleri ve ya
betonda ya da sertlemi beton numunelerinde yaplacak testlerle belirlenecektir. Gerekli minimum lif miktar
(yerindeki veya test panelindeki) en az 3 numune test ortalamas alnarak belirlenecek ve ortalama deer
gerekli minimum miktardan kesinlikle az olmayacak ve her bir testten elde edilen miktar ise gerekli minimum
miktarn % 75inden az olmayacaktr. elik lif miktar, beton pskrtldkden sonra kg/m3 cinsinden ifade
edilecektir.
elik lifler topaklanma ve korozyona kar nlem olarak kuru ortamda rutubet almayacak ekilde
depolanmaldr. Deniz alt tnelleri veya deniz etkilerine maruz yaplarda, korozyona kar bir nlem olarak
inko kapl ya da paslanmaz elik lifler kullanlmaktadr. Ancak kromdan arndrlm imentolarla inko
kapl elik lif kullanmnda; kaplamada kullanlan inko ile alkali beton ortam arasnda gerekleen kimyasal
reaksiyon sonucu bir miktar gaz k szkonusudur.
Su geirimsiz beton gerektiinde, TS EN 12390-8 standardna gre test edilen betonun penetrasyon derinlii;
bireysel testte 50 mmden, testler ortalamas ise 20 mmden az olacaktr.
Galvanize elik lif kmr madencilii tnellerinde geici iksa amal pskrtme betonlarda da
kullanlabilmektedir.
Alternatif olarak su geirimsizlik katsays 10-12 m/sden az olduunda, beton geirimsiz kabul edilecektir.
elik liflerin donat etkisi, fabrikasyon retim olan hasr elik donat etkisinden aadaki iki ana ynden
farkllk gsterir.
Permeabilite testi iin kuru sistemde antiye uygulamalarndan 150 mm apl karotlar alnmaldr. Her bir
karot iin karot alma tarihi, karot no, pskrtme yn, numune ya, alnd yere ait bilgiler kaydedilmelidir.
Tamir ilerinde karot alrken donatya hasar vermemeye zen gsterilmelidir.
351.10.08 Tabii Don Direnci
Tabii don etkilerinin (donma-znme) sz konusu olduu yerlerde ve/veya projecinin tabii don direnci
tanmlamasn ngrmesi halinde, beton:
elik lifli betonlarda;

Beton ve tabii zemin arasndaki aderans daha iyi,
lk atlak oluumuna karlk gelen tokluk indeksi (enerji depolama yetenei) daha yksektir.
Donma-znmeye kar diren testi ASTM C 666,
Kaya destekleme amal pskrtme betonda, elik lif yerine sentetik lifler de kullanlabilir. zellikle tamir
ilerinde yaygn ekilde atlak nleme amacyla kullanlmaktadr. Farkl tipte sentetik lifler sz konusudur.
Genel pratik kullanm miktar 0,75-1,0 kg/m3tr. Yksek dozlarda kullanm topaklanma ve homojen
dalmama ve zayf skma problemleri yaratmaktadr.
Soyulma direnci ASTM C 672 ve SS 137244e (sve Standard) ngrlerini salamaldr.
Lif Miktarnn Tespiti:
TS EN 206-1 standardnda tuz iermeyen ve orta dzeyde suya doygun betonlarda, donma-zlme direnci
iin ek nlemlere gerek yoktur. Ancak tahripkar evre ve iklim koullarna maruz pskrtme betonlarn
yukardaki standard ve artname ngrlerini karlamas gerekir.
Pskrtme betonun ierdii lif miktar taze betondan ve/veya sertlemi betondan numune alarak tespit
edilebilir. elik lif iin her iki tip beton kullanlabilir. Sentetik lifler iin yalnzca taze beton numunesi
kullanlacaktr. Taze beton numunesi, fiili uygulama srecinde pskrtmeden hemen nce test panelinden ve/
351 / 46


351 / 47
KISIM 351
KISIM 351
veya taze betondan alnr. Sertlemi beton numunesi ise yapdaki yerinden veya test panelinden kesilerek
alnr. Pskrtme beton prosesine, tekniine, ya veya kuru sisteme bal olarak taze betondan, yerinden veya
test panelinden alnan numunelerin lif miktar farkl olacaktr.
Sertlemi Beton Numunesinde Lif Miktarnn Tespiti:
Yapda yerindeki betondan ve/veya benzer ekilde pskrtlm test panelinden 75-150 mm apl en az 3
adet karot alnr. Pskrtme beton kalnl 75 mmden az ise; karot boyu, beton kalnlnda olacaktr. Beton
kalnl 75 mmden fazla ise; karot boyu 75-150 mm aralnda olacaktr. Karot hacimleri (Vkarot), havada ve
suda tartm yaplarak aadaki (1) formlnden;
(Vkarot = Mhava - Msu) ..(1) veya karotlar dzgn geometriye sahip ise, boyutlar llerek hacmi belirlenir.
(Vkarot = pr2h ) Karot numuneler pres veya uygun aletlerle krlp paralanr. Magnetik elik lifler mknats
araclyla veya uygun baka bir yolla betondan ayrlarak 0,1 ga hassas terazi ile tartlr. (Mlif)
1 m3 betondaki lif miktar (Clif);
Clif = Mlif x 1000 / Vkarot
eitliinden bulunur. Burada; Mlif gram cinsinden, Vkarot ise cm3 cinsinden llnce; Clif kg/m3 olarak elde
edilecektir.
Taze Betonda Lif Miktar Tespiti:
Yapda yerindeki betondan veya benzer ekilde pskrtlm test panelinden 1-2 kg taze beton numunesi
alnr ve lif kayb olmayacak ekilde uygun bir yolla beton ykanr ve elik ya da sentetik lifler taze betondan
ayrlp kurutulup 0,1 grama hassas terazi ile tartlr. ( Mlif ) Taze beton hacmi (Vbeton) bulunur.
Clif = Mlif x 1000 / Vbeton
eitliinden 1 m3deki lif miktar kg cinsinden bulunur.
Test raporu aadaki bilgileri iermelidir:
Numune tr (ya ve/veya sertlemi beton),
Test tarihi,
Lif tr ve teknik zellikleri (boyut, ekil, ekme dayanm vb.),
Yapda yerindeki lif miktar.
1. Metot artnamelerinin ngrd ve halen lkemizde de uygulanan, zellikleri teknik artnamelerde

tanml olan kullanlacak her bir rnn kalite kontrol,
2. Performans artnamelerinin ngrd ve gelimi lkelerde giderek yaygnlaan sonu rnn
karakteristik ve performans zelliklerinin kalite kontroldr.
351.11.02 Pskrtme Betonda Aranan Temel Karakteristik zellikler
Genel olarak pskrtme betonun performans zelliklerini etkileyen (projeci veya teknik artnamelerin
ngrd) temel karakteristik zellikler:

Basn dayanm,
ekme dayanm ( Direkt ekme, eilmede-ekme, yarmada-ekme ),
Tokluk indeksi ( Enerji depolama yetenei ),
Deformasyon yetenei,
Darbe dayanm,
Arta kalan dayanm,
Aderans dayanm ( Eski-yeni beton ve/veya tabii kaya-zemin ile beton aderans ),
Erken dayanm geliim hz,
Younluk,
Geirimsizlik,
Kohezyon,
Pskrtlebilirlik,
Alkali silika reaksiyonu,
Boluk boyutlar, porozite zellikleri,
Tabii don dayanm,
Geri srama kayb,
Gerekli ve yeterli kalnlk,
Zararl kimyasal etkilere kar dayankllktr ( NaCl, SO4 vb.).
351.11.02.01 Betonun Temel Karakteristik zelliklerini Etkileyen Faktrler

Ksm 351.11.02de verilen betonun temel karakteristik zelliklerini etkileyen ana faktrler:
imento (Cinsi, fiziksel-mekanik ve kimyasal zellikleri),
Su (Yourma-kr ve temas suyu zellikleri),
351.11.01 Genel
Kalite kontrol, retilen rnn proje, artname ve standartlarn ngrd kalite kriterlerinin fiili retim
sresince gerekleip gereklemediinin, fiili retim ncesinde n deneme almalar ve fiili retim
srecinde artname ve standardlarn ngrd btn kalite kontrol testleri ile saptanmas iin yaplan
alma ve verilen kararlarla belirlenmesidir.
farkl kontrol snflamas vardr.
1. Seyrek kontrol,
2. Normal kontrol,
3. Srekli ve sk kontrol.
Agrega (Kum + akl) zellikleri (Salamlk, temizlik, yzey ekli, maksimum dane boyutu, organik
madde ierii, younluk, su emme, s deiikliklerine ve tabii dona dayankllk, hafif ve krlabilir
madde ierii, % 10 ufalanma, ezilme deeri, kil-silt ierii, granlometrik bileimi, srtnmeanma dayanm),
Kimyasal katk zellikleri (Priz hzlandrc, hava srkleyici, normal-sper-hiper akkanlatrc,
geirimsizlik, priz geciktirici-durdurucu vb.),
Kimyasal katklarn uyumu,
Mineral katk zellikleri (ta tozu-silika fume-tras-uucu kl vb.),
Kimyasal katk+Mineral katk+imento uyumu,
Hangi kontrol snfnn uygulanmas gerektii sorunu, projecinin kararlar, projenin zellikleri ve gmenin
yarataca etkilere baldr. Seyrek ve normal kontrol snflarnda, kalite kontroln rgtlenmesi yaplacak
iler vb. anlamda zel gereksinimler sz konusu deildir. Srekli ve sk kontrol snfnda ise tm kalite
kontrol faaliyetlerinin program ve rgtlenmesi proje baznda belirlenir.
351 / 48
ki farkl kalite kontrol anlay vardr.

Su/imento oran,
Beton retim-tama-yerletirme-sktrma-yzey bitirme ilemleri teknolojilerinin gelimilik
dzeyi,
Beton bileenlerinin karm oranlarnn uygunluu,
351 / 49
KISIM 351
KISIM 351
Beton bakm (kr) yntemi ve kr maddelerinin zellikleri,
elik ve/veya sentetik lif miktar, tipi ve zellikleri,
Betonun maruz kald evre ve iklim koullar,
Hava ierii vb. zelliklere karar verilecektir.
Numune alma, numune boyut ve geometrisi,

Numune kalplarnn temizlii ve geometrik yap uygunluu,
Sertlemi Betonda:
Test cihazlarnn hassasiyet-kalibrasyon ve gelimilik dzeyi,
zelliklerinin uygun olduu dnlen farkl mix dizaynlarn antiye koullarnda daha sonra yaplacak fiili
retimi birebir karakterize edecek ekilde uygulamas yaplarak; fiili retim sresinde uyulacak her kural,
uygulanacak ve yaplacak her kontrol, ilem ve testlerin birebir rneklenmesi yaplp, fiili uygulamada
kullanlacak karm oranlarna karar verilir.
Test koullar ve ykleme hz,

Balk maddesi zellikleridir.
351.11.02.02 rn Kalite Kontrol
Ksm 351.11.02 ve Ksm 351.11.02.01 birlikte deerlendirildiinde ve betonun temel karakteristik
zelliklerinin elde edilip edilmediinin retiminden 28 gn sonra yaplan testlerle kesinlemesi nedeniyle
kalite kontrol iki ana aamada gerekletirilir.
Bu n deneme almalarnda, kullanlan farkl n dizaynlarn test panellerine ve/veya tabii zemine
pskrtmesi yaplp, buralardan alnacak test numunelerine (karot, plak vb.) Ksm 351.11.02de ngrlen
testler yaplarak; hangi n deneme karm ya da karmlarnn projeci ve/veya artname-standartlarn
ngrd kriterleri salad tespit edilerek uygun karm saptanp onaylanr.
Ayrca:
351.11.02.02.01 Yeterlik Kontrol

a. Malzeme Uygunluk Kontrol
Pskrtme betonda kullanm dnlen malzemelerin her birinin, (imento, kum, akl, kimyasal ve mineral
katklar, su, elik ve sentetik lif, drenaj ve izolasyon malzemeleri, donat ve kr maddesi vb.) teknik artname
ve/veya ilgili standartlara uygun olup olmad, yaplacak laboratuvar testleri ile saptanmaldr.
b. Mix Dizayn Uygunluk Kontrol (n Deneme Karmlar)
Ksm 351.11.02.02.01 (a)ya uygun olduklar laboratuvar testleri ile saptanan ve pskrtme betonda
kullanmna karar verilen beton bileenlerinin laboratuvar ve antiye koullarnda yaplacak n deneme
karm almalar ile hangi oranlarda, hangi koullarda, ne zaman ve nasl kartrlaca fiili retimi
karakterize edecek ekilde yaplacak almalarla kontrollk denetiminde belirlenecektir.
Priz sreleri ynnden katk imento uyum testleri n test olup, katknn o imento ile uygun olup
olmadn batan belirlemek iin yaplr ve bu sonular raporda belirtilmelidir. Ancak burada belirlenen
katk dozaj, demede esas alnacak miktar deildir. Priz hzlandrc kimyasal katknn demeye esas tekil
edecek kesin kullanm yzdesi (%) miktar olarak; priz sreleri ile ilgili bu rapor verileri de gznne alnarak
antiye koullarnda fiili uygulamay karakterize edecek ekilde, fiili uygulamada kullanlacak malzeme ekipman ve personelle uygulama yaplarak, fiilen tnel pano uygulamasndan alnan penetrometre ve karot
basn dayanm sonularn ve optimum rebound miktarn da salayan projeci ve/veya artnamenin btn
ngrlerini yerine getiren ve kontrollke uygun bulunup onaylanan dizayndaki deer % ve/veya miktar
olarak alnmaldr.
Bu almalarla:
Taze Betonda:
Beton bileenlerinin ktlece karm oranlar,
Su/imento oran,
Mineral ve kimyasal katklarn birbirleriyle ve kullanlacak imento ile uyumu ve kullanm miktarlar,
Betonun su ihtiyac,
Beton retim-tama-yerletirme-pskrtme ve/veya yerletirme-sktrma-yzey bitirme ilemleri
ile ilgili donanm gznne alnarak beton ilenebilirlii ve pompalanabilirlii,
Slump (kme) deeri,
Operatrn pskrtme uygulamas izlenerek, operatrn yeterliliine,

Donanm-aksesuar-karm oranlar uyum ve uygunluu ile uygunsuzluuna, alnmas gerekli
nlemler ve yaplacak deiikliklere,
Beton bileenlerinde hangi periyotlarla hangi test ve kontrollerin yaplaca,
Arazi-zemin-antiye koullar ile donanm ve personel bilgi-deneyim birikimi bir btn olarak
gznne alnarak, zel durumlar ve buna gre yaplmas gerekenler saptanacaktr.
Kalite kontrol test periyotlar kararlatrlrken; pskrtme betondan projede ngrlen niteliklere (tama
gc-yapsal sreklilik, servis mr, retim glkleri, zemin snf zellikleri, vb.) gre projecinin gr
mutlaka alnmaldr. Bu konuda bir yaklam olarak Tablo-351-10 kullanlabilir.
Tablo-351-10 Kalite Kontrol Test Skl
Seyrek Kontrol
Tayc olmayan nemsiz
yap ve ilerde
Normal Kontrol
nemli yap ve ilerde
(tnel, iksa, ev)
Sk Kontrol
ok nemli tayc
yap ve ilerde
(tnel-iksa)
500 m2 de bir
250 m2de bir
100 m2de bir
Eilmede ekme Dayanm
500 m2
250 m2
Kalnt (Arta Kalan) Dayanm
1.000 m2
500 m2
Enerji Depolama
1.000 m2
500 m2
Aderans
500 m2
250 m2
Lif Miktar
250 m2
100 m2
50 m2
25 m2
10 m2
Kalite Kontrol Testleri
Basn Dayanm
Kalnlk
Younluk,
351 / 50


351 / 51
KISIM 351
KISIM 351
351.11.02.02.02 Nitelik Kontrol
351.11.03 Yzey Dzgnl ve Kalnlk Kontrol
a. retimin Kontrol
Pskrtme betonda istenilen dzeyde bir yzey dzgnl ve homojen bir tabaka kalnlnn temin edilip
edilmediinin tespiti iin yzey dzgnlk ve kalnlk kontrol gereklidir. Yzey dzgnlk kontrol; klavuz
tel, erit, kalnlk probu, kalnlk aparatlar veya klasik yntemlerle belirlenir.
Ksm 351.11.02.02.01 (a) ve (b)de elde edilen sonulara gre onaylanan mix dizaynda kullanlan uygun
malzeme zelliklerinin (Baknz- Ksm 351.11.02.01) ve taze beton zelliklerinin (Baknz Ksm
351.11.02.02.01 (a), (b) fiili retim sresince gereklenmesi temin edilecektir. Bunun iin projecinin de
gr alnarak kontrollk ve yklenici hangi testin hangi sklkla yaplacan kararlatrmaldr. Bu
kontroln amac Ksm 351.11.02.02.02 (b)deki uygunluk kontroln gvence altna almaktr.
b. Fiili retimin Uygunluk Kontrol
Onaylanm beton dizayn deerleri salanarak yaplan retimden test numuneleri alarak; (Test panelleri
zerinde ve test panellerinden alnan karot veya kiri numunelerinde ya da yapda yerindeki betondan alnan
karot ve dier numuneler zerinde) yaplacak kalite kontrol testleri ile projeci ve/veya artnamenin ngrd
aadaki test ve kontroller bu artnamenin ilgili maddelerine gre yaplacaktr. Aksi belirtilmedike test
skl iin Ksm 351.11.02.02.01 (b) ve Tablo-351-10a uyulacaktr.
Yaplacak Test ve Kontroller:
Basn dayanm,
Eilmede-ekme,
Tokluk (Enerji depolama kapasitesi) ve deformasyon kabiliyeti,
Karot deerlendirilmesi ve boluk kontrol,
Permeabilite,
Younluk ve su emme,
Dayanm geliim hz,
Darbe dayanm,
Aderans,
Arta kalan dayanm,
Geri srama kayb test sonularnn artnameye uygunluu,
Hava ierii (%si),
Lif miktar,
lk ve son Priz sreleri,
Farkl kimyasal katklarn birbirleriyle uyumu testi,
Priz hzlandrc kimyasal katk-imento uyumu testi,
Kimyasal-mineral katklarn uyumluluk testi
Porozite,
Pskrtme beton yzey dzgnlk kontrol,
Beton scaklk kontrol,
Beton slump kontrol,
Beton kr koullar ile kullanlan kr maddelerinin ve kr uygulamasnn uygunluu,
Hava koullarnn (scak-souk hava) pskrtme beton uygulamas iin uygun olup olmad, alnan
nlemlerin uygun ve yeterlilii,
Pskrtme beton kalnlk kontrol yaplp, artnameye uygun kalnln gerekletirilmesi,
Tabii zemin yzeyinin, artname ve/veya projecinin ngrd aderansn gereklenmesine
uygunluu, tabii zemin yzey rutubetinin pskrtme beton uygulanmasna uygun olup olmad,
Kuru veya ya sistem pskrtme betonun pskrtme ileminin zamannda tamamlanp
tamamlanmad kontrol edilir. Bu durum, kullanlan kimyasal katklarn tr ve zellikleri ile
imentonun ilk priz sresine baldr.

351 / 52

Klavuz Teller:
Klavuz teller 0,8-1,0 mm apl, yksek dayanml elik tellerin; uygun ekilde gerilmesini temin eden gergi
kilidi ya da yay bobini ieren bir aleti kapsayan bir sistemdir. Dzgnlk kontrol, kalp destekleme ve ilerigeri srme iin en yaygn kullanlan sistemdir.
Klavuz teller, dzgn blgelerde; tek bana ke oluturmak iin kullanlabildii gibi, 0,6 ile 0,9 m
aralklarla mastar klavuzu olarak da kullanlabilirler.
Klavuz eritler:
Klavuz eritler boyutlar 25 x 50 mmden fazla olmayan, 0,6-0,9 m aralkl apraz paralarla birletirilen
latalardan oluur. Klavuz eritler, hem tamir hem de yeni pskrtme beton yzey dzgnl kontrolnde
en yaygn kullanlandr.
Kalnlk Aparatlar:
Kalnlk aparatlar, plastik veya metalden mamuldr. Kalnlk aparatlar, pskrtme yaplacak yzeye dik
olarak uygun aralklarla (iki dorultuda) yerletirilirler (ankre edilirler). Pskrtme beton uygulamasndan
sonra yerlerinde braklrlar.
Kalnlk Problar:
Genellikle 0,6-0,78 mmlik elikten yaplrlar. Beton kalnlk deeri zerlerinde iaretlidir. Yzey bitirme
ilemleri, toleranslar fazla olan ve fazla kalnlk gerektiren ukurlu yzeylerde kullanlrlar. Tabii zemine
ulancaya kadar pskrtme betona sokularak (batrlarak) kalnlk lmleri yaplr. Kalnlk problar
genellikle patlatma ukurlarnn tolere edilebilir boyutlarda olduu durumda astar nitelikli pskrtme beton
kalnlk lmnde kullanlrlar.
Kalplar:
naat kalplarn pskrtme betonda kullanmak bir zorunluluk ve kural deildir. Kullanldnda otomatik
kalnlk kontrol temin ederler. Ancak kum cepleri, gevek beton oluumu vb. birok sorunu da beraberinde
getirir.
Yzey Bitirme lemleri:
Yzey bitirme ilemleri aadaki iki ekilde tanmlanr.
a. Pskrtld Gibi: Pskrtme beton yzeyi, nozul ucundan kan betonun tabii zemin yzeyinde
oluturduu ve ek hibir ilemin yaplmad yzey eklindedir.
b. Kesilip Perdahlanm Yzey: Tabii zemine pskrtlen beton, ilk priz sonrasnda olmas gereken
kalnla gre kesilip, dzeltilir ve daha sulu bir pskrtme beton ile istenilen yzey ekli elde
edilecek ekilde perdah kat pskrtmesi yaplr.

351 / 53
KISIM 351
KISIM 351
Perdahlama: (b)de elde edilen yzey aadaki perdahlama alet ve aparatlar ile perdahlanr.

elik mala
Tahta mala
Fra
Snger
Kalnlk toleranslar ve yzey dzgnl iin her 2 mlik mesafedeki sapma snrlamalar projeci tarafndan
belirlenmelidir.
351.12 Katk - imento Uyum Laboratuvar Test Prosedrleri
351.12.01 Genel
Priz sreleri tespit edilecek katknn kullanld imento pastas, aada tanmland ekilde hazrlanacaktr.
imento pastas hazrlanmadan nce; imento, su, priz hzlandrc katk ve kullanlacak cihaz ve aparatlar
Ksm 351.12.02de anlatld ekilde laboratuvar koullarnda en az 12 saat tutulmaldr.
Kullanlacak priz hzlandrc katk, kat formda toz katk ise; nce imento toz katk ile homojen bir karm
elde edilecek ekilde iyice kartrlacaktr. Priz hzlandrc katk sv formda ise, sv katk karma suyuna
kartrlacaktr.
Kat formdaki (toz halinde) priz hzlandrc kimyasal katkl imentonun, su ile karlat andan itibaren
kartrma sresi ya da sv haldeki priz hzlandrc katkl suyun, imento ile karlat andan itibaren
kartrma sresi 15-30 saniye aralnda olmaldr. ok uzun ve yanl kartrma sre ve ilemleri, priz
srelerinin yanl tespit edilmesine ve/veya uygun bir malzemenin uygun olmad ya da tersi bir karara
neden olacaktr.
Btn testler, kontrol karm (katk iermeyen ahit numune karm) ve test karmnn (katkl malzeme
uygunluk kontrol karm) her ikisi zerinde de yaplmaldr.
351.12.04 Priz Hzlandrc Katknn Kullanlmasnn Nihai Mukavemete Etkisinin Belirlenmesi
351.12.02 Laboratuvar artlar
Priz hzlandrc katk maddesinin kullanm nedeniyle beton numunesinin nihai mukavemetindeki azalma da
priz hzlandrc katk maddesinin uygun olup olmadnn belirlenmesinde teste tabi tutulacaktr.
Aksi belirtilmedike numune ve test iin gereken laboratuvar artlar aadaki gibi olmaldr.
Scaklk
: 20 2 C
Bal Nem : % 65
351.12.03 Priz Sresinin Belirlenmesi
1. Laboratuvarda 50 mm x 50 mm x 50 mm boyutlarnda priz hzlandrc katkl ve katksz olarak 3er adet

kp numuneler hazrlanarak standart kre tabi tutulduktan sonra, 28 gnlk basn dayanm ortalamalar
kyaslanp, priz hzlandrc katlarak hazrlanm kplerin mukavemet kayplarnn % 30u ap amad
belirlenecektir.
Toz priz hzlandrc katklar kullanlarak numuneler hazrlanrken;
351.12.03.01 Hzlandrc Olmayan Katklarn Priz Sresi

Pskrtme betonda kullanlan ve ilk ve son priz srelerini birka dakikalk bir sreye indiren gunit tipi priz
hzlandrc katk dnda herhangi bir priz hzlandrc ve/veya hzlandrc olmayan bir katk kullanm
szkonusu olduunda, bu katklarn imento priz sresine etkileri; hem katksz referans ahit numunenin
hem de kullanm dnlen katklarn ilk ve son priz sreleri test edildiinde TS EN 480-1 ve TS EN 480-2
standartlarna uygun olmaldr.
351.12.03.02 Priz Hzlandrc Katklarn Priz Sresi
Priz hzlandrc katk kullanlan test karm (Katk uygunluk kontrol) imento pastas ve katk kullanlmayan
kontrol karm (referans ahit numune) pastas TS EN 196-3e gre vikat cihaz ile test edilecektir. Bu
test, elde edilen priz srelerini karlatrmak iin deil, katkl ve katksz karmlarn priz srelerinin ne
olduunu bilmek iindir. Tnel ve benzeri ok erken priz gerektiren yap pskrtme beton karmndan
oluan imento pastasnda TS 11747 standardna gre;
lk priz sresi: 75 15 saniye
Son priz sresi: 150 30 saniye olacaktr.
Eimli ev kaplama vb. gibi dier ilerde TS EN 934-5 standardnn ilk ve son priz sreleri ile ilgili Kriterleri
dikkate alnacaktr.
351.12.03.02.01 Referans imento Pastasnn Hazrlanmas
1.350 g standart kum,

artname ilk ve son priz srelerini salayan katk miktar,
imento miktar + Katk miktar = 450 g,
225 g su
kullanlacaktr.
Sv priz hzlandrc katklar kullanlarak numuneler hazrlanrken;
1.350 g standart kum,
artname ilk ve son priz srelerini salayan katk miktar,
imento miktar = 450 g,
Katk miktar + Su miktar = 225 g
kullanlacaktr.
Toz ve sv tip priz hzlandrc katklar kullanlarak numunelerin hazrlanmas, imentolarda mukavemet
tayini deneyindeki gibi yaplacaktr.
2. Ksm 351.09.03e gre ayn artlarda priz hzlandrc katkl ve katksz olarak hazrlanm her bir
test panellerinden alnan 9ar adet karot numunelerinin basn dayanm deerlerinin ortalamalarnn
mukayesesi yaplacaktr. Bu mukayesede; priz hzlandrc katlarak hazrlanm test panelinden alnan ve
standart kre tabi tutulan karot numunelerinin 28 gnlk basn dayanm ortalamalarndaki mukavemet
kayb % 30u gemeyecektir.
TS EN 196-3 standardnda belirtilen vikat aleti ile (otomatik ve/veya manuel) ilk ve son priz sreleri
belirlenecektir.
351 / 54


351 / 55
KISIM 351
KISIM 352
351.12.05 Test Raporu
352. GERGN EK KABLO ASKILI SSTEM
Test raporu aadaki bilgileri iermelidir.
352.01. Kapsam
Test ekipmannn eidi ve zellikleri,

Bileen malzemelerin (imento ve katknn) ad, cinsi, zellikleri, reticisi, varsa prospektsleri ile
fiziksel ve kimyasal test rapor ve sertifikalar,
Testin yapld ortam scakl ve bal nem %si,
Su/imento oranlar,
Kontrol ve test karmlarnn ilk ve son priz sreleri,
imento kvam suyu miktar veya %si,
Test tarihi,
Malzemelerin kullanlaca proje, kesim, yap ve/veya yap elemanlar.
Bu ksm; eik kablo asklarn tedarik, retim, teslim, test, montaj, germe ve srekli korunmalarna
uygulanacaktr.
Bu bolm, tasarma, uygulanabilir standartlara ve / veya artnamelere ve bu blmdeki hkmlere uygun
olarak, kpr yapsn desteklemek iin komple bir eik ask sistemi oluturmak iin gerekli kalp borular,
mesnet plakalar her trl kaldrc cihaz ile ikincil malzemeler ve gerekli igc gibi yapnn bir ksmn
oluturan ask bileenlerini ierir.
352.01.01. Genel

Kablo reticisi deneyimli ve uygun referanslara ve rnlerin bileenlerinin kalitesine ilikin

dokmantasyona sahip olmaldr. Yklenici kablolarn teslimatsn yap denetim grevlisi onayna
sunacak ve onaylattracaktr.
Bu blmn konusunu tekil eden eik kablo asklar, bu blm kapsamnda standart niteliinde
kabul edilen aada belirtilen tavsiyelerden birine gre teslim, tesis ve test edilecektir (PTI - CIP).
Tavsiyelerle birlikte tavsiyeler iinde atf yaplan standartlarda geerli olacaktr (EN, ISO, NF, BS,
ASTM vb.).
Eik Kablo Asklarla ilgili Balca Hususlar ve Tanmlar:

Gerek Nihai ekme Kuvveti:
Bir ana germe elemannn gerek nihai ekme kuvveti = fGUTS = kopma testi srasnda elde edilen 3 ayr nihai
ekme kuvveti lmnn ortalamasdr.
Eik Kablo Asklar:
Kablolar (eik kablo asklar), ankrajlar, klf/boru ve tm korozyon koruma sistemlerinden oluan birim olup,
buna yanal stabilizasyon sistemleri (stabilizasyon kablolar) ve snmleyiciler (damper) dahil deildir.
Kablo:
Eik kablo asknn serbest uzunluunun ana germe elemanlarn kapsayan genel terimdir (EN 1993-11).
Bir yapnn (rnek: eik kablo askl kpr) halat, kablo veya paralel kablo veya halatlardan oluan demetten
ibaret olan ana gerdirme bileenidir.
Snmleyici (Damper):
Eik kablo ask zerine monte edilen ve maruz kalnan kinetik enerjinin snmlenmesi ve datlmas
amacyla viskozite veya srtnmeden faydalanan cihazdr. Snmleyiciler (damper) kablo ask ve yapya
bal olabilir veya tek bana kablo askya bal olur ki bu durumda, atalet ile ilev grrler.
Sehimli ekme Mukavemeti Katsays:
Sehimli mukavemet kuvveti testi (NF XP A35-045 uyarnca), bir mandrelle asnda sehimli bir halatn
nihai ekme mukavemeti Fdev deerinin llmesinden ibarettir.
Sehimli ekme mukavemet kuvveti katsays (% cinsinden) CD =100 [(FGUTS Fdev)/FGUTS]
eklinde ifade edilmektedir.
351 / 56


352 / 1
KISIM 352
KISIM 352
D Klf ( Kablo Klf ):
Ana Germe Eleman (MTE):
Eik ask kablosunun ana germe elemanlarn evreleyen elik veya plastik (polietilen) boru eklindeki d
muhafazasdr. Eik ask borusunun bir bariyer ilevi zorunlu olmamakla birlikte, eik ask kablosunun
aerodinamik davran ve estetiini iyiletirmektedir.
Eik kablo asknn, ankrajlar arasnda veya ankrajlar ile sele arasnda ekme kuvvetini ileten eleman (halat,
kablo vb.).
Azami Yk Agt. Altnda Uzama:
Nihai ekme mukavemeti testinde doruk yk durumuna ulaldnda ana germe elemanndaki uzamadr.
Halat:
7 telli ngerme halat (dz bir merkezi tel etrafna spiral ekilde bklm 6 tel) olarak adlandrlan ok
katmanl halatlar (MLS), spiral ekilde bir veya daha fazla merkez tel zerine birka mteakip tabaka halinde
sarlm dzeneklerdir; torkun indirgenmesi amacyla tamam zt ynlerde (apraz) sarlabilir veya nokta
temaslarnn nlenmesi amacyla ayn ynde sarlabilirler.
Klf ( Halat Klf ):
Eik kablo asknn ana germe elemannn (genellikle bir 7 telli halat) tam boyu zerinde bariyer oluturan
plastik boru (polietilen).
Yorulma mr:
Kopma olmakszn eik ask kablosunun dayanmas gereken, belli genlikteki ykleme dngs adedi.
Yorulma Aral:
Azami gerilme max (veya azami sapma as max) ile asgari gerilme min (veya asgari sapma as min)
arasndaki farktr; yorulma aral, yorulma dngs genliinin iki mislidir ve ekstrem deerler ile ortalama
deerler arasndaki fark olarak tanmlanmaktadr.
Yorulma Mukavemeti:
Bir eik ask kablosunun kopmakszn 2 milyon dngye dayanabilecei normal gerilme
= max min
ekil-352-1
Tel:
Eik kablo asknn en kk bileen ksm olan, souk ekme ile elde edilen yksek elastik snrlara sahip
genel olarak yuvarlak eklinde (kilitli-sarg kablolarnn zel profilli telleri hari) bamsz elik teldir.
aral olup, bunun altnda yorulma mr sonsuz olarak kabul edilir.

fclass,
class = Garanti edilen nihai ekme mukavemeti snf referans standart uyarnca ana germe elemannn
beher birim alan bana ekme kuvvetini veren, gerilme ile kyaslanabilir miktardr.
fGUTS,
GUTS = Garanti edilen ekme mukavemeti
HDPE
Yksek younlukta polietilen (MTE).
352 / 2
ekil-352-2

352 / 3
KISIM 352
KISIM 352
Eik ask borusu HDPE- boru aadaki zelliklere sahip olmaldr:
352.01.02 Genel Teknik Gereklilikler

Kablo asklar, standartlara gre bir gerdirilmi elemanlar grubu olarak snflandrlmaktadr.
Gne nlarna kar dayankl (UV-nlar),
Ortamdaki scaklk dalgalanmalarna kar dayankl,
Tama, tesisat, enjeksiyon gibi ilemler srasnda mekanik adan dayankllk,
Kpr iletimi srasnda mekanik adan dayankllk.
EN 1993-1-11, Ch. 1.1(3), tabla 1.1: grup C,
Disposure snf, EN 1993-1-11, Ch. 2.1(2), tablo 2.1: snf 5,
Kablolar, aadaki temel teknik gereklilikleri karlamaldr:
Kablolar ve balant elemanlarnn ekme kuvveti ve esneklii,
Kablolar ve balant elemanlarnn yorulma mukavemeti,
Rzgr ve dier kaynaklarn dinamik etkilerine kar kablolarn uygunluu,
Kablolarn ekme kuvveti ve bklme mukavemeti,
Korozyon korumas,
Deitirilebilirlik,
Kuvvetleri ayarlama zellii.
Kablolarn ankraj aadaki temel gereklilikleri karlamaldr:
Ankraj, tm kablo limit yk ankraj elemanlar zarar grmeyecek ekilde gerekletirilmelidir.
352.02.01. Genel
Kablo ankraj ve mesnet elemanlar, kablonun yorulma mukavemetinden daha yksek bir yorulma
mukavemetine sahip olmaldr,
Eik kablo asknn serbest uzunluu, i ie gemi birbirini tamamlayan 2 bariyer araclyla, halatlar iin
korozyona kar fazladan salayacaktr:
Kablolarn - balar yanndaki alt blmleri, vandalizme kar koruma salayan borularla donatlmaldr.
Vandalizme kar koruma borusunun st kenar, yaya yolunun en yksek noktasndan asgari 3,0 m ykseklikte
olmaldr. Vandalizme kar koruma borular korozyon ve yangna kar korumay da iermelidir.
Kablolarn ngrlen mr 100 yl olmaldr.
352.02. Serbest Uzunluk
Kablolarn ularnn ankraj kafalar Ksm 352.01.02deki artlara uygun olmaldr.
Kablo balar aadaki zellikler salanacak ekilde tasarlanmaldr:
n gerdirme, geometrik toleranslar asndan uzunluklarn ayarlama imkan salanmal ve bu ilk

montaj aamasnda ve ayn zamanda mteakip ayarlamalarda da mmkn olmaldr;
Kablolar ve balar arasndaki temas konumlar su mevcudiyetine kar korunmaldr.
Yapsal ykler veya titreimlerden gelen kablo bklmesi asgari olmaldr;
retim ve montaj srasndaki kusurlarla ilgili olarak kablo ankrajna gereken zel itina
gsterilmelidir.
Eik kablo asklar, bir polietilen eik ask borusunun iine paralel olarak yerletirilmi ve ayr ayr polietilenle
kaplanm 7 tel halat kapsayan bir paralel halat sisteminden (PSC-Paralle Strand Cable Stays) olumaktadr.
lk bariyer (veya i bariyer), halata dorudan uygulanan scak daldrma galvanik kaplamadr ve bu
kaplama, kabloya aralk brakmadan boydan boya uygulanm olmaldr.
kinci bariyer (veya d bariyer) dsal bir zarf ve bu zarf ile iteki engeli birbirinden ayracak bir ara
yzden olumaktadr. bariyerin anmasn nlemek amacyla, bu d engel, hem serbest uzunluk
boyunca hem de ankraj blgesinde tamamen hava ve su geirmez olmaldr. Ayrca, bu ara yzey,
d bariyerin iine geebilecek her trl su veya nemin, i bariyere ulamasn engellemelidir.
Yamurlu rzgr halinde, eik asknn aerodinamik stabilitesi, Ksm 352.07.01de anlatld ekilde eik
ask borusunu yzeyi ile salanacaktr.
Tm tasarm hedeflerinin elde edilmesini salamak zere montaj srasnda kablolarn ayarlanmas iin gerekli
olan tm imkanlarn ngrlm olmas gerekmektedir.
Eik ask borusunun evreden gelen olumsuz etkilere (hava scaklndaki deiiklikler, mekanik darbeler,
UV n ve gerilmeye bal atlamalar) kar direnci, sl genleme aral ve doru formlasyonun yan sra,
ask alt blgesinde bir vandalizme kar ince elik boru salanacaktr.
Kpr yapsnn kablolar paralel elik halatlardan (PSC) olmaldr.
Yukarda belirtilen koruma sistemi, nceki kprlerde daha nceden onaylanm doru bir hesaplama ile eik
asklarn hizmet sresinin, deitirilmeden 100 yldan daha fazla olacan gstermelidir.
Kablolarn gerekli olan mekanik zellikleri:

Karakteristik ekme mukavemeti: fuk 1860,0 N/mm2 ;
Paralel halatlar demeti olarak - dz kablonun elastisite modls: E = 195.000 N/mm2 % 5;
EN 1993 uyarnca yorulma detaylar snf: C 200,0 N/mm2 .
Kablolar ayn zamanda aadaki spesifik gereklilikleri yerine getirmelidir:

Tek kablo halatlar kpr iletimi srasnda inceleme yaplmaya uygun olmaldr,
Kpr iletimi srasnda tek kablo halatlarnn deitirilmesi mmkn olmaldr,
Kpr iletimi srasnda kablolarn deitirilmesi mmkn olmaldr.
Korozyon korumas - kablolar aadaki koruma zelliklerine sahip olmaldr:
Kablolarn belli bileenlerinin malzemeleri, Tavsiyelerin Ch. 5.8.1 (3)deki tm teknik gerekliliklerini
karlamaldr. Kablo bileenleri: Temel germe eleman olarak (MTE) halat; Ankraj kablo ba; Eik ask
borusu.
352.02.02. Halat
Halat Malzemeleri:

Malzeme: Tavsiyelerde ngrlen standartlar uyarnca, EN 10138-3:2000, EN 12385-10, NF A

35-035, serisi ISO 6934, BS 5896, ASTM A 416/A 416M, ASTM A 882/A 882Ma;
Korozyon korumas olas alternatifler: 1) inko veya inko/Alminyum alamdan imal edilmi
koruyucu metal kaplama, miktar 190-350 g/m2, 26-40 m kalnlkta; halatlarn imalinden nce
koruma belli tellere uygulanmaktadr; 2) Halatlar epoksi korumaldr.
koruma olarak tellerin korunmas (galvanizli veya inko kaplamal teller),
Halatlarn uygun dolgu ile korunmas rnein mum imento dolguya izin verilmeyecektir,
Garanti edilen nihai ekme mukavemeti snf: fclass = 1860,0 N/mm2 ; (Fm = 279 kN);
D koruma olarak yksek younlukta polietilen (HDPE) borularla kablolarn korunmas.
Azami yk Agtde uzama: asgari % 3,5
352 / 4


352 / 5
KISIM 352
KISIM 352
Paralel halat kablosunun (PSC) elastisite modl: 195,000 N/mm2 % 5;
ok dk geveme: 0,7 Fm ve 20 Cde 1.000 saatte en fazla % 2,5
Yorulma mukavemeti: 2 milyon dng max = 0,45 fGUTS ve 300,00 N/mm gerilme deikenleri.
Kaplamann sreklilii u ekilde olmaldr: [3]un 9.8inde tanmlanan testin ardndan, test numunesi,
batrlm ucun 25 mmden daha uzak olmayacak bir noktasnda, bu blgede plak eliin varln ifade
eden somon renkli bakrn parlak ve yapkan katmann gstermemelidir.
352.02.04 Korozyona Kar D Koruma
PSC (Paralle Strand Cable Stays) asklarnn temel germe elemanlar, [2]de verilen gerekliliklere gre
kaplanm ve aadaki zelliklere sahip halatlardr:

Anma ap: 15,7 mm (T15.7 halat);
Anma direnim kesit alan: 150 mm2;
Anma plak halat birim boy arl: 1,172 kg/m;
Galvanizli metal kaplama inko veya standart inko-alminyum karm 190-350 kg/m2lik
miktarda uygulanmaldr. Ortalama kalnlk 26-40 m olmaldr.
Mukavemet snf fGUTS = 1.860 MPa (maksimum yk Fm = 279 kN, 0,1% deney yk Fp 0,1=248
kN);
Maksimum yk Agt altnda birim uzama: en az % 3,5,
Paralel halat demetin Elastisite Modl 195 GPa % 5,
Dk gevemeli: 1.000 saatte 0,7 Fmde maksimum yk (20de) en fazla % 2,5.
D koruma, daha nceden kaplanm ve petrol mumu ile doldurulmu halata dorudan pskrtlen yksek
younlukta polietilen (HDPE-High Density Polyethylene) klftan oluur.
352.02.04.01 Tekil HDPE Klf
Tekil HDPE klflar, PE 80 snf altnda snflandrlm, yksek younluklu siyah polietilenden yaplr.
Kullanlan malzemede, geri dntrlm herhangi bir malzeme bulunmamaldr. Pskrtlen muhafaza,
aadaki fiziksel ve mekanik spesifikasyonlarla uyumlu olmaldr:
Tablo-352-1 Tekil HDPE Klflarn Spesifikasyonlar
Belirtilen zellik
Halatlar, [3]n B kategorisini; rnein aadaki test artlarn karlayabilen ve zel kapasiteye sahip MTE
(Main Tension Elements - Ana Germe Elemanlar)ler:

Yorulma mukavemeti: Maksimum gerilme ve 300 MPa gerilme deiimleri altnda 2 milyon
dng. Bu zellikler, yapdaki ankrajda kullanlan trnan ayns ile sabitlenmi bir halat zerinde
kontrol edilmelidir.
Sehimli ekme mukavemeti katsays % 20den fazla olmayacaktr.
Halatn eimi aadaki ekilde olmaldr: belli bir uzunluktaki halat, dz bir yzeyde serbeste uzatldnda 1
m uzunluktaki bir taban uzunluk iin kavisin iinde llen maksimum yay ykseklii 25 mmyi amamaldr.
Germe ncesinde, halat uzunluklar ierisinde ayr ayr ubuklar zerinde kaynaklar olabilir, ancak germe
srasnda veya sonrasnda kaynak yaplamaz.
23 Cde Younluk
190 Cde 5 kgnn Eriyik Ak Endeksi
Eilme Modl
23 Cde Akma Noktasnda ekme Gerilimi >
Ultraviyole Ima Stabilitesi
Karbon Karas erik
Karbon Karas Dalm Endeksi
Karbon Karas Dalm Seviyesi
HDPEnin Son Katmannda Anti-Oksidan erik
Erime Iss
200 Cde Oksidatif Endksiyon Sresi
(Termal Stabilite
23 Cde Krlmada Uzama
-20 Cde Krlmada Uzama
23 Cde zod Darbe Mukavemeti
F 50 Geriliminde atlama Direnci
Shore D Sertlii
Belirtilen Deer
> 950 kg/m3
< 0,25 g, 10 dk bana
> 800 MPa ortalama
19 MPa
E koulu
2,3 0,3 % arlk
<3
< C2
> 1.000 ppm
>130 C
> 20 dk
> 220 C
350 %
> 100 %
> 20 kJ/m2
> 1.000 saat
>55 puan
Test Metodu
NF EN ISO 1183
NF EN ISO 1133
ISO 178
NF EN ISO 527
ASTM D 3350
ISO 6964
ISO 11420
ISO 4437
SO 3146
SO/TR 10837 veya ASTM
D 3350
NF EN ISO 527
NF EN ISO 527
NF EN ISO 180
ASTM 1693, art B
ISO 868
352.02.03 Galvaniz Kaplama Araclyla Korozyona Kar Koruma
Kalnlk 1,5 mmden az 2,00 mmden fazla olmayacaktr.
Eik asknn i bariyerli engeli, yedi telli halatn scak daldrma kaplamas ile yaplr. Kaplanm halat, [2]
ile uyumlu olmaldr.
Tekil HDPE klflarn kalnl 1,5 mmden fazla olmal ve kaplanm 7 telli halatn d ap 19,5 mmden az
olmaldr.
Galvanizasyon srecinin, esneklik limitinin belli bir oranda azalmas ile sonulanmasn nlemek ve tellerin
d yzeyinin przsz sahip olmasn salamak iin, kaplama ilemi teller zerine son germe ileminden
nce uygulanmaldr. Halat oluturan tellerin kaplamas, halat oluturulmadan nce yaplmaldr.
352.02.04.02 Petrol Mumu
Kaplama, BS EN 1179ta tanmland ekilde minimum % 99,95 saflkta Z3 snf saf inkodan (galvanizleme)
oluur. Alan bana inko kaplama arl 190 ila 350 g/m2 arasnda olmaldr (ortalama kalnlk 26 m ile
40 m arasndadr). Kaplamann kalnl her yerde ayn olmaldr (bir baka deyile damlalar veya blgesel
kalnlklamalar olmamaldr).
Kaplamann yapma mukavemeti, [3]un 9.7si gereince ve kaplanm halatn bileenlerinden bir tanesini,
bir silindir mandrel zerine en az 6 kez dolayarak kontrol edilmelidir. Bu dolama testi sonrasnda, sarmallarn
zerinde hibir soyulma veya atlak olumamaldr.
352 / 6

Eik ask borusu dolgu malzemesi:

Dolgu malzemesi: Mikrokristal mum veya madeni ya bazl gres veya elastik polimer reine veya
tavsiyede ngrlene uygun benzer zellikte dier malzemeler,
Dolgu maddesi halatlar ve eik ask borusuna zarar verecek nitelikte olmamaldr,
Dolgu maddesi, kablo mr boyunca tm scaklklarda srekli olarak koruyucu etki salayabilecek
nitelikte olmaldr,
Fiziksel-kimyasal testler: Tavsiyede atfta bulunulan standartlara uygun olacaktr.
atlama riskine kar, boluk dolgu maddesi olarak imento kullanlmamaldr.

352 / 7
KISIM 352
KISIM 352
Dolgu malzemesi, halat reticisinin atlyesinde enjekte edilmelidir. malat sreci, halat oluturan tellerin
aralarndaki i boluklar ve teller ile tekil klf arasndaki boluklar tamamyla doldurmaldr. Ayrca, bu
ilem, dolgu maddesinin snmadan dolay klmesi, kaymas, sertlemesine veya eskimesine bal olarak
ara yzeyde boluklarn ortaya kmamasn salamaldr.
352.02.05 D Eik Ask Borusu

Eik Ask Borusu Malzemesi:

Yksek younlukta polietilenden (HDPE) maml yuvarlak boru,
Dolgu maddesi devaml ve uzun sreli dayankl olmaldr. Birim uzunluk bana dolgu maddesinin arl
6 ila 12 g/m arasnda olmaldr. Ayr ayr kaplanm halatlar iin arlklandrma sreci, fabrika k halat
boylarnn, ilemlere imkn vermek iin uzunlamasna kesilmi HDPE klfnn yadan arndrlmas ve
temizlenmesinden nceki ve sonraki arlklarnn mukayesesine dayanr.
Fiziksel-kimyasal testler: Ch. 5.8.1 (3)deki Tavsiyede belirtilen standartlara uyarnca ilgili
zellikler (younluk, erime endeksi, elastisite modl, ekme mukavemeti, atlamaya kar
mukavemet vb.),
D boru yzeyinde helezoni nervrler,
Balmumu dolgu maddesi aadaki spesifikasyonlara uygun olmaldr:
Su geirmezlik zellii,
Aadaki uta, vantalizme kar koruma borusu balants.
Tablo-352-2 Petrol Mumu zellikleri

Belirtilen zellik
Belirtilen Deer
Amortisr Malzemeleri:
Test Metodu
Dklme Noktas
> 77C
NF T 60-128
25 Cde Yaylma
< 80/10 mm
ASTM D 217
- 20 Cde Yaylma
atlama yok
NF T 60-119
100 Cde Kvamllk
> 20 mm2/sn
ASTM D 445
40Cde Kusma
7 gnde < 0,5 %
100 g arlksz testin 7 gn sresince

yaplmas ile deitirilmi NF T
60-191
100 Cde ve 100 saatte Okside Edici Diren
< 0,03 MPa
ASTM D 942-70
100 Cde ve 100 saatte Bakr erit Korozyonu
Seviye 1 a (korozyon
yok)
NF EN ISO 2160
Paslanmadan Korunma
Tuz Sisi: %5 NaCl, 35C 1Cde 168 saat
Sis: Damtk Su, 35C 1Cde 168 saat NF
X 41-002
Geer
Korozyon yok
NF X 41-002
NaCL solsyonunun damtk su ile
ikamesi ile deitirilmi
NF X 41-002
Kablonun aadaki ucunda, eik ask borusu iine yerletirilmi pasif amortisr.
D koruyucu kaplama, iinden halatlarn geirildii tek para bir eik ask borusundan olumaktadr. Bu d
koruyucu kaplama, boluk doldurucu ile doldurulmamaldr.
D koruyucu kaplamann nitelikleri, zellikle kalnl ve kimyasal bileimi, ultraviyole maya iyi bir
eskime performans salamaldr.
D koruyucu kaplama, zerinde uygulanabilecek mekanik eylemlere, zellikle de:

Burulumun yol at eilme ve eksenel kuvvete,
Boru, eik asknn altndaki ankraja dayandnda, borunun kendi arl altnda skmasndan
kaynaklanabilecek burkulma kuvvetine dayanmaldr.
Ksm 352.07.01 hkmleri uyarnca, d kaplamann yzeyi desenli olmal veya zerinde bakaca bir
kabartma bulunmaldr.
D koruyucu kaplamann rengi, mhendislik gereksinimlerine gre belirlenmelidir.
352.02.05.01 Srkleme Kuvveti
352.02.04.03 Kaplanm Halatn Performans
Eik askda 50 m/snde srkleme kuvveti katsays 0,6y amamaldr. Bu performans gstermek iin
tedarikinin detaylar ile yaplm uygun testler, yapm aamasnda salanmaldr.
Klfn yapmas, projenin mr boyunca, maruz kalabilecei ar termal yklemelere ramen eliin srekli
olarak korunmasn salar.
352.02.05.02 D Klf ap
[2] D.3.3e gre, 23 C scaklkta 300 mm uzunlukta llen minimum yapma, 1.000 N olacaktr.
Proje artnamesi, u seenek ierisinden projede hangi tr klfn kullanlmasnn beklendiini belirtmelidir:
Standart Klf, Kompakt Klf, ok Kompakt Klf.
[2] D.6.2de tanmlanan su geirmezlik testinin ardndan, numunenin ktle deiimi sfr olmaldr.
Seilen opsiyona bal olarak d klf ap aada belirtilen deerleri amayacaktr.
Klf, [2] D.7ye gre yaplan den arlk testinin (50 cm ykseklikten den 1kglk ktle) ardndan
delinmeyecek ekilde darbe direncine sahip olmaldr.
D apta tolerans % 3,5.
Kaplanm halat, klfta herhangi bir atlak olumadan, [2] D.8 uyarnca rotatif esneme testinde 2 milyon
evrimden gemelidir.
352 / 8

Eik ask tedarikisi, benzer boyutta klfta halat kurulumu ve halatlarn karlmas ile ilgili nceki
deneyimlerini gsterecektir.

352 / 9
KISIM 352
KISIM 352
Tablo-352-4 HDPE Eik Asknn Borusu in Spesifikasyonlar
Tablo-352-3
Halat Says
Standart Klf
D ap
mm
Kompakt
Klf
D ap
mm
ok Kompakt
Klf
D ap
mm
12
125
90
90
13
140
110
100
19
140
110
21
160
27
Belirtilen Deer
Test Metodu
23 Cde Younluk
> 941 kg/m3
ASTM D 1505
190 Cde 5 kgnn Eriyik Ak Endeksi
< 0,6 g, 10 dakika bana
NF EN ISO 1133
110
Eilme Modl
> 800 MPa ortalama
ISO 178
125
121
160
130
129
23 Cde Akma Noktasnda ekme

Gerilimi
21 MPa
NF EN ISO 527
31
160
140
134
Ultraviyole Ima Stabilitesi
E koulu
ASTM D 3350
37
180
150
147
42
200
170
155
Arlna gre 2,3 0,3%
ISO 6964
48
200
170
166
Karbon Karas erik (Birlikte

Pskrtlm Eik Ask Borusu Halinde
Sadece Katman)
55
200
180
169
Karbon Karas Dalm Endeksi
<3
ISO 11420
61
225
190
184
Karbon Karas Dalm Seviyesi
< C2
ISO 4437
69
250
200
190
> 1.000 ppm
73
250
210
197
HDPEnin D Katmannda Anti-Oksidan

erik
75
250
210
202
Termal Stabilite
>220C, 20 dakika iin
ASTM D 3350
85
280
225
205
>20 dakika
91
280
225
220
SO/TR 10837 veya

ASTM D 3350
102
315
250
225
Krlmada Uzama
350 %
NF EN ISO 527
109
315
250
231
23 Cde zod Darbe Mukavemeti
>20 kJ/m2
NF EN ISO 180
F 50 Geriliminde atlama Direnci
>1.000 saat
ASTM 1693,
Shore D Sertlii
>55 puan
ISO 868
352.02.05.03 Yksek Younluklu Polietilen (HDPE) Borulardan Yaplms D Koruyucu Kaplama
HDPE eik ask borusu, renkli d katmanl ve siyah i polietilenli ift pskrtmeli yksek younluklu
polietilen borulardan olumaldr.
Borular, [4] uyarnca PE344434 C (siyah ise) veya PE344434 E (siyah dnda baka bir renk ise) altnda
snflandrlan yksek younluklu polietilenden imal edilmelidir (PE 80 veya PE 100 ile edeer). Bu borular
aadaki fiziksel ve mekanik zelliklere uygun olmaldr:
Geri dntrlm polietilenin kullanlmas yasaktr. NF EN ISO9001 standardna uygun olarak, boru
tedarikisi bir kalite ynetim organizasyonuna sahip olmaldr.
Yukardaki artlara ilaveten, borunun kalnl scak levha kaynana uygun ve en az ext / 50 veya 4 mm
olmaldr: Bunlardan byk olan uygulanr ve ext borunun d apn gstermektedir.
352 / 10
Belirtilen zellik

200 Cde Okside Edici Endksiyon Sresi
art B
352.02.05.04 Polietilen Borunun Dayankll

D koruma kaplamasnn evresel etkilere kar direnci bilimsel olarak gsterilmelidir: d koruma kaplamas
160 kilo Langley ultraviyole (kcal/cm/yl) solar g, 20 C ortalama scakla e deer bir iklimde 62 yllk
bir mre sahip olacak ekilde formle edilmelidir. Bu hesaplama, SEPAP 12.24 hcrelerinde hzlandrlm
yalandrma testlerinin sonularyla desteklenmelidir.
62 yllk bir sre boyunca rengin stabilitesi bilimsel olarak ispatlanmaldr.

352 / 11
KISIM 352
KISIM 352
Teklif edilen eik ask sistemi, en az 5 yldr var olan ve 10dan fazla kprde kullanlm (ana aklk
uzunluu 300 myi aan), ispatlanm bir zm olmaldr.
352.03. Ankraj
halede talep edilen tm testler olmal ve daha nceki projelerdeki nc taraflarca onaylanm olmaldr.
Eer tedarikinin 0,5 GUTS SLS tasarm kriteri kullanm onay verilen byk bir kpr (1.000 eik askdan
fazla) deneyimi varsa, CIP tavsiyeleri ile izin verilen 0,45 GUTS limitinden daha yksek limit lehine
vazgeilecektir.
352.03.02 Eik Ask Ankraj in Talep Edilen Koullar
352.03.02.01 Gergin Eik Asknn Kuvvet Transferi
Eik ask ankrajlar, her halat ayr ayr ift tarafl olarak sabitlemek iin tasarlanmaldr. Sert malzeme
(reine) dolgu veya imento harcna ankraj alannda izin verilmez.
Koruyucu Tabaka
10
Sapma Ayarn Salayan Para
7 Telli Halat
11
Kablo Gei Noktas
Kama
12
Kablo Klf ( D klf )
Ankraj Blou
13
Koruma Dolgusu
Halat Ayarlama Tp
14
Ayar Somunu ( kresel )
Mesnet Plakas
15
Mesnet Rondelas ( kresel )
Halat Sapma Blgesi
16
Kalp Tp
Yap ( elik ya da betonarme )
17
Eilme Sapmalarn Engelleyen Aalet
Kablo Gei Noktas
Eik asknn iki ucu ankraj blgesi olarak anlr. Bir ankraj aadakilerden oluur:
Ankraj kafas; rnein esas itibariyle kablonun halatlarn salamlatrmak ve kuvvetlerini yapnn
balayc paralarna (tabliye kiri, kebent, pilon, vb.) aktarmak iin tasarlanan mekanik ara
paradan oluan sistemler;
Ankraj kafasndan eik asknn serbest uzunluuna kadar (kablo ve koruyucu bariyerler) uzanan
gei blgesi; halatlarn kt yer olup, deviatrleri, apraz klavuz sistemleri, harici snmleyici
ve yaltm sistemlerini ierebilir.
Ankraj Kafas Malzemeleri:

Malzemeler: Ch 5.8.1 (3)deki tavsiyede belirtilen standartlara uygun olacaktr,
Eksenel kuvvetlere kar yorulma mukavemeti: max = 0,45 fGUTS ve 300,0 N/mm2 gerilme
deikenlerinde 2 milyon dng,
Kafa dnmesinde bklmeye kar mukavemet; nerilerde belirtilen ekilde test edilecektir,
Halat ularnda korozyon korumas: mum dolgu ile kaplama,
Tavsiyeye uygun olarak su mukavemet testi (CIP recomendations on cable stays).
Yapm aamasnda, eik ask kablo tedarikisi, yap denetim grevlisine, projede kullanlacak tm tip ve
ebattaki ankrajlar iin ana bileenlerin boyutlar ve materyallerini gsteren montaj izimlerini sunmaldr.
352 / 12
Eik ask tedarikisi, yap denetim grevlisinin talebi dorultusunda, bu bileenlerin dorulanmasna ilikin
hesaplar sunacaktr.
352.03.02.02 Asal Sapmann Filtrelenmesi
Ankraj, ankraj kafasna veya trnaklara uzanan halatn asal sapmalarn nlemek iin kablo klavuz
sistemleri iermelidir.
Kablo klavuz takip tasarm, aadakilerden kaynaklanan apraz kuvvetleri ve eilme kuvvetlerini dikkate
almaldr:
ekil-352-3 Ankraj
352.03.01 Genel
Ankraj kafas, kablonun tm nihai germe kuvvetini iletecek kapasitede olmaldr. Mesnet plaklar, gml
borular, elik flanlar ve deviatrler gibi izimlerde gsterilen tm bileenler, amalanan kullanma uygun
trde ve yeterli mukavemette olmaldr.

Kablonun kendi arl altndaki servis ile maksimum rzgr hzlarndaki rzgr salnmndan
kaynaklanan kablo deformasyonlar,
Hareketli ykler altnda tabliye ve pilon ankrajlarnda dnmeler,
Yanl ankraj yerleimi ve tutucu boru hizalamas,
Tellerin almasyla oluan daimi alar,
Ankraj kafasnda, ankraj paralarnn retim toleransndan kaynaklanan halat eilmesi.
Yukardaki hallerde, gei blgesine yerletirilmi ve ask ankrajnn nndeki yapya apraz kuvvet
uygulayan klavuz deviatrlere izin verilmez. Ankraj, kabloya zarar vermeden en az aadaki sapma as
kombinasyonlarn kendi bana idare edecek kapasitede olmaldr:

20 miliradyan statik a veya balant paralarnn yerleim toleranslarndan (tutucu borunun

yanl hizalanmas) hangisi daha bykse;
10 miliradyan dinamik a.
Eik ask tedarikisi, aadaki kriterlere ulamak iin, bu yntemlerin etkinliini belgelemelidir:

Ankraj kafasndaki veya gei blgesindeki herhangi bir halatn sapma as 25 miliradyandan (
1,43) fazla olmamal ve kabloda hasar meydana getirmemelidir.
Her bir halatn 0,45 GUTS deeri iin eilme gerilimi, 30 miliradyanlk bir halat sapmasnn
olduu ankrajn giriindeki gei blgesinde 250 MPadan az olmaldr.
Ankraj kafasndaki her bir halatn kalc eilme gerilimi [1] madde 14.3.2.2 uyarnca 50 Mpadan
az olmaldr.

352 / 13
KISIM 352
KISIM 352
Eilme gerilimi hesaplar, kabloda servis durumundaki maksimum gerilmeye gre yaplr.
Eer ankrajlara ulaan sapmay azaltmak iin deviatrn klavuz boruya yerletirilmesi gerekiyorsa, kabloya
yerletirilecek herhangi bir tampon, bu tamponun varl ile azaltlan sapmann ankraja ulamasn engellemek
iin sabit bir nokta tekil etmesi amacyla bulundurulmas gereken deviatrn yerine kullanlmamaldr.
352.03.02.03 Gerilim Ayarlama mkn
Gerilim ayar salamak iin eik ask ankrajlarndan biri, ankraj kafasn yapya gre ayarlama sistemlerine
sahip olmaldr.
Bu gerilim ayar, vidal bir boru ve cvata dzenei yoluyla yaplacaktr. Ask gerilimi ayar iin ayar
saclarnn kullanmna izin verilmez.
Ayar genilii aadaki miktarlar aklamaya yeterli olmaldr:
neopren klf ile salanrsa, test, eik asknn tasarm mrn simle edecek ekilde, ozon, oksijen, gerilim,
IR ve UVye maruz kalarak n-eskitilmi malzeme ile yaplmaldr.
Ankrajlarn yaltm, kauuun elastik performansn veya yllar ierisinde elastikiyetini kaybedebilecek
elastomerik veya plastik izolasyonu deil, yaltm malzemesinde 20 bardan aa olmayan bir aktif basnc
esas almaldr.
352.03.02.06 Anmaya Kar Koruma
Srtnme korozyonu ve yorulmay nlemek iin, halatlar ve gei blgesi paralar arasnda elikten elie
temasa asla izin verilmemelidir.
Kritik noktalarda srtnme korozyonu ve yorgunluu engellemek iin nlemler alnmaldr: Halatn ankraj
kafasna girdii yerdeki her deviasyonunda vb.
Ankrajlarn yklenmemi konumundaki belirsizlik,
Germe aamalar srasnda yapnn yklenmesine ve yapnn rijitliine ilikin belirsizlik,
Ankraj kafasnda, yorulma nedenlerinin (eksenel hareket ve eilme hareketi etkileri) birikiminden kanmak
iin, ankraj iindeki ankraj merkez hattndan halatlarn yanal yer deiimini ynlendirmek iin nlemler
alnmaldr (Ksm 352.3.2.2).
Eik asknn, yklenmemi uzunluk, gerilim ve ssna ilikin belirsizlik,
Gerekli n yklemeye ulamas iin eik asknn uzatlmas,
Ankrajn herhangi bir parasnn, imento harc veya reine ile doldurulmasna izin verilmemektedir.
Tabliyenin kendi arlnda % 5 art,
352.03.02.07 karlabilirlik
Tabliye donanm arl ve yzeyinde % 20 orannda arlk art,
Beton kaymas ve ekmesi veya inaattan kaynaklanan hatalar sonucu yapsal deformasyon,
kprnn ana uzunluunu L ile gsterirsek, orta uzunluk tabliye sehimi L/1000e denk gelecektir,
Ankraj tasarm, asklarn trafie kstl etkisi olacak ekilde yenilenmesine imkn vermelidir (Ksm
352.06.03). Halatlarn karlmasnn, ankrajdaki yaltm sistemine zarar vermedii gsterilmelidir.
Yap Denetim Grevlisinin uygun bulaca gvenlik faktr.
352.03.02.04 Ynsel Ayarlama mkn

Balant paralarnn ynelimi ve ankraj kafalar, yk altnda olmayan yapnn servis koullar altnda ideal
eik kablo asks hizalanmasn (kablonun kendi arl altndaki geometrisi) dikkate almaldr.
Ankrajlar, balant paralarnn kurulum toleranslarnn dnda oluan statik asal sapmalar kabul
edebilmelidir (Ksm 352.03.02.02).
352.04. Nitelik ve Test Etme

leride daha ayrntl olarak sunulacak testler, eik kablo askl kprler iin geerli olan kablo snf iin CIP
Recomendations on Cable Stays tavsiyelerine uygun darenin onay verecei ekilde gerekletirilecektir.
Hangi tavsiyenin uygulanacana dair kesin karar dare tarafndan verilecektir. Testler sadece uluslararas
dzeyde tannm laboratuvarlarda yaplacaktr. Laboratuvar seimi dare tarafndan gerekletirilecektir.
Kablolarn test edilmesi, komple kablonun test edilmesi anlamna gelmektedir ve Ch 5.8.3de belirtilen kablo
bileenlerinin ilk testlerinin yaplmasndan sonra gerekletirilecektir.
Kablo testlerine aadakiler dahil olacaktr:
352.03.02.05 Korozyona Kar Koruma
Ana germe elemanlarnn (MTE) ilk testleri,
Ksm 352.02.03 ve Ksm 352.02.04te tanmlanan, korozyona kar iki tamamlayc koruma bariyeri,
korozyona kar korumak ve eik asknn serbest uzunluu boyunca suyu darda tutmak iin, tm ankraj
blgesi boyunca srekli bir ekilde uzatlmaldr.
Nitelik testleri,
Eer korozyona kar d bariyer yerine ankrajda blgesel bir kaplama uygulanrsa, bu kaplamaya uygun bir
engelleyici ara enjekte edilmelidir. Bu engelleyici ara esnek bir malzemeden yaplmaldr. Eik asknn
ucunda, d kaplama, ankraj balna tutturulmu ve en azndan halat ularndaki tm alan kaplayan suya
dayankl bir kapak ile kapatlmaldr. Bu kapak, halat ularnn kontrol iin karlabilir olmaldr.
MTE olarak uzamalarn ekme kuvveti,
Kablonun (bir btn olarak) yorulma testi: eksenel kuvvette her bklmede,
Yorulma testi sonras ekme mukavemeti,
Ankraj kafasnn su direnci.
Su geirmezliin btnl ve sreklilii, ankrajn dier fonksiyonlar ile tutarl olmal ve tm servis
koullarnda (titreme, hareket, eskime, s deiiklikleri vb.) srdrlmelidir. Bu blm; Ksm 352.04.03.02de
tanmlanan su geirmezlik testi ile kantlanmaldr. Ankraj, kprnn hizmet sresi boyunca szdrmazlk
elemanlarnn su geirmezliini ayarlamay veya eski haline getirmeyi mmkn klacak bir sktrma sistemi
iermelidir.
Halatn ankraja giri noktasndaki su geirmezlik anahtar bir faktrdr. Eer su geirmezlik O-ring veya
352 / 14

Uygunluk testleri.
Nitelik Testleri:
Kablolarn mekanik zelliklerinin nitelik testleri Referans [1] de belirtilen Tavsiyede tanmlanan
numunelerde yine tanmlanan numune says zerinde gerekletirilecektir. 2 milyon dngde test edilen
numuneler aadaki oranlara gre test edilecektir (rnek CIP recomendations on cable staysden alnmtr).

= 200,0 N/mm2; max = 0,45 fclass; min = 0,45 fclass - 200 N/mm2 ;
= 0,010 rad; max = 0,010 rad; min = 0 .

352 / 15
KISIM 352
KISIM 352
Kablolarn mekanik zelliklerine ilikin sonularn deerlendirilmesi ve testlerle ilgili raporun

hazrlanmas Tavsiyelere uygun olarak gerekletirilecektir.
Nitelik testleri ankraj kafasnn su geirimsizlik testi Referans [1]de belirtilen Tavsiyede tanmlanan
prosedre uygun olarak tanmlanan sayda numuneler zerinde gerekletirilecektir. Su direnci sonularnn
deerlendirmesi Tavsiyede belirtilene uygun olarak gerekletirilecektir.
Mekanik zelliklerin uygunluk testleri, nceden yaplan ankrajn Tasarmda belirtilen MTE ile uyumlu
olduunun gsterilmesi amacyla kullanlmaktadr ve bu kapsamda MTE temas ve al sehim artlar
oluturulmaktadr. Komple birimin test edilmesi iin gerekli olan ekipmanlarn elde edilmesinden daha kolay
olduu iin testler, indirgenmi birimler ve daha dk kapasitede ekipmanlarla gerekletirilecektir.
Mekanik zelliklerin uygunluk testleri numuneler zerinde gerekletirilecek ve numune says ve buna
ilikin prosedr Madde 1de belirtilen Tavsiyelerde tanmlanan ekilde olacaktr. Su direnci sonularnn
deerlendirmesi nerilere uygun olarak gerekletirilecektir.
352.04.01. Halat
Halatn, Ksm 352.02.02, Ksm 352.02.03 ve Ksm 352.02.04n spesifikasyonlarna uygunluu,

rn seiminden nce,
retim srasnda, teslimat ncesi fabrikada yaplan bir kabul testine tabi tutulmaldr.
Numune iin denetim nitesi: Ayn fabrikadan gelen, ayn derece ve nominal apta, ayn srece uygun olarak
retilmi kaplanm rnlerden (teller veya yedi telli halatlar) oluan retim birimi. Bu birim, dkm veya
yn olarak tanmlanr ve her denetim biriminin arl 40 tonu gemeyecektir.
352.04.02 HDPE Kaplama ve Ask Borusu

HDPE klflar ve borularnn Ksm 352.02.04 ve Ksm 352.02.05te belirtilen spesifikasyonlara uyumu,

rn seiminden nce,
retim srasnda, teslimat ncesi fabrikada yaplan,
kabul testine tabi tutulur.

Numune iin denetim birimi: ayn reaktr tarafndan yaplan HDPE retim birimi, maksimum 30 tonluk
HDPE veren tek bir retim srecidir.
Her retim birimi iin en az 3 numune alnacaktr, bir numune retimin banda alnmaldr, dieri retimin
ortasna yakn bir aamada ve sonuncusu ise retimin sonunda alnacaktr.
352.04.02.01 Standart zellikler
Her numune zerinde, aadakileri belirlemek iin bir dizi test uygulanr:

Bitmi rnn younluu,
Erime endeksi,
Bkme arpan,
Akma noktasnda ekme mukavemeti,
Karbon karas ierik.
Her gnderi ile malzemenin spesifikasyonlara uygun olduunu beyan eden ve test sonularn gsteren bir
analiz sertifikas verilmelidir.
Bir denetim birimi iindeki bobinlerin says 3ten az olduunda, 3 numune alnr. Bir denetim birimi iindeki
bobinlerin says 3ten fazla olduunda, bobin bana 1 numune alnr ve maksimum numune says 12 ile
snrlandrlr.
oka dayankllk gibi ek testler, bitmi rne baldr. Bu testler, eik ask tedarikisi tarafndan nerilmelidir.
352.04.01.01 Standart zellikler
retimin balangcndan nce, aksi ynde bir mutabakat olmadka, bir hzlandrlm yapay eskime
testi, Ksm 352.02.05.02 uyarnca yaplan dayankllk hesaplamasn dorulayacaktr. Benzer HDPE
formlasyonu zerindeki test sonular, eik ask tedarikisi tarafndan yapm aamasnda temin edilecektir.
Her numune zerinde, aadaki ekilde bir dizi test uygulanr:
352.04.02.02. Belirli zellikler
Bir ekme testi,
Birim uzunluk bana bir ktle tespit ilemi,
Bir metalik kaplama kontrol (her birim alan bana kaplama ktlesi, yapma mukavemeti ve
sreklilik),
Eik askda 50 m/sde srkleme kuvveti katsays 0,6y amamaldr. Bu performans gstermek iin
tedarikinin detaylar ile yaplm uygun testler, yapm aamasnda salanmaldr.
Bir dzlk kontrol.
352.04.03 Btnyle Monte Edilmi Eik Ask
352.04.02.03 Srkleme Kuvveti
352.04.01.02 Belirli zellikler

Aksi ynde bir mutabakat olmadka, aadaki testler denetim birimi veya bu birimin bir paras bana 1
numune zerinde uygulanr:

Bir yorulma testi,
Bir sehimli ekme testi.
Her test iin 3 numune seilecektir. Eer ilk numune zerindeki test baarsz olursa, 2 test daha yaplmaldr.
Eer bu dier 2 test de baarsz olursa, 3 numune tarafndan temsil edilen halat miktar reddedilecektir.
352 / 16

Eik ask sisteminin nitelii btnyle monte edilmi eik ask zerinde uygulanacak aadaki testlerle
belirlenir:

Eer daha nceki testlerin sonular sunulmam ve Yap Denetim Grevlisi tarafndan da
onaylanmam ise, kprnn temsili birimleri zerinde yaplacak 3 adet yorulma ve nihai
mukavemet testi,
Eer daha nceki testlerin sonular sunulmam ve Yap Denetim Grevlisi tarafndan da
onaylanmam ise, bir azaltlm birim zerinde yaplacak bir su geirmezlik testi.
Kurulmu numuneler, Yap Denetim Grevlisi tarafndan onaylanan tannm bir bamsz test laboratuvar
tarafndan test edilir. Yap Denetim Grevlisinin bir temsilcisinin, ilgili i yaplrken hazr bulunabilmesi
iin, herhangi bir retim veya testten en az 30 gn nce Yap Denetim Grevlisine bildirimde bulunulmaldr.
352 / 17
KISIM 352
KISIM 352
Tm test verileri ve test sonular Yap Denetim Grevlisine sunulmaldr. Gerekli testler (veya nceki
testlerin raporlar) baaryla tamamlanmadan (sunulmadan) ve Yap Denetim Grevlisi tarafndan yazl onay
verilmeden, ankraj ve kablolarn retimi balamayacaktr.
Test, aada gsterilen dz kurulum ile gerekletirilmelidir:
352.04.03.01 Yorulma ve Nihai Mukavemet Testleri

Test parametreleri ve kabul kriterleri, aada baka ekilde belirtilmedike, B snf eik asklar iin [1]in
11.2 sayl maddesinde detaylandrlmtr.
Yap Denetim Grevlisi tarafndan baka ekilde kabul edilmedike, test iin 3 adet btnyle monte edilmi
eik ask numunesi retilmelidir, bir numune kprdeki en ksa eik asky, bir dieri kprdeki orta boy eik
asky ve sonuncusu bir byk (laboratuvar test makinesi yeterli kapasitede ise en by) eik asky temsil
edecek ekilde retilmelidir. Her bir numune, ankrajlarn tm ayrntlarn ve retim prosedrlerini tmyle
temsil edebilmelidir.
Eik kablo asklar, tm yk tayan eklentileri ile birlikte test edilmelidir. Asklar, bir aktif ve bir de pasif
ankraj iermelidir. Halat deviasyonlar, kurulumu tamamlanm eik asklardaki gerek deviasyonlar temsil
etmelidir. Yap Denetim Grevlisinin takdiri ile testler iin test numunelerinin ankrajlarna balmumu enjekte
edilmeyebilir.
Daha sonra numune aada belirtilen ykn altnda 2 milyon dngden geirilir, eksenel gerilim sinzoidal
olarak 0,45 fGUTS ile 0,45 fGUTS - 200 MPa arasnda deiir. Ayn zamanda, kablo, ankraj merkezi hattndan
sinzoidal olarak 0 ile 10 miliradyan aralnda sapmaya urar.
352.04.03.02 Su Geirmezlik Testi
Test yata, maksimum ve minimum gerilimleri, maksimum ve minimum deviasyon alar ile senkronize
etmelidir.
Aada aksi belirtilmedii srece, test parametreleri ve kabul kriterleri, [1]in Madde 11.3nde ayrntl
olarak akland ekilde olmaldr.
Yorulma testinin sonucu aadaki durumlarda olumlu olarak deerlendirilir:
Numune, tipik bir eik ask as ile eimlendirilmi bir elik boruda yaplandrlr. Aadaki ekilde
grld zere, bu boru, numunede 3 mlik bir su yk iin bir tank ve bunun yan sra kabloyu germek ve
emek iin bir yapsal eleman vazifesi grr. Testi gerekletirmek iin, numuneye boluk doldurucu enjekte
edilmez.
Numune iki milyon kez yorulma yklemesi dngsnden getikten sonra, eik asknn yapld
kablolarda gzlemlenen krlmalarn % 2yi amamas;
Numunenin ortalama uzunluunun, 100.000 dngden sonra sabitlenmesi ve 2 milyon dng

sresince 5 mmden daha fazla deiiklik gstermemesi.
ekil-352-4 Yorulma Test Dzenei
Yorulma testini izleyen, nihai ekme mukavemeti testinin sonucu aadaki durumlarda olumlu
olarak deerlendirilir:

Aada belirtilen kuvvetlerden hangisi daha gl ise, numunenin o kuvvete dayanabilmesi:

Halatlarn nominal zellikleriyle tanmlanm kablonun garantilenmi nihai ekme mukavemeti
GUTS % 90,
Halatlarn gerek mukavemeti zerinden hesaplanan, kablonun gerek nihai ekme mukavemetinin
FGUTS % 92si,
Maksimum yk altnda numunenin burulmasnn % 1,5den fazla olmas, bu ankrajlarn (enelerin

almas vb.) almasna zg deformasyona izin verir.
ekil-352-5 Su Geirmezlik Test Kurulumu
352 / 18


352 / 19
KISIM 352
KISIM 352
Numunenin kurulumunun ardndan, kablo 0,20 FGUTSa kadar gerilir ve boru boyal su ile doldurulur.
Eik askya btn uzunluu boyunca dolgu malzemesi enjekte edildii durumda, stteki ankraj, kablonun
gerilmesine ve de eik asknn balanmasna izin vermelidir. Is deiimleri, her iki utan balanm ask
borularnda gerilmeye yol aar ve bu durum test edilmelidir.
Numune daha sonra, [1] ekil 46da tanmlanan aadaki ykleme dizisine tabi tutulur:

En stteki ankrajda uygun bir kriko kullanarak, 0,2 ila 0,5 FGUTS arasnda 10 ykleme dngs.
Daha sonra kablodaki kuvvet daimi olarak 0,3 FGUTSa ayarlanr;
Merkezi bir stma cihaz ile elik borudaki suyu 20 Cden 70 Cye kadar starak elde edilen 8
s dngs. Her hafta, iki dng uygulanr.
E zamanl olarak, eik ask numunesi, bir apraz kriko ve en stteki ankrajn altnda kayar mesnet
plakas kullanlarak, 100 mmlik darbe (sapma as 25 miliradyan) ile bklecektir. Souk ve
scak deimeli olarak, haftada 250 dng uygulanr.
Bu ykleme dizisinden sonra numune, dikkatlice sklr, daha sonra halatlarn zerinde herhangi bir
su izi bulunup bulunmadn kontrol etmek iin alr. Kaplama zerinde herhangi bir renk farkll
gzlemlenmezse testin olumlu sonuland kabul edilir. Yalnzca byle bir testi daha nceden gemi olan
eik ask sistemi uygun kabul edilir.
352.04.03.03 Eik Asklarn nceki Testlerinin Kabulleri
Yukarda belirtilen hususlar uyarnca baaryla tamamlanm bir yorulma testi ve su geirmezlik testinin
referanslar yapm aamasnda Yap Denetim Grevlisine sunulmaldr.
Bu projede tavsiye edilen numunelere ilikin [1]in 11. blmndeki spesifikasyonlara uygun olarak daha
nceki bir proje iin yaplan daha nceki herhangi bir test, Ksm 352.04.03.01 ve Ksm 352.04.03.02
blmlerde belirtilen testlerin yerine eik ask onayna temel oluturmas amacyla Yap Denetim Grevlisine
tavsiye edilebilir.
Eik asklarn elemanlar; imalat, nakliye, sahaya teslim ve kurulum sresince korozyona neden olan
maddeler, s, anma ve dier zarar verici etkilerden korunmaldr.
Eik asklarn imalat, nakliyesi, depolanmas veya dikilmeleri srasnda, HDPE d kaplama iin, minimum
eilme ap, d apnn 50 kat kadar olmaldr.
Uzun sreli beklemelerde (2 aydan fazla), geici olarak korozyona kar korunmal, muayene edilmeli,
gerekirse yenileri ile deitirilmelidir.
Eik asklar ve bunlarn dier paralarndaki tm hasarlar Yap Denetim Grevlisi tarafndan deerlendirilir
ve eik asklarn kurulumundan nce bunlara zm bulunur. Hasar gren herhangi bir halat yenisi ile
deitirilmelidir.
352.05.02 Ask Borusu Montaj
Eer eik ask borusu utan uca monte edilen blmlerden oluuyorsa, bu blmler fzyon kaynaklama
ilemi ile birletirilir (ASTM D 2657 uyarnca scak levha kayna). Birletirilecek olan boru paralarnn
kesik ular boru aksna dik olmaldr. Bir eklemin ekme dayanm , eklemlenmemi bir borunun ekme
dayanm mukavemetinin % 90ndan fazla olmaldr.
Eik ask tedarikisi, fzyon kaynaklama prosedrnn niteliini belirleyecek numuneler sunmaldr. Bu
numuneler, boru ebad bana 3 adet 2 mlik uzun borulardan oluur.
352.05.03 Halatlarn Tek Tek Srlmesi
Eik ask tedarikisi, halatn klavuz ucunun eik ask borusuna veya daha nceden kurulmu olan halatlarn
klflarna zarar vermesinin nlemek iin gerekli nlemleri alacaktr.
Eik asklarn tm zel belirleyici paralar (ankraj, klavuz sistemler vb.), halatn tek bana zarar grmesini
nlemek iin gerekli korumalarla tehiz edilmelidir.
Ancak, Ksm 352.04.01 ve Ksm 352.04.02 blmlerde zetlenen kalite kontrol testleri, bu proje iin temin
edilen halatlarn daha nceki projelerin yorulma testlerinde kullanlm olan halatlara geometrik, mekanik ve
yorulma zellikleri asndan eit olduunu ortaya koymaldr. Ayrca, atlye izimleri ile teklif edilen ask
ankraj donanmnn nceki testlerdekiler ile ayn olduunu gsterilmelidir.
Eik ask tedarikisi, halatlarn uzunluklar boyunca paralel olmalar ve iki ankraj kafasndaki denk gelen
deliklerden gemelerini salamak iin gerekli uygun nlemleri almaldr.
352.05. Kurulum
Eik ask kurulumu iin, krikolar ve l aygtlar, kablo kurulumunun balamasndan bir ay nce standart
basn gstergesi referans alnarak kalibre edilmelidir ve kalibrasyon daha sonraki her 6 ayda veya 4 eik
kablo asks veya 300 halat iin kablo kurulumu sresince tekrarlanr.
Eik kablo asklar, eik ask tedarikisinin nerdii prosedrlerle uyumlu olarak yerletirilir. Eik ask
tedarikisi, gerekli ekipmann ana kalemlerinin tanm ve bunun yan sra her eik asknn mukavemeti ve
uzamasn ngren tasarlanm kablo kurulum programn ieren kurulum ilemlerini tanmlayan bir yntem
beyann inceleme ve onay iin Yap Denetim Grevlisine sunar.
Eik kablo ask prosedr, kpr inaat aamas ile uyumlu olmaldr. Eik asklar sahada srlr.
Aksine mutabakata varlmad srece, Asl yklenici, tm montaj aamalarnda sabit yapdaki sehimlerin ve
kuvvetlerin belirlenmesi ve izlenmesinden sorumlu olacaktr, nk bunlar onun nerdii montaj srecinden
kaynaklanr.
352.05.01 Sevkiyat ve Kullanma Hazrlama
Eik ask tedarikisi, sevkiyat srasnda eik asknn hibir zarar grmemesi iin gereken prosedrleri
gelitirecektir.
352 / 20

352.05.04 Germe
Standart l aygtnn bal kesinlii en az % 0,5 olmal ve en az ylda bir kere uygun bir laboratuvar
tarafndan ayarlanmaldr.
Yerinde dikilen PSS eik asklar, Yap Denetim Grevlisinin kanaatine bal olarak, her halatn nihai gerilim
ve uzamas % 1,25 aralnda eitlendiinin gsterilmesi artyla tek tek gerilmelidir. Kesinlik hesab, eik
ask tedarikisi tarafndan sunulmaldr.
Yapdaki deformasyona gre yaplan hesaplamalardan karlan halat kuvvetlerini uygulayarak halatlarn tek
tek gerilmesine izin verilmez. Tercih edilen yntem, Egerilim yntemi olarak adlandrlr. Tm germe
ilemleri, yk hcrelerine bal bir bilgisayar sistemi tarafndan otomatik olarak kaydedilir. Germe ilemi iin
basn gstergelerinin kullanmna izin verilmez.
Tm halatlarn dikilmesinden nce yaplacak uzunluk lm durumunda, bu halatlar dz bir korunakl alana
kontrol edilen bir scaklk altnda ve herhangi bir hasara kar korunacak ekilde yerletirilmelidir.
352 / 21
KISIM 352
KISIM 352
Eik asklar, yapnn inas srasnda, birden fazla germe, gevetme veya tekrar germeye uygun olmaldr. Bu
ilemler, canl ankrajn ve ayarlanabilir halka dzeneinin tam krikolanmas yoluyla veya tek tek halatlarla
yaplabilir. Eer PSS kablolarnn halatlar, asknn gerilen parasna tutma blgesi dhil edilecek ekilde
tek tek gevetilirse, asklarn gerilen ksmnda hibir tutulan blge srekli olarak braklmamaldr.
352.05.05 Montaj Srasnda Korozyona Kar Koruma
Kablonun yapya kurulumu srasnda halatn korozyon koruma sistemleri devreye sokulmazsa, eik ask
tedarikisi, uygun 1 geici, 1 korozyon koruma sistemi uygulatlmaldr.
352.05.06 Son lemler
Nihai kablo gerilim ayar yapldktan ve yap denetim grevlisinin onayna sunulduktan sonra, ankraj ve gei
blgelerine ilikin son ilemler (daimi korozyon korumas, amortisrlerin yerletirilmesi vb.) yaplabilir.
Bu ilemlere ilikin detayl prosedr, eik ask tedarikisi tarafndan Yap Denetim Grevlisinin onayna
sunulur.
352.06. Bakm ve Yenileme
Eik ask tedarikisi, eik asklarn denetim program, izlemesi ve koruma prosedrlerini detaylandran bir
bakm el kitabn sunmaldr.
352.06.01 Denetimler
Denetim program en az aadakileri kapsamaldr:

Yap Denetim Grevlisine, eik ask tedarikisi tarafndan nerilen sklkta rutin denetim ilemleri,
2 eik asks (biri ana kiri, dieri arka kirite) zerindeki bir temsili halatn her 10 yldaki ypranma
korumasnn kontrol iin deitirilmesi.
352.06.02 zleme
Eik asklarn izleme ekipman aadakileri iermelidir:

Eik asklarnn gerilimini srekli olarak izlemek iin, eik asklarn % 10unda Yap Denetim
Grevlisi tarafndan tanmlanm yk hcreleri,
Eik asknn osilasyon miktarn srekli olarak izlemek iin eik asklarn Yap Denetim Grevlisi
tarafndan belirlenen % 10unun serbest uzunluklar zerinde iki ynl ivme lerler.
352.06.03 Bakm Prosedrleri
Eik ask tasarm, herhangi bir kablonun deiiminin i gvenlii dzenlemelerine uygun olarak ve trafii en
az engelleyecek ekilde yaplmasn salamaldr. Tm kablo deiimi, askya bitiik olan tek trafik eridinin
kapanmas ile mmkn olmaldr.
352.07. Aerodinamik Gereklilikler
352.07.01 D Kaplama Profili
Yapsal sorunlar sebebiyle, eik asklar zerindeki hava direnci en aza indirilmelidir. Ayrca, yamur ve
rzgrdan kaynaklanan titreim riski uygun d koruma kaplamas ile nlenmelidir.
Eik ask tedarikisi, yamur ve rzgrdan kaynaklanan titreime kar, spiral kabartma gibi etkinlii
kantlanm bir d koruyucu kaplama zm nermelidir. Rzgr ve yamur stabilitesini gstermek iin en
az iki laboratuvar test raporu sunulmaldr.
Eik ask tedarikisi, eik asklar zerindeki hava direncini en aza indirmek iin nX izimlerinde tanmlanan
boyutlara uymaldr. Tedariki, benzer halat says/d klf ap oran olan daha nceki kprlere ilikin
deneyimlerini aktarmaldr.
352.07.02 Eik Ask Snmlendirilmesi
Eik ask tedarikisi, titreim analizi yapmaldr. Eik ask titreimlerinin bykl aadakilerden az
olmaldr:

15 m/slik servis rzgr hz altnda ext, burada ext eik ask borusunun d apdr,
Maksimum rzgr hz altnda L/500, burada L, kablonun serbest uzunluudur.
Eik asks titreim miktar ne olursa olsun, bu kablolar, herhangi bir kablo zerinde % 4ten fazla bir
logaritmik azalma elde edecek snmlendirme sistemlerini salayabilmelidir. Eik ask kablosu titreim
miktarndan bamsz bir snmlendirme elde etmek iin snmlendirme, viskoz aralar ile salanmaldr.
Tedariki, gerek snmlendirme erilerine dayanarak, snmlendirme sistemini tasarlamaldr, bu eriler
Yap Denetim Grevlisine tekrar gzden geirmesi iin verilmelidir.
Srtnme amortisr, kk ve yksek titreimleri snmlendirmez ve srtnme kuvvetine ulaldnda
oklar yaratr ve bu nedenle bunlarn kullanmna izin verilmez.
Amortisr, ok dk titreimlerden (10 mm eik ask hareketinden az) byk titreimlere kadar
alabilmelidir.
Amortisrlerin dayankll, snmlendirme erisinin byk bir deiimi olmadan, 40.000 mlik toplam
darbe ile yaplan dinamik testler ile kantlanm olmaldr.
Bakm prosedrleri en az aadakileri kapsamaldr:

Eik asklarn 100 yllk tasarm mrleri sresince beklenebilir ikincil ve birincil bakm
ilemlerine ilikin prosedrler,
Tm kablonun deiim prosedr.
Teklif edilen snmlendirme sistemi, ankraj blgesine tamamen entegre edilmelidir, bu durumda dardan
grnr olmayacaktr. Kprnn mr boyunca kolayca deitirilebilir olmaldr.
Teklif edilen amortisr ve ilgili hesaplama yazlm kantlanm bir zm olmal,
Ankrajlarn su geirmezlii, bakm program sresince denetime uygun olmal ve ana bileenler sklmeden
kolaylkla tekrar alabilmelidir.
Ankraj tasarm, yardmc herhangi bir kablo olmadan, kablonun 0,10 FGUTS kuvveti ile gevetilmesini
mmkn klmaldr, rnein deitirilmeden nce.
1.000den fazla viskoz amortisr kurulmu,
Kablo referanslar dahili amortisrler iin 200 mden, harici amortisrler iin 400 mden fazla
olan,
5 yldan fazla bir sredir iletimde olan gemi bir byk projede kullanlm,
olmaldr.
352 / 22


352 / 23
KISIM 352
352.07.03 apraz Balar

Bu blm ana akl 500 mden fazla olan kprler iindir.
Eik ask tedarikisi, gemi kprlerde daha ncede onaylanm bir sre ile uygun bir non-lineer parametrik
tahrik hesab yaptktan sonra, apraz ba kullanmnn gerekli olup olmadn kontrol edecektir.
Karar sonrasnda, apraz balarn kullanmnn gerekli olduu ortaya karsa, bu bir opsiyon olarak
belirtilmelidir. Eik ask tedarikisi tarafndan teklif edilen apraz ba sistemi, nceden yaplm olan en az
bir projede kullanlm, kantlanm bir zm olmaldr. Daha ayrntl bir incelemeden sonra, apraz balar
seilecek veya reddedilecektir. Ret, eik ask tedarikisinin fiyat yapsn etkilemeyecektir.
apraz balarn says, dzeni ve gerilimi eik ask tedarikisi tarafndan teklif edilecektir. apraz balarn,
tabliye ve pilon ankrajlarndaki eik ask asna etkisi, ankraj tasarmnda dikkate alnmaldr.
apraz ba kablosu, tabliye seviyesinden st askya kadar srekli olmaldr. Her apraz ba, eik ask
tedarikisi tarafndan belirlenecek toplam krlma kapasitesi iin 2 veya 4 kablodan oluacaktr.
apraz balar, her trl yk durumunda pozitif ekilde gerili kalmalar iin n yklemeye tabi tutulacaktr.
Kablolar, % 10dan fazla yapsal logaritmik azalmaya sahip zel kablo halatlar olacaktr. Bu deer model
test sonularyla gsterilecektir.
apraz ba kablo halatlar, scak daldrma yntemi ile galvanize edilecek, boluk doldurucu ile doldurulacak
ve HDPE klf ile kaplanacaktr.
Eik ask tedarikisi, stabilize edici kablolarn tasarmn detaylandrmak ve eik asklarn yer sarsnts ve
iddetli rzgra kar tepki bykl zerindeki etkilerini gstermek amacyla, birbirine bal kablolar ile
tm bir eik ask dzleminin zaman gemii hesaplamasn yapmak iin organize olmaldr.
352 / 24

BLM 400
YOL STYAPISI

KISIM 401
401. ALTTEMEL
401.01 Tanm
Bu ksm; Tablo-401-1de belirtilen gradasyon limitleri ierisinde (kullanlmas durumunda kaznm asfalt
malzemesi kullanm dahil) srekli gradasyon verecek ekilde hazrlanan malzemenin su ile kartrlarak,
ince tesviyesi tamamlanm dolgu veya yarmadan oluan styap taban zerine bir veya birden fazla tabakalar
halinde, projesinde belirtilen plan, profil ve enkesitlere uygun olarak serilip sktrlmasyla oluturulan
alttemel tabakasnn yapmn kapsar.
401.02 Malzeme
Alttemel yapmnda kullanlacak malzeme; kum, akl, teras akl, ayrm, bozumu kaya, cruf, krmata,
kaznm asfalt ve benzeri malzemelerden tek tip veya kaznm asfalt malzemesi kullanlmas durumunda
(maksimum % 25) iki veya daha fazla malzemenin karmndan oluacaktr. Alttemel malzemesinin
kaznm asfalt malzeme dahil iki veya daha fazla agrega grubu ile hazrlanmas durumunda karmn hangi
malzemelerden, ne oranda olaca Karm Dizayn Raporunda belirtilecektir.
Bozulmu bitml scak karm tabakalarndan kaznm ve yeni bitml scak karm yapmnda
kullanlmayacak malzemeler, en fazla %25 orannda Tip-B alttemel retiminde kullanlabilecektir. Kaznm
asfalt malzemesi kullanlmas durumunda kullanm oran laboratuvarda yaplacak Tip B alttemel uygunluk
deneyleri sonucunda belirlenecek, karmda kullanlan kaznm asfalt malzemesinin maksimum dane
boyutu en ok 37,5 mm olacaktr.
Karm dizaynlar darenin uygun bulmas halinde ii yapan yklenici laboratuvarnda ya da tercihen
akredite olmu zel bir laboratuvarda yaplabilecek ve hazrlanan dizayn dare tarafndan onaylandktan
sonra kullanlabilecektir. Ancak karm dizaynndan kaynaklanan nedenlerden dolay oluan bozulmalardan
yklenici sorumlu olacaktr.
Bu malzemelerin temin edilecei ocaklar, KGM, Blge Aratrma ve Gelitirme Bamhendislii veya
Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl tarafndan onaylam olacak ve malzeme kontrol mhendisinin
gzetimi altnda alnacaktr. Alttemel malzemesi aadaki artlara uygun olacaktr. AASHTO T 27, T 11 veya
TS 1900-1 standartlarnda belirtilen metotlar ile bulunan granlometri, Tablo-401-1de verilen gradasyon
limitleri dahilinde ve iyi derecelenmi olacaktr.
Tablo-401-1 Alttemel Malzemesi Gradasyon Limitleri
Elek Akl
TP-A
TP-B
% Geen
mm
in
% Geen
75
100
50
100
37,5
1 1/2
85 - 100
80 - 100
25
60 - 90
19
3/4
70 - 100
45 - 80
9,5
3/8
45 - 80
30 - 70
4,75
No.4
30 - 75
25 - 55
2,00
No.10
15 - 40
0,425
No.40
10 - 25
10 - 20
0,075
No.200
0 - 12
0 - 12
Malzemenin; 0,075 mm elei geen ksm 0,425 mm elei geen ksmnn 2/3'nden fazla olmayacaktr.

401 / 1
KISIM 401
KISIM 401
Alttemel malzemesi, kum-akl ocaklarndan salandnda, tvenan malzemenin gradasyonu Tip-A

gradasyon limitlerine uygun olacaktr. Gradasyonu Tip-A limitlerine uymayan malzemeler elenerek
gradasyonu ayarlanacaktr. Alttemel malzemesinin kum-akl veya ta ocaklarndan krlarak hazrlanmas
durumunda malzemenin gradasyonu Tip-B gradasyon limitlerine uygun olacaktr. Kum-akl ocandan
krlarak malzeme hazrlanmas durumunda 4,75 mm elek zerinde kalan ksmnn en az % 50sinin iki veya
daha fazla yz krlm olacaktr.
Alttemel yapmnda kullanlacak olan malzemenin dier fiziksel zellikleri Tablo-401-2de belirtilen
zelliklere uyacaktr.
DENEY ADI
ARTNAME LMTLER
DENEY STANDARDI
% Hava Tesirlerine Kar Dayankllk, MgSO4 ile

kayp, %
25 (MS25)
TS EN 1367 - 2
Paralanma Direnci (Los Angeles), %
45 (LA45)
Yasslk ndeksi, %
35
30 (FI30)
TS EN 1097 - 2*
AASHTO T 96
BS 812
TS EN 933-3*
3,5 (WA243,5)
TS EN 1097 - 6
Likit Limit, %
25
Plastisite ndeksi, %
TS 1900-1
AASHTO T 89
TS 1900 - 1
AASHTO T 90
Kil Topa ve Dalabilen Dane

Oran, maksimum %
ri Malzeme
(4,75 mm elek st)
2
ASTM C 142
Organik Madde, (%3 NaOH ile)
Negatif
TS EN 1744-1
METLEN
MAVS
MB g/kg
nce agregann 0/2 mmlik

ksmna
tlm magmatik
agregann 0/2 mm ksmna
4,0 (MB4,0)
5,5 (MB5,5 )**
5,5 (MB5,5)**
Yol taban yzeyinde gevek ksmlar varsa onarlacak, serbest malzeme, ukurlar, kabarmalar bulunmayacak,
alttemel malzemesi donmu taban zerine veya alttemelin istenilen skmas salanmadan nce donabilecei
hallerde serilmeyecektir.
styap taban malzemesinin, kaya veya dzgn bir yzey vermeyecek younlukta 3 zeri malzeme ierdii
yol kesimlerinde yzeyde yer alan boluklarn ince kaya malzeme ile tesviyesinin yaplamad durumda
projesinde nerilmi 15 cm dzeltme amal alttemel tabakasnn 5 cmsi greyder ile serilerek olabildiince
dzgn bir yzey elde edilerek, bu yzey zerine 10 cm eksik alttemel tabakas finier ile serilebilecektir.
Sermeye malzemenin alnd yere en uzak noktadan balanarak, malzemenin alnd yere doru devam
edilecektir. Serme ii sktrma iinden en ok 200 m ileride olacak, her i gn sonunda serilen btn
malzeme sktrlm olacaktr.
Projede belirtilen kalnln fazlal nedeni ile alttemelin birden fazla tabakalar halinde serilmesi gerektiinde,
tabaka kalnlklar birbirine eit alnacak ve her bir tabaka, zerine yenisi serilmeden, istenilen birim arla
kadar sktrlm olacaktr.
Yayc makine kullanlaca zaman malzeme figre halinde yolun bir tarafna konulacak, ancak yamurlu
mevsimlerde ve k aylarnda platform kenarnda braklmayacaktr.
Serilmi ve sktrlm malzeme zerinden trafik geirilmeyecektir.
TS EN 933-9
* Referans Metot
** Magmatik kkenli kayalarda, antiye konkasrnde retilmi ince agregada istenen artname deerinin
salanamamas durumunda bu art aranacaktr.
Modifiye Proctor Deneyi (AASHTO T 180, TS 1900-1) ile bulunan maksimum kuru birim arln % 98sine
kadar sktrlan numunelerin ya CBR (AASHTO T 193, TS 1900-2) deerleri Tip-A iin minimum % 30,
Tip-B iin ise minimum % 50 olacaktr.
Tek tip veya kaznm asfalt malzemesi dahil iki veya daha fazla dane boyutu grubu ile oluturulacak alttemel
malzemesinin su dahil plentte kartrlp finier ile serilmesi durumunda bu malzeme plent-miks alttemel
olarak tanmlanacak ve bu durumda Tip-B gradasyon limitlerine uyulacaktr.
401.03 Yapm artlar
401.03.01 Serme
Alttemel malzemesi, inaat ve tesviyesi tamamlanarak hazrlanm taban zerine, skm kalnl 20 cmyi
gemeyecek ekilde, tabakalar halinde, kontrol mhendisinin direktifi dahilinde serilip sktrlacaktr.
401 / 2
Alttemel malzemesinin Plent-miks olmas durumunda serim finier ile yaplacaktr.
Serme ii, homojen, eit miktar ve kalnlklarda sermeyi salayacak tertibata sahip aralarla yaplacak ve bir
kerede serilip sktrlan tabakann skm kalnl yukarda verilen deerleri gemeyecektir.
Tablo 401-2 Alttemel Malzemesinin Fiziksel zellikleri
Su Emme
(Kaba ve nce Agregada), %
Ancak sktrma makinelerinin kapasitelerinin yksek olmas durumunda, tabaka kalnl deneylere
dayanarak ve kontrol mhendisinin onay ile 30 cmye kadar arttrlabilir. Alttemelin birden fazla tabakalar
halinde serilmesi durumunda, tabaka kalnlklar birbirine eit olacaktr.

Malzeme yayldktan sonra btn kesit geniliince greyderle tesviyesi yaplacaktr. Bu srada zellikle
malzeme gradasyonunun bozulmamasna dikkat edilecektir.
Alttemel malzemesinin serilmesi, tesviye edilmesi srasnda malzemeye ilave edilecek su miktar Tip-A iin
Modifiye Proctor ile bulunan su ieriinin 2si, Tip-B iin W(opt-2) ile Wopt arasnda olacaktr.
401.03.02 Sktrma
Alttemel malzemesi, Tablo-401-4de verilen deerler esas alnarak sktrlacaktr.
Sktrma, alma arl en az 11.000 kg statik izgisel yk 30 kg/cmden byk, iki frekansl
vibrasyon sistemli dz bandajl silindirler ve/veya lastik bana den yk 3.500 kgdan az olmayan lastik
tekerlekli silindirlerle yaplacak, kullanlan malzeme ve serilen tabaka kalnlna uygun sktrma teknii,
iin balangcnda yaplacak bir deneme kesiminde belirlenecektir. Deneme kesimi en az silindirleme
eridinden oluacak ve uzunluu 100 mden ksa olmayacaktr.
Sktrma, yolun eksenine paralel olarak yaplacak, dk kotlu kenardan balayarak eksene doru kayacaktr.
Yatay kurplarda kurbun iinden balanacak ve dna doru devam edilecektir. Her geite bir nceki geite
sktrlan ksma, silindir geniliinin en az % 10u kadar bindirme yaplacaktr. eritlerin tmnde ilk gei
tamamlanmadan ikinci gei yaplmayacaktr.
Sktrma srasnda grlen segregasyona uram kesimler, bu kesimlerde malzemenin kaldrlarak yerine
uygun malzeme getirilmesi ve sktrlmas yoluyla dzeltilecektir.
Sktrlm alttemel kalnl projede belirtilen kalnln % 10undan farkl olursa, malzeme yzeyi
kabartlarak gerekli ilave veya azaltma yaplarak tekrar sktrlacaktr.
401 / 3
KISIM 401
KISIM 401
Bordr, kalplar ve duvar yanlar gibi silindirin yanaamayaca yerlerde sktrma, vibrasyonlu plakal
sktrclar, vibrasyonlu tokmaklar veya elle ekilebilen kk vibrasyonlu silindirlerle yaplacaktr.
Arazi kuru birim arlnn belirlenmesinde kullanlacak metotlar, Tablo-401-3de verilmitir.

Yapm esnasnda kullanlan malzemeyi ve oluturulan tabakay kontrol etmek amacyla, belirli aralklarla
yaplmas gerekli deneyler ve saylar, Tablo-401-5de verilmitir.
Yaplan kontroller, serilen tabakann Tablo-401-4de verilen oranlarda skmadn gsterdii takdirde,
gerekiyorsa ek sulama yaplarak istenilen birim arla eriinceye kadar sktrmaya devam edilecektir.
Gerekli durumlarda skma kontrolnde esas alnan laboratuvar maksimum kuru birim arlnda, AASHTO
T 224e gre iri agrega oranndaki deiiklikten dolay dzeltme yaplmaldr.

Deney Ad
Minimum Deney Says ve Deney Skl
Dane Boyutu Dalm

TS 1900-1, AASHTO T 27,11
Her 2.000 m3de 1 deney
Sktrmann tamamlanmasndan sonra yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol, 4 m uzunluunda,

esnek olmayan mastarla yaplacaktr. Yolun boyuna kontrol iin, mastar yol eksenine paralel olarak ve
yzeyin genilii boyunca aralklarla yol yzeyine konulduunda, mastarn yola temas eden herhangi iki
noktas arasndaki blmde mastarla yol yzeyi arasndaki aklk 20 mmden fazla olmayacaktr. Bitmi
tabakann enine kontrolnde yol eksenine dik olarak konulacak mastar ile bulunacak aklk, yine 20 mmden
fazla olmayacaktr.
Likit Limit, Plastik Limit

TS 1900-1, AASHTO T 89, 90
Metilen Mavisi
TS EN 933-9
Paralanma Direnci (Los Angeles)

TS EN 1097-2, AASHTO T 96
Her malzeme veya gradasyon deiikliinde

ve ayrca 6 ayda bir deney
Bitmi tabakann, herhangi bir noktas ile tabakann proje kotu arasnda 20 mmden fazla kot fark
olmayacaktr.
Hava Tesirlerine Kar Dayankllk,

MgSO4 ile kayp

ve ayrca 6 ayda bir deney
Temel tabakas tekil edilinceye kadar alttemel yzeyinin, projedeki kesit ve boyuna eimine uygun, iyi bir
durumda muhafaza ve bakm salanacaktr.

ve ayrca ayda bir deney
Su erii
TS 1900-1

TS 1900-1, AASHTO T 180

TS 1900-1,
AASHTO T 191
TS 1900-1,
AASHTO T 191
Ya CBR
TS 1900-2, AASHTO T 193

37,5
AASHTO T 181
1. Kum Konisi Metodu;

TS 1900-1, AASHTO T 191
Her tabakann 1.000 m2de 1 deney
75
AASHTO T 181
2. Kasnak Metodu; AASHTO T 181
37,5
ASTM D 6938-10,
AASHTO T 310-11
Tablo-401-3 Arazi Kuru Birim Arl Tayin Metotlar

Malzemenin Maksimum
Tane Boyutu
Deney Metodu
Kum Konisi
Metodu
Kasnak Metodu
in
mm
6 apnda
50
12 apnda
75
10 apnda
12 apnda
Nkleer Metot
1/2
3
1
1/2
Deney
Standard
Tablo-401-4 Alttemel Sktrma Kriterleri

TP-A
TP-B
401 / 4

Yasslk ndeksi
BS 812, TS EN 933-3
Skma,
Minimum %
96
Modifiye Proctor
TS 1900-1, AASHTO T 180
Optimum Su erii %
Wopt 2
Modifiye Proctor
TS 1900-1, AASHTO T 180
Skma,
Minimum %
98
Modifiye Proctor
TS 1900-1, AASHTO T 180
Skma,
Minimum %
95
Titreimli Tokmak
TS 1900-1, BS 1377
Optimum Su erii %
(Wopt-2) - Wopt
Modifiye Proctor
TS 1900-1, AASHTO T 180
Optimum Su erii %
Wopt 1
Titreimli Tokmak
TS 1900-1, BS 1377
Skma % si Belirleme Testleri
3. Nkleer Metot *;
Her tabakann 250 m2de 1 deney
ASTM D 6938-10, AASHTO T 310-11
* in balangcnda en az 10 farkl noktada nkleer metot ile yaplan skma deney
sonular ile Kum Konisi veya Kasnak metotlarndan biri ile yaplan skma deney
sonularnn korelasyonu yaplacaktr. Skma kontrolnn nkleer metotla yaplmas
durumunda, ayrca her 2.500 m2de bir, dier metotlardan birisi ile de skma kontrol
yaplacaktr. Kalite kontrol deneyleri, en az bu tabloda belirtilen sayda olmak zere, kontrol
mhendisince uygun grlen ara ve sklkta yaplacaktr.
401.05 Dorulama Testi

Dorulama testi, alttemel tabakasnn ve ona destek olan styap tabannn niform olup olmadn ortaya
koymak, alttemel veya styap tabannda yer alan zayf ve skmam kesimleri belirlemek iin uygulanr.
Dorulama testi dare tarafndan istenilen durumlarda yaplacaktr.

401 / 5
KISIM 402
KISIM 401
402. TEMEL
Bu testin uygulanmas srasnda;

1.
Dorulama testinde kullanlacak ekipman pnmatik lastik tekerlekli silindir, ift dingilli kamyon
veya sulamada kullanlan arazz olabilir.
2.
Bu test iin kullanlacak lastik tekerlekli silindirin tekerleri eit aralkta olacak ve yk eit ekilde
datacaktr.
3.
Test iin kullanlacak ekipman/ara 30-40 ton arlnda olacaktr.
Granler Temel (GT),
4.
Ekipman/araca ait lastikler; 90-150 psi (620-1.040 kPa) deerinde basn kapasitesine sahip
olacaktr. Test uygulanmadan nce lastiklerin basnlar llecek ve kayt edilecektir.
Plent-Miks Temel (PMT),
imento Balaycl Granler Temel (BGT),
402.01 Tanm
Bu ksm, tama gc yeterli taban veya alttemel tabakas zerine uygulama artlar aada verilen ve
styap projesinde belirtilen kalnlk kadar;
yapmn kapsar.
401.05.01 Uygulama
Alttemel tabakasnn sktrlmas tamamlandktan sonra zerine temel tabakas serilmeden nce kontrol
mhendisi tarafndan belirlenen kesimlerde dorulama testi yaplacaktr.
402.02 Malzeme
Dorulama testinin yaplaca alttemel malzemesinin su ierii, test srasnda en az Wopt4 deerinde
olmaldr.
Yukarda verilen tip temel tabakasnn yapmnda kullanlacak agrega; akl, krlm akl, krma ta,
kum, cruf veya benzeri malzemelerden hazrlanacaktr. Kullanlacak malzemenin bunlardan hangisi olaca
veya karm halinde bu karmn hangi malzemelerden, ne oranda olaca Karm Dizayn Raporunda
belirtilecektir.
Test yaplmasnda kullanlacak ekipman/ara lastik basnlar ve zerine yklenecek yk miktar belirlenerek
ayarlanacaktr.
Dorulama testi srasnda ekipman/ara hz 4-8 km/saat olacak ekilde hareket edecektir. Ancak ekipman/
aracn hareket hz zerinden getii tabakada oluabilecek esneme, defleksiyon, kme vb. unsurlarn
belirlenmesi ve llmesine izin verecek ekilde ayarlanabilecektir.
Dorulama testi bir veya daha fazla sayda pas yaplarak gerekletirilecektir. Bu geiler srasnda lastik
tekerlekler alttemel tabakasnn farkl alanlarna basacaktr.
Dorulama testi ile belirlenen, oynayan, ken, niform stabilite gstermeyen alttemel kesimlerinde inceleme
yaplarak problemin kayna aratrlacaktr. Bu kesimde yer alan alttemel malzemesinden ve styap
tabanndan numune alnarak incelenecektir.
Dorulama testi sonucunda tespit edilen tm zayf, ken kesimlerde yol taban yklenici tarafndan alacak,
problemli kesimler kazlp atlacak yerine alltemel veya seme malzeme getirilerek iyiletirilecektir. Ayrca
alttemel tabakas zerinde belirlenen tm yzey dzgnszlkleri giderilecektir.
Karm dizaynlar darenin uygun bulmas halinde ii yapan yklenici laboratuvarnda ya da tercihen
akredite olmu zel bir laboratuvarda yaplabilecek ve hazrlanan dizayn dare tarafndan onaylandktan
sonra kullanlabilecektir. Ancak, karm dizaynndan kaynaklanan nedenlerden dolay oluan bozulmalardan
Bu malzemelerin temin edilecei ocaklar, KGM, Aratrma ve Gelitirme Bamhendislii veya Aratrma
ve Gelitirme Dairesi Bakanl tarafndan onaylanm olacaktr.
Malzemeyi oluturan kaba ve ince agrega ile ilgili zellikler Ksm 402.02.01 ve Ksm 402.02.02de
verilmitir.
402.02.01 Kaba Agrega
akl:
Dzensiz ekil ve boylarda, su etkisi ile yuvarlanm veya anm halde bulunan doal agregadr.
Krlm akl:
Krm sonunda elde edilmesi istenen maksimum dane boyutunun en az 1,5 kat daha byk boyutlu akln
veya kayalarn krlmasyla elde edilen agregadr.
Teras akl:
Doal oluumlar halinde bulunan, kum, silt ve kil ile kark akldr. ok dk trafikli ya da nemsiz
yollarda fiziksel zelliklerinin artnameye uygun olmas kouluyla, krlmakszn kullanlabilir.
Krmata:
Kalker, dolomit, bazalt, granit, kuvarsit veya benzeri kayalarn krlmasyla elde edilen agregadr.
Krlm Cruf:
Havada soutulmu yksek frn crufunun krlmasyla elde edilen agregadr. Bu agregann AASHTO T 19a
gre saptanan gevek birim arl 1.100 kg/m3den az olmayacaktr.
401 / 6


402 / 1
KISIM 402
KISIM 402
Tablo-402-2 nce Agregann Fiziksel zellikleri
Temel yapmnda kullanlacak olan malzemenin kaba ksm (4,75 mm elek zeri) Tablo-402-1de verilen
zelliklere sahip olacaktr. Kaba agregada donmu malzeme ve herhangi bir nedenle karm yabanc
malzeme bulunmayacaktr.
Tablo-402-1 Kaba Agregann Fiziksel zellikleri
Deney Ad
artname Limitleri
Deney Standard
Hava Tesirlerine Kar Dayankllk, MgSO4 ile kayp, %
20 (MS20)
TS EN 1367-2
Paralanma Direnci (Los Angeles), %
35 (LA35)
TS EN 1097-2*
AASHTO T-96
Kil Topa ve Dalabilen Tane Oran, %
1,0
ASTM C-142
30
BS 812
25 (FI25)
TS EN 933-3*
Negatif
TS EN 1744-1
(Madde 15.1)
3,0 (WA243)
TS EN 1097-6
(Madde 8)
Su Emme (Kaba ve nce Agregada), %
artname Limitleri
Deney Standard
Likit Limit, %
NP
TS 1900-1
AASHTO T 89
NP
TS 1900-1
AASHTO T 90
Negatif
TS EN 1744-1
(Madde 15.1)
Metilen Mavisi, MB, g/kg
nce agregann 0/2 mlik

ksmna
3,0 (MB3,0)
4,5 (MB4,5)*
tlm magmatik
4,5 (MB4,5)*
TS EN 933-9
* Magmatik kkenli kayalarda, antiye konkasrnde retilmi ince agregada istenen artname deerinin
402.02.03 Su
Yasslk ndeksi, %
Deney Ad
Granler Temel (GT), Plent-Miks Temel (PMT) ve imento Balaycl Granler Temel (BGT) yapmnda
kullanlacak su, ya, tuz, asit, alkali gibi endstri atklar ve bitkisel atklar iermeyecektir.
BGT iin kullanlacak suyun 1 litresinde 2 gramdan fazla SO3 olmayacaktr.
402.03 Granler Temel (GT)
402.03.01 Tanm
* Referans Metot
Temel yapmnda kullanlacak olan malzemenin ince ksm doal veya krlm akl, krma kum, doal kum,
cruf kumu veya benzeri malzemeler ya da bunlarn karmndan olacaktr.
Granler temel tabakas; akl, krlm akl, krlm cruf veya krmata ile ince malzeme kullanlarak Tablo
402-3de verilen gradasyon limitleri ierisinde srekli gradasyon verecek ekilde hazrlanan malzemenin, su
ile kartrlmas ve artnamesine uygun olarak hazrlanm tama gc yeterli taban veya alttemel tabakas
zerine bir veya birden fazla tabakalar halinde, projesinde belirtilen plan, profil ve enkesitlere uygun olarak
serilip sktrlmasyla oluturulan tabakadr.
Doal Kum:
402.03.02 Malzeme
2 mm ile 0,075 mm elekler arasnda kalan ve talarn doal yollarla bozuma ve ayrmasndan meydana
gelen malzemedir.
Granler temel tabakas yapmnda kullanlacak olan malzeme Ksm 402.02de belirtilen fiziksel zellikleri
salayacak, Tablo-402-3de verilen gradasyon limitleri ierisinde ve iyi derecelenmi olacaktr.
402.02.02 nce Agrega
Tablo-402-3-Granler Temel Tabakas Gradasyon Limitleri
nce akl:
Elek Akl
9,5 mm ile 2 mm elekler arasnda kalan akldr.

Ta Tozu:
Ta ocaklarndan krm srasnda elde edilen ince malzemedir.
Cruf Kumu:
Havada soutulmu yksek frn crufunun elenmesi ile elde edilen malzemedir.
Temel yapmnda kullanlacak olan malzemenin ince ksm (4,75 mm elekten geen), Tablo-402-2de verilen
zelliklere uygun olacaktr.
mm
50
37,5
25
19
9,5
4,75
2,00
0,425
0,075
in
2
1 1/2
1
3/4
3/8
No.4
No.10
No.40
No.200
% Geen
A
100
80 - 100
60 - 90
45 - 80
30 - 70
25 - 55
15 - 40
8 - 20
2-8
100
70 - 100
60 - 92
40 - 75
30 - 60
20 - 45
10 - 25
0 - 12
100
75 - 100
50 - 85
35 - 65
25 - 50
12 - 30
0 - 12
Granler temel malzemesinin 4,75 mm elek zerinde kalan ksmnn arlka en az % 50sinin iki veya
daha fazla yz krlm olacaktr. Malzemenin 0,075 mm elei geen ksm, 0,425 mm elei geen ksmnn
2/3'nden fazla olmayacaktr.
402 / 2


402 / 3
KISIM 402
KISIM 402
Modifiye Proctor Deneyi (AASHTO T 180, TS 1900-1) ile bulunan maksimum kuru birim arlnn %98ine
sktrlan numunelerin ya CBR (AASHTO T 193, TS 1900-2) deerleri, % 100den az olmayacaktr.
Granler temel malzeme gradasyonunun Tablo-402-3de verilen A, B, C tiplerinden hangisine uygun olaca,
aadaki maddelere gre tespit edilecek ve hangi tip temelin kullanlaca projesinde belirtilecektir.
402.03.02.01 Asfalt Betonu le Kaplanacak Yollarda
Bu yollarda kullanlacak Granler Temel (GT) malzemesi gradasyonu A, B tiplerinden birisine uygun
olacaktr.
402.03.02.02 Sathi Kaplama Yaplacak Yollarda
Sathi kaplamal yaplacak Devlet yollarnda Granler Temel Tip A veya B kullanlmal, Sathi kaplamal
yaplacak il yollarnda ise proje koullarna bal olarak Granler Temel A, B veya C tipi malzemelerinden
biri kullanlabilecektir.
402.03.03 Kartrma ve Serme
Granler temel tabakas, iki farkl dane boyutu grubundaki agregalarn kartrlmasyla hazrlanacak ise
kartrma ii sabit veya hareketli bir plentte ya da yolda yaplacaktr.
Granler temel tabakasnn ikiden fazla dane boyutu grubunun kartrlmasyla hazrlanmasnn sz konusu
olduu durumlarda karm, mutlaka plentte yaplacak ve kartrma ilemi Plent-Miks Temel Ksm
402.04.05de belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
Malzemelerin yolda karm yapan makinelerle yaplmas durumunda, makine agregann tmn yerden alp
gerekli oranda su ile kartrp serecek kapasitede ve zellie sahip olmaldr.
Kartrmann greyderle yaplmas durumunda, malzemeler yolda yan yana ve ayr ayr figre edilecek,
bu figrelerden kullanm yzdesi az olan dierinin zerine itilerek st ste getirilecek, daha sonra yola
aktarlarak kartrlacak ve yaylacaktr. Aktarma ilemine malzeme homojen olarak karncaya kadar
devam edilecektir, aktarma srasnda malzemenin segregasyona uratlmamasna dikkat edilecektir.
Malzemede skmann salanabilmesi iin gerekli olan su, malzemeye aktarma srasnda katlacaktr. Su
miktar Modifiye Proctor veya Titreimli Tokmak Metodu ile bulunan optimum su ieriine gre hesaplanacak
ve sktrma srasnda su ieriinde Titreimli Tokmak metoduna gre Wopt 1 limitleri dahilinde, Modifiye
Proctor metoduna gre ise (Wopt-2) - Wopt den az olmayacaktr.
Granler Temel Malzemesi; Ksm 401, Alttemel Tabakasnda belirtilen esaslar dahilinde yapm,
sktrlmas ve yzey dzgnl tamamlanm, gerekli eim verilmi alttemel tabakas zerine, projede
verilen skm kalnlk salanacak ekilde bir veya birden fazla tabakalar halinde, kontrol mhendisinin
talimat ile serilip sktrlacaktr.
Granler temelin serilecei yzey zerinde gevek ksmlar varsa onarlacak, serbest malzeme, ukurlar,
kabarmalar bulunmayacak temel malzemesi donmu yzey zerine veya temelde istenilen skma
salanmadan donabilecei durumlarda serilmeyecektir.
Serme ii homojen ve niform miktar ve kalnlklarda sermeyi salayabilecek dzenee sahip aralarla
yaplacak ve bir defada serilip sktrlan tabakann skm kalnl 20 cmyi gemeyecektir.
GT malzemesi projede belirtilen kalnln fazlal nedeni ile birden fazla tabakalar halinde serildiinde,
tabaka kalnlklar birbirlerine eit olarak alnacak ve her tabaka, zerine yenisi serilmeden nce istenen birim
arla kadar sktrlm olacaktr.
GT malzemesinin serilmesinde bir yayc makine kullanlacaksa malzeme figre halinde yolun bir tarafna
konulacak, ancak yamurlu mevsimlerde ve k aylarnda platform kenarnda braklmayacaktr.
Serilmi ve sktrlmam malzeme zerinden trafik geirilmeyecektir.
Malzeme yayldktan sonra btn kesit geniliince greyderle tesviyesi yaplacaktr. Bu srada malzeme
gradasyonunun bozulmamasna dikkat edilecektir.
402.03.04 Sktrma
GT malzemesi Tablo-402-4de verilen deerler esas alnarak sktrlacaktr. Sktrmada, alma arl en
az 11.000 kg, statik izgisel yk 30 kg/cm den byk, iki frekansl vibrasyon sistemli dz bandajl silindirler
ve/veya lastik bana den yk, en az 3.500 kg olan lastik tekerlekli sktrclar kullanlacaktr. Kullanlan
malzeme ve serilen tabaka kalnlna uygun olan sktrma teknii iin banda bir deneme kesimi yaplarak
belirlenecektir. Deneme kesimi en az silindirleme eridinden oluacak ve 100 mden az olmayacaktr.
Sktrma, yolun eksenine paralel olarak yaplacak, dk kotlu kenardan balayarak eksene doru
kayacaktr. Yatay kurplarda kurbun iinden balanacak ve dna doru devam edilecektir. Her geite bir
nceki geite sktrlan ksma, silindir geniliinin %10u kadar bindirme yaplacaktr. eritlerin tmnde
ilk gei tamamlanmadan ikinci gei yaplmayacaktr.
Sktrma srasnda grlen segregasyona uram kesimler, bu kesimlerde malzemenin kaldrlarak, yerine
uygun malzeme getirilmesi ve sktrlmas yoluyla dzeltilecektir.
Sktrlm temel kalnl projede gsterilen kalnlnn % 10undan farkl olursa, yzey kabartlp, gerekli
ilave ya da azaltma yaplarak tekrar sktrlacaktr.
olmayacaktr.
Bordr, kalplar ve duvarlarn yanlar gibi silindirin yanaamayaca yerlerde sktrma vibrasyonlu plakal
sktrclar, vibrasyonlu tokmaklar veya elle ekilebilen, kk vibrasyonlu silindirlerle yaplacaktr.
Tabakann yerinde birim arlnn saptanmasnda en byk dane boyutuna gre Ksm 401, Tablo-401-3de
verilen metotlardan uygun olan kullanlacaktr. Yaplan kontroller sonucunda tabakann en az Tablo-402-4de
belirtilen oranlarda skmadnn belirlenmesi halinde gerekirse ilave sulama yaplarak sktrma ilemine
istenilen birim arlna eriilinceye kadar devam edilecektir.
Sktrmann tamamlanmasndan sonra yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol 4 m uzunluunda,
esnek olmayan mastarla yaplacaktr. Yolun boyuna kontrol iin mastar yol eksenine paralel olarak ve
yzeyin genilii boyunca aralklarla yol yzeyine konulduunda, mastarn yola temas eden herhangi iki
noktas arasndaki blmde, mastarla yol yzeyi arasndaki aklk 15 mmden fazla olmayacaktr. Bitmi
tabakann enine kontrolnde yol eksenine dik olarak konulacak mastar ile bulunacak aklk, yine 15 mmden
fazla olmayacaktr.
Serme ilemine, malzemenin alnd yere en uzak noktadan balanacak, malzemenin alnd yere doru
devam edilecektir. Serme ii, sktrma iinden en ok 200 m ileride olacak, her i gn sonunda serilmi
btn malzeme sktrlm olacaktr.
402 / 4


402 / 5
KISIM 402
KISIM 402
Tablo-402-4-Granler Temel Tabakas Sktrma Kriterleri

Modifiye Proctor
TS 1900-1
ASHTO T 180
Titreimli Tokmak
TS 1900-1
BS 1377
98
Minimum Skma, %
Tablo-402-5 Kalite Kontrol Deneyleri (Devam)

Kum Konisi Metodu
TS 1900-1, AASHTO T 191
Her Tabakann 1.000 m2sinde 1 deney
Kasnak Metodu
AASHTO T 181
Her Tabakann 1.000 m2sinde 1 deney
Granler temelin seriminden ksa bir sre sonra bitml temel tabakas ina edilecekse, granler temelin
zerine astar tabakas uygulamas yaplmayacaktr.
Nkleer Metot*
ASTM D-6938 10,
AASHTO T 310-11
Her Tabakann 250 m2sinde 1 deney
Granler temel tabakasnn uzun sre ak kalaca ve bu sre iinde ya beklenmesi, trafie almas
sz konusu olduu ve zerine gelecek scak karm tabakalarnn toplam kalnl 10 cmden az olaca
durumlarda astar tabakas uygulamas yaplacaktr. Uygulanacak astar malzemesi ve miktar Ksm
402.04.08de belirtilen artlara uygun olacaktr.
* in balangcnda en az 10 farkl noktada nkleer metot ile yaplan skma deney sonular ile Kum Konisi veya
Kasnak metotlarndan biri ile yaplan skma deney sonularnn korelasyonu yaplacaktr. Skma kontrolnn
nkleer metotla yaplmas durumunda, ayrca her 2.500 m2de bir, dier metotlardan birisi ile de skma kontrolu
yaplacaktr. Kalite kontrol deneyleri en az bu tabloda belirtilen sayda olmak zere, kontrol mhendisince uygun
grlen ara ve sklkta yaplacaktr
95
Optimum Su erii, %
W(opt - 2) -Wopt
Wopt 1
Modifiye Proctor
Titreimli Tokmak
haleli ilerde, kaplama yaplncaya kadar yol yzeyinin istenilen artlara uygun bir durumda korunmas ve
bakm yklenici tarafndan salanacaktr.
402.04.01 Tanm
402.03.05 Kalite Kontrol Deneyleri

yaplmas gerekli Kalite Kontrol deneyleri ve saylar Tablo-402-5de verilmitir.
Deney Ad
402.04 Plent - Miks Temel (PMT)
Minimum Deney Says ve Deney Skl
Dane Boyutu Dalm

TS 1900-1, AASHTO T 27,11
Her 1.000 m de 1 deney

TS 1900-1, AASHTO T 89, 90
Her 1.000 m de 1 deney
Metilen Mavisi
TS EN 933-9
Paralanma Direnci (Los Angeles)

Her malzeme veya gradasyon deiikliinde ve ayrca 6

ayda bir deney
PMT tabakas krlm akl, krlm cruf, krma ta ve ince malzeme kullanlarak Tablo-402-6da verilen
gradasyon limitleri ierisinde srekli gradasyon verecek ekilde kaba ve ince olmak zere en az ayr tane
boyutu grubunun uygun oranda su ile bir plentte kartrlmasyla hazrlanan malzemenin Ksm 402.04.07de
belirtilen ekilde hazrlanm yzey zerine projesinde belirtilen plan, profil ve enkesitlere uygun olarak bir
ya da birden fazla tabakalar halinde serilip sktrlmasyla oluturulan tabakadr.
402.04.02 Malzeme
Hava Tesirlerine Kar Dayankllk, MgSO4 ile kayp Her malzeme veya gradasyon deiikliinde ve ayrca 6
ayda bir deney
PMT tabakas yapmnda kullanlacak olan malzeme, Ksm 402.02de belirtilen fiziksel zellikleri salayacak
ve Tablo-402-6da verilen gradasyon limitlerinde, kaba ve ince agregadan oluacaktr.
Tablo-402-6 Plent-Miks Temel Tabakas Gradasyon Limitleri
Elek Akl
% Geen
mm
in
Tip - I
37,5
100
Tip II
25
72 - 100
100
19
60 - 92
80 - 100
9,5
3/8
40 - 75
50 - 82
Yasslk ndeksi
BS 812, TS EN 933-3
Her malzeme veya gradasyon deiikliinde ve ayrca

ayda bir deney
Krlmlk %si

ayda bir deney
4,75
No.4
30 - 60
35 - 65
2,00
No.10
20 - 45
23 - 50
Su erii TS 1900-1
0,425
No.40
8 - 25
12 - 30

TS 1900-1, AASHTO T 180

ayda bir deney
0,075
No.200
0 -10
2 - 12
Ya CBR
TS 1900-2, AASHTO T 193

ayda bir deney
402 / 6

styap Projelendirme veya styap Takviye Raporlarnda verilmi plent-miks temel tabakas kalnlnn
15 cm ve zerinde olmas durumunda PMT Tip-1, plent-miks temel tabakas kalnlnn 15 cmden dk
olmas durumunda ise PMT Tip-1 veya Tip-2 kullanlmaldr.
402 / 7
KISIM 402
KISIM 402
402.04.03 yeri Karm Forml

Plentte hazrlanan temel tabakalarnda kullanlacak olan karm gradasyonu, her dane boyutu grubuna ait
malzemeyi temsil edecek ekilde en az 10 adet elek analizi ortalamas esas alnarak hazrlanacaktr.
Tablo-402-6da verilen gradasyon limitleri ierisinde kalmak kouluyla, hazrlanan iyeri karm
gradasyonunda 4,75 mm elek zerinde kalan malzemenin tamamnn, iki veya daha fazla yz krlm
agregadan oluacaktr.
Ana gradasyon limitleri ierisinde kalmak kouluyla, iyeri karm gradasyonuna uygulanacak tolerans
limitleri aada Tablo-402-7de verilmitir.
Tablo-402-7 Dane Byklne Bal olarak Tolerans Limitleri
Dane Bykl
Tolerans Limitleri
4,75 mm ve daha byk elekler iin
4,75 mm - 0,075 mm aras elekler iin
0,075 mm elek iin
Karmda kullanlacak olan su miktarnda Titreimli Tokmak (TS 1900-1, BS 1377) ile bulunan optimum su
ieriinden Wopt 0,5 veya Modifiye Proctor (TS 1900-1 AASHTO T 180) deneyi ile bulunan optimum su
ieriinden (Wopt1) - Wopt aralnda olacaktr.
yeri karm formlnn hazrlanmas ve gerekli laboratuvar deneylerinin yaplabilmesi iin, karmn
hazrlanmasna balanmadan en az 15 gn nce, her dane grubuna ait yeterli miktarda temsili agrega
numuneleri ile bu dane gruplarna ait antiye elek analizleri sonular, Blge veya Merkez laboratuvarlarna
teslim edilecektir.
Karm imalatnn balayabilmesi iin, karm forml ve plent kapasitesi gz nne alnarak, kullanlacak
her dane boyutu grubundaki malzemeden en az 15 gn srekli almaya yetecek miktarda malzeme nceden
hazrlanm olacaktr.
Dizayn gradasyonuna uygun olarak hazrlanan ve Modifiye Proctor Deneyi (AASHTO T 180,
TS 1900-1) yntemi ile bulunan Maksimum Kuru Birim Arlnn % 100ne sktrlm numunelerin ya
CBR (AASHTO T 193, TS 1900-2) deerleri % 120den az olmayacaktr.
402.04.04 antiye Sahasnda Agregalarn Depolanmas
Agrega blmnde tanmlanan kaba ve ince agrega gruplar ayr ayr hazrlanacak ve en az segregasyon
olacak ekilde depolanacaktr. Agrega gruplarnn birbirine karmamasna zen gsterilecek ve depolama
sresi boyunca malzemeye zararl maddelerin karmas nlenecektir. Depo sahasndan malzeme alm
srasnda, deponun tabandan itibaren 20-30 cm yukarsndan malzeme alnacaktr. Depo tabanndan malzeme
yklenmeyecektir.
402.04.05 Karmn Hazrlanmas
Karmn hazrlanmasnda, iyeri karm forml esas alnacaktr.
Agregalarn ve suyun kartrlmas ilemi harman (batch) tipi veya srekli alan plentlerde yaplacaktr.
Karmn hazrlanmas srasnda, beslemede ve optimum su miktarnda kesiklilik veya dzensizlik

olmayacak, retimde gerekli kontroller yaplacak, plent sk sk durdurulup altrlmayacaktr. Karm
homojen olacak, su ile karmam topaklar bulunmayacaktr. Besleme hzlar ayarlanacaktr. malatta kalite
ve retim sreklilii salanacaktr.
Karmn iyeri gradasyonunda ve optimum su ieriinde Blge ve gerektiinde merkez laboratuvarnn
onay alnmadan hibir deiiklik yaplmayacaktr.
402.04.06 Karmn yerine Tanmas
Karmn iyerine tanmas damperli kamyonlarla yaplacaktr. Kamyon adedi plentin kapasitesi ve tama
mesafesi de gz nne alnarak karm plentinin kesiksiz almasn salayacak sayda olacaktr. Karmn
rutubetini kaybetmemesi iin gerekli nlemler alnacaktr.
402.04.07 Yol Sathnn Hazrlanmas
Plentte hazrlanan temel tabakas malzemesi, Ksm 401de belirtildii ekilde, yapm ve dzeltmeleri
tamamlanm, gerekli eim verilmi alttemel tabakas zerine serilecektir.
Yzey zerinde gevek ksmlar, serbest malzeme, ukurlar, kabarmalar veya atlak ksmlar bulunmayacak
varsa uygun ekilde onarlacaktr.
402.04.08 Plentte Hazrlanan Temel Tabakalarnn Yapm
Plentte hazrlanan temel tabakalarnn yapm srasnda, nceki blmlerde verilen ve aada belirtilen
artlara uyulacaktr.
Temel tabakasnn yapmna balanrken blgenin corafi zellikleri gz nnde bulundurulacaktr. Genel
olarak yapm sresi, Mart ay ba ile Ekim ay sonuna kadar olan zamandr. Bu sre, mevsim artlarna
gre belirlenir. Yal, don ve karl havalarda serim yaplmayacaktr. ok scak havalarda yzeydeki suyun
buharlamasna engel olunacak, gerektiinde yzey nemlendirilecektir. Serilen bir tabakann bozulmasna
meydan verilmeyecek, ksa bir sre ierisinde zeri kaplanacaktr.
PMT tabakasnn yzeyi aadaki durumlarda;
1.
PMT yzeyinin ok uzun sre ak kalaca ve bu sre iinde ya beklenmesi durumunda,
2.
PMT zerine gelecek toplam BSK kalnl 10 cm veya daha ince ise,
3.
Yolun uzun bir sre tat trafiine ak tutulaca durumlarda PMT tabakasnn yzeyi
astarlanacak veya darenin talimat ile sathi kaplama yaplabilecektir.

Astarlama yaplmas durumunda yol yzeyi kuru olacak, yzeyden itibaren 3 cmlik ksmda rutubet % 2den
fazla olmayacaktr. Hava scaklnn 5 Cdan aa olduu, sathta ar rutubet bulunduu, genelde hava
artlarnn uygun olmad durumlarda astar tabakasnn uygulamas yaplmayacaktr.
Astar malzemesi olarak TS EN 15322e uygun, Fm2B2, Fm2B3, TS EN 13808ye uygun malzemelerinden
birisi kullanlacak ve malzeme yzeye 0,5 - 2,0 l/m2 miktarnda uygulanacaktr.
Plentte hazrlanan temel tabakasnn, styap takviyesi olarak uygulanmas halinde, zellikle kpr
yaklamlar ile alt geitlerde, yol st kotunda meydana gelecek deiiklikler nedeni ile kot farkllklar ve
gabari daralmalar olmamas iin gerekli nlemler alnacaktr.
Karmn hazrlanmasnda iyeri karm formlne gre verilecek besleme oranlarna kesinlikle uyulacaktr.
402 / 8


402 / 9
KISIM 402
KISIM 402
402.04.09 Karmn Serilmesi

Karmn serimi iin finier kullanlacaktr. Bir seferde serilip sktrlan tabakann skm kalnl 20
cmden fazla olmayacaktr.
Malzemenin zelliine ve kullanlan sktrma makinelerinin kapasitesine bal olarak gerekiyorsa serilip
sktrlan tabaka kalnl 20 cmden az olabilir. Bu gibi durumlarda, serilip sktrlan tabaka kalnl
yaplacak deneme kesiminde kontrol mhendisince saptanacaktr.
Serim srasnda segregasyona meydan verilmeyecek, malzeme yolun plan, profil ve enkesitlerine uygun
olarak serilip sktrlacaktr. Serme genilii, styap projesinde belirtildii gibi olacaktr. Gerektiinde, iin
durumuna gre serme genilii ve kullanlacak finier says kontrol mhendisi tarafndan belirlenecektir.
402.04.10 Karmn Sktrlmas
Sktrlm temel kalnl, projede gsterilen kalnln % 10undan farkl olursa, yzey kabartlacak,
gerekli ilave veya azaltma yaplarak tekrar sktrlacaktr.
olmayacaktr.
Sktrmann tamamlanmasndan sonra yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol Ksm 402.03.04de
belirtildii ekilde yapldnda yzeyde 15 mmden fazla kot fark grlmeyecektir.
yaplmas gerekli Kalite Kontrol Deneyleri, minimum deney says ve sklklar Tablo-402-9de verilmitir.
Deney Ad
Karm yola serilir serilmez silindiraja balanacaktr. stenilen skmann salanabilmesi iin gerekli olan
tabaka kalnl, sktrma makinesi ve gei saylar, serilen kesimin ilk 100 mlik ksmnda denenerek
belirlenecektir. Bu deneme kesimi en az silindirleme eridinden oluacaktr.
Sktrma, alma arl en az 11.000 kg, statik izgisel yk 30 kg/cmden byk, iki frekansl vibrasyon
sistemli dz bandajl silindirler ve lastik bana den yk en az 3.500 kg olan lastik tekerlekli silindirlerle
yaplacaktr.
Minimum Deney Says ve Skl
Dane Boyutu Dalm

TS 1900-1, AASHTO T 11,27
- Kaba agrega
- nce agrega
- Karm

Her 1.000 tona 1 deney

TS 1900-1, AASHTO T89 90
Sktrma, yolun eksenine paralel olarak yaplacak, dk kotlu kenardan balayarak eksene doru
kayacaktr. Yatay kurplarda kurbun iinden balanacak ve dna doru devam edilecektir. Her geite, bir
nceki geite sktrlan ksma silindir geniliinin % 10u kadar bindirme yaplacaktr. eritlerin tmnde
ilk gei tamamlanmadan ikinci gei yaplmayacaktr.
Paralanma Direnci, (Los Angeles)

Her malzeme veya gradasyon deiikliinde ve

ayrca 6 ayda bir deney

MgSO4 ile kayp
Her malzeme veya gradasyon deiikliinde ve

ayrca 6 ayda bir deney
Sktrma srasnda tespit edilen segregasyona uram kesimler; bu kesimlerde malzemenin kaldrlarak
yerine uygun malzeme getirilmesi ve sktrlmas yoluyla dzeltilecektir.
Yasslk ndeksi
BS 812, TS EN 933-3
Karm dizaynnda ve her ay bir deney
Krlmlk %si
Su erii
TS 1900-1

TS 1900-1, AASHTO T 180
Ya CBR
TS 1900-2, AASHTO T 193
Karm dizaynnda ve her ayda bir deney
Bordr, kalplar ve duvarlarn yanlar gibi silindirin yanaamayaca yerlerde sktrma, vibrasyonlu plakal
sktrclar, vibrasyonlu tokmaklar veya elle ekilebilen kk vibrasyonlu silindirlerle yaplacaktr.
Arazide skma kontrol Ksm 401, Alttemel tabakasnda Tablo-401-3de verilen metotlardan biri ile
yaplacaktr. Yeterli sktrma ile eriilmesi istenen minimum skma yzdeleri Tablo-402-8de verilmitir.
Tablo-402-8-Plent - Miks Temel Tabakas Sktrma Kriterleri
100
Modifiye Proctor
TS 1900-1
ASHTO T 180
97
Titreimli Tokmak
TS 1900-1
BS 1377
W(opt - 1) -Wopt
Wopt 0,5
Modifiye Proctor
Titreimli Tokmak
Minimum Skma, %
Optimum Su erii, %
Yaplan kontroller sonucunda gerekli skmann salanmad anlalrsa, sktrmaya devam edilecektir.
Eer temel tabakas birden fazla tabakalar halinde seriliyorsa, bir sonraki tabakann serimi, ilk tabakann
skmasnn tamamlandnn testlerle anlalmasndan sonra yaplacaktr.
Yeterli silindiraja ramen gerekli skmann elde edilemedii tabakalar kaznarak kaldrlacak ve yerine yeni
karm serilip sktrlacaktr.
402 / 10


Kum Konisi Metodu;
TS 1900-1, AASHTO T 191
Kasnak Metodu;
AASHTO T 181
Nkleer Metot *;
ASTM D 6938-10, AASHTO T 310-11
Her tabakann 250 m2de 1 deney
* in balangcnda en az 10 farkl noktada nkleer metot ile yaplan skma deney sonular ile Kum
Konisi veya Kasnak metotlarndan biri ile yaplan skma deney sonularnn korelasyonu yaplacaktr.
Skma kontrolnn nkleer metotla yaplmas durumunda, ayrca her 2.500 m2de bir, dier metotlardan
birisi ile de skma kontrol yaplacaktr. Kalite kontrol deneyleri en az bu tabloda belirtilen sayda olmak
zere, kontrol mhendisince uygun grlen ara ve sklkta yaplacaktr
402 / 11
KISIM 402
KISIM 402
402.05 imento Balaycl Granler Temel (BGT)
imento ierisindeki trikalsiyum alminat (3CaO- A12O3) % 5den az ise, bu imento her tr agrega ile
kullanlabilir.
402.05.01 Tanm
imento balaycl granler temel (BGT) tabakas akl, krlm akl, krlm cruf, krmata ve ince
malzeme kullanlarak, Tablo-402-10da verilen gradasyon limitleri ierisinde srekli gradasyon verecek
ekilde hazrlanan malzemenin uygun oranlarda imento ve su ile bir plentte kartrlmasyla hazrlanan ve
yeterli bir alttemel tabakas zerine, bir veya birden fazla tabakalar halinde, projesinde belirtilen plan, profil
ve enkesitlere uygun olarak serilip sktrlmasyla oluturulan tabakadr.
402.05.02 Malzeme
402.05.02.04 Kr Malzemesi
Kr malzemesi olarak TS EN 15322 veya TS EN 13808-8 standartlarna uygun dare tarafndan belirlenen
tipteki malzemelerinden birisi kullanlacaktr.
darece uygun grlecek baka kr malzemeleri de kullanlabilecektir.
402.05.03 Karm Oranlar
402.05.02.01 Agrega
imento balaycl granler temel tabakasnn yapmnda kullanlacak olan agrega, Ksm 402.02de
belirtilen zellikleri salayacaktr.
Kullanlacak malzeme, srekli gradasyona sahip olacak ve Tablo-402-10da verilen gradasyon limitleri
ierisinde kalacaktr.
Tablo-402-10 BGT Tabakas Gradasyon Limitleri
Elek Akl
mm
in, No
% Geen
37,5
1 1/2
100
25
72 - 100
19
3/4
60 - 92
9,5
3/8
40 - 75
4,75
No.4
30 - 60
2,00
0,425
No.10
No.40
20 - 45
8 - 25
0,075
No.200
0 - 10
Granler malzeme, aada belirtilen serbest basn dayanmn salayacak miktarda kartrlacaktr.
Karmn % imento ve % optimum su ierii oranlar imento Balaycl Granler Temel Karm Dizayn
yaplarak tespit edilecektir.
Modifiye Proctor deneyi (TS 1900-1) ile bulunan optimum su ieriinde ve maksimum kuru birim arln en
az % 98inde 15,24 cm apnda, 17,78 cm yksekliindeki CBR kalb ierisinde, Modifiye Proctor tokma
ile 7 tabaka halinde ve her tabakaya 62 darbe vurularak hazrlanan briketlerin 7 gn krden sonra yaplacak
test sonucunda serbest basn dayanmlar 35 kg/cm2den az, 55 kg/cm2den fazla olmayacaktr.
402.05.04 Yapm Metotlar
402.05.04.01 Kartrma
Agrega iyeri karm formlne gre su ve imento ile, harman tipi (batch) veya srekli alan plentlerde
kartrlacaktr.
Karmn hazrlanmas srasnda agrega, su ve imento beslemesinde kesiklilik ve dzensizlik olmayacaktr.
Kartrma sresi karmnn homojenliini salayacak ekilde belirlenecektir.
Karmn su ierii, Modifiye Proctor deneyi (TS 1900-1) ile bulunan optimum su ieriinden az olmayacak
veya bu deerin zerinde + 0,5den fazla olmayacaktr.
402.05.02.02 imento
Kullanlacak imentolar, TS EN 197-1de belirtilen artlara uygun olacaktr. imentonun teknik kontrolleri,
TS EN 196-1 ve TS EN 196-3 standartlarnda belirtilen esaslara gre yaplacaktr.
402.05.02.03 Su
Karmda kullanlacak su, blm Ksm 402.02.03de belirtilen zelliklere uygun olacaktr. Agregada suda
znen slfat varsa, miktarna bal olarak aada Tablo-402-11de verilen imento tipleri kullanlacaktr.
Kartrcya su ilave edildiinde imento topaklarnn olumasn nlemek iin agrega ve imento daha nce
yeteri kadar kartrlm olmaldr.
Agregann doal su ierii, kartrma ilemi sresince agrega ve imentonun homojen ve tam olarak karma
engel olacak kadar yksek olmayacaktr.
402.05.04.02 Serme
Tablo-402-11 Slfat eriine Bal Olarak Kullanlacak imento Tipleri

Agregada Suda znen Slfat(SO4-2) Miktar, mg / kg
402 / 12
( TS 3440 )
imento Tipi
<300
TS - 19
TS - 20
TS - 26
300- 1.000
TS - 20
TS - 26
1.000
TS - 809
(Tip-5 ASTM C - 150)
imento balaycl granler temel tabakasnn serme ve sktrma ilemlerinin belirli bir sre ierisinde
tamamlanmas gerekir. Normal Portland imentolar kullanlarak yaplan karmn, kartrcdan kndan
itibaren yerine nakli, serme, sktrma ve reglaj ilemleri 2 saat ierisinde bitirilecektir.
Karm, plentten temiz ve zeri branda rtl aralarla, en fazla 30 dakikada serilecei yere nakledilecektir.
Hava scaklnn 5Cnin altnda olduu durumlarda ve yamurlu havalarda BGT retimi yaplmayacaktr.
Karm donmu yzey zerine serilmeyecektir.

BGT malzemesi Ksm 401, Alttemel blmnde belirtilen esaslar dahilinde, yapm ve dzeltilmesi
tamamlanm, gerekli eim verilmi yzeyler zerine serilecektir. Karmn serilecei yzey kontrol
mhendisinin uygun grecei miktarda, bir pskrtc ile homojen olarak nemlendirilecektir.
402 / 13
KISIM 402
KISIM 402
Karmn serimi iin finier kullanlacaktr. Karm tekrar ekil verme ilemine gerek kalmadan sktrmaya
hazr durumda, bir kerede serilecek ve bu serimde segregasyon olumamasna dikkat edilecektir. Birden
fazla serici kullanlmas durumunda sericiler, karmn bir eritten dierine serilmesi arasnda geen sre 30
dakikay gememek artyla paralel olarak altrlacaktr.
Karmn homojenliinin ve serbest basn dayanmnn kontrol amacyla, serimi tamamlanm her 1.000
m2lik kesimlerde, kontrol mhendisince uygun grlen yerlerde, en az 5 noktadan 5 ayr numune alnacaktr.
Bu numunelerden Ksm 402.05.03de belirtilen kalp ierisinde (ap = 15,24 cm, ykseklik = 17,78 cm),
Modifiye Proctor metodu ile bulunan maksimum kuru birim arlnn % 98ine sktrlacak ekilde
hazrlanan briketlerin 7 gnlk krden sonraki ortalama basn dayanm 35-55 kg/cm2 arasnda olacaktr.
Ayrca birbiri ard sra gelen her biri 1.000 m2lik 5 ayr kesimden alnm toplam 25 numunenin her 1.000
m2lik kesiminin serbest basn dayanmlarnn varyasyon katsaylarnn (V = standart sapma/ortalama serbest
basn dayanm) karelerinin ortalamasnn kare kk;
[ ( V12+ V22 + V23 + V24 +V25 ) / 5] 1/2 0,25den kk olacaktr.
Bulunan deerler bu limitler dnda olduunda yksek varyasyon katsaysna sahip kesimdeki malzeme
sklp atlacak ve bu kesimler yeniden ina edilecektir.
Boyuna ek yerleri, yukarda akland gibi, yol eksenine paralel olarak erit kenarndan 5-10 cm ieriden
kesilerek tekil edilecektir. Kesme ilemi, silindirlere monte edilmi veya zel kesme ekipmanlar ile
yaplacaktr.
Dklm, serilmi, sktrlm ve tesviyesi bitmi bir eridin yanna yeni eridin serimine balamadan nce
gerekli temizlik yaplacak ve ek yzeyleri imento erbeti veya su ile slatlacaktr.
402.05.04.05 Malzemenin Kr Edilmesi ve Korunmas
imento balaycl granler temel tabakas, sktrmann tamamlanmasndan sonra en fazla 8 saat ierisinde,
Ksm 402.05.02.04de verilen etkili ve niform bir koruyucu kr tabakas ile kaplanacaktr. Havann scak
ve gneli olduu zamanlarda bu sre en fazla 4 saat olacaktr. BGT tabakas, serilmesinden sonra en az 7
gn kr edilecektir.
imento balaycl temeller, en az 7 gn sre ile inaat ekipmanna ve normal trafie kapal tutulacaktr.
Kr ileminde, aada belirtilen metotlardan biri uygulanacaktr:
a.
Bitml kr tabakas, uygun bir distribtrle en az 0,5 l/m2 orannda veya kontrol mhendisinin
nerdii miktarda uygulanacaktr.
BGT malzemesinin sktrma ilemi, Ksm 402.04.10da, PMT tabakas iin belirtilen sktrma ekipman
ve yntemi ile yaplacaktr.
b.
Malzemenin zeri, rutubet kayb nlenecek ekilde, geirimsiz plastik rtlerle kaplanacaktr.
Plastik rt seriminde bindirme pay en az 3 m olacaktr.
erit bileimleri dnda, ksmen veya tamamen sertlemi malzeme zerine silindir karlmayacaktr.
c.
imento Balaycl Granler Temel Tabakas serilen bir yzeyin zeri kesinlikle ak
braklmamaldr. Kr ilemi tamamlandktan sonra yzey bitml kaplama ile kaplanmaldr.
Segrege olmu ve bozuk kesimler, karmn hazrlanmasndan sonraki 2 saat ierisinde sklp atlarak yeni
karmla onarlacaktr.
402.05.04.06 Deneme Kesimi
BGT tabakas, Modifiye Proctor metodu ile bulunan maksimum kuru birim arlnn % 98inden az
olmamak artyla sktrlacaktr. Skma kontrol, Ksm 401, Tablo-401-3de belirtilen metotlardan birisi
ile yaplacaktr.
imento balaycl granler temel yapmndan nce kontrol mhendisinin uygun grecei bir yerde,
inaat srasnda kullanlacak malzeme karm oran, kartrma, serme, sktrma gibi tm inaat
aamalarnn denenecei 400-800 m2 yzey alanna sahip bir sahada deneme kesimi yaplacaktr.
Bu deneme kesimi, temel malzemesinin serimine balanlmadan en az 10 gn nce ina edilecektir.
Sktrlm BGT kalnl, projede gsterilen kalnln % 10undan farkl olursa, gerekli dzenleme
aada belirtilen ekilde yaplacaktr.
402.05.05 Kalite Kontrol Deneyleri
1. Sz konusu dzenleme, karmn hazrlanmasndan sonraki 2 saat ierisinde yaplacaksa, malzeme

yzeyi en az 5 cm kabartlacak ve gerekli azaltma ya da yeni karmla ilave yaplarak sktrlacaktr.
Yapm srasnda kullanlan malzemeyi ve oluturulan tabakay kontrol etmek amacyla, belirli aralklarla
yaplmas gerekli Kalite Kontrol Deneyleri, minimum deney says ve sklklar Tablo-402-12de
verilmitir.
402.05.04.03 Sktrma
2. Eer dzenleme 2 saati aan bir sre sonrasnda yaplacaksa, mevcut malzeme tm tabaka kalnl
boyunca kaldrlp, yeni bir karmla projede verilen kalnln %10undan fazla sapma gstermeyecek
ekilde serilip sktrlacaktr.
3. Sktrlmann tamamlanmasndan sonra yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol, Ksm
402.03.04de belirtildii ekilde yaplacak ve yzeyde 15 mmden fazla bir kot fark olmayacaktr.
Bitmi tabakann herhangi bir noktas ile tabakann proje kotu arasnda 15 mmden fazla kot fark
olmayacaktr.
402.05.04.04 naat Derzleri
Gnlk inaatn sonunda ve 2 saatten fazla ara verildiinde, skm temel tabakasnn bitim yerleri yol
eksenine dik dorultuda kesilerek, dzgn ek yeri yzeyi oluturulacaktr.
402 / 14


402 / 15
KISIM 402
KISIM 403

Deney Ad
Minimum Deney Says ve Deney

Skl
403. BTML SATH KAPLAMA

403.01 Tanm
Dane Boyutu Dalm

TS 1900-1, AASHTO T 27, 11
Bu ksm, granler temel, plent-miks temel, imento balaycl granler temel veya benzer temeller yzeyine
pskrtlen astar tabakas veya eski sathi kaplama zerine nce ince bir bitml balayc tabakas ve hemen
ardndan bir agrega tabakasnn serilip, silindirlenmesi ile yaplan bitml sathi kaplamann tek veya ift kat
olarak yapmndan bahseder.

TS 1900-1, AASHTO T 89, 90
403.02 Kapsam
Paralanma Direnci
Her 10.000 m3e 1 deney
Bu ksm, tek ve ift tabakal sathi kaplama yapmn kapsar. Sathi kaplama yapmnda kullanlan agrega ve
bitml balayclarda aranan zellikler, gradasyon limitleri, yapm metotlar arazi ve laboratuvar kontrolleri
ve dier artlar bu artnamede verilen esaslara uygun olacaktr.

MgSO4 ile kayp
TS 3655 TS EN 1367-2, AASHTO T 104
Her 10.000 m3e 1 deney
403.03 Malzemeler

TS 1900-1, AASHTO T 180
Serbest Basn Dayannm (7 gn)

ASTM D 1633
Her 1.000 m2ye 5 deney
403.03.01 Agrega ve zellikleri

Agrega krma ta veya krlm akl olacak ve temiz, przl, salam ve dayankl danelerden oluacaktr.
Agrega iinde yumuak ve dayanksz paralar, kil, organik ve dier zararl maddeler serbest veya agregay
sarm halde bulunmayacaktr.
Agrega gradasyonu Tablo-403-1de belirtilen gradasyonlara uygun olacaktr.
Skma % si Tayini
- Kum Konisi Metodu
TS 1900-1, AASHTO T 191
- Kasnak Metodu
AASHTO T 181
- Nkleer Metot *
ASTM D 6938-10, AASHTO T 310-11
Her 250 m ye 1 deney
Tablo403-1 Sathi Kaplama Gradasyonlar

Elekler
* in balangcnda en az 10 farkl noktada nkleer metot ile yaplan skma deney

sonular ile Kum Konisi veya Kasnak metotlarndan biri ile yaplan skma deney
sonularnn korelasyonu yaplacaktr. Skma kontrolnn nkleer metotla yaplmas
durumunda, ayrca her 2.500 m2de bir, dier metotlardan birisi ile de skma kontrol
yaplacaktr. Kalite kontrol deneyleri en az bu tabloda belirtilen sayda olmak zere,
kontrol mhendisince uygun grlen ara ve sklkta yaplacaktr.
% Geen
Elek
Elek ap (mm)
A -Tipi
B Tipi
C -Tipi
D -Tipi
25
100
100
3/4
19
0 - 20
90 - 100
100
1/2
12,5
0 - 10
0 - 20
90 - 100
100
3/8
9,5
0 - 10
0 - 20
90 - 100
1/4
6,3
No.4
4,75
No.10
2,0
E -Tipi
100
90 - 100
0-2
0-2
0-2
0 - 20
60 - 85
0-2
0-2
Proje sresi boyunca yoldan geecek hesap eridine den toplam standart dingil yk tekerrr says
(T8.2) 500.000den byk olan yollarda sathi kaplama mutlaka ift kat olarak yaplacak ve sathi kaplama
projelendirmesi Karayollar Esnek styaplar Projelendirme Rehberine gre belirlenerek styap
Projelendirme Raporu veya styap Takviye Raporunda verilecektir.
Dzgn yzeyli granler temel, plent-miks temel, imento balaycl granler temel veya benzeri temeller
zerine yaplacak tek kat sathi kaplamalarda A-Tipi veya B-Tipi agrega kullanlacaktr.
Mevcut durumdaki sathi kaplamalarn mrn, yzey dokusunu ve srtnme zelliklerini artrmak amacyla
yaplan sathi kaplama yenilemelerinde yol yzeyinin durumuna, eimine ve trafik zelliklerine gre A-Tipi,
402 / 16


403 / 1
KISIM 403
KISIM 403
Tablo403-3 Agrega zellikleri
B-Tipi, C-Tipi veya D-Tipi agrega gradasyonlarndan biri kullanlabilecektir.

ift kat sathi kaplamalarda ikinci tabakada kullanlan nominal agrega boyutu birinci tabakada kullanlan
agrega boyutunun yarsndan daha byk olmamaldr. Uygulanacak ift kat sathi kaplama tipi Tablo-4032de belirtilen kesit tiplerinden birine uygun olacaktr.
Deney
artname
Limiti C
Deney
Standard
Paralanma Direnci (Los Angeles), % Kayp
30 (LA30)
TS EN 1097-2 a
AASHTO T-96
Hava Tesirlerine Kar Dayankllk

(Donma Deneyi, MgSO4 ile ), % Kayp
18 (MS18)
TS EN 1367-2
25 (MDE25)
TS EN 1097-1
80 - 0 (C80/0)
TS EN 933-5
Tablo403-2 ift Kat Sathi Kaplama Tipleri

ift Kat
Tip-1
ift Kat
Tip-2
ift Kat
Tip-3
2.Kat
C-Tipi
D-Tipi
E-Tipi
Anma Direnci (Micro-Deval) b, % Kayp
1.Kat
A-Tipi
B-Tipi
C-Tipi
Krlmlk, arlka, %
(Tm yzeyi krlm tm yzeyi yuvarlak)
ift Kat Tip-1 gradasyonunda birinci tabaka iin A-tipi mcr kullanlacak ve daha sonra ikinci tabakaya
C-tipi mcr uygulanacaktr.
Soyulma Mukavemeti (Bitm Kapl Yzey), %

(24 saat 60 C suda bekletmeden sonra)
60
TS EN 12697-11
(EK-A)
ift Kat Tip-2 gradasyonunda birinci tabaka iin B-tipi mcr kullanlacak, ikinci tabaka iin ise D-tipi mcr
uygulanacaktr.
Yapma Deneyi (Vialit Metodu ile)

Den mcr says, %
10
EK-B
ift Kat Tip-3 gradasyonunda ise birinci tabakaya C-tipi mcr, ikinci tabakaya E tipi mcr uygulanacaktr.
Cilalanma Deeri
40 (PSV40)
TS EN 1097-8
Temel tabakas zerine ift kat sathi kaplama yapm iin ift Kat Tip-1 veya ift Kat Tip-2 gradasyon
tiplerinden birisi seilecektir.
Yasslk ndeksi, %
25
BS 812
20 (FI20)
TS EN 933-3 a
Agrega retimi srasnda en ok 200 m de bir elek analizi yaplarak artname snrlar iine girip girmedii
Su Emme, %
2,5
(WA242.5)
TS EN 1097-6 (Madde 8)
0,3
ASTM C 142
AASHTO T 112
Agrega, Tablo-403-3de belirtilen fiziksel ve mekanik zellikleri salayacaktr.
Kil Topaklar ve Ufalanabilir Tane Oran, %
Agregann ta ocandan retilen krmatatan hazrlanmas halinde krlmlk art aranmayacaktr.

Sathi kaplama yapmnda kullanlacak agrega ykanm, temiz ve kuru olacak, tozlu agrega kesinlikle
kullanlmayacaktr. nce toz filmi ile kaplanm ve kirli agrega danelerine bitm yapmadndan soyulmalar
olumaktadr. Kaplamada kullanlacak mcrda amurlama olmamas iin ykama ilemi temiz suyla
yaplarak toz, kil, organik maddeler vb. malzemeler temizlenecektir. Suyun bulunmad yerlerde, darenin
onay ile mcr, kompresr ile hava verilerek 2 kez elekten geirilecektir.
Mcr yol boyunca depo edilecek ise depo yerlerinde agregann temiz bir ekilde korunmas iin gerekli
nlemler alnacaktr. Mcr depo yerleri su toplamayacak, toz yapmayacak zellikte, ok az eimli, rutubetsiz
ve temiz sathl olmaldr.
Soyulma ve yapma ynnden artname kriterlerini salamayan agregalar iin, darenin onay ile bitml
balaycya yapma zelliini artrc katk eklenebilecektir. Soyulmaya kar mukavemeti artrc katk
malzemesi Ksm 411de belirtilen koullar salayacaktr.
403 / 2

Referans metot.
Gerek grldnde yaplacaktr.
c
Parantez iindeki ifade, artname deerinin TS EN 13043deki snfn gsterir.
a
403.03.02 Bitml Malzemeler ve zellikleri

403.03.02.01 Astar Olarak Kullanlacak Bitml Malzemeler
Temel yzeyine tek kat olarak dk viskoziteli katbek bitm veya bitm emlsiyonu uygulamas astar
tabakas olarak adlandrlr.
Astar malzemesi olarak TS EN 15322, Bitmler ve Bitml Balayclar - Katbek ve nceltilmi Bitml
Balayclarn Tanmlanmas in Genel Esaslar standard veya TS EN 13808, Bitmler ve Bitml
Balayclar - Katyonik Bitm Emlsiyonlar in Tanmlayc ereve standardna uygun Tablo-403-3de
belirtilen balayc malzemelerden birisi kullanlacaktr. ayet temel tabakas bitm ile stabilize edilmi ise
astar uygulamas yaplmayacaktr.

403 / 3
KISIM 403
KISIM 403
Tablo403-4 Granler Temel zerine Yaplacak Sathi Kaplamalarda Astar Balayc olarak
Kullanlabilecek Malzemeler
Astar Malzemesi
Tipi
Standard
Fm 2 B 2, Fm 2 B 3
Katbek Bitmleri
TS EN 15322
C50B9-4, C50B9-5, C55B9-4,

C55B9-5, C60B9-4, C60B9-5
Katyonik Bitm Emlsiyonlar
TS EN 13808
Pskrtme
Scakl
Fm 2 B 2
30-50
Fm 2 B 3
30-50
C50B9-4
20-70
C50B9-5
20-70
C55B9-4
20-70
C55B9-5
20-70
C60B9-4
20-70
C60B9-5
20-70
Sathi kaplama yapmnda hangi miktarda bitml malzeme ve agrega serilecei; kullanlacak agregann
ortalama boyutu, yasslk indeksi, sathi kaplama yaplacak yoldaki trafik hacmi, mevcut sathn durumu ve
yrenin iklim koullar gibi hususlar gz nnde bulundurularak KGM, Sathi Kaplama Dizayn metoduna
gre Sathi Kaplama Dizayn Raporu hazrlanacaktr. Sathi kaplama yapmnda bitm emlsiyonu kullanlmas
halinde bitm emlsiyonundaki Kalnt Bitm Miktar esas alnacaktr.
ift kat sathi kaplama yapmnda, sathi kaplama serimi scak havada yaplacaksa her iki tabaka iin bulunan
toplam bitm miktarnn % 60 1. tabaka sathi kaplama iin, % 40 ise 2. tabaka sathi kaplama iin
kullanlacaktr. Sathi kaplama serimi inaat mevsimi sonunda veya nispeten souk havalarda yaplacaksa her
iki tabaka iin bulunan toplam bitm miktarnn % 40 1. tabaka sathi kaplama iin, % 60 ise 2. tabaka sathi
kaplama iin kullanlacaktr.
Tablo403-5 Astar Balayclar ve Pskrtme Scaklklar

Astar Balayc Cinsi
403.04 Sathi Kaplama Dizayn
Bu durumlar birbiri ardndan yaplacak ift kat sathi kaplama inaat iin sz konusu olup, ift kat sathi
kaplama uygulamasnda ikinci tabakann imalat ayn gn ierisinde veya en ge 1 gn sonra tamamlanmaldr.
Her bir tabaka iin dizayn ile bulunan agrega miktarlar kesin deerler olup, bu miktarlardan az veya ok
agrega kesinlikle kullanlmayacaktr.
403.05 Yapm artlar.
403.05.01 Yolun Hazrlanmas.
Sathi kaplama yapmnda kullanlacak btn bitml malzemelerden EN 58, Bitml Balayclar Numune Alma standardna gre numune alnacak ve malzemenin artnamesine uygun olup olmad tespit
edilecektir. Bitml malzemelere uygulanacak deneyler ve metotlar ile artname limitleri Ksm 412,
Bitml Balayclarda verilmektedir. Yukarda belirtilen astar balayclar dnda darenin izni ile bitm,
reine, polimer v.b. dk uucu ierikli su bazl emlsiyonlar da kullanlabilecektir.
Mevcut yol, sathi kaplama yaplmadan nce mutlaka kontrol edilecektir. Temel yzeyinde hareketli, gevek
para olmasna izin verilmeyecek, kaplamasz temel yzeyinden trafik geiine msaade edilmeyecektir.
Kaplamann yaplaca sath toz, pislik, kil paracklar ve dier yabanc maddelerden tamamen
temizleninceye kadar dner sprgeler veya dier mekanik sprgeler, hatta gerekiyorsa el sprgeleri
yardm ile sprlecektir.
403.03.02.02 Kaplama in Kullanlacak Bitml Malzemeler
Yol yzeyi granler temel, plent-miks temel ise yzeydeki ukurlar ve kntler, btn gevek ve
kusurlu malzemelerin kaldrlmas ve yerine mhendisin uygun grecei granler bir yama malzemesinin
konulmas suretiyle onarlacaktr. Yama malzemesi evresine uyacak ve dzgn bir yzey oluturacak ekilde
sktrlacaktr. Sathta gevek ve serbest malzeme bulunmayacak ekilde sprme ilemi yaplacaktr.
styap kalnlklar tam uygulanm olacak, artnamelerde istenilen younluk ve skmay salayacaktr.
Yukardaki artlara uymayan temeller zerine sathi kaplama ina edilmeyecektir.
Sathi kaplama yapmnda TS EN 12591, Bitmler ve Bitml Balayclar-Kaplama Snf Bitmlerzellikler standardna veya TS EN 13808, Bitmler ve Bitml Balayclar - Katyonik Bitm
Emlsiyonlar in Tanmlayc ereve standardna uygun Tablo-403-6da verilen bitml balayclarndan
birisi kullanlacaktr. Kullanlacak bitml balayc tipi, Sathi Kaplamal Yollar in Bitm Snf Seim
Haritasna uygun olarak seilecektir.
Tablo403-6 Sathi Kaplamada Kullanlacak Bitml Balayc Tipleri

Bitml Balayc Malzemesi
Tipi
Standard
B 70/100, B 100/150, B 160/220
Penetrasyon Snf Bitmler
TS EN 12591
C60B2-3, C60B2-4, C60B2-5

C65B2-3, C65B2-4, C65B2-5
Katyonik Bitm Emlsiyonu
TS EN 13808
Tablo 400
C60BP2-3, C60BP2-4
C65BP2-3, C65BP2-4
Katyonik Modifiye
Bitm Emlsiyonu
TS EN 13808
Yol yzeyi bitml kaplama ise, Ksm 216, Mevcut Yollarn Onarm ve Bitml Kaplama iin
Hazrlanmasnda belirtilen esaslar dahilinde mevcut yol hazrlanacaktr. Eski yzeyde seyahat kalitesini
dren tmsekler, ondlasyonlar, girinti ve kntlar, przsz ve dzgn bir yzey salanacak ekilde
giderilecektir.
Astar tabakasnn uygulanmasndan hemen nce sprme ilemi, kaplama geniliinin her iki tarafndan
25er cm daha geni bir yzeyde yaplacaktr. Sathtan sprlen malzemeler kaplama agregas ile
kartrlmayacaktr.
403.05.02 Astar Malzemesinin Uygulanmas
Temel tabakas zerine yaplan sathi kaplama uygulamalarnda, astar malzemesi Ksm 403.05.01de
belirtilen ekilde hazrlanm temel yzeyine distribtrle pskrtlecektir.
Distribtr, sathi kaplama yapmnda en nemli i makinelerinden birisidir. Distribtr, hzdan bamsz
olarak, miktar belirlenmi olan bitml malzemeyi farkl noktalar arasnda en fazla % 6 hassasiyetle
403 / 4


403 / 5
KISIM 403
KISIM 403
pskrtebilen, pskrtme barnn yerden ykseklii ayarlanabilen, yrme hz ve birim alana atlan bitml
malzeme miktarn gsteren, stma sistemi ve scaklk gstergesi bulunan yapda olmaldr.
Tablo-403-7 Bitml Malzemelerin Pskrtme Scaklklar

Bitml Malzemenin Cinsi
C60B2-3
Pskrtme
Scakl
C
40-80
C60B2-4
40-80
C60B2-5
40-80
C65B2-3
50-85
C65B2-4
50-85
C65B2-5
50-85
C60BP2-3
60-85
C60BP2-4
60-85
C65BP2-3
65-90
C65BP2-4
65-90
70/100 pen. bitm
130+
100/150 pen. bitm
130+
160/220 pen. bitm
130+
Astar malzemesi pskrtlmeden nce yol yzeyi kuru olacak, granler, plent-miks temellerde yzeyden
itibaren 3 cmlik ksmda rutubet % 2den fazla olmayacaktr.
Astar malzemesi olarak bitm emlsiyonu kullanldnda yzey kuru ise hafife rutubetlendirilecektir.
Astar malzemesi 0,5-2,0 l/m2 olacak miktarda pskrtlecektir. Astarn ne kadar verilecei yol yzeyinin
durumuna gre Mhendis tarafndan kesin olarak verilecek ve m2ye den astar malzemesinin Mhendisin
verdii miktara uyup uymad deney yaplarak kontrol edilecektir. Astar malzemesinin pskrtme scaklklar
Astar malzemesi, hava scakl glgede en az 10 C ve daha yksek iken uygulanacaktr. Astar malzemesi
uygulandktan sonra malzemenin kr olabilmesi ve yzey iine penetrasyonu iin en az 24, en ok 48 saat
beklenecektir.
Astar malzemesi banketlerde kaplama geniliinin her iki tarafndan en az 25er cm daha geni bir yzeyde
yaplacaktr.
403.05.03 Kaplama Bitml Malzemesinin Uygulanmas
Sathi kaplamada kullanlacak bitm malzemesi distribtr ile pskrtlecektir. Distribtr zellikleri
Ksm 403.05.02de belirtilen artlar salayacaktr. Herhangi bir nedenle distribtrn bitm veremedii,
atlad btn noktalara bitml balayc bir el pskrtcs ile uygulanacaktr.
Kaplama bitml malzemesi, yaplaca yerdeki hava scakl glgede en az 15 C ve ykseliyor iken
uygulanacaktr. Hava scaklnn gece 5 Cnin altna dmesi durumunda gndz hava scakl glgede en
az 15 C olsa bile kaplama yaplmayacaktr. Ayn zamanda, yamurlu veya yamur yama olasl bulunan
zamanlar ile glgede hava scaklnn 45 C ve daha fazla olduu zamanlarda sathi kaplama uygulamas
yaplmayacaktr.
Sathi kaplama yapmnda uygulanacak bitm miktar KGM Sathi Kaplama Dizayn metoduna gre
hesaplanarak rapor hazrlanacak ayrca yerinde yaplacak bitm tava deneyleri ile dizayn bitm miktarlar
ve uygulanan bitm miktarlar kontrol mhendisi tarafndan karlatrlp, sapma olup olmad hakknda,
rapor tutulacaktr.
Sathi kaplamada kullanlacak bitml malzemelerin pskrtme scaklklar Tablo-403-7de verilmektedir.
Bitml malzeme olarak bitm emlsiyonlar kullanldnda, astar uygulanmad durumlarda, hava ok
scak ve yol yzeyi ok kuru ise, emlsiyon pskrtlmeden nce, yol yzeyi rutubetlendirilecektir. Temel
yzeyindeki rutubet minimum % 3 olacaktr, ancak ok nemli ve yzeyde su birikintileri olmayacaktr.
Yamurlu ve emlsiyonun kesilme sresi iinde yamur olasl veya bitm emlsiyonu ile sathi kaplama
uygulamasndan sonraki 24 saat iinde hava scaklnn 0 Cye dme ihtimali olmas durumunda,
emlsiyonlu sathi kaplama yaplmayacaktr.
Bitml malzeme yol yzeyine pskrtlmeden nce kaplamann yaplaca astarl veya astarsz sath toz
pislik, kil paracklar ve dier yabanc maddelerden tamamen temizleninceye kadar dner sprgeler veya
dier mekanik sprgeler, hatta gerekiyorsa el sprgeleri yardm ile sprlecektir. Temel tabakasnda
astarn nfuz etmesini engelleyen, temel zerinden kaymasna neden olan bir yzey olumas halinde tel
sprgeleri yardm ile sprme ilemi gerekletirilecektir.
Bitml malzeme yol yzeyine pskrtldkten hemen sonra scakl kaplama scaklna kadar
azalacandan, sathi kaplama yapm hz, bitm filmi 1 dakika iinde agrega ile kaplanacak ekilde olmaldr.
Uygulamaya balamadan nce enine ek yerinden itibaren geriye doru; yaplacak erit geniliince kat
serilerek dzgn enine ek yeri yaplmas salanacaktr. Distribtr kat zerinde hareket ederek pskrtmee
balayp balaycnn uygulanaca satha vardnda tam istenilen miktara ulam olacak, agrega serimi de
kat zerinden balatlarak salkl bir enine ek yeri yaplacak ve daha sonra kat toplanacaktr.
Btn kaplama geniliince, bitml balayc ve agrega uygulamas boyuna ek yerini ortadan kaldrr. Fakat
genellikle sathi kaplama yapm srasnda trafie yol vermek gerektiinden boyuna ek yeri kanlmaz olur.
Ayrca kaplama bitml malzemesi btn yol geniliince uygulandnda, btn yol geniliince agrega
serilmesi iin nceden nlem alnmaldr. Genellikle kaplama iki veya erit halinde yapldndan boyuna
ek yerinde agrega ylmasn nlemek iin, bitml malzemenin yandaki eridin zerine tamayp eridin
kenarna tam yaslanmas ve agregann da tam pskrtlen balayc zerine gelmesi salanacaktr.
ift kat sathi kaplama yapmnda 1. tabaka sathi kaplamann ina edilmesinden hemen sonra 2. kat
bitml balayc uygulanacaktr. 1. ve 2. kat sathi kaplamalarda uygulanacak bitml malzeme miktar
Ksm 403.04de belirtilen ynteme uygun olarak belirlenecektir. 1. kat sathi kaplamann seriminden sonra
yol, 2. kat sathi kaplama yapmna kadar trafie kapal tutulacaktr.
403 / 6


403 / 7
KISIM 403
KISIM 403
Kaplamada soyulmaya kar mukavemeti dk olan agregalar kullanlmas halinde, soyulma mukavemetini
artrc katk maddelerinin kullanlmasna karar verilmi ise, katknn kullanlma ekline uygun hareket
edilecektir.
403.05.04 Agregann Uygulanmas ve Silindiraj
Sathi kaplama yapmnda bitml balayc ve rtme agregas arasnda hzl bir adezyon salamak: rtme
agregas serildii anda balaycnn viskozitesine, rtme agregasnn temiz ve kuru olmasna baldr. Bitm
emlsiyonlu sathi kaplamada kullanlan agrega rutubetli olabilir, ancak hibir durumda agrega zerine
yapm kil ve benzeri malzemeler olmayacaktr.
Bitml balaycnn pskrtlmesinden hemen sonra mcr serilmelidir. Bitm veya bitm emlsiyonu ile
agrega serimi arasnda zaman kaybna msaade edilmeyecektir. Distribtr ile mcr yayc arasnda en fazla
5 m olacak, distribtrn bitm serim geniliince tek bir seferde agrega serimi yaplacaktr. Agrega serimi
trafik gvenliini azaltan serbest mcr olumamas iin mutlaka kendi yrr mcr sericiler kullanlacaktr.
Boyuna eimi yksek, yatay-dey kurplarn youn olduu ve dar platformlu standart d yollarda damtrakl
agrega serici kullanlabilecektir.
Serilecek agrega miktar kabaca 8-25 kg/m2 arasnda olup, Ksm 403.04de nerildii gibi kesin miktar
dizayn ile saptanacaktr. Yerinde yaplacak deneyler ile dizayn agrega miktarlar ve uygulanan agrega
miktarlar kontrol mhendisi tarafndan karlatrlp, sapma olup olmad hakknda rapor tutulacaktr.
Fazla miktarda mcr uygulamas yaplmayacaktr.
Agrega serimi yapldktan hemen sonra silindiraja balanacaktr. Silindiraj ileminde gradasyonun
deimemesi ve kaplamann bozulmamas iin mutlaka basnc ayarlanabilen kendinden yrr lastik
tekerlekli silindirler kullanlacak, silindiraj srasnda agregalarn atlamasna, krlmasna ve ufalanmasna
izin verilmeyecektir. Hibir zaman elik bandajl silindir kullanlmayacaktr.
elik bandajl silindirler, agrega ne kadar salam olursa olsun, agregann krlarak nominal boyutun
bozulmasna ve ilerleyen zamanlarda bu noktalarda hzl makro doku kayplarnn ve kusma bozulmalarnn
olumasna neden olmaktadr.
Mcr yayc ile silindir arasnda 5-10 m mesafe olacak, mcr sericinin arkasnda mmknse serim geniliini
kapatabilecek sayda silindir bulunacak, hibir durumda ikiden az silindirin kullanlmasna msaade
edilmeyecektir. Silindir lastik basnlar tm tekerlerde ayn olacak ve her gn imalat ncesinde kontrol
edilecektir.
Silindiraj boyuna dorultuda ve kaplamann d kenarndan balayarak eksene doru, yatay kurplarda
kaplama iinden dna doru, dey kurplarda dk kottan yksek kota doru yaplacaktr. Her geite bir
nceki geie n tekerleklerin yars kadar bindirme yaplacaktr. lk silindiraj agrega yayldktan 15 dakika
sonra tamamlanm olacaktr. Ayn noktada 5 pastan fazla gei yaplmayacaktr.
Btn nlemlere ramen, sktrma ileminden sonra bitm ile agrega arasnda adezyon salanmasn
takiben yzeyde serbest malzeme kalmsa, gerekli sre getikten sonra yol zerindeki serbest mcrlar en
ksa zamanda kaplamaya zarar vermeden sprlerek yol yzeyinden uzaklatrlacak, sprlen malzemenin
yol kenar ve banketlerini kirletmesine msaade edilmeyecektir.
403.05.05 Soyulma Mukavemetini Artrc Katk Malzemesi
Sathi kaplamada kullanlacak agregann soyulmaya kar mukavemeti en az % 60 olacaktr. Ekonomik ve
teknik nedenlerden dolay soyulma mukavemeti dk agregann kullanlma zorunluluu doarsa, darenin
onay ile, soyulma mukavemetini artrmak iin balaycya yapma zelliini artrc katk maddeleri ilave
edilebilecektir.
403 / 8

artname kriterlerini salamakla birlikte, btn nlemlere ramen agregada kontrol edilemeyen tozluluun
bulunmas halinde, soyulma nleyici olarak darenin onay ile agregann arlka % 1ine kadar kire
kullanlabilecektir. Bu durumda, kullanlacak agregalarn yzeyleri homojen bir ekilde kirele kaplanm
ve kurutulmu olacaktr.
Kimyasal soyulma nleyici katk malzemelerinin, kullanm scaklna kadar stlm bitm ierisinde
tamamen eritilerek kartrlmas ve homojen hale getirilerek kullanlmas salanacaktr.
Soyulmaya kar mukavemeti artrc her tr katk malzemesi Ksm 411de belirtilen koullar salayacaktr.
Kullanlacak katk malzemesinin cinsi ve kesin miktar laboratuvarda yaplacak deneyler sonucunda tespit
edilecektir.
403.05.06 Trafik Kontrol ve Emniyet
Sathi kaplama yaplacak yol blnm yol ise alma yaplmayan blnm yol kesimi geici sre gidigeli olarak servis verecektir. Yol blnmemi ise, yoldan geecek trafik, alanlarn emniyetini salayacak
ve almalarn aksamasn en aza indirecek ikaz iaretleri, bayraklar ve klavuz kamyonlar vastasyla
dzenlenecektir. Bu dzenlemeler; Ksm 154, Yol Yapm, Bakm ve Onarm almalar Srasnda Trafiin
Kontrolnde belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
Agregann yola veya depo alanna nakliyesi srasnda her trl gvenlik ve emniyet tedbirleri alnm olacak,
yolda stoklanmas durumunda dzgn olarak figre edilecek, trafik gvenlii iin gerekli tm uyar iaretleri
konulacaktr. Silindiraj tamamlanncaya kadar kaplama zerinden trafik geirilmeyecektir.
Yeni bitmi kaplama zerinden trafiin yksek sratle gemesi agrega danelerinin oynamasna sebep olur.
Yeni bitmi kaplama zerinden trafiin gemesi zorunlu ise, silindiraj tamamlanp bitml balayc ksm
sertleinceye kadar, geecek aralarn hz 20 km/saat veya daha az olarak snrlandrlacaktr. Daha sonra
Mhendis trafik kontrolne son verene kadar, hz 30 km/saat veya daha az olarak snrlandrlacaktr.
Sathi kaplama yapm ve sathi kaplama ile ilgili balayc maddelerin tanmas belirli riskler iermektedir.
Bunlar yanma, buhardan kaynaklanan yanma, patlama ve yanma, yangnla mcadele, zehirli gaz, kolay
yanabilir madde tamacl ve alma kesimindeki mevcut trafikten kaynaklanan risklerdir.
Bitml malzemeler yanc zellie sahiptir ve distribtr operatrleri kullanlan bitml balaycnn
parlama noktas konusunda bilgili olmaldrlar. zellikle Katbek bitmler ierisindeki zc miktarnn
fazlal nedeniyle parlama noktalar ok kritiktir ve dolaysyla operatrlerin bu konuda bilgilendirilmesi ve
uyarlmas gerekmektedir.
ok dk scaklklar kolay yanabilir svlarn buharlamas ve bir anda tutuabilmesi iin gerekli ortam
oluturabilir. Bitm iin bu scaklk aralklar 240 C - 320 C arasnda iken gazya iin bu aralk 43 C - 48
C arasndadr. Tutuma scaklnda birok kat, sv veya gaz eidi ate alr ve yanmaya devam eder. Bitm
iin tutuma scakl 500 C iken gazya iin bu scaklk 255 Cdir.
Distribtr tank stlrken ve stldktan sonra stma nitesi ve etrafndaki ekipmanlar ok scak durumdadr.
Roley tanktan distribtre malzeme aktarlrken ve stma ilemi esnasnda sya dayankl eldiven ve
elbise giyilerek gerekli ilemler yaplacaktr. Personel kendisine verilen koruyucu malzemeleri mutlaka
kullanacaktr. Sal ve Gvenliine ilikin talimat ve ikazlara mutlaka uyulacak, bitm ve nakliyesi
konusunda eitim alm personelin altrlmasna dikkat edilecektir.
Herhangi bir yol almas hem alanlar hem de seyahat edenler iin potansiyel bir tehlike oluturmaktadr.
Trafik gvenlii iin, yapm srasnda trafik hz 20 km/saat yoldaki serbest mcr sprlerek alnncaya
kadar 30 km/saat hza azaltlacak, yapm kesiminden kontroll gei salanacaktr.
403 / 9
KISIM 403
KISIM 403
Sathi kaplama imalatnda alan iilerin, trafii ynlendirme ile ilgili tm gvenlik nlemleri alndktan
sonra, kolay fark edilebilir gvenlik yelekleri ve giysileri giyerek almalar salanacaktr.
Istlm kartrma kabnn ierisine agrega numunesi konulduktan sonra agregann arlka % 5ine eit
miktarda stlm bitm numunesi agregann zerine dklr. Agrega ve bitm numunesi kartrma kabnda
agregalar bitm ile tamamen kaplanncaya kadar kartrlr.
Karm numunesi yeterli aptaki dz tabanl iki petri kabna eit miktarda aktarlr ve kaplanm mcrlar
birbirinden tamamen ayr olacak ekilde cam bagetle ok hafif darbelerle dzeltilerek yerletirilir. Petri
kaplar, 1 saat 5 dakika laboratuvar scaklnda bekletildikten sonra, saf su ile dolu derin bir tepsi ierisine
batacak ve petri kaplarnn zerinde en az 3 cm su olacak ekilde yerletirilir. 24 saat sreyle bekletilmek
zere 60 Clik etve konur. Bu srenin sonunda petri kab dar alnr, suyu deitirilir, yandan gelen bir
k altnda gzle incelenir.
Amac
Deney Ad
artname Kriteri
Deney Skl
Deney Standard
Konkasrde Agrega
retiminin Kontrol
Elek Analizi
(Ya metot)
artnameye uygun
min. 500 m3de bir
ASTM C-136, C-117
Yolda Gradasyon
Kontrol
Elek Analizi
(Ya metot)
artnameye uygun
25.000 m2de bir
ASTM C-136, C-117
Distribtrde Bitm
Seriminin Enine
Homojenlii, Cv %
Kee/Tava
Deneyi
10
25.000 m2de bir
TS EN 12272-1
Bitm Miktarnn
Kontrol, %
Kee/Tava
Deneyi
15
25.000 m2de bir
TS EN 12272-1
Yapma Deneyi (Vialit Yntemi ile)
Mcr Sericide
Agregann Enine
Homojenlii, Cv %
Tepsi/Kutu
Deneyi
10
25.000 m2de bir
TS EN 12272-1
Bu deney sathi kaplama mcr olarak kullanlacak agrega ile bitml balayc arasndaki yapmann, suyun
etkisi ile azalmasnn greli olarak deerlendirilmesi amac ile gelitirilmi bir deneydir.
Agrega Miktarnn
Kontrol, %
Tepsi/Tava
Deneyi
10
25.000 m2de bir
TS EN 12272-1
Deney sonunda tm agrega danelerinin soyulmam yzeylerinin (kahverengimsi, saydam ksmlar

soyulmam kabul edilir) btn yzeye oran, TS EN 12697-11e uygun olarak belirlenerek en yakn % 5e
yuvarlanr ve soyulmaya kar dayankllk olarak ifade edilir.
EK-B
Cihazlar:
elik Deney Levhalar : 200 x 200 x 3 mm boyutlarnda dz elik levhalardr.

Uygulama ncesi deneme kesimi yaplarak, pskrtlen balayc miktar tespit edilip sonularn KGM,
sathi kaplama dizayn metoduna gre belirlenen ve dizayn raporunda verilen dizayn deerleri ile uygunluu
Ayrca Tablo-403-8de verilen deneyler yaplarak sathi kaplama inaatnn kalite kontrol yaplacak,
yaplacak tm faaliyetler Bitml Sathi Kaplama Gnlk Raporuna ilenerek takibi salanacaktr.
EK-A
Mekanik Mcr Serici: Metal bir tabla zerine, 9 cm ykseklikte oturtulmu 100 blmeli bir kafes sistemi ile
bu kafesin altndaki oyuklara yerletirilip karlabilen hareketli metal levhadan olumutur.
Silindir: Lastik bandajl laboratuvar silindiridir.
Deney Cihaz: ayar vidas ile yatay duruma ayarlanabilen, taban zerinde deney levhalarnn oturtulaca
sivri ubuk ile drt kebent ve elik bilyelerin 50 cm ykseklikten serbest dn salayacak dikey bir
borudan olumutur.
elik Bilye: 500 5 g arlnda ve 50 mm apnda.
Soyulma Mukavemeti Deneyi
Deneyin Yapl:
Bu blm TS EN 12697-11 Bitml Karmlar - Deney Metotlar - Scak Karml Asfalt in - Blm 11:
Agrega ve Bitm Arasndaki Balanmann Tayini standardnn kullanmna ilikin aklamalar iermektedir.
Deney, Standardn 6. Blmnde verilen statik metodun zel artlarna uygun olarak yaplacaktr.
Boyutu 10-6,3 mm arasnda olan 600 g krlm agrega numunesi 6,3 mmlik elekten ykanarak elendikten
sonra 110 5 Clik etvde sabit arla gelinceye kadar kurutulur. Ykanm kurumu malzemeden 150 adet
agrega numunesi bir kapta, yeterli miktarda bitml balayc ayr bir metal kapta olmak zere, kartrma
kab ile birlikte TS EN 12697-35de verilen scaklklara uygun olarak;
19 mmden geip 9,5 mmlik elek zerinde kalan agrega numunesi iyice ykanp saf su ile alkalandktan sonra
110 Clik etvde kurutulur. Paralel yaplacak 3 adet deney iin yass ve uzun olmayan kbik danelerden 300
adet mcr seilir. Mcr sericinin kafes sistemindeki her bir blmeye birer adet olmak zere 100 adet mcr
yerletirilir.
B 100/150 iin 140 5 C, B 160/220 iin 135 5 C
145 C - 150 Clik etvde stlm levhalar zerine 145-150 Cye kadar stlm asfalttan 40 g tartlarak
bir spatula ile levhann tm yzeyine dzgn bir ekilde yaylr. Bitml balaycl deney levhas mekanik
serici iine yerletirildikten sonra, mcr sericinin hareketli levhas sratle ekilerek mcrlarn bitm tabakas
zerine serbeste dmesi salanr. Mekanik sericiden karlan deney levhas, silindirleme srasnda
mcrlarn levha zerinden kaymasn nleyecek uygun scakla dmesi iin laboratuvar scaklnda 2-3
dakika bekletilir.
scaklkta stlr. Deneyde kullanlan bitml balayc yolda uygulanacak bitml balayc ile ayn zellikte
olmaldr.
Silindirleme ilemi, laboratuvar silindiri ile agrega serilmi levha zerinden defa bir yne ve defa buna
dik ynde olacak ekilde alt gei ile yaplr. Bir gidi dn bir gei saylr. Bu ilem srasnda mcrlarn
B 50/70 iin 150 5 C, B 70/100 iin 145 5 C
403 / 10


403 / 11
KISIM 404
KISIM 403
silindir nnde kaymamasna dikkat edilmelidir. Silindirlenmi deney levhalar laboratuvar ortamnda bir saat
bekletildikten sonra 35 C lik su banyosunda 24 saat tutulur. Bu srenin sonunda su banyosundan karlan
levha ayarlanm deney aletine, sivri ubuun zerine agregalar aaya gelecek ekilde yerletirilir.
404. MAKADAM SATH KAPLAMA
elik bilyenin 50 cmlik serbest d, bilye deney aletinin borusu zerindeki hafif eimli yuvaya konularak
salanr. Deney levhas zerine 10 saniye ara ile uygulanan toplam serbest dten sonra levha karlr ve
den mcrlar saylr. Den mcrlar, toplam mcr saysnn yzdesi olarak ifade edilir. Deney sonucu, ayn
cins malzeme ile ayn artlarda yaplm 3 adet deneyin saysal ortalamas alnarak belirlenir.
Bu ksm, yeterli tama gcne sahip astarlanm temel tabakas zerine srasyla kaba agrega, 1. bitm
tabakas, orta agrega, 2. bitm tabakas ve ince agregann birbiri pei sra getirilerek her bir agrega seriminden
sonra silindirlenmesi ile oluturulan makadam sathi kaplama tabakasnn yapmn kapsar.
404.01 Tanm
404.02 Kapsam
Sathi kaplama yapmnda kullanlan agrega ve bitml balayclarda aranan zellikler, gradasyon limitleri,
ina metodu, arazi ve laboratuvar kontrolleri ve dier artlar bu artnamede verilen esaslara uygun olacaktr.
404.03 Malzemeler
404.03.01 Agrega ve zellikleri
Agrega krmata veya krlm akl olacak ve temiz, przl, salam ve dayankl danelerden oluacaktr.
Agrega iinde yumuak ve dayanksz paralar, kil, organik ve dier zararl maddeler serbest veya agregay
sarm halde bulunmayacaktr.
Agrega gradasyonu; Tablo-404-1de belirtilen gradasyonlara uygun olacaktr.
Agrega retimi srasnda kaba agrega iin 500 m3de bir, orta agregada en ok 300 m3de bir, ince agregada ise
200 m3de bir elek analizi yaplarak artname snrlar iine girip girmedii kontrol edilecektir.
Tablo-404-1 Makadam Sathi Kaplama Gradasyonlar
% Geen
Elek Boyutu
mm (in, No)
Tip-1
Kaba

Kaba
100
100
50 (2)
90 - 100
90 - 100
37,5 (1 1/2)
35 - 70
35 - 70
25 (1)
0 - 15
100
19 (3/4)
90 - 100
12,5 (1/2)
0-5
9,5 (3/8)
4,75 (No.4)
Orta
nce
0 -15
100
100
0 - 30
100
90 100
0-5
0 - 10
0 - 35
20 - 55
40 75
0 - 10
0 - 10
5 - 25
0-2
0-5
110 - 135
10 - 20
8 - 15
125
15
10
9,05 0,38
1,81 0,38
6,0 0,38
1,5 0,38
Bitml Balayc Miktara,

l/m2
403 / 12
nce
63 (2 1/2)
Agrega Miktar a
kg/m2
Orta
Tip-2
Kesin miktar dizaynla belirlenecektir.

404 / 1
KISIM 404
KISIM 404
Agrega ykanm ve temiz olacaktr. Serilmeden nce kuru olacaktr. nce toz filmi ile kaplanm ve kirli
agrega danelerine bitm yapmamaktadr.
Mcr yol boyunca depo edilecek ise depo yerlerinde agregann temiz bir ekilde korunmas iin gerekli
nlemler alnacaktr.
Agrega kbik danelerden oluacak, yasslk indeksi ve cilalanma deeri artname limitlerine uyacaktr.
Agrega; Tablo-404-2de belirtilen fiziksel ve mekanik zellikleri salayacaktr.
Tablo-404-2 Agrega zellikleri
Deney
Standard
30 (LA30)
TS EN 1097-2
AASHTO T-96
25 (MDE25)
TS EN 1097-1
18 (MS18)
TS EN 1367-2
70 - 10 (C70/10)
TS EN 933-5

(24 saat 60 C Suda Bekletmeden Sonra)
60
TS EN 12697-11
(Ksm EK-A)

den mcr says, %
10
Paralanma Direnci (Los Angeles),

% Kayp
Anma Direnci (Micro-Deval) b,
% Kayp
(Donma deneyi, MgSO4 ile ),
% kayp
Krlmlk, arlka %
Sathi kaplama yapmnda TS EN 12591, Bitmler ve Bitml Balayclar-Kaplama Snf Bitmlerzellikler standardna veya TS EN 13808, Bitmler ve Bitml Balayclar - Katyonik Bitm
Emlsiyonlar in Tanmlayc ereve standardna uygun Ksm 403.03.02.02, Tablo 403-6da verilen
bitml balayclarndan birisi kullanlacaktr. Kullanlacak bitml balayc tipi, KGM tarafndan
yaymlanan Sathi Kaplamal Yollar in Bitm Snf Seim Haritasna uygun olarak seilecektir. Sathi
kaplamada kullanlacak bitml malzemelerin pskrtme scaklklar Ksm 403.05.03, Tablo-403-7de
verilmektedir.
404.04 Yapm artlar
artname
Limiti c
Deney
404.03.02.02 Kaplama iin Kullanlacak Bitml Malzemeler
404.04.01 Yolun Hazrlanmas

a
TS EN 12272-3
(Ksm EK-B)
Mevcut yol, makadam sathi kaplama yaplmadan nce mutlaka kontrol edilecektir. Temel yzeyinde
hareketli, gevek para olmasna izin verilmeyecek, kaplamasz temel yzeyinden trafik geiine msaade
edilmeyecektir. Kaplamann yaplaca sath toz, pislik, kil paracklar ve dier yabanc maddelerden
tamamen temizleninceye kadar dner sprgeler veya dier mekanik sprgeler, hatta gerekiyorsa el
sprgeleri yardm ile sprlecektir.
Yol yzeyi granler temel, plent-miks temel ise yzeydeki ukurlar ve kntler, btn gevek ve
kusurlu malzemelerin kaldrlmas ve yerine Mhendisin uygun grecei granler bir yama malzemesinin
konulmas suretiyle onarlacaktr. Yama malzemesi evresine uyacak ve dzgn bir yzey oluturacak ekilde
sktrlacaktr. Sathta gevek ve serbest malzeme bulunmayacak ekilde sprme ilemi yaplacaktr.
styap kalnlklar tam uygulanm olacak, artnamelerde istenilen younluk ve skmay salayacaktr.
Yukardaki artlara uymayan temeller zerine sathi kaplama ina edilmeyecektir.
Astar tabakasnn uygulanmasndan hemen nce sprme ilemi, kaplama geniliinin her iki tarafndan
25er cm daha geni bir yzeyde yaplacaktr. Sathtan sprlen malzemeler kaplama agregas ile
kartrlmayacaktr.
404.04.02 Astar Malzemesinin Uygulanmas
Cilalanma Deeri
Yasslk ndeksi, %
Su Emme, %
Kil Topaklar ve Ufalanabilir Daneler, %
40 (PSV40)
TS EN 1097-8
25
BS 812
20 (FI20)
TS EN 933-3 a
3,0
(WA243,0)
0,5
ASTM C 142
AASHTO T 112
Referans metot
Gerek grldnde yaplacaktr
c
Parantez iindeki ifade, artname deerinin TS EN 13043deki snfn gsterir
a
Astar malzemesi pskrtlmeden nce yol yzeyi kuru olacak, granler, plent-miks temellerde yzeyden
itibaren 3 cmlik ksmda rutubet % 2den fazla olmayacaktr.
Astar malzemesi olarak bitm emlsiyonu kullanldnda yzey kuru ise hafife rutubetlendirilecektir.
Astar malzemesi 0,5-2,0 l/m2 olacak miktarda pskrtlecektir. Astarn ne kadar verilecei yol yzeyinin
durumuna gre Mhendis tarafndan kesin olarak verilecek ve m2ye den astar malzemesinin Mhendisin
verdii miktara uyup uymad deney yaplarak kontrol edilecektir. Astar malzemesinin pskrtme scaklklar
Astar malzemesi, hava scakl glgede en az 10 C ve daha yksek iken uygulanacaktr. Astar malzemesi
uygulandktan sonra malzemenin kr olabilmesi ve yzey iine penetrasyonu iin en az 24, en ok 48 saat
beklenecektir.
404.03.02 Bitml Malzemeler ve zellikleri

404.03.02.01 Astar Olarak Kullanlacak Bitml Malzemeler
Temel yzeyine tek kat olarak getirilecek astar tabakasnn tip ve zellikleri Ksm 403.03.02.01de istenen
hususlarla ayndr.
404 / 2
Temel tabakas zerine yaplan sathi kaplama uygulamalarnda, astar malzemesi hazrlanm temel yzeyine
distribtrle pskrtlecektir. Distribtr zellikleri Ksm 404.05.04de belirtilen artlar salayacaktr.

Astar malzemesi banketlerde kaplama geniliinin her iki tarafndan en az 25er cm daha geni bir yzeyde
yaplacaktr.

404 / 3
KISIM 404
KISIM 404
404.04.03 Kaba Agregann Uygulanmas

Ksm 404.04.02ye uygun ekilde astarlanm temel tabakas zerine Tablo 404-1de miktar ve gradasyonu
verilen kaba agrega tek kat ve gevek bir ekilde yaylacaktr. Agrega homojen olarak uygulanacak, serim
srasnda segregasyona msaade edilmeyecektir.
Agrega seriminde trafik gvenliini azaltan serbest mcr olumamas iin otomatik kontroll kendi yrr
agrega sericileri kullanlacaktr. ayet kendi yrr agrega sericisinin temini mmkn deilse damtrak tr
serici kullanlabilecektir.
Serilecek agregann kesin miktar KGM Sathi Kaplama Dizayn Metoduna gre saptanacaktr. Yerinde
yaplacak deneyler ile dizayn agrega miktarlar ve uygulanan agrega miktarlar kontrol mhendisi
tarafndan karlatrlp, sapma olup olmad hakknda rapor tutulacaktr. Fazla miktarda mcr uygulamas
yaplmayacaktr.
Agrega serimi yapldktan hemen sonra silindiraja balanacaktr. Silindiraj ileminde gradasyon deimemesi
ve kaplamann bozulmamas iin mutlaka basnc ayarlanabilir kendinden yrr lastik tekerlekli silindirler
kullanlacak, silindiraj srasnda agregalarn atlamasna, krlmasna ve ufalanmasna izin verilmeyecektir.
Silindiraj boyuna dorultuda ve kaplamann d kenarndan balayarak eksene doru, yatay kurplarda
kaplama iinden dna doru, dey kurplarda dk kottan yksek kota doru yaplacaktr. Her geite bir
nceki geie n tekerleklerin yars kadar bindirme yaplacaktr.
Kaba agregann serilip sktrlmasndan sonra, bir orta boyutlu agrega tabakas uygulanmadan yol trafie
almayacaktr.
404.04.04 Birinci Kat Bitml Malzemenin Uygulanmas
Sathi kaplamada kullanlacak bitm malzemesi distribtr ile pskrtlecektir. Distribtr zellikleri
Ksm 404.04.02de belirtilen artlar salayacaktr. Herhangi bir nedenle distribtrn bitm veremedii,
atlad btn noktalara bitml balayc bir el pskrtcs ile uygulanacaktr.
Distribtr, hzdan bamsz olarak, miktar belirlenmi olan bitml malzemeyi farkl noktalar arasnda en
fazla % 5 hassasiyetle pskrtebilen, pskrtme barnn yerden ykseklii ayarlanabilen, yrme hz ve
birim alana atlan bitml malzeme miktarn gsteren, stma sistemi ve scaklk gstergesi bulunan yapda
olmaldr.
Kaplama bitml malzemesi, yaplaca yerdeki hava scakl glgede en az 15 C ve ykseliyor iken
uygulanacaktr. Hava scaklnn gece 5 Cnin altna dmesi durumunda gndz hava scakl glgede en
az 15 C olsa bile kaplama yaplmayacaktr. Ayn zamanda, yamurlu veya yamur yama olasl bulunan
zamanlar ile glgede hava scaklnn 45 C ve daha fazla olduu zamanlarda sathi kaplama uygulamas
yaplmayacaktr.
Sathi kaplama yapmnda uygulanacak bitm miktar KGM, Sathi Kaplama Dizayn metoduna gre
hesaplanarak rapor hazrlanacak, ayrca yerinde yaplacak bitm tava deneyleri ile dizayn bitm miktarlar
ve uygulanan bitm miktarlar kontrol mhendisi tarafndan karlatrlp, sapma olup olmad hakknda
rapor tutulacaktr.
Bitml malzeme olarak bitm emlsiyonlar kullanldnda, astar uygulanmad durumlarda, hava ok
scak ve yol yzeyi ok kuru ise, emlsiyon pskrtlmeden nce, yol yzeyi rutubetlendirilecektir. Temel
yzeyindeki rutubet minimum % 3 olacaktr, ancak ok nemli ve yzeyde su birikintileri olmayacaktr.
404 / 4

azalacandan, sathi kaplama yapm hz, bitm filmi 1 dakika iinde agrega ile kaplanacak ekilde olmaldr.
Uygulamaya balamadan nce enine ek yerinden itibaren geriye doru yaplacak erit geniliince kat
serilerek dzgn enine ek yeri yaplmas salanacaktr. Distribtr kat zerinde hareket ederek pskrtmeye
balayp balaycnn uygulanaca satha vardnda tam istenilen miktara ulam olacak, agrega serimi de
kat zerinden balatlarak salkl bir enine ek yeri yaplacak ve daha sonra kat toplanacaktr.
Btn kaplama geniliince, bitml balayc ve agrega uygulamas boyuna ek yerini ortadan kaldrr. Fakat
genellikle sathi kaplama yapm srasnda trafie yol vermek gerektiinden boyuna ek yeri kanlmaz olur.
Ayrca kaplama bitml malzemesi btn yol geniliince uygulandnda, distribtr pskrtme borusunun
her noktasna ayn basnc salamal ve btn yol geniliince agrega serilmesi iin nceden nlem alnmaldr.
Genellikle kaplama iki veya erit halinde yapldndan boyuna ek yerinde agrega ylmasn nlemek
iin, bitml malzemenin yandaki eridin zerine tamayp eridin kenarna tam yaslanmas ve agregann da
tam pskrtlen balayc zerine gelmesi salanacaktr.
404.04.05 Orta Boyutlu Agregann Uygulanmas
Ksm 404.04.04de belirtilen ekilde bitml balaycnn pskrtlmesinden hemen sonra orta
boyutlu agrega serilecektir. Agrega homojen olarak uygulanacak, serim srasnda segregasyona msaade
edilmeyecektir.
Bitml balayc ile agrega serimi arasnda zaman kaybna msaade edilmeyecektir. Distribtr ile mcr
yayc arasnda en fazla 5 m olacak, distribtrn bitm serim geniliince tek bir seferde agrega serimi
yaplacaktr.
Agrega serimi yapldktan hemen sonra silindiraja balanacaktr. Silindiraj ileminde mutlaka lastik tekerlekli
silindirler kullanlacak, silindiraj srasnda agregalarn atlamasna, krlmasna ve ufalanmasna izin
verilmeyecektir. Hi bir zaman elik bandajl silindir kullanlmayacaktr.
edilecektir.
Agrega serimi iin kendi yrr agrega sericileri kullanlacaktr. ayet kendi yrr agrega sericisinin temini
mmkn deilse damtrak tr serici kullanlabilecektir.
Orta boy agregann serimi ile ilgili dier hususlar Ksm 403.05.03 ile ayn olacaktr.
404.04.06 kinci Kat Bitml Malzemenin Uygulanmas
Orta boyutlu sathi kaplama tabakasnn bitiminden en ge 10 gn sonra zerine ince sathi kaplama tabakas
getirilecektir. Sathi kaplamada kullanlacak bitm malzemesi Tablo-404-1de verilen miktarda distribtr ile
pskrtlecektir.
kinci kat sathi kaplamas ile ilgili dier tm hususlar Ksm 404.05.04 ile ayndr.
404.04.07 nce Boyutlu Agregann Uygulanmas
Ksm 404.04.06de belirtilen ekilde bitml balaycnn pskrtlmesinden hemen sonra Tablo 4041de miktar ve gradasyonu verilen ince agrega serilecektir. Bitm veya bitm emlsiyonu ile agrega serimi
arasnda zaman kaybna msaade edilmeyecektir. Distribtr ile mcr yayc arasnda en fazla 5 m olacak,
distribtrn bitm serim geniliince tek bir seferde agrega serimi yaplacaktr.
404 / 5
KISIM 404
KISIM 404
Agrega serimi yapldktan hemen sonra silindiraja balanacaktr. Silindiraj ileminde mutlaka lastik tekerlekli
silindirler kullanlacak, silindiraj srasnda agregalarn atlamasna, krlmasna ve ufalanmasna izin
verilmeyecektir. Hibir zaman elik bandajl silindir kullanlmayacaktr.
edilecektir.
Agrega serimi iin kendi yrr agrega sericileri kullanlacaktr. ayet kendi yrr agrega sericisinin temini
mmkn deilse damtrak tr serici kullanlabilecektir.

Uygulama ncesi deneme kesimi yaplarak, pskrtlen balayc miktar tespit edilip sonularn dizayn
deerleri ile uygunluu kontrol edilecektir. Ayrca Tablo-404-3de verilen deneyler yaplarak sathi kaplama
inaatnn kalite kontrol yaplacak, yaplacak tm faaliyetler Makadam Sathi Kaplama Gnlk Raporuna
ilenerek takibi salanacaktr.
Amac
Deney Ad
Orta boy agregann serimi ile ilgili dier hususlar Ksm 404.04.03 ile ayn olacaktr
artname
Kriteri
Makadam sathi kaplamada kullanlacak agregalarn soyulmaya kar mukavemeti en az % 60 olacaktr.

Ekonomik ve teknik nedenlerden dolay soyulma mukavemeti dk agregann kullanlma zorunluluu
doarsa, darenin onay ile, soyulma mukavemetini artrmak iin balaycya yapma zelliini artrc katk
maddeleri ilave edilebilecektir.
artname kriterlerini salamakla birlikte, btn nlemlere ramen agregada kontrol edilemeyen tozluluun
bulunmas halinde, soyulma nleyici olarak darenin onay ile agregann arlka %1ine kadar kire
kullanlabilecektir. Bu durumda, kullanlacak agregalarn yzeyleri homojen bir ekilde kirele kaplanm
ve kurutulmu olacaktr.
Kimyasal soyulma nleyici katk malzemelerinin, kullanm scaklna kadar stlm bitm ierisinde
tamamen eritilerek kartrlmas ve homojen hale getirilerek kullanlmas salanacaktr.
Soyulmaya kar mukavemeti artrc her tr katk malzemesi Ksm 411de belirtilen koullar salayacaktr.
Kullanlacak katk malzemesinin cinsi ve kesin miktar laboratuvarda yaplacak deneyler sonucunda tespit
edilecektir.
404.04.09 Trafik Kontrol ve Emniyet
Makadam sathi kaplama yaplacak yol blnm yol ise alma yaplmayan blnm yol kesimi geici
sre gidi-geli olarak servis verecektir. Yol blnmemi ise, yoldan geecek trafik, alanlarn emniyetini
salayacak ve almalarn aksamasn en aza indirecek ikaz iaretleri, bayraklar ve klavuz kamyonlar
vastasyla dzenlenecektir. Bu dzenlemeler; Ksm 154, Yol Yapm, Bakm ve Onarm almalar
Srasnda Trafiin Kontrolnde belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
Konkasrde Agrega
retiminin Kontrol
Elek Analizi
(Ya Metot)
Orta Agrega
artnameye
uygun
nce Agrega
Yolda Gradasyon
Kontrol
Deney Standard
min. 500 m3de bir
Kaba Agrega
404.04.08 Soyulma Mukavemetini Artrc Katk Maddesi
Deney Skl
min. 300 m3de bir
TS EN 933-1
min. 200 m3de bir
Elek Analizi
(Ya Metot)
artnameye
uygun
25.000 m2de bir
TS EN 933-1
Distribtrde Bitm
Seriminin Enine
Homojenlii,
Cv %
Kee/Tava Deneyi
10
25.000 m2de bir
TS EN 12272-1
Bitm Miktarnn
Kontrol, %
Kee/Tava Deneyi
15
25.000 m2de bir
TS EN 12272-1
Mcr Sericide
Agregann Enine
Homojenlii,
Cv %
Tepsi/Kutu Deneyi
10
25.000 m2de bir
TS EN 12272-1
Agrega Miktarnn
Kontrol, %
Tepsi/Tava Deneyi
10
25.000 m2de bir
TS EN 12272-1
Silindiraj tamamlanncaya kadar kaplama zerinden trafik geirilmeyecektir.

Yeni bitmi kaplama zerinden trafiin gemesi zorunlu ise, silindiraj tamamlanp bitml balayc ksm
sertleinceye kadar, geecek aralarn hz 15 km/saat veya daha az olarak snrlandrlacaktr. Daha sonra
Mhendis trafik kontrolne son verene kadar, hz 25 km/saat veya daha az olarak snrlandrlacaktr.
Dier hususlar Ksm 403.05.06 ile ayn olacaktr.
404 / 6


404 / 7
KISIM 404
KISIM 405
405. BTML KORUYUCU SATH KAPLAMA (SEAL COAT)

405.01 Tanm
Bu ksm; mevcut kaplamann mrn uzatmak ve yzey zelliklerini iyiletirmek amacyla, asfalt betonu
zerine nce ince bir bitml balayc tabakas ve hemen ardndan bir agrega tabakasnn birbiri pei sra
serilip, sktrlmas ile yaplan bitml koruyucu sathi kaplamann yapmndan bahseder.
Koruyucu sathi kaplama (Seal-Coat) tabakas 12,5 mmden daha az kalnlkta olacak ve aadaki amalar
iin yaplacaktr.
a.
Yol kaplamasn hava ve rutubetin olumsuz etkilerinden korumak,
b.
Eski ve soyulmu yzeyleri yenilemek,
c.
Kaygan yzeylerde srtnme direncini artrmak,
d.
Yzey rengi deiiklii ile daha iyi gr artlar elde etmek.
405.02 Kapsam
Bu ksm; asfalt betonu kaplamalar zerine yaplan koruyucu sathi kaplama uygulamasn kapsar. Koruyucu
sathi kaplama yapmnda kullanlan agrega ve bitml balayclarda aranan zellikler, gradasyon limitleri,
yapm yntemi, arazi ve laboratuvar kontrolleri ve dier artlar bu artnamede verilen esaslara uygun olacaktr.
405.03 Malzeme
405.03.01 Agrega
Agrega; salam ve temiz kum, akl, krmata veya bunlarn karmndan oluacak ve kil topaklar ve yabanc
maddeler iermeyecektir.
Agregann gradasyonu Tablo-405-1de verilen gradasyon limitlerine uygun olacaktr.
Tablo405-1 Agrega Gradasyonlar ve zellikleri
Elekler
% Geen
Elek
Elek ap (mm)
D-Tipi
1/2
12,5
100
3/8
9,5
90 - 100
1/4
6,3
No.4
4,75
No.10
2,0
No.200
0,075
E-Tipi
F-Tipi
100
90 - 100
100
0 - 20
60 - 85
90 - 100
0-2
0-2
0-5
0-1
D-tipi mevcut yol yzeyi kusmu durumda olan asfalt betonu kaplamalarda, yol yzey drenajnn ve kayma
srtnme direncinin kritik olduu kesimlerde, ar tat trafiinin yksek olduu kesimlerde tercih edilecektir.
E-tipi ve F-tipi agrega ince gradasyonu nedeniyle daha dk makro przllk ve grlt oluturduundan,
ar tat trafiinin youn olmad kesimlerde ve ehir geilerinde tercih edilecektir.
Agrega retimi srasnda en ok 200 m3de bir elek analizi yaplarak artname snrlar iine girip girmedii
Agrega, Tablo-405-2de belirtilen fiziksel ve mekanik zellikleri salayacaktr.
404 / 8


405 / 1
KISIM 405
KISIM 405
Tablo405-2 Agrega zellikleri
Her bir tabaka iin dizaynla bulunan agrega miktarlar kesin deerler olup, bu miktarlardan az veya ok
agrega kesinlikle kullanlmayacaktr.
Deney
artname
Limiti c
Deney
Standard

% Kayp
30 (LA30)
TS EN 1097-2 a
AASHTO T-96

(Donma Deneyi, Mgso4 le ), % Kayp
18 (MS18)
TS EN 1367-2
25 (MDE25)
TS EN 1097-1
90 - 0
(C90/0)
TS EN 933-5
Koruyucu sathi kaplama yaplacak mevcut yol yzeyi imalata balanmadan nce tamamen temizleninceye
kadar mekanik sprgeler ve/veya el sprgeleri ile sprlecektir. Yol yzeyinde toz, kir ve hibir yabanc
madde bulunmayacaktr. Sprme ilemi, kaplama geniliinden her iki tarafta 25er cm daha geni bir
yzeyde yaplacaktr.

(24 Saat 60 C Suda Bekletmeden Sonra)
60
TS EN 12697-11
(Ksm EK-A)
Asfalt betonu zerinde yapsal olmayan ve tamir gerektiren atlaklar, ukur, tmsek, ondlasyonlar vb.
bozulmalar var ise bu ksmlar onarldktan sonra koruyucu sathi kaplama uygulamas yaplacaktr.
Yapma Deneyi (Vialit Metodu le)

Den Mcr Says, %
10
Ksm EK-B
40 (PSV40)
TS EN 1097-8
Yasslk ndeksi, %
25
20 (FI20)
BS 812
TS EN 933-3 a
Su Absorbsiyonu, %
2,5
(WA242.5)
0,3
ASTM C 142
AASHTO T 112
Anma Direnci (Micro-Deval) b, % Kayp

Krlmlk, Arlka %
Cilalanma Deeri
Kil Topaklar Ve Ufalanabilir Daneler, %
Referans metot.
c
a
405.04 Yapm artlar

405.04.01 Mevcut Yzeyin Hazrlanmas
Kullanlacak ekipmanlarn kalibrasyonlar nceden kontrol edilerek aksaklklar giderilecektir. Distribtr

nozul alar ayn ynde olacak ve sprey bar ykseklii standart olacaktr. Tasarmda istenilen bitm
uygulama orannn ve distribtr ekipmanlarnn doru alp almad yol dnda msait bir alanda
deneme yaplarak gerekli ayarlamalar yaplacaktr.
405.04.02 Kaplama Bitml Balaycsnn Uygulanmas
Yzey zerine, Sathi Kaplama Dizayn Raporunda verilen miktardaki bitml balayc homojen olarak
distribtrle pskrtlecektir. Herhangi bir nedenle distribtrn bitm veremedii, atlad btn noktalara
bitml balayc bir el pskrtcs ile uygulanacaktr.
Kaplama bitml malzemesi, yzey kuru ve yaplaca yerdeki hava scakl glgede en az 15 C ve
ykseliyor iken ya da yol yzey scakl 25 C ile 60 C arasnda iken uygulanacaktr. Hava scaklnn
gece 5 Cnin altna dmesi durumunda gndz hava scakl glgede en az 15 C olsa bile kaplama
yaplmayacaktr. Ayn zamanda, yamurlu veya yamur yama olasl bulunan zamanlar ile glgede hava
scaklnn 45 C ve daha fazla olduu zamanlarda sathi kaplama uygulamas yaplmayacaktr.
405.03.02 Bitml Malzeme

Koruyucu sathi kaplamann performans byk lde eski, yalanm asfalt kaplama yzeyine iyi bir
ekilde yapmasna baldr. Bu nedenle koruyucu sathi kaplamalarda kullanlacak bitml malzemeler
Tablo-405-3de verilen polimer modifiye bitm ve katyonik polimer modifiye bitm emlsiyonu tiplerinden
birine uygun olacaktr. Bununla birlikte, zellikle dk trafikli yollarda yol yzey zelliklerine bal olarak
darenin onay ile Tablo-405-3de verilen Penetrasyon Snf Bitmlerde kullanlabilecektir. Kullanlacak
bitml malzemenin tipine Sathi Kaplamal Yollar in Bitm Snf Seim Haritasnda verilen scaklk
koullar ve bitm snflar dikkate alnarak karar verilecektir.
Tablo405-3 Koruyucu Sathi Kaplamada Kullanlacak Bitml Balayc Tipleri
azalacandan, sathi kaplama yapm hz, bitm filmi bir dakika iinde agrega ile kaplanacak ekilde olmaldr.
Bitml Balayc Malzemesi
Tipi
Standard
B 70/100, B 100/150, B160/220
Penetrasyon Snf
Bitmler
TS EN 12591
Tablo 412-1
PMB 58-28, PMB 64-28
Polimer Modifiye Bitm
TS EN 14023
Tablo 412-2
C60BP2-3, C60BP4-3, C60BP2-4,

C60BP4-4, C65BP2-3, C65BP4-3, C65BP2-4, C65BP4-4
Katyonik Modifiye
Bitm Emlsiyonu
TS EN 13808
Tablo 412-2
Tablo 412-3
Kullanlacak agrega ve bitml malzeme miktar, agregann ortalama boyutu, yasslk indeksi, sathi
kaplama yaplacak yoldaki trafik hacmi, mevcut sathn durumu ve yrenin iklim koullar gibi hususlar
gz nnde bulundurularak KGM Sathi Kaplama Dizayn metoduna gre belirlenecek ve Sathi Kaplama
Dizayn Raporunda verilecektir. Sathi kaplama yapmnda bitm emlsiyonu kullanlmas halinde bitm
emlsiyonundaki kalnt bitm miktar esas alnacaktr.
405 / 2

Sathi kaplama yapmnda uygulanacak bitm miktar KGM Sathi Kaplama Dizayn metoduna gre
hesaplanarak rapor hazrlanacak, ayrca yerinde yaplacak bitm tava deneyleri ile dizayn bitm miktarlar
ve uygulanan bitm miktarlar kontrol mhendisi tarafndan karlatrlp, sapma olup olmad hakknda,
rapor tutulacaktr.
Uygulamaya balamadan nce, yzey ek yerinden itibaren geriye doru distribtrn pskrtme
memelerinin pskrtmeye balayarak balaycnn uygulanaca yzeye ulaldnda tam kapasite ile
alr duruma gelmelerini salayacak bir mesafeye kadar inaat kad ile rtlecektir. Bitml balaycnn
uygulanmasndan sonra inaat kad kaldrlacaktr. Kaplama ek yerinin dzgn olmasn ve eke kadar
btn eridin bitm miktarn tam alabilmesini salamak iin, pskrtme memeleri her ek yerinde ani olarak
kapatlacaktr. Eer gerekirse uygulama sona erdiinde, damlamay nlemek iin, pskrtme memelerinin
altna bir damlama tavas yerletirilecektir.
405.04.03 Agregann Uygulanmas
Bitml balaycnn pskrtlmesinden hemen sonra mcr serilecektir. Bitm veya bitm emlsiyonu ile
agrega serimi arasnda zaman kaybna msaade edilmeyecektir. Distribtr ile mcr yayc arasnda en fazla
5 m olacak, distribtrn bitm serim geniliince tek bir seferde agrega serimi yaplacaktr. Agrega serimi
iin mutlaka kendi yrr mcr sericiler kullanlacaktr.
405 / 3
KISIM 405
KISIM 406
Yerinde yaplacak deneyler ile dizayn agrega miktarlar ve uygulanan agrega miktarlar kontrol mhendisi
tarafndan dizayn deerleri ile karlatrlp, sapma olup olmad hakknda rapor tutulacaktr. Fazla miktarda
mcr uygulamas yaplmayacaktr.
406. BTML TEMEL
Serme ileminden hemen sonra silindirleme ilemine balanacaktr. Silindirleme mutlaka lastik tekerlekli
silindirler ile yaplacak, elik tekerlekli silindirler kullanlmayacaktr. Silindiraj srasnda hi bir zaman
agregann atlamasna, krlmasna ve ufalanmasna izin verilmeyecektir. Silindiraj; boyuna dorultuda
olacak ve kaplamann d kenarlarndan balanarak gittike eksene doru gelinecektir. Her gei, bir evvelki
geite silindirlenen eride, n tekerleklerin veya tambur geniliinin yars kadar bir bindirme yapacaktr.
Bu ksm, krlm ve elenmi kaba agrega, ince agrega ve mineral fillerin belli gradasyon limitleri arasnda,
iyeri karm forml esaslarna uygun olarak bitml balayc ile bir plentte kartrlarak yeterli temeller
veya dier bitml kaplamalar ile beton kaplamalar zerine bir veya birden fazla tabakalar halinde scak
olarak ve projesinde belirtilen plan, profil ve enkesitlere uygun olarak bitml temel yaplmasn kapsar.
edilecektir.
Mineral agregann ilk silindiraj serilmesinden sonra 15 dakika ierisinde tamamlanmaldr. lk silindiraj;
silindirin bir ileri bir geri komple hareketidir. Hava scaklnn dk olduu zamanlarda silindirajn gei
says gerektii kadar arttrlacaktr.
Kaplama, yolun yars veya 1/3 geniliinde eritler halinde yaplyorsa, i kenarda, yolun dier yars
kaplanrken uygulanacak bitml balaycnn zerine gelecei 10-15 cmlik bir ksm agrega ile rtlmeden
braklacaktr.
malat tamamlanan sathi kaplama yzeyi bitmn sertlemesini mteakip, sprlerek yol yzeyindeki
serbest agrega uzaklatrlacaktr. Sprlen malzemenin yol kenar ve banketlerini kirletmesine msaade
edilmeyecektir.
Sprme ileminin kesin zaman mhendis tarafndan belirlenecek olup, bu ilem sathi kaplama imalatnn
gerekletii gn veya ertesi sabah tamamlanmaldr. Scakln dk olduu sabah saatlerinde yaplan
sprme ilemi daha iyi sonu vermektedir. Sathi kaplama seriminden hemen sonra sprme ilemi kesinlikle
yaplmayacak, penetrasyon bitm kullanlyor ise balayc sertleinceye kadar, emlsiyon kullanlyor ise
balayc kesilinceye kadar beklenecektir.
405.04.04 Kaplamann Korunmas
Yoldan geecek trafik, alanlarn emniyetini salayacak ve almalarn aksamasn en aza indirecek ekilde
ikaz iaretleri, bayraklar ve klavuz kamyonlar vastas ile dzenlenecektir.
406.01 Tanm
406.02 Kapsam
Bitml temel, karma giren kaba agrega, ince agrega ve mineral filler ile bitml malzemede aranan
zellikler, gradasyon limitleri, iyeri karm formlnn esaslar, ina metodu, arazi ve laboratuvar kontrolleri
ve dier artlar bu artnamede verilen esaslara uygun olacaktr.
406.03 Malzemeler
406.03.01 Mineral Agrega ve Genel zellikleri
Agrega krmata, krlm akl veya bunlarn karmndan ibaret olacaktr. Karm iindeki krma ta veya
krma akl temiz, sert, salam ve dayankl danelerden ibaret olacak, btn malzemede kil topaklar, bitkisel
maddeler ve dier zararl maddeler bulunmayacaktr.
Agregada slfat, klorit, kurutma ve kartrma srasnda veya sonradan hava etkisi ile krlmaya yatkn olan
ayrma rn dier maddeler bulunmayacaktr.
Mineral agrega, kaba agrega, ince agrega ve mineral filleri ieren en az ayr dane grubunun dzgn bir
derecelenme verecek ekilde belli oranlardakartrlmasndan oluacaktr.
Karm agregann gradasyonu Tablo-406-1de verilen gradasyon limitlerinden birine uyacaktr.
Tablo-406-1 Bitml Temel Tabakas in Gradasyon Limitleri
Elek Boyu
mm (in, No)
Tip-A
Tip-B
37,5 (11/2)
100
100
25 (1)
72 - 100
80 - 100
19 (3/4)
60 - 90
70 - 90
Trafik pskrtlm bitml balayc zerinden geirilmeyecektir.
12,5 (1/2)
50 - 78
61 - 81
Yeni bitmi kaplama zerinden trafiin gemesi zorunlu ise, silindiraj tamamlanp asfalt ksm sertleinceye
kadar, geecek aralarn hz 15 km/saat veya daha az olarak snrlandrlacaktr. Daha sonra Mhendis trafik
kontrolne son verene kadar, hz 25 km/saat veya daha az olarak snrlandrlacaktr.
9,5 ( 3/8)
43 - 70
55 - 75
4,75 (No.4)
30 - 55
42 - 62
2,00 (No.10)
18 - 42
30 - 47
0,425 (No.40)
6 - 21
15 - 26
0,180 (No.80)
2 - 13
7 - 17
0,075 (No.200)
0-7
1-8
Bu dzenlemeler; Ksm 154, Yapm, Bakm ve Onarm almalar Srasnda Trafiin Kontrolnde
belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.

Uygulama ncesi deneme kesimi yaplarak, pskrtlen balayc miktar tespit edilecek, sonularn KGM
sathi kaplama dizayn metoduna gre belirlenen ve dizayn raporunda verilen dizayn deerleri ile uygunluu
kontrol edilecektir. Ayrca Tablo-403-8de verilen deneyler yaplarak sathi kaplama inaatnn kalite
kontrol yaplacak, yaplacak tm faaliyetler Koruyucu Sathi Kaplama Gnlk Raporuna ilenerek takibi
salanacaktr.
405 / 4

Malzeme hazrlanmas srasnda her grup malzemenin gradasyonu tespit edilecektir. Kaba agrega iin en ok
300 m3 de bir ince agrega iin en ok 100 m3de bir elek analizi yaplacaktr. Laboratuvar karm dizaynna
esas olacak eitli dane grubundaki malzemelerin ortalama elek analizleri konkasr ayarlar tamamlanp
srekli almaya baladktan sonra en az 10 adet elek analizinin ortalamas alnarak hesaplanacaktr. Elek
analizleri ASTM C 136, C 117ye uygun olarak yaplacaktr.
406 / 1
KISIM 406
KISIM 406
Agrega en az dane grubu halinde hazrlanacaktr.
406.03.01.02 nce Agrega
Kaba agrega, ince agrega ve mineral filler ihale yoluyla hazrlatlacaksa, agregalarla ilgili btn muayene ve
deneyler artnameye uygun olarak dareye ait Blge veya Merkez Laboratuvarlarnda veya darenin uygun
grecei tercihen akredite olmu laboratuvarlarda yaplacaktr.
Krlm, elenmi ta, akl veya kum ile bunlarn karmndan oluacaktr. nce agrega, agrega karmnn
4,75 mm (No.4)lik elekten geip 0,075 mm (No.200) elekte kalan ksm olup temiz, salam ve dayankl
olacaktr. nce agrega Tablo-406-3de verilen artlar salayacak, ince agregann retildii malzemenin Los
Angeles Paralanma Direnci ve Hava Tesirlerine Kar Dayankllk deerleri Tablo-406-2e uygun olacaktr.
406.03.01.01 Kaba Agrega
Karmda kullanlacak doal kum, ince agrega zelliklerine sahip olacak ve miktar karmdan istenilen
stabilite, akma ve boluk deerlerinin salanmas artyla tespit edilecektir.
Kaba agrega; krmata, krma akl veya bunlarn karmndan oluacaktr.

Kaba agrega, agrega karmnn 4,75 mm (No.4)lik elek zerinde kalan ksm olup, temiz, przl, salam
ve dayankl danelerden ibarettir. Kaba agrega iinde yumuak ve dayanksz paralar, kil, organik ve dier
zararl maddeler serbest veya agrega danelerini sarm halde bulunmayacaktr.
Kaba agregada aranan zellikler Tablo-406-2de verilmektedir.

Tablo-406-2 Kaba Agregann zellikleri
Deney
% Kayp
Anma Direnci (Micro-Deval) ,
% Kayp
b

(MgSO4 ile kayp), %
Krlmlk, arlka %
Yasslk ndeksi, %
Su Emme, %
Soyulma Mukavemeti, % bitmle kapl yzey
Kil Topaklar ve Ufalanabilir Tane Oran, %
artname Limitleri c
Deney Standard
30 (LA30)
TS EN 1097-2 a
AASHTO T 96
25 (MDE 25)
TS EN 1097-1
18 (MS18)
TS EN 1367-2
95 - 0 (C95/0)
TS EN 933-5
30
BS 812
25 (FI25)
TS EN 933-3 a
2,5 (WA242,5)
TS EN1097-6 (Madde 8)
60
TS EN 12697-11
(Ksm 403 EK-A)
0,3
ASTM C 142
AASHTO T 112
Referans metot.
c
a
Kaba agrega BS 812ye gre test edildiinde; yasslk indeksi % 30den fazla olmayacak, daneler kbik ve
keli olacaktr.
Agrega Ksm 403, EK-Ada verilen soyulma deneyi yntemine gre test edildiinde, soyulmaya kar
mukavemet en az % 60 olacaktr. Ekonomik ve teknik nedenlerden dolay soyulma mukavemeti dk
agregann kullanlma zorunluluu doarsa, darenin onay ile soyulma mukavemetini artrmak iin
balaycya yapma zelliini artrc katk maddeleri ilave edilebilecektir. Soyulmaya kar mukavemeti
artrc katk malzemesi Ksm 411de belirtilen koullar salayacaktr. Kullanlacak katk malzemesinin
cinsi ve miktar laboratuvarda yaplacak deney sonucunda tespit edilecektir.
Kaba agregada su absorbsiyonu % 2,5den fazla olmayacaktr. Ekonomik ve teknik nedenlerden dolay
%2,5den fazla su absorbsiyonu olan agregannkullanlma zorunluluu doarsa, darenin onay alnacak ve
dare bu konuda zel laboratuvar karm dizayn hazrlayacaktr.
406 / 2
Tablo-406-3 nce Agregann zellikleri

zellikler

Deney Metodu
artname Limitleri
TS 1900-1
NP
Organik Madde, % 3 NaOH ile
TS EN 1744-1
Madde 15.1
Negatif
Su Emme, %
2,5 (WA242,5)
TS EN 1097-6
TS EN 933-9
2,0 (MB 2,0 )

3,5 (MB3,5 )*
Metilen Mavisi, g/kg
ince agregann 0/2 mm ksmna

tlm magmatik agregann
0/2 mm ksmna
3,5 (MB3,5 )*
406.03.01.03 Mineral Filler

Mineral filler, genel anlam ile tamam 0,425 mm (No.40) elekten geip, arlka en az % 70i 0,075 mm
(No.200) elekten geen malzeme olarak tanmlanr.
Kaba ve ince agregann karm gradasyonu 0,425 mm (No.40) elekten geen malzeme miktar ynnden
yetersiz ise, agrega karmna mineral filler ilave edilebilir.
Mineral filler ta tozu, mermer tozu, snm kire veya benzeri maddelerden oluacak kil, toprak, organik ve
zararl madde iermeyecektir.
Mineral filler, non-plastik, kolayca akabilecek kadar kuru olacak ve zellikle topaklar ihtiva etmeyecektir.
Mineral filler Tablo-406-4de belirtilen gradasyon limitlerine uyacaktr.
Tablo- 406-4 Mineral Fillerin Gradasyon Limitleri
Elek Boyu
mm (No)
Arlka % Geen
0,425 (No.40)
100
0,075 (No.200)
70 - 100
Mineral fillerin elek analizi AASHTO T 37 (ASTM 546)ya gre yaplacaktr.

Agrega karmna ilave edilen mineral fillerin 0,075 mm (No.200) elek zerinde kalan ksm ince agrega
olarak kabul edilecektir.
406.03.02 Bitml Balayclar ve Genel zellikleri
Bitml temel tabakasnn yapm srasnda kullanlacak bitml malzemeler ve bunlarn zellikleri aada
verilmektedir.
406 / 3
KISIM 406
KISIM 406
406.03.02.01 Karmda Kullanlacak Bitml Balayc

Bitml temel tabakasnn yapm iin agregaya ilave edilmek suretiyle hazrlanacak karmda bitml
balayc olarak TS EN 12591, Bitmler ve Bitml Balayclar-Kaplama Snf Bitmler-zellikler
standardna uygun 40/60 penetrasyonlu bitm, 50/70 penetrasyonlu bitm veya 70/100 penetrasyonlu bitm
kullanlacaktr. Hangi bitmn hangi blge ve yrede kullanlaca hususu iklim koullarna bal olarak
darece saptanacaktr.
Bitml balayclardan TS EN 58, Bitml Balayclar- Numune Alma standardna gre numune alnacak
ve malzemenin artnamesine uygun olup olmad tespit edilecektir. Bitml malzemelere uygulanacak
deneyler ve metotlar ile limitleri Ksm 412de verilmektedir.
Karmda soyulmaya kar mukavemeti dk olan agregalar kullanlmas halinde, soyulma mukavemetini
artrc katk maddeleri kullanlacak katk ilavesi servis tanknda yaplacaktr. Servis tanknn ihtiva
ettii bitml balaycnn en az , sirklasyona veya kartrma ilemine tabi tutulmadan kesinlikle
kullanlmayacaktr. Kartrma ilemi karm homojen oluncaya kadar devam edecektir.
406.03.02.02 Yaptrc ve Astar Olarak Kullanlacak Bitml Malzemeler
Astar malzemesi olarak TS EN 15322 standardna uygun, Fm2B2, Fm2B3 TS EN 13808 standardna uygun
C60B9-3, C60B9-4, C60B9-5 malzemelerinden biri kullanlacaktr.
Yaptrc olarak, TS EN 13808, Bitmler ve Bitml Balayclar-Katyonik Bitm Emlsiyonlar
Tanmlayc ereve standardna uygun C60B2-3, C60B2-4, C60B2-5, C65B2-3, C65B2-4, C65B2-5
malzemelerinden biri kullanlacaktr.
Yaptrc ve astar malzemesi olarak kullanlacak bitml balayclardan TS EN 58 Bitml BalayclarNumune Alma standardna gre numune alnacak ve malzemenin artnamesine uygun olup olmad tespit
edilecektir. Bitml malzemelere uygulanacak deneyler ve metotlar ile limitleri Ksm 412, Bitml
Balayclarda verilmektedir.
406.04 Karmn Bileimi ve yeri Karm Forml
406.04.01 Bitml Temel Dizayn
dare tarafndan baka bir karm dizayn yntemi tayin edilmedike, bitml temelin karm dizayn
Asphalt Institute MS-2 el kitabna gre ve Marshall metodu kullanlarak yaplacaktr. Ancak hazrlanacak
briketlere, 25 mm (1)lik elek zerinde kalan malzeme yerine, 25 mm (1)den geip 19,0 mm (3/4) elekte
kalan malzeme konularak yaplacaktr. Bylece briketteki maksimum dane boyu 25 mm (1) olacaktr.
Bitml temel dizaynnda; Tablo-406-5de belirtilen dizayn kriterleri esas alnacaktr.
Tablo-406-5 Bitml Temel Dizayn Kriterleri
zellikler
Min.
Briket Yapmnda Uygulanacak Darbe Says
Maks.
75
Deney Standard
TS EN 12697-30
Marshall Stabilitesi, kg
Boluk, %
Asfaltla Dolu Boluk (VFA),%
600
4
55
6
75
TS EN 12697-34
TS EN 12697-8
TS EN 12697-8
Agregalar Aras Boluk (VMA),%
12
14,5
TS EN 12697-8
Akma, mm
Bitm (Arlka, 100e)
2
3,0
5
5,5
TS EN 12697-34
TS EN 12697-1
Sktrlm Bitml Karmlarn Sudan

Kaynaklanan Bozulmalara Kar Direnci, ndirekt
ekme Mukavemeti (M) Oran, min. %
80
AASHTO T 283
Bitml temel yapmnda kullanlacak her tr mineral agrega ve bitml balayc iin gereken tm deneyler
laboratuvar karm dizayn hazrlanmadan nce tamamlanm olacaktr. Laboratuvar karm dizaynnn
hazrlanmas iin temsili ve yeterli miktardaki agrega ve bitml balayc numuneleri Blge veya Merkez
laboratuvarna, karm imalinin balamasndan en az 15 gn nce 10 gnlk retime ait elek analizi sonular
ile birlikte teslim edilmi olacaktr.
Karm dizaynlar darenin uygun bulmas halinde ii yapan yklenici laboratuvarnda ya da zel bir
laboratuvarda (tercihen akredite) yaplabilecek ve hazrlanan dizayn dare tarafndan onaylandktan sonra
kullanlabilecektir. Ancak dizaynn onaylanmas iin, dizayn raporu ile birlikte dizaynda kullanlan agregalar,
bitml balayc ve katk malzemesi numuneleri gnderilerek, dare laboratuvarnda nerilen optimum
bitm ve 0,5 bitm yzdelerinde briketler hazrlanarak ve agrega zgl arlklar belirlenerek dizayn
deerleri kontrol edilecektir. Karm dizaynndan kaynaklanan nedenlerden dolay oluan bozulmalardan
Laboratuvar karm dizaynnda ve bitml temel yapmnda kullanlacak mineral agrega karmnn
granlometrisi Tablo-406-1de verilen gradasyon snflarndan birisine uygun olacaktr. Kullanlacak
granlometri snrlar iindeki agrega karm, kabadan inceye doru muntazam bir derecelenme gsterecek
ve herhangi bir elekte st snrda olan bir malzeme bunu takip eden elekte alt snrda seyretmeyecektir.
Laboratuvar karm dizayn yazl olarak bildirildikten sonra iyeri karm formlne esas olacaktr.
Bitml temel imalinde kullanlan karm agregann gradasyonu, bitml balayc ile kartrlmadan nce
ve sonra, Tablo-406-6da verilen tolerans snrlar iinde kalacak, ancak hibir ekilde artname limitleri
dna kmayacaktr. Ayrca bitm miktar da Tablo-406-6da verilen tolerans snrlar iinde kalacaktr.
Tabloda verilen tolerans deerleri laboratuvar deney sonular iin verilmi olup, imalat her durumda dizayn
deerlerine gre yaplacaktr.
Ancak retimde herhangi bir nedenle; karm gradasyonu, btn nlemlere ramen, bu izin verilen limitler
dnda kalyor ise veya agrega ocandan gelen deiiklikler dolays ile karmn zelliklerinde deimeler
saptanyorsa, yeni bir laboratuvar karm dizayn yaplacaktr.
406.04.02 Yeri Karm Forml
yeri karm forml laboratuvar karm dizaynna gre plentte retilen bitml scak karmn fiziksel
zelliklerinin dizayn kriterlerine uygunluunun tespiti ve skma kontrolne esas olacak younluun tayinini
kapsar. Her farkl karm dizayn iin, imalatn balangcnda i yeri karm Forml hazrlanacaktr.
Plentte laboratuvar karm dizaynna uygun olarak retilen bitml temel karm ile antiye laboratuvarnda
TS EN 12697-30a uygun olarak en az 6 Marshall briketi hazrlanacaktr. Marshall briketleri Tablo-406-5de
verilen proje dizayn kriterlerini salayacaktr. Salamad takdirde kontrol mhendisi karm dizaynnn
yeniden yaplmasn isteyecektir.
yeri karm younluu tayini iin, 6 Marshall briketi younluunun ortalamas alnacaktr. Her bir briketin
younluu ile ortalama younluk arasnda karlatrma yaplacak ve fark 0,015den fazla deerler atlacak,
ikiden fazla atlm deer olmamas salanacaktr. Geride kalan deerlerin ortalamas iyeri karm younluu
olarak belirlenecektir. Bu younluk deeri skma kontrolne esas olacaktr. yeri karm forml sonucu
bulunan younluk deeri dizayn younluk deerinin % 10u olacaktr.
yeri karm formlnde, laboratuvar karm dizayn ile verilen gradasyon toleranslar ve optimum bitm
geerli olacaktr. Karm bu deerlerden farkl ise, bu karmla hazrlanan briketler dikkate alnmayacaktr.
Karmn tolerans snrlar Tablo-406-6da verilmektedir.
Not: Tabakalar aras yapma dayanm TS EN 12697-48e gre yaplabilecektir.
406 / 4


406 / 5
KISIM 406
KISIM 406
Tablo-406-6 Karmn Tolerans Snrlar

Malzeme
Bitml temel inaat genel olarak 1 Nisan - 30 Kasm tarihleri arasnda yaplacak ve i program,
bitml temelin zeri hibir ekilde ak braklmayacak ve en az binder tabakas ile kaplanacak ekilde
dzenlenecektir. zellik gsteren yerlerde bu sre ilgili makamlardan Olur alnarak uzatlabilecek veya
ksaltlabilecektir.
Toleranslar
4,75 mm (No.4) ve daha bykeleklerden geenler
%5
2,00 mm (No.10) - 0,180 (No.80) eleklerden geenler
%3
0,075 mm (No.200) elei geen
%2
Bitm
Hava scakl glgede ve herhangi bir suni sdan uzakta 5 C olduu veya 5 Cnin altna dmee balad
zaman, yamur veya kar yayorken veya yolun zerinde su, buz veya kar mevcut iken bitml kaplama
yaplmayacaktr.
% 0,3
406.05 Yapm artlar
406.05.01 Genel
Mineral agrega ve bitm iyeri karm formlne gre, harman tipi kartrma (batch tipi) prensibi ile alan
plentte kartrlacaktr. Srekli kartrma veya tamburda kartrma (drum mix tipi) prensibi ile alan
plentlerin kullanm darenin yazl iznine bal olacaktr. Plent iyeri karm formlne uygun bitml
karm verecek nitelikte, ii belirlenen zamanda bitirecek kapasitede ve gerekli kontrol aletleri ile tehiz
edilmi olacaktr. Plentten kan karm homojen olacak ve iinde karmam hibir dane bulunmayacaktr.
Kartrma ileminden nce bitm ve agrega Tablo-406-7de belirtilen scaklklara kadar stlacaktr.
Tablo-406-7 Malzemelerin Kartrma Scaklklar
Bitm
BTML BALAYICI TP
Agrega
min.
C
maks.
C
min.
C
maks.
C
40/60, 50/70 pen bitm ile

hazrlanankarmlarda
145
160
150
165
70/100 pen. bitm ile

hazrlanankarmlarda
140
155
145
160
Agregann scakl ile bitmn scakl arasndaki fark 15 Cden fazla olmayacaktr. Plentten kan
karmn scakl Tablo-406-8de ve karmn minimum serim scaklklar Tablo-406-9da belirtildii gibi
olacaktr.
Tablo-406-8 Plentten kan Karmn Scakl
Hava Scakl (glgede)
C
5 - 15 aras iin
Karm Scakl
C
Min. 155
15,1 - 30 aras iin
Min. 145
30dan yukars iin
Min. 140
Yol Yzeyi Scakl (C)
50 - 75 mm
Yol yzeyi granler veya plent-miks temel ise, yol btnyle plan, profil ve enkesitlere gre ina edilmi
olacak, bombe ve dever artnamelere uygun olacaktr. Sathta gevek ve serbest malzeme bulunmayacak
ekilde sprme ilemi yaplacaktr.
styap kalnlklar tam olarak uygulanm olacak ve artnamelerle istenilen younluk ve skmay
salayacaktr. Sathta kil, organik madde ve nebati toprak bulunmayacak, mevcutlar kaznacaktr. Yukardaki
artlara uymayan temeller zerine bitml temel ina edilmeyecektir.
Yol yzeyi imentolu karm ise, yol tmyle plan, profil ve enkesitlere uygun olarak ina edilmi olacak,
bombe ve dever artnamelerle belirtilen ller ierisinde olacaktr. Sathta gevek ve serbest malzeme
bulunmayacak, kil, nebati toprak ve dier yabanc maddeler varsa kaznarak atlacaktr. Sathtaki krlmalar,
atlaklar, ayrlmalar, derzler ve derz dolgu malzemeleri usulne uygun olarak onarlacaktr.
406.05.03 Bitml Malzemenin Hazrlanmas
406.05.04 Mineral Agregann Hazrlanmas

>75 mm
Minimum Serim Scakl (C) a
<5
(2)
(2)
5 - 9,9
141
135
10 - 14,9
138
132
15
135
130
Finiere boaltma yapld andaki scaklk (2). Serim yaplmamaldr.
406 / 6
Yol bitml kaplamal ise, yzeyde hibir gevek nokta bulunmayacaktr. Gevek noktalar sklecek,
serbest malzemeler temizlenerek dar atlacak ve usulne uygun olarak scak karmla onarlacaktr. Yol
yzeyindeki ufak, byk btn ukurlar usulne uygun olarak onarlacak tmseklikler mutlaka giderilecektir.
Yol yzeyinde mevcut enine ve boyuna atlaklar usulne uygun doldurulup onarlacaktr.
yerinde, Ksm 406.03.02.01de verilen artlara uyan en az 240 ton bitml malzeme bulundurulacak ve
iyeri bitml malzemeyi pompaj devresine kadar stabilecek ve muhafaza edebilecek tertibatla donatlm
olacaktr. Istma tertibat yal sistem olacak ve her zaman alabilecek, stmay homojen yapabilecek
kapasitede ve zellikte olacaktr. Bitml malzeme tanklar, bitml malzemeye su, kil ve dier yabanc
maddelerin girmesini nleyecek ekilde olacaktr. Kartrma ileminden nce bitm Ksm 406.05.01de
belirtilen scaklklara kadar stlacaktr.
Tablo-406-9 Karmn Serim Scaklklar

Sktrlm Tabaka Kalnl
Daha nceden ina edilmi yol, bitml temel inaat balamadan nce mutlaka kontrol edilecektir. Kaplamann
yaplaca sath toz, pislik, kil paracklar ve dier yabanc maddelerden tamamen temizleninceye kadar
dner sprgeler, dier mekanik sprgeler, hatta gerekiyorsa el sprgeleri yardm ile sprlecektir.

Ksm 406.03.01de belirtilen artlara uygun olarak hazrlanan agregalar plente yakn ve ayr ayr dane gruplar
halinde depo edilecektir. dane gruplarnn birbirine karmas mutlaka nlenecek, her dane grubunun zerine
boyutlarn belirten levhalar konacaktr. Agrega depolarna kil, toprak ve dier btn zararl maddelerin
karmas nlenecektir. Agrega depolanmas segregasyona sebebiyet vermeyecek ekilde olacaktr.
Plentin souk besleme depolarndaki malzemenin ar rutubetli olmamas temin edilecektir. yeri
karm formlne esas olan her dane grubu malzeme ayr ayr souk besleme silolarna konulacaktr.
Souk besleme silolar, iyeri karm formlnde seilmi granlometriyi veren oranlara gre, agregann
kurutucuya gemesini salayacak ekilde ayarlanacaktr. Agregalar kurutucuda, kartrcya geldiklerinde
Ksm 406.05.01de belirtilen kartrma scakln salayacak biimde kurutulacak, kurutulmu agregadaki
406 / 7
KISIM 406
KISIM 406
nem oran % 0,5den fazla olmayacaktr.

Eleme ve scak silo sistemi olan plentlerde, agrega en az 4 dane grubu halinde elenerek scak silolara
nakledilecektir. Her gn bir kere scak silolardan numune alnarak gradasyon ve scak silo oranlar kontrol
edilecektir.
406.05.05 Kartrma
Agrega doru ve hassas bir biimde tartlp, iyeri karm formlnde verilen granlometriyi salayacak
miktarlarda kartrcya nakledilecektir. Bitml balayc iyeri karm formlndeki miktara uygun olarak
ilave edilecektir.
Plentte kartrma sresi, agrega tanelerinin tam ve niform bir biimde bitmle sarlm olmas ve homojen
bir karm elde edilmesi koulu ile, plentin ve kullanlan agregann tipine bal olarak kontrol mhendisi
tarafndan tayin edilecektir.
yeri karm formlne gre hazrlanm karmn fiziksel zelliklerini tayin etmek amac ile plentten kan
karmdan gnde en az iki kez numune alnacak ve bu numunelerle bekletilmeksizin antiye laboratuvarnda
en az er adet Marshall briketi hazrlanacaktr. Bu briketler fiziksel zellikler ynnden Tablo-406-5de
belirtilen dizayn kriterlerini salayacaktr.
Agregann ve bitml balaycnn ar stlmasna, fazla stlm ve yanm karmlarn yola serilmesine
406.05.06 Bitml Astar Malzemesinin Uygulanmas
Granler temel ve plent-miks Temellerin seriminden ksa bir sre sonra bitml temel tabakas ina edilecekse,
temeller zerine astar tabakas uygulamas yaplmayacaktr. Temellerin uzun sre ak kalaca ve bu sre
ierisinde ya beklenmesi, temellerin trafie almas sz konusu olduu ve temeller zerine gelecek scak
karm tabakalarnn toplam kalnlnn 10 cmden az olduu durumlarda; granler temel, plent-miks
temel ve projede gsterilen dier hallerde Ksm 406.03.02.02de verilen zelliklere uygun bitml astar
malzemesi uygulanacaktr.
Astar malzemesi uygulanmadan nce yolun yzeyi Ksm 406.05.02de belirtildii ekilde hazrlanacaktr.
Yol yzeyinin temizlenmesi serme geniliinden 0,5 m fazla yaplacaktr. Yol yzeyi kuru olacak, granler
temellerde, yzeyden itibaren 3 cmlik ksmda rutubet % 2den fazla olmayacaktr. Hava scaklnn 5
Cden aa olduu, sathta ar rutubet bulunduu, genelde hava artlarnn uygun olmad durumlarda
astar tabakasnn uygulamas yaplmayacaktr. Astar atlmad durumda, bitml tabaka yaplmadan nce
temel tabakasnn rutubeti, optimum su ieriini en az Wopt.-1deerinin altnda olacaktr.
Astar malzemesi, homojen bir pskrtme salayacak distribtrle gn nda yaplacak, m2ye 0,5-2,5
litre arasnda malzeme atlmas salanacaktr. Bitml malzemenin ne kadar verilecei, yol yzeyinin
durumuna gre kontrol mhendisi tarafndan kesin olarak belirlenecek ve m2ye den astar malzemesinin
kontrol mhendisinin verdii miktara uyup uymad yaplacak deney ile belirlenecektir. Kullanlan astar
malzemesinin pskrtme scaklklar Tablo- 406-10da belirtildii gibi olacaktr.
Tablo-406-10 Astar Malzemesinin Pskrtme Scaklklar
406 / 8
Astar Malzemesi
Pskrtme Scaklklar C
Katbek bitm
30 - 50
Bitm Emlsiyonu
20 - 70

Yol sathnn dzgn olmamas nedeni ile oluabilecek fazla bitml malzemeler el sprgeleri ile
temizlenecektir. Astar malzemesi pskrtldkten sonra bitml malzemenin kr ve penetre edilebilmesi
iin en az 24 saat zerine yeni bir bitml kaplama serilmeyecek mmkn olduu takdirde yol trafie
kapatlacaktr. Aksi takdirde kr sresince trafik hz 30 km/saat olarak snrlandrlacaktr. Astarlanm
yzeyde bozulmalar olursa, zerine bitml kaplama yaplmadan nce, bu ksmlar onarlacaktr.
Astar malzemesi olarak bitm emlsiyonu kullanldnda emlsiyonun uygulanmasn ve pskrtlebilme
zelliini iyiletirmek iin arlka % 50 ye kadar su ilave edilebilir.
406.05.07 Bitml Yaptrc Malzemesinin Uygulanmas
Beton yollar zerine, nceden astarlanm fakat ok tozlu ve astarn soyulduu yzeyler zerine, przsz
veya bitm az trafie ak mevcut bitml kaplamalar zerine; dik eim, keskin kurp ve trafik kl ehir
ii kavaklar gibi yksek kayma gerilmelerinin oluabilecei yerlerde bitml temel yapldnda mevcut
satha yaptrc malzeme uygulanacaktr. Ayrca bitml temelin getirilecei eski asfalt tabakasnn yzeyi,
trafie uzun sre ak kalm ve bu nedenle yeterli przlle sahip deil ise uygun makinelerle yzey
przlendirilecek, serbest malzemeler temizlenecek ve daha sonra yaptrc malzeme uygulanacaktr.
Yaptrc malzeme Ksm 406.03.02.02de verilen zelliklere uygun olacaktr.
Yaptrc malzeme uygulanmadan nce yolun yzeyi Ksm 406.05.02de belirtildii ekilde hazrlanacaktr.
Yol yzeyinin temizlenmesi serme geniliinden 0,5 m fazla yaplacaktr. Yaptrc hangi ara ve
gerele serilirse serilsin, malzeme satha dzgn ve homojen bir ekilde ve 0,15-0,50 l/m2 olacak miktarda
uygulanacaktr. Yzeyin durumuna gre uygulanacak yaptrc malzemenin kesin miktar kontrol mhendisi
tarafndan saptanacaktr.
Yola dklen malzemenin bu saptanan miktara uyup uymad arazide llecektir. Bitml balaycnn
dzgn olmayan yzey dolays ile gllenmesine, fazla pskrtme veya pskrtme yaplrken meydana
gelebilecek akma ve damlamalar dolays ile baz yerlerde ar bitml malzeme birikmesine msaade
edilmeyecektir. Byle yerler kaznarak temizlenecektir. Yaptrma tabakasnn gnlk uygulamas, ayn
gn yaplaca planlanan bitml kaplama alan kadar olacaktr. Pskrtlen yaptrcnn kirlenmesi ve
syrlmasn engellemek iin gerekli nlemler alnacaktr.
Yaptrc malzemeye bitm emlsiyonun uygulanmasn ve pskrtlebilme zelliini iyiletirmek iin
arlka % 50ye kadar su ilave edilebilir. Yaptrc olarak kullanlacak bitml malzemelerin pskrtme
scaklklar Tablo-406-11de verilmektedir.
Tablo-406-11 Yaptrc Olarak Kullanlacak Bitml Malzemelerin Pskrtme Scaklklar
Bitml Malzeme
Pskrtme Scaklklar (C)
C60B2-3, C60B2-4, C60B2-5
50 - 85
C65B2-3, C65B2-4, C65B2-5
60 - 85
Yaptrma tabakas olarak kullanlan bitm emlsiyonun iindeki suyun buharlamas iin bitml tabaka
serilmeden nce yeterli sre gemelidir. Yaptrma tabakasnn yzeyinden bitml scak karm serilmeden
nce trafiin gemesine izin verilmeyecektir.
406.06 Karmn Tanmas
Bitml temel karmnn naklinde kullanlan aralar temiz, muhafazal, damper kasas dz ve madeni
olacaktr. Karmn nakli yaplmadan nce aralarn damper kasalar yapmay nleyecek ince bir
yala yalanacak veya tabana uygun bir malzeme konulacaktr. Kullanlacak yalama maddesi karm
ayrtrmayaca gibi herhangi fiziksel ve kimyasal etkisi de olmayacaktr. Karmn aralara doldurulmas
ve nakli srasnda segregasyon olmamas iin zen gsterilecektir. Karm naklinde kullanlan aralar
brandal rt tertibatna sahip olacaktr.
406 / 9
KISIM 406
KISIM 406
Eer kontrol mhendisi tarafndan klandrma yeterli grlmezse gece almas yaplmayacak ve karm
iyerine ancak gn nda serilip sktrlacak miktarda sevk edilecektir.
406.07 Karmn Serilmesi
Karmn serilecei yzeyin durumu Ksm 406.05.02de belirtildii ekilde hazrlanm olacaktr. Serme
ilemi finierlerle; yolun plan, profil ve enkesitlerine uygun olacak ekilde yaplacaktr.
Finier elektronik duyarga kumandal olacak, gerili elik tel sistemi (offset hatt) kullanlarak serme
yaplacaktr. Gerili elik tel sisteminde, elik tel tespit kazklar her 5 mde bir yerletirilecek, telin uzunluu
en az 200 m olacak ekilde tanzim edilecektir.
yerler kaplamann kendi malzemesi ile en ksa zamanda doldurulup sktrlacaktr.

Younluk tayini kontrol mhendisinin onay ile yukarda belirtilen ynteme ilaveten ASTM D 2950, Nkleer
Cihazla Bitml Kaplamada Yerinde Younluk Tayinine uygun olarak nkleer cihazla tayin edilebilir.
Ancak, nkleer cihazla bulunan younluklarn karot numuneleri ile kalibrasyonu yaplacak ve karot sonular
esas alnacaktr.
Eer uygulanan skma yntemi ile istenen arazi younluu elde edilememi ise, skma yntemi ayarlanarak
yeniden deneme kesimi yaplacak ve uygun sonular elde edilinceye kadar devam edilecektir.
stenen skmay veren silindiraj yntemi ve makineler kaplama yapmnda aynen uygulanacaktr.
haleli ilerde gerili elik tel sistemi yklenici tarafndan dzenlenecek ve kontrol mhendisi tarafndan
uygun grldnde serme ilemine balanacaktr.
Laboratuvar karm dizaynnda deiiklik yapldnda kontrol mhendisi yeni deneme kesimi yapmn
isteyecektir.
Bir defada serilip sktrlm tabakann kalnl, karmn iindeki en byk dane boyutunun 1,5 katndan
az, 3 katndan fazla olmayacaktr.
406.09 Karmn Sktrlmas
Serme ilemi mmkn olduu kadar srekli olacak ve serim srasnda sericinin hz sabit tutulacaktr.
Yeterli sayda tecrbeli kreki ve trmk gibi personel finieri takip ederek kaplama yzeyinden istenilen
zellik ve niteliklerin temininde yardmc olacaklardr.
Makine ile serilmesi mmkn olmayan yerlerde malzeme elle serilebilecektir. Ancak, bu srada dzgn ve
kaliteli iilik ile sktrlm haldeki kaplamann kot, eim ve dzgnlk bakmndan artname ve projesi
salanm olacaktr.
Yatay kurplarda serim ilemine kurbun iinden en dk kotdan balanacak, dier eritler kurbun dna
yksek kota doru devam edecektir.
Serilen karm iyeri karm formlnde verilen kompozisyona uygun olacak malzeme segregasyona
uratlmadan serilecektir. Bu husus her gn en az iki kez serim srasnda finierin arkasndan temsili
numuneler alnarak saptanacaktr. Bu amala numunelere TS EN 12697-1 ASTM D 2172 (AASHTO T 164)
Bitml Kaplama Karmlarnda Bitm Miktar Tayini (Ekstraksiyon) ve TS EN 12697-2, AASHTO T 30
Ekstrakte Edilmi Agregann Gradasyonunun Tayini deneyleri uygulanacaktr.
406.08 Deneme Kesimi
406.09.01 Genel
Karm yola serildikten hemen sonra sktrma ilemine balanacaktr. Silindiraja balandnda karmn
scakl 130 Cnin altnda olmayacak ve karmn scakl 80 Cnin altna dmeden sktrma ilemi
tamamlanm olacaktr.
Sktrma ileminde statik arl 8-12 ton arasnda demir bandajl silindirler ile lastik basnc ayarlanabilen
kendinden yrr minimum 20 tonluk lastik tekerlekli silindirler kullanlacaktr.
Gnlk 600 tondan fazla sermelerde her 400 ton iin bir adet demir bandajl silindir ilave edilecektir. Plentin
hazrlad karm sktrmaya yetecek sayda silindir temin edilecektir .
Karm serildikten sonra varsa nce enine ve boyuna ek yerleri silindirlenecektir. Silindiraja kaplamann
kenarndan, balanacak ve ortaya doru devam edilecektir. Silindiraj sonunda yol yzeyinde ta krlmalar,
kaymalar, atlamalar ve yrtlmalar olmayacaktr.
Karmn sktrlmas ilemi aada tarif edilen 3 safhada tamamlanacaktr. Bu safhalardaki sktrma
metotlar deneme kesiminde kontrol edildikten sonra, esas sktrma metodu deneme kesiminde elde edilen
sonulara gre tespit edilecektir.
406.09.01.01 lk Silindiraj (Tespit Silindiraj)
Belirlenmi arazi skmasn elde edebilecek silindiraj yntemini tesis etmek amac ile her bir tabakann
yapmnn balangcnda en az 400 m2 ve projede verilen kalnlkta deneme kesimi ina edilecektir. Deneme
kesiminin ina edilecei yer kontrol mhendisi tarafndan seilecek ve yapm kontrol mhendisi tarafndan
ynetilecektir. Eer artnamelerde verilen deerlere uygun sonu alnmsa deneme kesimi yerinde kalacak
ve btn iin bir paras olacaktr.
Deneme kesiminde sktrmaya, karm serildikten sonra Ksm 406.09.01de belirtilen sktrma usullerine
uygun olarak ve iyeri karm formlnde verilen iyeri karm younluunun en az % 97si elde edilinceye
kadar devam edilecektir.
Karmn yola serilmesini takiben beklemeksizin ilk silindiraj yaplacaktr. lk silindiraj statik arlkl
demir bandajl silindirlerle yaplacak ve bir noktadan en az iki gei olacak ekilde uygulanacaktr. Silindiraj
srasnda karmn telenmesine engel olunacaktr. Gerektiinde ilk silindirajda lastik i basnc ayarlanabilen
kendinden hareketli lastik tekerlekli silindirler de kullanlabilecektir .
406.09.01.02 Ara Silindiraj
Younluklar kontrol mhendisi tarafndan geliigzel seilmi en az noktadan ikier adet, 15 cm apnda
karot numuneleri alnarak tayin edilecektir.
lk silindiraj takiben demir bandajl, lastik basnc ayarlanabilen kendinden hareketli lastik tekerlekli
veya vibrasyonlu silindirlerle yaplacaktr. Bir noktadan en az iki gei olacak ekilde uygulanacaktr. Bu
silindirajda malzemenin telenmesinden dolay oluacak ondlasyona, tekerlek izlerine engel olunacak ve
silindirlerin kompozisyonu buna gre tespit edilecektir.
Karot numunelerinin ortalama younluu, iyeri karm younluunun % 98inden aa olmayacaktr.
406.09.01.03 Son Silindiraj
Karotlar, gnn serin saatlerinde ve gerektiinde karot alnacak yere souk su, buz veya dier soutucu
maddeler uygulanarak kaplamann paralanpdalmasn nleyecek ekilde alnacaktr. Karotlarn alnd
Demir bandajl veya lastik basnc ayarlanabilen kendinden hareketli silindirlerle yaplacaktr. Bir noktadan
en az iki gei olacak ekilde uygulanacaktr. Son silindiraj tamamlandnda yzeyde tekerlek izleri ve klcal
406 / 10


406 / 11
KISIM 406
KISIM 406
ile balantsz olarak ina edilmi daha ksa kesimlerde ise her bir kesim iin her gn en az bir ift olarak
alnacaktr.
atlaklar bulunmayacaktr.
406.09.02 Silindiraj Esaslar
Karm serildikten sonra silindiraj aada belirtildii ekilde yaplacaktr.
A. Birinci eritte:
1. Varsa nce enine ek yerleri silindirlenecektir.
2. Serilen eridin dk kenarndan silindirlemeye balanacak ve her geite bir nceki ize en fazla
15 cm bindirme yaplarak yksek kenara doru devam edilecektir.
3. lk silindirajda 1 ve 2. deki sra, ara ve son silindirajda ise 2. maddedeki sra uygulanacaktr.
4. Yatay kurplarda silindiraja kurbun iinden balanacak ve dna doru devam edilecektir.
B. kinci eritte:
1. Varsa nce enine ekleri silindirlenecektir.
2. Boyuna ek yeri silindirlenecektir.
Bir gnlk imalattan alnm 15 cm apndaki karot numunelerinin ortalama younluu iyeri karm
younluunun % 98inden aa olmayacaktr. Ayrca, ortalamaya giren karotlar arasnda iyeri karm
younluunun % 96sndan dk hibir deer bulunmayacaktr. Bu skma deerlerinin salanamamas
durumunda nedenleri aratrlacaktr. Skmann yetersiz olduunun belirlenmesi durumunda bu kesimler
gerekirse sklp yeniden yaplacaktr. Ayrca yolun hi bir kesiminde % 100den daha fazla skma
bulunmayacaktr. darenin gerek grmesi durumunda karotlar zerinde karm gradasyonunun uygunluunu
kontrol etmek amacyla, ekstraksiyon sonras elek analizi yaplabilecektir. Karotlarn gradasyonu dizayn
karm gradasyonu tolerans limitleri ierisinde olacaktr.
maddeler uygulanarak kaplamann paralanp dalmasn nleyecek ekilde alnacaktr. Karotlarn alnd
3. Serilen eridin dk kenarndan balanarak her geite bir nceki ize en fazla 15 cm bindirme yaplarak
yksek kenara kadar silindiraj devam edilecektir.
Karot numuneleri ayn zamanda kaplamann kalnlk tayini iin de kullanlacaktr. Ortalamaya giren karot
numunelerinin kalnl, projede verilen kalnln (h) 0,1 tolerans iinde olacaktr. Ancak her durumda,
bir gnlk imalattan alnm karotlarn ortalama kalnl en az projede verilen kalnlk (h) kadar olacaktr.
4. lk silindirajda 1., 2. ve 3. deki sra, ara ve son silindirajda ise 3. maddedeki sra uygulanacaktr.
Bitml temelin skma ve kalnlk kriterleri Tablo-406-12de verilmektedir.

Tablo-406-12 Skma ve Yzey Kalnlk zellikleri
406.09.03 Silindirajda Dikkat Edilecek Hususlar
zellikler
eritlerin kenarlarnn silindirlenmesinde tekerlerin en az 10 cm dar tamas temin edilecektir.

Silindirlemede ani duru ve kalklar yaplmayacaktr. Silindirleme sresince silindirlerin taze karm
zerinde bekletilmelerine ve manevra yapmalarna izin verilmeyecektir. Silindirleme sresince silindirlere zik
zak hareketler yaptrlmayacaktr. Silindirlerin tekerleri karmn yapmasn nlemek iin yeterli miktarda
su ile slatlacaktr. Sudan baka bir sv kullanlmayacaktr. Silindiraj sonunda yol yzeyinde renk fark, ta
krlmalar ve teker izleri bulunmayacaktr. Silindirlerle sktrlamayan yerler en az 10 kg arlndaki el
tokmaklar veya kompaktrler ile sktrlacaktr.
Bitml Temel Tabakas
Skma, yeri Karm Younluunun % si

- Tek deer olarak
- Ortalama deer olarak
96
98
Skm tabakann hava boluu, ortalama % maks.
7,5
Skm tabakann
- Kalnlk (h) tolerans
- Ortalama deer
0,1h
h - (h + 0,1h)
406.09.04 Ek Yerlerinin Yaplmas
406.10.02 Yzey Dzgnl
Boyuna ve enine ek yerleri silindirajdan sonra belli olmayacak ekilde ina edilecektir. Gnlk alma
sonunda tek erit halinde serilmi ksm braklmayacaktr. kinci erit serilmeden nce birinci eridin
boyuna ve enine kenarlar kontrol edilecek, kenarlarn dik olmas temin edilecektir. Bu amala enine ek
yerlerinde skm tabaka kalnl kadar tahta lata konulmas veya bitml scak karm ile rampa yaplmas
durumunda kesim hattnn proje tabaka kalnln salayacak ekilde belirlenmesi gereklidir.
Karm serilip sktrldktan sonra yol, plan, profil ve enkesitlere uyacaktr. Yol yzeyinde renk fark,
atlamalar, kmeler, tmsekler ve teker izleri bulunmayacaktr.
Boyuna ve enine kenarlarda 3 m iinde, bir doru izgiye gre 2,5 cmden fazla dalgalanmalara msaade
edilmeyecektir. kinci erit serilirken birinci eride yaplacak bindirme 5 cmden fazla olmayacaktr. Bindirme
sonucu fazla karm yeni eridin zerine dzgn bir ekilde gelberi ile ekilecektir. kinci erit serilirken
birinci eridin dik kenar yaptrc ile tla edilecektir. Gerektiinde boyuna ve enine ek yerlerinin daha
iyi yaplmas iin yan sath stma tertibat sericiye taklarak birletirme yzeyi stlacaktr. Ek yerlerinin
yaplmasnda kalifiye ii kullanlacak ve ek yerlerinin geirimsiz, dzgn ve przsz olmas temin
edilecektir.
Bitmi kaplamann yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol deforme olmayacak nitelikte 4 mlik
mastar ile yaplacaktr. Yolun boyuna kontrol iin, mastar yol eksenine paralel olarak ve yzeyin genilii
boyunca aralklarla yol yzeyine konulduunda, mastarn yola temas eden herhangi iki noktas arasndaki
blmde mastarla yol yzeyi arasndaki aklk 10 mmden fazla olmayacaktr. Bitmi kaplamann enine
kontrolnde; yol eksenine dik olarak konulacak mastarla bulunacak aklk 10 mmden fazla olmayacaktr.
Bitmi kaplamann, herhangi bir noktas ile tabakann proje kotu arasnda 10 mmden fazla kot fark
olmayacaktr.
406.11 Yolun Trafie Almas
406.10 Skm Kaplamann Kontrol
Serme ve sktrma sresince yolun serme yaplan eridi trafie kapal tutulacaktr. Son silindirajdan sonra
serilen tabaka evre scaklna eriinceye kadar zerinden trafik geirilmeyecektir.
406.10.01 Yoldaki Skma Kontrol
Bitml temel tabakasnn zeri; ayn alma sezonu ierisinde mutlaka binder tabakas ile kaplanacaktr.
Yola serilip sktrlm kaplamann younluu kontrol mhendisi tarafndan belirlenen yerlerden alnacak
karot numuneleri ile tayin edilecektir. Numuneler; retimin her 500 tonundan en az bir ift veya birbiri
406 / 12


406 / 13
KISIM 407
KISIM 406
407. ASFALT BETONU BNDER VE AINMA TABAKALARI
Bitml temelin yapm srasnda kullanlan malzemeleri, imalat ve oluturulan tabakay kontrol etmek
amacyla belirli aralklarla yaplmas gereken kalite kontrol deneyleri, minimum deney saylar ve skl
407.01 Tanm

Amac
Deney Ad
Deney Skl
Deney Standard
Dizayn iin
Agrega retilmesi
Elek Analizi
(Ya metot)
Kaba ve orta agrega

iin 300 m3 de bir,
nce agrega iin
100 m3 de bir
Konkasrde Agrega
retiminin Kontrol
Elek Analizi
(Ya metot)
Min. 500 m3de bir
ASTM C 136, C 117

(TS EN 933-1)
Scak Silo
Gradasyon Kontrol
Elek Analizi
(Ya metot)
Min. gnde 1 kez
ASTM C 136, C 117

(TS EN 933-1)
ASTM C 136, C 117

(TS EN 933-1)
Karmn Fiziksel
zelliklerinin
Kontrol
Bitm yzdesi,
Briket hazrlama,
Briket zgl arl,
Stabilite,Akma ve
Vh,Vf, VMA hesaplar
Min. gnde 2 kez
AASHTO T 164, T 30
ASTM D 1559
ASTM D 2726
(TS EN 12697-1/2/6//8/30/34)
Segregasyon Olup
Olmadnn Tespiti
Bitm %si ve
Gradasyon
Min. gnde 2 kez
AASHTO T 164
AASHTO T 30
(TS EN 12697-1/2)
Karot alm, karot

zgl arl tayini
Min. her 500 tdan 1 ift
ASTM D 2726
(TS EN 12697-6)
Tabakann Skma ve
Kalnlk Kontrol
Bu ksm, krlm ve elenmi kaba agrega, ince agrega ve mineral fillerin belli gradasyon limitleri arasnda
iyeri karm forml esaslarna uygun olarak bitml balayc ile bir plentte kartrlarak yeterli temeller
veya dier bitml kaplamalar ile beton kaplamalar zerine bir veya birden fazla tabakalar halinde scak
olarak ve projesinde belirtilen plan, profil ve enkesitlere uygun olarak asfalt betonu kaplama yaplmasndan
bahseder.
407.02 Kapsam
Asfalt betonu genel anlam ile Anma Tabakasn, Binder Tabakasn veya bunlarn her ikisini birden kapsar.
Asfalt betonu karmna giren kaba agrega, ince agrega ve mineral filler ile bitml malzemede aranan
zellikler, gradasyon limitleri, iyeri karm formlnn esaslar, ina metodu, arazi ve laboratuvar kontrolleri
ve dier artlar bu artnamede belirtilen esaslara uygun olacaktr.
407.03 Malzemeler
407.03.01 Mineral Agrega ve Genel zellikleri
Agrega krmata, krlm akl veya bunlarn karmndan ibaret olacaktr. Karm iindeki krmata veya
krma akl temiz, sert, salam ve dayankl danelerden ibaret olacak, btn malzemede kil topaklar, bitkisel
maddeler ve dier zararl maddeler bulunmayacaktr. Agregada slfat, klorit, kurutma ve kartrma srasnda
veya sonradan hava etkisi ile krlmaya yatkn olan ayrma rn dier maddeler bulunmayacaktr.
Mineral agrega; kaba agrega, ince agrega ve mineral filleri ieren en az 3 ayr dane grubunun dzgn bir
derecelenme verecek ekilde belli oranlarda kartrlmasndan oluacaktr. Tip-3 ok ince anma tabakas
mineral agregas, filler dahil en az drt ayr dane grubunun belli oranlarda kartrlmasndan oluacaktr.
Ar trafikli yollarda yaplacak anma tabakasnda, ocak durumunun uygun olmas halinde, magmatik
kayalardan retilmi agregalar kullanlacaktr.
Karmn agrega gradasyonu binder tabakas iin Tablo-407-1de, anma tabakas iin Tablo-407-2de
arlka % geen olarak verilen gradasyon limitlerine uyacaktr.
Tablo-407-1 Binder Tabakas in Gradasyon Limitleri
406 / 14


Elek Boyu
mm (in, No)
% Geen
25(1)
100
19(3/4)
80 - 100
12,5 (1/2)
58 - 80
9,5(3/8)
48 - 70
4,75(No.4)
30 - 52
2,00(No.10)
20 - 40
0,425 (No. 40)
8 - 22
0,180 (No. 80)
5 - 14
0,075 (No. 200)
2-7
407 / 1
KISIM 407
KISIM 407
Tablo-407-2 Anma Tabakas iin Gradasyon Limitleri

Elek Boyu
Mm (in, No)
TP-1
19(3/4)
100
12,5(1/2)
88 - 100
100
100
TP-3
ok nce Anma
TP-2
9,5(3/8)
72 - 90
80 - 100
90 - 100
6,0(1/4)
25 - 33
4,75(No.4)
42 - 52
55 - 72
23 - 31
2,00(No.10)
25 - 35
36 - 53
20 - 27
0,425 (No.40)
10 - 20
16 - 28
12 - 18
0,180 (No.80)
7 - 14
8 - 16
0,075 (No.200)
3-8
4-8
7 - 11
Tip-3; ok ince anma tabakas kaymaya kar direnci artrmak ve kaplamaya su giriini nlemek amacyla
ya da ok az, en fazla 6 mm, tekerlek izi olumu mevcut bitml scak karm tabakalar zerine 25-30 mm
kalnlkta uygulanacaktr. styap Projelendirme Raporunda nerilmesi durumunda Tip-3; ok ince anma
tabakas yeni yapm ve takviye olacak esnek styaplarda anma tabakas olarak kullanlabilecektir.
Malzeme hazrlanmas srasnda her grup malzemenin gradasyonu tespit edilecektir. Kaba agrega iin en ok
200 m3de bir elek analizi, ince agrega iin en ok 100 m3de bir elek analizi yaplacaktr.
Laboratuvar karm dizaynna esas olacak eitli dane grubundaki malzemelerin ortalama elek analizleri;
konkasr ayarlar tamamlanp, srekli almaya balandktan sonra en az 10 adet elek analizinin ortalamas
alnarak hesaplanacaktr. Elek analizleri ASTM C-136, C-117ye (TS EN 933-1) uygun olarak yaplacaktr.
Agrega en az 3 dane grubu halinde hazrlanacaktr. Tip-3 ok ince anma tabakas mineral agrega, en az 4
dane grubu halinde hazrlanacaktr
Kaba agrega, ince agrega ve mineral filler ihale yoluyla hazrlatlacaksa, agregalarla ilgili btn muayene ve
deneyler artnameye uygun olarak dareye ait Blge veya Merkez laboratuvarlarnda veya darenin uygun
bulaca tercihen akredite olmu laboratuvarlarda yaplacaktr.
Kaba agrega; krmata, krma akl veya bunlarn karmndan oluacaktr.
Kaba agrega; agrega karmnn 4,75 mmlik (No.4) elek zerinde kalan ksm olup, temiz, przl, salam
ve dayankl danelerden oluacaktr. Kaba agrega iinde yumuak ve dayanksz paralar, kil, organik ve dier
zararl maddeler serbest veya agrega tanelerini sarm halde bulunmayacaktr.
Karma giren kaba agrega, akldan hazrlanm ise 4,75 mmlik (No.4) elek zerinde kalan ksmn en az
%95 inin tm yzeyleri krlm olacak, hibir yzeyi krlmam agrega bulunmayacaktr.
Kaba agrega yasslk indeksi, artnamede verilen limitten fazla olmayacak, taneler kbik ve keskin keli
olacaktr.
Agrega EK-Ada verilen deney yntemine gre test edildiinde, soyulmaya kar mukavemeti en az
%60 olacaktr. Soyulmaya kar mukavemeti % 60dan az olan agregalar iin, darenin onay ile bitml
balaycya yapma zelliini artrc katk maddeleri ilave edilecektir. Soyulmaya kar mukavemeti artrc
katk malzemesi Ksm 411de belirtilen koullar salayacaktr.
407 / 2

Soyulma mukavemetini artrmak iin kullanlacak katk malzemesinin, cinsi ve miktar laboratuvarda
yaplacak deney sonucunda tespit edilecektir.
Kaba agregada aranan fiziksel ve mekanik zellikler Tablo-407-3de verilmektedir.
Tablo-407-3 Kaba Agregann Fiziksel ve Mekanik zellikleri
Deney
artname Limitleri c
Deney Standard
Binder
Anma
30
(LA30)
27
(LA27)
TSEN 1097-2 a
(AASHTO T 96)
25
(MDE 25)
20
(MDE 20)
TS EN 1097-1
18
(MS18)
16
(MS16)
TS EN 1367-2
95 - 0
(C95/0)
95 - 0
(C95/0)
TS EN 933-5
30
25
BS 812
25
(FI25)
20
(FI20)
TS EN 933-3 a
35 (PSV35)
50 (PSV50)
TS EN 1097-8
2,5 (WA242,5)
2,0 (WA242,0)
TS EN 1097-6
Soyulma Mukavemeti, % Bitmle Kapl Yzey

60
60
TS EN 12697-11
(Ksm 403 EK-A)
0,3
0,3
ASTM C 142
AASHTO T 112

% Kayp
Anma Direnci (Micro-Deval)b,
% Kayp
(MgSO4 ile kayp), %
Krlmlk, arlka %
Yasslk ndeksi, %
Cilalanma Deeri, %
Su Emme, %
Referans metot.
c
Parantez iindeki ifade, artname deerinin TS EN 13043 deki snfn gsterir.
a
Ekonomik ve teknik nedenlerden dolay artname limitlerinden daha fazla su absorbsiyonu olan agregann
kullanlma zorunluluu doarsa, darenin onay alnacak ve dare bu konuda zel laboratuvar karm dizayn
hazrlayacaktr.
Anma tabakasnda zorunlu sebeplerden dolay cilalanma deeri en az 40 olan agregalar darenin onay
ile kullanlabilecektir. Bu durumda, kaymaya kar direnci artrmak iin Tablo 407-3 de verilen kriterleri
salayan ve cilalanma deeri en az 50 olan 1-3 mm boyutlarnda magmatik kkenli przlendirme malzemesi
uygulanacaktr. Przlendirme malzemesi, karm serildikten ve silindirle ilk pas yapldktan sonra miktar
1.5-2.0 kg/m olacak ekilde tabakann zerine homojen olarak serilecektir. Agregann miktarn tam olarak
uygulamak ve homojen datlmasn salamak amacyla silindire monte edilmi mcr yayma sistemi
kullanlacaktr.
Tip-3 ok ince anma tabakas agregasnn cilalanma deeri en az 50 ve anma kayb en fazla % 25 olacak,
dier agrega zellikleri Tablo-407-3 anma limitlerine uygun olacaktr.
407.03.01.02 nce Agrega
4,75 mmlik (No.4) elekten geip 0,075 mmlik (No. 200) elek zerinde kalan malzeme olarak tanmlanan
ince agrega, krlm ta, akl veya kum ile bunlarn karmndan oluacaktr.

407 / 3
KISIM 407
KISIM 407
nce agrega temiz, salam ve dayankl olacak, plastisite indeksi sonucu non-plastik olacaktr.
Karmda kullanlacak doal kum ince agrega zelliklerine sahip olacak ve miktar karmdan istenilen
stabilite, akma, boluk deerlerinin salanmas artyla tespit edilecektir.
nce agrega Tablo-407-4de verilen artlar salayacak, ince agregann retildii malzemenin Los Angeles
Paralanma Direnci ve Hava Tesirlerine Kar Dayankllk deerleri Tablo-407-3e uygun olacaktr.
Tablo-407-4 nce Agregann zellikleri
artname Limitleri
Deney
Anma
NP
NP
TS 1900-1
Negatif
Negatif
TS EN 1744-1
Madde 15.1
2,5
(WA242,5)
2,0
(WA242,0)
TS EN 1097-6
nce agregann 0/2 mm

ksmna
1,5 (MB1,5)
3,0 (MB3,0 )*
1,5 (MB1,5)
3,0 (MB3,0)*
tlm magmatik
agregann 0/2 mm
ksmna
3,0 (MB3,0)*
3,0 (MB3,0)*
Plastisite ndeksi %
Organik Madde, (% 3 NaOH ile)
Su Emme, %
Metilen
Mavisi, g/kg
Deney Standard
Binder
TS EN 933-9
407.03.02 Bitml Balayclar ve Genel zellikleri

Asfalt betonu anma ve binder tabakalarnn yapm iin agregaya ilave edilmek suretiyle hazrlanacak
karmda bitml balayc olarak, Bitml Scak Karm Kaplamalar in Bitm Snf Seim Haritas
kitapna gre uygun bitml balayc snf kullanlacaktr. TS EN 12591, Bitmler ve Bitml
Balayclar -Kaplama Snf Bitmler zellikler standardna uygun 40/60, 50/70 ve 70/100 penetrasyonlu
bitm; Ksm 412, Bitml Balayclar limitlerine uygun polimer modifiye bitm kullanlacaktr. Hangi
bitml balaycnn hangi blge ve yrede ve hangi tabakada kullanlaca hususu styap projelendirme
raporunda dare tarafndan belirlenecektir. Tip-3 ok ince anma tabakas retiminde TS EN 12591e uygun
bitmden retilen Ksm 412, Bitml Balayclarda verilen limitlere uygun polimer modifiye bitmler
kullanlacaktr. Kullanlacak polimer modifiye bitmn snf dare tarafndan belirlenecektir.
Bitml balayclardan TS EN 58, Bitml Balayclar- Numune Alma standardna gre numune alnacak
ve malzemenin artnamesine uygun olup olmad tespit edilecektir. Bitml malzemelere uygulanacak
deneyler ve metotlar ile limitleri Ksm 412, Bitml Balayclarda verilmektedir.
Karmda soyulmaya kar mukavemeti dk olan agregalar kullanlmas halinde, soyulma mukavemetini
artrc katk maddeleri kullanlacak; katk ilavesi servis tanknda yaplacaktr. Servis tanknn ihtiva
ettii bitml balaycnn en az 3/4, sirklasyona veya kartrma ilemine tabi tutulmadan kesinlikle
kullanlmayacaktr. Kartrma ilemi karm homojen oluncaya kadar devam edecektir.
407.03.02.01 Yaptrc ve Astar Olarak Kullanlacak Bitml Malzemeler
Astar malzemesi olarak TS EN 15322 standardna uygun, Fm2B2, Fm2B3 TS EN 13808 standardna uygun
C60B9-3, C60B9-4, C60B9-5 malzemelerinden biri kullanlacaktr.

Mineral filler; tamam 0,425 mm (No. 40) elekten geip, arlka en az % 70i 0,075 mm (No.200) elekten
geen malzeme olarak tanmlanr.
Kaba ve ince agregann karm gradasyonu 0,425 mm (No. 40) elekten geen malzeme miktar ynnden
yetersiz ise, agrega karmna mineral filler ilave edilebilir.
Mineral filler; ta tozu, mermer tozu, snm kire veya benzeri maddelerden oluacak; kil, toprak, organik
ve zararl madde iermeyecektir.
Mineral filler non-plastik, kolayca akabilecek kadar kuru olacak ve ierisinde zellikle topaklar
bulunmayacaktr. Mineral killer aada Tablo-407-5de belirtilen gradasyon limitlerine uyacaktr.
Tablo-407-5 Mineral Fillerin Gradasyon Limitleri
407 / 4
Mineral fillerin elek analizi AASHTO T 37 (ASTM D 546)ya gre yaplacaktr. Agrega karmna ilave
edilen mineral fillerin 0,075 mm (No.200) elek zerinde kalan ksm ince agrega olarak kabul edilecektir.
Elek Boyu
Mm (No)
Arlka
% geen
0,425 (No.40)
100
0,075 (No.200)
70 - 100
Yaptrc olarak, TS EN 13808, Bitmler ve Bitml Balayclar-Katyonik Bitm Emlsiyonlar

Tanmlayc ereve standardna uygun C60B2-3, C60B2-4, C60B2-5, C65B2-3, C65B2-4, C65B2-5
malzemelerinden biri kullanlacaktr.
Tip-3 ince anma tabakasnda yaptrc olarak modifiye emlsiyon ya da modifiye bitm kullanlacaktr.
Yaptrc ve astar malzemesi olarak kullanlacak bitml malzemelerden TS EN 58, Bitml BalayclarNumune Alma standardna gre numune alnacak ve malzemenin artnamesine uygun olup olmad tespit
edilecektir. Bitml malzemelere uygulanacak deneyler ve metotlar ile limitleri Ksm 412, Bitml
Balayclarda verilmektedir.
407.04 Karmn Bileimi ve yeri Karm Forml
407.04.01 Asfalt Betonunun Dizayn
dare tarafndan baka bir karm dizayn yntemi tayin edilmedike asfalt betonunun karm dizayn
Asphalt Institute MS-2 el kitabna gre Marshall metodu kullanlarak yaplacaktr.
Asfalt betonu karmlarn dizaynnda; Tablo-407-6da verilen dizayn kriterleri esas alnacaktr.
Asfalt betonunda kullanlacak her tr mineral agrega ve bitml balayc iin gereken tm deneyler
hazrlanmas iin temsili ve yeterli miktardaki agrega ve bitml balayc numuneleri Blge veya Merkez
laboratuvarna, karm imalinin balamasndan en az 15 gn nce 10 gnlk retime ait elek analizi sonular
ile birlikte teslim edilmi olacaktr.


407 / 5
KISIM 407
KISIM 407
Tablo-407-6 Asfalt Betonu Dizayn Kriterleri

zellikler
Binder
min.
Briket Yapmnda Uygulanacak

Darbe Says
Marshall Stabilitesi, kg
Anma
TP-1, TP-2
maks.
min.
75
maks.
Anma
TP-3
min.
75
maks.
75
Deney
Standard
TS EN 12697-30
750
900
400
TS EN 12697-34
Boluk, %
12
TS EN 12697-8
Asfaltla Dolu Boluk, %
60
75
65
75
TS EN 12697-8
Agregalar Aras Boluk,

(VMA) %
13
15
14
16
Akma, mm (10-2 in)
2 (8)
4 (16)
2 (8)
4 (16)
2 (8)
4 (16)
Filler/Bitm Oran
1,4
1,5
3,5
6,5
4,0
7,0
Bitm (arlka, 100e)

Sktrlm Bitml
Karmlarn Sudan
Kaynaklanan Bozulmalara
Kar Direnci, ndirekt ekme
Mukavemeti (M) Oran,
min. %
Tekerlek zinde Oturma
(30.000 devirde, 60 Cde),
maks. %
80
Ancak retimde herhangi bir nedenle; karmn gradasyonu, alnan btn nlemlere ramen bu izin verilen
limitler dnda kalyor ise veya agrega ocandan gelen deiiklikler dolays ile karmn zelliklerinde
deimeler olduu saptanyor ise, yeni bir laboratuvar karm dizayn yaplacaktr.
Tablo-407-7 Karmn Tolerans Snrlar
Malzeme
5,0
80
8,0
80
Toleranslar
4,75 mm (No.4) ve daha byk eleklerden geenler
%4
TS EN 12697-8
2,00 mm (No.10) - 0,180 (No.80) eleklerden

geenler
%3
TS EN 12697-34
0,075 mm (No.200) elei geen
%2
Bitml Balayc
Tekerlek zinde Oturma

(3.000 devirde, 60 Cde 5 cm
kalnlnda numune), maks. %
TS EN 12697-1
AASHTO T 283
TS EN 12697-22
TS EN 12697-22
Karm dizaynlar darenin uygun bulmas halinde ii yapan yklenici laboratuvarnda ya da zel bir
laboratuvarda (tercihen akredite) yaplabilecek ve hazrlanan dizayn dare tarafndan onaylandktan sonra
kullanlabilecektir. Ancak dizaynn onaylanmas iin, dizayn raporu ile birlikte dizaynda kullanlan agregalar,
bitml balayc ve katk malzemesi numuneleri gnderilerek, dare laboratuvarnda nerilen optimum
bitm ve 0,5 bitm yzdelerinde briketler hazrlanarak ve agrega zgl arlklar belirlenerek dizayn
deerleri kontrol edilecektir. Karm dizaynndan kaynaklanan nedenlerden dolay oluan bozulmalardan
Laboratuvar karm dizaynnda ve asfalt betonu yapmnda kullanlacak mineral agrega karmnn
granlometrisi binder tabakas iin Tablo-407-1de, anma tabakas iin Tablo-407-2de verilen gradasyon
snflarna uygun olacaktr. Kullanlacak granlometri snrlar iindeki agrega karm, kabadan inceye
doru muntazam bir derecelenme gsterecek ve herhangi bir elekte st snrda olan bir malzeme bunu takip
eden elekte alt snrda seyretmeyecektir.
Laboratuvar karm dizayn yazl olarak bildirildikten sonra iyeri karm formlne esas olacaktr.
407 / 6
Asfalt betonu imalinde kullanlan karm; agregann gradasyonu, bitml balayc ile kartrlmadan nce
ve sonra, Tablo-407-7de verilen tolerans snrlar iinde kalacaktr. Ayrca bitm miktar da Tablo-407-7de
belirtilen tolerans snrlar iinde kalacaktr. Tabloda verilen tolerans deerleri laboratuvar deney sonular
iin verilmi olup, imalat her durumda dizayn deerlerine gre yaplacaktr.

% 0,2
407.04.02 yeri Karm Forml

yeri karm forml, laboratuvar karm dizaynna gre plentte retilen bitml scak karmn fiziksel
zelliklerinin dizayn kriterlerine uygunluunun tespiti ve skma kontrolne esas olacak younluun tayinini
kapsar. Her farkl karm dizayn iin, imalatn balangcnda i yeri karm forml hazrlanacaktr.
Plentte laboratuvar karm dizaynna uygun olarak retilen asfalt betonu karm ile antiye laboratuvarnda
TS EN 12697-30a uygun olarak en az 6 Marshall briketi hazrlanacaktr. Bu Marshall briketleri Tablo407-6da belirtilen proje dizayn kriterlerini salayacaktr. Salamad takdirde kontrol mhendisi karm
dizaynnn yeniden yaplmasn isteyecektir.
yeri karm younluu tayini iin, en az 6 Marshall briketi younluunun ortalamas alnacaktr. Her bir
biriketin younluu ile ortalama younluk arasnda karlatrma yaplacak ve fark 0,015den fazla deerler
atlacak, ikiden fazla atlm deer olmamas salanacaktr. Geride kalan deerlerin ortalamas iyeri karm
younluu olarak belirlenecektir. Bu younluk deeri skma kontrolne esas olacaktr. yeri karm
forml sonucu bulunan younluk deeri dizayn younluk deerinin % 10u olacaktr.
yeri karm formlnde, laboratuvar karm dizayn ile verilen gradasyon toleranslar ve optimum bitm
geerli olacaktr. Karm bu deerlerden farkl ise, bu karmla hazrlanan briketler dikkate alnmayacaktr.
407.05 Yapm artlar
407.05.01 Genel
Mineral agrega ve bitm iyeri karm formlne gre harman tipi kartrma (batch tipi) prensibi ile alan
plentte kartrlacaktr. Srekli kartrma veya tamburda kartrma (drum mix tipi) prensibi ile alan
plentlerin kullanm darenin yazl iznine bal olacaktr. Plent iyeri karm formlne uygun bitml
karm verecek nitelikte, ii belirlenen zamanda bitirecek kapasitede ve gerekli kontrol aletleri ile tehiz
edilmi olacaktr. Plentten kan karm homojen olacak ve iinde karmam hibir tane bulunmayacaktr.
Kartrma ileminden nce bitm ve agrega Tablo-407-8de belirtilen scaklklara kadar stlacaktr. Polimer
modifiye bitm kullanldnda scaklklar Ksm 412, Bitml Balayclarda belirtildii gibi olacaktr.

407 / 7
KISIM 407
KISIM 407

Bitml Balayc
40/60, 50/70 pen bitm ile hazrlanan
karmlarda
70/100 pen bitm ile hazrlanan
karmlarda
Bitm
Agrega
min. C
maks. C
min. C
maks. C
145
160
150
165
140
155
145
160
Agregann scakl ile bitmn scakl arasndaki fark 15Cden fazla olmayacaktr.
Plentten kan karmn scakl; Tablo-407-9da, Asfalt Betonu serim scaklklar ise Tablo-407-10da
belirtildii gibi olacaktr. Karmda Modifiye Bitm kullanld zaman imalat scaklklar Ksm 412,
Bitml Balayclarda belirtildii ekilde olacaktr.
Asfalt betonu yapm genel olarak 01 Nisan-30 Kasm tarihleri arasnda yaplacaktr. zellik gsteren
yerlerde bu sre dareden Olur alnarak uzatlabilecek veya ksaltlabilecektir. program, binder tabakas
zeri ayn asfalt yapm sezonunda, zorunlu durumlarda ise en ge bir sonraki asfalt yapm sezonunda, anma
tabakas ile kaplanacak ekilde dzenlenecektir.
Hava scakl glgede ve herhangi bir suni sdan uzakta 5 C olduu veya 5 Cnin altna dmee balad
zaman; yamur veya kar yayor iken veya yolun zerinde su, buz veya kar mevcut iken bitml kaplama
yaplmayacaktr.
Tablo-407-9 Plentten kan Karmn Scakl
Hava Scakl (Glgede) C
155
15,1 - 30 aras iin
145
30den yukars iin
140
< 50 mm
Yol Yzeyi Scakl (C)
50-75 mm
Minimum Serim Scakl (C)
> 75 mm
(1)
<5
(2)
(2)
(2)
5 - 9,9
(2)
141
135
10 - 14,9
146
138
132
15
141
135
130
(1) Finiere boaltma yapld andaki scaklk. (2) Serim yaplmamaldr.
407.05.03 Bitml Malzemenin Hazrlanmas

yerinde, Ksm 407.03.02.01de verilen artlara uyan en az 240 ton bitml malzeme bulundurulacak ve
iyeri bitml malzemeyi pompaj devresine kadar stabilecek ve muhafaza edebilecek tertibatla donatlm
olacaktr. Istma tertibat yal sistem olacak ve her zaman alabilecek, stmay homojen yapabilecek
kapasite ve zellikte olacaktr. Bitml malzeme tanklar, bitml malzemeye su, kil ve dier yabanc
maddelerin girmesini nleyecek ekilde olacaktr. Kartrma ileminden nce bitm Ksm 407.05.01de
belirtilen scaklklara kadar stlacaktr.
Plentin souk besleme depolarndaki malzemenin ar rutubetli olmamas salanacaktr. yeri karm
formlne esas olan her dane grubu malzeme ayr ayr souk besleme silolarna konulacaktr. Souk besleme
silolar, iyeri karm formlnde seilmi granlometriyi veren oranlara gre, agregann kurutucuya
gemesini salayacak ekilde ayarlanacaktr. Agregalar kurutucuda, kartrcya geldiklerinde Ksm
407.05.01de belirtilen kartrma scakln salayacak biimde kurutulacak, kurutulmu agregadaki nem
oran % 0,5den fazla olmayacaktr.
Eleme ve scak silo sistemi olan plentlerde, agrega en az 4 dane grubu halinde elenerek scak silolara
nakledilecektir. Her gn scak silolardan numune alnarak gradasyon ve scak silo oranlar kontrol edilecektir.
407.05.05 Kartrma
Agrega doru ve hassas bir biimde tartlp, iyeri karm formlnde verilen granlometriyi salayacak,
miktarlarda kartrcya nakledilecektir. Bitm dizaynda belirtilen miktara uygun olarak ilave edilecektir.

Daha nceden ina edilmi yol, asfalt betonu inaat balamadan nce mutlaka kontrol edilecektir. Kaplamann
yaplaca sath toz, pislik, kil paracklar ve dier yabanc maddelerden tamamen temizleninceye kadar
dner sprgeler, dier mekanik sprgeler veya el sprgeleri yardm ile sprlerek, gerekirse ykanarak
temizlenecektir. Ayrca yol yzeyi trafie uzun sre ak kalm ve bu nedenle yzeyi yeterli przlle
sahip deil ise uygun makinelerle yzey przlendirilecektir.
407 / 8
Yol yzeyi imentolu karm ise, yol tmyle plan, profil ve enkesitlere uygun olarak ina edilecektir.
Bombe ve dever artnamelerle belirtilen ller ierisinde olacaktr. Sathta gevek ve serbest malzeme
bulunmayacak, kil, nebati toprak ve dier yabanc maddeler varsa kaznarak atlacaktr. Sathtaki krlmalar,
atlaklar, ayrlmalar, derzler ve derz dolgu malzemeleri usulne uygun olarak onarlacaktr.
Ksm 407.03.01de belirtilen artlara uygun olarak hazrlanan agregalar plente yakn ve ayr ayr dane gruplar
halinde depo edilecektir. Dane gruplarnn birbirine karmas mutlaka nlenecek, her dane grubunun zerine
boyutlarn belirten levhalar konacaktr. Agrega depolarna kil, toprak ve dier btn zararl maddelerin
karmas nlenecektir. Agrega depolamas segregasyona sebebiyet vermeyecek ekilde olacaktr.
Tablo-407-10 Asfalt Betonu Serim Scaklklar

Sktrlm Tabaka Kalnl
Yol yzeyi granler veya plent-miks temel ise, yol btnyle plan, profil ve enkesitlere gre ina edilmi
olacak, bombe ve dever artnamelere uygun olacaktr. Sathta gevek ve serbest malzeme bulunmayacak,
sprme ilemine temel tabakasndaki kaba agrega danelerinin sath ortaya kncaya kadar devam
edilecektir. styap kalnlklar tam olarak uygulanm olacak ve artnamelerle istenen younluk ve skmay
salayacaktr. Sathta kil, organik madde ve nebati toprak bulunmayacak, mevcut ise kaznarak atlacaktr.
Yukardaki artlara uymayan temeller zerine asfalt betonu ina edilmeyecektir.
407.05.04 Mineral Agregann Hazrlanmas
Karm Scakl Min. C
5 - 15 aras iin
Yol bitml kaplamal ise, yzeyde hibir gevek nokta bulunmayacaktr. Gevek noktalar sklecek,
serbest malzemeler temizlenerek dar atlacak, ve usulne uygun olarak scak karmla onarlacaktr.
Yol yzeyindeki kk, byk btn ukurlar usulne uygun olarak onarlacak, tmseklikler mutlaka
giderilecektir.

Plentte kartrma sresi, agrega tanelerinin tam ve niform bir biimde bitmle sarlm olmas ve homojen
bir karm elde edilmesi koulu ile, plentin ve kullanlan agregann tipine bal olarak kontrol mhendisi
tarafndan tayin edilecektir.
yeri karm formlne gre hazrlanm karmn fiziksel zelliklerini tayin etmek amac ile plentten
kan retime ait karmdan gnde en az 2 kez numune alnacak ve bu numunelerle bekletilmeksizin antiye
407 / 9
KISIM 407
KISIM 407
laboratuvarnda en az 3er adet Marshall briketi hazrlanacaktr. Bu briketler fiziksel zellikler ynnden
Tablo-407-6da belirtilen dizayn kriterlerini salayacaktr.
Agregann ve bitml balaycnn ar stlmasna, fazla stlm ve yanm karmlarn yola serilmesine
407.05.06 Bitml Astar Malzemesinin Uygulanmas
Granler temel ve plent-miks temellerin seriminden ksa bir sre sonra asfalt betonu tabakalar ina edilecekse,
temeller zerine astar tabakas uygulamas yaplmayacaktr. Temellerin uzun sre ak kalaca ve bu sre
ierisinde ya beklenmesi, temellerin trafie almas sz konusu olduu ve temeller zerine gelecek
scak karm tabakalarnn toplam kalnlnn 10 cmden az olduu durumlarda; granler temel, plentmiks temel ve projede gsterilen dier hallerde Ksm 407.03.02.01de verilen zelliklere uygun bitml
astar malzemesi uygulanacaktr. Astar malzemesi uygulanmadan nce yolun yzeyi Ksm 407.05.02de
belirtildii ekilde hazrlanacaktr. Yol yzeyinin temizlenmesi serme geniliinden 0,5 m fazla yaplacaktr.
Yol yzeyi kuru olacak, granler, plent-miks temellerde yzeyden itibaren 3 cmlik ksmda rutubet % 2den
fazla olmayacaktr.
Hava scaklnn 5 Cden aa olduu, sathta ar rutubet bulunduu, genelde hava artlarnn uygun
olmad durumlarda astar tabakasnn uygulamas yaplmayacaktr. Astar malzemesi, homojen bir pskrtme
salayacak distribtrle gn nda yaplacak ve m2ye 0,5-2,5 litre arasnda malzeme atlmas salanacaktr.
Bitml malzemenin ne kadar verilecei, yol yzeyinin durumuna gre kontrol mhendisi tarafndan kesin
olarak belirlenecek ve m2ye den astar malzemesinin kontrol mhendisinin verdii miktara uyup uymad
yaplacak deney ile belirlenecektir. Kullanlan astar malzemesinin pskrtme scaklklar Tablo-407-11de
belirtildii gibi olacaktr.
Tablo-407-11 Astar Malzemesinin Pskrtme Scaklklar
Astar Malzemesi
Pskrtme Scaklklar C
Katbek Bitm
30 -50
Bitm Emlsiyonu
20 - 70
bitml kaplama tabakas zerine, yol trafie almadan en ok 7 gn ierisinde yeni bir bitml tabaka
getirilecekse, alttaki bitml tabaka zerine yaptrc malzeme uygulanp uygulanmayacana yzeyin
durumuna gre kontrol mhendisi karar verecektir. Yaptrc malzeme Ksm 407.03.02.01de belirtilen
zelliklere uygun olacaktr.
Yaptrc, hangi ara ve gerele serilirse serilsin, malzeme yzeye dzgn ve homojen bir ekilde ve 0,150,50 l/m2 olacak miktarda uygulanacaktr. Yzeyin durumuna gre uygulanacak yaptrc malzemenin kesin
miktar kontrol mhendisi tarafndan saptanacaktr. Yola dklen malzemenin bu saptanan miktara uyup
uymad arazide llecektir.
Bitml balaycnn dzgn olmayan yzey dolays ile gllenmesine, fazla pskrtme veya pskrtme
yaplrken meydana gelebilecek akma ve damlamalar dolays ile baz yerlerde ar bitml malzeme
birikmesine izin verilmeyecektir. Byle yerler kaznarak temizlenecektir. Yaptrma tabakasnn gnlk
uygulamas, ayn gn yaplaca planlanan bitml kaplama alan kadar olacaktr. Pskrtlen yaptrcnn
tozlanmas, kirlenmesi ve syrlmasn engellemek iin gerekli nlemler alnacaktr.
Yaptrc malzeme bitm emlsiyonun uygulanmasn ve pskrtlebilme zelliini iyiletirmek iin
arlka % 50ye kadar su ilave edilebilir. Yaptrc olarak kullanlacak bitml malzemelerin pskrtme
scaklklar Tablo-407-12de belirtildii gibi olacaktr.
Tablo-407-12 Yaptrc Olarak Kullanlacak Bitml Malzemelerin Pskrtme Scaklklar
Bitml Malzeme
Pskrtme Scaklklar C
C60B2-3, C60B2-4, C60B2-5
50 - 85
C65B2-3, C65B2-4, C65B2-5
60 - 85
Yaptrma tabakas olarak kullanlan bitm emlsiyonun ierisindeki suyun buharlamas iin bitml tabaka
serilmeden nce yeterli sre gemelidir. Yaptrma tabakasnn yzeyinden bitml scak karm serilmeden
nce trafik gemesine izin verilmeyecektir.
407.06 Karmn Tanmas
Yol sathnda oluabilecek fazla bitml malzemeler el sprgeleri ile temizlenecektir. Astar malzemesi
pskrtldkten sonra bitml malzemenin kr ve penetre edebilmesi iin en az 24 saat zerine yeni bir
bitml kaplama serilmeyecek, mmkn olduu takdirde yol trafie kapatlacaktr. Aksi takdirde kr
sresince trafik hz 30 km/saat olarak snrlandrlacaktr. Astarlanm yzeyde bozulmalar olursa, zerine
bitml kaplama yaplmadan nce bu ksmlar onarlacaktr.
Astar malzemesi olarak bitm emlsiyonu kullanldnda emlsiyonun uygulanmasn ve pskrtlebilme
zelliini iyiletirmek iin arlka % 50ye kadar su ilave edilebilir.
407.05.07 Bitml Yaptrc Malzemesinin Uygulanmas
Beton yol ve beton kprler zerine, nceden astarlanm fakat ok tozlu ve astarn soyulduu yzeyler
zerine, przsz veya bitm az trafie ak mevcut bitml kaplamalar zerine, tabaka kalnl 40 mmye
kadar ince bir kaplama yaplacak yzeylere; dik eim, keskin kurp ve trafik kl ehir ii kavaklar gibi yksek
kayma gerilmelerinin oluabilecei yerlere asfalt betonu kaplama yapldnda yzeye yaptrc malzeme
uygulanacaktr. Ayrca yeni bitml tabakann getirilecei eski asfalt tabakasnn yzeyi trafie uzun sre
ak kalm ve bu nedenle yeterli przlle sahip deil ise, uygun makinelerle yzey przlendirilecek,
serbest malzemeler temizlenecek ve daha sonra yaptrc malzeme uygulanacaktr.
Yukardaki haller dnda kalan ve birbiri ard sra yaplan bitml tabaka imalatlarnda, yeni yaplm bir
407 / 10

Asfalt betonu karmnn tanmasnda kullanlan aralar temiz, muhafazal, damper kasas dz ve madeni
olacaktr. Karmn nakli yaplmadan nce aralarn damper kasalar yapmay nleyecek ince bir
yala yalanacak veya tabana uygun bir malzeme konulacaktr. Kullanlacak yalama maddesi karm
ayrtrmayaca gibi herhangi fiziksel ve kimyasal etkisi de olmayacaktr. Karmn aralara doldurulmas
ve nakli srasnda segregasyon olmamas iin zen gsterilecektir. Karm naklinde kullanlan aralar
brandal rt tertibatna sahip olacaktr.
Eer kontrol mhendisi tarafndan klandrma yeterli grlmezse gece almas yaplmayacak ve karm
iyerine ancak gn nda serilip sktrlabilecek miktarda sevk edilecektir.
407.07 Karmn Serilmesi
Karmn serilecei yzeyin durumu Ksm 407.05.02de belirtildii ekilde hazrlanm olacaktr. Serme
ilemi finierlerle yolun plan, profil ve enkesitlerine uygun olacak ekilde yaplacaktr. Serme ilemi mmkn
olduu kadar srekli olacak ve serim srasnda sericinin hz sabit tutulacaktr. Yeterli sayda tecrbeli kreki,
trmk vb. personel, finieri takip ederek kaplama yzeyinde istenilen zelliklerin temininde yardmc
olacaktr.
Finierin doldurma teknesinin yan kapaklar alr kapanr tipte olacak ve malzeme segregasyona uramadan
serilecektir. Makine ile serilmesi mmkn olmayan yerlerde malzeme elle serilebilecektir. Ancak, bu srada
407 / 11
KISIM 407
KISIM 407
dzgn ve kaliteli iilik ile sktrlm haldeki kaplamann kot, eim ve dzgnlk bakmndan artname
ve proje artlar salanm olacaktr. Serilen karm, i yeri formlnde verilen kompozisyona uygun olacak,
bu durum her gn en az iki kez serim srasnda finierin arkasndan temsili numuneler alnarak saptanacaktr.
Bu amala numunelere ASTM D 2172 (AASHTO T 164), Bitml Kaplama Karmlarnda Bitm Miktar
Tayini (Ekstraksiyon) ve AASHTO T 30, Ekstrakte Edilmi Agregann Gradasyonunun Tayini deneyleri
uygulanacaktr.
Karm, kaplama geniliinde serilecekse, kot ve eimlerin doru belirlenmesi iin btn binder ve anma
tabakalar gerili elik tel sistemi (offset hatt) veya en az 12 m boyunda olan yryen referans sistemi ile
serilecektir.
Kaplama ok eritli olarak ina ediliyorsa, btn binder ve anma tabakalarnn ilk eridi gerili elik tel
sistemi veya en az 12 m boyunda olan yryen referans sistemi ile serilecektir. Dier eritler ise kontrol
mhendisinin uygun grmesi ile yryen referans sistemi veya duyargal papu sistemi ile serilebilir.
Takviye tabakas olarak serilecek tek tabaka asfalt betonu kaplamas gerili elik tel sistemi ile serilecektir.
Gerili elik tel sisteminde, elik tel tespit kazklar her 5 mde bir yerletirilecek ve yolun kenarna en az
200m uzunlukta tanzim edilecektir. Duyargal papu veya zgara papu yrrken atlama yapmayacaktr.
haleli ilerde gerili elik tel sistemi (offset hatt) yklenici tarafndan tanzim edilecektir. yklenici tarafndan
kurulan referans sistemi kontrol mhendisi tarafndan uygun grldnde serme ilemine balanacaktr.
Bir defada serilip sktrlm tabakann kalnl, karmn iindeki en byk dane boyutunun 1,5 katndan
az, 3 katndan fazla olmayacaktr.
Trafik durumunun uygun olmas halinde karm birden fazla finier kullanlarak tm platform geniliince
boyuna ek yeri braklmadan serilecektir.
Younluk tayini kontrol mhendisinin onay ile yukarda belirtilen ynteme ilaveten ASTM D 2950, Nkleer
Cihazla Bitml Kaplamada Yerinde Younluk Tayini ne uygun olarak nkleer cihazla tayin edilebilir.
Ancak, nkleer cihazla bulunan younluklarn sonular; karot numuneleri ile kalibrasyonu yaplacak ve
karot sonular esas alnacaktr.
Eer uygulanan skma yntemi ile istenilen arazi younluu elde edilememi ise, skma yntemi
ayarlanarak yeniden deneme kesimi yaplacak ve uygun sonular elde edilinceye kadar devam edilecektir.
stenilen skmay veren silindiraj yntemi ve makineler kaplama yapmnda aynen uygulanacaktr.
Laboratuvar karm dizaynnda deiiklik yapldnda kontrol mhendisi yeni deneme kesimi yapmn
isteyecektir.
407.09 Karmn Sktrlmas
407.09.01 Genel
Karm yola serildikten hemen sonra sktrma ilemine balanacaktr. Silindiraja balandnda karmn
scakl 130 Cnin altnda olmayacak ve karmn scakl 80 Cnin altna dmeden sktrma ilemi
tamamlanm olacaktr.
Sktrma ileminde statik arl 8-12 ton arasnda demir bandajl silindirler ile lastik basnc ayarlanabilen
kendinden yrr lastik tekerlekli silindirler kullanlacaktr.
Birden fazla tabaka serilmesi halinde boyuna ek yerleri akmayacak ve artmal olacaktr. Son tabakada
boyuna ek yeri yol eksenine oturacaktr.
Sktrma ileminde 6-10 tonluk demir bandajl vibrasyonlu silindirler de kullanlabilecektir. Anma
tabakasnda kontrol mhendisinin izni ile ihtiya duyulmas halinde 6-10 tonluk demir bandajl vibrasyonlu
silindirler kullanlabilecektir.
Yatay kurplarda serim ilemine kurbun iinden en dk kotundan balanacak, dier eritler kurbun dna,
yksek kota doru devam edecektir.
Gnlk 600 tona kadar olan sermelerde bir demir bandajl silindir ile bir adet lastik basnc ayarlanabilen
kendinden yrr lastik tekerlekli silindir kullanlacaktr.
Gnlk 600 tondan fazla sermelerde her 400 ton iin bir demir bandajl silindir ilave edilecektir. Plentin
hazrlad karm sktrmaya yetecek sayda silindir temin edilecektir.
Belirlenmi arazi skmasn elde edebilecek silindiraj yntemini tesis etmek amac ile her bir tabakann
yapmnn balangcnda, iyeri karm formlne uygun, en az 400 m2 ve projede verilen kalnlkta deneme
kesimi ina edilecektir.
Deneme kesiminin ina edilecei yer kontrol mhendisi tarafndan seilecek ve yapm kontrol mhendisi
tarafndan ynetilecektir. Eer artnamede verilen deerlere uygun sonu alnmsa deneme kesimi yerinde
kalacak ve btn iin bir paras olacaktr.
Deneme kesiminde sktrmaya, karm serildikten sonra Ksm 407.09.01de belirtilen sktrma usullerine
uygun olarak ve iyeri karm formlnde verilen iyeri karm younluunun en az % 98i elde edilinceye
kadar devam edilecektir.
Younluklar kontrol mhendisi tarafndan geliigzel seilmi en az noktadan ikier adet, 10-15 cm
apnda karot numuneleri alnarak tayin edilecektir.
Karot numunelerinin ortalama younluu, iyeri karm younluunun % 98inden aa olmayacaktr.
407 / 12

Karm serildikten sonra varsa nce enine ve boyuna ek yerleri silindirlenecektir. Silindiraja kaplamann
kenarndan balanacak ve ortaya doru devam edilecektir.
Silindiraj sonunda yol yzeyinde ta krlmalar, kaymalar, atlamalar ve yrtlmalar olmayacaktr.
Karmn sktrlmas ilemi aada tarif edilen safhada tamamlanacaktr. Bu safhalardaki sktrma
metotlar deneme kesiminde kontrol edildikten sonra, esas sktrma metodu deneme kesiminde elde edilen
sonulara gre tespit edilecektir.
407.09.01.01 lk Silindiraj (Tespit Silindiraj)
Karmn yola serilmesini takiben beklemeksizin ilk silindiraj yaplacaktr. lk silindiraj statik arlkl
demir bandajl silindirlerle yaplacak ve bir noktadan en az iki gei olacak ekilde uygulanacaktr. Silindiraj
srasnda karmn telenmesine engel olunacaktr. Gerektiinde ilk silindirajda lastik i basnc ayarlanabilen
kendinden hareketli lastik tekerlekli silindirler de kullanlabilecektir.

407 / 13
KISIM 407
KISIM 407
407.09.01.02 Ara Silindiraj

lk silindiraj takiben demir bandajl, lastik basnc ayarlanabilen kendinden hareketli lastik tekerlekli
veya vibrasyonlu silindirlerle yaplacaktr. Bir noktadan en az iki gei olacak ekilde uygulanacaktr. Bu
silindirajda malzemenin telenmesinden dolay oluacak ondlasyona, tekerlek izlerine engel olunacak ve
silindirlerin kompozisyonu buna gre tespit edilecektir.
407.09.01.03 Son Silindiraj
Demir bandajl veya lastik basnc ayarlanabilen kendinden hareketli silindirlerle yaplacaktr. Bir noktadan
en az iki gei olacak ekilde uygulanacaktr. Son silindiraj tamamlandnda yzeyde tekerlek izleri ve klcal
atlaklar bulunmayacaktr.
407.09.02 Silindiraj Esaslar
Karm serildikten sonra silindiraj aada belirtildii ekilde yaplacaktr. Silindiraj srasnda silindirlerin
hzlar maksimum 5 km/saat olacaktr.
3.
4.
Varsa nce enine ek yerleri silindirlenecektir.

Serilen eridin dk kenarndan silindirlemeye balanacak ve her geite bir nceki ize en fazla
15 cm bindirme yaplarak yksek kenara doru devam edilecektir.
lk silindirajda 1. ve 2.deki sra, ara ve son silindirajda ise 2. maddedeki sra uygulanacaktr.
Yatay kurplarda silindiraja kurbun iinden balanacak ve dna doru devam edilecektir.
B. kinci eritte:
1.
2.
3.
4.
Varsa nce enine ek yeri silindirlenecektir.

Boyuna ek yeri silindirlenecektir.
Serilen eridin dk kenarndan balanarak her geite bir nceki ize en fazla 15 cm bindirme
yaplarak yksek kenara kadar silindiraja devam edilecektir.
lk silindirajda 1., 2. ve 3.deki sra, ara ve son silindirajda ise 3. maddedeki sra uygulanacaktr.
407.09.03 Silindirajda Dikkat Edilecek Hususlar

eritlerin kenarlarnn silindirlenmesinde tekerlerin en az 10 cm dar tamas temin edilecektir, Silindirleme
srasnda ani duru ve kalklar yaplmayacaktr. Silindirleme sresinde silindirlerin taze karm zerinde
bekletilmelerine ve manevra yapmalarna izin verilmeyecektir. Silindirleme sresince silindirlere zik zak
hareketler yaptrlmayacaktr. Silindirlerin tekerleri karmn yapmasn nlemek iin yeterli miktarda su
ile slatlacaktr. Sudan baka bir sv kullanlmayacaktr. Silindiraj sonunda yol yzeyinde renk fark, ta
krlmalar ve teker izleri bulunmayacaktr.
Silindirlerle sktrlamayan yerler en az 10 kg arlndaki el tokmaklar veya kompaktrler ile
sktrlacaktr.
407.09.04 Ek Yerlerinin Yaplmas
Boyuna ve enine ek yerleri silindirajdan sonra belli olmayacak ekilde ina edilecektir.
Gnlk alma sonunda tek erit halinde serilmi ksm braklmayacaktr. kinci erit serilmeden nce
birinci eridin boyuna ve enine kenarlar kontrol edilecek, kenarlarn dik olmas ve tabaka kalnlnn
projede belirtilen kalnlkta olmas salanacaktr. Bu amala enine ek yerlerinde skm tabaka kalnl
kadar tahta lata konulmas veya bitml scak karm ile rampa yaplmas durumunda kesim hattnn proje
tabaka kalnln salayacak ekilde belirlenmesi gereklidir.
407 / 14
kinci erit serilirken birinci eride yaplacak bindirme 5 cmden fazla olmayacaktr. Bindirme sonucu fazla
karm yeni eridin zerine dzgn bir ekilde gelberi ile ekilecektir. kinci erit serilirken birinci eridin
dik kenar yaptrc ile tla edilecektir. Karmda modifiye bitm kullanld durumlarda boyuna ve enine
ek yerlerinin kesitlerine, daha iyi aderans salamak iin uygun yaptrc srlecektir. Gerektiinde boyuna
ve enine ek yerlerinin daha iyi yaplmas iin yan sath stma tertibat sericiye taklarak birletirme yzeyi
stlacaktr.
Ek yerlerinin yaplmasnda kalifiye ii kullanlacak ve ek yerlerinin geirimsiz, dzgn ve przsz olmas
temin edilecektir.
Kontrol mhendisinin gerekli grmesi halinde Asfalt Betonu Anma tabakasnn boyuna ve enine ek yerleri
tamamlandktan sonra daha iyi aderans salamak iin ek yerleri zerine 7-10 cm geniliinde Ksm 415e
uygun malzeme srlecektir.
407.10 Skm Kaplamann Kontrol
A. Birinci eritte:
1.
2.
Boyuna ve enine kenarlarda 3 m iinde, bir doru izgiye gre 2,5 cmden fazla dalgalanmalara msaade
edilmeyecektir.

407.10.01 Yoldaki Skma Kontrol

Yola serilip sktrlm kaplamann younluu Kontrol Mhendisi tarafndan belirlenen yerlerden alnacak
karot numuneleri ile tayin edilecektir. Numuneler; retimin her 250 tonundan en az bir ift veya birbiri
ile balantsz olarak ina edilmi daha ksa kesimlerde ise her bir kesim iin her gn en az bir ift olarak
alnacaktr.
Bir gnlk imalattan alnm 10-15 cm apndaki karot numunelerinin ortalama younluu iyeri karm
younluunun % 98inden aa olmayacaktr. Ayrca, ortalamaya giren karotlar arasnda binder tabakas
iin iyeri karm younluunun % 96sndan dk, anma tabakas iin % 97sinden dk hi bir deer
bulunmayacaktr. Bu skma deerlerinin salanamamas durumunda nedenleri aratrlacaktr. Skmann
yetersiz olduunun belirlenmesi durumunda bu kesimler gerekirse sklp yeniden yaplacaktr. Ayrca yolun
hi bir kesiminde % 100den daha fazla skma bulunmayacaktr. darenin gerek grmesi durumunda karotlar
zerinde karm gradasyonunun uygunluunu kontrol etmek amacyla, ekstraksiyon sonras elek analizi
yaplabilecektir. Karotlarn gradasyonu dizayn karm gradasyonu tolerans limitleri ierisinde olacaktr.
Karot numuneleri ayn zamanda kaplamann kalnlk tayini iin de kullanlacaktr. Ortalamaya giren karot
numunelerinin kalnl binder ve anma tabakas iin projede verilen kalnln (h) 0,1 tolerans iinde
olacaktr, Ancak, her durumda, bir gnlk imalattan alnm karotlarn ortalama kalnl en az projede verilen
kalnlk (h) kadar olacaktr. Asfalt betonun skma ve kalnlk kriterleri Tablo-407-13de belirtilmektedir.
Tablo-407-13 Skma ve Yzey Kalnlk zellikleri
zellikler
Binder Tabakas
Anma Tabakas
ok nce Anma
Tabakas
Skma, iyeri karm younluunun % si

tek deer olarak
ortalama deer olarak
96
98
97
98
97
98
0,1 h
h - (h + 0,1h)
0,1 h
h - (h + 0,1h)
0,1 h
h - (h + 0,1h)
Skm tabakann hava boluu,

ortalama % maks.
Skm tabakann kalnlk (h) toleranslar
tek deer olarak
ortalama deer olarak
407 / 15
KISIM 407
KISIM 407
407.10.02 Yzey Dzgnl

Yol styap kaplama tabakas tamamlandktan sonra, yaplan imalatn kalite kontrol amacyla dzgnlk
lmleri yaplr.
Yzey dzgnlk lmleri iki yntemle kontrol edilecektir.
Kaplama tipi,
Kpr, altgeit, stgeit vb. sanat yaplar, enine yol izgi boyalar (ayet varsa), kavaklar vb. yol
envanter bilgileri.
lm ekibi gelmeden nce yaplacak hazrlklar:

Kaplama yzey dzgnlnn kontrol mastarla mutlaka yaplacak, ayrca profilometre ile de lmler
yaplp deerlendirilecektir.
Yol yzeyinin temizlenmesi; yolda bulunan kum, akl vb. serbest malzemelerin sprttrlmesi.
Yzeye yapm amur, vb. kirlerin, lm zaman yzey kurumu olacak ekilde nceden
ykatlmas,
Yolda, lm aracnn trafik eridini ortalayarak gitmesini ve hzn engelleyecek, i makinesi,

ara, inaat malzemeleri vb. bulunmamas,
407.10.02.01 Yzey Dzgnszlnn Mastarla Kontrol Edilmesi
Yol trafie alm ise, lm srasnda lm koullarnn salanmas iin geici olarak trafiin
yavalatlmas veya yolun trafie kapatlmas iin gerekli trafik ekibinin ve almalarn organize
edilmesi.
Mastar ile kontrol,
Profilometre ile kontrol.
Karm serilip sktrldktan sonra yol plan, profil ve enkesitlere uyacaktr. Yol yzeyinde renk fark,
atlamalar, kmeler, tmsekler ve teker izleri bulunmayacaktr.
Bitmi kaplamann yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol deforme olmayacak nitelikte 4 mlik
mastar ile yaplacaktr. Yolun boyuna kontrol iin, mastar yol eksenine paralel olarak ve yzeyin genilii
boyunca aralklarla yol yzeyine konulduunda binder ve anma tabakalar iin mastarn yola temas eden
herhangi iki noktas arasndaki blmde mastarla yol yzeyi arasndaki aklk 5 mm den fazla olmayacaktr.
Bitmi kaplamann enine kontrolnde, yol eksenine dik olarak konulacak mastar ile bulunacak aklk binder
ve anma tabakalar iin 5 mmden fazla olmayacaktr. Bu lmler her 250 mlik kesimlerde en az 10
noktada ve farkl eritlerde yaplacaktr. Bitmi kaplamann, herhangi bir noktas ile tabakann proje kotu
arasnda 10 mmden fazla kot fark olmayacaktr.
407.10.02.02 Yzey Dzgnszlnn Profilometre ile Kontrol Edilmesi
lm Yaplacak Tabakalar, lm Yntemi ve Zaman

lm yaplacak tabakalar, lm yntemi ve zaman aada belirtildii ekilde olacaktr.
IRI lmleri hem binder hem de anma tabakalarnda yaplacaktr. Ancak, binder tabakasnn zeri,
ayn BSK yapm sezonu (ayn yl) ierisinde anma tabakas ile kaplanm ise, deme kriterleri sadece
anma tabakasna uygulanacaktr. Ayn BSK yapm sezonu ierisinde anma tabakas ile kaplanmam
ise binder tabakasna da deme kriterleri uygulanacaktr.

IRI lmlerinin, aada belirtilen koullar salanarak yaplmas gerekmektedir.

Profilometre lm aracnn, yaklak 70 km/saat sabit seyir hz ile gidebilmesi,
Aracn, yolun geometrik standartlarna bal olarak 25 km/saat seyir hznn altna dmemesi,
Yeni yaplan asfalt kaplama yzeyine ait dzgnszlk [Uluslararas dzgnszlk indeksi (IRI)] deerleri
profilometre ile llecektir.
Aracn, ani hzlanma ve yavalama yapmadan gidebilmesi,
Aracn, trafik klarnda durmak zorunda kalmamas ve dur-kalk yapmadan gidebilmesi,
Yzey dzgnszlk lmleri ASTM E 950 standard 1. snf kalitesine uygun olarak retilen profilometreler
ile dare tarafndan yaplacaktr. lmlere ait giderler yklenici tarafndan karlanacaktr.
Aracn erit deitirmemesi ve her iki tekerlek hatt boyunca trafik eridini ortalayarak ilerlemesi,
Yol yzeyinde; yaya geidi ile yavalama uyar izgilerinin ve kasislerinin bulunmamas,
Dzgnszln belirlenmesi iin yaplacak profilometre lmleri; yolun tamamlanmasndan sonra, sa yol
(gidi) ve sol yol (dn) olmak zere her iki ynde ve tm eritlerde ayr ayr yaplacaktr.
Yol yzeyinde serbest malzeme, amur vb. bulunmamas,
Yol yzeyinin slak ya da buzlu olmamas,
Havann yal olmamas.
lm deerleri, IRI (m/km) olarak verilecektir. IRI deerlerinin tespiti iin yaplan lmlerde lm aral
2,5 cm olacaktr. Ardk olarak yaplan lm, hesaplama ve deerlendirmeler, en fazla 1 km uzunluundaki
homojen kesimlere ayrma eklinde yaplacaktr. Lokal bozuk kesimler ayrca deerlendirilebilecektir. lm
deerleri, proje balangcndan itibaren en fazla birer km lik kesimler halinde itinerer zerine ilenmi halde
raporlanacaktr. tinerer zerinde, yol ile ilgili gerekli btn bilgiler, homojen kesimler ve deerlendirmeler
bulunacaktr.
BSK tabakalar trafie almadan nce, IRI lmlerinin yukarda belirtilen koullar salanarak yaplmas
daha kolay ve rahat olmaktadr. Ancak, zorunlu nedenler ve trafik gvenlii asndan BSK tabakalar trafie
alm ise lm ncesi, yukarda belirtilen koullarn salanmas gerekmektedir. Bu artlarda yaplan
lmlerde, yol izgi ve hz kasislerinin olduu kesimler deerlendirme d braklacaktr.
Kavak kollarnda IRI lmleri yaplmayacaktr.
Dzgnszlk deerlendirmelerinde; kpr, altgeit, stgeit, genleme derzleri vb. yaplarn ile
yaklamlarndan (en fazla 50 m) kaynaklanan IRI lm deerleri deerlendirme dnda tutulabilecektir.
Uzunluu 450 m altnda olan trmanma eritlerinin IRI lmleri yaplmayacaktr.
Yklenicinin lmden nce Yapmas Gereken Hazrlklar
Bakm amacyla, gidi-dn 2x1 olan yollarda yaplan binder ve anma tabakalarnda IRI lm ve deme
koulu aranmayabilecektir.
Yklenici, imalattan sonra lm iin bir dileke ile dareye bavuracak ve yolu lme hazrlayacaktr.
Bavuru dilekesi ekinde lmn talep ettii yola ait itinerer bulunacak ve bu itinererde aadaki bilgiler
yer alacaktr:

llecek yola ait projenin ad,
Balang ve biti istikametlerindeki yerleim yerlerinin isimleri,
Sa yol (gidi), sol yol(dn) balang biti kilometreleri, Kontrol Kesim Numaralar,
407 / 16

Sadece anma tabakas yapm ieren ihalelerde IRI lm ve deme koulu aranmayabilecektir.
Banketlere deme kriterleri uygulanmas, banket yannda yer alan eritle birlikte mtalaa edilerek
deerlendirilecektir.
darenin onaylayaca zorunlu haller dnda, yaplan imalatn uzunluu 2 kmnin altnda olan kesimler iin
lme gidilmeyecek (toplam imalat 2 kmnin altnda olan iler hari) ve imalat uzunluu 2 kmden fazla
olduunda lmler yaplacaktr.
407 / 17
KISIM 408
KISIM 407
Dzgnszlk lm deerleri aada verilen tablodaki kriterlere gre deerlendirilerek, kaplamann kalitesi
ve deme ekli belirlenecektir.
Tablo-407-14de dzgnszlk derecelerine gre ykleniciye tam deme, eksik deme ve kaplamann
sktrlp yeniden yaptrlmasna ilikin dzgnszlk deerleri verilmektedir. Kesintili deme, kaplama
tabakasna yklenicinin teklif ettii bedel zerinden kesinti yaplarak uygulanr.
Dzgnszlk (IRI) Kriteri ve deme Koullar
Tablo-407-14 Asfalt Kaplama Yzey Dzgnszlk Kriterleri Ve deme ekilleri
Dzgnszlk (m/km)
Binder Tabakas
Anma Tabakas
deme ekli
< 1,30
< 1,20
Tam deme
1,30 - 1,60
1,20 - 1,50
% 5 Eksik deme
1,61 - 1,90
1,51 - 1,80
% 10 Eksik deme
> 1,90
> 1,80
Yeniden Yapm
408.01 Tanm
iyeri karm forml esaslarna uygun olarak, bitml balayc ile bir plentte kartrlarak yeterli bitml
kaplamalar ve beton kaplamalar zerine bir tabaka halinde scak olarak, projesindeki plan, profil ve enkesitlere
uygun olarak ta mastik asfalt (TMA) kaplama yaplmasndan bahseder.
408.02 Kapsam
Ta mastik asfalt karmna giren agregalar, bitml malzemeler ve dier katklardan aranan zellikler,
gradasyon limitleri, iyeri karm forml esaslar, ina metodu, arazi ve laboratuvar kontrolleri ve dier
koullar bu ksmda verilen esaslara uygun olacaktr.
408.03 Malzemeler
408.03.01 Agrega
Agregalar aada belirtilen artlara uygun olacaktr.

Serme ve sktrma sresince yolun serme yaplan eridi trafie kapal tutulacaktr. Son silindirajdan sonra
serilen tabaka evre scaklna eriinceye kadar zerinden trafik geirilmeyecektir.
Asfalt Betonu (Binder-Anma) yapm srasnda kullanlan malzemeleri, imalat ve oluturulan tabakalar
kontrol etmek amacyla belirli aralklarla yaplmas gereken Kalite Kontrol Deneyleri, minimum deney
saylar ve skl aada Tablo-407-15de verilmektedir.
Amac
408. TA MASTK ASFALT (TMA)
Deney Ad
Deney Skl
408.03.01.01 Bileim
Agrega salam, dayankl ve temiz daneleri ieren krmata, krma akl veya bunlarn birleiminden
oluacaktr. Agrega organik maddeler, kil topaklar ve dier zararl maddeler iermeyecektir.
408.03.01.02 Gradasyon
Mineral agrega, filler dahil en az drt ayr dane grubunun belli oranlarda kartrlmasndan oluacaktr. Bitml
malzemeler ile kartrld zaman agrega niform olacaktr. Agrega karmnn dizayn gradasyonunu ve
toleranslar Tablo-408-1 ve Tablo-408-2e uygun olacaktr.
Deney Standard
Tablo-408-1 TMA Anma Gradasyonu ve Tolerans Snrlar
Dizayn iin
agrega retilmesi
Elek Analizi
(Ya metot)
Kaba ve orta agrega

iin 200 m3 de bir,
nce agrega iin
100 m3 de bir.
Konkasrde agrega
retiminin kontrol
Elek Analizi
(Ya metot)
Min. 400 m3de bir
ASTM C-136, C-117

(TS EN 933-1)
in, No
Scak silo
gradasyon kontrol
Elek Analizi
(Ya metot)
min. gnde bir kez
ASTM C-136, C-117

(TS EN 933-1)
Karmn fiziksel
zelliklerinin
kontrol
Bitm yzdesi,
Briket hazrlama,
Briket zgl arl,
Stabilite,Akma ve Vh,Vf, VMA
hesaplar
min. gnde iki kez
AASHTO T-164, T-30

ASTM D-1559
ASTM D-2726
(TS EN 12697-1/2/6//8/30/34)
Segregasyon olup
olmadnn tespiti
Bitm %si ve
Gradasyon
min. gnde iki kez
AASHTO T-164
AASHTO T-30
(TS EN 12697-1/2)
min. her 250 tdan

bir ift
ASTM D-2726
(TS EN 12697-6)
Tabakann Skma ve Karot alm, karot zgl arl

Kalnlk kontrol
tayini
407 / 18
ASTM C-136, C-117

(TS EN 933-1)

TMA TP-1
TMA
TP-2
Tolerans Limitleri
Geen %
90-100
100
50-75
50-67
90-100
4,75
25-40
25-35
25-45
No.10
2,00
20-30
20-30
20-30
No.40
0,425
12-22
12-22
12-22
No.80
0,180
9-17
9-17
9-17
No.200
0,075
8-12
8-12
8-12
Elek Boyutu
mm
Geen %
Geen %
3/4
19,0
100
100
1/2
12,5
90-100
3/8
9,5
No.4

408 / 1
KISIM 408
KISIM 408
Tablo-408-2 TMA Binder Gradasyonu ve Tolerans Snrlar

Elek Boyutu
TMA
Binder
Tolerans
Limitleri
%
in, No
mm
Geen %
25,0
100
3/4
19,0
92 - 100
1/2
12,5
73 - 83
3/8
9,5
56 - 66
No.4
4,75
32 - 42
No.10
2,00
25 - 30
No.40
0,425
14 - 20
No.80
0,180
9 - 15
No.200
0,075
7 - 11
TMA Anma Tip-1 B karmlarnda, magmatik kkenli agrega temin edilememesi veya yola mesafesinin
magmatik kkenli ocaktan en az 100 km daha az olmas kouluyla, Karayollar 11. ve 13. Blge Mdrlkleri
(Van ve Antalya) snrlar dahilinde, cilalanma deeri en az 40 olan dier kkenden agregalar darenin onay
ile kullanlabilecektir. TMA Anma karmnda kullanlacak agregalarn cilalanma deeri 50 den kk
olmas halinde, kaymaya kar direnci artrmak iin Tablo 408-3 de verilen kriterleri salayan ve cilalanma
deeri en az 50 olan 1-3 mm boyutlarnda magmatik kkenli przlendirme malzemesi uygulanacaktr.
Przlendirme malzemesi, karm serildikten ve silindirle ilk pas yapldktan sonra miktar 1.5-2.0 kg/m
olacak ekilde tabakann zerine homojen olarak serilecektir. Agregann miktarn tam olarak uygulamak ve
homojen datlmasn salamak amacyla silindire monte edilmi mcr yayma sistemi kullanlacaktr.
408.03.01.05 nce Agrega
nce agrega, No.4 elekten geen malzeme; sert ve dayankl krmata, krma akl veya bunlarn bileiminden
oluacaktr. nce agrega kil topaklar, gevrek malzemeler, organik ve dier zararl maddeleri iermeyecektir.
nce agrega, kaba agregann elde edildii ayn malzeme ocandan temin edilecek ve Tablo-408-4de
belirtilen artlara uygun olacaktr.
408.03.01.03 Krma
Herhangi bir agrega kaynandan agrega retilmesinde, tm malzeme bir elek veya ubuk zgaradan geecek
ve kalan malzeme krlacaktr. Elek veya ubuk zgara akl malzemenin nem ve dier durumlar dikkate
alnarak dare tarafndan onaylanacaktr. Krlm akl, % 100 3 (75 mm) elek zerinde kalan akl
agregann krlmasndan elde edilen rn olacaktr.
Kaba agrega, No.4 elek zerinde kalan malzeme; krmata, krma akl veya bunlarn bileimlerinden
oluacaktr. Kaba agrega temiz, sert, dayankl olacak ve bitml malzemelerin agregaya yapmasn
nleyecek kil topaklar, organik malzemeler ve dier zararl ve gevrek malzemeleri iermeyecektir.
TMA Anma karmlarnn kaba agregas granit, bazalt veya dier yksek kaliteli magmatik kayalarn
krlmasndan elde edilen agrega olacaktr. Kaba agrega akldan retildiinde, agregann tm yzleri krlm
olacaktr. Kaba agrega Tablo-408-3de belirtilen artlara uygun olacaktr.
Tablo-408-3 Kaba Agrega zellikleri
Deney
Anma Direnci (Micro-Deval) b , % Kayp
(MgSO4 ile kayp), %
Yasslk ndeksi, %
Cilalanma Deeri, %
Krlmlk, arlka, %
Tablo-408-4 nce Agrega zellikleri

Deney
artname Limitleri
Deney Standard
N.P.
TS-1900-1
Negatif
TS EN 1744-1
Madde 15.1
2,0 (WA242)
TS EN 1097-6
Plastisite Indeksi
Organik Madde, %
Su Emme, %
Metilen Mavisi,
g/kg
nce agregann 0/2 mm

ksmna
1,5 (MB1,5)
3,0 (MB3,0)*
tlm magmatik
agregann 0/2 mm
ksmna
3,0 (MB3,0)*
TS EN 933-9
* Magmatik kkenli kayalarda, antiye konkasrnde retilmi ince agregada istenen artname
deerinin salanamamas durumunda bu art aranacaktr.
artname Limitleric
Deney Standard
25 (LA25)
TS EN 1097-2 a
AASHTO T 96
20 (MDE 20)
TS EN 1097-1
14 (MS14)
TS EN 1367-2
25
20 (FI20)
50 (PSV50)
40 (PSV40) binder iin
BS 812
TS EN 933-3 a

Gradasyon ayarlamas iin gerek grlmesi halinde, agregaya mineral filler ilave edilebilecektir. lave
mineral filler, ta tozu veya snm kireten oluacaktr. Filler malzemesinin kayna ve dizaynda kullanm
oran dare tarafndan onaylanacaktr. Mineral filler tmyle kuru olacak, topak, kil, organik madde ve dier
zararl maddeleri iermeyecektir. Mineral filler Tablo-408-5 ve Tablo-408-6daki artlara uygun olacaktr.
TS EN 1097-8
Tablo-408-5 lave Mineral Filler Gradasyon Limitleri
100 - 0 (C100/0)
TS EN 933-5
60
TS EN 12697-11
(Ksm403 EK-A)
in, No
mm
TS EN 1097-6
ASTM C 142
AASHTO T 112
No.40
No.80
No.200
0,425
0,180
0,075
Su Emme, %
2,0 (WA242)
Bulunmayacak
Elek Boyu
Geen %
100
85-100
70-100
Referans metot.
c
a
408 / 2


408 / 3
KISIM 408
KISIM 408
Tablo-408-7 Mineral Elyaf zellikleri
Tablo-408-6 lave Mineral Fillerin Fiziksel zellikleri

Deney
artname
Limitleri
Deney Standard
Plastisite Indeksi
N.P.
TS-1900-1
Fiber Uzunluu (maksimum)
6 mm
No.40 (0,425 mm) elekten geen
% 95 (min.)
% 65 (min.)
408.03.02 Bitml Malzemeler
Tablo-408-8 Selloz Elyaf zellikleri
408.03.02.01 Bitml Balayc

TMA retiminde TS EN 12591, Bitmler ve Bitml Balayclar-Kaplama Snf Bitmler-zellikler
standardna uygun 40/60 veya 50/70 pen. bitm ve Ksm 412, Bitml Balayclar blmndeki
limitlere uygun polimer modifiye bitm kullanlacaktr. Karmdaki bitmn drenajn nlemek iin elyaf
kullanlacaktr. Elyaf, TMA Anmada karm arlnn % 0,3 - 1,0i, TMA Binderde karm arlnn
% 0,2 - 0,8i orannda veya imalat tarafndan nerilen oranda karma ilave edilecektir. TMA karmnda,
Bitml Scak Karm Kaplamalar in Bitm Snf Seim Haritas kitapna gre uygun bitml
balayc snf kullanlacaktr.
Modifikasyonda kullanlacak bitm TS EN 12591de belirtilen artlara uygun olacaktr. Yaplan
modifikasyondan sonra elde edilecek modifiye bitm, Modifiye Bitm Teknik artnamesine uygun
olacaktr. Modifiye edici madde ve modifikasyon yntemi yklenici tarafndan belirlenecek ve dare
tarafndan onaylanacaktr. Scak iklim blgelerinde, karm; polimerler ya da doal asfaltlar ilave edilerek
plentte modifiye edilebilecektir. Kullanlacak katknn tipi ve miktar dare tarafndan onaylanacaktr.
Kl Muhtevas
PH
Ya Absorbsiyonu
Nem Absorbsiyonu
% 18 % 5
7,5 % 1
Elyaf Arlnn 5 1 kat
Arlka % 5
408.04 Karm Dizayn

Birletirilmi agrega Tablo 408-1de verilen gradasyon artlarna uygun olacaktr. Marshall numuneleri,
bitm kullanldnda 135 5 Cde ve modifiye bitm kullanldnda 145 5 Cde her iki yzeyine
50 darbe uygulanarak hazrlanacaktr. dare tarafndan baka bir karm dizayn yntemi tayin edilmedike,
karm dizayn iin Marshall Karm Dizayn Yntemi kullanlacaktr. Karmn dizayn deerleri Tablo408-9da verilen dizayn kriterlerine uygun olacaktr.
Tablo-408-9 TMA Dizayn Kriterleri
artname
Limitleri
zellikler
408.03.02.02 Yaptrma Tabakas

Yaptrma tabakas olarak TS EN 13808, Bitmler ve Bitml Balayclar-Katyonik Bitm Emlsiyonlar
Tanmlayc ereve C60B2-3, C60B2-4, C60B2-5, C65B2-3, C65B2-4, C65B2-5 snf bitm
emlsiyonlarndan biri kullanlacaktr. Bitm emlsiyonlar Ksm 412de verilen artlara uygun olacaktr.
4,0 cmden daha ince TMA tabakasnda yaptrc olarak modifiye emlsiyon ya da modifiye bitm
kullanlacaktr.

Hava Boluklar, (%)
Scak klim Blgelerinde Hava Boluklar, (%)
Agregalar Aras Boluk (VMA), (%) min.
408.03.03 Soyulma Mukavemetini Artrc Katk Maddesi

Soyulma mukavemetini artrc katk maddesi, Ksm 411, Sathi Kaplama ve Bitml Scak Karm
Yapmnda Kullanlacak Soyulmaya Kar Mukavemeti Artrc Bitm Katk Malzemesinde verilen koullara
uygun olacaktr.
408.03.04 Elyaf
Elyaf stabilizr, selloz veya mineral elyaf olacaktr. Elyaf dozajnn msaade edilen toleranslar gerekli olan
elyaf arlnn % 10u olacaktr. Elyaf silodan otomatik sistemle kartrcya beslenecektir. Seilen elyaf
Tablo-408-7 ve Tablo-408-8de tanmlanan zelliklere uygun olacaktr. Kk peletler halindeki granl
elyaflar da kullanlabilecektir. Elyaf stabilizre ait Malzeme Gvenlik Bilgileri Belgesi (MSDS, Material
Safety Data Sheet) olacaktr.
Bitml balayc, (%) min.
Deney Standard
TMA Anma
TMA Binder
50
50
TS EN 12697-30
2-4
3-4
3-4
TS EN 12697-8
13
TS EN 12697-8
5,2
TS EN 12697-1
TP -1
16
TP -2
17
TP -1
5,8
TP -2
6,5
ndirekt ekme Mukavemeti (M) Oran, min. %
80
80
AASHTO T 283
Tekerlek zinde Oturma *

(30.000 devirde , 60 Cde), (%) maks.
TS EN 12697-22
0,3 - 1,0
0,2 - 0,8
0,3
0,3
Elyaf Miktar, %
Schellenberger Bitm Szlme Deneyi, (%) maks.
TS EN 12697-18
Karm, tekerlek izi olumasna kar dayankl olacaktr. Dizayn srasnda, Ek-Aya gre Schellenberg bitm
szlme deneyi yaplarak, mineral agregadan bitm ve bitm harcnn ne miktarda szld belirlenecektir.
Kullanlan modifiye bitm tipi, karmn tekerlek izine kar dayankll ile ilgili laboratuvar sonular ve
karmn dier zellikleri, kullanlan elyafn tipi ve oran karm dizaynnda tanmlanacaktr.
408 / 4


408 / 5
KISIM 408
KISIM 408
408.05 Yapm artlar
Bitml balayc ve mineral agrega en az 165 Clik, en fazla 180 Clik bir karm scakl elde edilecek
bir scaklkta kartrlacaktr.
Deneme kesimi, karmn yolda uygulanmasndan nce yol dndaki bir kesimde ina edilecektir. Deneme
kesiminde, 407. Ksmda belirtilen yapm koullar uygulanacaktr. Yapm yntemleri, retim scaklklar
deneme kesiminde belirlenecek ve karm dizayn ile ilgili kk dzeltmeler yaplabilecektir. Silindirleme
yntemi de deneme kesiminde tespit edilecektir. Deneme kesiminin uzunluu ve genilii ile deneme kesimi
sonular dare tarafndan onaylanacaktr.
Plent, elyaf katky ve filler malzemeyi otomatik olarak istenilen arlkta besleyecek donanma sahip
olacaktr.
Elyaf katk iin yeterli miktarda kuru depolama yaplacak ve elyafn karma niform biimde orantl
olarak ve istenilen miktarlarda verilmesi iin nlemler alnacaktr. Plentte elyaf kartrcya, tartm sistemi
ile otomatik olarak dorudan doruya ilave edilecektir. Elyafn karma ilave edilmesinin zaman ve elyaf
ilavesi nedeniyle artan kartrma sresi, elyaf reticisinin nerdii ekilde olacaktr.
Plentte retilen karmdan gnde en az iki kez numune alnarak bitm szlme deneyi yaplacaktr. Szlme
miktar maksimum % 0,3 olacaktr.
Scak karm, scak karm depolama silolarnda depolanabilecektir. Depolama silolar uygun stma
ve izolasyon ekipman ile donatlm olacaktr. Bekletme zaman darenin belirledii snrlamalar
iinde olacaktr. Hibir durumda TMA gece boyunca veya bir sonraki gnn kaplamas iin depoda
bekletilmeyecektir. Karm; sericiye verildiinde 145 Cnin altnda olmayan bir scakla sahip olacaktr.
Karmn scakl, tam sericiye boaltlmadan nce kamyonun iinde llecektir. Karm sermek iin
minimum evre scakl glgede 10 C olacaktr.
Karm, serildikten hemen sonra, bir finier iin statik arl minimum 10 ton olan en az iki adet elik
bandajl silindir kullanlarak sktrlacaktr. Silindirleme ilemine karm scakl 145 Cye dmeden nce
balanacaktr. TMA zerinde lastik tekerlekli silindirler kullanlmayacaktr. Silindirler, sericinin arkasndaki
en fazla 100 mlik mesafe ierisinde altrlacaktr. Sktrma srasnda vibrasyon uygulanmayacaktr.
Silindirlerde, karmn bandajlara yapmasn nlemek iin, sulama sistemi olacaktr. Silindirleme ilemine
silindir izleri kayboluncaya ve gerekli younluk elde edilinceye kadar devam edilecektir. Silindirleme
ilemi, serilen karmn scakl 115 Cye dmeden nce tamamlanacaktr. Yerinde younluk salanr
salanmaz, bitml balayc veya fillerin yzeye kmasna neden olabilecek ar silindirlemeyi nlemek
iin, silindirleme durdurulacaktr. Sktrma ilemi srasnda; yklenici, istenilen minimum younluun elde
edildiinden emin olmak amacyla, nkleer younluk lme aletleri ile younluu izleyecektir.
408.07 Numune Alma ve Deneyler

dare tarafndan aksi belirtilmedike, agrega, bitml balayc ve bitml karm malzemelerin kontrol
ile ilgili numune alma ve deneyler Ksm 407de belirtilen yntemlere ve deney metotlarna uygun olarak
yaplacaktr.
408.08 Yzey Dzgnl
Yzey dzgnlnde, 407. Ksm, Asfalt Betonu iin belirtilen yntem ve kriterler uygulanacaktr.
Serme ve sktrma sresince yol trafie kapal tutulacaktr. Silindiraj tamamlandktan sonra serilen tabaka
zerinden, en az 24 saat sre ile trafik geirilmeyecektir. Temmuz ve Austos aylarnda, ok scak blgelerde
yaplan imalatlarda tabakann alt ksmnn da evre scaklna erimesi amacyla trafie ama sresi daha da
uzun olabilecektir.
408.10 Yzey Dokusu
Sktrmadan sonra, Kum Yama Yntemi (Sand Patch Method, ASTM E 965, TS EN 13036-1) ile llen
doku derinlii, TMA Anma Tip-1 iin 1,0 mmden ve TMA Anma Tip-2 iin 0,80 mmden fazla olacaktr.
Modifiye bitm kullanlmas halinde; kartrma ve sktrma scaklklar modifiye bitm reticisinin
nerilerine gre ayarlanacaktr.
Karmn plentte modifiye edilmesi halinde, kartrma sreleri, kartrma ve sktrma scaklklar, katk
reticisi firmann nerilerine gre olacaktr.
Bu ksmda bahsedilmeyen dier hususlar Ksm 407, Asfalt Betonu Binder ve Anmada belirtilen
hususlara uygun olacaktr.
Sktrlm tabaka kalnl TMA Anma Tip-1 iin 35-50 mm, TMA Anma Tip-2 iin 25-40 mm olacaktr.
Skma % 98den az, % 100den fazla olmayacaktr. Her durumda sktrlm malzemenin hava boluklar
% 5den az olacaktr.
TMA Binder tabakasnn sktrlm kalnl 60-100 mm olacaktr. Skma % 98den az % 100den fazla
olmayacaktr. Her durumda skm tabakann hava boluklar %5,5den az olacaktr. TMA tabakalarnn
tipleri ve kalnlklar styap Projelendirme Raporuna gre uygulanacaktr.
Tm yzey kotlar, kalnlklar, yzey dzgnl artlar ve tolerans limitleri 407. Ksmda belirtilen
408 / 6


408 / 7
KISIM 409
KISIM 408
409. PLENTTE KARITIRILARAK HAZIRLANAN BTML KARIIM BAKIM

MALZEMES
EK-A
Schellenberger Bitm Szlme Deneyi (TS EN 12697-18)
409.01 Tanm
Normal bitml karmlar iin 135 5 Cde ve modifiye bitml karmlar (PMB) iin 145 5 Cde
hazrlanan 1.000 g TMA karm 1.000 mllik nceden 110 Clik etvde 15 dakika stlm cam behere
konularak 0,1 g hassasiyetinde tartlr. Beher, zeri kapatldktan sonra 1 saat 1 dk sre ile normal bitml
karmlar 175 C scaklktaki, modifiye bitml karmlar ise 185 C scaklktaki etvde bekletilir. Bu srenin
sonunda etvden kartlr ve karm beheri sarsmadan boaltlr. Boaltlan karm 0,1 g hassasiyetinde
tartlr ve arlk kayb yzde olarak hesaplanr. Deney 3 paralel karm numunesi ile yaplarak sonularn
ortalamas alnr.
Bu ksm krlm ve elenmi kaba agrega, ince agrega ve mineral fillerin belirli bir karm forml esaslarna
uygun olarak bitml balayc ile plentte kartrlarak asfalt betonu veya sathi kaplamal yollarda bakm
malzemesi, ikinci snf yollarda yzey tabakas olarak kullanlmasndan bahseder.
409.02 Kapsam
Bu ksmda belirtilen bakm malzemesi genel anlam ile kaplamal yollarda yol yzeyinin iyiletirilmesi iin
kullanlacak scak veya souk bitml karmlar kapsar. Bitml karm bakm malzemesi hazrlanmas
srasnda kullanlacak malzemeler ile yapm metotlar, arazi ve laboratuvar kontrolleri ve dier koullar bu
ksmda verilen esaslara uygun olacaktr.
409.03 Malzemeler
409.03.01 Mineral Agregalar
Agrega; krmata, krma akl veya bunlarn elenmi akl ile karmndan oluacaktr. Agrega iindeki
daneler temiz, sert, salam ve dayankl olacak, slfat, klorit veya kurutma ve kartrma srasnda veya
sonradan hava koullarnn etkisiyle krlmaya yatkn olan maddeler iermeyecektir. Karmn gradasyonu
Tablo-409-1de verilen dane boyutu dalm limitlerine uygun olacaktr.
Tablo-409-1 Dane Boyutu Dalm
Elek Boyu
(mm)
Elek Boyu
(in, No)
Tip- 1 *
25
100
19
3/4
80 - 100
100
12,5
1/2
58 - 80
88 - 100
100
9,5
3/8
48 - 70
72 - 90
80 - 100
4,75
No.4
30 - 52
42 - 52
55 - 72
2,00
No.10
20 - 40
25 - 35
36 - 53
0,425
No.40
8 - 22
10 - 20
16 - 28
0,18
No.80
5 - 14
7 - 14
8 - 16
0,075
No.200
2-7
3-8
4-8
Tip- 2 **
Tip- 3 **
* Tip-1 sathi kaplamal yollarda kullanlacaktr.

** Tip-2 ve Tip-3 BSKl yollarda kullanlacaktr.
Agregann kaba (4,75 mm elek zerinde kalan) ksm Tablo-409-2de, ince (4,75 mm elekten geen) ksm
ise Tablo-409-3de verilen zelliklere uygun olacaktr.
408 / 8


409 / 1
KISIM 409
KISIM 409
Tablo-409-4-Mineral Filler Gradasyon Limitleri

Deney
Elek Boyu
artname Limitleri b
Deney Standard
30 (LA30)
TS EN 1097-2 a
AASHTO T 96
in, No
mm
% Geen
No.40
0,425
100
Hava Tesirlerine Kar Dayankllk (Donma deneyi,

MgSO4 ile) % kayp
18 (MS18)
TS EN 1367-2
No.80
0,180
85 - 100
TS EN 12697-11
(Ksm 403 EK A)
No.200
0,075
70 - 100
50
30
BS 812
25 (FI25)
TS EN 933-3 a
(ASTM C 142)
AASHTO T 112
90 - 0 (C90/0)
TS EN 933-5
2.5
(WA242.5)
TS EN 1097-6
(Madde 8)

Yasslk ndeksi, %

Krlmlk, arlka %
Su Emme, %
a
b
409.03.02 Bitml Balayclar

Karmda kullanlacak bitml balayc, scak karmlar iin, TS EN 12591, Bitmler ve Bitml
Balayclar-Kaplama Snf Bitmler-zellikler standardna uygun 40/60 penetrasyonlu bitm, 50/70
penetrasyonlu bitm, 70/100 penetrasyonlu bitm, souk karmlar iin TS EN 15322 standardna uygun,
Fm3B2, Fm3B3 katbek bitmler ve TS EN 13808, Bitmler ve Bitml Balayclar-Katyonik Bitm
Emlsiyonlar Tanmlayc ereve C60B4-3, C60B4-4, C60B4-5, C60B9-3, C60B9-4, C60B9-5 snf
bitm emlsiyonlar kullanlacaktr. in zelliine gre modifiye emlsiyonlar da kullanlabilecektir.
Kullanlacak bitml balayc Ksm 412de verilen zellikleri salayacaktr.
Yaplacak iin zelliine gre bitml astar ve/veya yaptrma malzemesi kullanlacak ise bu malzemeler ve
uygulama yntemleri Ksm 406 ve 407de belirtilen hkmlere uygun olacaktr.
Referans metot.
409.04 Karmn Dizayn

Tablo-409-3-nce Agrega ve Mineral Filler zellikleri
Deney
Plastisite ndeksi, maksimum %
Organik Madde (% 3 NaOH ile)
nce agregann
0-2 mm ksmna
artname Limitleri
Deney Standard
TS 1900-1
NP
Tablo-409-5 Bakm Malzemesi Dizayn Kriterleri

zellikler
2,0 (MB2,0)
3,5 (MB3,5)*
TS EN 933-9
3,5 (MB3,5)*
Gradasyonun ayarlanmas iin gerekli grlmesi halinde, agregaya mineral filler ilave edilebilecektir. lave
mineral filler, ta tozu, mermer tozu veya snm kire olabilecektir. Mineral filler Tablo-409-3de verilen
zelliklere ve Tablo-409-4de verilen gradasyon limitlerine uygun olacaktr.
409 / 2
Souk karm olarak imal edilecek malzemenin dizayn Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanlnn Merkez
veya Blge birimlerince hazrlanacaktr. Souk karm dizayn kriterleri Tablo-409-5de verilmektedir.
TS EN 1744-1 Madde
15.1
Negatif
Metilen Mavisi, g/kg

tlm magmatik
agregann 0-2 mm ksmna
Scak karm olarak imal edilecek malzemenin dizayn Asphalt Institute MS-2 el kitabna gre Marshall
metodu kullanlarak ve dare tarafndan kabul edilmi kriterler erevesinde Aratrma ve Gelitirme Dairesi
Bakanlnn Merkez veya Blge birimleri tarafndan yaplacaktr. Dizayn deerleri Tablo-409-5de
belirtilen kriterlere uygun olacaktr.

artname Limitleri
Scak Karm
Souk Karm
DARBE SAYISI
75
75
MARSHALL STABLTES, min. kg
750
250*
BOLUK, %
3-6
Maks. 8
AKMA, mm
2-5
2-5
*Marshall Stabilite deneyi 22 10C scaklkta yaplacaktr.
Karm imalinde kullanlacak her tr mineral agrega ve bitml balayc iin gereken tm deneyler
hazrlanmas iin temsili ve yeterli miktardaki agrega ve bitml balayc numuneleri KGM, Aratrma
ve Gelitirme Bamhendislii veya Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl Laboratuvarlarna, karm
imaline hazrlanmadan en az 15 gn nce teslim edilecektir.
409 / 3
KISIM 409
KISIM 409
dare tarafndan yaplacak acil ve kk ilerde karm dizayn yaplmadan aada verilen forml
kullanlarak agregaya ilave edilecek bitml balayc miktar hesaplanabilecek ve karm imalat bu deere
gre yaplabilecektir. Hesapla bulunan bitm miktar net bitm miktar olduundan, souk karmlarda
karma ilave edilecek sv petrol asfaltnn veya bitm emlsiyonunun bnyesindeki net bitm miktar,
hesaplanan ile ayn olacak ekilde, bitml balayc miktar artrlarak karm hazrlanacaktr.
Karm iin gerekli bitm miktarnn hesab:
Pc = 0,035a + 0,045b + X + F

X = 0,15c (No.200den geen % 11 - % 15 ise)
X = 0,18c (No.200den geen % 6 - % 10 ise)
X = 0,20c (No.200den geen % 5 ve daha az ise)
Pc = Toplam karmn %si olarak bitm miktar
a = No.10 elek zerinde kalan agrega %si (tam say olarak)
b = No.10 - No.200 elekler arasnda kalan agrega %si (tam say olarak)
c = No.200 elei geen agrega %si (tam say olarak)
F = % 0 - % 2 (malzemenin absorbsiyonuna bal olarak seilir)
Bitml Malzemenin
Kartrma Scakl C
Agregann Scakl C
Katbek bitmler
75 - 100
16 - 80*
Bitm emlsiyonlar
20 - 70
16 - 80*
140 - 160
145 - 165
Bitml Malzemenin Cinsi
Bitm
*Agregann rutubeti % 2den az olacaktr.
Malzeme, scak karm ise serimden hemen sonra, souk karm ise emlsiyonun kesilmesinden hemen
nce veya sv petrol asfaltn zcsnn yeteri kadar uup sktrlmaya uygun hale gelmesinden sonra,
silindirlenip sktrlacaktr.
F deeri agregann su absorbsiyonunun yaklak 1/3 olarak alnabilir.
Agrega karmnn gradasyonu, bitml balayc ile kartrlmadan nce ve sonra Tablo-409-6da verilen
tolerans limitleri ierisinde kalacaktr. Ayrca bitm miktar da Tablo-409-6da belirtilen tolerans snrlar
iinde kalacaktr.
Tablo-409-6 Tolerans Deerleri
2,00 mm (No.10) ve zerindeki elekler
%5
2,00 mm (No.10) - 0,075 mm (No.200)
%3
Bitml Balayc
% 0,3
Bitml karm, dzeltme tabakas olarak kullanlacak ise, segregasyona neden olmayacak ekilde
greyder veya dier serme makineleri ile serilecektir. Malzeme seriminden nce eski yzey temizlenecek ve
gerekirse yzeyin zelliine bal olarak astar veya yaptrma tabakas uygulanacaktr. Serilen malzeme
yukarda belirtilen hususlar dikkate alnarak silindirlerle sktrlacaktr. Silindirleme sonucunda sktrlan
malzemenin younluu laboratuvar karm dizaynnda verilen younluun % 98sinden az olmayacaktr.
Hava scakl 5 C veya daha az olduunda, yamur veya kar yayorken ya da yolun zerinde su, buz
veya kar mevcut iken, scak karm uygulamas yaplmayacaktr. Hava scakl 10 Cnin altnda ve yzey
scakl 4 Cnin altnda ise ve yamur veya kar yayorsa ya da hava scaklnn 24 saat ierisinde
2 Cnin altna dme ihtimali olmas durumlarnda, souk karm uygulamas yaplmayacaktr.
Bu ksmda belirtilmeyen, yama yaplacak yzeyin hazrlanmas, karmn nakli, serilmesi, sktrlmas ve
yama yntemleri ile ilgili dier konular bakm el kitabna, konuyla ilgili genelge ve talimatlara uygun olarak
yaplacaktr.
Bitml Karm
409.05 Yapm artlar

Bitml karm yama malzemesi olarak kullanlacak ise, yama yaplacak yzey uygun bir ekipman ile
dikdrtgen eklinde ve silindirleme yaplabilecek genilikte kenarlar dik olarak kesilecek, eski malzeme
kazlp atldktan sonra hibir serbest malzeme kalmayacak ekilde sprlecektir. Bitml malzemenin
seriminden nce alan ukurun yan yzeylerine ve tabanna yaptrc tatbik edilecektir. Yaptrcnn
miktar ve pskrtme scaklklar Ksm 406. ve 407de belirtilenlere uygun olacaktr.
Bitml karm bakm malzemesinde kullanlan malzemelerin imalat ve oluturulan tabakay kontrol etmek
amacyla belirli aralklarla yaplmas gereken kalite kontrol deneyleri, minimum deney saylar ve skl
Karm, Tablo-409-7de verilen bitml balayc ve agrega scaklklarna uygun olarak plentte ya da i
yerinde kartrlarak hazrlanacaktr.
409 / 4


409 / 5
KISIM 409
KISIM 410
410. BTM EMLSYONLU HAR TP KAPLAMALAR

410.01 Tanm

Amac
Dizayn iin
agrega retilmesi
Deney Ad
Elek Analizi
(Ya metot)
Deney Skl
Kaba ve orta agrega
iin 300 m3 de bir,
nce agrega iin
100 m3de bir
Deney Standard
ASTM C 136, C 117

(TS EN 933-1)
Bitm emlsiyonlu har tipi kaplamalar; ince agrega, mineral filler, bitm emlsiyonu, su ve/veya katk
maddeleri karmndan oluur. Bitm emlsiyonlu har tipi kaplamalar stabil ve tama gc yeterli temel
tabakas olan btn yollarda kullanlabilir. Bitm emlsiyonlu har tipi kaplama; mevcut kaplamada anma,
deformasyon ve yzey atlamalarnn bakm ve onarm amac ile yaplabilir. Ayrca mevcut kaplamann
srtnme katsaysn arttrmak iin uygulanabilir.
410.02 Malzemeler
ASTM C 136, C 117

(TS EN 933-1)
Konkasrde agrega
retiminin kontrol
Elek Analizi
(Ya metot)
min. 500 m3de bir
Scak silo
gradasyon kontrol
Elek Analizi
(Ya metot)
min. gnde 1 kez
Karmn fiziksel
zelliklerinin
kontrol
Bitm yzdesi,
Briket hazrlama,
Briket zgl arl,
Stabilite, Akma ve
Vh,Vf, VMA hesaplar
min. gnde 1 kez
AASHTO T 164, T 30
ASTM D 1559
ASTM D 2726
(TS EN 12697-1/2/6//8/30/34)
Segregasyon olup
olmadnn tespiti
Bitm %si ve
Gradasyon
min. gnde 1 kez
AASHTO T 164
AASHTO T 30
(TS EN 12697-1/2)
ASTM C 136, C 117

(TS EN 933-1)
410.02.01 Bitm Emlsiyonu

Bitm emlsiyonlu har tipi kaplamalarda TS EN 13808, Bitmler ve Bitml Balayclar - Katyonik
Bitm Emlsiyonlar Tanmlayc ereve standardna uygun yava kr olan darenin belirleyecei C60B93, C60B9-4, C60B9-5 C60BP9-2, C60BP9-3, C65B9-3, C65B9-4, C65BP9-3 snf normal ya da modifiye
bitm emlsiyonlar kullanlacaktr. dare tarafndan kullanlacak bitm emlsiyonunun snf belirlenecektir.
410.02.02 Agrega
nce agrega; sert, przl, temiz ve salam danelerden oluacak ve krmata veya krma akldan
hazrlanacaktr. Ar trafikli yol yzeyleri iin % 100 krmata agrega kullanlacaktr. Herhangi bir kimyasal
aktif mineral filler ilave edilmeden nce, agrega ASTM D 2419a gre test edildii zaman kum edeeri
45den az olmayacaktr. Agregann gradasyonu Tablo-410-1de belirtilen limitlere uygun olacaktr. Yaplacak
ie gre hangi Tip gradasyonun uygulanaca ASTM D 3910, ISSA A105, ISSA A143e ve/veya TS EN
12273e gre tespit edilecek veya projede belirtilmi olacaktr.
Tablo-410-1 Gradasyon Limitleri
Elek Boyutu mm (in, No)
Tabakann skma ve
kalnlk kontrol
Karot Alm, Karot

zgl Arl Tayini
min. her 500 tdan

1 ift
ASTM D 2726
(TS EN 12697-6)
% Geen
Tip - 1
Tip - 2
100
100
4,75 (No.4)
100
90 - 100
70 - 90
9,5 (3/8)
Tip - 3
2,36 (No.8)
90 - 100
65 - 90
45 - 70
1,18 (No.16)
65 - 90
45 - 70
28 - 50
0,600 (No.30)
40 - 60
30 - 50
19 - 34
0,300 (No.50)
25 - 42
18 - 30
12 - 25
0,150 (No.100)
15 - 30
10 - 21
7 - 18
0,075 (No.200)
10 - 20
5 - 15
5 - 15
410.02.03 Su
Su, iilebilir nitelikte olacak ve iinde suda eriyebilen zararl tuzlar bulunmayacaktr.
410.03 Dizayn, Deneyler ve Yapm artlar
Bitm emlsiyonlu har tipi kaplamalarn dizayn ve buna ait deneyler ile yapm artlar ve yapmda
kullanlacak makine ve ekipman ASTM D 3910, Design, Testing and Construction of Slurry Seal, ISSA
A105,Emulsfied Asphalt Slurry Seal, ISSA A143, Micro Surfacing ve/veya TS EN 12273 standartlarnda
Bu ksmda belirtilmeyen, bitm emlsiyonlu har tipi kaplama olarak yukarda verilen gradasyonlar dnda,
kesikli gradasyonlu katkl karmlarda darenin onay ile, ayn amalar iin kullanlabilinecektir. Har tipi
kaplama yaplacak yzeyin hazrlanmas, harcn serilmesi vb. konular ilgili genelge ve talimatlara uygun
olarak yaplacaktr.
409 / 6


410 / 1
KISIM 411
KISIM 411
411. SATH KAPLAMA VE BTML SICAK KARIIM YAPIMINDA

KULLANILACAK SOYULMAYA KARI MUKAVEMET ARTIRICI KATKI
MALZEMELER
Tablo-411-1 Snm Kire zellikleri

(TS EN 459-1)
Kire Tipi
zellik
Bu ksm; sathi kaplama, bitml scak karm ve dier bitml kaplamalarn yapmnda agrega-bitm
adezyonunu artrarak su, scaklk ve trafik ykleri gibi evre etkileri altnda agregann kaplamadan ksa
srede ayrmasn nlemek amac ile kullanlan soyulma mukavemetini artrc kimyasal katk malzemeleri
ile kire kullanmn kapsar.
411.02 Malzeme
411.02.01 Kimyasal Soyulma nleyici Katk Malzemelerinin zellikleri
Malzemenin kimyasal kompozisyonu; alkilamin, amidoamin, imidazolin veya benzeri yapda olacaktr. Bu
yapnn dnda olup da dare tarafndan deney yaplarak uygunluu saptanm baka katk malzemeleri de
kabul edilebilecektir. Kat ve granler veya sv haldeki katklar, en fazla 25 kg arlnda ya da ekleme
sistemine uygun olarak darenin belirttii miktarda ambalajlarda teslim edilecektir. Sv katklar metal
kaplarda teslim edilecektir. Sv katklarn, souk havalarda da bitme ilave edilebilmesi iin, dklme
noktas - 20C ila 0 C arasnda olacaktr. Ambalajlama, kar, yamur, rutubet ve yksek scaklk gibi evre
koullarnda, malzemenin zelliklerinin bozulmadan korunabilecei bir ekilde yaplacaktr. TS EN ISO 2592
standardna gre deneye tabi tutulduunda katklarn erime noktas 75 Cden az ve bitm + dop karmnn
parlama noktas 150 Cden fazla olacaktr ve bu deerler katk reticisi firma tarafndan belgelenecektir.
Malzeme sya kar stabil olacak, Sathi Kaplama veya Bitml Scak Karm yapm iin gerekli scaklktaki
bitmle kartrldnda kolaylkla eriyecek ve etkisini yitirmeyecektir. Malzeme bitmle kartrldktan
sonra herhangi bir nedenle souyup, tekrar stlmas durumunda dahi, karmda soyulmaya kar mukavemeti
artrc etkisini devam ettirecektir. Ambalaj zerinde katknn kullanm ekli, retim tarihi ve son kullanm
tarihi yazl olacaktr. Malzeme normal hava koullarnda depolandnda zelliklerini koruyacak nitelikte
olacaktr.
Katk malzemesi, vcuda temas veya teneffs edilmesi durumunda, insan salna zararl olmayacaktr.
Satc firma, katk malzemesinin insan salna ve evreye zararl olmadn, darece kabul edilebilir bir
kurulutan alnm belge ile garanti edecektir. Katknn Malzeme Gvenlik Bilgileri Belgesine (MSDS,
Material Safety Data Sheet) sahip olmas gerekmektedir.
411.02.01 Asfalt Kaplamalarda Kullanlacak Snm Kirecin zellikleri
Snm kire agregann soyulmaya kar mukavemetini artrmak, tozlu/kirli agregann zararl etkisini
azaltmak, Bitml Scak Karm kaplamlarda zellikle sudan kaynaklanan hasar azaltmak, yalanma
ve atlama zelliklerini iyiletirmek gibi amalarla asfalt kaplamalarda kullanlabilmektedir. Asfalt
kaplamalarda kullanlacak kirecin snm kalsiyum kireci (CL) olmas gerekmektedir. Kullanlacak snm
kire TS EN 459-1, Yap Kireci - Blm 1: Tarifler, zellikler ve Uygunluk Kriterleri standardna uygun
olacak ve Tablo-411-1de zellikleri verilen toz veya kire st eklindeki tiplerden biri darenin onay ile
kullanlacaktr.
Standard
CL 90 - S
toz
CL 90 - S ML
Kire st
CaO + MgO b, %
90
90
TS EN 459-2
MgO b, %
TS EN 459-2
CO2 , %
TS EN 459-2
SO3 b, %
TS EN 459-2
85
85
TS EN 459-2
411.01 Tanm
Kimyasal zellikler a
Serbest Kire, Ca(OH)2, %

Fiziksel zellikler
Serbest Su Muhtevas, %
TS EN 459-2
0,09 mm zerinde kalan, %
TS EN 459-2
0,2 mm zerinde kalan, %
TS EN 459-2
a
b
Btn deerler arlka yzdeleri ifade eder.

Serbest su ve ba suyu hari deerlerdir.
411.03 Malzemenin Uygunluunun Belirlenmesi

Kimyasal katk malzemeleri veya kirecin uygunluu ve kullanm oran, sathi kaplamalar iin Yapma ve
Soyulma, bitml scak karmlar iin Soyulma deneyleri yapldktan sonra saptanacaktr. Katk malzemesi
ieren bitm veya kirele kaplanm agrega ile yaplacak olan bu deneyler ve artname limitleri Tablo-4111de belirtilmektedir.
Tablo-411-2 Katk Malzemesi eren Bitm ile Yaplan Deneyler
Deney
artname Limitleri
Deney Standard

(24 Saat 60 C Suda Bekletmeden Sonra)
80
TS EN 12697-11
(EK-A)

Den Mcr Says, %
EK-B
Kimyasal soyulma nleyici katk malzemelerinde satc firma, teklif ettii malzemenin uygunluunu
ve kullanm orann, KGM, Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanlnn Merkez veya Blge
laboratuvarlarndan alaca deney raporu ile belgeleyecek ve kimyasal katk malzemesinin kullanm oran
bitme gre arlka % 0,2 ila % 0,8 arasnda olacaktr.
Snm kire kullanlmas halinde ise kire miktar sathi kaplamalarda agregann arlka % 1ine kadar,
bitml karm kaplamlarda ise agregann % 0,7i ile % 2si arasnda olacaktr.
Tablo-411-1de belirtilen deneyler ile tespit edilen ve yine ayn tabloda belirtilen artname limitlerini salayan
kullanm oranlar, malzemenin satn alnmas iin alan ihalelerde fiyat mukayesesine esas alnacaktr.
Deneyler srasnda kullanlacak olan bitm ve agrega, dare tarafndan temin edilecektir. dare gerektiinde
Tablo-411-2de belirtilen deneyler dnda karmlarn su etkisine kar mukavemetini belirleyen baka
deneylere ait sonular da talep edebilecek ve bu sonulara gre de malzemeyi deerlendirebilecektir.
411 / 1


411 / 2
KISIM 411
KISIM 412
411.04 Malzemelerin Kullanm
412. BTML BALAYICILAR
411.04.01 Kimyasal Katk Malzemesinin Bitme lave Edilmesi
412.01 Tanm
Katk malzemesi, arl nceden tespit edilmi ve kullanm scaklna kadar stlm bitme retici
firmann tespit ettii yntem ile belirlenen orana gre ilave edilecek ve tamamen eriyip karncaya kadar,
karm sirkle edilecektir.
Bu ksm; yol styaplarnda kullanlan bitm, modifiye bitm, katbek bitmleri ve bitm emlsiyonlarn
kapsar.
Sathi kaplamalarda; katk malzemesi satc firma, teslim srasnda malzemenin bitme ilave edilme, kartrma
ve kullanm yntemini gsteren bir rehberi dareye verecektir.
Sathi kaplama, bitml scak karm ve dier bitml kaplamalarn yapm srasnda, gerekli agrega-bitm
adezyonunu salamakta yardmc olan soyulmaya kar mukavemet artrc katk malzemelerinin bitme
uygun oranda katlp homojen bir kartrma gerekletirilmesi darenin uygun grd ara, gere, ekipman,
tesis ile salanacaktr. Katk ekleme sistemi dare tarafndan onaylanacaktr.
Sathi kaplamada kullanlacak bitme distribtr ya da roley tankta katk ilavesi yaplmayacaktr. Katk,
kontroll bir ekilde katk ilavesinin yaplabildii, stma ve kartrma sistemi olan ayr bir bitm tanknda
eklenecek, homojen bir karm salandktan sonra kullanlacaktr.
malat yapan firma ve iin kontrol bu konuda gerekli titizlii gsterecektir.
411.04.02 Kirecin Kullanm
Snm kire nceden agregaya bulama, plentte miksere ekleme veya bitme ilave etme gibi metotlar
kullanlarak uygulanabilmektedir. Agregay kirece bulama ynteminde tm agrega yzeyinin homojen bir
ekilde kirele kaplanacak ekilde karm yaplmaldr.
Bunun iin Tablo-411-1e uygun kire st kullanlmas veya agregann nceden hafif slatlmas ve kartrma
ileminin ardndan marinasyon iin en az bir gn beklendikten sonra agregann kullanlmas salanacaktr.
Kire bitme kartrlacaksa, Ksm 411.04.01de belirtilen ekilde homojen kartrma yaplacaktr.
Bitm emlsiyonu kullanlmas halinde Tablo-411-1de verilen snm kire yannda, tipi ve kullanma
yntemi retici firma tarafndan verilen ve darece onaylanan snmemi kire de kullanlabilecektir. Satc
firma teslim srasnda kirecin kartrma ve kullanm yntemini gsteren bir rehberi dareye verecektir.
antiyeye teslim edilen her parti katk malzemesi, kullanlacak agrega ve bitm ile test edilecek ve uygunluu
onaylandktan sonra kabul edilecektir.
Soyulmaya kar mukavemeti, Tablo-411-1de belirtilen limitlere kadar artrmayan veya gerektiinde dier
deney (AASTHO T 283 vb.) sonularna gre olumsuz bulunan katk malzemeleri kabul edilmeyecektir.
Ayrca, katknn doru miktarda ve homojen katlp katlmadnn kontrol amacyla, katkl bitmden
numune alnarak Tablo- 411-1de verilen deneyler yaplacaktr.
411 / 3

412.02 Bitm
Bitm, petrol rafinerilerinde ham petroln damtlmas ile elde edilen ve yol yapmnda ve bakmnda
kullanlan maddedir. Kaplama snf bitmler; bitmden TS EN 58 standardnda belirtilen esaslara uygun
olarak alnan numunelere, TS EN 12591, Bitmler ve Bitml Balayclar-Kaplama Snf Bitmlerzellikler standardnda belirtilen deneyler uygulandnda deney sonular Tablo-412-1de verilen deerlere
uygun olacaktr.
412.02.01 zellikler
Bitm ierisinde su bulunmamal ve homojen olmaldr. Bitm 175 Cye kadar stldnda kpklenme
olmayacaktr. Bitm snflar Tablo-412-1de belirtilen zelliklere gre belirlenecek ve uygulama scaklklar
Ksm 412.06da belirtildii ekilde olacaktr.
412.03 Modifiye Bitm
Bu blm, bitml scak karm ve sathi kaplama yapmnda kullanlacak penetrasyon snf bitmlere doal
asfalt, polimer vb. katk maddeleri ilave edilerek retilen modifiye bitmlerin; retimi, fiziksel zellikleri ve
bitml tabakalarn yaplaca yrelerin scaklklarna bal olarak snflandrlmasn kapsar.
412.03.01 zellikler
412.03.01.01 Modifiye Edici Madde
Modifiye bitm retilmesinde modifiye edici madde olarak, kaya asfaltlar, gl asfaltlar, termoplastik
polimerler, lateks ve kauuk gibi katk maddeleri kullanlacaktr.
412.03.01.02 Bitm
Modifiye edilecek bitm; TS EN 12591de belirtilen esaslara uygun 40/60, 50/70, 70/100, 100/150 ve 160/220
penetrasyonlu veya darenin uygun grecei Penetrasyon Snf Bitm olacaktr.
412.03.02 Modifiye Bitm Tipinin Seimi
Modifiye bitm; malzemenin serilecei blgenin iklim koullarna, yolun geometrik ve trafik zelliklerine
ve bitml kaplamann tipine bal olarak belirlenecektir. Kullanlacak modifiye bitm tipi dare tarafndan
yaymlanan bitm snf seim haritalarna, rehber ve dokmanlara uygun olarak seilecektir.
retilecek modifiye bitm, modifikasyon ileminden sonra Tablo-412-2de verilen deerlere uygun olacaktr.
Anma, binder, ta mastik asfalt (TMA) ve sathi kaplama tabakas yapmnda kullanlacak modifiye bitmn
tipi dare tarafndan belirlenecektir. Projenin yerine bal olarak ayn ihalede farkl modifiye bitm tipleri
kullanlabilecektir.

412 / 1
KISIM 412
KISIM 412
412.03.03 Malzemenin Hazrlanmas ve Depolanmas
Deney sonular uygun olmayan malzeme bitml karm imalatnda kullanlmayacaktr. Malzemenin kalite
kontrol iin antiye laboratuvarnda yeterli ve nitelikli personel ile gerekli cihaz, ekipman olacaktr.
412.03.03.01 Malzemenin Hazrlanmas

Modifiye edilecek bitm ile modifiye edici madde olarak kullanlacak katk malzemeleri, katk malzemelerini
reten firmann malzemenin kartrlmas ile ilgili retim talimatlarna uygun olarak kartrlacaktr.
Modifiye bitm, antiyede kurulu uygun plentte retilebilecei gibi antiyeden uzakta bir merkezi plentte
ya da rafineride de retilebilecektir. Merkezi plentte retilen modifiye bitm antiyeye normal bitm ile
kartrlmak zere, zengin karm olarak da getirilebilecektir.
Modifiye bitmn antiyede retimi srasnda, modifiye edici katk maddesi, bitme darenin denetimi
altnda, yine dare tarafndan onaylanm raporda belirtilen oranda ilave edilecektir. Modifiye edici madde
orannda hi bir ekilde deiiklik yaplmayacaktr. Ancak bitmn tipi ve snfnn deimesi nedeniyle
modifiye edici maddenin orannda deiiklik yaplmas gerekirse, bu durum yklenici tarafndan hazrlanacak
ve dare tarafndan onaylanacak bir raporla tespit edilecektir.
antiyeye gelen katk malzemesi kontrol mhendisi tarafndan tutanakla teslim alnacak ve imalatta gnlk
kullanlan miktarlarla ilgili olarak tutanak hazrlanacaktr.
Modifiye bitmn antiyeye hazr olarak getirilmesi durumunda modifiye bitm iindeki katk maddesi
miktar, gerek grld takdirde dare tarafndan tespit edilecektir. Yklenici katk maddesinin orannn
tespiti amacyla dareye kullanlan bitm ve katk maddesinden yeterli miktarda numune verecektir.
412.03.05 Modifiye Bitmn Kullanlmas

Yklenici ihale szlemesine gre; bu artname kapsamndaki modifiye bitm ile bitml scak karm
veya sathi kaplama retimi yapacak ise depolama tanklar, plent, distribtr, finier, silindir vb. ekipmanda
yaplmas gereken deiiklik ve ilaveleri yapacaktr. Plentin modifiye bitm depolama ve besleme sistemi,
agrega ve modifiye bitm scaklklar, kartrma ve sktrma scaklklar; kullanlan modifiye bitmn
zelliklerine bal olarak ayarlanacaktr.
Modifiye bitm kullanlarak yaplacak kaplamann btn fiziksel zellikleri, ihale szlemesi eki Teknik
artnamelere ve projeye uygun olacaktr. Ancak retici firma yeterli yzey przllnn salanmas
ve tekerlek izlerinin olumasnn geciktirilmesi amacyla artnamelerde yer almayan farkl karm tipleri
nerilebilecektir. Bu tr karmlar, dare tarafndan onayland takdirde uygulanacaktr.
412.03.06 Yklenicinin Sorumluluu
Yklenici ie balamadan nce; ihale szlemesinde belirtilen bitml kaplama retiminde yine dare
tarafndan belirtilmi modifiye bitm tipinin retimi ve kullanm ile ilgili olarak aada belirtilen teknik
bilgi ve belgeyi ieren teknik raporu dareye verecektir.
Yklenici:
412.03.03.02 Malzemenin Depolanmas
1. Kullanlacak bitme uygulanan ve TS EN 12591de belirtilen deneylerin sonularn,
Merkezi bir plentte retilen modifiye bitmn ve antiyede retilen modifiye bitmn tama ve depolama
koullar aadaki ekilde olacaktr.
2. Kullanlacak modifiye edici katk maddesinin, retici firma tarafndan belirlenmi teknik zelliklerini
gsteren dokman,
3. Kartrma ve retim ile ilgili tm teknik bilgileri,
a. Merkezi Bir Plentte retilen Modifiye Bitmn Depolanmas

Tama aralar modifiye bitmn ayrmasn nleyecek sisteme sahip olacaktr. Malzeme zengin karm
olarak antiyeye getirilecek ise seyreltme ilemi iin antiyede gerekli ekipmanlar bulunacaktr. Modifiye
bitm reten firma tarafndan, malzemenin antiyedeki depolama koullar ve depolama sresi belirtilecektir.
b. antiyede retilen Modifiye Bitmn Depolanmas
Modifiye bitm retiminde kullanlacak farkl petrollerden retilmi, zellikleri farkl bitmler ayr ayr
depolanacaktr. Katk malzemesi retici firmann nerdii ekilde depolanacaktr. antiyede retilen modifiye
bitmn gnlk olarak kullanlmamas durumunda depolanabilmesi iin uygun tanklar bulundurulacaktr.
Bitml karmda kullanlmadan nce depolanm modifiye bitmden temsili numune alnarak, fiziksel
zelliklerinin artname kriterlerine uygun olup olmad kontrol edilecek, gerekirse modifiye bitm
kullanlmadan nce yeterli srede sirkle edilecektir.
412.03.04 Malzemenin Teslimi, Kabul ve Gnlk Kalite Kontrol
Merkezi plentte modifiye edilmi bitm, dare tarafndan antiyede teslim alnacaktr. Bu amala antiyede
yeterli depolama kapasitesi olacaktr. Teslim edilen malzemenin zelliklerinin Tablo-412-2de belirtilen
zelliklere uygun olduunu gsteren rapor dareye verilecektir. antiyeye getirilen her bir ayr parti
malzemeden dare, numune alp deneyleri yapacak ya da antiyede yaptracaktr.
4. Katk maddesinin hangi oranda kullanlacan ve bu durumda elde edilen modifiye bitm zelliklerinin
dare tarafndan belirlenmi koullara uygunluunu gsteren, en az iki farkl katk orannda yaplm,
laboratuvar deney sonularn,
5. Modifiye bitm ile retilecek scak karmn, kartrma, serme ve sktrma scaklklarn,
6. Sathi kaplamada kullanlmas durumunda pskrtme scakln ve dier btn hususlar ieren bilgileri
teknik raporda belirtecektir. Yklenici ayrca, ie balamadan nce dareye yeterli miktarlarda bitm,
modifiye edici katk maddesi ve retmi olduu modifiye bitm numunesi verecektir. e ancak, Yklenici
tarafndan verilen bu teknik raporun, dare tarafndan onaylanmas ve gnderilen modifiye bitmn test
edilip uygun bulunmas ve kullanlacak katk orannn belirtilmesinden sonra balanabilecektir. Bu onay
ilemi, Yklenicinin modifiye bitmn uygunluu konusundaki sorumluluunu ortadan kaldrmayacaktr.
Sz konusu teknik rapor, merkezi plentten hazr modifiye bitm getirildii durumlarda da, hazrlanacaktr.
Yklenici, modifiye bitmn, i sresince szleme eki artnamelere uygun olmasndan ve homojen bir
ekilde devamndan sorumlu olacak ve modifiye bitm retimi veya temini ve bitml kaplama imalinde
kullanm srasnda antiyede, konunun uzman yeterli sayda teknik eleman bulunduracaktr.
antiyede retilen malzemeden gnde en az bir kez olmak zere, kontrol mhendisinin uygun grd sayda
numune alnarak Tablo-412-2de belirtilen deneyler yaplacaktr.
412 / 2


412 / 3
KISIM 412
KISIM 412
Tablo-412-7 Bitml Balayclarn Uygulama Scaklklar
412.04 Bitm Emlsiyonlar

Bitm emlsiyonlar, bitm daneciklerinin emlgatr yardm ile su ierisinde dalmas ile oluan bitml
balayclardr. Bitm emlsiyonlarnn zellikleri, TS EN 13808, Bitmler ve Bitml BalayclarKatyonik Bitm Emlsiyonlar in Tanmlayc ereve standardna gre belirlenecektir.
Pskrtme Scakl
Bitm emlsiyonlar Tablo-412-3, Tablo-412-4 ve Tablo-412-5de belirtilen artlar salayacaktr.

Bitm emlsiyonlarnn uygulama scaklklar Ksm 412.06da belirtildii ekilde olacaktr.
Bitm emlsiyonlar homojen olmaldr. Datmn takip eden 14 gn ierisinde, donarak faz ayrm
olumasna engel olunacaktr. yi bir kartrma ileminden sonra bitm emlsiyonu homojen olacaktr.
Bitm emlsiyonlarndan numune, TS EN 58, Bitml Balayclar-Numune Alma standardna uygun
olarak alnacaktr.
Numuneler deneye alnacaklar zamana kadar 4 Cnin zerinde bir scaklkta temiz ve az iyice kapal bir
kapta saklanacaktr.
antiyede retilen ya da satn alnan bitm emlsiyonlarnn retim tarihleri, son kullanma tarihleri ve
depolama koullar retici tarafndan dareye yazl olarak bildirilecektir.
412.05 Katbek Bitmler (Sv Petrol Asfaltlar)
Sv petrol asfaltlar, ham petroln kolay uucu bileenlerinin destilasyon yoluyla uzaklatrlmasndan sonra
kalan kalntya, ham petroln kaynama noktas yksek bir bileeninin veya gazya tipinde orta derecede bir
zc veya nafta veya benzin tipi ok uucu bir zc kartrlmasyla elde edilen yumuak balayclardr.
Sv petrol asfaltlarnn zellikleri, TS EN 15322, Bitmler ve Bitml Balayclar - Katbek ve nceltilmi
Bitml Balayclarn Tanmlanmas iin Genel Esaslar standard esaslarna gre belirlenecektir.
412.05.01 zellikler
Sv petrol asfaltlar kullanlmadan nce kesilme ve faz ayrm gstermemelidir. Sv petrol asfaltlarnda,
uygulama scaklna kadar stldklarnda kpklenme olmayacaktr.
TS EN 58 standardna gre alnm olan katbek bitm numuneleri, TS EN 12594 standardna gre deneyler
iin hazrlanacaktr. Sv petrol asfaltlarnn uygulama scaklklar Ksm 412.06da belirtildii ekilde
olacaktr.
Katbek bitmlere TS EN 15322 standardnda ngrlen deneyler uygulandnda, deney sonular tiplerine
gre Tablo-412-6da belirtilen limitlere uygun olacaktr.
412.06 Uygulama Scaklklar
Bitml balayclarn pskrtme ve kartrma scaklklar Tablo-412-7de verilen deerlere uygun olacaktr.
Scaklk Aralklar
Minimum - Maksimum
o
C
Bitml Balayc Tipi ve Snf
Kartrma Scakl (1)
Katbek Bitmler
Fm 2 B 2, Fm 2 B 3
30 -
(2)
Fm 3 B 2, Fm 3 B 3, Fm 3 B 4
80 -
(2)
60 - 90(3)
Fm 4 B 2
100 -
(2)
80 - 110(3)
Bitm Emlsiyonlar
C60B2-3, C60B2-4, C60B2-5
40 - 80
C60BP2-3, C60BP2-4
60 - 85
C65B2-3, C65B2-4, C65B2-5
50 - 85
C65BP2-3, C65BP2-4
65 - 90
C69B2-3, C69B2-4, C69B2-5
65 - 90
C69BP2-3, C69BP2-4
70 - 95
C60B4-3, C60B4-4, C60B4-5
30 - 70
30 - 70
C60BP4-3, C60BP4-4
45 - 80
45 - 80
C65B4-3, C65B4-4, C65B4-5
40 - 80
40 - 80
C65BP4-3, C65BP4-4
50 - 85
50 - 85
C69B4-3, C69B4-4, C69B4-5
60 - 85
60 - 85
C69BP4-3, C69BP4-4
65 - 90
65 - 90
C50B9-4, C50B9-5
20 - 60
C55B9-4, C55B9-5
20 - 60
C60B9-3, C60B9-4, C60B9-5
20 - 70
C60BP9-2, C60BP9-3
20 - 70
C65B9-3, C65B9-4
35 - 80
C65BP9-3
40 - 85
C69B9-3, C69B9-4
50 - 85
50 - 85
C69BP9-3
60 - 90
60 - 90
Bitm
Btn Snflar
maks. 185
maks. 185
(1) Boaltmdan hemen sonraki karm scakl

(2) Kpklenmenin olmad maksimum scaklk
(3) Scaklk parlama noktas zerinde olabilir .Yangna kar nlem alnmaldr
(4) Karartma ve yaptrma tabakalar iin
412 / 4


412 / 5
KISIM 412
KISIM 412
Tablo-412-8 Boru Hatlarnda, Kaplarda veya Teneke Kutularda Yksek veya Dk Scaklkta Sv
Halde Olan Bitml Balayclardan Numune Alma Metotlar
412.07 Bitml Balayclardan Numune Alnmas (TS EN 58)

antiyeye gelen her parti bitml balaycdan TS EN 58 standardnda belirtilen esaslara gre numune
alnacaktr. Aada belirtilen yntemler ve koullara gre gerekli miktarda numune alnarak, deneyler ilgili
standartlara uygun olarak yaplacaktr.
Numune Alma
Metodu
Bitml balayclardan merkez ya da blge laboratuvarlarna gnderilmek zere alnacak numuneler dare
denetiminde alnp mhrlenecektir.
Kullanlan
Numune Alma Cihaz
Numuneler, deneye tabi tutulacak maddelerin ortalama kalitesini belirlemek veya ortalama kaliteden
sapmalar tespit etmek iin alnabilir. Ortalama kaliteden sapmay belirlemek iin alnan numuneler, bu
amala alndn gsterecek bir iaretle iaretlenmelidir.
Daimi kalmak
zere monte
edilen cihazlarla
numune alma
Numunelerin alnmasna balamadan nce, btn kap ve cihazlarn gvenli bir ekilde almaya uygun
olduundan emin olunmaldr.
Tehlikeli blgelere girilerle ilgili btn talimatlara sk skya uyulmaldr.
Daldrma
metoduyla
numune
alma
Numune alma ilemi srasnda numune buharlar solunulmamaldr.

Numune alacak kii, numune almann amac hususunda bilgilendirilmeli ve burada belirtilen yntemler
konusunda deneyimli olmaldr.
Numune alnacak kabn daha nceki durumu ile ilgili bilgiler de rapora eklenmelidir.
Laboratuvar numunesinin bykl, yaplacak olan deneylerin zelliklerine ve saysna baldr. Her
blnm numune en az 2 kg, blnm emlsiyon numuneleri ise en az 3 kg olmaldr.
Numune almadan hemen nce en az 5 litre bitml balayc, numune alma vanas vastasyla bir baka kaba
boaltlmal ve bu ksm numune olarak kullanlmamaldr. Deneye tabi olan bitml balaycy temsil eden
bir numune almak iin, numune alma ilemi, srekli olarak veya btn ak sresince vanann eit zaman
aralklaryla alp kapatlmas suretiyle nokta numuneleri alnarak gerekletirilmelidir.
ok iyi kartrlm bitml balayclar ara tankerlerinden boaltlyorsa, numune, bitml balaycnn
ikinci 1/3lk ksm boaltlrken alnmaldr.
Byk hacimli kaplardan sk sk numune alnd durumlarda, numune vanas, numune probu veya yollu
vana gibi numune alma cihazlar, numune alnacak kaba daimi kalacak ekilde uygun olarak yerletirilmelidir.
Aksi halde sv deney numuneleri, arlatrlm numune kaplar veya tabandan kapanr numune tpleri
kullanma gibi daldrma teknikleri ile alnmaldr. Varillerdeki veya hacmi 2 m3e kadar olan kaplardaki
dk scaklklarda sv olan bitml balayclardan numuneler, ak numune tpleri kullanlarak alnabilir.
Numune alma metotlar Tablo-412-8da verilmitir.

Yan
Akm
Numune alma vanas
2-50
m3
(+)
2 m3e
kadar kaplar
ve teneke
kutular
Numune alma vanas

+
3 yollu vana
Yzey numunesi kab

Tabandan kapanr numune
Tp
(+)
+
0
Ak numune tp
Pskrtme cihazlarndan
50-800
m3
>
800 m3
Numune alma probu
+ : Kullanlabilir,
(+) : Snrl olarak kullanlabilir,
0 : Sadece dk scaklklarda sv olan maddeler iin kullanlabilir.
Viskoz, plastik ve yar kat bitml balayclardan paral numune alma kaplar ile numune alnmal, yar
katdan sert bitml balayclara kadar olanlardan el aletleri ile numune alnmaldr.
Emlsiyon numuneleri en az 3 kg olmaldr. Bitml balayclarn teneke kutularda olmas halinde, iinden
numune alnacak kutularn says Tablo-412-9da verilmitir. Taraflar numunelerin tek tek veya karma
numune olarak deneye tabi tutulmas hususunda anlamaldrlar.
Tablo-412-9 Teneke Kutulardan Alnmas Gereken Numune Saylar
Toplam Kutu Says
Numune Alnmas Gerekli Kutu Says
2-8
9 - 27
28 - 64
65 - 125
126 - 216
217 - 343
344 - 512
513 - 729
730 - 1.000
1001 ve daha fazlas
412 / 6
Ana
Akm
Kaplardan
Numune Alma
Arlatrlm numune kab
Tesis ve cihazlarn uygun bir ekilde bakm yaplmaldr. Kontroller periyodik olarak ve uzmanlar tarafndan
yaplmaldr.
Numuneyi alan kii tarafndan bir numune alma raporu hazrlanmal ve bu rapor, raporu hazrlayan ve numune
alnmasnda hazr bulunan kar tarafn yetkilisince de imzalanmaldr. Raporda numune almann gerekesi
ve numune alma metotlar, numune alnan ortamn artlar ve gerekli deneyler yer almaldr. Bu bilgiler bir
form halinde verilmelidir. rnek form Ek Ada verilmitir. Bu raporun bir kopyas, byk numunelerden
hazrlanan her blnm numune ile birlikte sunulmaldr. Raporlar numune kaplarna konulmamaldr.
Boru
Hatlarndan
Numune Alma

10
n, (Burada n, en yakn tam sayya yuvarlatlm olarak
toplam kutu veya topak saysdr)
412 / 7
KISIM 412
KISIM 412
Numune alma ilemi, durgun bitml balayclardan ayrlma olup olmadn kontrol amacyla yaplyorsa,
en az seviyeden (st, orta ve alt) numune alnmaldr. Bu numuneler bir karma numune elde etmek amacyla
birbiri ile kartrlmamaldr.
Bitml balayclardan numune almakta kullanlacak kaplar, temiz ve kuru olmaldr.
Sadece scakken sv olan maddeler iin, numune muhafaza ve sevk kab olarak geni azl, tercihen akma
az bulunan, laklanmam teneke kutularn veya kavanozlarn kullanlmas uygundur.
Emlsiyonlar iin numune, karma numune veya sevk kaplar olarak sadece cam veya plastik kaplar
kullanlmaldr. Emlsiyon numunelerinin sevk kaplar tamamen doldurulmaldr. Emlsiyon numunelerinin
depolanmas ve nakliyesi srasnda scaklnn 1 Cnin altna dmemesi salanmaldr.
Numuneler rapor formuna uygun olarak kapak zerine veya numune kabna ilitirilen bir etiket ile anlalr
ve silinmeyecek bir ekilde iaretlenmelidir.
EK-A
BTML MADDELERDEN NUMUNE ALINMASI SIRASINDA HAZIRLANACAK
RAPOR FORMLARI
A.1. DENEYLERLE LGL BLGLER
A.1.1 Deneyleri isteyen kurulu
A.1.2 Deneylerin masraflarn karlayacak kurulu (Biliniyorsa)
A.1.3 Numunenin miktar ve tantm
A.1.4 Deneye tabi olan maddenin durumu ve tipi
A.1.5 Numune almann ve deney programnn amac
A.2. TESLMAT VE KULLANILMA LE LGL BLGLER
A.2.1 reticinin ad
A.2.2 Satcnn ad (reticiden farkl ise)
A.2.3 Alcnn ad
A.2.4 Teslimat
A.2.5 Ama
A.3. NUMUNE ALMA LE LGL BLGLER
A.3.1 Numune alma tarihi ve katlanlar
A.3.2 Numune alma mahalli
A.3.3 Numunenin alnd yer, tank hacmi, deneye tabi olan maddenin durumu
A.3.4 Kullanlan numune alma metodu
A.3.5 Numune ile ilgili veriler
A.3.6 Numunenin dalm
A.3.7 zel not ve dnceler
412 / 8

Tablo-412-1 Yol Yapmnda Kullanlan Kaplama Snf Bitmlerin zellikleri (TS EN 12591)
Emlsiyonlar dnda, dk scaklklarda sv olan bitml balayclar iin sevk kab olarak laklanmam,
kalay kapl, vida kapakl teneke kutular, cam veya uygun plastik kavanozlar kullanlabilir. Hafif bileenlerin
buharlarnn kaybolmasn mmkn olduu kadar azaltabilecei iin kk azl kaplarn numune ve karma
numune kaplar olarak kullanlmas tercih edilmelidir.

412 / 9
Yenilme
Scakl
-18
19
58
50 (5)
5 (3)
8 (2)
1 (5)
13 (3)
5 (2)
58
80 (2)
-18
22
64
50 (5)
5 (3)
8 (2)
1 (5)
13 (3)
5 (2)
64
220 (4)
Birimi
% m/m
% m/m
Akma Zaman, 2 mm, 40C

Elek st Kalnts, 0,5 mm elek
7 Gn Depolama Sonras Elek st
kalnt , 0,5 mm elek
kelme Eilimi
Yapkanlk
3
4
5
6
7

8
C60B2-3
13614
12847
1429
1429
12846-1
12846-1
1431
60 (6)
60 (6)
55 (7)
45-80 (4)
PMB
70-28
65 (5)
25-55 (3)
PMB
76-16
60 (4)
-6
31
70
50 (5)
5 (3)
8 (2)
1 (5)
13 (3)
5 (2)
70
220 (4)
70 (3)
-12
28
70
50 (5)
5 (3)
8 (2)
1 (5)
13 (3)
5 (2)
70
220 (4)
80 (2)
50 (5)
5 (3)
8 (2)
1 (5)
13 (3)
-18
25
70
60 (4)
-6
34
76
45 (4)
5 (3)
8 (2)
0,8 (4)
9 (2)
5 (2)
76
220 (4)
1,0-1,1
5 (2)
70
220 (4)
0.1 mm
1427
1426
Elastik Geri Dnme (10C)
12
J/mm
13398
13589
13703
0,5 (4)
5 (2)
90 (3)
5 (2)
90 (3)
0,2 (3)
20 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
20 (2)
43 (6)
39 (7)
100 (3) 150 (4)
Yumuama Noktas
14
0.1 mm
1427
1426
46 (5)
43 (6)
100 (3) 150 (4)
65 (5)
25-55 (3)
PMB
76-22
16
J/mm
13398
13589
13703
60 (6)
25-55 (3)
PMB
76-28
70 (4)
25-55 (3)
PMB
82-16
70 (3)
-12
31
76
45 (4)
5 (3)
8 (2)
0,8 (4)
9 (2)
5 (2)
76
220 (4)
<110 (2)
<110 (2)
<110 (2)
<110 (2)
<110 (2)
80 (2)
<110 (2)
-18
28
76
45 (4)
5 (3)
8 (2)
0,8 (4)
9 (2)
5 (2)
76
220 (4)
60 (4)
-6
37
82
40 (3)
2 (2)
8 (2)
0,5 (3)
9 (2)
5 (2)
82
220 (4)
90 (3)
5 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
20 (2)
35 (8)
220 (5)
43 (5)
150 (4)
90 (3)
5 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
50 (5)
50 (5)
0.5 (10) 0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
15-70 (3) 15-70 (3)
43 (6)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
39 (7)
220 (4)
46 (5)
150 (4)
50 (5)
50 (5)
0.5 (10) 0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
46 (5)
100 (3)
43 (6)
150 (4)
39 (7)
150 (4)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
15-70 (3) 15-70 (3)

5-70 (5)
39 (7)
150 (4)
43 (8)
220 (5)
90 (3)
5 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
5-70 (5)
5-70 (5)
43 (5)
150 (4)
90 (3)
5 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
46 (5)
150 (4)
50 (5)
50 (5)
50 (5)
0.5 (10) 0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
50 (5)
0.5 (10) 0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
5-70 (5)
46 (5)
100 (3)
43 (6)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
5-70 (5)
43 (6)
150 (4)
39 (7)
150 (4)
90 (3)
5 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
5-70 (5)
39 (7)
150 (4)
35 (8)
220 (5)
90 (3)
5 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
50 (5)
0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
50 (5)
0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0,5 (4)
0,2 (3)
40-100 (6)
NOT : TS EN 13808 standardna gre emlsiyonlarn snflamasnda C:Katyonik, 60:Bitm miktar, B:Bitm emlsiyonu, BP:Polimer katkl bitm emlsiyonu 2:Kesilme snfn gsterir.
Son rakam (rn:-3) ise penetrasyon snfn gsteren ulusal iarettir.
Kuvvet lml Duktilite, 20C
15
Kohezyon (Sadece elastomerik polimer modifiye bitm emlsiyonlar iin)
Penetrasyon (25C)
13
C65B2-3
<110 (2)
Kararl hale getirilmi buharlatrma kalnts (TS EN 13074-1 sonras TS EN 13074-2 ) zerinde yaplan deneyler
11
C60BP2-4
<110 (2)
C65B2-4
<110 (2)
Penetrasyon (25C)
Yumuama Noktas
9
10
C60BP2-3
<110 (2)
C65B2-5
67-71 (9)
<110 (2)
C65BP2-3
<110 (2)
<110 (2)
C60BP4-4
58-62 (6) 58-62 (6) 58-62 (6) 58-62 (6) 58-62 (6) 63-67 (7) 63-67 (7) 63-67 (7) 63-67 (7) 63-67 (7) 67-71 (9) 67-71 (9) 67-71 (9)
13075-1 <110 (2)
TS EN
C60B2-4
TS EN 13074-1 e gre geri kazanlan buharlatrma kalnts zerinde yaplan deneyler
Bitm erii
Kesilme Deeri
Bitm emlsiyonu zerinde yaplan deneyler
zellik
C60B2-5
Tablo-412-3 abuk Kr Olan Bitm Emlsiyonlarnn zellikleri (TS EN 13808)
No
PMB
70-22
C69B2-3

C69B2-4
Yksek viskoziteli modifiye bitmlerde RTFO deneyi 163 C 'den daha yksek (180 C 'yi gemeyen) scaklkta yaplabilecektir.
TFO deneyi darenin izni ile RTFO yerine kullanlabilecektir.
NOT: 1,2,4,.9.1,9.2,9.4 sra nolu deneylerin antiyede yaplmas zorunludur. Prantez iindeki ifadeler TS EN 14023 standardndaki o deere ait snf gstermektedir.
Ayrca, kullanlan modifiye bitmden ylda en az iki kez numune alnarak tabloda belirtilen tm deneyler yaplacaktr.
Modifiye bitm depolanmadan kullanlacaksa, depolama stabilitesi deneyinin yaplmas zorunlu deildir.
80 (2)
220 (4)
TS EN 14771
PMB
70-16
70 (4)
25-55 (3)
PMB
82-22
50 (5)
0.5 (10)
46 (5)
150 (4)
50 (5)
0.5 (10)
43 (5)
150 (4)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
40-100 (6)
67-71 (9)
<110 (2)
-12
34
82
40 (3)
2 (2)
8 (2)
0,5 (3)
9 (2)
5 (2)
82
220 (4)
70 (3)
0,5 (11) 0,5 (11) 0,5 (11) 0,5 (11) 0,5 (11) 0,5 (11) 0,5 (11) 0,5 (11) 0,5 (11)
50 (8)
Bu koul gerekli olduunda aranacaktr.

Sadece elastomerik katklarda aranacaktr.
Scaklk
KR EME REOMETRES (BBR)

10.2 Eilme-Snme Sertlii
(S300 MPa, m0,300)
TS EN 14770
TS EN 14769
PMB
64-28
Yenilme
Scakl
10.1 DSR (G*sin <5000kpa)
10
RTFOT+PAV le Yalandrlm Modifiye

Bitme Yaplan Deneyler
TS EN 14770
min.
TS EN 1426
Yenilme
Scakl
9.3 YUMUAMA NOKTASINDAK AZALMA

9.4 KALICI PENETRASYON
C
%
C
TS EN 1427
TS EN 12607-1
9.2 YUMUAMA NOKTASINDAK ARTMA
DNAMK KESME REOMETRES

9.5
(DSR) (G*/sin >2,2kpa)
45 (8)
min.
0,5 (11)
TS EN 1426
maks.0,1mm
TS EN 1427
maks. C
TS EN 13399
TS EN 14770
g/cm
TS EN 13398
%
min.
TS EN ISO 2592
min. C
TS EN 15326
PMB
58-28
0,1mm 90-150 (8) 40-100 (5) 45-80 (4) 45-80 (4)
9.1 KTLE DEM
8.2 PENETRASYON FARKI

9 DNMEL NCE FLM ETV DENEY d
DEPOLAMA STABLTES
8.1 YUMUAMA NOKTASI FARKI
ZGL AIRLIK
DNAMK KESME REOMETRES
(DSR) (G*/sin >1kpa)
6
7
PARLAMA NOKTASI
ELASTK GER DNME (25C)
a
KUVVET LML DKTLTE (25C, 5cm/dk) TS EN 13589
TS EN 1426
YUMUAMA NOKTASI
BRM
TS EN 1427min. C
PENETRASYON (25C,150g,5sn.)
1
2
STANDARDI
C69B2-5
DENEY ADI
C69BP2-3
412 / 10
Sra
No
Tablo-412-2 Modifiye Bitmn Fiziksel zellikleri (TS EN 14023)

KISIM 412
KISIM 412
412 / 11
Birimi
TS EN
1429
1429

Elek st Kalnts, 0.5 mm elek % m/m
7 Gn Depolama Sonras Elek
st kalnt , 0.5 mm elek
kelme Eilimi
Yapkanlk
5
6
7
8
12846-1
13614
12847
12846-1
C60B4-3
110-195
(4)
C60B4-4
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
20 (2)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
20 (2)
58-62 (6) 58-62 (6)
110-195
(4)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
20 (2)
58-62 (6)
110-195
(4)
C60B4-5
0.1 mm
1427
1426
43 (6)
39 (7)
100 (3) 150 (4)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
15-70 (3)
58-62 (6)
12
J/mm
13398
13589,13
703
35 (8)
220 (5)
50 (4)
100 (3)
50 (5)
50 (5)
0.5 (10) 0.5 (10)
55 (3)
50 (2)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
15-70 (3)
58-62 (6)
110-195
(4)
43 (6)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
15-70 (3)
63-67 (7)
110-195
(4)
Yumuama Noktas
14
0.1 mm
1427
1426
46 (5)
43 (6)
100 (3) 150 (4)
16
%
13398
703
J/mm 13589,13
39 (7)
220 (4)
50 (4)
100 (3)
50 (5)
50 (5)
0.5 (10) 0.5 (10)
55 (3)
50 (2)
Birimi
TS EN
1429
1429
S
% m/m

Elek st Kalnts, 0.5 mm
elek
7 Gn Depolama Sonras Elek

% m/m
st kalnt , 0.5 mm elek
kelme Eilimi
Yapkanlk
4
5
6
7
8

13614
12847
12846-1
12846-1
C50B9-4
> 2 (9)
> 2 (9)
C50B9-5
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
20 (2)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
20 (2)
48-52 (4) 48-52 (4)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
20 (2)
53-57 (5)
> 2 (9)
C55B9-4
> 2 (9)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
15-70 (3)
53-57 (5)
10
0.1 mm
1427
1426
39 (7)
35 (8)
150 (4) 220 (5)
12
13398
13589,
13703
39 (7)
150 (4)
35 (8)
220 (5)
> 2 (9)
43 (6)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
20 (2)
58-62 (6)
46 (5)
100 (3)
> 2 (9)
39 (7)
150 (4)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
20 (2)
58-62 (6)
Yumuama Noktas
14
0.1 mm
1427
1426
43 (6)
39 (7)
150 (4) 220 (4)
16
13398
13589,
13703
43 (6)
150 (4)
39 (7)
220 (4)
46 (5)
100 (3)
43 (6)
150 (4)
43 (6)
150 (4)
39 (7)
150 (4)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
15-70 (3)
63-67 (7)
110-195
(4)
> 2 (9)
39 (7)
220 (4)
35 (8)
220 (5)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
20 (2)
58-62 (6)
39 (7)
150 (4)
43 (8)
220 (5)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
5-70 (5)
63-67 (7)
110-195
(4)
> 2 (9)
50 (5)
> 2 (9)
50 (4)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
15-70 (3)
58-62 (6)
50 (4)
100 (3)
50 (5)
50 (5)
50 (5)
0.5 (10) 0.5 (10)
55 (3)
50 (2)
50 (5)
50 (4)
100 (3)
50 (5)
50 (5)
0.5 (10) 0.5 (10)
55 (3)
50 (2)
50 (5)
0.5 (10) 0.5 (10)
55 (3)
50 (2)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
15-70 (3)
58-62 (6)
50 (4)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
5-70 (5)
63-67 (7)
110-195
(4)
0.5 (10) 0.5 (10)
55 (3)
50 (2)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
5-70 (5)
63-67 (7)
110-195
(4)
> 2 (9)
46 (5)
100 (3)
43 (6)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
15-70 (3)
63-67 (7)
NOT : TS EN 15322 standardna gre Fm 2 B 2 snfnda Fm:Petrol kkenli zc tipini, 2: Viskozite snfn, B:Normal bitm,
BP: Modifiye Bitm, 2:225 oCdeki kalnt miktar snfn gsterir.
Kuvvet lml Duktilite, 20C J/mm
15
Penetrasyon (25C)
13
Kuvvet lml Duktilite, 20C J/mm
11
Penetrasyon (25C)
Yumuama Noktas
1431
12848
Bitm erii
Kesilme Deeri
zellik
No
C55B9-5
Tablo-412-5 Yava Kr Olan Bitm Emlsiyonlarnn zellikleri (TS EN 13808)
15
Penetrasyon (25C)
13
11
Penetrasyon (25C)
Yumuama Noktas
9
10
C60BP4-2
110-195
(4)
% m/m
1431
Bitm erii
13075-1
Kesilme Deeri
zellik
C60BP4-3
C60B9-3
No
C65B4-3
C60B9-4
C65B4-4
C60B9-5
C65B4-5
C60BP9-2
C65BP4-2
C60BP9-3
46 (5)
100 (3)
43 (6)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
5-70 (5)
67-71 (9)
110-195
(4)
C69B4-3
43 (6)
150 (4)
39 (7)
150 (4)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
15-70 (3)
63-67 (7)
> 2 (9)
C65B9-4
43 (6)
150 (4)
39 (7)
150 (4)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
5-70 (5)
67-71 (9)
110-195
(4)
C69B4-4
50 (5)
0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
50 (5)
0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
5-70 (5)
63-67 (7)
> 2 (9)
C65BP9-3
C69BP4-3
C69BP4-2
39 (7)
150 (4)
35 (8)
220 (5)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
5-70 (5)
67-71 (9)
> 2 (9)
46 (5)
100 (3)
43 (6)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
5-70 (5)
67-71 (9)
67-71 (9)
50 (5)
0.5 (10)
55 (3)
50 (2)
50 (5)
0.5 (10)
55 (3)
50 (2)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
> 2 (9)
43 (6)
150 (4)
39 (7)
150 (4)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
5-70 (5)
67-71 (9)
50 (5)
0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
50 (5)
0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
40-100 (6) 40-100 (6)
67-71 (9)
110-195
110-195 (4) 110-195 (4)
(4)
C69B4-5
C69B9-3
C65BP4-3
C65B9-3

C69B9-4
412 / 12
50 (5)
0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
50 (5)
0.5 (10)
50 (4)
100 (3)
90 (3)
5 (2)
0.5 (4)
0.2 (3)
40-100 (6)
67-71 (9)
> 2 (9)
C69BP9-3
Tablo- 412 - 4 Orta Hzda Kr Olan Bitm Emlsiyonlarnn zellikleri (TS EN 13808)
KISIM 412
KISIM 412
412 / 13
KISIM 413
KISIM 412
412 / 14
> 200 (10)
90 (3)
< 5 (2)
< 15 (2)
< 20 (2)
< 40 (2)
< 20 (5)
100 (3)
50 (3)
> 200 (10)
90 (3)
10-25 (4)
20-40 (4)
35-60 (4)
65-90 (4)
< 32 (6)
100 (3)
50 (3)
50 (3)
100 (3)
< 32 (6)
35-70 (3)
15-40 (3)
10-25 (3)
2-15 (3)
90 (3)
413.02 Ekipman
Bitml Scak Karm kaplamann kaznmas iin kullanlacak makine aada belirtilen zelliklere sahip
olacaktr.
a.
Kazma makinesi kendinden hareketli/kendi yrr olacaktr.
50 (3)
43 (4)
39 (5)
1427
Yolun boyuna ve enine eimini salamak iin gereken asfalt kaplama kalnln kazyacak
kapasiteye sahip olacaktr.
d. Boyuna ve enine eim ve kot kontroln doru ve hassas bir ekilde yapacak otomatik sisteme
sahip olacaktr.
e.
Kazma srasnda oluabilecek toz ve paralarn darya gitmesini etkili olarak nleyecek bir
sisteme sahip olacaktr.
f.
Kazma hzna uygun olarak kaznan malzemenin tamamn yoldan alp ykleyecek bir sistemi
olacaktr.
g.
Kazma genilii eit olacak ve bir seferde, bir eritin en az 1/3 geniliini kazyabilecektir.
413.02.02 Sprge
Yklenici i yerinde dner zellie sahip ve dnme hz ayarlanlabilen mekanik bir sprge bulunduracaktr.
Kazma srasnda; kaz makinesi tarafndan alnamayan, yzeyde veya kenarlarda kalan kaz malzemesi bu
sprge ile toplanacak ve vakumla veya mekanik olarak alnacaktr.
413.02.03 Hava Kompresr
100 (3)
150 (4)
220 (5)
1426
0,1 mm
c.
Hava Kompresr, kaznm yzeyde kalabilecek tozlar ve paralar temizlemek, kaznm yzeyde var ise
atlaklar tespit etmek iin yeterli kapasiteye sahip olacaktr.
413.03 Yapm artlar
Yumuama Noktas
Kazma ilemi balamadan nce mevcut bitml scak karm kaplama yol mutlaka kontrol edilecektir.
413.03.01 Kaplama Yzeyinin Hazrlanmas

Penetrasyon (25C)
%
360 o Cde toplu destilat, %
Kararl hale getirilen kalnt (TS EN 13074-1 sonras TS EN 13074-2 ) zerinde yaplan deneyler
< 32 (6)
< 55 (7)
< 55 (7)
< 40 (2)
35-70 (3)
< 40 (2)
< 15 (2)
< 20 (2)
15-40 (3)
< 20 (2)
2-15 (3)
10-25 (3)
%
%
315 Cde toplu destilatn % si
13358
o
Destilasyon
5
/
4
Yapkanlk (Referans Agrega le)
15626
< 5 (2)
> 160 (9)
< 15 (2)
< 5 (2)
90 (3)
> 160 (9)
> 200 (10)
Bu ksm; projede veya dare tarafndan gsterilen yerlerde; mevcut yol styapsn oluturan bitml
scak karm tabakalarnn yenilenmesi, onarm veya profilinin dzeltilmesi ve bylece styapnn
salamlatrlmas, yzeyinin dzgn hale getirilerek uygun bir sr yzeyi elde edilmesi iin asfalt
kaplamann kaznmasn kapsar.
b. Makine yeterli gce ve eki gcne sahip olacak, kesme derinliini doru, tam, dzgn bir ekilde
ve sreklilik salayacak ekilde srdrebilecektir.
ISO 2592
413.01 Tanm
413.02.01 Kaz Makinesi
Parlama Noktas
3
12592
%
znrlk
2
> 200 (10)
> 99 (2)
> 99 (2)
> 99 (2)
> 99 (2)
12846-2
S
> 99 (2)
12846-2
S
> 99 (2)
< 200 (2)

< 200 (2)
12846-2
S
Viskozite
1
Katbek Bitm zerinde yaplan deneyler
Fm 2 B 2
TS EN
Birimi
zellik
No
Tablo-412-6 Yol styaplarnda Kullanlan Katbek Bitmlerin zellikleri (TS EN 15322)
Fm 2 B 3
Fm 3 B 2
15-500 (3)
Fm 3 B 3
15-500 (3)
Fm 3 B 4
15-500 (3)
Fm 4 B 2
50-500 (4)
413. ASFALT KAPLAMANIN KAZINMASI
Kazma ilemi sadece bir erit boyunca ve dzgn bir yzey elde edilecek ekilde yaplacaktr.

Kazma yaplacak kaplama yzeyi; toz, toprak ve dier yabanc maddeler tamamen temizleninceye kadar
dner sprgeler ile sprlecektir.
413.03.02 Kazma

413 / 1
KISIM 413
KISIM 414
Farkl tip bitml tabakalar (anma, binder, bitml temel) ayr ayr kaznacak ve depolanacaktr.
Kaz makinesinin almas srasnda kaplama altnda yer alan dier tabakalara, drenaj, su alma yaplarna,
bordur vb. yaplara zarar verilmeyecektir.
Trafik altndaki yollarn kaznmas srasnda, tm kazma derinliinin 5 cmyi getii durumlarda yanda yer
alan erit veya bankette ayn gn ierisinde kaznacaktr.
Tm kazma derinliinin 5 cm ve daha az olduu durumlarda yklenici yan erit veya banketin kaznmasn
bir sonraki gn yapabilir.
Farkl kazma derinliklerine gei; ancak her 7,5 m uzunluundaki kesimde niform olarak 1 cm derinlik
art yaplarak salanacaktr.
Kazma ilemine balanlan ve kazmann sona erdii noktada mevcut kaplama yzeyine dzgn bir gei
yaplmas salanacaktr. Trafik ynne dik olacak ekilde keskin bir kaz kenar braklmayacaktr.
Kaplama kenarlar, drenaj yaplar, rogar, bordur kenarlar, kurpta yer alan kesimlerin kazmas srasnda zel
dikkat gsterilecektir. Kaz makinesinin yaklaamad kesimlerin kazlar dare tarafndan kabul edilecek
yntemle yaplacaktr.
413.03.03 Yzey Tolerans Deerleri
Kazma sonrasnda elde edilen yzeyde ukur, tmsek ve dier hasarlar bulunmayacaktr.
Kaznm kaplamann yzey dzgnlnn enine ve boyuna kontrol, deforme olmayacak nitelikte
minimum 3 m uzunluundaki mastar ile yaplacaktr.
Yolun boyuna kontrol iin, mastar yol eksenine paralel olarak ve yzeyin genilii boyunca aralklarla yol
yzeyine konulduunda mastarn yola temas eden herhangi iki noktas arasndaki blmde mastarla yol
yzeyi arasndaki aklk 6 mmden fazla olmayacaktr. Kaznm kaplamann enine kontrolnde, yol
eksenine dik olarak konulacak mastar ile bulunacak aklk 6 mmden fazla olmayacaktr.
414. KAZINMI ASFALT KAPLAMANIN YENDEN KULLANIMI LE YAPILAN

BTML SICAK KARIIM TABAKASI
414.01 Tanm
Bu ksm; bozulmu bitml scak karm tabakalarnn kaznp ilave yeni agrega ve bitm ve gerekiyorsa
yeniden kullanm katklar ile uygun oranlarda kartrlarak yeniden scak karm tabakalarnda kullanmn
kapsar.
Kaznm asfalt kaplamann yeniden kullanm ile hazrlanan scak karmlar yzey tabakas yapmnda
kullanlmayacaktr.
Yeni yaplacak bitml scak karm imalatnda arlk olarak % 25den fazla kaznm asfalt kaplama
kullanlmayacaktr.
Ancak, kaznm asfalt kaplamann yeni yaplacak bitml scak karmda kullanm oran kullanlacak
plent tipi ve genletirici katklara bal olarak arlka daha yksek oranda olabilecektir. Bu durumda,
kaznm malzemenin kullanlaca bitml scak karm tabakasnn istenilen zelliklerine uygun ilemlerin
yaplmasn aklayan teknik raporun hazrlanarak dare onayna sunulmas gereklidir.
Bozulmu bitml scak karm tabakalarndan kaznm ve yeni bitml scak karm yapmnda
kullanlmayacak malzemeler alttemel Tip-B gradasyonunda Ksm 401de belirtilen hususlar dahilinde
alttemel tabakas yapmnda kullanlabilecektir.
414.02 Malzemeler
lave edilecek mineral agregalarn ve bitml balayclarn zellikleri hazrlanacak scak karm hangi
tabakada kullanlacak ise, o tabakann artnamesine uygun olacaktr.
Yeniden kullanm katks; ASTM D 4552da belirtilen esaslara uygun veya yalanm bitm gerekli
standartlara gre iyiletirecek uygun petrol rn katk olacaktr. Kullanlacak katk iin dareden onay
alnacaktr. Kaznm asfalt kaplamann temin edildii yer belirtilecektir.
413.03.04 Kaznm Yzeyin Temizlenmesi
414.03 Scak Karm Dizayn
Kazma ileminin tamamlanmasndan hemen sonra yzey sprlerek temizlenecektir. Temizleme ileminde
gerekirse basnl hava kullanlacaktr. Kaznm yzeyde, kaznan kaplamadan kalan ince, lokal artk
ksmlar bulunmayacaktr.
Karmda kullanlacak kaznm asfalt kaplamann aada belirtilen zellikleri saptanacaktr.
Kazma srasnda ortaya kan ve temizlemeden elde edilen malzeme depo yerine tanacaktr.
Ortalama gradasyonu,
Bitml balayc miktar,
Gerek grldnde bitmn zellikleri.
Karm dizaynnda; kaznm asfalt kaplama malzemesi, yeni agregalar, bitm, gerekli ise yeniden kullanm
katks ve soyulma mukavemetini artrc katk kullanlacaktr. Kaznm asfalt kaplama malzemesi ile
hazrlanacak karm hangi tabakada kullanlacak ise, o tabakaya ait gradasyon ve dizayn kriterleri esas
alnarak karm dizayn hazrlanacaktr.
414.04 Yapm artlar
Kaznm asfalt kaplama malzemesinin gradasyonu ve bitml balayc miktar homojen olacaktr. Bu
nedenle kazmada kullanlan makineler, ayn tip ve zellikte kaznm malzeme retecek ekilde kazma
yapacaktr.
413 / 2


414 / 1
KISIM 414
KISIM 415
Kazma yaplan malzemeler tabaka cinslerine bal olarak ayr ayr depo edilmelidir. Kaznm ve/veya
krlm-elenmi kazma malzemeleri rutubetten korunmas iin zeri kapal depo sahalarnda muhafaza
edilmelidir.
Gradasyonu ve/veya bitml balayc miktar deitiinde karm dizayn tekrar hazrlanacaktr. Scak
karm hazrlamakta kullanlan, kaznm asfalt kaplama malzemesinden gnde en az bir kez numune
alnarak bitm miktar ve gradasyonu belirlenecektir.
Istlm agregalar, kazlm malzemeye de s transferi yapacandan, karmn niform bir scaklkta olmas
iin, agregalar gerekli scakla kadar stlacaktr. Karm hazrlamakta kullanlan plent, kazlm asfalt
kaplama malzemesini dizaynda belirtilen miktarda beslemek iin gerekli donanma sahip olacaktr.
Bu ksmda bahsedilmeyen dier hususlar iin kaznm asfalt kaplamas ile hazrlanan karm hangi tabakada
kullanlacak ise, o tabakann artnamesine ait ksmlarda belirtilen esaslar geerlidir.
415. ASFALT VE BETON KAPLAMALARDA UYGULANAN DERZ VE ATLAK

DOLGU MALZEMELER ZELLKLER VE UYGULAMA ESASLARI
415.01 Tanm
Bu ksm; asfalt ve beton kaplamalar arasna ve yzeyine su ve yabanc madde giriini nlemek amac ile scak
veya souk olarak uygulanan derz ve atlak dolgu malzemelerini ve bunlarn uygulama esaslarn kapsar.
Asfalt ve beton kaplamalarda kullanlan derz/atlak dolgu malzemeleri;
1.
Scak uygulanan derz/atlak dolgu malzemeleri,
2.
Souk uygulanan derz/atlak dolgu malzemeleri,
3.
nceden hazrlanarak ekillendirilmi derz/atlak dolgu malzemeleri,
olarak e ayrlr.
415.02 Genel
Derz/atlak dolgu malzemesi; asfalt ve beton kaplamalarda scakla bal olarak tekrar eden genleme ve
bzmeler sebebiyle oluan atlaklara su ve yabanc maddelerin nfuz etmesini nlemek amac ile uygulanr.
Kullanlacak derz/atlak dolgu malzemesi ortam scaklnda akmayacak ve lastik tekerleklere yapp
kalkmayacak ekilde, yapma ve esneklik zelliine sahip olmaldr. Malzeme her iklim koulunda durabil
olmaldr.
Malzeme uygulandktan sonra en az 5 yl bozulmadan kalabilmelidir.
Bu ksmda kullanlan terimlerin tanmlar aada verilmektedir.
Derz:
Beton ve/veya bitml tabakalardan oluan bir styapda, tabakalar arasnda bulunan dey sreksizliktir.
Derz/atlak Dolgu Malzemesi:
Homojen bir halde uygulandnda derz/atlan uygun yzeylerinin, birbirine yapmasn salayarak, derz/
atlan ierisine, suyun ve yabanc maddelerin girmesini nlemek iin doldurulan malzemedir.
Astar (Primer):
Dolgu malzemesinin derz/atlak yzeylerine yapmasnn tam olarak salanabilmesi iin derz/atlak
yzeylerine uygulanan malzemedir.
Dkme Scakl:
reticinin nerileri dorultusunda belirtilen zaman sresince malzemenin stld dkm anndaki scaklk.
415.03 Malzeme
415.03.01 Scak Uygulanan Derz ve atlak Dolgu Malzemeleri
Scak uygulanan derz/atlak dolgu malzemesi, homojen olacak, byk hava kabarcklar ve kesilmeler
olmakszn, srekli akarak derz/atlaklar tamamyla dolduracak ekilde dklebilme kvamna gelebilecek
nitelie sahip olacaktr.
414 / 2


415 / 1
KISIM 415
KISIM 415
Malzeme zellikleri TS EN 14188-1e uygun olacaktr. lgili standartlara ait fiziksel zellikler Tablo-4151de verilmektedir.
Tablo-415-1 Scak Uygulanan Derz ve atlak Dolgu Malzemeleri Fiziksel zellikleri
(TS EN 14188-1 )
Sra No
Malzeme zellikleri
Numunelerin Hazrlanmas ve
Alglanabilen zellikleri
Yumuama Noktas, R&B, C
Younluk 25 Cda, Mg/m3
Konik Penetrasyon, 25 C, 5 sn,

150 g, 0,1 mm
Penetrasyon ve Esneklik 25 C,
75 g kre, 5 sn, %
6
6.1
6.2
7
Isl Kararllk, 70 C, 168 Saat

Konik Penetrasyon, 0,1 mm
Penetrasyon ve Esneklik, %
Akmaya Diren, 60 Cde,
5 Saat, 75 Ada, mm
Yakta Diren (znebilirlik)

Ktle deiimi, 35 C, 24 saat, %
Ktle deiimi, 50 C, 24 saat, %
Asfalt Kaplama ile Uyumluluk,

60 C, 72 saat.
10
10.1
10.2
10.3
10.4
10.5
10.6
415 / 2
Ba Dayanm
Toplam Uzama 5 saat, mm
Deney Scakl, C
Sv iine daldrma
- Suya Daldrma, 14 Gn,
Oda Scakl
- Yakta Daldrma
Gerilme
- Maksimum Gerilme, N/mm2
- Son Gerilme, N/mm2
Yapm Yzey Ayrmas
- Ayrlmann Derinlii, mmKohezyon Hasar (sel Bozulma)
- Toplam atlak Alan, mm2
- atlak Derinlii, mm
F2
Deney
Metodu
EN
reticinin Aklamalar ile Uyumlu Olacak
13880-6
Scak Uygulanan Malzemenin Tipi

N1
85
N2
85
F1
85
75
reticinin Aklamalar ile Uyumlu Olacak

40130
40100
40130
40100
60
60
60
60
1427
13880-1
Tablo-415-1 Scak Uygulanan Derz ve atlak Dolgu Malzemeleri Fiziksel zellikleri (Devam)
11.1
11.1.1
11.1.2
11.1.3
11.1.4
11.1.5
11.1.6
Kohezyon Hasar
-Toplam atlak Alan, mm2
-atlak Derinlii, mm
11.2
11.2.1
11.2.2
11.2.3
Kohezyon (souk iklimde)

Scaklk evrim Aral, C
ekil Deiim Hz, mm/h
Uzama
Basnta, %
ekmede, %
evrim Says
Yamur, Toplam Sre
+ 5 C / + 20 C, %
Oda Scaklnda % 60 Uzatma
Sonras muayene
Adezyon Hasarlar
Kohezyon Hasarlar
1 Kede 2 mm entikli
numunede basn ve % 60a
kadar Tekrar Uzatma Sonras
muayene
Adezyon Hasarlar
Kohezyon Hasarlar
Dk Scaklkta En Byk
Gerilme
Asfalt, N/mm2
Beton, N/mm2
13880-2
11.2.4
11.2.5
13880-3
11.2.6
40-130
60
40-130
60
40-30
60
40-130
60
13880-4
10
13880-5
11.2.7
11.2.8
Adezyon Kusuru ve Ya
k Olmayacak
5
- 25
5
- 20
13880-8
13880-9
5
- 20
5
- 10
1,00
0,15
1,75
1,0
Yok
Yok
Yok
Yok
< 50
< 3
< 50
<3
Yok
Yok
Yok
Yok
< 20
< 3
< 20
<3
Kohezyon
Uzama, mm
Uzama, %
evrim Says
Deney Scakl, C
Maksimum Gerilme, N/mm2
Adezyon Hasar
-Toplam Ayrlan Yzey, mm2
18
75
3
-20
0,480,10
18
75
3
0
0,480,10
12
50
3
-20
0,480,10
12
50
3
-20
0,480,10
< 50
<3
< 50
<3
< 50
<3
< 50
<3
< 20
<3
< 20
<3
< 20
<3
< 20
<3
+25 / -30
0,6
+25 / -20
0,6
+25 / -30
0,6
+25 / -20
0,6
20
60
3
5
15
3
20
60
3
5
15
3
20
20
20
20
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
0,3
1,0
0,3
1,0
0,3
1,0
0,3
1,0
13880-10
13880-7
Not : rnn CE etiketinde tm zelliklere ait bilgi yer alacaktr. Kalite kontrol amal olarak 2, 4, 5, 6, 7 ve 9
numaral deneyler zorunlu olarak yaplacak. Dier deneyler ihtiya duyulursa kontrol edilecek veya istenecektir
Scak uygulamal derz ve atlak dolgu malzemelerinin tiplerinin aklamas aada verilmitir:
Elstik - yksek uzama oranl N 1
Normal - dk uzama oranl N 2
Yksek uzama oranl, yakta dayankl F 1
Dk uzama oranl, yakta dayankl F 2
13880-13

415.03.02 Souk Uygulanan Derz/atlak Dolgu Malzemeleri

Snflandrma zellikleri aada verilen souk uygulanan derz/atlak dolgu malzemeleri, TS EN 14188-2
standardna uygun olmaldr. Tablo-415-2de ilgili artnamede yer alan deney zellikleri belirtilmektedir.

415 / 3
KISIM 415
KISIM 415
Tablo-415-2 Souk Uygulanan Derz/atlak Dolgu Malzemeleri Fiziksel zellikleri

(TS EN 14188-2)
Sra No
Deneyler
Uygulama zellikleri
Ambalajdan kartlabilirlik
1 Bileenli Derz Szdrmazlk Malzemeleri
2 Bileenli Derz Szdrmazlk Malzemeleri
Kr (Sertleme) Hz
Yapkanlk Biti Sresi
Kendiliinden Yerleme zellii, Tip Sl
EN 28394
EN 29048
EN 14187-1
EN 14187-2
EN 14187-3
Akmaya Kar Diren, Tip Ns
EN ISO 7390
Malzeme zellikleri
Hacimsel Kayp
Sv Kimyasallara Daldrma Sonrasnda Ktle EN 14187-4

ve Hacimdeki Deime
Snf B, C, D
1
1.1
1.2
2
3
4
Deney Standard
EN ISO 10563
Sv erisinde Ayrmaya Kar (Hidroliz)

Diren
EN 14187-5
Yanmaya Kar Diren
EN 14187-7
artname Limitleri
70 ml/min
70 ml/min
Beyan deeri
Beyan deeri
Beyan deeri
Dey eim 2 mm
Yatay eim 2 mm
% 5 hacimce
% 25 ktlece, art
olmamal
% 30 hacimce,
Sertlik deiimi
Shore A % 50
Akma, atlak,
Pullanma, sertleme,
tutuma olmamaldr.
levsel zellikler
10.1
Kohezyon
EN ISO 9047
10.2
Kohezyon (Souk klime Sahip Blgelerde)
PrEN 14187-9
11
Ba Dayanm
EN 28340
12
Elastik Geri Dnme
EN ISO 7389
13
Yapay UV le Ypratmaya Kar Diren
EN 14187-8
14
Sv Kimyasallara Daldrma Sonrasnda Ktle EN 14187-6

ve Hacimdeki Deime
Snf B, C, D
Hasar olmamal
- 20 Cde 0,6 MPa
Hasar olmamal
- 30 Cde 1,0 MPa
% 100 uzatmada elastisite
modl
23 Cde 0,15 MPa
- 20 Cde 0,6 MPa
% 70
% 100 uzatmada elastisite
modlndeki deiim,
% 20
Hasar olmamal
Derz/atlak dolgu malzemesi standardnda istenen btn gereksinimleri karlamaldr. Malzeme

aldktan sonra uygulama ve dklebilme zelliklerini uygulamann performansn etkilemeyecek srede
koruyabilmelidir.
Baz zel yzeylerde astar (primer), gerekli ise, btn test ve uygulamalar, reticinin direktifleri dorultusunda
astarl (primerli) olarak yaplmaldr.
415.03.03 nceden Hazrlanarak ekillendirilmi Derz/atlak Dolgu Malzemeleri
nceden Hazrlanarak ekillendirilmi Derz/atlak Dolgu Malzemeleri kullanm yerine gre aada
belirtilen standartlara uygun olmaldr.
AASHTO M 33-39, Beton yaplarda kullanlan nceden hazrlanarak ekil verilmi bitml tipte genleme
derzleri dolgusu
AASHTO M 213-01, Beton kaplamalar ve yapsal inaalarda kullanlan, nceden hazrlanarak ekillendirilmi
genleme derzleri dolgusu
AASHTO M 220-84, Beton kaplamalarda kullanlan nceden hazrlanarak ekil verilmi elastomer zellikli
polikloropren derz kapatcs
AASHTO M 297-98, Kprlerde kullanlan nceden hazrlanarak ekil verilmi elastomer zellikli
polikloropren derz kapatcs
AASHTO M 282-99, Beton yollarda kullanlan, scak uygulamal, elastomerik tipte derz kapatcs
415.04 Yapm artlar
415.04.01 Genel
malat ncesi, kullanlacak derz/atlak dolgu malzemesiyle ilgili detayl Uygulama Raporu hazrlanarak
darenin onay alnacaktr. Uygulama raporunda imalatn her aamas hakknda kullanlacak ekipmanlar,
uygulama srasndaki evre ve iklim koullar vb. konular dikkate alnarak detayl aklama ve prosedrler
yer alacaktr. malat, onayl Uygulama Raporuna gre yaplacak olup, genel olarak aada belirtilen
hususlara uyulacaktr.
Derz/atlaklarn genilik/derinlik oranna gre deiik ilemler uygulanlmaktadr. nce, derz/atlaklar
yksek basnl hava, kumlama (sandblasting), scak basnl hava (airblasting), fra ve yksek basnl su
vb. metotlarla temizlenir. Derz/atlak temizliinin tam olarak yaplmas dolgu kapatma ileminde nemli bir
basamaktr. Eer derz/atlak btnyle temizlenmezse, doldurulacak madde kenarlara yapmaz.
Kumlama ilemi ok iyi bir temizleme ilemi olduu kadar ok youn da i gc gerektiren bir ilemdir.
415.03.02.01 Tek Bileenli Malzemeler
Scak basnl hava ilemi kompresre bal bir stc sisteminin eklenmesi ile gerekletirilebilir. Bu ilem;
derz/atlan kuru olmasn salarken, derz/atlak dolgusunun derz/atlaa iyice yapmasn da salar. Derz/
atlan doldurulmas, scak hava ile kurutma ileminden hemen sonra vakit geirilmeden yaplmaldr.
Souk uygulanan tek bileenli derz/atlak dolgu malzemeleri, derz/atlaa uygulandnda homojen bir
kvamda olmaldr. Malzeme, TS EN 14188-2 standardnda belirtilen esaslara uygun olmaldr.
Scak basnl hava kullanldnda derz/atlak yzeyine ok uzun sre temas etmemesi gereklidir, aksi
takdirde scak hava derz/atlak yzeyini yakabilir.
Malzeme aldktan sonra uygulama ve dklebilme zelliklerini uygulamann performansn etkilemeyecek

sre iinde koruyabilmelidir.
Derz/atlan temizliinde yksek basnl su sistemi kullanlrsa, derz/atlak doldurulmadan veya

kapatlmadan nce mutlaka kurutulmaldr.
415.03.02.02 ok Bileenli Malzemeler
Genellikle, derz/atlak derinliinin 20 mmnin zerinde olduu durumlarda derz/atla dolduran dolgu
malzemesini korumak iin fitil kullanlmaldr. Bu fitillerin esnek olmas, boyutlarnn deimemesi ve
sktrlabilir olmas gereklidir. Ayrca, absorbe edici zelliinin olmamas ve erime noktasnn dolgu
malzemesinin dklme scaklnn zerinde olmas arttr. Fitilin, derz/atlaktan darya kmamas ve
kaymamas iin derz/atlak geniliinden % 25 daha geni olmas gereklidir.
Souk uygulanan ok bileenli derz/atlak dolgu malzemeleri, derz veya atlaa uygulandnda homojen bir
kvamda olmaldr.
Malzeme, TS EN 14188-2 standardnda belirtilen esaslara uygun olmaldr. Bir baz ve bir de kr olmasn
salayacak ikinci bir bileenden olumaldr. Elle veya makine ile kartrlabilmelidir.
Bileenler, onarm iin ihtiya duyulacak karma uygun miktarlarda sunulmaldr. Her bir bileen ve bunlarn
karmndan elde edilecek derz/atlak dolgu malzemesi homojen bir kvamda olmaldr.
Derz/atlaklarn, onarmndan hemen nce kuru ve temiz olmas ve fitilin dzgnce yerletirilip
yerletirilmedii kontrol edilmelidir. Eer derz/atlak uzunca bir sre kapatlmadan braklmsa kapatlmadan
nce basnl hava ile mutlaka temizlenmelidir.
Dolgu malzemesinin derz/atlaa doldurulmas srasnda hava kabarcklarnn malzeme ierisinde kalarak
415 / 4


415 / 5
KISIM 416
KISIM 415
zayf bir doku meydana getirmesini nleyecek ekilde uygulama yaplmaldr. Bunu salamak iin derz/
atlak dolgusunun doldurulmasnda zel aletler kullanlabilir.
416. BTML SICAK KARIIM TABAKALARINDA KULLANILAN

GEOSENTETK MALZEMELER VE ELK GRDLER
Yol yzeyinde derz/atlak boyunca izlerin oluumunu nlemek amacyla derz/atlak dolgusu yol yzeyinden
2-6 mm aada braklr. Bu deer Uygulama Raporunda belirtilir. Dolgu malzemesi fazlal yol yzeyinden
alnarak yzey temizlenmelidir.
416.01 Tanm
Daha nce yaplm derz/atlak dolgu kesimlerinin yenilenmesi gerektiinde, derz/atlak 2,5 cm derinlie
kadar kazlarak, derz/atlaa yeni bir yzey oluturulur. Daha sonra; kumlama ve basnl su ile ykama vb.
ilemler ile derz/atlak temizlenir ve artk maddeler kaldrlr. Herhangi bir filler art veya eski derz/atlak
malzemesi kalntsnn kalmadndan emin olunmaldr. Yeni bir derz malzemesi konulmadan nce, derz/
atlan btn yzeylerinin temiz ve kuru olduu kontrol edilmelidir.
Derz/atlak malzemesinin dklebilme scaklndan daha byk erime scaklna sahip bir fitil olua
yerletirilerek, kapatc iin yapkan olmayan bir alt yzey meydana getirilir.
Derz/atlak dolgu malzemesi, basnl enjeksiyon ubuu kullanlarak yerletirilir. Derz/atlak dolgu
malzemesi alttan ste doru uygulanr. Derz/atlak dolgusu reticisi tarafndan nerilen bir astar (primer)
var ise, bu durumda, reticinin prosedrlerine uyulmaldr. Eer astar (primer) retici tarafndan nerilen
sistemin bir paras ise, performans testleri iin hazrlanm malzemelerde astarl (primerli) olmaldr.
Derz/atlak dolgu malzemesinin uygulandktan sonra kr olabilmesi ve bylelikle trafik altnda tatlarn
tekerleklerine yapp gitmesini nlemek iin yeterli kr sresi salanmaldr. Derz/atlan doldurulmas
ileminden hemen sonra, yol trafie alacaksa; derz/atlak malzemesinin aralarn tekerleklerine yaparak
sklp gitmesi nlenmelidir. Bunu salamak iin, derz/atlaa doldurulan dolgu malzemesinin zeri ince
kum, mineral tozlar vb. malzemelerle rtlmelidir.
Derz/atlak dolgu malzemelerinin uygulanmas srasnda retici talimatlarna uyulmaldr. Ortam scaklnn
uygun olmasna dikkat edilmelidir. Btn derz/atlak dolgu malzemeleri retici prosedrlerine uygun olarak
doru scaklkta kullanlmaldr.
Derz/atlak dolgu malzemesinin fazla kullanlmas durumunda gereken dzeltme ilemi yaplarak yzeyin
istenilen seviyeye getirilmesi salanmaldr.
Bu ksm, bitml scak karmlar ile kaplanm yollarn takviyesinde, eski kaplamada oluan atlaklarn
takviye tabakasna yansmasn geciktiren geokompozit, geogrid ve elik grid malzemeler ile szdrmazlk
amacyla kullanlan geotekstillerin zelliklerini ve yapm koullarn kapsar.
416.02 Genel
Hangi tip geosentetiin veya elik gridin kullanlaca takviye edilecek ya da onarm grecek yola ait dare
tarafndan hazrlanan ya da onaylanan styap Projelendirme Raporunda belirtilecektir.
Aadaki blmlerde szdrmazlk amacyla kullanlan geotekstiller, eski kaplamada oluan atlaklarn
takviye tabakasna yansmasn geciktiren geokompozit, geogrid ve elik gridlerin malzeme zellikleri ve
yapm metotlar verilmitir. Raporda geokompozitler nerildiinde geokompozitin geotekstili ve geogridi bu
artnameye uygun olacaktr.
416.03 Malzemeler
Rulolar, tama ve depolama srasnda herhangi bir hasara kar uygun ekilde paketlenmi olmaldr. Her rulo
etiketlenmi olmal ve bu etiket zerinde tanmlayc btn bilgiler bulunmaldr.
416.03.01 Geotekstil ve zellikleri
Kullanlan geotekstil; rgsz tipte, polipropilen veya poliester esasl liflerden retilmi olacaktr.
Geotekstiller ultraviyoleye kar kuvvetlendirilmi, eskimeye, rmeye, zclere, sya ve oluabilecek
herhangi bir kimyasal reaksiyona kar dayankl olmaldr. Ayrca asit, alkali, bakteri ve dier organizmalara
kar da dayankl olmaldr. Geotekstiller Tablo-416-1de verilen artlar salayacaktr.
erisine herhangi bir zc veya s transfer ya karm derz/atlak dolgu malzemeleri kullanlmamaldr.
Malzemenin uygulama sezonu yaz sonu ile sonbahar ortas arasnda olmaldr.
415.05 Muayene ve Denetim
Kullanlacak derz/atlak dolgu malzemesi kalite standartlar altnda retilmi olacaktr. Ayrca, malzemenin
ulusal veya uluslararas akredite olmu bamsz laboratuvarlarca test edilmi olmas ve test sonularnn
rn kataloundaki deerler ile Ksm 415.03de verilen teknik artlar salyor olmas gerekmektedir.
Derz/atlak dolgu malzemesinin baars, ulusal veya uluslararas bamsz kurulular tarafndan ispatlanarak
sertifikalanm olacak ve malzemelerin daha nceki kullanmlaryla ilgili problem tanm, kullanlan malzeme
tipi ve uygulama sonularn ieren referans listesi ile beraber Uygulama Raporu kapsamnda dareye
sunulacaktr.
dare, malzemeleri yklenici adna ve masraflar yklenici tarafndan karlanmak zere dare laboratuvarnda
ya da tercihen akredite olmu bir laboratuvarda n denemelere tabi tutarak tetkik edebilecektir. Ayrca, dare
uygulama srasnda kullanlacak malzemelerden ilgili standartlarda belirtilen miktarda numune alarak dare
laboratuvarnda ya da yeterli bir laboratuvarda gerekli grd deneyleri yklenici nam ve hesabna yaptrma
hakkna sahiptir.
Tablo-416-1 Geotekstil zellikleri (TS EN 15381)

zellikler
Deney Metodu
artname Limiti
ekme Dayanm, kN/m minimum
EN ISO 10319
Maksimum Ykteki Uzama, % minimum
EN ISO 10319
50
Asfalt tutmas, kg/m2
TS EN 15381
0,9 - 1,5
Erime noktas, C minimum
TS EN ISO 3146
150
Birim Arlk, g/m2
TS EN ISO 9864
135 - 145
TS EN 15381
15
Alan Deiimi, % maksimum

retici/satc firma rnn uygulanaca yol kesimini inceleyip, rnn bu yol kesimi iin uygunluunu
Uygulama Raporunda net bir ekilde belirterek imzalayacaktr. retici/satc firma rnnn uygulama
raporuna gre yaplp yaplmadn takip etmeli ve teknik uzman destei salamaldr. Malzeme, kabul
tarihinden itibaren, yklenici ve/veya retici/satc firma tarafndan en az 5 yl sreyle garanti edilecektir.
415 / 6

416.03.02 Geogrid ve zellikleri

Kullanlacak geogridin zellikleri Tablo-416-2ye uygun olacaktr.

416 / 1
KISIM 416
KISIM 416
416.04 Kullanlacak Ekipmanlar
Tablo-416-2 Geogrid zellikleri (TS EN 15381)

Deney Metodu
zellikler
416.04.01 Bitml Balayc Distribtr
artname Limiti
ekme Dayanm, min. kN/m

Krlma Anndaki Uzama, maks. %
% 2 Birim Deformasyondaki Dayanm,
Min. kN/m
Erime Noktas, Min. C
Cam Elyafl Geogrid
Birleik Geogrid
TS 4758 ISO 3341

TS EN ISO 13934-1
TS EN ISO 10319
TS EN ISO 3146
TS EN ISO 3146
100/100
5
Geogridler tek bana kullanldklarnda; kaznm yol yzeyine geogrid serilmeden nce, Uygulama
Raporuna gre gerekli ise, bitml dzeltme tabakas yaplmaldr.
Yansma atlaklarnn geciktirilmesinde kullanlan galvaniz (inko) kaplamal elik gridler elik alardan ve
enine ynde belirli aralklarla dizilen donat eritlerinden oluur. elik gridler, Tablo-416-3de verilen artlar
salayacak zellikte olacaktr.
Tablo-416-3 elik Grid zellikleri (TS EN 15381)
Galvaniz Kaplama Snf, minimum

Kopma Yk,
minimum kN
elik Gridin Boyuna ekme Dayanm,
minimum kN/m
elik Gridin Enine ekme Dayanm,
minimum KN/m
Elastisite Modl,
minimum kN/mm2
Deney Metodu
artname Limiti
elik A
Donat Teli
TS EN 10244-2
AB
AB
ASTM A641
1,8
12
ASTM A975
40
40
TS 138 EN 10002-1
ASTM A975
50
50
ASTM A975
200
200
416.03.04 Yaptrma Tabakas

Yaptrma tabakas geotekstilin szdrmaz hale getirilmesini ve ayn zamanda mevcut yol kaplamas ile
takviye tabakasnn birbirine yapmasn salayan malzemedir.
Takviye tabakasnda kullanlacak scak karm iin corafik blgenin iklim koullarna uygun olarak
belirlenen penetrasyondaki bitm, yaptrma tabakas olarak da kullanlacaktr.
Gerekli nlemler alnd takdirde katyonik asfalt emlsiyonlarndan C60B2-3, C60B2-4, C65B2-3, C65B24, C60B4-3, C60B4-4, C65B4-3 ve C65B4-4 yaptrc olarak kullanlacaktr. Ancak sv petrol asfaltlar
yaptrc olarak kesinlikle kullanlmayacaktr.
416 / 2
416.04.03 Dier Ekipmanlar

rn kesmek iin bak veya makas, serilen rn dzeltmek iin sprgeler veya gelberiler, bindirme
yerlerine bitml balayc tatbik etmek iin fralar bulundurulacaktr.
416.05 Yapm Metotlar
416.03.03 elik Grid ve zellikleri
zellikler
416.04.02 Serme Ekipman

Serme ekipman, mekanik veya elle alan ve rnn dzgn bir ekilde serebilecek kapasitede olacaktr.
Kk ilerde ya da ksa mesafelerde elle serim yaplabilecektir.
60/60
200
Distribtr, nceden belirlenmi miktarda bitml balaycy niform olarak pskrtme kapasitesine sahip
olmaldr. Pskrtme srasnda damlamaya, duraklamaya izin verilmemelidir. Distribtrde ayrca tek memeli
ve pozitif kapatma vanal bir el pskrtcs bulunacaktr.

416.05.01 Genel
Yansma atlaklarnn geciktirilmesinde kullanlan geogrid, geokompozit ve elik gridler ile szdrmazlk
amal kullanlan geotekstiller iin uygulama ncesi, detayl Uygulama Raporu hazrlanarak darenin onay
alnacaktr. Uygulama raporunda imalatn her aamas, kullanlacak ekipmanlar, uygulama srasndaki gerekli
evre ve iklim koullar, rnn yerletirme koullar vb. konularla ilgili detayl aklama ve prosedrler yer
alacaktr. malat, onayl Uygulama Raporuna gre yaplacak olup, aadaki hususlar da dikkate alnacaktr.
Hava artlar dare tarafndan uygun grlmediinde imalat yaplmayacaktr. Havann ve kaplamann scakl,
yaptrma tabakasnn geotekstili tutmasna yetecek kadar olacaktr. Bitm kullanldnda, hava scakl
10 C veya daha az olduunda geotekstil uygulamas yaplmayacaktr. Bitm emlsiyonu kullanld hava
scakl 15 C veya daha fazla olduunda uygulama yaplacaktr.
rn serilmeden nce, nemden ve ultra-viole nlarndan korunacak ekilde ambalajlanm olacak, rulolar
kt hava artlarndan korunacak ekilde depolanacaktr. Eer akta depo edileceklerse, ykseltilmi bir yere
depolanarak su geirmez rtler ile korunacaktr.
416.05.02 Yzeyin Hazrlanmas
Kullanlacak malzemenin yerletirilecei yzey her trl kir, su, ya, bitki ve dier yabanc maddelerden
temizlenecektir. 3 mm ve daha fazla genilikteki atlaklar temizlenecek, dare tarafndan uygun grlen
metot ve atlak dolgu malzemesi ile doldurulacaktr. Geni atlaklar ve ukurlar ise usulune uygun olarak
onarlacaktr.
416.05.03 Yaptrma Tabakasnn Uygulanmas
Szdrmazlk amal geotekstil ve atlaklarn yansmasn geciktirici geokompozitler kullanldnda; Ksm
416.05.02de belirtilen ekilde hazrlanm kuru kaplama yzeyine niform olarak ve mevcut yzeyin
durumuna ve retici beyanna gre 0,9-1,5 l/m2 miktarnda yaptrma tabakas pskrtlecektir. Yaptrma
tabakas olarak emlsiyon kullanlyorsa, krden sonra kalan bitm yukardaki miktarlar arasnda olmas
salanacaktr.
Yaptrma tabakasnn miktar; geotekstili eski kaplamaya (veya dzeltme tabakasna) yaptrmaya,
geotekstili doygun hale getirmeye, geotekstilin st tarafnda yeterli miktarda bulunarak geotekstilin zerine
gelecek asfalt betonu tabakasna balanmasna yetecek kadar olmaldr.
416 / 3
KISIM 416
KISIM 416
Dk yaptrc miktar bu fonksiyonlarn olumasna engel olacaktr. Ar yaptrc miktar ise yksek
scaklkta kayma ve kusma problemlerini meydana getireceinden doru yaptrc miktarn uygulamak
son derece nemlidir. Yol kavaklarnda, % 4den dik boyuna eimlerde veya ara hznn deitii dier
kesimlerde kontrol mhendisinin izni ile yaptrc miktar % 20 orannda azaltlabilecektir.
Geotekstilli uygulamalarda, yaptrma tabakas zerine bitm soumadan ve yapma zelliini kaybetmeden
dzgn bir ekilde serilecek, buruukluklara izin verilmeyecektir. Kk krklk ve katlanmalar sprge
veya alt lastikli gelberilerle dzeltilecek, 2 cmyi geen katlanmalar kesilerek kaplama ynne doru birbiri
zerine bindirilecektir.
Bitml malzeme, serilecek malzemenin geniliinden her iki tarafta 15 cm fazla olacak ekilde
pskrtlecektir.Yaptrc olarak kullanlacak bitml balayclarn pskrtme scaklklar Tablo-416-4de
verilmektedir.
Enine ek yerleri kaplama ynnde 10-15 cm, boyuna ek yerleri 5-10 cm bindirilecek ve bindirme yzeyine
fra ile reticinin nerdii miktarda bitml balayc uygulanacaktr.
Tablo-416-4 Yaptrc Olarak Uygulanacak Bitml Malzemelerin Pskrtme Scaklklar

Bitml Balayc
Pskrtme Scakl
C
Bitm, 50/70 pen, 70/100 pen.
145 - 160
416.05.05 Takviye Tabakas

Bitml scak karm takviye tabakas, rn serildikten hemen sonra yaplacak ve serim srasnda karmn
scakl, karma ait uygulama scaklndan az olmamak kaydyla rn tipine gre ayarlanacaktr. Tabakalar
arasnda iyi bir balant salamak iin takviye tabakasnn skm kalnl en az 4 cm olacaktr.
Takviye tabakasnn serilmesi srasnda malzemenin hareket etmemesi ve hasar grmemesi iin finier ve
dier tatlarn manevralar ok yava ve minimum seviyede olacaktr.
C60B2-3, C60B2-4
C60B4-3, C60B4-4
40 - 80
C65B2-3, C65B2-4
C65B4-3, C65B4-4
50 - 85
416.06 Muayene ve Denetim

Kullanlacak malzemeler kalite standartlar altnda retilmi olacaktr. Ayrca, malzemelerin ulusal
veya uluslararas akredite olmu bamsz laboratuvarlarca test edilmi olmas ve test sonularnn rn
kataloundaki deerler ile Ksm 416.03.01de belirtilen teknik artlar salamas gerekmektedir.
Yaptrc olarak emlsiyon kullanlmas halinde, geotekstil serilmeden nce emlsiyon iinde hi su
kalmayncaya kadar kr etmi olacaktr. Kr zaman emlsiyonun tipi, havann scakl ve rutubeti ve dier
etkenlere bal olarak deiebilir. Kabaca bir rehber olmak zere artlara bal olarak deien kr sreleri
Tablo-416-5 Emlsiyonlu Yaptrclarn Kr Sreleri
Havann Nemlilii
Scaklk C
Kuru
Orta
Nemli
15
2 saat
3 saat
4 saat
25
1 saat
2 saat
3 saat
32
30 dk
1 saat
2 saat
Yaptrcnn dzgn olmayan yzey dolays ile gllenmesine; fazla pskrtme veya pskrtme yaplrken
meydana gelebilecek akma ve damlamalar dolays ile baz yerlerde ar birikmesine msaade edilmeyecektir.
Byle yerler kaznarak temizlenecektir.
416.05.04 Malzemenin Serilmesi
Geotekstil, geokompozit, geogrid ve elik gridler serme ekipman ile veya kk ilerde elle serilebilecektir.
416 / 4
rn serildikten sonra zerinden tat trafiinin gemesine izin verilmeyecektir.

Malzemelerin yansma atlaklarn nlemedeki baars ulusal veya uluslararas bamsz kurulular tarafndan
ispatlanarak sertifikalanm olacak ve malzemelerin daha nceki kullanmlaryla ilgili problem tanm,
kullanlan malzeme tipi ve uygulama sonularn ieren referans listesi ile beraber dareye sunulacaktr.
dare, malzemeleri yklenici adna ve masraflar yklenici tarafndan karlanmak zere dare laboratuvarnda
ya da tercihen akredite olmu yeterli bir laboratuvarda n denemelere tabi tutarak tetkik edebilecektir. Bundan
baka, dare uygulama srasnda kullanlacak malzemelerden numune alarak dare laboratuvarnda ya da
yeterli bir laboratuvarda gerekli grd deneyleri yklenici nam ve hesabna yaptrma hakkna sahiptir.
Kullanlacak malzemenin kalite kontrol iin, satn alnan rnden en az Ksm 416.05.01de belirtilen
sayda olmak zere ilgili standartlarda belirtilen sayda rulo deney amacyla ayrlacaktr. Rulolarn her
birinden deney metotlarnda verilen ekil ve sayda deney numunesi hazrlanacak ve laboratuvar deneyleri
bu numuneler zerinde yaplacaktr. Her bir ruloya ait deney sonular ortalamas artname limitini salamak
zorundadr. Eer her rulonun deney sonucu ortalamas artname limitini salyorsa o parti kabul edilecektir.
416.06.01 Numune Miktarlar
Deneyler iin numuneler, antiyeye gelen rulolar iinden rastgele seilmi rulolardan en az 400 cm
uzunluunda, rnn tm geniliinde alnacaktr. antiyede alnacak numuneler Tablo-416-6ya uygun
olacaktr.
416.06.02 Garanti artlar
retici/satc firma rnn uygulanaca yol kesimini inceleyip, rnn bu yol kesimi iin uygunluunu
Uygulama Raporunda net bir ekilde belirterek imzalayacaktr. retici/satc firma rnnn Uygulama
Raporuna gre yaplp yaplmadn takip etmeli ve uzman destei salamaldr. Malzeme kabul tarihinden
itibaren, yklenici ve/veya retici/satc firma tarafndan en az 5 yl sreyle garanti edilecektir.

416 / 5
KISIM 417
KISIM 416
Tablo-416-6 Numune Alnacak Rulo Says

Bir Teslimatta Gelen Rulo
Says
Numune Alnacak Rulo

Says
1-2
3-8
9 - 27
28 - 64
65 - 125
126 - 216
217 - 343
344 - 512
513 - 729
730 - 1.000
10
1.001 ve daha fazlas
11
417. POROZ ASFALT (PA)

417.01 Tanm
iyeri karm forml esaslarna uygun olarak, bitml balayc ile bir plentte kartrlarak yeterli bitml
kaplamalar zerine bir veya iki tabaka halinde scak olarak, projesindeki plan, profil ve en kesitlere uygun
olarak poroz asfalt kaplama yaplmasndan bahseder.
417.02 Kapsam
Poroz asfalt karmna giren agregalar, bitml malzemeler ve dier katklarda aranan zellikler, gradasyon
limitleri, iyeri karm forml esaslar, ina metodu, arazi ve laboratuvar kontrolleri ve dier koullar bu
ksmda verilen esaslara uygun olacaktr.
417.03 Malzemeler
417.03.01 Agrega
Agregalar aada belirtilen artlara uygun olacaktr.
417.03.01.01 Bileim
Agrega salam, dayankl ve temiz daneleri ieren krmata, krma akl veya bunlarn birleiminden
oluacaktr. Agrega organik maddeler, kil topaklar ve dier zararl maddeler iermeyecektir.
417.03.01.02 Gradasyon
Birletirilmi agrega; kabadan inceye doru ve Tablo-417-1de verilen gradasyon snrlar iinde derecelenmi
olacaktr. Mineral agrega, filler dahil en az iki ayr dane grubunun belli oranlarda kartrlmasndan oluacaktr.
Bitml malzemeler ile kartrld zaman agrega niform olacaktr. Karm dizayn gradasyonundan
sapmalar aada verilen toleranslara uygun olacaktr.
Tablo-417-1 Poroz Asfalt Gradasyon ve Tolerans Snrlar
Elek Boyutu
Tip-1
Tip-2
Tip-3
Tip-4
Tolerans
Limitleri
Geen %
Geen %
Geen %
Geen %
%
4
in, No
mm
3/4
19,0
100
100
100
1/2
12,5
5 - 15
90 - 100
85 - 95
100
3/8
9,5
63 - 77
5 - 15
85 - 95
No.4
4,75
5 - 12
11 - 35
5 - 15
5 - 12
No.10
2.00
5 - 10
10 - 20
5 - 10
5 - 10
No.80
0,180
5 - 10
No.200
0,075
3-5
3-7
3-5
3-5
417.03.01.03 Krma
Herhangi bir agrega kaynandan agrega retilmesinde, tm malzeme bir elek veya ubuk zgaradan geecek
ve kalan malzeme krlacaktr. Elek veya ubuk zgara akl malzemenin nem ve dier durumlar dikkate
alnarak dare tarafndan onaylanacaktr. Krlm akl, % 100 3 (75 mm) elek zerinde kalan akl
agregann krlmasndan elde edilen rn olacaktr.
416 / 6


417 / 1
KISIM 417
KISIM 417
Tablo-417-3 nce Agrega zellikleri

Kaba agrega, No.4 elek zerinde kalan malzeme; krmata, krma akl veya bunlarn bileimlerinden
oluacaktr. Kaba agrega temiz, sert, dayankl olacak ve bitml malzemelerin agregaya yapmasn
nleyecek kil topaklar, organik malzemeler ve dier zararl ve gevrek malzemeleri iermeyecektir. Poroz
asfalt agregas granit, bazalt veya dier yksek kaliteli magmatik kayalarn krlmasndan elde edilen agrega
olacaktr. Kaba agrega olarak krmata, kireta ancak darenin yazl izni ile kullanlabilecektir. Kaba agrega
akldan retildiinde, agregann tm yzleri krlm olacaktr. Kaba agrega Tablo-417-2de belirtilen
artlara uygun olacaktr.
Deney
artname Limitleri c
Deney Standard
25 (LA25)
Anma Direnci (Micro-Deval)b, % Kayp

(MgSO4 ile kayp), %
Krlmlk, arlka %
20 (MDE 20)
TS EN 1097-2a
AASHTO T 96
TS EN 1097-1
10 (MS10)
TS EN 1367-2
100 - 0 (C100/0)
TS EN 933-5
20
15 (FI15)
50 (PSV50)
BS 812
TS EN 933-3
TS EN 1097-8
80
TS EN 12697-11
(Ksm 403 EK-A)
Yasslk ndeksi, %
Cilalanma Deeri, %
Su Emme, %
2,0 (WA242)
Bulunmayacak
TS EN 1097-6
ASTM C 142
AASHTO T 112
Referans metot.
b
c
a
417.03.01.05 nce Agrega

nce agrega, No.4 elekten geen malzeme; sert ve dayankl krmata, krma akl veya bunlarn bileiminden
oluacaktr. nce agrega kil topaklar, gevrek malzemeler, organik maddeler ve dier zararl malzemeleri
iermeyecektir. nce agrega, kaba agregann elde edildii ayn malzeme ocandan temin edilecek ve
Tablo-417-3de belirtilen artlara uygun olacaktr.
Gradasyon ayarlamas iin gerek grlmesi halinde, agregaya mineral filler ilave edilebilecektir. lave mineral
filler, ta tozu veya tercihen snm kireten oluacaktr. Filler malzemesinin kayna dare tarafndan
onaylanacaktr. Mineral filler tmyle kuru olacak, topak, kil, organik madde ve dier zararl maddeleri
iermeyecektir. Mineral filler Tablo-417-4 ve Tablo-417-5deki artlara uygun olacaktr.
Deney
artname Limitleri
N.P.
Plastisite Indeksi
Organik Madde, %
Negatif
Su Emme, %
Metilen Mavisi,
g/kg
nce agregann 0/2 mm

ksmna
2,0 (WA242)
1,5 (MB1,5)
3,0 (MB3,0)*
tlm magmatik
3,0 (MB3,0)*
Deney Standard
TS-1900-1
TS EN 1744-1
Madde 15.1
TS EN 1097-6
TS EN 933-9
*Magmatik kkenli kayalarda, antiye konkasrnde retilmi ince agregada istenen artname deerinin
Tablo-417-4 lave Mineral Filler Gradasyon Limitleri

Elek Boyu
in, No
mm
Geen
%
No.40
No.80
No.200
0,425
0,180
0,075
100
85 - 100
70 - 100
Tablo-417-5 lave Mineral Fillerin Fiziksel zellikleri

Deney
Plastisite Indeksi
artname
Limitleri
N.P.
Deney Standard
TS-1900-1
417.03.02 Bitml Malzemeler

417.03.02.01 Bitml Balayc
Poroz asfalt retiminde TS EN 12591e uygun bitmden retilen Ksm 412, Bitml Balayclar
limitlerine uygun polimer modifiye bitm kullanlacaktr. Kullanlacak polimer modifiye bitmn snf dare
tarafndan belirlenecektir. Yaplan modifikasyondan sonra elde edilecek modifiye bitm, modifiye bitm
teknik artnamesine uygun olacaktr. Modifiye edici madde ve modifikasyon yntemi yklenici tarafndan
belirlenecek ve dare tarafndan onaylanacaktr. Kullanlacak modifiye bitm katk tipi ve miktar dare
tarafndan onaylanacaktr.
Karmdaki bitmn drenajn nlemek iin gerek grldnde elyaf kullanlacaktr. Elyaf, karma,
karm arlnn % 0,3 - 1,0i orannda veya imalat tarafndan nerilen oranda ilave edilecektir.
417.03.02.02 Yaptrma Tabakas
Yaptrma tabakas olarak TS EN 13808, Bitmler ve Bitml Balayclar-Katyonik Bitm Emlsiyonlar
Tanmlayc ereve C60B2-3, C60B2-4, C60B2-5, C65B2-3, C65B2-4, C65B2-5 snf bitm emlsiyonlar
kullanlacaktr. Bitm emlsiyonlar Ksm 412de verilen artlara uygun olacaktr.
5,0 cmden daha ince PA tabakasnda yaptrc olarak modifiye emlsiyon ya da modifiye bitm
kullanlacaktr.
417.03.03 Soyulma Mukavemetini Artrc Katk Malzemesi
Soyulma mukavemetini artrc katk malzemesi, Ksm 411, Sathi Kaplama ve Bitml Scak Karm
Yapmnda Kullanlacak Soyulmaya Kar Mukavemeti Artrc Bitm Katk Malzemesinde verilen koullara
uygun olacaktr.
417 / 2


417 / 3
KISIM 417
KISIM 417
417.03.04 Elyaf
417.05 Yapm artlar
Elyaf, dare gerekli grd durumda kullanlacaktr. Kullanlacak elyaf stabilizr, selloz veya mineral
elyaf olacaktr. Elyaf dozajnn msaade edilen toleranslar gerekli olan elyaf arlnn % 10u olacaktr.
Elyaf silodan otomatik sistemle kartrcya beslenecektir. Seilen elyaf Tablo-417-6 ve Tablo-417-7de
tanmlanan zelliklere uygun olacaktr. Kk peletler halindeki granl elyaflar da kullanlabilecektir.
Bitml balayc ve mineral agrega, kullanlan modifiye bitmn gerektirdii scaklkta (maksimum 180
C) kartrlacaktr.
Tablo-417-6 Mineral Elyaf zellikleri

Fiber Uzunluu (maks.)
Elyaf katk iin yeterli miktarda kuru depolama yaplacak ve elyafn karma niform biimde orantl
olarak ve istenilen miktarlarda verilmesi iin nlemler alnacaktr. Plentte, elyaf kartrcya, tartm sistemi
ile otomatik olarak dorudan doruya ilave edilecektir. Elyafn karma ilave edilmesinin zaman ve elyaf
ilavesi nedeniyle artan kartrma sresi, elyaf reticisinin nerdii ekilde olacaktr.
6 mm
% 95 (min.)
% 65 (min.)
Plentte retilen karmdan gnde en az iki kez numune alnarak bitm szlme deneyi yaplacaktr. Szlme
miktar maksimum % 0,3 olacaktr.
Tablo-417-7 Selloz Elyaf zellikleri

Kl Muhtevas
% 18 %5
PH
7,5 %1
Ya Absorbsiyonu
Elyaf Arlnn 5 1 kat
Nem Absorbsiyonu
Arlka % 5
417.04 Karm Dizayn

Birletirilmi agrega Tablo 417-1de verilen gradasyon artlarna uygun olacaktr. Marshall numuneleri,
modifiye bitm kullanldndan 145 C 5de her iki yzeyine 50 darbe uygulanarak hazrlanacaktr. dare
tarafndan baka bir karm dizayn yntemi tayin edilmedike, karm dizayn iin Marshall Karm
Dizayn Yntemi kullanlacaktr. Karmn dizayn deerleri Tablo-417-8de verilen dizayn kriterlerine
uygun olacaktr.
Dizayn srasnda, Ksm 408, Ek-Aya gre Schellenberger bitm szlme deneyi yaplarak, mineral
agregadan bitm ve bitm harcnn ne miktarda szld belirlenecektir. Kullanlan modifiye bitm tipi,
karmn tekerlek izine kar dayankll ile ilgili laboratuvar sonular ve karmn dier zellikleri,
kullanlan elyafn tipi ve oran karm dizaynnda tanmlanacaktr.
Tablo-417-8 Poroz Asfalt Dizayn Kriterleri
ZELLKLER
Hava Boluklar, (%)
TS EN 12697-30
Bu ksmda bahsedilmeyen dier hususlar Ksm 407, Asfalt Betonu Binder ve Anma Tabakalarnda
belirtilen hususlara uygun olacaktr.
TS EN 12697-8
Para (Cantabro) Kayb, (%), maks.
20
TS EN 12697-17
Stabilite, (kg), min.
300
TS EN 12697-34
0,5 - 3,5
TS EN 12697-19
Elyaf miktar, %
Schellenberger Bitm Szlme Deneyi, (%), maks.
ndirekt ekme Mukavemeti (M) Oran,
(%), min.
417 / 4
50
18 - 22
Yatay
Agregann krlmasna neden olabilecek ar silindirlemeden kanlacaktr. Sktrma ilemi srasnda;

yklenici, istenilen minimum boluk orannn elde edildiinden emin olmak amacyla, nkleer younluk
lme aletleri ile younluu izleyecektir. Ilk karm asfalt katklar kullanlmas durumunda, scaklklar
katk cinsine gre retici tarafndan nerilecektir.
Modifiye bitm kartrma ve sktrma scaklklar modifiye bitm reticisinin nerilerine gre ayarlanacaktr.
Tip-2
Permeabilite Deeri, (m/sn), x 10
Karm, serildikten hemen sonra, bir finier iin statik arl minimum 10 ton olan en az iki adet elik
bandajl silindir kullanlarak sktrlacaktr. Silindirleme ilemine karm scakl 155 Cye dmeden
nce balanacaktr. Poroz asfalt zerinde lastik tekerlekli silindirler kullanlmayacaktr. Silindirler,
sericinin arkasndaki en fazla 100 mlik mesafe ierisinde altrlacaktr. Sktrma srasnda vibrasyon
uygulanmayacaktr. Silindirlerde, karmn bandajlara yapmasn nlemek iin, sulama sistemi olacaktr.
Silindirleme ilemine silindir izleri kayboluncaya ve gerekli younluk elde edilinceye kadar devam edilecektir.
Silindirleme ilemi, serilen karmn scakl 120 Cye dmeden nce tamamlanacaktr.
Deney Standard
24 - 28
Dey
Scak karm, scak karm depolama silolarnda depolanabilecektir. Depolama silolar uygun stma ve
izolasyon ekipman ile donatlm olacaktr. Bekletme zaman darenin belirledii snrlamalar iinde olacaktr.
Hi bir durumda poroz asfalt gece boyunca veya bir sonraki gnn kaplamas iin depoda bekletilmeyecektir.
Karm; sericiye verildiinde 155 Cnin altnda olmayan bir scakla sahip olacaktr. Karmn scakl,
tam sericiye boaltlmadan nce kamyonun iinde llecektir. Karm sermek iin minimum evre scakl
glgede 10 C olacaktr.
artname Limitleri
Tip-1, Tip-3, Tip-4
-3
Plent; elyaf katky ve filler malzemeyi otomatik olarak istenilen arlkta besleyecek donanma sahip
olacaktr.
Sktrlm tabaka kalnl Tip-1, Tip-2 ve Tip-3 iin 50-60 mm, Tip-4 iin 40-50 mm olacaktr. Skma %
97den az olmayacaktr.
Tm yzey kotlar, kalnlklar, yzey dzgnl artlar ve tolerans limitleri Ksm 407de belirtilen
0,3 - 1,0
0,3
TS EN 12697-18
80
TS EN 12697-12
TS EN 12697-23

Deneme kesimi, karmn yolda uygulanmasndan nce yol dndaki bir kesimde ina edilecektir. Deneme
kesiminde, Ksm 407de verilen yapm koullar uygulanacaktr. Yapm yntemleri, retim scaklklar
deneme kesiminde belirlenecek ve karm dizayn ile ilgili kk dzeltmeler yaplabilecektir. Silindirleme
yntemi de deneme kesiminde tespit edilecektir. Deneme kesiminin uzunluu ve genilii ile deneme kesimi
sonular dare tarafndan onaylanacaktr.
417 / 5
KISIM 418
KISIM 417
417.07 Numune Alma ve Deneyler
418. KAUUK MODFYE BTMLER VE KAUUK ASFALT KARIIMLARI
dare tarafndan aksi belirtilmedike, agrega, bitml balayc ve bitml karm malzemelerin kontrolu
ile ilgili numune alma ve deneyler Ksm 407de belirtilen yntemlere ve deney metotlarna uygun olarak
yaplacaktr.
418.01 Tanm
417.08 Yzey Dzgnl

Yzey dzgnlnde, Ksm 407de belirtilen yntem ve kriterler uygulanacaktr.
Serme ve sktrma sresince yol trafie kapal tutulacaktr. Silindiraj tamamlandktan sonra serilen tabaka
zerinden, en az 24 saat sre ile trafik geirilmeyecektir. Temmuz ve Austos aylarnda, ok scak blgelerde
yaplan imalatlarda tabakann alt ksmnn da evre scaklna erimesi amacyla trafie ama sresi daha da
uzun olabilecektir.
418.02 Kauuk Modifiye Bitmler

darenin uygun bulmas halinde, lateks, tlm atk lastiklerden retilen kauuk esasl rnler gibi
maddelerin katlarak, modifiye edilmesi ile retilen kauuk modifiye bitmler, grlt azaltlmas, kaplama
performansnn artrlmas gibi amalar ile uygun grlen bitml tabakalarda kullanlabilecektir.
418.02.01 Modifiye Edici Madde
Kauuk modifiye bitm retilmesinde, lateks, geri dnml otomobil lastiklerine (geri dnml
elastomer atklarna) uygun ilave katk maddeleri eklenerek hazrlanan kauuk esasl toz ya da ince granl
halde olabilen katk maddeleri kullanlacaktr.
Katk maddelerinin insan salna ve evreye zararl olmad, dare tarafndan kabul edilebilir bir kurulutan
alnm belge ile garanti edilecektir.
EK-A
418.02.02 Bitm
Para (Cantabro) Kayb Deneyi (TS EN 12697-17)

ap, 100 3 mm ve ykseklii 63,5 5,0 mm olan en az 5 silindirik numune hazrlanr. Numunelerin
hazrlanmasnda marshall tokma veya yourmal sktrc kullanlabilir. Sktrlan numunelerin pratik
zgl arlk (Dp) ve boluk oranlar kontrol edilir. Scakln deney sonular zerinde byk etkisi
vardr. Deney esnasnda scakln 15-25 C aralnda olmas tavsiye edilir. Deneye tabi tutulmadan nce
numunelerin 25 Cyi gemeyen bir ortamda en az 2 gn bekletilmesi gerekir.
Deney ncesi her bir numunenin arl W1 olarak kaydedilir. Daha sonra tek bir silindirik numune, metal
toplar olmakszn Los Angeles Anma Cihaznn ierisine yerletirilir. Los Angeles Anma Cihazna 3,1 rad/
sn ile 3,5 rad/sn hzda (30 rpm-33 rpm) 300 devir yaptrlr.
Devir says tamamlandnda numune cihazdan karlr, zerindeki gevek malzeme temizlenir ve W2 olarak
tartlr. Deney, kalan her bir numune iin ayn ekilde tekrarlanr.
Para kayb deeri aadaki gibi hesaplanr.
Modifiye edilecek bitm TS EN 12591de belirtilen esaslara uygun B50/70, B70/100 snf veya darenin
uygun grecei penetrasyon snf bitm olacaktr.
418.02.03. Kauuk Modifiye Bitm Seimi
Kauuk modifiye bitm tipi, tabakann yaplaca blgenin iklim koullarna en yksek ve en dk kaplama
scakl, ya durumu, trafik hacmi ve yolun geometrisine bal olarak dare tarafndan belirlenecektir.
retilecek kauuk modifiye bitm, modifikasyon ileminden sonra Tablo 418-1de verilen deerlere uygun
olacaktr.
418.02.04 Kauuk Modifiye Bitmn Hazrlanmas ve Depolanmas
418.02.04.01 Kauuk Modifiye Bitmn Hazrlanmas
Modifiye edilecek bitm ile modifiye edici kauuk katk maddesi, retici firmann retim talimatlarna uygun
olarak kartrlacaktr.
Kauuk modifiye bitm, merkezi bir tesiste ya da darenin izni ile antiyede kurulu uygun bir tesiste
retilebilecektir. Her iki durumda da kauuk modifiye bitmn uygunluundan, katk reticisi ve yklenici
sorumlu olacaktr.
Burada;
PK: Para kayb deeri, %
418.02.04.02 Kauuk Modifiye Bitmn Depolanmas
W1: Numunenin deney ncesi arl, g

W2: Numunenin deney sonras arl, g
417 / 6
Bu artname, penetrasyon snf bitmlere belli oranlarda, lateks, tlm atk lastiklerden retilen kauuk
esasl rnler gibi maddelerin katlarak, modifiye edilmesi ile retilen kauuk modifiye bitmleri ve atk
lastiklerden retilen kauuk esasl granl rnlerin bitml karmna eklenmesi ile hazrlanan Kauuk
Asfalt karmlarna ait zellikleri kapsar.
retilen kauuk modifiye bitm ve normal bitm ayr yerlerde depo edilip, birbirine kartrlmayacaktr.
Kauuk modifiye bitm, katk reticisi firmann nerilerine uygun koullarda depolanacaktr. Kauuk modifiye
bitmn depolanmasnda normal ya da kartrcl bitm tanklar kullanlabilecektir. Kauuk modifiye
bitmn depolanmas nedeniyle zelliklerinde deiim olup olmad, scak karmda kullanlmadan nce,
numune alnp gerekli deneyler yaplarak kontrol edilecektir.

418 / 1
KISIM 418
KISIM 418
Tablo 418-1 Kauuk Modifiye Bitmn (KMB) zellikleri
418.02.05 Kauuk Modifiye Bitmn Teslimi, Kabul ve Gnlk Kalite Kontrol

Merkezi retim kauuk modifiye bitm, dare tarafndan antiyede teslim alnacaktr. Teslim edilen
malzemenin zelliklerinin, darenin Teknik artnamesinde yer alan hkmlere uygun olduuna dair raporlar
dareye verilecektir. Raporlar darenin ngrd artlara gre hazrlanacaktr. antiyede kauuk modifiye
bitmn gelen miktarna uygun olacak ekilde depolama yerleri hazrlanm olacaktr. antiyeye getirilen her
bir ayr parti malzemeden dare, numune alp deneyleri yapacak ya da antiyede yaptracaktr.
antiyede retilen kauuk modifiye bitmden gnde en az bir kez olmak zere, kontrol mhendisinin uygun
grd sayda, numune alnarak gerekli deneyler yaplacaktr.
Deney sonular uygun olmayan malzeme bitml karm imalatnda kullanlmayacaktr.
Malzemenin kalite kontrolu iin antiye laboratuvarnda yeterli ve nitelikli personel ile gerekli cihaz, ekipman
olacaktr.
418.02.06 Kauuk Modifiye Bitmn Kullanlmas
418.02.07 Yklenicinin Sorumluluu

Yklenici ie balamadan nce; ihale szlemesinde belirtilen bitml kaplama retiminde yine dare
tarafndan belirtilmi kauuk modifiye bitm tipinin retimi ve kullanm ile ilgili olarak aada belirtilen
teknik bilgi ve belgeyi ieren teknik raporu dareye verecektir. Yklenici:
1. Kullanlacak bitme uygulanan ve TS EN 12591de belirtilen deneylerin sonularn,
gsteren dokman,
4. Katk maddesinin hangi oranda kullanlacan ve bu durumda elde edilen kauuk modifiye bitm
zelliklerinin dare tarafndan belirlenmi koullara uygunluunu gsteren, laboratuvar deney sonularn,
5. Kauuk modifiye bitm ile retilecek scak karmn, kartrma, serme ve sktrma scaklklarn,
6. Sathi kaplamada kullanlmas durumunda pskrtme scakln ve dier btn hususlar ieren bilgileri
Teknik Raporda belirtecektir. Yklenici ayrca, ie balamadan nce dareye yeterli miktarlarda bitm,
modifiye edici katk maddesi ve retmi olduu kauuk modifiye bitm numunesi verecektir. e ancak,
yklenici tarafndan verilen bu Teknik Raporun, dare tarafndan onaylanmas ve gnderilen modifiye
bitmn test edilip uygun bulunmasndan sonra balanabilecektir. Bu onay ilemi, yklenicinin kauuk
modifiye bitmn uygunluu konusundaki sorumluluunu ortadan kaldrmayacaktr.
Sz konusu Teknik Rapor, merkezi tesisten hazr kauuk modifiye bitm getirildii durumlarda da
hazrlanacaktr.
Yklenici, kauuk modifiye bitmn, i sresince szleme eki artnamelere uygun olmasndan ve homojen
bir ekilde devamndan sorumlu olacak ve kauuk modifiye bitm retimi veya temini ve bitml kaplama
imalinde kullanm srasnda antiyede, konunun uzman yeterli sayda teknik eleman bulunduracaktr.
Deney Ad
PENETRASYON (25
C,100 g, 5s)
YUMUAMA
NOKTASI
ELASTK GER
DNME (25 C)
1
2
3
Standard
Birimi
KMB 70-28
KMB 76-16
KMB 82-16
TS EN 1426
0,1 mm
35-70
25-60
20-60
Min.
TS EN 1427
55
55
62
Min.
TS EN 13398
60
50
50
Min.
TS EN ISO
2592
220
220
220
PARLAMA NOKTASI
ZGL AIRLIK
TS EN 15326
g/cm3
1,0-1,1
1,0-1,1
1,0-1,1
DNAMK KESME
Yenilme
REOMETRES (DSR) Scakl
(G*/ sin >1 kPa)
min.
DNMEL NCE FLM ETV
DENEY
TS EN 14770
AASHTO T
315
70
76
82
Maks.
0,5
0,5
0,5
Min.
55
55
62
6
7
Yklenici ihale szlemesine gre; kauuk modifiye bitmn, scak karm retimi iin kullanmnda ihtiya
varsa, depolama tanklar, plent, finier, silindir vb. ekipmanda yaplmas gereken deiiklik ve ilaveleri
yapacaktr. Plentin modifiye bitm depolama ve besleme sistemi, agrega ve modifiye bitm scaklklar,
kartrma ve sktrma scaklklar; kullanlan kauuk modifiye bitmn zelliklerine bal olarak
ayarlanacaktr. Genel olarak, kauuk modifiye bitml scak karmn retim scakl yaklak 150 C,
silindir ile sktrma scakl 120-130 C olarak nerilmektedir. Kauuk modifiye bitmn retim scakl
ve kauuk modifiye bitm kullanlarak hazrlanacak karmn, kartrma ile serim ve sktrma scaklklar
katk reticisi firmann tavsiyeleri dorultusunda belirlenecektir.
418 / 2
Sra
No
7.1 KTLE KAYBI

YUMUAMA
7.2
NOKTASI
Yumuama
7.3 Noktasndaki
Deiiklik
TS EN 12607-1
TS EN 1427
Artma
Maks.
Azalma
Maks.
KALICI
7.4
PENETRASYON
DNAMK KESME
7.5 REOMETRES (DSR)
(G*/ sin > 2,2 kPa)
Min.
TS EN 1426
50
50
50
Yenilme
Scakl
min.
TS EN 14770
AASHTO T
315
70
76
82
RTFOT+PAV le Yalandrlm
Modifiye Bitme Yaplan Deneyler
8.1
DSR (G * sin < 5000

kPa)
Yenilme
Scakl
maks.
TS EN 14770
AASHTO T
315
25
34
37
KR EME
REOMETRES (BBR)
8.2 Eilme-Snme Sertlii
(S 300 MPa, m
0,300)
Scaklk
maks.
TS EN 14771
AASHTO T313
ASTM D6648
-18
-6
-6
TS EN 14769
AASHTO R 28
NOT: 1,2,3,7.1,7.2 ve 7.4 sra nolu deneylerin antiyede yaplmas zorunludur.
418.03 Kauuk Asfalt Karmlar

darenin uygun bulmas halinde, atk lastiklerden retilen kauuk esasl granl rnleri bitml karma
plentte ilave edilerek, kauuk asfalt karm hazrlanmasnda kullanlabilecektir.
418.03.01 Karm Modifiye Edici Madde
Geri dnml otomobil lastiklerine (geri dnml elastomer atklarna) uygun ilave katk maddeleri veya
bitm eklenerek hazrlanan kauuk esasl ince granl halde olabilen katk maddeleri kullanlacaktr. Karm
418 / 3
KISIM 418
KISIM 418
modifiye edici maddenin ierisindeki kauuun en az % 35i karmda znecektir.

Katk maddelerinin insan salna ve evreye zararl olmad, darece kabul edilebilir bir kurulutan alnm
belge ile garanti edilecektir.
418.03.02 Bitm
Kauuk asfalt karmlarnda kullanlacak bitm, TS EN 12591de belirtilen esaslara uygun B50/70, B70/100
snf veya darenin uygun grecei penetrasyon snf bitm olacaktr.
418.03.03 Kauuk Asfalt Karmlarn Kullanm Yerinin Seimi
Kauuk Asfalt Karmlarnn kullanlaca tabakalar ve projeler, bitml kaplamann yaplaca blgenin
iklim koullarna bal kaplama scakl, ya durumu ile trafik hacmi ve yolun geometrisine gre dare
Plentte, katk maddesini istenilen oran ve zamanda otomatik olarak beslemek iin gerekli donanm
bulunacaktr.
Bu ksmda bahsedilmeyen dier hususlar, kauuk asfalt karmlar hangi bitml tabakada kullanlacak ise
o tabakann artnamesine uygun olacaktr.
retici/satc firma modifiye edici maddelerin uygulanaca yol kesimini inceleyip, rnn bu yol kesimi
ve bitml tabaka iin uygunluunu hazrlanacak Uygulama Raporunda net bir ekilde belirterek
imzalayacaktr. retici/satc firma rnnn uygulama raporuna gre yaplp yaplmadn takip etmeli
ve teknik uzman destei salamaldr. Bitml tabakann imalat tamamlandktan sonra, yklenici ve/veya
retici/satc firma tarafndan en az 5 yl sreyle garanti edilecektir.
Kauuk Asfalt karm uygulanmas durumunda, karm iin Teknik Rapor hazrlanarak, darenin onay
alnacaktr. Teknik Rapor aada verilen bilgi ve dokmanlar ierecektir.
gsterir dokman.
2. Kullanlacak katk maddesinin daha nce hangi yllarda ve hangi uygulamalarda kullanldna ait
referans belge ve bu amala kullanlan uygulama ve malzeme artnameleri.
3. Katk maddesinin; kullanm oran, stoklanmas, kartrma, serme ve sktrma scaklklar ve retimle
ilgili dier bilgiler.
418.03.04 Kauuk Asfalt Karmlarn zellikleri
Kauuk Asfalt Karmlar hangi tabakada kullanlacaksa o tabakann artnamesinde verilen dizayn kriterlerine
uygun olacaktr. Ayrca Tablo 418-2de verilen zellikleri de salayacaktr.
Tablo 418-2 Kauuk Asfalt Karmlarnn zellikleri

zellikler
Tekerlek izinde oturma
(30.000 devirde , 60 Cde),
(%) maks.
artname
Limitleri
Deney Standard
TS EN 12697-22
Sktrlm Bitml Karmlarn Sudan Kaynaklanan

Bozulmalara Kar Direnci ,
ndirek ekme Mukavemeti
kg/cm2 , min.
5,0
ndirek ekme Mukavemeti Oran,

%, min.
80
418 / 4
AASHTO T 283


418 / 5
KISIM 419
419. ILIK KARIIM ASFALT (IKA)

419.01 Tanm
Bu ksm, deiik katk malzemeleri ve teknolojiler kullanlarak bitml scak karmlarn retim
scaklklarnn drlmesi ile elde edilen Ilk Karm Asfaltlarn kullanmna ynelik artlar ve yapm
koullarn kapsar.
419.02 Genel
Ilk karm asfaltlar, bitml karmn performansnda herhangi bir azalmaya neden olmadan, retim
scaklklarnn drlerek yakt tasarrufu, evreye verilen zararl emisyonlarn azaltlmas, asfalt sezonunun
uzatlmas, karmn daha uzun mesafelere nakli, bitmn daha az yalanmas gibi kazanmlarn elde edilmesi
amacyla kullanlmaktadr.
419.03 Malzemeler
Ilk karm asfaltlarn retiminde genel olarak mineral katklar, organik katklar, kimyasal katklar veya
kpk bitm teknolojileri kullanlmaktadr.
419.04 Ilk Karm Asfaltn zellikleri
Ilk karm asfaltlarda malzeme, karm ve dizayn ile ilgili hususlar bu artnamede belirtilen ilgili karmn
tm zelliklerine uygun olacaktr.
419.05 Ilk Karm Asfaltn kullanm
Ilk karm asfaltta katk malzemeleri, katk malzemelerini reten firmann malzemenin kartrlmas ile
ilgili retim talimatlarna uygun olarak kullanlacaktr. Yklenici ihale szlemesine gre lk karm retimi
ile plent ve ekipmanda yaplmas gereken deiiklik ve ilaveleri yapacaktr. Plentin katk besleme sistemi,
agrega ve bitm scaklklar, kartrma ve sktrma scaklklar katk veya kpk bitm iin hazrlanan Ilk
Karm Asfalt Teknik Raporuna uygun olarak hazrlanacaktr.
419.06 Yapm artlar
Yklenici ie balamadan nce; kullanlacak lk karm asfaltn retimi ve uygulanmas ile ilgili olarak
teknik bilgi ve belgeyi ieren teknik raporu dareye verecektir. retimi yaplacak olan lk karm asfaltn
kartrma, serme ve sktrma scaklklar, lk karm katksna gre deitiinden teknik raporda belirtilen
scaklk deerleri uygulanacaktr. Dier tm hususlar, bu artnamede belirtilen ilgili karmn tm yapm
artlarna uygun olacaktr.
419.07 Yklenicinin Sorumluluu
Yklenici tarafndan verilecek teknik raporda aada belirtilen teknik bilgi ve belgeler bulunacaktr:
1. Kullanlacak lk karm katk maddesi veya kpk bitmle ilgili retici firma tarafndan belirlenmi
teknik zelliklerini gsteren dokman,
3. Katk maddesinin hangi oranda kullanlacan ve bu durumda elde edilen bitml balayc ya da
karm zelliklerinin dare tarafndan belirlenmi koullara uygunluunu gsteren laboratuvar deney
sonularn,
4. retilecek lk karmn, kartrma, serme ve sktrma scaklklarn ve dier btn hususlar ieren
bilgileri teknik raporda belirtecektir. e ancak, yklenici tarafndan verilen bu teknik raporun, dare
tarafndan onaylanmas ve gnderilen lk karm katksnn uygun bulunmas ve kullanlacak katk
orannn belirtilmesinden sonra balanabilecektir. Bu onay ilemi, yklenicinin katk malzemesinin veya
kpk bitmn uygunluu konusundaki sorumluluunu ortadan kaldrmayacaktr.
5. Yklenici, lk karm asfaltn retimi ve kullanm srasnda antiyede, konunun uzman yeterli sayda
teknik eleman bulunduracaktr.
419 / 1

BLM 500
ETL LER

KISIM 501
501. TP-I SERVS YOLU

501.01 Tanm
Bu ksm; yol ve sanat yaplarnn yapm srasnda yol gvdesi kazlarak kesilen, mevcut yol kesimi yerine
veya dare tarafndan gerek grlen durumlarda mevcut trafie geit vermek amac ile yaplan yollar kapsar.
501.02 Malzeme
Servis yolu yapmnda kullanlacak malzemeler ve bu malzemelerin nitelikleri, yeni yaplan yolda ve bu yol
ile ilgili ilerin yapmnda kullanlan malzemeler ve malzeme nitelikleri ile ayn olacaktr.
501.03 Yapm artlar
Servis yolu gzergh, profil, krmz hat, enkesit tipi vb. dare tarafndan belirlenecek, projesi ise yklenici
tarafndan hazrlanacaktr.
Servis yolu yapmnda yaplacak iler; szleme ile yaplan yeni yoldaki ilerle ayn olduundan, servis yolu
da teknik artnamede belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
Servis yollar geici olarak yapldndan, zerinden geecek trafik younluu ve aralar gz nne alnarak
servis yolunun devaml olarak kullanlabilir durumda olmas salanacaktr.
Kontrol mhendisi servis yolu yzeyinin, dolgularn sulanmas ve sktrlmas, kaplamann onarm vb.
ilerin yaplmasn isteyebilir. Bu durumda yklenici, bu gibi ileri verilen talimata uygun olarak yapacaktr.


501 / 1
KISIM 503
KISIM 502
502. TP-II SERVS YOLU
503. TRAFK ARETLER
502.01 Tanm
503.01 Tanm
Bu ksm, ta, kum, akl, su, yol kamulatrma eridi dnda kalan ariyet ocaklarndan ekilecek ariyet
malzemesi, temel, alttemel ve asfalt mcr malzeme ocaklar yollar ve ihale kapsamndaki ilerin yaplmas
iin gereken malzeme ve makinelerin nakli iin yaplan servis yollarn kapsar.
Bu ksm; trafik gvenliinin salanmas amacyla yrtlen dey trafik iaretleme hizmetlerinde kullanlmak
zere, aada tip ve zellikleri verilen levhalar zerine, geri yanstma zelliine sahip reflektif malzemeye
ipek serigrafi yntemiyle yaz yazlmas, resim, sembol ve bordr tekil edilmesi suretiyle imal edilen hazr
trafik iaretlerini kapsar.
502.02 Gzergh Tespiti

Bu tip yollarn gzerghlar, tama mesafelerinin en ksa olmasn salamak ve arazinin toporafik olarak
uygun olan yerlerinden geirilmek zere kontrol mhendisi ve yklenici tarafndan birlikte tespit edilir ve bir
protokol dzenlenir. dare; gerekli grd durumda, servis yolu gzerghn deitirebilir.
503.02 Malzeme
Bu blmde, trafik iaretlemesinde kullanlan malzemelerden aada belirtilenler incelenmitir.

502.03 Yapm artlar
Galvanizli Sactan mal Edilen Levhalar,
Alminyum Malzemeden mal Edilen Levhalar,
Yklenici, belirlenen gzergh zerinde, servis iin gerekli olan genilikte ve eim vb. dier nitelikleri uygun
olan servis yolunu yapacaktr. Servis yolu, her durumda ve deien iklim artlarnda aralarn yeterli hzda
ve gvenli olarak almalarna uygun olacaktr.
CTP Malzemeden mal Edilen Levhalar,
Trafik aretinde Kullanlan Reflektif Malzemeler,
Alminyum Profil ve Balant Elemanlar,
Cvata ve Somunlar,
Galvanizli Omega Profil Trafik aret Direi,
Transparan Boyalar,
Trafik Emniyet Konileri.
503.02.01 Galvanizli Sactan mal Edilen Levhalar

503.02.01.01 lgili Standartlar

TS 822, Galvanizli Dz ve Oluklu Saclar (Scak Daldrma Metodu ile Galvanizlenmi),
TS 205-1 EN ISO 7438, Metalik Malzemeler, Eme Deneyi,
TS 2311 EN ISO 2178, Manyetik Metaller zerindeki Manyetik Olmayan Kaplamalar, Manyetik
Alan Yntemi ile Kaplama Kalnl Testi.

1. malatta kullanlacak sac, TS EN 10346, Scak Daldrmayla Srekli Olarak Kaplanm elik Yass
Mamuller-Teknik Teslim artlar standardna gre elik ad DX51D elik no 1.0226 mukavemet snf
deerlerini karlayacaktr. Bu sac, TS-822ye gre scak daldrma yntemi ile galvanizlenmi hazr
sacdan yaplacaktr (Sac kalitesini gsteren faturalar dareye ibraz edilecektir).
2. Levha imalat, projede detaylar gsterilen ekil ve llerde yaplacaktr.
3. Aksi belirtilmedike levha boyutlarnda toleranslar % 0,5 olacaktr.
4. Levhalar, scak daldrma yntemi ile galvanizlenmi hazr sactan yaplacaktr.
5. inkonun kaplama arl; TS 822 standard, snf 2/2 Dye uygun ekilde galvanizlenmi olacaktr.
6. TS 2311 EN ISO 2178e gre kaplama kalnl testi standardna uygun olacaktr.
7. Kaplama eme testi; TS 205-1 EN ISO 7438 standardna uygun olacaktr.
8. Levhalarn yzeyleri, kenar ve delikleri ondlesiz, apaksz ve dzgn olacaktr.
9. Reflektif malzeme yaptrlma durumuna gelen ham trafik iaret levhas malzemesinin delik ve kenar
kesim yerleri inko bazl boya ile boyanarak izolasyonu yaplacaktr.
502 / 1


503 / 1
KISIM 503
KISIM 503
503.02.02 Alminyum Malzemeden mal Edilen Levhalar
15.

TS EN 573-1, 2, 3, 4, Biimlenebilen Alminyum ve Alminyum Alamlar-Kimyasal Bileimi
Bu ilem 25 defa tekrarlanacaktr.
TS EN ISO 2409, Boyalar ve Vernikler-apraz Kesme Deneyi,
Deney serisi uygulandnda, numune eloksal kaplamasnda atlama, patlama, krlma, soyulma,
dklme, deformasyon vb. herhangi bir deiiklik grlmeyecektir.
TS EN ISO 1519, Boyalar ve Vernikler Bkme Deneyi (Silindirik Mandrel),

TS 4922, Metalik Malzemelerin Yzey lemi-Alminyum ve Biimlenebilir Alminyum
Alamlarnn Anodik Oksidasyonu (Eloksal), Teknik zellikler,
ASTM B117, Standard Practice for Operating Salt Spray (Fog) Apparatus,
ASTM D 2794, Standard Test Method for Resistance of Organic Coatings to the Effects of Rapid
Deformation (Impact),
TS EN ISO 6270-2, Boyalar ve vernikler - Neme dayankllk Tayini-Blm 2: Deney numunelerinin
sulu ortamlarda youmaya maruz braklmas iin ilem.
1.
Alminyum levhalar, TS EN 573-1,2,3,4, Biimlenebilen Alminyum ve Alminyum AlamlarKimyasal Bileimi standardnda belirtilen kimyasal bileim oranlarna uygun olacaktr.
2.
Levhalarn yzeyleri, kenar ve delikleri ondlesiz, apaksz ve dzgn olacaktr.
3.
Kalnlk 3 mm olacak, kalnlk tolerans 0,15 mm, boyut tolerans % 0,5 mm olacaktr.
4.
Btn alminyum levha ve profiller en az 10 mm kalnlnda mat (natrel) eloksal ile kaplanacaktr.
Kaplamada kullanlacak Eloksal, TS 4922 standardna uygun olacaktr.
5.
Younluk ( ) : 2,70 g/cm olacaktr.
6.
ekme Dayanm (Rm): Minimum 95 MPa olacaktr.
7.
Maksimum Ykte Kopma Uzamas ( A ) : Minimum % 4 olacaktr.
8.
Sertlik (HB) : 25-45 Brinell olacaktr.
9.
Yapma: TS EN ISO 2409, Boyalar ve Vernikler-apraz Kesme Deneyi standardnda belirtilen

esaslara gre deney yapldnda Snflandrma Derecesi=0 olacaktr. Eloksal filminde hibir kalkma
veya ayrlma olmayacaktr.
Esneklik: TS EN ISO 1519 standardnda belirtilen esaslara gre 6 mm mandrel ap ile silindirik
ve konik bkme deneyine tabii tutulduunda eloksal yzeyinde atlama, krlma veya soyulma
olmayacaktr.
11.
Darbe Dayanm: ASTM D 2794 standardnda belirtilen esaslara gre 1 m ykseklikten 1 kglk ktle
drlerek deney yapldnda, eloksal yzeyinde atlama, krlma veya soyulma olmayacaktr.
12.
Korozyon: Deney Numuneleri;

12.1 ASTM B117 standardna gre tuzlu suya 500 saat,
12.2 TS EN ISO 6270-2 standardna gre 500 saat,
12.3 % 100lk mazot iinde 500 saat,
Levhalarn her birinin yzeyinde, alkol, benzin, mazot gibi kimyasal metotlar ile silinmeyecek
ekilde, kalc olarak yazlm; retici firmann ad, retim tarihi ve KGM ibaresi bulunan bilgiler
bulunacaktr.
503.02.03 CTP Malzemeden mal Edilen Levhalar


1. CTPden imal edilen levhann kalnl 4 mm olacaktr.
2. Levhalarn her iki yz ve kenarlar ondlesiz ve dzgn olacaktr. Levha yzeyinde toz, sodyum klorr,
toluen, benzin, gaz ya, aseton, ya vb. yanstc malzemenin yzeye yapmasn nleyecek maddeler
bulunmayacaktr. Ayrca normal sellozik boya ile boyamaya elverili olacaktr.
503.02.03.03 Test Yntemleri
CTP Levhalar, TS 10381, Trafik aret Levhalar-Cam Elyaf le Takviyeli Polyesterden (CTP) standardna
uygun olacaktr. Ancak, TS 10381, madde 2.3.5de belirtilen deney, terebentin ve trikloretilen hari tutulmak
suretiyle yaplacaktr.
503.02.04 Trafik aretinde Kullanlan Reflektif Malzemenin zellikleri

ASTM D 4956, Standard Specification for Reflective Sheeting for Traffic Control,
LS 300 C, Federal Specification Sheeting and Tape, Reflektive, Nonexposed Lens,
503.02.04.02 Teknik zellikler

1.
Reflektif malzemenin teknik zellikleri Ksm 505, Reflektif Malzeme blmnde belirtilen
kriterlere uygun olacaktr.
2.
Malzeme kimyasal zclere dayanm ynnden LS 300 C standard madde 4.4.6da belirtilen
503.02.05 Alminyum Profil ve Balant Elemanlar
12.4 % 10luk kalsiyum klorr zeltisine 500 saat,

12.5 % 10luk slfrk asit zeltisine 500 saat sreyle daldrlr.
13.
Yukarda belirtilen deneylere tabi tutulan numuneler gzle kontrol edildiinde, atlama, patlama,
krlma, soyulma, dklme, deformasyon vb. herhangi bir deiiklik grlmeyecektir.
14.
Hava Etkilerine Dayankllk: Atlas-Xenon hzlandrlm iklimlendirme deneyi aleti ile 500 saat
deneye tabi tutulan numuneler gzle kontrol edildiinde, eloksal kaplamada atlama, patlama, krlma,
soyulma, dklme, deformasyon vb. herhangi bir deiiklik grlmeyecektir.
503 / 2
16.
TS 10381, Trafik aret Levhalar-Cam Elyaf le Takviyeli Polyesterden (CTP).
10.
Donma-zlmeye Dayanm: Laboratuvar scaklnda muhafaza edilen deney numuneleri,

-30 Cdeki soutma kabininde 3 saat sreyle tutulduktan sonra kabinden kartlp 1 saat sreyle
laboratuvar artlarnda saklanr. Daha sonra numuneler, 2 saat sreyle + 70 Cde etvde tutulur ve
yeniden soutma kabinine konuluncaya kadar laboratuvar artlarnda saklanr.

Bilgi iaret levhalar ile otoyol iaret levhalar imalatnda kullanlacak olan profil ve balant elemanlarnn
detay proje ve resimleri, dare tarafndan ayrca verilecektir.
Profiller DIN 17256063 T6 standardnda belirtililen zelliklere uygun olacak ve ekstrzyon yntemi ile imal
edilecektir.

503 / 3
KISIM 503
KISIM 503
Toleranslar
Profillerin Kimyasal zellikleri

Si
Mg
Fe
Cu
Mn
Zn
Cr
:
:
:
:
:
:
:
TS 1021 standard, izelge-1deki fy 2, 7 ve 9a ait tolerans ile TS 80 standard, izelge-8deki deerler

alnacaktr. Buna gre;
% 0,30 - 0,70
% 0,40 - 0,90
% 0,30
% 0,10
% 0,10 - 0,20
% 0,03 - 0,10
% 0,05 - 0,10
TS 12429 standardna ve aada verilen toleranslar aralnda olacak, ayrca TS ISO 8992 standardnda
istenen deerler alnacaktr.
T 17 iin - 1,20 mm
h 15 iin - 0,48 mm
Js 16 iin 0,375 mm
b = 30 iin + 1,5 P; (P = Pace-Adm)
Deerlerinin her biri, tek deer olarak % 0,05i gememek zere toplam % 0,15 olabilecektir.
Profillerin Fiziksel zellikleri
Younluk
Elastik Modl
ekme Dayanm
Elastik Limit
Sertlik
:
:
:
:
:
2,70
7.000
25
19
75
toleranslar uygulanacaktr.
Cvata ve somunlar her trl hava artlarna kar dayankllk iin en az 0,050 mm inko ile kaplanm
olacaktr.
g/cm
kg/mm2
kg/mm2
kg/mm2
Brinell
3
Kaplama kalnl TS 149 standard, madde 2.2.2.1e gre, korozyona dayankllk ise TS 149 standard,
Madde 2.2.2.2de belirtilen esaslara gre yaplacaktr.
Galvaniz kaplama ilemi yapldktan sonra, ilave bir di ama ilemi yaplmadan somun vira edilirken sonuna
kadar tutukluk yapmayacaktr.
Alminyum elemanlar 0,010 mm kalnlnda eloksal ile kaplanacaktr.
503.02.07 Galvanizli Omega Profil Trafik aret Direi
Kelepe elemanlar elikten yaplacak, ekme dayanm, minimum 40 kg/mm2 olacak, her eleman minimum
kalnlnda 0,025 mm inko veya kadmiyum ile kaplanacaktr. Kaplama kalnl TS 149 standard, madde
2.2.2.1de belirtilen esaslara gre deneye tabi tutulacaktr.
503.02.07.01 Hammadde Malzeme ve rne Ait Teknik zellikler
Profiller birbirlerine zorlama yapmadan geecek, profil boyunca eilme olmayacak, enkesitleri deimeyecek,
dzgn bir d yzey oluturulacak, zerlerinde darbe, entik vb. bulunmayacaktr.
1. Omega profil trafik iaret levha direi iin kullanlacak ham sac malzeme; TS EN 10025 standardna
uygun teknik zelliklerde olacaktr.
2. Omega profil trafik iaret levha direi imalat, ekil-503-1 ve ekil-503-2de verilen ekil ve
llerde yaplacaktr.
3. Trafik iaret levhalarnn monte edilmesi amacyla;
503.02.06 Cvata ve Somunlar
4 mlik direkler zerinde bir taraftan itibaren merkezlerinden birbirine 20 mm aralkl 120 adet,
Cvata ve somunlar; trafik iaret levhalarnn, levha direklerine monte edilmesinde kullanlacaktr. Cvata ve
somunlar elikten imal edilecektir.
3,5 mlik direkler zerinde bir taraftan itibaren merkezlerinden birbirine 20 mm aralkl 110 adet,
3 mlik direkler zerinde bir taraftan itibaren merkezlerinden birbirine 20 mm aralkl 90 adet,
Cvata ve somunlarn, ekme dayanmlar minimum 40 kg/mm2 olacaktr.
2,5 mlik direkler zerinde bir taraftan itibaren merkezlerinden birbirine 20 mm aralkl 70 adet,
2 mlik direkler zerinde de bir taraftan itibaren merkezlerinden birbirine 20 mm aralkl 40 adet 9,5
mm apnda delikler bulunacak, delikler ayn eksen zerinde olacaktr.
Cvata ve somunlar alt ke bal metrik vidal ve somunlu M8x60 olacak ve TS 12429 standardnda belirtilen
Galvaniz ileminden nce, direklerin d bkey yzeyinde delikler ile ayn eksen zerinde, delik
olmayan kesimden 80 cm ykseklikte, gzle rahatlkla okunabilecek byklkte retici firma ad ve
retim yl yazlacaktr. (Bu hususta, retim ncesinde dareden uygun gr alnacaktr.)
Cvata ve somunlarn lleri, TS 12429 standardnda verilen cetvelden,

d = M8
b = 30
da = 10,2
kmin = 14,20
h = 5,5
m = 6,5
AA = 13
L = 60 tm ller mm olarak alnacaktr.
503 / 4

4.
Galvanizleme ileminden nce; ilenmi omega profil trafik iaret direi para yzeylerinde, apak,
krpnt, knt, keskin u ve kenarlar bulunmayacak, paslar bertaraf edilecek, kenar ve delikler
ondlesiz ve apaksz olacak ve galvanizleme iin gerekli temizlik yaplacaktr.
5.
Omega profil trafik iaret direi imalatyla ilgili her trl ilem tamamlandktan sonra; omega profil TS
EN ISO 1461, Galvanizleme (Scak Daldrma Metoduyla) normuna uygun olarak galvanizlenecektir.
6.
Galvanizlemeden sonra omega profil trafik iaret levha direi zerinde herhangi bir mekanik ilem
yaplmayacaktr. Galvanizlenmi yzeyler dzgn ve przsz olacak, kabarck, atlak veya kaplama
boluklar bulunmayacaktr.

503 / 5
KISIM 503
KISIM 503
7.
Galvanizlenen paralarda deliklerin kapanmamasna, paralarn ucunda inkonun damlalar halinde

donmamasna dikkat edilecektir.
8.
Galvanizden sonra kusurlarn rtula dzeltilmesi ve ayrca nemli birikinti kalntlar

(galvanizasyondan sonra nemli koullarda bekletme esnasnda oluan beyaz veya koyu korozyon
rnleri-primer inko asit ) kabul edilmeyecektir.
9.
Kaplama Kalnl Testi, TS 2311 EN ISO 2178 standardna gre yaplacak ve kontrol edilecektir.
[Gerektiinde Kaplama Arl (Kimyasal Metot) TS EN ISO 1461 standardna gre yaplarak,
kaplama kalnl iin dorulama ilemi yaplacaktr.] TS 2311 EN ISO 2178 standardna gre
yaplan lmlerde, llen deerler en az 55mm, tamamnn ortalamas ise en az 70 mm olacaktr.
10. ekme ve kopma testi, dare personeli tarafndan imalatn gerekletirildii yerden, ham sac
malzemeden alnacak numuneler zerinden yaplacaktr.
11. ekme dayanm, akma dayanm ve asgari uzama deerleri, dare personeli tarafndan ham sac
malzemeden alnan numune zerinden yaplacaktr. TS EN 10025-2 standardnda belirtilen S235JR
ve 1.0038 snfa uygun akma ve ekme dayanm ile asgari uzama deerlerini salayacaktr.
R2=10
43 2
=6
R1
=7
R1
=7
R1
/
21
992
0
=1
R2
12
2=
14
dare, gerek grd takdirde, imalat aamasnda kullanlan malzeme kalitesi ile birlikte retimin kalitesini
ve ambalajlama eklini kontrol etmeye veya ettirmeye yetkilidir. malat aamasnda gerek grlmesi halinde
alnan numuneler, KGM, ARGE Dairesi Bakanlna ve/veya darece uygun grlecek baka bir Kamu
Kuruluuna ait laboratuvara teslim edilir. Numuneler, Teknik artnameye gre deneylere tabi tutulur. Deney
creti ykleniciye aittir.
503.02.08 Transparan Boyalar (Trafik aret Levhalarnn Reflektif Malzeme Yzeyinde Kullanlan)
Transparan boya uygulanan trafik iaret levhalarnn renkleri, Karayollar Genel Mdrlnn tespit etmi
olduu renk kodlarna uygun olacaktr. Standart trafik iaretleri zerindeki, beyaz renkli reflektif malzeme
zerine bordr ve semboller, reflektif malzeme imalatcsnn tavsiye edecei saydam veya opak serigrafi
tutkal ve zcs kullanlarak ipek serigrafi yntemiyle yaplacaktr.
Transparan boyalar, reflektif tabaka reticisinin talimatlarna uygun bir ekilde kullanldnda uyguland
reflektif tabakann mr kadar dayankl olacaktr.
Transparan boyalarn renkleri, Karayollar Genel Mdrlnn belirledii renk kodlarnda olacaktr.
35 2
9,50,5
=6
R1
422
40 2
9,50,5
R2=12
503.02.07.02 malat Aamalarnda Kontrol
832
pek serigrafi ilemi, bordr ve semboller zerine, imalats tarafndan ayrca bir neri olmamas halinde,
yaklak 20-25 m2 / l eklinde yaplacaktr.
Reflektif tabaka zerine uygulanan transparan boyann kendi rengindeki yansma deerlerinin en az % 70ini
salayacaktr
503.02.09 Trafik Emniyet Konileri
201
201
201
201
503.02.09.01 Tanmlar
,5
9
,5
9
Trafik Emniyet Konisi: Taban ve koni gvdesinden oluan plastik trevli bir malzemedir
Taban: Trafik Emniyet Konisinin zemine basan en alt ksmdr.
Tip-1 Koni: Ykseklii 450-500 mm aralnda olan koni (reflektifsiz).
Tip-1A Koni: Gvde yzeyine reflektif malzeme yaptrlm, ykseklii 450-500 mm aralnda
olan koni.
Tip-2 Koni: Ykseklii 750-900 mm aralnda olan koni (reflektifsiz).
Tip-2A Koni: Gvde yzeyine reflektif malzeme yaptrlm, ykseklii 750-900 mm aralnda
olan koni.
Reflektif Yzeyler:
Gece grnrln artrmak amacyla, koni gvdesine yaptrlm olan geri yanstma zelliine sahip
blmlerdir.
ller milimetredir.
Sac kalnl ile ilgili l, ham sacn ortalama kalnl
olup toleranslar ve galvaniz kalnl dahil deildir.
Dier llere galvaniz kalnlklar dahildir.
ekil-503-1 (5 mm) Kalnlndaki Omega Profil

iin ekil ve ller
503 / 6
ller milimetredir.
Sac kalnl ile ilgili l, ham sacn ortalama kalnl
olup toleranslar ve galvaniz kalnl dahil deildir.
Dier llere galvaniz kalnlklar dahildir.
Tip-1A koninin gvdesine, koni tepesinden 150 mm mesafede ve 120 mm eninde, koni gvdesini epeevre
saracak beyaz reflektif malzeme yaptrlm olacaktr. Yaptrlacak reflektif malzeme tek para halinde ve
birletirme kesiminde en az 10 mm bindirme pay olacak ekilde yaptrlm olacaktr.
ekil-503-2 (4 mm) Kalnlndaki Omega Profil

iin ekil ve ller


503 / 7
KISIM 503
KISIM 503
503.02.09.03.02 Fiziksel ve Performans zellikleri.

Koni rengi, gvdesi ve taban boyunca homojen olacaktr. Her bir tip iin teslim edilen koniler, ayn tip ve
ekilde olacaktr.
Reflektif Malz. yapacak blm
Reflektif Malz. yapacak blm
ekil-503-2 Trafik Emniyet Konisi

Tip-2A koninin gvdesine koni tepesinden 150 mm mesafede ve 100 mm eninde, koni gvdesini epeevre
saracak beyaz reflektif malzeme, yukarda belirtilen esaslar dahilinde yaptrlm olacaktr. Bu reflektif
malzemeden 150 mm mesafede yine 100 mm eninde ikinci bir reflektif malzeme de ayn esaslar dahilinde
yaptrlacaktr.
Koni gvdesi zerinde, reflektif malzemenin yapt kesimde, reflektif malzemenin rahata iine
yaptrlabilecei yandaki ekilde grld zere, en fazla 2 mm yivli bir kesim bulunacak, reflektif
malzeme bu kesimin iine yaptrlacak, reflektif malzeme yivli ksmn dna tamayacaktr. Koni gvdesi
ile reflektif malzeme arasnda herhangi bir yapmayan ksm, hava kabarc (kabarm blge) ve reflektif
malzemede herhangi bir hasar bulunmayacaktr.
ekil-503-3 Trafik Emniyet Konisi, ekil ve ller

Taban st yzeyi zerinde, 20 x 60 mmlik alana sacak ekilde KGM kabartma yazs amblemi
bulunacaktr. KGM kabartma yazs amblemi fiziksel ve kimyasal yollarla silinmeyecek zellikte imal
edilmi olacaktr.
Koni ekli:
TS EN 13422, Dey Yol aretleri - Tanabilir zellikte ekli Deitirilebilir Uyar Cihazlar ve
Snr Belirleyiciler Tanabilir Yol Trafik aretleri - Koni ve Silindirler,
Koninin ekli, TS EN 13422 standardnda belirtilen S1 snf llerinde olacaktr.
ASTM D 2240, Stardard Test Method For Rubber Property Hardness,
Taban:
TS EN ISO 527-2, Plastikler ekme zelliklerinin Tayini,

TS EN ISO 4892-3, Plastikler Laboratuvar In Kaynaklarna Maruz Brakma Metotlar Floresan
UV Lamba,
TS EN ISO 175, Plastikler Sv Kimyasal Maddelere Daldrldklarnda Oluan Etki Tayini.
503.02.09.03 Malzemenin Teknik zellikleri
503.02.09.03.03 Boyut, Arlk ve Toleranslar

Tablo-503-1 Trafik Emniyet Konisinin Yksekliklerine Bal En Kk Arlklar
503.02.09.03.01 Malzemeler
Koni gvdesinin yapld malzemenin yzey sertlii ASTM D 2240a gre test edildiinde, koni sertlii
70-85 Shore-A arasnda olacaktr.
Emniyet konisi (koni gvdesi ve taban) tek para halinde imal edilecektir. Ancak, koninin taban ksmnda
Tablo-503-1 ile madde ASTM D 2240, B-3.3de ngrlen arlk ve stabiliteyi salayacak kalnlkta bir
arlk katman bulunacaktr. Arlk katmann bulunduu taban ile gvde birbirinden ayrlmayacak ve arlk
katmannda rejenere (herhangi bir rnde daha nce kullanlm malzeme) malzeme kullanlmayacaktr.
503 / 8
Taban ekli yuvarlak veya en az 4, en ok 8 adet eit kenarl dzgn bir geometriye sahip olacaktr. Koni
taban keskin keli olmayacak, aadaki ekilde grld zere ke mmkn olduunca byk bir a ile
yuvarlatlm olarak imal edilecektir.

Koni Tipi
Ykseklik (mm)
en az
en ok
Arlk
(kg)
Tip-1 ve Tip-1A
450
500
En az 1,8
Tip-2 ve Tip-2A
750
900
En az 4

503 / 9
KISIM 503
KISIM 503
Tablo-503-4 Reflektif Malzeme Geri Yanstma iddeti Katsaylar
503.02.09.03.04 Depolama ve Depolama Ykseklii

Koniler, bir dierinin stne istiflendiinde iki zde trafik konisinin toplam ykseklii, tek bir trafik
konisinin yksekliinin 1,2 katn (1,2 H) gemeyecektir. Trafik konileri st ste istiflendiinde birbirlerine
yapmayacak ve varsa konilerin yanstc yzeyi / yzeyleri hasar grmeyecektir.
Gzleme As
12 dakika
Trafik Konisinin st Ksm:

Koni tepe d ap 60 15 mm, tepe delik ap 40 5 mm olacaktr.
20 dakika
Taban plakasnn d kenar kalnl 15 mmyi geiyorsa taban plakasnn yerleim alan, koni yksekliinin
0,75 katna (0,75 x H) eit apta bir dairenin iinde kalacaktr.
Taban plakasnn d kenar kalnl 15 mmye eit veya daha az ise taban plakasnn yerleim alan, koni
yksekliinin 0,90 katna (0,90 x H) eit apta bir dairenin iinde kalacaktr.
Not: Taban ke yuvarlamas, mmkn olduunca byk bir a ile yuvarlatlm olacak, bu konuda imalata
balamadan nce dareden uygun gr alnacaktr.
1 derece
250
200
110
180
150
95
20
15
5
Beyaz
12 dakika
220
20 dakika
130
2,0 derece
2,5
Not: Reflektif malzemeye ait reflektivite testi orijinal (koni zerine yaptrlmam) numune zerine
yaplacaktr.
503.02.09.03.06 Stabilite Testi
1. Beyaz Renkte Reflektif Malzeme in:
TS EN 13422 standard, Tablo 7de verilen ve Tablo-503-6da zetlenen minimum test yklerine uygun
olacaktr. Tablo-503-6da belirtilen kriterlere uygun olacaktr.
Tablo503-2 Renk Tayini ve Aydnlanma Faktr

1
Aydnlanma Faktr ()
0.355
0.355
0.305
0.305
0.285
0.325
0.335
0.375
En az 0,20
2. Koni Gvdesi in:

Tablo503-3 Renk Tayini ve Aydnlanma Faktr
X
Y
5
15
40
5
15
40
5
15
40
Gzlem As
Renk Tayini ve Fotometrik zellikler:
X
Y
Beyaz iin (R) (Cd/lux/

m)
Tablo-503-5 Koni Yzeyine Yaptrlm Reflektif Malzemenin Minimum Geri Yanstma iddeti
Katsaylar
Emniyet konileri iin tanmlanan llerin toleranslar dndaki toleranslar % 5 olacaktr.
Renk tayini ve aydnlanma faktr, aada verilen TS EN 13422 standardnda verilen izelge 2 ve izelge
3Bye ve Tablo-503-2, Tablo-503-3de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Giri As
Tablo5036 Konilere Uygulanan Minimum Test Ykleri

Ykseklik (mm)
En Az
En ok
Uygulanan Test
Yk (N)
Tip-1 ve Tip-1 A
450
500
5,0
Tip-2 ve Tip-2 A
750
900
7,4
Koni Tipi
503.02.09.03.07 Dme Dayanm Testi
Aydnlanma Faktr ()
0.690
0.310
0.575
0.316
0.521
0.371
0.610
0.390
En az 0,11
TS EN 13422 standard, Madde 7.6ya gre test edildiinde, konide patlama, krlma, ayrlma, ekil ve renk
bozukluu olmayacaktr.
503.02.09.03.08 Reflektif Malzemenin Koni Yzeyine Yapma Testi
503.02.09.03.05 Gece Grnrl in Geri Yanstma Katsays (R) Tayini

Tip-1A ve Tip-2A emniyet konisinde kullanlan reflektif malzeme iin geri yanstma iddeti katsaylar, TS
EN 13422 standard, izelge-4B, Snf R2B snfna uygun olacaktr (Tablo503-4).
Koni gvdesi zerine yaptrlm reflektif malzeme zerinden lm alndnda ise minimum geri yanstma
iddeti katsaylar TS EN 13422 standard, izelge-5, Snf R4e uygun olacaktr (Tablo-503-5).
Tip-1A ve Tip-2A emniyet konisi zerine yaptrlm olan reflektif malzeme, yukardan aaya doru dikey
olarak kesilir. Koni ile reflektif malzeme arakesitinde 25 mmden fazla ayrlma, soyulma olmayacaktr.
Ayn zamanda birden fazla kattan oluan reflektif malzemede de her bir kat iin 25 mmden fazla ayrlma
olmayacaktr. Konide kullanlan plastik trevli malzeme ile zerine yaptrlan reflektif malzeme arasnda
yapma uyumu olacaktr.
503.02.09.03.09 Dk Scaklklarda Darbe Diren Testi
TS EN 13422 standard, Madde 7.5e gre test yapldnda, koni gvdesinde ve reflektif malzeme yzeyinde
503 / 10


503 / 11
KISIM 503
KISIM 504
yrtlma, krlma veya hasar meydana gelmeyecektir. Deneyden sonra trafik konisi orjinal eklini koruyacaktr.
504. YATAY ARETLEME
503.02.09.03.10 Kopma Dayanm ve Uzamas
504.01 Tanm
ASTM D 638 - TS EN ISO 527-2ye gre;
Bu ksm; karayolunda, trafik gvenliinin salanmasna ynelik olarak, erit ve kenar izgilerinin izilmesi,
yaya geitlerinin izgi ile belirtilmesi, ok eritli yollarda kavak yaklamlarndaki uygun eridin seimini
gsterecek oklarn izilmesi, kavaklarda, refj balanglar ve adalar snrlayan bordrlerin gece
grnm salamak iin boyanmas, ayrlma ve katlma eritlerinin iaretlenmesi, park yerlerinin izilmesi,
refj yaklamnn iaretlenmesi, dn adalar yaklamnn iaretlenmesi vb. yatay iaretleme ilerinin
yaplmasn kapsar.
Kopma uzamas minimum % 200,

Kopma dayanm minimum 6,0 MPa olacaktr.
503.02.09.03.11 Kimyasal Maddelere Kar Dayanm
1. Koni gvdesinin plastik malzemesinden alnan numuneler, TS EN ISO 175 standardna gre; %
10luk NaCI, benzin, gaz ya, mazot vb. svlar ierisinde 7 gn bekletildiinde; herhangi bir
hasar, bozulma ve renk deiimi olmayacaktr. Ayrca koni taban st yzeyinde bulunan KGM
ambleminde her hangi bir bozulma olmayacaktr.
2. Koni zerine yaptrlm reflektif malzeme etil alkol, mazot, benzin ve gaz ya svlar ile
silindiinde; reflektif malzemede pullanma, renk deiimi kabarma, kopma, koni ile reflektif
malzeme arakesitinde herhangi bir ayrma ve deformasyon olmayacaktr.
503.02.09.03.12 Yalandrma (Ultraviyole Inlarna Kar) Dayanm
Koni gvdesinden kesilerek alnan numunelerde TS EN ISO 4892-3de tanmlanan UV-B lambas ile toplam
240 saatlik uygulama yapldnda; numunelerde krlma, atlama, hacimsel deiim (bzlme-genileme),
kabuklanma, pullanma, tabakalama, ayrlma olmayacaktr. Reflektif malzeme iin Tablo-503-2de koni
gvdesi iin Tablo-503-3de verilen minimum aydnlanma deerlerindeki deiim % 15den fazla olmayacak,
kromatiklik koordinatlar koni gvdesi iin Tablo503-2 Reflektif malzeme iin Tablo-503-3deki snrlar
iinde kalacaktr.
503.02.09.03.13 Is Deiikliklerine Dayanm
Numuneler scaklk deiimlerinin 1 evrimi (periyodu) aadaki gibi tanmlanan uygulamaya 3 defa maruz
brakldnda Tablo 503-7deki kriterleri salayacaktr.
Tablo-503-7 Is Deiikliklerine Dayanm
504.02 Souk Uygulanan Yol izgi Boyas ve Tineri

Souk yol izgi boyalar, TS EN 1871, Yol aretleme Malzemeleri-Fiziksel zellikler standartnda
belirtilen esaslara ve aada tanmlanan teknik zelliklere uygun olacaktr.
504.02.01.01 Parlaklk Faktr
TS EN 1871 standardnda tanmlanan parlaklk faktr Tablo-504-1de, UV ile yalandrmadan sonra
parlaklk faktrndeki fark snflar Tablo-504-2de ve kusma deneyinden sonra parlaklk faktrndeki fark
snflar Tablo-504-3de belirtildii ekilde olmaldr.
Parlaklk faktr iin Tablo-504-1de verilen snflar geerlidir.
Tablo-504-1 Parlaklk Faktr
RENK
SINIF
PARLAKLIK FAKTR ()
Beyaz
LF7
0,85
Sar
LF2
0,50
UV ile yalandrmadan sonra parlaklk faktrndeki fark snflar Tablo-504-2de belirtildii gibi olacaktr.
+ 20 Cden - 30 Cye gei sresi
5 saat
- 30 Cde bekleme sresi
2 saat
- 30 Cden kartlan numunenin laboratuvar koullarnda bekleme sresi
2 saat
RENK
SINIF
+ 20 Cden + 60 Cye gei sresi
4 saat
Beyaz ve Sar
UV-1
0,05
+ 60 Cde bekleme sresi
2 saat
+ 60 Cden kartlan numunenin laboratuvar koullarnda bekleme sresi
2 saat
503.02.09.03.14 Koni Gvdesine Yaptrlm Reflektif Malzemenin Suya Dayankll

zerine reflektif malzeme yaptrlm koni numunesi, uygun bir kap iinde 23 2 Cdeki suya tamamen
daldrlm olarak 48 saat bekletilip slak durumda gzle muayene edildiinde koni ile reflektif malzeme
arakesitinde herhangi bir kabarma, hava veya su kabarc oluumu, ayrlma, pullanma ve herhangi bir
deformasyon olumayacaktr.
Kusma direnci deneyinden sonra parlaklk faktrndeki fark snflar Tablo-504-3de belirtildii gibi
olmaldr.
Tablo-504-3 Kusma Direnci Deneyinden Sonra Parlaklk Faktrndeki Fark Snflar
RENK
SINIF
Beyaz ve Sar
BR-1
0,03
504.02.01.02 Grn
503.03 Trafik aret Levhalarnn malat ve Montaj

Karayollarnda kullanlan trafik iaret levhalarnn imalat ve montajlar ile kullanm esaslar ve yatay
iaretlemeler, Trafik aretleri El Kitab-I ve II ile Erime Kontroll Karayollarnda Trafik aretleme
Standartlarnda belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
Trafik iaret levhalarnn karayoluna monte edilmesi ilemleri, daha nce yklenici tarafndan yaplm ve
darece onaylanm projelere uygun olarak yaplacaktr.
503 / 12
Tablo-504-2 UV ile Yalandrmadan Sonra Parlaklk Faktrndeki Fark Snflar

Boya kutusu aldnda; yzeyde kaymak tabakas, kesilme, phtlama, iri tanecikler, yabanc maddeler
grlmeyecek boya kendi kabnda 23 2 C scaklkta ve % 50 5 RHde uygun bir kartrc kullanarak
yaklak 150 devir/dk hzda boya ktlesini btnyle hareket ettirecek ekilde 2 dk sre ile kartrldnda
homojen duruma gelecek ve dipte sert, kaln ve karmayan bir kelti olmayacaktr.

504 / 1
KISIM 504
KISIM 504
504.02.01.03 Cam Kreciklerin Tutunmas

Cam Krecik: Testte kullanlan cam krecik, Karayolu Teknik artnamesine uygun.
Datc: Biri hareketli, dieri sabit 3 mm kalnlkta ve her biri ayn dzende 4 mm apnda delikler bulunduran
iki levha ile iki datc elekten oluan ve ekil-504-1de verilen dzenek,
Fra: Deve ty ya da benzer zellie sahip malzemeden yaplm,
Tabak: Taban 70mm x 150mm, ykseklii en az 40 mm olan,
Deney Paneli: Cam, TS 4320 EN ISO 1514e uygun;
Ovalama Fras: Kaln naylon, 60 kl gurubu birbirinden 5 mm uzaklkta olacak ekilde 30 x 65 x 6 mm
boyutlarnda polistren ya da benzeri tabana yerletirilmitir. Her grup ap 0,3 mm, boyu 11 mm olan naylon
66 dan yaplm 11 kldan meydana gelmitir.
Fralama Cihaz: Dakikada 45 5 devir/dk hzda 100 mm uzunlukta gidip gelme hareketi yapabilen, 100
gidip gelmeyi sayabilecek bir saya sistemi sisteme monte edilmitir. Fralamay yapacak olan fra gidip
gelme hareketi yapan kolun ucuna serbest hareket edecek ekilde monte edilmitir. Frann arlk etkisi
ayarlanabilir dengeleme arl ile dengelenerek yok edilmitir (ekil-504-2).
lem: Datcda hareketli levha, sabit levha ile temas edecek ve altna gelecek, ancak delikler alt alta
gelmeyecek ekilde yerletirilmitir. ki levha arasndaki delikleri dolduracak ekilde ve yeterli miktarda
yaklak 4 g cam krecik levha zerine serpilir ve fra ile dzgn olarak iki levha arasndaki boluklar
dolduracak ekilde yaylr. Datc taban merkezine yerletirilir. Delikleri hareketli levha cam krecikleri
tabaa dmeye brakacak ekilde kaydrlr. Tabakta toplanan cam krecikler 1 mg hassasiyet ile tartlr,
(m1) tekrar datcya konur. Deney paneli zerine boya 350 mm 25 mm kalnlnda ya film kalacak
ekilde uygulanr. Boyann uygulanmasndan en ge 20 s ierisinde datc test panelinin zerine yerletirilir
ve zerinde bulunan cam krecikler boyaya braklr. 60 dk beklemeden sonra hafife boya yzeyi fralanr.
Dklen cam krecikler tartlr (m2). Panel, 7 gn 23 2 C scaklkta ve % 50 5 RHde bekletilir. Panel
tartlr. (m3) Fralama cihazna yerletirilen panel zerine 300 g arlk uygulayan fralama sisteminde 100
devir yaptrlr. Fralamadan sonra panel tartlr (m4). Toplam boya alan (At) ve fralanan yzey alan (Af),
1 mm2 hassasiyet ile llr.
ekil-504-1 Datc Cihaz
Boya yzeyinden dklen cam krecikler ( c ), ktlece yzde olarak;

C= [(m3-m4) x At / (m1-m2) x Af] x 100
olarak hesaplanr.
Boyadan dklen cam kreciklerin oran ktlece % 10u gemeyecektir.
ekil-504-2 Fralama Cihaz
504 / 2


504 / 3
KISIM 504
KISIM 504
504.02.01.04 Viskozite
Boya, ASTM D 562 standardna uygun test cihaz ile 23 2 C scaklkta ve % 50 5 RH olan ortamda
lldnde boyann viskozitesi en az 80 KU (Kreps Unit) ve en fazla 95 KU olacaktr.
504.02.01.05 Yzey Kuruma Sresi
TS 4320 EN ISO 1514 standardna gre hazrlanm cam test paneline 23 2 C scaklkta ve % 50 5 RH de,
350 25 mm ya film kalacak ekilde boya ekildikten sonra sre (zaman saati) tutulur. Silindirik mandrel,
(ekil-504-3) 15 dk sre ierisinde rampasndan serbest dmeye tabi tutulur. Halka zerine yapma olur
ise halka zerindeki boya tiner vb. maddeler kullanlarak nemlendirilmi bez ile temizlenir. Halkaya boyann
yapmama sresi en fazla 15 dk olmaldr.
Kum, ierisinde en az % 90 silis bulunan deniz kumu, 0,710 mm elekten geip 0,600 mm elek zerinde kalan
gradasyona sahip olacaktr.
Huni; 5 litre kum kapasiteli, alt akl 20 mm apnda olan, alp kapanan srgl kapa bulunan, i ap
20 mm uzunluu 900 mm olan bir boru ile birleen (ekil-504-4 ).
Srgl kapak kapatlr. 5 litrelik kum huniye doldurulur. Kumun borudan srekli bir ekilde akmas ve
boyal yzeye arpmas iin kapak tam ve hzl bir ekilde alr. Bylece 5 litre kumun her kullanlndan
sonra deney paneli zerindeki boya gz ile muayene edilir. Deney sonunda kumun dkld yerde 4
mmlik almann gzlendii an dklen kumun litre olarak miktar ve deney says tespit edilir. stenen kum
miktar 100 litreden az olmamaldr.
ekil-504-3 Yzey Kuruma Sresi lm Cihaz

504.02.01.06 Dip Kuruma Sresi
TS 4320 EN ISO 1514 standardna gre hazrlanm cam test paneline 23 2 C scaklkta ve % 50 5 RH
de, 350 25 mm ya boya filmi kalacak ekilde ekilen numuneye yaplan test sonucunda boya yzeyinde
deformasyon, dng izi, yzey przll ve boya filminde incelme durumunun gzlenmedii sre, yani
kuruma sresi en az 30 dk, en fazla 45 dk olacaktr.
504.02.01.07 Esneklik
Numune boyalar, TS 4320 EN ISO 1514 standardna gre hazrlanan yumuak alminyum test panellerine
TS 4321 standardnda verilen metotlardan birisi ile kuru film kalnl 50 5 mm olacak ekilde uygulanr.
TS 4317 standardna gre havada 7 gn kurutulan paneller 12 mm apl silindir mandrel ve tip-1 cihaz ile
TS 4328 EN ISO 1519 standardna gre denenir. Boya filminde atlama, kabarma, dklme ve yzeyden pul
pul ayrlma grlmemelidir.
504.02.01.08 Anma Dayanm
504.02.01.09 Dizel Yaktna (Motorin) Dayanm
Numune boya, TS 4320 EN ISO 1514 standardna gre hazrlanan cam test panellere TS 4321 standardnda
verilen metotlardan birisi ile ya film kalnl 150 10 mm olacak ekilde uygulanr. Test paneli, 24 saat,
23 2 C scaklkta ve % 50 5 RH de bekletildikten sonra 3 saat 105 5 C scaklkta etvde tutulur. Test
paneli, etvden karldktan sonra oda scaklna dene kadar beklenir ve deneye tabi tutulur.
504 / 4
ekil-504-4 Anma Dayanm lm Cihaz

Panel: Alminyum madde 3e gre hazrlanm 2 adet ve 72 saat kurumas iin bekletilmi, izme cihaz
(ekil-504-5) ine ucu yar kresel, ap 1 mm olan, Deney Panellerinden bir tanesi TS EN ISO 2812-1
daldrma metoduna gre 1 saat dizel yaktnda bekletilir. Panel kaptan alnr. Kurutma kad ile kurutulur. 1
504 / 5
KISIM 504
KISIM 504
saat sonra boya filmi ste gelecek ekilde uzun kenara paralel izilmenin yaplaca cihazn kayabilen paneline
yerletirilir (ekil-504-5). nenin stndeki tutamaca 0,8 kglk bir yk konur. Panel kaydrlr. Kaydrma ii
3 defa yaplr. Deney paneli incelendiinde kaznarak boya filminin kalkmas ve alt test panelinin gzkmesi
kontrol edilir. 3 saat sonra boya filmi zerinde kabarma vb. bozukluklar olup olmad kontrol edilir.
Tablo-504-4 Kimyasal zellikler

Deney Ad
Deney Standard
Limitler
En Az
En ok
Beyaz ve sar boya iin:

1. Toplam Kat Madde Miktar, (%)
TS EN 12802
% 73,0
%77,0
Beyaz ve sar boya iin:

2. Balayc Madde Miktar, (%)
TS EN 12802
%18,0
ASTM D 1394
%15,0
Beyaz boya iin:

3-Beyaz Titanyum Pigmentleri (Rutil) TiO2 Miktar,
(%) (Boya kalntsnda)
Tatbik edilen souk yol izgi boyas, yolun 20 dk sonra trafie almasn salayacak zellikte ve yapda
olacaktr.
Tiner iinde klor ve benzol bulunmayacak, uygulama esnasnda da boya herhangi bir zcye ihtiya
gstermeyecektir. Tiner ile birlikte Gvenlik Bilgi Formu (GBF) dareye verilecektir.
mal edilen tiner, teslim edilecek olan boyann teknik zelliklerine uygun olacaktr. Tinerin laboratuvar
muayenesi srasnda uygun seyreltebilme art aranacaktr.
504.02.04 Boyann Yolda Denenmesi
504.02.04.01 Yol Performans Deneyi
ekil-504-5 izme Cihaz

504.02.01.10 Tuzlu Suya Dayanm
%20lik NaCl zeltisi ierisine, 72 saat bekletilmi 2 adet alminyum test panelinden biri daldrma metodu
ile 18 saat braklr. Deney paneli sre sonunda kartlr ve kurutma kad ile kurutulur. 5 dk sonra izme
cihazna test paneli yerletirilir. (ekil-504-5) Tutamaca 1 kglk yk konur ve panel 3 defa kaydrma ilemine
tabi tutulur. Boya filminde kabarma, yumuama, pullanma olmamaldr.
504.02.01.11 kme Tayini
TS 4325 standardna gre hazrlanan ve teste tabi tutulan numune verilen sre sonunda aldnda, boya
ierisine braklan spatula kendi arlnca dibe inmeli, sert bir kelek olmamal, spatulann geni yzeyi
dorultusunda kartrldnda, hissedilir bir diren ile karlalmamal ve homojen hale gelecek ekilde
kartrldnda viskozite deiimi ise % 5i gememelidir (Bu testin depolanmayacak boyalara yaplp
yaplmamas darenin yetkisindedir).
504.02.02 Deney Panellerinin Hazrlanmas
TS 4320 EN ISO 1514 standardna gre hazrlanan cam ve alminyum test paneller TS 4321de verilen
metotlardan birisi ile ya film kalnl 350 25 mm olacak ekilde boya ile kaplanarak TS 4317ye gre 7
gn 23 2 C scaklkta ve % 50 5 RHde kurutulur.
Boyann tmnn kesin teslim tarihinden itibaren iklim ve evre koullarnn uygun olaca en ksa sre iinde,
Yllk Ortalama Gnlk Trafii 10.000e kadar olan ve darece seilecek bitml scak karm kaplamal en az
bir deneme yolunda, darece uygun grlen teslim yerlerinden alnarak kapal ve havalandrmaya uygun, 20
C ile + 30 C scaklk aralndaki, taban zemininde ahap zgaralar bulunan ambarlarda, muhafaza altnda
tutulan toplam 1 ton yol izgi boyasnn uygun bir miktar ile yolda deneme yaplacaktr. Deneme uygulamas
srasnda; boya kuru film kalnl 325 25 mm (cam krecik olmakszn llecek ancak aplikasyonun
tm boya arlnn yaklak 1/3 orannda cam krecikli olarak yaplacaktr) olacak ekilde en az 500
m uzunluundaki yol kesiminde yol izgi aplikasyonu yaplacaktr. 10 aylk bir bekleme sresi sonunda,
ASTM D 713, ASTM D 821, ASTM D 868 ve ASTM D 913 standartlarnda belirtilen deney yntemleri ile
yol izgileri teste tabi tutulduunda, yola izilen izgiler, yola izildii ilk andaki grnmnn % 50'den
fazlasn kaybetmeyecektir.
Deneme yolundaki bu uygulama; boyann ya ve rzgr olmayan evre artlarnda, ortamn ve asfaltn
scakl en az 15 C ve bal rutubetin en fazla % 85 olmas art ile ayrca taze boya filmi zerinde bir toz
tabakas olmayacak ekilde temiz ve kuru asfalt yzeye tatbik edilmesi eklinde yaplacaktr. Bu uygulama
yaplmadan nce, deneme yolu olarak seilen kesimlerde orta eksen veya erit izgileri 4,5 m dolu izgi,
7,5 m boluk braklaca esas dikkate alnarak, 4,5 mlik kesimlerin 7,5 m aralklarla yol yzeyini ya, kir
ve kalc pislikten arndrmak amacyla, bir tambur zerine yerletirilmi freze bakl makinelerle en ok 2
mm derinlie kadar olmak zere (frezeleme yntemi ile zmparalama eklinde) veya basnl su jeti ile yol
yzeyini temizleme ilemi yklenici tarafndan yaptrlacaktr. Temizlenecek kesimlerde 0,12 m (blnm
yollarda 0,14 m) geniliinde izgiler izileceinden, temizlenecek yzey genilii en az 0,16 m olacaktr.
Yklenici bu ilemi bedelsiz olarak yapacak veya yaptracaktr. Yolun temizlenmesi ilemi srasnda trafik
gvenlii ynnden her trl tedbir yklenici tarafndan alnacak veya aldrlacaktr.
504.02.03 Kimyasal zellikler

Souk uygulanan yol izgi boyasna ait kimyasal zellikler aada Tablo-504-4de verilmektedir.
504.02.04.02 Depolama ve Kullanm Esaslar

Boyalar; kapal ve havalandrmaya uygun, minimum - 20 C ile maksimum + 30 C scaklkta, taban
zemininde ahap zgaralar bulunan ambarlarda, gne nlarna ve rutubete maruz kalmayacak ekilde
muhafaza edilecek, depolama, ambara ilk giren boya ve tinerin ilk nce kullanlmasn salayacak ekilde
504 / 6


504 / 7
KISIM 504
KISIM 504
yaplacaktr.
504.03.02.02 Termoplastik Boyann Genel zellikleri
Depolar, i scakln + 30 Cyi getiinde haftada en az iki kere, + 30 Cnin altndaki scaklklarda ise
belirli aralklarla havalandrlacaktr.
Termoplastik boyann genel zellikleri aada verilen ve TS EN 1871 standardnda belirtilen esaslara uygun
olacaktr.
Kaplarn dip ksmlarnda zamanla meydana gelen kelmeyi tamamen ortadan kaldrmak ve boyay homojen
hale getirmek iin kullanmadan nce kap iindeki boya iyice kartrlacaktr.
a. zgl Arlk: Deney AASHTO M 249 standardnda belirtildii ekilde yaplacak, sonular ayn standarda
uygun olacaktr.
Ykleme, tama ve depolama srasnda, boya kaplarnda hasar meydana gelmemesine dikkat edilecektir. Boya
ve tinerin muhafaza edildii ambarlarda, zemine yakn olacak ekilde en az bir adet aspiratr bulunacaktr.
504.02.04.03 Aplikasyon Esaslar
Yatay iaretleme ile ilgili teknik esaslar, 2918 sayl Karayollar Trafik Kanunu ve bal Ynetmelikler
gereince yaymlanm olan Trafik aretleri El Kitabnda belirtildii ekilde yaplacaktr.
b. Yumuama Noktas: Deney AASHTO M 249 standardna gre yaplacak, sonu ayn standarda uygun
olacaktr.
c. Parlama Noktas: Deney ASTM D 93 standardna gre yapldnda, parlama noktas en az 240 C
olmaldr.
d. Akabilme Kabiliyeti ve Uzatlm Akabilme Kabiliyeti: Deney AASHTO M 249 standardnda
belirtildii ekilde yaplacak, sonular ayn standarda uygun olacaktr.
504.03 Termoplastik Yol izgi Boyas
e. Sarlk indeksi: Deney AASHTO M 249 standardnda belirtildii ekilde yaplacak, sonular ayn
standarda uygun olacaktr.
504.03.01 Tanm
504.03.02.03 Termoplastik Boyann Performans zellikleri
Termoplastik yol izgi boyas, toz, plaka veya topak halde bulunan, stlarak eritildikten sonra, belirli bir
serme hzyla yol yzeyine, zerine cam krecik dklerek scak olarak uygulanr. Termoplastik boya, yol
yzeyi ile gerekli yapmay normal yol kaplama scaklna kadar souduktan sonra salar.
Termoplastik boya yola uygulandktan sonra performans, TS EN 1436 standardnda belirtilen esaslara uygun
olacaktr.
Termoplastik yol izgi boyas, yanstma gcn, izgi kalnln ve geniliini koruyarak trafik altnda
deformasyona dayanan, trafik iaretlerini her trl yol yzeyine izmekte kullanlan homojen bir boyadr.
504.03.02 Malzeme
504.03.02.01 Termoplastik Boya Bileenleri
Termoplastik boya bileenlerinin oranlar, boya numunesine ASTM D 4797 standardnda belirtilen deneyler
uygulandnda; bulunan sonular AASHTO M 249 standardnda ve Tablo-504-5de belirtilen deerlere
uygun olmaldr.
Beyaz
Sar
Balayc Madde Miktar, (%)
En az 18,0
En az 18,0
Cam krecik Miktar (%)
30,0 40,0
30,0 - 40,0
Titanyum dioksit Miktar (%)
En az 10,0
En ok 42,0
Bkz. Not
Kalsiyum Karbonat ve
nert Dolgu Miktar (%)
504.04.01 Tanm
Cam krecikler, boyalar, termoplastikler, souk uygulama plastikleri ve sv halde uygulanan dier iaretleme
rnleri zerine, yol yzeyine uygulandktan sonra dklen malzemeler olarak tanmlanr. Bir aracn
farlarndan gelen k demetini srcye doru geri yanstarak yol iaretlerinin gece grnrln salamak
iin kullanlan effaf, kresel cam tanecikleridir. Malzeme, TS EN 1423 standartlarnda tanmlanan cam
kreciklere uygun olacaktr.
504.04.02 Malzeme
Cam krecikleri, TS EN 1423 standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Tablo-504-5 Termoplastik Boya Bileenleri Oranlar

Bileen
504.04 Cam Krecik (Dklerek Uygulanan Malzeme)
Not: Dolgu maddelerinin miktar, retici tarafndan boyann dier zelliklerini karlayacak ekilde
belirlenecektir.
504.04.02.01 Grn
Cam krecikleri; effaf, temiz, renksiz, dzgn yzeyli ve kresel biimde olmal, atlak veya krk cam krecik
taneleri bulunmamaldr. Cam krecik ierisine herhangi bir nedenle baka bir malzeme katlmamaldr.
504.04.02.02 Tane Bykl Dalm
Cam kreciklerin tane bykl dalm, TS EN 1423 standardnda belirtilen, ISO 565-R 40/3 serisi metal
tel rg, yuvarlak ekilli, kare gzl deney elekleri ile tayin edilmelidir. Cam kreciklerin kmlatif elek
zerinde kalan ktlece yzde (%) olarak, aada Tablo-504-6da belirtilen gradasyona uygun olacaktr.
504.04.02.03 Camn Krlma ndisi
Cam kreciklerin krlma indisi (n), TS EN 1423 standardnda EK-Ada belirtilen esaslara gre tayin
edildiinde, Tablo-504-7de belirtilen snflara uygun olmaldr.
504 / 8


504 / 9
KISIM 504
KISIM 504
Tablo-504-6 Tane Bykl Dalm

ISO 565 R 40/3 Elekler, m
Tutulan Kmlatif Ktle

(%)
850
0-2
710
0-10
600
10-30
425
30-55
504.05.02 Malzeme
55-80
180
95-100
Tablo-504-7 Cam Kreciklerin Krlma ndisi

n 1,5
n 1,7
n 1,9
Yklenici, TS EN 1871, Yol aretleme Malzemeleri-Fiziksel zellikler standardna uygun olarak retilmi
yol izgi boyas ve boya ile birlikte TS EN 1423, Yol aretleme Malzemeleri - Dklerek Uygulanan
Malzemeler-Cam Krecikler, Kayma nleyici Agregalar ve Bunlarn Karm standardna ve seilen boya
tipine uygun cam krecii kullanacaktr. Yklenici, ie balamadan nce alma sresince kullanaca
malzemenin teknik zelliklerini ieren bir belge ve dare gerekli grd takdirde istenilen miktarda numune
malzemeyi dareye teslim edecektir.
Yatay iaretleme malzemeleri, iklim, yol artlar, kar mcadelesinde kullanlacak tuz ve agrega, trafik
younluu vb. dier faktrler dikkate alnarak yklenici tarafndan belirlenecektir. Yatay iaretleme yaplacak
yol kesimi ihale ncesinde yol, trafik [(Yllk Ortalama Gnlk Trafik (YOGT) miktar, ar tat oran vb.]
ve evre durumu ile k koullarnn tespiti amacyla istekli firma tarafndan grlecek ve firmadan iyerini
grdne dair yer grme belgesi alnacaktr. stekliye, talebi halinde yol, trafik (YOGT miktar, ar tat
oran vb.) ve evre durumu ile k mcadelesi konusunda bilgi verilecektir.
504.04.02.04 Kimyasal Dayankllk

Cam kreciklerin;

504.05.01 Tanm
Bu ksm; bitml scak karm kaplamal yollarda eski yol izgileri silindikten ve yol yzeyi temizlendikten
sonra, beyaz renkli termoplastik ve/veya ift bileenli boya ile birlikte cam krecik kullanlarak yaplacak
performansa dayal yatay iaretleme iini kapsar.
300
Snf A
Snf B
Snf C
Ayrca, ift kompenantl boya erit izgisi olarak kullanlacaksa, sadece aydnlatlm kesimlerde kullanlmas
uygun olacaktr.
Suya,
Hidroklorik Asite,
Kalsiyum Klorre,
Sodyum Slfre,
aretlemede kullanlan termoplastik boya, uygulamadan en ok 5 dk sonra izgiye zarar vermeyecek ekilde
yolun trafie almasna uygun zellikte olacaktr.
dayankllk deneyleri TS EN 1423 standardnda EK-Bde belirtilen esaslara gre tayin edildiinde; su,
hidroklorik asit, kalsiyum klorr ve sodyum slfrden herhangi biriyle temas halinde, cam kreciklerin
yzeylerinde bir puslanma veya matlama olmamaldr.
Kullanlacak boya ve cam krecik malzemelerini reten firmalar, TS EN ISO 9001 ve TS EN ISO 9002
kalite belgelerinden birine sahip olacaktr. Bu belgeler dareye sunulacaktr.
504.04.02.05 Rutubet Geirmeyen Kaplamalar
504.05.03 Uygulama artlar
Cam kreciklerin yzeyinde rutubet geirmeyen bir kaplama olup olmadn tespit etmek iin krecik
numunelerine, TS EN 1423 standardnda EK-E ilem-Ada belirtilen esaslara gre deney yapldnda;
rutubet geirmeyen kaplamann varln gstermek zere cam kreciklerin % 80i deneyi gemelidir.
Yatay iaretleme uygulamas, 2918 sayl Karayollar Trafik Kanunu ve Bal Ynetmelikler gereince
yaymlanm olan Trafik aretleriEl kitabnda belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
504.04.02.06 Uygulama
Yol izgi boyas zerine dklerek uygulanacak cam krecikleri miktar, kullanlan boya arlnn 1/3
kadar olacaktr.
504.05 Termoplastik veya ift Kompenantl Boya ile Performansa Dayal Yatay aretleme Yaplmas
ift kompenantl boya sadece

yavalama uyar izgileri,

offset taramalar,
yaya geitleri,
kaplama zerine izilecek oklar vb.
Yol yzeyinde boyann yapmasn engelleyen bir durumun olmas halinde, yolda eski izgi olmasa dahi yeni
uygulama yaplacak kesim silinecektir.
Eski izgilerin silinmesi ileminde, yol yapsna en az zarar verecek, tralama veya basnl su kullanm vb.
sistemlerden dare tarafndan uygun olan seilecek, tralama ilemi seilmesi durumunda, tralama 2 mmden
daha derin olmayacaktr. Eski izgilerin silinmesinde deterjan, zc vb. maddeler kullanlmayacaktr.
Eski izgilerin tamamen kp kmadna yaplan inceleme sonucunda kontrol mhendisi karar verecektir.
Yatay iaretleme yaplacak yol yzeyi, uygulamadan hemen nce, tm ya, kir, pas, toz ve benzeri her trl
yabanc maddelerden tamamen temizlenecektir.
yatay iaretlemelerinde kullanlmaldr.
504 / 10
zerine yatay iaretleme yaplacak yolda mevcut bulunan ve uygun nitelikte olmayan eski izgiler silinecektir.
Ancak, mevcut yatay iaretleme malzemesi ile yeni yaplacak uygulamada kullanlan boyann ayn nitelikte
olmas halinde darenin izin vermesi durumunda eski izgiler silinmeyebilecektir.
Yaplacak iaretlemeye esas olmak zere, dey iaretleme baz alnarak bir n iaretleme aplikasyonu yaplacak,
n aplikasyonun dare tarafndan uygun bulunmas durumunda yatay iaretleme almas yaplabilecektir.

504 / 11
KISIM 504
KISIM 504
izgilerin lleri tam olacak, uzaktan bakldnda yol zerinde dzgn bir hat oluturacaktr. Uygulanacak
l tolerans % 5dir.
Yatay iaretleme malzemesi kuru film kalnl termoplastik boya uygulamasnda 1,5 mmden ok bileenli
boya uygulamasnda ise 0,8 mmden az olmamak artyla (Cam krecik kalnl hari), hava, yol ve trafik
koullarna gre yklenici tarafndan belirlenecektir.
504.05.04 Genel Konular

Yklenici, ihale konusu i mahallini ihale ncesinde grecek, ihale aamasnda bu mahalleri grdne dair
yazl beyanda bulunacaktr.
Tablo 504-8de verilen performans deerlerini salayabilmek iin cam kreciinin boyaya gre arlka
oranna yklenici karar verecektir.
Yklenici, bakaca bir istek bildirimi olmakszn iyerinde gerek kulland malzeme, ara ve gere, gerekse
yolu kullananlarn yaratabilecekleri her trl tehlikeyi gz nnde tutarak; hem kendi hem de Karayollar
Genel Mdrl personelinin ve/veya nc kiilerin herhangi bir tehlikeye maruz kalmamas iin gereken
her trl nlemi almakla ykmldr.
Yaya geidi izgileri ile dier tm taramalarda boya kuru film kalnl 2 mm den az olmamak artyla, hava,
yol ve trafik koullarna gre yklenici tarafndan belirlenecektir.
Yklenici, almalar sresince, nc ahslarn bana gelebilecek kaza ve hasarlar iin gerekli sigortay
yaptrmak zorundadr.
izgi genilikleri, erime kontroll karayollarnda (otoyol) erit izgileri iin 15 cm, kenar izgileri iin 25
cm, blnm yollarn kenar ve erit izgilerinde 14 cm, dier yollarda kenar ve erit izgileri iin 12 cm
olacaktr.
Yklenici, iyerinde ve antiyede yangna kar gereken her trl nlemi alacaktr.
Yatay iaretleme iinin teknik uygulama detaylarnda Trafik aretleri Elkitab-1de belirtilen hususlar esas
olarak alnacaktr. Farkl ve zel durumlarda darenin uygun grecei uygulama yaplacaktr. Uygulanacak
l tolerans % 5tir.
in gerekletirilmesi iin gereken her trl izin, ruhsat vb. dare tarafndan salanacaktr.
izgilerin lleri tam olacak, uzaktan bakldnda yol zerinde dzgn bir hat oluturacaktr.
Belirtilen hususlara aykr olduu darece tespit edilen izgiler, yklenici tarafndan silinecek ve yeniden
izilecektir.
almalar esnasnda yolun boya ile kirletilmesi halinde, bu boya silinecektir. Silinme ileminde, yukarda
belirtilen silme ilemlerinden darece uygun olan tercih edilecek, silinme ilemi tralama ile yaplacaksa,
tralama ilemi asfalt tahrip etmeyecek ekilde ve en ok 2 mm derinlikte olacaktr. Hatal izilen veya
dklen boya, baka bir malzeme ile rtlmek suretiyle temizlenmeyecektir.
Yukarda belirtilen artlar salamayan kesimlerde iin geici kabul yaplmayacaktr.
dareden zel izin alnmadka, dini ve ulusal bayramlar ile trafik younluunun en yksek olduu saatlerde
alma yaplmayacaktr.
Gnlk alma raporu olarak, Yatay aretleme Kalite Kontrol Formu, yklenici sorumlu mhendisi
tarafndan eksiksiz olarak doldurularak imzalanacaktr.
Gnlk formlar birer haftalk periyodlar ile kontrol mhendisine verilecek ve dzenlenen bu formun asl
kontrol mhendisliince dosyalanacaktr.
Yklenici, i nedeni ile gerekebilecek trafik akm kesintilerinin, normal trafik akmn aksatmamas iin
gerekli tm tedbirleri alacak, gereksiz kesilmeleri nlemek amacyla; gerekli servis yolu ve/veya trafik akmn
yeniden ynlendirme balantlarnn iaretleme projelerini yaparak, onaylanmak zere ie balamadan en az
3 gn nceden dareye sunacaktr.
Servis yollar ve/veya trafik akmnn yeniden ynlendirilmesi sadece darece onaylanm projeye gre
yaplacaktr. Ancak ok zaruri ve istisnai hallerde, kontrol mhendisinden izin alnarak farkl bir ilem
yaplabilecek ve uygulanan ilemler bir rapor halinde en ge 3 takvim gn iinde dareye bildirilecektir.
Bu iler iin gerekli tm dey ve kl iaretler yklenici tarafndan temin edilecek ve iin devam sresince
niteliklerine uygun olarak sreklilii salanacaktr. in tamamen bitirilmesinden sonra, ie balarken
konulmu olan tm iaretler kaldrlacaktr.
504 / 12

Yanc malzeme kullanlmas nedeniyle, alma esnasnda sigara iilmesi yasaktr.
Yklenici, malzeme ve tehizatn; iyeri ile antiyedeki dier ara ve gereleri tehlikeye sokmayacak ekilde
kullanacak ve depo edecektir.
Yeterli say ve kapasitedeki uygun yangn sndrme cihazlar ile zehirlenme ve yanklara kar gerekli ilk
yardm malzemesi, kolayca eriilebilecek bir yerde bulundurulacaktr.
Yklenici szleme sresince, yatay iaretleme arac/makinesini her zaman alr durumda ve hazr
bulunduracaktr. Ara/makinenin teknik bir arzaya maruz kalmas halinde, bu ara/makine ya hemen tamir
edilecek ya da arzann ortaya kmasndan itibaren 24 saat ierisinde alr durumda yeni bir ara/makine
ile deitirilecektir.
Tm alma mahallerinde, darenin yazl izni olmadka, talimatlarn gerektirdii tantc, yasaklayc ve
tehlikeye kar uyarc levhalar dnda hibir reklam veya tantc iaret levhas konulmayacaktr.
Yklenici; i sal ve gvenlii konusunda, 4857 Sayl Kanunu, 6331 sayl Sal ve Gvenlii
Kanunu ve ilgili tm mevzuat hkmlerine gre btn tedbirleri almakla ykmldr. mddetince
altraca iilerin tamamna i sal ve gvenlii ile ilgili eitimlerin verilmesini ve zabt altna
alnmasn salayacaktr. sal ve gvenlii eitimi aldna dair belgesi bulunmayan hibir ii iyerinde
bulundurulmayacaktr.
504.05.05 in Ksmi Geici Kabul, Garanti Sresi ve Kalite Testleri
Garanti sresi, kontrol kesim baznda iin bitirilmesini takiben yaplacak ksmi geici kabul tarihinde
balayacaktr.
Garanti sresi, Devlet Yollar ve dier yollarda, Tablo 504-8de belirtildii gibidir. Otoyollarda uygulanacak
izgi kalnlklar ve garanti sreleri ise Tablo-504-9da verilmitir. Tablo-504-10da belirtilen performans
deerleri Garanti Sresince srekli olarak salanacak, her bir kontrol kesiminin m2 olarak en az % 80inde
(sa kenar + sol kenar + erit izgisi/izgilerinde ayr ayr % 80 aranacaktr), Tablo 504-10da verilen
performans deerleri salanacaktr.
hale kapsamndaki yatay iaretlemenin performans lmleri, dare personeli tarafndan ve personelin
ngrd esaslar dahilinde, kontrol kesim baznda iin tamamnn bitirilmesinden 2 ay sonra balar ve ilk
lmden sonraki yaplacak performans lmleri ikier aylk periyotlar halinde devam ederek, sonular
Tablo 504-10a gre deerlendirilir. Ancak, dare gerek grd takdirde lm aralklarn ksaltp
uzatabilir. lm ilemleri srasnda yklenici yetkili bir eleman bulundurmak zorundadr. Aksi takdirde
504 / 13
KISIM 504
KISIM 504
yklenici lm sonular ile ilgili herhangi bir itirazda bulunamaz. Performans lmleri srasndaki ulam
vb. her trl giderler, yklenici tarafndan karlanacaktr.
Tablo-504-8 Devlet Yollar ve Dier Yollarda izgi Kalnl ve Garanti Sresi

DEVLET YOLLARI ve DER YOLLARDA (Otoyol Dndaki Yollarda)
in tamamnn ksmi geici kabul yapldnda, ykleniciye ihale bedelinin yars denerek, denen miktar
kadar banka teminat mektubu alnr. Ykleniciye denmeyen miktar, Tablo-504-8da belirtilen garanti sreleri
gz nne alnarak yaplacak lm aralklarna bal olarak ve sonularn olumlu kmas durumunda eit
oranda, ykleniciye o lm ile ilgili hakedi olarak denir. Yaplan bu deme garanti srecinin iledii
anlamna gelir.
Trafik Younluu
lm sonularnn herhangi bir kontrol kesiminde Tablo 504-10da belirtilen deerleri salamamas
halinde, o kontrol kesimi ile ilgili garanti sresi, lm tarihi itibariyle dondurulur ve ykleniciye sz konusu
performans deerlerini salayan yenilemenin yaplmasna kadar geen srede herhangi bir deme yaplmaz.
Garanti Sresi
YOGT 25.000 ara
2 yl
25.000 ara < YOGT 75.000 ara
1 yl
75.000 ara < YOGT 150.000 ara
9 ay
150.000 ara < YOGT
6 ay
Tablo-504-9 Otoyollarda izgi Kalnlklar ve Garanti Sresi
alma mevsimi iinde yaplan lmlerde, performans deerlerinin salanamamas durumunda, 15

gn iinde yenileme yaplmas amacyla lm sonular ykleniciye bildirilir. Bu 15 gnlk srenin
iletilmesinde iklim koullar dikkate alnr. Verilen sre iinde, iklim koullar elverdii halde, yklenici
tarafndan istenen performans deerlerini salayacak ekilde yenileme yaplmamas halinde, ykleniciye
hibir deme yaplmadan, denmeyen miktar ile ilgili teminat mektubu irat kaydedilerek ihale iptal edilir.
OTOYOLLARDA
Minimum Kalnlk (mm)
Trafik Younluu
alma mevsimi dnda yaplan lmlerde, performans deerlerinin salanamamas durumunda, alma
mevsiminin balangcndan itibaren 15 gn iinde yenileme yaplmas ykleniciden istenir. Bu 15 gnlk
srenin iletilmesinde iklim koullar dikkate alnr. klim koullar elvermesine ramen verilen sre iinde
istenilen performans deerlerini salamayan iaretlemeler yeniden yaplmad takdirde ykleniciye hibir
deme yaplmadan, denmeyen miktar ile ilgili teminat mektubu irat kaydedilerek i fesih edilir.
Yenileme almalarnn bitirildii tarihten itibaren garanti sreci yeniden balatlr ve iin dondurulma
sresinin ilave edilmesi ile elde edilen yeni garanti sresinin bitim tarihi, dare tarafndan ykleniciye
bildirilir. Bu ilem sonrasnda performans lmlerine yeniden balanr.
Minimum Kalnlk (mm)
Kenar
izgi
1,5
YOGT 25.000 ara
25.000 ara < YOGT 50.000 ara
Garanti Sresi
Orta izgi
1,5
3 yl
2 yl
50.000 ara < YOGT 100.000 ara
1,5
1,5 yl
100.000 ara < YOGT 175.000 ara
1,5
1 yl
175.000 ara < YOGT
1,5
6 ay
Not: Kavaklarn ve ayrm kollarnda sa kenar izgisi 2 mm atlr.
allmayan dnem 1 Aralk-1 Nisan tarihleri arasdr.

stenen performans deerlerini salamad belirlenen ancak iklim koullar nedeniyle 15 gn iinde
izgi aplikasyonu yaplmas mmkn olmayan aylarda (1 Aralk-1 Nisan aras), garanti sresi uygun olan
iklim koullarna kadar dondurularak geen sre, o kontrol kesimin garanti sresine ilave edilir (yklenici
tarafndan allmayan dnem iinde olmasna ramen alma yaplmak istenirse, her trl sorumluluk
yklenicide kalmak koulu ile dare tarafndan almaya izin verilebilir). Dondurulan sre iinde istenen
performans deerlerini salamayan kontrol kesimi / kesimleri ile ilgili ykleniciye yeni bir deme yaplmaz.
hale kapsamnda ki kesimlerde izgi aplikasyonu, her bir kontrol kesimi ile ilgili olarak en fazla 3 kez
yaplabilir. Yklenici tarafndan yenileme kabul edilse bile daha fazla yenileme yaplmaz ve ykleniciye
denmeyen miktar ile ilgili teminat mektubu irat kaydedilerek ihale iptal edilir.
Performans lmleri TS EN 1436, Yol aretleme Malzemeleri-Yol Kullanclar iin Yol aretleri
Performans standardna uygun olarak yaplacak, test sonular da Tablo-504-10 ve TS EN 1436ya uygun
olacaktr. dare tarafndan belirli periyotlar ile yaplacak olan yol izgi performans lmleri balayc olup
itiraz kabul edilmez.
dare ve/veya nc ahslardan dolay yol yapsnda izgiyi olumsuz etkileyen bir bozulma tespit edilmesi
durumunda (Bu durum; Trafik Gvenlii Tesisler ve Bakm, styap ve Yol Yapm Bamhendislerinin
katlm ile oluacak bir komisyon tarafndan belirlenecektir), yklenicinin, hasarl ksm iin, garanti sresi
ile ilgili sorumluluu sona erecektir. dare tarafndan yaplacak kar mcadelesi srasnda kullanlacak tuz ve
agrega nedeniyle izgide hasar olutuu ileri srlemez.
504 / 14

Tablo-504-10 Performans Deerleri

Performans Deerleri
No
Deney Ad
Gndz Grnrl
2
3
Snf
stenilen Deer
Q2
Qd 100 mcd/lx.m
Gece Grnrl (slak)
RW2
RL 35 mcd/lx.m
Gece Grnrl (kuru)
R2
RL 100 mcd/lx.m
4 ( ** )
Aydnlanma Faktr
B4
0,50
5 ( ** )
Renk Koordinatlar
TS EN 1436
TS EN 1436, Tablo-6
Kayma Direnci ( * )
6 ( ** )
a) Yaya Geitleri
S3
SRT 55
b) Dier tm iaretlemeler iin
S1
SRT 45
( * ) : Bu lmler, BSK kaplamal yollarda yaplacaktr.

( ** ) : Bu lmler, sadece iaretlemenin ilk yapld anda yaplacaktr.
Not: Kayma direnci, darece gerek grlmesi durumunda yaplacaktr.

504 / 15
KISIM 504
KISIM 504
Form-504-1 Yatay aretleme Kalite Kontrol Formu
504.06.01 Tanm
Karayollar Genel Mdrl

Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl
Karayollar...Blge Mdrl
B.UYGULAMA
A.TANIM
Kontrolun
Yapld
Tarih
Yzey Durumu (Temiz,Tozlu,Anm,Przl vb)
Saat
Hava Scaklg/Rutubet
Kontrolun
Yapld Yolun
Blgesi/Ad
Yolun Durumu
Sath Cinsi
Ara Boya Uygulama Hz

Yeni Yapm
izgi Boyu (kesikli/Srekli)
Kullanmda
izgi Genilii
BSK
Sathi Kaplama
Cizgi Makinas
Cinsi
TCK No veya
Plaka
Kalker
Bazalt
Kullanlan
Malzeme
Boya Ya film kalnl

(metal zerinden Mastar ile)
Boya Kuru film kalnl (metal zerinden Cihaz
ile)
Boya Kuruma Sresi (Trafige alabilir Sre)
Kayma
Direnci (*)
Boya Cinsi/Rengi
Cam Krecik
(*)
Uygulamadan sonra en fazla 7

gn iinde lm yaplmaldr.
Kayma Direnci ise BSK kaplamal
yolda alnacaktr.
Renk
Koordinat
(*)
Bu ksm, sathi kaplamal yollar ile bitml scak karm kaplamal yollarda souk yol izgi boyas veya su
bazl yol izgi boyas ile birlikte cam krecik kullanlarak yaplacak performansa dayal yatay iaretleme iini
kapsar. Bu yatay iaretleme ii performans esasl olarak yaplacaktr.
504.06.02 Malzeme
Yzey Scakl
504.06 Souk Yol izgi Boyas le Performansa Dayal Yatay aretleme Yaplmas.
x
y
Gzlem
Yklenici, TS EN 1871, Yol aretleme Malzemeleri-Fiziksel zellikler standardna uygun olarak retilmi
yol izgi boyas ve boya ile birlikte TS EN 1423, Yol aretleme Malzemeleri-Dklerek Uygulanan
Malzemeler-Cam Krecikler, Kayma nleyici Agregalar ve Bunlarn Karm standardna ve seilen
boya tipine uygun cam krecik kullanacaktr. Yklenici, ie balamadan nce alma sresince kullanaca
malzemenin teknik zelliklerini ieren bir belge ve dare gerekli grd takdirde istenilen miktarda numune
malzemeyi dareye teslim edecektir.
Yatay iaretleme malzemeleri, iklim, yol artlar, kar mcadelesinde kullanlacak tuz ve agrega, trafik
younluu vb. dier faktrler dikkate alnarak yklenici tarafndan belirlenecektir. Yatay iaretleme yaplacak
yol kesimi ihale ncesinde yol, trafik (YOGT miktar, ar tat oran vb.) ve evre durumu ile k koullarnn
tespiti amacyla istekli yklenici tarafndan grlecek ve firmadan iyerini grdne dair yer grme belgesi
alnacaktr. stekliye, talebi halinde yol, trafik (YOGT miktar, ar tat oran vb.) ve evre durumu ile k
mcadelesi konusunda bilgi verilecektir.
Gndz Grnrlk
Qd 100 mcd/lx.m
Trafik ak ynne gre
Sol
Orta
Orta
Sa
Kenar Mihver Mihver kenar
SIRA NO
SIRA NO
C- YOL PERFORMANS TEST SONULARI

Gece Grnrlk
RL 100 mcd/lx.m (Kuru)
RL 35 mcd/lx.m (Islak)
Km'si
Trafik ak ynne gre
Orta
Orta
Sa
Sol
Kenar Mihver Mihver kenar
26
27
28
29
30
31
32
33
34
10
35
11
36
12
37
13
38
14
39
15
40
16
41
17
42
18
43
19
44
20
45
21
46
22
47
23
48
24
49
25
Gece Grnrlk
Gndz Grnrlk
RL 100 mcd/lx.m (Kuru)
Qd 100 mcd/lx.m
RL 35 mcd/lx.m (Islak)
Km'si
Trafik ak ynne gre
Trafik ak ynne gre
Sol
Orta
Orta
Sa
Sol
Orta
Orta
Sa
Kenar Mihver Mihver kenar Kenar Mihver Mihver kenar
504.06.03 Uygulama artlar

Yatay iaretleme uygulamas, 2918 sayl Karayollar Trafik Kanunu ve bal Ynetmelik gereince
yaymlanm olan Trafik aretleriEl Kitabnda belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
Yklenici, yeterli teknik bilgi ve tecrbeye sahip mhendis almalar sresince iin banda bulunduracaktr.
Bu mhendisin yeterli nitelikte olduunu belirten ve mesleki tecrbesine ilikin belgeler ihale safhasnda
dareye verilecektir. Bu mhendis dare elemanlar ile gerekli iletiimi salayarak iin, tekniine ve
artnamelere uygun olarak yaplmasn salayacaktr.
Her hangi bir nedenle ilgili mhendisin iin banda olmad zamanlarda uygulama yaplmasna izin
verilmeyecektir.
Uygulama, ie balama tutanann dzenlendii tarihten itibaren 30 gn ierisinde, yol trafie kapatlmakszn
yaplacak, uygulamadan sonra yatay iaretler en ge 60 dakika iinde kurumu olacaktr.
Yklenici, bu sre iinde, yaplan yatay iaretlemeleri korumak ve trafik gvenliini salamak iin gereken
tm nlemleri alacaktr. Tablo-504-10da belirtilen performans deerlerini salayabilmek iin cam kreciinin
boyaya gre arlka oranna, uygulamay yapan yklenici karar verecektir.
Yol yzeyine boyann aplikasyonundan nce yatay iaretleme yaplacak yolda halen grnmn koruyan
eski yatay iaretler, tm ya, kir, pas, toz ve benzeri her trl yabanc maddeler temizlenecektir. Yol yzeyinin
iyi temizlenmemesinden doacak sorumluluk ykleniciye aittir.
50
LM YAPAN
LM ONAYLAYAN
ADI/ SOYADI
ADI/SOYADI
GREV
GREV
MZA
MZA
504 / 16
Kullanlacak boya ve cam krecik malzemelerini reten firmalar, ISO 9001 ve ISO 9002 kalite belgelerinden
birine sahip olacaktr. Bu belgeler dareye sunulacaktr.

Eski izgilerin silinmesi ileminde, yol yapsna en az zarar verecek, tralama veya basnl su kullanm
vb. sistemlerden dare tarafndan uygun olan seilecek, tralama ilemi seilmesi durumunda, tralama 2
mmden daha derin olmayacaktr.
504 / 17
KISIM 504
KISIM 504
Eski izgilerin silinmesi ilemi sadece BSK kaplamal yol kesimlerinde yaplacaktr. Eski izgilerin
silinmesinde deterjan, zc vb. maddeler kullanlmayacaktr.
Yklenici, malzemelerini ve tehizatn; iyeri ile antiyedeki dier ara ve gereleri tehlikeye sokmayacak
tarzda kullanacak ve depolayacaktr.
Yaplacak iaretlemeye esas olmak zere, dey iaretleme baz alnarak bir n iaretleme aplikasyonu yaplacak,
n aplikasyonun dare tarafndan uygun bulunmas durumunda yatay iaretleme almas yaplabilecektir.
izgilerin lleri tam olacak, uzaktan bakldnda yol zerinde dzgn bir hat oluturacaktr. Uygulanacak
l tolerans % 5'dir.
Yeterli say ve kapasitedeki uygun yangn sndrme cihazlar ile zehirlenme ve yanklara kar gerekli ilk
yardm malzemesi, kolayca eriilebilecek bir yerde bulundurulacaktr.
artnamede belirtilen esaslara uygun olmayan izgiler, ayn kimyasal zelliklere sahip yol kaplamas
rengindeki bir boya ile kapatlmak suretiyle ortadan kaldrlacaktr. Yolun baka nedenlerle boya ile
kirletilmesi halinde de ayn yntem uygulanacaktr.
Yukarda belirtilen artlar salamayan kesimlerde geici kabul yaplmayacaktr.
dareden zel izin alnmadka, dini ve ulusal bayramlar ile trafik hacminin yksek olduu ana yollarda, trafik
younluunun en yksek olduu saatlerde alma yaplmayacaktr.
Gnlk alma raporu olarak Form-504-1, Yatay aretleme Kalite Kontrol Formu, yklenicinin sorumlu
mhendisi tarafndan eksiksiz olarak doldurularak imzalanp, haftalk periyotlar ile iin kontrol mhendisine
verilecek ve bu formun asl kontrol mhendisliince dosyalanacaktr.
Yklenici, i nedeni ile gerekebilecek trafik akm kesintilerinin, normal trafik akmn aksatmamas iin
gerekli tm nlemleri alacak, gereksiz trafik kesilmelerini nlemek amacyla; gerekli servis yolu ve/veya
trafik akmn yeniden ynlendirme balantlarnn iaretleme projelerini yaparak, onaylanmak zere ie
balamadan en az 3 gn nceden dareye sunacaktr.
Servis yollar ve/veya trafik akmnn yeniden ynlendirilmesi sadece darece onaylanm projeye gre
yaplacaktr.
Ancak ok zorunlu ve istisnai hallerde, darenin iyerindeki yetkilisinden izin alnarak farkl bir ilem
yaplabilecek ve uygulanan ilemler bir rapor halinde en ge 3 takvim gn iinde dareye bildirilecektir.
Yklenici iin devam sresince, alr durumdaki yatay iaretleme arac/makinesini her zaman hazr
bulunduracaktr. Ara/makinenin teknik bir arzaya maruz kalmas halinde, bu ara/makine ya tamir edilecek
ya da arzann ortaya kmasndan itibaren 24 saat ierisinde alr durumda yeni bir ara / makine ile
deitirilecektir.
Tm alma mahallerinde, darenin yazl izni olmadka, talimatlarn gerektirdii tantc, yasaklayc ve
tehlikeye kar uyarc levhalar dnda hibir reklam veya iaret levhas konulmayacaktr.
Yklenici; i sal ve gvenlii konusunda, 4857 Sayl Kanunu, 6331 sayl Sal ve Gvenlii
504.06.05 in Ksmi Geici Kabul, Garanti Sresi ve Kalite Testleri
Yol kontrol kesimi baznda iin bitiminden 30 gn sonra yaplacak performans lmlerinin Tablo-504-10da
belirtilen performans deerlerini salamas halinde ksmi geici kabul yaplacaktr.
Garanti sresi her bir kontrol kesimi iin 12 aydr. Bu sre kontrol kesim baznda yaplan ksmi geici kabuln
yapld tarihten itibaren balar.
Garanti sresi sonunda bu i bnyesinde yaplan yatay iaretlemenin her bir kontrol kesiminin m olarak en
az % 90nda, Tablo 504-10da verilen performans deerleri salanacaktr.
Bu iler iin gerekli tm dey ve kl iaretler yklenici tarafndan temin edilecek ve iin devam sresince
niteliklerine uygun olarak sreklilii salanacaktr. Bu i iin ykleniciye herhangi bir deme yaplmayacaktr.
lk lmden sonraki yaplacak performans lmleri birer aylk periyotlar halinde yaplarak sonular Tablo504-10a gre deerlendirilecektir. Ancak, dare gerek grd takdirde bu lmleri deiik aralklarla
yapabilir.
in tamamen bitirilmesinden sonra, ie balanrken konulmu olan tm iaretler kaldrlacaktr.
lm sonularnn olumlu kmas halinde o kontrol kesimindeki iin tamamnn yaplmas iin;
denecek miktar / Garanti sresi = Aylk deme miktar
Yatay iaretleme yaplacak yol kesimi ihale ncesinde istekli firma tarafndan grlecek ve firmadan i yerini
grdne dair Yer Grme Belgesi alnacaktr.
formlne gre kan miktar, ykleniciye o aylk hakedi olarak denecektir. Yaplan bu deme garanti
srecinin iledii anlamna gelir.
Yklenici, bakaca bir istek bildirimi olmakszn iyerinde gerek kulland malzeme, ara ve gere,
gerekse yolu kullananlarn yaratabilecekleri her trl tehlikeyi gz nnde tutarak; hem kendi hem de dare
personelinin ve/veya nc kiilerin herhangi bir tehlikeye maruz kalmamas iin gereken her trl nlemi
alacaktr.
lm sonularnn herhangi bir yol kontrol kesiminde Tablo-504-10da belirtilen deerleri salamamas
halinde, o kontrol kesimi ile ilgili garanti sresi, lm tarihi itibariyle dondurulur ve ykleniciye sz konusu
performans deerlerini salayan yenilemenin yaplmasna kadar geen srede herhangi bir deme yaplmaz.
Yklenici, almalar sresince, nc ahslarn bana gelebilecek kaza ve hasarlar iin gerekli sigortay
yaptracaktr.
Yklenici, i yerinde ve antiyede yangna kar gereken her trl nlemi alacaktr.
in gerekletirilmesi iin gereken her trl izin, ruhsat ve benzer ilemler dare tarafndan salanacaktr.
504 / 18

lm tarihi, alma mevsimi iinde ise 15 gn iinde yenileme yaplmas amacyla lm sonular
ykleniciye bildirilir. Bu 15 gnlk srenin iletilmesinde iklim koullar dikkate alnr. klim koullar
elvermesine ramen verilen sre iinde istenilen performans deerlerini salamayan iaretlemeler yeniden
yaplmad takdirde iptal ilemi yaplr.
Verilen sre iinde yklenici tarafndan, istenilen performans deerlerini salamayan iaretleme iklim
koullar elverdii halde tekrar yaplmad takdirde ykleniciye hibir deme yaplmadan garanti teminat
irat kaydedilerek ihale iptal edilir.
504 / 19
KISIM 505
KISIM 504
lm tarihi, allmayan dnem iinde ise alma mevsiminin balangcndan itibaren 15 gn iinde
yenileme yaplmas ykleniciden istenilecektir. Bu 15 gnlk srenin iletilmesinde iklim koullar dikkate
alnr.
Yenileme almalarnn bitirildii tarihten itibaren garanti sreci yeniden balatlr ve iin dondurulma
sresinin ilave edilmesi ile elde edilen yeni garanti sresinin bitim tarihi, dare tarafndan ykleniciye
bildirilir. Bu ilem sonrasnda performans lmlerine yeniden balanlr.
allmayan dnem; 01 Aralk - 01 Nisan tarihleri arasdr.
stenilen performans deerlerini salamad belirlenen ancak iklim koullar nedeniyle 15 gn iinde izgi
aplikasyonu yaplmas mmkn bulunmayan aylarda (1 Aralk - 1 Nisan aras), garanti sresi uygun olan
iklim koullarna kadar dondurularak geen sre, o kontrol kesimin garanti sresine ilave edilir. allmayan
dnem iinde olmasna ramen yklenici tarafndan alma yaplmak istenirse, her trl sorumluluk
yklenici de kalmak koulu ile dare tarafndan almaya izin verilebilir.
Dondurulma sresi iinde istenen performans deerlerini salamayan kontrol kesimi/kesimleri ile ilgili
ykleniciye yeni bir deme yaplmaz. Bu ihale kapsamndaki kesimlerde izgi aplikasyonu, her bir kontrol
kesimi ile ilgili olarak en fazla 3 kez yaplabilir. Yklenici tarafndan yenileme kabul edilse bile daha fazla
yenileme yaplmaz ve yklenicinin garanti teminat irat kaydedilir.
Performans lmleri, TS EN 1436, Yol aretleme Malzemeleri-Yol Kullanclar iin Yol aretleri
Performans standardnda belirtilen esaslara uygun olarak yaplacak, test sonular da Tablo-504-10 ve
TS EN 1436ya uygun olacaktr. dare tarafndan belirli periyotlar ile yaplacak olan yol izgi performans
lmleri balayc olup itiraz kabul edilmez.
dare ve/veya nc ahslardan dolay izgide bir oluan herhangi bir hasar durumunda, yklenicinin
hasarl ksm iin, garanti sresi ile ilgili sorumluluu sona erecektir.
dare tarafndan yaplacak kar mcadelesi srasnda kullanlacak tuz ve agrega nedeniyle izgide hasar
olutuu ileri srlemez.
505. TRAFK ARET LEVHALARINDA KULLANILAN REFLEKTF VE

REFLEKTF OLMAYAN MALZEMELER
505.01 Tanm
Bu ksm; trafik dey iaretlemesi yapmnda ve trafik gvenlii elamanlarnda kullanlan geri yanstma
zelliine sahip reflektif malzemeler ile trafik dey iaretlerinin sembollerinin yapmnda kullanlan reflektif
olmayan malzemeleri kapsar.
505.02. Reflektif Malzeme
Reflektif malzeme; trafik dey iaretlemesi yapmnda ve trafik gvenlii elemanlar zerinde kullanlan geri
yanstc rnn, ilenmemi ve uygulanmadan nceki durumudur.
Bu blm, esnek yapda kapsl ierisine alnm, cam krecikler kullanlarak yaplan optik sistem ve prizmatik
yap kullanlarak oluturulan optik sistem ile imal edilmi retroreflektif malzemeleri de iermektedir.
505.02.01 Teknik zellikler
Reflektif malzemeye ait temel zellikler; yapma snflar, gn altndaki renk kriterleri, performans
zellikleri, test metotlar; ASTM D 4956 standardnda tanmland gibi olacaktr.
505.02.02 ASTM D 4956 Standardnda Tanmlanan Malzemelerin, Karayollarnda Kullanm
Yerlerine ve Teknik zelliklerine Gre Snflandrlmas
Tip-1
Tip-2
Tip-3
Normal performansl malzeme (Cam krecik kullanlarak imal edilmi), karayolu iaretleme, yap
alan cihazlar ve yol gstericiler,
Normal performansl malzeme (Cam krecik kullanlarak imal edilmi), karayolu iaretleme, yap alan
cihazlar ve yol gstericiler,
Yksek performansl malzeme (Cam krecik kullanlarak imal edilmi), karayolu iaretleme, yap alan
cihazlar ve yol gstericiler,
Tip-4
Yksek performansl prizmatik malzeme, karayolu iaretleme, yap alan cihazlar ve yol gstericiler,
Tip-5
Yksek performansl prizmatik yol gstericiler,
Tip-6
Elastomerik yksek performansl malzeme (Yapkansz), geici rulo iaretler, uyar iaretleri, trafik
koni halkalar ve destek eritler,
Tip-7
Tip-7 yerine Tip -8 almtr,
Tip-8
Tip-9
Sper yksek performansl prizmatik malzeme (Uzun ve orta mesafeli gr), karayolu iaretleme,
yap alan cihazlar ve yol gstericiler,
Sper yksek performansl prizmatik malzeme (Orta ve yakn mesafeli gr), karayolu iaretleme,
yap alan cihazlar ve yol gstericiler,
Tip-10
Tip-10 yerine Tip -8 almtr,
Tip-11
Sper yksek performansl prizmatik malzeme, karayolu iaretleme, yap alan cihazlar ve yol
gstericiler.
505.02.02.01 Karayollar Genel Mdrl Kriterleri

Reflektif malzeme st tabakasn oluturan effaf folyonun i ksmna retim aamasnda imalat tarafndan
konulmu, reflektif n yzeyinden grnen, reflektif malzemeden sklemeyecek ekilde ve malzemenin
etkili performans sresince grnr halde kalacak, fiziksel yntemler ve kimyasal zcler ile silinemeyen
bir tantm iareti olacaktr.
504 / 20


505 / 1
KISIM 505
KISIM 505
Tantm iareti, KGM olacak (harf ve rakam ykseklikleri 6 mmyi amayacaktr) ve tantm iaretinin
tamam azami 20 x 20 mmlik bir alana sacak ekilde boyutlandrlacaktr. Tantm iareti enine eksende 25
cm, boyuna eksende 35 cmde bir, malzeme boyunca tekrarlanacaktr. Tantm iaretindeki boyutlarda, %
20 tolerans kabul edilecektir (KGM- retim yl 2013 gibi).
Tantm iareti, malzemeye normal gzle 5 m ve daha uzak mesafelerden bakldnda kolayca grlemeyecek
ekilde yerletirilmi olacaktr. Bu inceleme yaplrken malzemenin arkasnda k veya k yanstc bir
cisim bulunmayacaktr.
505.03.02 Uygulama Kriterleri

Reflektif olmayan malzemeler, trafik iaret levhalar zerinde, Trafik aretleri El Kitabnda belirtilen
esaslar dahilinde kullanlacaktr.
505.04 Ambalaj ve Teslimat
Reflektif malzemenin yzey ve kenarlarnda krk, atlak, ukur ksmlar ve toz bulunmayacak ve kenarlarnda
yrtklar olmayacaktr.
TS EN 12899-1 ve EN 12899-1 standard 9.2 maddesinde belirtildii ekilde, reflektif malzeme zerinde retim
aamasnda imalat tarafndan konulmu, reflektif malzemeden sklemeyecek ekilde ve malzemenin etkili
performans sresince grnr halde kalacaktr. Fiziksel yntemler ve kimyasal zcler ile silinemeyecek,
imalat firmann tantc logosu veya sembol harf ve rakam ykseklikleri 6 mmyi amayacaktr. Ayrca
reflektif malzemenin mr, EN 12899-1 veya ilgili ETAda belirtilen geriye yanstma performans snf,
azami 30 x 30 mmlik bir alana sacak ekilde boyutlandrlacak ve 400 x 400 mmlik alanda en az bir kez
tekrarlanacaktr.
Reflektif malzeme dz ve przsz olacak, kenar ve yzeyinde kabarklk, buruuk, krk ve katlanm
ksmlar bulunmayacaktr.
Yukarda belirtilen iaretler, retimden sonra lazer ile yazlmayacaktr.
Malzemede mevcut olabilecek her trl kusur/hata, LS-300 C standard Ksm 4de belirtilen artname
limitlerinin altnda olacaktr.
505.02.02.02 Uygulama Kriterleri

Reflektif malzeme tiplerinin kullanm ve seim kriterleri, dare tarafndan belirlenecektir. Bu kriterler dnda
yaplacak uygulamalar darenin iznine tabidir.
505.03 Reflektif Olmayan Malzeme
Trafik iaretlerinde yaz, rakam, ekil, sembol ve bordr yapmnda kullanlan bu malzeme, souk yapan
reflektif olmayan mat siyah renktedir.
Ambalaj, normal tama artlarna dayanacak salamlkta olacak ve Klas 2 tabaka hari kucakta tanabilir/
lap tipi olacaktr. Klas 2 tabaka iin dipik tipi (Splice) gerekecektir.
505.05 Hazr Trafik aret Levhalar zerindeki Reflektif Malzeme
Karayollarnda trafik gvenliinin salanmas amacyla dey trafik iaretleme hizmetlerinde kullanlmak
zere, galvanizli sacdan imal edilecek levhalar zerine scaklkla (heat activated) veya basnla yapan
(pressure sensitive) (ASTM D 4956 standardnda tanmlanan) retroreflektif malzemeleri iermektedir.
Retroreflektif malzemeye ait temel zellikler, ASTM D 4956 standard, madde 6.1-6.2-6.3-6.4-6.5 ve 6.10da
tanmland gibi olacaktr.
505.03.01.01 Film Karakteristikleri

Reflektif olmayan malzeme, yaptrc tabaka dahil minimum 0,08 mm kalnlkta olacaktr.
Galvanizli sac malzeme zellikleri, Ksm 503.02.01.02de belirtilen esaslara uygun olacaktr.
505.05.01 Karayollar Genel Mdrl Kriterleri
505.03.01.02 Maksimum Ykte ekme Dayanm, %Uzama

100 x 300 mm boyunda malzemeye; genilik 100 mm, ene aral 100 mm olacak ekilde 23 2 C scaklk
ve % 50 2 RH rutubette, 305 mm/dk ekme hz ile deney yapldnda, 100 mm genilikteki malzemenin
mukavemeti minimum 9 kg olmaldr. Minimum uzama % 100 olmaldr.
505.03.01.03 Boyutsal Stabilite
10 x 25 mm ebadnda alminyum test paneline yaptrlan malzeme 24 saat, 23 2 C scaklk ve % 50
2 RH rutubette bekletilir. Sre sonunda reflektif yzeyine yapma Snf 1 testi uygulanr. Test paneli, 48
saat, 65 2 C scaklkta bekletildikten sonra malzemedeki boyutsal deime 0,4 mmden fazla olmayacaktr
505.03.01.04 Soyulma Yapmas
Alminyum test paneline yaptrlan malzeme 24 saat, 23 2 C scaklk ve % 50 2 RH rutubetli ortamda
koullandrlr. Malzeme 305 mm/dk ekme hz ile 180 yapt yne ters ynde soyulma yapldnda
soyulma kuvveti minimum 1,1 kg/cm olacaktr.
Ayrca, reflektif olmayan malzeme firma tarafndan ihale kapsamnda getirilen reflektif malzeme zerine
yaptrlp sklmeye alldnda malzemeden bozulmadan ayrlmayacaktr.
505 / 2
Rulo halindeki reflektif malzeme, rulonun dzgnl ve durumu bozulmayacak ekilde rijit bir karton veya
baka bir malzemeden yaplm silindir biimindeki bir mandrel zerine sk ve dzgn bir ekilde sarlm
olacak, rulolarn eni ve boyu belirtilenden az olmayacaktr. 45 mlik rulo uzunluu tek paradan oluacaktr.
Rulolar, her trl hava artlarna dayankl ambalaj ierisinde teslim edilecektir.

Tantm iareti, Ksm 505.02.02.01de belirtilen esaslara uygun olacaktr.

Hazr trafik iaret levhas zerine yaptrlm reflektif malzeme st tabakasn oluturan effaf folyonun
i ksmna retim aamasnda imalat tarafndan konulmu, reflektif n yzeyinden grnen, reflektif
malzemeden sklemeyecek ekilde ve malzemenin etkili performans sresince grnr halde kalacak,
fiziksel yntemler ve kimyasal zcler ile silinemeyen bir tantm iareti olacaktr.
Tantm iareti, KGM olacak (harf ve rakam ykseklikleri 6 mmyi amayacaktr) ve tantm iaretinin
tamam azami 20 x 20 mmlik bir alana sacak ekilde boyutlandrlacaktr. Tantm iareti enine eksende
25 cm, boyuna eksende 35 cmde bir, malzeme boyunca tekrarlanacaktr. Tantm iaretindeki boyutlarda,
% 20 tolerans kabul edilecektir (KGM- retim yl 2013 gibi).
Tantm iareti, malzemeye normal gzle 5 m ve daha uzak mesafelerden bakldnda kolayca grlemeyecek
ekilde yerletirilmi olacaktr. Bu inceleme yaplrken malzemenin arkasnda k veya k yanstc bir
cisim bulunmayacaktr.

505 / 3
KISIM 505
KISIM 505
TS EN 12899-1 ve EN 12899-1 standardnn 9.2 maddesinde belirtildii ekilde, reflektif malzeme

zerinde retim aamasnda imalat tarafndan konulmu, reflektif malzemeden sklemeyecek ekilde ve
malzemenin etkili performans sresince grnr halde kalacak, fiziksel yntemler ve kimyasal zcler
ile silinemeyen imalat firmann tantc logosu veya sembol ile reflektif malzemenin mr (harf ve rakam
ykseklikleri 6 mmyi amayacaktr), EN 12899-1 veya ilgili ETAda belirtilen geriye yanstma performans
snf, azami 30 x 30 mmlik bir alana sacak ekilde boyutlandrlacak ve 400 x 400 mmlik alanda en az
bir kez tekrarlanacaktr.
Yukarda belirtilen iaretler, retimden sonra lazer ile yazlmayacaktr.
Serigrafi yntemi ile renklendirme yaplan ksmlardaki yanstc fotometrik zellikler, ASTM D 4956
standardnda her bir renk iin tanmlanan malzemenin, kendi rengindeki yansma deerlerinin en az % 70ini
salayacaktr
Bu ilem iin yntem ve aralar ASTM D 4956da belirtilen TS EN ISO 4892-2 standardna gre 2.000
saat tutulan numune 0,2 gzlem as - 4 ile + 30 giri alarnda lm yapldnda ASTM D 4956
standardnda verilen Tablo S3.2 (Metot-3) geri yansma deerlerini salayacaktr.
505.05.02.05 Sembol
Levhalarn arka yzeyinin sa alt kesimlerinde, yandaki resimde grld zere, souk damga ile baslm 5
cm apnda KGM sembol ile ykseklii 5 mmden kk olmamak zere bask [rnek, retim yl (2013),
yklenici firma ad ve TLF:159 ibareleri bulunacaktr], galvaniz kalitesine zarar vermeyecek derinlikte
olacaktr.
Not: 1. Souk damga konusunda, imalat ncesinde dareden uygun gr alnacaktr.
2. Levha arkalarna yerletirme konusunda resimlere baknz.
dare, gerek grd takdirde, ipek serigrafi yntemi yerine, 505.03de zellikleri belirtilen Reflektif
Olmayan Malzeme veya ayn cinsten olmak zere ikinci kat reflektif malzemeden oluan rn isteyebilir.
505.05.02 Deneyler
505.05.02.01 Alt Tabakaya Yapma
Galvanizli sacdan mamul levhaya scaklkla veya basnla yaptrlm reflektif malzeme trafik iaret
levhasndan kesilen deney rnei zerindeki reflektif malzeme bir aletle (jilet veya bak), trafik iaretinin
alt tabakasndan, sadece bir kenarda yaklak 2 x 2 cmlik bir para kalacak ekilde kaznacaktr. Daha
sonra kalan parann elle kartlmasna allacaktr. Bu ilemin, deney rnei zerinde braklan reflektif
malzemeye zarar vermeksizin gerekletirilmesi mmkn olmamaldr. 2 x 2 cmlik bir para alt tabakadan
soyulup karlamyorsa, trafik iareti bu deneyi baaryla gemi kabul edilecektir.
2013
505.05.02.02 Darbeye Dayankllk

Trafik iaretlerinden kesilmi 15 x 15 cmlik bir rnek 10 x 10 cmlik ak bir alana yerletirilecektir. rnein
ortasna 22 cm ykseklikten 540 g arlnda, 51 mm apnda elik bir top braklacaktr. Top arpt zaman
reflektif malzeme galvanizli sac levhadan ayrlmayacak ve atlamayacaktr.
KGM MALIDIR
FRMA ADI
TLF: 159
505.05.02.03 Tuzlu Sise Dayankllk

Trafik iaret levhasndan alnm bir deney rnei 22er saatlik iki deneyde tuzlu sis etkisine braklacaktr.
Deneyler arasnda 2 saat zaman ayrlacak, bu srada rnek, oda scaklnda kurumaya braklacaktr.
ekil-505-1 KGM aretleri
Tuzlu sis, 5 l sodyum klorr 95 l damtk suda eritilerek elde edilen bir tuz solsyonunu 35 2
Cye atomize ederek elde edilecektir. ASTM B 117 deney prosedrne uygun olarak deneye tabi tutulan
numuneler deneyden sonra rnek damtk su ile ykanacak ve bir bezle kurulanarak muayene edilecektir.
Belirtilen ekilde denenen rnek yzeyinde anma, renk kayb veya ayrlma olmayacaktr.
505.05.02.04 Hzlandrlm Makine Ypranmas
Bu deney, dare tarafndan gerek grlmesi halinde yaplacaktr.
Yksek performansl reflektif malzeme deney numunesine ASTM D 4956 standardnda belirtilen hzlandrlm
makine ypranmas uygulandnda, numunede gzle grlr renk atmas, solma, atlama, kabuklanma vb.
bozulmalar grlmeyecek ve hzlandrlm makine ypranmas deneyinden sonra geri yansma deeri 0,2
gzlem as -4 ile +30 giri alarnda lm yapldnda ASTM D 4956 standardnda verilen Tablo S3.2
geri yansma deerlerini salayacaktr.
505 / 4


505 / 5
KISIM 505
KISIM 505
Ek-2 : aret Levhalar Delik malat Detaylar
Ek-2 : aret Levhalar Delik malat Detaylar
2013
2013
FRMA ADI
TLF: 159
KGM MALIDIR
FRMA ADI
TLF: 159
R10
r=10
1500
KGM MALIDIR
20
2013
r=10
300
600 / 900
70
FR MA A DI
TL F: 159
760
K GM MAL IDIR
40
25
N GRN
70
40
500
900
25
25
750 / 900
2013
R10
375 / 450
600
FR MA A DI
TL F: 159
2013
Not: ller mmdir.

600
1. Delik aplar 10 mmdir.

2. ller delik eksenlerinden alnacaktr.
300
r= 37.5
r=37,5
R10
900
K GM MAL IDIR
500
r=10
50
580
2013
FR MA A DI
TL F: 159
50
K GM MAL IDIR
500 / 800
250 / 400
300
R10
FRMA ADI
TLF: 159
2013
r=10
25
25
R10
KGM MALIDIR
1800
2013
FRMA ADI
TLF: 159
KGM MALIDIR
13
50
20
600 / 960
r=56
750 / 1200
90
0
505 / 6
75
70
N GRN
460
3. Souk damgalar, levhalarn

arka yzeylerine ve ekilde
grld kesimlere dzgn
bir ekilde yaplacaktr.
70
1350
2. T-33b ve T-33c de bulunan

delikler, levhann arka
kvrm zerinde kenara delik
ekseninden 20 mm olacaktr.
600
r=10
R10
300
2013
FR MA A DI
TL F: 159
580
2013
K GM MAL IDIR
50
FR MA A DI
TL F: 159
FRMA ADI
TLF: 159
300
40
600
1. Delik aplar 10 mmdir.

Delik lleri delik
ekseninden olacaktr.
40
YAN GRN
40
K GM MAL IDIR
KGM MALIDIR
R10
20
50
YAN GRN
900
25
20
50
40
10 10 10 10 10
1000
Not: ller mmdir.
3. Souk damgalar, levhalarn arka yzeylerine ve ekilde grld kesimlere dzgn bir ekilde
yaplacaktr.


505 / 7
KISIM 505
KISIM 505
505.05.02.06 Is Deiikliklerine Dayankllk
505.06.02 Karayollar Genel Mdrl Kriterleri
23 2 C scaklk ve % 50 2 RH rutubette trafik iaret levhasnda hazrlanan test panelinde;
505.06.02.01 Reflektif Malzemenin Suya Dayanm
Scakta Dayanm:
71 3 C de 24 saat bekletildikten sonra, 23 2 C, % 50 2 RHda 2 saat braklan malzemeler
incelendiinde; atlama, krlma, soyulma, pullanma, laminasyonun sklmesi olmayacaktr.
Soukta Dayanm:
- 57 3 Cde 72 saat bekletildikten sonra, 23 2 C, % 50 2 RHda 2 saat braklan malzemeler
incelendiinde; atlama, krlma, soyulma, pullanma, laminasyonun sklmesi olmayacaktr.
505.05.02.07 Kimyasal zclere Dayankllk
a.
b.
Levha zerindeki reflektif malzeme, gazya, etil alkol, benzin vb. zcler ile silindiinde,
malzemede znme, kabarma, atlama veya patlama grlmeyecektir.
Reflektif malzeme zerine ipek serigrafi yntemiyle yazlan yaz, resim, sembol ve bordrler;
alkol, benzin, gazya vb. zclerle silindiinde, reflektif malzeme zerindeki yaz, resim,
sembol ve bordrde silinme grlmeyecektir.
505.05.02.07.01 Test Yntemi

Reflektif malzeme zerindeki, ipek serigrafi ve/veya dier bask metotlar ile yazlan yaz, rakam, sembol ve
bordrler aada isimleri verilen kimyasal zclere ayr ayr test edilecektir.

Etil Alkol (% 99 saflkta),
Benzin,
Gazya.
Tanmlanan ebatlardaki reflektif malzeme 24 saat, 23 2 C scaklk, %50 2 RH rutubetli ortamda

koullandrldktan sonra kenar dikmesi malzemesi zerine yaptrlr.
48 saat ayn koullarda bekletilir. 48 saatlik sre sonunda, reflektif malzeme yaptrlan kenar dikmesi
23 2 C scaklktaki suya batrlr. 48 saat su ierisinde bekletilen numune kartlr ve slak olarak kontrol
edilir.
Reflektif malzemede; bozulma, renk deiimi, atlama, kapak atma, yapkanda atma, yapt yzeyden
ayrlma olmayacaktr. Test sonrasnda reflektivite zellikleri Tip-3 snf iin belirtilen minimum deerlerin
altnda olmayacaktr.
505.06.02.02 Is Deiikliklerine Dayanm
Tanmlanan ebatlardaki reflektif malzeme 24 saat, 23 2 C scaklk, %50 2 RH rutubetli ortamda
koullandrldktan sonra kenar dikmesi malzemesi zerine yaptrlr.
48 saat ayn koullarda bekletilir. 48 saatin sonunda sra ile - 30 2 C scaklkta 2 saat, 80 2 C scaklkta
2 saat bekletilir. Bu ilem 5 kez tekrar yapldktan sonra Reflektif malzemede bozulma, renk deiimi,
atlama, kapak atma, yapkanda atma, yapt yzeyden ayrlma olmayacaktr. Test sonrasnda reflektivite
zellikleri Tip-3 snf iin verilen minimum deerlerin altnda olmayacaktr.
505.06.02.03 Kimyasal zclere Dayankllk
Dikme zerindeki reflektif malzeme, gazya, benzin, mazot, etil alkol gibi zcler ile yzeyine
bastrlmadan 5 pas silindiinde, malzemede znme, kabarma, atlama veya patlama grlmeyecektir.
Reflektif malzeme hasarsz sklmeyecektir.
Reflektif malzeme zerindeki serigrafi boya, yukarda verilen kimyasal zcler emdirilmi pamuk veya
benzeri malzemeler ile yzeyine bastrlmadan minimum be kez pas geilerek silinecektir.
Kontrol:
Silinme ilemi sonrasnda reflektif malzeme zerindeki yaz, rakam, sembol, bordrlerde hibir grlme
kayb olmayacak, alt tabakada soyulma, atlama, kabarck olumas veya reflektif ve serigrafide renk
deimesi meydana gelmeyecektir. Reflektif malzeme hasarsz sklemeyecektir.
505.07 Otokorkuluklar zerinde Kullanlan Reflektif Malzeme

Trafik gvenlik eleman olan otokorkuluklar zerine monte edilen trapez paralar zerinde kullanlan geri
yanstc malzemedir.
505.06 Kenar Dikmesi zerinde Kullanlan Reflektif Malzeme
Malzeme temel zellikleri, ASTM D 4956 standardnda tanmlanan ve dare tarafndan istenilen reflektif
tipine ait (Yksek performansl beyaz ve krmz renkli reflektif) tm zellikleri salayacaktr. Ayrca Ksm
505.05.02.01de verilen Alt Tabakaya Yapma Testi yapldnda, reflektif para yapt yzeyden zarar
verilmeden soyulup karlamyorsa reflektif malzemenin yapmas uygun olarak deerlendirilecektir.
Trafik gvenlik eleman olan kenar dikmesi zerinde kullanlan geri yanstc malzemedir.
505.07.02 Kimyasal zclere Dayankllk
Otokorkuluklar zerinde kullanlan reflektif malzeme, gaz ya, benzin, mazot, etil alkol gibi zcler
ile yzeyine bastrlmadan 5 pas silindiinde, malzemede znme, kabarma, atlama veya patlama
grlmeyecektir. Reflektif malzeme hasarsz sklemeyecektir.
Malzeme; temel zellikler, yapma snflar, gn altndaki renk kriterleri, performans zellikleri, test
metotlar; ASTM D 4956 standardnda tanmlanan ve madde 2.2de belirtilen Tip-3 snf beyaz ve krmz
renkli reflektif malzeme iin belirtilen zelliklere sahip olacaktr.
505 / 8


505 / 9
KISIM 506
506. OTOKORKULUKLAR
506.01 Tanm
Bu ksm; karayolunda, aralarn yoldan kma trnde oluan kazalarn younlat veya yoldan kma
riskinin ok yksek olduu raporlama suretiyle tespit edilen kesimlerde, kontrolden kan bir aracn yolda
tutulmasn ve yeniden yola ynlendirilmesini salamak amac ile proje ve artnamelere uygun olarak
hazrlanan, yolun tamamna veya belirli kesimlerine konulacak otokorkuluk sistemlerine ait malzeme
zelliklerini ve bunlarn yerine yerletirilmesini kapsar.
Karayolunda tesis edilecek bir otokorkuluk sisteminin, TS EN 1317 standard kapsamnda;
arpma Testi Sertifikas,
arpma Testleri Sonu Raporlar,
Montaj El Kitab,
olmas zorunludur.
Bir otokorkuluk sisteminin minimum montaj boyu; arpma testi sonu raporunda yazl bulunan ve
otokorkuluk sisteminin arpma testine tabi tutulmu olan boyudur.
Otokorkuluk Tipleri
elik Otokorkuluklar,
Beton Otokorkuluklar,
Halat Otokorkuluklar.
506.02 elik Otokorkuluklar
506.02.01 Otokorkuluk Kullanm iin Gereken Faktrler ve Kullanlmas Gereken Yerler
Genel olarak, elik dikmeler arasna elik bir takozla monte edilen elik profilden (ray) oluan otokorkuluk
sistemleri; TS EN 1317 standard arpma testi sonu raporlarndaki teknik izimleri, sisteme ait montaj
el kitab ve Karayolu Tasarm El Kitab ile Trafik Gvenlii Dairesi Bakanl tarafndan uygun grlen
esaslar dahilinde yaplr.
506.02.02 Otokorkuluk Elemanlar
elik otokorkuluk sistemleri, genel olarak; ray, dikme, takoz, profilli demir, balant elemanlar, genleme
eki, u paras, balk paras vb. elemanlardan oluur. Sistemleraras gei elemanlar ve refj geileri iin
sklebilir, taklabilir sistemler kullanlr.
darece uygun grlen otokorkuluk sistemleri elemanlar, TS EN 1317, Yol Gvenlik Sistemleri arpma
testi raporu ile Trafik Gvenlii Dairesi Bakanl tarafndan belirlenen esaslara uygun olarak imal edilecek
ve sistem montaj el kitabna gre montaj yaplacaktr.
Otokorkuluk hatlarnn yaplaca kesimler ve kullanlacak tipler, dare tarafndan, Karayollar Tasarm El
Kitab ve Trafik Gvenlii Dairesi Bakanl tarafndan uygun grlen esaslar dahilinde, darece belirlenerek
itinerer ekline getirilecektir. Montaj aamasnda bu itinererin onayl bir nshas yklenici firmaya verilecek

506 / 1
KISIM 506
KISIM 506
ve arazi aplikasyonu firma tarafndan yaplacak, darenin kontrolnden sonra imalata balanacaktr.
Montaj srasnda, otokorkuluu tekil eden btn elemanlarda; kesme, delme, kaynaklama, sl ilem gibi
galvaniz kaplamay zedeleyecek hibir ilem yaplmayacak olup, galvaniz kaplamas zedelenmi veya
paslanm elemanlar kullanlmayacaktr.
Bir otokorkuluk hattnn montaj srasnda, eitli nedenlerle sonuna kadar aklamayan dikmelerin bulunmas
halinde, dikmenin aklamayan ksm; yap denetim grevlisinin izni alndktan sonra ve sadece spiral ta
kullanlarak kesilecektir. htiya duyulan delikler sadece matkap kullanlarak alacak, kesilen ve delinen
ksmlarda galvanizi kaybolan yerler minimum % 99,9 inko ieren zel rtu boyalar ile kapatlacaktr.
Yklenici tarafndan, otokorkuluk hatlarnn zelliine gre ayr ayr, dare yaynlarndan olan Yol Yapm
Bakm ve Onarmlarnda Trafik aretleme Standartlar kitabndaki hususlara uygun ekilde 4 nsha olarak
Trafik aretleme Projesi yaplarak ilgili Blge Mdrlne onaylatlacak ve montaja balamadan nce
her bir otokorkuluk hattnn zelliine ve onaylanm Trafik aretleme Projesine uygun olarak iaretleme
yaplacak, iaretleme yapldktan sonra mahalli zabtann da katlm ile (mahalli zabtann katlmamas
durumunda mahalli zabtann imzas olmadan) dzenlenen tutanakla birlikte, trafik iaretleme projesinin
iki nshas yklenicide, bir nshas dosyasna konulmak zere ilgili Blge Mdrl Trafik Gvenlii
Bamhendisliinde kalacak, dier nsha ise resmi bir yaz ile ilgili Valilie gnderilecektir.
Yklenici tarafndan; onayl trafik iaretleme projelerine uygun olarak, arazide, trafik iaretlemesi yaplmadan
ve/veya hava karardktan sonra hibir alma yaplmayacaktr. almalarda kullanlacak aralarn arka kasa
kapanda kapak ebatlarnda dn adas ek levhas biiminde dzenlenecek bir pano bulundurulacak olup,
iiler turuncu renkte reflektif yanstclara haiz yelek giyeceklerdir.
Yklenici tarafndan, almalar srasnda ve/veya allmayan zamanlarda trafik gvenlii ynnden Yol
Yapm Bakm ve Onarmlarnda Trafik aretleme Standartlar kitabnda belirtilen hususlara gre gerekli
tm tedbirler alnacak olup, gerekli olan dey ve kl iaretler temin edilecektir. Sz konusu iaretler ve
uygulamas iin herhangi bir bedel talep edilmeyecektir. Trafik akmn engellemesi muhtemel hibir engel
yolda bulundurulmayacaktr.
Yklenici, almalar srasnda nc ahslarn bana gelebilecek her trl kaza ve hasarlar iin gerekli
sigortay (all risk) ie balamadan nce yaptracaktr. sresini kapsayan bu sigorta yazl olarak dareye
bildirilecektir.
Yklenici; i sal ve gvenlii konusunda, 4857 sayl Kanunu, 6331 sayl Sal ve Gvenlii
almalar srasnda, can ve mal gvenlii ynnden alnmas gerekli tm tedbirler yklenicinin
sorumluluunda olup, meydana gelebilecek her trl kazadan, nc ahslara ynelik bedensel ve maddi
zararlardan, almalardan tr doacak her trl hukuki sorumluluk ykleniciye aittir.
Yklenici, i yerinde gerek kulland malzeme, ara ve gere, gerekse yolu kullananlarn yaratabilecekleri
her trl tehlikeyi gz nnde tutarak; hem kendi hem de dare personelinin ve/veya nc kiilerin herhangi
bir tehlikeye maruz kalmamas iin gereken her trl tedbiri almakla ykmldr.
Yklenici; malzemelerini ve tehizatn, iyeri ile antiyedeki dier ara ve gerelerini tehlikeye sokmayacak
tarzda kullanacak ve depolayacaktr.
Bir otokorkuluk hattnn montaj tamamlannca, ilgili hattaki tm iaretler alma blgesine en yakn (trafik
seyir ynne en uzak) iaretten balanarak gvenli bir ekilde kaldrlacaktr.
506 / 2

Tm alma mahallerinde, darenin yazl izni olmadka, standart iaret levhalar dnda; reklam amal
amblem, yaz, logo, afi vb. ieren iaret levhas ve/veya levha konulmayacaktr.
Temin edilecek malzemeler iin, szlemede atfta bulunulan standart ve kodlarn en son gncel veya
dzeltilmi basks esas olarak uygulanacaktr.
Bu tr standart ve kodlar ulusal kapsaml ve/veya belirli bir lke ve/veya blgeye ait olduunda, belirtilen
standart ve kodlara esas itibariyle denk veya onlardan daha yksek performans salayan dier geerli
standartlar, darenin n incelemesine ve yazl onayna tabi tutularak kabul edilebilecektir.
Belirtilen standartlar ve nerilen alternatif standartlar arasndaki farklar, yklenici tarafndan yaz ile tam
olarak aklanarak dareye sunulacaktr. nerilen bu standartlar darece incelenecek, uygun bulunmas
durumunda geerli olacaktr.
506.02.04 Kullanlacak Malzeme
Szlemede aksine bir hkm bulunmadka, elik otokorkuluk elemanlar; TS EN 10027-1e standardnda
belirtilen S235 JR kalitesinde elikten retilecektir. ekme dayanm, akma dayanm, akma snr, kopma
uzamas gibi zellikler TS EN 10025-2 standardnda verilen kriterlere uygun olacaktr.
Ayrca, TS EN 1317, arpma testi sonu raporlarnda, yukarda belirtilen kalite ve standartlarn dnda
otokorkuluk sistemi eleman, cvata, somun ve rondela gibi balant elemanlar bulunmas halinde,
otokorkuluk sisteminin TS EN 1317, arpma testi sonu raporlarnda belirtilen normlara uygun elikten ve
projesinde belirtilen ebatlarda olacaktr.
Bu malzemeler de dier btn elemanlar gibi sadece scak daldrma yntemi ile galvanizlenmi olacaktr.
506.02.05 Malzemelerin retimi
Otokorkuluk sistemi elemanlar TS EN 1317, arpma testi sonu raporlarnda belirtilen ve Trafik Gvenlii
Dairesi Bakanlnca belirlenen esaslar dahilinde retilecektir. Otokorkuluk elemanlar genel olarak aada
belirtilmektedir.
506.02.05.01 Otokorkuluk Ray (W- kesitli kiri)
Otokorkuluk ray yapmnda; rulo halinde zel olarak imal edilmi, genel olarak 470 mm geniliinde, 3
mm kalnlndaki DKP erit saclardan 4.300 mmlik boylar halinde kesilip projesine uygun olarak imal
edilmi W kesitli (A tipi) veya bundan farkl olarak (B tipi) veya (3 N tipi) raylar kullanlr. Raylarn ebatlar
(genilii, teknik izimi, formu, tipi) Trafik Gvenlii Dairesi Bakanl tarafndan belirlenir. Profiller
dzgn ve niform kesitli olacaktr. Bklm, ezilmi veya kesiti bozulmu profiller kullanlmayacaktr.
Yarap 40 mden daha kk kurplara yerletirilecek otokorkuluklar, kurp apna uygun ve zel olarak imal
edilir. Bu ekillendirme ilemi scak daldrma usul ile galvanizleme ileminden nce yaplm olacaktr.
506.02.05.02 Otokorkuluk Dikmesi
elik dikme olarak, TS EN 1317, arpma testi sonu raporlarndaki teknik izimlere uygun ebatlarda ve
kalitedeki elikten projesine uygun olarak imal edilen profilli dikmeler kullanlacaktr.
506.02.05.03 Basn Plakl Otokorkuluk Dikmesi
dare tarafndan gerek grld takdirde, zemine indirme blgelerinde yer alan ilk iki ve son iki dikme,
10 mm kalnlndaki DKP sacdan imal edilen basn pla kaynatlm, basn plakl otokorkuluk dikmesi
olacaktr.
506 / 3
KISIM 506
KISIM 506
506.02.05.04 elik Takozlar

elik takozlar varsa TS EN 1317, arpma testi sonu raporlarndaki teknik izimlere uygun ebatlarda ve
kalitedeki elikten projesine uygun olarak imal edilen profilli dikmeler kullanlacaktr.
506.02.05.05 Balant Elemanlar
TS EN 10027-1e gre S235 JR minimum kalitedeki elikten retilecektir. Cvata, somun ve rondela gibi
balant elemanlar otokorkuluk sisteminin TS EN 1317, arpma testi sonu raporunda belirtilen esaslara
uygun kalitede olacaktr.
506.02.05.06 Genleme Eki
Kpr zerlerinde devam eden otokorkuluk hatlarnda, kpr genleme derzlerine uygun nitelikte, 3 ve 5 mm
kalnlndaki DKP sac kullanlarak projelerine gre imal edilmi genleme ekleri kullanlacaktr.
Galvanizlenmi yzeyler dzgn ve przsz olacak, kabarck, atlak veya kaplama boluklar
bulunmayacaktr. Galvanizden sonra kusurlarn rtu yaplarak dzeltilmesi kabul edilmeyecektir.
Galvanizleme ilemi srasnda banyo scaklnn 455 - 465 C arasnda tutulmas salanmaldr. Galvanizli
paralarda, cvata deliklerinin kapanmamasna, parann ucunda inkonun damlalar halinde donmamasna
dikkat edilecektir. Galvanizlenmi malzeme depo sahasna yerletirilecek, malzeme, deney sonu raporunun
olumlu olmas durumunda kullanlacaktr.
malat tamamlanm veya montajda kullanmak zere hazrlanan malzeme, dare tarafndan gsterilen bir
sahaya depo edilecektir. Depo edilen malzemelerin her birinden teste tabi tutulmak zere yeterli sayda
numune alnacaktr.
Teslimatn veya montajda kullanlacak malzemenin partiler halinde gelmesi durumunda dare gerek grd
takdirde teste tabi tutulmak zere tekrar numune alabilir.
506.02.06 Test Yntemleri
506.02.05.07 U ve Balk Paralar

DKP erit saclardan 3 mm kalnlndaki projelerine uygun olarak imal edilen u ve balk paralar
kullanlacaktr.
Burada belirtilmeyen ve TS EN 1317, arpma testi sonu raporlarnda bulunan ve otokorkuluk sisteminde
kullanlmas zorunlu olan dier elemanlar, teknik izimine uygun ebatta ve kalitede retilecek ve
kullanlacaktr.
506.02.05.08 Refj Geileri iin Yaplacak Otokorkuluklar (Sklebilir, Taklabilir Sistem)
zel bir ekilde dzenlenmi ve gerektiinde dier yol bandna gei yaplmasn salayacak yapda olan yol
kesimlerindeki otokorkuluklar, zel bir aparat gerektirmeden gerektiinde elle sklebilecek ekilde monte
edilecektir.
Bu tr otokorkuluk hatlarndaki dikmeler, imalat esnasnda beton ya da asfalt zemin ierisine monte
edilecek, zel dikme yuvalarna dikmelerin taklmas suretiyle yaplacaktr. Bu dikmelerin montajnda
cvata kullanlmayacak, dikmeler bu yuvalardan istenildii zaman elle karlp, tekrar taklabilecek ekilde
projelendirilecektir.
Dikmelerin gerektii zaman yerlerinden sklp tekrar taklabilmeleri iin bu kesimde bulunan otokorkuluk
raylarnn balantyerlerinden nceden sklmesi gereklidir.
Bir otokorkuluk sistemini tekil eden btn elik elemanlar; kesme, delme, ekillendirme, kaynaklama vb.
her trl ilemler tamamlandktan sonra, scak daldrma yntemi ile inko galvaniz kaplamas yaplacaktr.
Galvanizleme ileminden nce; ilenmi otokorkuluk elemanlarnn yzeylerinde, apak, krpnt, knt,
keskin u ve kenarlar bulunmayacak, paslar bertaraf edilecek, kenar ve delikler ondlesiz ve apaksz olacak
ve galvanizleme iin gerekli her trl temizlik yaplacaktr.
Galvaniz kalitesinin belirlenmesi iin alnan her numune aada standartlar belirtilen testlere tabi tutulacaktr.
a. TS EN ISO 1460, Metalik Kaplamalar - Demir Esasl Malzemeler zerine Scak Daldrma Galvaniz
Kaplamalar - Birim Alandaki Ktlenin Gravimetrik Tayini standardna gre inko kaplama arl testi,
b. Galvanizlemeden sonra kusurlarn rtula dzeltilmesi kabul edilmeyecektir. Ancak galvanizasyondan
sonra nemli koullarda bekletme esnasnda oluan beyaz veya koyu korozyon rnleri - primer inko
oksit - bulunan yerlerde de kaplama kalnl minimum olacaktr. Bu hususta TS EN ISO 1461 standard
esas alnacaktr.
TS EN ISO 1461e gre galvaniz edilmi maddesine gre de KGM, ARGE laboratuvarlarnda galvaniz
kaplama kalnl TS EN ISO 1461 standardnn 6.2 Kalnlk maddesine gre manyetik metotla TS 2311 EN
ISO 2178e gre yaplacaktr.
c. TS EN 10027-1e gre elik ad S235 JR olup, akma dayanm, ekme dayanm ve % uzama testleri,
TS EN 10025-2ye gre istenen ham galvanizlenmemi malzeme zerinden yaplacaktr. S235 JR elie
ait dayanm snfnda minimum akma dayanm 235 N/mm2, ekme dayanm 360-510 N/mm2 arasnda
ve uzama deeri minimum % 24 olacaktr.
d. Otokorkuluk sistemi elemanlar TS EN 1317, arpma testi sonu raporlarnda belirtilen kalite esaslar
dahilinde, yukarda belirtilmeyen kalite kontrol deneylerine de tabi tutulacaktr.
506.02.07 Otokorkuluk Montaj
Mamul hale getirilmi otokorkuluk elemanlar, dare tarafndan gsterilen bir sahaya depo edilecektir.
Bir defada depo edilecek otokorkuluk elemanlar miktar, i programna gre deme yl iinde yaplacak
miktarn en az 1/3 orannda olacaktr.
Galvanizleme ilemi srasnda deliklerin kapanmas, paralarn ucunda inkonun damlalar halinde donmas
nlenecektir.
Depo edilen otokorkuluk elemanlarnn montajna, laboratuvar muayenesi raporu sonucunun olumlu olmas
durumunda balanacaktr.
Galvanizlemeden sonra otokorkuluk elemanlar zerinde herhangi mekanik ilem yaplmayacaktr.

Galvanizlenmi yzeyler dzgn ve przsz olacak, kabarck, atlak veya kaplama boluklar
bulunmayacaktr.
Otokorkuluk sistemlerinin montaj, TS EN 1317 dahilindeki montaj el kitab ile Trafik Gvenlii Dairesi
Bakanlnca belirlenen esaslara uygun olarak yaplacak ve bu almalar srasnda galvanizli sathlarn
bozulmasn, deforme olmasn nleyecek gerekli her trl nlem alnacaktr.
Galvanizleme srasnda banyodaki alminyum oran % 0,01i gemeyecektir. Kaplamann mat ve gri
grnml olmas salanacaktr.
Her iki ucu ak otokorkuluk kesimlerinde dikme ve raylarn yerletirilmesine trafik ynndeki u parasndan
balanarak devam edilecektir.
506 / 4


506 / 5
KISIM 506
KISIM 506
Kpr koruyucu otokorkuluk sistemlerine ait tablal dikmelerin montajndan nce ankraj ubuunun gereken
ekme gerilmesini salayp salamad yklenici tarafndan dare gzetiminde test edilecektir. Kpr
koruyucu otokorkuluk sistemlerinin yerine montajnn yaplabilmesi iin anlan test sonucunun olumlu
olmas zorunludur.
Bir ucu ak, dier ucu kprde veya sabit tesislerde olan otokorkuluk kesimleri iin dikmelerin
yerletirilmesine kprlerden veya sabit tesislerden balanacak, ileri veya geriye doru gidilerek dikmeler
proje esaslarna uygun olarak yerletirilecektir.
Her iki ucu kprde veya sabit tesislerde olan otokorkuluk kesimleri iin dikmelerin yerletirilmesine
kprlerden veya sabit tesislerden balanr. Arada kalan son aklk projede verilen standart otokorkuluk
raylar ile kapatlamad takdirde, yerinde alnacak llere gre zel otokorkuluk ray imal edilecektir.
Otokorkuluk raylar trafik ynleri dikkate alnarak, projelerde gsterildii gibi dikmeler zerine takozlar
vastasyla monte edilerek eklenilecektir. Otokorkuluk raylarnn bindirme paylarnda birbirlerine tm
yzeyde temas etmeleri salanacaktr. Raylar takozlara balant plakalar kullanlarak balanlacaktr.
Kpr yaklamlarnda yaplan otokorkuluk hatlar kpr zerinde de kesintisiz olarak devam etmelidir.
Bu hatlar ile kpr zerinde devam eden otokorkuluk hatlar, kpr genleme derzlerine uyum salayan
ve projelerine gre imal edilmi bir genleme eki ile birletirilmelidir. Kpr zerinde genleme derzi
bulunmamas nedeniyle genleme eki konmayacak kprlerdeki otokorkuluk hatlarnn montajna ak udan
balanp kpr zerinde de kesintisiz olarak devam edecek ekilde yaplacaktr.
Her otokorkuluk kesimine, projelerde gsterildii ekilde, u paras ve zel bir balang rakordman ile
balanlacak, yine u paras ve biti rakordman ile bitirilecektir.
Refj geii ve kavak kolu burunlarndaki otokorkuluk hatlarnn balangcna, projelere uygun olarak imal
edilmi balk paras yerletirilecektir.
Ek yerlerinde ve takozlarn dikmelere balanmasnda kullanlan cvatalar nizami torklarda tam olarak
sklacaktr. Montaj bitmi otokorkuluklar; dzgn, srekli ve krksz bir grnt verecek ekilde
yerletirilmi olacaktr.
Otokorkuluk hattnn montajnda eitli nedenlerle sonuna kadar aklamayan dikmeler, iin bitimine kadar
aklabildii kadar ki halleri ile braklacaktr.
Gerekli kontrollarn yaplmasndan sonra aklamayan kesim spiral ta kullanlarak kesilecek gereken
delikler matkap kullanlarak delinecek, kesilen ve delinen yerler % 99,9 inko ieren zel rtu boyalar ile
boyanacaktr.
1. Beton Otokorkuluk
Betondan yaplan ve trafik akmna dnk yz, bu yze arpan tatlar yapnn dorultusunda tekrar
tat yoluna dndrebilecek ekilde biimlendirilmi, projesinde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen
performans snflarndaki rijit karayolu otokorkuluklar/bariyerleridir.
2. Temel Montaj
Yapnn stabilitesi ynnden beton otokorkuluun karayolu kaplamas yzeyine veya karayolu temeline
monte edilmesidir.
3. Beton Otokorkuluun Montaj
Beton otokorkuluk elemanlarnn beton taban, styap kaplamas yzeyi, beton kanal veya hazrlanan temel
zerine geici veya kalc olarak projesinde belirtildii ekilde monte edilmesidir.
4. Derz
ki beton karayolu otokorkuluk elemannn uygun ekilde birletirilmesidir.
5. Balang ve Biti Noktas Montaj
Yapnn stabilitesi ve trafik gvenlii ynnden beton otokorkuluk elemannn projesine uygun ekilde
sonlandrlmas ve evresindeki yaplara uygun hale getirilmesidir.
506.03.02 Beton Otokorkuluk Kullanm Esaslar ve eitleri
Beton otokorkuluklar, Otokorkuluk Notlar, Pasif Koruma Tertibatlar Hakknda eviri Bilgiler ve
Karayolu Tasarm El Kitab ile Trafik Gvenlii Dairesi Bakanl tarafndan belirlenen esaslar dahilinde
kullanlacaktr.
Beton otokorkuluklar prefabrik veya yerinde dkme olarak yaplabilir.
506.03.03.01 Prefabrik Beton Elemanlarn zellikleri
Prefabrik Beton Elemanlar:
a.
Simetrik Tip,
Otokorkuluklarn montaj srasnda yatay ve dey yndeki sapma oranlar % 3 gemeyecektir.
b.
Asimetrik Tip,
506.03 Beton Otokorkuluklar
c.
Prefabrik Beton U Eleman
506.03.01 Tanm
olarak retilirler.
Bu ksmda kullanlan baz terimlerin tanmlar yledir;
Simetrik Tip Prefabrik Beton Eleman:
Bir beton otokorkuluk sistemi, TS EN 1317, arpma testi sonu raporlar ile montaj el kitabndaki esaslar
dahilinde retilecek ve tesis edilecektir.
Otokorkuluun her iki tarafnda da trafik ak olan karayolunun orta refjnde kullanlan elemanlardr.
Asimetrik Tip Prefabrik Beton Eleman:
Karayolunun i ve d banketlerinde kullanlan ve yalnzca tat trafiine dnk olan yzeyleri arpmalara
kar etkili olan elemanlardr.
506 / 6


506 / 7
KISIM 506
KISIM 506
Prefabrik Beton U Eleman:
506.03.03.02.05.01 Scak elik ekme Y ve I Profiller
Beton otokorkuluk elemanlarnn monte edildii kesimlerin balang ve biti noktalarnda kullanlrlar.
Bunlar montaj tamamlanan beton elemanlarn aralarn arpmalar karsnda stabil kalmasn salamak
amac ile dbellerle zemine sabitlenen beton u elemanlardr.
Bu profiller sadece gvenlik bariyeri olarak kullanlmak zere imal edilecek otokorkuluklarda kullanlacaktr.
Otokorkuluun iki u noktasna monte edilecek ve beton ierisinden inaat demirleri ile birbirine balanm
olacaktr. Birbirini takip eden iki prefabrik beton eleman derz noktasnda karlkl iki Y profilin oluklarna
geen scak elik ekme I profil vastas ile balanacaktr.
506.03.03.02 Malzeme
506.03.03.02.05.02 Etilen Propilen Dien Monomer (EPDM) Lastik Takozlar
506.03.03.02.01 imento
Kullanlacak imento, Ksm 308, Beton lerinde belirtilen zelliklere ve TS EN 197-1 standardna uygun
olmaldr.
506.03.03.02.02 Agrega
Beton karmnda kullanlacak agregann tipi; granlometrisi, fiziksel ve mekanik zellikleri Ksm 308,
Beton lerinde belirtilen zelliklerde olacaktr. En byk dane bykl TS 500 ve TS 802ye uygun
olarak seilecektir.
506.03.03.02.03 Katklar
Betonun eitli zelliklerini artrmak veya dzeltmek amacyla gerektiinde kullanlacak beton kimyasal
katk maddeleri Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
506.03.03.02.04 Beton
Prefabrik elemanlarn retiminde kullanlacak beton; Ksm 308, Beton lerinde Tablo-308-22-a ve
Tablo-308-22-bde belirtilen etki snflarna gre projelendirmede esas alnacak beton zellikleri (dayanm
snf, su/imento oran, minimum imento ve minimum hava ierii) Tablo-308-23-a ve Tablo-308-23-bye
gre seilmelidir. Ancak kullanlacak betonun dayanm hibir ekilde C30/37 MPa beton snfnn altnda
olmayacaktr.
Beton karmnda kullanlacak su/imento oran maksimum 0,50 ve betonun kme/slump deeri 50-100
mm arasnda olacaktr.
retimde hazr beton kullanld takdirde beton hazrlama yeri ile prefabrik eleman retim yeri arasnda
betonda oluabilecek kme/slump fark en fazla 25 cm olacaktr.
Dayanm deneylerinde kullanlacak deney numunelerinin hazrlanmas ve kre tabi tutulmas TS EN 123902 standardnda belirtilen esaslara gre, atmosfer basnc altnda buhar kr yaplanlar ise TS EN 13369da
belirtilen esaslara uygunolarak yaplacaktr.
Birbirini takip eden iki adet prefabrik eleman I profil ile balandktan sonra balant noktasnda zemine yakn
kelerine darbe snmleyici olarak sertlik deeri 80 Shore A olan EPDM lastik takozlar yerletirilecektir.
Lastik takozlar sadece gvenlik bariyeri olarak kullanlmak zere imal edilecek otokorkuluklarda
kullanlacaktr.
506.03.03.02.06 Ekler
Prefabrik olarak TS 708 standardnda belirtilen zellikleri salayacak ve gerekli llere uyacak ekilde,
yumuak elikten imal edilecek, di alacak, yuva ekleri, istenilen yerlere deiken birimler balanmadan
nce skca sabit elemanlara yerletirilecektir.
506.03.03.02.07 Dbeller
Taban balantlar iin kullanlan yumuak elik dbeller TS 708 standardnda belirtilen zelliklere sahip
olacaktr. Dbeller; dzgn, apaksz, yamukluu olmayan, normal llerin dnda ap olan ubuklar
bozmayacak ekilde sonlar dzgn olarak kesilmi olacaktr. Dbellerin zerinde ya, boya, kir, pas
olmayacak, dbeller gevek balanmayacaktr.
506.03.03.03 Prefabrik Beton Elemanlarn mal Edilmesi, Kr, Tama ve Depolanmas
506.03.03.03.01 Genel
Prefabrik beton elemanlar, elik kalplarda retilecektir. Dzgn bir yzey ve devaml bir renk grnts
salamak iin birimler ok dzgn yzeye sahip kalplarn iine dklecektir.
Betonun doldurulmasndan nce kalp ve tehizat temizlenecek, gevek balama, pas, ya vb. balant ve
yzey bozucu d etmenlerden arndrlacaktr.
Hazr beton birimler en ok % 5 toleransla, verilen llerde ve profillerde olacaktr.
Karayolundaki yzey suyu drenajn salamak iin prefabrik elemanlar, taban ksmnda bu sular tahliye
edecek boluklar bulunacak ekilde imal edilmelidir.
malatta boya maddesi kullanlmayacak ve beton doal imento renginde olacaktr.
506.03.03.03.02 Beton Karm Dizayn
506.03.03.02.05 elik
a.
ubuk tehizatlar,
Beton karm dizayn, Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara, Aratrma ve Gelitirme Dairesi
Bakanl tarafndan yaynlanan Beton Karm Oranlar Tayin Rehberi ve TS 802, Beton Karm Hesab
Esaslarna uygun olacaktr.
b.
Yapsal tehizatlar,
506.03.03.03.03 Betonun Dklmesi, Bakm ve Kr
c.
zel tehizatlar,
Betonun hazrlanmas, tanmas, dklmesi, donatlarn yerletirilmesi, betonun ilenmesi ve sktrlmas,

betonun muhafaza ve kr edilmesi, souk ve scak havada beton dkm Ksm 308, Beton lerinde
belirtilen artlara uygun olarak yaplacaktr.
iin donat elemanlar TS 708de ve Ksm 309, Demir lerinde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
506 / 8


506 / 9
KISIM 506
KISIM 507
Burada belirtilmeyen hususlar iin, TS 1247, Normal Hava Koullarnda Beton Yapm, Dkm ve
Bakm Koullar ve TS 1248, Anormal Hava Koullarnda Beton Yapm, Dkm ve Bakm Koullar
standartlarna uygun olacaktr.
507. YOL KENAR DKMELER
nceden dklm yap elemanlarna atmosfer basnc altnda buhar kr uyguland takdirde bu ilem,
TS EN 13369 standardnda belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr. malatta kullanlan beton kartrma
donanm TS 4203 standardna uygun olacaktr.
Bu ksm; yol boyunca ve kurplarda yolun her iki tarafndaki banket kenarlarna konulan kenar dikmelerini
kapsar. Yol kenar dikmeleri zellikle gece seyreden trafik iin yol platformunun srcler tarafndan rahata
seilmesini salar. Karayollarnda iki eit kenar dikmesi kullanlmaktadr.
507.01 Tanm
506.03.03.03.04 Tama, Depolama
CTP (Cam Elyaf Takviyeli Polyester) Yol Kenar Dikmesi,
Prefabrik elemanlar gerekli mukavemeti kazandktan sonra, herhangi bir zedelenmeye imkan vermeyecek
ekilde tanacak ve depolanacaktr. antiyeye tanacak elemanlar yzeysel zedelenmelerden ve atlaklardan
korunacaktr.
elik Yol Kenar Dikmesi.

507.02 CTP Yol Kenar Dikmesi
506.03.03.03.05 Hazr Beton Elemanlarn aretlenmesi
507.02.01 Tanm
retimi tamamlanm btn hazr beton elemanlar, yerletirmeden sonra grlmeyecek ekilde imalat
numaras, tarih, retici firmann ismi ve gerekli tantm iaretlenecektir.
CTP Yol kenar dikmesi, cam elyaf takviyeli polyesterden imal edilir. Krmz ve beyaz renkli reflektif
malzeme her iki yzeye yaptrlr. Blnm yollarda kullanlacak kenar dikmelerinin sadece n yzne
(d bkey) tek tarafl olarak yaptrlr.
506.03.04 malatn Kalite Kontrol
507.02.02 Boyutlar, ekil ve aretleme
506.03.04.01 malat Srasnda Kontrol
507.02.02.01 Boyutlar ve ekil
Beton prefabrik eleman imalat srasnda taze betondan numune alnmas kr ve gerekli deneyler Ksm 308,
Beton lerinde belirtilen hususlara uygun olarak yaplacaktr.
Cam elyaf takviyeli polyesterden imal edilen yol kenar dikmesinin ve reflektrn ekli ekil-507-2de ve
boyutlar ise Tablo-507-1de belirtildii gibi olacaktr.
506.03.04.02 Gzle Muayene
Tablo-507-1 CTP Kenar Dikmesi Boyutlar
retilen elemanlar, depolanma iin yklenmeden evvel yzey dzgnl renk, boyut ve toleranslar
ynnden gzle muayene edilecektir. pheli durumlarda gerekli lmler yaplacaktr. Hatal olarak imal
edilmi elemanlar depolama yerine veya antiyeye gnderilmeyecektir.
506.03.04.03 Sertlemi Betondan Numune Alnmas
Prefabrik elemanlarn imalat srasnda alnm olan numunelere yaplan deneylerden, beton dayanmnn
yetersiz olduunun anlalmas halinde yahut herhangi bir sebepten ileri gelen pheli hallerde (betonun
grn, beton tabancas veya dier tahribatsz metotla yaplan kontroller vb.) dare sertlemi betondan
numune alr veya alnmasn isteyebilir. Sertlemi betondan numune alnmas, alnacak numune says,
numunelere yaplacak ilemler ve sonularn deerlendirilmesi, Ksm 308, Beton lerinde belirtilen
esaslara gre yaplacaktr.
506.04 Halat Otokorkuluklar
TS EN 1317 kapsamndaki testlere tabi tutulmu halat otokorkuluklar Trafik Gvenlii Dairesi
Bakanl tarafndan belirlenen esaslar dahilinde tesis edilebilirler.
Genilik
100 mm
Ykseklik
1.300 mm
Erilik
10 - 13 mm
Kalnlk
3 mm
Reflektr Boyutu
150 x 70 mm (Ykseklik x Genilik)
507.02.02.02 Toleranslar
a. Genilik-Ykseklik Tolerans.
Kenar dikmesi ve reflektr iin Tablo-507-1de verilen genilik, ykseklik ve erilik llerinin tolerans
deeri % 2dir.
b. Kalnlk Tolerans.
Dikmenin kalnl iin Tablo-507-1de verilen lnn tolerans deeri % 5dir.
507.02.02.03 aretleme
Yol kenar dikmesinin n yzne (d bkey); lleri ekil-507-2de verilen KGM logosu arka yzne
(i bkey) ise 1 cm yksekliindeki karakterlerle, rnn hizmet mr boyunca kaybolmayacak ekilde,
reticinin ad ile ay ve yl olarak retim tarihi baslacaktr.
Yol kenar dikmesinin alt sivri ucundan itibaren, 50 cm ykseklikte bir yatay siyah silinmez izgi ile dikmenin
zemine gmme derinlii iaretlenecektir.
506 / 10


507/ 1
KISIM 507
KISIM 507
Yol kenar dikmesinin i bkey yzne beyaz, d bkey yzne krmz reflektif malzeme yaptrlacaktr.
Tek tarafl reflektif malzeme yaptrlmas durumunda ise, CTPlerin d bkey yzeyine krmz ya da beyaz
reflektif malzeme yaptrlr.
507.02.04 Mekanik zellikler ve Performans
507.02.03 Genel
Kenar dikmesi, Ksm 507.02.05.02.02de belirtilen Su Absorbsiyonu deneyine tabi tutulduunda,

numunenin arlka su absorbsiyonu % 0,4den fazla olmamaldr.
507.02.03.01 Malzemenin Teknik zellikleri

a. Cam Elyaf Takviyeli Polyesterden retilen kenar dikmede cam elyaf, dikmenin boyuna ve enine olmak
zere her iki istikamette olacaktr. Dikmenin her iki yz boyunca yzey tl kullanlacaktr. Dikme,
profil ekme metodu ile kaplanm, her iki yz dzgn, istenilen renklerde (opak beyaz YI veya sar
renk deeri) ve homojen yapda olacaktr.
Beyaz Renkli Malzeme in Sarlk ndeksi Tablo-507-2de verilmektedir.
ASTM E 313 standardnda 45 / 0 geometrisinde 2 gzlem as, D 65 tip

lamba kullanlarak YI alnacaktr.
Maks. 12
Sar Renkli Reflektif malzeme iin renk koordinatlar Tablo-507-3de verilmektedir.
CIE Lab. Standard Metoduna gre, 45/0 Geometride,

2 gzlem as, D 65 tip lamba kullanlarak
Kenar dikmesi, Ksm 507.02.05.02.03de belirtilen Kimyasal Maddelere Dayankllk Tayini deneyine
tabi tutulduunda, deney numunesinin grnnde bir deiiklik olmamaldr. Ayrca deney zeltisi renk
deiimine uramamal ve zeltide herhangi bir kelek olumamaldr.
Kenar dikmesi, Ksm 507.02.05.02.04de belirtilen Alevlenme zelliinin Tayini deneyine tabi
tutulduunda, numune, alev almayan veya kendiliinden sner tipte olmaldr.
507.02.04.04 Darbe Dayanm
Kenar dikmesi, Ksm 507.02.05.02.05de belirtilen Darbe Dayanm deneyine tabi tutulduunda, darbe
uygulanan nokta evresinde 6 mm apndaki alanda herhangi bir hasar veya atlak grlmemelidir.
Tablo-507-3 Sar Renkli Reflektif Malzeme Renk Koordinatlar

Sar Renk iin Renk
Koordinatlar
507.02.04.02 Kimyasal Maddelere Dayankllk
507.02.04.03 Aleve Dayankllk
Tablo-507-2 Beyaz Renkli Malzeme in Sarlk ndeksi

Sarlk ndeksi (YI)
507.02.04.01 Su Absorbsiyonu
L*: 72-74
a*: 12-14
b*: 83-85
b. Esnek kenar dikmesi her trl hava artlarna, ultraviyole nlara, ozon ve hidrokarbonlara dayankl,
arpmalara mukavim, yzeyi arplmam olacak, metalik olmayan ilk defa kullanma sunulan polimerik
malzemeden yaplacak ve d hava artlarnda asgari 60 aylk hizmet mrne sahip olacaktr.
CTP kenar dikmesinin retiminde yorulmu, ypranm ve daha nce kullanlm eski malzemeler
kullanlmayacaktr.
507.02.03.02 Ham Madde Belgesi
Yol kenar dikmesi reticisine ham maddeyi salayan firma, maddenin maruz kalabilecei her trl hava ve
evre artlarnda, mekanik zelliklerini 60 ay boyunca muhafaza edeceini belge ile taahht edecektir.
507.02.03.03 Grn
Yol kenar dikmesinde, rnn mukavemetini ve kullanmn etkileyecek delik, krk, atlak, ukur, yank,
renk bozukluklar ve reinesi az blgeler gibi yzey kusurlar bulunmayacaktr.
Dikme yzeyleri, zerine reflektif malzeme yaptrlabilecek dzgnlkte olacak, yzeyde ya, stiren, aseton
gibi reflektif malzemenin yzeye yapmasn nleyecek maddeler bulunmayacaktr.
Dikmenin renk dalm gze arpacak bariz farkllklar gstermeyecek, dikmenin her iki yz ve kenarlar
dzgn olacaktr.
Dikmenin alt sivri ucu ve st ksm dzgn apaksz ve atlaksz kesilmi olmaldr.
507.02.04.05 Scaklk Dayanm/Esneklik

Kenar dikmesi, Ksm 507.02.05.02.06de belirtilen Scaklk/Esneklik Dayanm deneyine tabi
tutulduunda, dikme dey konuma gre 5 Cden fazla sapma gstermemelidir. Numunede atlama, krlma,
kopma ve paralanma olmamaldr.
507.02.04.06 Elastikiyet
Kenar dikmesi, Ksm 507.02.05.02.07de belirtilen Esneklik (Elastikiyet) deneyine tabi tutulduunda,
malzeme orijinal haline dnecek ve yzeyde herhangi bir hasar (atlama, krlma, kopma, paralanma ve
kapak atma) olumayacaktr.
507.02.04.07 Eilmede ekme Dayanm
Kenar dikmesi, Ksm 507.02.05.02.08 de belirtilen Eilme-ekme Dayanm Tayini deneyine, dikme
ynne paralel ynde tabi tutulduunda, eilmede ekme dayanm minimum 500 MPa olmaldr.
507.02.04.08 Ultraviyole Inlara Dayankllk
Bu deney dare tarafndan gerekli grlmesi halinde yaptrlacaktr. Kenar dikmesi; Ksm 507.02.05.02.09da
belirtilen Ultraviyole Inlara Dayanm Tayini deneyine tabi tutulduunda, numunedeki iki ksm arasnda
renk deiimi olmamaldr.
507.02.04.09 Eilme (Defleksiyon)
Kenar dikmesi, Ksm 507.02.05.02.10da belirtilen Eilme deneyine tabi tutulduunda, meydana gelen
sehim 25,4 cmden fazla olmamaldr.
507.02.04.10 Soua Dayanm/Esneklik
Kenar dikmesi; Ksm 507.02.05.02.11de belirtilen Soua Dayanm/Esneklik deneyine tabi tutulduunda,
dikme dey konuma gre 5 Cden fazla sapma gstermemelidir. Numunede atlama, krlma, kopma ve
paralanma olmamaldr.
507 / 2


507/ 3
KISIM 507
KISIM 507
507.02.04.11 Soukta Darbe Dayanm
507.02.05.02 Deneyler
Kenar dikmesi, Ksm 507.02.05.02.12de belirtilen Soukta Darbe Dayanm deneyine tabi tutulduunda,
dikme yzeyinde atlama, krlma ve dalma olmamaldr.
507.02.05.02.01 Renk Tayini ve Sarlk ndeksi
507.02.04.12 Dikmeye Yaptrlan Reflektif Malzeme zellikleri

507.02.04.12.01 Reflektif Malzeme
ASTM D 4956, Retroreflektive Sheets for Traffic Signs standardnda belirtilen Type IIIe ve KGMnn
Trafik aretlerinde Kullanlan, erisinde Cam Krecik Bulunan Yksek Performansl Reflektif Malzeme
Teknik artnamesine uygun ve basnla yaptrlabilen tipte olacaktr.
507.02.04.12.02 Reflektif Malzemenin evre Etkilerine Dayankll
a. Dikmeye yaptrlan yksek performansl reflektif tabaka, sentetik reineyle yaptrlm ve dzgn bir
yzey tarafndan kapsul iine alnm optik merceklerden oluacak ve/ veya prizmatik yapda olacaktr.
Reflektif malzeme; tm iklim artlarna dayankl olmaldr. Reflektif malzeme dikmeden elle paralanmadan
ayrlmayacak yapda olmal, yzeyinde yzey bozukluklar, deformasyon bulunmamaldr.
b. Suya Dayankllk
Reflektif malzeme, Ksm 507.02.05.02.13de belirtilen Reflektif Malzemenin Suya Dayanm Deneyine tabi
tutulduunda deney sonucunda, reflektif malzemede bir bozulma ve dikme yzeyinden ayrlma olmayacaktr.
c. Is Deiikliklerine Dayankllk
Reflektif malzeme, Ksm 507.02.05.02.14de belirtilen Reflektif Malzemenin Is Deiikliine Dayanm
deneyine tabi tutulduunda, reflektif malzeme dikmeden ayrlmayacaktr.
507.02.04.12.03 Reflektif Malzemenin Kimyasal Maddelere Kar Dayankll
Reflektif malzeme, Ksm 507.02.05.02.03de belirtilen Kimyasal Maddelere Dayankllk Tayini deneyine
tabi tutulduunda, malzemede herhangi bir bozulma grlmeyecek ve reflektif malzeme CTP yol kenar
dikmesinden ayrlmayacaktr.
507.02.04.12.04 Reflektif Malzemenin Korunmas
DIN 5033, DIN 6174, ASTM D 1925, ASTM D 2244, ASTM E 308, ASTM E 313 ve ASTM E 347
standartlarnda belirtilen tanmlamalara gre (45/0) lm geometrisinde 2lik gzlem asnda, D65 tip
aydnlatma kayna kullanlarak grnr spektrumda (400-700 mm) lm yapan spektrometre cihaz ile
lmler yaplacaktr. lmler Tablo-507-2 ve Tablo-507-3de verilen deerlere uygun olacaktr.
CTP dikmede kullanlan reflektif malzeme ASTM D 4956 standardnda verilen Yksek performansl malzeme
zelliklerinde olacaktr. Tanmlamalarna gre (45/0) lm geometrisinde 2lik gzlem asnda, D 65
aydnlatma kayna kullanlarak renk koordinat ve aydnlanma faktr kriterleri Ksm 507.02.04.12.01de
tanmlanan standart/artname limitlerinden birisine uygun olacaktr.
507.02.05.02.02 Su Absorbsiyonu Deneyi
Dikmelerin su absorbsiyonu, kenarlar 50 1 mm uzunluunda olan kare eklindeki en az 3 deney numunesi
zerinde TS EN ISO 62 standardndaki Metot 1e gre (24 1) saat suda bekletilerek tayin edilecektir.
Deney sonucunda elde edilen deerin, Ksm 507.02.04.01, Su Absorbsiyonunda belirtilenlere uygun olup
olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.03 Kimyasal Maddelere Dayankllk Tayini
Yol kenar dikmesinin, TS EN ISO 175 standardnda belirtilen konsantrasyonlarda hazrlanan % 10luk sodyum
klorr, benzin, % 5lik slfrik asit ve % 10luk hidroklorik asit gibi kimyasal maddelere kar dayankll
yine ayn standartlara gre tayin edilecektir. Deney sresi oda scaklnda minimum 7 gn olacaktr. Deney
sonucunda elde edilen deerlerin Ksm 507.02.04.03, Kimyasal Maddelere Dayankllkta belirtilenlere
uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.04 Alevlenme zelliinin Tayini
Dikmenin alevlenme zellii TS 1066 veya ASTM D 635standardna gre tayin edilecektir. Deney sonucunun
Ksm 507.02.04.03, Aleve Dayankllkta belirtilen zelliklere uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.05 Darbe Dayanm Deneyi
a. Cihazlar
Kenar dikmesinin nakli ve montaj srasnda reflektif malzemede; izik, syrk, anma ve dier fiziki
hasarlarn olumasn nleyecek ekilde gerekli nlemler alnacaktr.
Arlk paras (1 kg arlkta, sert elik malzemeden yaplm, ucu yuvarlatlm, silindirik elik malzeme)
507.02.05 Deneyler
Deney numunesinin yatay olarak yerletirilebilecei destekler (Destekler aras mesafe 400 mm, cihaz
tabanndan ykseklii 20 mm olacaktr).
507.02.05.01 Grn ve Boyut Muayenesi
Darbeyi 120 cm ykseklikten, 90lik darbe asyla numune parasnn zerine brakabilecek mekanizma.
Her kenar dikmesi numunesi nce gzle muayeneye tabi tutularak,
b. lem
Ksm 507.02.03.03de belirtilen Grn esaslarna gre grn kontrolnden geirilecektir.

Daha sonra dikmenin ve reflektif malzemenin genilii ve uzunluu 1,0 mm hassasiyetle llecektir.
Dikmenin kalnl ise mikrometre ile 0,01 mm hassasiyetle llecek ve dikme ve reflektif malzemenin
boyutlarnn Ksm 507.02.02.01, Boyutlar ve ekildeki llere ve Ksm 507.02.02.02, Toleranslarda
belirtilen toleranslara uygunluu kontrol edilecektir.
507 / 4

Bu deney 3 adet numune zerinde yaplacaktr. Deney numunesi, destek zerine yerletirildikten sonra
numunenin orta ksmnda tepe noktasna yakn bir yere 120 cm ykseklikten 1 kg arlndaki elik paras
serbest dmeye braklacaktr.
c. Deney sonucunda; numunede krlma, delik veya atlama olup olmad izlenerek, sonularn
Ksm 507.02.04.04, Darbe Dayanmnda belirtilenlere uygun olup olmadna baklacaktr.

507/ 5
KISIM 507
KISIM 507
507.02.05.02.06 Scaklk/Esneklik Dayanm Deneyi
507.02.05.02.11 Soua Dayanm / Esneklik Deneyi
Bu deney 3 adet numune zerinde yaplacaktr. Kenar Dikmesi 2 saat sreyle + 60 Cde tutulacaktr. Daha
sonra dikme dey vaziyette gmme derinlii izgisinden sabitlenerek st ucundan 90 bklecek ve yere
paralel duruma getirilecektir. Dikme serbest braklacaktr. Bu ilem, numune etvden (60 Clik ortamdan)
kartldktan sonraki 2 dakika iinde 5 defa tekrarlanacaktr. Numunelerin her serbest brakltan sonraki
30 saniye ierisinde kendiliinden en fazla 5 sapma ile dik konuma gelip gelmedii gzlenecektir. Deney
sonucunun Ksm 507.02.04.05, Scaklk Dayanm/Esneklike uygun olup olmadna baklacaktr.
Bu deney 3 adet numune zerinde yaplacaktr. Kenar Dikmesi 2 saat sreyle - 30 Cde tutulduktan sonra,
dey vaziyette gmme derinlii izgisinden sabitlenerek st ucundan 90 bklecek ve yere paralel
duruma getirilip braklacaktr. Dikmenin 30 s ierisinde kendiliinden en fazla 5 sapmayla dik duruma
gelip gelmedii gzlenecektir. Bu ilem, numune soutucudan ktktan sonraki 2 dakika ierisinde 5 defa
tekrarlanacaktr.
507.02.05.02.07 Esneklik (Elastikiyet) Deneyi
Deney sonucunun Ksm 507.02.04.10, Soua Dayanm / Esneklik deneyine uygun olup olmadna
baklacaktr.
Kenar dikmesi yatay olarak yere braklarak, zemine gmlen alt ucunun 30 cm yukarsndan numuneye i ve
d bkey ynde farkl numuneler zerinde ayakla baslp, br ucundan elle yukarya kaldrlacak ve her iki
ucu birbirine deecek ekilde bklp tekrar ilk haline getirilecek, yani, yere paralel duruma dndrlecektir.
Bu ilem 3 defa tekrarlanacaktr. Deney sonucunda numunenin Ksm 507.02.04.06, Elastikiyete uygunluu
507.02.05.02.12 Soukta Darbe Dayanm Deneyi
507.02.05.02.08 Eilme-ekme Dayanm Tayini
Eilmede ekme dayanm TS EN ISO 178 standartna gre tayin edilecektir. Deneyde elde edilen deerlerin
Ksm 507.02.04.07, Eilmede ekme Dayanmnda belirtilen deere uygun olup olmadna baklacaktr.
Darbeyi 150 cm ykseklikten, 90lik darbe asyla numune parasnn zerine brakabilecek mekanizma.
507.02.05.02.09 Ultraviyole Inlara Dayanm Tayini
b. lem
Test numunesinin yarsnn zerine k szdrmayan uygun bir malzeme rtlecek ve dier yars ise
ultraviyole nlar veren yksek basnl, cva arkl 360 wattlk bir kuvartz tpn 30 cm altnda lamba
klarna dik olacak ekilde 16 saat sreyle ultraviyole nlarna tabi tutulacaktr.
Deney 2 adet numune zerinde yaplacaktr. Dikme 2 saat sreyle - 30 Cde tutulduktan sonra, arlk paras
150 cm ykseklikten 90 lik darbe asyla srtnmesiz dey bir klavuz ierisinden drlerek, dikmenin
orta ksmndaki yzeye arptrlacakatr. Bu ilem numune soutucudan ktktan sonraki 2 dk ierisinde ayn
numune zerinde 5 farkl noktada 1 defa olacak ekilde tekrarlanacaktr. elik topun darbesine mazruz kalan
dikmenin yzeyi yatay durumda olmal ve dikme her iki ucundan desteklenmelidir.
Bu sre sonunda dikme zerindeki kaplanm yer alacak ve na maruz kalm ksm ile deney srasnda
rtl tutulan ksm arasnda bir renk deiiklii olup olmad gzlenecektir. Sonucunun, Ksm 507.02.04.08,
Ultraviyole Inlara Dayanakllka uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.10 Eilme Deneyi
Kenar dikmesinin ucuna, ekil-507-1de grld gibi, 910 g (2 pounds) arlk asldnda i ve d
bkeyde meydana gelen sehim llecek ve sonucun Ksm 507.02.04.09, Eilme (Defleksiyon)na uygun
olup olmadna baklacaktr.
a. Cihazlar
Arlk paras ( 900 g arlkta, sert elik malzemeden yaplm, ucu yuvarlatlm, silindirik elik malzeme).
c. Deney 2 adet numune zerinde yaplacaktr. Dikme 2 saat sreyle - 30 Cde tutularak soutucudan
kartldktan sonra, 2 dakika ierisinde elle, 90lik yay izecek ekilde, dz ve sert bir yzeye 3 defa
arptrlacaktr. Sonularn Ksm 507.02.04.11, Soukta Darbe Dayanm deneyine uygun olup olmadna
baklacaktr.
507.02.05.02.13 Reflektif Malzemenin Suya Dayanm Deneyi
Reflektif malzeme numuneleri uygun bir kap ierisinde 23 2 C scaklkta ehir suyuna tamamen batrlm
olarak 48 saat sre ile bekletildikten sonra slak olarak test edilecektir. Sonucun Ksm 507.02.04.12.02,
Reflektif Malzemenin evre Etkilerine Dayankll, Ksm 507.02.04.12.02, madde b, Suya Dayankllk
ta belirtilen hususlara uygun olup olmadna baklacaktr.
507.02.05.02.14 Reflektif Malzemenin Is Deiikliine Dayanm
Numuneler;
- 30
23
+ 80
23
ekil-507-1 Eilme Deneyi
507 / 6
2 C lik etvde 2 saat,

2 C laboratuvar artlarnda 1 saat,
2 Clik etvde 2 saat,
2 C laboratuvar artlarnda 1 saat bekletilecektir.
Bu ilem 3 defa tekrarlandktan sonra dikme ile reflektif malzeme arasnda bir ayrma veya bozulma
olup olmad kontrol edilerek, sonucun Ksm 507.02.04.12.02, Reflektif Malzemenin evre Etkilerine
Dayankll, Ksm 507.02.04.12.02, madde c, Is Deiikliklerine Dayankllkta belirtilen hususlara
uygun olup olmadna baklacaktr.

507/ 7
KISIM 507
KISIM 507
507.03 elik Yol Kenar Dikmesi
507.03.03.01 Ham Madde Belgesi
507.03.01 Tanm
Yol kenar dikmesi reticisine ham maddeyi salayan firma, maddenin maruz kalabilecei her trl hava ve
evre artlarnda, mekanik zelliklerini 60 ay boyunca muhafaza edeceini belge ile taahht edecektir.
elik yol kenar dikmesi, elik malzemeden imal edilir. Krmz ve beyaz renkli reflektif malzeme her iki
yzeye yaptrlr. Blnm yollarda kullanlacak kenar dikmelerinin sadece n yzne (d bkey) tek
tarafl olarak yaptrlr.
507.03.02 Boyutlar, ekil ve aretleme
507.03.03.02 Grn
elik malzemeden retilen kenar dikmesinin her iki yz dzgn, przsz ve istenilen renklerde (opak
beyaz ve sar) homojen olacaktr.
507.03.02.01 Boyutlar ve ekil
Yol kenar dikmesinde; rnn mukavemetini ve kullanmn etkileyecek delik, krk, atlak, ukur, ezik, renk
bozukluklar gibi yzey kusurlar bulunmayacaktr.
elik yol kenar dikmesinin ve reflektrn; ekli ekil-507-3de, boyutlar ise Tablo-507-4de belirtildii gibi
olacaktr.
Dikme yzeyleri, zerine reflektif malzeme yaptrlabilecek dzgnlkte olacak, yzeyde ya, stiren, aseton
gibi reflektif malzemenin yzeye yapmasn nleyecek maddeler bulunmayacaktr.
Tablo-507-4 elik Kenar Dikmesi Boyutlar

Genilik
100 mm % 3
Ykseklik
1.300 mm + 50 mm
Erilik
10 mm + 3 mm
Kalnlk
1,5 mm % 5 (Kaplama Dahil )
Reflektr Boyutu
150 mm x 70 mm % 2 (Ykseklik x Genilik)
elik Malzeme Kalnl
1,2 mm paslanmaz elik
Dikme yzeyinde boyasz blge renk bozukluklar, boya akmalar, boya damlalar, knt ya da ukurluklar
olmayacaktr. Dikmenin her iki yz ve kenarlar dzgn olacaktr. Dikmenin alt ucu ve st ksm dzgn,
apaksz, atlaksz ve przsz kesilmi olacaktr.
507.03.03.03 Renk Tayini
Her numune nce gzle muayeneye tabi tutularak, grn kontrolnden geirilecektir. Daha sonra dikmenin
ve reflektif malzemenin genilii ve uzunluu 1 mm hassasiyetle llecektir. Dikmenin kalnl ise
mikrometre ile 0,1 mm hassasiyetle llecektir.
DIN 5033; DIN 6174; ASTM D 1925; ASTM D 2244, ASTM E 308, ASTM E 313 ve ASTM E 347
standartlarnda belirtilen tanmlamalara gre (45/0) lm geometrisinde 2lik gzlem asnda, D65
aydnlatma kayna kullanlarak grnr spektrumda (400-700 mm) lm yapan spektrometre cihaz ile
lmler yaplacaktr.
stenilen renk koordinat ve aydnlanma faktr Tablo-507-5de belirtilen kriterlere uygun olacaktr.
Tablo-507-5 Reflektif Malzeme iin Renk Koordinatlar
507.03.02.02 aretleme
Yol kenar dikmesinin n yzne (d bkey); lleri ekil-507-3de verilen KGM logosu arka yzne
(i bkey) ise 1 cm yksekliindeki karakterlerle, rnn hizmet mr boyunca kaybolmayacak ekilde,
reticinin ad ile ay ve yl olarak retim tarihi baslacaktr.
Yol kenar dikmesinin alt sivri ucundan itibaren, 50 cm ykseklikte bir yatay siyah silinmez izgi ile dikmenin
zemine gmme derinlii iaretlenecektir.
Yol kenar dikmesinin i bkey yzne beyaz, d bkey yzne krmz reflektif malzeme yaptrlacaktr.
Tek tarafl reflektif malzeme yaptrlmas durumunda ise, CTPlerin d bkey yzeyine krmz ya da beyaz
reflektif malzeme yaptrlr.
Beyaz Renk in Renk

Koordinatlar
Sar Renk in
Renk Koordinatlar
CIE Lab. Standart Metoduna gre 45/0

Geometride, 2 gzlem as, D65 tip
lamba kullanlarak
L* : 96 - 97
a*: 0 - 1
b*: 0 - 1
YI: 1 (ASTM E 313)
L*: 77 - 78
a*: 14 - 15
b*: 92 - 93
507.03.03.04 Yapma Testi

TS 4313 ISO EN 2409 standardnda belirtilen esaslara gre test edilen numune Snf 0a uygun olacaktr.
507.03.03.05 Esneklik (Elastikiyet)

Esnek kenar dikmesi her trl hava artlarna, ultraviyole nlara, ozon ve hidrokarbonlara dayankl,
arpmalara mukavim, yzeyi darbe grmemi olacak, d hava artlarnda en az 60 aylk hizmet mrne
sahip olacaktr.
Yol kenar dikmesinin retiminde yorulmu, ypranm ve imalatta daha nce kullanlm eski malzemeler
kullanlmayacaktr.
Kenar dikmesi, yatay olarak yere braklarak, zemine gmlen alt ucunun 30 cm yukarsndan numuneye i ve
d bkey ynde farkl numuneler zerinde ayakla baslp, br ucundan elle yukarya kaldrlacak ve her iki
ucu birbirine deecek ekilde bklp tekrar ilk haline getirilecek, yani yere paralel duruma dndrlecektir.
Bu ilem 3 defa tekrarlanacaktr.
Deney sonucunda numune orijinal haline dnecek ve yzeyde atlama, krlma, kopma, paralanma ve kapak
atma gibi herhangi bir hasar olumayacaktr.
elik yol kenar dikmesi, en az 70 mm kalnlkta, zenginletirilmi inko esasl astar boya ve en az 70 mm
kalnlkta inko fosfat esasl anti korozif boya ile kaplanacaktr.
507 / 8


507/ 9
KISIM 507
KISIM 507
507.03.03.06 elik Top ile Darbe Testi

a. Cihazlar
braklacaktr. Dikmenin 30 s ierisinde kendiliinden en fazla 5 sapmayla dik duruma gelip gelmedii
gzlenecektir. Bu ilem, numune soutucudan ktktan sonraki 2 dk ierisinde 4 defa tekrarlanacaktr. Dikme
dey konuma gre 5 Cden fazla sapma gstermeyecektir.
Arlk paras (1 kg arlkta, sert elik malzemeden yaplm, ucu yuvarlatlm, silindirik elik malzeme).
507.03.03.10 Ultraviyole Inlara Dayankllk
Bu deney dare tarafndan gerekli grlmesi halinde yaptrlacaktr. elik dikme numunesi, TS 8106-3 EN
ISO 4892-3 standardna gre 168 saat UVB-313 tip 2 lambas kullanlarak, 8 saat 60 2 Cde UV lamba
aktif durumuda, 4 saat 50 2 Cde karanlkta alan periyotta teste tabi tutulduunda, numunedeki iki ksm
arasnda renk deiimi ve boyada yzeyde atlama, krlma, kopma, paralanma ve kapak atma gibi herhangi
bir hasar olumayacaktr.
Darbeyi 150 cm ykseklikten, 90lik darbe asyla numune parasnn zerinde brakabilecek mekanizma.
elik topun darbesine maruz kalan dikmenin yzeyi yatay durumda olmal ve dikme her iki ucundan
desteklenmelidir.
b. lem-a
Bu deney 3 adet numune zerinde yaplacaktr. Deney numunesi, oda scaklnda destek zerine
yerletirildikten sonra numunenin orta ksmnda tepe noktasna yakn bir yere 150 cm ykseklikten 1 kg
arlndaki elik paras 6 defa serbest dmeye braklacaktr.
507.03.03.11 Dikmeye Yaptrlan Reflektif Malzeme zellikleri

elik dikmeye yaptrlacak reflektif malzemeler, Ksm 507.02.04.12 ve alt maddelerinde belirtilen
Deney Sonucu:
Numunede krlma, atlak, delik veya yarlma gibi deformasyonlar grlmeyecektir.
c. lem-b
Bu deney 3 adet numune zerinde yaplacaktr. Deney numunesi, 2 saat sreyle 0 Cde tutulduktan
sonra destek zerine yerletirilecek sonra numunenin orta ksmnda tepe noktasna yakn bir yere 150 cm
ykseklikten 1 kg arlndaki elik paras 6 defa serbest dmeye braklacaktr.
Deney Sonucu:
Numunede krlma, atlak, delik veya yarlma gibi deformasyonlar grlmeyecektir.
507.03.03.07 Darbe Testi
Numune, gmme izgisine kadar gmlm olarak dikey durumda iken, 100 km/saat hzla gelen bir ara ile
10 defa numune yzeyine arpma yapldnda numune eski dikey durumuna gelecek ve numune yzeyinde
krlma, atlak, delik veya yarlma gibi deformasyonlar grlmeyecektir.
507.03.03.08 Scaklk Dayanm/Esneklik
Bu deney 3 adet numune zerinde yaplacaktr. Dikme 2 saat sre ile + 60 Cde tutulacaktr. Daha sonra
dikme dey vaziyette gmme derinlii izgisinden sabitlenerek st ucundan 90 bklecek ve yere paralel
duruma getirilecektir. Dikme serbest braklacaktr.
Bu ilem, numune etvden 60 Clik ortamdan kartldktan sonraki 2 dk iinde 4 defa tekrarlanacaktr.
Numunelerin her serbest brakltan sonraki 30 s ierisinde kendiliinden en fazla 5 sapma ile dik konuma
gelip gelmedii gzlenecektir. Dikme dey konuma gre 5den fazla sapma gstermemelidir.
507.03.03.09 Soua Dayanm/Esneklik
Bu deney 3 adet numune zerinde yaplacaktr. Dikme 2 saat sre ile - 30 Cde tutulduktan sonra, dey
vaziyette gmme derinlii izgisinden sabitlenerek st ucundan 90 bklecek ve yere paralel duruma getirilip
507 / 10


507/ 11
KISIM 507
KISIM 507
ekil-507-2 CTP Yol Kenar Dikmesi

ekil-507-3 elik Yol Kenar Dikmesi
507 / 12


507/ 13
KISIM 509
KISIM 508
508. KONTROL KESM LEVHALARI
509. IIKLI ARET/SNYALZASYON TESSLER
508.01 Tanm
509.01 Tanm
Bu ksm, karayolunun belirli bir kesiminin aka tanmlanabilmesi ve trafik kazalarnda yolun etkisi ile
alnabilecek nlemlerin aratrlmas amac ile 1 km aralklarla kullanlan ve zerinde yolun kontrol kesim
numaras ile kilometre bilgilerini ieren kontrol kesim levhalarn kapsar.
Bu ksm; karayolunda ulam gvenliini salamak iin kl iaret/sinyalizasyon tesislerinin kurulmasn

kapsar.
Kontrol kesim levhalar; batdan-douya ve kuzeyden-gneye olmak zere, iki ynl yollarda yolun yalnz
sanda, blnm yollarda ise her iki seyir ynnde ayr ayr olmak zere yolun sanda kullanlacaktr.
508.02 Malzeme
Kontrol kesim levhalar, Ksm 503, Trafik aretlerinde belirtilen;
503.02.01, Galvanizli Sactan mal Edilen Levhalar,
509.02 Genel
Kavaklara kl iaret/sinyalizasyon tesisi kurulmas ii ok iyi ett edilip, planlanmaldr. Ett ve planlama
yaplmadan kurulan kl iaret/sinyalizasyon tesisi istenilen yarar salamad gibi aada belirtilen
olumsuz etkilerin olumasna da yol aar.

Sabit yatrm masraf,
letme, bakm-onarm masraf,
Ana yolda seyreden aralarn gereksiz yere durdurulup, bekletilmelerinden dolay oluan enerji,
zaman, amortisman kayplar,
Seyahat konforunun azalmas,
evre kirliliinin artmas.
503.02.02, Alminyum Malzemeden mal Edilen Levhalar,

503.02.03, CTP Malzemeden mal Edilen Levhalar
Kavakta kurulan kl iaret tesisinin bamsz iletilmesi halinde;
yapmnda kullanlan malzemeler kullanlarak yaplacaktr.
Ulam gvenlii artmal,
Kapasite kullanm artmal,
Bekleme zamanlar azalmal,
Kontrol kesim levhalarnn, kaplama kotuna olan mesafesi 0,60 mden az, 1,20 mden fazla olmayacaktr.
Ekonomik,
Kontrol kesim levhalarnn, trafik iaret levhalar ile ayn direk zerinde kullanlmas durumunda, src
tarafndan panel levha olarak alglanmamas iin iaret levhas ile arasnda yeterli miktarda boluk
olmaldr.
Genel uygulama biimi ekil-508-1de verilen kontrol kesim levhalarnn yapmnda kullanlacak malzeme,
boyut ve ekilleri, dare tarafndan belirlenecektir.
braklacaktr.
Ikl iaretlerin birbirleri ile koordineli olarak iletilmesi halinde, yukarda belirtilenlere ek olarak;

Ulam akmnn iyilemesi ve bu iyilemeden dolay seyahat sresinin azalmas, seyahat

konforunun iyilemesi, toplu tam ve zel aralarda salanan yakt tasarruflar,
Durma ve bekleme yznden meydana gelen emisyonlarn ve durma kalkmalardan meydana gelen
grltlerin azalmas nedeni ile evre artlarnn iyilemesi,
vb. avantajlar da salanm olacaktr.

509.02.01 Ikl aret Tesislerinin Kurulmas Kriterleri
Ikl iaret tesisleri; ulamn gvenlii, ak ve dzenlenmesi (sevk ve idaresi) ilkelerinden hareketle
kurulacaktr. Ayrca baz zel haller iinde (rnein toplu tam aralar, polis, yangn sndrme, ambulans
ve kurtarma aralar vb.) kl iaret tesislerinin kurulmas gerekli olabilir.
Ikl iaret tesisleri kurulmadan nce bu zorunluluun veya problemin dier ulam nlemleri ile giderilip
giderilemeyeceinin de aratrlmas gereklidir.
rnein;
ekil-508-1 Kontrol Kesim Levhas
508 / 1

Tek ynl yol uygulamas,
Balant yollarnn ulamn daha emin ve kolay olduu komu kavaklara sevk edilmesi,
Yer yer ve zaman zaman dnlerin yasaklanmas veya ekil-509-1 de gsterildii gibi baka
ynlere sevkedilmesi,
Bu gibi yerlerde alt ve st geit yaplmas gibi nlemler dnlebilir.

509 / 1
KISIM 509
KISIM 509
509.02.03 Ulamn Ak Kriteri

Ikl iaret tesisi bulunmayan bir kavakta ulam akmlar artan gecikmeler olmakszn hareket ettirilemiyor
ise kurulacak bir kl iaret tesisi kavakta yaplacak baz yeniletirmelerle birlikte ulam aknda bir
iyileme salayabilir. Mevcut bir kavakta ulam akna dorudan doruya lmler ve yaplan gzlemler
sonucunda karar verilmelidir.
Kavakta yaplan saymlar sonucunda minimum ara trafii art olarak tanmlanan ve Tablo-509-1de
verilen deerlerin zerinde deerler elde ediliyor ise bir kl iaret tesisi kurulabilir.
Tablo-509-1 Ulamn Ak Kriteri-A
Her Bir Yaklam in erit Says
ekil-509-1 Sola Dnlerin Baka Ynlere Sevk Edilmesi rnekleri
Ana yol
1
Tali yol
1
2 veya fazla
2 veya fazla
1
1
2 veya fazla
2 veya fazla
Tali Yol Yaklamnda En Yksek

Ara/Saat Trafii (Yalnz bir yn)
500
150
600
600
500
150
200
200
Ulam aknn dzeltilmesi ihtiyac aada belirtilen hususlarn bulunmas halinde dikkate alnmaldr.
509.02.02 Ulamn Gvenlii Kriteri

Bir kl iaret tesisinin kurulmas; karayolu kesiminde eer srekli, ok sayda, rnein ylda 4-5 adet
ve benzer karakteristikte kazalar meydana gelmesi ve bu kazalara ancak bir kl iaret tesisi ile engel
olunabilecei gr hakim ise ve hz kstlamas, sollama yasa vb. alnan dier nlemlerin baarl sonular
vermedii durumlarda dnlmelidir.
Yol verme mecburiyeti olan en az bir erit veya ana yoldan sola dnmek isteyen aralarn bulunduu
eritten trafiin yksek olduu saatlerde ok uzun kuyruklar meydana geliyorsa byle durumlarda
bu kuyruklarn kaplayaca sahann dna kmaktan kanlmaldr.
Yol verme mecburiyetinde olan aralarn 2-3 dakikadan daha fazla uygun olmayan sre bekleme
mecburiyetinde bulunmalar halinde veya yaplan saymlar neticesinde; Tablo-509-2de verilen
asgari deerlerin zerinde deerler bulunmas durumunda,
Ikl iaret tesisinin kurulmas iin aada belirtilen hususlar gz nne alnmaldr.
a.
Ana Yoldaki Ara/Saat Trafii

(Her iki yn toplam)
Tablo-509-2 Ulamn Ak Kriteri-B
Karayolunda sk sk ilk gei hakkndan doan kazalarn olmas;

lk gei hakk kuralnn o yerde iyi grlebilmesi, tannabilmesi veya aklna ramen
uygunsuz ulam artlar yznden ulam gvenlii yeterince salanmyor ise,
lk gei hakk kuralnn o yerde anlalr olmamasndan dolay ulam gvenliine

ulalamyor ise,
Normalin zerinde bir ulam hacminin bulunmas halinde.
Her Bir Yaklam iin erit Says
Ana Yoldaki Ara/Saat Trafii

(Her ki Yn Toplam)
Tali Yol Yaklamnda En

Yksek Ara/Saat Trafii
(Yalnz Bir Yn)
75
75
Ana Yol
1
2 veya fazla
Tali Yol
1
1
2 veya fazla
2 veya fazla
900
100
2 veya fazla
750
100
750
900
b.
Sola dnmek isteyenler ile doru gitmekte olan trafik arasnda meydana gelen kazalarn skl,
c.
Alt veya st geitlerle veya baka koruma nlemleri ile gvenlii salanamayan yaya veya
bisikletliler ile aralar arasnda meydana gelen kazalarn skl,
Bu eit trafik saymlar yayalar iin de yaplarak sinyalize yaya geitleri kurulabilir. Okul nleri veya
yallarn kald yerlerde yaya trafiinin en az 125 yaya/saat, ara trafiinin 400 ara/saatin zerinde olmas
halinde bir yaya kl iaret tesisi kurulabilir.
d.
zellikle korunmas gereken insanlarn, rnein rencilerin ve yallarn srekli bulunduklar

yerlerde baka nlemlerle tehlikenin giderilememesi durumunda kl iaret tesisi kurulmaldr.
509.02.04 Ulamn Dzenlenmesi Kriteri
Kavaklarda, meskun mahal ii ve d yollarda ulam gvenliinin irdelenmesinde yksek hzlara zellikle
dikkat edilmelidir. Bu yksek hzlar kardan karya gemek isteyen yayalar ile tali yoldan yol vermek
zorunda olan aralar iin tehlikeli olmaktadr. Bu durumda bir kl iaret tesisi trafik gvenliini artrr.
Meskun mahal dnda yer alan drtten fazla eride sahip e dzey kavaklarda veya yol balantlarnda kl
iaret tesislerine ihtiya duyulabilir. Eer burada dier ulam nlemleri ile sonu alnabilecek ise kl iaret
tesis etmekten vazgeilmelidir.
509 / 2

Bu kriter aada belirtilen sorular nda incelenmelidir.

a.
Bir karayolu dizisi veya ann kl iaretlerle koordinasyonu halinde ulamn aknda baz
dzenlemeler oluyor mu?
b. Toplu tam aralarna dier aralar yol boyunca engel oluyor mu? Yaplacak bir sinyalizasyon ile
toplu tam aralarna bir ncelik salanabiliyor mu?
c.
Ara ulam yknn izin verilenin zerinde olmas halinde bu ulam ann kenarna
konulacak bir kl iaret tesisinin yardm ile aralar belirli sayda koloniler halinde snrlayp
hareketlendirmeye imkan veren bir kapc tesis yararl olur mu?

509 / 3
KISIM 509
KISIM 509
d. ehir ii ve evre otoyollarnda yksek ulam yknden kanlmak istenilmesi halinde ve bunu
snrlandrmak iin bir kl iaret tesisi dnlyor mu?
e.
ayet iki eritten fazla bir yolda gidi ve gelie ait eritlerin yk gnn baz saatlerinde farkl
ulam ykne sahip ise bir kl iaret tesisi ile eritlerden bir ksm ykn durumuna gre bazen
gidie bazen gelie ayrlmak isteniyor mu?
Bu sorularn bir veya birkann cevab net bir ekilde evet ise bir kl iaret tesisinin kurulmas
planlanabilir.
509.03 Genel
Ksm 509.02 ve Ksm 509.03de ad geen standartlarn gncellenmesi halinde yrrlkte olan standartlara
uygunluk aranacaktr.
509.03.01 Kavak Kontrol Cihaz
1. Kavak kontrol cihazlar (Trafik Sinyal Denetleyicileri) akredite edilmi bir kurulu tarafndan verilmi
TS EN 12675 ve TS HD 638 S1 standartlar uygunluk belgesine sahip olacaktr..
2. Kavak kontrol cihazna ait tat dedektrleri, yaya butonlar, oto ve yaya k gruplar, kullanlacak
dedektr saylar, yeil dalga kontrol sistemi gibi zellikler kavak projesine bal olarak tasarlanan
sinyalizasyon projesinde belirlenecek, gerekli grlmeyen zel fonksiyonlar istenmeyecektir.
3. Kavak kontrol cihaz, gnlk en az 10 trafik program kapasitesine sahip olacaktr. Bir gn iinde en az
6 deiik saatte trafik programlarn devreye alp karabilecektir. Cumartesi ve pazar gnlerinde trafik
programlar farkl saatlerde devreye alnabilecektir.
4. Kavak kontrol cihaz ierisinde elektrik sarfiyatn lmek iin programl bir dijital elektrik sayac
bulunacaktr. Bu sayacn endeksi, kavak kontrol cihaznn kapa almadan okunabilecektir.
5. Cihaz en az 8 gruplu olacaktr.
6. Kavak kontrol cihaz IP 55 veya st koruma snfna sahip olduu akredite edilmi bir kurulu tarafndan
belgelendirilecektir.
1. Sinyal vericilerin ana gvdeleri, siperlikleri, irtibat ayaklar, optikleri ve kapaklar her trl atmosferik
koullara dayankl polikarbonat malzemeden imal edileceklerdir. Regrind (kazanlm) polikarbonat
kullanlmamal, orijinal, ham, ilenmemi polikarbonat ham maddeden retilmelidir. Sinyal vericiler
krlgan ve gevrek yapda olmamaldr.
2. Sinyal verici ve sinyal verici gruplarnn anma ap 200 mm veya 300 mm % 10 olmaldr.
3. Ik kayna olarak sinyal vericilerde led kullanlacaktr.
4. 200 mm oto sinyal verici grubu 3 m: 4 x 1 NMH kablo, 300 mm oto sinyal verici grubu 12 m: 4 x 1 NMH
kablo, yaya sinyal verici grubu 3 m: 3 x 1 NMH kablo ile teslim edilecektir.
5. 300 mm oto sinyal verici gruplar Ksm 509.04, Sinyalize Tesis Yapmnda zellikleri verilen konsol
balant aparat ile birlikte teslim edilecektir.
6. Sinyal verici gruplar (200 mm ve 300 mm oto ve yaya gruplar) akredite edilmi bir kurulu tarafndan
verilmi TS EN 12368 standard uygunluk belgesine sahip olmaldr.
7. Sinyal verici gruplarna ait siperlikler, irtibat ayaklar, 2 adet M8 inoks cvata ve gerekli grlen ekipman
ile birlikte darbelere mukavim, depolamaya ve tamaya uygun kutular iinde monteli ve (siperlikler
hari) almaya hazr halde bulundurulacaktr. Kutu zerinde iindeki malzemeler ve adetlerini bildiren
bir etiket bulunacaktr.
509.03.03 Standart ve Bast Sinyalizasyon Direi
1. Standart ve bast direk imalatnda daha nce kullanlm, pasl, eski boru kullanlmayacaktr. Direkler;
76,2 mm, 101,6 mm ve 127 mm apnda (3, 4, 5) silindirik sanayi demir (TS EN 10255) tek paradan
eksiz olarak imal edilecektir.
2. Bast direklerde 101,6 mm ve 127 mm apnda (4, 5) borular birletirmek iin projede grld
gibi stteki yuval bilezik ve daha alt seviyedeki bilezik 101,6 mm (4) apnda boruya alt ve stnden
kesintisiz kaynak edilecektir. Daha sonra 101,6 mm (4) apndaki boru 127 mm (5) apndaki borunun
iine yerletirilerek st bileziin yuvasna oturtulup kaynaklanacaktr.
3. Direklerin imali srasnda; 76,2 mm (3) apndaki boru iin 3.55 mm, 101,6 mm (4) boru iin 3,95 mm,
127 mm (5) boru iin 4,85 mm et kalnlklarna sahip demir boru kullanlacaktr.
509.03.02 Sinyal Vericiler

509.03.02.01 Halojen Ampll Sinyal Verici Gruplar
1. Sinyal vericilerin ana gvdeleri, siperlikleri, irtibat ayaklar, optikleri ve kapaklar her trl atmosferik
koullara dayankl polikarbonat malzemeden imal edileceklerdir. Regrind (kazanlm) polikarbonat
kullanlmamal, orijinal, ham, ilenmemi polikarbonat hammaddeden retilmelidir. Sinyal vericiler
krlgan ve gevrek yapda olmamaldr.
2. Sinyal verici ve sinyal verici gruplarnn optik nite (oto, yaya, flar vb.) anma ap 200 mm veya 300
mm % 2 olmaldr.
3. Ik kayna olarak sinyal vericilerde 10 volt, 50-55 watt halojen ampul kullanlacaktr.
4. 200 mm oto sinyal verici grubu 3 m: 4 x 1 NMH kablo, 300 mm oto sinyal verici grubu 12 m: 4 x 1 NMH
kablo, yaya sinyal verici grubu 3 m: 3 x 1 NMH kablo ile teslim edilecektir.
5. 300 mm oto sinyal verici gruplar Ksm 509.04, Sinyalize Tesis Yapm ksmnda zellikleri verilen
konsol balant aparat ile birlikte teslim edilecektir.
6. Sinyal verici gruplar; 200 mm ve 300 mm oto ve yaya gruplar, akredite edilmi bir kurulu tarafndan
verilmi TS EN 12368 standard uygunluk belgesine sahip olacaktr.
7. Sinyal verici gruplarna ait siperlikler, irtibat ayaklar, 2 adet M8 inoks cvata ve gerekli grlen ekipman
ile birlikte darbelere mukavim, depolamaya ve tamaya uygun kutular iinde monte edilmi (siperlikler
hari) ve almaya hazr halde bulundurulacaktr. Kutu zerinde iindeki malzemeleri ve saylarn
bildiren bir etiket bulunacaktr.
509 / 4
509.03.02.02 Led ile mal Edilmi Sinyal Verici Gruplar

4. Standart sinyalizasyon direinin st ksmnda kapak kullanlmayacak, 101,6 mm (4) apnda kesilmi
sac direin zerine kaynaklanarak kapatlacaktr.
5. Elektrik balantlarnn yapld 30 x 12 cm ebatlarndaki balant odasnn keleri oval olarak
kesilecektir.
6. M8 cvata deliklerinin 4 cm altna 15 mm apnda 4 adet kablo delii alacaktr.
7. Tm kaynaklama, kesme ve apak alma ilemleri tamamlandktan sonra direkler ve yan kapak EN
ISO 2178 ve ISO 1461 standartlarnda belirtilen esaslara uygun olarak scak daldrma metodu ile
galvanizlenecektir.
8. Galvanizleme ileminden sonra klavuz ilemi hari kesme, delme ve kaynak ileri yaplmayacaktr.
9. Galvaniz ileminden nce cvata yataklar 100 mm geniletilecek, galvanizleme ileminden sonra cvata
delikleri klavuzlanacaktr.
10.
Bast direk zerinde 8 adet M16, 4 adet M8, 2 adet M6 inoks cvata, 1 adet yan kapak, artmal
klemens rayna bal 21 adet TSE belgeli 6lk ray klemensi bulunacaktr.
11.
Standart direk zerinde 4 adet M8, 2 adet M6 inoks cvata, 1 adet yan kapak, artmal klemens rayna
bal 21 adet TSE belgeli 6lk ray klemensi bulunacaktr.
12.
Bast ve standart direklerinin imalat ekil-509-2de belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.

509 / 5
KISIM 509
KISIM 509
509.03.04 300 mm Tekli Halojen Fla nitesi

1.
Fla amacyla kullanlan nitenin anma ap 300 mm % 10 olmaldr.
2.
Ik kayna olarak fla nitelerinde 10 volt, 50-55 watt halojen ampl kullanlacaktr.
3.
alma voltaj 220 Vac olacaktr.
4.
300 mm fla nitesi 12 m, 2 x 1 NMH kablo ile teslim edilecektir.
5.
300 mm Fla nitesi, Ksm 509.04, Sinyalize Tesis Yapmnda zellikleri verilen konsol balant
aparat ile birlikte teslim edilecektir.
6.
Fla nitesi, TS EN 12368 standard uygunluk belgesine sahip halojen ampll sinyal verici grubunun
tek nitesi kullanlarak yaplacaktr.
7.
Fla nitesine ait siperlik, irtibat ayaklar, 2 adet M8 inoks cvata ve gerekli grlen ekipman ile
birlikte darbelere mukavim, depolamaya ve tamaya uygun kutular iinde monteli (siperlik hari) ve
almaya hazr halde bulundurulacaktr. Kutu zerinde iindeki malzemeler ve adetlerini bildiren bir
etiket bulunacaktr.
8.
Fla cihaz tekli halojen fla nitesinin iinde olmayacak, 220 voltta alan fla cihazlar ile birlikte
kullanlabilecektir.
509.03.05 300 mm Tekli Ledli Fla nitesi

1.
Fla amacyla kullanlan nitenin anma ap 300 mm %10 olmaldr.
2.
Ik kayna olarak fla nitelerinde sar veya krmz led kullanlacaktr.
3.
alma voltaj 220 Vac olacaktr.
4.
300 mm Fla nitesi 12 m: 2 x 1 NMH kablo ile teslim edilecektir.
5.
6.
Fla nitesi TS EN 12368 standard uygunluk belgesine sahip Ledli sinyal verici grubunun tek nitesi
kullanlarak yaplacaktr.
7.
Fla nitesine ait siperlik, irtibat ayaklar, 2 adet M8 inoks cvata ve gerekli grlen ekipman ile
birlikte darbelere mukavim, depolamaya ve tamaya uygun kutular iinde monteli (siperlik hari) ve
almaya hazr halde bulundurulacaktr. Kutu zerinde iindeki malzemeler ve adetlerini bildiren bir
etiket bulunacaktr.
8.
Fla cihaz tekli halojen fla nitesinin iinde olmayacak, 220 voltta alan fla cihazlar ile birlikte
kullanlabilecektir.
509.03.06 Gne Enerjili Ledli Flar Sistemi

Sistem; polikristal 40 watt solar panel, solar panel ynlendirme aparat, ak grubu, arz reglatr, fla cihaz,
12 Volt (dc) Ledli fla nitesi olmak zere 5 ana paradan oluacaktr.
509.03.06.01 Polikristal 40 Watt Solar Panel

Polikristal tip olacaktr.
12 volt, 40 watt olacaktr.
Modl ultraviyole nlara kar dayankl olacaktr.
- 40 C ve + 80 C arasnda alabildii belgelenecektir.
509.03.06.02 Solar Panel Ynlendirme Aparat

ekil-509-2 Bast ve Standart Direk
509 / 6

40 watt solar paneli yatay ve dey eksende hareket ettirmeye ve salam bir ekilde sabitlemeye
uygun yapda olacaktr.
Bnyesinde kullanlan cvata ve somunlar inoks olacaktr.
Aparat TS 2311 EN ISO 2178 ve TS EN ISO 1461 standartlarnda belirtilen esaslara uygun scak
daldrma metodu ile galvanizlenecektir.

509 / 7
KISIM 509
KISIM 509
509.04 Sinyalize Tesis Yapm
509.03.06.03 Ak Grubu

Ak grubu az bakml, tpl (OpzS) sabit tesis tipi olacaktr. Ak tam dolu olduunda 12 volt ledli
fla nitesini en az 15 gn boyunca gece ve gndz altracak yap ve kapasiteye sahip olacaktr.
Ak grubu; 2 voltluk, 6 adet 150 amperlik hcrenin seri balanmasyla oluturulacaktr.
Ak hcreleri, EN ISO 2178 standard uygunluk belgesine sahip olmaldr.
Ak grubu, scak daldrma galvaniz kapl 2 mm et kalnlnda bir dolap iine reticinin tavsiye
ettii ekilde montajl olacaktr.
509.03.06.04 arj Reglatr ve Fla Cihaz
509.04.01 Sinyalize Tesis Yapm ve Montaj

509.04.01.01 Trafik iaretlemeleri
Yklenici, yol gzerghnda ve kavakta yapaca almalar iin KGM tarafndan tespit edilen standartlara
uygun trafik iaretlemesini kendisi yapacaktr.
Gereken gvenlik nlemleri alnmadan sinyalize tesis yapm iine balanlmayacaktr.
509.04.01.02 Rgarlar
1. Her sinyalizasyon direi iin bir adet rgar kullanlacaktr.
arj reglatr solar enerji ile ak grubunu arj edecek aky tampon arjda tutacaktr.
arj etme akm ve tampon arj voltaj ak reticisinin verdii limitler iinde olacaktr.
2. Sinyalizasyon direi iin konulacak rgarlar dnda yol geilerinde karlkl olarak iki tarafa refj veya
kaldrmdan 1 m ieriye birer adet rgar yaplacaktr. zel durumlarda dareden izin alnacaktr.
Yksek randman, switch mode teknolojisi ile g kayb olmakszn alacaktr.
3. 3 mlik daire iindeki rgarlar birletirilip tek rgar yaplacaktr.
Fla cihaz birden fazla ledli fla nitesini e zamanl olarak altrabilecek yap ve kapasitede
olmaldr.
4. Toprak sathlarda rgar seviyesi zemin seviyesinden 5 cm yksek olarak ina edilecektir.
Fla cihaz periyodun % 50 sresince fla nitesini yakmal % 50 sresince sndrmelidir.
Fla periyodu 0,5 ile 2 s arasnda seilebilmelidir.
stenildii takdirde geceleyin Ledli fla nitesinin azaltlabilecektir.
509.03.06.05 12 Volt (Dc) Ledli Fla nitesi
5. Rgar kapa, direin bulunduu yerin 180 aksi istikametine alacak ekilde ina edilecektir.
6. Ortalama rgar derinlii 60 cm olacaktr. Minimum rgar derinlii 50 cm olacaktr.
7. Rgar yapmnda min. C 30/37 MPa dayanml beton kullanlacaktr.
8. Beton atlamamas iin periyodik olarak sulanacaktr. Sfr derecenin altndaki uygulamalarda beton
katks kullanlacaktr.
alma voltaj 12 volt (dc) olacaktr.
9. Rgar i ebatlar 36 x 36 cm olacaktr. Rgarlar kalp ile hazrlanacaktr.
Ik kayna olarak fla nitelerinde sar veya krmz led kullanlacaktr.
10.
Rgar kapa, ekil-509-3de belirtilen esaslara uygun olarak yaplacaktr.
300 mm Fla nitesi 12 m: 2 x 1 NMH kablo ile teslim edilecektir.
11.
Rgar derinliinin 60 cmyi at durumlarda ekil-509-3e uygun, ancak i ebatlar 54 x 54 cm, d

ebatlar 60 x 60 cm olan rgar kapaklar kullanlacaktr.
12.
Rgar ve kapa iin yukarda verilen teknik zellikleri salayan prefabrik uygulamalar dare tarafndan
uygun grld takdirde uygulanabilecektir.
Fla nitesinin kabini, TS EN 12368 standardnda belirtilen darbe direnci, yapsal btnlk,
szdrmazlk ve scaklk aral zelliklerini salar nitelikte olacaktr. Led ile imal edilen modller,
su ve toza kar uzun mddet optik zelliklerini koruyabilmek iin IP 55 koruma sistemine sahip
olacaktr.
Fla nitesine ait siperlik, irtibat ayaklar, 2 adet M8 inoks cvata ve gerekli grlen ekipman
ile birlikte darbelere mukavim, depolamaya ve tamaya uygun kutular iinde monteli (siperlik
hari) ve almaya hazr halde bulundurulacaktr. Kutu zerinde iindeki malzemeler ve adetlerini
bildiren bir etiket bulunacaktr.
509.04.01.03 Direk Temelleri

1. Direk temelleri kalp kullanlarak yaplacaktr.
2. Standart direkler ve bast direkleri iin iki farkl direk temeli kalb kullanlacaktr.
3. Kalbn hasarsz kmas iin gerekli nlemler alnacaktr. Beton, atlamamas iin periyodik olarak
sulanacaktr. Sfr derecenin altndaki uygulamalarda beton katks kullanlacaktr.
4. Standart direkler iin hazrlanan direk temeli; 13,7 cm apnda, 60 cm derinliinde, bast direkler iin
hazrlanan direk temeli ise 16,2 cm apnda ve 110 cm derinliinde olacaktr.Bu derinlik seviyeleri, sert
ve salam zeminlerde dareden izin almak koulu ile 50 cm ve 100 cm ye drlebilir.
5. Bast ve standart sinyalizasyon direk temelleri, bordr olan kesimlerde, bordrden en az 1 m ieriye
ina edilecektir. Bordr bulunmayan kesimlerde darenin gr alnacaktr.
509 / 8


509 / 9
KISIM 509
KISIM 509
6. Temel yapmnda beton dayanm snf C 30/37 MPa olan beton kullanlacaktr.
7. Temel betonu priz sresi tamamlanmadan direk montaj yaplmayacaktr.
8. Rgar ile direk temelleri arasnda 80-90 mm apnda kangal boru kullanlacak, bu boru direk iindeki
elektrik balantsnn yapld ray klemenslerine kadar uzatlacaktr.
3. Kavak kontrol cihaznn k grup kapasitesi kadar k grup kart (lamba kart) cihazla birlikte
verilecektir.
4. Cihaz ile ana rgar arasnda kablolar tamak amacyla 80-90 mm apnda kangal boru kullanlacaktr.
Bu boru rgardan cihaz giriine kadar uzatlacaktr.

9. Her sinyalizasyon direine bir enerji kablosu girecek en ok 2 enerji kablosu kacaktr. Rgar ile direk
balant odas arasnda (80-90 mm kangal boru iinde) 3ten fazla enerji kablosu bulunmayacaktr.
Standart direk balant odasnda ikiden fazla enerji kablosu bulunmayacaktr.
10.
Direkler temele monte edilip hitap ettikleri yne evrildikten sonra direk ile temel aras kumla
doldurulacak ve temelin zerine en az 5 cm yksekliinde direi saracak ekilde bilezik betonu
atlacaktr.
11.
Direk temel kalplar ekil-509-4de belirtilen llere uygun olacaktr.
12.
Temel kalplarnn yapmnda 5 ve 6 lik demir borular kullanlacaktr.
ekil-509-4 Direk Temel Kalplar
ekil-509-3 Rgar Kapa

509.04.01.04 Cihaz Temeli
1. Cihazn kurulaca yere bir bast direk temeli hazrlanacaktr. ekil-509-5de gsterilen kavak kontrol
cihaz montaj aparat, bu temele monte edilecektir.
2. Sinyalize kavan ihtiyac olan grup saysndan fazla k grubuna sahip kavak kontrol cihaz (KKC)
kullanlmayacaktr.
509 / 10

ekil-509-5 Kavak Kontrol Cihaz Montaj Aparat

509 / 11
KISIM 509
KISIM 509
509.04.01.05 Kablo Kanallar ve Borular

509.04.01.05.01 Toprak Kazs
1. Cihazdan kan ve cihaza giren tm kablolar mutlaka yer altndan ve kablo borusu iinde tanacaktr.
2. Tm kablo borular 50 cm derinlikte kazlacak olan kablo kanallarna denecektir.
3. Kaldrm veya refj altna denen kablo borular kangal boru olacaktr.
4. Kangal borular 70-80 mm apnda ve 6 at basnca dayankl olacaktr.
5. Yaklam flarleri iin kullanlacak kangal boru ap en az 40 mm olacaktr.
6. Kangal borular yekpare olacak, yeraltnda ekleme yaplmayacaktr.
7. 40 myi aan kablo kanal kazs yaplmas durumunda, her 40 m iin bir rgar yaplacaktr.
8. Meskun mahal ilerinde yaplan refj veya kaldrm kazlarnda, kaz el ile yaplacak, traktr kazc veya
ekskavatr kullanlmayacaktr.
509.04.01.05.02 Asfalt Kazs
1. zerinden ara geen her zemin altna denecek olan kablo borular, 4,05 mm et kalnlna sahip 7,62
cm (3) apnda galvaniz kapl demir boru olacaktr. Galvaniz kapl borularn yeraltndaki ekleri kendi
orijinal manonlar ile yaplacaktr.
2. Asfalt kazs yaplrken nce derz kesme ile maksimum 15 cm geniliinde ve yeterli derinlikte kesme
ilemi yaplacak daha sonra kompresr ile 30-40 cm derinliinde kazlarak ilem tamamlanacaktr.
Demir borunun st seviyesinin asfalt yzeyine en yakn olduu mesafe 20 cmden az olmayacaktr.
3. Kazc traktr veya ekskavatr gibi yola hasar veren makineler kullanlmayacaktr.
4. Trafie ak yollarda nce yolun yarsnn gei kazs yaplacak daha sonra dier yars tamamlanacaktr.
5. Kablo borular dendikten sonra zemin tekrar eski haline getirilip sktrlacak ve gerekli temizlik
yaplacaktr.
ekil-509-6 Konsol Montaj Aparat
509.04.01.06 Sinyal Vericilerin Montajnn Yaplmas

1. Sinyal verici gruplarnn son kontrolleri yaplp siperlikleri salamca takldktan sonra ekil-509-6da
gsterildii gibi yerlerine monte edilecektir. Tm sinyal vericiler diree salam, hitap ettii yne uygun
monte edilecektir. Yn ayarlamas yapldktan sonra alt ve stteki ayar cvatalarnn boluklar alnacaktr.
90
2. Standart diree monte edilen sinyal vericilerin ve gruplarnn st irtibat aya inoks metrik-8 cvata
ile yaplacaktr. Alt irtibat aya ise galvaniz kapl bir kelepeyle diree balanacaktr. Btn sinyal
vericilerin enerji kablolar (4 x 1 NMH, 3 x 1 NMH) st irtibat ayann iinden yaplacaktr.
3. Bast direklerin konsoluna monte edilecek oto sinyal vericileri iin ekil-509-6daki gibi scak
daldrma galvaniz kapl salam bir aparat kullanlacaktr. Bu aparat yardmyla konsoldaki sinyal vericiler
yol yzeyine tam dik konuma getirilip sabitlenecektir.
90
4. Bast direk konsollarna krmz, sar ve yeil yan yana gelecek ekilde yatay konumda sinyal verici
grubu balanmayacaktr.
5. Sinyal verici grubun st ksm ekil-509-7de gsterildii gibi yol eksenine 90lik a ile monte
edilecektir.
6. Refje ve kaldrma karlkl olarak iki bast direk monte edildiinde konsoldaki oto sinyal verici
gruplar ayn hizaya getirilmelidir. Bunun iin bast direklerde konsol balantsn salayan 8 adet M16
cvata ile ayar yaplacaktr.
7. Kavakta kullanlan tm sinyal vericiler ve sinyal verici gruplar ayn renkte olacaktr. Sinyal verici rengi
iin darenin uygun gr alnarak siyah, gri, siyah-gri, turuncu, yeil renklerden biri seilecektir.
Kaplama st
Montaj
Kaplama st
Montaj
(yandan
grn)
Standart
Montaj
ekil-509-7 Sinyal Verici Gruplarnn Montaj
8. Bir k grubunda hem halojen hem ledli sinyal verici kullanlmas, ampul dedeksiyonunu zorlatraca
iin kullanlmayacaktr.
509 / 12


509 / 13
KISIM 509
KISIM 509
509.04.01.07 Enerji Kablolar
509.04.01.09 Enerji Temini
1. Enerji kablolar tesisatnda yer altnda ve rgarlarda kesinlikle ek yaplmayacak tm ekler sinyalizasyon
direkleri iinde bulunan ray klemensleri zerinden yaplacaktr.
Ikl iaret/sinyalize tesisin alabilmesi iin gerekli enerji sisteminin srekli olarak temini ve abonelik
ilemleri dare adna yklenici tarafndan yaplacaktr.
2. Sinyalizasyon bnyesinde havai hat enerji balants kullanlmayacaktr.

3. Yeraltna denen enerji kablolar tek damarl (NYY), sinyal verici ve sinyalizasyon direkleri iine
denen enerji kablolar ok damarl (NMH) olacaktr.
4. 1,5 mmden kk kesitli NYY, 1 mmden daha kk kesitli NMH enerji kablosu kullanlmayacaktr.
5. Btn kablolar, kablo borular iine denecektir.
6. Elektrik enerjisi girii iin minimum 2 x 6 NYY kesitli kablo kullanlacaktr. 50-200 m arasndaki
mesafelerde 2 x 10 NYY, 200-500 m aras mesafelerde 2 x 16 NYY kablo kullanlacaktr.
7. 2 x 6 NYY kablonun elektrik direine balants 3 mlik 2,54 mm (1) galvanizli demir borunun iinden
geirilerek yaplacaktr.
8. Her rgar iinde 1,5 m fazla kablo braklacaktr.
9. Sinyalize kavak grup saysnn 10 gruptan fazla olmas halinde;
4 x 1,5 NYY, 7 x 1,5 NYY ve 10 x 1,5 NYY kablolar kullanlacaktr.
509.04.01.08 ok letkenli Kablo Tesisat
1. Sinyalize kavak kontrol cihaz grup saysnn 10dan az olmas halinde;
19 x 1,5 NYY; 21 x 1,5 NYY; 24 x 1,5 NYY veya 30 x 1,5 NYY ok iletkenli kablo kullanlacak, kavak
kontrol cihaz grup saysnn 10dan fazla olmas halinde ;
4 x 1,5 NYY; 7 x 1,5 NYY ve 10 x 1,5 NYY kablolar kullanlacaktr.
2. Kullanlacak kablolar renkli deil numaral tip olacaktr.
3. Cihaz ve direklerdeki klemens balantlar ekil-509-8de verilen rnee uygun olacak ve elektrik
kablosu, btn sinyalizasyon direklerine iletken numarasna gre balanacaktr.
4. k gruplar ekil-509-6da verilen rnekte gsterildii gibi nce oto gruplar, sonra yaya gruplar,
daha sonra fla ve ntr balantlar sras ile yaplacaktr.
5. Kavaklardaki kablolarn iletken says;
Kablo iletken says = (oto x 3) + (yaya x 2) + fla + ntr
forml ile hesaplanacak ve uygun olan bir st iletken sayl kablo kullanlacaktr.
6. Enerji kablolar uygun sayda iletkene sahip (14, 19, 21, 24, 30) olacak ve TSE belgeli enerji kablosu
kullanlacaktr.
7. ekil-509-8de gsterildii gibi son direkten karlacak olan kablo tekrar cihaza geri dnecek ve sistem
iki ynden beslenecektir.
8. Her lamba k grubuna 4den fazla sinyal verici grubu balanmayacaktr.
9. Standart direk balant odasnda en ok 2 adet ok iletkenli elektrik kablosu, bast direk balant
odasnda en ok 3 adet ok iletkenli elektrik kablo balants yaplacaktr.
ekil-509-8 Elektrik Balant Tesisat ( 19 x 1,5 NYY kablo iin)
10. Standart ve bast direklerdeki balant odas ekil-509-9da verildii gibi olacak, balantlar 25 cm
uzunluundaki direk i eperine kaynatlm ve direkle beraber galvanizlenmi armal ray zerinde
bulunan 21 adet 6l ray klemensi ile yaplacaktr. Ray klemensleri TSE belgesine sahip olacaktr.
11. Balant odalarnda sra klemens kullanlmayacaktr.
509 / 14


509 / 15
KISIM 510
KISIM 509
510. PREFABRK T DREKLER

510.01 Tanm
Bu ksm; karayolu tesislerinin korunmasn salamak iin bu tesislerin etrafna prefabrik dik it direi ile
prefabrik eik it direi yaplmasn kapsar.
510.02 Prefabrik Betonarme Dik it Direi
Projesinde belirtilen esaslar dahilinde ve ekil-510-1de gsterildii ekilde 2,5 m uzunluunda, dz, alt
taban 14 cm, st taban 8 cm geniliinde olacak ekilde ierisinde nervrl demirlerden 25 cm adm aral
ile oluturulan spiral etriyeli demir donat bulunan betonarme dik it direi, beton eleman retim tesisinde
hazrlanarak gerekli grlen yerlere yerletirilecektir.
Prefabrik it direi imalat iin; projesinde belirtilen esaslar dorultusunda gerekli makine ve tehizat
tesis edilecek ve santraln temin ve montaj yaplacak, bu i iin gerekli demir, imento ve su tesis yerine
getirilecek, depolanacak ve korunacaktr.
Kum ve krmata ocak veya derelerden karlacak, depolanacak, krlarak, granlometrisine gre elenerek,
ykanacaktr. Krlarak hazrlanan agrega vastalara yklenip tesis yerine tanacak ve boaltlacaktr.
Nervrl demirlerden 25 cm adm aral ile oluturulan spiral etriyeli demir aksam projesine gre ilenerek
yerine konulacaktr.
Projesinde belirtilen aralklarda galvanizli dikenli tel balama deliklerinin oluturulmas suretiyle beton
yapma tesisinde beton dayanm min. C30/37 MPa olacak ekilde, TS EN 197-1 standardna uygun imento
kullanlarak it direini imal edilecek ve kr yapmas salanacaktr.
Prefabrik beton it direkleri, imalat yerinden i bana tanacaktr.
Kontrol mhendisinin direktifleri dorultusunda her cins ve klastaki zeminde 50 x 50 x 50 cm ebatlarnda
temel ukuru kazlacak, kaz malzemesi vastalara yklenerek depo veya imla yerine tanacaktr.
ekil-509-9 Direk in Elektrik Balant Odas
C30/37 MPa dayanma sahip temel betonu iin gerekli imento ve su ibanda temin edilecek, gerekli kum
ve akl vb. agrega ocak veya derelerden karlacak, depolanacak, granlometrisine gre elenerek ayr ayr
depo edilecektir.
Agrega tartlarak veya darece izin verilmesi halinde hacim esasyla llerek, gereken miktarda TS EN 1971 standardna uygun imento ve su ile birlikte betoniyere verilerek karm hazrlanacaktr.
Beton, betoniyerle kartrlacak, betoniyerden alnarak temel ukuruna projesinde grld ekilde 10 cm
kalnlkta dkldkten sonra it direi yerletirilecektir.
Temel ukuru, beton ile doldurulacak ve beton vibratrle sktrlacaktr. Vibratr inesinin giremedii yerler
mala ve ilerle ilenecektir.
Dklen beton yzeyler dzeltilecek ve beton krn alncaya ve sertleinceye kadar scak ve souktan
korunacaktr.
Beton karmndan numune alnmas ve laboratuvar deneylerinin yaplmas, Ksm 308, Beton leri ve
Ksm 309, Demir lerinde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
509 / 16


510 / 1
KISIM 510
KISIM 510
510.03 Prefabrik Betonarme Eik it Direi

Projesinde belirtilen esaslar dahilinde ve ekil-510-2de gsterildii ekilde, 2,5 msi dz ve 0,5 msi 45
al olacak ekilde, ierisinde nervrl demirlerden 25 cm adm aral ile oluturulan spiral etriyeli demir
donat bulunan, betonarme eik it direi beton eleman retim tesisinde hazrlanarak gerekli grlen yerlere
yerletirilecektir.
Prefabrik it direi imalat iin; projesinde belirtilen esaslar dorultusunda gerekli makine ve tehizat
tesis edilecek ve santraln temin ve montaj yaplacak, bu i iin gerekli demir, imento ve su tesis yerine
getirilecek, depolanacak ve korunacaktr.
Kum ve krma ta ocak veya derelerden karlacak, depolanacak, krlarak, granlometrisine gre elenerek,
ykanacaktr. Krlarak hazrlanan agrega vastalara yklenip tesis yerine tanacak ve boaltlacaktr.
Nervrl demirlerden 25 cm adm aral ile oluturulan spiral etriyeli demir aksam projesine gre ilenerek
yerine konulacaktr.
Projesinde belirtilen aralklarda galvanizli dikenli tel balama deliklerinin oluturulmas suretiyle beton
yapma tesisinde beton dayanm min. C30/37 MPa olacak ekilde, TS EN 197-1 standardna uygun imento
kullanlarak it direi imal edilecek ve kr yapmas salanacaktr.
Prefabrik beton it direkleri, imalat yerinden i bana tanacaktr.
Kontrol mhendisinin direktifleri dorultusunda her cins ve klastaki zeminde 50 x 50 x 50 cm ebatlarnda
temel ukuru kazlacak, kaz malzemesi vastalara yklenerek, depo veya imla yerine tanacaktr.
C30/37 dayanma sahip temel betonu iin gerekli imento ve su ibanda temin edilecek, gerekli kum, akl
vb. agrega ocak veya derelerden karlacak, depolanacak, granlometrisine gre elenerek ayr ayr depo
edilecektir.
Agrega tartlarak veya darece izin verilmesi halinde hacim esasyla llerek, gereken miktarda TS EN 1971 standardna uygun imento ve su ile birlikte betoniyere verilerek karm hazrlanacaktr.
Beton, betoniyerle kartrlacak, betoniyerden alnarak temel ukuruna projesinde grld ekilde 10 cm
kalnlkta dkldkten sonra it direi yerletirilecektir.
Temel ukuru, beton ile doldurulacak ve beton vibratrle sktrlacaktr. Vibratr inesinin giremedii yerler
mala ve ilerle ilenecektir.
Dklen beton yzeyler dzeltilecek ve beton krn alncaya ve sertleinceye kadar scak ve souktan
korunacaktr.
ekil-510-1 Prefabrik Betonarme Dik it Direi
Beton karmndan numune alnmas ve laboratuvar deneylerinin yaplmas, Ksm 308, Beton leri ve
Ksm 309, Demir lerinde belirtilen esaslara uygun olacaktr.
510 / 2


510 / 3
KISIM 511
KISIM 510
511. GALVANZL KAFES TELDEN T YAPILMASI

511.01 Tanm
Bu ksm; karayolu tesislerinin korunmasn salamak iin bu tesislerin etrafna galvanizli kafes tel, tel it, pano
ve kare profilden dz it direi yaplmasn ve TS 2398 standardnda belirtilen esaslara uygun, rulo halindeki
galvanizli kafes telin, direkler boyunca gerilerek tel it yaplmas ilerini kapsar.
511.02 Rulo Galvanize Telden it Yaplmas
Projesinde belirtilen veya kontrol mhendisinin verdii talimatlar dorultusunda; 3 mm kalnlnda, 5 x 5
cm gz aklna sahip, 1,8 m yksekliinde, rulo halinde olan galvanizli kafes tel, 2 m uzunluunda olan
it direklerinin altnda ve stnde 10ar cm boluk kalacak ekilde direklere 5 mm kalnlndaki galvanizli
balama teli ile en az drt noktadan ekil-511-1de gsterildii gibi balanacaktr.
Kafes tel itin en alt ve en st deliklerinden 5 mm kalnlndaki galvanizli gergi teli artmal olarak
geirilerek gerdirilecektir. Salanan gerginliin bozulmamas iin her direkte gerekli nlem alnarak, rulo
halindeki kafes telin bittii yerde yeni rulo tekniine uygun olarak eklenecektir.
511.03 1,5 x 2 m Boyutlarnda Galvanizli Kafes Tel it Pano ve 2,5 m Boyunda Kare Profilden Dz
it Direi Yaplmas
TS 2398 standardnda belirtilen esaslara uygun, 3 mm kalnlnda, 5 x 5 cm gz aklna sahip galvanizli
kafes tel, 40 x 40 x 4 mm kesitindeki kebentten yaplan 1,5 x 2 m boyutunda olan ereve ierisine, 15 x
5 mm kesitindeki lama demirleri ile gergin bir ekilde kaynak veya perinle monte edilerek ekil-511-2de
gsterildii gibi pano yaplacaktr.
Ayrca, 50 x 50 x 2 mm kesitindeki kare profil malzemesi kullanlarak 2,5 m boyunda dz it direi yaplacaktr.
Kafes tel it pano yapmnda kullanlacak kebentlerin ular 45 a ile kesilecek ve kaynak yaplacaktr.
Kaynak fazlal ve apaklar temizlenecek, pas, ya ve tozdan arndrlacaktr.
Lama demirleri erevenin drt taraf iin uygun boyutta kesilecek, pas, ya ve tozdan arndrlacak, galvanizli
telin gzlerinden artmal olarak geirilerek gerdirilecek, kebent ereveye kaynak veya perinle monte
edilecektir.
ekil-510-2 Prefabrik Betonarme Eik it Direi
Dey kenarlara st, orta ve alt olmak zere er adet montaj delii sa ve sol kenarlarda farkl ara mesafelere
sahip olacak ekilde alacak, kare profil, belirtilen boyda dz olarak kesilecek, ste gelecek ucu t = 5 mm
kalnlnda lama demiri ile kapatlacaktr. Kaynak fazlalklar temizlenecek, sa ve soldan pano montaj iin
uygun olacak ekilde alt adet, st ksma dikenli tel gerilmesi iin adet delik alacaktr.
Galvanizli kafes tel dndaki imalat, projesinde belirtilen ekilde boyanacak, civata ve bulonlar hazr hale
getirilecektir.
malat tamamlanan kafes tel it panosu, it direkleri vb. malzeme, iyerinde kontrol mhendisinin gsterdii
ekilde depo edilecektir.
Daha sonra direklerin dikilecei yerler belirlenerek, 30 x 30 cm boyutunda ve 60 cm derinliinde ukur
alacaktr.
Kazdan kan malzeme kontrol mhendisinin gsterecei uygun bir yere depo edilecektir.
it direinin yerletirilmesi srasnda, son durumda direin 2 mlik blm yzeyde kalacak ve direin
altnda 10 cm beton olacak ekilde yatay ve dey dorultuda sabitlenecektir.
Direk temeli iin alan ukura direk yerletirildikten ve sabitlendikten sonra beton dayanm minimum
C30/37 MPa olacak ekilde demirsiz beton dklecektir.
510 / 4


511 / 1
KISIM 511
KISIM 511
ekil-511-1 Galvanizli Kafes Tel ile it Yapm
ekil-511-2 Galvanizli Kafes Telit Pano-Kare Profil it Direi Yapm
Betonun yeterli dayanma ulamasndan sonra projesinde belirtilen esaslara uyularak, sa ve sol pano, cvata
ile direklere ayr ayr monte edilecektir.
511 / 2


511 / 3
KISIM 513
KISIM 512
512. JLETL TEL
513. OTOYOLDA KULLANILAN TEL RGL KAFES T
512.01 Tanm
513.01 Tanm
Bu ksm; yksek gvenlik salanmas amacyla, dorudan zemin ve duvar stlerine, mevcut it uygulamalar
zerine it bariyerler ile birlikte ya da tek olarak uygulanan hat teli, diken teli ve diken eridinin birletirilmesi
ile oluturulmu, yksek dayanm derecesine sahip jiletli tel yaplmasn kapsar.
Bu ksm; tatlarn, yayalarn ve hayvanlarn otoyolu kardan karya gemelerine engel olmak ve kamulatrma
snrlar ierisinde kalan yap, tesis, aa, im vb. korumak iin tek dorultu halinde madeni tel it dikilmesi ve
kafes tipi tel it yapmn kapsar.
512.02 Malzeme
513.02 Malzeme
512.02.01 Galvanizli jiletli teller, TS 8745, Dikenli Tel, stvane-Askeri Maksatlar in standardnda
Tel rgl kafes itlerin ve dikenli tellerin yapmnda kullanlacak btn malzemeler standartlara uygun
olacak ve dare tarafndan belirtilen esaslara gre imal edilecektir.
Jiletli tel iin kullanlan; galvanizli diken teli, diken eridi, hat teli, tama halkas, balama teli elemanlar
TS 8745 standardnda belirtilen galvaniz ve fiziksel zelliklere uygun olacaktr.
Kafes itin oluturulmasnda kullanlan tel, galvanizli ve 3 mm kalnlkta olacaktr. it dikmesi olarak
kullanlan borular da galvanizli ve 2 apnda olacaktr.
Bu malzemeler dare tarafndan uygun bulunduktan sonra kullanlacaktr. dare, gerektii zaman
bedeli yklenici tarafndan denmek suretiyle malzeme ve yaplan imalatn kalite kontrolu iin testler
yaptrlabilecektir.
Malzemelerin kalitesi yksek ve yeni olacaktr. Bu ite kullanlacak madeni malzemeler galvanizli olacaktr.
Malzemelerin galvanizlenmesinde, Ksm 513.02.01 Galvanizlemede belirtilen esaslar uygulanacaktr.
513.02.01 Galvanizleme
Tel rgl kafes tipi telit ve 2 lik galvanizli boru ile tel it dikmesinin tekil ettii madeni malzemelerde
aada belirtilen artlara uyulacaktr.
a. Tm malzemeler scak daldrma yntemi ile inko kaplanarak galvanizlenecektir.
b. Bu ksmda belirtilen galvanizleme artlar ile malzemelerin ilgili galvanizleme artlarnn dnda kalan
hususlarda TS EN ISO 1461, Demir ve elik Paralarnn Koruyucu Kaplamalar standardnda belirtilen
esaslara uyulacaktr.
c. Galvanizin gz ile muayene testinde aadaki hususlarn gereklemesi gerekir.
1. Galvaniz homojen bir yapda parann her tarafnda ayn grnte ve renkte olmal, przllk,
kabarck, izgiler bulunmamaldr.
ekil-512-1 Jiletli Tel ekil Seenekleri ve Kesit Grnts
3. ak ile galvaniz kaplamas izildiinde, izilecei yerden baka kaplama kalkmayacak ve ayn
ekilde, eki vurulduu zaman isabet ettii yerden baka yer zedelenmeyecektir.
Galvanizli elik Diken Teli; 2,4 - 2,5 mm apnda olacaktr.

Galvanizli elik Diken eridi (levha); 4,5 - 5,0 mm olacaktr.
d. Malzeme imal edildikten sonra galvanizlenecektir. Delik amak, kaynak yapmak vb. ilemler
galvanizlemeden nce yaplacaktr.
Jilet aralklar; maksimum 25 ( 0,8) mm olacaktr.

Tm malzemelerdeki galvaniz kaplama TS EN ISO 1461 standardna uygun olacaktr.
ekme Mukavemeti
Galvaniz Kalnl
512 / 1
513.02.02 Galvanizli Boru ile Tel it Dikmesi Yaplmas

Tel it dikmesi olarak kullanlacak borular 230 cm boyunda, 2 apnda TS EN 10255 + A1 standartlarnda
belirtilen esaslara uygun inko galvanizli boru olacaktr.
Galvanizli ekirdek Tel zellikleri:

Tel zellikleri
2. 90 bkld zaman galvaniz kaplamas zedelenmemelidir.
Test Kriterleri (min.)

1.600 N/mm
Bu borularn ii ve d galvanizlenecektir. Borunun galvanizle kaplanm yznde, kabarcklar ve izgiler

bulunmayacaktr. Boru yznde dzgn ve niform olan galvaniz kalnl 56 mmden ve m2ye 600 gdan
az olmayacaktr.
200 g/m


513/ 1
KISIM 513
KISIM 514
513.02.03 Tel rg
514. PEYZAJ PROJELENDRME HZMETLER
Tel rglerde kullanlacak galvanizli telin ap 3 mm olacak, ekme direnci 35 kg/mm2 den az olmayacak
ve tel yzeyinde m2 ye 220 gdan aa galvaniz olmayacaktr.
514.01 Tanm
rg genilii 180 cm eninde, 5 x 5 cm gz aklnda kafes tipi eklinde olacaktr. Tel rgler 1,80 m eninde
ve 10 m veya 20 m boyunda rulo eklinde sarlm olarak teslim edilecektir.
Bu ksm; yol boyu, refjler, dareye ait servis, bakm, dinlenme alanlar ile Blge, ube ve Bakmevi sahalar,
malzeme ocaklarnn doaya uygun, uygulanabilir peyzaj projelerinin hazrlanmasna ilikin almalar
kapsar.
513.02.04 Gergi Teli
514.02 Proje Dzenleme Hizmetleri
Tel rgnn, tel kafes ite tesbiti iin kullanlacak olan alt ve st gergi telleri galvanizli olacaktr. Gergi teli;
4 mm apnda olacak, ekme direnci 37 kg/mm2 den az olmayacak ve yzeyinde 240 g/ m2 den az galvaniz
bulunmayacaktr.
Peyzaj proje ve raporlar; peyzaj proje ve raporlarn hazrlamakla yetkili Peyzaj Mimarlar tarafndan
hazrlanarak, imzalanacaktr.
513.02.05 Boru Bal

Borularn balarna konacak olan boru bal; tel it dikmesi olarak kullanlacak borularla ayn zelliklere
sahip olacaktr. Boru bal presle yerine oturtulacaktr.
513.03 Dier artlar
Malzemeler; iyeri teslimi yaplmasndan itibaren iin szlemesinde belirtilen srede dare ambarna girii
yapldktan sonra darenin gsterecei Bakm letme efliklerine darece belirlenen miktarlarda teslim
edilecektir.
Tel rgl kafes it yapmnda kullanlacak malzeme, dare ambarna giri yapmadan nce Muayene ve Kabul
Komisyonunca kontrol edilecektir. Muayene ve kabul komisyonu, gerekli grdnde bu malzemelerin
testlerinin, uygun grecei laboratuvarda bedeli yklenici tarafndan karlanmak zere yaplmasn
isteyebilir.
514.02.01 n Proje (Avan Proje) ve Raporunun Hazrlanmas

Peyzaj n projesi ve raporunun hazrlanmas, izilecek peyzaj projelerine baz oluturacak verilerin toplanarak,
bu veriler dorultusunda kesin proje aamasna ynelik kararlarn alnd proje aamasdr.
n peyzaj proje ve raporlar; alan verilerine dayal kesin ihtiya programlar ile oluturulan; planlama/ proje
alan ile ilgili yaplacak ilemleri, nerileri, evre etkileim deerlerini, ekonomi ve benzer faktrler baznda
karlatrmalar da kapsayan; proje alannn niteliine gre uygun grlen lekte izilebilecek ema, grafik,
aklama ve raporlar ile bu verilere gre dzenlenmi plan, kesit ve grnleri kapsayan proje ettleridir.
Bu alma kapsamnda; toplanan yazl ve grsel her trl veri aadaki balklar altnda incelenerek harita,
ema, pafta, grafik ve raporlar zerinde gsterilecektir.
a. Toporafya: Proje gzerghnn toporafik zellikleri, arazinin yzeysel zellikleri, engebeler, eimler,
rakm deerleri vb.,
b. Jeoloji: Proje gzerghnn jeolojik zellikleri, gzerghn jeolojik niteliine ilikin genel veriler,
c. Drenaj: Proje gzerghnda yzey sular ve yer alt su kaynaklar, suyun ak karakteristikleri, arazideki
suyun yol yapsna olas etkileri ve alnacak nlemler vb,
d. Toprak: Toprak zelliklerinin gzergh boyunca byk toprak gruplarna gre aklanmas, arazi
kullanm kabiliyet snflamas, toprak zellikleri kombinasyonu (eim, erozyon vb.), toprak tipleri,
asitlii, stabilizasyon durumu vb.,
e. klim: Proje gzerghna ilikin meteorolojik veriler (aylk scaklklarn en yksek, en dk ve ortalama
deerleri, ya, rzgr hz ve yn, kar ya, topran donduu gnler, rzgr hz ve yn, bal nem
vb.),
f. Blgesel Karakter: Blgenin sosyo-ekonomik zellikleri, mevcut kullanmlar (tarm, orman, turizm,
sanayi, rekreasyon, ulam vb.), yol evresindeki doal varlklarn ve kltrel kullanmlarn yola grsel
etkileri, vistalar, istenmeyen kullanmlar (malzeme ocaklar, atk alanlar vb.),
g. Su: Proje gzerghndaki kullanlabilir su kaynaklar ile ilgili bilgiler (Yerleri, nitelikleri, kullanma
uygunluklar vb.),
h. Fauna: Proje gzerghndaki yaban varl, zel koruma blgeleri vb.,
. Doal Bitkisel rt (Vejetasyon Flora): Proje gzerghndaki bitki rtsnde yer alan orman, mera
alanlanlar vb. trler,
i. Tarihi ve Kltrel Deerler: Proje gzerghndaki tarihi varlklarn yerleri, zellikleri, yol ile
etkileimleri, kltr varlklar, sit alanlar, milli parklar, tabiat koruma alanlar vb,
513 / 2


514 / 1
KISIM 514
KISIM 514
Gzergha ait 1/25.000 lekte, fiziki ve corafi yapy ieren renkli harita n peyzaj proje raporunun bir eki
olacaktr ve ayn harita projede de yer alacaktr.
n peyzaj projesi ve raporu onaylanmadan dier proje aamalarna geilmez.
514.02.02 Kesin Proje
Onaylanm n peyzaj projesi ve raporuna uygun olarak planlama/proje alannn byklk ve niteliine gre
en byk 1/1.000 veya darece uygun grlen lekte izilen, tasarm ve yaplanmann gsterildii uygulama
projelerine baz tekil eden projelerdir.
514.02.03 Uygulama Projeleri
Uygulama projeleri; proje/planlama alannn onaylanm kesin projesinin uygulanabilmesi iin gerekli tm
detay verileri kapsar.
Bu projeler; yapsal, bitkisel uygulama zelliklerini ve llerini, yap ve evresinde yer alan tm donanm
sistemlerinin projeyi etkileyen btn elemanlarn, alt yapya ilikin verileri, sistem detaylarnn retim ve
uygulamaya ynelik bilgilerini ve referanslarn, kullanlan malzeme nitelik ve zelliklerini ieren, bro
ve antiyelerde her trl yapm ve uygulama aamasnda kullanlabilecek nitelik ve yeterlilikte, kolaylkla
anlalabilir izim teknikleriyle hazrlanm projeler btndr.
Peyzaj uygulama projeleri bir koordinasyon projesidir. Dolaysyla projede yer alan tm ilevler, bileenler
ve donatmlar ile ilgili aklamalar kapsar. Mimari, inaat, makine, elektrik gibi dier meslek disiplinleri
tarafndan hazrlanm tm projeler uygulama projelerine yanstlacaktr.
Peyzaj uygulama projeleri 1/500 lekte izilecek ya da iin gereine gre darenin uygun grd lekler
kullanlacaktr.
Yklenici, yurt dnda uygulanan peyzaj projelerini aratracak ve bu konudaki yenilikleri takip ederek
seminer ve dier vastalar yoluyla dareye bilgi verecektir. dare gerekli grd takdirde mevcut projelere
bu uygulamalar ekleyecektir.
514.02.03.01 Yapsal Peyzaj Uygulama Projeleri
Onaylanm kesin projeye gre kullanm birimleri dzeyinde bu aama iin gerekli elemanlar; arazi
biimlendirme, sirklasyon, d mekan kullanmlar (prefabrik elemanlar, hasr ve sentetik rtler vb.),
yapsal peyzaj elemanlar, donatlar, d mekan aydnlatma, sulama, drenaj vb. altyap sistemlerinin styapya
yansyan yap elemanlar ve sistem nerilerini kapsayan projelerdir.
514.02.04 Detay Projeleri

Detay projeleri; peyzaj uygulama projelerinde tanmlanan her trl yapsal/bitkisel donanm ve donatlara
ilikin yapm ve retim teknikleri ile bitki dikim ve herekleme tekniklerine ynelik bilgilerin llendirilmi,
tanmlanm anlatmlar olacak ekilde 1/200 - 1/20 leklerde izilecektir.
Peyzaj tip kesiti, refj detay ve zel dzenleme yaplan kavak alanlarna ait detaylar ayr olarak ve darece
uygun grlen leklerde izilecek ve detay paftalarnda ayrca yer alacaktr.
514.02.05 Proje Pafta Dzeni
1. Gzergha ait 1/25.000 lekte, fiziki ve corafi yapy ieren renkli harita dareye verilecek olan projenin
ba paftasnda yer alacaktr.
2. dareye teslim edilecek olan peyzaj projesinin ba paftas ekli ve format Form-514-1 ve Form-5142de belirlenen ekilde olacak ve yklenici tarafndan imzalanarak onaya sunulacaktr.
3. Ba paftadan sonra detay paftalar yer alacaktr. Detay paftalar iinde kavaklar, kesime noktalar ve
zel dzenleme yaplan alanlar iin peyzaj tip kesitleri darece uygun grlen leklerde izilecektir.
4. Yol gzerghnn fotoraflar ekilecek ve dareye teslim edilecek paftalarda renkli olarak yer alacaktr.
5. Gzergh geneline ait toplam verileri ieren lejant ile uygulama notlarn ieren bilgiler paftada yer
alacaktr.
514.02.06 Proje Uygulama Raporlar
Proje uygulama raporlar; projenin araziye aplikasyonunda ilerlik salayacak her trl bilgi ve veriyi (Keifmetraj, birim fiyat ve bitki uygulama teknikleri, zel uygulamalara ait veriler vb.) iermelidir.
514.03 Peyzaj Projelendirme Prensipleri
1. Projelendirilen alanlarda bitkisel toprak serilecek alanlar ve bitkisel topran kalnl projelerde
belirtilecektir.
2. Proje alannda yer alan her trl yapsal zellikler (binalar, kprler, stgeit, altgeit, drenaj, elektriktelefon vb. deplasman yaplar) projeler zerine ilenecektir.
3. Projelerde kullanlmas dnlen bitkiler, trafik iaret ve levhalarn hibir ekilde engellemeyecek
ekilde planlanacak ve uygulanacaktr.
Sulama, drenaj, aydnlatma vb. altyap projeleri ilgili meslek disiplinlerince hazrlanacaktr.
4. Krsal, kentsel, kltrel btn peyzaj verileri projeler zerine ilenecektir.
514.02.03.02 Bitkisel Uygulama Projeleri
5. Gzergh boyunca yer alan vistalar (manzaralar) proje zerine ilenecek ve kamulatrma genilii
msait olan kesimlerde darece uygun grlen alanlar park alan olarak deerlendirilecektir.
Yapsal uygulama projelerinin onaylanmasndan sonra, kesin projede ortaya konulan ilkeler dorultusunda
hazrlanan bitkilendirme projeleridir.
Projede kullanlan ve darece uygun grlen bitkilerin grup veya tek olarak yerleri, Latince ve Trke adlar,
adetleri ve dikim aralklar ile fidanlara ilikin boy, ya ve kap standartlar lejantta belirtilecektir.
Proje paftalarnda pafta kesiim noktalar iaretlenecek, sonraki pafta bir nceki paftann bittii noktadan
balayacaktr. Pafta lejant bu iki nokta arasndaki verileri ierecektir.
514 / 2

6. Yapm ve bakm aamasnda kullanlabilecek su kaynaklar projelerde gsterilecek ve proje raporunda bu

kaynaklara ilikin detay veriler yer alacaktr.
7. Projelerde ev eim oranlar mutlaka belirtilecektir.
8. Malzeme ocaklar ve depolama alanlarnn rehabilitasyonu ile ilgili plan ve projeler hazrlanacaktr. Ayrca
yapm almalar nedeniyle doal bitki rtsne zarar verilecek olas alanlarn bitkisel dzenlemesi
yaplacaktr.

514 / 3
KISIM 514
KISIM 514
9.
200 cm den fazla boylanan allar; dikim aralklar 100 cm (fidan dikim boyu en az 100 cm),
olmaldr.
Proje alannda doal bitki rtsnde yer alan bitkiler projeler zerinde iaretlenerek korunmas
salanacak ya da korunmas mmkn olmayanlardan tanmas mmkn olanlarn yeni dikim yerleri
projeler zerinde iaretlenecektir.
10.
Btn projelerde bitki adlar ksaltmas (kodu) olarak bitkinin Latince cins tr adlarnn ilk 3 harfi ile
varyetesi varsa ilk harfi kullanlacaktr (rnek: Berberis thunbergii var. atropurpurea iin kullanlacak
ksaltma: Berthua olacaktr ).
11.
Projede kullanlan ve dare tarafndan uygun grlen bitkilerin grup veya tek olarak kullanm yerleri
her bir proje paftasnda bitkiye ait gsterimlerle ifade edilecek ve bitki ad ksaltmas ile oradaki
kullanm adedi mutlaka yazlacaktr.
12.
Lejant; her bitki kendi grubu iinde yazlmak suretiyle, bitki plan gsterimi, bitki ad ksaltmas, bitki
Latince ad, Trke ad, dikim aralklar ile fidanlara ilikin boy, ya, kap standartlar ve ait olduu
paftada kullanlan toplam adet bilgilerini ierecek ekilde her bir proje paftasndada ayr ayr yer alacak
ve proje banda ve proje raporunda tm paftalarn genel icmalini ieren bir Genel Lejant olacaktr.
13.
Her paftada proje adn, blgesini, pafta saysn, proje yn ve leini ieren bir blm yer alacaktr.
14.
Aalandrma almalarnda kullanlacak bitkiler drt grupta toplanacaktr:

Yaprakl aalar,
breli aalar,
Ancak, fazla boy yapmayan, yaylc olan trler iin yetikin evrelerinde alaca genilie gre
dikim aral belirlenmelidir.
Aalar: Boyu en az 5 m, ap da 10 cmden aa olmayan, dal srgn ve yapraklarnn oluturduu
tepe tacn tek bir gvde zerinde tayan, her yl ap artm yaparak kalnlaan, srgn vererek
boylanan, hcrelerinin byk blm odunlam olan, uzun mrl bitkilerdir.
Projelerde yetikin evresinde alaca ta genilii ncelikle dikkate alnmak suretiyle, yaprakl
aalar iin en az 5 m, ibreli aalar iin en az 4 m dikim aral braklmaldr.
Bitki dikim aralklar, peyzaj dzenleme alannda hedeflenen amaca gre deiiklik gsterebilir.
17.
zellikle yerleim alanlarna yakn geen yollarda, yolun korunmas, yaya trafiinin nlenmesi
amacyla kamulatrma snr boyunca bitkisel it oluturulacak ekilde dzenleme yaplacaktr. Bu
yollarda bitkisel dzenleme yaplrken zehirli bitkiler kullanlmayacaktr.
18.
Balant yollar, devlet yolu, il yolu, kavak alanlar vb. kesimelerde zel bitkilendirme yaplacaktr.
Bu bitkilendirmelere ait detaylar darenin uygun grecei lekte ayrca hazrlanacak ve varsa
uygulamaya ilikin zel notlar proje raporunda da yer alacaktr.
19.
Refjlerde bakm gereksinimi olmayan, az suya ihtiya gsteren yer rtc bitki ya da yerden itibaren
dallanan, youn kitleli byk ya da orta boylu allar kullanlacak, zellikle kar mcadelesi yaplan
kesimlerde tuza ve soua dayankl bitki trleri seilecektir.
allar,
Yerrtcler,
15.
Refjlerde kullanlan bitkiler trafik gvenlii asndan refjden hibir ekilde tamayacak ekilde
kullanlacaktr.
Yol boyu projelendirme tekniine gre;

Yarma evlerinde hendek betonunun bitiminden, dolgu evlerinde banket kenarndan itibaren
2 m mesafeden sonra yer rtc-al-yaprakl aa-ibreli aa eklinde, ksa boyludan uzun
boyluya doru olacak ekilde bitkilendirme yaplacak ve ehir geilerinde zel dzenlemeler
planlanacaktr.
Bitkilendirme yarma ve dolgu evlerinde ev yzeyinin ortasndan balamayacak evlerin birleme
noktalarndan balatlarak doala uygun alma yaplacaktr.
20. 50 cmden yksek bariyerlerle ayrlm refj kesimlerine zel bitkilendirme projeleri yaplacaktr.
21.
Kavak alanlarnda trafik grn engellemeyecek ekilde, im, yer rtc bitkiler ve bodur al
trleri ile yksekten dallandrlm dar ta yapsna sahip aalar kullanlacaktr.
Yarma ve dolgu evleri dnda yol boyunda yaplacak bitkilendirmelerde, yol kenarndan itibaren,
dar ta yapsna sahip ve fazla boylanmayan aalarda en az 4-5 m, geni ta yapsna sahip ve boylu
aalarda ise en az 10 m mesafe braklacak, bu mesafelerden daha yakna aa dikilmeyecektir.
Kavaklardan dnlerde trafik gvenliini tehlikeye drmemek ve gr engellememek iin

yeterli gr alan (gr geni) braklacaktr. Bu alan ierisinde im, yer rtc bitkiler ve boyu 30
cmyi gemeyen bodur allar kullanlacaktr.
Erozyon sorunu olmayan yksek yarma ve dolgu evlerinde, grsel etkisi olmayan dolgu altlar ve
yarma stlerinde bitki kullanm darece farkl ekilde ngrlmedike en aza indirilecektir.
ehir geilerinde gerektiinde bitkisel dzenleme ile birlikte canl-cansz dier malzemeler de (kaya,
ahap, su vb.) darenin uygun gr alnmak suretiyle kullanlacaktr.
16. Projelendirmede kullanlacak bitki dikim aralklar;
22.
Yerrtc Bitkiler: Dikim yntemi kullanlyorsa tre gre deimekle birlikte m2 ye 4-8 adet
dikilecek ekilde projelendirilmelidir. ev eimi, toprak yaps, ekonomik koullar nedeniyle elle
dikimin uygun olmad, pskrtme yntemiyle yerrtc bitki tohumu ekimi yaplacak alanlar
proje zerinde belirlenecek ve kullanlacak yntem, tohum karm ve miktarlar proje raporlarnda
da belirtilecektir.
allar: Yerden itibaren sk dallanan, toprak yzeyinden kitle yapan, ok yllk bitkilerdir.
al dikim aralklar ve minimum dikim boylar;
50-100 cm boylanan allar; dikim aralklar 50-100 cm (fidan dikim boyu en az 50 cm ),
100-200 cm boylanan allar; dikim aralklar 75-100 cm (fidan dikim boyu en az 100 cm ),
514 / 4
Refjlerde zel dzenlemelerin (Kpr ayaklarnn rtlmesi vb.) sz konusu olmad durumlarda
darenin uygun gr olmadan ibreli aalar kullanlmayacaktr.

Dinlenme, bakm, servis vb. alanlarda projelendirme genel peyzaj projelendirme ilkelerine uygun
yaplacaktr.
23.
Yarma ve dolgu evlerinde erozyon nleme amac ile yaplacak teraslama, erozyon nleme tahtas, vb.
almalarda, projede kullanlacak bitki dikim aralklar, iin zellii gznne alnarak belirlenecektir.
Yaplacak almalar gnmz teknolojisine uygun elemanlardan (tahta, canl vejetatif malzemeli
it, st dallar, karbonlu plastik erozyon nleme malzemeleri, jeotekstil malzemeler, seramikler,
prefabrik beton gibi doaya uygun malzemeler) seilecektir. Bu almalar proje raporu ve paftalarda
gsterilecektir.
24. Proje uygulama aamasnda; uygulamann zorlad/gerektirdii ve/veya darenin nerdii deiiklikler,

proje mellifi tarafndan projelere yanstlacak ve uygulamaya esas tutulacaktr.
514 / 5
KISIM 514
KISIM 514
514.04 Projelerin Kabul ve Teslim Alnmas
Form-514-1 mza ve Onay Anteti rnei
Her proje aamasnda darenin gr alnacak, projelerin dare tarafndan uygun grlmesi halinde bir
sonraki proje aamasna geilecektir.
ULATIRMA DENZCLK VE HABERLEME BAKANLII

KARAYOLLARI GENEL MDRL
KARAYOLLARI .. BLGE MDRL
dare, her proje aamasnda yklenici tarafndan teslim edilen birer ozalit kopyay 15 gn iinde inceleyip,
uygun bulduu takdirde onaylayarak ykleniciye iade edecektir.
dare tarafndan dzeltme yaplmas istenilen projeler yklenici tarafndan gerekli dzeltmeler yapldktan
sonra en ge on be gn iinde dareye onay iin verilecektir.
Projelerin onay sreleri toplam sreye dahil olup, dzeltme ilemleri bir sonraki aamann yapm sresi
iinde tamamlanacaktr.
N ADI
BLGE
Projenin dare tarafndan onaylanmas, projelerin kabul anlamna gelmeyecek, ancak ana iin szleme
artlarna gre kabul ilemleri yaplacaktr.
K.KES.NO
DOSYA NO
PAFTA NO
TOP.PAF.NO
PROJENN ADI
Projelerin orijinalleri, 4 takm ozalit kopya ile yaklak bedel, metraj, artname ve raporlarn yer ald 2
takm ihale dosyas dareye teslim edilecektir. Ozalit kopyalar katlanp dosyalanm olacaktr.
Proje dokmanlar ve bunlara ait saysal veriler darenin istedii formatta (cd, dvd vb. ortamlarda) teslim
edilecektir. Projelerin zel bir program kullanlarak yaplmas durumunda, bu programdan 1 adet lisans ile
birlikte dareye teslim edilecektir.
YKLENC FRMANIN ADI, ADRES ve TELEFONU

NVANI
ADI SOYADI
MZA
TARH
ADI SOYADI
MZA
TARH
PEYZAJ MMARI
PROJE MDR
MAKAM
NVANI
KONTROL
MHENDS
KARAYOLLARI
. BLGE
MDRL
ETT VE PROJE
BA MHENDS
BLGE
MDR
KARAYOLLARI
GENEL
MDRL
514 / 6

YOL ETT ve
PROJE B. MD.
ETT, PROJE ve
EVRE DA. BK.

514 / 7
KISIM 514
KISIM 515
Form-514-2 Peyzaj Projesi Ba Paftas Format rnei
515. PEYZAJ UYGULAMA ALIMALARI

515.01 Tanm
Bu ksm; yol boyu, refjler, servis, bakm, dinlenme alanlar ile Blge, ube ve Bakmevi sahalarnn,
malzeme ocaklarnn yapsal ve bitkisel dzenlemeleri ile perdeleme sistemlerinin (kar, rzgr ve grlt
perdeleri) ve stabilizasyon, rehabilitasyon almalar iin gerekli malzeme ve iiliin nitelik ve standartlar
ile yaplacak ilerin ve uygulamalarn teknik yntemlerini kapsar.
515.02 Malzeme
515.02.01 Genel Standartlar
Yklenici, kullanaca malzeme, iilik ve uygulama ilerini, iin yapld zaman mevcut ve yrrlkte
olan Trk Standartlarnda belirtilen esaslara ve dier kamu kurum ve kurulularnn belirledii standart ve
tanmlara uygun olarak yapacaktr.
515.02.02 Sertifikalandrma
Bitkilendirme almalarnda kullanlacak yapsal ve bitkisel materyal (tohum vb.) ile gbre ve kimyasal
maddelerin bu artnamede belirtilen niteliklere uygunluunu kantlayacak ilgili kamu kurulularnca (Gda,
Tarm ve Hayvanclk Bakanl, TSE vb.) verilmi olan belge ve sertifikalara sahip olmalar gereklidir.
515.02.03 Fidan Temini
Btn fidanlar projesinde, yazl belgelerde ve/veya raporlarda belirtilen zelliklerde, devlet fidanlklarndan
veya zel fidanlklardan temin edilecektir.
515.02.04 Kimyasal Maddeler
Bakm almalarnda kullanlacak her trl kimyasal maddeler [yabani ot ldrc (herbisid), bcek
ldrc (insektisid), mantar ldrc (fungusid) ilalar)] canllar ve evreyi olumsuz ynde etkilemeyecek,
Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl onayndan gemi olacaktr. lalar, retici firmann nerdii zaman ve
miktarlarda kullanlacak ve yetkin kiiler tarafndan uygulanacaktr.
515.02.05 Gbreler
515.02.05.01 Organik Gbre
Organik gbre, tamamen ayrm (dekompoze ve tam fermente olmu) ahr gbresidir. Ayn gbre iin
kullanlan tam ayrm ahr gbresi de havalandrlarak aerobik koullarda fermente olmu ahr gbresi
anlamna gelir. Organik gbrenin iinde rmeden kalm sap, saman, tohum, yaprak, kat vb. organik
madde veya ta, kum, akl, toprak metaller ve plastik paralar gibi yabanc maddeler bulunmayacak, fena
koku yaymayacak, rengi koyu kahverengi olacak, nem ierii ynnden elenebilecek nitelikte olacak, tezekli
olmayacaktr.
515.02.05.02 Kimyasal Gbre
Kimyasal yolla fabrikada retilen ve belli bal bitki besin maddelerinden azot, fosfor ve potasyum ieren,
topraa atldnda suda eriyerek bitki kklerince alnabilen bileiktir.
Kimyasal gbreler evreyi olumsuz ynde etkilemeyecek nitelikte olacak, ilgili kamu kuruluunun (Gda,
Tarm ve Hayvanclk Bakanl veya dier kurulular) onayndan gemi ve belgelenmi olacaktr.
515.02.05.03 Sv Gbreler
Eriyik halde bulunan ve temel besin maddelerinin yannda mikrobesin maddelerini de ieren, uygulama
514 / 8


515 / 1
KISIM 515
KISIM 515
talimatnda belirtildii oranlarda bitki yapraklarna pskrtlerek uygulanan karmlardr.

Sv gbreler evreyi olumsuz ynde etkilemeyecek nitelikte olacak, ilgili Kamu Kuruluunun (Gda, Tarm
ve Hayvanclk Bakanl veya dier kurulular) onayndan gemi ve belgelenmi olacaktr.
515.02.06 Toprak Dzenleyiciler
Organik veya inorganik kkenli malzemelerin yalnz olarak veya eitli oranlarda kartrlmasyla elde edilen
ve topran verimliliini artrmak amacyla, su tutma kapasitesini ve fiziksel yapsn iyiletiren ve piyasada
eitli ticari isimler altnda satlan malzemelerdir. Bu malzemeler, evreyi olumsuz ynde etkilemeyecek
nitelikte, ilgili kamu kuruluunun (Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl veya dier kurulular) onayndan
gemi ve belgeli olacak ve darenin onay alnarak kullanlacaktr.
515.02.06.01 Bitkisel rnt (Kompost)
Yaprakl aalardan (kayn, mee, grgen, kestane, akaaa vb.) oluan koru veya ormanlarn tabannda,
dklm yaprak ve dallarn tam rmesi sonucu olumu ve iinde hibir ayrmam yaprak, dal vb.
yabanc maddeler bulunmayan organik malzeme veya fidanlk, park, bahe ve yol aalarndan dklen
yaprak ve dallarn bir ukura atlarak rtlmesi sonucu olumu, iinde ayrmam yaprak, dal vb. yabanc
maddeler bulunmayan organik maddedir. Hibir zaman ibreli aa koruluk veya ormanlarndan veya Erica
fundalklarndan alnm bitkisel rnt kullanlmayacaktr.
515.02.06.02 Torf
Su, sazlk ve bataklk bitkilerinin kalntlar olup, su altnda ksmen paralanm durumda korunmu organik
maddedir.
515.02.06.03 Perlit
Gri-beyaz renkli volkanik kkenli organik maddedir. Topraktan kartlan maden paralanr, elenir, frnlanr,
stlr. Istlma srasnda maddenin iinde bulunan su buhar haline geerek patlar ve kk snger eklindeki
ksmlara ayrlr. ok hafif ve yksek derecede stld iin de sterildir.
515.02.06.04 Kum
Yol boyu bitkilendirme almalarnda kullanlacak kum, dane bykl en fazla 1,5 mm dili, temiz, biraz
silt ieren dere kumu olacak, iinde kire bulunmayacaktr. Deniz kumu kesinlikle kullanlmayacaktr.
515.02.07 Bitkisel Toprak
Bitkisel toprak, humus bakmndan zengin, mikroorganizma faaliyetleri ynnden aktif, bitkilerin yetimesine
uygun, yzeyden itibaren 5-40 cm derinliinde yzeysel toprak tabakalardr.
Bitkisel toprak 6 - 7,5 arasnda reaksiyona (pH), % 4-9 arasnda kirece, % 2,5 - 12,0 veya daha fazla organik
maddeye, % 0 - 0,15 tuza, yeterli azot (25 ppm NO3 N veya % 0,10 orannda azot), fosfat (15 ppm mg/
kg fosfor asidi) ve potasyuma (150 ppm mg/kg potasyum oksid) sahip olmal, bu zellii eit olarak btn
ksmlarnda gstermelidir.
Toprak bnyesi kumlu tn, tn veya milli tn olmal, kil oran % 20yi gememelidir.
Bitkisel toprak, kontrol mhendisi tarafndan onaylanm kaynaklardan temin edilecektir.
Bitkisel topran iinde boyutu 5 cmyi geen ta, akl, kum, kire, akaryakt sznts, baka yalar veya yal
maddeler, katran vb. moloz ve artklar bulunmayacak, kk, tohum gibi istenmeyen dier btn materyalden
ve zararllardan arndrlm olacaktr. Karayolu yapm almalar srasnda yzeyden kazlan bitkisel toprak
ortalama 1,5 m yksekliinde, dzgn ekiller halinde depo edilecektir.
515 / 2

Bitkisel toprak depolarnn zeri erozyona, kurumaya, yabani ot sarmasna kar topran korunmas ve
topran canlln srdrebilmesi amacyla inorganik (polietilen vb.) veya organik (im, otsu bitki ekimi
vb.) materyal ile kapatlacaktr.
Bitkisel toprak, refjler ile st toprak yapsn desteklemek amacyla fidan dikimi iin alan fidan
ukurlarnda kullanlacaktr, ayrca toprak serimi ilemi projesinde ya da darece (kontrol mhendisince)
gerekli grlmedike yaplmayacaktr.
Bitkisel toprak, projesinde ya da raporunda baka trl ngrlmedike 20 cm kalnlnda, homojen bir
ekilde serilecek ve silindirle sktrlacaktr.
515.02.08 Fidan Kaz (Herek)
Yaprakl ve ibreli fidan dikiminde, fidan tutmak ve rzgrn olumsuz etkilerinden korumak iin kullanlan,
dikilecek bitkinin zellii gznnde bulundurularak llendirilmi sert aa paralardr.
aplar en az 5 cm, boylar dikilecek fidan boyundan en az 50 cm uzun olacak, en az 10-15 cmlik ksm
toprak altnda kalacak ekilde, hakim rzgr tarafnda ve fidan gvdesinden en az 5 cm uzaklkta aklacak ve
yerletirme srasnda bitki kkne hibir ekilde zarar verilmeyecektir. Herekleme ekli ve kullanlacak herek
adedi koullara gre belirlenecek ve kontrol mhendisinin onay ile uygulanacaktr.
515.02.09 Aa Ba
Dikilen fidan heree balamak iin kullanlan, yumuak kauuktan veya benzer bir malzemeden yaplm,
fidan gvdesine srtnmeyle zarar vermeyen, fidana ve kazna sekiz eklinde balanabilen, balanan veya
tokalanan ular fidan ve herekten uzakta kalabilen, atmosferik koullara dayankl balardr.
Aa balar fidan bydke gevetilecek, yerleri koullara gre ayarlanacak ve hibir ekilde fidann doal
gelimesini olumsuz ynde etkilemeyecektir.
515.02.10 Su
Bitkilendirme almalarnn her aamasnda kullanlacak su, ime ve kullanma suyu standartlarnda olacaktr.
zel kaynaklardan temin edilen suyun peyzaj uygulamalarnda kullanlmas kontrol mhendisinin onayna
baldr.
515.02.11 Bitkiler
Uygulamada kullanlacak fidanlar, kullanlaca yrenin iklim koullarna uygun, (varsa) projesinde
belirtilen standartlara (ya, boy, ap vb.) ya da ihaleye kartlan ile ilgili olarak hazrlanan zel Teknik
artnamesinde belirtilen standartlara uygun olacaktr.
515.02.11.01 Aalar
Geliimini tamamladnda boyu en az 5 m, ap 10 cmden az olmayan, dal, srgn ve yapraklarn oluturduu
tepe tacn tek bir gvde ile tayan yaprakl veya ibreli, odunsu gvdeye sahip bitkilerdir.
Yaprakl fidanlar; kapta yetitirilmi, minimum 150 cm boyunda, kk boazndan 1 m yksekliindeki gvde
evresi ortalama 6-8 cm olacaktr.
breli fidanlar; kapta yetitirilmi minimum 81-100 cm boyunda fidann boy ve evre lsne uygun,
formunu doldurmu, dzgn gvde yapm ve doru dallanm ekilde olacaktr.
515.02.11.02 allar
Kk boazndan itibaren dipten dallanarak, birok gvde gelitiren, toprak yzeyinden itibaren kitle yapan,
en fazla 5 mye kadar boylanan yaprakl ya da ibreli ok yllk bitkilerdir.
515 / 3
KISIM 515
KISIM 515
Trne gre deimekle birlikte kapta yetitirilmi, minimum 50-100 cm boyunda, 2-3 dall ekilde
olacaklardr.
tarafndan skme balamadan nce, proje sahasna en az 5 m2 lik bir rnek getirerek kontrol mhendisinin
onayn alacaktr.
515.02.11.03 it Bitkileri
515.02.16 Vejetatif Yntemle im Alan Yapm
it bitkileri dipten itibaren sk dallanan, budanabilir nitelikte bitkilerdir. Dzgn bir it oluturulabilmesi iin
it tesisinde kullanlacak fidanlar ayn fidanlkta, ayn cins ve trden, ayn ana veya tohumdan retilmi, ayn
biim ve boyutta olacaktr.
Toprak st yaplar kklenmeye uygun im ve benzeri bitkilerin biilmesi ile elde edilen paracklaryla
im alan tekil edilmesi, tohum temini g olan bitkiler ve/veya mevcut im alanlarn ve biim artklarnn
deerlendirilmesi asndan nem tar. Toprak st yaplaryla geliimlerini devam ettiren im ve benzeri
bitkilerin elik olarak nitelenebilecek stolonlarnn nitelikleri ve uygulama yntemi kontrol mhendisinin
onayyla belirlenecek ve proje raporunda uygulamaya ilikin detay veriler yer alacaktr.
515.02.11.04 Yer rtcler.

Otsu veya yar-odunsu, tek veya ok yllk, salkl tohumdan veya elikten retilmi, projedeki yerine
dikilmeden nce en az bir defa artlm, artld yerde en az iki hafta bytlm, gl kk, gvde, dal
ve yaprak gelitirmi, salam ve salkl bitkilerdir.
515.02.17 Erozyon Kontrol Yntemleri
515.02.12 Fidan Etiketleri
Bitkilerin eitli paralar ve yardmc canl veya cansz materyallerden yararlanarak yzey erozyonunu
nleme almalardr. Materyalin nitelik ve uygulama yntemi proje raporuyla ve/veya kontrol mhendisinin
onayyla belirlenir.
Dikim iin yklenici tarafndan salanan bitki trlerinin kolaylkla tannmas iin fidanlar etiketlendirilecektir.
Etiket ve stndeki yazlar, uzun sre atmosferik koullara dayankl bir malzemeden yaplacak, etiket
boyutlar bitki trnn Trke ve Latince isminin okunakl olarak yazlabilecei byklkte olacaktr.
Bir demet veya kme halindeki ayn cins ve tr fidanlarn yalnz iki tanesine, tek bitkilerin ise her birine ayr
ayr etiket balanacaktr. Etiketler, fidanlar yerine dikilip, iin geici kabul yaplana kadar fidanlarn stnde
bal kalacaktr.
515.02.13 im Tohumu
im saha tesisi iin, sahann kullanma ekli ve amalar, bakm koullar, eimi, baks, k ve glge
koullarna ve topran cinsine gre projesinde nerilmi uygun im tohumu karm kullanlacaktr.
Yklenici, satn alaca sertifikal im tohumundan rnek alarak en yakn bir kamu kurumunda (resmi
bir tohum sertifikalandrma istasyonu) imlenme testi yaptracaktr. Karm oluturan her cins tohumun
imlenme kapasitesi % 90dan, karmn safl ise % 99dan az olmayacak, karmn iinde yabani ot
tohumu bulunmayacaktr.
Bu testin sonularna gre yklenici, kontrol mhendisinin yazl onayn alarak im tohumu salayacaktr.
hale sresince her uygulama dneminde taze tohum satn alnacaktr. Kontrol mhendisinin talebiyle, proje
sahasna getirilen her torba im tohumundan, test yaptrmak amacyla herhangi bir zamanda rnek tohum
alnp, resmi bir kurumda imlenme testi yaptrlabilir.
515.02.14 Tohumdan Uygulamalarda Kullanlacak Tohum Materyali
Otsu veya yar odunsu tek yllk veya ok yllk bitkiler ile al, aa vb. ok yllk bitkilerin tohumlarn
kapsar ve Ksm 515.02.13de belirtilen btn niteliklere sahip olacaktr.
515.02.15 Hazr imler
Kullanlacak hazr imin temiz doal ayrlk veya zel yetitirilmi im alanlardan elde edilmi, iyi
kklenmi, iinde l im bitkisi ve yabani ot bulunmayan, hastalksz, bir nceki byme (vejetasyon)
mevsiminde yabani ot ldrc ve bcek ldrc ilalarla ilalanm, dzenli kesimi ve bakm yaplm
olacaktr.
Hazr imin boyutlar, koullara gre kontrol mhendisi tarafndan belirlenecektir.
Yklenicinin kullanaca hazr im alan, kontrol mhendisinin yerinde yapaca incelemeden sonra
yazl olarak belirlenecektir. Kontrol mhendisinin yerinde inceleme yapamayaca durumlarda, yklenici
515 / 4

515.02.17.01 Bitkisel rtleme
515.02.17.02 Mallama
ev yzeylerinde bitki rtsnn geliip, topra tutmasna kadar geen srete toprak yzeyinin d etkenlere
(rzgr, yamur vb.) kar korunmas ve toprak nemini muhafaza ederek bitkilerin hzl gelimelerinin
salanmas amacyla polietilen, odun tala, am ibreleri vb. materyal kullanlabilir. Kullanlacak materyalin
nitelikleri ve serme kalnl kontrol mhendisi tarafndan belirlenecektir.
515.02.17.03 Pskrtme Yntemleri
Uygulamann niteliine gre, sv madde tanklar iinde kartrlarak hazrlanm karmn zel balklarla
ev yzeyine pskrtlmesi ilemidir. Kullanlacak materyalin tr, miktar, oranlar uygulama yntemine
gre deitiinden projelerde, uygulama raporlarnda, zel Teknik artnamelerde tarif edilen karm oranlar
ve sistem tipi kullanlacaktr. Bu yntemde; otsu ve odunsu bitki tohumlar ile malzeme miktar ve oranlar
projelerde ve/veya raporlarda verilmek kayd ile tohum karm, yaptrc (stabilizatr), su, mal, gbre ve
selloz veya torf kullanlr. Kullanlacak materyalin, doaya zararl madde iermediine ilikin raporlarnn
olmas gereklidir.
515.02.17.04 Hasr rtler
Hindistan cevizi lifleri, saman lifleri, pamuk lifleri ile renksiz polimer hasrn tohumlu veya tohumsuz
olarak birlikte dokunmas ile elde edilen hasr rtler, projesinde ve raporunda gsterilen ve/veya kontrol
mhendisinin onaylad niteliklerde olacaktr.
515.02.17.05 Erozyon nleme Tahtas
lgili ie ait proje ve raporda gsterildii ve kontrol mhendisinin onaylad malzeme ve niteliklere sahip
olacaktr.
515.02.17.06 Plastik rtler
olacaktr.
515.02.17.07 Kafes Tel
olacaktr.
515 / 5
KISIM 515
KISIM 515
515.02.17.08 Prefabrik Elemanlar
515.04.03.03 Mevcut im Sahalarn Korunmas
olacaktr.
Projesinde korunmas ngrlm mevcut im sahalar, yklenici tarafndan teslim alnacak ve kesin kabule
kadar bakm salanacaktr.
515.03 Uygulama Zaman
Projesinde ngrld takdirde, mevcut im alanlar yklenici tarafndan, kontrol mhendisinin onaylayaca
yntemlerle (kompoze gbre, yabani ot ilac, toprak dzenleyici, kum, organik gbre vb.) slah edilecektir.
Bitkilendirme almalar (toprak ileme, bitki skm ve dikimi, tohum ekimi vb.) uygun mevsimde ve
yaplacak ie uygun hava ve toprak koullarnda, kontrol mhendisinin onay alnarak gerekletirilecektir.
Fidan dikimi ve tohum ekimi iin topran fiziksel yapsnn kolay ilenebilir, dklgen ve kolaylkla ufalanan,
hafif nemli (tavnda) olduu ve havann ak, bulutlu ya da paral bulutlu olmas uygun koullar oluturur.
Yl boyunca, hava scaklnn sfrn altna dt gnler ile hava scakl ne olursa olsun topran donmu
olduu gnler, iddetli souk ve kurutucu rzgrlarn estii gnler, iddetli yal gnler, topran suya
tam doymu, amur ya da su basm olduu gnlerde arazide hibir alma yaplmayacaktr. plak kkl
fidanlar, vejetatif dnemde dikilmez. Ekim-Dikim almalar, kontrol mhendisinin onay ve kontrolnde
yaplacaktr.
515.04 ler ve ilik
515.04.01 Duyuru
Yklenici, projenin araziye aplikasyonu, toprak hazrl, tesviye, dikim ileri vb. herhangi bir almaya
balamadan en az bir gn nce kontrol mhendisine yazl duyuruda bulunacaktr.
515.04.02 Program
Yklenici, szlemesinde belirtilen ilere ilikin programn hazrlayarak dareye onaylatacaktr.
programnda; yaplacak iler, miktarlar, balama ve biti tarihleri belirtilecektir. dare bu i programlarn
aynen veya deitirerek onaylama yetkisine sahiptir.
515.04.03.04 Otsu ve Odunsu Bitkilerden Arndrma

Yklenicinin sahay teslim almasndan sonra ve ilk toprak ilemesinden hemen nce, proje sahasnda mevcut
her trl yabani ot ile sahadan uzaklatrlmas kesinlemi al ve aalar, el ile ya da makineyle dipten
kesilerek, artklar sahadan uzaklatrlacaktr.
Sahann yabani otlardan arndrlmas ileri kontrol mhendisinin onaylayaca bir ot ldrc ila (herbisid)
ile de yaplabilir. Bu temizlikten sonra, bitkiler tekrar srgn vermeden toprak ilenerek kklerin aa
kmas ve kurumas salanacaktr. Kkleri derine giden ve ortamda istenmeyen bitkiler, yeniden srgn
vermeyecek ekilde sklerek alandan uzaklatrlacaktr.
Kontrol mhendisince uygun grlmesi halinde, bitkilendirilecek alann eimi 1:3den azsa ve toprak,
erozyon belirtileri gstermiyorsa, saha btn yabani ot ve dier istenmeyen bitkilerden arndrlacaktr.
Bunun iin, sahadaki bitkiler nce topraa en yakn noktadan elle veya makineyle kesilecek, daha sonra
toprak srlerek kkler alt-st edilip kurumaya braklacaktr.
Alann eimi ve erozyon tehlikesi nedeniyle, topran fazla ilem yaplmadan bitkilendirilmesi gereken
durumlarda dikim noktas merkez olmak zere 30-80 cm apnda bir alandaki otlar, dikim ukuruna ve
dikilecek fidana yer amak zere ya dipten kesilerek ya da uygun bir herbisidle kurutularak, saha ksmen
temizlenecektir.
erit ve terasa dikimlerde de ayn kurallar uygulanacaktr.
515.04.03 Uygulama almalar
515.04.03.05 Ta ve Molozdan Arndrma
515.04.03.01 Makine ve Elle Yaplacak ler
Otsu ve odunsu bitkilerin uzaklatrlmasndan sonra ya da bu ilemle birlikte herhangi bir toprak ilemesine
balamadan nce, proje sahasnda mevcut btn iri ta, akl, tula, beton, metal, tahta, moloz ve pler
toplanarak uzaklatrlacaktr.
Bu artnamede tanmlanan tm iler, ie uygun ve onaylanacak makinelerle ya da elle yaplacaktr. Mevcut

aalarn altnda ve ok yakn evresinde, dar yerlerde ya da herhangi bir nedenle makineyle almann
mmkn olmad durumlarda iler elle yaplacaktr.
515.04.03.02 Mevcut Aa ve allarn Korunmas
Plan, proje, artname, metraj ve keiflerde belirtilmi olup olmadna baklmakszn, uygulama alannda
mevcut hibir aa veya al, kontrol mhendisinin yazl talimat olmakszn kesilmeyecek veya
sklmeyecek, bitkilendirme alannda salkl olarak yetimekte olan aa ve allar korunacaktr.
Yklenici, yklendii iin szleme sresi boyunca, szleme konusu alan iindeki tm bitkileri kastl ya
da kastsz olabilecek her trl zararlanmaya kar korumak iin gerekli nlemleri alacak; nceden kontrol
mhendisinden onay almakszn mevcut aa ve allar ile yetimekte olan fidanlardan dal kesmeyecek,
budamayacak ya da ap 0,5 cmyi geen kkleri zedeleyebilecek herhangi bir ilem yapmayacak, mevcut
aa, al ve itlerin 3 mye kadar evresine toprak, moloz, p veya inaat malzemesi ymayacak, al
ve itlerin 3 mye kadar evresinde veya aa talarnn yaylma alannn altnda ate yakmayacak ve
yaklmamas iin gerekli nlemleri alacaktr.
Alanda makineyle byk toprak ilemesi yaplacaksa, korunacak bitkiler kazklarla veya uygun baka
yntemlerle iaretlenecektir.
515 / 6

515.04.03.06 p ve Molozlarn Uzaklatrlmas

Saha temizlii, her trl toprak ileme ve tesviye srasnda kan yabani ot, istenmeyen odunsu bitkiler, ta,
tula, metal, tahta vb. tm artklar nce dzenlenen sahann belli noktalarnda toplanacak, toplanan artklar
sahada fazla bekletilmeden, kontrol mhendisinin onaylad yere tanarak alandan uzaklatrlacaktr.
Kontrol mhendisi onaylad takdirde, kan inorganik maddeler (ta, tula, moloz vb.) 1 mden derin alt
toprak dolgusu yaplan yerlere dklebilecektir.
515.04.03.07 Mevcut st Topran lenmesi ve Bitkisel Topran Serilmesi
Ksm 515.02.07de nitelikleri belirtilen bitkisel toprak, projesinde gsterilen ve kontrol mhendisince uygun
grlen yerlere, uygun grlen kalnlkta serilecektir.
Alan istenmeyen her trl yabanc materyalden arndrldktan sonra, mevcut toprak el ile veya mekanik bir
yntemle hafife gevetilecek, daha sonra bitkisel toprak serilecektir.
Bitkisel toprak serildikten sonra ilenerek, trmkla tesviyeye uygun bir yap ve dokuya getirilecek, bu
ilemler srasnda kan ve boyutu 5 cmyi geen ta, ot ve dier istenmeyen maddeler toplanarak alandan
uzaklatrlacaktr.
515 / 7
KISIM 515
KISIM 515
Temizlenmi bitkisel toprak, ilgili plan ve belgelerinde belirtilen eykselti erileri veya kotlarna gre
tesviye edilecektir.
Bitkisel toprak, skma ve oturma pay dikkate alnarak, projesinde belirtilen st kotlardan daha kaln
serilecek ve sktrlarak tesviye edilecektir.
515.04.03.08 Bitkisel Topran nce Tesviyesi
Kkl eliklerle yaplacak canl it tesisinde kullanlacak bitki trleri uygun kompozisyonlarda yerletirilecektir.
Hzl gelien trlerin yava gelien trleri kapatmamas iin her 3-5 mde bir tr deitirilecek, trlerin
zellikleri dikkate alnarak yatay ve dey ynde deiik kombinasyonlar oluturulacaktr. Kkl eliklerce
canl it tesisinde, sra aralarnda ikinci bitkilendirme yaplmasna gerek yoktur.
515.04.03.10.03 Kkl-Kksz eliklerle Canl it Tesisi
nce tesviye, yol, kaldrm, teras, patika, otopark, bina tretuvar vb. kaplanm alanlarn st kodlaryla ayn
dzlemde ya da bu dzlemden en fazla 2 cm aada bitirilecektir.
Kkl-kksz eliklerle canl it tesisi, Ksm 515.04.03.10.01 ile Ksm 515.04.03.10.02nin kombinasyonu
olduundan uygulama sz konusu maddelerde akland ekilde yaplacak, her 50 cmde bir kksz
eliklerin arasna kkl elik yerletirilecektir.
Eim, ya ve dier yzey sularnn sahadan uzaklatrlmasna yardmc olacak ekilde, mevcut drenaj
ana veya doal drenaj izgisine ulatracak ynde verilecektir.
515.04.03.10.04 rg it Tesisi
nce tesviye srasnda kan ve boyutu 2 cmden fazla ta, bitki ve istenmeyen btn yabanc maddeler
toplanarak, alandan uzaklatrlacaktr. nce tesviyesi bitirilen alanda, su birikebilecek ukurluklarn
olumamasna dikkat edilecektir.
Yollarn kaz ve dolgu evlerinde; erozyon tehlikesi olan alanlar ile toprak yzeyindeki kaymalar ve
ta yuvarlanmalarna kar, projesinde belirtilen ya da kontrol mhendisince uygun grlen alanlarda
uygulanacaktr.
515.04.03.09 Toprak Yapsnn Islah
Kklenme gc yksek trlerin ince, uzun, esnek dallar kullanlarak ev yzeyinde ya da alan karklar
iinde tesis edilecektir. Bu amala st dallarndan yararlanlabilir.
lenmesi zor, ok ar, yapkan veya fiziksel yaps bozuk st topraa, ekim-dikim almalarndan nceki
son toprak ilemesi srasnda, uygulama alanna en yakn resmi kurulutan alnan toprak analiz raporlarna
gre ya da ilgili proje ve belgelerinde belirtilen miktar ve oranlarda dere kumu, organik gbre, kimyasal
gbre, bitkisel rnt, perlit gibi toprak dzenleyici maddeler tek ya da belirtilmi oranlarda kartrlm
olarak alnan toprak raporlarnda belirtilen miktar, oran ve zamanda verilecektir. Bitkisel topraa kire
verilmesi halinde, bu ilem gbrelemeden 4 hafta nce ya da 4 hafta sonra yaplacaktr.
rg itlerin toprak stne tesisinde; 100-150 cm aralklarla, 60-100 cm boyunda ahap, demir ya da
kam kazklar 15-20 cmleri toprak dnda kalacak ekilde aklacak, aralarna 25-30 cmde bir, 40-60 cm
boyunda kazklar aklacaktr. En az 150 cm boyundaki st dallar, bu kazklar arasndan rlerek son
20 cmlik ksmlar topraa gmlecektir. Genellikle 5-7 adet st dal rldkten sonra aralar toprakla
doldurulacaktr.
515.04.03.10 Erozyon Kontrol almalar
rg itlerinin kark iine tesisinde, 10-20 cm derinliinde alan karklar iine ayn sistemle rg it
yaplarak kark tekrar toprakla doldurulacaktr.
Erozyon kontrol almalarnda kullanlacak bitkisel materyal, evre ekolojisine uygun, hzl kklenen,
projesinde belirtilen ya da kontrol mhendisinin uygun grd trlerden seilecektir.
ev yzeylerine serilen bitkisel topran yzeyden akmasn nlemek amacyla tesis edilen rg itlerin
arasnda kalan alan hemen bitkilendirilecektir.
515.04.03.10.01 Kksz eliklerle Canl it Tesisi
515.04.03.10.05 Canl al Demeti
Yollarn kaz ve dolgu evlerinde; erozyon tehlikesi olan alanlar ile toprak yzeyindeki kaymalar ve
ta yuvarlanmalarna kar, projesinde belirtilen ya da kontrol mhendisince uygun grlen alanlarda
uygulanacaktr. Uygulama, bitkilerin durgun olduklar dnemde yaplacaktr.
100-300 cm uzunluundaki st dallarnda oluturulan 10-30 cm kalnlndaki demetler balanarak,

10-20 cm derinliinde alan oluklara, demet aplarnn si veya 1/3 toprak iinde kalacak ekilde
yerletirilecektir. 80 cmlik aralklarla al demetlerine dik olarak aklacak kazklarla al demetleri
sabitlenecektir.
Onarm alannda mevcut koullara uygun, kklenme gc en yksek olan trlerin dal ve dalcklar
kullanlacaktr. zellikle st ve kavak trleri, hzl kklenmeleri ve bymeleri nedeniyle canl it tesisine
uygundur.
Eimi en fazla 2:1 olan ev yzeylerinde 200-400 cm aralklarla, 50-100 cm derinliinde, eykselti erilerine
paralel veya 15-20 derecelik ayla alan hendeklere, 50-150 cm uzunluunda, abuk kklenebilen bitki
trlerine ait elikler yan yana veya 5-8 cm aralklarla yerletirilecektir. Uygulamaya, kksz eliklerle evin
alt kenarndan balanlacak, eliklerin bir stteki hendekten kan toprakla rtlerek devam edilecektir.
Kksz eliklerle yaplan canl itler, ev yzeyinde toprak stabilizasyonunun salanmasnda etkisini
hzl gsteren bir uygulama olmasna karn geici bir nlem olduu g znnde bulundurularak canl it
tesisinden sonra it aralarna ortam koullarna ve bitkisel rtleme hedefine bal olarak kalc bitki rts
tesis edilecektir. Bu amala aa, al, yer rtc ya da ok yllk otsu bitkilerden yararlanlabilir.
515.04.03.10.02 Kkl eliklerle Canl it Tesisi
Uygulama alannn iklim ve toprak zellikleri dikkate alnarak, iyi kk ve gvde gelimesi gsteren trlerden
seilen bitkilerin kkl elikleri Ksm 515.04.03.10.01de akland ekilde dikilecektir. Kullanlan kkl
elikler, 60-100 cm boyunda olacaktr.
515 / 8

al demetleri eykselti erilerine paralel olarak, 3-4 m aralklarla ve hafif eimli olarak yerletirilecek,
aralarnda kalan alan uygun bitki trleriyle (al, yerrtc, ayr-mera bitkileri vb.) bitkilendirilecektir.
515.04.03.10.06 Dal rts
iddetli erozyon etkisi altndaki evlerde, ev yzeyinin bir an nce rtlenmesi gereken durumlarda
kullanlacaktr.
Tek veya ok katl olarak tesis edilen dal rtsnde canl materyal olarak aa veya al dallar kullanlacaktr.
Dallar, kiremit eklinde st ste yerletirilecektir. lem, ev tepesinden aaya doru yaplacaktr.
Dal rts tesisinde; 80 cm uzunluundaki ahap kazklar, uzunluklarnn 1/3 toprak stnde kalacak
ekilde; 70 x 70 cm veya 100 x 100 cm aralklarla topraa aklacaktr. Dallar, bu kazk sralarnn arasna
yan yana yerletirilecektir. Bir daln bitiminden sonra ikinci dal, ncekinin 30 cm zerinden balayacak
ekilde yerletirilecektir. Dal rts, ev yzeyinde yukardan aaya doru yerletirildikten sonra ahap
kazklar arasna tel gerilecek, daha sonra dal rts yzey stnde iyice bastrlncaya kadar kazklar topraa
aklacaktr. lem bittikten sonra dallarn zeri toprakla kapatlacaktr.
515 / 9
KISIM 515
KISIM 515
515.04.03.10.07 Odunsu eliklerle Onarm

Kolay kklenebilen odunsu eliklerle tesis edilen bu onarm ekli, toprak kaymas tehlikesi olan slak
alanlarda, kayalk evlerde ve ky koruma alanlarnda kullanlacaktr.
doldurularak zel olarak hazrlanm rt veya yastklar eklinde de olabilir. Plastik rtlerin ev yzeyine
serilmesinden nce ev yzeyindeki her trl alma ile toprak tesviyesi tamamlanm olmaldr.
515.04.03.10.13 Kafes Tel Tr Malzemeler
Uygulamada odunsu eliklerin uzunluklarnn en az 2/3 toprak altna gmlecektir. elikler, 20 cm

derinliindeki ukurlara 1 - 3 gz toprak stnde kalacak ekilde yerletirilecektir.
Projesinde ve raporunda gsterilen veya kontrol mhendisince uygun grlen alanlarda proje detaylarna
uygun olarak yerletirilecektir.
515.04.03.10.08 Mallama
Kafes teller, rt eklinde olabilecei gibi kutu eklinde hazrlanm ve ii tala doldurulmu ekilde de
olabilir. evlere uygun eklide yerletirilmelerinden sonra, aralarnda kalan bo alanlar uygun bitkilerle
bitkilendirilecektir.
ev yzeylerinde bitki rtsnn geliip, topra tutmasna kadar geen srete toprak yzeyinin d etkenlere
(rzgr, yamur vb.) kar korunmas ve toprak neminin korunarak, dikilen fidanlarn hzl gelimelerinin
salanmas amacyla mallama yaplacaktr. Mal malzemesi olarak polietilen gibi malzemelerin yan sra
odun tala, am ibreleri gibi doal malzemeler de kullanlabilir.
Kullanlacak materyalin nitelii ve serme kalnl kontrol mhendisi tarafndan belirlenecektir.
515.04.03.10.09 Pskrtme Yntemiyle Tohum Ekimi
Projesinde ve raporunda gsterilen veya kontrol mhendisince uygun grlen alanlarda pskrtme yntemiyle
bitkilendirme yaplacaktr. Bu yntemde, uygulanacak karm, karm oranlar, kullanlacak tohum cinsleri
ve miktarlar uygulamann yaplaca blgenin zelliklerine gre belirlenecek ve kontrol mhendisinin yazl
onay alnacaktr.
Uygulama, havann ok scak, ok souk, yamurlu veya rzgrl olmad, topran nemli olduu
zamanlarda yaplacaktr. Yntemin uygulanmasnda, iin kapasitesine uygun, bu i iin zel gelitirilmi
ekipman kullanlacaktr.
515.04.03.10.10 Hasr rtler
Prefabrik elemanlar, dikey ve yatay yzeylerin kaplanmasnda kullanlan demeler, ev yzey elemanlar
im talar, bordr, kenar ta, duvarlar gibi alan kullanm ayrclar aydnlatma, oturma elemanlar, p
kutusu, iek kasas, oyun aletleri gibi donat elemanlarn kapsar.
Uygulama alannn zelliine gre proje ve/veya uygulama raporlarnda belirtildii gibi dzenlenmi altyap
zerine, proje ve/veya uygulama raporlarnda belirtilen teknie uygun olarak kullanlacaktr.
Eskiyen, krlan, rengi bozulan ve zelliklerini yitiren para ayn zellikte yenisi ile deitirilecektir.
515.04.03.10.15 Teraslama
Projesinde ve raporunda gsterilen veya kontrol mhendisinin uygun grd yerlerde, uygun l ve sklkta
teras alacak, kaz malzemesi serilecek, kan yabanc madde ve talar ayklanacak, saha dna tanacak,
istiflenecek, tatlara yklenerek alandan uzaklatrlacak ve alan fidan dikimine uygun hale getirilecektir.
515.04.03.11 im Alan Yapm
Hasr rtler; hindistan cevizi lifleri, saman lifleri, pamuk artklar gibi malzeme ile renksiz polymer hasrn
tohumlu veya tohumsuz olarak bir arada dokunmas ile elde edilen malzemedir.
ev eiminin 2:1den daha dik olduu durumlarda topran ev yzeyinde tutunmasn salayarak bitki
rtsnn gelimesine yardmc olur.
Projesinde ve raporunda gsterilen veya kontrol mhendisince uygun grlen alanlarda, proje detaylarna
uygun olarak serilecektir.
Hasr rtlerin ev yzeyine serilmesinden nce ev yzeyindeki her trl alma ile toprak tesviyesi
tamamlanm olmaldr. Hasr rtler, ev tepesinden aaya doru serilecek, rzgrla havalanmasn
nlemek amacyla kazklarla topraa sabitlenecektir. Kontrol mhendisince uygun grlen durumlarda; hasr
rtlerin arasna alacak boluklara fidan dikimi yaplabilir.
515.04.03.10.11 Erozyon nleme Tahtas
Projesinde ve raporunda gsterilen veya kontrol mhendisince uygun grlen alanlarda 5 x 5 x 100 cm
boyutundaki kazklar, 50 cm aralklarla ve 15 cmlik ksm toprak stnde kalacak ekilde aklacaktr.
aklan kazklara 2 cm kalnlnda, en az 20 cm geniliinde ve 1 m uzunluunda tahtalar aklacak,
tahtalarn st kotuna kadar toprak serilecektir.
515.04.03.10.12.Plastik rtler
Polietilen vb. maddelerden retilen plastik rtler, projesinde ve raporunda gsterilen veya kontrol
mhendisince uygun grlen alanlarda proje detaylarna uygun olarak serilecektir. Plastik rtler, ev
yzeyinin d etkenlere kar korunmasn salamak amacyla kullanlabilecei gibi, ii tohum ve toprakla
515 / 10
515.04.03.10.14 Prefabrik Elemanlar

515.04.03.11.01im Tohumu Temini

Projesinde ve raporunda gsterilen veya kontrol mhendisinin uygun grd evre koullarna (toprak,
iklim vb.) ve kullanm amacna uygun tohum karm kullanlacaktr. im tohumu karmnda kullanlan
trlere gre farkllk gstermekle birlikte genel olarak im tohumlarnn saflk orannn % 99, imlenme
yzdesinin % 90dan az olmamas gerekmektedir. Sertifikas bulunmayan im tohumlar hibir ekilde
kullanlmayacaktr. Kontrol mhendisinin gerekli grd durumlarda im tohumlar en yakn kamu
kuruluunda test ettirilecektir. im tohumlar her kullanmdan nce taze temin edilecek, kullanlmasna kadar
kuru ve serin ortamlarda saklanacaktr.
515.04.03.11.02 Ekim Yntemiyle im Alan Yapm
im ekilecek alanda, arazi apalanarak kaba tesviyesi yaplacak, yzeyde oluan oyuk ve kntler
dzeltilecek, apalamadan ve dzeltmeden kan ta, kk vb. yabanc maddeler sahadan uzaklatrlacak,
projesinde belirtilmesi halinde veya kontrol mhendisinin uygun grmesi durumunda bitkisel toprak
serilecek ve trmklanarak ince tesviyesi yaplacaktr. Projesinde ve raporunda belirtildii gibi veya
kontrol mhendisinin uygun grd oranlarda im tohumu karm hazrlanacak, tohum alana ekilecek,
ierisine kontrol mhendisinin uygun grd oranda gbre, kum vb. materyal kartrlarak hazrlanan rt
malzemesi 1 - 1,5 cm kalnlnda serilecek, sktrlacak ve can suyu verilecektir. Sulama, topran stten
15 cm derinliine su tamamen ileyinceye kadar srdrlecektir.
515.04.03.11.03 Vejetatif Yntemle im Alan Yapm
Vejetatif yntemle yani bitki paralarn kullanarak im alan yapmnda; toprak hazrl Ksm
515.04.03.11.02de akland gibi yaplacaktr. Bu yntem iin en uygun uygulama dnemi, topran
515 / 11
KISIM 515
KISIM 515
en scak olduu temmuz ve austos aylardr. Scak iklimlerde nisan ayndan austos ay ortasna kadar
uygulama yaplacaktr.
Uygulamadaki iki yntem aada verilmitir.
a. Ekim Yntemi:
Mevcut im bitkilerinden 3 - 5 cm uzunluunda elde edilen stolonlar (im bitkilerinin toprak st ksmlar),
sk olarak topraa serpilecek ve zerlerine iyi rm, elenmi ahr gbresi+bahe topra karm 0,5 cm
kalnlnda serilir. Alan, 6-8 hafta ierisinde tamamen bitkiyle rtlm olmaldr. Bu yntem iin 1 dekar
alanda 12,5 kg stolon gerekmektedir.
b. Dikim Yntemi:
Toprak yzeyinde 10 cm aralkla, 2 cm derinliinde alan eritlere 7 cm arayla 3 - 5 cm uzunluunda
kesilmi stolonlarn yaprakl u ksmlar toprak zerinde kalacak ekilde dikilecektir. Alan,
10 12 hafta ierisinde bitkiyle kaplanm olmaldr. Bu yntem iin 1 dekar alana yaklak olarak 2 kg stolon
gerekmektedir. Dikim ilemi bittikten sonra alan, silindirlenerek stolonlarla topran temasnn artmas
salanacaktr.
Bakm:
Alan bitkiyle rtlnceye kadar her gn akam saatlerinde yamurlama sulama sistemiyle sulanacaktr.
Alann bitkiyle kaplanmasndan sonra kontrol mhendisinin de onayyla sulama miktar azaltlabilir. Sk bir
doku elde etmek iin haftada bir kez biilecektir. Bime ilemi 2 cm ykseklikten yaplacak, biimden sonra
alan silindirlenecektir.
515.04.03.11.04 Hazr imler
Hazr im, im veya ayr rtsnn 5 - 8 cm kalnlnda, deiik boyutlarda kaldrlmasyla elde edilir. Elde
edili ekillerine gre im paralar, im rulolar ve im yataklar olarak isimlendirilir.
515.04.03.11.04.01 Hazr imin Sklmesi
Kontrol mhendisinin onaylayaca iyi nitelikli im veya ayr alanndan, elle veya uygun kesme makinesiyle,
kkleriyle birlikte 5 - 8 cm kalnlnda en az 30 x 30 cm boyutlarnda kareler halinde kesilecektir. kartlan
paralarn altnda en az 2 cm kalnlnda toprak tabakas bulunacaktr.
515.04.03.11.04.02 Hazr imin stiflenmesi ve Tanmas
Geni alanlarn kaplanmas iin gerekli ok miktarda im keseklerinin hepsi, alnaca yerden ayn gnde
sklmeyecek, denecei yerde bekletilmeyecektir. Bir defada kesilip, sklerek tanacak kesek miktar,
mevcut i gcnn bir gnde veya en fazla iki gnde deyip sulayabilecei kadar olacaktr. Bunun mmkn
olmad durumlarda, denecek yere getirilecek kesekler glge, rzgr tutmayan, kuru zeminli bir alanda en
fazla 1 m ykseklikte istiflenecektir. Kesilen paralar, tama ve istifleme srasnda im ime bakacak ekilde
yerletirilecektir. stifte iki gn bekleyen kesekler gzden geirilerek bozulmaya yz tutanlar ayrlacaktr.
515.04.03.11.04.03 Hazr imin Denmesi
Hazr imin denecei alandaki kaba ve ince tesviye ileri tamamlanm olacaktr. Demeye balamadan
nce, alanda yaplan toprak hazrl kontrol mhendisi tarafndan denetlenecek ve onaylanacaktr. Denecek
zeminde bitmi ince tesviyenin bozulmamas iin, yeterli sayda ve boyutlarda ahap latalar konularak
alanlarn bu latalar zerinde yrmesi, almas ve keseklerin tanaca el arabalarnn bu latalar zerinde
hareket etmesi salanacaktr.
515 / 12

Kesekler yan yana sk bir ekilde alana oturtulacaktr. Kesek sralar artmal olarak yerletirilecek, hafife
tokmaklanarak yerine iyice oturmas salanacaktr. Derzlerdeki boluklara ince elenmi toprak ya da toprak
+ dere kumu karm har doldurulacaktr.
Denen keseklerin dz bir yzey oluturmasna, denmesi bitmi keseklerin kotlarnn ilgili projesindeki
kotlara uygun olmasna dikkat edilecektir. Kesekler uygun hava ve toprak koullarnda denecek, bu i iin
sonbahar veya erken k dnemleri tercih edilecektir. Kurak veya donlu havalarda deme yaplmayacaktr.
515.04.03.11.05 Mevcut ve Yeni im Alanlarn Kaynatrlmas
Mevcut im alanlara bitiik alanlarda im ekilirken, toprak ileme ileri mevcut im alann en az 50 cm
iinden balayacak ve her iki alann birbirine kaynamas salanacaktr.
515.04.03.11.06 Yeni Yaplan im Alanlarn Sulanmas
im tohumu, stolon ekimi ya da im keseklerinin denmesi bittikten sonra, imlendirilen alan pskrtme
veya ince yamurlama yntemiyle sulanacaktr. Sulama, topran stten en az 15 cm derinliine su ileyene
kadar devam edecektir. Sulama srasnda, suyun im yatan yrtmamasna dikkat edilecek, bu ekilde
bozulan yerler olursa yeniden ekim yaplacak ve zeri yanm, elenmi gbreyle kapatlacaktr. Yeni denen
keseklerin sulanmas srasnda derz aralarndaki toprak akarak boluk ortaya karsa derz aralar tekrar ayn
nitelikteki toprakla doldurulacaktr. Bu yntemle sulama ii, imler 10 cm boya eriip ilk biim yaplncaya
kadar srecektir.
Eimli alanlarda yaplm im alanlarn sulanmasnda ekili tohumun ve topran akmamas iin daha zenli
allacaktr.
515.04.03.11.07 imin lk Biilmesi
lk biimden 48 saat nce, biilecek btn alandaki, boyu 2 cmyi geen ta ve benzeri her trl yabanc
maddeler toplanacak ve im hafif bir silindirle silindirlenerek kklerin topraa daha iyi balanmas
ve yzeyde kalm kk talarn topraa gmlmesi salanacaktr. Silindirlemeyle yatan im 48 saat
sonra dorulduunda tercihen ok keskin bir trpanla ya da makas veya im bime makinesiyle 4 - 5 cm
yksekliinde biilecektir. Bime ilemi, toprak kuru iken yaplacak, ayn gn kesimden kan otlar alandan
uzaklatrlacaktr.
515.04.03.12 Fidanlar
Fidanlar salam, ok iyi kk ve dzgn gvde gelitirmi, kkleri ile srgnleri dengeli gelimi, ince saak
kk geliimini yapm, srgnleri fazla uzun olmayan, hibir yerinde atlak, krk, kopuk, syrk, ezik vb.
hasar, hastalk ve zararl bulunmayan, gzle farkedilmeyen hibir virtik hastalkla bulak olmayan, ilgili
projesinde veya zel artnamesinde belirtilen cins ve trlerde olacaktr.
515.04.03.12.01 Fidanlarn Temini ve Tanmas
Fidanlar, projesinde ve raporunda gsterilen veya kontrol mhendisinin uygun grd niteliklerde, salkl
ve yeterli gelimesini tamamlam, hastalksz ve dzgn formda olacaktr. Fidanlar, fidanlktan iyerine en
ksa srede ve hibir zararlanmaya neden olmayacak ekilde, tercihen st kapal bir arala tanacaktr.
Tama srasnda zarar grm fidanlar hibir ekilde alana dikilmeyecek, yenileriyle deitirilecektir.
Topraksz fidanlarn tanmas srasnda kklerinin kurumamas iin kkleri nemli uval gibi bir malzemeyle
sarlacaktr.
515.04.03.12.02 Fidanlarn Gmye Alnmas ve Depolanmas
Balanm ve nemli uvala sarlm topraksz (plak kkl) fidan demetleri dikilecekleri alana ulatnda
alarak, hemen dikilemeyecekse nceden hazrlanm hendeklerde gmye alnacaktr.
515 / 13
KISIM 515
KISIM 515
Dikim alanna getirilen topraksz fidanlar ayn gn dikilecekse, kklerin kurumamas iin uval vb.
malzemeyle rtlecektir.
Dikimden sonra saha temizlenerek yzeysel olarak apalanacak, fidelerin arasndaki toprak tesviye edilecek
ve sulanacaktr. Bir sulamada su, toprakta tam kk derinliini dolduruncaya kadar srecektir.
Gm yerleri ve depolama alanlar, aalandrma alannn iinde, fidanlarn dikilecei yere yakn, rzgr ve
don tehlikesi olmayan yerlerde kurulacaktr.
515.04.03.12.07 Bitkisel it Tesisi
515.04.03.12.03 Fidan ukurlar

Her fidann dikilecei yer, uygulama projesine gre araziye aplike edilecektir.
Alan fidan ukurlar, fidan kklerinin kvrlmadan, bklmeden yaylabilecei genilikte olacaktr. ukur
ama, elle ya da makineyle yaplabilir. Fidan ukurlarnn almas ilemi, fidanlar araziye getirilmeden nce
tamamlanm olacaktr.
Fidan ukurunun derinlii, dikilecek fidann kk boyundan 10 cm fazla, ukur genilii, fidann kk apndan
20 cm fazla olacaktr. ukur dibindeki toprak kabartlacak, dikim alanndaki toprak kalitesinin ok dk
olmas ve kontrol mhendisince de uygun grlmesi halinde organik gbre+bitkisel toprak karm ukur
dibine serilerek hafife sktrlacaktr.
ukurun derinlik ls, tesviyesi bitmi toprak yzeyinden alnacaktr.
it bitkilerinin dikimi dzenli bir izgi zerinde alan ukurlara veya hendee, Ksm 515.04.03.12.04de
tanmland ekilde yaplacaktr.
Dikim aralklar, detay projesinde belirtilmemise bitki cinsine ve hedeflenen amaca gre 25 - 75 cm arasnda
deiir. Sra says, oluturulacak itin amacna ve dikilen bitki cinsine gre tek sral veya iki sral olabilir.
Dikim bittikten sonra, zellikle hzl byyen kurtbar, al, ate dikeni, gladiya gibi bitkiler dipten 25 cm
yukardan budanarak gr bir dallanma salanacaktr. Ancak kayn, grgen trleri ile ibreli veya herdemyeil
bitkilerle oluturulan itlerde dikilen bitkiler istenen boya ulamadan budanmayacak, tepe srgnleri
kesilmeyecektir.
515.04.03.12.08 Perdeleme Amal Bitkilendirme
515.04.03.12.04 Fidan Dikimi

Dikim ileri, Ksm 515.03de belirtilen zamanlarda yaplacaktr. Fidan dikimleri, dzenleme alannda (varsa)
im alan yapmndan nce tamamlanacaktr.
Fidan ukuru st toprakla doldurulurken kkler arasnda hava boluu kalmamasna, ukurun doldurulduktan
sonra iyice sktrlmasna dikkat edilecektir. Fidan ukuru, dikilen fidann kk boazna kadar doldurulacak,
fidan evresinde en az dikim ukuru geniliinde sulama ana yaplacaktr.
Dikimi ve heree balanmas biten her fidana en az 8 litre can suyu verilecektir.
515.04.03.12.04.01 Topraksz (plak Kkl) Fidanlarn Dikimi
Her cins topraksz (plak kkl) fidann ok zayf, ince, zedelenmi ya da yar kopmu kkleri budama
makasyla kesilerek atlacak, dikim ilemleri Ksm 515.04.03.12.04de belirtilen koullara uygun olacaktr.
515.04.03.12.04.02 Kapl Fidanlarn Dikimi
Kapl fidanlarn kaplar, fidan ukura yerletirilmeden nce kartlacak, her i gn sonunda bu kaplar
alandan uzaklatrlacaktr.
Kapl fidanlarn dikim ilemleri Ksm 515.04.03.12.04de belirtilen koullara uygun olacaktr.
Kar ve rzgr etkilerinden, grltden korunma amal olarak tesis edilen, irkin grntlerin kapatlmasn
kolaylatran bitkisel almalardr.
Perdeleme amal bitkilendirmede, dikim aralklar, dikim sralarnn says ve kullanlacak bitki trleri,
yaplacak almann amacna gre belirlenecek, projesinde ve raporunda belirtilen yerlerde kontrol
mhendisinin de onay ile tesis edileceklerdir.
515.04.03.13 Byk Aa Nakli
Yollarn geniletilmesi srasnda sklmesi gereken boylu aalardan makineyle tanmaya uygun olanlar, n
proje zerinde iaretlenerek, kesin projesinde belirtilen yerlere uygulama almalar srasnda nakledilecektir.
Byk aa nakli almalarnda; sklen aacn kk geniliine uygun olarak yeterli genilik ve derinlikte
alan ukurlara yerletirilerek dikimleri tamamlanan boylu aalar, rzgra kar korunmak zere en az
noktadan kazklara balanacak, en az bir gelime dnemi boyunca dzenli olarak yeterli sklkta sulanacaktr.
515.04.03.14 evre iti
Bitkilendirme almalarnn insan ve hayvan zararlarndan korunmas gereken durumlarda, bitkilendirme
alan dikenli tel, kafes teli, ahap veya benzeri itle evrilecektir.
itin yapm, aalandrma almas balamadan nce tamamlanm olacaktr.
515.04.03.12.05 al Dikimi
allarn dikim ilemleri Ksm 515.04.03.12.04de belirtilen koullara uygun olacaktr. Dikilen her alya 5
litre can suyu verilecektir.
515.04.03.12.06 Otsu ve Yar Odunsu Bitkilerin Dikimi
Otsu kkenli, yllk, ok yllk, yumrulu ve soanl bitkilerin dikiminde ilgili proje ve belgelerinde belirtilen
dikim alanlarna, belirtilen dikim aralklar ile dikilecektir.
Dikim ukurlar fidelerin kk boyutlarna uygun olarak alacaktr. Dikimden sonra kklerin evresindeki
toprak elle sktrlarak kklerin topraa iyi tutunmas salanacaktr.
515 / 14
Bitkisel it tesisinde kullanlan bitkiler, tek tek dikildiklerinde cins ve tr zelliklerine uygun normal
gelimesini yapan aa ve allardr. Bu bitkiler, it tesisi amacyla, sk dikilip alak budanarak amaca uygun
ekillendirilecektir.

515.05 Kesin Kabule Kadar Yaplacak Bakm almalar

Uygulama almalarnn tamamlanmasndan kesin kabule kadar geen srede yaplmas gereken bakm
almalar; sulama, im bime, yabani ot kontrol, bcek ve hastalklara kar ilalama, gbreleme, al
yataklarnn ve aa diplerinin apalanmas, sulama anaklarnn dzeltilmesi, aa ve allarn kuruyan
dallarnn kesilmesi, budama, ieklik sahalarn bakm, fidan hereklerinin salamlatrlmas, kuruyan
bitkilerin yenileriyle deitirilmesi, bozulan yerlerin onarlarak zgn ekline dntrlmesi ile dzenlenmi
alann temiz ve bakml tutulmas iin kontrol mhendisinin gerekli grecei btn ileri kapsar.
Yklenicinin bakm, onarm ve yenileme ileri iin kesin kabule kadar sorumluluk sresi, ihaleye kartlan
ile ilgili olarak hazrlanan zel teknik artnamesinde ayrca belirtilmedii srece en az bir vejetasyon
dnemidir.
515 / 15
KISIM 515
KISIM 516
Kuruyan fidanlarn ve kuruyan im alanlarn yenilenmesi dnda, ykleniciye bu dnem iinde yapt ilerin
bedeli denir.
Bu aamada yaplacak bakm almalar; Ksm 516da tanmlanan esaslara gre yaplacaktr.
515.06 Uygulamalarn Teslimi ve Kabul
515.06.01 im Alanlarn Kabul
Tesis edilen im alann kaplama yzdesi (kma yzdesi) % 90 ve zerinde ise im alan baarl kabul edilir
ve kabul tarihinde im alann biimi yaplm ve artk maddelerden temizlenmi olmas kaydyla birim fiyat
zerinden tamam denir.
515.06.02 Yerrtc ve Otsu Bitkilerin Kabul
Dikim yntemi uygulanan yer rtclerin ve otsu bitkilerin, kabul tarihinde tutma oran % 80 ve zerindeyse
ve uyguland alanda erozyon nleme ilevini yerine getirdiyse bu alanda tamamlama yaptrlmadan tutan
fidanlarn adedine gre birim fiyat zerinden deme yaplr.
516. YOL BOYU GELM BAKIM ALIMALARI

516.01 Tanm
Bakm almalar; sulama, im bime, yabani ot kontrol, bcek ve hastalklara kar ilalama, gbreleme,
al yataklarnn ve aa diplerinin apalanmas, sulama anaklarnn dzeltilmesi, aa ve allarn kuruyan
dallarnn kesilmesi, ieklik sahalarn bakm, fidan hereklerinin salamlatrlmas, kuruyan bitkilerin
yenileriyle deitirilmesi, bozulan yerlerin onarlarak zgn ekline dntrlmesi ile dzenlenmi alann
temiz ve bakml tutulmas iin kontrol mhendisinin gerekli grecei btn ileri kapsar.
516.02 Bakm almalar
516.02.01 Sulama
Aa ve allar ile im alanlarn sulanmas; blgenin iklim, toprak ve ya koullarna gre yklenici
tarafndan hazrlanacak ve darece onaylanacak programa gre yaplacaktr.
515.06.03 Aa ve allarn Kabul
Sulama program; sulamaya balama tarihi, sulama periyotlar ve sulamaya son verme tarihlerini kapsar.
Dikildii yerde, kabul tarihindeki tutma oran toprakl-kapl fidanlarda % 100, plak kkl fidanlarda %80 ve
zerinde olan, uygulama alanndaki formu ile tr zelliklerini devam ettiren bitkiler, hastalk ve zararllardan
ari ise bu alanda tamamlama yaptrlmadan tutan fidanlarn adedine gre birim fiyat zerinden deme yaplr.
Sulama hangi yntemle yaplrsa yaplsn su, sulanan bitkinin kk blgesini tam derinliine doyuruncaya
kadar devam edecektir. Bu derinlik, im alanlarda en az 10 cm, aa ve allarda 75 cmdir.
Fidanlarn tutma oranlarnn toprakl-kapl fidanlarda % 100, plak kkl fidanlarda % 80in altnda olmas
halinde veya tutmayanlar daha az olduu halde kayplar belli gruplar halinde bir alan bo brakmsa darenin
istemesi halinde bunlarn yerine ayn cins ve trden veya darenin uygun grecei cins ve trde yeni fidanlar
dikilecektir.
Sulama tercihen ince yamurlama sistemiyle ve gnn serin saatlerinde yaplacaktr.

Yabani otlara, hastalk ve bceklere kar yaplan ilalamay izleyen iki gn iinde sulama yaplmayacaktr.
516.02.02 im Bime
Refj bitkilendirmesi, perdeleme amal bitkilendirme, bitkisel it gibi btnlk oluturmas gereken
almalarda, fidanlarn kurumas veya formlarnn bozulmas nedeniyle boluklarn olumas halinde tutma
oranna baklmakszn yenileme dikimleri yaplacaktr.
Yl boyunca ince hal dokusunda kalmas istenen im alanlarda imin boyu 5 cmyi bulduunda 2 - 3
cm yksekliinde, genel amal im alanlarda imin boyu 8 - 10 cmye ulatnda 5 cm yksekliinde
biilecektir.
515.06.04 Erozyon nleme Uygulamalarnn Kabul
im bime ilemi, zeminin kuru olduu dnemlerde keskin makasl makinelerle veya bime makaslaryla
yaplacaktr. Biimden kan otlar, almann yapld gn ortamdan uzaklatrlacaktr.
Uyguland alanda salam olarak ve fonksiyonunu yerine getirmi durumdayken birim fiyat zerinden
deme yaplr.
516.02.03 im Alanlarn Gbrelenmesi

im alanlarda nitelii, miktar ve uygulama zaman kontrol mhendisince onaylanm kimyasal veya organik
gbre kullanlacaktr.
Kimyasal gbreleme, im alann zemini hafif nemli iken yaplacak, gbrenin tm alana homojen ekilde
datlmas salanacak ve gbrelemeden hemen sonra gbrenin eriyerek topraa karmasn salamak
amacyla bol sulama yaplacaktr.
516.02.04 Aa ve allarn Bakm
Aa ve allarn dzenli olarak sulanmasndan baka, kontrol mhendisince uygun grlen zamanlarda
anaklar dzeltilecek (ilkbahar ve sonbahar dneminde olacak ekilde ylda en az 2 kez), kaymak tutan
toprak apalanacak (ilkbahar, yaz ve sonbahar dneminde olacak ekilde ylda en az kez olacak, ilkbahar
ve sonbahar dneminde ayn zamanda sulama anaklar da dzeltilecek), yabani otlar kknden sklerek
uzaklatrlacaktr. Fidan herekleri salamlatrlacak, aa balar ayarlanacaktr. Fidan gvdesi zerinde
istenmeyen srgnler, yan dallar ile kurumu ular kesilerek uzaklatrlacaktr.
515 / 16


516 / 1
KISIM 516
KISIM 516
516.02.05 itlerin Bakm
516.02.10 apalama
itler dzenli olarak sulanacak, it bitkilerinin evresindeki yabani otlar kknden sklerek uzaklatrlacak,
gerekli grlyorsa itin istenen ekli almas amacyla hafif budama veya tralama yaplacaktr.
Gen fidanlarn yakn evresinde bulunan ve onlara zarar verebilecek durumda olan yabani otlar, fidan dibinden
balanarak 50 - 80 cm apndaki alandan temizlenecektir. Bu mcadele, fidan gelimesini tamamlayarak
alanda tutununcaya kadar ilkbahar, yaz ve sonbahar dneminde olacak ekilde ylda en az 3 kez yaplacaktr.
Herdemyeil veya ibreli bitkilerle it tesis edildiinde, dikilen bitki istenen boya ulamadka tepe srgnleri
kesilmeyecektir.
516.02.06 Otsu Yllk ve/veya ok Yllk Bitkilerin ve ieklik Alanlarn Bakm
Otsu yllk ve/veya ok yllk bitkilerin ve ieklik alanlar dzenli olarak sulanacak, topran yz
kaymak tuttuka apalanacak, yabani otlar ktka kkten sklerek uzaklatrlacaktr. Yl iinde 20 m
byklndeki bir alana 1 m tam yanm ahr gbresi verilecektir.
Bu ilemler yaplrken bitkilere zarar verilmeyecek, alan srekli olarak yabani otlardan arndrlm, temiz,
salkl ve bakml bulundurulacaktr.
516.02.07 Yabani Ot Kontrol
Kontrol mhendisince uygun grlen tm alanlarda yabani ot kontrol almalar yaplacaktr. Bu almalar,
ylda en az 2 defa olacak ekilde, alann zelliklerine, mevsime ve ya miktarna gre planlanacaktr.
Ayrca, gen fidanlarn evresinde yetierek fidan boan veya tamamen kapatan yabani otlarla, fidan arazide
tutup, yerleinceye kadar mcadele edilecektir. Bu mcadele ylda en az 2 defa yaplacak ve fidanlar ot
boyunu geip onlarn rtsnden kurtuluncaya kadar devam edecektir
516.02.11 Trafik Gvenlii Asndan Tehlike Oluturan Aa ve allarn Kaldrlmas

Yol kenarnda yer alan kkleri gevemi, gvdesi rm, zayflam veya kolayca devrilebilecek ekilde
rzgr etkisi altnda olan aalar ile toprak alt veya toprak st ksmlaryla yol yapsnn bozulmasna neden
olan, ibkey kurplarda ve kavak alanlarnda gr engelleyerek trafii tehlikeye dren, elektrik hatlar
iin tehlike oluturan aa ve allar budanarak ya da kesilerek ortamdan uzaklatrlacaktr.
Yol kenarndan kesilerek uzaklatrlan bitkinin yeniden srgn vermesini nlemek amacyla kontrol
mhendisinin de onayyla uygun herbisid kullanlacaktr.
516.03 Yol Boyu Dinlenme Alanlarnn Bakm
Yol boyu dinlenme alanlarndaki bitkiler ve yeil alanlarn bakm Ksm 516.02de akland ekilde
yaplacaktr.
Alandaki masa-bank niteleri, p kutular, su kaynaklar, uaklar, tuvaletler vb. yapsal elemanlarn bakm,
yenilenmesi, onarm, temizlii gibi iler kontrol mhendisinin talimatlar dorultusunda yaplacaktr.
Yabani otlar biilirken fidanlarn tepe srgnlerinin kesilmemesine dikkat edilecektir.

Yabani otlarla mcadele, elle, makineyle, herbisidlerle veya bunlarn kombinasyonuyla yaplabilir. Kesilen
otlar uygulama sahasndan uzaklatrlacaktr.
Yangnlara kar koruma amacyla, yol d kenarndan en az 2,5 m mesafedeki tm kuru otlar temizlenerek
ortamdan uzaklatrlacaktr.
516.02.08 Budama
Yol boyunda ve refjlerde bakm almalarn engelleyen, trafik gvenliini tehlikeye dren ya da kuru
veya zarar grm aa ve al dallar tekniine uygun olarak ve kontrol mhendisinin onay ile uzman bir
kii tarafndan budanacaktr.
Budama ilemi; yaprakl aalarda kuruyan dallarn kesilmesi, allarda gelimelerini destekleyecek ekilde,
doal formlarn bozmadan, her cins ve tr iin doru olan mevsimde yaplacaktr.
breli aalarda, formlarnn bozulmasna neden olmayacak ekilde, yalnzca kuruyan alt dallarn kesilmesi
dnda budama yaplmayacaktr.
516.02.09 lalama
Bakm almalarnda kullanlacak her trl kimyasal maddeler (herbisid, insektisid ve fungusit ilalar)
canllar ve evreyi olumsuz ynde etkilemeyecek, Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlnn onayndan
gemi olacaktr.
lalar, retici firmann nerdii zaman ve miktarlarda kullanlacak ve uygulama yetkin kiiler tarafndan
yaplacaktr.
516 / 2


516 / 3
KISIM 517
517. OTOYOL PEYZAJ PROJE, YAPIM ve BAKIM LER

Otoyol peyzaj proje, yapm ve bakm ileri ayr ksm olarak deerlendirilmitir.

Otoyol Peyzaj Proje leri,
Otoyol Peyzaj Yapm leri,
Otoyol Peyzaj Bakm leri,
517.01 Otoyol Peyzaj Proje leri

517.01.01 Tanm
Bu ksm; otoyol planlama ve peyzaj projesinin hazrlanmas srecinde yaplacak almalar kapsar.
517.01.02 Planlama ve Projelendirme Sreci
Planlama ve projelendirme sreci; otoyol gzergh zerindeki tm inaat alanlarna ait bitkisel ve yapsal
peyzaj projelerinin yaplmasndaki kriterleri kapsar.
Planlama ve projelendirme sreci aada belirtilen aamalardan olumaktadr.
1. Gzergha Uygun Yresel Bitkilerin Belirlenmesi
2. n Proje Raporu ve Planlarnn Hazrlanmas (1/5.000)
3. n Projenin dareye sunuluu ve Onay
4. Peyzaj ve Sulama Uygulama Projelerinin Hazrlanmas (1/1.000)
5. Bitkisel Metrajn Hazrlanmas
6. Uygulama Projelerinin dareye sunuluu ve Onay

517.03
Peyzaj n Proje Bilgileri, Peyzaj n Proje Raporu ve Plan
517.01.03.01 Peyzaj n Proje Bilgileri ve Kapsam

Hazrlanacak n proje raporunda projelendirilecek kesime ait aada sralanan balklar altndaki detayl
bilgiler verilecektir. Gzergha ait 1/25.000 lekte, fiziki ve corafi yapy ieren, renkli harita bu raporun
bir eki olacaktr.

517 / 1
KISIM 517
KISIM 517
517.01.03.01.01 klimsel zellikler

Scaklk
Hazrlanan tm projeler, n proje-uygulama projeleri-detay projeler, Otoyol Proje-Yapm ve Bakm leri

Peyzaj Hizmetleri Teknik artnamesine uygun olarak hazrlanacaktr.
Ya
Rzgr
517.01.04.02 Proje Pafta Dzeni
Bulutluluk
Sis
Nem
517.01.03.01.02 Jeolojik Yap

517.01.03.01.03 Jeomorfolojik Yap
1.
Gzergha ait 1/25.000 lekte, fiziki ve corafi yapy ieren renkli harita dareye verilecek olan
projenin ba paftasnda yer alacaktr.
2.
dareye teslim edilecek olan peyzaj projesinin ba paftas ekli ve format Form-514-1 ve
Form-514-2de belirlenen ekilde olacak ve yklenici tarafndan imzalanarak onaya sunulacaktr.
3.
Ba paftadan sonra detay paftalar yer alacaktr. Detay paftalar iinde kavaklar, kesime noktalar
ve zel dzenleme yaplan alanlar iin peyzaj tip kesitleri darece uygun grlen leklerde
izilecektir.
4.
Yol gzerghnn fotoraflar ekilecek ve dareye teslim edilecek paftalarda renkli olarak yer
alacaktr.
5.
Gzergh geneline ait toplam verileri ieren lejant ile uygulama notlarn ieren bilgiler paftada
yer alacaktr.
517.01.03.01.04 Toprak zellikleri

517.01.03.01.05 Su ve Drenaj
517.01.03.01.06 Fauna
517.01.03.01.07 Flora
517.01.03.01.08 Tarihi ve Kltrel Olgular
517.01.04.03 Uygulama Projelerinde Dikkat Edilecek Hususlar
517.01.03.01.09 zel Durumlar

Tnel, Tnel portalleri, Viyadk, Mezarlk, Havaalanlar, Limanlar, Kara ve Deniz Yollar, Enerji Nakil ve
Su sale Hatlar, Alt Yap Tesisleri, Doal Gaz ve Petrol Boru Hatlar, Telekominikasyon Geileri, Askeri
Tesisler vb.
Uygulama projeleri 1/1.000 lekte hazrlanacaktr.
Tm detay projeleri 1/200-1/20 lekte izilecektir. Detay projeleri olarak peyzaj tip kesiti, refj
(deverli, deversiz, aydnlatmal) detay, gie adalarnda uygulanacak iek saks detaylar ve tnel
giri ve klarnda kullanlacak objelerin detaylar verilecektir.
Peyzaj tip kesiti, refj detay ve zel dzenleme yaplan kavak alanlarna ait detaylar ayr olarak
ve darece uygun grlen leklerde izilecek ve detay paftalarnda ayrca yer alacaktr.
Detay projelerine ek olarak bitki listesi; Latince ve Trke ad, dikim aral, boyu, evre ls,
al ise dallanma durumu, bitki gsterim ekli ve fidan ukuru lleri verilecektir.
517.01.03.01.10 evre Koruma

evre Koruma hakkndaki ilgili kanun, tzk ve ynetmelikler dikkate alnarak projelendirilecek kesim
hakknda detayl bilgiler verilecektir.
517.01.03.01.11 Dier Durumlar
Her trl kavak, balant yolu ve yan yol gibi balantlar, otoyol hizmet tesisleri ve gie alanlar ve iletme
merkezleri vb.
zel olarak kullanlacak malzemeler iin de detay paftas uygun lekte hazrlanacaktr.
Kavak projeleri, cret toplama alanlar ve otoyol hizmet tesisleri ile otoyol arasnda kalan
alanlarn projeleri 1/1.000 lekte hazrlanacaktr.
517.01.03.02 n Proje Raporu ve Plan
Uygulama yaplacak alanlarda; dare, yklenici ve peyzaj alt yklenici elemanlarnca ortak olarak gzergh
zerinde yerinde yaplan incelemeler sonucunda yresel bitkilerin belirlenmesi gerekmektedir.
Hazrlanan projelerdeki bitki tr ve adetleri ve zellikleri lejant blmnde belirtilecektir. Grup

toplamlar ve genel toplam adet bitki says gsterilecektir.
Lejantta yer alan bitki trleri Latince - Trke olarak TS 7614 ISO 2036 standardna gre yerli
aa, aack ve al adlarnn sembolletirme kurallarna gre adlandrlacaktr.
Projeler zerinde kamulatrma ve tel it gsterimleri farkl ekillerde gsterilecektir.
Projelerde ev eimleri oranlar belirtilecektir.
Projelerde bir anahtar pafta bulunacak bu paftada;
Leke almas olarak 1/5.000 lekte hazrlanacak olan n projeler, temel prensipler erevesinde en az 6 ay
olmak zere darenin belirleyecei srede hazrlanacaktr. Yaplacak olan bitkilendirmenin salkl ve srekli
olabilmesi iin peyzaj n projelerinde su kaynaklar da gsterilecektir.
517.01.04 Uygulama Projelerinin (Kesin Proje) Standart Detaylar ve Projelendirme Prensipleri
b. Gzergh ile ilgili var ise sorunlu blmler ve zmleri,
517.01.04.01 Kapsam
Uygulama projelerinin (kesin proje) standart detaylar ve projelendirme prensipleri onayl n projeler
dorultusunda hazrlanm tm detaylar gsteren 1/1.000 lekli uygulama projeleri, uygulama projesi
raporu ve bitkisel metraj ierir.
Projenin yaplaca gzerghta oluacak peyzaj zerindeki olumsuz etkileri en aza indirebilmek, ev
stabilizasyonunu salamak, yolun monotonluunu krmak ve yola estetik bir grnm kazandrmak, doal
doku uyumunu salamak zere ve varsa ED Raporunda belirtilen peyzaj prensipleri ve yntemleri
uygulanarak peyzaj uygulama projeleri hazrlanacaktr.
517 / 2
a. Gzergh zerindeki tm kavaklar, servis alanlar, cret toplama alanlar,

c. nemli tarihi ve sanatsal yaplar,

d. Proje kapsamndaki byk sanat yaplar ve tneller,
e. Vistalar (manzaralar),
f. Tarm arazileri, orman alanlar, ehir geileri gsterilecektir.

517 / 3
KISIM 517
KISIM 517
517.01.04.04 Sulama Projeleri

n projede belirlenen su kaynaklarna gre 1/1.000 lekteki peyzaj projelerinde yer alacak ekilde
hazrlanacaktr. Sulama ile ilgili detaylar uygun lekte detay paftalarnda gsterilecektir. Bakm letme
Merkezleri ve gie alanlar, kavaklar, ehir geileri, tnel iletme sahalar, evre yollar gibi zel alanlar
iin sulama projeleri verilecektir.
517.01.04.05 Uygulama Projesi Raporu
Uygulama projelerinin araziye tatbiki iin gerekli olan metraj, birim fiyat, yaklak bedel hesab ve bitki
uygulama tekniklerini ierecektir. Ancak zel durumlarda dare ve mhendisin uzman elemanlar karar ile
deiiklie gidilebilecektir.
517.01.04.06 Peyzaj Planlama Alanlarnn Projelendirme Teknikleri ve Bitkilendirme Esaslar
517.01.04.06.01 Kent Geileri
ekil-517-1 Yarma ve Dolgu evlerinde Bitkilendirme ablonu
517.01.04.06.01.01 evler
ev eimleri, Yarma/Dolgu (Y/D)da 2/1den daha yatk olan evlerde bitkilendirme yaplacaktr. 2/1den
daha dik olan sorunlu evlerde ise alann zelliine gre yaplacak alma, dare ve Mhendisin uzman
elemanlar tarafndan yerinde yapm aamasnda belirlenecektir.
ekil-517- 2de evlerde bitkilendirme boyuna kesit olarak gsterilmektedir.
Bitkilendirme esas olarak, yolun projelendirme hz dnlerek projelendirilecek bitki gruplar, younluk
olarak kitle boluk dengesi yaratacak ekilde dikilecektir. evlerde Yarma/Dolgu (Y/D)da yer rtc, al
ve aa gruplar kark olarak doala en yakn formda oluturulacaktr. ev yzeyi 3 mden fazla olduu
kesimlerde al + aa kombinasyonu ile sk dokulu bir bitkilendirme yaplacaktr. 3 mden az olan evlerde
ise al + yer rtc ve kk aalarla doala uygun alma yaplacaktr.
Yarma evlerinde bitkilendirme, beton kanaln bitiminden itibaren 2 m (yer rtc veya im) braklarak
(yangn band biimi iin) daha sonra bitkilendirme balayacaktr.
Dolgu evlerinde ise banketten itibaren 2 m (yer rtc veya im iin) brakldktan sonra (yangn band
biimi iin) bitkilendirme balayacaktr. Bu kesimlerde seilen trler trafik emniyeti asndan ekil olarak
kompakt ve esnek dall al ve aalardan seilecektir.
Yarma ve dolgu evlerinde 2 m yangn bandndan sonra yaplacak bitkilendirmelerde en fazla ilk 2 palye
bitkilendirilecek, daha fazla palye olduunda hydroseeding veya frisol ile bitkilendirme yaplaca proje
raporunda ve paftalarda aklamal olarak belirtilecektir.
evlerde dzenleme, bitkilerde ksa boyludan uzun boyluya doru olacak ve ehir geilerinde renkli, kokulu
ve yrenin yapsna uygun aa, al trleri seilecektir.
Bu uygulama ekil-517-1 gsterilmitir.
ekil-517-2 evlerde Bitkilendirmenin Boyuna Kesit Gsterimi
Bitkilendirme yarma ve dolgu evlerinde ev yzeyinin ortasndan balamayacak, evlerin birleme

noktalarndan balatlarak doala uygun alma yaplacaktr.
Erozyon nleme amac ile yarma ve dolgu evlerinde tahkimat:

Erozyon nleme amacyla yaplacak almalar gnmz teknolojisine uygun elemanlardan (tahta, canl
vejetatif malzemeli it, st dallar, karbonlu plastik erozyon nleme malzemeleri, jeotekstil malzemeler,
seramikler, prefabrik beton gibi doaya uygun) seilecektir. Bu almalar proje raporu ve paftalarda
gsterilecektir.
517.01.04.06.01.02 Refjler
Kent geilerinde aydnlatma tesisleri olan ve genilii 3 mden az refjlerde beton kaplama olarak,
517 / 4


517 / 5
KISIM 517
KISIM 517
aydnlatma tesislerinin olmad refjlerde ise darenin karar uygulanarak projelendirme yaplacaktr.
Aydnlatma tesisi olsun ya da olmasn 3 m ve daha geni olan refjlerde, beton kanal dnda kalan ksmlarda
projelendirme yaplacaktr. Refj genilii dikkate alnarak bitkilendirme ift sra ve aprazlama yaplacak,
kenarlarda makine ile biim iin uygun mesafe braklacaktr.
Kullanlacak ablon bitkilendirme; tek trde en az 2.000 m uzunlukta olacak, ardndan gelecek ikinci tr
nceki trn bitimine 500 m kala balayacaktr (ekil-517-3).
Yol ve kavak kollar arasndaki trafik gvenliinin salanmas amacyla kavak burunlarndan itibaren 5
mlik mesafede aalandrma yaplmayp im ve yer rtc ile projelendirilecektir.
Bitki dikim aralklar veya boyutlar peyzaj dzenleme alannda hedeflenen amaca ynelik deiiklikler
gsterebilir, yerine gre ek zel teknik artname hazrlanabilir.
517.01.04.06.01.04 Alt ve st Geitler
Yol gzerghnda bulunan alt ve st geitler ve st geitlere ait orta ayaklar bitkisel yapy ve doall
bozmaktadr. Buralarda kpr ve alt geit yaklam dolgular hzl byyen, renkli, kokulu, kanaatkar trler
ile bitkilendirilmelidir. Kat yap ve kt grnt kapatlmaldr. Orta ayak ise trafik gvenlii asndan
tehlikeli olduundan refjde zel seilen trler ile kapatlmaldr.
Seilen bitki trleri her kpr yaklamnda ve orta ayakta ayn tip seildii takdirde iaretleme fonksiyonu
kullanlm olup, bir kprye gelindiini bildirecektir.
517.01.04.06.01.05 Otoyol Hizmet Tesisleri (OHT)
Bu alanlardaki uygulamalar otoyol aalamas olarak dnlmemeli tamamen yolu kullananlarn konaklama,
dinlenme ve ihtiyalarn karlayabilecekleri bir alan olarak projelendirilmelidir.
ekil-517-3 Refj Bitkilendirme ablonu

Seilecek olan trler dayankl, az bakm gerektiren, az suya ihtiya duyan, soua dayankl,
souk blgelerde kar ve buz mcadelesinde kullanlan tuza dayankl yani yresel kanaatkar
trlerden seilmelidir.
Otoyol hizmet tesisleri ile otoyol arasnda ses ve grlt perdesi oluturacak ekilde youn bitkilendirme
yaplmaldr. Bu alanlarda seilen trler sk ve boylu aalar olmal, aalarn altlar youn bir ekilde al
ile doldurulmal, yeil bir duvar oluturulmaldr. OHT ile ilgili sahalarn projelendirilmesi darenin kararna
gre yaplacaktr.
517.01.04.06.01.06 cret Toplama stasyonlar
cret toplama sistemi bulunan otoyollarn giri ve klarnda bulunan daha ok bir yerleim merkezi
yaknnda olan karayollar birimleridir. stasyonun byklne gre iinde alanlarn says deimektedir.
Otoyolu kullanan srclerin girite katedecekleri yol iin gerekli kullanm biletini ald, kta ise yolun
kullanm cretini dedii para toplama alanlardr. Yolun kullanm srasnda durup kalkmann yapld en
nemli durak noktalardr.
Refjde kullanlan boylu allar ve kk aalar trafik gvenlii asndan refjden tamayacak
ekilde olmaldr. Bu trler fonksiyonel olabilmeleri iin k kesici, kompakt ve gevek dall kitle
etkisi yapacak ekilde olmaldr. Kullanlacak aalar genel grnm olarak dzgn atl olmal
ve tek aa yerine refj geniliine bal olarak al + aa gruplar kullanlmaldr.
ehir geilerinde oluabilecek yaya trafiinin, doru seilmi refj bitkilendirilmesi ile
nlenebilecei bilinmelidir.
3 mden daha dar ll refjlerde ehir geilerinde zel alma gerektirdiinden detay projeli
almalar yaplmaldr.
Tm alma iin geerli olan bitki trlerinin kokulu, renkli, dayankl ve yreye uygun olmasna
dikkat edilmelidir.
Kamulatrma Snrlar ve evler Arasnda Kalan Blmler:
Yaplan almalarda, bulunduu ehrin ya da yrenin zelliini en iyi vurgulayan bitki trleri
kullanlarak giri ve klar ynlendirilmelidir.
Yarma ve dolgu evleri bitimlerinde yer alan ve kamulatrma snrna kadar devam eden alanlardr. Hem
tel rgnn korunmas, hem de plak olarak grnen bu aynalarn doal onarm iin peyzaj asndan
aalandrlmas gerekmektedir. zel koruluklar olarak da deerlendirilebilirler.
517.01.04.06.01.03 Kavaklar
stasyonda yaplacak alma yolun kullanclarnn yan sra burada alan grevliler asndan da nemlidir.
Daha ok renkli, kokulu, dayankl ve gsterili trlerden oluan bir alma yaplacaktr.
517.01.04.06.01.07 zel Blmler
Kamulatrma Snrlar:
Kavak yaklamlarnda, kavaa giri ve k bitkisel dzenleme ile vurgulanmaldr. Kavak kollar,
kavak ii alanlar ve kavak anayol katlm alanlar bitkilendirilmesinde ncelik gvenlik olmal, dier
fonksiyonlar sonra gelmelidir. Aralarn yola giri klar gvenlikle salanmaldr. Kavak kollarnda; yolun
dbkeyinde koruyucu bitkilendirme aalar ile yaplacak, ibkeyde alak boylu allar kullanlacaktr.
Kavaklarda aa says allara oranla daha fazla olmal bu byk hacimler rasyonel kullanlmaldr.
ehir geilerinde kavaklar bulunduu yeri tanmlayc ve vurgulayc ekilde olmal, gerektiinde cansz
materyal (kaya, ahap vb.), canl materyal (su vb.) ile beraber kullanlmaldr.
517 / 6
Bu nedenle sz konusu istasyonlar kullancnn, dedii cretin karl olan kalite ve konforu salayacak
ekilde projelendirilmelidir.

ehir geilerinde kamulatrmann korunmas, insanlarn ve hayvanlarn yola giri ve kn engelleyecek

ekilde olmaldr. Bu almalar trafik gvenlii asndan da ok nemlidir.
Otoyola giri ve kn engellenmesi ayn zamanda grlty nleyecek ve grlt perdesi oluturulmasna
yardmc olacaktr. Bitkilendirme sravari ve pencereli boluklu olmal, kitle grnts vermelidir. Daha
ok dikenli kendi kkleriyle oalabilen dipten dallanan trler seilmelidir. Bu trler yrede en ok bulunan
ve doada srekli var olan trlerden seilmelidir.
517 / 7
KISIM 517
KISIM 517
Ariyet Alanlar ve Ta Ocaklar

Bu alanlarn yerleri peyzaj projelerinde gsterilecektir. Projeleri yapm aamasnda hazrlanacaktr.
dikim aral mye 10-20 adet olacak ekilde fidan trne gre belirlenecektir. Seilecek trler yrenin
bitkilerinden olmaldr.
517.01.04.07 Krsaldan Geiler
ev eimi, toprak yaps, ekonomik koullar gz nne alnarak elle dikimin uygun olmad yerlerde
hydroseeding, frisol yntemleri uygulanacaktr. Kritik kesimlerdeki karar darenin uzman eleman verecektir.
Krsal geilerde temel prensip, bitkiler, gzerghn monotonluunu kracak, gl ve daha dayankl
trlerden seilecektir.
Hydroseeding - Frisol Yntemi ile Bitkilendirme
evre yolu, krsaldan geiyor ise kentsel gei yntemleri uygulanacaktr.

Krsal geilerdeki evlerde bitkilendirme kent geilerinin ayns olup, seilen bitki trleri ehir geilerine
nazaran daha kanaatkar ve dayankl trlerden seilmeli, tr says artrlmamaldr.
Refjler, kavaklar, alt ve st geitler, otoyol hizmet tesisleri, zel blmler, ariyet alanlar ve ta ocaklarnda
da kent geilerindeki yntemler geerlidir.
517.01.05 Bitkisel Materyalin Tanm ve Bitkilendirme Esaslar
2/1 veya daha dik olan evlerde bitkisel toprak zerine ya da topraksz yzeylerde zelliine gre karm
hazrlanarak su + tohum + mal + yapkan madde karmnn ev yzeyine basnla pskrtlerek her
eit yresel zellikte tohumun atlmas eklidir. ev yzeyinin yapsna gre iindeki karm deiebilir.
Hydroseedingde asl maddeler tohum, yapkan madde, su, mal (Tohum yastk malzemesi) malzemeleridir.
lemin yaplaca alana gre iine konulacak ilave maddeler olabilir. (torf, saman vb.)
Bu yntemle bitkilendirilmesi gereken yerler projede belirtilecektir. Yapm aamasnda ise artlara gre dare,
mhendis ve yklenicinin uzman elemanlar tarafndan karar verilerek karm tr seilecektir.
Bu yntemle im tohumu, aa-al-yer rtc bitki tohumlar da atlabilir.
517.01.05.01 Bitkisel Materyalin Tanm

ncelikle proje gzerghnda yerinde yaplacak olan flora (bitki rts) tanmlamasndan sonra seilen
trlerden uygun olanlar, uygulama projeleri aamasnda kesinleecektir. Bitki trleri, sadece toprak yapsna
gre deil, proje alannn iklim ve blge zelliklerine gre de seilecektir.
Bunlarla birlikte seilecek trlerin zellikleri ve bitkilendirme ile ilgili kriterler aadaki prensipler dahilinde
olacaktr.
517.01.05.02 Bitkilendirme Prensipleri
im
2/1den daha yatk evlerde n tutucu olarak imleme dnlmektedir. Proje aamasnda im alanlar dekar
olarak belirtilmelidir. im karmnn seimi, imleme yaplacak alanlar ve imleme yaplma tekniklerine
yapm aamasnda dare, mhendis ve yklenicinin uzman elemanlar tarafndan karar verilecektir. Seilecek
trler yreye uygun olacak ve rizomla oalanlar tercih edilecektir.
allar
Kk boazndan itibaren dipten dallanan, toprak yzeyinde kitle yapan, ok yllk bitkilerdir. Yaprakl, ibreli,
yapran dken tip ve herdemyeil tipte olabilirler.
517.01.05.02.01 Bitkisel Toprak

Bitkisel toprak kalnl projesine gre ve/veya 20 cm kalnlnda olmaldr. Sorunlu blgelerde yapm
aamasnda dare ve mhendisin uzman elemanlarnn grne bavurularak kalnl tespit edilmelidir.
Bitkisel topran depolanmas, korunmas iin syrmalar sonrasnda dare tarafndan belirlenen ykseklikteki
bitkisel toprak, ta ve akldan arndrldktan sonra depolanmaldr. Toprak serilmeden nce saha tm ta,
moloz, inaat art, asfalt art vb. malzemelerden temizlenecektir. Bitkisel topran iinde boyutu 5 cmyi
geen ta, akl, kum, kire, akaryakt sznts, baka yalar, yal maddeler, katran, asfalt art vb. maddeler
ve pisliklerin bulunmayaca proje raporunda belirtilecektir.
Dikim aralklar formlarna gre belirlenip, 0,50 - 1,00 m arasnda olacak ekilde yrenin fidan trne gre
seilecektir. Uygulamada kullanlacak trlerde l, ya ile deil, boy ve dallanma durumuna gre olup
ambalajl fidanlardan seilecektir. Dikim ukurlar 30 x 30 cm ebadnda alacaktr. Ayrca bu ukurlarn
fidann boy ve evre lsne orantl olarak almalar gerekmektedir.
al Dikim Aralklar ve Boy lleri
al dikim aralklar ve boy lleri Tablo-517-1de tanmlanmtr.
Tablo-517-1 al Dikim Aral ve Boy lleri
Mevcut ve uygulama alan iin seilen bitkisel topran test ve tahlilleri resmi laboratuvarlarda yaptrlacaktr.
Bu sonular proje raporunda grnecek ve seilecek trlerde bu sonular dikkate alnacaktr.
al Boyu
Dikim Aral
517.01.05.02.02 Seilecek Bitkiler
0,50 - 1,00 m boy yapan allar
0,50 m ara ile dikilecek
Yer rtcler
1,00 - 2,00 m boy yapan allar
Otoyol bitkilendirmesinde kullanlan yer rtcler evlerde topra korumak, erozyona kar bitkisel bir
rt oluturmak, yangn tehlikesini ve yabani ot kn engellemek, yol grnmn gzelletirmek gibi
nedenlerle nemli bir yer tutar.
2,00 mden daha uzun boy yapan allar
imlemenin yaplamad kesimlerde yzey tutucu olarak kullanlacaktr. im + yer rtcler nerilmektedir.
Yer rtcler kaz evlerinde hendek betonundan, dolgu evlerinde banket kenarndan itibaren dikilmelidir.
Yangn tehdidi altnda olan yerlerde; ev yzeyinde otoyola dik olarak eritler halinde yer rtcler
kullanlabilir.
Yer rtc bitki rtsnn oluturulmasnda deiik ekim ve dikim yntemleri uygulanabilir. Elle dikimde
517 / 8

Boy
Min. 50 cm boyunda ambalajl
(kk torba)
Min. 100 cm boyunda (2-3 dall)
ambalajl (byk torba-teneke)
Min. 100 cm boyunda (2-3 dall)
ambalajl (byk torba-teneke)
Proje metraj bu llere gre hazrlanacaktr.

Aalar:
breli Aalar
Yapraklar ine, pulsu yapda olan herdemyeil aalardr. Birok familya ve alt trleri kapsar. Byk aalar
olup, koyu kitle etkisi olutururlar.

517 / 9
KISIM 517
KISIM 517
Dikim aralklar 3 m olacak ekilde yrenin fidan trne gre belirlenecektir. Uygulamada kullanlacak
trlerde standart, ya ile deil, boy ve evre ls ile belirlenecektir. Fidanlar 100 cm boyunda ambalajl
fidan olarak seilecektir. Dikim ukurlar 40 x 50 cm ebadnda alacaktr. (yerine gre fidann boy ve
evre ls orantl olmaldr). Fidanlar ortalama 4-6 cm gvde evresi lsnde (kk boazndan 80
cm ykseklikte) olacaktr. Seilecek fidan trnn ambalaj, byk torba teneke II. grup snflamasndan
seilmelidir.
517.02 Otoyol Peyzaj Yapm leri
Yaprakl Aalar
517.02.02 Peyzaj leri Yapm Uygulamas
Bir ok familya ve alt trleri kapsar. Byk aalar, orta boylu aalar ve kk aalar olabilir. breli
aalara oranla daha kanaatkar ve daha dayankldrlar. Hzl geliirler. Bazlar yapran dker bazlar
herdemyeildir.
Peyzaj ileri yapm uygulamasnda dare tarafndan onaylanan projeler ve proje uygulama raporlar esas alnr.
dare ve mhendis peyzaj ilerini gerekletirirken bu i iin belirlenmi onayl birim fiyatlar kullanlacaktr.
Bulunamayan birim fiyatlar var ise (Uygulama projesi ile raporunda ve iin yapm srecinde sorunlu
olarak belirtilen blmlerdeki fiyatlarn oluturulmas gibi) szlemesine gre oluturulacaktr. Bu ilerde
uygulamada Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl, Karayollar Genel Mdrl, Birim Fiyatlar
ve fidanlar iin Orman ve Su leri Bakanl Aalandrma ve Erozyon Kontrolu Genel Mdrl Fidanlk
ve Tohum leri Dairesi Bakanl aa ve al fiyatlar rayi olarak alnmaldr. Hazrlanan i programnda
bu eksiklikler dzenlenerek tamamlanmaldr. Bu durumda sorumluluk ykleniciye aittir. Ayrca her i kalemi
iin bir bakm bedeli hesaplanmaldr (im bakm bedeli, al bakm bedeli vb.).
Dikim aralklar 4 m olacak ekilde yrenin fidan trne gre belirlenecektir. Uygulamada kullanlacak
trlerde standart, ya ile deil, boy ve evre ls ile belirlenecektir. Fidanlar ambalajl fidan olarak
seilecektir. Dikim ukurlar 40 cm x 50 cm ebadnda alacaktr. (yerine gre fidann boy ve evre ls
orantl olmaldr.) Fidanlar minimum 150 cm boyunda, ortalama 4-6 cm gvde evresi lsnde (kk
boazndan 1 m ykseklikte) olacaktr. Seilecek fidan trnn ambalaj, byk torba teneke II. grup
snflamasndan seilmelidir.
Yaprakl ve breli Fidanlarda stenen Ortak zellikler
Fidanlarn dikim mevsiminden nce yaplacak aratrmalarla yrenin fidanlklarndan temin edilecei proje
raporunda belirtilecektir. Uygulama srasnda yaplacak deiikliklere dare, mhendis ve yklenicinin
uzman elemanlar ile birlikte karar verilecektir.
517.02.01 Tanm ve Kapsam

Otoyol peyzaj projesi tamamlanp yapmna balanm olan iin tam ad, yklenicisi, peyzaj alt yklenicilerini
tanmlamaktadr. Bu ksm otoyol gzergh zerindeki tm inaat alanlarna ait bitkisel ve yapsal peyzaj
yapm kriterlerini kapsamaktadr.
Peyzaj uygulamalar yer teslimlerini takiben balatlmal, yapm almalarnn son aamasna
braklmamaldr. Projesinde belirtilen sulama sistemleri gerekli grlen yerlerde dare ve mhendisin onay
ile ykleniciye yaptrlacaktr.
517.02.03 Uygulama ncesi Hazrlk Aamalar ve Uygulama Esaslar
517.02.03.01 Normal Yntemler
517.01.06 Proje Belgelerinin Nitelikleri, Teslimi Ve Kabul

517.01.06.01 Proje Belgelerinin Nitelikleri ve Teslimi
a. Onaylanan proje ve uygulama raporu onay tarihinden itibaren en fazla 1 ay iinde Peyzaj Program
dareye gnderilecek ve onay alnacaktr.
Hazrlanan rapor, sulama projesi ve peyzaj projeleri, metrajlar ve bunlarla ilgili belgeler okunulabilir ayrntda
ve korunabilir dzende hazrlanacaktr. Projelerde zellik tayan aklamalar antet zerindeki bo ksmda
lejantla birlikte yer alacaktr.
b. Kazdan kan bitkisel toprak yerinden alnp depolanacak ve serilmeden nce iindeki organik madde ve
verimlilii analizleri yaplarak sonular belgelenecektir.
Yklenici, yurt dnda uygulanan peyzaj projelerini aratracak ve bu konudaki yenilikleri takip ederek
seminer ve dier vastalar yoluyla dareye bilgi verecektir. dare gerekli grd takdirde mevcut projelere
bu uygulamalar ekleyecektir.
Proje dokmanlar ve bunlara ait saysal veriler darenin istedii formatta (cd, dvd vb.) teslim edilecektir.
Projelerin zel bir program kullanlarak yaplmas durumunda, bu programdan 1 adet lisans ile birlikte
dareye teslim edilecektir.
517.01.06.02 Proje Kabul
Peyzaj projeleri, bitkilere ait metraj paftalar, metraj raporlar ve detay projeleri (tip kesiti, refj, gie
girilerinde uygulanacak iek saks detaylar, bitki listesi, fidan ukuru lleri) hazrlanacaktr. Proje
lejantlar ve proje balklar darenin belirleyecei rnek formata gre hazrlanacaktr.
Her proje aamasnda darenin gr alnacak, bir sonraki aama projelendirme almalarna bu onaydan
sonra geilecektir. dare, yklenici tarafndan hazrlanan ve teslim edilen birer takm ozalit kopyay en ksa
srede inceleyecektir. Revizyon gerekmesi halinde dzeltme iin gnderilen paftalar, dzeltmesi yaplp en
ksa sre iinde tekrar darenin onayna sunulacaktr.
Projenin dare tarafndan onaylanmas projelerin kabul anlamna gelmeyecek, ancak ana iin szleme
artlarna gre kabul ilemleri yaplacaktr.
Peyzaj projeleri kabul ilemi aamasnda proje orijinalleri, effaf ozalitleri ve 3 takm ozalit kopyas olacak
ekilde dareye teslim edilecektir.
517 / 10

c. Tanarak baka yerden gelen bitkisel toprak iin de toprak analizleri yaplacaktr. Getirildii yer ve
serilecei alan benzer karakterlerde olmaldr. Tanan topran da bitkisel toprak zelliklerini tad
analizlerle kantlanacaktr.
d. Bitkisel toprak slah, toprak analizleri sonularna gre ve rapordaki tavsiyelere uygun olarak dare ve
mhendisin uzman elemanlarnn onay alnarak organik ve/veya inorganik maddelerle topraa takviye
yaplmaldr.
e. Bitkisel topran serilmesinden nce alt toprak tabakasnn nem durumu ve toprak yzeyinin durumu
serime uygun olarak onaylanm olmaldr. Bitkisel toprak, 20 cm kalnlnda veya projesine uygun
olarak tabaka halinde ve homojen bir ekilde serilmelidir. Daha sonra i makinesinin silindiri ile
sktrlmaldr. Bu alma ile alt toprak ile serilen topran kaynamas salanmaldr.
f. Bitkisel topran serildii alanda birletii yzeyin yapsna gre (rnein bordr, beton kanal, menhol
vb.) st seviyesinden 5 cm aada olmak zere tesviyesi tamamlanan sahalarn reglaj yaplmaldr. Son
tesviyesi yaplan bu sahalarn yzeyinde istenmeyen bitkiler, talar ile dier kabul edilmeyecek maddeler
bulunmamal ve bu sahalar peyzaj uygulamaya hazr hale getirilmelidir.
g. im tohumlar taze, temiz ve yeni rn im tohumu trlerinden olmal, mhendisin uzman eleman im
satn alma tarihlerini ayarlamaldr.
h. im tohumu karm satc firma tarafndan hazrland takdirde tohumun nitelii ve karmda
belirlenen her tr tohumun imlenme oranlarna dair yazl bir garanti belgesi aranmaldr.
517 / 11
KISIM 517
KISIM 517
i. Eer karm i yerinde olacak ise; her tohum tr iin kendi orijinal ambalajnda ve analiz ve imlenme
yzdelerine ait garanti belgeleri ile getirilmelidir.
j. im ekim alanlar belirlenip, buna gre raporda belirlenen tohumlarn analizleri iin rnek alnp
laboratuvarlara gndermelidir. im tohumlarnn testlerinde asgari % 99 saflk ve % 90 imlenme
kabiliyetine sahip olmalar gerekmektedir.
k. im tohumu ekimi srasnda, tavna gelmi toprak olacak ve daha nce testleri yaplm olan tohum
karm sahann her tarafna eit olarak gelecek ekilde makine veya elle atlacaktr. Hava durumu uygun
olmal ve rzgr olmamaldr. Atlan tohumlar kuru ise trmklanarak topraa kartrlmaldr. Uygun
arlkta silindir sahada gezdirilmelidir. Makineli almada ise (traktr, hydroseeding vb.) makineye
gre ilem yaplacaktr.
c. ev yzeyinin yapsna gre iindeki karm deiebilir.

d. Hydroseedingde asl maddeler tohum, yapkan madde, su, mal (Tohum yastk malzemesi)
malzemeleridir. lemin yaplaca alana gre iine konulacak ilave maddeler olabilir (torf, saman vb.).
Bu yntemle uygulama yaplacak yerler projede belirtilmi olup, uygulamasna dare, mhendis ve
yklenicinin uzman elemanlar tarafndan karar verilecek ve karm tr seilecektir.
517.02.03.02.02 Erozyon nleme Amac ile Yarma ve Dolgu evlerinde Tahkimat
l. Btn aa ve allarn temin ekli ve saklama ekli belirlenir.
Erozyon nleme amacyla yaplacak almalar gnmz teknolojisine uygun elemanlardan (tahta, canl
vegetatif malzemeli it, st dallar, karbonlu plastik erozyon nleme malzemeleri, geotekstil malzemeler,
seramikler, prefabrik beton gibi doaya uygun) seilecektir. Bu yntemle uygulama yaplacak yerler projede
belirtilmi olacak ve uygulamasna dare, mhendis ve yklenicinin uzman elemanlar tarafndan karar
verilerek karm tr seilecektir.
m. Bu bitkiler iin fidanlk oluturulmaldr (yetitirme veya ihzarat iin).
517.02.04 Uygulama Srecindeki Kontroller ve Uygulama Programlar
n. Belirlenen fidanlarn normal byme ve boy geliimini tamamlam, salkl ve iyi grnml olmalar
uzmanlar tarafndan belirlenen lde olmaldr. Ayrca temin edilen yerden (resmi ve/veya zel)
hastalkl olmadna dair sertifika ile belgelenecektir.
517.02.04.01 in Balangcnda
o. Aa, al, yer rtclerin dikimi srasnda; uygulama projesinde belirtilen alanlar ve fidan yerleri
sahaya aplike edilir. Daha sonra dare ve mhendisin uzman elemanlarndan onay alndktan sonra dikim
ukurlar alr. Alacak ukur lleri dikilecek fidana gre ayarlanmal ve projesine uygun dikim
tekniine gre almaldr.
1. Dikilecek fidanlar nakil srasnda rzgrn ve gnein zararlarndan daha az etkilenmesi iin gerektii
ekilde korunmaldr.
2. Fidanlarn kklerinin zarar grmemesi iin orijinal ambalajlarnda ya da toprakl zeri sarl olarak
nakledilmesi, dikimden nce kklere zarar verilmemesi gerekmektedir. Dikim yerinde bekletilecekse
zerleri toprakla rtlp korunmaldr.
programnn hazrlanmas ve bu programa gre;

Bitkisel toprakla ilgili yklenicinin grevlerini denetlemek ve tm ettlerin yaptrlmasn

salamak,
Bitkilerin temini ve saklanma ekillerini denetlemek,
Arazide doal yetien bitki rtsnn tohumlarnn toplanmasn ve/veya teminini salamak. Bu
tohumlarn uygun koullarda saklanmasn denetlemek.
Bu ilerin tamamlanmasn takiben darenin onayndan sonra; tanan toprak, bitkiler, seilen gbre, toprak
slah ve tohumlarn kontrol ilemlerini salamak.
517.02.04.02 Ekim Safhas
3. darenin uzman aksini belirtmedike fidanlar, otoyolun aksna paralel olarak dz ve intizaml
dikilmelidir.
Bitkisel topran serilmesinden nce sahalarn noksansz teslim alnmasn, bitkisel topran serilmesini ve
imlemeye uygun hale getirilmesini denetlemek.
4. Fidan ukurlar yola dik olacak ekilde alacak, fidanlar projesine uygun dikim teknii ile dikilecektir.
Dikim teknikleri ve zamanlar; hazrlanan sahaya projenin aplikasyonu, fidanlarn nakli, dikime uygun
zamann seilmesi ve doru dikimler yaplmasn denetlemek.
5. Dikim ncesinde topran tavnda olmasna dikkat edilmelidir.

Fidanlar bakm kolayl asndan genellikle vejetasyon mevsimi ncesinde dikilmelidir. Aksi
durumda dare ve mhendisin onay ile zel bakm yaplmas kaydyla fidan dikilebilir.
p. Eer dikim ve imleme ii ayn dnemde yaplacak ise; nce fidan dikimi sonra tesviye edilen alanlarda
imleme yaplmaldr. Fidan aralarna im tohumu atlmamaldr.
q. Dikilen fidanlarn sulanmas iin her trl hazrlk yaplacak, sulama sistemi yaplm ise faal durumda
olacak ve sulama, bu sistemden yaplacaktr.
517.02.03.02 Dier Yntemler
in yapm sresince periyodik zamanlarda yaplan kontrollerdir.

517.02.04.04 Dikimi Tamamlanan Bitkilerin Bakm Dnemi
Uygulama sreci iinde yaplan almalar kapsar, bu dnemin bakm programna gre almalarn
dzenler.
517.02.04.05 Son Kontrol
Szlemeye gre iin dareye tesliminden nceki kontrollk hizmetlerini kapsar. Nihai projelerine gre fidan
saymlar yaplarak teslimler yaplr, metrajlar dareye teslim edilir.
517.02.03.02.01 HydroseedingFrisol Yntemi ile Bitkilendirme

a. 2/1 veya daha dik olan evlerde bitkisel toprak zerine ya da topraksz yzeylerde zelliine gre karm
hazrlanarak su + tohum + mal + yapkan madde karmnn ev yzeyine basnla pskrtlerek her
eit yresel zellikte tohumun atlmas eklidir.
b. Bu yntemle im tohumu, aa + al + yer rtc bitki tohumlar da atlabilir.
517 / 12
517.02.04.03 Ara Kontrol

517.02.05 Yapm Dnemindeki Bakm artnamesi (12 Aylk Bakm Dnemi)

Bir fidan iin, yklenicinin 12 aylk bakm sresi fidann dikiminin yaplp dareye teslim edilmesinden sonra
balar. Bu sre, dikimi izleyen yaz mevsiminin tamamn ve bitkinin tutmasna kadar geen sreyi ierir. Bu
sre iinde yapt i karl belirlenen bedel kendisine denir.
517 / 13
KISIM 517
KISIM 517
Yklenici, peyzajla ilgili aalandrma ilerinin ara kontrolnden nce bir bakm program hazrlayarak
sunacak ve bu program mhendisin uygun grmesi ile darenin Onayna sunulacaktr. Bakm programnda;
1.
Yklenicinin i gc,
2.
Tehizat,
3.
Malzeme,
ile ilgili detayl bilgiler ve hangi esaslara gre yaplaca gsterilecektir.
517.02.05.01.06 Gbreleme
Yeni dikilmi fidanlara ilkbaharda ve sonbaharn sonunda sv halde nitrat gbreleri verilmelidir. Toprak
testleriyle belirlenen besin yetersizliine gre uygun gbreleme yaplmaldr. Test yapan yetkili kurumun
tavsiyelerine gre toprak iin tahlil yapld gibi fidanlar iinde testler yapldktan sonra uygun gbre
seilmelidir. Besin yetersizlii tespit edilmedii halde yaplan komple bir gbreleme uygun karlanmamaktadr
ve yaplmamaldr.
517.02.05.01.07 Fidanlarn Yenilenmesi
Tm almalar aadaki artlar yerine getirilerek yapld takdirde yeil doku daha salkl oluturulacaktr.
Her yl yaplacak saymlarla fidan yaama oranlarnn tespitleri yaplabilecektir.
Kuruyan, formu bozulan, geliiminde gerileme grlen fidanlar dare ve mhendisin uzman elemanlarnn
kararyla onaylanp, deitirilmelidir.
517.02.05.01 Fidan Bakm
517.02.05.02 im Bakm
517.02.05.01.01 Sulama
imler iin sulama ve gbreleme en nemli kavramlardr. imlendirilen blgelerin salkl byme
artlarnda bakm aada sralanan ve gerekli grlen ilemlerin yaplmasna bal olmakla birlikte bunlarla
da snrl deildir.
Fidanlarn tutmas halinde normal ya artlarnda byyp boy atmas beklenir. Bu zellii tayan trler
seilmelidir. Ancak; fidanlarn ilk dikilme dnemi en kritik dnemleri olup iyi baklmalar gerekmektedir.
Bu dnemde yklenici, fidanlarn kurumamas iin ihtiya duyulan suyu temin etmelidir. Toprak analizleri
sonucunda fidanlarn dikildii topraklarn nem oran belirlenmitir. Yllk sulama dnemi yani vejetasyon
mevsiminde hava scaklnn +24 Cnin zerine kt, toprak neminin azald, gn uzunluunun artt
zamanlarda sulama yaplacaktr. Bu da bize sulamann hangi sklkta yaplacan gstermektedir. Bu bilgiler
dorultusunda dare ve Mhendisin verecei kararla bir fidana ayda ortalama 4 kez su verilmelidir. Sulama
yaplrken fidann kk boazna ve yapraklarna zarar vermemek iin yamurlama sulama yaplmaldr.
Sulama tm olarak fidann kklerine kadar ileyecek ekilde olmaldr.
517.02.05.01.02 Budama
Fidanlarn hasta ve hasar grm dallar bymeyi engellemektedir. Bu tip dallar kesilmeli, fidann gvde ve
kk geliimini hzlandrmak iin u yapraklar azaltlmal ve fidann rzgrdan daha az zarar grr duruma
gelmesi salanmaldr. Fidanda kk ve gvde dengesi kurulmaldr. Budama, iinin ehli kiiler tarafndan
yaplmaldr. Budama kalc yapy oluturduundan ok nemlidir. Her fidan iin budama, fidann gelecekteki
oluturaca grnm bozmayacak ekilde olmaldr.
517.02.05.01.03 apa
Ylda en az 3 kez olmak kayd ile yaza girite sulama ana aacak ekilde fidanlarn evresi apalanmaldr.
Sulama iin bu anaklarn almas nemlidir. lkbaharn sonlarnda yaplacak bu alma bahar yalarnn
da kklere iyi ulamasn salayacaktr. Yaz dneminde ise en az 1 kez yaplacak olan apa sulama srasnda
oluan kaymak tabakay kracak ve suyun kklere iyi ulamasn salayacaktr. Ylda 1 kez yaplmas
gerekli olan bir dier apa ise ka girite fidann kk boazn souklara kar korumak amal yaplacak
olan almadr. u unutulmamaldr ki yaz dnemi ncesi ve yaz aynda 1 kez yaplan apa 2 kez yaplan
sulamaya karlk gelir.
517.02.05.01.04 Yabani Ot Kontrol
Fidanlarn sulama hazneleri ve fidan aralarndaki blgeler yabani otlardan temizlenmelidir. im alanda
bulunan tm bitkilerin altlarnn toprak olarak kalmasna dikkat edilmelidir. Bu durum fidanlarn yangndan
etkilenmemesi ve fidann boulmamas iin gereklidir.
517.02.05.01.05 Bcek ve Hastalk Kontrol
in uzman getirilerek tespit edilen hastalklar dare ve mhendisin onay ile kimyasal ilalarla giderilmelidir.
Bcekler iinde ayn durum sz konusudur.
517 / 14

517.02.05.02.01 Sulama
Nemin kk blgesinde emilmesine yetecek derecede ve yalnzca salkl byme iin zorunlu olan sklkta
yaplmaldr. Bu ilemlerin yaplmas ilk yaz mevsiminde yamurlarn yetersiz kalmas halinde yeni yetien
imlerin kurumasn nlemek asndan ok nemlidir.
Toprak analizleri sonucunda imlemenin yapld topraklarn nem oran belirlenmitir. Bu da sulamann
hangi sklkta yaplacan gstermektedir. Yklenici ilk yaz dneminde imlerin kurumasn nlemek
amacyla fidanlar sulanmas sklyla sulamaldr. imlendirilen sahalardaki imin tutmas ve srmeye
balamas normal ya ve artlarda byyp boy atmas beklenir.
517.02.05.02.02 im Bime
im tohumlarndan hakim tr olarak ortaya kanlarn olgunlap topraa dmesinden sonra ylda bir defa
im bime yaplacaktr. Gerekli grldnde bu ilem tekrarlanacaktr.
517.02.05.02.03 Gbreleme
imler iin ilk yl ylda 2-4 kez olmak zere 1.000 m ye 20 kg hesabyla saf nitrojen uygulanmaldr. Bu
uygulamann ilki ilkbaharn balangcnda, dieri bitki geliimi balad srada yaplmaldr. Toprak testleriyle
belirlenen besin yetersizliine gre uygun gbreleme yaplmaldr. Besin yetersizlii tespit edilmedii halde
yaplan komple bir gbreleme uygun karlanmamaktadr ve yaplmamaldr.
517.02.05.03 Yer rtclerin Bakm
517.02.05.03.01 Sulama
Nemin kk blgesinde emilmesine yetecek derecede ve yalnzca salkl byme iin zorunlu olan sklkta
yaplmaldr. Fidanlar iin yazdmz artlar ve sorumluluklar bu bitkiler iinde gereklidir.
517.02.05.03.02 Budama
Fazla byyen st ksmlar yeknesakl bozmayacak ekilde uyumlu bir grnt vermek zere budanp
dzeltilmelidir.
517.02.05.03.03 Yabani Ot Kontrol
Bu otlarn toprak yzeyine kmadan ortadan kaldrlmas gerekmektedir. Yabani ot kontrol, mevcut bitkilere
zarar vermeden elle yaplmaldr.
517 / 15
KISIM 517
KISIM 517
517.02.05.03.04 Bcek ve Hastalk Kontrol

in uzman getirilerek tespit edilen hastalklar dare ve mhendisin onay ile kimyasal ilalarla giderilmelidir.
Bcekler iinde ayn durum sz konusudur.
517.02.05.03.05 Gbreleme
gerekmektedir. Bu dnemde yklenici fidanlarn kurumamas iin ihtiya duyulan suyu temin etmelidir.
Toprak analizleri sonucunda fidanlarn dikildii topraklarn nem oran belirlenmitir. Bu da bize sulamann
hangi sklkta yaplacan gstermektedir. Bu bilgiler dorultusunda darenin verecei kararla bir fidana
ayda ortalama 4 kez su verilmelidir. Sulama yaplrken fidann kk boazna ve yapraklarna zarar vermemek
iin yamurlama sulama yaplmaldr. Sulama tm olarak fidann kklerine kadar ileyecek ekilde olmaldr.
Yeni dikilen fidanlar iin ilk yl ylda 2 - 4 kez olmak zere 1.000 m ye 20 kg hesabyla saf nitrojen
uygulanmaldr. Bu uygulamann ilki ilkbaharn balangcnda, dieri bitki geliimi balad srada
yaplmaldr. Test yapan yetkili kurumun tavsiyelerine gre uygun gbre seilmelidir. Besin yetersizlii tespit
edilmedii halde yaplan komple bir gbreleme uygun karlanmamaktadr ve yaplmamaldr.
517.03.02.03 Budama
517.02.05.03.06 Fidanlarn Yenilenmesi
Ylda en az 3 kez olmak kayd ile yaza girite sulama ana aacak ekilde fidanlarn evresi apalanmaldr.
Sulama iin bu anaklarn almas nemlidir. lkbaharn sonlarnda yaplacak bu alma bahar yalarnn
da kklere iyi ulamasn salayacaktr. Yaz dneminde ise en az 1 kez yaplacak olan apa sulama srasnda
oluan kaymak tabakay kracak ve suyun kklere iyi ulamasn salayacaktr. Ylda 1 kez yaplmas
gerekli olan bir dier apa ise ka girite fidann kk boazn souklara kar korumak amal yaplacak
olan almadr. u unutulmamaldr ki yaz dnemi ncesi ve yaz aynda 1 kez yaplan apa 2 kez yaplan
sulamaya karlk gelir.
Kuruyan, formu bozulan, geliiminde gerileme grlen fidanlar dare ve mhendisin uzman elemanlarnn
kararyla onaylanp, deitirilmeli ve yenilenmelidir.
517.02.06 Tm Alanlarn Kapsaml Temizlii
Tm peyzaj alanlarndaki her trl sprnt ve dkntlerin ayda en az bir kere temizlenmesi iin kapsaml
bir temizlik programnn muntazam yaplmas salanmaldr.
517.02.07 Ariyet Alanlar ve Ta Ocaklarnn Yeniden Doaya Kazandrlmas
Yalanan, kuruyan, yanan veya formu bozulan fidanlarn, iin ehli 1 kii tarafndan budanmas gerekmektedir.
517.03.02.04 apa
517.03.02.05 Fidan Aralar Temizlii
Ta ocaklar ve ariyet alanlarnn kullanmlarnn bitiminde, estetik elemanlar da tasarma ilave edilerek,
jeolojik katk elemanlar dikkate alnarak projelendirilmeli ve onarlmaldr.
Fidanlarn sulama hazneleri ve fidan aralarndaki blgeler yabani otlardan temizlenmelidir. im alanlarda
bulunan tm bitki gruplarnn aralar ve altlarnn toprak olarak kalmasna dikkat edilmelidir. Bu durum aa
ve allarn yangndan etkilenmemesi ve boulmamas iin gereklidir.
517.03 Otoyol Peyzaj Bakm leri
517.03.02.06 Bcek ve Hastalk Kontrol
517.03.01 Tanm ve Kapsam
in uzman getirilerek tespit edilen hastalklar darenin onay ile kimyasal ilalarla giderilmelidir. Bcekler
iinde ayn durum sz konusudur.
Yapm tamamlanm tm peyzaj alanlarnn inaat, yklenici tarafndan dareye tesliminden sonra balayan
bakm srecidir. Bu ksm; bakm dneminde yaplacak peyzaj bakm ilerini kapsar. Bakm ilerinin ihale ile
yaptrlmas durumunda;
1. Bakm yklenicisinin igc,
2. Tehizat,
3. Malzeme gc ile ilgili detayl bilgiler ve hangi esaslara gre yaplaca hususlar da ihale art olarak
istenecektir.
517.03.02 Bakm Yntemleri
517.03.02.01 Ot Bime
Yzey rtsnn devamllnn salanmas, yangnlarla tahrip olmamas ve ar yabanilemenin nlenmesi
iin ( kengel, dikenli al vb.) tohumlar dmeden nce (gn dnmnden nce) ylda 1 defa ot bime
ii yaplacaktr. Gerekli grldnde bu ilem tekrarlanacaktr. Yarma dolgu evlerinde bir yangn band
oluturmak iin makine ile 2 m geniliinde ot bime yaplacaktr. Refjde; fidan dipleri, otokorkuluk altlar
ve bo alanlardaki otlar biilecektir. Ayrca Otoyol Hizmet Tesisleri, Bakm letme Merkezleri, gie alanlar,
kavaklar, trafo merkezlerinin kenarlar temizlenecektir. Biilen otlar toplanacaktr.
517.03.02.02 Sulama
nc ahslar tarafndan kartlan yangnlarn sonucunda yanan sahalarn bir kere sulamas yaplmaldr.
Eer yeni bir fidan dikimi gerekletirilmi ise bu fidanlarn sulamas yaplmaldr. Fidanlarn tutmas
halinde normal ya artlarnda byyp boy atmas beklenir. Peyzaj projelendirilmesi srasnda bu zellii
tayan trler seilmelidir. Ancak; fidanlarn ilk dikilme dnemi en kritik dnemleri olup, iyi baklmalar
517 / 16


517 / 17
KISIM 518
KISIM 518
518. KAMULATIRMA SINIRLARININ ARETLENMES
518.02.04 CTP Ek Paralar
518.01 Tanm
Tesis edilen CTP Snr Dikmelerin kolayca karlmasn nlemek amacyla, zemin altndaki 50 cmlik ksmn
her iki tarafna yine CTPden 316 paslanmaz pop perin ile sabitlenmi ek paralar eklenecektir. Ek paralar,
alt ksmndan dikmeye tam oturmu olacak ve perin sarkmalar olmayacak ekilde sabitlenecektir.
Bu ksm; yol yapm (evler, kafa hendekleri, sanat yaplar, styap dhil) tamamlanan ve kamulatrma
planlar buna uygun olarak hazrlanan yol gzerghlarnda, Kamulatrma Snrlarnn Tespit ve
aretlenmesine ait Plandan alnacak aplikasyon deerleri ile iaretleme yerlerinin aplikasyonu yaplarak
kamulatrma snrlarnn cam elyaf takviyeli polyester (CTP) snr dikmesi ile iaretlenmesinde uygulanacak
esaslar kapsar.
518.02 Malzeme
Kamulatrma snr iaretleri; yol kenar dikmesi olarak da kullanlan cam elyaf takviyeli Polyester (CTP)
malzemeden, darenin klasiklemi turuncu renginde yaplacaktr.
518.02.01 CTP Snr Dikmelerin malat
Deney raporu sonularnn darece uygun grlmesi halinde, CTP snr dikmelerin arazide aplikasyonu ve
tesisi yaplacaktr.
518.03 Yapm artlar
518.02.02 Renkler
Trafik aretleri El Kitab - Trafik aret Levhalarnda Kullanlan Renk Kodlar tablosu ve ASTM 4956, standard Tablo 11deki renk koordinatlar uygulanarak, turuncu renkte imal edilecek CTP Snr
Dikmelerine yazlar mat siyah renkte baslacaktr.
Renk Koordinatlar
Tablo-518-1 Renk Koordinatlar (Gn Inda)
1
Kamulatrma Snrlarnn Tespit ve aretlenmesine ait Plan taslandan alnacak aplikasyon deerleri ile
iaretleme yerlerinin aplikasyonu yaplacak ve demir ablon ile CTP snr dikmelerin yerleri alacaktr.
Alan yerlere aklmak suretiyle 50 cm gmlerek, dik olacak ekilde CTP snr dikmeleri tesis edilecektir.
aretleme yerinin slak veya yumuak toprak olmas durumunda, darenin de uygun gr alnarak, 50
cmden fazla gmlerek, topran kuru ve sert olmas durumunda ise yeri sulanarak CTP snr dikmeleri tesis
edilecektir.
Renkler, yazlar ve CTP ek paralar aadaki artlara ve aklamalara uygun olarak yaplacaktr.
Turuncu
Yukardaki hkmler erevesinde imalat yaptrlan ve temin edilen CTP snr dikmelerinin gerekli test ve
deneyleri yaptrlarak, alnacak Deney Raporu darenin uygun grne sunulacaktr.
518.03.01 CTP Snr Dikmelerinin Tesisi
CTP Snr Dikmelerinin imalat; Tesisler ve Bakm Dairesi Bakanlnn Beyaz Opak Renkli Cam Elyaf
Takviyeli Polyester (CTP) Yol Kenar Dikmesi Teknik artnamesinin Genel zellikler, Mekanik zellikler,
Performans ve Deneyler balkl maddelerine gre yaptrlacaktr. Burada, Sarlk ndeksi ve Reflektif
Malzeme hkmleri uygulanmayacaktr.
RENK
518.02.05 Deney Raporu
0,558
0,352
0,636
0,364
0,570
0,429
0,506
0,404
Kayalk zeminlerde, iaretlemenin gerekli ve zorunlu olduu durumlarda, ncelikle ara burgu ile yeri
alarak dikme yerletirilecektir.
518.03.02 Dikilen CTP Snr Dikmelerinin Salamlatrlmas
Dikilen CTP Snr Dikmelerinin kolayca saa-sola hareket ettirilmesini nlemek iin salamlatrmak
amacyla, etraf ta, akl vb. malzemeler ile doldurulacak ve sktrlacaktr. darece gerek grlmesi halinde
dikmenin etraf, projelerde gsterildii veya Kontrol Tekilat tarafndan belirtildii dozajda imento harla
doldurulacaktr.
zellikle slak veya yumuak zeminlerde tesisin salam ve kalc olmas bakmndan nemli olan bu ilem
srasnda CTP Snr Dikmelerin yerinden oynamamas ve dik olmas salanacaktr.
518.03.03 Kamulatrma Snr Dikmelerinin Nihai Koordinatlar
518.02.03 Yazlar
CTP snr dikmelerin n yzne (d bkey) KGM yazs, arka yzne ise (i bkey) Firma ve malat
Tarihi ve gmme izgisi mat siyah renkte baslacaktr (ekil-518-1). Yazlardan KGM yazs Bookman
Old Style yaz stilinde ve kaln olacaktr.
CTP Kamulatrma snr, dikmelerin tesisi yapldktan sonra arazide rleve alm yaplacak. Bu alm sonucu,
kamulatrma snr iaret noktalarnn nihai koordinatlar belirlenecek ve Kamulatrma Snrlarnn Tespit ve
aretlenmesine ait Plann izelgeler ksmna tablo eklinde eklenecektir.
Boyalar ve/veya effaf yapkan bant ile hazrlanarak yaptrlan yazlar d etkenlerden etkilenmeyecek,
silinmeyecek ve sklmeyecek ekilde olacaktr.
malatlar iin alnan deney raporu uygun grlm olsa dahi, CTP snr dikmelerin nakliyesi ve tesisi srasnda
olabilecek silinme, sklme, izilme vb. durumlarn tespit edilmesi halinde yazlar yeniden baslacaktr.
518 / 1


518/ 2
KISIM 518
KISIM 519
519. YOL EVRESNN TEMZLENMES

519.01 Tanm
Bu ksm; kamulatrma sahasnn yol inaat snrlar dnda kalan ksmnn, bitkilerden ve allardan,
sprnt ve erpten, kklerden, knt tekil eden kayalardan, tahta paralarndan ve ktklerden,
ykntlardan, kurumu aa dallar ve aalardan temizlenmesini kapsar. Btn bu iler aada belirtilen
artlara uygun bir ekilde yaplacaktr. Yol evresinin temizlenmesi; Ksm 201, Aa Kesme, Kk Skme
ve Temizleme leri ve Ksm 204, Kaz leri gibi dier ksmlardaki ilerle kartrlmayacaktr.
519.02 Yapm artlar
519.02.01 Ykntlarn Kaldrlmas
Btn kkler, allar, mnferit kaya paralar, kurumu dallar ve dier ykntlar kaldrlacaktr. Burada
mevcut al, aa kk vb. zemin seviyesinde kesilecektir.
Temizlik sonrasnda toplanan bitkisel atklar kontrol mhendisinin izni ile kamulatrma snr dnda ve
yoldan grnmeyecek bir yere kaldrlabilecektir. Enkaz atlacak yer sahipli arazi ise, bu arazi sahibinden
yazl izin alnacaktr.
519.02.02 Kesilecek Aalarn Seilmesi
Kaldrlacak ve kesilecek aa, funda vb. bitki kontrol mhendisi tarafndan tespit edilecektir. Kaldrlmas
istenilecek olan aa, funda vb. bitkiler; kurumu, rk, bitkisel hastalklara ve bceklerin tahribine
dayanksz, tehlikeli durumda bulunanlar ve yol civarnda bulunmas istenilmeyen bitki ve aalardr.
Eer bir blgede sk ve fazla miktarda fakat iyi ve uygun nitelikte aa ve al gibi bitkiler bulunuyorsa, bu
durumda temizlii salamak iin en az sayda aa kesilecek veya temizlik yaplacaktr.
Temizlikten sonra kalan aa ve fundalara iyi bir ekilde geliip byyecek yeterli saha ayrlm olacaktr.
Aa ve byk fundalarn kesilmesi ii; kkler tekrar budaklanmayacak ekilde toprak seviyesinde yaplacak
ve kesilmi ksmlar yoldan grlmeyecek bir yere nakledilecektir.
519.02.03 Dzgn Olmayan Sahann Dzeltilmesi
Dzgn olmayan ve girinti kntl olan yerlerde, bu ksmlar disklerle, greyderle veya kaz makineleri ile
dzeltilecektir. Bu i srasnda ince bir tesviye yaplacak ve fazla miktarda kaz yaplmayacaktr. Ancak
duruma gre dzeltme yaplacaktr. Dik iniler ve ukurluklarn kaba ekilde tesviyesi yeterli saylacaktr.
in yaplmas srasnda, yolun yanlarndan kamulatrma snrna doru temizleme ii o ekilde yaplacaktr
ki kademeli olarak bu snra gelindii zaman civar araziye geite gze batan bir kesinti olmayacaktr.
Kamulatrma sahas, civar arazinin iinde bariz ve ayr ekilde grlen bir manzara gstermemelidir. evre
arazi ile uyumlu bir grnmde olmaldr.
Btn bu temizlik ilerinin yaplmas srasnda civarda bulunan sahipli araziye, aalara ve varsa ekinlere
zarar vermemeye dikkat edilecektir. Eer byle bir zarar olursa yklenici bu zarar tazmin edecektir.
ekil-518-1 CTP Kamulatrma Snr Dikmesi ekil ve Boyutlar
518 / 3


519 / 1
KISIM 520
KISIM 520
520. YKSEK GRNEBLME ZELLNE SAHP GVENL YELEKLER
Piktrogramlarn yanndaki ilk numara (burada X), izelge-1e gre malzemenin snf alann
gstermektedir. kinci numara ise (burada Y), izelge-2ye gre geri yanstc malzemenin snfn
gstermektedir.
Logo detay ayrca sunulacaktr.
Yelek bedenleri XL olacaktr.
Logo plastik bask olacaktr.
520.01 Tanm
Bu ksm; yolda alan personelin gndz, herhangi bir aydnlk ortamda ve karanlkta, aralarn farlaryla
aydnlatma altnda, tehlikeli durumlarda grnrln ve can gvenliini salamay amalayan LOGO-A
ve LOGO-B tipi, fluoresan portakal krmzs renkte, yksek grnebilme zelliine sahip i gvenlii
yeleini kapsar.
520.02 Yeleklerin Tasarm
gvenlii yelekleri, TS EN 471+A1, Profesyonel Kullanm in Yksek Grnebilirlik Uyars Olan
Giyecek standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr.
Yelekler, TS EN 471+A1, standard madde 4.1-izelge-1, snf 2de belirtildii gibi minimum malzeme
alanlarna sahip olacaktr.
Logo
Logo
520.03 Tasarm zellikleri

Geri yanstma malzemesinin bantlarnn genilii 50 mmden az olmayacaktr.
Yelekler, gvde evresinde aralarndaki aklk 50 mmden az olmayan iki adet yatay biimli reflektif
malzemeye sahip olacak ve reflektif malzeme eritleri her bir omuz zerinden nden arkaya en st gvde
eridi ile birleecektir.
Alt gvde eridinin alt blmnn bittii yer, yelein alt eteinin en az 50 mm zerinde olacaktr.
520.04 Genel Malzeme Tanmlar

X
n Grn
Arka Grn
Y
n Grn
Arka Grn
ekil-520-1 Gvenlii Yelei ve Piktrogram
520.04.01 Fon Malzemesi ve Kombine Edilmi Performans Malzemelerine ait zellikler.

520.04.01.01 Renk
520.04.01.01.01 Fon Malzemesi
Kromatiklik, TS EN 471+A1 standard, madde 5 - izelge-3de tanmlanan fluoresan portakal krmzs
rengine uygun olacaktr.
520.04.02 Geri Yanstc Malzemeye ait Fotometrik Fiziksel zellikler
520.04.02.01 Geri Yanstc Malzemenin Performans zellikleri
Reflektif malzeme/geri yanstma malzemesi zellikleri; TS EN 471+A1 standard, madde 6-izelge-6, snf2de verilen deerlere uygun olacaktr.
Performans zellikleri; TS EN 471+A1 standardna uygun olacak ve standarda uygunluu sertifika ile
belgelenecektir.
520.05 aretleme
Piktrogram ve performans seviyesi; i gvenlii yelei ve iaretlemede kullanlan piktrogram ekil-520-1de
gsterilmektedir.
520 / 1


520 / 2
KISIM 521
521. Kar Siperleri

521.01 Tanm
Bu ksm; dare tarafndan tespit edilen yerlerde, uygulama projelerinde siper tipi, kar toplanma yeri, as,
ykseklii, yola mesafesi (toporafik faktrler), ald kar miktar, rzgr seviyesi vb. artlara uygun statik ve
dinamik olarak hesaplanm ve projelendirilmi kar siperi yapmn kapsar.
Betonarme ve elik tel zerine PVC kapl kar siperleri tip kesitler bu ksm ierisinde verilmekte olup, farkl
projeler darenin onay ile uygulanabilecektir.
521.02 Prefabrik Betonarme Kar Siperleri
Prefabrik dikmeler arasna yerletirilen plaklardan oluan kar siperleridir.
Prefabrik Betonarme kar siperini; 2 plak + 1 dikme veya 3 plak + 1 dikmeden oluan 1 ano tekil etmektedir.
1 plak ykseklii 0,54 m, genilii 1,5 mdir.
Dikme boyutlar:
2 plak iin; ykseklik h = 1,60 m genilik = 14 x 14 cm,
3 plak iin; ykseklik h = 2,36 m genilik = 14 x 14 cmdir.
Balant dikmesi ve plaklarn beton dayanm snf C40/50 Mpa, olacaktr.
retim iin kullanlacak imento TS EN 197-1 standardna uygun CEM 42,5 MPa olacaktr.
Plak ve dikmeleri ierisinde bulunan demir donat TS 708 ve Ksm 309, Demir lerinde belirtilen esaslara
uygun olarak yaplacaktr.
Temel betonu, 50 x 50 x 30 cm boyutlarnda demirsiz beton olacaktr.
Yaplacak tm almalar, projesine uygun ve kontrol mhendisinin talimatlar dorultusunda olacaktr.
Prefabrik betonarme kar siperi yaplacak yerde nce 30-50 cm derinliinde ve 50 x 50 cm ebadnda temel
kazs yaplarak, temele dayanm snf C30/37 MPa olan demirsiz beton dklecektir.
Prefabrik dikmeler projesine uygun ekilde dik olarak yerletirilecektir. Priz sresi beklenilecek ve daha
sonra boluklu plaklar dikmelerindeki yuvalarna yerletirilecektir.
ekil-521-1de 2 plak + 1; dikme = 1 anodan oluan prefabrik betonarme kar siperi ve balant dikmesi,
ekil-521-2de ise 3 plak + 1; dikme = 1 anodan oluan prefabrik betonarme kar siperi ve balant dikmesi
ve detaylar gsterilmektedir.


521 / 1
KISIM 521
KISIM 521
ekil-521-2
521 / 2


521 / 3
KISIM 521
KISIM 521
kullanlacaktr.
521.03 elik Tel zerine PVC Kapl Kar Siperleri
521.03.04 Boyutlar ve ekil
521.03.01 Tarif
elik tel zerine PVC kapl kar siperlerinin ekli ekteki ekiller olup, boyutlar ise Tablo-521-2de (Mnferit
tek boy malzeme iin) belirtildii gibi olacaktr.
dare tarafndan tespit edilen yerlerde uygulama projelerinde gsterildii ekilde, aada belirtilen artlara
uygun olarak, galvanizli kare profil arasna monte edilen elik tel zerine PVC kapl kar siperi yapmn
kapsar.
521.03.02 Malzeme
Minimum 1,00 mm et kalnlnda ift katl plastik lamalarn; minimum 2,50 mm daldrma galvanizli elik
tel zerine PVC kapl zincir alar iinde birbiri ile uyumlu bir ekilde flexible bir yapya sahip olarak tekil
edilmesidir.
elik tel zerine PVC kapl kar siperi her 2,00 m genilikte bir dikme kullanlarak tekil edilecektir. Minimum
ykseklik (boy) 1,50 m olup, 100 km/saat rzgr hzna eit ve kk rzgr hzlarnda PVC kar siperinin
olmas gereken ykseklikleri (Arazinin kar biriktirme mesafesine gre seilen ykseklik) ile kullanlacak
dikme ebatlar Tablo-521-1de verilmitir.
Tablo-521-1 PVC Kar Siberleri Kullanm Boyutlar
PVC Kar Siperi Ykseklii
(metre)
Kar Biriktirme Mesafesi

(metre)
Kullanlacak Dikme Ebatlar

(Galvanizli kutu profil)
a x b x t (mm)
1,50
300
60 x 60 x 3
2,30
1.500
70 x 70 x 3
2,80
4.500
80 x 80 x 3
2,80
6.000
90 x 90 x 3
Tablo-521-2 PVC Kapl Kar Siberleri Boyutlar

Tm Genilik
70 mm
ift Katl Ksmn Genilii
50 mm
Kalnlk
6,5 mm
Malzeme Et Kalnl
1,00 mm
Ykseklik
Deiken (1,50-2,80 m aras)
521.03.05 Toleranslar
PVC kar siperinin kalnl ve malzeme et kalnl iin Tablo-521-2de verilen llerin tolerans deeri
% 5dir.
PVC kar siperinin yukarda verilen genilikleri iin tolerans deeri % 2dir.
521.03.06 Malzemenin Teknik zellikleri
1. Ultraviyole (UV) Inlarna Dayanm Testi:
TS 8106-3 ISO 4892-3 standardna gre test yaplacaktr. UV % 0,05 deerini gemeyecektir.
2. Soua Kar Dayankllk Testi:
TS 201e gre malzeme teste tabi tutulacak, blgelere gre maksimum - 50 Cye kadar 72 saat
soutucuda bekletilen numune oda scaklnda 24 saat bekletildiinde malzemede herhangi bir deiim
gzlenmeyecektir.
3. Scaa Kar Dayankllk Testi:
ki dikme arasnda PVC kar siperinin hava artlarna kar dayanmn ve direncini artrmak iin kuaklama
yaplacaktr. Kuak malzemesi 25 x 5 mm ebatlarnda lama demirinden yaplacaktr. Kuaklar PVC kar siperi
paneli zerindeki elik telin ierisinden geirilerek dikmeye kaynak yaplacaktr. Yaplan kaynak kuan
dikmeye oturduu tm yzeye yaplacaktr. ki dikme arasndaki kuakta ( Lama demiri ) kesinlikle ekli
malzeme kullanlmayacaktr.
Kuak aralklar, h= 1,50 m, h= 2,30 m ve h= 2,80 mdir. Dikme ykseklikleri iliikte verilen ekillere gre
yaplacaktr.
Dikme, payanda ve kuaklamada kullanlan malzemeler TS EN 10240 standardna uygun olacaktr.
Dikme, payanda ve kuaklamada kullanlan malzemeler TS EN 1179 standardna uygun kle inko
kullanlarak TS EN ISO 1461e gre 488 g/m olacak ekilde scak daldrma usul ile galvanizlenmesi
yaplm olacaktr.
TS 201-TS 5358 standartlarna gre denendiinde 70 Cde 72 saat sreyle hava sirklasyonlu etvde
bekletildikten sonra oda scaklnda da 24 saat bekletildikten sonra numunede herhangi bir deiim
gzlenmeyecektir.
4. Yanmaya Kar Dayankllk Testi:
DIN 4102-1 standardna gre malzeme B1 snf kolay alev almayan snfna girmelidir.
5. Darbe Mukavemeti Testi:
TS 10640 standardna gre teste tabi tutulduunda 4 kglk bir arlk 1 m ykseklikten malzeme zerine
drldnde malzemede bir hasar meydana gelmemelidir.
6. Su Absorbsiyonu Testi:
TS 702 EN ISO 62 standardna gre test yapldnda malzeme su absorbsiyonu % 0,4 gememelidir.
Paneller stten ve alttan PVC kapakla kapatlacaktr. Panellerin et kalnl minimum 1,00 mm olacaktr.
Dier lleri iliikteki ekillerde grld gibi olacaktr.
Temel betonu C 30/37 MPa snf olacaktr. Betonda kesinlikle granlometrik krma ta malzeme
521 / 4


521 / 5
KISIM 521
KISIM 521
PVC KAR SPER KEST (H=1,50 m. iin)
ELK TEL ZERNE PVC KAR SPER (H=1,50 mt. iin)

200
PVC Kapak
PVC Kapak
20
20
PVC PANO
KUTU PROFL DKME

60 X 60 X 3 mm
KUTU PROFL DKME

60 X 60 X 3 mm
PVC PANO
nyz
55
Arkayz
150
150
55
PVC KAPLI ELK TEL
LAMA DEMR
25 X 5 mm
55
7 cm (PVC genilii)
55
10,5 cm (rg Aral)
20
LAMA DEMR
25 X 5 mm
20
25
30
TEMEL BETONU
C 20
25
30
3 O 12
GRN ( Arkayz )
4 O 12
0,50 m
ekil-521-3
0,30 m
3 O 12 L=119cm
3O
/ 12 L= 49 cm
0,50 m
4 O 12 L= 49cm
3O
/ 12 L=119 cm
0,50 m
Temel Demir Plan
A-A KEST
YAN GRN
ekil-521-4
521 / 6


521 / 7
KISIM 521
KISIM 521
KAR SPERL YAPIMINDA KULLANILAN PVC KEST

45
200
PVC Kapak
16
52
PVC KAPAK
KUTU PROFL DKME
230
16
20
16
40
50
70 X 70 X 3 mm
50
PVC PANO
1,25
30
PVC KAPLI ELK TEL
50
7 cm (PVC genilii)
20
LAMA DEMR
25 X 5 mm
15
60
10,5 cm (rg Aral)
25
30
TEMEL BETONU
C 20
15
30
3 O 12
10
GRN ( Arkayz )
4 O 12
12,5
20
ekil-521-6
Not: ller mm dir.
ekil-521-5
521 / 8


521 / 9
KISIM 521
KISIM 521
PVC KAR SPER KEST (H=2,30 mt. iin)

PVC Kapak

4 5
1
16
16
16
45
1
4
52
55
nyz
PVC PANO
PVC KAPAK
230
KUTU PROFL DKME

70 X 70 X 3 mm
55
Arkayz
1,25
15
25
15
20
60
55
30
LAMA DEMR
25 X 5 mm
0,70 m
3 O 12 L=139cm
10
3 O 12
A
0,70 m
4 O 12
12,5
20
0,70 m
4 O 12 L=49cm
Temel Demir Plan
A-A KEST
Not: ller mm dir.
YAN GRN
ekil-521-7
521 / 10
ekil-521-8


521 / 11
KISIM 521
KISIM 521
PVC KAR SPER KEST (H=2,80 mt. iin)
200
PVC Kapak
45
45
40
40
20
20
PVC Kapak
KUTU PROFL DKME
280
45
280
45
nyz
PVC PANO
80 X 80 X 3 mm
KUTU PROFL DKME

80 X 80 X 3 mm
PVC PANO
55
55
Arkayz
PVC KAPLI ELK TEL
LAMA DEMR
25 X 5 mm
55
7 cm (PVC genilii)
55
10,5 cm (rg Aral)
20
20
LAMA DEMR
25 X 5 mm
C 20
25
25
30
TEMEL BETONU
35
0,75 m
GRN ( Arkayz )
3 O 12
3 O 12 L=144cm
5 O 12
3 O 12
0,35 m
ekil-521-9
4 O 12
0,75 m
0,75 m
5 O 12 L=54cm
Temel Demir Plan
A-A KEST
YAN GRN
ekil-521-10
521 / 12


521 / 13
KISIM 521
KISIM 522
522. Kar Direkleri

45
16
16
16
52
522.01 Tanm
Kar direkleri; karn yoldan uzaklatrlmas srasnda yol platformunu belirleyen iaretlerdir. Kar kalnlnn
ok yksek olduu yerlerde yolu belirtecek ekilde tm yol boyunca, kpr, menfez vb. sanat yaplarnn
bulunduu yerlere, yksek dolgular ve uurum olan yerlerde kar direkleri dikilmelidir. Kar direkleri ncelikli
olarak, trafiin youn olduu, yksek standartl nemli yollarda dikilmelidir. Bu ksm; kar direklerinin
yapmn kapsar.
522.02 Malzeme
522.02.01 Demir Boru Direk
Kar direi olarak kullanlacak demir boru direklerin d ap, YOGT deeri 1.000den byk olan yollarda
2,5, YOGT deeri 1.000den kk olan yerlerde 2 olacaktr. Boru tabanda 100 cmsi beyaz boya ile 50
cm aralklarla ardalanmal olarak siyah-turuncu-siyah boya ile boyanarak, 25 x 25 x 60 cm beton temel iine
yerletirilecektir.
PVC KAPAK
Demir boru kar direklerinin gvdesine her 50 cmde bir reflektif malzeme yerletirilecektir.
522.02.02 CTP Direk
1,25
30
522.03 Yapm artlar

Yaplacak tm almalar projesine uygun olacak ve darenin talimatlar dorultusunda yaplacaktr.
15
Kullanlacak reflektif malzeme, Ksm 507.02.04.13deki artlar salamaldr.
15
60
Kar direkleri temel betonunda kullanlacak imento, agrega, katk ve su seimi Ksm 308, Beton lerinde
belirtilen esaslara uygun olarak yaplmaldr.
Projelendirmede esas alnacak beton zellikleri Ksm 308, Tablo-308-22-a ve Tablo-308-22-bde verilen
etki snflarna gre Tablo-308-23-a ve Tablo-308-23-bden dayanm snf belirlenecektir. Ancak, temel
betonunun dayanm snf C 30/37 Mpadan kk olmayacaktr.
Beton karm dizayn, Ksm 308, Beton lerinde belirtildii gibi ve TS 802, KGM, ARGE Beton karm
oranlar tayin rehberine gre yaplmaldr.
10
12,5
Kar direklerinin ekil, boyut ve boyama detaylar ekil- 522-1de belirtilmitir.
20
Not: ller mm dir.
ekil-521-11
521 / 14


522 / 1
KISIM 522
KISIM 523
523. KAR VE BUZ MCADELESNDE KULLANILACAK KATI TUZLAR

DEMR BORU KAR DRE
YOGT<1000 a=2
Beyaz
Boyanacak
Blmler
YOGT>1000 a=2,5
Krmz
Reflektif erit
Yaptrlacak
Blmler
7 cm
43 cm
150 cm
3,00 m
Turuncu
Boyanacak
Blmler
50 cm
7 cm
43 cm
2,50 m
Siyah
Boyanacak
Blmler
5 cm
38 cm
48 cm
10 cm
50 cm
523.02 Malzeme
5 cm
523.02.01 Kalsiyum Klorr
38 cm
Kullanlacak kalsiyum klorr, ASTM D 98 standardnda belirtilen esaslara uygun olacaktr.

523.02.02 Sodyum Klorr
7 cm
150 cm
Kullanlacak sodyum klorr ilgili TS 13158 standardnda belirtilen ve aada verilen artlara uygun olacaktr.
100 cm
83 cm
523.02.02.01 Genel zellikler

Tuz, kirli beyazdan kahverengiye kadar deien renklerde, iri veya ince taneli, homojen grnmde olmal,
gevek ve akc olmal, kekleme (topaklama) grlmemeli, elle sktrldnda topaklama olumamal ve
gzle grlebilir yabanc madde iermemelidir.
0,50 m
0,60 m
Bu ksm; k mevsiminde trafik gvenliini artrarak karayolunu seyahat edilebilir halde tutmak iin,
buzlanm kar, donmu yamur vb. etkilere kar yollarda buzlanmay nleyici olarak kullanlan eritme
maddelerini (tuzlar) tanmlar.
Bu ksm; doal tortulardan elde edilen kaya tuzu, gl tuzu ve deniz tuzlarn ierir.
5 cm
7 cm
Demir Boru
38 cm
523.01 Tanm
C20/25
MPa
BETONU
50 cm (Atlyede
Boyanacak)
0,10 m
0,25 m
BOYAMA DETAYI
1. imento, agrega, katk ve su seimi Ksm 308, Beton lerinde belirtilen esaslara gre yaplmaldr.
2. Ksm 308, Tablo-308-22-a ve 22-bde verilen etki snflarna gre projelendirmede esas alnacak beton zellikleri
(dayanm snf, su/imento oran, min.imento ve min.hava ierii) Tablo-308-20ye gre seilmelidir.
Ancak hibir ekilde C30/37 MPa beton snfnn altna dlmemelidir.
3. Beton karm dizayn, Ksm 308, Beton lerinde belirtildii gibi ve TS 802 ve KGM, ARGE. Beton karm
oranlar tayin rehberine gre yaplmaldr.
4. Betonun tanmas, dkm, bakm, kr ve kalite kontrol ileri Ksm 308, Beton ilerinde belirtilen esaslara
uygun yaplmaldr.
ekil- 522-1 Demir Boru Kar Direklerinin ekil, Boyut ve Boyama Detaylar
523.02.02.02 Fiziksel ve Kimyasal zellikler

Kar ve buz mcadelesinde kullanlacak olan tuzun fiziksel ve kimyasal zellikleri Tablo-523-1de belirtilen
artname deerlerine uygun olacaktr.
Tablo-523-1 Tuzun Fiziksel ve Kimyasal zellikleri
zellik
artname Deerleri
Rutubet Miktar , % (arlka), en ok
3,0
Tane Bykl
Dalm,
Kurutulmu Numunede,
% (arlka)
12,5 mmlik elekten geen
100
9,5 mmlik elekten geen, en az
95 - 100
20 - 90
10 - 60
600 mlik elekten geen
0 - 15
Suda znmeyen Maddeler, % (arlka) en ok
2,0
Suda znen Klorrl Bileikler,

( NaCl cinsinden ) %, (arlka) en az
95,0
Suda znen Slfatl Bileikler,

(CaSO4 cinsinden) %, (arlka) en ok
2,5
Ak Havada Depolanabilme (Dkme Tuz iin)
Akcln (gevekliini)
koruyabilmelidir.
varsa, ynn zerindeki ufalanamayan
(sert) kabuun kalnl en ok 75 mm
olmaldr.
( % Arlka, Kuru Madde Temeli)
522 / 2


523 / 1
KISIM 523
KISIM 524
1. stenilen tuz, ykanm, kuru, topaklama ve neme kar katk maddelerini belli oranlarda iermi
olacaktr (Topaklama ve nem nleyiciler mmkn olduunca az kullanlmal ve insan ve evre sal
iin tehdit oluturmamaldr). Topaklama veya nemlenmeyi nleyici katk maddelerinin cinsi ve % oran
belirtilecektir. Kullanlan topaklama veya nemlenmeyi nleyici katk madde cinsi iin Gvenlik Bilgi
Formu (GBF) verilecektir.
2. Ham tuzun aralara yklenmesi srasnda yabanc madde karmayacak, yabanc madde karan ve
dare tarafndan kabul edilmeyen tuzlar depoya boaltlmayacak, hibir ekilde teslim alnmayacaktr.
Ancak gzle yaplan bu muayene, getirilen tuzun teknik artlara uygun olduu anlamna gelmez. Tuzun
yukarda belirtilen fiziksel ve kimyasal zelliklere uygunluu Blge Mdrlkleri tarafndan sondaj
metodu ile alnan ve mhrlenen numuneler zerinde darenin uygun grecei tercihen akredite olmu
laboratuvarda teste tabi tutulduktan sonra kesin teslim ilemi yaplarak bedeli denecektir. Laboratuvar
deney bedeli yklenici aittir.
3. Her hakedi dzenlenmesinden nce malzemelerin teknik zelliklere uygunluu saptanacaktr.
524. KAR VE BUZ MCADELESNDE KULLANILACAK AGREGALAR

524.01 Tanm
Bu ksm; k artlarna maruz kalan yollarda buzlanmay nleyici maddelerin, tuzlarn hemen etkili olmad
durumlarda tuzla birlikte buza nfuz etme orann artrmak suretiyle, trafik gvenliini daha iyi hale getirerek
yolu kullanlabilir durumda tutmak iin, zemin ile tekerlekler arasndaki srtnme katsaysn arttrarak,
kaymay nleyici malzeme olarak kullanlacak olan agregalar kapsar.
524.02 Malzeme
Kar ve buz mcadelesinde kullanlacak agregalar; elenmi kum, krlm elenmi ocak ta, dere malzemesi
vb. malzemelerden oluacaktr.
4. Yklenici teslim edecei ham tuzu, hangi kaynaktan temin ettiini belgeleyecektir.
Bu malzemelerin temin edilecei ocaklar, Blge Aratrma ve Gelitirme Bamhendisliklerince onaylanm

olacak ve malzeme kontrol mhendisinin gzetimi altnda alnacaktr.
Teslim edilen tuzun yolda uygulanmas Karayolu Bakm El Kitabnda belirtilen esaslara gre yaplacaktr.
Malzemeler (agregalar) aadaki zelliklere sahip olacaktr;

1.
Agregalar; temiz, sert, dayankl malzemeden oluacaktr.
2.
Agregalarn Los Angeles anma kayb maksimum % 35 olacaktr.
3.
Agregalar, kil topaklar, bitkisel ve organik vb. zararl maddeleri iermeyecektir.
4.
Agregalar balayc madde iermeyecektir.
5.
Agregalarn kuru halde temin ve depolanmalar salanacaktr. Malzemeyi kuru halde tutmak
iin gereken durumlarda ierisine topaklama ve neme kar belli oranlarda katk maddeleri
konulacaktr.
6.
Agregann en byk dane boyu 6,35 mmden byk olmayacak, agregalar kbik ekilli olacak ve
aada Tablo-524-1de belirtilen gradasyona uygun olacaktr.
Tablo-524-1 Kar ve Buz Mcadelesinde Kullanlacak Agrega Gradasyonu
Elek Boyutu
% Geen (Arlka )
1/4 (6,35 mm)
100
No.4 (4,75 mm)
80 - 100
No.10 (2 mm)
0 - 10
Agregalarn kaymay nleyici malzeme olarak yola uygulanmas Karayolu Bakm El Kitabnda belirtilen
esaslara gre yaplacaktr.
523 / 2


524/ 1
KISIM 525
525. KAR VE BUZ MCADELESNDE KULLANILACAK BUZ ZC ve

NLEYC (SIVI) ZELT
525.01 Tanm
Karayolunda, k artlarnda trafik gvenliini artrmak iin kar, buzlanm kar, donmu yamur vb. yol
zerindeki etkenlerin zlmesinde ve oluumlarnn nlenmesinde kullanlan sv zeltileri tanmlar.
525.02 Snf
Buz zc ve nleyici (Sv) zeltiler; iklim koullar gz nne alndnda aadaki fiziksel zelliklere
ve performans kriterlerine sahip olacak tek snftr.
525.03 Malzeme
525.03.01 Fiziksel zellikler
Kullanlacak olan sv aada retici tarafndan verilecek olan fiziksel zelliklerini kullanm ve depolama
sresinde koruyacaktr.
Tablo-525-1 Fiziksel zellikler
Fiziksel zellikler
Renk ve Grn
Younluk
Aktif Madde Cinsi
Uygunluu iin Aranacak Kriterler

reticinin Beyan Ettii Renk ve Grn zelliklerine Sahip Olacak
reticinin Beyan Ettii Deere Uygun Olacak
retici Tarafndan Beyan edilecek.
Etken Madde / rn iin GBF (Gvenlik Bilgi Formu) hazrlanp, teslimat ve uygulama
ncesi dareye teslim edilecektir
Kat Madde Miktar

(% Arlka)
reticinin Beyan Ettii Deere Uygun Olacak
pH deeri
5-11 Arasnda Olacak
Parlama Noktas
( ASTM D 93 )
Parlamayacak (100 Cye kadar)
Toksidite
nsan, Hayvan ve evre Sal Asndan Zararsz Olduunu Gsteren Geerli

(Akredite Olmu Ulusal veya Uluslararas bir Laboratuvardan) Teknik Rapor rn ile
birlikte verilecektir
525.03.02 Performans Kriterleri

Yukarda fiziksel zellikleri verilen Buz zc ve nleyici (Sv) zelti aada verilen performans
kriterlerine kullanm sresinde uygun olacaktr.


525 / 1
KISIM 525
KISIM 525
525.03.03 zel artlar

Tablo-525-2 Performans Kriterleri
Performans Kriterleri
Donma Noktas
(ASTM D 1177)
Korozyon testi, mg/cm2/24 saat (1

gn)
(ASTM F 483)
Teknik artname Limitleri
1. Buz zc ve nleyici (sv) zelti yola uygulandktan sonra; trafik kazalarna neden olup trafik akn
aksatmayacaktr. zellikle eimli yollarda bu zelliini muhafaza edecektir.
2. 1 cm kalnlndaki buzu ortam scaklnda ka gram buz zc ve nleyici sv (zelti) rnle, ka
saatte zecei retici firma tarafndan dareye yazl olarak verilecektir.
En az - 40 C
( Sv en az - 40 Cye kadar donmama zelliine sahip olacaktr)
3. Buz zc ve nleyici (sv) zeltinin yola uygulanmas, kullanlmas ve yolda kalma sreci; sonucunda
yol styapsndaki bitm ve agrega adezyonunu etkilemeyecektir. Gzle grnr soyulma ve atlaklar
olumayacaktr.
0,05 Karbon elii
4. Buz zc ve nleyici (sv) zelti; raf mr sresince kimyasal ve fiziksel zelliklerini muhafaza
edecek ve ara kontrol deneyleri yaplarak, kullanlacak olan svnn uygulanmasna izin verilecektir.
zelliklerinde deiim sz konusu olduunda, firma tarafndan yeniden temini salanacaktr
0,02 Alminyum
Buz Eritme (zme) Kapasitesi

(SHRP H-205.2)
30 Dakikada - 10 Cde
En az 1,00 ml/g
(Eriyen Buz Hacmi, ml) /(Birim Buz zc, g) olacaktr
Soyulma Mukavemetinde Azalma, %

(Ksm 403, Ek-A)
% 25
(B 50/70 snf bitm ile normal soyulma mukavemeti % 70 olan
referans agrega zerinde)
Kayma Direncinde Azalma, %

(TS EN 1097-8)
% 40
(Cilalanma deeri 50-55 arasnda olan referans agrega ile)
*Buzlanmay nleyici Dozaj, (g/cm2)
retici tarafndan uygulama miktarlar ayr ayr verilecek

(Ayrca istendiinde deiik scaklklar iinde uygulama oranlarnda
verilecektir)
* Raf mr
En az 2 yl olacak
*Yolda Kalma Sresi
Buz zc ve nleyici sv (zelti) yola uygulandktan sonra; en az

48 saatlik bir srete yolda kalacak
(Eimli yollarda da ayn srede kalacaktr)
5. Malzemenin kalite kontrol, kullanm ncesinde Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl

laboratuvarlarnda yaptrlacaktr. hale sonras teslim alnan sv malzemenin gzle muayenesi, teknik
artlara uygun olduu anlamna gelmeyecektir. Buz zc ve nleyici svnn yukarda belirtilen
fiziksel ve performans zelliklerine uygunluu, sondaj metodu ile alnan, Blge Mdrlkleri tarafndan
mhrlenen numuneler zerinde, Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl laboratuvarlarnda muayene
edildikten sonra kesin teslim ilemi yaplarak bedeli denecektir. Laboratuvar muayene bedeli firmaya
aittir.
6. Her hakedi dzenlenmesinden nce malzemelerin, teknik artnameye gre uygunluu kontrol edilmelidir.
7. Buz zc ve nleyici sv zeltinin, viskozitesi atmosfer basncnda uygulama scaklklarnda
spreyleme yntemi ve/veya sistem ile pskrtme de rahatlkla akacak kvamda olacaktr.
8. Yklenici teslim edecei buz zc ve nleyici sv malzemeyi, rettiini veya hangi kaynaktan temin
ettiini belgeleyecektir.
* Uygulanan (sv) zeltinin performans zellikleri iin ek Form-525-3deki izelgenin kullanc tarafndan
doldurulmas gerekmektedir.
Ayrca her rn iin bu konuda faaliyet raporu hazrlanarak, ARGE Dairesi Bakanlna gnderilmesi uygun
olacaktr.
525 / 2


525 / 3
KISIM 525
Form 525-1 Yol Performans Deerlendirme Formu

BUZ ZC VE NLEYC ( SIVI ) ZELT N YOL PERFORMANS
DEERLENDRME FORMU
Kullanlan Buz zc ve nleyici Sv (zelti)
Cinsi :
reten Firma Ad :
retildii Yer :
Uygulanan Blge Mdrl :
Uygulanan Yer :
(Kaplama tr, boyuna ve enine eimi)
Uygulama Tarihi :
Uygulama Sistemi :
(Pskrtme, Spreyleme Ara ile, Alglama Sistemi le)
Uygulama ekli :
(Buzlanma ncesi/ Sonras Uyguland)
Uygulanan Sv Buz zc ve nleyicinin Grn :
(rengi, homojenlii)
Uygulama Srasndaki evre Scakl :
(C)
Uygulama Srasndaki styap Scakl :
(C)
Uygulanan Sv Buz zc ve nleyici Svnn Dozaj
:
(g/cm2)
Uygulanan Sv Buz zc
ve nleyici Svnn Yol Yzeyinde Kalma Sresi :
(Saat), (zellikle Eimli Yollarda)
Uygulanan Sv Buz zc ve nleyici Svnn
Yol styapsndaki Kayganl :
(kt, orta, iyi)
Yol styapsndaki Buzu Eritme Kapasitesi :
(kt, orta, iyi)
Depolanma Koullar :
(depo tr ve ortam sicakl)
LAVE GR VE AIKLAMALAR :
Not: Uygulama ncesi ve sonrasna ait, fotoraflar mevcutsa form ile birlikte gnderilmelidir.
525 / 4


KGM Teknik Sartnamesi 2013

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KGM Teknik Sartnamesi 2013

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KARAYOLU

(YOL ALTYAPISI, SANAT YAPILARI, KPR VE

Bu Teknik artname Karayollar Genel Mdrlnn

Bu Teknik artname Karayollar Genel Mdrlnn

Bu Teknik artname Karayollar Genel Mdrlnn

KARAYOLLARI GENEL MDRL

YOL ALTYAPISI, DAYANMA

SANAT YAPILARI, KPRLER

Ali Rza KIRAN

Hasan Deniz ALTUNTA

YOL STYAPISI, GENEL

Bu Teknik artname Karayollar Genel Mdrlnn

Bu Teknik artname Karayollar Genel Mdrlnn

BRM SSTEMLER, BRM DNMLER

S.I. BRM SSTEM - NGLZ, US BRM SSTEM - DNM FAKTRLER (devam)

ULUSLARARASI BRM SSTEM SI (Franszca: Systme international dunits)

ELDE EDLEN / EVR

cubic inch, in3

milimetre kp, mm3

cubic inch, in3

cubic inch, in3

santimetre kp, cc, cm3

cubic inch, in3

cubic foot, ft3

cubic yard, yd3

cubic yard, yd3

(ing.) Gallon, gall

(US) gallon, gall

(US) Gallon, gall

S.I. BRM SSTEM - NGLZ, US BRM SSTEM - DNM FAKTRLER

ELDE EDLEN / EVR

ELDE EDLEN / EVR

(ing.) gallon, gall

pound force, lb-f

pound force, lb-f

pounds per sq. ft, lb/

** kilopascal, kPa, kN/m2

pounds per sq. inch, lb/

Gerilme (birim alana uygulanan kuvvet)

square inch, in2

square inch, in2

square miles, mi2

kilometre kare, km2

square miles, mi2

* SI birim sisteminde olmayan, SI birim sistemi tarafndan kabul edilen birim.

* SI birim sisteminde olmayan, SI birim sistemi tarafndan kabul edilen birim.

Bu Teknik artname Karayollar Genel Mdrlnn

Bu Teknik artname Karayollar Genel Mdrlnn

Bu Teknik artname Karayollar Genel Mdrlnn

TERMLER, KISALTMALAR VE ARTNAME DZEN

MALZEMENN KONTROL VE MUHAFAZASI

PATLAYICI MADDELERN TAINMASI, DEPO EDLMES

YAPI MALZEMELER MEVZUATI UYGULAMALARI, CE

YKLENC TARAFINDAN YAPILAN KALTE KONTROL

YKLENC TARAFINDAN RNEK ALINMASI VE TEST

YOL YAPIM, BAKIM VE ONARIM ALIMALARI

TOPRAK EROZYONUNUN KONTROL EDLMES

TOZ KONTROL N SULAMA

AA KESME, KK SKME VE TEMZLEME LER

NAAT ALANINDA YER ALAN YAPI VE ENGELLERN

KPR VE SANAT YAPILARI EVRESNDEK KAZI VE

KAZI FAZLALIKLARININ KALDIRILMASI

NCE TESVYE YZEYNN ONARIMI

Bu Teknik artname Karayollar Genel Mdrlnn