Medya Hukuku

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2545

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1516
MEDYA HUKUKU
Yazarlar
Prof.Dr. Halil brahim GRCAN (nite 4)
Yrd.Do.Dr. Fatih BAYRAM (nite 8)
Uzm.Dr. Sevil YILDIZ (nite 3, 6)
Av.Dr. Barfl GNAYDIN (nite 2, 5, 7)
Av. Fikret LKZ (nite 1)
Editr
Av.Dr. Barfl GNAYDIN
ANADOLU NVERSTES
iii
indekiler
indekiler
Sunufl ............................................................................................................
ix
Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar ..........................
GRfi ..............................................................................................................
MEDYA HUKUKUNUN TANIMI...................................................................
FADE ZGRL KAVRAMI VE MEDYA HUKUKU LE LfiKS........
fade zgrlnn Unsurlar .....................................................................
Haber, Bilgi ve Dflncelere zgrce Ulaflabilme Hakk ....................
Haber, Bilgi ve Dflnceleri Serbeste Yorumlama ve Elefltirme
Hakk........................................................................................................
Haber, Bilgi ve Dflnceleri Serbeste Yaynlama Hakk ....................
fade zgrlnn Snrlar ........................................................................
ULUSLARARASI DZENLEMELERDE FADE ZGRL.......................
nsan Haklar Evrensel Beyannamesi .........................................................
Avrupa nsan Haklar Szleflmesi.................................................................
1982 ANAYASASINDAK MEDYA HUKUKU LE LGL
DZENLEMELER ..........................................................................................
TRKYEDE MEDYA HUKUKUN KAYNAKLARI .......................................
Basn Kanunu ................................................................................................
Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Kanunu .........................................
Radyo ve Televizyonlar Kuruluflu ve Yayn Hizmetleri Hakknda
Kanun.............................................................................................................
Bilgi Edinme Hakk Kanunu.........................................................................
nternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve Bu Yaynlar
Yoluyla fllenen Sularla Mcadele Edilmesi Hakknda Kanun .................
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu.....................................................................
Dier Mevzuat ...............................................................................................
zet................................................................................................................
Kendimizi Snayalm......................................................................................
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................
Sra Sizde Yant Anahtar ..............................................................................
Yararlanlan Kaynaklar..................................................................................
3
4
5
6
6
6
6
7
7
7
8
9
11
11
11
12
12
13
13
13
14
15
16
16
17
Basn ve Yayn Faaliyetleri ve Yasal Dzenlemeler............. 18

GRfi ..............................................................................................................
BASIN KANUNUNDAK TEMEL KAVRAMLAR ...........................................
Basn Kanununun Amac .............................................................................
Basn Kanunundaki Tanmlar ......................................................................
SREL YAYIN FAALYET ...........................................................................
Sreli Yayn karmak ..................................................................................
Sreli Yayn Faaliyetinde Bulunmak ..........................................................
Sorumlu Mdr..............................................................................................
Eser Sahibi .....................................................................................................
Sreli Yayn Sahibi/Yaymc ........................................................................
Basmc .........................................................................................................
Beyanname Verilmesi ..................................................................................
Teslim Ykmll.....................................................................................
Zorunlu Bilgiler .............................................................................................
1. NTE
19
19
20
20
21
21
22
22
23
23
23
23
24
24
2. NTE
iv
indekiler
BASIN KANUNUNDAK HAK VE YKMLLKLER ...............................

Gazeteci ve Haber Kayna .........................................................................
Zorunlu Bilgileri Gstermeme......................................................................
Teslim Ykmllne Uymama ...............................................................
Yeniden Yaym ............................................................................................
zet................................................................................................................
3. NTE
24
25
25
25
25
27
28
29
29
29
Radyo ve Televizyon Yayncl ............................................. 30

GRfi ..............................................................................................................
RADYO - TELEVZYON YAYINCILII ........................................................
Tarihsel Geliflim.............................................................................................
TRKYEDE RADYO VE TELEVZYON YAYINCILII LE
LGL YASAL DZENLEMELER ...................................................................
YEN RADYO VE TELEVZYON YAYIN DZEN ......................................
Kapsam ..........................................................................................................
Yeniden letim...............................................................................................
Medya Hizmet Salaycnn Bamszl ve Sorumluluu..........................
ZEL YAYINCILIK KURULUfiLARI ..............................................................
Kurulufl Aflamasnda Koflullar.......................................................................
Ykmllkler...............................................................................................
RADYO VE TELEVZYON ST KURULU ....................................................
Kuruluflu ........................................................................................................
Grevleri ........................................................................................................
YAYINLARIN DZEN ..................................................................................
Yayn lkeleri .................................................................................................
Olaanst Dnemlerde Yaynlar................................................................
TCAR LETfiM ...........................................................................................
Belirli rnlerin Ticari letiflimi ....................................................................
Program Desteklenmesi ................................................................................
rn Yerlefltirme ...........................................................................................
YAYIN HZMET ER .............................................................................
YAPTIRIMLAR................................................................................................
dari Yaptrmlar ............................................................................................
Adli Yaptrmlar .............................................................................................
TRKYE RADYO VE TELEVZYON KURUMU ..........................................
Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumunun Kurulufl ve Teflkilat...............
Ynetim Kurulu ve Grevleri.......................................................................
Genel Mdrlk ............................................................................................
TRT KURUMUNUN YAYIN ESASLARI .........................................................
Yaynlarn Dzeni .........................................................................................
Yaynlarn Denetlenmesi...............................................................................
Yaynlarda Sorumluluk .................................................................................
zet ...............................................................................................................
Kendimizi Snayalm .....................................................................................
31
31
31
32
33
34
35
36
36
37
38
39
39
39
41
41
43
44
46
46
47
47
48
48
50
50
50
50
51
51
52
53
53
55
56
57
57
indekiler
nternet Yayncl ve Yasal Dzenlemeler.........................

GRfi ..............................................................................................................
NTERNET YAYINCILII ..............................................................................
BLfiM SULARI ..........................................................................................
Biliflim Sularnn Trleri ..............................................................................
Trk Ceza Kanununda (TCK) Biliflim Sular..............................................
TCKye liflkili Olabilecek Dier Sular........................................................
FSEKDEK HKMLER VE NTERNET YAYINCILII ...............................
nternette Eser Sahiplii ................................................................................
Eser Sahiplii Trleri.....................................................................................
Eser Sahibinin Rzas le Kullanclara Sunulmas ......................................
Eser Sahibinin Rzas Alnmadan Kullanclara Sunulmas .........................
NTERNET VE KfiLK HAKLARI .................................................................
Maddi Kiflilik Haklar ...................................................................................
Bedensel Haklar ......................................................................................
Mlkiyet Haklar......................................................................................
Manevi Kiflilik Haklar .................................................................................
5651 SAYILI KANUN VE NTERNET YAYIMCILII....................................
zet................................................................................................................
58
Medyada Cezai Sorumluluk.................................................... 82

GRfi ..............................................................................................................
CEZA SORUMLULUK KAVRAMI .................................................................
Su ve Suun Unsurlar.................................................................................
Cezai Sorumluluk ..........................................................................................
BASIN YAYIN FAALYETLERNDE CEZA SORUMLULUK.........................
Basn Suu Kavram ......................................................................................
Basn Suunun eflitleri ................................................................................
Basn Suunun Unsurlar ..............................................................................
Basn Kanununa Gre Cezai Sorumluluk ...................................................
RADYO VE TELEVZYON YAYINLARDA CEZA SORUMLULUK ..............
Radyo ve Televizyon Yaynlarnda fllenen Sular ve Haksz
Fiillerden Sorumluluk....................................................................................
NTERNET ORTAMINDAK YAYINLAR NEDENYLE CEZA
SORUMLULUK ...............................................................................................
erik Salaycnn Sorumluluu...................................................................
Yer Salaycnn Ykmllkleri..................................................................
Eriflim Salaycnn Ykmllkleri .............................................................
Eriflimin Engellenmesi Karar........................................................................
eriin Yayndan karlmas.......................................................................
zet................................................................................................................
4. NTE
59
60
60
61
63
66
66
67
68
70
70
71
71
71
72
72
74
77
79
80
80
81
83
83
83
84
84
84
85
85
86
87
89
90
90
90
91
91
91
93
94
95
95
5. NTE
vi
indekiler
6. NTE
Medyada Hukuki Sorumluluk ................................................. 96

GRfi ..............................................................................................................
YAYINLARIN HUKUKA UYGUNLUU .......................................................
YAYINLARIN HUKUKA UYGUNLUK KOfiULLARI .....................................
Kamu Yarar...................................................................................................
Gereklik........................................................................................................
Gncellik........................................................................................................
lllk .......................................................................................................
KfiLK HAKKI VE ZELLKLER ................................................................
KfiLK HAKKININ KONUSU .....................................................................
Maddi Bedensel Deerler .............................................................................
Yaflam Hakk .................................................................................................
Vcut Btnl ...........................................................................................
Salk..............................................................................................................
Manevi Deerler ............................................................................................
zgrlkler....................................................................................................
sim.................................................................................................................
Resim..............................................................................................................
fieref ve Haysiyet...........................................................................................
Hayat Alan ....................................................................................................
Ortak Alan ...............................................................................................
zel Hayat Alan .....................................................................................
Gizli Hayat Alan .....................................................................................
Mesleki ve Ticari Deerler............................................................................
KTLE LETfiM ARALARI YOLUYLA KfiLK HAKLARINA YAPILAN
SALDIRILARDA KORUNMA YOLLARI .........................................................
Dzeltme ve Cevap Hakk............................................................................
Hukuk Davalar .............................................................................................
Hukuka Aykr Saldrlarn Durdurulmasn Salayan Davalar ...................
Saldrnn nlenmesi Davas ..................................................................
Saldrnn Durdurulmas Davas..............................................................
Tespit Davas ...........................................................................................
nleme, Durdurma ve Tespit Kararlarnn nc Kiflilere
Bildirilmesi veya Yaynlanmasn Talep Etme Hakk............................
Dier Davalar ..........................................................................................
Hukuka Aykr Saldrlarn Dourduu Zararlarn Giderilmesini
Salayan Davalar ...........................................................................................
Maddi Tazminat Davas ..........................................................................
Manevi Tazminat Davas.........................................................................
KTLE LETfiM ARALARI YOLUYLA YAPILAN KfiLK HAKLARINA
SALDIRILARDA HUKUK SORUMLULUK ....................................................
Sreli Yaynlar Bakmndan Hukuki Sorumluluk .......................................
TRT Yaynlar Bakmndan Hukuki Sorumluluk..........................................
zel Radyo ve Televizyon Yaynlar Bakmndan Hukuki Sorumluluk ....
nternet Yaynlar Bakmndan Hukuki Sorumluluk ...................................
YARGILAMA REJM......................................................................................
zet................................................................................................................
97
97
98
98
98
99
99
99
100
100
100
100
101
101
101
101
102
103
103
103
103
104
104
104
105
105
105
105
106
106
107
107
107
107
108
108
108
109
109
110
110
112
vii
indekiler
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 113

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 114
Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 114
Medyada Dzeltme ve Cevap Hakk ..................................... 116

GRfi ..............................................................................................................
DZELTME VE CEVAP HAKKI ....................................................................
Dzeltme ve Cevap Hakknn Hukuki Nitelii............................................
SREL YAYINLARDA DZELTME VE CEVAP HAKKI ..............................
Dzeltme ve Cevap Yazsnn erik ve Biimine Ynelik
Dzenlemeler ................................................................................................
Dzeltme ve Cevap Hakknn Kullanlmasn Usulne Ynelik
Dzenlemeler ................................................................................................
5187 SAYILI BASIN KANUNUNUN 14. MADDES CEVAP VE
DZELTME HAKKI .......................................................................................
5187 SAYILI BASIN KANUNUNUN 18. MADDESNE GRE
DZELTME VE CEVABIN YAYIMLANMAMASI...........................................
RADYO VE TELEVZYON YAYINLARINDA DZELTME VE CEVAP
HAKKI............................................................................................................
6112 SAYILI RADYO VE TELEVZYONLARIN KURULUfiU
VE YAYIN HZMETLER HAKKINDA KANUNUN 18.
MADDESNE GRE DZELTME VE CEVAP HAKKININ
KULLANILMASI..............................................................................................
6112 SAYILI RADYO VE TELEVZYONLARIN KURULUfiU
VE YAYIN HZMETLER HAKKINDA KANUNUN 18.
MADDESNE GRE DZELTME VE CEVABIN YAYINLANMAMASI.........
TRT Yaynlar Bakmndan Dzeltme ve Cevap Hakk .............................
NTERNET YAYINLARINDA DZELTME VE CEVAP HAKKI.....................
MEDYADA DZELTME VE CEVAP HAKKI BAfiVURU SREC
TABLOSU .......................................................................................................
zet ...............................................................................................................
117
117
118
118
119
119
120
122
122
123
124
124
125
126
128
130
131
131
132
Medyada zdenetim Sistemleri ............................................ 134

GRfi ..............................................................................................................
ZDENETM KAVRAMI ................................................................................
Trk Basn Tarihinde zdenetim abalar ..................................................
ZDENETM UYGULAMALARI ....................................................................
BASIN OMBUDSMANLII ............................................................................
Okur Temsilcilii ...........................................................................................
zleyici Temsilcilii........................................................................................
Meslek rgtleri............................................................................................
Basn Konseyinin fllevi ve flleyifli ..............................................................
Trkiye Gazeteciler Cemiyeti ......................................................................
Gazetecilik Etik ve Meslek lkeleri...............................................................
7. NTE
135
135
137
137
138
139
140
140
141
142
143
8. NTE
viii
indekiler
zet ...............................................................................................................
147
148
149
149
149
Sunufl
Sunufl
Medya Hukuku kitab; Anadolu niversitesi Akretim Fakltesi ktisadi ve
dari Programlar Blm, Medya ve letiflim Program ile Radyo ve Televizyon
Programcl rencilerinin ders kitab gereksinimlerini karfllayabilmek amacyla
hazrlanmfltr.
Bu ders kitab, bir ekip alflmasnn rn olup, hazrlanmas srecinde ok
sayda deerli kiflinin katklar olmufltur. Baflta program koordinatr Prof.Dr. Halil brahim GRCAN olmak zere, kitabn retim tasarm iflini stlenen Uzman
Dr. Kadriye Kobak Uzuna ve Akretim Fakltesi dizgi ekibine teflekkr borluyuz.
Son olarak, bize duyduklar gvenle, byle bir kitabn hazrlanmas olanan
sunan baflta rektrmz Prof.Dr. Davut AYDIN olmak zere, Akretim Fakltesi dekan Prof.Dr. Kerim BANARa teflekkr ediyoruz.
Editr
Av.Dr. Barfl GNAYDIN
ix
MEDYA HUKUKU
Amalarmz
N
N
N
N
N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

Medya hukuku kavramn aklayabilecek,
fade zgrl ve bu zgrln kpsamn snrlarn belirtebilecek,
Uluslararas alanda medya hukuku ile ilgili yasal dzenlemeleri betimleyecek,
1982 Anayasasndaki medya hukukuna iliflkin dzenlemeleri aklayabilecek,
Trkiyede medya hukukunun kaynaklarn anlatabilecek
bilgi ve becerileri kazanabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Medya hukuku
Kitle iletiflimi
nternet yayncl
letiflim zgrl
fade zgrl
Medya mevzuat
erik Haritas
Medya Hukuku
Medya Hukukunun
Kavram ve
Kaynaklar
GRfi
MEDYA HUKUKUNUN TANIMI
FADE ZGRL KAVRAMI VE
MEDYA HUKUKU LE LfiKS
ULUSLARARASI DZENLEMELERDE
FADE ZGRL
1982 ANAYASASINDA MEDYA
HUKUKU LE LGL
DZENLEMELER
TRKYEDE MEDYA
HUKUKUNUN KAYNAKLARI
Medya Hukukunun
Kavram ve Kaynaklar
GRfi
nsanolu ilk alardan itibaren, zellikle yakn evresiyle ve iinde yaflad toplulukla bir iletiflim gereklefltirme ihtiyacn duymufltur. Bu ihtiyacn doal bir yansmas olarak da evresindeki ve toplumdaki olaylar hakknda haberdar olma ve
bilgilenme gereksinimi balamnda, nceleri szl, daha sonra iflaretlerle ve yaz
ile iletiflimi gereklefltirmifl, bu srete eflitli iletiflim aralar gelifltirerek iletiflimin
sistemli bir srete yaplmasn salamfltr. letiflim bilgi, dflnce ve tutumlarn ortak semboller sistemi araclyla kifliler ya da gruplar arasnda karfllkl olarak birbirlerine aktarlmas olarak tanmlanabilir.
letiflim ve hukuk sosyal bilimlerin iki farkl disiplini olmasna ramen kesifltikleri ok ortak nokta bulunmaktadr. nl bir Latin atasznn dedii gibi Nerede
toplum varsa orada hukuk vardr. Her sosyal iliflkinin sonunda bir hukuksal durum ortaya kacaktr. nsanolunun bulunduu her ortamda da iletiflim gerekleflecei iin iletiflim ve hukuk hep birlikte var olacaktr.
letiflimin kitlelere ulaflan boyutu ile kullanm biimine kitle iletiflimi ad verilmektedir. Kitle iletiflimi kitle iletiflim aralar ile gereklefltirilmektedir. Kitle iletiflim
aralarna tarihsel adan bakldnda, gazete, kitap, dergi, broflr gibi yazl basn
rnleri ile, sinema, film, radyo, televizyon, plak, kaset, videokaset, CD, DVD, nternet gibi iletiflim teknolojisindeki geliflmelerle birlikte dier rn olan aralar girmektedir.
Kitle iletiflim aralarn birok adan nemi ve ifllevi vardr. Kitle iletiflim aralar kamuoyunun oluflmas ve dzenlenmesi asndan nemi kitle iletiflim aralarnn genifl bir kitleye ulaflabilmesinden kaynaklanmaktadr. Halkn bilgi edinmesi,
dnyadaki ve lkedeki geliflmeler hakknda fikir sahibi olabilmesi kitle iletiflim
aralar sayesinde de olmaktadr.
Medya Hukuku
fiekil 1.1
Kitle iletiflim
aralar
MEDYA HUKUKUNUN TANIMI

Kitle iletiflim srecinin uygun ve faydal bir flekilde yrtlebilmesinin salanmas
iin bu srecin bir dzen iinde ifllemesi gerekmektedir. Bu dzenlemeler teknik,
kltrel, sosyal ve ekonomik alardan olduu kadar hukuksal adan da ok
nemlidir. En genel tanmyla kitle iletifliminde uyulmas gereken kurallar, kitle
iletiflim aralarnn yapsn iliflkilerini dzenleyen hukuk kurallar ve uygulamalar
ile ilgilen hukuk dalna medya hukuku ad verilmektedir. Esas itibaryla medya hukuku kitle iletiflim aralaryla gerekleflen iletiflim srecindeki yasal durumlar ve
uygulamalar kapsamaktadr. medya hukukunun kapsam ierisinde basn yayn
faaliyetleri, gazetecilik meslei, radyo ve televizyon yayncl, nternet ortamndan yaynclk gibi kavramlar yer almaktadr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Medya hukuku
SIRAhangi
SZDEhukuk dallar ile iliflkili olabilir?
Kitle iletiflim aralarnn her birinin kendine zg yaps ve zelliklerinin bulunD fi N E L M
mas kitle iletiflimine
iliflkin hukuksal sorunlarn dier hukuk dallar ile iliflkili olmas medya hukukunun btn olarak ayn kanunda dzenlenememesine yol aS O R U
mfltr.
Gerekten de kitle iletiflim aralar arasnda yer alan gazete ve dergilerin dier
bir deyiflle yazl basnn tabi olduu yasa ile radyo ve televizyonlarn tabi olduu
DKKAT
yasa dzenlenifl biimiyle birbirinden farkldr.
Medya Hukukunun, Ceza Hukuku, Ceza Muhakemesi Hukuku, Anayasa HukuSIRA SZDE
ku, dare Hukuku,
Medeni Hukuk, Borlar Hukuku, Ticaret Hukuku, Fikri Mlkiyet Hukuku, fl ve Sosyal Gvenlik Hukuku ve Vergi Hukuku gibi hukuk dallar ile
iliflkisi vardr.
Bu hukuk dallar da kendi alarndan kitle iletifliminde uygulama
AMALARIMIZ
alan bulabilmektedirler.
Basn zgrl ve bunun kullanmn dzenleyen ve kitle iletiflim aralar ierisinde yer Kalan
dergi gibi baslmfl eserlerin basm ve yaym ile ilgili kav T gazete
A P
ram, kurum ve faaliyetleri inceleyen hukuk dalna ise basn hukuku ad verilmektedir.
Sreli Tbir
iin yaplmas gerekenler, basn kurulufllarnn yayn
E L Eyayn
V Z Y O karmak
N
faaliyetleri srasnda uymas gerekenler, hukuki ve cezai sorumluluk, kiflilik hakla-
N N
NTERNET
1. nite - Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar
rnn ihlali gibi basn yolu ile ifllenen sular, yarglama usul ve davalar basn hukukunun temel konularn oluflturmaktadr. Bu yaps ile basn hukuku dier hukuk dallar ile iliflki iindedir.
Anayasada Kiflinin Hak ve devleri bafll altnda dzenlenen basn zgrl, bylece anayasal bir gvenceye sahip olmufltur. Bu hkm gereince basn
hukuku, Anayasa hukuku ile iliflkili grlmektedir. Ayrca dzeltme ve cevap hakk, sreli ve sresiz yayn hakk ve basn aralarn korunmas hkmleri erevesinde de Anayasaya baflvurmak gerekmektedir. te yandan basn yoluyla kiflilik
haklarnn ihlali ve haksz fiile iliflkin konular, medeni hukuk ve borlar hukuku
ierisinde ele alnmaktadr. Dolaysyla basn hukuku, dier zel hukuk dallar ile
iliflki ierisinde bulunmaktadr. Ayrca basn suu ve basn yoluyla ifllenen sulardan dolay cezai sorumluluk ve yarglama usul ise ceza hukuku ve ceza muhakemesi hukukunun kavram ve kurumlar ile iliflkilidir. Dolaysyla karma hukuk dal
ierisinde yer alan basn hukuku, birok zel hukuk ve kamu hukuku dal ile
iliflki ierisindedir.
Medya hukuku hakknda genel bir fikir edindikten sonra medya hukukuna iliflkin baz kavramlarn neler olduuna geebiliriz.
Medya hukuku ile ilgili kavramlar sizce neler olabilir?
SIRA SZDE
zel hukuk: Esas itibaryla

kifliler arasndaki iliflkileri
dzenleyen hukuk daldr.
Kamu hukuku: Kamu
otoritesi ile donatlmfl
bulunan devlet rgtlerini ve
bunlarn iflleyiflini ve
devletin zel kifliler ve dier
devletlerle olan iliflkilerini
dzenleyen hukuk daldr.
Matbaann icadndan sonra ortaya kan basn zgrl kavram, radyo ve teD fi N E L M
SZDE zgrllevizyonlarn kitle iletifliminde nemli rol oynamas ile yeriniSIRA
iletiflim
kavramna brakmfltr. O zaman flu soruya yant aramak gerekir: letiflim zS O R U
grl nedir? adafl demokratik rejimlerdeki dzenlemeler bakmndan
bu soruD fi N E L M
nun yantn birlikte bulmaya alflalm.
Dflnce ve basn zgrlnn ana vatan saylan ngilterede
basn zgrlDKKAT
O R U
Devleti tehlikeye sokma; genel ahlaka aykr davranma veS hukuki
bir neden
olmakszn kiflilerin zararna hareket etme durumlar ile snrlandrlmfltr. (el,
SIRA SZDE
nver 2005, 26) Basn bu snrlamalara uymak kofluluyla gerekli
yaD Khoflgrden
KAT
rarlanabilmektedir. Bu snrlarn afllmas hlinde mahkemede hesap vermek durumunda kalacaktr.
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
Amerika Birleflik Devletlerinde 1791 Anayasasna eklenen Ek 1. maddeye gre Congress shall make no law... abridging the freedom of speech or of the freedom of press yani Kongre sz veya basn zgrln snrlayan
yapaK T A kanun
P
AMALARIMIZ
maz hkm ile basn zgrln aka garanti altna alnmfltr.
N N
N N
SIRA SZDE
DSIRA
fi NSZDE
ELM
S O R U
D fi N E L M
DKKAT
S O R U
SIRA SZDE
DKKAT
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
K T A P
AMALARIMIZ
Kayhan el ve Yener nverin Kitle Haberleflme Hukuku kitabndaTKEletiflim

ile ilL E TV ZA Y Phukuku
ON
gili kavramlar hakknda daha detayl bilgileri okuyabilirsiniz (stanbul: Beta, 2005).
T KE L E VT ZAY OP N
FADE ZGRL KAVRAMI VE MEDYA

T E L E VHUKUKU
ZYON
NTERNET
LE LfiKS
TELEVZYON
NTERNET
nsann en nemli zellii dflnebilmesidir. nsan dflnerek, reterek ve dflndklerini gereklefltirerek geliflebilir. Bylece, kifli herhangi bir insandan, kendine
N bir
T E R engel
NET
zg bir bireye dnflmfl olur. Bu ise dflncelerini herhangi
olmakszn, serbeste aklayabilmesinin mmkn olmas hlinde gerekleflebilecektir. Bu
durum ise dflnceyi aklama zgrl ya da ifade zgrl olarak ifade
edilir.
fade zgrlnn temelinde; dflnceyi ifade etme hakk kadar, kamuoyunun bilgi edinme hakk yatar. fade zgrl konusunda yalnzca dflnceyi ele
NTERNET
Medya Hukuku
almamak gerekir nk insan beyninin dflnce retmesi iin ncelikle dflnceyi retmek amacyla gerekli ham maddeyi, yani bilgiyi edinmesi gerekir. Bilginin
anas ise gzlemdir. Gzlemleri bir araya getirerek insan beyni bilgi retebilir. Dflnceyi reten fley, deerlendirilmifl olan bilgiden baflka bir fley deildir. fade edilebilecek bir dflnceye sahip olabilmek iin ncelikle bilgi sahibi olma zorunluluu vardr. zgrln ilk koflulu iflte bu noktada, gereklere ulaflma hakknn bireylere tannmasdr. Ancak geree ulaflan insan o gerek ile ilgili bir dflnce ya
da kanaat oluflturabilir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
fade zgrlnn
unsurlar sizce neler olabilir?
SIRA SZDE
fade zgrlnn Unsurlar
fi Nzgrlkler
ELM
Temel hakD ve
arasnda yer alan ifade zgrlnn nemli bir yeri
bulunmaktadr. Bu zgrln kullanlabilmesinin en nemli ve etkin yollar kitle
iletiflim aralardr.
S O R U fade zgrl; bilgi edinme, yayma, elefltirme, yorumlama ve
eser yaratma haklarn ierir. Dflnceyi aklama ve ifade zgrl, onu kullananlar asndan olduu kadar gerekleri renmek zgrlne sahip kifli ve kitDKKAT
leler asndan da temel hak niteliindedir. Bu tanmlardan da anlafllaca gibi ifade zgrlnn gerekleflebilmesi iin baz temel unsurlarn varl gerekmekteSIRA SZDE
dir. Bu unsurlar
aflada tek tek inceleyelim.
N N
Haber, Bilgi
ve Dflncelere zgrce Ulaflabilme Hakk
AMALARIMIZ
Kiflilerin, haber, kan, bilgi ve dflncelere serbeste ulaflabilmesi hakk; ifade zgrlnn gerekleflebilmesi iin ncelikli flart ve en nemli kofluldur. Vatandafllarn haberKalma
devlete garanti edilmesi gerekmektedir. Kiflilerin ayn
T Ahaklarnn
P
haber ve bilgiye farkl kaynaklardan ulaflabilmesi haber ve bilginin, o derece dorulanmasn salayacaktr. Bu ise ancak tekelleflmenin nlenmesi ile mmkn olabilecektir.T EAksi
L E V Zhlde
Y O N kiflilere tek yanl bir bilgilendirme salanmfl olacaktr ve
farkl bilgilere eriflebilme olana kstlanmfl olacaktr. Medyada oulculuun salanmas ve kiflilerin zgrce istedikleri haber, bilgi ve dflncelere ulaflabilmesi
salanmaldr.
N Tvatandafl
ERNET
Bu unsur
asndan haber alma, medya alflan asndan habere ulaflmak ve toplamak hakkn ifade eder.
Haber, Bilgi ve Dflnceleri Serbeste Yorumlama ve

Elefltirme Hakk
Bir konuya iliflkin deer yargs ve inanlarn zgr bir biimde ifade edilmesi anlamna gelen yorum ve elefltiri hakk ifade zgrlnn kullanlabilmesi iin gereken unsurlardan ikincisidir. Bu hak ne lde salkl salanabilirse demokratik
bir toplumun gerekleri olarak siyasal tartflma ve siyasal iktidarn denetlenmesi o
lde salkl olacaktr. Siyasal iktidarn uygulamalarnn halk tarafndan denetlenebilmesi, kamu yarar tartflmalarnn yaplabilmesi zgrce yorum yapma ve elefltirme hakknn kullanlmasn engelleyecek yasal, siyasi ve ideolojik uygulamalardan uzak tutulmasna baldr.
Haber, Bilgi ve Dflnceleri Serbeste Yaynlama Hakk

nc unsur olarak ifade edilen bu hak ifade zgrlnn kitle iletiflim aralar yoluyla kullanlmas fleklini ifade etmektedir. Haberlere dflncelere ulaflmak yeterli deildir. Bunlara ulaflan insan oluflturduu dflnce ve kanlarn, elefltirileri,
yaratt sanatsal rnleri aklayabilme hakkna sahip olmaldr. Kamuoyunun

gerekleri renme ve bilgi edinme hakk, haber ve bilgilerin serbeste yaylabilmesi ve kitle iletiflim aralarnda alflan medya profesyonelleri tarafndan bu zgrln kullanlabilmesiyle gerekleflmektedir. Dflnceleri aklamak yannda
kitlelere yayabilmek olanann da sunulmas gerekir. Bu hak dflnce ve kanlarn sansre tabi olmadan baslmas ve datlmasn ifade etmektedir.
fade zgrl sizce hangi hllerde snrlanabilir?
fade zgrlnn Snrlar
SIRA SZDE
D fi N E L M
fade zgrl gerek uluslararas dzenlemelerde, gerekse birok lkenin Anayasasnda ve medya ile ilgili yasalarnda korunan temel hak ve zgrlk olarak taS O R zgrlnn
U
nmlanmfltr. Temel hak ve zgrlkler ierisinde yer alan fade
kullanlmasnn da snrlar yine yasal olarak izilmifltir.
Baz hallerde ifade zgrlnn kullanlmas dier temel hak
ve zgrlkleDKKAT
rin ihlal edilmesi durumunu yaratabilir. Bu durumla zellikle zel yaflamn dokunulmazl, kiflilik hakk gibi yine birok yasal metinde korunan haklarla atflSIRA SZDE
mas halinde karfllafllabiliriz.
fade zgrlnn ne zaman, nasl ve hangi koflullarda snrlandrlabilecei
ya da bu zgrln kullanlmasnn koflullarnn neler olduunu
belirlemeden
AMALARIMIZ
nce ifade zgrlklerin kullanlmasnn dev ve sorumluluk bilinci ile olmas gerektiinin altn izmeliyiz.
fade zgrlnn kullanlmas;
K T A P
Ulusal gvenlik,
SIRA SZDE
lke btnl,
Kamu emniyeti,
TELEVZYON
Su ifllenmesi veya dzensizliin nlenmesi,
D fi N E L M
Genel saln korunmas,
Gizli belgelerin aa vurulmasnn nlenmesi,
NST EO RRN UE T
Baflkalarnn flhret ve haklarnn korunmas,
Yarg organlarnn otorite ve tarafszlnn salanmas gibi durumlarda snrlandrlabilecektir.
DKKAT
Byle bir snrlandrmann sz konusu olabilmesi iin afladaki flartlarn gerekleflmifl olmas aranacaktr:
SIRA SZDE
Snrlandrma ancak kanunla olabilir.
Snrlandrma Anayasann szne ve ruhuna uygun olmaldr.
Snrlandrma demokratik toplum dzeninin gereklerine
uygun olmaldr.
AMALARIMIZ
Snrlandrmada ll olunmaldr.
N N
N N
K T A zgrl
P
mer Gedikin Trk Yarg Kararlar erevesinde Trkiyede Kitle letiflim
kitabnda ifade zgrlnn kullanm ve yarg srecini detayl okuyabilirsiniz (Ankara:
Sekin, 2008).
TELEVZYON
ULUSLARARASI DZENLEMELERDE FADE

ZGRL
Demokratik toplumlara demokratik toplum olma zelliini veren en nemli temel

NTERNET
haklardan biri olan ifade zgrl hemen hemen tm demokratik devletlerde
anayasalar ile gvence altna alnmfl, birok uluslararas szleflmede yer almfl ve
korunmufltur.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA SZDE
TELEVZYON
D fi N E L M
NST EORRN EU T
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Medya Hukuku
nsan Haklar Evrensel Beyannamesi

nsan Haklar Evrensel
Beyannamesi: Birleflmifl
Milletler Genel Kurulu
tarafndan 10 Aralk
1948de Pariste ilan
edilmifltir.
51 lke tarafndan 26 Haziran 1945te San Franciscoda imzalanan Birleflmifl Milletler Antlaflmas yeni bir uluslararas dzenin kurulmas amacyla insanlk ailesinin
btn yelerine rk, cinsiyet, dil ve din ayrm gzetmeksizin herkesin insan haklarna ve temel zgrlklerine sayg ve demokrasi temelinde, uluslararas barfl
kurma arsnda bulunan bir antlaflmadr.
Bu amala da nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin 19. Maddesinde
Dflnce ve fade zgrl flu flekilde dzenlenmifltir:
Madde 19: Herkesin grfl ve anlatm zgrlne hakk vardr. Bu hak, karflmasz grfl edinme ve hangi yoldan hangi lkede olursa olsun bilgi ve dflnceleri arama, alma ve yayma zgrln ierir.
SIRA SZDE
SIRA
SZDESzleflmesinde yer alan temel hak ve zgrlkler neler olabilir?
Avrupa nsan
Haklar
D fi N E L M
Avrupa nsan Haklar
SIRA SZDE
Szleflmesi:
Avrupa Konseyi
yeSdevletlerince
4 Kasm
O R U
1950de Romada imzalanan
nsan Haklarnn ve Temel
D fi N E L MKorunmasna
zgrlklerin
D KSzleflme
KAT
liflkin
temel
haklara saygnn Avrupa
demokrasileri
S O R U ailesine dhil
btn
SIRA devletler
SZDE tarafndan
topluca gvenceye alnd
uluslararas antlaflmadr.
DKKAT
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
K T A P
AMALARIMIZ
TELEVZYON
K T A P
NTERNET
TELEVZYON
Avrupa nsan Haklar Szleflmesi

D fi N E L M
fade zgrlmn uluslararas dzenlemenler asndan en nemlilerinden birisi AvSZDE

rupa nsan SIRA
Haklar
Szleflmesidir. kinci Dnya Savafl Avrupay harabeye evirmiflti.
S
O
R
Milyonlarca insan Ulmfl, devletlerin ekonomileri bozulmufl, insanlar savafln diyetini
kan ve gzyafl
ile demifllerdi. Faflizme karfl savaflta aktif bir rol oynamfl bulunan, siD fi N E L M
yaset, hukukDve
K Ksanat
A T dnyasndan 800 nl temsilci 7 - 10 Mays 1948 arasnda Lahey
Kongresinde Avrupa kurucu parlamenter asamblesinin oluflturulmas arsnda buS O R U
lunmufllardr. Bu kongre adafl Avrupann doumunun ilk habercisi olmufltur.
SIRA SZDE
Lahey Kongresinden bir yl sonra 10 devlet; Belika, Birleflik Krallk, DanimarDKKAT
ka, Fransa, Hollanda,
rlanda, Norve, sve, talya ve Lksemburg Avrupa Konseyini kurdu.
1950de Almanya Federal Cumhuriyeti, zlanda, Trkiye ve Yunanistan
AMALARIMIZ
da Avrupa SIRA
Konseyine
SZDE katlmfllardr.
Avrupa Konseyinin temelini demokrasinin glendirilmesi, hukukun stnlK T A P insan haysiyetinin ne karlmas, insan haklarnn korunmann savunulmas,
AMALARIMIZ
s ve insan haklarna sayg oluflturuyordu. Konsey yelerinin yerine getirmekle ykml olduklar bu ilkeler vazgeilmez ykmllkler saylyordu.
T E L1950
E V Z Ytarihinde
ON
4 Kasm
Romada imzalanan Avrupa nsan Haklar Szleflmesi 3
K T A P
Eyll 1953 tarihinde yrrle girmifltir.
Szleflme; 18 Mays 1954 tarihinde Trkiye tarafndan onaylanmfltr. Bylece
Anayasann
gre usulne gre yrrle konulmufl olan Avrupa
N T90.
E R NMaddesine
ET
TELEVZYON
nsan Haklar Szleflmesi kanun hkmndedir ve i hukuk mevzuatmzn bir parasdr.
N N
N N
NTERNET
http://www.belgenet.com/arsiv/sozlesme/aihs_01.html
adresinden Avrupa nsan Haklar
NTERNET
Szleflmesinin metnine ve ek protokollerine eriflebilirsiniz.
MAKALE
M A K A LHaklar
E
Avrupa nsan
Szleflmesinin 10uncu Maddesinde ifade zgrl flu
flekilde dzenlenmifltir:
Herkes ifade zgrl hakkna sahiptir. Bu hak, kamu makamlar tarafndan mdahale olmakszn ve ulusal snrlar dikkate alnmakszn, grfllere sahip
olma ve bilgi ve dflnceleri edinme ve bunlar yayma zgrln ierir. Bu
madde, Devletlerin, radyo, televizyon ya da sinema iflletmeciliinin izin rejimine
tabi klmalarna engel deildir.
Maddenin ikinci fkrasnda ise ifade zgrlnn snrlar izilir. lgili dzenleme flyledir:
Kullanlmas dev ve sorumluluk ieren bu zgrlkler; demokratik bir toplumda ulusal gvenlik, lke btnl, kamu gvenlii gerekeleriyle ve kamu
dzeninin korunmas ya da suun nlenmesi, genel salk ve genel ahlak, baflkalarnn fleref, flhret ve haklarnn korunmas, gizlilii olan bilgilerin aa kmasnn nlenmesi yahut yarg organlarnn otorite ve tarafszlnn salanmas iin
gerekli olan kanun ile korunan kural (usul), koflul, kstlama ve cezalara tabi tutulabilir.
10. maddede tanmlanan ifade zgrlnn iki aflamas bulunmaktadr. Bunlardan ilki kanaat oluflturma, bu kapsamda haber, bilgi, enformasyon ve dflnceleri alabilme, bunlara ulaflabilme; ikincisi ise bunlar her trl arala aklayabilme,
iletebilme, yayabilme zgrldr.
Sizce 1982 Anayasasnda iletiflim hukuku ile ilgili hangi dzenlemeler
verilmifltir?
SIRAyer
SZDE
1982 ANAYASASINDAK MEDYA HUKUKU LE LGL

D fi N E L M
DZENLEMELER
Trkiyede de ifade zgrl ve basn hrriyeti Anayasa ile gvence altna alnmflS O R UDevlet, basn
tr. Anayasann 28. Maddesine gre Basn hrdr, sansr edilemez...
ve haber alma hrriyetlerini salayacak tedbirleri alr. Burada basn denilmesinin
nemi yoktur. Madde, basn kavram ile tm kitle iletiflim aralarn kapsamaktadr.
DKKAT
Anayasada iletiflim hukuku ile ilgili maddeleri flu flekilde sralayabiliriz.
Dflnce ve kanaat hrriyeti bafllkl 25. Maddeye gre;
SIRA SZDE
Herkes, dflnce ve kanaat hrriyetine sahiptir.
Her ne sebep ve amala olursa olsun kimse, dflnce ve kanaatlerini aklamaya zorlanamaz; dflnce ve kanaatleri sebebiyle knanamaz ve sulanamaz.
AMALARIMIZ
Dflnceyi aklama ve yayma hrriyeti bafllkl 26. Maddeye gre;
Herkes, dflnce ve kanaatlerini sz, yaz, resim veya baflka yollarla tek baflna veya toplu olarak aklama ve yayma hakkna sahiptir. BuK hrriyet
T A P resm makamlarn mdahalesi olmakszn haber veya fikir almak ya da vermek serbestliini de kapsar. Bu fkra hkm, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yaplan yaymlarn izin sistemine balanmasna engel deildir.
TELEVZYON
(Deiflik: 3.10.2001-4709/9 md.) Bu hrriyetlerin kullanlmas, mill gvenlik,
kamu dzeni, kamu gvenlii, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin lkesi ve
milleti ile blnmez btnlnn korunmas, sularn nlenmesi, sulularn ce N T Eaklanmamas,
RNET
zalandrlmas, Devlet srr olarak usulnce belirtilmifl bilgilerin
baflkalarnn flhret veya haklarnn, zel ve aile hayatlarnn yahut kanunun ngrd meslek srlarnn korunmas veya yarglama grevinin gereine uygun
olarak yerine getirilmesi amalaryla snrlanabilir.
(nc fkra mlga: 3.10.2001-4709/9 md.)
Haber ve dflnceleri yayma aralarnn kullanlmasna iliflkin dzenleyici
hkmler, bunlarn yaymn engellememek kaydyla, dflnceyi aklama ve yayma hrriyetinin snrlanmas saylmaz.
(Ek: 3.10.2001-4709/9 md.) Dflnceyi aklama ve yayma hrriyetinin kullanlmasnda uygulanacak flekil, flart ve usuller kanunla dzenlenir.
Bilim ve sanat hrriyeti bafllkl 27. Maddeye gre;
Herkes, bilim ve sanat serbeste renme ve retme, aklama, yayma ve bu
alanlarda her trl arafltrma hakkna sahiptir.
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
10
Medya Hukuku
Yayma hakk, Anayasann 1 inci, 2 nci ve 3 nc maddeleri hkmlerinin deifltirilmesini salamak amacyla kullanlamaz.
Bu madde hkm yabanc yaynlarn lkeye girmesi ve datmnn kanunla
dzenlenmesine engel deildir.
Basn hrriyeti bafllkl 28. Maddeye gre;
Basn hrdr, sansr edilemez. Basmevi kurmak izin alma ve mal teminat
yatrma flartna balanamaz.
(kinci fkra mlga: 3.10.2001-4709/10 md.)
Devlet, basn ve haber alma hrriyetlerini salayacak tedbirleri alr.
Basn hrriyetinin snrlanmasnda, Anayasann 26 ve 27 nci maddeleri hkmleri uygulanr.
Devletin i ve dfl gvenliini, lkesi ve milletiyle blnmez btnln tehdit
eden veya su ifllemeye ya da ayaklanma veya isyana teflvik eder nitelikte olan veya Devlete ait gizli bilgilere iliflkin bulunan her trl haber veya yazy, yazanlar
veya bastranlar veya ayn amala, basanlar, baflkasna verenler, bu sulara ait
kanun hkmleri uyarnca sorumlu olurlar. Tedbir yolu ile datm hkim kararyla; gecikmesinde saknca bulunan hallerde de kanunun aka yetkili kld
merciin emriyle nlenebilir. Datm nleyen yetkili merci, bu kararn en ge yirmidrt saat iinde yetkili hkime bildirir. Yetkili hkim bu karar en ge krksekiz
saat iinde onaylamazsa, datm nleme karar hkmsz saylr.
Yarglama grevinin amacna uygun olarak yerine getirilmesi iin, kanunla
belirtilecek snrlar iinde, hkim tarafndan verilen kararlar sakl kalmak zere,
olaylar hakknda yaym yasa konamaz.
Sreli veya sresiz yaynlar, kanunun gsterdii sularn soruflturma veya kovuflturmasna geilmifl olmas hallerinde hkim kararyla; Devletin lkesi ve milletiyle blnmez btnlnn, mill gvenliin, kamu dzeninin, genel ahlkn
korunmas ve sularn nlenmesi bakmndan gecikmesinde saknca bulunan
hallerde de kanunun aka yetkili kld merciin emriyle toplatlabilir. Toplatma
karar veren yetkili merci, bu kararn en ge yirmidrt saat iinde yetkili hkime
bildirir; hkim bu karar en ge krksekiz saat iinde onaylamazsa, toplatma karar hkmsz saylr.
Sreli veya sresiz yaynlarn su soruflturma veya kovuflturmas sebebiyle zapt
ve msaderesinde genel hkmler uygulanr.
Trkiyede yaymlanan sreli yaynlar, Devletin lkesi ve milletiyle blnmez
btnlne, Cumhuriyetin temel ilkelerine, mill gvenlie ve genel ahlka aykr yaymlardan mahkm olma halinde, mahkeme kararyla geici olarak kapatlabilir. Kapatlan sreli yaynn aka devam niteliini taflyan her trl yayn
yasaktr; bunlar hkim kararyla toplatlr.
Sreli ve sresiz yayn hakk bafllkl 29. Maddeye gre;
Sreli veya sresiz yayn nceden izin alma ve mal teminat yatrma flartna
balanamaz.
Sreli yayn karabilmek iin kanunun gsterdii bilgi ve belgelerin, kanunda
belirtilen yetkili mercie verilmesi yeterlidir. Bu bilgi ve belgelerin kanuna aykrlnn tespiti halinde yetkili merci, yaynn durdurulmas iin mahkemeye baflvurur.
Sreli yaynlarn karlmas, yaym flartlar, mal kaynaklar ve gazetecilik
meslei ile ilgili esaslar kanunla dzenlenir. Kanun, haber, dflnce ve kanaatlerin serbeste yaymlanmasn engelleyici veya zorlafltrc siyasal, ekonomik, mal
ve teknik flartlar koyamaz.
11
Sreli yaynlar, Devletin ve dier kamu tzelkiflilerinin veya bunlara bal kurumlarn ara ve imknlarndan eflitlik esasna gre yararlanr.
Basn aralarnn korunmas bafllkl 30. Maddeye gre
(Deiflik: 7.5.2004-5170/4 md.)Kanuna uygun flekilde basn iflletmesi olarak
kurulan basmevi ve eklentileri ile basn aralar, su aleti olduu gerekesiyle zapt
ve msadere edilemez veya iflletilmekten alkonulamaz.
Madde 31 Kamu tzelkiflilerinin elindeki basn dfl kitle haberleflme aralarndan yararlanma hakk
Kifliler ve siyas partiler, kamu tzelkiflilerinin elindeki basn dfl kitle haberleflme ve yaym aralarndan yararlanma hakkna sahiptir. Bu yararlanmann flartlar ve usulleri kanunla dzenlenir.
(Deiflik: 3.10.2001-4709/11 md.) Kanun, mill gvenlik, kamu dzeni, genel
ahlk ve saln korunmas sebepleri dflnda, halkn bu aralarla haber almasn, dflnce ve kanaatlere ulaflmasn ve kamuoyunun serbeste oluflmasn engelleyici kaytlar koyamaz.
Dzeltme ve cevap hakk bafllkl 32. Maddeye gre;
Dzeltme ve cevap hakk, ancak kiflilerin haysiyet ve flereflerine dokunulmas
veya kendileriyle ilgili geree aykr yaynlar yaplmas hallerinde tannr ve kanunla dzenlenir.
Dzeltme ve cevap yaymlanmazsa, yaymlanmasnn gerekip gerekmediine
hkim tarafndan ilgilinin mracaat tarihinden itibaren en ge yedi gn ierisinde karar verilir.
Trkiyede medya hukuku ile ilgili dzenlemeler hangi kanunlarda SIRA
yer almaktadr?
SZDE
TRKYEDE MEDYA HUKUKUN KAYNAKLARI
D fi N E L M
Medya hukuku alan ile ilgili mevzuat medya hukukun kaynaklarn oluflturmaktadr. Medya hukukunun kurallarn dzenleyen tek bir yasa metni yoktur. DolayS O R Uadlarda tespit
syla bu alana iliflkin olarak uygulanacak kurallar, yaptrmla farkl
edilmifl kanunlarda ya da genel nitelikteki bir kanunun ilgili hkmlerinde, kanun
hkmnde kararnamelerde, eflitli ynetmeliklerde yer verilmifltir.
Burada bahseDKKAT
dilen bu mevzuatta n plana kanlar zerinde duracaz. Aflada yer verilen kanunlarn detayl olarak incelemeleri ise ilerleyen nitelerde yer alacaktr.
SIRA SZDE
Sizce Basn Kanununda hangi dzenlemeler yer almaktadr?
Basn Kanunu
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
D fi N E L M
Mevzuat: Anayasann yetkili
kld otoriteler tarafndan
karlan yazl metinleri
S O RBirU
tmne verilen addr.
lkede yrrlkte olan yasa,
tzk, ynetmelik vb.nin
btn olarak da
D ifade
KKAT
edilebilir.
N N
fi N E L M
1950 ylnda yrrle giren 5680 Sayl Basn Kanunu 54 ylDuygulanmasnn
ardndan sk sk yaplan ek ve deiflikliklere karfln gnn gereksinimlerine
yant
K T A P
S O R U yaynlanavermemesi nedeniyle yerini 26 Haziran 2004 tarihinde Resm Gazetede
rak yrrle giren 5187 Sayl Basn Kanununa brakmfltr. fiu an yrrlkte olan
Basn Kanunu eskisine oranla daha demokratik hkmler iermektedir.
T E DL E KV KZAYTO N Kanunun
amac, basn zgrln ve bu zgrln kullanmn dzenlemektir. Basn Kanunu baslmfl eserlerin basm ve yaymn kapsamaktadr. letiflim Hukukunun
SIRA SZDE dzeltme
kayna olarak Basn Kanununda sreli yayn faaliyetinin dzenlenmesi,
N T E R usul
N E T esaslarna
ve cevap hakk, hukuki ve cezai sorumluluk ve basn davalarnn
iliflkin dzenlemelere yer verilmifltir.
AMALARIMIZ
Basn Kanunu ile ilgili detayl dzenlemelere Basn ve Yayn Faaliyetleri ve Yasal Dzenlemeler bafllkl nitede yer verilecektir.
SIRA SZDE
N N
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
D fi N E L M
K T A P
S O R U
T EDL E KV K ZAYTO N
SIRA SZDE
NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
12
Medya Hukuku
Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Kanunu

1982 Anayasasnn 133. Maddesi 8 Temmuz 1993 tarihinde yaplan deifliklik ncesine kadar Radyo ve televizyon istasyonlarnn ancak Devlet eli ile kurulur ve
idareleri bir kamu tzel kifli halinde dzenlenir. hkmne yer vermekteydi. Buna uygun olarak da 2954 Sayl Trkiye Radyo ve Televizyon Kanunu karlmfltr.
11 Haziran 2008 tarihinde 5767 Sayl yasa ile deifltirilmifl olan TRT Kanunu amac, radyo ve televizyon ile tm medya aralarndan yaplan yaynlarn dzenlenmesine ve zerklii ve tarafszl Anayasada hkme balanan Trkiye Radyo-Televizyon Kurumunun kurulufl, grev, yetki ve sorumluluklarna iliflkin esas ve usulleri belirlemektir. Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumunun grev ve yetkilerine
yer veren kanunda TRT yaynlar nedeniyle cevap ve dzeltme hakk dzenlemelerine ve dier dzenlemelere yer verilmifltir.
Radyo ve Televizyon Yayncl ve Yasal Dzenlemeler nitesinde bu konuya daha genifl olarak deinilecektir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
Sizce Radyo SIRA

ve Televizyonlarn
Kurulufl ve Yaynlar Hizmetleri Hakknda Kanunda ne tr
SZDE
dzenlemelere yer verilmifl olabilir?
D fiTelevizyonlar
NELM
Radyo ve
Kuruluflu ve Yayn Hizmetleri
Hakknda Kanun
15 fiubat 2011
Trkiye Byk Millet Meclisinde kabul edilen 6112 sayl
S O tarihinde
R U
Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yayn Hizmetleri Hakknda Kanun 3 Mart
2011 tarihinde 27863 numaral Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmifltir.
DKKAT
Kanun bylece daha nce yrrlkte olan 3984 sayl Radyo ve Televizyonlarn
Kurulufl ve Yaynlar Hakkndaki kanunu yrrlkten kaldrmfltr.
SIRA Radyo
SZDE Ve Televizyonlarn Kurulufl Ve Yayn Hizmetleri Hakknda
6112 sayl
Kanunun amac; radyo, televizyon ve istee bal yayn hizmetlerinin dzenlenmesi ve denetlenmesi, ifade ve haber alma zgrlnn salanmas, medya hizAMALARIMIZ
met salayclarnn idar, mal ve teknik yaplar ve ykmllkleri ile Radyo ve
Televizyon st Kurulunun kuruluflu, teflkilt, grev, yetki ve sorumluluklarna iliflkin usul ve esaslar belirlemektir. Bu Kanun, Trkiye Cumhuriyeti Devletinin yarK T A P
g yetkisi altnda, her trl teknik, usul ve aralarla ve her ne isim altnda olursa
olsun elektromanyetik dalgalar veya dier yollarla yaplan radyo, televizyon ve istee bal yayn hizmetleriyle ilgili hususlar kapsamaktadr.
N N
TELEVZYON
Bilgi Edinme Hakk Kanunu

NTERNET
Evrensel kabul gren temel insan haklarndan olan ifade zgrlnn ayrlmaz
bir paras olan
N T E R Nbilgi
E T edinme hakknn sahibi tartflmasz olarak kamu ya da halktr. Halk adna bilgi edinme hakkn youn biimde kullanan ise meslekleri gerei
haberciler ya da gazetecilerdir. Halk iin haber, fikir ve dflnceleri bilmek ve bunlara ulaflmak hakk, iktidarn yetkilerini nasl kullandn bilmeyi ifade ederken;
basn mensuplar iin haber toplamak hakkn oluflturmaktadr.
Habercilik meslei adna ifade zgrl yorumlandnda habercinin bilgi edinme hakkna sahip olmas gerektii ve bu bilgiyi zgr bir biimde kamuoyu ile paylaflabilmesi gerektii anlafllmaktadr. Gazetecilerin de halka en doru bilgiyi ulafltrabilmeleri iin zgr bir ortamda bu grevlerini yerine getirmeleri zorunludur.
24 Ekim 2003 tarihinde Resm Gazetede yaynlanan 4982 Sayl Bilgi Edinme
Hakk Kanununun amac demokratik ve fleffaf ynetimin gerei olan eflitlik, tarafszlk ve aklk ilkelerine uygun olarak kiflilerin bilgi edinme hakkn kullanmalarna iliflkin esas ve usulleri dzenlemektir. Bilgi Edinme Hakk Kanunu; kamu ku-
13
rum ve kurulufllar ile kamu kurumu niteliindeki meslek kurulufllarnn faaliyetlerinde uygulanan bir kanundur.
SIRA SZDE
Trkiyede nternet ortamnda yaynclk hangi yasa ile dzenlenmifltir?
nternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve

D fi N E L M
Bu Yaynlar Yoluyla fllenen Sularla Mcadele
Edilmesi
Hakknda Kanun
S O R U Ortamnda
23 Mays 2007 tarihli Resm Gazetede yaynlanan 5651 Sayl nternet
Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla fllenen Sularla Mcadele Edilmesi Hakknda Kanun, Trkiyede Internet ortamndakiD yaynlar
asndan
KKAT
dzenleme getiren bir kanundur. Bu kanunun amac; ierik salayc, yer salayc, eriflim salayc ve toplu kullanm salayclarn ykmllk ve sorumSIRAveSZDE
luluklar ile Internet ortamnda ifllenen belirli sularla ierik, yer
eriflim salayclar zerinden mcadeleye iliflkin esas ve usulleri dzenlemektir.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
AMALARIMIZ
10
D fi N E L M
O R U
erik Salayc:S Internet
ortam zerinden
kullanclara sunulan her
trl bilgi veya Dveriyi
K Kreten,
AT
deifltiren ve salayan
gerek veya tzel kiflilerdir.
N N
31 Aralk 1951 tarihinde Resm Gazetede yaynlanan 5846 Sayl Fikir ve Sanat
Eserleri Kanununda teknolojik geliflmeler ve gnn gerektirdii
nedeK T ihtiyalar
A P
niyle birok kez deifliklikler ve eklemeler olmufltur. Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun amac, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan icrac sanatlarn, seslerin ilk tespitini yapan foTELEVZYON
nogram yapmclar ile filmlerin ilk tespitini gereklefltiren yapmclarn ve radyotelevizyon kurulufllarnn rnleri zerindeki manevi ve mali haklarn belirlemek,
korumak, bu rnlerden yararlanma flartlarn dzenlemek, ngrlen esas ve
N T E RSZDE
NET
usullere aykr yararlanma hlinde yaptrmlar tespit etmektir.SIRA
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan icrac sanatlarn, seslerin ilk tesD fi N E L M
pitini yapan fonogram yapmclar ile filmlerin ilk tespitini gereklefltiren
yapmclarn ve radyo-televizyon kurulufllarnn rnleri zerindeki manevi ve mali haklarn, bu haklara iliflkin tasarruf esas ve usullerini, yarg yollarnS ve
ile
O Ryaptrmlar
U
Kltr Bakanlnn grev, yetki ve sorumluluunu kapsamaktadr.
Dier Mevzuat
SIRA SZDE
D fi N E L M
K T A P
Eriflim Salayc:
Kullanclarna Internet
ortamna eriflim olana
salayan herTtrl
E L E gerek
VZYON
veya tzel kiflilerdir.
SIRA
N T E RSZDE
NET
Toplu kullanm salayclar:
Kiflilere belli bir yerde ve
belli bir sre internet
D fi Nortam
ELM
kullanm olana salayan
gerek veya tzel kiflilerdir.
S O R U
AMALARIMIZ
11
N N
Mevzuatta iletiflim hukuku ile dorudan veya dolayl olarak ilgili olan birok dzenlemeye rastlamak mmkndr. Burada en ok karfllafllanlar ve dorudan ilgiAMALARIMIZ
li olan kanunlara yer verilmifltir.
S O R U
Medya hukuku kapsamnda medya alflanlarnn ifl iliflkilerini dzenleyen 5953
Sayl Basn Mesleinde alflanlarla alfltranlar Arasndaki Mnasebetlerin TanziK D KT K AA TP
mi Hakknda Kanun ve uygulamalarna Medyada alflma Hayat dersinde incelenecektir. Bu nedenle 5953 Sayl kanuna burada deinilmeyecektir.
SIRA SZDE iliflkin dBunun yan sra Trk Ceza Kanunundaki basn yayn faaliyetlerine
TELEVZYON
zenlemelere, Trk Medeni Kanunu ve Borlar Kanununda yer alan ilgili dzenlemelere de rastlamak mmkndr.
N N
www.rtuk.gov.tr adresinden radyo ve televizyon yaynlarna iliflkin olarak

mevzua N T E R Ngncel
ET
ta eriflmeniz mmkn olabilecektir.
SIRA SZDE
Yer Salayc: Hizmet ve

ierikleri barndran
sistemleri salayan veya
iflleten gerekAMALARIMIZ
veya tzel
kiflilerdir.
DKKAT
Sizce Trkiyede iletiflim hukukunu ilgilendiren baflka hangi yasal dzenlemeler

olabilir?
SIRA SZDE
SIRA SZDE
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
AMALARIMIZ
S O R U
KD KTK AA T P
SIRA SZDE
TELEVZYON
AMALARIMIZ
NTERNET
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
14
Medya Hukuku
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Medya hukuku kavramn aklayabilmek.

Kitle iletiflim aralar araclyla gereklefltirilen
kitle iletiflimi srecinde uyulmas gereken kurallar, kitle iletiflim aralarnn yapsn ve iliflkilerini dzenleyen hukuk kurallar ve uygulamalar
ile ilgilen hukuk dalna iletiflim hukuku ad verilmektedir. Esas itibaryla iletiflim hukuku gazete,
dergi, radyo, televizyon, nternet gibi kitle iletiflim aralar ile ilgili her trl yasal dzenlemeleri iermektedir.
fade zgrl ve bu zgrln kapsamn, snrlarn belirtebilmek.
fade zgrl; kiflilerin haber, bilgi ve dflncelere zgrce ulaflabilmesi ve ulafllan bu bilgiler neticesinde ulafltklar kanaatlerini zgrce
aklayabilmesi, yaynlayabilmesini ifade etmektedir. Dflnceyi aklama ve ifade zgrl,
onu kullananlar asndan olduu kadar gerekleri renmek zgrlne sahip kifli ve kitleler
asndan da temel hak niteliindedir. fade zgrl ulusal gvenlik, lke btnl, kamu
emniyeti, su ifllenmesi veya dzensizliin nlenmesi, genel saln korunmas, gizli belgelerin aa vurulmasnn nlenmesi, baflkalarnn
flhret ve haklarnn korunmas ve yarg organlarnn otorite ve tarafszlnn salanmas gibi durumlarda ancak kanunla, Anayasann szne ve
ruhuna uygun biimde ve demokratik toplum
dzeninin gereklerine uygun olarak ll biimde snrlandrlabilir.
Uluslararas alanda medya hukuku ile ilgili yasal dzenlemeleri betimleyebilmek.
Medya hukukun en nemli kavramlarndan biri
olan ifade zgrl baflta nsan Haklar Evrensel Beyannamesi olmak zere, Avrupa nsan Haklar Szleflmesi gibi birok uluslararas yasal metinde gvence altna alnmfltr.
N
A M A
N
A M A
1982 Anayasasndaki Medya hukukuna iliflkin

dzenlemeleri aklayabilmek.
Demokratik toplumlarn birounda Anayasal
gvence olarak da teminat altna alnan ifade zgrl Trkiyede anayasalarda gvence altna
alnmfltr. 1982 Anayasasnn Dflnceyi Aklama Hrriyeti bafllkl 26. Maddesinde, Basn Hrriyeti bafllkl 28. Maddesinde, Sreli ve Sresiz
Yayn Hakk bafllkl 29. Maddesinde ve Dzeltme ve Cevap Hakk bafllkl 32. Maddesinde iletiflim hukuku ile ilgili yasal dzenlemelere yer
verilmifltir.
Trkiyede medya hukukunun kaynaklarn anlatabilmek.
Medya hukuku alan ile ilgili mevzuat iletiflim
hukukun kaynaklarn oluflturmaktadr. letiflim
hukukunun kurallarn dzenleyen tek bir yasal
metin yoktur. Ancak Anayasa baflta olmak zere
Basn Kanunu, Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yayn Hizmetleri Hakknda Kanun, Bilgi
Edinme Hakk Kanunu, Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu baflta olmak zere Trk Ceza Kanununda yer alan basn yaynla ilgili hkmler,
Trk Medeni Kanunu ve Borlar Kanununda yer
alan hkmler, Radyo Televizyon st Kurulunca
ve dier ilgili kurum ve kurulufllar tarafndan karlan medya alanna iliflkin ynetmelikler iletiflim hukukunun kaynaklarn oluflturan mevzuat
ierisinde yer almaktadr.
1. nite -Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar
15
Kendimizi Snayalm
1. Medya hukukunun afladaki hukuk dallarndan
hangisi ile arasnda en az iliflki olduu sylenebilir ?
a. Ceza Hukuku
b. Devletler zel Hukuku
c. Borlar Hukuku
d. Tazminat Hukuku
e. Medeni Hukuk
2. Sreli bir yayn karmak iin gerekli yasal sre afladaki kanunlarn hangisinde dzenlenmifltir?
a. Borlar Kanunu
b. Bilgi Edinme Kanunu
c. Ceza Kanunu
d. Ceza Muhakemesi Kanunu
e. Basn Kanunu
3. fade zgrlnn unsurlar arasnda afladakilerden hangisi yer almaz?
a. Bilgi ve haberlere serbeste eriflme hakk
b. Elefltiri hakk
c. Yorumlama hakk
d. Kiflisel verilere ulaflma hakk
e. Yaynlama hakk
4. Afladakilerden hangisi ifade zgrlnn snrlandrlmas iin gerekli flartlar arasnda yer almaz?
a. Snrlandrmann kanunla olmas
b. Anayasann szne ve ruhuna aykr olmamas
c. Bakanlar Kurulu Karar ile yaplabilmesi
d. llk ilkesine uyulmas
e. Demokratik bir toplumda zorunlu olmas
5. Afladakilerden hangisi ifade zgrlnn snrlandrlabilmesi iin gerekli nedenler arasnda yer almaz?
a. lke btnl
b. Kifli gvenlii
c. Genel saln korunmas
d. Baflkalarnn flhret ve haklarnn korunmas
e. Yarg organlarnn otoritesinin salanmas
6. 4 Aralk 1950de imzalanan, i hukukun bir paras

olan Temel Hak ve zgrlklerin Korunmasna liflkin
Szleflme afladakilerden hangisidir ?
a. Paris Szleflmesi
b. nsan Haklar Evrensel Beyannamesi
c. Avrupa nsan Haklar Szleflmesi
d. Londra Szleflmesi
e. Lahey Szleflmesi
7. 1982 Anayasasnda yer alan dzenlemelerden hangisi medya hukuku alan ile ilgi deildir?
a. Sreli Sresiz Yayn Hakk
b. Bilim ve Sanat Hrriyeti
c. Dzeltme ve Cevap Hakk
d. Basn Aralarnn Korunmas
e. Yerleflme ve Seyahat Hrriyeti
8. Anayasann yetkili kld organlar tarafndan karlan ve lkede yrlkte bulunan yazl metinlere ne ad
verilir?
a. Kanun
b. Ynetmelik
c. Mevzuat
d. Kanun Hkmnde Kararname
e. Tzk
9. nternet ortam zerinden kullanclara sunulan her
trl bilgi veya veriyi reten, deifltiren ve salayan
gerek veya tzel kiflilere ne ad verilir?
a. Servis salayc
b. erik salayc
c. Eriflim salayc
d. Toplu kullanm salayc
e. Yer salayc
10. nternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla fllenen Sularla Mcadele Edilmesi Hakknda Kanun ka ylnda yrrle
girmifltir?
a. 2004
b. 2005
c. 2006
d. 2007
e. 2008
16
Medya Hukuku
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
Sra Sizde Yant Anahtar
1. b
Sra Sizde 1
Medya hukuku, Anayasa Hukuku baflta olmak zere,
Ceza Hukuku, Ceza Usul Hukuku, Medeni Hukuk, Borlar Hukuku, fl Hukuku gibi birok hukuk dal ile iliflki
iindedir.
2. e
3. d
4. c
5. b
6. c
7. e
8. c
9. b
10. d
Yantnz yanlfl ise Medya Hukukunun Kavramlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Medya Hukukunun Kavramlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise fade zgrl ve
MedyaHukuku ile liflkisi konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise fade zgrl ve Medya
Hukuku ile liflkisi konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise fade zgrl ve Medya
Hukuku ile liflkisi konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Uluslararas Dzenlemelerde fade zgrl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise 1982 Anayasasnda Medya
Hukukuna liflkin Dzenlemeler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Trkiyede Medya Hukukunun Kaynaklar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Trkiyede Medya Hukukunun Kaynaklar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Trkiyede Medya Hukukunun Kaynaklar konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Sra Sizde 2
Medya hukuku ile ilgili kavramlarn baflnda ifade zgrl gelmektedir. Bunun yan sra yaynlar nedeniyle hukuki ve cezai sorumluluk, haber kaynaklar ile iliflkiler, dzeltme ve cevap hakk yine iletiflim hukuku ile
ilgili temel kavramlardr.
Sra Sizde 3
fade zgrl; bilgi edinme, yayma, elefltirme, yorumlama ve eser yaratma haklarn ierir. Bu anlamda
ifade zgrl haber, bilgi ve dflncelere zgrce
ulaflma ulafllan kanlar serbeste yorumlama elefltirme
ve tm bunlar zgrce yaynlama hakk gibi unsurlar
iermektedir.
Sra Sizde 4
fade zgrlnn kullanlmas ile ilgili snrlar ulusal
gvenlik, lke btnl, kamu emniyeti, su ifllenmesi ve dzensizliin nlenmesi, genel saln korunmas, gizli belgeleri aa vurulmasnn nlenmesi, baflkalarnn flhret ve haklarnn korunmas ve yarg organlarnn otorite ve tarafszlnn salanmas gibi durumlarda snrlandrlabilmektedir. Ancak bu snrlamalar
kanunla, Anayasann szne ve ruhuna uygun olarak
ve demokratik toplumun gereklerine uygun biimde
ll olmak zorundadr.
Sra Sizde 5
Avrupa nsan Haklar Szleflmesi ile szleflmeyi imzalayan Avrupa Konseyi ye devletler temel hak ve zgrlklerin kendi lkelerinde gvence altna alndn taahht etmifllerdir. Bu hak ve zgrlkler arasnda Yaflam hakk, iflkence yasa, klelik ve zorla alfltrma
yasa, zgrlk ve gvenlik hakk, adil yarglanma
hakk, cezalarn yasall, zel hayatn ve aile hayatnn
korunmas, dflnce ve vicdan zgrl, ifade zgrl, dernek kurma ve toplant zgrl, evlenme
hakk, etkili baflvuru hakk, ayrmclk yasa gibi dzenlemeler yer almaktadr.
1. nite -Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar
Sra Sizde 6
1982 Anayasasnn 25. Maddesinde Dflnce ve Kanaat Hrriyeti, 26. Maddesinde yer alan Dflnceyi Aklma ve Yayma Hrriyeti, 27. Maddesinde yer alan Bilim
ve Sanat Hrriyeti, 28. Maddesinde yer alan Basn Hrriyeti, 29. Maddesinde yer alan Sreli ve Sresiz Yayn
Hakk, 30. maddesinde yer alan Basn Aralarnn Korunmas, 32. Maddesinde yer alan Dzeltme ve Cevap
Hakk iletiflim hukuku ile ilgili bafllca dzenlemelerdir.
Sra Sizde 7
Medya hukuku mevzuat ierisinde birok yasal dzenleme yer almaktadr. Bunlardan bafllca olanlar Basn
Kanunu, Radyo ve Televizyonlarn Kuruluflu ve Yaynlar Hakknda Kanun, Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Kanunu, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, nternet
Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla fllenen Sularla Mcadele Edilmesi Hakknda Kanun gelmektedir.
Sra Sizde 8
Basn Kanunun amac, basn zgrln ve bu zgrln kullanmn dzenlemektir. Kanun, baslmfl eserlerin basm ve yaymn kapsamaktadr. Sreli yaynlarn karlmas iin uyulmas gereken prosedr, sorumlu mdr gibi kavramlara yer verilmektedir. Basn Kanununda ayrca baslmfl eserler nedeniyle hukuki ve
cezai sorumluluk hkmlerine, haber kayna gibi konulara da yer verilmifltir.
Sra Sizde 9
6112 sayl Radyo Ve Televizyonlarn Kurulufl Ve Yayn
Hizmetleri Hakknda Kanunun amac; radyo, televizyon ve istee bal yayn hizmetlerinin dzenlenmesi
ve denetlenmesi, ifade ve haber alma zgrlnn
salanmas, medya hizmet salayclarnn idar, mal ve
teknik yaplar ve ykmllkleri ile Radyo ve Televizyon st Kurulunun kuruluflu, teflkilt, grev, yetki ve
sorumluluklarna iliflkin usul ve esaslar belirlemektir.
17
Sra Sizde 10
Internet ortamna yaynclkla ilgili olarak 2007 ylnn
Mays aynda kabul edilen 5651 Sayl nternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi Ve Bu Yaynlar
Yoluyla fllenen Sularla Mcadele Edilmesi Hakknda
Kanun hlen yrrlktedir. Bu Kanun ierik salayc,
yer salayc, eriflim salayc ve toplu kullanm salayclarn ykmllk ve sorumluluklar ile nternet ortamnda ifllenen belirli sularla ierik, yer ve eriflim salayclar zerinden mcadeleye iliflkin esas ve usulleri
dzenlemeyi amalamaktadr. 5651 Sayl Kanuna gre
baz durumlarda web sitelerine eriflimin engellenmesi
kararlar verilebilmektedir.
Sra Sizde 11
Medya hukuku kapsamnda bu nitede deinilen bafllca kanunlarn yan sra Trk Ceza Kanununda, Ceza
Muhakemesi Kanununda, basn ve yaynla ilgili hkmlere yer verilmifltir. Ayrca Radyo Televizyon st
Kurulu tarafndan karlan ynetmelikler, Basn Yayn
Enformasyon Genel Mdrl tarafndan karlan ynetmelikler de yine iletiflim hukukunu ilgilendiren mevzuat ierisinde yer almaktadr.
Yararlanlan Kaynaklar
Aziz, A. (2006), Televizyon ve Radyo Yayncl, Ankara: Turhan.
Bilge N.(1996), Hukuk Bafllangc, Ankara: Turhan.
ankaya .& Batur Yamaner M.(2006), Kitle letiflim
zgrl, Ankara: Turhan.
etin E. (2007), Basn Hukuku, Ankara: Sekin.
Gedik .(2008), Trkiyede Kitle letiflim zgrl, Ankara: Sekin.
el K. & nver Y. (2005), Kitle Haberleflme Hukuku,
Altnc Basm, stanbul: Beta.
Salihpaflaolu Y.(2007), Trkiyede Basn zgrl,
Ankara: Sekin.
- (2003), fade zgrl ve Trk Ceza
Hukuku, Ceza Hukuku Dernei Yayn No:1, stanbul: Beta.
MEDYA HUKUKU
Amalarmz
N
N
N
N

Basn yayn faaliyetlerini ve buna iliflkin yasal dzenlemeleri aklayabilecek,
Basn Kanunu kapsamndaki temel kavramlar belirleyebilecek,
Sreli yayn karabilmek iin gerekenleri aklayabilecek,
Basn Kanununda yer alan hak ve ykmllkleri aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Basn Kanunu
Baslmfl eser
Sreli yayn
Sorumlu mdr
Beyanname
Teslim ykmll
Haber kaynan aklamama
hakk
erik Haritas
Medya Hukuku
Basn ve Yayn
Faaliyetleri ve Yasal
Dzenlemeler
GRfi
BASIN KANUNUNDAK TEMEL
KAVRAMLAR
SREL YAYIN FAALYET
BASIN KANUNUNDAK HAK VE
YKMLLKLER
Basn ve Yayn Faaliyetleri

ve Yasal Dzenlemeler
GRfi
Kitle ilitiflim aralar arasnda en eskisi olan gazetedir. Gazete, dergi gibi belirli aralklarla yaynlanan yaynlar basn yayn faaliyeti olarak deerlendirilmektedir. Bu kapsamda sreli yaynlarn tabi olduu yasal dzenlemelere bu nite de yer verilecektir.
Basn gnlk dilde sadece belirli zaman aralklaryla yaymlanan gazete ve derSIRA
SZDE
gi gibi baslmfl eserleri ifade etmek zere kullanlmaktadr. Bu
ifade
dar anlamda
bir basn kavramna karfllk gelmektedir. Basnn bu dar anlamnn dflnda bir de
genifl anlam vardr. Genifl anlamda basn, dflncelerin baz aletler
vastasyla, yaD fi N E L M
z resim fleklinde ve kt gibi maddeler zerinde snrl olmayan sayda baslmas
ve kamuoyuna aklanmasdr. (Klolu, 2008:20)
S O R U
Basn, dflncelerin baslmfl eserlerle yazl olarak kamuoyuna
akland bir
kitle yaym ve iletiflim aracdr. Bu aralar da belirli ve dzenli aralklarla yayn yapp yapmamalarna gre sreli ve sresiz olarak ikiye ayrmak mmkndr.
Genifl
DKKAT
anlamyla basn hem sreli hem de sreli olmayan bir kitle yayn aracdr.
Gazete, dergi gibi belirli ve dzenli zaman aralklaryla yaymlanan
baslmfl
SIRA SZDE
eserler sreli yayn olarak ifade edilirken, sreye bal olmakszn yaymlanan kitap, armaan gibi baslmfl eserler ise sresiz yaynlar ifade etmektedir.
Basn, yayn faaliyeti ile ilgili olarak sreli yaynlar bakmndan
usul ve esaslar
AMALARIMIZ
dzenleyen kanun 2004 tarihli ve 5187 Sayl Basn Kanunudur.
N N
T A hukuku
P
Kayhan el ve Yener nverin Kitle Haberleflme Hukuku kitabnda Kletiflim
ile ilgili kavramlar hakknda daha detayl bilgileri okuyabilirsiniz (stanbul: Beta, 2005).
TELEVZYON
BASIN KANUNUNDAK TEMEL KAVRAMLAR
Gnmzde teknoloji alannda yaflanan geliflmeler haberleflmeyi, bilgiye ulaflmay, dflnce aklamay ve yayma olanaklarn alfllmfl snrlarn ve kalplarn tesine taflmfltr. Artk evrensel bir nitelik kazanmfl olan iletiflim alan, dflnceyi
NTERNET
aklama ve yayma zgrl ile onun temel aralarndan biri olan basn zgrl kavramlarnn yeniden ele almay, btn adafl lkelerin benimsedii ilke ve
kurallarn isellefltirilip yrrle konulmasn, gerekli ve zorunlu kld dflnlmfltr. Bu gereke ile de Trkiye Byk Millet Meclisi tarafndan 9 Haziran 2004
tarihinde kabul edilen 5187 Sayl Basn Kanunu 26 Haziran 2004 tarihli ve 25504
Sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmifltir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
20
Medya Hukuku
Basn Kanununun Amac

24 Haziran 2004 tarihinde yrrle giren Basn Kanununun amac basn zgrl ve bu zgrln kullanmn dzenlemektir. Bu kanun baslmfl eserlerin basm ve yaymn kapsamaktadr.
Basn Kanunundaki Tanmlar
Baslmfl Eser: Yaymlanmak

zere her trl basm
aralar ile baslan veya
dier aralarla oaltlan
yaz, resim ve benzeri eserler
ile haber ajans yaynlarn
ifade etmektedir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
Yaygn Sreli Yayn: Tek bir
basn-yayn
S O R Ukuruluflu
tarafndan ayn isimle
baslan ve her corafi
blgede en az bir ilde olmak
D lkenin
K K A T en az yzde
zere,
yetmiflinde yaymlanan
sreli yayndr.
SIRA SZDE
Sizce sreli yaynlar

arasnda hangi yaynlar yer almaktadr?
SIRA SZDE
5187 Sayl Basn Kanununa gre sreli yayn Belli aralklarla yaymlanan ga fi N E L M
zete, dergi Dgibi
baslmfl eserler ile haber ajanslar yaynlarn ifade etmektedir. Sreli yaynlar yaygn, blgesel ve yerel yayn olmak zere kanunda yayn trleri olaS O Buna
R U gre yaygn sreli yayn, tek bir basn-yayn kuruluflu tararak ayrlmfltr.
fndan ayn isimle baslan ve her corafi blgede en az bir ilde olmak zere, lkenin en az yzde yetmiflinde yaymlanan sreli yayn ile haber ajanslarnn yaynlaDKKAT
rn ifade etmektedir. Tek bir basn-yayn kuruluflu tarafndan baslan ve en az
komflu ilde veya en az bir corafi blgede yaymlanan sreli yayn blgesel sreSIRA SZDE
li yayn olarak
tanmlanmfltr. Son olarak da tek bir yerleflim biriminde yaymlanan sreli yaynlar ile haftada bir veya daha uzun aralklarla yaymlanan yaygn ve
blgesel yaynlar
ise yerel sreli yaynlar ifade etmektedir.
AMALARIMIZ
Basn Kanununda yer verilen dier tanmlara bakacak olursak karflmza, sreli veya sresiz yaynn ieriini oluflturan yazy veya haberi yazan, evireni veya
resmi ya daK karikatr
yapan kifli yani eser sahibi tanm kmaktadr.
T A P
Basn Kanununda gre bir eseri baslmfl eser durumuna getirip yaymlayan gerek
veya tzel kifli yayn sahibi olarak tanmlanmfltr. Bir eseri basm aralar ile basan veya dier aralarla
gerek veya tzel kifli ise basmc olarak tanmlanmfltr.
T E L E V Zoaltan
YON
Basn Kanununda yer verilen tanmlardan soran sreli bir yayn karlmas iin
yasal olarak yaplmas gerekenlere gz atalm.
N N
Blgesel Sreli Yayn: Tek

bir basn-yayn kuruluflu
tarafndan baslan ve en az
komflu ilde veya en az bir
AMALARIMIZ
corafi blgede yaymlanan
sreli yayndr.
Yerel
Tek bir
K Sreli
T A Yayn:
P
yerleflim biriminde
yaymlanan sreli yaynlar
ile haftada bir veya daha
uzun aralklarla yaymlanan
TELEVZYON
yaygn ve blgesel
yaynlardr.
N T E RSZDE
NET
SIRA
5187 Sayl Basn Kanununun uygulanmas bakmndan kanunda geen kavramlar

kanunun ikinci maddesinde tanmlanmfltr. Baslmfl eser, yaym, sreli yayn, yaygn sreli yayn, blgesel sreli yayn, yerel sreli yayn, yayn tr, sresiz yayn,
eser sahibi, yaync, basmc, tzel kifli temsilcisi bu tanmlar arasnda yer almaktadr.
Basn Kanunu, baslmfl eserlerin basm ve yaymn kapsayan bir kanun olduuna gre ncelikle baslmfl eserin ne olduunun aklayarak ifle bafllayalm. Baslmfl eser; yaymlanmak zere her trl basm aralar ile baslan veya dier aralarla oaltlan yaz, resim ve benzeri eserler ile haber ajans yaynlarn ifade etmektedir. Dolaysyla Basn kanunu kapsamnda baslmfl eser kavram;
Her trl basm aralar ile baslan yaz, resim ve benzeri eserler,
Dier aralarla oaltlan yaz, resim ve benzeri eserler,
Haber ajans yaynlarn iermektedir.
Basn Kanununda sreli yayn, sresiz yayn tanm da yaplmfltr. Peki sreli yayn ve sresiz yayn nedir? Belli aralklarla yaymlanan gazete, dergi gibi baslmfl eserler ile haber ajans yaynlar sreli yayn olarak tanmlanrken, belli aralklarla yaymlanmayan kitap, armaan gibi baslmfl eserler ise sresiz yayn olarak tanmlanmfltr.
Ngazete
T E RSZDE
N E karmak
T
Size gre birSIRA
iin belirli bir yerlerden izin almak gerekir mi?
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
21
2. nite - Basn ve Yayn Faaliyetleri ve Yasal Dzenlemeler
SREL YAYIN FAALYET

Sreli Yayn karmak
Sreli yayn kavram ierisine dergi, gazete, haber ajans yaynlarnn girdiini belirtmifltik. Sreli yayn dendiinde akla ilk gelen gazetedir. Gazete politika, ekonomi, kltr ve daha baflka konularda haber ve bilgi vermek iin yorumlu ya da yorumsuz olarak, her gn ya da haftann belirli gnlerinde dzenli olarak karlan
basl yayn ifade etmektedir. Gazete iinde haberlerin yan sra makale, fkra, deneme, an, sohbet, elefltiri, hikye, karikatr, resim, fotoraf ve grsel tasarm
rnleri ile birlikte okuyucunun ilgisini ekecek her trl bilgilere yer verilir.
Siz de kendinize gre bir gazete tanm yapabilir misiniz?
SIRA SZDE
Uzmanlar ve gazeteciler gazeteyi kendilerine zg biimde tanmlamfllardr.

D fi N E L M
D fi N E L M
Nezih Demirkent 1930 ylnda stanbulda dodu. HaydarS O R U

pafla Lisesini ve stanbul niversitesi Hukuk Fakltesinden
mezun oldu.
Gazetecilik mesleine 1950 ylnda Son Saat gazetesinde muDKKAT
habir olarak bafllad. Yeni Sabah gazetesinde spor yazarl,
sayfa sekreterlii, spor sayfas ynetmenlii ve yaz iflleri mSIRA
SZDE
Nezih
Demirkent
drl yapt.1964 ylnda ilk ofset gazete olan Yeni Gazetenin yayn ynetmenliini yrtt. Hrriyet gazatesinde
uzun sre genel yayn ynetmenlii ve genel mdrlk yapt. Dnya
gazetesinin saAMALARIMIZ
hibi oldu ve ekonomi gazeteciliinde ayr bir yer edindi.
Gazeteciler Cemiyetinde eflitli grevler aldktantan sonra Cemiyet Baflkanl yapt.
Gazeteciler Sosyal Yardm ve Emeklilik Vakfnn baflkanln yapt.
K eflitli
T A Pdller ald. Franszca bilen Demirkent, evli ve bir ocuk babas. TSYD yesi ve Basn fieraf
Kart sahibi.
12 fiubat 2001 tarihinde stanbulda ld.
TELEVZYON
S O R U
DKKAT
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
Nezih Demirkent gazeteyi, nsan davranfl ve dflncelerini dorudan yansNTERNET

tan kitle iletiflim arac olarak tanmlamfltr.
Ahmet Emin Yalman Gnlk olaylara iliflkin haberleri, bunlara iliflkin yorumlar kapsayan, bir haftay aflmayan aralarla, oka baslan ve belirli bir eder karfllnda, isteyenlere satlan bir yaym arac olarak tanmlamfltr.
Cevat Fehmi Baflkuta gre gazete, bir fabrikadr. Tm fabrikalar gibi kimi
ham maddeleri alr, bunlar ifller ve piyasaya srerek satar. Ancak bu fabrika ile
br fabrikalardan kan mallar arasnda nemli bir ayrm vardr. flte gazeteyi sattran bu yndr. Gazete ayn zamanda toplumsal yn olan bir kurumdur. Bilindii gibi demokrasilerde ynetim kamuoyuna baldr. Gazete ise, kamuoyunu
yaratmak grevi ile de ykmldr. Basnn ifllevleri asndan gazete olaylardan
halk srekli haberdar ederek kamuoyu oluflumuna yardmc olan, ynetici otoriteleri uyaran, ele ald konular ynnden urafl alan snrsz olan, bir yayn organdr.
SIRA SZDE
Gazete yaymlamaya karar verdiinizde neler yapmanz gerektiini biliyor
musunuz?
SIRA SZDE
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
22
Medya Hukuku
Sreli Yayn Faaliyetinde Bulunmak

Baslmfl bir eser olarak sreli yayn faaliyetinde bulunulmak istenildii zaman neler yapmak gerektiini Basn Kanunu kapsamnda deerlendirelim.
Sreli bir yayn karmak iin, sreli yaynn karlaca yerin Cumhuriyet Baflsavclna bir beyanname vermesi gerekmektedir. Kayt iin gerekli olan bu beyannamede afladaki unsurlarn yer almas gerekmektedir:
Tablo 2.1
Sreli Yaynn Ad
Sreli Yaynn Mahiyeti
Yayn Periyodu
Ynetim Yeri Adresi
Tzel Kiflilik
Sreli Yayn Sahibinin
Ad ve Soyad
Adresi ve Telefonu
Sreli Yaynn Sorumlu Mdrnn
Ad ve Soyad
Adresi ve Telefonu
Yayn Tr
Beyanname ekine ikametgh ilmhaberi, nfus czdan fotokopileri, diploma

fotokopileri ile sabka kaytlar eklenmelidir. Yayn sahibi tzel kiflilik ise tzk ya
da ana szleflmenin ya da vakf senedinin ve yayn faaliyeti ile ilgili olarak alnan
karardan bir rnei iletmesi gerekmektedir.
Basn zgrl ve bu zgrln kullanmn dzenlemeyi amalayan Basn
Kanununa gre hak ve ykmllkleri Basn Kanunu kapsamndaki kifliler bakmndan ayr ayr deerlendirebiliriz. Basn Kanunu kapsamnda yer alan kifliler denildiinde ise eser sahibi, yaymc, basmc, tzel kifli temsilcisi, sorumlu mdr,
sreli yayn sahibi akla gelmektedir.
Sorumlu Mdr
Yaz flleri Mdr olarak da kullanlan Basn Kanunundaki ifade edilifl biimiyle
sorumlu mdr, periyodu ne olursa olsun, Trkiyede yaymlanan gazete ve dergilerin sorumluluunu taflyan ve bu grevi stlenmek iin, yafl, retim durumu
ve sabkaszlk ynnden belirli flartlara sahip olmas gereken kiflidir. Basn Kanunu gereince bir kimsenin bir gazete veya dergide sorumlu mdr olabilmesi iin;
Onsekiz yafln bitirmifl olmas,
Trkiyede yerleflim yeri sahibi olmas ve devaml oturmas,
En az ortaretim veya dengi bir eitim kurumundan mezun olmas,
Kstl veya kamu hizmetlerinden yasakl olmamas,
Yz kzartc sulardan mahkm olmamas,
T.C. vatandafl olmayanlar iin karfllkllk flartlar aranmaktadr.
23
Eser Sahibi
5187 Sayl Basn Kanununun 2. Maddesine gre tanmlanan eser sahibi Sreli
veya sresiz yaynn ieriini oluflturan yazy veya haberi yazan, evireni veya
resmi ya da karikatr yapan ifade etmektedir. Bu anlamda gazetede veya dergide haber ya da kfle yazs yazan kifli, eser sahibidir. Ayn flekilde yabanc dildeki haberi eviren, resmi ya da karikatr yapan da kanun kapsamnda eser sahibi
olarak grlmektedir.
Sreli Yayn Sahibi/Yaymc

Belirli aralklarla yaymlanan gazete, dergi gibi basl eserler ile haber ajans yaynlarnn sahibi olan gerek ya da tzel kifliler sreli yayn sahibi olarak ifade edilmektedir. Gazetenin sahibi gerek bir flahs olabilecei gibi Limited fiirket ya da
Anonim fiirket gibi tzel kiflilikde olabilir. Kanunda tanmlanmfl biimi ile yaymc, bir eseri baslmfl eser durumuna getirip yaymlayan gerek veya tzel kifli yaymc olarak ifade edilmektedir.
Basmc
Bir eseri basm aralar ile basan veya dier aralarla oaltan gerek veya tzel kifli basmc olarak tanmlanmfltr.
Baz durumlarda basm ifli de yaymc tarafndan gereklefltirilebilmektedir. Yaymc eer matbaa tesisine sahipse kendi olanaklar ile oaltma ve basma ifllemini gereklefltiriyorsa yaymc ayn zamanda basmc sfatn da stlenmifl demektir.
Sreli yayn karma iin beyanname kime ya da nereye verilmelidir?SIRA SZDE
Beyanname Verilmesi
Limited fiirket: ki veya

daha fazla gerek veya tzel
kifli tarafndan bir ticaret
unvan altnda kurulup,
ortaklarnn sorumluluklar,
koymay taahht ettikleri
sermaye ile snrl ve esas
sermayesi belirlenmifl olan
flirkete Limited flirket denir
Anonim fiirket: Bir unvana
sahip, esas sermayesi
belirlenmifl ve paylara
blnmfl olan ve
borlarndan dolay yalnz
mal varl ile sorumlu
bulunan flirkete denir.
D fi N E L iin)
M
Sreli bir yayn karmak iin (rnein haftalk bir gazete karlmas
kaydedilmek zere ynetim yerinin bulunduu yerdeki Cumhuriyet Baflsavclna bir
beyanname vermesi yeterlidir. Cumhuriyet Baflsavcl tarafndan
kaS O dzenlenen
R U
ytlar alenidir.
Kayt iin verilen ve yayn sahibi, sahibin kk veya tzel kifli olmas hlinde
DKKAT
temsilcisi ile sorumlu mdr tarafndan imzalanan beyannamede yaynn ad ve
mahiyeti, hangi aralklarla yaymlanaca, ynetim yeri, sahibinin, varsa temsilcisiSIRA SZDE
nin, sorumlu mdrn ad ve adresleri ile yaynn tr gsterilir.
Beyannameye, Basn Kanununun sorumlu mdr ve sreli yayn sahibi iin 5.
ve 6. maddelerde yazl flartlarn varln gsteren belgeler ile yayn sahibi tzel kiAMALARIMIZ
fli ise tznn veya ana szleflmesinin veya vakf senedinin bir sureti eklenmesi gerekmektedir.
Beyanname, yaynn, ynetim yerindeki Cumhuriyet Baflsavclna
K T A P verilmesi
gerekir. Savclk tarafndan beyanname ve eklerinin teslim edildiini gsteren bir
alnd belgesi verilir.
Beyannamenin ve eklerinin gerekli veya gerek bilgileri iermemesi
veya yayn
TELEVZYON
sahibinin veya temsilcisinin veya sorumlu mdrn kanunda yazl flartlara sahip
olmamas hlinde, Cumhuriyet Baflsavcl beyannamenin verilmesinden itibaren
iki hafta iinde eksikliin giderilmesini veya geree aykr bilgilerin dzeltilmesiT E Rhafta
N E T ierisinde
ni yayn sahibinden ister. Bu istemin teblii tarihinden itibaren Niki
yerine getirilmemesi hlinde, Cumhuriyet Baflsavcl yaymn durdurulmasn Asliye Ceza Mahkemesinden talep eder. Mahkeme en ge iki hafta iinde karar verir.
Bu karara karfl acele itiraz yoluna baflvurulabilir.
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
24
Medya Hukuku
Beyanname ieriinde meydana gelen her deifliklik, iki hafta iinde, gerekli
belgelerle birlikte yeni bir beyanname ile ayn makama bildirilir.
Sorumlu mdrn bu grevden ayrlmas hlinde, yenisi tayin edilinceye kadar
sorumluluk, yayn sahibine veya temsilcisine aittir.
Teslim Ykmll
Bir eseri basm aralar ile basan veya dier aralarla oaltan gerek veya tzel kifliye basmc dendiine daha nce deinmifltik. Basn Kanununun 10. Maddesine
gre; basmc, bast her trl yaynn imzal iki nshasn, datm veya yaymn
yapld gn, mahall Cumhuriyet Baflsavclna teslim etmekle ykmldr. Bu
ykmllk, baslmfl eserin ierik ve biim ynnden herhangi bir deifliklii ieren daha sonraki basmlar ile tpkbasmlar iin de geerlidir. Basmcya bu ykmlln yerine getirdiine dair Savclk tarafndan bir alnd belgesi verilir.
Zorunlu Bilgiler
Knye: Bir kimsenin ad,

soyad, lkesi, doumu,
meslei vb. bilgilerini
gsteren kayt. Sreli
yaynlarda ise sreli yaynn
kimlik bilgileri gsteren
blm.
Basn Kanununun 4. Maddesine gre Her baslmfl eserde, basld yer ve tarih,
basmcnn ve varsa yaymcnn adlar, varsa ticar unvanlar ve iflyeri adresleri
gsterilir. ln, tarife, sirkler ve benzerleri hakknda bu hkm uygulanmaz.
Haber ajans yaynlar hari her trl sreli yaynda, ayrca ynetim yeri, sahibinin, varsa temsilcisinin, sorumlu mdrn adlar ve yaynn tr gsterilir
Bu yasal dzenlemeye gre baslmfl bir eserdeki, knye olarak bilinen uygulamada afladaki bilgilere yer verilmelidir.
Her baslmfl eserde basld yer ve tarih
Basmc ve yaymcnn adlar ve ticari unvanlar ve ifl yeri adresleri
Haber ajans hari her trl sreli yaynlarda ynetim yeri, sahibinin varsa
temsilcisinin adlar ve yaynn tr gsterilmesi gerekmektedir.
BASIN KANUNUNDAK HAK VE YKMLLKLER

5187 Sayl Basn Kanununun amac basn zgrln ve bu zgrln kullanmn dzenlemektir. Bu amala hem 1982 Anayasasnda hem de Avrupa nan
Haklar Szleflmesinde de gvence altna alnan ifade zgrlnn kullanlmas
bakmndan, nemli bir kanundur. Basn Kanununun 3. Maddesinde Basn zgrdr. Bu zgrlk; bilgi edinme, yayma, elefltirme, yorumlama ve eser yaratma
haklarn ierir. Basn zgrlnn kullanlmas ancak demokratik bir toplumun gereklerine uygun olarak; baflkalarnn flhret ve haklarnn, toplum salnn ve ahlknn, mill gvenlik, kamu dzeni, kamu gvenlii ve toprak btnlnn korunmas, Devlet srlarnn aklanmasnn veya su ifllenmesinin nlenmesi, yarg gcnn otorite ve tarafszlnn salanmas amacyla snrlanabilir. ifadesine yer verilmifltir.
Basn Kanunu asndan gazeteciler bakmndan en nemli zgrlk basn zgrldr. Kamuoyunu bilgilendirmek amacyla bu zgrlk;
Bilgi ve haberlere ulaflmay,
Bu haber ve dflnceleri yaymay,
Bu haber ve dflnceleri elefltirmeyi ve yorumlamay,
Btn bunlardan bir eser yaratma ve bunu yayma hakkn iermektedir.
SIRA SZDE
Sizce gazeteci
haber
kaynan aklamaya zorlanabilir mi? Tartflnz.
SIRA
SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
25
Gazeteci ve Haber Kayna

Gazeteci ile haber kaynaklar ile olan iliflkilerde, gveni salayacak bir yaklaflm izlenmelidir. liflkileri belirli bir dzeyin stne kararak, gazetecilikle habercilii
hatr gnl ifli hline dflmekten kurtarmaldr ve en nemlisi de gazeteci, sorumluluunun bilincinde olmal ve evrensel bir meslei yaptn bilerek, mesleini,
eski deyimi ile ahlak kurallarna, yeni deyimi ile etik veya meslek ilkelerine uygun
biimde yapmaya alflmaldr. Bazen haber kaynaklar gazetecileri yanltmak iin
de aba sarfederler. Gazeteci yanlfl olduunu rendii zaman, bunu kendi kifliliine ynelik bir kltme ifllevi deil, mesleinin yerine getirilmesinin kurallarndan biri olarak alglamal ve dzeltme hakknn kullanlmasna zen gstermelidir.
Bu iliflkiler iinde elbette haber kayna ile gazeteci arasnda ekiflmeler olacaktr.
Bu, iflin doasnda vardr. Ama gazeteci bunu, aleyhine yaz yazd kifli bile olsa,
kendi kar veya zel nedenlerle deil, meslek gerei yaptn her zaman haber
kaynana anlatabilmeli, inandrabilmelidir.
Basn Kanununun 12. maddesinin bafll Haber Kaynadr. Bu maddeye gre Sreli yayn sahibi, sorumlu mdr ve eser sahibi, bilgi ve belge dhil her trl
haber kaynaklarn aklamaya ve bu konuda tanklk yapmaya zorlanamaz.
Gerekten de bu madde, gazeteciler asndan nemli bir dzenlemedir. Bu
maddeye gre hibir biimde ne sreli yayn sahibi, ne sorumlu mdr ne de eser
sahibinin, bilgi ve belge dhil her trl haber kaynaklarn aklamaya ve bu konuda tanklk yapmaya zorlanamayaca ifade edilmifltir.
Zorunlu Bilgileri Gstermeme

Daha nce baslmfl eserlerde olmas gereken zorunlu bilgilere deinmifltik. Baslmfl eserlerde gsterilmesi ngrlen hususlarn gsterilmemesi veya geree aykr olarak gsterilmesi hlinde, sreli yaynlarda sorumlu mdr ve sorumlu mdrn bal olduu yetkili, sresiz yaynlarda yaymc ve adn ve adresini gstermeyen veya yanlfl gsteren basmc befl yz milyon liradan yirmi milyar liraya kadar ar para cezasyla cezalandrlmas ngrlmfltr. Bu ceza, blgesel sreli yaynlarda iki milyar liradan, yaygn sreli yaynlarda befl milyar liradan az olamaz.
Teslim Ykmllne Uymama

Daha nce belirttiimiz sreli yaynn teslim ykmlln yerine getirmeyen basmc, yz milyon liradan bir milyar liraya kadar ar para cezasyla cezalandrlr.
Yeniden Yaym
Bir sreli yaynda yaymlanmfl haber, yaz ve resimleri kaynak gstermeksizin yeniden yaymlayanlar befl milyar liradan on milyar liraya kadar ar para cezasyla
cezalandrlrlar.
Bu eserleri, yeniden yaym hakk sakl tutulmufl olmasna ramen, sreli yayn
sahibinin izni olmadan yeniden yaymlayanlar yirmi milyar liradan krk milyar liraya kadar ar para cezasyla cezalandrlrlar.
Basn Kanununa gre baflka ne tr sorumluluklar ve yasaklar mevcuttur?
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
26
Medya Hukuku
Tablo 2.2
Sreli Yaynlar Bakmndan Ykmllkler ve Sorumlular

Ykmllk
Sorumlusu
Beyanname verilmesi
Sreli yayn sahibi ve sorumlu mdr
Teslim ykmll
Basmc
Dzeltme ve cevap hakknn

uygulanmas
Sorumlu mdr
Zorunlu bilgilerin gsterilmesi
Sorumlu mdr ve sorumlu mdrn bal olduu yetkili
Hukuki Sorumluluk
Eser sahibi ile yayn sahibi varsa temsilcisi
Cezai Sorumluluk
Esasa olarak eser sahibi sorumludur. zel durumlarda sorumlu mdr, sorumlu mdrn bal olduu yetkili, yaymlatan da sorumlu olabilecektir.
Sresiz Yaynlar Bakmndan Ykmllkler ve Sorumlular

Ykmllk
Sorumlusu
Teslim ykmll
Basmc
Zorunlu bilgilerin gsterilmesi
Yaymc ve basmc
Hukuki Sorumluluk
Eser sahibi ile yaymc, yaymcnn belli olmamas hlinde ise

basmc mfltereken ve mteselsilen sorumludur.
Cezai Sorumluluk
Esasa olarak eser sahibi sorumludur. zel durumlarda yaymc ya da basmc sorumlu olabilecektir.
27
zet
N
A M A
N
A M A
Basn yayn faaliyetlerini ve buna iliflkin yasal

dzenlemeleri aklayabilmek.
Basn dflncelerin baslmfl eserlerle yazl olarak kamuoyuna akland bir kitle yaym ve iletiflim aracdr. Bu aralar da belirli ve dzenli
aralklarla yaym yapp yapmamalarna gre sreli ve sresiz olarak ikiye ayrmak mmkndr.
Genifl anlamyla basn hem sreli hem de sreli
olmayan bir kitle yaym aracdr.
Gazete, dergi gibi belirli ve dzenli zaman aralklaryla yaymlanan baslmfl eserler sreli yayn
olarak ifade edilirken, sreye bal olmakszn
yaymlanan kitap, armaan gibi baslmfl eserler
ise sresiz yaynlar ifade etmektedir.
Basn yayn faaliyeti ile ilgili olarak sreli yaynlar bakmndan usul ve esaslar dzenleyen kanun 2004 tarihli ve 5187 Sayl Basn Kanunudur.
Basn Kanunu kapsamndaki temel kavramlar
belirleyebilmek.
5187 Sayl Basn Kanununa gre sreli yayn
Belli aralklarla yaymlanan gazete, dergi gibi
baslmfl eserler ile haber ajanslar yaynlarn
ifade etmektedir. Sreli yaynlar yaygn, blgesel
ve yerel yayn olmak zere kanunda yayn trleri olarak ayrlmfltr. Buna gre yaygn sreli yayn, tek bir basn-yayn kuruluflu tarafndan ayn
isimle baslan ve her corafi blgede en az bir ilde olmak zere, lkenin en az yzde yetmiflinde
yaymlanan sreli yayn ile haber ajanslarnn yaynlarn ifade etmektedir. Tek bir basn-yayn
kuruluflu tarafndan baslan ve en az komflu
ilde veya en az bir corafi blgede yaymlanan
sreli yayn blgesel sreli yayn olarak tanmlanmfltr. Son olarak da tek bir yerleflim biriminde yaymlanan sreli yaynlar ile haftada bir veya daha uzun aralklarla yaymlanan yaygn ve
blgesel yaynlar ise yerel sreli yaynlar ifade
etmektedir.
N
A M A
N
A M A
Sreli yayn karabilmek iin gerekenleri aklayabilmek.

Sreli bir yayn karmak iin, sreli yaynn karlaca yerin Cumhuriyet Baflsavclna bir
beyanname vermesi gerekmektedir. Ayrca yaymlanan her sreli yaynn yaymland gn iki
nshasnn basmc tarafndan Cumhuriyet Savclna teslim edilmesi gerekmektedir.
Basn Kanununda yer alan hak ve ykmllkleri aklayabilmek.
Basn Kanunu asndan gazeteciler bakmndan
en nemli zgrlk basn zgrldr. Kamuoyunu bilgilendirmek amacyla bu zgrlk;
Bilgi ve haberlere ulaflmay,
Bu haber ve dflnceleri yaymay,
Bu haber ve dflnceleri elefltirmeyi ve yorumlamay,
Btn bunlardan bir eser yaratma ve bunu
yayma hakkn iermektedir.
Basn Kanununun 12. Maddesine gre Sreli
yayn sahibi, sorumlu mdr ve eser sahibi, bilgi ve belge dahil her trl haber kaynaklarn
aklamaya ve bu konuda tanklk yapmaya
zorlanamaz.
Gerekten de bu madde gazeteciler asndan
nemli bir dzenlemedir. Bu maddeye gre; hibir biimde ne sreli yayn sahibi, ne sorumlu
mdr ne de eser sahibinin, bilgi ve belge dhil
her trl haber kaynaklarn aklamaya ve bu
konuda tanklk yapmaya zorlanamayaca ifade
edilmifltir.
28
Medya Hukuku
Kendimizi Snayalm
1. Kitap, armaan gibi baslmfl eserlere ne ad verilir?
a. Sreli yayn
b. Sresiz yayn
c. Matbuat
d. Baslmfl eser
e. Mevkute
2. 5187 Sayl Basn Kanunu, ka ylnda yrrle girmifltir?
a. 1950
b. 1970
c. 1982
d. 2001
e. 2004
3. Yaymlanmak zere her trl basm aralar ile baslan veya dier aralarla oaltlan yaz, resmim ve benzeri eserlere ne ad verilir
a. Sreli yayn
b. Sresiz yayn
c. Baslmfl eser
d. Haber ajans yayn
e. Blten
4. Tm Trkiyede datm yaplan ve aylk periyotlarla yaymlanan kltr sanat dergisinin yayn tr afladakilerden hangisinde doru olarka ifade edilmifltir?
a. Yaygn sreli yayn
b. Blgesel sreli yayn
c. Aylk yayn
d. Yerel sreli yayn
e. Ulusal yayn
5. Bir eseri baslmfl eser durumuna getirip yaymlayan
gerek veya tzel kifliye ne ad verilir?
a. Eser sahbi
b. Yayn sahibi
c. Basmc
d. Datmc
e. Sorumlu mdr
6. Sreli yayn karmak iin gerekli olan beyaname,

aflada belirtilen yerlerden hangisi verilir?
a. Emniyet Mdrl
b. Sulh Ceza Mahkemesi
c. Asliye Ceza Mahkemesi
d. Cumhuriyet Baflsavcl
e. Mlki Amirlik
7. Afladakilerden hangisi beyannamede bulunmas
gereken unsurlar arasnda yer almaz?
a. Sreli yaynn ad
b. Sreli yaynn ierii
c. Ynetim yeri adresi
d. Sorumlu mdrn ad
e. Sayfa says
8. Anayasann hangisi sorumlu mdr olmak iin kanunun arad flartlar arasnda yer almaz?
a. On sekiz yafln bitirmifl olmak
b. Trkiyede yerleflim yeri sahibi olmak
c. letiflim Fakltesi mezunu olmak
d. Yz kzartc sulardan mahkm olmamak
e. Kstl olmamak
9. Sreli yaynlarn iki nshasn teslim ykmll
afladakilerden kime aittir?
a. Eser sahibi
b. Basmc
c. Yayn sahibi
d. Yaymc
e. Sorumlu mdr
10. Basn Kanununa gre sreli yaynda olmas gereken zorunlu bilgilerin gsterilmemesi nedeniyle sorumluluk afladakilerden kime ait olacaktr?
a. Sorumlu mdr ve sorumlu mdrn bal olduu yetkili
b. Basmc
c. Yaymc
d. Eser sahibi
e. Yayn sahibi
29

1. b
2. e
3. c
4. d
5. b
6. d
7. e
8. c
9. b
10. a
Yantnz yanlfl ise, Basn Yayn Faaliyetleri

konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Basn Kanunundaki Temel
Kavramlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Sreli Yayn Faaliyeti
Yantnz yanlfl ise, Basn Kanunundaki Hak
ve Ykmllkler konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Basn Kanunundaki Hak
ve Ykmllkler konusunu yeniden gzden
geiriniz.

Sra Sizde 1
Sreli yaynlar denildiinde gazete, dergi gibi belirli
aralklarla yaymlanan baslmfl eserler anlafllmaktadr.
Bu anlamda gnlk gazeteler, haftalk ya da aylk dergiler sreli yaynlar ierisinde yer alr.
Sra Sizde 2
Herhangi bir sreli yayn karmak, izne tabi deildir.
Ancak Basn Kanununa gre kaydedilmek zere sreli
yaynn ynetim yerinin bulunduu Cumhuriyet Baflsavclna beyanname verilmesi gerekmektedir.
Sra Sizde 3
Gazete genelde gnlk ya da haftalk yaymlanan politikadan ekonomiye, spordan magazine pek ok konuda gncel haber ieren bilgi kayna, yazl ve resimli,
bol sayfal haberleflme arac olarak tanmlanabilir.
Sra Sizde 4
Gazete yaymlamaya karar verildiinde yasal olarak ncelikle yaplmas gereken, kanunun arad flartlar taflyan sorumlu mdr ve yayn sahibinin birlikte Cumhuriyet Savclna kayt amal bir beyanname vermesi
gerekmektedir.
Sra Sizde 5
Sreli yayn karlmas iin beyanname, sreli yaynn
ynetim yerinin bulunduu yerdeki Cumhuriyet Baflsavclna verilir. 5680 Sayl Eski Basn Kanununa gre Emniyete de verilmesi ngrlmfltr ancak mevcut
uygulamada sadece Cumhuriyet Baflsavclna kayt
iin beyannamenin verilmesi ve alnd belgesinin alnmas gerekmektedir.
Sra Sizde 6
Basn Kanununun 12. Maddesine gre ne haberi yapan gazeteci, ne yayn sahibi ne de sorumlu mdr bilgi ve belge dhil her trl haber kaynaklarn aklamaya ve bu konuda tanklk yapmaya zorlanamaz
Sra Sizde 7
Basn Kanununa gre yasaklar ve yaptrmlarna Medyada Cezai Sorumluluk nitesinde ayrntl biimde deinilecektir.
Erman S., zek . (2000). Aklamal Basn Kanunu
ve lgili Mevzuat, stanbul: Alfa.
el K., nver Y. (2005). Kitle Haberleflme Hukuku,
stanbul: Beta.
Klolu A.(2008). fieref Haysiyet ve zel Yaflama
Basn Yoluyla Yaplan Saldrlardan Hukuksal
Sorumluluk, Ankara:Turhan.
Salihpaflaolu Y. (2007). Trkiyede Basn zgrl, Ankara:Sekin.
Yksel E., Grcan H.brahi (2005). Haber Toplama ve
Yazma, Konya:Tablet.
MEDYA HUKUKU
Amalarmz
N
N
N
N

Dnyada ve Trkiyede radyo ve televizyon yaynclnn tarihesi belirleyebilecek,
Trkiyede radyo ve televizyon yaynclna ait hukuki geliflmeleri tespit
edebilecek,
zel radyo ve televizyon yayncl konusuyla ilgili hukuki dzenlemeleri
aklayabilecek,
Kamu radyo ve televizyon yayncl konusuyla ilgili hukuki dzenlemeleri
aklayabilecek, bilgi ve beceriler kazanabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Radyo ve televizyon
yaynclnn tarihsel geliflimi
Radyo ve televizyon
yaynclnn hukuksal geliflimi
zel radyo ve televizyon

kurulufllar
TRT
RTK
indekiler
Medya Hukuku
Radyo ve Televizyon
Yayncl
GRfi
RADYO VE TELEVZYON YAYINCILII
TRKYEDE RADYO VE TELEVZYON
YAYINCILII LE LGL YASAL
DZENLEMELER
YEN RADYO VE TELEVZYON YAYIN
DZEN
ZEL YAYINCILIK KURULUfiLARI
RADYO VE TELEVZYON ST
KURULU
YAYINLARIN DZEN
TCAR LETfiM
YAYIN HZMET ER
DZELTME VE CEVAP HAKKI
YAPTIRIMLAR
TRKYE RADYO VE TELEVZYON
KURUMU
TRT KURUMUNUN YAYIN ESASLARI
Radyo ve Televizyon
Yayncl
GRfi
Kitle iletiflim aralar yoluyla yaplan yaynlarn kurallar erevesinde gereklefltirilmesi esastr. Bu kurallar her bir kitle iletiflim arac iin ayr ayr konulmufltur.
Radyo ve televizyon ile gereklefltirilen yaynlarla ilgili kurallar iki ayr Kanun ile
dzenlenmifltir. Hem zel kurulufllar hem de kamu kuruluflu tarafndan gereklefltirilen yaynclk faaliyeti iin konulmufl kurallar bu bafllk altnda incelenecektir.
RADYO - TELEVZYON YAYINCILII

Tarihsel Geliflim
1840 ylnda Sammuel Morse tarafndan ilk telgraf gnderilmesinden sonra, telgraf
telleri ile byk kentler birbirine balanmaya bafllanmfltr. Alexander Graham Bell
1876da tellerle yalnz nokta ve izgilerin deil, konuflmalarn da iletilmesini gereklefltirmifltir. 1896 ylnda ise, Marconi nokta ve izgilerden oluflan iflaretlerin tel
ve kablo olmadan da yollanabileceini kantlamfltr. Konuflmalarn da ayn biimde iletilmesi ok zaman almamfl ve bylece radyo ortaya kmfltr. Daha sonralar Amerika da zel giriflimciler tarafndan radyo yaynlar yaplmaya bafllayarak haber veren ve elendiren bir kitle iletiflim arac kimliine brnmfltr (ifti,1999:5).
Dzenli radyo yayncl 1922 ylnda ngilterede BBC tarafndan bafllatlmfl ve
bunu takiben de dier lkelerde de hzla yaygnlaflmfltr.
zel teflebbs tarafndan radyo yaynlarnn bafllatlmasndan sonra lkeler kardklar kanunlarla radyo yaynlarn dzen altna almak istemifllerdir. rnein
Fransada 1923 ylnda karlan bir kanun radyo zerinde devlet tekelini kurarken
Almanyada radyonun ynetimiyle Telsiz Bakanl grevlendirilmifl ve bu Bakanlk 1923 ylna kadar dokuz zel istasyona ruhsat vermifltir(Avflar-ngren, 2003:
17). Amerika Birleflik Devletlerinde 1920lerde sadece deneme yaynlar yapan televizyon ise, 1936da deneme yaynlarn sklafltrmfl 1939da da programl yayna
bafllamfltr. Fakat 2. Dnya Savafl bu geliflmeyi durdurmufltur. Savafl srasnda savaflta kullanlacak elektronik aralar yapan fabrikalar savafln bitmesi ile televizyon
yapmna hz vermifllerdir. 1945 ylndan itibaren A.B.D.de ve Avrupada televizyon kullanm yaygnlaflmfltr. Daha sonraki yllarda ise, televizyon yayncl alannda byk geliflmeler olmufltur. Siyah beyaz televizyondan renkli televizyona
geifl, televizyon kanallarndaki artfl, kablolu TV ve uydu yaynclndaki geliflmeler televizyonun gelifliminin gstergeleridir.
32
Trkiye Radyo Televizyon

Kurumu ksaca TRT olarak
adlandrlmaktadr.
Medya Hukuku
lkemizde ise, ilk defa 1927 ylnda bir Fransz flirketi tarafndan Ankara ve stanbulda bafllatlan radyo yayn Telsiz- Telefon Trk Anonim fiirketi tarafndan
1936 ylna kadar yrtlmfltr. 1936 ylnda radyo yayncl PTTye devredilmifltir ve 1940 ylnda Matbuat Umum Mdrlnn kurulmas zerine yayncl bu
kurum srdrmfltr. 1943 ylnda Basn- Yayn Umum Mdrlnn kurulmas
ile radyo yayncl grevi bu kurulufla verilmifltir. 1949 ylnda ise bu kurulufl Basn- Yayn ve Turizm Genel Mdrl adn almfltr (ifti,1999:7).
1961 Anayasasnn yrrle girmesi ile birlikte radyo ve televizyon yaynlarnn yaplmas grevi zerk bir kamu tzel kifliliine braklmfl ve bu dorultuda
1963 ylnda Trkiye Radyo Televizyon Kurumu kurularak radyo yayncl bu kuruma devredilmifltir. 1971 ylnda yaplan anayasal deifliklikle tarafsz bir kamu tzel kiflilii fleklinde rgtlenen Trkiye Radyo Televizyon Kurumu 1989 ylna kadar radyo yayncln bir tekel olarak yrtmfltr. 1989 ylndan sonra radyo yaynclna zel flirketlerin de bafllamas ile ksa sreli karmafla yaflanmfltr. 1982
Anayasas hkmlerine gre radyo ve televizyon istasyonlarnn devlet eliyle kurulaca dzenlemesine ramen radyo yayncl birden bire birok zel sektr kuruluflu ve kamu kuruluflu tarafndan yaplr hale gelmifltir. Nihayet zel radyo ve
televizyon kurulufllar 1994 ylnda karlan 3984 sayl kanunla bugnk konumlarna kavuflmufllardr.
lkemizdeki televizyon yaynlar ise, ilk defa 1968 ylnda Trkiye Radyo televizyon Kurumu tarafndan Ankara televizyonu ad ile bafllamfl ve 1990 ylna kadar devlet tekeli fleklinde gelmifltir. Radyo ile ilgili yaflanan geliflmeler televizyon
asndan da ayn etkiyi yaratmfltr. 1990 tarihinde uydudan yayn yapan ilk zel
televizyon kurulmufltur. lkemizdeki anayasal hkmler dolaysyla hukuka aykr konumda olan radyo ve televizyon yaynlar risklerine ramen saylar oalmfltr. 1994 ylnda yaplan anayasal ve yasal dzenlemeler neticesinde zel radyo ve
televizyonlarn kurulabilmesinin n almfltr.
TRKYEDE RADYO VE TELEVZYON YAYINCILII

LE LGL YASAL DZENLEMELER
Trkiyede radyo ve televizyon yaynclnn yasal geliflmeleri incelendiinde
1961 Anayasasnn ilgili hkmleri ile bafllamaldr. 1961 Anayasasnn 121. maddesinin, 1488 sayl Kanunla deiflmeden nce, 1. fkras radyo ve televizyon istasyonlarnn idaresi, zerk kamu tzel kiflilii halinde, kanunla dzenlenir fleklindeki hkm gereince bu alanda bir tekel yaratlmfltr. Anayasann bu maddesine
gre 24 Aralk 1963 tarih ve 359 sayl Trkiye Radyo Televizyon Kurumu Kanununun 35. maddesi, Trkiyede radyo ve televizyon istasyonlar kurma ve iflletme
hakk Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumuna verilmifltir. Bylece zel teflebbs
tarafndan radyo ve televizyon istasyonlar kurulmas ve iflletilmesi bu madde gereince imknszdr. 1961 Anayasasnn 121. maddesi, 1488 sayl kanunla deifltirildikten sonra, radyo ve televizyon istasyonlar, ancak devlet eliyle kurulur ve
idaresi tarafsz bir kamu tzel kiflilii halinde kanunla dzenlenir hkm ile radyo ve televizyon tekeli teyit edilmifltir.
1982 Anayasasnn 1993 deiflikliinden nceki, radyo ve televizyon yaynlarn dzenleyen 133. maddesi, radyo ve televizyon istasyonlarnn ancak devlet eli
ile kurulabileceini ve ynetimlerinin tarafsz bir kamu tzel kiflilii halinde dzenleneceini ngrdkten sonra, kanunda dikkate alnmas gerekli esaslar flu flekilde belirtilmifltir. Kanun; Trk devletinin varlk ve bamszln, lkenin ve milletin blnmez btnln, toplumun huzurunu, genel ahlak ve Anayasann 2.
3. nite - Radyo ve Televizyon Yayncl
maddesinde belirtilen Cumhuriyetin temel niteliklerini koruyacak tarzda yayn

yapmasn dzenler ve Kurumun ynetim ve denetiminde, ynetim organlarnn
oluflturulmasnda ve her trl radyo ve televizyon yaynlarnda tarafszlk ilkesini
gzetir. Haber ve programlarn seilmesi, ifllenmesi, sunulmas ve milli kltr ve
eitime yardmclk grevinin yerine getirilmesi, haberlerin doruluunun salanmas esaslar, organlarn seimi, grev, yetki ve sorumluluklar kanunla dzenlenir. Anayasann ngrd bu dzenlemeler uygun olarak kanun koyucu 1983
tarihli ve 2954 sayl Trkiye Radyo ve Televizyon Kanununu yrrle koyarak,
359 sayl Trkiye Radyo- Televizyon Kurumu Kanununu yrrlkten kaldrmfltr.
2954 sayl Kanunda ama, kapsam, tanmlar, temel ilkeler ve yayn esaslar belirtildikten sonra, yeni bir kurulufl olan Radyo ve Televizyon Yksek Kurulu dzenlenmifl, nc ksm ise, Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumuna ayrlmfltr.
Bylece Kanun, her trl teknik, usul ve aralarla ve her ne isim altnda olursa olsun elektromanyetik dalga yoluyla yurt iine ve yurt dflna yaplan radyodifzyon
ve televizyon yaynlar ile ilgili tm esaslar dzenlemeyi amalamfltr.
Trkiyede zel televizyonlarn uygulamaya geirilmesi 1990l yllarn baflnda
Magic Box isimli kuruluflun Star1 olarak Trkiye dflndan uyduyla yapt yaynlarla bafllamaktadr. Bu fiili durumu dier radyo ve televizyon kurulufllar izlemifltir.
Ksa zaman ierisinde ok sayda zel radyo ve televizyon fiilen yaflammza girmifltir. Bu fiili durum 8 Temmuz 1993 tarihine kadar srmfltr. Bu tarihte Anayasann 133. maddesini deifltiren 3913 sayl Kanun kabul edilmifltir. Bu deifliklikle birlikte elektronik yaynclkta devlet tekeli kaldrlmfltr. Anayasann deiflik
133. Maddesi Radyo ve televizyon istasyonlar kurmak ve iflletmek kanunla dzenlenecek flartlar erevesinde serbesttir. Devlete kamu tzel kiflilii olarak kurulan tek radyo ve televizyon kurumu ile kamu tzel kifliliklerinden yardm gren
haber ajanslarnn zerklii ve yaynlarnn tarafszl esastr. fleklindedir.
Radyo televizyon yaynlarnn dzenini salamak amacyla karlan 3984 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yaynlar Hakknda Kanun 13.4.1994 tarihinde kabul edilmifltir. Sz konusu Kanunun amac, radyo ve televizyon yaynlarnn dzenlenmesi ve Radyo ve Televizyon st Kurulunun kurulufl, grev, yetki
ve sorumluluklarna iliflkin esas ve usulleri belirlemek fleklinde tespit edilmifltir.
Avrupa Birlii (AB) mevzuatna uyum alflmalar kapsamnda Bilgi Toplumu
ve Medya bafll ile alan 10 uncu Faslda ABye sunulan Eylem Plan ile Ortak
Mzakere Pozisyon Belgesinde, AB mevzuat ile tam uyumun 2009 Aralk ay sonuna kadar tamamlanmas taahht edilmifltir. Bu erevede 2010 ylnda yeni kanun tasars hazrlanmfltr. Tasar ile 19 Aralk 2007 tarihinde yrrle giren
89/552/EEC sayl Avrupa Birlii Grsel-flitsel Medya Hizmetleri Ynergesi ile
uyum salanmas amalanmfltr.
Kanun tasars 03.03.2011 tarihinde 6112 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yayn Hizmetleri Hakknda Kanun ad ile yasalaflp yrrle girmifltir. 6112
sayl Kanunun yrrle girmesi ile 3984 sayl Kanun yrrlkten kalkmfltr.
YEN RADYO VE TELEVZYON YAYIN DZEN

6112 sayl Kanunun 1. maddesinde Kanunun amac flyle belirlenmifltir ... Radyo
televizyon ve istee bal yayn hizmetlerinin dzenlenmesi ve denetlenmesi, ifade ve haber alma zgrlnn salanmas, medya hizmet salayclarnn idari,
mali ve teknik yaplar ve ykmllkleri ile Radyo ve Televizyon st Kurulunun
kuruluflu, teflkilat, grev, yetki ve sorumluluklarna iliflkin usul ve esaslar belirlemektir. Kanunun 2. maddesine gre ...her trl teknik, usul ve aralarla ve her
33
34
stee bal yayn hizmeti,

programlarn kullancnn
setii bir zamanda ve
mnferit istei zerine
medya hizmet salayc
tarafndan dzenlenmifl bir
program katalouna bal
olarak izlendii veya
dinlendii yayn hizmetini
ifade eder.
Yayn hizmeti, medya hizmet
salaycnn editoryal
sorumluluu altnda ve
temel amac kamuoyunu
bilgilendirmek, elendirmek
veya eitmek zere
elektronik iletiflim flebekeleri
yoluyla program sunmak
olan, bireysel iletiflim hari
olmak zere, televizyon yayn
hizmeti, istee bal yayn
hizmeti ve ticar iletiflim ile
radyo yayn hizmetini ifade
etmektedir.
Medya Hukuku
ne isim altnda olursa olsun elektromanyetik dalga ve dier yollarla yaplan radyo
ve televizyon ve istee bal yayn hizmetleri ile ilgili hususlar kapsar hkm
uyarnca ister zel ister kamusal tm radyo televizyon kurulufl ve yaynlar ile istee bal yayn hizmetleri hakknda uygulanacaktr.
Grsel-iflitsel medya hizmetleri alannda ortaya kan yeni teknoloji ve hizmetler esas alnarak, Kanun iki ana kavram zerine oturtulmufltur. Bunlarn ilki, bir
program akfl erevesinde sunulan radyo ve televizyon yayn hizmetleri, dieri
ise yeni teknolojilerin getirdii program akflsz, istee bal yayn hizmetleridir.
Bu iki unsur, ilgili AB Ynergesinde tek bir flemsiye kavram altnda, televizyon yaynlar ile birlikte istee bal yayn hizmetlerini iine alacak flekilde grsel-iflitsel
medya hizmetleri terimi iinde dzenlenmektedir.
Bu kavram, Tasarda radyo ve televizyon yayn hizmetleriyle birlikte istee bal
yayn hizmetlerini de ierecek flekilde yayn hizmeti terimi olarak kullanlmfltr.
3984 sayl kanun ile olduu gibi 6112 sayl Kanun ile Anayasann 133. maddesi uyarnca, radyotelevizyon yayncl bakmndan oulcu bir sistem getirmektedir (el-nver,2005:393). Bu yeni rejim zel kurulufllarn ve kamu kurulufllarnn
bulunduu oulcu bir sistemdir.
Anayasann 133. ve 26. maddesi hkmleri uyarnca 3984 sayl Kanun radyo
ve televizyon yaynlarnda izin sistemini getirmifltir. Tm dnya lkelerinde olduu gibi lkemizde de radyotelevizyon yaynclnn toplum zerindeki etkileri ve
frekans ve kanallarn bir dzene sokulmas zorunluluu gibi nedenlerle radyo ve
televizyon rejiminde izin ve lisans sistemini gerekli klmaktadr.
Radyo ve televizyon yaynclnn bir dier zellii ise, tm radyo ve televizyon yaynlar bakmndan merkezi denetim sistemine yer verilmesidir. Bu denetim
Kanunla kurulmufl olan Radyo ve Televizyon st Kuruluna aittir. Kanunun ngrd ykmllkleri yerine getirmeyen, izin koflullarn ihlal eden yayn ilkelerine
aykr yayn yapan kurulufllara Kanunda meyyideleri Radyo ve Televizyon st
Kurulu uygulamaktadr.
Kapsam
Kanunun Kapsam bafllkl 2. maddesinin 2. Fkrasnda medya hizmet salayclar
zerinde Trkiye Cumhuriyeti yarg yetkisinin tespit edilmesine iliflkin hkmler
dzenlenmektedir.
Madde hkmne gre Trkiye Cumhuriyeti Devletinin yarg yetkisi altndaki
medya hizmet salayclar, ikinci fkra gereince Trkiyede yerleflik kabul edilenler ile nc fkra hkmlerine tabi olanlardr. Maddenin 2. ve 3. fkra hkmleri flu flekildedir.
Bu Kanunun uygulanmasnda;
a) Medya hizmet salayc, flirket merkezinin Trkiyede bulunmas ve yayn
hizmetlerine iliflkin editoryal kararlarn Trkiye snrlar iinde alnyor olmas durumunda Trkiyede yerleflik kabul edilir.
b) Medya hizmet salaycnn flirket merkezinin Trkiyede bulunmasna ramen, yayn hizmetlerine iliflkin editoryal kararlarn Avrupa Snr tesi Televizyon Szleflmesine taraf baflka bir lkede alnmas ya da yayn hizmetlerine iliflkin editoryal kararlar Trkiyede alnmakla birlikte flirket merkezinin
anlan Szleflmeye taraf baflka bir lkede bulunmas durumunda medya hizmet salayc, yayn hizmeti faaliyetini yrten iflgcnn nemli bir ksmnn bulunduu lkede yerleflik kabul edilir.
35
Ancak,
1) Yayn hizmeti faaliyetini yrten iflgc her iki lkede de bulunmakla birlikte, hangi lkede daha youn olarak alflldnn tespit edilemedii durumlarda medya hizmet salayc, flirket merkezinin bulunduu lkede yerleflik kabul edilir.
2) Yayn hizmeti faaliyetini yrten iflgcnn nemli bir ksmnn, her iki lkede de youn olarak faaliyet gstermedii durumlarda medya hizmet salayc, faaliyetine Trkiyede daha nce bafllamfl olmas ve Trkiye ekonomisi ile istikrarl ve etkili bir balantsnn bulunmas hlinde Trkiyede yerleflik kabul edilir.
c) Bir medya hizmet salaycnn flirket merkezi Trkiyede bulunmakla birlikte, yayn hizmeti faaliyetine iliflkin editoryal kararlarn Avrupa Snr
tesi Televizyon Szleflmesine taraf olmayan bir lkede alnmas ya da
yayn hizmetlerine iliflkin editoryal kararlar Trkiyede alnmakla birlikte
flirket merkezinin anlan Szleflmeye taraf olmayan nc bir lkede
bulunmas durumunda medya hizmet salayc, yayn hizmeti faaliyetini
yrten iflgcnn nemli bir ksmnn Trkiyede bulunmas hlinde
Trkiyede yerleflik kabul edilir.
(3) kinci fkra hkmlerinin uygulanamad durumlarda;
a) Trkiye snrlar iinde konufllandrlmfl uydu balantsn kullanan medya hizmet salayclar,
b) Trkiye snrlar iinde konufllandrlmfl uydu balantsn kullanmamalarna ramen, Trkiyeye ait uydular zerinde kapasite kullanan medya
hizmet salayclar, Trkiye Cumhuriyeti Devletinin yarg yetkisi altnda
kabul edilir.
Yaplan dzenlemede, Avrupa Snr tesi Televizyon Szleflmesi ve AB Grselflitsel Medya Hizmetleri Ynergesinde yer alan kaynak lke kstas esas alnmfltr.
Gl, rekabeti bir medya hizmeti endstrisini gelifltirmek ve medya oulculuunu artrmak iin bir medya hizmet salayc zerinde sadece tek bir devletin yarg yetkisi bulunmas gerektii kabul edilmektedir. Bu erevede, maddede Trkiye Cumhuriyeti hukuksal dzenlemelerine tbi olacak yayn hizmet salayclarnn hangi hizmet salayclar olduu dzenlenmektedir.
Yeniden letim
Kanunun 4. maddesinde Madde ile yayn izleme zgrl ve yeniden iletim
serbestsi dzenlenmektedir. Madde hkmne gre Yayn hizmetlerinin alm ve
yeniden iletimi serbesttir. Yeniden iletim, ancak Trkiye Cumhuriyetinin taraf olduu uluslararas szleflmelerin ilgili hkmleri erevesinde snrlandrlabilir. Bir
medya hizmet salayc kuruluflun ayn yayn hizmetini uydu, kablo ve karasal gibi farkl ortamlardan deifliklik yapmakszn efl zamanl olarak iletmesi yeniden iletim olarak kabul edilmez..
Avrupa Snr tesi Televizyon Szleflmesinin 4 nc maddesinde szleflmeye
taraf devletlerin kendi topraklar zerinde program hizmetlerinin yeniden iletimini
kstlayamayacaklar hkm altna alnmfltr. Szleflmeye paralel olarak, ifade ve
haber alma zgrln salayacak ve yayn izleme zgrln gvence altna
alacak flekilde, yaynlarn yeniden iletimi serbest braklmfltr. Bu erevede, ayn
yayn kuruluflunun yaynlarnn farkl ortamlardan efl zamanl olarak iletilmesi yeniden iletim saylmamaktadr.
Yeniden iletim, bir medya

hizmet salayc tarafndan
sunulan yayn hizmetinin
btnnn veya byk bir
blmnn, kullanlan
teknik ara ne olursa olsun
alnmasn ve efl zamanl
olarak deifliklik yaplmadan
iletilmesini ifade etmektedir.
36
Medya Hukuku
Medya Hizmet Salaycnn Bamszl ve Sorumluluu

Kanunun Tanmlar bafllkl 3. maddesinin l. Bendi uyarnca medya hizmet salayc flu flekilde tanmlanmfltr. Radyo, televizyon ve istee bal yayn hizmeti ieriinin seiminde editoryal sorumluluu bulunan ve bu hizmetin dzenlenme ve
yaynlanma biimine karar veren tzel kifliyi ifade eder.
Ayn zamanda Kanunun 6. maddesi medya hizmet salaycnn bamszl ve
sorumluluu bafll altnda genel esaslar ieren dzenleme yapmaktadr. 6. madde hkmne gre
(1) Yayn hizmetlerinin ieriine ve yaynlanmasna nceden mdahale edilemez ve yaynlarn ierii nceden denetlenemez.
(2) Bu Kanunda, dier kanunlarda ve Trkiyenin taraf olduu uluslararas
mevzuatta yer alan hkmler ile st Kurul tarafndan bu hkmlerin uygulanmasna ynelik yrrle konulan dzenleyici ifllemler mdahale saylmaz.
(3) Medya hizmet salayclar, yayn hizmetlerinin kendileri, hisse sahipleri ve
nc derece dhil olmak zere nc dereceye kadar kan ve kayn hsmlar ile bir baflka gerek ve tzel kiflinin haksz karlar dorultusunda
kullanlmamasn salamak zorundadr.
(4) Medya hizmet salayclar, ticar iletiflim ile nc flahslar tarafndan retilenler de dhil olmak zere, yaynlanan tm yayn hizmetlerinin ieriinden ve sunumundan sorumludur.
(5) Medya hizmet salayclar, ynetmelikle belirlenen usul ve esaslar erevesinde knye bilgilerini, iletiflim adresini, izleyici temsilcisinin adn ve iletiflim bilgilerini st Kurula bildirmek ve internet sitelerinde yaynlamak zorundadr.
(6) Medya hizmet salayclar, sinematografik eserleri hak sahibiyle anlafllan
sre dflnda yaynlayamaz..
Basn hrriyetinin ve medya oulculuunun salanmasnn n flart, medya
hizmet salaycnn editoryal bamszlnn salanmasdr. Hibir makam ya da
merci yayn hizmetinin seimi ve sunumunda medya hizmet salaycsna bask yapamaz. Yaynlarn nceden denetlenmesi, baflka bir ifade ile sansr yasaklanmfltr. Medyann sahip olduu haklar ayn zamanda belirli sorumluluklar da beraberinde getirmektedir. Bu sorumluluklar gerei, medya hizmet salayc, sahip olduu imknlar kendi ama ve karlar iin kullanmamaldr. Madde ile medya gcnn, medya hizmet salaycnn karlar iin kullanlmasnn nne geilmesi
amalanmfltr.
ZEL YAYINCILIK KURULUfiLARI

zel yaynclk kurulufllar ounlukla kar amacyla yaynclk alanna girmifl ticari
iflletmelerdir. Reklm ve sponsorluk gelirleri bu kurulufllar ayakta tutmaktadr. Bamsz giriflimcilerin dorudan radyo ve televizyon yaynlar iin sektre girmelerinin yan sra, medya sektrnde faaliyet gsteren flirketlerin radyo ve televizyon
yaynclna bafllamas veya onlar satn almas sonucu eflitlenen zel yaynclk
elenme amacna odaklanmfltr.
Rating ad verilen izleyici ve dinleyici lmlemeleri ile toplumun genelinin en
ok grmek istedikleri yaynlar ulafltran bu yay.nclar kamu yarar amacyla snrlanmakta ve gerek yaplar ve gerekse yaynlarnn ierikleri asndan baz kurallara tabi tutulmaktadr. Bu kurallar kimi lkelerde her alanda ve yzlerce kimi lkelerde de snrl alan ve saylardadr.
Bu kurallar arasnda ncelikli olanlar ise tekelleflmenin nlenmesi ve iletiflim

aralarnn toplumun her kesimine dalabilmesine olanak veren yapsal dzenlemelerdir.
Kurulufl Aflamasnda Koflullar

6112 sayl Kanunun 19. maddesinde zel medya hizmet salayc kurulufllarn flirket yaplar ve hisse oranlar ile ilgili uymalar gereken hususlar belirlenmifltir.
Madde hkmne gre:
(1) zel medya hizmet salayc kurulufllarn flirket yaplar ve hisse oranlar
ile ilgili uymalar gereken hususlar flunlardr:
a) Yayn lisans, mnhasran radyo, televizyon ve istee bal yayn hizmeti
sunmak amacyla Trk Ticaret Kanunu hkmlerine gre kurulmufl anonim
flirketlere verilir. Ayn flirket ancak bir radyo, bir televizyon ve bir istee
bal yayn hizmeti sunabilir. Medya hizmet salayc kurulufllar, yayn lisansnn verilmesinden sonra da ana szleflmelerine bu maddedeki esaslara aykr hkmler koyamazlar. Ana szleflme deifliklikleri bir ay iinde st Kurula bildirilir.
b) Siyas partiler, sendikalar, meslek kurulufllar, kooperatifler, birlikler, dernekler, vakflar, mahall idareler ve bunlar tarafndan kurulan veya bunlarn
dorudan veya dolayl ortak olduklar flirketler ile sermaye piyasas kurumlar ve bunlara dorudan veya dolayl ortak olan gerek ve tzel kiflilere yayn lisans verilemez. Bu kurulufllar, medya hizmet salayc kurulufllara
dorudan veya dolayl ortak olamaz.
c) Medya hizmet salayc kurulufllarn hisseleri nama yazl olmak zorundadr.
Herhangi bir kifli lehine intifa senedi ihdas edilemez.
) Medya hizmet salayc kurulufllar, 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayl Sermaye
Piyasas Kanunu ve ilgili mevzuat erevesinde sermaye piyasas aralarn
ihra ve halka arz edebilirler. Bu durumda mevzuat gerei Sermaye Piyasas Kurulunda kayda alnmadan nce st Kurulun onaynn alnmas zorunludur. Halka ak hisselerde nama yazl olma flart aranmaz.
d) Bir gerek veya tzel kifli dorudan veya dolayl olarak en fazla drt karasal yayn lisansna sahip medya hizmet salayc kurulufla ortak olabilir. Ancak, birden ok medya hizmet salaycya ortaklkta bir gerek veya tzel
kiflinin dorudan veya dolayl hisse sahibi olduu medya hizmet salayc
kurulufllarn yllk toplam ticar iletiflim geliri, sektrn toplam ticar iletiflim
gelirinin yzde otuzunu geemez. Toplam ticar iletiflim geliri bu oran aflan
gerek veya tzel kifliler, st Kurul tarafndan verilen doksan gnlk sre
iinde bu orann altna inecek flekilde medya hizmet salayc kurulufllardaki hisselerini devreder. Verilen sre iinde st Kurul kararnn gereini yerine getirmeyen gerek veya tzel kifli hakknda, kararn gereini yerine getirmedii her ay iin st Kurulca drtyzbin Trk Liras idar para cezas uygulanr. Bu bendin uygulanmasna iliflkin usul ve esaslar st Kurul tarafndan belirlenir.
e) Gerek kifliler iin efller ile nc derece dhil olmak zere nc dereceye kadar kan ve kayn hsmlara ait hisseler de ayn kifliye aitmifl gibi
deerlendirilir.
f) Bir medya hizmet salayc kuruluflta dorudan toplam yabanc sermaye pay, denmifl sermayenin yzde ellisini geemez. Yabanc bir gerek veya t-
37
38
Medya Hukuku
zel kifli en fazla iki medya hizmet salayc kurulufla dorudan ortak olabilir. Medya hizmet salayc kurulufllarn orta olan flirketlere yabanc gerek
veya tzel kiflilerin ifltirak ederek yayn kurulufllarna dolayl ortak olmalar
hlinde, yaync kurulufllarn ynetim kurulu baflkan, baflkan vekili ile ynetim kurulu ounluu ve genel mdrnn Trkiye Cumhuriyeti vatandafl olmas ve ayrca yaync kurulufl genel kurullarnda oy ounluunun
Trkiye Cumhuriyeti tabiiyetini haiz gerek veya tzel kiflilerde bulunmas
zorunludur. fiirket ana szleflmelerinde bu hususlar salayan dzenlemeler
aka belirtilir.
g) Yerli veya yabanc hissedarlar hibir flekilde imtiyazl hisse senedine sahip
olamaz.
Ykmllkler
zdenetim; iktisadi
iflletmeler, sosyal ortaklar,
sivil toplum rgtleri ve
derneklerin kendi aralarnda
kendileri iin ortak rehber
ilkeler oluflturabilmelerini
salayan bir eflit
gnlllk giriflimidir.
Koruyucu Sembol Sistemi,

yaync kurulufllarn
ocuklar ve genleri
televizyonun olas zararl
etkilerinden koruma
sorumluluuna ifllerlik
kazandran bir zdenetim
mekanizmasdr.
Ayn zamanda 20. Madde ile medya hizmet salayc flirketlerin hisse devirleri ile
bu flirketlerin bir baflka medya hizmet salayc flirketle birleflmeleri veya bir baflka
medya hizmet salayc flirketi devralmalar dzenlenmektedir. Medya hizmet salayc kurulufllarn belirli zel koflullara sahip olmalar gerektiinden bu koflullarn
varlnn srekli muhafaza edilmesi zorunludur. Bu nedenle, hisse devirleri ile flirket birleflme ve devralmalarnn st Kurul tarafndan bilinmesi zorunluluu vardr.
Maddede getirilen dzenleme ile hisse devirlerinin st Kurula bildirilmesi salanarak, denetlemenin yaplmas amalanmfltr.
21. madde ile medya hizmet salayc kurulufllara logo ve ar iflareti kullanma zorunluluu getirilmektedir. Zira izleyici ve dinleyiciler izledii veya dinledii
medya hizmet salayc hakknda gerekli bilgiye sahip olmak durumundadr. Medya hizmet salayclar tarafndan sunulan yayn hizmetlerinin birbirinden ayrt edilmesi ve bu yayn hizmetlerinin denetlenebilmesi de bunu zorunlu klmaktadr.
22. Madde ile medya hizmet salayclarn zdenetim yapmalarnn salanmas amacyla, izleyici temsilcilerinin grevlendirilmesi ngrlmektedir.
Medya hizmet salayclar, atayacaklar izleyici temsilcileri araclyla izleyici
ve dinleyicilerden gelecek tepki, beeni ve nerileri alarak, bunlarn deerlendirmesini yapacak ve bu flekilde yayn hizmetlerinin sunumunda zdenetim yapma
imknna sahip olacaktr.
Kanunun 23. Maddesi ile medya hizmet salayclarn haberle ilgili birimlerinde st Kurulca belirlenecek saydan az olmamak zere basn kartl personelin alflmas ngrlmektedir. Haber birimlerinde alflanlarn belirli niteliklere sahip olmalarnn nemine binaen, yaplan bu dzenlemede sz konusu personelin belirlenmesi asndan 5953 sayl Basn Mesleinde alflanlarla alfltranlar Arasndaki Mnasebetlerin Tanzimi Hakknda Kanuna atf yaplmaktadr.
Kanunun 24. maddesi ile koruyucu sembol sistemi dzenlenmektedir. Yayn
hizmetlerinin zararl etkilerinden en ok etkilenen izleyici kesimin ocuk ve gen
izleyiciler olduu bilinmektedir.
Bu erevede, ocuk ve genlerin televizyon yaynlarnn zararl etkilerinden
korunmalar amacyla gelifltirilecek olan koruyucu sembol sisteminin, programlarn yaynlanmasnda kullanlmas salanmaktadr.
Koruyucu Sembol Sistemi, televizyon programlarnn hangi yafl grubuna uygun
olduu ve programda yer alan zararl ierik konusunda izleyiciye bilgi verecek, belirli yafl gruplarn olumsuz etkileyecei dflnlen ierie sahip yapmlarn yayn
saatleri bu dorultuda dzenlenecektir.
25. Madde ile yayn kaytlarnn muhafazas dzenlenmektedir. 3984 sayl Kanunun 28 inci maddesinin ikinci fkrasnda yer alan yayn kaytlarnn saklanmas
hususu, ayr bir madde olarak daha ayrntl flekilde dzenlenmifltir. Yayn hizmetlerinin ieriinden etkilenen kiflilerin, bu yaynlara ulaflabilmelerine imkn salanmasn teminen, zel medya hizmet salayc kurulufllara, yayn kaytlarn bir yl
sre ile saklama zorunluluu getirilmektedir.
RADYO VE TELEVZYON ST KURULU

3984 sayl Kanun gereince radyo ve televizyon faaliyetlerini dzenlemek amacyla zerk ve tarafsz bir kamu tzelkiflilii niteliinde Radyo ve Televizyon st Kurulu kurulmufltur. 6112 sayl kanunun 34. maddesinde Radyo ve Televizyon st
Kurulunun kuruluflu Anayasann 133. maddesine uygun olarak dzenlenmifltir. 34.
maddeye gre Radyo, televizyon ve istee bal yayn hizmetleri sektrn dzenlemek ve denetlemek amacyla, idar ve mal zerklie sahip, tarafsz bir kamu
tzel kiflilii niteliinde Radyo ve Televizyon st Kurulu kurulmufltur..
Kuruluflu
st Kurul, en az drt yllk yksek renim grmfl, meslekleriyle ilgili konularda
kamu kurum ve kurulufllar veya zel kurulufllarda en az on yl sreyle grev yapmfl, meslek adan yeterli bilgiye, deneyime ve Devlet memuru olma niteliine
sahip, otuz yafln doldurmufl kifliler arasndan Trkiye Byk Millet Meclisince seilen dokuz yeden oluflur. Seim iin, siyas parti gruplarnn ye says orannda
belirlenecek ye saysnn ikifler kat aday gsterilir. st Kurul yelerinin seimi,
adaylarn belirlenerek ilnndan sonra on gn iinde yaplr. Seim sonucu Resm
Gazetede yaymlanr. st Kurul yelerinin grev sresi alt yldr. st Kurul yeleri, seim sonularnn Resm Gazetede yaymland tarihten itibaren onbefl gn
iinde toplanarak kendi aralarndan bir Baflkan ve bir Baflkan Vekili seer. Baflkan
ve Baflkan Vekilinin grev sreleri iki yldr.
Grevleri
Radyo ve Televizyon st Kurulunun grevleri Kanunun 37. maddesinde belirlenmifltir. Maddeye gre st Kurulun grev ve yetkileri flunlardr:
a) Yayn hizmetleri alannda ifade ve haber alma zgrlnn, dflnce eflitliliinin, Rekabet Kurumunun grev ve yetkileri sakl kalmak kaydyla rekabet ortamnn ve oulculuun gvence altna alnmas, younlaflmann nlenmesi ve kamu menfaatinin korunmas amacyla gerekli tedbirleri almak.
b) Mill frekans plannda karasal radyo ve televizyon yaynlar iin 5809 sayl
Elektronik Haberleflme Kanunu hkmlerine gre st Kurula tahsis edilen
frekans bantlar erevesinde televizyon kanal ve radyo frekans planlamalarn yapmak veya yaptrmak ve uygulamak.
c) Medya hizmet salayc kurulufllarn yayn lisans talebinde bulunabilmeleri iin gerekli idar, mal ve teknik flartlar belirlemek ve bu kurulufllardan
flartlar salayanlara yayn lisans vermek, denetlemek ve gerektiinde iptal
etmek.
) Bilgi Teknolojileri ve letiflim Kurumunun grev ve yetkileri sakl kalmak
kaydyla, platform, multipleks, altyap iflletmecileri ile verici tesis ve iflletim
flirketinin radyo, televizyon ve istee bal yayn hizmetlerinin iletimi faaliyetlerine iliflkin uymalar gereken idar, mal ve teknik flartlar belirlemek,
bunlara yayn iletim yetkisi vermek ve gerektiinde iptal etmek.
39
40
Medya Hukuku
d) Radyo, televizyon ve istee bal yayn hizmeti salayc kurulufllardan alnacak yayn lisans cretleri, karasal ortamdan sunulacak yayn hizmetleri
iin yllk televizyon kanal, multipleks kapasitesi ve radyo frekans kullanm
cretleri ile platform, multipleks, altyap iflletmecileri ve verici tesis ve iflletim flirketinden alnacak yayn iletim yetkilendirme cretini belirlemek.
e) Trkiye Cumhuriyeti topraklarnda yerleflik medya hizmet salayclarnn yayn hizmetlerini, bu Kanun hkmlerine ve Trkiye Cumhuriyetinin taraf olduu uluslararas antlaflmalara uygunluu asndan izlemek ve denetlemek.
f) Trkiye Cumhuriyeti topraklarnda yerleflik olmayan, ancak Trkiye Cumhuriyeti yarg yetkisi altnda bulunan medya hizmet salayclarnn yayn
hizmetlerinin bu Kanun hkmlerine ve Trkiye Cumhuriyetinin taraf olduu uluslar aras antlaflmalara uygunluunu gzetmek, gerekli hllerde dier
devletlerin yetkili kurum ve kurulufllaryla iflbirlii yapmak.
g) Yayn hizmetlerinin izlenmesi ve denetlenmesi iin gerekli izleme ve kayt
sistemlerini, gerekli hllerde yaync kurulufl stdyolarna da cihaz yerlefltirerek kurmak.
) Medya hizmet salayclarnn yayn hizmetlerinde yer verecekleri koruyucu
sembol sistemi ile ilgili usul ve esaslar belirlemek.
h) Medya hizmet salayclarnn sunduu yayn hizmetlerinde ve platform,
multipleks, altyap iflletmecileri ile verici tesis ve iflletim flirketinin sunduu hizmetlerde bu Kanuna ve ilgili dier mevzuata aykrlk tespit edilmesi veya yayn lisans flartlarna uyulmamas hlinde gerekli meyyideleri
uygulamak.
) Yayn hizmetlerine iliflkin kamuoyu arafltrmalar yapmak veya yaptrmak ve
bu arafltrmalarn sonularn ilgili taraflar ve kamuoyuyla paylaflmak.
i) Yayn hizmetlerinin izlenme ve dinlenme oran lmlerinin yaplmasna ve
denetlenmesine iliflkin usul ve esaslar ile bu usul ve esaslara uymayan flirket ve kurulufllara uygulanacak meyyideleri belirlemek.
j) 5809 sayl Elektronik Haberleflme Kanunu ve ilgili mevzuat hkmleri sakl kalmak kaydyla ve bireysel amal iletiflim yntemleri hari, teknolojik
geliflmelere bal olarak ortaya kan yeni yayn iletim yntemleri de dhil
olmak zere yayn hizmetleri ile ilgili dzenlemeler yapmak ve deneme yayn izni vermek.
k) Yayn hizmetleri ile ilgili geliflmeleri takip etmek, sektre iliflkin genel stratejileri, ortak denetim, zdenetim ve ortak dzenleme mekanizmalarn belirlemek; yayn hizmetlerinin lkemizde geliflmesini salayacak alflma ve
teflviklerde bulunmak; medya hizmet salayclarnn alflanlarna ynelik
eitim ve sertifika programlar dzenlemek ve sertifika vermek.
l) Yayn hizmetleri alannda hazrlanan mevzuat taslaklar hakknda grfl bildirmek.
m) Grev alanna giren konularla ilgili ikincil dzenlemeleri yapmak.
n) Dfliflleri Bakanlnn ve Bilgi Teknolojileri ve letiflim Kurumunun grev
ve yetkileri sakl kalmak kaydyla, yayn hizmetleri ile ilgili uluslararas hukuk tzel kifliliine sahip kurulufllar nezdinde lkemizi temsil etmek; medya hizmet salayclarnn ye olmad uluslararas hukuk tzel kifliliine
sahip olmayan uluslararas kurulufllarda temsil grevini yerine getirmek ve
bu bent gereince dzenlenen ve uluslararas antlaflma nitelii bulunmayan belgeleri ilgili bakanlk ve kurumlarn grfllerini de alarak usulne
gre imzalamak.
o) st Kurulun stratejik plann hazrlamak, performans ltlerini, ama ve

hedeflerini, hizmet kalite standartlarn belirlemek, insan kaynaklar ve alflma politikalarn oluflturmak.
) zrllerin ve yaflllarn yayn hizmetlerine ve yeni teknolojilere eriflimini
kolaylafltrmak amacyla gerekli tedbirlerin alnmasn teflvik etmek.
p) Taflnmaz alm, satm, kiralanmas ve tahsisi konularn karara balamak.
r) Medya okuryazarlnn toplumun tm kesimlerini ierecek flekilde yaygnlafltrlmas amacyla, baflta Mill Eitim Bakanl olmak zere dier kamu
kurumlar ile iflbirlii yapmak.
s) Medya hizmet salayclardan grevleri kapsamnda her trl bilgi, belge ve
kaytlar almak, medya hizmet salayclar yerinde denetlemek ve lisans
flartlarna uymayan cihazlar mhrleyerek kapatmak.
fl) Gerekli hllerde geici veya belli bir ihtisas gerektiren nitelikteki ifller iin
hizmet satn almak.
t) Trkiye Radyo-Televizyon Kurumu Genel Mdrl ve Ynetim Kurulu
yelii iin adaylar belirlemek.
u) Kurul yeleri ile Kurum personelinin uyacaklar meslek ve etik ilkeleri
belirlemek.
) st Kurulun ana stratejisi ile ama ve hedeflerine uygun olarak hazrlanan
btesini grflmek ve karara balamak.
v) Seferberlik ve savafl iln hallerinde grev ve ykmllkleri yerine getirmek iin ihtiya duyulan hususlar, Milli Savunma Bakanl ile koordineli
olarak karlacak bir ynetmelikle belirleyerek yaync kurulufllara bildirmek ve bunlar denetlemek.
y) Mevzuatla verilen dier grevleri yapmak.
YAYINLARIN DZEN
Radyo ve televizyon kurulufllar, yaynlarn kamusal grev anlayfl iinde yapmak
ve yasada ngrlen yayn ilkelerine uymak durumundadr. Bu konuda kamusal
nitelikte olan kurulufllarla, zel kurulufllar arasnda hibir fark yoktur; tm kurulufllar ayn ilkelere tabidir.
Yayn lkeleri
Kanunun 8. maddesi ile yayn hizmeti ieriinin tbi olduu ilkeler belirlenmifltir.
Bu ilkeler belirlenirken Anayasa, Avrupa nsan Haklar Szleflmesi, Avrupa Snr
tesi Televizyon Szleflmesi ve Avrupa Birlii Grsel-flitsel Medya Hizmetleri Ynergesinin ifade ve haber alma zgrlne iliflkin hkmleri esas alnmfltr. Dzenlemede yayn hizmetlerinin tbi olaca ortak ilkeler belirlenirken, radyo ve televizyon yayn hizmetleri ile istee bal yayn hizmetleri iin zel hkmler de getirilmifltir. Bununla, zellikle radyo ve televizyon yayn hizmetlerinin sunulmasnda ocuk ve gen izleyicilerin korunmas amalanmaktadr. Burada temel olarak
yayncnn ierik zgrl korunurken, toplumun genel kabul grmfl deer yarglarnn ve zellikle ocuklarn ve genlerin korunmasna ynelik temel hkmler gelifltirilmifltir.
Kanunun 8. maddesinde yer alan yayn hizmeti ilkeleri flunlardr:
1) Medya hizmet salayclar, yayn hizmetlerini kamusal sorumluluk anlayflyla bu fkrada yer alan ilkelere uygun olarak sunarlar. Yayn hizmetleri;
a) Trkiye Cumhuriyeti Devletinin varlk ve bamszlna, Devletin lkesi
ve milletiyle blnmez btnlne, Atatrk ilke ve inklplarna aykr
olamaz.
41
42
Medya Hukuku
b) Irk, dil, din, cinsiyet, snf, blge ve mezhep fark gzeterek toplumu
kin ve dflmanla tahrik edemez veya toplumda nefret duygular oluflturamaz.
c) Hukukun stnl, adalet ve tarafszlk esasna aykr olamaz.
) nsan onuruna ve zel hayatn gizliliine saygl olma ilkesine aykr olamaz, kifli ya da kurulufllar elefltiri snrlar tesinde kk dflrc, aflalayc veya iftira niteliinde ifadeler ieremez.
d) Terr vemez ve teflvik edemez, terr rgtlerini gl veya hakl gsteremez, terr rgtlerinin korkutucu ve yldrc zelliklerini yanstc nitelikte olamaz. Terr eylemini, faillerini ve madurlarn terrn amalarna hizmet eder flekilde sunamaz.
e) Irk, renk, dil, din, tabiiyet, cinsiyet, zrllk, siyas ve felsef dflnce,
mezhep ve benzeri nedenlerle ayrmclk yapan ve bireyleri aflalayan
yaynlar ieremez ve teflvik edemez.
f) Toplumun mill ve manev deerlerine, genel ahlaka ve ailenin korunmas ilkesine aykr olamaz.
g) Su ifllemeyi, suluyu ve su rgtlerini vc, su tekniklerini retici
nitelikte olamaz.
) ocuklara, gszlere ve zrllere karfl istismar ieremez ve fliddeti
teflvik edemez.
h) Alkol, ttn rnleri ve uyuflturucu gibi bamllk yapc madde kullanm ile kumar oynamay zendirici nitelikte olamaz.
) Tarafszlk, gereklik ve doruluk ilkelerini esas almak ve toplumda zgrce kanaat oluflumuna engel olmamak zorundadr; soruflturulmas basn meslek ilkeleri erevesinde mmkn olan haberler, soruflturulmakszn veya doruluundan emin olunmakszn yaynlanamaz; haberin veriliflinde abartl ses ve grntye, doal sesin dflnda efekt ve mzie
yer verilemez; grntlerin arfliv veya canlandrma nitelii ile ajanslardan
veya baflka bir medya kaynandan alnan haberlerin kaynann belirtilmesi zorunludur.
i) Sulu olduu yarg karar ile kesinleflmedike hi kimse sulu iln edilemez veya suluymufl gibi gsterilemez; yargya intikal eden konularda
yarglama sresince, haber nitelii dflnda yarglama srecini ve tarafszln etkiler nitelikte olamaz.
j) Haksz karlara hizmet eden ve haksz rekabete yol aan unsurlar ieremez.
k) Siyas partiler ve demokratik gruplar ile ilgili tek ynl veya taraf tutar nitelikte olamaz.
l) Genel sala, evrenin ve hayvanlarn korunmasna zarar verecek davranfllar teflvik edemez.
m) Trkenin, zellikleri ve kurallar bozulmadan doru, gzel ve anlafllr
flekilde kullanlmasn salamak zorundadr; dilin dzeysiz, kaba ve argo
kullanmna yer verilemez.
n) Mstehcen olamaz.
o) Kifli veya kurulufllarn cevap ve dzeltme hakkna saygl olmak zorundadr.
) Bilgi iletiflim aralar yoluyla yarflma veya lotarya ieremez, dinleyici
ve seyircilere ikramiye verilemez veya ikramiye verilmesine araclk
edemez.
p) Medya hizmet salayc tarafndan yaplan veya yaptrlan anket ve kamuoyu yoklamalarnn, hazrlk aflamasndan sonularn ilnna kadar
noter nezaretinde gereklefltirilmesi zorunludur.
r) Kiflileri fal veya batl inanlar yoluyla istismar edemez.
s) Toplumsal cinsiyet eflitliine ters dflen, kadnlara ynelik basklar teflvik
eden ve kadn istismar eden programlar ieremez.
fl) fiiddeti zendirici veya kanksatc olamaz.
(2) Radyo ve televizyon yayn hizmetlerinde, ocuk ve genlerin fiziksel, zihinsel veya ahlak geliflimine zarar verebilecek trde ierik taflyan programlar
bunlarn izleyebilecei zaman dilimlerinde ve koruyucu sembol kullanlmadan yaynlanamaz.
(3) stee bal yayn hizmeti salayclar, ocuk ve genlerin fiziksel, zihinsel
veya ahlak geliflimini olumsuz etkileyebilecek nitelikteki yayn hizmetlerinin, bunlarn bu tr hizmetleri normal flartlar altnda duymayacaklar ve grmeyecekleri flekilde sunulmasn salamakla ykmldr.
Olaanst Dnemlerde Yaynlar

Kanunun 7. maddesi olaanst dnemlerde yaplan yaynlara iliflkin hkmler
dzenlenmektedir. Buna gre,
(1) Savafllar, terr amal saldrlar, doal afetler ve benzeri olaanst durumlarn ortaya kard kriz zamanlarnda da ifade ve haber alma zgrl
esas olup, yayn hizmetleri nceden denetlenemez ve yarg kararlar sakl
kalmak kaydyla durdurulamaz. Ancak, mill gvenliin aka gerekli kld hllerde yahut kamu dzeninin cidd flekilde bozulmasnn kuvvetle muhtemel olduu durumlarda, Baflbakan veya grevlendirecei bakan geici yayn yasa getirebilir.
(2) Medya hizmet salayc, Cumhurbaflkannn veya Hkmetin; mill gvenliin, kamu dzeninin, genel saln ve genel ahlakn gerekleriyle ilgili bildirilerini, bildirinin ulaflt gn saat 23:30a kadar yaynlamakla ykmldr.
(3) Birinci ve ikinci fkralar uyarnca alnacak kararlar aleyhine alacak iptal davalar dorudan Danfltayda alr. Danfltay bu davalara ncelikle bakar ve
karara balar, yrtmeyi durdurma talepleri hakknda krksekiz saat ierisinde karar verir.
Kriz zamanlarnda da ifade ve haber alma zgrl esastr. Bu dnemlerde de
radyo ve televizyon yaynlar nceden denetlenemez ve yarg kararlar sakl kalmak kaydyla durdurulamaz. Anayasann dflnceyi aklama ve yayma hrriyeti
bafllkl 26 nc maddesinde, ifade zgrlnn mill gvenlik, kamu dzeni, kamu gvenlii, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin lkesi ve milletiyle blnmez btnlnn korunmas, sularn nlenmesi, sulularn cezalandrlmas,
Devlet srr olarak uslnce belirtilmifl bilgilerin aklanmamas, baflkalarnn flhret veya haklarnn, zel ve aile hayatlarnn yahut kanunun ngrd meslek srlarnn korunmas veya yarglama grevinin gereine uygun olarak yerine getirilmesi amalaryla snrlanabilecei belirtilmifltir. Ayn maddede, haber ve dflnceleri yayma aralarnn kullanlmasna iliflkin dzenleyici hkmlerin, bunlarn yaymn engellememek kaydyla dflnceyi aklama ve yayma hrriyetinin snrlamas saylamayaca da hkme balanmaktadr.
Avrupa nsan Haklar Szleflmesinin ifade zgrlne iliflkin 10 uncu maddesinde de, ifade zgrl mutlak deil, snrlar tanml bir hak olarak dzenlen-
43
44
Medya Hukuku
mekte ve ulusal gvenliin, toprak btnlnn veya kamu emniyetinin korunmas, kamu dzeninin salanmas ve su ifllenmesinin nlenmesi gibi nedenlerle
bu zgrln snrlanabilecei belirtilmektedir. Bu hkmler, belirli durumlarda
kamu otoritelerinin bu hakka kanunlar erevesinde mdahalede bulunabilecei
anlamna gelmektedir. Bu dorultuda, mill gvenliin aka gerekli kld ya da
kamu dzeninin cidd flekilde bozulmasnn kuvvetle muhtemel olduu durumlarda Baflbakana veya grevlendirecei bakana geici yayn yasa getirme yetkisi
verilmektedir.
TCAR LETfiM
Ticar iletiflim, dierlerinin

yan sra radyo ve televizyon
reklmlar, program
desteklemesi, telealflverifl
ve rn yerlefltirmeyi
kapsamaktadr.
Kanunun 8. ve devam maddelerinde ticari iletiflimin genel esaslar, televizyon ve

radyo yayn hizmetlerinde reklam ve telealflverifle ait dzenlemeler, belirli rnlerin ticari iletiflimi, program desteklenmesi ve rn yerlefltirmeye iliflkin kurallar
yer almaktadr.
Ticari iletiflim, Kanunun Tanmlar bafllkl 3. Maddesinin z bendinde flu flekilde tanmlanmaktadr: Radyo ve televizyon reklamlar, program desteklemesi, tele-alflverifl ve rn yerlefltirmeyi de kapsamak zere, ekonomik bir faaliyette bulunan gerek veya tzel kiflinin, rn, hizmet veya imajn, dorudan veya dolayl
olarak tantmak amacyla tasarlanmfl sesli veya sessiz grntlerin bir cret veya
benzeri bir karfllkla ya da z tantm amacyla bir programla birlikte ya da bir
program iine yerlefltirilerek verilmesini ifade eder..
Kanunun Genel Esaslar bafllkl 9. maddesi flu flekildedir.
(1) Ticar iletiflim, yayn hizmetinin dier unsurlarndan grsel ve iflitsel olarak
kolayca ayrt edilebilir olmak zorundadr.
(2) Ticar iletiflimde bilinalt teknikleri kullanlamaz.
(3) Gizli ticar iletiflime izin verilemez.
(4) Haber blteni ve haber programlarn dzenli olarak sunan kiflilerin grnt veya seslerine ticar iletiflimlerde yer verilemez.
(5) Ticar iletiflim, medya hizmet salaycnn editoryal bamszln ve program ieriini etkileyecek flekilde kullanlamaz.
(6) Ticar iletiflim, 8 inci maddede belirlenen esas ve ilkeler sakl kalmak kaydyla;
a) Adalet, hakkaniyet ve drstlk ilkelerine uygun olmak,
b) Cinsiyet, rk, renk veya etnik kken, tabiiyet, din, felsef inan veya siyas dflnce, zrllk, yafl ve herhangi bir ayrmcl iermemek veya
teflvik etmemek,
c) Yanltc olmamak ve tketicinin karlarna zarar vermemek,
) ocuklarn fiziksel, zihinsel veya ahlak geliflimine zarar vermemek, deneyimsizliklerini veya saflklarn istismar ederek, ocuklar bir rn veya hizmeti satn almaya veya kiralamaya dorudan ynlendirmemek; ocuklar reklam yaplmakta olan rn veya hizmetleri satn almak iin
ebeveynlerini veya baflkalarn ikna etmeye dorudan teflvik etmemek;
ocuklarn ebeveynlerine, retmenlerine veya dier kiflilere duyduu
gveni istismar etmemek veya sebepsiz olarak ocuklar tehlikeli durumlarda gstermemek,
d) Kadnlarn istismarna ynelik olmamak,
e) Salk, evre ve gvenlie zarar verecek davranfla teflvik etmemek, zorundadr.
(7) Genel beslenme diyetlerinde aflr tketimi tavsiye edilmeyen gda ve maddeler ieren yiyecek ve ieceklerin ticar iletiflimine, ocuk programlaryla
birlikte veya bu programlarn iinde yer verilemez.
(8) Ticar iletiflim yaynlarnn ses seviyesi dier yayn blmleri ile ayn seviyede olmak zorundadr.
Madde ile ticar iletiflimin yayn hizmetinin dier unsurlarndan grsel ve iflitsel
olarak aka ayrt edilebilir olmas, bilinalt tekniklerine baflvurulmamas, gizli ticar iletiflimin yaplamayaca, medya hizmet salaycnn editoryal bamszlnn
kstlanamayaca, ticar iletiflimin adalet ve hakkaniyete uygun ve drstlk ilkelerine uygun olmas gibi hususlar yannda ocuklar ve kadnlara ynelik koruyucu
hkmler getirilmektedir.
Ayrca Kanunun 10. maddesi ile radyo ve televizyon reklmlar ile tele-alflverifl
yaynlarna iliflkin kurallar dzenlenmektedir.10. madde flu flekildedir:
(1) Televizyon ve radyo yayn hizmetlerinde reklamlar ile tele-alflverifl, sesli
ve/veya grntl bir uyaryla aka fark edilebilecek ve program hizmetinin dier unsurlarndan kolaylkla ayrt edilebilecek biimde dzenlenir.
(2) Tele-alflverifl yaynlar hari her trl reklam yaynlarnn oran, bir saat baflndan bir sonraki saat baflna kadarki yayn iinde yzde yirmiyi aflamaz.
(3) kinci fkrada belirtilen orana, program desteklemesi ve yayncnn kendi
programlarnn tantmlarna ayrlan sre ile rn yerlefltirme dhil deildir.
Program tantmlarnn oran, bir saat baflndan bir sonraki saat baflna kadarki
yayn iinde yzde befli aflamaz.
(4) kinci fkrada belirtilen sreden bamsz olarak, sesli ve grntl bir uyar ile aka belirtilerek, kesintisiz en az onbefl dakika sreyle tele-alflverifl
yayn yaplabilir. Bu yaynn sresi bir gn iinde toplam bir saati aflamaz.
(5) cretsiz yaynlanan ve st Kurul tarafndan tavsiye edilen kamu hizmeti duyurular reklam srelerine dhil edilmez.
(6) Reklam ve tele-alflverifl yaynlar, programlarn arasna veya programn btnl, deeri ve hak sahiplerinin haklar zedelenmeyecek biimde bir
program iine yerlefltirilebilir. Bamsz blmlerden oluflan programlarda
veya devre aralar ieren spor programlar ve benzer yapdaki olay ve gsteri programlarnda, reklam ve tele-alflverifl yaynlar blm veya devre aralarna yerlefltirilir.
(7) Sinema ve televizyon iin yaplmfl filmler ile haber bltenleri ve ocuk
programlar, planlanan yayn sreleri otuz dakikadan fazla olmas hlinde,
her otuz dakikalk yayn sresi iin bir kez olmak zere reklam ve tele-alflveriflle kesilebilir.
(8) Din tren yayn iine hibir flekilde reklam ve tele- alflverifl yayn yerlefltirilemez.
(9) Mnhasran reklam, tele-alflverifl ve z tantm yaynlarna ayrlmfl televizyon ve radyo yayn hizmetlerine bu madde hkmleri uygulanmaz.
Ticar ve teknolojik geliflmeler, izleyicilere yayn hizmetlerini kullanmalarnda
artan seenek ve sorumluluk vermektedir. zleyici ve dinleyicilerin, saysal kiflisel
kaydediciler benzeri yeni teknolojileri kullanma ve ok eflitli kanal seenekleri
yoluyla reklmlardan kanmak hususunda artan imknlar dikkate alndnda, izleyicileri korumak amacyla reklm kufla yerlefltirilmesi hususunda ayrntl dzenleme yaplmas gerei ortadan kalkmaktadr. Bu nedenle, bir saatlik bazda kabul edilebilir reklm miktar snrlamas korunmakla birlikte, program btnln gereinden fazla engellemedii takdirde yaynclara reklm yerlefltirme asn-
45
46
Medya Hukuku
dan esneklik getirilmektedir. Madde, reklmlarn programlar arasna yerlefltirilmesinin tercih edildii Avrupadaki yayncln zel karakterini korumay amalamakta ve bu nedenle sinematografik eserler ve televizyon iin hazrlanmfl filmlerin yan sra hlen zel koruma gerektiren baz program kategorileri iin olas kesintileri snrlamaktadr.
Gnlk televizyon reklm miktar zerindeki snrlama kaldrlmakta; saatlik snr, en fazla izleme yaplan saatlerde de uygulanabildiinden televizyon reklmlar ve telealflverifl kuflaklar iin saatlik kstlama muhafaza edilmektedir.
Belirli rnlerin Ticari letiflimi

Radyo ve televizyon yaynlarnda baz rnlerin ticari iletifliminde yasaklar getirilmektedir. Bu rnler 11. Maddede flyle sralanmfltr: Alkol ve ttn rnleri iin
hibir flekilde ticar iletiflime izin verilemez. Reeteye tabi ilalar ve tedaviler hakknda ticar iletiflim yaplamaz. Reeteye tabi olmayan ilalar ve tedavilerin reklamlar drstlk ilkesi erevesinde, gerei yanstan ve dorulanmas mmkn unsurlardan oluflacak flekilde hazrlanr. lalar ve tbbi tedaviler iin telealflverifle
izin verilemez..
Program Desteklenmesi
Program desteklenmesi, Kanunun Tanmlar bafll altnda 3. maddesinin s bendinde Yayn hizmetinin salanmasyla veya grsel-iflitsel eserlerin retimiyle balantl olmayan gerek veya tzel kiflilerin adn, markasn, logosunu, imajn, faaliyetlerini veya rnlerini tantmak amacyla programlara ynelik yapt her trl katky ifade eder fleklinde tanmlanmfltr.
Program desteklenmesine iliflkin genel hkmler Kanunun 12. maddesinde yer
almaktadr. Maddeye gre: Bir program tamamen veya ksmen destek grmflse,
bu husus programn baflnda, program iindeki reklam kuflaklarna girifl ve kflta
ve programn sonunda uygun ibarelerle belirtilir. Program tantmlarnda program
destekleyene atfta bulunulamaz. Desteklenen programlarda, destek verene veya
nc bir kifliye ait mal ve hizmetlere atfta bulunulamaz ve bunlarn alnmas, satlmas ve kiralanmas teflvik edilemez. Programlar, ticar iletiflimi yasaklanmfl olan
mal ve hizmetlerin retimi veya satflyla ifltigal eden gerek ve tzel kiflilerce desteklenemez. Tbbi rnleri reten, pazarlayan veya satan ya da tbbi tedavileri pazarlayan veya sunan gerek ve tzel kiflilerin program desteklemesinde bulunmas hlinde, gerek ve tzel kiflilerin ismi, markas, logosu veya imaj program desteklemesinde kullanlabilir; ancak gerek ve tzel kiflilerin retim veya satfln yapt reeteye tabi tbbi rnler veya tbbi tedaviler kullanlamaz. Haber blteni ve
din tren yaynlarnda program desteklemesine izin verilemez.
Program desteklemesinin, medya hizmet salaycnn editoryal bamszln
ve sorumluluunu etkilemesine izin verilmez. Programn baflnda, program iindeki reklam kuflaklarna girifl ve kflta ve programn sonunda program desteklemesi yapld belirtilirken, program destekleyenin rn veya hizmetlerinin kiralanmas veya satn alnmas dorudan teflvik edilemez ve rn veya hizmetlere aflr
vurgu yaplamaz.
AB Grsel-flitsel Medya Hizmetleri Ynergesi ve Avrupa Snr tesi Televizyon
Szleflmesinin ilgili hkmlerine uygun olarak yaplan dzenleme ile kaliteli programlarn yaplmasnn desteklenmesi amalanmakla birlikte, bu uygulamalarn
reklm niteliine brnmemesi ve ktye kullanlmamas, haksz rekabet ortam,
hatta gizli reklma neden olunmamas iin program desteklemesi belirli kurallara
balanmfltr.
47
rn Yerlefltirme
Radyo televizyon yaynlarnda ticari iletiflim konusunda bir dier yeni dzenleme
rn yerlefltirme konusudur. Kanunda rn yerlefltirme, Bir rn, hizmet veya
ticar markann, cret veya benzeri bir karfllkla program iine dhil edilerek veya bunlara atf yaplarak, program iinde gsterildii her tr ticar iletiflim olarak
tanmlanmaktadr.
Kanunun 13. maddesi ile rn yerlefltirme ayr bir dzenlemeye tabi tutulmufltur. Maddeye gre:
(1) Sinema ve televizyon iin yaplmfl filmler, diziler ile spor ve genel elence
programlar haricinde, yaynlarda rn yerlefltirmeye ynelik uygulamalara
yer verilemez. rn yerlefltirme uygulamalar ticar iletiflimle ilgili dzenlemelere tabidir.
(2) st Kurul tarafndan belirlenecek flartlarda, belirli mal ve hizmetlerin cretsiz olarak program iine dhil edildii durumlarda da rn yerlefltirmeye
izin verilebilir.
(3) rn yerlefltirmenin, medya hizmet salaycnn editoryal bamszln ve
sorumluluunu etkilemesine izin verilmez. rn yerlefltirmede, rn veya
hizmetlerin kiralanmas veya satn alnmas dorudan teflvik edilemez ve
rne aflr vurgu yaplamaz. zleyiciler, programn baflnda, sonunda ve reklam aras sonrasnda program baflladnda, rn yerlefltirmenin varl hakknda aka bilgilendirilir.
(4) Haber bltenlerinde, ocuk programlarnda ve din programlarda rn yerlefltirmeye izin verilmez.
(5) Ticar iletiflimi yasaklanmfl rnlerin rn yerlefltirmede kullanlmasna izin
verilmez.
Gizli ticar iletiflim, tketiciler zerindeki olumsuz etkisi nedeniyle genel olarak
yasaklanmakla birlikte, bu kstlama, izleyicinin rn yerlefltirmenin varl hakknda uygun bir flekilde bilgilendirildii durumlarda uygulanmayacaktr. Ancak, rn
yerlefltirmede, rn veya hizmetin satn alnmas dorudan teflvik edilememekte ve
rne aflr vurgu yaplmamaktadr. Dier taraftan rn yerlefltirme ancak sinema
ve televizyon iin yaplmfl filmlerde, dizilerde, spor ve genel elence programlarnda yaplabilecektir.
YAYIN HZMET ER
Madde ile yayn hizmetlerinin ierii dzenlenmektedir.
Maddede, yayn yapacak kurulufllarn yayn trleri konusundaki yapacaklar ifl
ve ifllemlerle ilgili dzenlemelere yer verilmektedir. Genel veya tematik ierikli yayn yapmak isteyen radyo ve televizyon kurulufllar, yayn lisans baflvurusu srasnda bu hususu st Kurula yazl olarak bildirmek zorundadrlar. Yayn tr deifliklikleri st Kurulun iznine baldr. Kanunun 14. maddesi flu flekildedir.
(1)Yayn hizmetlerinde, genel veya tematik ierikli yayn yaplabilir. Medya
hizmet salayc kurulufllar yayn lisans baflvurusu srasnda yaynlarnn
trn st Kurula yazl olarak bildirir. st Kurul tarafndan bu kurulufllara
verilecek yayn lisans belgesinde yaynn tr aka belirtilir.
(2) Yayn hizmetlerinin st Kurula bildirilen trde ve seilen dilde yaplmas
zorunludur. Yayn tr talep zerine st Kurulun izniyle deifltirilebilir.
Yayn trnn deifltirilmesine iliflkin flartlar st Kurulca belirlenir. Lisans
belgesinde belirtilen tre uygun yayn yapmayan kurulufl yayn lisans flartlarn ihll etmifl saylr.
Yayn hizmetleri genel ve

tematik olmak zere iki
trldr.
48
Medya Hukuku
(3) Genel ve tematik ierikli yayn yapan televizyon kurulufllarnn, ocuk yaynlarnda izgi filmlere yer vermeleri hlinde, izgi filmlerin en az yzde
yirmisinin, dier ocuk programlarnn en az yzde krknn Trke dilinde
retilmifl yapm olmas ve Trk kltrn yanstmas zorunludur. ocuk
yaynlarnn yaynlanma saatleri ve srelerine ynelik istatistiksel veriler ile
retim yerine iliflkin bilgiler aylk dkmler hlinde st Kurula bildirilir.
(4) Radyo ve televizyon kurulufllar, yaynlarnda belirli oran ve saatlerde Trk
halk ve Trk sanat mzii programlarna yer vermek zorundadr. Bu programlarn oran ve yaynlanma zaman ile ilgili esaslar st Kurulca belirlenir.
Madde ile ayrca, yerli ocuk program ve izgi film endstrisinin gelifltirilmesini salamak ve mill kltr korumak amacyla, ocuk programlar ve bu programlarda yer verilecek izgi filmler iin asgari yerli yapm kotas getirilmektedir.
YAPTIRIMLAR
dari Yaptrmlar
Madde ile yayn ilkelerine ve Kanunda belirtilen dier esaslara aykr yayn yapan
medya hizmet salayc kurulufllara uygulanacak idar yaptrmlar dzenlenmektedir. Yayn ihlli ve uygulanacak yaptrm arasnda orantllk olmas son derece
nemlidir. Bu balamda yaptrmlar; program durdurma, idar para cezas ve artrml idar para cezas fleklinde kademeli olarak belirlenmifltir. 3984 sayl Kanundan farkl olarak, uyar yaptrmndan vazgeilmektedir. Zira uyar yaptrmnn
denetimde gerekli etkiyi dourmad grlmfltr. Bir yayn hizmeti ihlli yaplmas hlinde, ihllin gereklefltii programn yayn, ihllin arlna gre bir ila
befl kez arasnda durdurulacaktr. Program durdurma yaptrm alan bir medya hizmet salayc kurulufl ayn ihlli ilk ihllin yapld program tr ile ayn trdeki
programda tekrar ederse, idar para cezas uygulanacaktr. Para cezasnn belirlenmesinde kuruluflun bir aylk ticar iletiflim geliri esas alnarak orantl yaptrm uygulanmas amalanmfltr.
Yayn ihlli yapmada srarl olunmasn engellemek iin ilk idar para cezasnn
teblii tarihinden itibaren bir yl iinde nc kez idar para cezas alnmas hlinde kurulufla iki kat oranda idar para cezas verilecektir. Burada verilecek idar
para cezalar tekerrre dayanmamaktadr. Yani bir cezann varl kendinden nceki cezann varl ile balantl deildir.
8 inci maddenin birinci fkrasnn (a) ve (b) bentlerinde belirlenen yayn ilkelerinin nitelii gerei, bu ilkelerin ihllinin tekrar hlinde yayn durdurma cezas
uygulanmas ngrlmfltr. hllin yayn durdurmann tebliinden itibaren bir
yl iinde tekrar hlinde yayn lisansnn iptaline karar verilecektir. Yayn ihlli niteliinde olmayan, daha ziyade yaync niteliini kazanma ve srdrme ile ilgili
ihlller iin yayn ihlllerinden farkl bir meyyide sistemi ngrlmektedir. Buna
gre yayn lisans verilmesi iin st Kurulca ngrlen flartlardan birini ihll eden
veya kaybeden medya hizmet salayc kurulufla, gerekli flartlar tamamlamas iin
otuz gn sre verilecektir. Verilen sre iinde de gereken flartlar yerine getirmeyen kuruluflun yaynlar, ay sreyle geici olarak durdurulacak, bu sre iinde
de gerekli flartlar yerine getirmeyen kuruluflun yayn lisans iptal edilerek, kanal
ve frekans kullanmna son verilecektir. Yayn lisansnn verilmesi iin gerekli
flartlara uygunluunu hile ile elde eden kuruluflun yayn lisans dorudan iptal
edilecektir.
Kanunun 32. maddesi idari yaptrmlar dzenlemektedir. Madde hkm flu flekildedir.
(1) Bu Kanunun 8 inci maddesinin birinci fkrasnn (a), (b), (d), (g), (n), (s)
ve (fl) bentlerindeki yayn hizmeti ilkelerine aykr yayn yapan medya hizmet salayc kurulufllara, ihlalin arl ve yaynn ortam ve alan gz
nnde bulundurularak, ihlalin tespit edildii aydan bir nceki aydaki brt
ticari iletiflim gelirinin yzde ikisinden befline kadar idar para cezas verilir. dar para cezas miktar, radyo kurulufllar iin bin Trk Lirasndan, televizyon kurulufllar ve istee bal medya hizmet salayclar iin onbin
Trk Lirasndan az olamaz. Ayrca, idar tedbir olarak, ihlale konu programn yaynnn befl keze kadar durdurulmasna, istee bal yayn hizmetlerinde ihlale konu programn katalogdan karlmasna karar verilir.
hlalin mahiyeti gz nnde bulundurularak, bu fkra hkmlerine gre
idar para cezas ile birlikte idar tedbire karar verilebilecei gibi, sadece
idar para cezasna veya tedbire de karar verilebilir.
(2) 8 inci maddenin birinci fkrasnn dier bentleri ile ikinci ve nc fkralarnda ve bu Kanunun dier maddelerinde belirlenen ilke, ykmllk
veya yasaklara aykr yayn yapan medya hizmet salayclar uyarlr. Uyarnn ilgili kurulufla tebliinden sonra ihlalin tekrar hlinde medya hizmet
salaycya ihlalin arl ve yaynn ortam ve alan gz nnde bulundurularak, ihlalin tespit edildii aydan bir nceki aydaki brt ticari iletiflim gelirinin yzde birinden ne kadar idari para cezas verilir. dar para cezas miktar, radyo kurulufllar iin bin Trk Lirasndan, televizyon kurulufllar ve istee bal medya hizmet salayclar iin onbin Trk Lirasndan az
olamaz.
(3) Ykmllk veya yasak ihlalinin su oluflturmas alinde, bu su nedeniyle
ilgililer hakknda soruflturma veya kovuflturma yaplmas flartna bal olmakszn, bu madde hkmlerine gre idar para cezas veya idar tedbir
karar verilir.
(4) dar tedbir uygulanmas sonucu yayn durdurulan programlarn yerine,
ayn yayn kuflanda ve ticar iletiflim yayn iermeksizin, st Kurulca temin edilen eitim, kltr, trafik, kadn ve ocuk haklar, genlerin fiziksel
ve ahlak geliflimi, uyuflturucu ve zararl alflkanlklarla mcadele, Trk dilinin gzel kullanm, evre eitimi, zrl sorunlar, salk ve benzeri kamuya yararl konularda programlar yaynlanr. Ykmllk veya yasaa
aykrlk dolaysyla idar tedbir olarak programn yaynnn durdurulmas
kararnn verilmesi halinde, yaptrm uygulanmasna sebebiyet veren fiilin
ifllenmesinden dolay sorumluluu olan programn yapmcs veya varsa
sunucusu, yaynn durdurulduu sre zarfnda, ayn veya farkl medya hizmet salayc kuruluflta hibir ad altnda baflka bir program yapamaz veya
sunamaz.
(5) 8 inci maddenin birinci fkrasnn (a) ve (b) bentlerindeki ilkelere aykr yayn yaplmasn mteakip verilecek yaptrm kararnn tebliinden itibaren
bir yl iinde ayn ihlalin tekrar halinde, medya hizmet salayc kuruluflun
yaynnn on gne kadar durdurulmasna; ikinci tekrar halinde ise, yayn
lisansnn iptaline karar verilir.
(6) Yayn lisans verilmesi iin bu Kanunda aranan flartlardan birinin kaybedilmesi halinde, ilgili medya hizmet salayc kurulufla bu flart yerine getirmesi iin otuz gnlk sre verilir. Verilen sreye ramen flart yerine getirme-
49
50
Medya Hukuku
yen kuruluflun yaynlar ay sreyle durdurulur. Bu sre zarfnda flartn

yerine getirilmemesi halinde ise, ilgili kuruluflun yayn lisans iptal edilerek
kanal ve frekans kullanmna son verilir.
(7) Yayn lisansnn verilmesi iin gerekli flartlara uygunluunu hile ile elde ettii tespit edilen kuruluflun yayn lisans iptal edilir. Yayn lisans iptal edilmifl olan kurulufltan alnmfl olan yayn lisans bedeli ile kanal ve frekans yllk kullanm bedeli iade edilmez...
Adli Yaptrmlar
Kanunun 33. Maddesi ile adl yaptrm uygulanmasn gerektiren hususlar dzenlenmifltir. st Kuruldan yayn lisans almadan radyo ve televizyon yayn yaplmas veya yaynlar st Kurul tarafndan geici olarak durdurulmasna veya yayn lisans iptal edilmesine ramen yayn yaplmas adl ceza gerektiren fiiller olarak grlmfl ve bu filleri gereklefltiren gerek kiflilere veya kurulufllarn sahip ve yneticilerine fiilin arlna gre bir yldan iki yla kadar hapis ve bin gnden beflbin
gne kadar adl para cezas verilmesi ngrlmfltr.
Yayn kaytlarn 25 inci maddeye uygun olarak muhafaza etmemek veya sresi ierisinde st Kurulca veya dier yetkili mercilerce istenmesine ramen sesli
ve/veya grntl olarak teslim etmemek veya tahrifat, karma, silme, ekleme ve
benzeri ifllemlerle deifltirilmifl olarak teslim etmek fiilleri de adl ceza gerektiren
fiiller olarak kabul edilmifl ve bu filleri gereklefltiren radyo ve televizyon kurulufllarnn sorumlularnn, belirlenen adl ceza ile cezalandrlmas ngrlmfltr.
TRKYE RADYO VE TELEVZYON KURUMU

Trkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT), devlet adna radyo ve televizyon yaynlarn gereklefltirmek amacyla, 01 Mays 1964de, zel yasayla zerk tzel bir kifliliine sahip olarak kurulmufltur. 1972deki anayasa deifliklikleri ile kurum tarafsz bir kamu iktisadi kurulufl olarak tanmlanmfltr. 11.11.1983 tarih ve 2954 sayl Trkiye Radyo ve Televizyon Kanunu lkemizde kamu yaynclnn temel kavramlarn ve ilkelerini dzenlemektedir.
Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumunun Kurulufl ve

Teflkilat
2954 sayl Kanun da yer alan dzenlemeye gre Kurumun kuruluflu 8. maddede
flyle dzenlenmifltir. Tarafsz bir kamu tzel kifliliine sahip Trkiye Radyo -Televizyon Kurumu kurulmufltur. Ksa ad TRTdir. Merkezi Ankara- dadr. Bu Kanundaki zel hkmler ile dzenlenen hususlar dflnda kalan konularda Kurum hakknda kamu iktisadi kurulufllarna uygulanan genel hkmler uygulanr. Trkiye
Radyo - Televizyon Kurumu Hkmet ile iliflkilerini Baflbakan araclyla yrtr.
Kurumun teflkilat yaps incelendiinde Ynetim Kurulu, Genel Mdrlkten
olufltuu anlafllmaktadr.
Ynetim Kurulu ve Grevleri

Kanunun 10. maddesine gre Ynetim kurulu; Kurumun en yksek karar ve ynetim organ olan Ynetim Kurulu; Genel Mdr, Bakanlar Kurulu tarafndan genel mdr yardmclar arasndan atanan iki ye ile elektronik veya kitle iletiflimi
alanlarnda bir; hukuk alanndan bir; iflletme, iktisat veya maliye alanlarndan bir
ve sanat veya kltr alanlarndan bir kifli olmak zere, bu alanlarda temayz etmifl
kifliler arasndan seilen ve atanan drt yeden oluflur. Dflardan seilen ynetim
kurulu yeleri; Radyo ve Televizyon st Kurulu tarafndan her bir alandan teklif
edilen iki kat aday arasndan Bakanlar Kurulu karar ile atanr. Genel Mdr Ynetim Kurulunun baflkandr. Ynetim Kurulu ilk toplantsnda bir baflkan yardmcs seer.
Ynetim Kurulu yelii drt yldr. Sresi biten yeler ile herhangi bir sebeple
Ynetim Kurulundan ayrlanlarn yerine yeniden atama yaplr. Sreleri sona eren
yelerin yeniden atanmalar mmkndr. Herhangi bir sebeple yeliin normal
sreden nce sona ermesi halinde ayn usulle yenisi drt yllna atanr. Yeni atanan ye greve bafllayncaya kadar mevcut yenin grevi devam eder. Bir yl iinde mazeretsiz iki toplantya katlmayanlarn yelii kendiliinden sona erer. Bakanlar Kurulu tarafndan atanan genel mdr yardmcs yeler gerektiinde Bakanlar Kurulu tarafndan deifltirilebilir.
Trkiye Radyo - Televizyon Kurumu Ynetim Kurulunun grevleri flunlardr:
Trkiye Radyo - Televizyon Kurumunun program, yayn, teknik, personel,
idari, mali ve her trl hizmetlerine dair temel ilkeleri ve hedefleri tespit etmek ve bunlarla ilgili kararlar almak,
Trkiye Radyo - Televizyon Kurumunun btesini, bilanosunu, kadrosunu
karara balamak,
Trkiye Radyo - Televizyon Kurumunun her seviyedeki teflkilat deiflikliklerine ait Genel Mdrn tekliflerini inceleyerek, uygun grlenleri Radyo
ve Televizyon Yksek Kurulunun onayna sunmak.
Genel Mdrlke hazrlanacak ynetmelik tasarlar hakknda karar vermek,
Yllk genel yayn plann karara balamak,
Alnan kararlarn uygulanfln Ynetim Kurulu toplantlarnda, Ynetim Kurulu Baflkannn verecei bilgilerle takip ve kontrol etmek,
Trkiye Radyo - Televizyon Kurumunun hizmetlerinin gelifltirilmesini salayacak tedbirleri almak,
Genel Mdrlke gerekli grlecek konularda kararlar almak,
Radyo ve Televizyon Yksek Kurulunca hazrlanan yayn deerlendirme raporlar ile Baflbakanlk Yksek Denetleme Kurulunca hazrlanan yllk ve
ara raporlar inceleyerek dzeltici ve gelifltirici tedbirleri almak,
Trkiye Radyo - Televizyon Kurumu ile ilgili ve baflka mercie braklmamfl
konularda karar almak.
Genel Mdrlk
Kanunun dzenlemesine gre (md.13); Genel Mdr, Radyo ve Televizyon st
Kurulu tarafndan teklif edilen aday arasndan Bakanlar Kurulu Karar ile atanr
ve kendisine Baflbakanlk Msteflarnn almakta olduu aylk veya szleflme creti
(ikramiye dahil) denir. Aylk demelerinde ek gsterge, kdem ve taban aylklar
ile sosyal yardm, zam ve tazminatlar esas alnr. Genel Mdrn grev sresi drt
yldr. Sre sonunda yeniden atanabilir.
Trkiye Radyo - Televizyon Kurumu, Genel Mdr tarafndan temsil olunur ve
ynetilir.
TRT KURUMUNUN YAYIN ESASLARI

Kanun koyucu TRT yaynlarnda uyulmas gereken ilkeleri yayn esaslar bafllnda dzenlemifltir. Kanunda yer alan dzenlemeye gre (md. 5) genel yayn esaslar flunlardr;
51
52
Medya Hukuku
a) Anayasann szne ve ruhuna bal olmak; Devletin lkesi ve milletiyle blnmez btnln, milli egemenlii, Cumhuriyeti, kamu dzenini, genel
asayifli, kamu yararn korumak ve kollamak,
b) Atatrk ilke ve inklplarn kklefltirmek, Trkiye Cumhuriyetinin adafl
uygarlk dzeyinin stne kmasn ngren milli hedeflere ulaflmay gereklefltirmek,
c) Devletin milli gvenlik siyasetinin, milli ve ekonomik menfaatlerinin gereklerine uymak,
d) Devletin bir kifli veya zmre tarafndan ynetilmesini veya sosyal bir snfn
dier sosyal snflar zerinde egemenliini salamak yahut Devleti ve Devlet otoritesini ortadan kaldrmak veya dil, rk, din ve mezhep ayrm yaratmak yahut sair herhangi bir yoldan bu kavramlara ve grfllere dayanan bir
Devlet dzeni kurmak amac gden rejim ve ideolojilerin propagandasna
yer vermemek,
e) Genel ahlakn gereklerini, milli gelenekleri ve manevi deerleri gzetmek,
f) Trk milli eitiminin temel grfl, ama ve ilkelerine uymak,
g) Kolayca anlafllabilir, doru, temiz ve gzel bir Trke kullanmak,
h) Toplumun beden ve ruh salna zarar verecek hususlara yer vermemek,
i) Karamsarlk, umutsuzluk, kargafla, dehflet, saldrganlk gibi olumsuz duygular uyandrmak ve telkin etmek amacna ynelik yayn yapmamak,
j) Kiflilerin zel hayatlarna, fleref ve haysiyetlerine saygl olmak ve drstlk
anlayflna bal kalmak,
k) Haberlerin toplanmas, seilmesi ve yaynlanmasnda tarafszlk, doruluk
ve abukluk ilkeleri ile adafl habercilik teknik ve metotlarna bal olmak,
l) Haberler ile yorumlar ayrmak ve yorumlarn kaynaklarn aklamak,
m) Kamuoyunun salkl ve serbeste oluflabilmesi iin kamuoyunu ilgilendirecek konularda yeterli yayn yapmak; tek ynl, taraf tutan yayn yapmamak
ve bir siyasi partinin, grubun, kar evresinin, inan veya dflncenin menfaatlerine alet olmamak TRT yaynclnn temel esaslarn oluflturmaktadr.
Yaynlarn Dzeni
TRT Kurumu tm yaynlarnda belirtilen temel ilkelere ve yayn esaslarna uymak
zorundadr. Kanunun 17. maddesine gre, yaynlar olanak lsnde eflitli konulara yer verecek flekilde ve yayn grevlerinin yerine getirilmesi esas alnarak dzenlenir. Bu ilke ve esaslara uymak koflulu ile TRT Kurumunun Programlar Dzenleme Serbestlii bulunmaktadr. Fakat 2954 sayl Kanun bu serbestlii eflitli
ynlerden snrlandrmfltr. Bu snrlandrmalardan ilki hkmet bildiri ve konuflmalardr. Kanunun 18. maddesi uyarnca TRT Kurumu, hkmet bildirilerini yaynlamak zorundadr. Sadece Hkmeti balayan ve Hkmet bildirisi olduu yayn srasnda aklanmas gereken bu metinlerin Baflbakanlktan yazl yayn istei
ile verilmesi ve yetkililerin imzasn taflmas flarttr.
Yaynlara iliflkin snrlandrc bir dier uygulama ise, hkmet uygulamalarn
tantc konuflmalardr. Kanunun 19. maddesindeki dzenleme flu flekildedir. Trkiye Radyo- Televizyon Kurumunun yayn esaslarna uymak, cevap hakk douracak nitelikte olmamak ve siyasi kar amac taflmamak kaydyla, mevzuat veya idari kararlarla yrrle konan ve halkn katlm ile baflarya ulaflabilecek Hkmet
uygulamalarnn; gerekelerinin, yararlarnn, vecibelerinin, usul ve esaslarnn, kamuoyuna benimsetilmesini amalayan tantc radyo ve televizyon programlar yaynlanr.
Yaynlara iliflkin snrlandrc hkm Kanunun 20. maddesinde yer almaktadr.

Bu maddeye gre, Hkmetin ve TBMMde grubu bulunan siyasi partilerin aklama ve faaliyetlerinin yaynlanmas, bunlarn haber deeri ve nitelii taflmas kofluluna baldr. Siyasi partilerin seim konuflmalar, Devletin dfl iliflkiler ile ilgili yaynlar, retim ve eitim yaynlar TRT kurumunun program dzenleme serbestliine getirilmifl snrlamalardr.
Yaynlarn Denetlenmesi
TRT yaynlarnn denetlenmesi yaynlarn kurum ierisinden denetlenmesi ve yaynlarn kurum dflndan denetlenmesi fleklinde gruplandrlabilir.
Kanun koyucunun dzenlemesinde yer alan kurum dfl denetim uygulamalar
flu bafllklardan oluflmaktadr:
1. Baflbakan veya grevlendirecei bakan, milli gvenliin aka gerekli kld hallerde, bir haber veya yayn menetmeye yetkilidir. Men kararnn yazl olmas esastr. Ancak, acele hallere men karar szl olarak da iletilebilir. Bu durumda men kararnn en ksa zamanda yaz ile tekrarlanmas flarttr. Trkiye Radyo - Televizyon Kurumunun sorumluluu altnda yaplmayan yaynlarn menedilmesi halinde, men karar ilgililere, Genel Mdrlke alnd tarihten bafllayarak yirmidrt saat iinde bildirilir.
2. Devletin dfl iliflkileri ile ilgili yaynlarda uygulanacak esaslar, Dfliflleri Bakanlnca tespit edilerek Trkiye Radyo-Televizyon Kurumuna bildirilir.
Dfl iliflkiler ile ilgili yorumlarda kaynak belirtilip belirtilmeyecei hususunda Dfliflleri Bakanlnn grfl gz nnde tutulur (md. 24).
TRT Kurumunun dfl denetiminde siyasi iktidara tann bu yetkiler kamuya ait
radyo ve televizyon kurulufllarnn kamu yarar dorultusunda yayn yapmasn
salamaya ynelik dzenlenmifl olan yetkilerdir.
Yaynlarn i denetimi ise, Kanunun dzenlemesine gre flu flekilde yaplmaktadr. Trkiye Radyo-Televizyon Kurumunun yaynlayaca programlarn son denetimi, Genel Mdr adna ve Genel Mdre dorudan bal Yayn Denetleme ve
Koordinasyon Kurulu Baflkanl tarafndan yaplr.
Radyo ve televizyon yaynlar, yayndan nce ayrca Trkiye Radyo- Televizyon
Kurumu dflndan hibir kifli veya kurulufl tarafndan denetlenemez. Ancak, Trk
Silahl Kuvvetleri ile ilgili yaynlar hakknda Genelkurmay Baflkanlnn olumlu
grfl alnr (md. 31).
Yaynlarda Sorumluluk
TRT Kurumunun yapt yaynlardan doan sorumluluk konusu Kanunun 28. maddesinde flu flekilde dzenlenmifltir. Trkiye Radyo - Televizyon Kurumunun yaynlar yoluyla ifllenen sularda veya haksz fiillerde, yayn tespit yoluyla yaplmflsa,
metni yazan veya sesi tespit edilen, bu metni veya tespiti fiilen kontrol eden ve yayn fiilen yneten ve kontrol eden kifliler sorumludur.
Trkiye Radyo - Televizyon Kurumunun, kendilerine tevdi edilen metni aynen
okumakla grevli personeli o yaynn ynetim ve kontrolnde zel olarak grevlendirilmifl olmamak flartyla, o yayn yoluyla ifllenen sutan veya haksz fiilden sorumlu tutulmazlar.
Bu Kanunun 18, 22 ve 27 nci maddeleri uyarnca yaplan ve bu zellii anonsla belirtilen yaynlar ile tespitlerden faydalanmakszn Trkiye Radyo Televizyon
53
54
Medya Hukuku
Kurumu istasyonlar dflndaki bir radyo ve televizyon kuruluflundan naklen yaplan yaynlardan, Trkiye Radyo-Televizyon Kurumu personeli sorumlu deildir.
Kifliler, kurum ve kurulufllar yaynlar nedeniyle uradklar zararlardan tr,
Trkiye Radyo-Televizyon Kurumu personeli aleyhine deil, Trkiye Radyo-Televizyon Kurumu aleyhine dava aarlar. Trkiye Radyo-Televizyon Kurumunun genel hkmlere gre sorumlu personele rcu hakk sakldr.
Kifliler, kurum ve kurulufllarca yayn yoluyla su ifllendii iddia edilerek Trkiye Radyo - Televizyon Kurumu personeli hakknda alan ceza davalarnda, personel, Trkiye Radyo - Televizyon Kurumu avukatlarnca savunulabilir. Bu madde
kapsamna giren sulardan ve haksz fiillerden dolay yaynn yapld tarihten
bafllayarak altmfl gn iinde almayan davalar dinlenmez.
55
zet
N
A M A
N
A M A
Dnyada ve Trkiyede radyo ve televizyon yaynclnn tarihesi belirleyebilmek.

Avrupada 19. Yzyln ortalarnda birbirinden
uzakta bulunan bireylerin teknolojiden faydalanarak birbirleriyle iletiflim kurmalar sonucunda
gnmz radyolar ve daha sonra televizyonlar
gnlk hayatmza girmifltir. Bu geliflmelerden
dier toplumlarda faydalanmfllardr. Trkiyede
ise bu geliflme 1930lu yllarda radyo, 1960l yllarda televizyon ile yaflanmfltr.
Trkiyede radyo ve televizyon yaynclna ait
hukuki geliflmeleri tespit edebilmek.
Trkiyede radyo ve televizyon alannda yaflanan
hukuki geliflmeler 1961 Anayasasna kadar dayanmaktadr. 1961 Anayasasnn 121. maddesinin, 1488 sayl Kanunla deiflmeden nce, 1. fkras radyo ve televizyon istasyonlarnn idaresi,
zerk kamu tzel kiflilii halinde, kanunla dzenlenir fleklindeki hkm gereince bu alanda
bir tekel yaratlmfltr. Bu hkm gereince 2954
sayl kanun karlarak TRT Kurumu oluflturulmufltur. Yaflanan geliflmeler sonucunda zel kurulufllarn da radyo ve televizyon yaynclna
bafllamasyla 1982 Anayasasnda mevcut devlet
tekeline iliflkin hkm deifltirilerek 133. Madde
bugnk halini almfltr. Anayasa hkm gereince nce 3984 sayl Kanun karlmfltr. zel
radyo ve televizyon kurulufllarna yayn izni verilmifltir. Daha sonra Avrupada yaynclk alannda yaflanan geliflmelere uygun olarak 6112 sayl
kanun karlmfltr.
N
A M A
N
AM A
zel radyo ve televizyon yayncl konusuyla

ilgili hukuki dzenlemeleri aklayabilmek.
1982 Anayasasnn 133. Maddesinde gereklefltirilen deifliklikle zel kurulufllar da radyo ve televizyon yayncl hakkn elde etmifllerdir.
03.03.2011 tarihinde 6112 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yayn Hizmetleri Hakknda Kanun ismi ile karlan kanun bu alan dzenlemektedir. Bu kanunun amac, radyo ve televizyon ve istee bal yayn hizmetlerinin dzenlenmesi ve denetlenmesi, ifade ve haber alma zgrlnn salanmas, medya hizmet salayclarnn idari, mali ve teknik yaplar ve ykmllkleri ile Radyo ve Televizyon st Kurulunun kuruluflu, teflkilat, grev, yetki ve sorumluluklarna iliflkin esas ve usulleri belirlemektir.
Kamu radyo ve televizyon yayncl konusuyla
ilgili hukuki dzenlemeleri aklayabilmek.
Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu devlet adna radyo ve televizyon yaynlarn gereklefltirmek amacyla, 1964 tarihinde, zel yasayla zerk
tzel bir kifliliine sahip olarak kurulmufltur. 1983
tarih ve 2954 sayl Trkiye Radyo ve Televizyon
Kanunu lkemizde kamu yaynclnn temel
kavramlarn ve ilkelerini, Kurumun kurulufl ve
teflkilatn dzenlemektedir.
56
Medya Hukuku
Kendimizi Snayalm
1. Radyonun mucidi kimdir?
a. Samuel Morse
b. Alexander Graham Bell
c. Marconi
d. Jul Sezar
e. Johannes Gutenberg
6. Afladakilerden hangisine yayn lisans verilemez?

a. Dviz Brosu
b. nternet servis salayc
c. Nakliye flirketi
d. Sreli yayn kuruluflu
e. Siyasi partiler
2. lkemizde ilk radyo yayn ka ylnda bafllamfltr?

a. 1927
b. 1936
c. 1940
d. 1964
e. 1982
7. Bir medya hizmet salayc kuruluflta dorudan toplam yabanc sermaye pay, denmifl sermayenin yzde
kan geemez?
a. 40
b. 45
c. 49
d. 50
e. 51
3. lkemizde kamu yayncln hangi kurulufl yapmaktadr?

a. RTK
b. BBC
c. TRT
d. TNT
e. FOX TV
4. Radyo, televizyon ve istee bal yayn hizmeti ieriinin seiminde editoryal sorumluluu bulunan ve bu
hizmetin dzenlenme ve yaynlanma biimine karar veren tzel kifli kimdir?
a. Reklam veren
b. RTK
c. Sreli Yayn Sahibi
d. Medya Hizmet Salayc
e. Yer salayc
5. zel medya hizmet salayclarn yayn lisans alabilmeleri iin nasl kurulmalar gerekmektedir?
a. Adi flirket
b. Anonim fiirket
c. Ticari flletme
d. Limited fiirket
e. Kollektif fiirket
8. Radyo ve televizyon yaynlarnda merkezi denetimi

hangi kurulufl yapmaktadr?
a. Medya Hizmet Salayc
b. Sorumlu Mdr
c. Radyo ve Televizyon st Kurulu
d. TRT
e. Haberleflme Yksek Kurulu
9. Afladakilerden hangisi yayn ilkelerine aykr yapan medya hizmet salayc kurulufllara uygulanacak
idari yaptrmlardan deildir?
a. Uyar
b. Program durdurulmas
c. Yayn lisansnn iptali
d. dari para cezas
e. Artrml para cezas
10. Milli gvenliin aka gerekli kld hallerde,
TRTnin bir haber veya yaynn menetmeye yetkili kifli
veya kurulufllar kimlerdir?
a. TRT Genel Mdr
b. TRT Ynetim Kurulu Baflkan
c. Haberleflme Yksek Kurulu
d. Baflbakan veya grevlendirecei bakan
e. Kanun koyucu
57
1. c
Avflar, Z.ngren, G. (2003). Radyo ve Televizyon

Hukuku, RTK Yayn, Ankara.
ifti, A. (1999). Uluslar aras Hukuk Asndan
Radyo ve Televizyon Hukuku, Gazi niversitesi
letiflim Fakltesi Basmevi, Ankara.
olak, N.. (2007). Kitle letiflim Hukuku, Sekin
Yaynclk, Ankara.
el, K. nver, Y. (2005). Kitle Haberleflme Hukuku,
6. Bas, Beta Yaynclk, stanbul.
Yldz, S. (2011), Medya ve Hukuk, Nobel yaynclk,
Ankara.
2. a
3. c
4. d
5. b
6. e
7. d
8. c
9. a
10. d
Yantnz yanlfl ise, Radyo ve Televizyon Yayncl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Trkiyede Radyo ve Televizyon Yayncl le lgili Yasal Dzenlemeler
konusunu yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise, Radyo ve Televizyon st
Kurulu konusunu yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise, Radyo ve Televizyon st
Kurulu konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, TRT Kurumunun Yayn
Esaslar konusunu yeniden gzden geiriniz.
MEDYA HUKUKU
Amalarmz
N
N
N
N
N

nternet yaymcl kavramn aklayabilecek,
Biliflim sularn ifade edebilecek,
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki nternete iliflkin dzenlemeleri aklayabilecek,
nternet yaymclnda kiflilik haklarn ifade edebilecek,
5651 Sayl Kanunu ve getirdii dzenlemeleri aklayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
nternet Yayncl
Biliflim Suu
5651 Sayl Kanun
nternette Kiflilik Haklar

nternette Eser Sahiplii
erik Haritas
Medya Hukuku
nternet Yayncl
ve Yasal
Dzenlemeler
GRfi
NTERNET YAYINCILII
BLfiM SULARI
FSEKDEK HKMLER VE
NTERNET YAYINCILII
NTERNET KfiLK HAKLARI
5651 SAYILI KANUN VE NTERNET
YAYIMCILII
nternet Yayncl ve Yasal

Dzenlemeler
GRfi
nternetin bir iletiflim arac olarak ortaya kflndan bugne hzla geliflmesi ve deiflmesi, yasal dzenlemelerde gecikme ya da kapsama dflnda kalmasna da neden olmufltur. 1995 ylndan sonra dnya genelinde yaygnlaflan nternete iliflkin
hukuki dzenlemeler, Amerika Birleflik Devletleri baflta olmak zere, tm geliflmifl
lkelerde hzla yaplmfltr. Trkiyede ise hukuki altyap aradan geen zamana
karfln henz tam anlamyla zmlenememifltir.
Trkiyede bilgisayar sularna iliflkin ilk yasal dzenleme 1991 ylnda 3576 Sayl Kanunla, Trk Ceza Kanununun ikinci kitabna eklenen Biliflim Alannda
Sular bafllkl ve drt madde ile girmifltir.
Eski Trk Ceza Kanunundaki bu dzenleme yerini 1 Haziran 2005 tarihinde
yrrle giren yeni Trk Ceza Kanunu 10. blmnde Biliflim Alannda Sular
bafllkl dzenlemeye brakmfltr. 5237 Sayl Kanundaki 243-245 Maddelerinde
biliflim sistemine girme, sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya deifltirme, banka ve kredi kartlarnn ktye kullanlmas sularn dzenlemifltir. Ayrca
hrszlk ve dolandrclk sularnn biliflim sistemlerinin kullanlarak ifllenmesi bu
sular nitelikli hle dnfltrmektedir.
Trkiyedeki internet yaymclna iliflkin hukuki dzenleme olarak bakldnda ilkin basn kanunu iinde konu ele alnmaya alflld grlecektir. Eski 5680
Sayl Basn Kanununa 2002de eklenen bir madde flyledir:
Bu Kanunun yalan haber, hakaret ve benzeri fiillerden doacak maddi ve manevi zararlarla ilgili hkmleri, biliflim teknolojileri ve nternet ortamnda sayfa almas veya elektronik gazete, elektronik blten vb. suretiyle yaymlanan her trl
yaz, resim, iflaret, sesli veya sessiz grnt ve benzerleri hakknda da uygulanr.
Bu yasal dzenleme ifllerlik kazanamamfltr. Bunun nedeni de nternetin tam
olarak ne olduunun doru anlafllamamas ve nternetin baslmfl bir eser olmadnn farkna varlmamasnda yatmaktadr. Basl dnemsel yaynlardaki uygulanan
kurallar gibi hkmler konulmaya alfllmfl, ancak bunlarn nternet yaynlarnda
uygulanamayaca grlmfltr. (Gnaydn: 2009; 112)
60
Medya Hukuku
NTERNET YAYINCILII
Biliflim: nsanlarn teknik,

ekonomik ve toplumsal
alanlardaki iletifliminde
kulland ve bilimin
dayana olan bilginin,
zellikle elektronik makineler
araclyla dzenli ve aklc
biimde ifllenmesi.
Su: yasaklanan veya
cezalandrlan
davranfllara denir. Hukuki
adan ise, hukuk dzeni
tarafndan ceza veya
gvenlik tedbiri yaptrmna
balanmfl fiildir.
nternet, inanlmaz boyutlara varan enformasyon kaynaklar ile gnmzn en

popler iletiflim aracn oluflturmaktadr. nternet, hemen tm alanlara ynelik
enformasyon ieriine kolayca eriflim olana salamas yannda, bu hizmeti 7
gnn 24 saatinde sunmas, onun iletiflim gcn daha iyi ortaya koymaktadr.
nternetin corafi ve zaman kstll olmadan enformasyona erifliminde, bu enformasyonun depolanmas ve sonraki eriflimlere de ak olmas, nternetin ok
byk bir ktphane ifllevine sahip olmasna, buradan isteyen herkesin, herhangi bir ykmllk stlenmeden enformasyonu ekebilmesine yol amaktadr. nternetteki bu enformasyon kaynaklarna eriflimde, bunlarn kullanmnda, bu
kaynaklarn izinsiz flekilde alnarak kendi eseri gibi yeniden yayma konulmasyla, eriflim kstll bulunan sitelere, teknolojik hile yollar kullanarak eriflmeye
alflma ve buradaki enformasyonu yasal olmayan amalarla kullanma gibi sorunlar nedeniyle internet, kendi hukuku olmas gereken, her geen gn enformasyonun ve eriflim olanaklarnn artmasyla sorunlar yumann daha karmaflk
hle gelmesine neden olmaktadr.
nternetteki enformasyon kaynaklarn; yazl ifadeler, fotoraflar, izimler, resimler, mzikler, video grntleri, ses kaytlar oluflturmaktadr. Bunlar da nternetin kuvvetinin daha ak flekilde anlafllmasn salamaktadr. nk tm bu unsurlara, zaman ve mekan bamll olmadan eriflebilmek mmkndr.
nternetle ieriin dijitalleflmesi, analog ieriin (basl kitaplar, dergiler vb) dijitallefltirilmesi yannda, ieriin dijital biimde retilmesini de iermektedir. Dijital
ieriin datmnn dijital biimde yaplmas, dier deyiflle nternet zerinden her
kullancya ulafltrlmas, dijital yaym kavramn ortaya karmaktadr. Dijital ierik
ve bu ieriin dijital datmna ynelik yasal dzenlemeleri ortaya karmakta ve
bu da nternet hukuku olarak adlandrlmaktadr.
Yaym sektrnde, bir eser yazarn izni ile oaltldktan sonra, genelde yazarn eseri zerinde kontrol ve eflitli snrlama imkan bulunmamaktadr. rnein; yazarn izin vermesiyle belirli sayda baslan kitaplar okura satlmaktadr. Satfl srecinde herhangi bir dzenleme yaplabilmesine karfln, okurun ya da ktphanelerin satn ald kitaplarn nasl kullanlaca, bunlardan ka kiflinin ne
flekilde yararlanaca konularnda herhangi bir kontrol imkn bulunmamaktadr.
Bu durum, nternet zerindeki ierikte de benzer flekildedir. Belirli enformasyon
kaynaklarna eriflimi cretli ya da cretsiz flekilde izin verilen kiflilerin ald enformasyonu nasl kullanacaklar, bunlardan baflkalarn da yararlandrp yararlandramayacaklar gibi konularda kstlamalar koyma imkn pek bulunmamaktadr. Dijital enformasyonunun ok kolay kopyalanp, zellikle e-posta yoluyla ok
ksa srede binlerce kifliye ulafltrlabilmesi nedeniyle, basl materyallere gre
yaymn ok daha hzl gerekleflmesine ve sorunlarn da ok daha fazlalaflmasna neden olabilmektedir.
BLfiM SULARI
Biliflim kavram, teknoloji ve bilginin birlikte kullanlarak retilen sonular olarak
ksaca tanmlanabilir. Biliflimin birka yn vardr; bilgisayar yazlm, bilgisayar
donanm, bilgisayar kullancs ve bilgi toplumu.
Biliflim sular; bilgisayar, evre birimleri, pos makinesi, cep telefonu gibi her
trl teknolojinin kullanlmas ile ifllenilen sulardr.
Biliflim sular biimde ortaya kabilmektedir. Bunlar:
1. Biliflim suunda bilgisayar, suun hedefi olarak karflmza kmaktadr. Bu
durumda, bir bilgisayarn gizlilii, btnl ya da eriflilebilirlii hedef ol-
61
4. nite - nternet Yayncl ve Yasal Dzenlemeler
maktadr. Servisler, alnan veriler ya da kurban bilgisayarlar zarar grmektedir. Nimda, CodeRed ve trevleri gibi servis dfl brakma saldrlar bu tip
biliflim sularna rnek teflkil etmektedir.
2. kinci durumda bilgisayar bir suu ifllerken kullanlan bir ara olarak karflmza kar. Bu tr sular ocuk pornografisi, dolandrclk, fikri mlkiyet
haklar ihlalleri ve yasadfl maddelerin evrimii satfl gibi sulardr.
3. nc durumda bir bilgisayar, bir suun iinde tesadfen bulunabilir. Ancak bu bilgisayarlar kanun uygulayclar iin bir veridir. rnein, sbyanclar bilgisayarlarnda ocuk pornografisi muhafaza edebilirken, uyuflturucu
kaaklar iliflkili olduklar kiflilerin iletiflim bilgilerini saklayabilirler. (bilisimpolisi.com; 2010)
Biliflim su tiplerine rnekler veriniz.
SIRA SZDE
RNEK OLAY VE LK MAHKMYET

D fi N E L M
1 Haziran 1998, Trkiye nternet kamuoyu iin nemli bir tarihtir. 1 Haziranda
Trkiyede ilk kez nternet zerinde ifllenen bir su sabit bulundu ve sank Ali Emre
S O R U
Ersz TCKnn 159. maddesinden 10 ay hapse mahkm oldu. Reutersin dnyaya
getii news.com gibi baz yabanc haber sitelerinde annda verilen bu geliflmenin
D Karkadafllarnn
KAT
asl fludur: 7 Aralk 1997 Ankarada bir grup grme engelli insan, bir
belediyenin at ukura dflp yaralanmasn protesto etmek iin gsteri yaparlar,
olay televizyonda haber olur.
SIRA SZDE
Gruptakiler belediye grevlilerince coplanp dvlr. Ayn gece turk.netin forum
gncel blmne dvlme olayn knayan bir mektup gelir.
Bu mektubu okuyan Ali Emre Ersz de klavyenin baflna geip AMALARIMIZ
iki cmleden oluflan
bir mektup yazar. O anda farknda deildir ancak polise ynelik hakaret szckleri
ieren mektubunu gndermesiyle birlikte 1 Haziran 1998de mahkmiyetle noktalaK T A P
nacak 6 aylk sre bafllamfltr.
Ersz Beyolu 2. Ar Ceza Mahkemesindeki yarglama neticesinde TCK 159. maddesinden 10 ay ar hapis cezasna mahkum edilmifl ancak cezas ertelenmifltir.
TELEVZYON
(Gnaydn; 2005)
N N
Biliflim Sularnn Trleri
TERNET
Biliflim sular flyle snflandrlmaktadr: (Ulafltrma Bakanl: N2001;
3)
1. Bilgisayar sistemlerine ve verilerine yetkisiz eriflim

a. Yetkisiz eriflim
b. Yetkisiz dinleme
c. Hesap ihlali
2. Bilgisayar sabotaj
a. Mantksal bilgisayar sabotaj
b. Fiziksel bilgisayar sabotaj
3. Bilgisayar yoluyla dolandrclk
a. Banka kart dolandrcl
b. Girdi/kt/program hileleri
c. letiflim servislerini haksz ve yetkisiz olarak kullanma
4. Bilgisayar yoluyla sahtecilik
5. Bir bilgisayar yazlmn izinsiz kullanmak
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
62
Medya Hukuku
a. Lisans szleflmesine aykr kullanma

b. Lisans haklarna aykr oaltma
c. Lisans haklarna aykr kiralama
6. Dier
a. Kiflisel verilerin suiistimali
b. Sahte kiflilik oluflturma ve kiflilik taklidi
c. Yasa dfl yaynlar
Biliflim sularnn trleri Trk Ceza Kanununda (TCK) su teflkil edecek tm
sular kapsayabilmekte veya bu sulara zemin hazrlamaktadr. Biliflim sular trleri; hakaret, kfr, kredi kart yolsuzluklar, sahte belge basm, bilgilerin alnmas ve buna bal olarak devam edebilecek sular kapsamakla birlikte bunlarla snrl olmayp, gnden gne deifliklikler gstermektedir.
Bilgisayar sular, dier bir deyiflle sibersular ya da biliflim sular genifl bir yelpazeye yaylmfl durumdadr. Bunlara rnek olarak afladaki su tipleri verilebilir:
eridekilerin (rnein alflanlarn) yetkisiz giriflleri
Dflardakilerin (rnein hackerlarn) sistem giriflleri
Tescilli bilgilerin alnmas (rnein kullanc adnn ve flifresinin alnmas)
Bilgisayarlar kullanlarak ekonomik dolandrclk
Bilgi veya alarn sabotaj
A trafiinin bozulmas
Bilgisayar virslerinin, truva atlarnn ve dier tip kastl kodlarn yazm ve
datlmas
Yazlm korsanl
Fikri haklara, marka, patent ve endstriyel tasarmlara tecavzler
Kimlik hrszl
Ticari srlarn alnmas
Dier ekonomik sular (banka hesaplarna girilmesi, kredi kart numaralarnn alnmas)
Cinsel taciz, hakaret, tehdit
ocuk pornografisi
Terrizm (zdilek; 2002).
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
SIRAhangi
SZDEbiimlerde ortaya kabilmektedir?
Biliflim sular
Biliflim Sularna
D fi N E L Mrnekler
Baflkalarnn adna e-mail gndererek zellikle ticari ve zel iliflkileri zedeleme.
Baflkalarnn adna Web sayfas hazrlamak ve bu Web sayfasnn tantm amaS O R U
cyla baflkalarna e-mail ve mesaj gndermek ve bu mesajlarda da madur olan flahsn telefon numaralarn vermek.
DKKAT
Kiflisel bilgisayarlar
ya da kurumsal bilgisayarlara yetkisiz eriflim ile bilgilerin alnmas ve karfllnda tehdit ederek maddi menfaat salanmas.
fiirketlere
Web sayfalarnn alan adnn izinsiz alnmas ve bu alan adlarnn
SIRAaitSZDE
karfllnda ykl miktarlarda para talep etmek.
zellikle cinsel ierikli CD kopyalamak ve satmak.
Sahte AMALARIMIZ
evrak basm vb. (Tarsus.pol.tr; 2009),
N N
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
63
Trk Ceza Kanununda (TCK) Biliflim Sular

1 Haziran 2005 tarihinde yrrle giren 5237 Sayl TCKnin kapsamnda, biliflim
sular ve sistemlerine karfl ifllenen sular flyle ele alnmaktadr:
Tanmlar bafllkl 6. Maddenin ceza kanunlarnn uygulanmasndaki (g) fkrasnda; basn ve yayn yolu ile deyiminden; her trl yazl, grsel, iflitsel ve elektronik kitle iletiflim aracyla yaplan yaynlar anlafllr, denilmektedir.
Nitelikli hrszlk bafllkl 142. Maddenin (e) fkrasnda; biliflim sistemlerinin
kullanlmas suretiyle, ifllenmesi hlinde, yldan yedi yla kadar hapis cezasna
hkmolunur. Suun, bu fkrann (b) bendinde belirtilen surette, beden veya ruh
bakmndan kendisini savunamayacak durumda olan kimseye karfl ifllenmesi halinde, verilecek ceza te biri oranna kadar artrlr, fleklinde ifade edilmektedir.
Nitelikli dolandrclk bafllkl 158. Maddenin (f) fkrasnda; biliflim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarnn ara olarak kullanlmas suretiyle, (g) fkrasnda; basn ve yayn aralarnn salad kolaylktan yararlanmak suretiyle, ifllenmesi hlinde, iki yldan yedi yla kadar hapis ve beflbin gne kadar adli para cezasna hkmolunaca bildirilmektedir.
Madde 243-246 Biliflim Alannda Sular bafllkl onuncu blmde biliflim sistemine girme, sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya deifltirme, tzel kifliler hakknda gvenlik tedbiri uygulanmas, banka ve kredi kartlarnn ktye
kullanlmas kapsamndaki sular tanmlayan kanun maddeleri yer almaktadr.
Bunlardan ikisi; hrszlk (Madde 142/1/e) ve dolandrclk (Madde 158/1/f)
sularnn nitelikli hllerini dzenleyen maddelerdir. Bu maddeler nitelikli hrszlk
ve dolandrclk teflkil eden sularn biliflim sistemleri kullanlmasyla nitelikli olarak gerekleflebileceini hkm altna almaktadr. Ancak savclk ve mahkemeleri
dorudan biliflim suu olmas nedeniyle meflgul eden eylemler TCKnun 243 ve
244. Maddelerinde dzenlenmifltir. (Demir: 2009).
Madde 243 Biliflim Sistemine Girme bafll taflmakta olup; bir biliflim sisteminin btnne veya bir ksmna, hukuka aykr olarak giren ve orada kalmaya
devam eden kiflilere hapis veya adli para cezas olarak dzenlenmifltir. Bu su nedeniyle yarglama yapmaya grevli mahkeme olarak Sulh Ceza Mahkemeleri belirlenmifltir. Ayn maddenin ikinci fkras bahsedilen fiillerin bedeli karfll yararlanlabilen sistemler hakknda ifllenmesi hlinde, verilecek cezann yar oranna kadar indirilecei dzenlenmifltir. nc fkrada ifllenen fiiller nedeniyle sistemin
ierdii verilerin yok olmas veya deiflmesi hlinde faile Sulh Ceza Mahkemesi tarafndan, alt aydan iki yla kadar hapis cezas verilecei dzenlenmifltir.
Biliflim sistemine girmede suun oluflabilmesi iin ncelikle bir biliflim sisteminin btnne veya bir ksmna hukuk dfl yollarla girmek ve orada kalmaya devam etmek gerekmektedir. Biliflim sistemine girme; bilgisayar veya dijital sistemleri kapsamaktadr. Baflka bir kimsenin bilgisayar, baflka bir kimseye ait olan Web
sitesinin ieriini deifltirme, hack denilen sisteme zarar verme olaylar hep bu
kapsamda deerlendirilmelidir. Suun oluflmas iin sistemin tamamna izinsiz girilmesi veya tm sistemin ele geirilmesi gerekmemektedir. Sisteme izinsiz olarak
girilmesi ve bu giriflin sadece bir ksmna ulafllmas suun oluflumu iin yeterlidir.
Hukuk dfl ve izinsiz girme sonucu o sistemde uzun sre kalmaya gerek yoktur.
Makul sre ile izinsiz kalma su oluflumu iin yeterlidir. (hukuki.net, 2009).
TCK Madde 244te biliflim suu Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme
veya deifltirme bafll ile dzenlenmifltir. Maddenin ilk fkrasnda bir biliflim sisteminin iflleyiflini engelleyen veya bozan kiflinin Asliye Ceza Mahkemesi tarafn-
Nitelik: Bir fleyin nasl

olduunu belirten, onu
baflka fleylerden ayran
zellik, vasf, keyfiyet.
Nitelikli Dolandrclk:
Sistem iindeki boflluklar
kullanarak haksz kazan
salanmas. rnein; hayali
ihracat yapmak.
64
Medya Hukuku
dan, bir yldan befl yla kadar hapis cezas ile cezalandrlabilecei dzenlenmifltir.
(Demir: 2009).
Sitelerin ve biliflim sistemlerinin tasarm ve kurulmas srasnda kullanlan yazlmlardaki ve teknolojideki geliflmeler, sunucu hizmeti veren firmalarn saladklar gvenlik imknlar sayesinde, sistemlerin bozulmas gittike nadir rastlanan
olaylar hlini almaktadr. Buna karfln en ok rastlanan su tipi, sistemin iflleyiflinin
engellenmesi olarak karflmza kmaktadr. Birok kullanc ve bilgisayarn organize bir biimde biliflim sistemine kaldramayaca oranda girifl talebinde bulunmas
ile gereklefltirilen bu eylemle, sunucu kaynaklarnn tketilmesi ve biliflim sisteminin ifllevini normal kullanclar iin yerine getirmesinin engellenmesi amalanmaktadr. Bu fiil ayn kullanc tarafndan, srekli sayfa gsterimi yaplarak, DOS
saldrs yapmak iin yazlmfl yazlmlarla saniyede yzlerce istek yollayarak basit
bir flekilde ifllenebilecei gibi bu saldr birok kullanc tarafndan da gereklefltirilebilir. Hatta bilgisayarlarna virs bulafltrlmfl on binlerce bilgisayar ve nternet
kullancs bilgileri dflnda, bu saldrlara alet edilebilmektedirler. Ayrca baz nternet sitelerinin youn trafiinin biliflim sistemine ynlendirilmesi de biliflim sistemini engelleme fillini oluflturacaktr. Bu tr saldrlara Google, MSN, Twitter, Yahoo, Facebook gibi byk protal ve sosyal etkileflim siteleri de maruz kalmfl, hizmetleri aksamfltr. (Demir: 2009).
Fail, ister verilerin dzenini bozsun, ister verilerin bulunduu biliflim sistemine
biliflim virs gndererek verileri tahrip etsin, isterse tahrip edilmek istenilen verilerin bulunduu biliflim sistemini baltayla paralasn sonu fark etmeyecek ve su
gerekleflmifl olacaktr. (Ergn: 2009).
ok yaygn olarak karfllafllan bu fiil, bir veya birka kullanc tarafndan gerek IP adresleriyle gereklefltiriliyorsa, tespiti ve yasal yollara baflvurulmas olduka kolay olmaktadr. Ancak fiilin baflka bir lkeden gerekleflmesi, gerek IPlerin
proxy sunucular ile gizlenmesi gibi yntemlerin kullanlmas, saldrlarda bilgisayarna virs bulafltrlmfl kiflilerin bilgisayarlarnn kullanlmas gibi hllerde faillerin
tespiti gleflebilmektedir. DOS saldrlarn etkisiz klmak iin birok teknoloji gelifltirilmifltir. Bunlar yazlm modlleri ve sunuculara donanm eklemek yoluyla
mmkn olmaktadr. Ancak henz hibir zm, saldrlara karfl tam olarak koruma salayamamaktadr. (Demir: 2009).
244. Maddenin ikinci fkrasnda bir biliflim sistemindeki verileri bozan, yok
eden, deifltiren veya eriflilmez klan, biliflim sistemine veri yerlefltiren, var olan verileri baflka bir yere gnderen kiflinin, Asliye Ceza Mahkemesi tarafndan alt aydan
yla kadar hapis cezas ile cezalandrlabilecei dzenlenmifltir. nc fkrada
bu fiillerin bir banka veya kredi kurumuna ya da bir kamu kurum veya kurulufluna ait biliflim sistemi zerinde ifllenmesi hlinde, verilecek ceza yar orannda artrlaca ifade edilmifltir. Drdnc fkra ise, ilk fkrada saylan fiillerin ifllenmesi suretiyle kiflinin kendisinin veya baflkasnn yararna haksz bir kar salamasnn, baflka bir su oluflturmamas hlinde, Asliye Ceza Mahkemesi tarafndan iki
yldan alt yla kadar hapis ve beflbin gne kadar adli para cezasna mahkm edilebilecei dzenlenmifltir. (Demir: 2009).
Madde 245te banka veya kredi kartlarnn ktye kullanlmas dzenlenmekte olup, baflkasna ait banka ya da kredi kartn ele geiren veya kullanan ya da
kullandrtarak kifliyi zarara uratp kendisine yarar salayan kifli hakknda yldan alt yla kadar mahkum edilebilecei belirtilmektedir. kinci fkrada ise banka
veya kredi kartnn sahte flekilde hazrlanmas ya da zerinde sahtecilik yaplmas
hlinde, bunun karfllnda yarar salayan kifliye drt yldan yedi yla kadar hapis
cezas verilebilecei, ancak bu fiilin ar ceza gerektiren bir su kapsamna girdiinde verilecek cezann daha da artrlaca ifade edilmektedir.
nternet bankacl ve nternet zerinden alflverifllerde baflkasna ait banka veya kredi kartlarnn kart sahibinin rzasna aykr olarak kullanlmas suretiyle hukuka aykr yarar elde edilmesi hlinde banka veya kredi kartlarnn ktye kullanlmas suu oluflmaktadr.
Banka veya kredi kartlarnn otomatik para ekme makinelerinde (ATM) veya
nternette izin verilen limitin zerinde kullanlmas hlinde de TCKnin 245/1.
Maddesi uygulanacaktr. rnein, ayn ifl yerinde alflan arkadaflna banka kartn ve flifresini vererek ATMden belli miktarda para ekmesini isteyen kiflinin izni
dflnda hesabndan fazla para ekmesi ya da hesaptaki parann bir ksmn kendisinin veya baflkasnn hesabna aktaran kiflinin eylemi TCKnin 245/1. Maddesinde
dzenlenen suu oluflturacaktr. (Ergn: 2009)
LKEMZDE EN OK KARfiILAfiILAN BLfiM fiULARINDAN RNEKLER
Baflkalarnn adna e-mail gndererek zellikle ticari ve zel iliflkileri zedeleme.
Baflkalarnn adna Web sayfas hazrlamak, bu Web sayfasnn tantm amacyla baflkalarna e-mail ve mesaj gndermek, bu mesajlarda da madur olan flahsn telefon numaralarn vermek.
Kiflisel bilgisayarlar ya da kurumsal bilgisayarlara yetkisiz eriflim ile bilgilerin alnmas ve karfllnda tehdit ederek maddi menfaat salanmas
fiirketlere ait Web sayfalarnn alan adnn izinsiz alnmas ve bu alan adlarnn
karfllnda ykl miktarlarda para talep etmek.
zellikle pornografik ierikli CD kopyalamak ve satmak.
Sahte evrak basm vb. (Tarsus.pol.tr; 2009)
TCKnin biliflim sularnda tzel kifliler hakknda gvenlik tedbiri uygulanmas

bafllkl Madde 246daki hkmde; biliflim sular ierisinde belirtilen sularn ifllenmesiyle haksz menfaat salayan tzel kiflilerin hakknda da gvenlik tedbirlerine baflvurulaca aklanmaktadr.
Banka veya kredi kartnn sahte olarak retilmesi, ncelikle veri iletim alar,
otomatik para ekme makineleri ile banka veya kredi kartlarnn zerinden kullanclara ait bilgilerin toplanmas ve daha sonra bu bilgilerin fail adna baslmfl plastik kartn manyetik fleridine encoder adl bir arala geirilmesi yoluyla yaplmaktadr. (Ergn: 2009)
Mstehcenlik bafllkl Madde 226da;
1. a. Bir ocua mstehcen grnt, yaz veya szleri ieren rnleri veren ya
da bunlarn ieriini gsteren, okuyan, okutan veya dinleten,
b. Bunlarn ieriklerini ocuklarn girebilecei veya grebilecei yerlerde
ya da alenen gsteren, grlebilecek flekilde sergileyen, okuyan, okutan,
syleyen, syleten,
c Bu rnleri, ieriine vakf olunabilecek flekilde satfla veya kiraya arz
eden,
d. Bu rnleri, bunlarn satflna mahsus alflverifl yerleri dflnda, satfl arz
eden, satan veya kiraya veren,
e. Bu rnleri, sair mal veya hizmet satfllar yannda veya dolaysyla bedelsiz olarak veren veya datan,
f. Bu rnlerin reklamn yapan kifli, alt aydan iki yla kadar hapis ve adli
para cezas ile cezalandrlr.
65
66
Medya Hukuku
2. Mstehcen grnt, yaz veya szleri basn ve yayn yolu ile yaymlayan veya yaymlanmasna araclk eden kifli, alt aydan yla kadar hapis ve beflbin gne kadar adli para cezas ile cezalandrlr.
3. Mstehcen grnt, yaz veya szleri ieren rnlerin retiminde ocuklar
kullanan kifli, befl yldan on yla kadar hapis ve befl bin gne kadar adli para cezas ile cezalandrlr. Bu rnleri lkeye sokan, oaltan, satfla arz
eden, satan, nakleden, depolayan, ihra eden, bulunduran ya da baflkalarnn kullanmna sunan kifli, iki yldan befl yla kadar hapis ve befl bin gne
kadar adli para cezas ile cezalandrlr.
4. fiiddet kullanlarak, hayvanlarla, lmfl insan bedeni zerinde veya doal olmayan yoldan yaplan cinsel davranfllara iliflkin yaz, ses veya grntleri
ieren rnleri reten, lkeye sokan, satfla arz eden, satan, nakleden, depolayan, baflkalarnn kullanmna sunan veya bulunduran kifli, bir yldan drt
yla kadar hapis ve befl bin gne kadar adli para cezas ile cezalandrlr.
5. ve drdnc fkralardaki rnlerin ieriini basn ve yayn yolu ile yaymlayan veya yaymlanmasna araclk eden ya da ocuklarn grmesini,
dinlemesini veya okumasn salayan kifli, alt yldan on yla kadar hapis ve
befl bin gne kadar adli para cezas ile cezalandrlr.
6. Bu sulardan dolay, tzel kifliler hakknda bunlara zg gvenlik tedbirlerine hkmolunur.
TCKye liflkili Olabilecek Dier Sular

Bunlardan baflka TCKde biliflim sistemleri aracl ile ifllenebilecek, ancak sadece
biliflim suu olarak nitelendirilemeyecek ve bahsi geen maddeler gereince cezalandrlacak sular da bulunmaktadr. Bunlar: (Ergn: 2009)
Kiflilere Karfl Sular ksmnn dokuzuncu blmnde zel Hayata ve Hayatn Gizli Alanna liflkin Sular bafll altnda 135. Maddede Kiflisel verilerin kaydedilmesi suu, 136 ve 137. Maddelerde Kiflisel verileri hukuka aykr olarak
verme veya ele geirme suu, 138. Maddede Verileri yok etmeme suu, Topluma Karfl Sular ksmnn onuncu blmnde Biliflim Alannda Sular bafll
altnda 243. Maddede Hukuka aykr olarak biliflim sistemine girme ve sistemde
kalmaya devam etme suu, 244. Maddede Biliflim sisteminin iflleyiflini engelleme, verileri bozma, verileri yok etme, verileri deifltirme, verileri eriflilmez klma,
sisteme veri yerlefltirme, sistemdeki verileri baflka yere gnderme, biliflim sistemi
aracl ile kar salama sular, 245. Maddede Banka veya kredi kartlarnn
ktye kullanlmas suu dzenlenmifltir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA biliflimle
SZDE
TCKde yer alan
ilgili maddelerde 243-246 biliflim alanndaki sular dzenlemektedir. Bu maddelerde bahsedilen sularn temel noktalar nelerdir?
D fi N E L M
FSEKDEK HKMLER VE NTERNET YAYINCILII

5846 Sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun (FSEK) 4630 Sayl Kanun ile deiS O Rbafllkl
U
flik Tanmlar
1/B Maddesinin (g),(h),() bentlerinde Bilgisayar program, Arayz, Araifllerlik kavramlarnn aklamalar yaplmfl, Fikir ve Sanat Eserlerinin
bafllkl blmde yer alan Madde 2de bilgisayar progD K K Aeflitleri
T
ramlar ve hazrlk tasarmlar ilim ve edebiyat eserleri arasnda saylmfltr. Bu balamda bilgisayar programlar 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun koruSIRA SZDE
mas altna alnmfltr. (zel: 2002)
N N
AMALARIMIZ
K T A P
Kanunda; bilgisayar sular ve hukuka aykr hareketler zel olarak dzenlendii gibi nternet aracl ile telif haklarna aykr ifller de kapsanmfltr. Kanuna
gre, eserleri izinsiz olarak kullanan, oaltan, iflleyen, bilgisayar programlarn
koruyan aygtlar geersiz klan teknik aralar bulunduran, datan ve bu tip eser
ve programlar kar salamak iin yaynlayanlar yayn durdurma, maddi ve manevi tazminatlarn yan sra 71, 72, 73 ve 80. Maddelere gre, hapis ve para cezas
ile cezalandrlaca belirtilmektedir.
Bu Kanunda sorumluluk zel olarak dzenlenmifltir. Madde 66da Manevi ve
mali haklar tecavze urayan kimse tecavz edene karfl tecavzn refini (giderimini) dava edebilir. Tecavz, hizmetlerini ifa ettikleri srada bir iflletmenin temsilcisi veya mstahdemleri tarafndan yaplmflsa iflletme sahibi hakknda da dava alabilir. Buna gre suun ifllenmesine mani olamayan iflletme sahibi veya mdr
ve her ne surette olursa olsun iflletmeyi fiilen idare eden kimse de cezalandrlr.
Bu hukuka aykr fiillerden dolay masraf ve para cezasndan tzel kifli de sorumludur. (Hukukcu.com, 2009)
nternette Eser Sahiplii

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Madde 1 ile, sahibinin hususiyetini taflyan ve
ilim ve edebiyat, musiki, gzel sanatlar veya sinema eserleri saylan her
nevi fikir ve sanat mahsul, eser olarak nitelendirilmifl ve koruma altna alnmfltr. nternet ortamnda yer alan ierik; metin, resim, grafik, bilgisayar program
gibi her biri ayr eser olan birok unsurdan oluflmaktadr. nternet sayfalar gerek
ierik ve gerekse tasarm olarak fikri bir alflmann rn olup, yaratcsnn zelliklerini tafldnda, FSEK Madde 1e gre eser kapsamnda bulunmakta olup yasal koruma altndadr. Eser zerindeki korumann salanabilmesi iin dflncenin,
nternet ortamnda flekillenmifl bulunmas yeterli grlmektedir.
Bir ieriin eser saylabilmesi iin; fikri bir emein rn olmas, yaratannn
zelliklerini taflmas ve eser trlerinden birinin kapsam iinde nitelendirilmesi gereklidir. Kanunda fikir ve sanat eserleri trleri flyle snflandrlmfltr:
Dil ve yaz ile ifade edilen eserler
Bilgisayar programlar ve bunlarn hazrlk tasarmlar
Danslar, ve szsz sahne eserleri
Teknik ve ilmi fotoraflar, haritalar, planlar, krokiler,resimler, maketler, mimarlk ve flehircilik ve sahne tasarmlar olan ilim ve edebiyat eserleri
Her nevi szl ve szsz besteler olan mzik eserleri
Resimler, desenler, gzel yazlar, eflitli maddelerin zerine yaplan eserler,
kaligrafi ve serigrafi
Heykeller, kabartma ve oymalar
Mimarlk eserleri
El iflleri, tekstil ve moda tasarmlar
Fotorafik eserler ve slaytlar
Grafik eserler
Karikatrler
Her tr tiplemeler olan gzel sanat eserleri
Sinema eserleri
Dier bir eserden yararlanlarak oluflturulan; tercmeler, roman, hikye, fliir, piyes gibi bir eserden yararlanlarak oluflturulan bir baflka eser, musiki,
gzel sanat, ilim ve edebiyat eserinden filme alnma ve radyo ve televizyon-
67
Tecavzn refi davas: var

olan ve hlen devam
etmekte olan bir tecavze
karfl, tecavzn sona
erdirilmesi talebiyle alan
davadr.
68
Medya Hukuku
la yayna msait hle getirilenler, mzik aranjman ve tertipleri, klliyatlar,

seme ve toplamalar, bir eserin izah ve flerhi ile iflleyenin zelliklerini taflyan ifllenmelerdir.
FSEK Madde 6/11de; bir bilgisayar programnn uyarlanmas, dzenlenmesi
veya herhangi bir deiflim yaplmas, ifllenme eser olarak tanmlanmaktadr.
Ayrca bu maddede belli bir maksada gre ve hususi bir plan dahilinde verilerin
ve materyallerin seilip derlenmesi sonucu ortaya kan veri tabanlar -iindeki
tek tek veri ve materyal hari- yine ifllenme eser saylr ve korumadan yararlanr.
(hukukcu.com; 2009b)
SIRA SZDE
SIRAsahiplii
SZDE nasldr?
nternette eser
Eser Sahiplii
Trleri
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
Eser sahibinin mali ve
manevi haklar:
SIRA SZDE
bulunmaktadr. Mali haklar,
iflleme, oaltma, yayma,
temsil, radyo ile yayn, pay
ve takip haklardr. Manevi
AMALARIMIZ
haklar, eseri istedii flekil
ve zamanda yaymlama,
eser zerinde adn
gsterme, eserde izni
K T A P
dflnda deifliklik
yaplmamas, eserin ierii
hakknda bilgi verme
haklardr.
Eserlerin sahibi olan yaratclar manevi ve mali haklara sahiptirler (Madde 13-25):
Eser sahiplerinin manevi haklar; eseri istedii zaman ve tarzda kamuya
S Oeserin
R U
sunma hakk,
ierii hakknda bilgi verme hakk, eser sahibinin adn gsterme hakk, eserde deifliklik yaplmasn yasaklama hakk ve eserin btnln koruma Dhakkdr.
Bu haklar eserin yaratclarna ve onlarn miraslarna ait
KKAT
olup baflkalarna devredilemez.
Eser sahibinin mali haklar ise; iflleme, oaltma, yayma, temsil (sunum),
SIRA SZDE
radyo ile yayn ve pay ve takip haklardr.
FSEK 8. Madde bir eserin sahibi onu meydana getirendir hkm erevesinde eser sahipliini
belirtmektedir. Bu kapsamda nternet ierii, ncelikle onu yaAMALARIMIZ
ratan kifliye aittir ve bu kifli site sahibi de olabilir. Ancak bu kifli ierii yaratrken
mzik, resim, ilim veya edebiyat eserlerini iflleyip bamsz bir eser olan ifllenme
K T Abu
P bamsz eser sahiplerinden FSEK 52. Madde dorultusunda
eser yaratyorsa,
yazl bir szleflme ve tasarrufla izin almfl olmaldr. zellikle eserde ifllenme yoluyla bir deifliklik yaplacaksa manevi hak kapsamnda, yaratc eser sahibinden
izin almakT gerekmektedir.
Eserin mali haklarna eser sahibinden baflka nc bir
ELEVZYON
kifli sahip olsa bile, eser zerinde yaplacak deifliklik nedeniyle bizzat eser sahibinin iznini almak gereklidir.
eriin hazrlanmasnda, sitenin ve bamsz bir eser olan veri taban yaratmaNTERNET
nn nc kiflilere eflitli biimlerde yaptrlmasdr. FSEK 8. Maddeye gre; site
ve ierik yaratm, alfltran ve tayin eden olarak, gerek veya tzel kiflinin iflisi
veya hizmetlisi tarafndan yaplmfl olursa ve eserin mali hak sahibinin ifli veya
hizmetli olduu, zel olarak bir szleflme ile dzenlenmemiflse veya iflin mahiyetinden aksine bir sonu karlmas mmkn deilse, siteyi hazrlayan kifli, eserin
sahibi olmakla birlikte eserden kaynaklanan mali haklar ve her trl yararlanma,
kullandrma ile devir haklar iflverene ait olur.
Site ve ierik, sahibi tarafndan bir nc kifliye, rnein bir Web tasarm flirketine yaptrlabilir. Bu durumda taraflarn arasnda yazl szleflme nem kazanr.
Szleflme ile bu haklar hazrlatan kifliye devredilmedike, mali ve manevi haklar
yaratanlarda yani Web tasarm flirketindedir. Fakat mali haklar szleflme ile devredilebilir. Web sitesi yapmn bir tasarm firmasna yaptrrken yazl szleflme ile
mali haklar devralmak gerekmektedir. Bu, eflitli anlaflmazlklarn ortaya kmasn da engelleyecektir. Burada eserin daha sonra gncellenmesi, yeni ifllenme eserler douracandan ve eserde deifliklik yaplmas sadece eser sahibinin manevi
hakk olduundan bunun devri sorun yaratacaktr. Bu sorunu aflmak iin de en
N N
TELEVZYON
NTERNET
69
azndan ifllenmeler hakknda nceden izin alnmasnda yarar bulunmaktadr. (hukukcu.com; 2009b)
Eserde manevi ve mali haklar nelerdir?
SIRA SZDE
Bir eserin sahibi onu yaratan, meydana getiren olduundan mali ve manevi
D fi N E L M
haklar kullanma yetkisi de kendisine aittir. Bu haklardan mali haklar yazl bir
flekilde baflkalarna snrl veya snrsz olarak devredebilir. Bu nedenle bir eseri
S O R U
kullanabilmek iin eser sahibi veya devrettii ve yetki verdii kiflilerden
izin alnmas gerekir. Ancak bu kuraln istisnalar da vardr. Bu istisnalar, efl deyiflle eser
sahibi veya yetkili kiflilerden izin alnmadan eserin kullanlabilme
flyledir
D K Khlleri
AT
(Madde 30-37):
Kamu yarar amacyla gvenlik ve adli amalarla,
SIRA SZDE
Mevzuat ve mahkeme kararlar,
Nutuklar,
Yaymlanmfl eserlerde umumi mahallerde eitim ve retim
amacyla,
AMALARIMIZ
Hayr iin yaplan msamerelerde,
Eitim ve retim amacyla seme ve toplama yapma amacyla,
Baz blmlerin belli olacak flekilde kaynak gsterilerek
K alntlanmas,
T A P
zel aba ile elde edilenlerde 24 saat sonra kullanma snrlamasna uyularak gnlk haber ve bilgiler,
Basn zetleri,
TELEVZYON
Rportaj iin yaymlamak amacyla,
Kr amac gdlmeksizin ve sahibinin meflru menfaatlerine zarar vermeksizin flahsi kullanm amacyla,
N T E Rteflhir
N E T amacyla,
Baz snrlamalarla gzel sanat eserlerini umumi mahallerde
Tantm amacyla ksa tespitlerdir.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
Eser sahibi veya yetkili kiflilerden izin alnmadan eserin kullanlabilme

hllerine befl rSIRA SZDE
nek veriniz.
AMALARIMIZ
TELEVZYON
NTERNET
N N
NTERNET
SIRA SZDE
K T A P
D fi N E L M
FSEK 48. maddeye gre, eer eser henz meydana getirilmemifl veya tamamlanmamflsa eserin devredilmesinin geerli olmamasdr. Bu nedenle bu tip
S Oyerine
R U
yapm szleflmelerinin mali haklarn devri hkmlerini taflmas
FSEK 50.
maddeye gre yaratldktan sonra devrini taahht eden tasarruflar fleklinde yaplmas gereklidir.
DKKAT
nternet ierii ve tasarm srekli deifliklii gerektirdiinden yaratclarn yaratt ana eserin ve veri tabannn srekli deifliklii gerekmektedir. Eserde deiSIRA SZDE
fliklik yapma fleklindeki bu manevi hak ise sadece eser sahibine
ait olduundan
mali haklar alan veya bunlara sahip olan kiflilerin, bu ana eseri iflleyerek eser niteliine sahip yeni bamsz eser yaratmak kofluluyla ifllenme
haklarn eser sahiAMALARIMIZ
binden almalar gerekmektedir.
Baz durumlarda ise, servis salayc Web sitesinin hazrlanmasn da taahht
eder. Bu durumda, doal olarak alfltran ve tayin eden iliflkisi
telif
K olmadndan
T A P
hakk servis salayc flirkete ait olacaktr. fiirket bu ifli bir nc kifliye yine alfltran ve tayin eden sfat olmadan yaptrmfl ise, telif hakk da, aksine bir szleflme
olmadka, hazrlayan yaratc kifliye ait olacaktr. (hukukcu.com;
T E L E V2009b)
ZYON
E-posta konusunda ise FSEK Madde 85 hkmnden yararlanlmas mmkndr. Anlan madde; mektup, hatra ve benzeri yazlarn gerek bunlar yazmfl olan
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
70
Medya Hukuku
kiflilerin ve gerekse muhataplarnn izni olmadan yaymlanmasn yasaklamaktadr.

Buna gre, bir e-postann mektup benzeri olduu dflnlrse yazann veya muhatabnn rzas olmadan bulunduu elektronik ortamdan alnarak yaymlanmas
ceza ve tazminat sorumluluunu gerektirecektir.
nternet sitelerinin ieriinde fliir, hikye, makale, deneme, bilgisayar programlar, teknik ve bilimsel izimler, resimler, szl ya da szsz mzik eserleri, gzel
sanat eserleri ve sinema eserleri kullanlabilmektedir. Bu bamsz eserlerin nternet
ortamnda korunmas bir sorun oluflturmaktadr. Web sitesi ieriinde kullanlan
eserlerin, eser sahiplerinden yazl izin alnmadan kullanlmas veya bunlarn ifllenmesi yoluyla ifllenme, seme ve toplama eser veya klliyat fleklinde yahut baflka biimlerde bamsz eserlerin yaratlmas aflamasnda eser sahiplerinin iznini almak gerekmektedir. Burada flu iki unsur ayr flekilde deerlendirilmelidir: Birincisi,
FSEK 1. madde hkm kapsamna giren bir eserin eser sahibinin onay ile nternet
ortamnda kullanclara sunulmas; ikincisi ise, nc kiflilerin -yetkisiz olarak- fikr haklar asndan korunan bir eseri nternet ortamnda kullanclara sunmalar.
Eser Sahibinin Rzas le Kullanclara Sunulmas

Daha nce hibir arala kamuya sunulmamfl olan ve sahibi veya birka snrl kiflinin bilgisinde olan bir eserin, veri tabannn veya sitenin nternet ortamna aktarlmas ve nternet kullanclarnn bilgilerine sunulmas Kanuna gre umuma arz
olarak kabul edilir. Umuma arz yetkisi eser sahibine aittir. Eser sahibi bu konuda
nc kiflileri de yetkilendirebilir.
Eser sahibinin onay ile yetki-izin verdii bir nc kifli tarafndan nternet ortamna aktarlmas da, eser sahibinin manevi ve mali haklarndan feragat ettii anlamn taflmayacaktr. lke olarak eser sahibi FSEKnin kendisine salad dier
btn haklardan yararlanabilir. Ancak nternet ortamndaki bir eserin nc kiflilerin (nternet kullanclarnn) mdahalesine olduka ak olmas ve bu mdahaleye eser sahibinin -bir anlamda- izin vermesi, zellikle FSEK kapsamndaki mali
haklarn (zellikle oaltma ile yayma hakknn) ve bu haklarn snrlandrlmasna
(zellikle tkenme ilkesi ile kiflisel kullanma) iliflkin istisnalarn kapsamnn belirlenmesi ve elektronik iletiflim asndan yeniden gzden geirilmesi sorununu
gndeme getirecektir. Ayn flekilde bilgisayar programlarnn yklenmesi, grntlenmesi, alfltrlmas, iletilmesi ve depolanmasn da kesinlikle yasaklayan FSEK
Madde 22/3 hkm, sahibinin izni ile nternet ortamna taflnan bilgisayar programlar asndan sorun yaratabilir.
FSEK 22. maddeye gre, oaltma hakk eser sahibine aittir. Eserlerin aslndan
ikinci bir kopyasnn karlmas, eserin nakli veya tekrarna yarayacak flekilde kayt edilmesi oaltma saylr. Eer ama bunlar oaltma ise bunu salamak iin
yklenme, depolama ve iletme de oaltma kapsamndadr. FSEK Madde 38ye
gre ise, baflkalarna sunulmamas ve yaynlanmamak kaydyla nternetteki bir
program flahsi amala kullanma amacyla oaltma sadece parayla satlan programlardaki gibi sahibinin meflru menfaatine zarar vermeme flartyla hukuken olanakldr. (Hukukcu.com, 2009b).
Eser Sahibinin Rzas Alnmadan Kullanclara Sunulmas

Bir eserin, sahibinin onay olmakszn nternet ortamna taflnmas ve umuma arz
edilmesi, eser sahibinin hem manevi, hem de mali haklarnn, zellikle oaltma
ve yayn haklarnn ihlali anlamn taflyacaktr.
71
Eer eser yetkisiz kiflilerce ve izinsiz olarak nternette sunuluyorsa tazminat ve

ceza davalar sz konusu olur. Eseri kitap veya film olarak yaymlama hakk olan
kiflinin bu eseri nternette yaynlamas da hukuka aykrdr. Zira FSEK 52. maddeye gre eser sahibinin mali haklarndan biri olan temsil (sunma) ve yayn; ancak konusu olan hakk aka gsteren yazl bir szleflme veya tek tarafl bir izin
tasarrufu ile sz konusu olabilir. Bir eserin tm yayn aralarnda yaynn amalayan bir szleflmede genel bir ifade ile her tr oaltma, yayma veya yayn hakk
alnmflsa, buna nternet de dhildir. Ancak, kitap basm iin yapld dier hkmlerinden ak olan bir szleflme ile bu kitabn nternette yayn salanamaz.
Her tr oaltma, yayma ve yaymlama hakkn kapsayan izinler, ya sadece bu kifliye verilir (bu tam bir ruhsat olup bu izni alan bunu baflkalarna da devredebilir)
ya da sadece basit ruhsat (izin) denen bir yntemle eser sahibi veya devralan kifli
tarafndan nc kiflilere devredilmemek zere verilebilir. Bu durumda eser sahibi ayn hakk baflkalarna da verebilir. (Hukukcu.com, 2009b).
NTERNET VE KfiLK HAKLARI

nsan sosyal bir varlk olarak toplu yaflamak zorundadr ve bu ortamda, kendi arzularyla dierlerinin gereksinim ve arzularnn atflmasn nlemek iin herkesin
snrlar izilmifl ve haklar tanmlanmfltr. Bu haklar, kiflilerin snrlar iinde gereksinim ve arzularn gereklefltirebilmeleri iin frsat eflitliini gerekli klmaktadr.
Bu snrlarn afllmas hlinde hukuk ve yarg sistemi ile cezalandrlmaktadr.
nsanlar aile, geim koflullar ve fiziksel g olarak eflit yapda bulunmadklarndan, toplumda gl ve zayflar bulunduundan hukuk, glleri engelleyici ve
zayflar koruyucu kurallar getirmifltir.
Hukuk kurallarnn en stnde yer alan Anayasann 12. Maddesi, herkes kifliliine bal, dokunulmaz, devredilmez, vazgeilmez temel hak ve hrriyetlere
sahiptir demektedir. Bu temel dzenlemeyi hayata geirmek iin kanun, ynetmelik ve idari kararlar gibi dier alt kurallar yaplp, hepimizin haklar korunmaktadr.
Anayasamzn herkesin maddi ve manevi varln gelifltirme hakk vardr dzenlemesini alrsak, ncelikle kifli haklarn, maddi ve manevi haklar diye ikiye
ayrabiliriz:
Maddi Kiflilik Haklar

Maddi kiflilik haklar bedensel haklar ve mlkiyet haklar diye ayrarak iki bafllk
altnda inceleyeceiz. sim ve resim de kimi zaman maddi haklara konu olmakta
iseler de, uygulamada ounlukla manevi adan saldrya uradndan manevi
haklar bafllnda incelenecektir.
Bedensel Haklar
Anayasa, ncelikle kiflinin yaflama hakkn en temel hak olarak almfltr. Kiflinin beden btnlne dokunulamaz. Kimseye eziyet yaplamaz. Herkes kifli hrriyetine ve gvenliine sahiptir.
Bu hakkn sonucu olarak herkesin bedensel btnln ve saln koruma
hakk vardr. Bu haklara kitle iletiflim aralarnda yaplan yaynlar sebebiyle zarar
verilmiflse, yaync ve sorumlular bu zarar telafi etmek ve Trk Ceza Kanununa
gre adam ldrme ve messir fiil adn verdiimiz yaralamaya sebep olmufllarsa
bu suun cezasn ekmek zorundadrlar. Yaplan bir yayn ile belli kifliler hedef
gsterilmiflse yaync da tedbirsizlik ve dikkatsizlikle adam ldrme veya yaralamadan yahut adam ldrmeye azmettirmekten yarglanr.
Hak; hukuken korunan

menfaattir. Hak, bireyin,
dier insanlarn kendi
hayatlarn yaflama flekline
mdahale etmeden, kendi
yaflamna yn verme
zgrldr. Hukuk
dzeninin kiflilere tanmfl
olduu yetkilerdir. Hak
kullanlrken yetkilerin
snrlar aflldnda,
baflkalarnn haklarn
inemek su veya haksz
fiil teflkil eder. Toplumsal
dzeni oluflturan Hukuk
da, kiflilere ait bu haklar
korumaktadr.
72
Medya Hukuku
Mlkiyet Haklar
Ev, arazi gibi gayrmenkul ve televizyon, elbise, telefon ve araba gibi menkul malvarl haklarmz dflnda bize geim, para ve mal varl salayan ticari iflletmemiz
ve mesleimiz de hukuki koruma altndadr. nternette yaplan yaynla bir firmann
mallarnn ya da markann boykotunu yapmak veya bir kuruluflu srekli ktleyerek
ona kredi verilmesine engel olmak mesleki ve ticari haklara yaplan saldrlardr.
Yaplan yayn ile, bir kiflinin mesleki ya da bilimsel kiflilik hakkna ar ve yersiz elefltiriler yneltmek, gerek dfl sylenti ve sulamalarla toplum iindeki ekonomik ve manevi yerini sarsmak, onun ticari varlna zarar vermektir (Trk Ticaret Kanunu 56. Madde).
Mlkiyet haklarndan biri de fikir, sanat, mzik ve edebiyat eserlerine iliflkin yaratcnn, mali haklar ondan devralann ve komflu hak sahibi denilen yapmc, icrac ve yaynclarn haklardr. Bu fikir, sanat, mzik ve edebiyat eserleri maddi ve
mlkiyet hakk konusunda eser sahibinden izin alnmadan bu eserler kopyalanr,
oaltlr, kamuya gsterilir, dinletilir, oynatlr, yaymlanr ve bu gibi ticari amala
kullanlr veya elde tutulursa, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa gre bu hakknza
yaplan saldrnn durdurulmasn ve uradnz maddi ve manevi zararn tazmin
edilmesini istenebilir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
nternette kiflilik
haklarndan maddi hakkn trleri nelerdir?
Manevi Kiflilik Haklar

D fi N E L M
Manevi kiflilik haklar ile Anayasada; manevi varln gelifltirme zgrl, din ve
vicdan zgrl, haberleflme zgrl, zel yaflamn gizlilii akla gelmektedir.
O R U
Bu haklarS baflkalarnn
saldrlarna karfl olduu gibi, kiflilerin bizzat kendilerinden kaynaklanan vazgemelere karfl korunmufltur (Medeni Kanun Madde 23).
Ancak uygulamada
manevi haklara yayn aralaryla gelen saldrlar ounlukDKKAT
la, isim, resim, onur ve saygnlk ile zel hayatn gizliliine karfl yaplmaktadr.
sim, kifli haklarnn konusuna girer ve kiflinin toplumsal iliflkilerinden kaynakSIRA SZDE
lanan bir deerdir. Sadece gerek anlamdaki isim deil, kifliyi ve ailesini toplum
iinde tantmaya yarayan z ad, gbek ad, lakap, takma isim, nvan, n, simgeler, arma, rozet
gibi deerler de kifli haklarndandr.
AMALARIMIZ
Eer bir kiflinin ismi gerek dfl bir yaynda kullanlrsa, onun kiflilik haklarndan manevi deerlerine zarar verilmifl olur. Bunun gibi bir yayndan dolay haberde ad geen,
veya ismin yanlfl kullanlmas sonucu bir ticari kuruK iflini
T A kaybetmifl
P
luflun kredisi kesilmifl, mflterileri azalmfl olabilir. Bu durumlarda ilgili maddi tazminat davalar aabilir.
sim veya
iflaretlerinin ticari amala nternet yaynlarnda izinsiz
T E L Eilgili
V Z Y Otantma
N
kullanm da hukuka aykrdr. simle ilgili baz manevi haklar da Fikir ve Sanat
Eserleri Kanununda bulunmaktadr (yukarda bahsedilmiflti).
Resim; fotoraf, tablo, karikatr, heykel, grntden oluflan ve bir fleyi tannr kNTERNET
lan grnmdr.
Fotoraf ve filim kaytlar dflnda, fra, kalem ya da farkl malzemelerle yaplanlar ile bilgisayar izimleri kiflilik hakkna saldrya konu veya ara olur.
Medeni ve Borlar Kanunu ile Fikir ve Sanat Eserleri Kanunlar resim zerindeki koruma salayan kurallar iermektedir. Kiflinin izni olmayan durumlarda, resminin ya da resmini ieren grntsnn ekilmesi, yaplmas, baslmas, oaltlmas, datlmas ve sergilenmesi de hukuka aykrdr.
Medeni Kanun ve Borlar Kanununda resimle ilgili zel dzenleme bulunmamakla beraber, resim kiflilik haklarndan biri olduundan, bu kapsamda saldrlara
N N
karfl korunur. Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda ise resimle ilgili zel dzenlemeler vardr. Kanunun 86. Maddesine gre; resim ve portreler sahibi veya miraslarnn izni olmadan, sahibinin lmnden on yl gemeden teflhir ve kamuya sunulamazlar. lkenin siyasi ve sosyal hayatnda yer alan kimselerin resimleri, katldklar resm tren ve genel toplantlar, gnlk olaylarla snrl olarak gazete, radyo ve
televizyon haberleri iin kiflinin izni alnmadan kullanlabilir. Bunlara nternetteki
yaynlar da dhil edebiliriz.
Bir kiflinin dier kiflilerden gizledii duvarlarla evrili evinde ya da yatak odasndaki zel hayatn yahut ticari bir srrn da gizlice resim kullanarak aklamak,
maddi ve manevi haklara resim yolu ile zarar vermektir. Ancak topluma mal olmufl
ya da mal olmamfl kiflilerin resmi, bir haber erevesinde kullanlyorsa bu sefer
kifli hakk sona erip, haber verme ya da dflnceyi aklama hakk bafllar ve yayn
hukuka uygun olur. Kamu dzeni ve gvenliini salamak amacyla resim ekilebilir, videoya alnabilir, yaymlanabilir, baslp, datlabilir. Burada hukuka aykrlk yoktur. Yine ayn amala yaynclar; sokakta kavga edenlerin, evreyi kirletenlerin, bir su iflleyenlerin, ifl yerlerine gsteri esnasnda zarar verenlerin, trafik kurallarn ineyenlerin, haksz kazan elde edenlerin resmi ya da grntsn yaymlayabilir. Ama bu ifli yapan yerine hi ilgisiz birinin resmini yaymlamak, hukuka aykr bir eylem oluflturur.
Kiflilerin katldklar trenler ve toplantlar hakknda, zel ve snrlanmfl olmamak kaydyla, resim ve grnt haber amacyla yaymlanabilir. Belirli bir manzara, bina, meydan ya da ev resmi ekilirken, grnts alnrken, genel grnm
iinde ve ikinci planda kalmak kayd ile baz kiflilerin resmi yaymlanabilir. Bu hlde zel bir saldr amac yoksa yayn hukuka uygundur.
nternet gazetecilii, sesli ya da grntl olarak; gerek dfl haberlerle, aslsz
sulama ve iftiralarla, svme veya belli bir olay esas alp hakaret yoluyla, aflalayc fotomontajla ve karikatrle, kk dflrc elefltiri ve yorumlarla, ekrandaki
el, kol hareketleri ve mimiklerle onur ve saygnla saldrlabilir.
Yaplan yaynn kk dflrc, aflalayc ya da hakaret ieren olup olmad, kiflilerin toplumsal statleri, niyetleri, zaman, o anki gelenekler gibi kriterler
esas alnarak belirlenir. nternette yaplan ieriklerin onur ve saygnlk zarar dourmas sonucu, yaynclar kifli ve kurulufllarn zararlarn tazmin etmek ve bu bir
hakaret ya da svme suu ise cezasn ekmek durumunda olurlar.
Yaynclkla ile kiflilerin haklar karfl karflya geldiinde en ok sorun kan alan
zel hayattr. nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin 12. Maddesinde, kiflilerin
gizli alanlarna sayg gsterilmesi dzenlenmifltir. Anayasamz da 20. Maddesinde
herkes zel hayatna ve aile hayatna sayg gsterilmesini isteme hakkna
sahiptir. zel hayatn ve aile hayatnn gizliliine dokunulamaz denmektedir. zel hayatn gerekleflme alan olan konut dokunulmazl da nemli bir yasak alandr. Bunun yan sra haberleflmenin gizlilii zel hayat koruyan bir sigortadr. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, Medeni Kanun, Borlar Kanunu, Trk Ceza
Kanunu gibi hukuk kurallar ile zel hayatn gizlilii koruma altna alnmfltr.
Kiflinin zel yaflam , kamuya ak alan ve sr alan olarak ikiye ayrlabilir:
Kamuya ak alanda kifli zel hayatn yaflarken bunu gizleme gereini duymamaktadr. Fakat bu alan yaynclarn rahatlkla mdahale edebilecei bir alan
deildir. Bu alana ok snrl olarak mdahale edilebilir. Bu alan ile ilgili olarak; kiflinin alflverifle kmasn, ocuu ile maa gitmesini, sinemaya gitmesini, lokantada yemek yemesini, dostlaryla bir ay bahesinde veya gece barda bir fleyler imesini, oturduu sitede denize veya havuza girmesini rnek verebiliriz. Bu alan-
73
74
Medya Hukuku
daki faaliyetler ve davranfllar srekli olarak izlenemez. zlendii zaman ilgili kifli
rahatsz ediliyorsa yahut izni alnmadan kaydediliyorsa, fotoraflar ekiliyorsa hukuka aykr olur.
Ancak bu kuraln istisnalar vardr. Yaynclk asndan bu istisna, kiflinin davranfllarnn haber deeri taflmas veya izninin bulunmas hlinde mmkndr.
Eer kifli gazetecileri davet ediyorsa, fotoraf ekilirken el sallayp, glmsyorsa
izin verilmesi hli vardr. Ancak burada verilen izin kadar ekim yaplmas ya da
grnt alnmas sz konusudur. Bir kere izin verdi diye bu kifliyi srekli izlemek
onun zel hayatn yaflamasna engel olur ve hukuka aykr dfler.
zel yaflama nternet gazeteciliinin mdahale edebilecei bir dier alan da,
yayna konu olan kiflinin hukuka aykr davranfllarda bulunmasdr. Medya
mensuplar bu tr olaylarla karfllafltklarnda haber ve elefltiri amacyla bunlar
yaymlayabilirler.
Kiflinin sr alan ise, dier kiflilerin bilgileri dflnda tutulan alandr. Aile hayat, zel dostluklar, ikili iliflkiler ve duygusal hayat bu alana girer. Aile ve duygusal
alan ve bu alanda yer alan unsurlarn gizliliine her trl mdahale hukuka aykrdr. Aile, cinsellik ya da duygusal iliflki taraflarndan birinin bana flunu yapt,
byle davrand fleklindeki flikayeti olduundan bu mdahalenin dflndadr. (Hukukcu.com, 2009b).
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
nternette kiflilik
haklarndan manevi haklara yayn aralaryla saldr nasl gereklefltirilmektedir?
D fi N E L M
5651 SAYILI
KANUN VE NTERNET YAYIMCILII
nternet ortamnda yaplan yaynlarn dzenlenmesi ve bu yaynlar yoluyla iflleO R U

nen sularlaSmcadele
edilmesi hakknda kanun olarak Mays 2007de yrrle
giren 5651 Sayl Kanunun ama ve kapsam; ierik salayc, yer salayc, eriflim
salayc ve Dtoplu
K K A Tkullanm salayclarn ykmllk ve sorumluluklar ile nternet ortamnda ifllenen belirli sularla ierik, yer ve eriflim salayclar zerinden
mcadeleye iliflkin kurallar dzenlemektedir.
SIRA SZDE
5651 Sayl Kanunun 3. Maddesi, ierik, yer ve eriflim salayclara, kendileri
hakkndaki tantc bilgileri, kendilerine ait nternet ortamnda kullanclarn ulaflabilecei flekilde
ve gncel olarak bulundurmak biiminde bir bilgilendirme yAMALARIMIZ
kmll getirilmifltir. Bu konudaki ayrntlar, ilgili ynetmeliin 5. Maddesine
gre ticari veya ekonomik amal ierik salayclar ile yer ve eriflim salayclar
kendilerineKait TWeb
A P sitelerinde adlar, vergi kimlik ve ticaret sicil numaralarn, ikametgh, e-posta adresleri ve telefon numaralarn sitenin ana sayfasndan ulafllabilecek biimde vermekle ykmldrler. Bu ykmll yerine getirmeyenlere
para cezasT Engrlmektedir.
LEVZYON
Kanunun 4. Maddesi ierik salayclarn, nternet ortamnda kullanma sunduklar her trl ierikten sorumlu olduklarn belirtmektedir. Ancak, ierik salayclar
balant saladklar baflkasna ait ierikten sorumlu deildir. 4. Maddenin 2. fkra N T E Rsalayclarn
NET
sna gre ierik
sunufl biiminden, balant salanan ierii benimsedikleri ve kullancnn sz konusu ierie ulaflmasn amaladklar anlafllmaktadr.
5651 Sayl Kanunun 5. Maddesinde yer salayclarnn sorumluu balamnda uyarya dayal sorumluluk sistemi getirmektedir. Madde uyarnca, yer salayclar iin barndrdklar ierii denetlemek gibi bir genel sorumluluk olmad gibi, yer salayclar hukuka aykr bir faaliyetin sz konusu olup olmadn
bizzat arafltrmakla da ykml deildir. Ancak, ikinci fkrada, yer salayc, hu-
N N
75
kuka aykr ya da hak ihlal eden ierikten dolay Telekomnikasyon letiflim Baflkanl tarafndan uyarlarak veya 5651 Sayl Kanunun 8 ve 9. Maddelerine iliflkin bir mahkeme kararna muhatap olarak haberdar edilen yer salaycy, teknik
olarak imkn bulunduu lde, hukuka aykr ierii yayndan kaldrmakla ykml klmaktadr.
Kanunun 6. Maddesi eriflim salaycnn ykmlln flyle dzenlemifltir:
Herhangi bir kullancnn yaynlad hukuka aykr ierikten, bu Kanun hkmlerine uygun olarak haberdar edilmesi hlinde ve teknik olarak engelleme imkn bulunduu lde eriflimi engellemekle,
Salad hizmetlere iliflkin, ynetmelikte belirtilen trafik bilgilerini alt aydan az ve iki yldan fazla olmamak zere ynetmelikte belirlenecek sre
kadar saklamakla ve bu bilgilerin doruluunu, btnln ve gizliliini
salamakla,
Faaliyetine son verecei tarihten en az aydan nce durumu kuruma, ierik
salayclarna ve mflterilerine ve trafik bilgilerine iliflkin kaytlar ynetmelikle belirtilen kurallara uygun olarak kuruma teslim etmekle ykmldr.
Kanunda ayrca toplu kullanm salayclar (bununla nternet kafeler kastedilmektedir) ykmllkleri de dzenlenmifltir. Buna gre nternet kafeler, mahall
mlki amirden izin belgesi almakla ykmldr. Bunlarn denetimi ise mahall
mlki amirler tarafndan yaplacaktr. Ticari amala olup olmadna baklmakszn
btn toplu kullanm salayclar, konusu su oluflturan ieriklere eriflimi nleyici
tedbirleri almakla ykmldr.
SIRA SZDE
5651 Sayl Kanunda eriflim salayclara ynelik hangi hkmler bulunmaktadr?
5651 Sayl Kanunun 8. Maddesi, eriflimi engelleme koflullarn dzenlemekteD fi N E L M

dir. 8. Maddenin 1nci fkrasnda; ieriin belli baz sular oluflturduu hususunda yeterli flphe sebebi bulunan sitelere eriflimin engellenecei belirtilmektedir. 8.
S O R U ynlendirme
maddeye eklenen sular; Trk Ceza Kanununda yer alan intihara
(Madde 84), ocuklarn cinsel istismar (Madde 103/1), uyuflturucu veya uyarc
madde kullanlmasn kolaylafltrma (Madde 109), salk iin tehlikeli
D K K A Tmadde temini (Madde 194), mstehcenlik (Madde 226), fuhufl (Madde 227), kumar oynanmas iin yer ve imkn salama (Madde 228) ve 5816 Sayl Atatrk Aleyhine fllenen
SIRA SZDE
Sular Hakknda Kanunda yer alan sulardr. 8. Maddedeki engelleme koflullar
2008den itibaren, futbol ve dier spor dallaryla ilgili mflterek bahis sitelerine
ve nternet zerinden flans oyunlar oynatan Web sitelerine de
uygulanmaktadr.
AMALARIMIZ
8. Maddenin 2. fkrasna gre eriflim engelleme kararlar, n soruflturma aflamasnda yarg, kovuflturma aflamasnda ise mahkemeler tarafndan verilecektir. Soruflturma aflamasnda, gecikmesinde saknca bulunan hllerdeK Cumhuriyet
Savcs
T A P
tarafndan da eriflimin engellenmesine karar verilebilir.
Kanunun 9. Maddesi, ieriin yayndan karlmas ve cevap hakk bafllyla, ierik nedeniyle haklar ihlal edildiini iddia eden kifli,
T E ierik
L E V Z Ysalaycsna,
ON
buna ulaflamamas hlinde yer salaycsna baflvurarak kendisine iliflkin ieriin yayndan karlmasn ve yayndaki kapsamndan fazla olmamak zere hazrlad cevabn bir hafta sreyle nternet ortamnda yaymlanmasn isteyebilmektedir. erik
NTERNET
veya yer salayc, talebin kendisine ulaflmasndan itibaren iki gn iinde yerine getirir ya da bu sre zarfnda yaymlamaz ise talep reddedilmifl saylr. Bu durumda
cevap hakknda bulunan kifli on befl gn iinde yerleflim yeri sulh ceza mahkemesine baflvurarak, ieriin yayndan karlmasna ve yayndaki kapsamndan fazla ol-
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
76
Medya Hukuku
mamak kaydyla hazrlad cevabn bir hafta sreyle nternet ortamnda yaymlanmasna karar verilmesini isteyebilir. Sulh ceza hkimi bu talebi gn iinde duruflma yapmakszn karara balar. Sulh ceza hkiminin kararna karfl, ierik veya yer
salayc Ceza Muhakemesi Kanunu hkmlerine gre itiraz yoluna gidebilir.
5651 Sayl Kanunun 10. Maddesi, Telekomnikasyon letiflim Baflkanlnn,
olas hukuk dfl ierik ve 8. maddeye tabi eylemlerle ilgili olarak kurulan ihbar
merkezinin, Kanunun ihlal edildiine dair her bir su ihbarnn deerlendirilmesiyle yetkili klmfltr. (Gnaydn: 2009; 138-145).
Sonu olarak; nternet yayncl, dier iletiflim aralarnda olduu gibi eser
sahibi olarak tanmlanan bir kifli ya da kurum tarafndan retilen ieriin, bir tasarm flekliyle nternet kullanclarnn tketimine sunulmas olarak bir yayn ortam
oluflturmaktadr. Bu nedenle, dier iletiflim aralarndaki gibi eflitli yasal hkmlerle erevelenmifl bulunmaktadr. Bu erevede; Trk Ceza Kanunu, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve nternet ortamnda yaplan yaynlarn dzenlenmesi ve bu
yaynlar yoluyla ifllenen sularla mcadele edilmesi hakknda kanun en nemlilerini oluflturmaktadr.
2004 ylnda yrrle giren 5187 Sayl Basn Kanununda ve 1994 tarih ve
3984 Sayl Radyo ve Televizyonlar Kurulufl ve Yaynlar Hakknda Kanunda, nternet yaynclna iliflkin ak hkmler bulunmamaktadr.
77
zet
N
A M A
N
A M A
nternet yaymcl kavraman aklamak.

nternetin corafi ve zaman kstll olmadan
enformasyona erifliminde, bu enformasyonun depolanmas ve sonraki eriflimlere de ak olmas,
nternetin ok byk bir ktphane ifllevine sahip olmasna, buradan isteyen herkesin, herhangi bir ykmllk stlenmeden enformasyonu
ekebilmesine yol amaktadr. nternetteki bu
enformasyon kaynaklarna eriflimde, bunlarn
kullanmnda, bu kaynaklarn izinsiz flekilde alnarak kendi eseri gibi yeniden yayma konulmasyla, eriflim kstll bulunan sitelere, teknolojik
hile yollar kullanarak eriflmeye alflma ve buradaki enformasyonu yasal olmayan amalarla kullanma gibi sorunlar nedeniyle nternet, kendi hukuku olmas gereken, her geen gn enformasyonun ve eriflim olanaklarnn artmasyla sorunlar yumann daha karmaflk hle gelmesine neden olmaktadr. nternetteki enformasyon kaynaklarn; yazl ifadeler, fotoraflar, izimler, resimler, mzikler, video grntleri, ses kaytlar
oluflturmaktadr. Bunlar da nternetin kuvvetinin
daha ak flekilde anlafllmasn salamaktadr.
nk tm bu unsurlara, zaman ve mekan bamll olmadan eriflebilmek mmkndr.
Biliflim sularn ifade edebilmek.
Biliflim sular; bilgisayar, evre birimleri, pos makinesi, cep telefonu gibi her trl teknolojinin
kullanlmas ile ifllenilen sular ifade etmektedir.
Biliflim sular, hedef olarak, ara olarak ve tesadfen ortaya kabilmektedir. Hedef olarak oluflan sularda, bilgisayarn gizlilii ve btnl
ya da eriflilebilirlii hedef olmaktadr. Ara olarak oluflan sularda, ortaya kan suun bilgisayar ve sistemleri araclyla olufltuundan bahsedilmekte olup nternetten dolandrclk, ocuk pornografisi gibi sular bilgisayar ve ortamlar araclyla oluflmaktadr. Biliflim suunun tesadfen oluflmasnda, bir sula ilgili verilerin tesadfi olarak bilgisayarda bulunmas fleklinde
olup, uyuflturucu etesinin bilgilerinin ya da ocuk pornografisinin zanlnn bilgisayarnda ele
geirilmesi fleklindedir.
Biliflim sularnn trleri Trk Ceza Kanununda

(TCK) su teflkil edecek tm sular kapsayabilmekte veya bu sulara zemin hazrlamaktadr.
Biliflim sular trleri; hakaret, kfr, kredi kart
yolsuzluklar, sahte belge basm, bilgilerin alnmas ve buna bal olarak devam edebilecek sular kapsamaktadr.
N
A M A
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki nternete

iliflkin dzenlemeleri aklayabilmek.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda; bilgisayar sular ve hukuka aykr hareketler zel olarak dzenlenmifl, ayrca nternet aracl ile telif haklarna aykr eylemler de kapsanmfltr. Kanuna gre, eserleri izinsiz olarak kullanan, oaltan, iflleyen, bilgisayar programlarn koruyan aygtlar
geersiz klan teknik aralar bulunduran, datan
ve bu tip eser ve programlar kar salamak iin
yaymlayanlar, yayn durdurma, maddi ve manevi tazminatlarn yannda, hapis ve para cezas ile
cezalandrlaca belirtilmektedir.
Kanun, nternetteki ieriklerin her birinin ayr
olarak eser sahiplii kapsamnda bulunduunu
ifade etmekte olup bunlarn mali ve manevi haklarnn olduunu belirtmektedir. Manevi haklar
kapsamnda; kiflinin rzas ile yaymlanmas, isminin bulunmas, rzas dhilinde ierikte deiflik yaplmas ve eserinin btnlnn korunmas haklar anlatlmaktadr. Mali haklar ise, eserin yaymland biim ya da dnfltrld
baflka bir biimde elde edilecek geliri ifade etmektedir.
78
N
A M A
Medya Hukuku
nternet yaynclnda kiflilik haklarn ifade

edebilmek.
Kiflilik haklar, kiflilerin eflitli gereksinim ve arzularn gereklefltirebilecekleri snrlar belirleyerek frsat eflitlii salayan haklardr. nsanlar,
toplumsal olarak farkl yaplarda yaflam koflullarna sahip olduklarndan, gl ve zayflklar bulunduundan, kiflilik haklar ile zayf yanlar, gllere karfl hukuki olarak gvence altna alnmfl
bulunmaktadr.
Kifli haklar, maddi ve manevi haklar olarak ayrlmaktadr. Maddi kiflilik haklar; bedensel ve
mlkiyet haklarndan oluflmaktadr. Bedensel
hak olarak kiflinin bedensel btnl olduunu
ve buna ynelik kifliye eziyet yaplamayaca,
zgrlne ve gvenliine dokunulmayaca
anlatlmaktadr. Mlkiyet haklar ise ev, arazi gibi
gayrimenkul ve televizyon, elbise ve araba gibi
menkul mal varl haklarmz, ayrca geim, para
ve malvarl salayan ticari iflletmemiz, markamz ve mesleimiz de hukuki koruma altndadr.
Manevi kiflilik haklar, Anayasada; manevi varln gelifltirme zgrl, din ve vicdan zgrl, haberleflme zgrl, zel yaflamn gizlilii
olarak ifade edilmektedir. Bu haklara yayn aralaryla gelen saldrlar ise ounlukla, isim, resim, onur ve saygnlk ile zel hayatn gizliliine
karfl yaplmaktadr. Kiflinin zel yaflam da kamuya ak ve sr alan olarak ikiye ayrlmaktadr.
Kamuya ak alandaki bilgiler, yayn yoluyla ele
alnabilirken, sr alan iindeki bilgilerin kamuya
arz kiflilik haklarna saldrdr.
N
A M A
5651 Sayl Kanunu ve getirdii dzenlemeleri

aklayabilmek.
5651 Sayl Kanun, nternet ortamnda yaplan yaynlarn dzenlenmesi ve bu yaynlar yoluyla ifllenen sularla mcadele edilmesi hakknda kanun
olup, ierik salayc, yer salayc, eriflim salayc
ve toplu kullanm salayclarn ykmllk ve sorumluluklar ile nternet ortamnda ifllenen belirli
sularla ierik, yer ve eriflim salayclar zerinden
mcadeleye iliflkin kurallar dzenlemektedir.
5651 Sayl Kanunun 8. Maddesi, eriflimi engelleme koflullarn dzenlemekte olup, ieriin belli
baz sular oluflturmas durumunda sitelere eriflimin engellenecei belirtilmektedir. 8. Maddede
belirtilen sular; Trk Ceza Kanununda yer alan
intihara ynlendirme, ocuklarn cinsel istismar,
uyuflturucu veya uyarc madde kullanlmasn
kolaylafltrma, salk iin tehlikeli madde temini,
mstehcenlik, fuhufl, kumar oynanmas iin yer
ve imkan salama ve 5816 Sayl Atatrk Aleyhine fllenen Sular Hakknda Kanunda yer alan
sulardr. Ayrca, futbol ve dier spor dallaryla
ilgili mflterek bahis sitelerine ve nternet zerinden flans oyunlar oynatan Web sitelerine de
eriflimi engelleme uygulanmaktadr.
Kanunun 10. Maddesi, Telekomnikasyon letiflim Baflkanln olas hukuk dfl ierik ve 8.
maddeye tabi eylemlerin deerlendirilmesiyle
yetkili klmfltr.
79
Kendimizi Snayalm
1. nternetteki enformasyon kaynaklarn oluflturan unsurlardan hangisi yanlfltr?
a. Yazl ifadeler
b. Fotoraflar ve resimler
c. Ses kaytlar ve mzikler
d. Yazma eser ktphaneleri
e. Video grntleri
2. Yaym sektrnde bir eser, yazarn izni ile oaltldktan sonra, genelde yazarn eseri zerinde kontrol ve
eflitli snrlama imkn bulunmamaktadr. Afladakilerden hangisi buna rnek oluflturmamaktadr?
a. Yazarn izin vermesiyle belirli sayda baslmas
b. Satfl srecine iliflkin yazarla birlikte dzenleme
yaplmas
c. Okur ya da ktphanelerin satn ald kitaplarn nasl kullanldnn izlenmesi
d. Yaymlanan eserden ka kiflinin yararlanacann kontrol edilmesi
e. Satn alnan kitaplarn nasl kullanlaca
3. Afladakilerden hangisi biliflim kavramn anlatmaktadr?
a. nsanlarn iletifliminde kulland bilginin, elektronik makineler araclyla dzenli ve aklc biimde ifllenmesi.
b. nsanlarn toplumsal ve ekonomik alannda kulland teknolojidir.
c. nsanlarn iin adafl iletiflim kanaldr
d. Bilgisayarlar ve insanlar arasndaki teknolojidir
e. Bilgisayarlar zerinde yaratlan enformasyondur
4. Afladakilerden hangisi biliflim sular snflamasndan birisi deildir?
a. Bilgisayar sistemlerine ve verilerine yetkisiz eriflim
b. Bilgisayar sabotaj
c. Bilgisayar yoluyla dolandrclk
d. Bir bilgisayar yazlmn izinsiz kullanmak
e. Bilginin birlikte kullanlarak retildii sonular
5. Biliflim sularnn ortaya kfl biimlerinden biri deildir?
a. Suun hedefi olarak
b. Suu ifllerken kullanlan bir ara olarak
c. Bir suun iinde tesadfen bulunmas
d. Fikri mlkiyet haklar
e. Online satfl sular
6. TCKunda basn ve yayn yolu ile deyiminden afladakilerden hangisi anlafllmaz?

her trl yazl, grsel, iflitsel ve elektronik kitle iletiflim
aracyla yaplan yaynlar anlafllr, denilmektedir.
a. Kurum ii internet alar
b. Her trl grsel aralar
c. Her trl elektronik iletiflim aralar
d. Kitle iletiflim aralar
e. Her trl yazl aralar
7. TCKunda Biliflim Alannda Sular bafll altnda
afladakilerden hangisi yer almaz?
a. Biliflim sistemine girme
b. Banka kartlaryla alflverifl
c. Sistemi engelleme
d. Sistemi bozma
e. Verileri yok etme
8. TCKunda biliflim sistemi ile ilgili olumsuzluklar
yaratanlardan hangisi yer almaz?
a. Bir biliflim sistemindeki verileri bozan
b. Bir biliflim sistemindeki verileri yok eden
c. Bir biliflim sistemindeki verileri analiz eden
d. Bir biliflim sistemindeki verileri eriflilmez klan
e. Bir biliflim sistemindeki verileri deifltiren
9. FSEKnda eserlerle ilgili afladakilerden hangisi yer
almaz?
a. Bilgisayar programlarn izinli kullanan
b. Eserleri izinsiz olarak kullanan
c. Eserleri izinsiz olarak oaltan
d. Eserleri izinsiz olarak iflleyen
e. Bilgisayar programlarn koruyan aygtlar geersiz klan
10. Afladakilerden hangisi eser sahibi veya yetkili kiflilerden izin alnmadan eserin kullanlabilme hallerinden biri deildir?
a. Kamu yarar amacyla gvenlik ve adli amalarla
b. Mevzuat ve mahkeme kararlar
c. Eitim ve retim amacyla seme ve toplama
yapma amacyla
d. Ticari amalarla yazlan eserlerde
e. zel aba ile elde edilenlerde 24 saat sonra kullanma snrlamasna uyularak gnlk haber ve
bilgiler
80
Medya Hukuku

1. d
2. c
3. a
4. e
5. d
6. a
7. b
8. c
9. a
10. d
Yantnz yanlfl ise, nternet Yaymcl konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanlfl ise, nternet Yaymcl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Biliflim Sular konularn
yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Biliflim Sular konusunu
Yantnz yanlfl ise, Biliflim Sular konusunu
Yantnz yanlfl ise, Trk Ceza Kanununda
(TCK) Biliflim Sular konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Trk Ceza Kanununda
(TCK) Biliflim Sular konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, TCKunda liflkili Olabilecek Dier Sular konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, FSEK deki Hkmler ve
nternet Yaymcl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, FSEK deki Hkmler ve
nternet Yaymcl konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Kurum alflanlarnn yetkisiz giriflleri,
Kurum dflndakilerin (rnein hackerlarn) sistem giriflleri,
Tescilli bilgilerin alnmas (rnein kullanc adnn ve flifresinin alnmas),
Bilgisayarlar kullanlarak ekonomik dolandrclk,
Bilgi veya alarn sabotaj,
A trafiinin bozulmas,
Bilgisayar virslerinin, truva atlarnn ve dier tip
kastl kodlarn yazm ve datlmas,
Yazlm korsanl, Fikri haklara, marka, patent
ve endstriyel tasarmlara tecavzler,
Kimlik hrszl,
Ticari srlarn alnmas,
Dier ekonomik sular (banka hesaplarna girilmesi, kredi kart numaralarnn alnmas),
Cinsel taciz, hakaret, tehdit, ocuk pornografisi,
Terrizm.
Sra Sizde 2
Biliflim sular; (1) suun hedefi olarak, (2) ara olarak
ve (3) tesadfen ortaya kabilmektedir. Suun hedefi
olduunda, bilgisayarn gizlilii, btnl veya eriflebilirlii hedef olmaktadr. Suu ifllerken bilgisayarn bir
ara olmas ise, dolandrclk, fikri mlkiyet hakk ihlali gibi sularda bilgisayarn kullanlmasdr. Bilgisayarn
tesadfen bulunmas ise ocuk pornografisi ya da yasa
dfl madde satfl gibi sularda bilgilerin sakland bilgisayarn tesadfen bulunmasdr.
Sra Sizde 3
Bu sular genel bir tanmlamayla; biliflim sistemine girme, sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya
deifltirme, tzel kifliler hakknda gvenlik tedbiri uygulanmas, banka ve kredi kartlarnn ktye kullanlmas kapsamndaki sular tanmlamaktadr.
Sra Sizde 4
nternet ortamnda yer alan ierik; metin, resim, grafik,
bilgisayar program gibi her biri ayr eser olan birok
unsurdan oluflmaktadr. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
Madde 1e gre; nternet sayfalar gerek ierik ve gerekse tasarm olarak fikri bir alflmann rn olup, yaratcsnn zelliklerini tafldnda, eser kapsamnda bulunmakta olup yasal koruma altndadr. zgn dflnceyle retilen ieriin nternet ortamnda flekillenmifl
bulunmas eserin korunmas balamnda yeterlidir.
Sra Sizde 5
Mali haklar, iflleme, oaltma, yayma, temsil, radyo ile
yayn, pay ve takip haklardr. Manevi haklar, eseri istedii flekil ve zamanda yaynlama, eser zerinde adn
gsterme, eserde izni dflnda deifliklik yaplmamas,
eserin ierii hakknda bilgi verme haklardr.
Sra Sizde 6
Kamu yararna gvenlik amalaryla, mevzuat ve mahkeme kararlar, nutuklar, eitim ve retim amalaryla,
hayr ifli msamerelerinde, baz blmlerinin kaynak
gsterilmesiyle, zel haberlerin yaymndan 24 saat sonra, basn zetleri, rportaj amacyla, kr amac dflnda
olmak zere kullanmak, tantm amacyla.
Sra Sizde 7
Maddi haklar; bedensel ve mlkiyet haklar olarak iki
eflittir. Anayasa ve yasalarmzda herkesin kendini ve
saln koruma hakk bulunmaktadr. Herhangi bir
81
yayn ile bu hakka zarar verilmiflse, o taktirde TCKnin
ilgili maddelerine gre, yaync ve dier sorumlular hakknda ceza verilmektedir.
Gayrimenkul ve menkul kymetler, mlkiyet hakk kapsamnda koruma altnda bulunmakta olup, herhangi bir
yayn ile bu kymetlere, firma mal ve markasna ynelik saldrlarda, kiflinin mesleki ve kiflilik haklarna yersiz elefltiriler gibi saldrlarla zarar vermelerde, Trk Ticaret Kanunu ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa gre yaptrmlar uygulanmaktadr.
Sra Sizde 8
Manevi haklar; manevi varl gelifltirme, din ve vicdan
zgrl, haberleflme zgrl, zel yaflamn gizliliini kapsamaktadr. Manevi haklara yayn aralaryla
gelen saldrlar ounlukla, isim, resim, onur ve saygnlk ile zel hayatn gizliliine karfl yaplmaktadr. Kiflinin zel yaflam , kamuya ak alan ve sr alan olarak ikiye ayrlr. Kamuya ak alanda kifli zel hayatn
yaflarken bunu gizleme gereini duymamaktadr. Bu
alan yaynlarla kolaylkla mdahale edebilen bir alan
deildir. Bu alana ok snrl olarak mdahale edilebilir.
Kiflinin sr alan ise, dier kiflilerin bilgileri dflnda tutulan alandr. Aile hayat, zel dostluklar, ikili iliflkiler ve
duygusal hayat bu alana girer. Aile ve duygusal alan ve
bu alanda yer alan unsurlarn gizliliine her trl mdahale hukuka aykrdr.
Sra Sizde 9
5651 Sayl Kanunun 6. Maddesi eriflim salayclarnn
flu ykmllkleri yerine getirmesini hkme balamaktadr: Herhangi bir kullancnn yaymlad hukuka aykr ierikten, haberdar edilmesi hlinde ve teknik olarak engelleme imkn bulunduu lde eriflimi engellemekle, salad hizmetlere iliflkin, trafik bilgilerini belirlenecek sre kadar saklamakla ve bu bilgilerin doruluunu, btnln ve gizliliini salamakla, faaliyetine son verecei tarihten en az aydan nce durumu
kuruma, ierik salayclarna ve mflterilerine ve trafik
bilgilerine iliflkin kaytlar ynetmelikle belirtilen kurallara uygun olarak kuruma teslim etmekle ykmldr.
Bilisimpolisi.com (2010). http://www.bilisimpolisi.com/?p=47 18.01.2010)

Demir, fiamil (2009). TCKda Dzenlenen Biliflim Sular, http://www.samildemir.av.tr/2009/08/tckdaduzenlenen-bilisim-suclari/ (21.12.2009)
Ergn, smail (2009); http://www.caginpolisi.com.tr/44/89-10-11-12-13-14.htm (18.12.2009) http://www.tarsus.pol.tr/site/index.php?option=com_content&view=article&id=165&Itemid=143 (29.12.2009)
Gnaydn, Barfl (2009). ...... (yaymlanmamfl doktora
tezi), (Eskiflehir: Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 2009)
Gnaydn, Barfl (2005). Trkiyede nternet Hukuku
ve nternet Davalar, http://www.hukuki.net/hukuk/index.php?article=259, (12.12.2009)
Hukuki.net, (2009). 5237 Sayl TCK 243. Maddesinin
Ksa Bir Hukuki Deerlendirmesi, http://www.hukuki.net/showthread.php?t=7444, (29.12.2009)
Hukukcu.com, (2009) http://www.hukukcu.com/bilims e l / k i t a p l a r / o n g o r e n i n t e r n e t / b o l u m 4 . h t m,
(01.12.2009)
Hukukcu.com, (2009b), http://www.hukukcu.com/bilimsel/kitaplar/ongoreninternet/bolum6.htm
10.01.2010)
Kltr Bakanl, (2010), Hakka Tecavz Halinde Hukuki
ve Cezai Prosedr http://www.telifhaklari.gov.
tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFFE5C29E1
6A7D3808E28888CAE96CDD28, (20.01.2010)
zdilek, Ali Osman, (2002) Bilgisayar sular ne kadar ciddi?, http://www.hukukcu.com/bilimsel/kitaplar/bilgisayar_suclari.htm, (01.12.2002.)
zel, Cevat (2002). Biliflim-internet Sular, http://www.
hukukcu.com/bilimsel/kitaplar/bilisim_internet_suclari
.htm, (24.12.2002.)
Ulafltrma Bakanl (2001). Ulafltrma Bakanl nternet Kurulu, Biliflim Sular Raporu, http:// kurul.ubak.gov.tr/dok14.doc, 2001, s.3)
Tarsus.pol.tr (2009). Biliflim Suu, http://www.tarsus.pol.tr/site/index.php?option=com_content&view=article&id=165&Itemid=143, (18.12.2009.)
MEDYA HUKUKU
5
Amalarmz
N
N
N
N

Cezai sorumluluk kavramn aklayabilecek,
Basn yayn faaliyetlerinden cezai sorumluluu belirtebilecek,
Radyo ve televizyon yaynlarndaki cezai sorumluluu aklayabilecek,
nternet ortamndaki yaynlar bakmndan cezai sorumluluu aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Ceza hukuku
Basn suu
Cezai sorumluluk
Basn davalar
Basn davalarnda sreler
erik Haritas
Medya Hukuku
Medyada Cezai
Sorumluluk
GRfi
CEZA SORUMLULUK KAVRAMI
BASIN YAYIN FAALYETLERNDE
CEZA SORUMLULUK
RADYO VE TELEVZYON
YAYINLARINDA CEZA
SORUMLULUK
NTERNET ORTAMINDA
YAYINLAR NEDENYLE CEZA
SORUMLULUK
Medyada Cezai Sorumluluk

GRfi
En genifl anlamyla medya olarak ifade ettiimiz kitle iletiflim aralar ile yaplan
yaynlar nedeniyle herhangi bir suun iflyenmesi halinde kimin neden dolay sorumlu olacan medyada cezai sorumluluk nitesinde gazete, radyo, televizyon ve
internet yaynlar bakmndan ele alacaz.
CEZA SORUMLULUK KAVRAMI

Ceza nedir? Ceza kimlere, neden ve nasl verilir? Yasalar, hukuku ve hakkaniyeti
ineyen, ihlal eden kiflilere belirli otorite veya kurumlar tarafndan verilen veya
uygulanan yaptrmlar ceza olarak tanmlayabiliriz.
Toplumun, sosyal hayatn, insanlar arasndaki uyumun veya insanlar ile insanlar yneten otoriteler arasndaki iliflkinin, bu iliflkileri dzenleyen kurallarn zarara uramasna neden olan kiflilere ceza verilir ya da bu kifliler hakknda tedbirler uygulanr. Ksacas hukuk dzenine aykr hareket ederek, hukukun ifllemesini engelleyen,
kifli hak ve zgrlklerini ineyen, otoriteye baflkaldran kiflilere ceza verilir.
Ceza yaptrmyla korunan kurallarn ihlal edilmesi ise su ifllemek olarak tanmlanmaktadr.
Su ve Suun Unsurlar
Suu hukuk dzeni tarafndan zel ya da genel ceza kanunlarnda ngrlen eylemlerin gerekleflmesi olarak tanmlayabiliriz.
Su: Cezai yaptrma

balanmfl olan eylemlerdir.
fiekil 5.1
SUUN UNSURLARI
Kanuni Unsur
Maddi Unsur
cra
hmal
Manevi Unsur
Kast
Taksir
84
cra: Yapmak
hmal: Gerekli zeni
gstermemek, yapmamak.
Kast: Yasann su sayd
bir fiili bilerek ve isteyerek
iflleme iradesidir.
Taksir:Yasann su sayd
bir eylemi, onun sonularn
bilmeden ve istemeden
ifllemektir.
Medya Hukuku
Suun unsurlar ise yaplan bir eylemin su olarak nitelendirilebilmesi iin bulunmas gereken unsurlardr. Suun bafllca unsuru vardr:
Suun kanuni unsuru demek eylemin ceza kanununda yazl tanmna uygun
olmas demektir. Suun kanuni unsuruna tipiklik de denilmektedir. Bu unsur, kanunsuz su ve ceza olmaz ilkesinin bir sonucudur.
Suun maddi unsuru ise kanundaki tanma uygun olarak bir eylemin icra edilmesi ya da ihmal hareketinin yaplmfl olmas demektir.
Suun manevi unsuru ise eylemin kusurlu bir irade tarafndan yaplmfl olmas
olarak ifade edilir, bu da kusurluluk kavramna karfllk gelir. Kusurluluk ise kast
ya da taksir biiminde ortaya kar.
Cezai Sorumluluk
Cezai sorumluluk nedir? Ceza ehliyeti olan bir kiflinin genel ya da zel ceza yasalarnda belirtilen eylemlerden birisini, bilerek, isteyerek veya zensizlik sonucu
hukuka aykr olarak ifllemesi durumunda cezai sorumluluun varl kabul edilir.
Kanunun aka su saymad bir fiil iin kimseye ceza verilemez.
Trk Ceza Kanununun birinci maddesi Ceza Kanununun amac; kifli hak ve
zgrlklerini, kamu dzen ve gvenliini, hukuk devletini, kamu saln ve
evreyi, toplum barfln korumak, su ifllenmesini nlemektir. Kanunda, bu amacn gereklefltirilmesi iin ceza sorumluluunun temel esaslar ile sular, ceza ve
gvenlik tedbirlerinin trleri dzenlenmifltir. fleklinde dzenlenmifltir.
5237 Sayl yeni Trk Ceza Kanununun 2. Maddesinde ise Kanunun aka
su saymad bir fiil iin kimseye ceza verilemez ve gvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazl cezalardan ve gvenlik tedbirlerinden baflka bir ceza ve gvenlik tedbirine hkmolunamaz. demektedir. Yine bu maddenin ikinci ve nc fkralarnda idarenin dzenleyici ifllemleriyle su ve ceza konulamaz. Kanunlarn su ve ceza ieren hkmlerinin uygulanmasnda kyas yaplamaz. Su ve ceza ieren hkmler, kyasa yol aacak biimde genifl yorumlanamaz.. Belirtildii
gibi yasalarla dzenlenmeyen hibir hususta kimse ceza tahsis edemez.
Bu anlamda ceza hukukunun korumay hedefledii birey haklarn koruyabilmesi iin dayand temel ilkeler, insancllk ilkesi, kusur ilkesi ve kanunsuz su ve
ceza olmaz ilkesidir.
BASIN YAYIN FAALYETLERNDE CEZA SORUMLULUK

Ksaca Trk hukukundaki cezai sorumlulukta bahsettikten sonra, genel olarak basn yoluyla ifllenen sulara bir gz atalm. Bu anlamda ncelikle, basn suu kavram, basn suunun eflitleri ve unsurlar olacak, son olarak da Basn Kanunu ve
Trk Ceza Kanununda dzenlenen basn yoluyla ifllenebilecek sulara deineceiz.
Basn Suu Kavram

Genel anlamda su, toplumsal dzenin devam ve korunmas asndan getirilen
birtakm hukuki ykmllklere aykr davranlmas, bunlara iradi ya da ihmali
olarak karfl gelinmesi olarak tanmlanabilir. Bu kapsamda basn suu ise, su nitelii olan bir eylemin baslmfl eserler yoluyla ifllenmesidir. Basn sular sorumluluk ve takip asndan da zel bir sisteme balanmfltr.
Fakat basn suu sadece baslmfl eserle ilgili meydana gelen sular olarak grlmemelidir. Basn sular, baz durumlarda basl faaliyetini yrtrken de ifllenmifl olabilir. rnein, basn ifl hukukuna iliflkin hkmlere uyulmamas, bu basn
suunun basn faaliyetini yrtrken ifllendiini gsterir.
85
5. nite - Medyada Cezai Sorumluluk
Baslmfl eserle ilgili olan basn sularnn cezai sorumluluunu ise, baslmfl
eserlerin fikri ierii ile ilgili olan ve fikri ieriinin dflndaki ykmllklere iliflkin olarak ikiye ayrlr. Bu ayrm, basn sularnn eflitleri incelenirken daha ayrntl grlecektir.
Basn Suunun eflitleri

Dar Anlamda Basn Sular: Trk Ceza Kanununda yer alan genel nitelikli sularn dflnda sadece baslmfl eserlerle ifllenebilen sulardr. Bu anlamda sular, sadece baslmfl eser yoluyla ifllenen sulardr, baflka aralarla ifllenmesi mmkn deildir. Fakat bu tr sular giderek azalmaktadr. rnein on sekiz yaflndan kk
su maduru veya faillerinin isimlerinin aklanmas bu tr sulardandr.
Basn Yoluyla fllenen Sular: Dar anlamda basn sularnn aksine bu sular
baflka yollarla da ifllenebilir. Yani hem baflka aralarla hem de basn ara olarak
kullanarak ifllenebilen sulardr. Bu sularn basn yoluyla ifllendiinin kabul edilebilmesi iin yaym kurucu unsurdur. Ceza Kanununda, baz sularn basn yoluyla ifllenmesi arlafltrc sebep olarak dzenlenmifltir. ntihara azmettirme ve teflvik,
tehdit, flantaj bu tr sulara rnektir.
Basn Dzenine Karfl Sular: Basnn idari dzenini salamak amacyla, kaSIRA SZDE
nunlarla basm ve yaym faaliyetlerini yrtenlere birtakm ykmllkler
getirilmifltir. flte bu ykmlklere aykrlk oluflturan fiiller, basn dzenine karfl ifllenen
sulardr. Bu tr sular, genel anlamda basn sularndan ayran
temel fark, yayD fi N E L M
ma bal ifllenmemeleridir. Bunlar iki bafllkta toplayabiliriz.
Yaym ncesine iliflkin sular: Kanun, yaymdan nce baz kiflilere yS O R U
kmllkler ykler. Bu ykmllklerin yerine getirilmemesi
ise cezai yaptrma tabidir. rnein, yaynn kartlabilmesi kaydedilmek zere cumhuriyet baflsavclna beyanname verilmesi bir ykmllktr.
D K K A TBuna aykr
davranan sorumlu kifliler cezalandrlr.
Yaym sonrasna iliflkin sular: Bu tr sular baslmfl eserlerin fikr ieSIRA SZDE
rii ile ilgili olmayan sulardr. Yani baslmfl bir eser mevcuttur fakat su, bu
eserin fikr ieriiyle ilgili deil, dzeniyle ilgilidir. rnein, her baslmfl
eserde gsterilmesi zorunlu kifli, yer ve tarihlerin gsterilmemesi
AMALARIMIZhlinde bu
tr sular meydana gelir.
N N
Murat Aydnn Basn Sularnda Sorumluluk adl kitabnda basn yaynKfaaliyetleri

T A P ve cezai sorumlulukla ilgili kavramlar hakknda daha detayl bilgileri okuyabilirsiniz (Ankara: Adalet, 2010).
Basn Suunun Unsurlar
TELEVZYON
Basn sularn, dier sulardan ayran, suun genel unsurlarnn dflnda farkl unsurlarnn olmasdr. Basn sularn dier sulardan ayran bu unsurlar, baslmfl
eser unsuru, fikr ierik unsuru ve yaym unsurudur.
N Tbir
E R Nkurucu
ET
Baslmfl eser unsuru, basn suunun oluflabilmesi iin nemli
unsurdur. Bir basl eserden sz edebilmek iin yaz, resim ve benzeri fleylerin bulunmas ayrca bunlar baslmas ve her trl arala oaltlmas gerekir. Baslmfl eserin
ieriine gre su deiflir. Bu balamda baslmfl eser unsuru bu tr sular iin ortak bir kofluldur. Baslmfl eser sreli ya da sresiz olabilir. Basn suunun oluflmas asndan sreli ya da sresiz olmasnn bir nemi yoktur.
Fikr ierik unsuru, basn yoluyla ifllenen sularn bir dier unsurudur. Basn
sularnn zel bir sorumluluk gerektirmesinin en nemli nedenlerinden biri, basnn kitlelere ulaflarak onlarn fikirlerini etkileyebilme gcdr. Durum byle olun-
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
86
Medya Hukuku
ca fikr nitelii etkileyen ierik bu suun oluflmasnda kurucu unsurlardan biri

olmaktadr. Bunun yannda, kapsama basn dzenine karfl ifllenen sular girmiyor.
nk basn dzenine karfl ifllenen sular onun fikr ieriiyle ilgili deil daha ok
disiplini ile ilgilidir.
Yaym unsuru, dier unsurlar tamamlayc niteliktedir. Baslmfl bir eserin varl
ve fikr ieriinin olmas yeterli deildir. Tm bunlarn yannda tamamlayc olan yaym unsuru olmad takdirde, su ifllenmifl saylmaz. Su, yaym annda oluflur. Yaym ise herhangi bir yoldan eserin kamuya sunulmasdr. Eer basn yoluyla da ifllenebilecek bir su, yaym olmadan ifllenmifl ise o bir basn suu saylmaz.
DAR ANLAMDA BASIN
SUU
BASIN YOLUYLA
fiLENEN SULAR
BASIN DZENNE
KARfiI SULAR
BK. md.21: Kimliin aklanmas

(Kanunun ilgili mad. Aklanan
kifliler ve durumlarla ilgili haberlerde kimliin aklanmas,
Basn Kanununda yer alan, sadece basnn ara olarak kullanlmasyla meydana gelen tek
sutur.)
BK. md.19: Yargy etkileme

BK.Md.20: Cinsel saldr, cinayet ve intihara zendirme
TCKDE DZENLENEN
BASIN VE YAYIN YOLUYLA
fiLENEBLEN SULAR
Md: 84, 106, 107, 125, 132, 133,
134, 136, 158, 190, 214, 215,
216, 217, 220/8, 226, 237, 258,
267, 285, 286, 288, 300, 301,
304, 305, 318, 319, 323.
(Bu tr sularn bazlarnn basn yoluyla ifllenmesi hlinde
Ceza Kanunu daha ar cezaya
hkmetmektedir.)
BK. md.15: Zorunlu bilgileri

gstermeme
BK. md.16: Durdurulan yaynn yaynna devam etme
BK. md.17: Teslim ykmllne uymama
BK. md.18: Dzeltme ve cevabn yaymlanmamas
Basn Kanununa Gre Cezai Sorumluluk

Basn Kanununa gre cezai sorumluluk Kanunu 11. Maddesinde dzenlenmifltir.
Buna gre baslmfl eserler yoluyla ifllenen su yaym annda oluflur. Sreli yaynlar ve sresiz yaynlar yoluyla ifllenen sulardan eser sahibi sorumludur.
Sreli yaynlarda eser sahibinin belli olmamas veya yaym srasnda ceza ehliyetine sahip bulunmamas ya da yurt dflnda bulunmas nedeniyle Trkiyede yarglanamamas veya verilecek cezann eser sahibinin dier bir sutan dolay kesin
hkmle mahkm olduu cezaya etki etmemesi hllerinde, sorumlu mdr ve yayn ynetmeni, genel yayn ynetmeni, editr, basn danflman gibi sorumlu mdrn bal olduu yetkili sorumlu olur. Ancak bu eserin sorumlu mdrn ve sorumlu mdrn bal olduu yetkilinin karfl kmasna ramen yaymlanmas hlinde, bundan doan sorumluluk yaymcya aittir.
Sresiz yaynlarda eser sahibinin belli olmamas veya yaym srasnda ceza ehliyetine sahip bulunmamas ya da yurt dflnda olmas nedeniyle Trkiyede yarglanamamas veya verilecek cezann eser sahibinin dier bir sutan dolay kesin hkmle mahkm olduu cezaya etki etmemesi hllerinde yaymc; yaymcnn belli
olmamas veya basm srasnda ceza ehliyetine sahip bulunmamas ya da yurt dflnda olmas nedeniyle Trkiyede yarglanamamas hallerinde ise basmc sorumlu olur.
RADYO VE TELEVZYON YAYINLARDA CEZA

SORUMLULUK
Yukarda genel anlamda yazl basn araclyla ifllenen sular bakmndan cezai
sorumlulua deindikten sonra bu blmde grsel ve iflitsel medya alanndaki cezai sorumluluktan sz edeceiz. Dier bir deyiflle radyo ve televizyon yaynlar bakmndan cezai sorumluluun kime ya da kimlere ait olduunu yasal dzenlemeler bakmndan ele alacaz.
Sorumluluun esasna girmeden nce Trkiyede radyo ve televizyon yaynclnn gelifliminden ok ksa olarak bilgi vermekte yarar var. Trkiyede radyo yayncl 1927 ylnda bafllad. Televizyon yaynlar ise ilk kez stanbul Teknik niversitesi tarafndan 9 Temmuz 1952 gn bafllatlmfltr. 1961 ve 1982 Anayasalarnda aka radyo ve televizyon istasyonlarnn devlet eliyle kurulaca idarelerinin ise tarafsz bir kamu tzel kiflilii hlinde dzenlenecei belirtilmifltir. 82 Anayasasndaki bu hkme dayanlarak karlan 1983 tarihli TRT Kanununda da istasyonlarn kurulmas, iflletilmesi, yaynlarn dzenlenmesi ve yurt ii ve yurt dflnda
yayn yaplmasnn devletin tekelinde olduu belirtilerek, bu tekelin Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu tarafndan kullanaca belirtilmifltir. Gecikmeli de olsa
1994 ylnda 3984 Sayl Radyo ve Televizyon Kurulufl ve yaynlar Hakknda Kanun kabul edilmifltir. Bu kanun 1982 Anayasasnn 133. Maddesi dorultusunda
oulcu sisteme olanak salamfltr. Fakat Anayasa md.133/2 de de belirtildii gibi
zel kurulufllarn yannda devlet eliyle kurulan kamu tzel kifliliinin (TRT) zerklii mevcuttur. Ancak bu zerklik ayr bir yasayla dzenlememifltir. Fakat TRTnin
birtakm ayrcalklar mevcuttur.
Radyo ve televizyonla yayn yapan kurulufllar, yaynlarn kamusal grev anlayfl ierisinde kamu dzenine uygun olarak gereklefltirmek zorundadrlar. Nihayet 15 Ocak 2011 tarihinde kabul edilen ve 3 Mart 2011 tarihinde 27863 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 6112 Sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yayn
Hizmetleri Hakknda Kanun 3984 sayl yasay yrrlkten kaldrmfl ve Radyo ve
Televizyon yaynlar bakmndan uyulmas gereken usul ve esaslar dzenlemifltir.
6112 sayl kanunun Yayn Hizmeti lkeleri bafllkl 8. Maddesinde yayn hizmet ilkeleri belirlenmifltir. Buna gre medya hizmet salayclar, yayn hizmetlerini kamusal sorumluluk anlayflyla bu fkrada yer alan ilkelere uygun olarak sunarlar.
Bu anlamda yayn hizmetleri;
Trkiye Cumhuriyeti Devletinin varlk ve bamszlna, Devletin lkesi ve
milletiyle blnmez btnlne, Atatrk ilke ve inklplarna aykr olamaz.
Irk, dil, din, cinsiyet, snf, blge ve mezhep fark gzeterek toplumu kin ve
dflmanla tahrik edemez veya toplumda nefret duygular oluflturamaz.
Hukukun stnl, adalet ve tarafszlk esasna aykr olamaz.
nsan onuruna ve zel hayatn gizliliine saygl olma ilkesine aykr olamaz,
kifli ya da kurulufllar elefltiri snrlar tesinde kk dflrc, aflalayc
veya iftira niteliinde ifadeler ieremez.
Terr vemez ve teflvik edemez, terr rgtlerini gl veya hakl gsteremez, terr rgtlerinin korkutucu ve yldrc zelliklerini yanstc nitelikte
olamaz. Terr eylemini, faillerini ve madurlarn terrn amalarna hizmet
eder flekilde sunamaz.
Irk, renk, dil, din, tabiiyet, cinsiyet, zrllk, siyas ve felsef dflnce,
mezhep ve benzeri nedenlerle ayrmclk yapan ve bireyleri aflalayan yaynlar ieremez ve teflvik edemez.
87
88
Medya Hukuku
Toplumun mill ve manev deerlerine, genel ahlaka ve ailenin korunmas

ilkesine aykr olamaz.
Su ifllemeyi, suluyu ve su rgtlerini vc, su tekniklerini retici nitelikte olamaz.
ocuklara, gszlere ve zrllere karfl istismar ieremez ve fliddeti teflvik
edemez.
Alkol, ttn rnleri ve uyuflturucu gibi bamllk yapc madde kullanm
ile kumar oynamay zendirici nitelikte olamaz.
Tarafszlk, gereklik ve doruluk ilkelerini esas almak ve toplumda zgrce kanaat oluflumuna engel olmamak zorundadr; soruflturulmas basn meslek ilkeleri erevesinde mmkn olan haberler, soruflturulmakszn veya
doruluundan emin olunmakszn yaynlanamaz; haberin veriliflinde abartl ses ve grntye, doal sesin dflnda efekt ve mzie yer verilemez; grntlerin arfliv veya canlandrma nitelii ile ajanslardan veya baflka bir
medya kaynandan alnan haberlerin kaynann belirtilmesi zorunludur.
Sulu olduu yarg karar ile kesinleflmedike hi kimse sulu iln edilemez
veya suluymufl gibi gsterilemez; yargya intikal eden konularda yarglama
sresince, haber nitelii dflnda yarglama srecini ve tarafszln etkiler nitelikte olamaz.
Haksz karlara hizmet eden ve haksz rekabete yol aan unsurlar ieremez.
Siyas partiler ve demokratik gruplar ile ilgili tek ynl veya taraf tutar nitelikte olamaz.
Genel sala, evrenin ve hayvanlarn korunmasna zarar verecek davranfllar teflvik edemez.
Trkenin, zellikleri ve kurallar bozulmadan doru, gzel ve anlafllr flekilde kullanlmasn salamak zorundadr; dilin dzeysiz, kaba ve argo kullanmna yer verilemez.
Mstehcen olamaz.
Kifli veya kurulufllarn cevap ve dzeltme hakkna saygl olmak zorundadr.
Bilgi iletiflim aralar yoluyla yarflma veya lotarya ieremez, dinleyici ve seyircilere ikramiye verilemez veya ikramiye verilmesine araclk edemez.
Medya hizmet salayc tarafndan yaplan veya yaptrlan anket ve kamuoyu yoklamalarnn, hazrlk aflamasndan sonularn ilnna kadar noter nezaretinde gereklefltirilmesi zorunludur.
Kiflileri fal veya batl inanlar yoluyla istismar edemez.
Toplumsal cinsiyet eflitliine ters dflen, kadnlara ynelik basklar teflvik
eden ve kadn istismar eden programlar ieremez.
fiiddeti zendirici veya kanksatc olamaz.
Bununla birlikte radyo ve televizyon yayn hizmetlerinde, ocuk ve genlerin
fiziksel, zihinsel veya ahlak geliflimine zarar verebilecek trde ierik taflyan programlar bunlarn izleyebilecei zaman dilimlerinde ve koruyucu sembol kullanlmadan yaynlanamayaca hkme balanmfltr.
Kanunda ayrca istee bal yayn hizmeti salayclar, ocuk ve genlerin fiziksel, zihinsel veya ahlak geliflimini olumsuz etkileyebilecek nitelikteki yayn hizmetlerinin, bunlarn bu tr hizmetleri normal flartlar altnda duymayacaklar ve
grmeyecekleri flekilde sunulmasn salamakla ykmldr.
Radyo ve Televizyon Yaynlarnda fllenen Sular ve Haksz

Fiillerden Sorumluluk
6112 sayl kanunda aka sular ve haksz fiillerden sorumlulua iliflkin olarak aka bir dzenleme bulunmamakla birlikte Medya hizmet salaycnn bamszl ve
sorumluluu baflln taflyan kanunun 6. Maddesi yayn hizmetlerinin ieriine ve
yaynlanmasna nceden mdahale edilemeyecei ve yaynlarn ierii nceden denetlenemeyecei hkme balanmfltr. Ayn maddeye gre medya hizmet salayclar, yayn hizmetlerinin kendileri, hisse sahipleri ve nc derece dhil olmak zere nc dereceye kadar kan ve kayn hsmlar ile bir baflka gerek ve tzel kiflinin haksz karlar dorultusunda kullanlmamasn salamak zorundadr.
6112 sayl kanunun 6. maddesinin 4. fkrasna gre medya hizmet salayclar,
ticar iletiflim ile nc flahslar tarafndan retilenler de dhil olmak zere, yaynlanan tm yayn hizmetlerinin ieriinden ve sunumundan sorumludur.
Bununla birlikte kanunun 18. maddesine gre gerek ve tzel kiflilerin kiflilik
haklarn ihll eden yayn hizmetlerinden doan maddi ve manevi zarardan dolay, medya hizmet salayc kurulufl ile birlikte programn yapmcs mfltereken ve
mteselsilen sorumludur.
6112 sayl kanunun Sorumluluk ve sorumlu mdr bafllkl 46. Maddesine gre yayndan doan sorumluluk yayn yneten veya program yapanla birlikte sorumlu mdre aittir. Bu hkm yayn kuruluflunun bu Kanundan doan sorumluluklarn ortadan kaldrmaz. Ancak, flirketi idare ve temsile yetkili kifliler, sorumlu
mdrn incelemesinden gemeden veya rzas hilafna bir yayna karar vermifllerse, bu durumda sorumluluk yayna karar veren sz konusu kiflilere geer.
Kanuna gre zel radyo ve televizyon kurulufllar, sunacaklar yayn hizmetlerinin zellik ve nemini deerlendirerek bir veya birden ok sorumlu mdr grevlendirecei hkme balanmfltr. Buna gre Sorumlu mdr veya mdrlerin;
a) Trk vatandafl olmalar,
b) Ulusal ve blgesel dzeyde faaliyette bulunan yayn kurulufllarnn sorumlu
mdrlerinin yksek renim mezunu olmalar,
c) Yerleflim yerlerinin Trkiyede bulunmas,
) Kamu hizmetlerinden yasakl olmamalar veya kstl bulunmamalar, gerekir.
6112 sayl kanunun 25. Maddesine gre zel medya hizmet salayclar, yaptklar her yaynn kaydn bir yl sreyle muhafaza etmekle ykmldr. Gerek
ve tzel kifliler yapacaklar ifllemlere esas olmak zere bu sre iinde yazl olarak
st Kurula baflvurmak ve st Kurulca belirlenecek creti demek suretiyle yayn
kaydndan bir kopya alabilir. zel medya hizmet salayclar, st Kurulun talep etmesi hlinde, istenen yayn kaydnn bir kopyasn, buna iliflkin yaznn kendilerine tebli edilmesinden itibaren on gn iinde st Kurula ulafltrmakla ykmldr. Yaynn herhangi bir flekilde soruflturma veya kovuflturma konusu yaplmas
hlinde, bu ifllemlerin sonulandnn yetkili mercilerce ilgili medya hizmet salayc kurulufla yazl olarak bildirilmesine kadar soruflturma veya kovuflturma konusu yayn kaydnn saklanmas zorunludur.
Kanunun Adli Yaptrmlar bafllkl 33. Maddesine gr e yayn kaytlarnn 25.
maddeye uygun olarak bir yl sreyle muhafaza etmeyen veya st Kurulca ya da
Cumhuriyet baflsavclnca istenmesine ramen, sresi ierisinde ve aslna uygun
olarak teslim etmeyen zel medya hizmet salayc kurulufl sorumlu mdr bin
gnden beflbin gne kadar adl para cezasyla cezalandrlr. Gnderilen kaytlarn
ierik bakmndan istenen yayn olmamas veya kaytlarda tahrifat, karma, silme
89
90
Medya Hukuku
gibi ifllemler yaplmas hlinde, zel medya hizmet salayc kurulufllarn sorumlu
mdr beflbin gnden onbin gne kadar adl para cezasyla cezalandrlr.
NTERNET ORTAMINDAK YAYINLAR NEDENYLE

CEZA SORUMLULUK
nternet, iki ya da daha fazla bilgisayarn birbirleriyle balants anlamna gelen bilgisayar alarnn aralarnda balant kurmalaryla oluflan ve bu flekilde geliflen ve
geniflleyen bilgisayar alarna dayal iletiflim sistemidir. nternette bilgi akfl belli
kurallara baldr. Bunlar nternet protokolleri olarak adlandrlr. nternetin temel
ifllevi, a iinde bulunan karfllkl bilgi akfldr.
nternetin kullanm ile saysz kaynaklara, eflitli bilgilere farkl yerdeki farkl
fleylerin resimlerine vb. ulaflabilmemiz mmkndr. nternet gnmzde bilgiye
ulaflmak iin en ksa ve hzl yol hline gelmifltir. Ayrca haberleflme anlamnda da
internet genifl imknlar salamaktadr. Fakat nternet bir kitle iletiflim arac olarak
birok sorunu da beraberinde getirir. Bu sebeple nternet kullanclar sorumluluklarnn bilincinde olmaldr. Bu sorumluluklarn bilincinde olunmamas bilgisayar
etiine aykrln yannda birtakm hukuki konulara da aykrlk oluflturur. Hakaret, telif haklarna aykrlk, pornografi, fliddete ynelik ierik vb. hukuki ihlaller
meydana gelmektedir. Soru, bu ihlallerin sonucunda kimlerin sorumlu tutulaca
konusundadr.
2007 ylnda yrrle giren 5651 Sayl nternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn
Dzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla fllenen Sularla Mcadele Edilmesi Hakknda Kanun hkmlerine gre internet ortamnda yer alan sujelerin tanmlar yaplmfltr. Buna gre ierik salayc, nternet ortam zerinden kullanclara sunulan
her trl bilgi veya veriyi reten, deifltiren ve salayan gerek veya tzel kiflileri
ifade etmektedir. Eriflim salayc, kullanclarna nternet ortamna eriflim olana
salayan her trl gerek veya tzel kiflileri ifade etmektedir. Yer salayc ise hizmet ve ierikleri barndran sistemleri salayan veya iflleten gerek veya tzel kiflileri ifade etmektedir.
5651 Sayl Kanunun nc maddesinin bafll Bilgilendirme Ykmlldr. Buna gre ierik, yer ve eriflim salayclar, ynetmelikle belirlenen esas
ve usller erevesinde tantc bilgilerini kendilerine ait nternet ortamnda kullanclarn ulaflabilecei flekilde ve gncel olarak bulundurmakla ykmldr. Bu
ykmll yerine getirmeyen ierik, yer veya eriflim salaycsna Telekomnikasyon letiflim Baflkanl tarafndan iki bin Trk lirasndan onbin Trk lirasna kadar idari para cezas verilecei hkme balanmfltr.
erik Salaycnn Sorumluluu

5651 sayl Kanuna gre ierik salayc, nternet ortamnda kullanma sunduu
her trl ierikten sorumludur. erik salayc, balant salad baflkasna ait ierikten sorumlu deildir. Ancak, sunufl biiminden, balant salad ierii benimsedii ve kullancnn sz konusu ierie ulaflmasn amalad aka belli ise genel hkmlere gre sorumludur.
Yer Salaycnn Ykmllkleri

Yer salayc, yer salad ierii kontrol etmek veya hukuka aykr bir faaliyetin
sz konusu olup olmadn arafltrmakla ykml deildir. Yer salayc, yer salad hukuka aykr ierikten, ceza sorumluluu ile ilgili hkmler sakl kalmak
kaydyla, bu 5651 Sayl Kanunun 8 inci ve 9 uncu maddelerine gre haberdar
91
edilmesi hlinde ve teknik olarak imkn bulunduu lde hukuka aykr ierii
yayndan kaldrmakla ykmldr.
Eriflim Salaycnn Ykmllkleri

Eriflim salayc;
Herhangi bir kullancsnn yaymlad hukuka aykr ierikten, bu Kanun
hkmlerine uygun olarak haberdar edilmesi hlinde ve teknik olarak engelleme imkn bulunduu lde eriflimi engellemekle,
Salad hizmetlere iliflkin, ynetmelikte belirtilen trafik bilgilerini alt aydan az ve iki yldan fazla olmamak zere ynetmelikte belirlenecek sre kadar saklazmakla ve bu bilgilerin doruluunu, btnln ve gizliliini
salamakla ykmldr. Bu ykmllk yerine getirilmezse baflkanlk tarafndan on bin yeni Trk lirasndan elli bin yeni trk lirasna kadar idari para cezas verilir.
Faaliyetine son verecei tarihten en az ay nce durumu kuruma, ierik
salayclarna ve mflterilerine bildirmek ve trafik bilgilerine iliflkin kaytlar
ynetmelikte belirtilen esas ve usullere uygun olarak kuruma teslim etmekle
ykmldr. Bu ykmllk yerine getirilmezse baflkanlk tarafndan on bin
yeni trk lirasndan elli bin yeni trk lirasna kadar idari para cezas verilir.
Eriflim salayc, kendisi araclyla eriflilen bilgilerin ieriklerinin hukuka aykr olup olmadklarn ve sorumluluu gerektirip gerektirmediini kontrol etmekle
ykml deildir.
Eriflimin Engellenmesi Karar

nternet ortamnda yaplan ve ierii afladaki sular oluflturduu hususunda yeterli flphe sebebi bulunan yaynlarla ilgili olarak eriflimin engellenmesine karar
verilebilmektedir.
nternet ortamnda yaplan yaynlarn ierii 5237 sayl Trk Ceza Kanununda
yer alan;
ntihara ynlendirme (madde 84),
ocuklarn cinsel istismar (madde 103, birinci fkra),
Uyuflturucu veya uyarc madde kullanlmasn kolaylafltrma (madde 190),
Salk iin tehlikeli madde temini (madde 194),
Mstehcenlik (madde 226),
Fuhufl (madde 227),
Kumar oynanmas iin yer ve imkn salama (madde 228) sular,
5816 Sayl Atatrk Aleyhine fllenen Sular Hakknda Kanunda yer alan
sular oluflturduu konusunda yeterli flphe olmas hlinde bu yaynlar
hakknda eriflimin engellenmesi karar verilebilecektir.
Eriflimin engellenmesi karar, soruflturma evresinde hkim, kovuflturma evresinde ise mahkeme tarafndan verilir. Soruflturma evresinde, gecikmesinde saknca bulunan hllerde Cumhuriyet Savcs tarafndan da eriflimin engellenmesine
karar verilebilir. Bu durumda Cumhuriyet Savcs kararn yirmi drt saat iinde hkimin onayna sunar ve hkim, kararn en ge yirmi drt saat iinde verir.
eriin Yayndan karlmas

nternet ortamnda yer alan ierik nedeniyle haklar ihlal edildiini iddia eden kifli; ierik salaycsna, buna ulaflamamas hlinde yer salaycsna baflvurarak
Soruflturma: Ceza
Muhakemesi Kanununa gre
yetkili mercilerce su
flphesinin renilmesinden
iddianamenin kabulne
kadar geen evredir.
Kovuflturma: ddianamenin
kabulyle bafllayp, hkmn
kesinleflmesine kadar geen
evredir.
92
Medya Hukuku
kendisine iliflkin ieriin yayndan karlmasn isteyebilir. erik veya yer salayc kendisine ulaflt tarihten itibaren iki gn iinde, talebi yerine getirir. Bu sre
zarfnda talep yerine getirilmedii takdirde reddedilmifl saylr.
Talebin reddedilmifl saylmas hlinde, kifli on befl gn iinde yerleflim yeri Sulh
Ceza Mahkemesine baflvurarak, ieriin yayndan karlmasna karar verilmesini
isteyebilir. Sulh ceza hkimi bu talebi gn iinde duruflma yapmakszn karara
balar. Sulh ceza hkiminin kararna karfl Ceza Muhakemesi Kanunu hkmlerine gre itiraz yoluna gidilebilir.
Sulh ceza hkiminin kararn bu maddede belirtilen flartlara uygun olarak ve sresinde yerine getirmeyen sorumlu kifli, alt aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. erik veya yer salaycnn tzel kifli olmas hlinde, bu fkra hkm
yayn sorumlusu hakknda uygulanr.
93
zet
N
A M A
N
A M A
Cezai sorumluluk kavramn aklayabilmek.

Cezai sorumluluk, ceza ehliyeti olan bir kiflinin
genel ya da zel ceza yasalarnda belirtilen eylemlerden birisini, bilerek, isteyerek veya zensizlik sonucu hukuka aykr olarak islemesi durumunda bu eylemlerinden sorumlu olmas demektir.
Basn yayn faaliyetlerinden cezai sorumluluu
belirtebilmek.
Basn Kanunu asndan cezai sorumluluk hkmleri sreli ve sresiz yaynlar bakmndan ayrm yaplmfltr. Ancak esas olan eser sahibinin
cezai sorumluluudur.
Sreli yaynlarda eser sahibinin belli olmamas
veya yaym srasnda ceza ehliyetine sahip bulunmamas ya da yurt dflnda bulunmas nedeniyle Trkiyede yarglanamamas veya verilecek
cezann eser sahibinin dier bir sutan dolay kesin hkmle mahkm olduu cezaya etki etmemesi hllerinde, sorumlu mdr ve yayn ynetmeni, genel yayn ynetmeni, editr, basn danflman gibi sorumlu mdrn bal olduu yetkili sorumlu olur. Ancak bu eserin sorumlu mdrn ve sorumlu mdrn bal olduu yetkilinin karfl kmasna ramen yaymlanmas hlinde, bundan doan sorumluluk yaymcya aittir.
Sresiz yaynlarda eser sahibinin belli olmamas
veya yaym srasnda ceza ehliyetine sahip bulunmamas ya da yurt dflnda olmas nedeniyle
Trkiyede yarglanamamas veya verilecek cezann eser sahibinin dier bir sutan dolay kesin
hkmle mahkum olduu cezaya etki etmemesi
hllerinde yaymc; yaymcnn belli olmamas
veya basm srasnda ceza ehliyetine sahip bulunmamas ya da yurt dflnda olmas nedeniyle
Trkiyede yarglanamamas hllerinde ise basmc sorumlu olur.
N
A M A
N
A M A
Radyo ve televizyon yaynlarndaki cezai sorumluluu aklayabilmek

15 fiubat 2011 tarihinde kabul edilen ve 3 Mart
2011 gnk Resmi Gazete yaynlanan 6112 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yaynlar
Hakknda Kanuna gre yayndan doan sorumluluk yayn yneten veya program yapanla birlikte sorumlu mdre aittir. Bu hkm yayn kuruluflunun bu Kanundan doan sorumluluklarn
ortadan kaldrmaz. Ancak, flirketi idare ve temsile yetkili kifliler, sorumlu mdrn incelemesinden gemeden veya rzas hilafna bir yayna karar vermifllerse, bu durumda sorumluluk yayna
karar veren sz konusu kiflilere geer. Kanuna
gre zel radyo ve televizyon kurulufllar, sunacaklar yayn hizmetlerinin zellik ve nemini
deerlendirerek bir veya birden ok sorumlu mdr grevlendirecei hkme balanmfltr. Buna
gre Sorumlu mdr veya mdrlerin;
a) Trk vatandafl olmalar,
b) Ulusal ve blgesel dzeyde faaliyette bulunan yayn kurulufllarnn sorumlu mdrlerinin yksek renim mezunu olmalar,
c) Yerleflim yerlerinin Trkiyede bulunmas,
) Kamu hizmetlerinden yasakl olmamalar veya kstl bulunmamalar, gerekir.
nternet ortamndaki yaynlar nedeniyle cezai
sorumluluk kavramn aklayabilmek.
2007 ylnda yrrle giren 5651 Sayl nternet
Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve
Bu Yaynlar Yoluyla fllenen Sularla Mcadele
Edilmesi Hakknda Kanun hkmlerine gre nternet ortamnda yer alan sujelerin tanmlar yaplmfltr. erik salayc, eriflim salayc ve yer
salaycnn kanundan kaynaklanan ykmllklerini yerine getirmemeleri hlinde cezai sorumluluklar sz konusu olacaktr.
94
Medya Hukuku
Kendimizi Snayalm
1. Ceza yaptrmyla korunan kurallarn ihlal edilmesine ne ad verilir?
a. Su
b. Tazminat
c. Ceza
d. Yaptrm
e. hlal
2. Afladakilerden hangisi suun unsurlar arasnda
yer almaz?
a. Kast
b. Taksir
c. Kanunilik
d. hmal
e. Tazminat
3. Afladaki sulardan hangisi dar anlamda basn suuna rnek oluflturur?
a. Televizyon programnda hakaret etmek
b. Gazete haberinde on sekiz yaflndan kk su
madurun kimliini aklamak
c. Haberde intihara zendirme
d. Yargy etkileme
e. Beyanname vermeme
4. Sreli bir yayn karmak iin beyanname verilmemesi afladaki su tiplerinden hangisi ile ifade edilir?
a. Yaym ncesine iliflkin su
b. Yaym sonrasna iliflkin su
c. Dar anlam basn suu
d. Genifl anlamda basn suu
e. Basn dzenine karfl su
5. 6112 sayl Kanuna gre afladakilerden hangisi yayn ilkeleri arasnda yer almaz?
a. Alkol, ttn rnleri ve uyuflturucu gibi bamllk yapc madde kullanm ile kumar oynamay zendirici nitelikte olamaz.
b. Su ifllemeyi, suluyu ve su rgtlerini vc,
su tekniklerini retici nitelikte olamaz.
c. Haksz karlara hizmet eden ve haksz rekabete yol aan unsurlar ieremez.
d. fiiddeti zendirici veya kanksatc olamaz.
e. Yarg organlarnn otoritesi salanr.
6. 6112 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve

Yayn Hizmetleri Hakknda Kanun ka ylnda yrrle
girmifltir?
a. 1994
b. 1999
c. 2002
d. 2010
e. 2011
7. 5651 Sayl Kanuna gre bilgilendirme ykmll olanlar afladaki flklarn hangisinde tam ve doru
olarak verilmifltir?
a. Yalnzca erik Salayc
b. Yalnzca Eriflim Salayc
c. erik ve Yer Salayc
d. erik, Yer ve Eriflim Salayc
e. Yer ve Eriflim Salayc
8. Kovuflturma evresinde eriflimin engellenmesi karar
im tarafndan verilebilir?
a. Hkim
b. Cumhuriyet Savcs
c. Mahkeme
d. Telekomnikasyon letiflim Baflkanl
e. Mlki Amir
9. I. nternet ortamndaki ieriin 5651 Sayl Kanunda
yer alan baz sular oluflturduu konusunda yeterli flphe olmas hlinde bu yaynlar hakknda
eriflimin engellenmesi karar verilebilecektir.
II. Eriflimin engellenmesi karar sadece savc tarafndan verilebilir.
III. Soruflturma evresinde eriflimin engellenmesi karar hkim tarafndan verilir.
Yukardaki ifadelerden hangisi/hangileri dorudur
a. Yalnz I
b. Yalnz II
c. I ve II
d. I ve III
e. I, II ve III
10. nternet ortamnda yer alan ierik nedeniyle haklar ihlal edildiini iddia eden kifli ieriin yayndan karmls iin kime baflvurmaldr?
a. erik salaycsna buna ulaflamamas hlinde
yer salaycsna
b. Yer salaycsna
c. Eriflim salaycsna
d. Servisi salaycsna buna ulaflamamas hlinde
eriflim salaycsna
e. Yer salaycna buna ulaflamamas hlinde ierik salaycsna
95
1. a
Aydn M.(2010) TCKnn Genel Hkmleri Asndan Basn Sularnda Sorumluluk, Ankara:
Adalet
Erman S. ve zek . (2000) Aklamal Basn Kanunu ve lgili Mevzuat, stanbul: Alfa
Gnaydn B. (2010) nternet Yayncl ve fade zgrl, Ankara: Adalet.
Parlar A. ve Hatipolu Muzaffer (2008) Ceza Hukuku
ve zel Hukukta Hakaret Sular ve Tazminat
Davalar Ankara: Adalet
Szer A. (1996) Basn Sularnda Ceza Sorumluluu, stanbul: Alfa
2. e
3. b
4. a
5. e
6. e
7. d
8. c
9. d
10. a
Yantnz yanlfl ise, Cezai Sorumluluk konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanlfl ise, Cezai Sorumluluk konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Basn Yayn Faaliyetlerinde Cezai Sorumluluk konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Basn Yayn Faaliyetlerinde Cezai Sorumluluk konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Radyo ve Televizyon Yaynlarnda Cezai Sorumluluk konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Radyo ve Televizyon Yaynlarnda Cezai Sorumluluk konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, nternet Ortamndaki Yaynlar Nedeniyle Cezai Sorumluluk konusunu
MEDYA HUKUKU
Amalarmz
N
N
N
N

Kitle iletiflim aralar yoluyla yaplan yaynn hukuka uygunluk flartlarn tanmlayabilecek,
Kiflilik haklar ve zelliklerini ayrt edebilecek,
Kitle iletiflim aralaryla kiflilik haklarna yaplan saldrlardan korunma yollarn aklayabilecek,
Kiflilik haklarna yaplan saldrlarda sorumlular tespit edebilecek
bilgi ve beceriler kazanabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Yaynlarn hukuka uygunluu

Gncellik
Gereklik
lllk
Kiflilik Haklar
Saldrnn nlenmesi Davas
Saldrnn Durdurulmas Davas
Maddi- Manevi Tazminat Davas
indekiler
Medya Hukuku
Medyada Hukuki
Sorumluluk
GRfi
YAYINLARIN HUKUKA
UYGUNLUU
YAYINLARIN HUKUKA
UYGUNLUK KOfiULLARI
KfiLK HAKKI VE ZELLKLER
KfiLK HAKKININ KONUSU
KTLE LETfiM ARALARI
YOLUYLA KfiLK HAKLARINA
YAPILAN SALDIRILARDA
KORUNMA YOLLARI
KTLE LETfiM ARALARI
YOLUYLA YAPILAN KfiLK
HAKLARINA SALDIRILARDA
HUKUK SORUMLULUK
YARGILAMA REJM
Medyada Hukuki
Sorumluluk
GRfi
Kitle iletiflim aralar yoluyla yaplan yaynlar nedeniyle cezai sorumluluk kavramn ve kimlerin cezai sorumlulua sahip olduu bir nceki nitede incelenmifltir.
Gerek yazl gerek grsel-iflitsel gerekse elektronik olarak gereklefltirilen yaynlar
nedeniyle hukuki sorumlulukta sz konusu olmaktadr. Bu nitede farkl hukuki
sorumluluk kavram ile kiflilik hakk ve zellikleri kiflilik haklarna saldr halinde
hukuki korunma yollarna deinilecektir.
YAYINLARIN HUKUKA UYGUNLUU

Hukuk asndan en deerli varlk kiflidir. Bu nedenle tm demokratik toplumlarda kiflilik hakk anayasalar ve kanunlar tarafndan gvence altna alnmfltr. Hukuk
dzenleri kifliye ve kiflilie sayg duyulmasn salamak yan sra onun haksz saldrlara karfl korunmas iin gerekli tm tedbirleri almak zorundadr.
Teknolojinin geliflmesi ve buna bal olarak stn nitelikte dinleme, gzetleme
aralarnn icat edilmesi kiflinin hayatna daha fazla mdahaleyi de beraberinde getirmesi, kiflilik haklarnn korunmas konusunu n plana karmaktadr. Ayrca son
yllarda says oalan ve ulusal yayn yapan zel radyo ve televizyon kurulufllar
ile milyonlarca tiraja ulaflan gazeteler ve internet sayesinde kiflilik hakkna yaplan
mdahalelerde artfl olduu gzlemlenmektedir.
Kitle iletiflim yaynlar yoluyla kiflilik haklarna yaplan saldrlarda Anayasa tarafndan teminat altna alnmfl olan basn hrriyeti ile yine Anayasa tarafndan teminat altna alnmfl kiflilik haklar atflmaktadr. Demokratik toplumlarda basn
hrriyetinin amac kamuyu ilgilendiren konularda doru ve geree uygun haber
vermeyi salamaktr. Bu nedenle bu yaynlarn dzenlenmesi ve kamu yarar gerekesiyle bireysel haklara zarar vermemesi temel ncelik olmak zorundadr
(zek, 1978:220).
Kitle iletiflim faaliyetlerinin temelini oluflturan zgrlkler ve haklarla kiflilik
haklar arasnda bir dengenin kurulma zorunluluu nedeniyle bu faaliyetlerin dzenlenmesi, temel ilkelerin belirlenmesi ve yasaklarn aka ortaya konulmas yoluna gidilmifltir. Buna ramen hukuka aykr yayn yapan kiflilerin bu yaynlardan
sorumlu tutulmas sonucu kanlmazdr.
98
Medya Hukuku
YAYINLARIN HUKUKA UYGUNLUK KOfiULLARI

Kitle iletiflim faaliyetlerinin dzenlenmesi, gzetim altna alnmas, denetlenmesi
ve aykr davrananlarn cezalandrlmasnn amac, bu faaliyetlerin hukuka uygun
olarak yrtlmesini salamaktr. Kitle iletiflim faaliyetleri srasnda bir yaynn hukuka aykr olmas iin ncelikle taflmas zorunlu olan nitelikleri taflmaktan uzak
olmas gerekmektedir.
Yaynlarn hukuk snrlar ierisinde gerekleflip gerekleflmediinin tespiti iin
baz kstaslar kullanlmaktadr. Bu kstaslar kamu yarar, gereklik, lllk ve
gncellik olarak karflmza kmaktadr.
Kamu Yarar
Kamu yarar, halkn
gereksinimleriyle veya ulusal
birliin , devletin
gereksinimleriyle ilgili olan
ve bunlar karfllayan,
topluma ulusa, devlete
yararlar salayan yarar.
Kitle iletiflim faaliyeti icra eden kurulufllarn yaynlarnda temel ilke, amacn kamu
yararna hizmet etmesi olmaldr. Kamunun bilgilenme, bilgiye ulaflma, haberleflme, dflnceyi aklama ve yayma ve haber alma taleplerinin karfllanmasna ynelik olarak gereklefltirilen yaynlarda ama kamu yarardr. Ekonomik gelir elde
etmek dflncesiyle bir baflka kifliye kar salama, cezalandrma ya da siyasi hedefler dorultusunda yaplan yaynlarda kamu yarar bulunmadndan yayn hukuka aykr olacaktr.
Kamuoyunun var olan ilgisi kamu yarar olarak kabul edilemez. Kamuya mal
olmufl kiflilerin yaflamlarna ynelik kamuoyunda var olan magazin ilgisinin kamu
yarar olarak kabul edilmesi mmkn deildir. Kamuoyu ilgisi nedeniyle yaplan
yaynlarda kiflilik haklarna ynelik bir saldr sz konusu olursa yayn hukuka aykr olacaktr (Dnmezer, 1976:361).
Kitle iletiflim kurulufllarnn grevleri toplumun bilgilenme, ynetimi ynlendirme ve katlma, ynetimi denetleme, haber alma gibi toplumsal beklentileri karfllamaktr. Bu beklentiler dorultusunda yayn yapan kurulufllarn kamu yarar gerekesiyle kimi haber, bilgi ve yorumlar yaymlamama gibi bir ykmllkleri bulunmamaktadr. Ancak sorumlu yaynclk gerei bu kurulufllarn i denetim mekanizmasn iflletmeleri daha uygundur. Kitle iletiflim kurulufllar ve alflanlar kamu yararnn gerektirdii durumlarda, kamu dzeninin korunmas, ulusal gvenlii ilgilendiren konular, sula mcadele eden kamu grevliklerinin korunmas amacyla
yasal olarak ykml tutulmasalar dahi sorumluluk stlenerek yayn yapmaktan
gnll olarak vazgeebilirler (olak, 2007: 180).
Gereklik
Kitle iletiflim kurulufllar ve alflanlar yaptklar yaynlarda mutlaka geree uygun
yayn yapmak zorundadr. Kamu yarar bulunsa dahi geree aykr yaynlar hukuka aykr olacak ve bir zarar ya da zarar tehlikesi oluflmuflsa ilgililerin hukuki ve
cezai sorumluluu doacaktr.
Gereklik, yaynn ve bir olaya dayanan elefltiride olayn geree uygun olmasn ifade etmektedir. Buradaki gereklik mutlak/somut gereklik deildir. Yaynn
yapld andaki belirifl biimine uygunluk fleklinde anlafllan bir gerekliktir. Yaynn yapld sradaki olgulara, genel anlayfl ve kavranfl biimine uygun haber
gerek haberdir. Sonuta aklanan bilginin gerekle uyumsuzluu ortaya ksa
dahi yayn fiili hukuka uygun olacaktr. (zek, 1978: 89)
Ayn zamanda yaynn grnflte gerek olmas, elde edilen bilgilerin objektif
snrlar ierisinde verilmesi ve basn mensubunun zerine dflen arafltrma grevinin de yerine getirilip getirilmediinin gereklilii vurgulanmaktadr.
6. nite - alflma Yaflamnn Denetimi
Kitle iletiflim yaynclyla yaynlarn gerek olup olmad deerlendirilmesi

yaplrken, herhangi bir kiflinin aklamalar olduu gerekesiyle birilerinin kiflilik
haklarna ynelik saldr nitelii taflyan ifadelere yer verilmemesi gerekmektedir.
zellikleri kiflileri sulayc ifadeler ieren aklamalarn yayn konusu yaplabilmesi iin iddialarn yarg kararyla kesinleflmifl olmas gerekir. Yarg kararyla kesinleflmemifl ifade ve sulamalarla kiflilik haklarna saldrldnda yayn hukuka aykr hale gelecektir.
Gncellik
Gncellik yayn yapld srada kamu yararnn belirlenme ltlerindedir. Yayn
yapld srada haber veya yorumun toplum asndan nemi bulunmamaktaysa,
kiflilik haklarnn zedelenmesi sonucunu douran byle bir yaynn hukuka uygun
olduu iddia edilemez (olak, 2007:180). Yayna konu olan durumlarn toplum kar asndan nemini kaybetmifl olduu durumlarda yaynn gncellik koflulu ortadan kalkmfl olacaktr. Yayna konu olan haber, yorum ve benzeri yaynlarn
gncelliinin belirlenmesinde kamuoyu ilgisi bir lt olarak kullanlabilir. Kamuoyunun ilgisinin kaybolmufl olduu bir konuda yayn yaplmas, gncellik koflulunun ortadan kalkmfl olmasna ramen yayn yaplmas olarak deerlendirilir.
lllk
Kitle iletiflim yaynlarnda ama kamu yararnn gereklefltirilmesidir. Kitle iletiflim
alannda faaliyette bulunan kiflilerin amalar arasnda ncelikli olarak ekonomik
gelir elde etme hedefi bulunmaktadr. Bu yzden kitle iletiflim faaliyet alannda yatrm yapan kifli veya kurulufllarn ekonomik karlaryla, toplumsal karlar arasnda bir dengenin kurulmas zorunludur. Yaync yaynlarnda kamu yarar bulunsa
dahi, yaynlarn ll ve dengeli bir flekilde hedef kitleye ulafltrmak zorundadr.
Kiflilerin hak ve menfaatlerinin lin edilmesine ynelik bir ama kamu yarar
olarak kabul edilemez. Yaynlarn ierii ne kadar karflk ve hukuk dfl olursa olsun yaynlarn belli bir denge ierisinde yaplmas zorunludur. Sululardan bahsederken dahi yayn dengeli yapma zorunluluu vardr. Elefltiride bulunma hakknn snrlarnn belirlenmesinde lllk ilkesi n plana kmaktadr. Hangi yaynn elefltiri snrlar ierisinde bulunduu, hangi yaynlarn dflnce aklamas olduu hangi yaynlarn bu kapsamda korunamayaca belirlenirken yaynlarn ll bir flekilde yaplp yaplmad deerlendirmesi yaplmaktadr.
KfiLK HAKKI VE ZELLKLER

Kiflilik gerek kiflilerin doumlarndan lmlerine kadar ayrlmaz bir flekilde sahip
olduklar hukuken korunan deerlerin btn olarak tanmlanabilir (Akipek-Akntrk, 2002:245). Medeni Kanundaki ifadesiyle kifliliin biri dar, dieri ise genifl olmak zere iki anlam vardr. Dar anlamda kiflilik kifli kavramn ifade eder. Yani bu
anlamyla kiflilii bir kimsenin sahip olduu hak ve mkellefiyetler olarak tanmlayabiliriz. Genifl anlamda ise kiflilik hukuk dzenince korunan deerlerin btnn ifade etmektedir (ztan, 1992:112). Kifli kavramnn hak ve borlar edinebilen
varlklar belirtmesine karfllk kiflilik kavram bunun yannda hak ve borlarn sjesi olabilmek iin eylem ve ifllem yapma yeteneini, tm kiflisel deerleri ve kiflisel durumlar kapsayan daha genifl bir kavramdr (zsunay, 1979:112). Kiflisel deerler ise, kifliliin eflitli grnmleridir. Kiflinin yaflam, sal, beden btnl,
ruhsal btnl, fleref ve onuru, ad, resmi, zel hayatnn gizlilii, toplum iindeki hayatn devam ettirmesinden kaynaklanan deerlerin hepsi onun kifliliini
oluflturur (zsunay, 1992:112).
99
100
Medya Hukuku
Kiflilik hakk, kifliye kifli olmas sebebiyle tannmfltr. Kiflilik hakk, kiflinin btn kiflisel deerleri ve kiflisel varlk lar zerinde geerli olan bir haktr. Kiflilik
hakk zellikleri ile dier haklardan ayrlmaktadr. Bu ayrc zellikleri flyle sralayabiliriz.
Kiflilik hakk mutlak haklardandr. Yani herkese karfl ileri srlebilir ve herkes
tarafndan ihlal edilebilir. Ayrca bu hak, hak sahibine kiflisel deerlerine baflkalarnn mdahale etmesini nleme yetkisi de vermektedir (Zevkliler- Acabey-Gkyayla, 2000:398).
Kiflilik hakk flahs varl haklarndandr. Koruduu hukuki deerler ve varlklar para ile llemezler. Snrlar mal varl haklarnn aksine belli deildir (zsunay, 1979:150).
Kiflilik haklar tekelci haklardandr. Bu zellii nedeniyle sadece hak sahibi tarafndan kullanlrlar ve kifliye sk skya baldrlar. Bu haklar kiflinin doumuyla
kendiliinden kazanlr ve hak sjesinin lmyle de kendiliinden sona ererler.
lmle birlikte sona erdikleri iin miras yoluyla baflkasna gemezler. lmden
sonra bu haklara saldrlmas mmkn deildir.
Kiflilik hakk kifliye sk skya bal olduklar iin devredilmeleri ve vazgeilmeleri mmkn deildir (zsunay, 1979:150). Kifliler kiflilik haklar zerinde diledikleri gibi tasarrufta bulunmazlar. Kiflilik hakk kanuna ve genel ahlaka aykr biimde snrlanamaz (Belli, 2008:29).
KfiLK HAKKININ KONUSU

Kiflilik hakknn konusunu bu hakkn zerinde geerli olduu ve hukuk dzenince korunan kiflisel deerler ve varlklar oluflturmaktadr. Kiflilik hakknn arasna
nelerin dahil olaca, zamanla deiflen ve geliflen dflnce yapsna baldr. Bu
yzden Medeni Kanunda da byle bir snrlama yaplmamfltr (ngren, 1996:65).
Kiflilik hakknn konusuna giren deerleri maddi bedensel deerler, manevi deerler ve mesleki-ticari deerler olarak e ayrabiliriz.
Maddi Bedensel Deerler

Maddi bedensel deerler kiflinin yaflam, vcut btnl ve sal zerindeki
haklarndan oluflur. Salk kavramna fiziki saln yan sra ruhsal salk da girmektedir. Bu sebeple manevi aclar vererek kiflinin ruh saln bozmak kiflilik
hakkna saldr niteliindedir (Atalay, 1980:8).
Yaflam Hakk
Yaflam, kiflinin maddi bedensel deerlerinin en nemlisidir. Zira dier kiflisel deerlerin varl iin kiflinin yaflyor olmas gerekmektedir. Yaflam hakkna herkes
eflit olarak sahiptir ve bu hak zerinde tasarruf hibir surette mmkn deildir. Yaflam hakk zerinde tasarrufta bulunmak mmkn olmadndan kiflinin ne kendisi, ne de baflka birisi onun yaflamna son veremez. Kiflinin bu konuda bir rzas olsa dahi yaplan saldrda hukuka aykrlk ortadan kalkmaz.
Vcut Btnl
Hayat hakknn uzantsn oluflturan vcut btnl de hayat hakk kadar nemli ve koruma gerektiren kiflilik hakkdr. Kiflinin bedenini oluflturan herhangi bir
para veya organa yaplacak bir mdahale onun kiflilik hakkna saldr nitelii taflr (Zevkliler-Acabey-Gkyayla, 2000:404). Anayasann 17. maddesi herkes yaflama, maddi ve manevi varln gelifltirme hakkna sahiptir demek suretiyle yaflam
hakkn, tbbi zorunluluklar ve kanunda yazl haller dflnda, kiflinin vcut btnlne dokunulamaz, rzas olmadan bilimsel ve tbbi deneylere tabi tutulamaz
fleklindeki hkm ile vcut btnlne ynelik her trl haksz saldr ve mdahalenin hukuk dfl olduunu aka ortaya koymaktadr.
Kiflinin bedenine yaplacak mdahalenin hukuka aykr olmas iin kiflinin bu
mdahaleye rza gstermemifl olmas gerekmektedir. Yani kiflinin rzas dahilinde
yaplan mdahaleler hukuka aykr deildir. Ancak gsterilecek rza, mdahalenin
kifliye zarar vermemesi ve rzann ahlak ve adaba, kamu dzenine aykr olmamas flartyla geerlidir. Aksi halde rza hukuka aykrl ortadan kaldrmaz, fakat hkmolunacak tazminatn indirilmesinde etkili olacaktr (ztan, 1992:114). Buna karfllk kiflinin beden btnl asndan nemli zararlara yol amayacak, tehlikesiz, konusu ahlak ve adaba, kamu dzenine aykr olmayan mdahalelerde rza
gsterilmesi hukuka aykrl ortadan kaldrr. Kiflinin vcut btnl onun yaflam boyunca devam eder. Kiflinin lmyle vcut btnl zerindeki hakk da
son bulur.
Salk
Kiflinin sal da kiflisel deerlerindendir. Salkla vcut btnl arasndaki
fark, vcut btnlne dahil unsurlara kiflinin yaradlflndan sahip olmas, saln ise bu unsurlarn dzenli iflleyifline iliflkin bir kavram olmasdr. Salk kavramna fiziki saln yannda ruhsal salk da dahildir. Kiflinin bedensel saln bozan her trl mdahale kiflilik hakkna saldr niteliinde olduu gibi, ruhsal sal bozacak fillerde ayn niteliktedir. Dolaysyla kiflinin bedensel saln dorudan veya dolayl olarak bozacak her trl eylem, kifliye manevi bask yapmak,
ruhsal yapsnda sarsnt yaratacak her trl davranfl hukuka aykrdr.
Manevi Deerler
Canl varlklarn maddi yaflantlarnn yannda bir de manevi yaflantlar vardr. Kiflinin manevi deer ve varlklar, unsurlar ve buna iliflkin deerleri onun manevi
kifliliini oluflturur. Bunlar daha ok kiflinin toplumsal iliflkilerinde doan ve kifliye
kifli olmas sebebiyle tannp korunan dini ve vicdani inanlar, fleref ve haysiyeti,
toplum iindeki saygnl, gizlilik ve sr evresi, zgrlkleri, isim ve resim zerindeki deerleridir (Akipek-Akntrk, 2002:406).
zgrlkler
zgrlkler kifliye insan olmas nedeniyle tannan ve ondan ayrlmayan manevi
deerlerin en nemlilerindedir. zgrlk serbeste eflitli faaliyetlerde bulunabilme anlamndadr. Baflta Anayasa olmak zere kamu ve zel hukuk kurallar ile gvence altna alnmfltr. Ancak kanunlarmz zgrl snrsz bir serbesti olarak
tanmamfltr. Aksine zel hukuk ve kamu hukuku alanlarnda saysz snrlamalar
ile karfllafllabilmektedir. Bu snrlamalarla kifliye baflkalarna devredemeyecei
zel bir alan yaratlmfl olmaktadr. Kifli bu alanda serbest karar verme hakkna sahiptir (Zevkliler-Acabey-Gkyayla, 2000:408).
sim
sim kiflileri dier kiflilerden ayran ve toplumsal iliflkilerde onu belirleyen bir iflarettir. sim hakk da kiflilik haklar arasnda nemli bir yer tutmaktadr. Bu nedenle kiflilik hakknn devredilemeyecei ve ahlaka aykr olarak snrlanamayaca
kurallar isim hakk iin de geerlidir.
101
102
Medya Hukuku
Trk hukukunda insanlarn taflmalar zorunlu iki isimleri bulunmaktadr. Bunlar n isim ve soy isimdir. Bunun dflnda baz isimler vardr ki kullanlmalar istee baldr. Takma isim, lakap, unvan gibi isimlerin kullanm istee baldr. Takma isim, kiflinin belli bir faaliyet alannda zellikle edebiyat ve sanat alanlarnda
kullanmak zere setii isimdir. Lakap ise, kifliye toplum tarafndan kiflinin belli
zellikleri veya tutumu dolaysyla yakfltrlan isimdir. Bunlardan zellikle takma
ad ve lakabn da isim gibi koruma altnda olduu kabul edilmektedir. Ancak istee bal bu isimlerin korunmas kiflinin o isimle tannmas ve zamanla bu isimle
toplumda bir yer edinmesine baldr. zellikle takma isim hukuka aykr bir
amala veya nc kiflileri zarar uratmak amacyla kullanlyorsa bu korumadan
yararlanamayacaktr. Telgraf adresleri ve elektronik posta adresleri de isim gibi hukuki koruma altndadr (ztan, 1992:143).
Gerek kifliler gibi tzel kiflilerin de bir ismi vardr ve onlar da toplum iindeki
dier tzel kiflilerden ayrmaya yarayan isim hakkna sahiptirler. Gerek kifliler yannda tzel kiflilerin isimleri konusunda gerek Medeni Kanunda gerek Dernekler
Kanunda ve gerekse Trk Ticaret Kanununda eflitli hkmler yer almaktadr.
Bir kimsenin haksz olarak baflkasnn ismini kullanmas halinde ismin gasp
sz konusudur. Ancak ismin gasp sadece baflka bir flahs tarafndan haksz olarak
kullanmla deil, ismin bir eflyaya verilmesi, bir marka olarak kullanlmas, ismin
deforme edilmesi, basn yayn organlar tarafndan gln duruma dflrlmesi gibi hallerde de sz konusudur. Bu gibi hallerde ismi gasbedilen kiflinin hukuki korumadan yararlanabilmesi iin Medeni Kanunun 25. Maddesine gre ismin ihtilafa
sebebiyet vermesi veya gasp edilmesi ve ayn zamanda bunun ispat edilmesi gerekmektedir (zsunay, 1979:189).
Resim
Kiflilik haklar arasnda bulunan resim bir insann zelliklerini gsteren simgelerden biridir. Resim de kiflilik hakkn koruyucu tm hkmlerden faydalanmaktadr. Kiflinin resmi onu tantmaya yarayan ve dier kiflilerden ayrt edilmesini salayan varlklardandr.
Resim sadece o kiflinin fotoraf iin kullanlan bir kavram deildir. Fra, kalem veya benzeri aralarla yaplmfl resim ya da karikatr veya heykel gibi bir kimseyi tanmamza yarayan her trl grnty kapsar (ztan, 1992:149). Resim zerindeki hak, Medeni kanun, Borlar kanunu ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda
koruma altna alnmfltr. Hi kimse hukuka aykr olarak baflkasnn resmini ekemez, yapamaz, grntsn kaydedemez veya bunlar yaynlayamaz, teflhir edemez, kullanamaz (ngren, 1996:71). Kural olarak kiflinin ak veya rtl rza
gstermesi resmi zerindeki hakkna yaplan saldrda hukuka aykrl ortadan
kaldrmaktadr. Ancak kiflinin rzasnn olduu durumlarda da resmi zerindeki
hakka saldr sz konusu olabilir.
Resmin izin verilen kapsamdan farkl flekilde, farkl evreye yaynlanmas durumlarnda resim zerindeki hakka saldr sz konusu olur. Yani resim, resmi kullanlan kifli ile resmi kullanan kifli arasndaki anlaflma hkmlerine aykr olarak
kullanlmflsa kiflilik hakkna tecavzn varl kabul edilir. Resmin asl amacnn
kiflinin kendisini deil, bulunduu ortam yanstmak olduu durumlarda, rnein
tarihi bir yapnn resminin ekilmesinde kifli bu resmin esasl unsuru olmayp resmin bir ayrnts olmuflsa bu durumda artk kiflilik hakkna saldrdan sz edilemez.
Amacn aflmayan, haber nitelikli ve toplumu aydnlatma amac gden resimlerde
de durum ayndr. Kamu yararnn ar bast durumlarda, rnein flpheli bir ki-
flinin aranmas halinde resminin baslarak datlmas gibi durumlarda kiflilik hakkna saldrdan bahsedilemeyecektir. Toplumca tanna siyasetiler, sporcular, sanatlarda saygnlklarna ve zel yaflamlarna saldr nitelii taflmayan nitelikte resimlerinin yaynlanmasna katlanmak zorundadr (Atay, 1978:146).
fieref ve Haysiyet
fieref ve haysiyet, kiflinin toplumda bir yer edinmesini ve onu devam ettirebilmesini salayan, kifliye toplum tarafndan verilen manevi deerlerin toplamdr (Akipek-Akntrk:2002:406). fieref ve haysiyete saldr kiflilik hakkna yaplan saldrlar
arasnda nemli bir yer tutmaktadr. zellikle kitle iletiflim aralarndaki geliflmeye
paralel olarak bu deerlere karfl yaplan saldrlar artmfltr. Bu nedenle fleref ve
haysiyet hem kamu hukuku hem de zel hukuk kurallar tarafndan koruma altna
alnmfltr.
fieref ve haysiyete tecavzler eflitli flekillerde ortaya kmaktadrlar. Tecavz
yazyla, szl olarak veya baz davranfl flekilleriyle olabilir. Bir kifli hakknda yanlfl sylentiler karmak, iftira atmak, hakarette bulunmak, kifliyi toplumda kk
dflrmek, gln duruma sokmak kiflinin fleref ve haysiyetine saldrdr. Ancak
fleref ve haysiyete saldrnn varl her olayn zelliklerine gre tayin edilmelidir
(Klolu, 1982:63).
Hayat Alan
Kiflilerin hayat alanlarna mdahale son zamanlardaki teknik geliflmeler sayesinde
daha da artmfltr. stn nitelikli ses ve resim kaydedici cihazlarn kullanm ve
bunlarn kolay elde edilebilir olmas mdahalelerin artmasna neden olmaktadr.
Bu nedenle kiflinin hayatnn zellii ve gizliliine saldrmak hukuka aykrdr. Kitle iletiflim aralar vastasyla kiflinin zel hayat alannn ihlali, bu hayat erevesinde geen olaylarn renilmesi, baflkalarna anlatlmas ve zel hayatndan sz edilen kifli hakknda deer yargs ieren bildirimlerde bulunulmas biiminde olur
(Klolu, 1982:82).
Kiflinin hayat alan ortak alan, zel alan ve gizli alan olarak e ayrlmaktadr.
Kiflilik hakknn korunmas zel ve gizli hayat alanlarnda sz konusudur. Kural
olarak ortak alan kiflilik hakknn korunmasndan faydalanamaz. Buna karfllk zel
ve gizli hayat alanna yaplan saldrlar hukuka aykrdr.
Ortak Alan
Ortak alan kiflinin toplum iinde herkese ak olan ve bilinmesinde saknca grlmeyen, kiflinin toplumsal yaflama katlmndan doan ve dier fertlerle paylaflt
alandr. Ortak hayat alanna kiflinin kimsenin renmesinde bir saknca grmedii
olaylar girer. Ortak alan kiflilik hakkna dahil olmad iin bu alana yaplan mdahaleler bunu hakl klacak bir sebep aranmakszn serbesttir.
zel Hayat Alan

zel hayat alan gizli hayat alan kadar dokunulmaz deildir. Burada kiflinin herkese bilinmesini istemedii, ancak kendi yakn evresi ile paylaflt ve bu kiflilerce bilinmesine raz olduu hayat olaylar sz konusudur. zel hayat alan, ortak hayat alan ve gizli hayat alan arasndadr. zel hayat alan gizli hayat alanna gre
daha alenidir. Fakat bu alenilik hayat alanna iliflkin ayrntlarn herkes tarafndan
bilinmesi anlamnda deil, kiflinin yakn evresindeki belirli kiflilerin bilmesi anlamndadr. Hangi hususlarn zel hayat alanna dahil olduunu tespit etmek zordur.
103
104
Medya Hukuku
Bu alann evresi kifliden kifliye deifliklik gsterir. Bu sebeple topluma mal olmufl
kiflilerin zel hayat alanlar tannma derecelerinin fazlalna gre deiflir.
Ancak, kiflinin topluma mal olmufl birisi olmas zel hayat alanna her saldry
hakl klmaz. Saldrnn hukuka uygun olmas iin bir kamu karnn bulunmas
veya kiflilerin kamuya mal olduklar ynlerle ilgili olmas gerekmektedir (Danflman,1991:48). zel hayat alanna yaplan mdahalelerde kiflinin rzas hukuka aykrl ortadan kaldrr. Ancak aklamann rza dorultusunda yaplmas, gerek
dfl bilgiler iermemesi veya rza belli snrlar iinde verilmiflse bu snrlamaya
uyulmas gereklidir.
Gizli Hayat Alan

Gizli hayat alan kiflinin herkes tarafndan bilinmesini istemedii, gizli kalmasn
ngrd veya sadece gvendii snrl sayda kifli tarafndan bilinmesini istedii
kendi deer yarglar ve dflnceleridir. Bir olayn gizli hayat alanna dahil olmas
iin bunun her fleyden nce herkes tarafnda izlenebilir ve bilinebilir olmamas gerekmektedir. Gizli hayat alan kiflinin kendisine kalmas gereken alan olduundan
baflkalarnn bu alana szp kiflinin srlarn renmesi ve baflkalarna aktarmas hukuka aykrdr. Kiflinin aile hayat, dflnceleri, inanlar, cinsel hayat, anlar, duygusal deerleri kiflinin gizli hayat alann oluflturur. Kifli bu alana dahil deerlerini
gven duyduu birisine aklayabilir. Bu durum sz konusu deerleri gizli hayat
alanndan karmaz. Ancak kiflinin gizli hayat alanna iliflkin deerlerini paylaflt
kifliler bu srlar saklamak ve baflka kiflilere yaymamak zorundadr (Zevkliler-Acabey-Gkyayla,2000:417). Kiflinin gizli hayat alanna yaplan mdahalelerde stn
bir kamu karnn bulunmas veya kiflinin mdahaleye rza gstermesi durumunda hukuka aykrlk ortadan kalkar ve mdahale hukuka uygun hale gelir.
Mesleki ve Ticari Deerler

Mesleki ve ticari deerler de kiflilik hakknn konusunu oluflturmaktadr. Ancak bu
deerlerin maddi bedensel ve manevi deerlerden fark parasal sonular dourmaya elveriflli olmasdr (Akipek-Akntrk, 2002:368). Bir kimsenin mesleki ve ticari
deerleri de korunmaldr. Kiflinin mesleki ve ticari deerlerine, ekonomik hayatna yaplan her trl mdahale, ekonomik hayata serbeste katlma hakkn snrlayan ve bu hakkn zn zedeleyen davranfllar hukuka aykrdr.
Bir kiflinin mesleki ve bilimsel kiflilii ve zellikleri hakknda ar ve yersiz elefltirilerde bulunmak, sylentiler karmak, dolaysyla ekonomik varlna zarar vermek kiflilik hakkna saldr nitelii taflmaktadr. Bu alanda boykot nemli bir sorundur. Boykot, belirli bir kifliyi belirli bir hareket tarzna zorlamak veya belli bir
hareket tarzndan dolay cezalandrmak iin organize bir flekilde onunla iktisadi faaliyete girmemek demektir. Hukukumuzda boykota karfl gelifltirilmifl kurallar bulunmamaktadr (Belli, 2008:42). Ancak boykotun amacn aflmas, boykot edilenin
iktisadi olarak yok olmasna ynelik olmas, hukuka ve ahlaka aykr bir ama iin
yaplmas hallerinde bu konudaki genel hkmlere baflvurulabilir.
KTLE LETfiM ARALARI YOLUYLA KfiLK

HAKLARINA YAPILAN SALDIRILARDA KORUNMA
YOLLARI
Kiflilik hakknn korunmas, kiflinin toplum iinde sahip olmas gereken onurlu ve
saygn varln salamak amacna yneliktir. Kiflinin rzasna, stn nitelikteki bir
zel veya kamu yararna veya kanunun verdii yetkiye dayanmayan her saldr hukuka aykrdr.
Medeni Kanunun 25. maddesinde kiflilik hakk saldrya urayan kiflinin saldr
tehlikesinin nlenmesini, srmekte olan saldrya son verilmesini, sona ermifl olsa
bile etkileri devam eden saldrnn hukuka aykrlnn tespitini, saldr teflkil eden
yaymda dzeltmenin veya kararn nc kiflilere bildirilmesi veya yaymlanmasn, maddi ve manevi tazminat talebinde bulunma ve hukuka aykr saldr dolaysyla elde edilmifl olan kazancn vekaletsiz ifl grme hkmlerine gre kendisine
verilmesine iliflkin istemde bulunabilecei hkm altna alnmfltr.
Bunlarn yan sra ilgili kanunlarda dzenlenen dzeltme ve cevap hakknn
kullanlmasyla, konusu ceza hukuku asndan su teflkil eden hallerde de, flikyete tabi sularda flikayet hakknn kullanlmas, flikayet koflulu aranmayanlarda ise
su duyurusunda bulunarak kamu davas almasnn salanmas yoluyla kiflilik
hakknn korunmas mmkndr.
Dzeltme ve Cevap Hakk

Dzeltme ve cevap hakk, haberleflme hrriyetinin ktye kullanlmasn nlemek,
kamusal nitelikteki haberleflme grevinin amacna uygun biimde yerine getirilmesini salamak, kitle iletiflim aralar tarafndan kiflilik hakkna yaplan tecavzleri
gecikmeksizin bertaraf edebilmek iin tannmfl korunma yollarndan birisidir. Bu
hak, kiflilik hakk saldrya maruz kalan kifli iin bir yetkiyi, saldrda bulunan asndan bir ykmll ifade eder. Buna gre hakk saldrya urayan kifli, saldr
niteliindeki yayna cevap vermek ve yayndaki yanlfl konular dzeltme hakkna
sahipken, yayn yapan basn kuruluflu ise verilen dzeltme ve cevap metnini yaynlamakla ykmldr. Dzeltme ve cevap hakk kitle iletiflim aracna gre, Basn kanununda, Trkiye Radyo ve Televizyon Kanununda, zel Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yayn Hizmetleri Hakknda Kanunda ve internet yayncln
dzenleyen kanunlarda yer almaktadr.
Hukuk Davalar
Medeni Kanun kiflilik haklarna ynelik yaplan hukuka aykr saldrlardan dolay
eflitli talep haklar tanmfltr. Bu talepleri niteliklerine gre ikiye ayrmak mmkndr. Bir kifli kiflilik haklarna ynelik saldrnn durdurulmasn ve tekrarlanmamasn isteme hakkna sahiptir. Bunun yannda kiflilik haklarna yaplan saldr sonucunda maddi manevi zararlarn giderilmesi iin tazminat davasnn almas da
mmkndr.
Hukuka Aykr Saldrlarn Durdurulmasn Salayan

Davalar
Kifliliin tam olarak korunabilmesi iin ncelikle yaplan saldrlarn durdurulmas
ve bunlarn yeniden tekrarlanmasnn nlenmesi gerekmektedir. Bunu salayan
davalar Medeni Kanunun 25. maddesi ve Borlar Kanununun 47 ile 49. maddelerinde dzenlenmifltir.
Saldrnn nlenmesi Davas

nleme davas, henz gerekleflmemifl olmakla birlikte, kiflilik hakkna ynelik bir
saldr ihtimalinin kuvvetle muhtemel olduu hallerde saldrya engel olmak iin
almaktadr. nleme davas kitle iletiflim aralaryla kiflilik hakkna yaplan saldrlar dolaysyla alabilecek dier davalardan farkl olarak saldrnn sonularna
iliflkin deil, saldr fiiline ynelen bir davadr. rnein bir televizyon kanalnda bir
105
106
Medya Hukuku
kiflinin zel hayatyla ilgili grntlerin yaynlanacann duyurulmas zerine, yaynn durdurulmas iin bu dava alabilir. Bu davada henz gerekleflmifl bir saldr yoktur. Ancak saldrnn yaknda olacana iliflkin kuvvetli flphe bulunmaktadr. Bu dava sayesinde kiflilik hakkna saldr tehlikesi yaflayan kifli nleme davas
ile failin gelecekteki olas saldrsnn nne gemektedir (olak, 2007:189). nleme davasnn flartlar flyle sralanabilir:
1. Kiflilik haklarna saldr yaplacana iliflkin ciddi emarelerin, belirtilerin olmas gerekmektedir.
2. Saldrnn hukuka aykr olmas gerekir. Hukuka aykrl ortadan kaldran
bir durumun mevcut olmamas gerekmektedir.
Kusur sorumluluun flartlarndan deildir. Yani yayn yapan kifli kusursuz olsa
bile dier flartlar varsa mahkeme davay kabul eder.
nleme davasnda davac kiflilik hakk saldr tehdidi altnda olan kiflidir. Daval ise saldr fiilini gereklefltirmesi muhtemel olan kiflidir. Bu nedenle kiflilik hakkn ihlal etmesi olas bir basn aklamasn nlemek iin alacak davann muhatab ilgili basn kurulufludur.
Saldrnn Durdurulmas Davas

Saldrnn durdurulmas davas kiflilik hakkna ynelik ve halen devam etmekte
olan saldrnn durdurulmas, tekrarlanmasna engel olunmas ve saldryla daha
ar sonularn ortaya kmasna engel olunmas amacyla alr. Saldrnn durdurulmas davasnn flartlar flunlardr:
1. Kiflilik haklarna saldr: Bu davann alabilmesi iin kiflilik haklarna yaplan bir saldrnn olmas gerekmektedir.
2. Saldrnn hukuka aykr olmas: Kiflilik haklarna ynelen saldrnn hukuka
aykr olmas gerekir. Kiflilik hakk zedelenen kiflinin rzas, daha stn nitelikli zel veya kamusal yarar ya da kanunun verdii yetkinin kullanlmas
sebeplerinden birisiyle hakl klnmadka kiflilik haklarna yaplan her saldr hukuka aykrdr.
3. Saldrnn devam ediyor olmas: Saldrya son verilmesi davasnn alabilmesi iin saldrnn devam ediyor olmas gerekmektedir. Saldr henz bafllamamfl veya sona ermifl ise bu dava alamaz.
Kusurlu olmak davann alabilmesi iin gerekli flartlardan deildir. Yani yayn
yapan kifli kusursuz olsa bile dier flartlar mevcutsa mahkeme davay kabul edecektir. Saldrnn durdurulmas davasnn almas iin saldr sonunda bir zararn
domufl olmas da gerekmez. Ancak eer zarar da domufl ise durdurma davas ile
birlikte tazminat davas almasna engel bulunmamaktadr (Klolu, 1982:200).
Tespit Davas
Tespit davas mevcut bir fiilin kiflilik haklarna ynelik bir saldr nitelii taflyp tafldnn mahkemece tespit edilmesini salama amacna yneliktir. Tespit davasnn alabilmesi iin dier dava yollarna baflvuru imknnn olmamas gerekmektedir. Dava amann en nemli flart davacnn hukuki yararnn bulunmasdr. rnein davacnn saldrya son verilmesi davasn ama imkn varken tespit davas
amasnda hukuki yarar bulunmamaktadr. nk saldrnn durdurulmas davas
aldnda mahkeme ncelikle saldrnn hukuka aykr olduunu tespit edecek,
hukuka aykr olan bu fiilin durdurulmasna karar verecektir (ztan, 1992:152).
Tespit davas saldrnn bitmifl, ancak, etkilerinin ksmende olsa devam ettii durumlarda alabilecektir. Saldr devam ediyorsa saldrnn durdurulmas, saldr yakn bir zamanda gerekleflecekse nleme davasnn almas daha uygun olacaktr.
107
nleme, Durdurma ve Tespit Kararlarnn nc Kiflilere

Bildirilmesi veya Yaynlanmasn Talep Etme Hakk
Henz bafllamayan saldrnn nlenmesi, devam eden saldrnn durdurulmas ve
halen devam etmekte olan veya sona ermekle birlikte etkileri devam eden hukuka
aykr bir saldrnn tepsi edilmesi dava konusu yayn okuyan veya izleyen kiflilerin
zihinlerinde oluflan yanlfl kanlarn silinmesine yeterli gelmeyebilir. Yanlfl kanlarn
ortadan kaldrlmas iin saldrya maruz kalan kifli mahkemeden, bu kararlarn verilmesi ile birlikte, kararn nc kiflilere duyurulmasna veya yaynlanmasna da
karar verebilir. Ancak bildirme ve kararn ilan iin bamsz bir dava alamaz, alan davalarda ayrca mahkemenin bu ynde karar vermesi talep edilebilir.
Dier Davalar
Medeni Kanunun 25. maddesindeki kiflilik hakk saldrya urayan kiflinin aabilecei davalar saylmfl olmakla birlikte bu durum snrlayc deildir. Bu madde ierisinde saylmamakla birlikte kiflilik hakk saldrya urayan kifli flartlarn varl halinde sebepsiz zenginleflme davas da aabilir.
Kiflilik haklarndan daha ok mesleki ve ticari deerlerin saldrya uramas hallerinde sebepsiz zenginleflme davasnn alabilmesi iin saldrda bulunan kiflinin
saldr sebebi ile haksz olarak zenginleflmesi, saldrya urayann ise malvarlnda bir azalmann olmas gerekir. Bunun yan sra basn aklamasnn hukuka aykr olmas ve saldr ile saldrya maruz kalann malvarlndaki azalma arasnda illiyet ba bulunmas gerekir (zsunay,1979:191).
Kiflilik hakkna saldr eylemi saldrda bulunann, saldrda bulunduu kifli adna, fakat ondan izin almakszn ona ait baz kiflisel deerlerin maddi karlar iin
kitle iletiflim aralar yoluyla aklamas ve bu flekilde bir ksm kazanlar elde etmesine yol amfl olabilir. Byle bir durumda saldrya urayan, sz konusu kazanlarn vekletsiz ifl grme hkmleri gereince kendisine iade edilmesine karar verilmesi iin dava aabilir.
Vekaletsiz ifl grme hallerindeki sorumluluk hkmleri Borlar kanununun 410414. maddelerinde dzenlenmifltir. Vekletsiz ifl grme davasnn alabilmesi iin
ncelikle baflkasna ait ve bizzat o kifli tarafndan da yaplabilir nitelikte bir iflin ondan habersiz olarak ve izin almakszn yaplmas gerekir. Ayrca baflkasndan habersiz olarak yaplan ifl sonunda ifli yapann mal varlnda bir artfln olmas gerekir.
Hukuka Aykr Saldrlarn Dourduu Zararlarn

Giderilmesini Salayan Davalar
Kiflilik haklarna yaplan saldr sonucu zarar meydana gelmiflse bunun giderilmesi iin ngrlen davalar maddi, manevi tazminat davalar olarak ayrmak
mmkndr.
Maddi Tazminat Davas

Kiflilik haklarna yaplan saldr sonucunda maddi bir zarar meydana gelmiflse, mal
varlnda meydana gelen eksilmenin giderilmesi iin maddi tazminat davas alabilir. Bu davann alabilmesi iin afladaki flartlarn meydana gelmesi gerekir
(B.K. 41 ve devam) :
1. Hukuka aykr saldr: Kiflilik haklarna yaplan saldrnn hukuka aykr olmas gerekir.
Hakl bir sebep olmakszn

baflkas aleyhine
zenginleflmeye sebepsiz
zenginleflme denir. Sebepsiz
zenginleflen kimse bu
zenginleflmeyi aleyhine
zenginlefltii kifliye iade
etmek zorundadr.
Vekaletsiz ifl grme bir

kimsenin yasal veya
szleflmesel hibir yetkisi
bulunmad halde, dier bir
kiflinin ifllerine, ya o kiflinin
ya da kendisinin yarar iin
karflmasdr.
108
Medya Hukuku
2. Kusur: Kiflilik haklarna saldrda bulunan kiflinin kusurlu olmas gerekir.

3. Zarar: Kiflilik haklarna saldrda bulunulan kiflinin malvarlnda bir eksilmenin meydana gelmifl olmas gerekir. Bu zarar kiflinin aktifinde bir azalma
veya pasifinde bir artfl fleklinde olabilir.
4. lliyet Ba: Maddi zarar kiflilik haklarna ynelik hukuka aykr saldr sonucunda meydana gelmifl olmas gerekir. Hukuka aykr fiil ile zarar arasnda
sebep sonu iliflkisinin olmas gerekir.
Manevi Tazminat Davas

Kiflilik haklarna yaplan saldr sonucunda kifli fliddetli zdrap, znt ya da utan
duymufl olabilir. Byle durumlarda ruhsal kntye, elem ve zdraba ya da utanca urayan kifliye manevi tatmin salamak amacyla tazminat isteme hakk tannmfltr. Manevi tazminat davas aabilmenin flartlar flunlardr:
1. Hukuka aykr saldr: Kiflilik haklarna yaplan saldrnn hukuka aykr olmas gerekir.
2. Kusur: Kusur iin kusurun zel arl flart yoktur. Dolaysyla kast veya ihmal suretiyle olsa bile tazminat davas alabilir.
3. Zarar: Kiflilik haklar saldrya urayan kiflinin manevi bir zarara uramfl olmas gerekir.
4. lliyet Ba: Zarar kiflilik haklarna yaplan saldr sonucunda meydana gelmifl olmaldr.
KTLE LETfiM ARALARI YOLUYLA YAPILAN

KfiLK HAKLARINA SALDIRILARDA HUKUK
SORUMLULUK
Sreli Yaynlar Bakmndan Hukuki Sorumluluk
Mteselsil sorumluluk,
birden ok kimsenin bir
zararn karfllanmasnda
zincirleme olarak sorumlu
olmalar; bu durumda
alacakl, herhangi bir
borluya karfl talepte
bulunarak borcun
denmesini isteyebilir.
Gazete dergi gibi sreli yaynlar araclyla yaplan kiflilik haklarna saldrlarda
alabilen davalarn hukuki sorumlular Basn kanunu tarafndan belirlenmifltir. Basn kanununun 13. maddesine gre baslmfl eserler yoluyla ifllenen fiillerden doan maddi ve manevi zararlardan dolay sreli yaynlarda, eser sahibi ile yayn sahibi ve varsa temsilcisi, sresiz yaynlarda ise eser sahibi ile yaymc, yaymcnn
belli olmamas halinde ise basmc mfltereken ve mteselsilen sorumludur.
Maddenin ikinci fkras ile bu hkmn sreli veya sreli olmayan yaynlarda yayn sahibi, marka veya lisans sahibi, kiralayan, iflleten veya herhangi bir sfatla yaymlayan, yaymc gibi hareket eden gerek veya tzel kifliler hakknda da uygulanaca ve tzel kifli flirketse, anonim flirketlerde ynetim kurulu baflkan, dier flirketlerde en st ynetici, flirket ile birlikte mfltereken ve mteselsilen sorumlu olaca belirtilmifltir.
Maddenin nc fkrasnda ise, zarar douran fiilin ifllenmesinden sonra yaynn her ne surette olursa olsun devredilmesi, baflka bir yaynla birlefltirilmesi veya sahibi olan gerek veya tzel kiflinin herhangi bir surette deiflmesi halinde,
yayn devir alann, birleflen ve her ne surette olursa olsun yayn sahibi gibi hareket eden gerek ve tzel kifliler ve anonim flirketlerde ynetim kurulu baflkannn,
dier flirketlerde st yneticinin, bu fiil nedeniyle hkmedilecek tazminattan birinci ve ikinci fkralarda saylanlarla birlikte mfltereken ve mteselsilen sorumlu
olacaklardr.
109
TRT Yaynlar Bakmndan Hukuki Sorumluluk

Trkiye Radyo Televizyon Kurumunun yaynlar yoluyla ifllenen yaplan yaynlar
bakmndan sorumluluk 2954 sayl Trkiye Radyo ve Televizyon Kanununun 28.
maddesinde dzenlenmifltir. Buna gre haksz fiillerde, yayn tespit yoluyla yaplmflsa, metni yazan veya sesi tespit edilen, bu metni veya tespiti fiilen kontrol eden
ve yayn fiilen yneten ve kontrol eden kifliler sorumludur.
Trkiye Radyo - Televizyon Kurumunun, kendilerine tevdi edilen metni aynen
okumakla grevli personeli o yaynn ynetim ve kontrolnde zel olarak grevlendirilmifl olmamak flartyla, o yayn yoluyla ifllenen haksz fiilden sorumlu tutulmazlar.
Kifliler, kurum ve kurulufllar yaynlar nedeniyle uradklar zararlardan tr,
Trkiye Radyo Televizyon Kurumu personeli aleyhine deil, Trkiye Radyo Televizyon Kurumu aleyhine dava aarlar. Trkiye Radyo Televizyon Kurumunun
genel hkmlere gre sorumlu personele rcu hakk ise sakldr.
TRT Kanunu bakmndan hukuki sorumluluk esas asndan belirli bir sre ngrlmfltr. Buna gre yayn nedeniyle haksz fiillerden dolay yaynn yapld
tarihten bafllayarak altmfl gn iinde almayan davalar dinlenmez.
2954 sayl Trkiye Radyo ve Televizyon Kanunu 5. Maddesi genel yayn esaslarn dzenlemifltir. Buna gre kiflilerin, zel hayatlarna fleref ve haysiyetlerine
saygl olmak ve drstlk anlayflna bal kalmak, haberlerin toplanmas ve seilmesi ve yorumlanmasnda tarafszlk doruluk ve abukluk ilkeleri ile adafl
habercilik teknik ve metotlarna bal olmak, haberler ile yorumlar ayrmak ve
yorumlarn kaynan aklamak gerekmektedir. Yine 2954 sayl Kanunuun reklam yaynlarn dzenleyen 26. Maddesine gre Reklam yaynlarnda; halk aldatc, yanltc, haksz rekabete veya karfllkl cevaplamaya yol ac, dier rn veya
nitelikleri ktleyici, herhangi bir rnn israfn telkin veya ima edici ve genel
olarak memleketin ekonomik durumuna zarar verici hususlara yer verilmez... denilerek reklam yaynlar asndan da ilkeleri belirlemifltir.
zel Radyo ve Televizyon Yaynlar Bakmndan Hukuki

Sorumluluk
zel Radyo ve Televizyon yayn dzeni 03.03.2011 tarihinde yrrle giren 6112
sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yayn Hizmetleri Hakknda Kanun
ile yeniden dzenlenmifltir. zel radyo ve televizyon yaynlar yoluyla gereklefltirilen kiflilik haklarna saldr fleklindeki yaynlara karfl hukuki sorumluluk sz konusu Kanunun 46. Maddesinde dzenlenmifltir. Kanunun 46. Maddesi sreli yaynlar iin Basn Kanununda dzenlenen sorumlu mdr kurumunu getirmifltir. Sorumlu mdr radyo ve televizyon yaynlarnn i denetimini yapan ve yayn sonucunda oluflan sorumluluu stlenen kifli veya kiflilerdir.
zel radyo ve televizyon yaynlarndan doan sorumluluun 46. Maddenin 1.
Fkarsnda yayn yneten veya program yapanla birlikte sorumlu mdre ait olduu dzenlenmifltir. Bu sorumluluk birlikte sorumluluktur. Kifli her trl davay yayn ynetenle sorumlu mdre veya program yapanla sorumlu mdre
aabilecektir.
Ayrca flirketi idare ve temsile yetkili kifliler, sorumlu mdrn incelemesinden
gemeden veya sorumlu mdrn vetosuna ramen bir yayna karar vermifllerse,
bu durumda sorumluluk yayna karar veren sz konusu kiflilere geecektir.
zel radyo ve televizyon

kurulufllar, sunacaklar
yayn hizmetlerinin zellik ve
nemini deerlendirerek bir
veya birden ok sorumlu
mdr grevlendirir.
Sorumlu mdr veya
mdrlerin taflmalar
gereken zellikler Kanunun
46/e. Maddesinde flu flekilde
dzenlenmifltir; Sorumlu
mdrlerin
a. Trk vatandafl olmalar,
b. Ulusal ve blgesel dzeyde
faaliyette bulunan yayn
kurulufllarnn sorumlu
mdrlerinin yksek
renim mezunu olmalar,
c. Yerleflim yerlerinin
Trkiyede bulunmas,
. Kamu hizmetlerinden
yasakl olmamalar veya
kstl bulunmamalar,
gerekir.
110
Medya Hukuku
Medya Hizmet Salayc,

radyo, televizyon ve istee
bal yayn hizmeti ieriinin
seiminde editoryal
sorumluluu bulunan ve bu
hizmetin dzenlenme ve
yaynlanma biimine karar
veren tzel kiflidir.
Sz konusu sorumluluk hkmlerinin yan sra 6112 sayl Kanunun 6. Maddesinin 4. Fkrasnda medya hizmet salayclarn hukuki sorumluluu flu flekilde
gsterilmifltir: Medya hizmet salayclar, ticar iletiflim ile nc flahslar tarafndan retilenler de dhil olmak zere, yaynlanan tm yayn hizmetlerinin ieriinden ve sunumundan sorumludur. Byle bir durumda birlikte sorumluluk esasna
gre, yayn yneten, program yapan ve sorumlu mdrle birlikte medya hizmet
salayc da sorumluluk almaktadr.
nternet Yaynlar Bakmndan Hukuki Sorumluluk

nternet Yaynlarn dzenleyen 04.05.2007 tarihinde yrrle giren nternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla fllenen Sularla Mcadele Edilmesi Kanun hkmlerine gre yaynlardan sorumluluk internet
sujelerinin duruma gre deiflmektedir.
Kanunun 4. Maddesinde dzenlenen ierik salayc, internet ortamnda kullanma sunduu her trl ierikten sorumludur. erik salayc, sadece balant salad baflkasna ait ierikten sorumlu deildir. Ancak, sunufl biiminden, balant
salad ierii benimsedii ve kullancnn sz konusu ierie ulaflmasn amalad aka belli ise sorumluluu sz konusu olacaktr.
Bir dier sorumlu suje ise, Kanunun 5. Maddesinde dzenlenen yer salaycdr. Yer salayc, yer salad ierii kontrol etmek veya hukuka aykr bir faaliyetin sz konusu olup olmadn arafltrmakla ykml deildir. Ancak, Yer salayc, yer salad hukuka aykr ierikten, usulne uygun olarak verilmifl eriflimin engellenmesi kararnndan haberdar edilmesi halinde ve teknik olarak imkn
bulunduu lde hukuka aykr ierii yayndan kaldrmakla ykmldr.
Eriflim salaycnn sorumluluu ise Kanunun 6. Maddesinde dzenlenmifltir.
Eriflim salayc herhangi bir kullancsnn yaynlad hukuka aykr ierikten, Kanun hkmlerine uygun olarak haberdar edilmesi halinde ve teknik olarak engelleme imkn bulunduu lde eriflimi engellemekle ykmldr. Bu ykmllnn haricinde eriflim salayc, kendisi araclyla eriflilen bilgilerin ieriklerinin
hukuka aykr olup olmadklarn ve sorumluluu gerektirip gerektirmediini kontrol etmekle ykml deildir.
YARGILAMA REJM
Yarglama rejimine iliflkin tespit edilmesi gereken ilk nokta yetkili mahkemedir.
Yetkili mahkeme denildii zaman, kitle iletiflim yaynlarnda kiflilik haklarna karfl
saldr niteliindeki yaynlara karfl alacak hukuk davalarnda, grevli hangi yerdeki mahkemenin uyuflmazla bakaca anlafllmaktadr. Medeni Kanunun 25.
maddesine gre yetkili mahkeme bakmndan zel yetki kural getirilmifltir. Kiflilik
haklarna saldr nedeniyle dava aacak olan kifli kendi yerleflim yeri veya davalnn yerleflim yeri mahkemesinde dava aabilir. Grevli mahkeme kavram yetkili
mahkeme kavramndan farkldr. Grevli mahkeme kavram, uyuflmazln adli
yarg dzeni ierisinde hangi mahkeme trnde zme kavuflturulaca anlafllmaktadr. Kiflilik haklarna yaplan hukuka aykr saldrlarn durdurulmasna ynelik davalarda grevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir.
Kiflilik haklarna yaplan hukuka aykr saldrlardan dolay zararn giderilmesini salamaya ynelik tazminat davalar eskiden alacak tazminat miktarna ve de-
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
111
D fi N E L M
erine gre Sulh hukuk mahkemeleri ya da Asliye Hukuk Mahkemelerinde grlmekteydi. 12 Ocak 2011 tarihinde kabul edilen 6100 sayl Hukuk
S O R Muhakemeleri
U
Kanunu ile dava deerine gre yaplan bu ayrma son verilmifltir. 6100 sayl Hukuk Muhakemeleri Kanununun 2. Maddesine gre Dava konusunun deer ve
DKKAT
miktarna baklmakszn malvarl haklarna iliflkin davalarla, flahsn varlna iliflkin davalarda grevli mahkeme, aksine bir dzenleme bulunmadka asliye hukuk
SIRA SZDE
mahkemesidir.
Sonu olarak herhangi bir kitle iletiflim ara nedeniyle yaplan yaynlar nedeniyle kiflilik hakknn ihlali nedeniyle alacak maddi ve manevi
tazminat davalar
AMALARIMIZ
asliye hukuk mahkemelerinde grlecektir.
N N
Erhan Gnay, Yayn Yoluyla Kiflilik Haklarna Saldr ve Basnda Sorumluluk,

K T A PSekin Yaynclk, 1999, Ankara.
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
112
Medya Hukuku
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Kitle iletiflim aralar yoluyla yaplan yaynn

hukuka uygunluk flartlarnn tanmlayabilmek.
Kitle iletiflim aralaryla yaplan yaynn hukuka
uygun olarak yrtlmesini salamak iin sz
konusu faaliyetler kurallar tarafndan dzenlenmektedir. Yaynlarn hukuk snrlar ierisinde
gereklefltirilip gereklefltirilmediinin baz ltler kullanlarak tespit edilmesi mmkndr.
Bu ltler kamu yarar, gereklik, lllk ve
gncellik olarak karflmza kmaktadr.
Kiflilik haklar ve zelliklerini ayrt edebilmek.
Kiflilik hakk, kifliye kifli olmas sebebiyle tannmfl haklardr. Kiflinin btn kiflisel deerleri ve
kiflisel varlklar zerinde geerli olan haklardr.
Kiflilik haklar mutlak, tekelci ve flahs varl haklarndandr. Kiflilik hakknn konusuna giren deerleri maddi bedensel deerler, manevi deerler
ve mesleki-ticari deerler olarak e ayrabiliriz.
Kitle iletiflim aralaryla kiflilik haklarna yaplan saldrlardan korunma yollarn aklayabilmek.
Kiflilik hakknn korunmas, kiflinin toplum iindeki sahip olmas gereken onurlu ve saygn varln salamak amacna yneliktir. Kiflilik hakk
saldrya urayan kiflinin saldr tehlikesinin nlenmesi, srmekte olan saldrya son verilmesini,
sona ermifl olsa bile etkileri devam eden saldrnn hukuka aykrlnn tespitini, saldr teflkil
eden yaymda dzeltmenin veya kararn nc
kiflilere bildirilmesi veya yaymlanmasn, maddi
veya manevi tazminat talebinde bulunma haklar bulunmaktadr.
N
A M A
Kiflilik haklarna yaplan saldrlarda sorumlular tespit edebilmek.

Kitle iletiflim aralaryla yaplan kiflilik haklarna
saldrlarda alabilecek davalarn hukuki sorumlular Basn Kanununda tespit edilmifltir. Baslmfl eser yoluyla ifllenen fiillerden doan maddi
ve manevi zararlardan dolay sreli yaynlarda,
eser sahibi ile yayn sahibi,sresiz yaynlarda
ise,eser sahibi ile yaymc, yaymcnn belli olmamas halinde basmc mfltereken ve mteselsilen sorumludur.
113
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi yaynlarn hukuka uygunluk ltlerinden deildir?
a. lllk
b. Kamu yarar
c. Karfllkllk
d. Gereklik
e. Gncellik
6. Sreli yaynlarda hukuki sorumluluk kime aittir?

a. flveren
b. Eser sahibi ve yayn sahibi
c. erik salayc
d. Reklam veren
e. Basmc
2. Afladakilerden hangisi kiflilik haklar kavram iersinde yer almaktadr?

a. Haberleflme hakk
b. Yaflam hakk
c. Seyahat hakk
d. Sendika hakk
e. Yayn hakk
7. zel radyo ve televizyonlarn yaynlarnda hukuki

sorumluluk kime aittir?
a. Eser sahibi
b. Yer salayc
c. Sreli yayn sahibi
d. Yayn yapan, program ynetenle birlikte sorumlu mdr
e. Haber ajans
3. Kiflilik hakk saldrya urayan kifli afladaki davalardan hangisini aamaz?

a. Saldrnn nlenmesi davas
b. Tespit davas
c. Sebepsiz zenginleflme davas
d. Saldrnn durdurulmas davas
e. cra inkar tazminat davas
8. TRT yaynlarnda hukuki sorumluluk kime aittir?

a. Metni yazan, sesi tespit edilen ve bunlar kontrol edenler
b. Reklam ajans
c. flveren
d. Eriflim salayc
e. Borlu
4. Afladakilerden hangisi kiflilik hakknn zelliklerindendir?

a. fiahs varl haklarndandr.
b. Mal varl haklarndandr.
c. zel haklardandr.
d. Yenilik douran haklardandr.
e. Menfaat haklarndandr.
9. TRT yaynlarndan dolay tazminat davalar kime karfl alr?

a. flveren
b. Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu
c. Telekomnikasyon letiflim Baflkanl
d. Sreli yayn sahibi
e. Basmc
5. Maddi tazminat davas aabilmek iin hangi flart

aranmaz?
a. Kusur
b. Zarar
c. lliyet Ba
d. Hukuka aykr saldr
e. zin flart
10. Usulne uygun olarak verilen eriflimin engellenmesi kararn afladakilerden hangisi uygular?
a. Yer salayc
b. Ulafltrma Bakanl
c. Reklam ajans
d. Sreli Yayn sahibi
e. Medya hizmet salayc
114
Medya Hukuku
1. c
Akipek, J.; Akntrk, T. (2002), Trk Medeni Hukuku,

Kifliler Hukuku, Sekin Yaynlar, stanbul.
Ataay, A. (1978), fiahslar Hukuku, stanbul.
Belli, D.B. (2008), Basn Yolu le Kiflilik Hakkna Saldrlardan Doan Hukuki Sorumluluk, Yetkin Yaynlar, Ankara.
olak, N.. (2007), Kitle letiflim Hukuku, Sekin Yaynclk, Ankara.
el, K.; nver, Y. (2005), Kitle Haberleflme Hukuku, 6.
Bas, Beta Yaynclk, stanbul.
Klolu, A. (1982), fieref haysiyet ve zel Yaflama Basn Yoluyla Saldrlardan Hukuksal Sorumluluk, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Yaynlar, Ankara.
zel, S. (2004), Uluslararas Medya ve nternette Kiflilik
Haklarnn Korunmas, Sekin Yaynclk, Ankara.
zsunay, E. (1979), Gerek Kiflilerin Hukuki Durumu,
stanbul.
ztan, B. (1992), fiahsn Hukuku, Hakiki fiahslar, Yetkin Yaynevi, Ankara.
Yldz, S. (2011), Medya ve Hukuk, Nobel Yaynclk,
Ankara.
Zevkliler, A.; Acabey, M.B.; Gkyayla, K.E. (2000), Medeni Hukuk, Sekin Yaynclk, Ankara.
2. b
3. e
4. a
5. e
6. b
7. d
8. a
9. b
10. a
Yantnz yanlfl ise Yaynlarn Hukuka Uygunluu konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Kiflilik Hakk ve zellikleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Kitle letiflim Aralar Yoluyla Kiflilik Haklarna Yaplan Saldrlarda Korunma Yollar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Kiflilik Hakk ve zellikleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Kitle letiflim Aralar Yoluyla Kiflilik Haklarna Yaplan Saldrlarda Korunma Yollar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Kitle letiflim Aralar Yoluyla Yaplan Kiflilik Haklarna Saldrlarda Hukuki Sorumluluk konusunu yeniden gzden
geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
MEDYA HUKUKU
7
Amalarmz
N
N
N
N

Dzeltme ve cevap hakkn aklayabilecek,
Sreli yaynlarda dzeltme ve cevap hakknn kullanlabilmesinin flartlarn
belirtebilecek,
Radyo ve televizyon yaynlarnda dzeltme ve cevap hakknn kullanlabilmesinin flartlarn aklayabilecek,
nternet ortamndaki yaynlarda dzeltme ve cevap hakknn kullanlabilmenin flartlarn betimleyebilecek bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Dzeltme ve cevap hakk
Geree aykr yayn
Sorumlu mdr
fieref ve haysiyeti ihlal eden

yayn
erik salayc
Kiflilik haklar
erik Haritas
Medya Hukuku
Medyada
Dzeltme ve
Cevap Hakk
GRfi
SREL YAYINLARDA DZELTME VE CEVAP
HAKKI
5187 SAYILI BASIN KANUNUNUN 14. MADDES
CEVAP VE DZELTME HAKKI
5187 SAYILI BASIN KANUNUNUN 18.
MADDESNEGRE DZELTME VE CEVABIN
YAYIMLANMAMASI
RADYO VE TELEVZYON YAYINLARINDA
6112 SAYILI RADYO VE TELEVZYONLARIN
KURULUfiU VE YAYIN HZMETLER HAKKINDA
KANUNUN 18. MADDESNE GRE DZELTME
VE CEVAP HAKKININ KULLANILMASI
6112 SAYILI RADYO VE
TELEVZYONLARINKURULUfiU VE YAYIN
HZMETLER HAKKINDA KANUNUN 18.
MADDESNE GRE DZELTME VE CEVABIN
YAYINLANMAMASI
NTERNET YAYINLARINDA DZELTME VE
CEVAP HAKKI
MEDYADA DZELTME VE CEVAP HAKKI
BAfiVURU SREC TABLOSU
Medyada Dzeltme ve
Cevap Hakk
GRfi
Kitle iletiflim aralar ile yaplan yaynlar bazen yayn ierii nedeniyle baz kifli ve
kurumlar yayndaki yanlfl dzeltme ya da cevap hakkn kullanmak isteyebilirler.
Anayasal bir hak olan Dzeltme ve Cevap Hakknn kullanm basn, radyo,
televizyon ve internet yaynlar bakmndan farkllklar gstermektedir. Bu nitede
farkl kitle iletiflim aralarna gre dzeltme ve cevap hakknn kullanlmasnn
usul ve esaslarna deinilecektir

Bir yaynn okuyucusuna o yaynla ilgili herhangi bir dzeltmenin de iletilmesi
amacn gden dzeltme ve cevap hakk; klasik anlamda tanmn bulan basn zgrlndeki gibi devlet ile basn arasndaki iliflkileri dzenlemenin tesinde, basn ile okuyucu arasndaki iliflkileride hedef alan bir haktr. Basn zgrlnden
doan haklar kullanan kiflinin, bu hakk kullanrken baflka birinin menfaatlerini
zedeleyici, geree aykr yaynda bulunmas durumunda, ayn dflnce aklama
aracndan, habere konu olan kiflinin de yararlanmas ona da ayn konuda grfllerini aklama olanann tannmas, basn zgrlnn bir unsuru olarak deerlendirilmifltir (zek, 1978:95). Bu yapsyla, dzeltme ve cevap hakk birok devletin anayasasnda dzenlenmifltir. (ifti, 1991; Coflkun, 2002).
Bir tanma gre dzeltme ve cevap hakk, gerekleflen yaynn sorumlu mdrne yolladklar cevaplarn aynyla yaymlamas olanan ifade etmektedir. (Coflkun, 2002:25). Bir baflka tanma gre de kitle iletiflim aralaryla yaplan yaynlar
nedeniyle resm makam ve mercilere, gerek kiflilere zel ve kamu tzel kiflilerine, adli yarglamann ok ar iflleyifli nedeniyle gvence oluflturan bir kurum nitelii taflmaktadr. (Coflkun, 2002:25). Daha kapsayc olarak ise dzeltme cevap
hakknn haber alma zgrlnn ktye kullanm balamnda oluflan yanlfl ya
da geree aykr ve kiflilik haklarna ynelik haberin en ksa srede dzeltilmesi,
yantlanmas ve etkilerinin azaltlmas amacn ve gereksinimini karfllayan bir hak
ve zgrlk biiminde de tanmlamak mmkndr. (Coflkun, 2002:25).
Basn kurulufllar karflsnda kifli ve kurulufllara tannan bir savunma arac biiminde beliren dzeltme ve cevap hakk, silahlarda eflitlii salayc bir zellie sahiptir. Kiflilere, kendileri ile ilgili yaynlar dolaysyla, ayn yoldan kamuoyuna sesini duyurma, halkn doruyu renme ve olumsuz izlenimleri giderme imkn
salamaya ynelik bir haktr. (ifti, 1991:95; Erman ve zek, 1964:86-vd.).
118
Medya Hukuku
Dzeltme ve cevap hakknn basn zgrln snrlayan bir hak olmas, onun
snrszl anlamna da gelmez. nk hakkn snrszl onun ktye kullanlmasn dourur. Burada kurulacak denge ise, basn zgrlnn ve basn mensuplarnn haber verme ve elefltiri haklarnn zne dokunmayacak ve ayn zamanda hak
sahibinin karlarn koruyacak flekilde olmaldr. Dzeltme ve cevap hakk snrsz
olarak tannrsa, basn zgrl ile kiflilik hakk arasnda kurulmak istenen denge,
bu sefer basn aleyhine, kifliler lehine bozulmufl olur. (ifti, 1991:47). Bu adan,
basn zgrl iin bir yaptrm olan bu hakkn, hangi hllerde, nasl ve kim tarafndan kullanlacann kanunlar tarafndan dzenlenmesi gerektii ak bir flekilde
SZDE
anlafllabilir.SIRA
(Glckl,
1970:137; zek, 1978:95; Dnmezer, 1968:277-vd).
SIRA SZDE
Dzeltme ve Cevap Hakknn Hukuki Nitelii
D fi N E L M
D fi N E L M
Dzeltme ve
Cevap Hakk, 1982 Anayasasnn ikinci blmnde Kiflinin Haklar
ve devleri bafll altnda dzenlenmifltir. Anayasann 32 inci Maddesinde DS O R U
zeltme ve Dzeltme
ve cevap hakk, ancak kiflilerin haysiyet ve flereflerine dokunulmas veya kendileriyle ilgili geree aykr yaynlar yaplmas
hallerinde Dtannr
ve kanunla dzenlenir.
KKAT
Dzeltme ve cevap yaymlanmazsa, yaymlanmasnn gerekip gerekmediine hkim tarafndan ilgilinin mracaat tarihinden itibaren en ge yeSIRA SZDE
di gn ierisinde
karar verilir. fadesi yer almaktadr.
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
D fi N E L M
K T A P
N N
Dier lkelerin
SIRAmedya
SZDEile ilgili kanunlarnda dzeltme ve cevap hakk nasl dzenlenmifltir?
AMALARIMIZ
D fi N E LGazete
M
Atilla Coflkununun
Radyo ve Televizyon Yaynlarnda Cevap Hakk adl kitabnda
K T A P
konu hakknda daha detayl bilgileri okuyabilirsiniz (stanbul: Legal, 2002).
S O R U
TELEVZYON
DKKAT
SIRA
N T E RSZDE
NET
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
S O R U
Dzeltme
T E L Eve
V Zcevap
Y O N hakknn kullanm kitle iletiflim aralarnn zelliklerine gre
farkllklar gstermektedir. Srasyla yazl basnda, radyo ve televizyonda ve nternetDKKAT
teki yaynlar bakmndan bu hakkn kullanlmasnn usul ve esaslarna deinilecektir.
N N
NYAYINLARDA
T E RSZDE
NET
SRELSIRA
Dzeltme ve cevap hakknn yazl basnda kullanlmas denidiinde, dergi, gazete gibi sreli yaynlarda yaymlanan haber ya da yazlar nedeniyle bu hakkn kulAMALARIMIZ
lanlmas anlafllmaktadr.
5187 Sayl Basn Kanunu Belli aralklarla yaymlanan gazete, dergi gibi baslmfl eserler Kile haber
T A P ajanslar yaynlarna iliflkin olarak dzenlemeler getirdiinden
dzeltme ve cevap hakk da Basn Kanununun 14. Maddesinde dzenlenmifltir.
Buna gre Sreli yaynlarda kiflilerin fleref ve haysiyetini ihll edici veya kiflilerle
ilgili geree
yaplmas halinde, bundan zarar gren kiflinin yaym taT E L aykr
E V Z Y Oyaym
N
rihinden itibaren iki ay iinde gnderecei su unsuru iermeyen, nc kiflilerin
hukuken korunan menfaatlerine aykr olmayan dzeltme ve cevap yazsn; sorumlu mdr hibir dzeltme ve ekleme yapmakszn, gnlk sreli yaynlarda ya N T E R N E itibaren
T
zy ald tarihten
en ge gn iinde, dier sreli yaynlarda yazy ald tarihten itibaren gnden sonraki ilk nshada, ilgili yaynn yer ald sayfa
ve stunlarda, ayn puntolarla ve ayn flekilde yaymlamak zorundadr.
Basn Kanundaki bu dzenlemeye gre, bir sreli yayna ynelik dzeltme ve
cevap hakknn domasnn ilk nedeni yaynn, yayna konu olan kiflinin fleref ve
haysiyetine dokunmas hlidir. fieref ve haysiyet kavramlar hukuken korunan
119
7. nite - Medyada Dzeltme ve Cevap Hakk
kiflilik haklar balamndaki deerlerdir. Basn Kanununun 14nc Maddesine

gre dzeltme ve cevap hakknn kullanlmas yalnzca kiflinin haysiyet ve flerefinin ihlal edilmesi kofluluna bal deildir. Kanun koyucu, sreli yaynn, kiflilerle
ilgili geree aykr yaym yaplmas durumunu da dzeltme ve cevap hakknn
nedeni saymfltr.
Size gre hangi hllerde dzeltme ve cevap hakk kullanlabilmelidir?
SIRA SZDE
Dzeltme ve Cevap Yazsnn erik ve Biimine Ynelik

D fi N E L M
Dzenlemeler
Kanun koyucu, dzeltme ve cevap hakknn suiistimal edilmemesi, basn zgrlS O R U koflullar kan gereksiz yere snrlayacak biimde kullanlmamas iin birtakm
bul etmifltir. Bunlarn baflnda dzeltme ve cevap yazsnn su unsuru iermemesi zorunluluu gelmektedir. kinci koflul, dzeltme ve cevap yazsnn nc kifliDKKAT
lerin hukuken korunan menfaatlerine aykr olmamasdr. nc koflul, cevap yazsnn cevap verilen yaynla ilgili olmas ve bunun metinde aka belirtilmesidir.
SIRA SZDE
Son olarak, cevap yazsnn uzunluu, ilgili yayna oranla snrlandrlmfltr.
Bu aklamalar flnda dzeltme ve cevap yazsnn flu unsurlar taflmas gerektii sylenebilir:
AMALARIMIZ
Dzeltme ve cevap yazs, cevaba konu olan yaz ile ilgili olmaldr.
Dzeltme ve cevap yazs su unsuru taflmamal, hakaret iermemelidir.
Dzeltme ve cevap yazs nc kiflilerin, dolaysylaK dzeltme
T A P ve cevap
metnine konu olan yayndan zarar gren ve yaynn sorumlular dflndaki
kiflilerin haklarna bir saldr nitelii taflmamas gerekir. Baflka bir deyiflle
dzeltme ve cevap metni, baflka kiflilere dzeltme ve cevap
T E L E Vhakk
Z Y O N dourmayacak nitelikte olmaldr.
Dzeltme ve cevap yazsnda cevaba ya da dzeltmeye konu olan eser belirtilmelidir. Bir baflka ifade ile dzeltme ve cevap hakkn douran yaz, haNTERNET
ber, karikatr, fotoraf belirtilmelidir.
Dzeltme ve cevap yazs, ilgili yazdan uzun olmamaldr. Dzeltme ve cevaba neden olan eserin yirmi satrdan az yaz, resim veya karikatr olmas
hllerinde dzeltme ve cevap otuz satr geemez.
Dzeltme ve cevap yazs zarar gren kifli tarafndan ya da vekili araclyla gnderilmelidir.
N N
Dzeltme ve Cevap Hakknn Kullanlmasn Usulne

Ynelik Dzenlemeler
5187 Sayl Basn Kanununa gre dzeltme ve cevap hakk sahibi yukarda belirtilen koflullara uygun hazrlayaca dzeltme ve cevap metnini, cevaba konu olan
eserin yaymland tarihten itibaren en ge iki ay ierisinde bu hakkn kullanmak
zere ilgili sreli yaynn sorumlu mdrne gndermelidir. Kanunda ngrlen
iki aylk sre, hak dflrc sredir. lgilinin yaplan yayndan ge haberdar olmas ve bu nedenle sreyi geirmesi hlinde, cevap hakk dflmfl saylr. Efl deyiflle
bir yayndan zarar grdn iddia eden kiflinin bu yaynn yapld tarihten itibaren bafllayan iki aydan sonra Basn Kanunu erevesinde herhangi bir talepte
bulunmas mmkn deildir.
Dzeltme ve cevap metninin sreli yaynn sorumlu mdrne mutlaka gnderilmesi gerekmektedir. Uygulamada sorumlu mdre ulafltnn kantlanabilmesi asndan dzeltme ve cevap yazs noter araclyla gnderilmektedir. Dzeltme ve cevap
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
120
Medya Hukuku
metninin APS ya da iadeli-taahhtl mektupla gnderilmesi mmkn olduu gibi

alnd belgesi karfll elden verilmesi de olanakldr. Dzeltme ve cevap metninin sorumlu mdr adna sreli yaynn idare merkezi adresine gnderilmesi zorunludur.
Bu flekilde rnein bir gazetedeki haberin muhabirine, kfle yazarnn kendisine ya da
herhangi bir yaz iflleri mdrne ya da sreli yaynn baflka bir sorumlusuna gnderilen dzeltme ve cevap yazlar Basn Kanunu erevesinde geerli saylmayacaktr.
5187 SAYILI BASIN KANUNUNUN 14. MADDES

CEVAP VE DZELTME HAKKI
DZELTME VE CEVAP METN NEDR ?
KM TARAFINDAN HANG SREDE KULLANILIR ?
Sreli yaynlarda kiflilerin fleref ve haysiyetini ihlal edici veya kiflilerle ilgili geree aykr
yaym yaplmas halinde (sreli yaynda / bir gazetede, dergide, herhangi bir ajans blteninde) bundan zarar gren kiflinin (haberde, yorum veya elefltiri yazsnda ad geen
kifli veya tzel kiflilik veya herhangi bir kurum) yaym tarihinden itibaren iki ay iinde
(dzeltme ve cevap hakkna sahip olan kiflinin lmesi halinde bu hak, miraslarndan
biri tarafndan kullanlabilir. Bu durumda iki aylk bu sreye bir ay ilave edilir. Madde
14/son) gnderecei su unsuru iermeyen, nc kiflilerin hukuken korunan menfaatlerine aykr olmayan dzeltme ve cevap yazsn; (tekzip metnini); (Madde 14/1)
TEKZP (Dzeltme ve Cevap metni) KME GNDERLR ?

Sreli yaynn (gazete,dergi veya haber ajans) sorumlu mdrne gnderilir. Gnderilen cevap ve dzeltme yazsnn alnp alnmad, sorumlu mdre tebli edilip edilmedii nemli olduundan, tekzip metni genellikle noter kanalyla gnderilmektedir. Elden
sorumlu mdre imza karfll da verilebilir. Bu tr tebliler tekzip metnini gnderecek
kiflinin veya kurumun talebi halinde noter memurlaryla elden de yaplabilmektedir. adeli taahhtl posta yoluyla da cevap ve dzeltme metni gnderilebilir. (14 / I Madde)
DZELTME VE CEVAP METNN ALAN SORUMLU MDR NE YAPAR ?

Sorumlu Mdr, dzeltme ve cevap metnini ald tarihten itibaren gnlk sreli yaynlarda en ge gn iinde, dier sreli yaynlarda yazy ald tarihten itibaren en ge
gnden sonraki ilk nshada, metinde hibir dzeltme ve ekleme yapmakszn (ve bu cevap
ve dzeltme dolaysyla herhangi bir mtaala beyan etmeksizin) ilgili yaynn yer ald
sayfa ve stunlarda, ayn puntolarla ve ayn flekilde aynen ve tamamen yaynlamaya mecburdur. Tekzip metni nce sorumlu mdre gnderilecektir. Bu koflul yerine gelmeden yargya baflvurulamaz. Sorumlu mdre yasa gnlk sreli yaynda gn inceleme ve
gn iinde tekzip metnini yaynlama hakk vermifltir. Dier sreli yaynlarda ise gn
inceleme ve nc gnden sonraki ilk nshada yani drdnc gn kacak olan dergi
nshasnda rnein tekzip metni yaynlanmaldr. Sreli yaynn birden fazla yerde baslmas halinde,cevap ve dzeltmeye sebep olan yaznn yaynland ve datld yerdeki
basksnn tm nshalarnda cevap ve dzeltmeye yer verilir. (14/ I - III Madde)
TEKZP METN NASIL OLMALIDIR VE NE fiEKLDE YAYINLANMALIDIR ?

Dzeltme ve Cevap metninde buna neden olan eser belirtilir. Dzeltme ve cevap ilgili yazdan uzun olamaz. Dzeltme ve cevaba neden olan eserin yirmi satrdan az
yaz veya resim veya karikatr olmas hallerinde dzeltme ve cevap otuz satr geemez. Tekzip metni cevaba sebebiyet veren yaznn yaynland sayfa ve stnda veya bunlarn efldeerinde, okumay glefltirmeyecek flekilde, imla kurallarna uygun
olarak, efl byklkte ve efl karakterde harflerle, tekzibi gerektiren yaz iin bafllk yaplmflsa veya resim, fotoraf konmuflsa, cevap ve dzeltme metninde tespit edilmifl
bafllk veya resminde yaynlanmas gerekir. (14/ II-I Madde)
TEKZP YAYINLANMAZSA
Tekzip metninin sorumlu mdre
tebliinden itibaren, gnlk sreli
yaynlarda 3 gn, dier sreli yaynlarda gnden sonraki ilk nshada tekzip metni yaynlanmaldr.
(rnein tekzip metninin sorumlu
mdre tebli tarihi 01.01.2011 olsa,
bu tarih yani tebli tarihi saylmayacak ve sorumlu mdr gnlk sreli
yaynlarda 3 gn iinde incelemesini bitirecek ve gn iinde yaynlayacaktr. Yani tekzibin yaynlanmasna karar verirse en son 04.01.2011
tarihinde tekzip metnini yaynlamaldr.) Eer aklanan srelerde tekzip yaynlanmazsa; yaynlanmas
gerekli olan tarihten itibaren veya
usulne aykr flekilde yaynlanmas
halinde yaym tarihinden itibaren 15
gn iinde; (rnek tarihlere gre 19
Ocak 2011 tarihine kadar)
SULH CEZA YARGICINA

BAfiVURULUR
Cevap ve dzeltme talep eden kifli
haberle ilgili tm evraklaryla tekzip metninin yaynlanmas veya yasada gsterilen usule gre yaynlanmas iin bulunduu yer Sulh Ceza
Yargcna baflvurur.
Sulh Ceza yargc cevap ve dzeltmenin su mahiyetinde olup olmadn, yayn ile ilgisinin bulunup
bulunmadn ve yaplan baflvurunun yayndan itibaren iki ay iinde yaplp yaplmadna bakar.
Sulh Ceza Yargc tekzip metninin
yaynlanp yaynlanmayacan veya usulne uygun olarak yeniden
yaynlanmasn gn iinde duruflma yapmakszn karara balar.
(14/IV Madde)
SULH CEZA YARGICI KARARINA KMLER TRAZ

EDEBLR, TRAZ SRES NEDR ?
Sulh Ceza Yargc tekzip metninin yaynlanmasna karar verirse, bu karar sorumlu
mdre tebli edilir. Sorumlu Mdr de bu karara karfl tebli tarihinden itibaren
yedi gn iinde (acele itiraz) Yetkili Makama (Asliye Ceza yargcna) itiraz edebilir.
Sorumlu Mdr tekzibin yaynlanmasna dair Sulh Ceza Yargc kararnn kaldrlmasn ve tekzibin yaynlanmamasna karar verilmesini isteyebilir. Eer tekzip isteyen ilgilinin istei reddedilir ve tekzibin yaynlanmamasna karar verilirse; ayni flekilde tekzip isteyen ilgili de yedi gn iinde yetkili makama yani Asliye Ceza yargcna itiraz etme hakkna sahiptir. Asliye Ceza Yargc itiraz nedenlerini, yazl belgeleri ve dosyay inceleyerek gn iinde karar verir. Karar kesindir. Yetkili Makam
kararna (Asliye Ceza Yargc) kararna itiraz edilemez. (14/ V Madde)
121
122
Medya Hukuku
YETKL MAKAM (ASLYE CEZA YARGICI) KARARINA GRE DZELTME EVE

CEVAP METN NE ZAMAN VE NASIL YAYINLANIR?
Dzeltme ve cevabn yaynlanmasna hkim tarafndan karar verilmesi halinde
gnlk sreli yaynlarda tekzip metni; hakim kararnn teblii tarihinden itibaren
gn iinde yaynlanacak olan nshada, dier sreli yaynlarda ise gnlk inceleme sresinin bitiminden sonra yaynlanacak ilk nshada hakim kararna gre
verilen tekzip metni yaynlanmaldr. Tekzip metni sresinde yaynlanmaynca tekzip isteyen tarafndan eer Sulh Ceza Yargnca baflvurulmuflsa ve Sulh Ceza Yargc
tekzibin yaynlanmasna karar vermiflse ve bu karara itiraz edilmemiflse bu kararn
kesinlefltii tarihten itibaren, eer itiraz edilmiflse yetkili makamn (Asliye Ceza) kararnn teblii tarihinden itibaren yukarda aklanan sreler iinde tekzip metni
yaynlanmaldr. (14/ VI Madde)
5187 SAYILI BASIN KANUNUNUN 18. MADDESNE

GRE DZELTME VE CEVABIN YAYIMLANMAMASI
5187 SAYILI BASIN KANUNUNUN 14.MADDESNE GRE TEKZP METNNN
YAYIMLANMASINA DAR KESNLEfiMfi HKM KARARLARINA UYMAMA
lgilinin talebi zerine verilmifl ve kesinleflmifl hakim kararlarna gre yaynlanmasna karar verilen dzeltme ve cevap metinlerini yaynlamayarak kesinleflmifl hakim
kararlarna uymayan sorumlu mdr ve bal olduu yetkili on milyar liradan yzeli milyar liraya kadar ar para cezasyla cezalandrlr. Ar para cezas, blgesel
sreli yaynlarda yirmi milyar liradan, yaygn sreli yaynlarda elli milyar liradan
az olamaz. Sorumlu mdr ve sorumlu mdrn bal olduu yetkili hakknda verilen ar para cezasnn denmesinden yayn sahibi, sorumlu mdr ve sorumlu
mdrn bal olduu yetkili ile birlikte mteselsilen sorumludur.
(Madde 18/ 1)
Tekzip: Dzeltme ve cevap

metni olarak kullanlan
terim; tekzip etmek karfll
olarak yalanlamak, doru
olmadn aklamak
anlamndadr.
DZELTME VE CEVAP YAZISININ YAYINLANMAMASI VEYA

YASAL fiARTLARA UYULMAKSIZIN YAYINLANMASI HALNDE
LAN YOLUYLA YAYIMLAMA KARARI
Dzeltme ve cevap yazsnn yaynlanmamas veya tekzip metnine hibir dzeltme
ve ekleme yaplmakszn ilgili yaynn yer ald sayfa ve stunda, ayn puntolarla ve
ayn flekilde yaymlanmamflsa; yani Madde14/1 de belirtilen flartlara uyulmakszn
yaynlanmas hallerinde hakim, ayrca masraflar yayn sahibi tarafndan karfllanmak zere., bu yaznn tiraj yz binin zerinde olan iki gazetede ilan fleklinde
yaynlanmasna da karar verir. (Madde 18/ 3 son)
RADYO VE TELEVZYON YAYINLARINDA DZELTME

VE CEVAP HAKKI
6112 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yayn Hizmetleri Hakknda Kanun, 3984 sayl eski Radyo ve Televizyonlarn Kuruluflu ve Yaynlar Hakkndaki
kanunu yrrlkten kaldrmfltr. 6112 sayl yeni kanun Trkiye Byk Millet Meclisinden 15 fiubat 2011 tarihinde kabul edilmifl ve 3 Mart 2011 tarihli Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmifltir. Sz konusu 6112 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yayn Hizmetleri Hakknda Kanunun 18. Maddesi Dzeltme
ve Cevap Hakkn dzenlemektedir.
Radyo ve televizyon yaynlar bakmndan sz konusu yayn hakknda dzeltme

ve cevap hakkn kullanmak isteyen kifliler iin kanunda iki yol ngrlmfltr.
Bunlardan ilki Gerek ve tzel kifliler, kendileri hakknda fleref ve haysiyetlerini ihll edici veya geree aykr yayn yaplmas hlinde, yayn tarihinden itibaren altmfl gn iinde, nc kiflilerin hukuken korunan menfaatlerine aykr olmamak
ve su unsuru iermemek kaydyla, dzeltme ve cevap yazsn ilgili medya hizmet
salaycya gnderir. Hkmne gre yayn tarihinden itibaren 60 gnlk sre ierisinde dzeltme ve cevap hakkn kullanmak isteyen kifli dzeltme ve cevap yazsn ilgili medya hizmet salaycsna gnderebilecektir. lgili dzeltme ve cevap
metnini alan medya hizmet salaycs ise, hibir dzeltme ve ekleme yapmakszn,
yazy ald tarihten itibaren en ge yedi gn iinde, cevap ve dzeltmeye konu yaynn yapld saatte ve programda, izleyiciler tarafndan kolaylkla takip edilebilecek ve aka anlafllabilecek biimde dzeltme ve cevab yaynlamakla ykmldr. Yine 18. Maddeye gre Dzeltme ve cevap hakk douran programn yayndan kaldrld veya yaynna ara verildii durumlarda, dzeltme ve cevap hakk,
yedi gnlk sre iinde anlan programn yayn saatinde kullandrlr.
Eer medya hizmet salaycs dzeltme ve cevab belirtilen sre iinde yaynlamaz ise ya da 18. Maddede yer verilen dzenlemeye aykr flekilde yaynlar ise ilk
halde srenin bitmesini takiben ikinci halde dzeltme ve cevabn yaynland tarihten itibaren on gn iinde ilgili kifli, mahkemeden cevap ve dzeltmenin birinci
fkra hkmlerine uygun olarak yaynlanmasna karar verilmesini isteyebilecektir.
Bu halde dzeltme ve cevap hakkn kullanmak isteyen kiflinin hangi mahkemeye baflvuraca da kanunda dzenlenmifltir. Buna gre baflvurulacak yetkili ve grevli mahkeme; baflvuru sahibinin ikamet ettii yerdeki sulh ceza mahkemesi, baflvuru sahibinin yurt dflnda ikamet etmesi hlinde Ankara Sulh Ceza Mahkemesidir.
Bu flekilde kendisine baflvurulan Sulh ceza hkimi, istemi gn iinde duruflma yapmakszn karara balar. Bu karara karfl tebliden itibaren yedi gn iinde
yetkili asliye ceza mahkemesine itiraz edilebilir. Asliye ceza mahkemesi itiraz
ifl gn iinde inceleyerek kesin karara balar.
Kanun dzeltme ve cevap hakkna sahip olan kiflinin bu hakk kullanmadan lmesi hlinde, bu hak miraslarndan biri tarafndan kullanlabileceini de hkme
balamfltr. Bu durumda, lmn altmfl gnlk dzeltme ve cevap hakk sresi
iinde gerekleflmifl olmas kaydyla, kalan dzeltme ve cevap hakk sresine otuz
gn ilve edilecektir.
Kanunun 18. Maddesinin son fkrasna gre dzeltme ve cevap hakkn kullanmak isteyen gerek ya da tzel kifli bu hakkn, ayn sreler iinde dorudan sulh
ceza mahkemesinden isteme olana da tanmfltr.

KANUNUN 18. MADDESNE GRE DZELTME VE
CEVAP HAKKININ KULLANILMASI
DZELTME VE CEVAP HAKKI KM TARAFINDAN HANG SREDE
KULLANILIR?
Gerek ve tzel kifliler, kendileri hakknda fleref ve haysiyetlerini ihll edici veya
geree aykr yayn yaplmas hlinde, yayn tarihinden itibaren altmfl gn iinde, nc kiflilerin hukuken korunan menfaatlerine aykr olmamak ve su unsuru iermemek kaydyla, dzeltme ve cevap yazsn ilgili medya hizmet salaycya gnderir.
123
124
Medya Hukuku
DZELTME VE CEVAP METN KME GNDERLR ?

Gerek ya da tzel kifliler tarafndan, nc kiflilerin hukuken korunan menfaatlerine aykr olmamak ve su unsuru iermemek kaydyla, dzeltme ve cevap yazsn ilgili medya hizmet salaycya gnderilir.
DZELTME VE CEVAP METNNN ALAN MEDYA HZMET SALAYICI NE

YAPAR?
Medya hizmet salayclar, hibir dzeltme ve ekleme yapmakszn, yazy ald tarihten itibaren en ge yedi gn iinde, cevap ve dzeltmeye konu yaynn yapld
saatte ve programda, izleyiciler tarafndan kolaylkla takip edilebilecek ve aka anlafllabilecek biimde dzeltme ve cevab yaynlar. Dzeltme ve cevap hakk douran
programn yayndan kaldrld veya yaynna ara verildii durumlarda, dzeltme
ve cevap hakk, yedi gnlk sre iinde anlan programn yayn saatinde kullandrlr. Dzeltme ve cevapta, buna neden olan yayn belirtilir.

KANUNUN 18. MADDESNE GRE DZELTME VE
CEVABIN YAYINLANMAMASI
DZELTME VE CEVAP METN YAYINLANMAZSA NE YAPILABLR?
Eer medya hizmet salaycs dzeltme ve cevab belirtilen sre iinde yaynlamaz
ise ya da 18. Maddede yer verilen dzenlemeye aykr flekilde yaynlar ise ilk halde
srenin bitmesini takiben ikinci halde dzeltme ve cevabn yaynland tarihten itibaren on gn iinde ilgili kifli, mahkemeden cevap ve dzeltmenin birinci fkra hkmlerine uygun olarak yaynlanmasna karar verilmesini isteyebilecektir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Dzeltme veSIRA
cevap
hakkn kimler kullanabilir?
SZDE
TRT Yaynlar Bakmndan Dzeltme ve Cevap Hakk

D fi N E L M
Dzeltme ve cevap hakknn TRT yaynlar bakmndan kullanlmas 2954 Sayl Trkiye Radyo ve Televizyon Kanununa gre dzenlenmifltir. Kanunun 27. Maddesine
S O R U
gre TRT yaynlarnda
bir kiflinin haysiyet ve flerefine dokunulmas veya kendisi ile ilgili olarak geree aykr hususlar bulunmas hlinde ilgili kiflinin dzeltme ve cevap
metnini yayn
bafllayarak yedi gn iinde TRT Genel Mdrlne gnD tarihinden
KKAT
dermesi gerekmektedir. Dzeltme ve cevap metninin Genel Mdrlke alnmasndan bafllayarak
gn iinde yaymlanmas gerekmektedir.
SIRA SZDE
TRT Genel Mdrlne gnderilecek olan dzeltme ve cevap metninde yaynda
kendisine geree aykr beyanlarda bulunulduu ya da fleref ve haysiyetine dokuAMALARIMIZ
nulduu veya
gerein ne olduu ksaca aklanr. Cevap ve dzeltme metni, cevap
ve dzeltmeye esas olan yayn sresinin ilgili blmnn sresini aflamaz.
Dzeltme ve cevap metnini alan Genel Mdrlk, dzeltme ve cevap metninin
K T A P
kanun hkmlerine
uygun olmamas veya su niteliindeki ifadeler taflmas ya da yeni bir dzeltme ve cevap hakk dourur nitelikte olmas hlinde yaymlamas talebini
reddettiini gnlk srenin bitiminden itibaren iki gn iinde ilgilisine bildirir.
N N
TELEVZYON
NTERNET
lgili, bu red kararna karfl, iki gn iinde Ankara Sulh Ceza Hkimlii nezdinde itiraz edebilir. Hak sahibi itirazn, Ankara Sulh Ceza Hkimliine gnderilmek zere bulunduu yer mahkemesine de verebilir. Ankara Sulh Ceza Hkimi, en ge iki gn iinde dzeltme ve cevap metnini; su nitelii olup olmad,
yayn ile ilgisi bulunup bulunmad, bu maddede yazl flartlara uygun olup olmad, yeni bir dzeltme ve cevap hakk dourur nitelikte olup olmad ve sresi iinde Trkiye Radyo - Televizyon Kurumuna gnderilip gnderilmedii
ynlerinden inceleyerek karar verir. Hakim cevap veya dzeltme metninin aynen yaymlanmasna karar verebilecei gibi uygun grecei deifliklikleri bizzat
yaptktan sonra yaymlanmasna da karar verebilir. Bu kararn birer rnei taraflara gnderilir.
Taraflar, bu karara, kendilerine tebliinden bafllayarak iki gn iinde Ankara
Asliye Ceza Hkimlii nezdinde itiraz edebilirler.
Asliye ceza hkiminin verdii karar kesindir. Bu kararn Genel Mdrle
tebliinden itibaren en ge iki gn iinde cevap ve dzeltmenin yaymlanmas
zorunludur.
TRT yaynlar bakmndan dzeltme ve cevap hakknn kullanlmas sreci asndan bir farkllk sz konusudur. TRT Kanunu 19. Maddesinde dzenlenen Hkmet
Uygulamalarn Tantlmas bafllkl maddeye gre; Trkiye Radyo - Televizyon Kurumunun yayn esaslarna uymak, cevap hakk douracak nitelikte olmamak ve siyasi
kar amac taflmamak kaydyla, mevzuat veya idari kararlarla yrrle konan ve
halkn katlm ile baflarya ulaflabilecek Hkmet uygulamalarnn; gerekelerinin,
yararlarnn, vecibelerinin, usul ve esaslarnn kamuoyuna benimsetilmesini amalayan tantc radyo ve televizyon programlar, Hkmet tarafndan Trkiye Radyo Televizyon Kurumu dflnda hazrlanr ve Kurum tarafndan haber bltenleri dflnda yaynlanr ve bu yaynn Hkmet uygulamasnn tantlmas olduu yayn srasnda belirtilir. Bu yaynlarn yayn sreleri ayda otuz dakikay geemez. Hkmet
bu sreyi bir defada veya bir aydaki toplam otuz dakikay aflmamak zere birka defada kullanabilir. Kullanlmayan sreler mteakip ay srelerine eklenemez.
Bu flekilde yaplan yaynlar nedeniyle Trkiye Byk Millet Meclisinde grubu
bulunan fakat hkmete dhil olmayan siyasi partilerin, dzeltme ve cevap hakk
taleplerini yayn tarihinden bafllayarak gn iinde Ankara Sulh Ceza Hkimlii
nezdinde yapacaklar dzenlenmifltir.
Yine ayn flekilde siyasi partilerin radyo ve televizyondan zel kanunlar uyarnca yapacaklar seim propaganda konuflmalar ile Kanunun 18. Maddesinde dzenlenen hkmet bildiri ve konuflmalar bakmndan dzeltme ve cevap hakk kullanlamayacaktr.
NTERNET YAYINLARINDA DZELTME VE CEVAP

HAKKI
Teknolojik geliflmelerin sonucu olarak nternet ortamnda yayncln geliflmesi ve nternet ortamnda yaplan yaynlar nedeniyle kiflilerin hak ihlalleri ile karfl karflya kalmas nedeniyle nternet ortamnda yaplan yaynlarn geree aykr olmas ya da kiflilerin fleref ve haysiyetlerinin ihlal edilmesi hlinde de dzeltme ve cevap hakknn tannmas gereklidir. Bu gerekeden hareketle 5651 Sayl nternet Ortamndan Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla fllenen Sularla Mcadele Edilmesi Hakknda Kanunun 9. Maddesinde eriin yayndan karlmas ve cevap hakk dzenlenmifltir.
125
126
Medya Hukuku
Bu dzenlemeye gre nternet ortamnda yer alan bir ierik nedeniyle haklar ihlal edildiini iddia eden kifli, ierik salaycsna, buna ulaflamamas hlinde yer salaycsna baflvurarak kendisine iliflkin ieriin yayndan karlmasn ve yayndaki
kapsamndan fazla olmamak zere hazrlad cevab bir hafta sreyle nternet ortamnda yaymlanmasn isteyebilecektir.
Bu talebi alan ierik veya yer salayc kendisine ulaflt tarihten itibaren iki gn
iinde, talebi yerine getirmelidir. Bu sre zarfnda talep yerine getirilmedii takdirde
reddedilmifl saylr.
erik veya yer salayc yaymlamazsa yani talep reddedilmifl saylrsa hakknn
ihlal edildiini dflnen kifli on befl gn iinde yerleflim yerindeki Sulh Ceza Mahkemesine baflvurarak, ieriin yayndan karlmasna ve yayndaki kapsamndan
fazla olmamak zere hazrlad cevabn bir hafta sreyle nternet ortamnda yaymlanmasna karar verilmesini isteyebilir. Sulh ceza hkimi bu talebi gn iinde duruflma yapmakszn karara balar. Sulh ceza hkiminin kararna karfl Ceza
Muhakemesi Kanunu hkmlerine gre itiraz yoluna gidilebilir.
Sulh ceza hkiminin kesinleflen karar ierik veya yer salaycsna ulafltrmasndan itibaren iki gn iinde ierik yayndan karlarak hazrlanan cevabn yaymlanmasna bafllanr.
Eer, sorumlu kifli sulh ceza hkiminin kararn yasal flartlara uygun olarak ve
sresinde yerine getirmezse , alt aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. erik veya yer salaycnn tzel kifli olmas hlinde, bu fkra hkm yayn sorumlusu hakknda uygulanr.
MEDYADA DZELTME VE CEVAP HAKKI BAfiVURU

SREC TABLOSU
Dzeltme ve Cevaba
Konu Yaynn
Yapld Ortam
lk Baflvurulacak
Merci ve Sresi
Yaynlanmamas
Halinde Baflvurulacak
lk Merci
Gazete, dergi gibi

sreli yaynlar
Yayn tarihinden itibaren 2 ay

ierisinde sorumlu mdre ulafltrlr.
Sulh Ceza Mahkemesi
zel radyolar
Yayn tarihinden itibaren 60 gn iinde

Medya Hizmet Salaycsna ulafltrlr
eer yaynlanmazsa Sulh Ceza
Hakimine baflvurulur. Yetkili ve Grevli
Sulh Ceza Mahkemesi baflvuru
sahibinin ikamet ettii yerdeki sulh ceza
mahkemesi, baflvuru sahibinin yurt
dflnda ikamet etmesi hlinde Ankara
Sulh Ceza Mahkemesidir. Baflvuru
sahibi dilerse yayn tarihinden itibaren
60 gn iinde dorudan Sulh Ceza
Hakimine de baflvurabilir.
Asliye Ceza Mahkemesi
127
zel televizyonlar

Medya Hizmet Salaycsna ulafltrlr
eer yaynlanmazsa Sulh Ceza
Hakimine baflvurulur. Yetkili ve Grevli
Sulh Ceza Mahkemesi baflvuru
sahibinin ikamet ettii yerdeki sulh ceza
mahkemesi, baflvuru sahibinin yurt
dflnda ikamet etmesi hlinde Ankara
Sulh Ceza Mahkemesidir. Baflvuru
sahibi dilerse yayn tarihinden itibaren
60 gn iinde dorudan Sulh Ceza
Hakimine de baflvurabilir.
Asliye Ceza Mahkemesi
TRT radyolar

TRT Genel Mdrlne ulafltrlr.
Ankara Sulh Ceza

Mahkemesi
TRT televizyonlar

TRT Genel Mdrlne ulafltrlr.
Ankara Sulh Ceza

Mahkemesi
nternet
Sre ngrlmemifltir. erik ve yer

salaycya ulafltrlr.
Sulh Ceza Mahkemesi
Sizce kitle iletiflim aralar iin baflvuru srelerindeki farkllklarnSIRA

sebebi
ne olabilir?
SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
128
Medya Hukuku
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Dzeltme ve cevap hakkn aklayabilmek

Dzeltme ve cevap hakk, kitle iletiflim aralaryla yaplan yaynlar nedeniyle resm makam ve
mercilere, gerek kiflilere zel ve kamu tzel kiflilerine, adli yarglamann ok ar iflleyifli nedeniyle gvence oluflturan bir kurum olan dzeltme
ve cevap hakk haber alma zgrlnn ktye
kullanlmas balamnda oluflan yanlfl ya da geree aykr kiflilik haklarn ihlal edici nitelikte yaplan yaynlarna karfl yayndan zarar grenin
baflvurabilecei bir hak olarak tanmlanabilir.
Sreli yaynlarda dzeltme ve cevap hakknn
kullanlabilmesinin flartlarn belirtebilmek
Gazete dergi gibi sreli yaynlarda dzeltme ve
cevap hakknn kullanlabilmesi iin ilgilinin yaynn yapld tarihten itibaren iki ay iinde sorumlu mdre hitaben dzeltme ve cevap metnini gndermesi gerekir. Sorumlu mdr 3 gn
iinde bu metni yaynlar. Eer metin yaymlanmazsa sulh ceza hkimine baflvurulmas gerekir.
Taraflar sulh ceza yargcnn kararna karfl Asliye
ceza mahkemesine baflvurmaldr.
Radyo ve televizyon yaynlarnda dzeltme ve
cevap hakknn kullanlabilmesinin flartlarn
aklayabilmek.
15 fiubat 2011 tarihinde Trkiye Byk Millet
Meclisinde kabul edilen 6112 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yayn Hizmetleri Hakknda Kanuna gre dzeltme ve cevap hakknn
kullanlabilmesi zel radyo ve televizyonlar ylece daha nce yrrlkte olan 3984 sayl Radyo
ve Televizyonlarn Kurulufl ve Yaynlar Hakkndaki kanunu yrrlkten kaldrmfltr.
6112 sayl Radyo Ve Televizyonlarn Kurulufl Ve
Yayn Hizmetleri Hakknda Kanunun amac;
radyo, televizyon ve istee bal yayn hizmetlerinin dzenlenmesi ve denetlenmesi, ifade ve haber alma zgrlnn salanmas, medya hizmet salayclarnn idar, mal ve teknik yaplar
ve ykmllkleri ile Radyo ve Televizyon st
Kurulunun kuruluflu, teflkilt, grev, yetki ve sorumluluklarna iliflkin usul ve esaslar belirlemektir. Bu Kanun, Trkiye Cumhuriyeti Devletinin
yarg yetkisi altnda, her trl teknik, usul ve
aralarla ve her ne isim altnda olursa olsun elektromanyetik dalgalar veya dier yollarla yaplan
radyo, televizyon ve istee bal yayn hizmetleriyle ilgili hususlar kapsamaktadr. Gerek ve tzel kifliler, kendileri hakknda fleref ve haysiyetlerini ihll edici veya geree aykr yayn yaplmas hlinde, yayn tarihinden itibaren altmfl gn
iinde, nc kiflilerin hukuken korunan menfaatlerine aykr olmamak ve su unsuru iermemek kaydyla, dzeltme ve cevap yazsn ilgili
medya hizmet salaycya gnderir. Hkmne
gre yayn tarihinden itibaren 60 gnlk sre
ierisinde dzeltme ve cevap hakkn kullanmak
isteyen kifli dzeltme ve cevap yazsn ilgili medya hizmet salaycsna gnderebilecektir. lgili
dzeltme ve cevap metnini alan medya hizmet
salaycs ise, hibir dzeltme ve ekleme yapmakszn, yazy ald tarihten itibaren en ge
yedi gn iinde, cevap ve dzeltmeye konu yaynn yapld saatte ve programda, izleyiciler
tarafndan kolaylkla takip edilebilecek ve aka
anlafllabilecek biimde dzeltme ve cevab yaynlamakla ykmldr. Yine 18. Maddeye gre
Dzeltme ve cevap hakk douran programn
yayndan kaldrld veya yaynna ara verildii
durumlarda, dzeltme ve cevap hakk, yedi gnlk sre iinde anlan programn yayn saatinde
kullandrlr.
Eer medya hizmet salaycs dzeltme ve cevab belirtilen sre iinde yaynlamaz ise ya da 18.
Maddede yer verilen dzenlemeye aykr flekilde
yaynlar ise ilk halde srenin bitmesini takiben
ikinci halde dzeltme ve cevabn yaynland tarihten itibaren on gn iinde ilgili kifli, mahkemeden cevap ve dzeltmenin birinci fkra hkmlerine uygun olarak yaynlanmasna karar
verilmesini isteyebilecektir.
N
A M A
nternet ortamndaki yaynlarda dzeltme ve cevap hakknn kullanlabilmesinin flartlarn belirleyebilmek.

5651 Sayl nternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve Bu Yaynla Yoluyla fllenen
Sularla Mcadele Edilmesi Hakknda Kanundaki dzenlemeye gre nternet ortamnda yer alan
bir ierik nedeniyle haklarnn ihlal edildiini iddia eden kifli, ierik salaycsna, buna ulaflamamas hlinde yer salaycsna baflvurarak kendisine iliflkin ieriin yayndan karlmasn ve yayndaki kapsamndan fazla olmamak zere hazrlad cevab bir hafta sreyle nternet ortamnda yaymlanmasn isteyebilecektir.
Bu talebi alan ierik veya yer salaycnn kendisine ulaflt tarihten itibaren iki gn iinde,
talebi yerine getirmesi gerekir. Bu sre zarfnda
talep yerine getirilmedii takdirde reddedilmifl
saylr.
erik veya yer salayc yaymlamazsa yani talep
reddedilmifl saylrsa hakknn ihlal edildiinin
dflnen kifli on befl gn iinde yerleflim yeri sulh
ceza mahkemesine baflvurarak, ieriin yayndan karlmasna ve yayndaki kapsamndan fazla olmamak zere hazrlad cevabn bir hafta
sreyle nternet ortamnda yaymlanmasna karar
verilmesini isteyebilir. Sulh ceza hkimi bu talebi gn iinde duruflma yapmakszn karara
balar. Sulh ceza hkiminin kararna karfl Ceza
Muhakemesi Kanunu hkmlerine gre itiraz yoluna gidilebilir.
129
130
Medya Hukuku
Kendimizi Snayalm
1. Dzeltme ve Cevap Hakk 1982 Anayasasnn hangi
blmnde dzenlenmifltir?
a. Kiflinin hak ve devleri
b. Sosyal ve siyasi haklar
c. Yasama
d. Yrtme
e. Yarg
6. TRT yaynlar bakmndan dzeltme ve cevap metninin yaymlanmasna kim karar verir ?
a. Ankara Sulh Ceza Yargc
b. Program yapmcs ve sorumlusu
c. TRT genel mdr
d. Ankara Asliye Ceza Mahkemesi
e. Yargtay
2. Geree aykr bir yayn olmas nedeniyle aflada

yer alan yaynlarn hangisi iin dzeltme ve cevap hakk kullanlamaz?
a. Haber ajans yayn
b. Gazete
c. Dergi
d. Kitap
e. Blten
7. nternet yaynlar bakmndan dzeltme ve cevap

metni yaymlanmas iin kime /nereye baflvurulur?
a. erik veya yer salayc
b. Ankara Sulh Ceza Yargc
c. nternet Web sitesi sahibi
d. nternet alan ad sahibi
e. Ankara Asliye Ceza Mahkemesi
3. Sreli yaynlarda dzeltme ve cevap hakk yayn tarihinden itibaren ne kadar sre iinde kullanlmaldr?
a. 3 gn
b. 7 gn
c. 10 gn
d. 20 gn
e. ki ay
4. Sreli yaynlarda dzeltme ve cevap metni aflada
yer alan kiflilerden hangisini gnderilmelidir?
a. Eser sahibi
b. Yayn sahibi
c. Sorumlu mdr
d. Genel yayn ynetmeni
e. Editr
5. 6112 sayl kanuna gre dzeltme ve cevap hakknn
kullanlmas iin baflvuru sresi ne kadardr?
a. 90 gn
b. 60 gn
c. 30gn
d. 15 gn
e. 7 gn
8. Sreli bir yaynda dzeltme ve cevap metnini yaymlanmasna iliflkin mahkeme kararna uyulmamas
hlinde cezai yaptrm afladaki kanunlarn hangisinde
dzenlenmifltir?
a. Anayasa
b. Trk Ceza Kanunu
c. Basn Kanunu
d. Radyo ve Televizyonlarn Kuruluflu ve Yaynlar
Hakknda Kanun
e. TRT Kanunu
9. Dzeltme ve cevap hakk afladaki yasal metinlerin
hangisinde yer almaz?
a. 1982 Anayasas
b. Basn Kanunu
c. TRT Kanunu
d. Radyo ve Televizyonlar Kuruluflu ve Yaynlar
Hakknda Kanun
e. Trk Ceza Kanunu
10. Sreli yaynlarda dzeltme ve cevap yazsnn taflmas gereken unsurlar bakmndan afladakilerden hangisi dorudur?
a. Dzeltme ve cevap yazs cevaba konu olan yaz ile ilgili olmak zorunda deildir.
b. Dzeltme ve cevap yazs su unsuru taflmamaldr.
c. Dzeltme cevap yazs cevaba konu yazdan daha uzun olabilir.
d. Karikatre karfl dzeltme ve cevap hakk kullanlamaz.
e. Dzeltme ve cevap yazsnda cevaba konu olan
eser belirtilmek zorunda deildir.
131
Kendimizi Snayalm Yant anahtar
1. a
Sra Sizde 1
Basn Yayn Enformasyon Genel Mdrl tarafndan
yurt dflnda basn mflavirlii bulunan lkelerdeki basn mevzuatn ortaya koymay amalayan Basnla lgili Mevzuat adl alflmada farkl lkelerin basn hukukunda yer alan dzeltme ve cevap hakk konusu flyle
tanmlanmaktadr:
Belikada basnda dzeltme ve cevap hakknn kullanlabilmesi iin yaymlanan bir yaznn varl bu hakka
sahip olabilmek iin yeterlidir. Yazda yanlfl haber veya elefltiriler cevap hakkna konu olamamaktadr. Dzeltme ve cevap yazsnn ay iinde gnderilmesi ve
cevap verilen yazyla ayn dilde olmas, gerekmedike
nc flahslar iermemesi, kk dflrc veya ahlaka aykr olmamas ve ayn konuda olmas gereklidir.
Dzeltme ve cevap metni, tepki gsterilen yaznn iki
katn geemez. Cevap hakkn istemek dier kanuni
yollara gitmeyi engellemez. Dzeltme ve cevap gazetenin yaz ifllerine ulaflmasndan sonra gn iinde yaymlanmaldr. Dier sreli yaynlarda ise kacak ilk
nshada yaymlanabilir. Dzeltme ve cevap sresinde
yaymlanmad takdirde, bu hakk kullanan, gn
iinde polise veya adliyeye mracaatla yayn organ sorumlu mdrn tazminat demeye mahkum ettirebilir. Cevap hakknn yaymlanmamas hlinde hkim, ya
dzeltme ve cevap hakkn reddeder ya yayncy dzeltme ve cevap metnini yaymlamaya mecbur eder veya kendisi bir cevap metni hazrlayarak yaynlatr. (Cevap Hakk ile ilgili 1961 Sayl Kanun Madde 1,18).
talyada ise hakknda bir yayn organnda geree
aykr, kk dflrc, yalan haber yaymlayan kifli
dzeltme ve cevap hakkna sahiptir. Dzeltme ve cevap hakk, yalan haberi ieren yayn tarihinden itibaren iki gn iinde kullanlmaldr. Cevap metni otuz
satr gemeyecek uzunlukta olmaldr. Yayn organna, dzeltme ve cevap hakknn kullandrlmas halinde mahkemece ile befl milyon liret arasnda par
cezas verilir.
Fransada sreli yaynlarda yaymlanan yazlardan dolay gnderilen dzeltme yazlar, cretsiz olarak gazetenin veya sreli yaynn bir sonraki saysnda, cevap konusu yaznn iki katn gemeyecek uzunlukta yaymlanr. Yayn mdr, yazy teslim alfln izleyen gn
iinde yaymlatmak zorundadr. Dzeltme ve cevap
metninin yaymlanmamas hlinde mahkemelere, mracaat edilebilir. Mahkeme 10 gn iinde talebi sonulandrr. (Basn Kanunu, madde 12, 13)
2. d
3. e
4. c
5. b
6. c
7. a
8. c
9. e
10. b
Yantnz yanlfl ise, Dzeltme ve Cevap Hakk

Yantnz yanlfl ise, Sreli Yaynlarda Dzeltme
ve Cevap Hakk konusunu yeniden gzden
geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Radyo ve Televizyon
Yaynlarnda Dzeltme ve Cevap Hakk
Yantnz yanlfl ise, Radyo ve Televizyon
Yaynlarnda Dzeltme ve Cevap Hakk
Yantnz yanlfl ise, nternet Yaynlarnda
Dzeltme ve Cevap Hakk konusunu yeniden
gzden geiriniz.
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Dzeltme ve Cevap Hakk
geiriniz.
132
Medya Hukuku
Avusturyada sreli yaynlarda kiflilik haklarna saldr

durumunda, o yayn organnda cretsiz bir flekilde karfl grfln aklama hakk bulunmaktadr. Hazrlanan
dzeltme ve cevap metni, yayn organnn editr veya
yaz iflleri sorumlusuna gnderilerek kacak olan ilk
nshada yaymlanmas istenir. Dzeltme ve cevap yazsnn hi veya gerektii gibi yaymlanmamas durumunda, ilgili kiflinin yayn organ aleyhine alt hafta iinde
dava ama hakk vardr. Mahkeme, dzeltme ve cevabn haksz bir flekilde yaymlanmadn veya gerektii
gibi yaynlanmadn tespiti halinde, yayn organ para
cezasna mahkum edilir. Mahkeme ayrca belirleyecei
bir metnin yaymna da karar verebilir. (Medya Kanunu,
Madde 9)
zel ihtisas mahkemeleri bulunmayan Yunanistanda
iki trl yarglanma usul vardr. Su st mahkeme
usulnde sulanan kiflinin 48 saat iinde mahkeme nne karlmas gerekmektedir. Normal muhakeme usulnde ise, hakknda cezai ifllem yaplmas istenen sorumlu 42 ay iinde mahkeme nne karlmaz ise, dava kendiliinden dflmekte ve sulama ortadan kalkmaktadr.
ABDde basn yayn organlarnn en fazla dava edildikleri konu, kifliler hakkndaki gerek dfl ve kiflilik haklarn ihlal eden yaynlardr. Onur kran, yalan ithamda
bulunan, kk dflren ya da maddi zarara uratan
yaynn maduru tarafndan alan davalarda, davac,
yaz ve programn gerekten kt niyetle yaymlandn ve yayn organnda, kasten ve yalan olduu bilinerek, zellikle yaymlandn kantlamas gerekmektedir. Yayn organ sahibi veya dorudan gazeteci aleyhine alan davalar parasal tazminle sonulanmaktadr.
Basn sular iin zel bir muhakeme usul yoktur.
Sra Sizde 2
Dzeltme ve cevap hakk kitle iletiflim ara yoluyla, gazete, radyo, televizyon ya da nternette yer verilen yaynlar nedeniyle kiflilik haklarnn ihlal edilmesi ya da
haklarnda geree aykr yayn yaplmas hllerinde
kullanlabilmelidir.
Sra Sizde 3
Kitle iletiflim aralar araclyla yaplan geree aykr
yayn ya da yayn ieriinin ilgili gerek ya da tzel kiflinin kiflilik haklarna zarar vermesi hlinde zarar gren
kullanabilmeli, ilgili kifli lmfl ise yaknlar da bu haktan yararlanabilmelidir.
Sra Sizde 4
Sreli yaynlar, radyo ve televizyon yaynlar ve nternet ortamndaki yaynlar bakmndan yasal dzenlenmelerin farkl olmas dzeltme ve cevap hakknn kullanm ile ilgili olarak sre olarak birbirinden farkl olmasna yol amfltr. Bu durum uygulamada karflklklara ve yanlfl baflvurular nedeniyle hak kayplarna yol
amaktadr.
Coflkun, A. (2002). Gazete, Radyo ve Televizyon Yaynlarnda Cevap Hakk. stanbul: Legal Yaynclk.
ifti, A. (1991). Yazl Basnda Dzeltme ve cevap
Hakk. Ankara Barosu Dergisi 6.
. (1999). Uluslararas Hukuk Asndan Radyo ve
Televizyon Hukuku. Ankara: Gazi niversitesi letiflim Fakltesi Basmevi.
Dnmezler, S. (1968). Basn Hukuku. stanbul: stanbul
niversitesi Yaynlar 1389.
Erman, S. ve zek, . (2000). Aklamal Basn Kanunu
ve zahl Mevzuat. stanbul: Alfa Yaynevi.
MEDYA HUKUKU
Amalarmz
N
N
N
N
N

Kitle iletiflim aralarnda zdenetim kavramn aklayabilmek,
Basnda zdenetim abalarn deerlendirmek,
Basn ombudsmanl, okur temsilcilii, izleyici temsilcilii gibi uygulamalar
tanmak,
Bir meslek rgt olarak Basn Konseyini ve ifllevini tanmlamak,
Gazetecilikte etik ve meslek ilkelerinin neler olduunu betimlemek iin gerekli bilgi ve becerileri kazanabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
zdenetim
zdenetim Uygulamalar
Ombudsman
Basn Konseyi
Meslek lkeleri
indekiler
Medya Hukuku
Medyada
zdenetim
Sistemleri
GRfi
ZDENETM KAVRAMI
ZDENETM UYGULAMALARI
BASIN OMBUDSMANLII
Medyada zdenetim
Sistemleri
GRfi
Gnmzde kitle iletiflim aralar gazeteden televizyona, radyodan sinemaya, mobil
uygulamalardan internete ulaflan genifl bir tayfta yer almaktadr. Her bir iletiflim aracnn farkl ierikler barndrmasna karfllk, kitle iletiflim aralar iinde haber ierikleri, hem genifl topluluklar ilgilendiren hem de toplumsal nemi daha fazla olan
ieriklerdir. Kitle iletiflim aralarndan yararlanarak haber alma, elenme gibi farkl
ifllevleri deneyimleyen topluluklara ise genel olarak izlerkitle ad verilmektedir.
Kitle iletiflim aralar ileti akflnda kaynak olarak deerlendirilebilirken, iletileri
alan, izleyen, okuyan ya da takip edenler izlerkitledir. letileri oluflturan, kitle iletiflim aralar araclyla yaylmasn salayanlar ise gazeteciler, televizyoncular,
radyocular; daha kapsayc tanmyla medya mensuplardr. Medya mensuplarnn
genelde ierik retirken, zelde ise haber yapm srecinde dikkat etmesi gereken
baz kurallar bulunmaktadr. Bu kurallar etik kodlar olarak tanmlanrken, medya
mensuplarnn bu kurallara uymalar beklenmektedir.
Gerek medya kurulufllarnca gerekse mesleki kurulufllarca oluflturulup, yelerin uymalarnn beklendii kural dizinleri bulunmaktadr. Medya profesyonellerinin rettikleri ieriklerden zarar gren ya da flikyet edenler iin hukuki yollara
baflvurma olanaklar bulunmaktadr. Ancak toplumda iletiflim zgrlnn varolmas, bireylerin haberdar edilmesi, kamu yarar gibi nedenlerle zellikle basn
mensuplaryla ilgili dzenleme ve uygulamalar zdenetim sistemleri ile belirlenmekte ve sorunlarn zm iin aba gsterilmektedir.
ZDENETM KAVRAMI
Genifl ifadesiyle medyada alflanlarn, daha dar anlamda ise gazetecilerin, yasal
zorunluluklar, yaptrmlar ve evreden gelen tepki, neri ve grfllerin dflnda
kendi kendilerini denetlemesi zdenetim olarak adlandrlmaktadr. zdenetim
kavram, haberin hazrlanmasndan yaymna ya da herhangi bir iletiflim ieriinin
okuyucu, izleyici ya da dinleyicilerle paylafllmasna kadar olan srete, medya alflanlarnn bireysel zgemifllerinin, deneyimlerinin, eitimlerinin etkiledii bir olgu olarak grlmektedir. zdenetim, medya alflanlarnn bireysel ve toplumsal
sorumluluklarnn farknda olarak alflmalarn ifade etmektedir.
Gazetecilerin bireysel zelliklerinin haber yapmnda etkili olmasnn yannda
gazetenin iinde bulunduu toplumsal yap, iletiflim sistemi, patron etkisi, ekonomik gerekeler, okuyucu beklentileri gibi faktrler de haber yapm srecini etkile-
zdenetim: Genifl ifadesiyle

medyada alflanlarn, daha
dar anlamda ise
gazetecilerin, yasal
zorunluluklar, yaptrmlar ve
evreden gelen tepki, neri
ve grfllerin dflnda kendi
kendilerini denetlemesi
zdenetim olarak
adlandrlmaktadr.
136
Medya Hukuku
mektedir. Ancak burada nitenin konusu gerei gazetecilerin kendi kendini denetlemesi anlamna gelen zdenetimle ilgili konular dikkate alnmaktadr. zdenetim
uygulamalar ile mesleki saygnln salanmas, izlerkitleye doru ve gvenilir haberin ulafltrlmas ve bu yolla okuyucunun gveninin srdrlmesi olanakl hale
gelmektedir. Bylece gazetecilerin haber yapm srecinde ne yapp ne yapmayaca ortaya konmaktadr (Alemdar, 1990).
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Basnda zdenetimin
SIRA SZDEsalanmas konusunda hangi kurumlar etkili olabilmektedir?
Basnda zdenetimin olmas, basn faaliyetleri srasnda ortaya kabilecek soD fi N Eyollardan
LM
runlarn hukuki
ok basnn kendi kendine zm retmesi anlamna
gelmektedir. Bylece basn zgrlnn ktye kullanlmasnn nne geilmesi yannda basna
S O R U dflardan gelebilecek mdahaleler de engellenmifl olmaktadr.
Basnda zdenetimin salanmas konusunda grlen uygulamalar flunlardr (Blbl, 2001: 109-119):
DKKAT
a) Mesleki rgtlerin ve yayn organlarnn ilke ve kurallar
b) Yasal kurulufllar
SIRA SZDE
c) Gnll
kurulufllar
d) Okur temsilcilii
e) Basn konseyleri
AMALARIMIZ
f) Dnya Basn Konseyleri Birlii
g) Snr tesi medya organizasyonlar
Toplumsal sorumluluk yaklaflmna gre kitle iletiflim aralarnn kendi iflleyiflK T A P
lerini ve denetimlerini, genel yasa ve kurallar erevesinde kendilerinin dzenlemesi savunulmaktadr. Basnn topluma karfl olan bilgilendirme, haberdar etme gibi ifllevlerini, belirlenmifl temel etik deerler erevesinde yapmas beklenmekteTELEVZYON
dir. Basnn, kendi kendini dzenlemesi ve denetlemesi, yasa yapclarn dflardan
ve zorunlu olarak basna ynelik yapacaklar dzenlemelere gre daha mantkl ve
ifllevsel olmaktadr. zdenetimin ifllevi, kitle iletiflim aralarnn iinde bulunduklar toplumun
yanstarak oulcu bir yap iinde medya mensuplarnn
N T Eeflitliliini
RNET
grev yapmasdr. Haberlerin doru, kesin, objektif, dengeli biimde yaplmaya
alfllmas, toplumsal bir katk salayabilmektedir. zdenetim uygulamalarnn baflarl olabilmesinin temelinde medya mensuplarnn bizzat kendileri bulunmaktaSIRA SZDE
dr. Gazeteciler birey olarak vicdan sahibidir ve vicdanlarnn sesi btn yaptrmlardan ve kurallardan nce gelmektedir.
Gazeteciler
D fi Niin
E L Mmesleki kodlara uyum gstermek, yalnzca gazetecilerin bireysel iradelerine bal grnmemektedir. Medyann iinde bulunduu ekonomik yap ve patron etkisi gibi faktrler medyada etik kurallarn ifllevsiz kalmasna neden
S O R U
olabilmektedir. Gazeteci ideal durum ile gerek durum arasnda ikilem yaflamakta
ve bu durum haber retim srecine ya da program ve ierik retimine yansmaktadr. MedyadaD yaflanan
tekelleflme eilimi, reklam ve ekonomik kayglar, medya saKKAT
hiplerinin genel politika ve kurum karlar, editoryal bamszl etkilemektedir.
Basnn SIRA
ya da
medyann kendisine iliflkin haberler yapmas hem medyada olup
SZDE
bitenleri izlerkitleye duyurma frsat doururken hem de medyada olan bitenlerin
sadece medya mensuplar arasnda paylafllmasn engelleyebilir. Bylelikle kamuoyunun daAMALARIMIZ
haberdar olduu dflncesiyle medya mensuplar etik kurallara uyma
konusunda daha titiz davranabilir.
N N
N N
K T AOyunun
P
Zeynep Alemdarn
Kural Basnda zdenetim adl kitabnda, zdenetim sistemleri ve uygulamalarn detayl olarak okuyabilirsiniz.
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
8. nite - Medyada zdenetim Sistemleri
137
Medyada zdenetimin yerleflmesine iliflkin yaplacak uygulamalarn gerek izlerkitleye gerekse medya alflanlarna ynelik ifllevsel etkileri vardr. Bu etkileri sralamak gerekirse, iletiflim aralarnn editryel bamszlnn korunmas; devletin
ya da kamunun iletiflim aralarna mdahalesinin nne geilmesi; medyann hem
ierik hem de alflma pratikleri asndan kalitesinin artrlmas; medyann izlerkitleye hesap verebilir olmas ve izlerkitlenin medyaya eriflebilmesi belirtilebilir
(AGT, 2008: 12).
Trk Basn Tarihinde zdenetim abalar

Trk basn tarihinde gazetecilerin bir araya gelerek oluflturmaya abaladklar meslek kuruluflu olarak Matbuat- Osmaniye Cemiyeti anlmaktadr. 1908 ylnda bafllatlan giriflim, zaman zaman toplanarak dernein tzn hazrlamfltr. Cemiyetin kongresi toplanamad iin, dernein yaflama geemedii belirtilmektedir (Topuz, 1996: 195). Basn tarihi asndan byle bir giriflimin nemli olmasnn ardnda, dernek tznde zdenetimle ilgili maddelerin yer almas gsterilmektedir.
1917 ylnda, gazeteciler arasnda bir rgtlenmenin gerekliliine inanlarak Osmanl Matbuat Cemiyeti ilk kongresini yaparak kurulmufltur. Cemiyetin ilk baflkanln Hseyin Cahit Yaln stlenirken genel sekreterliini ise Ahmet Emin Yalman
yapmfltr. Dernek savafl yllar da dahil olmak zere her yl kongresini dzenleyerek mesleki konular tartflmfltr. Osmanl Matbuat Cemiyeti olarak kurulan dernein ad 1920de Trk Matbuat Cemiyeti, 1923ten sonra Matbuat Cemiyeti, 1930da
stanbul Matbuat Cemiyeti, 1935te ise Atatrkn isteiyle Basn Kurumu olarak
deiflmifltir (Topuz, 1996: 195).
Gazetecilerin meslek rgt olarak yaplandrlan dier kurulufllar ise flunlardr:
1930da Ankarada kurulan Trk Gazeteciler Birlii, 1939da befl blgede ayr ayr
kurulan Basn Birlii, 1946da kurulan Trkiye Gazeteciler Cemiyeti, 1946da Basn
Birlii Dernei, 1946da Ankara Gazeteciler Cemiyeti, 1978de adafl Gazeteciler
Dernei, 1952de stanbul Gazeteciler Sendikas, 1954te Trkiye Gazete Sahipleri
Sendikas ve 1958de kurulan Trkiye Gazeteciler Sendikalar Federasyonu.
1992 yl verilerine gre Trkiye apnda gazetecilerin meslek rgt olarak tanmlanabilecek 78 ayr dernek, cemiyet ve birliin bulunduu belirlenmifltir (Altun, 1995: 79). Bugn ise hemen her byk kentte bir gazeteciler cemiyeti bulunmaktadr. Bunun yannda byk kentlerde adafl Gazeteciler Derneinin il flubeleri bulunmaktadr. Bu tablodan ortaya karlabilecek sonu ise, gazetelerin, gazetecilerin yatay bir rgtlenme yaps gsterdii ve tm sektr ve alflanlar temsil edebilecek bir rgtlenme salayamamasdr.
1960 ylnda kabul edilen Basn Ahlak Yasasnn uygulanmas iin gerek duyulan Basn fieref Divan, yasaya aykr tutum ve davranfllar inceleyerek uygunsuzluklar kamuoyuna bildirmekteydi. 10 maddelik Ahlak Yasas, yasaklayc maddeler ierirken, bir taraftan da basn mensuplarnn uymalar gereken kurallar iermekteydi. Basn fieref Divan, Trkiyede gazetecilerin bir araya gelerek oluflturduklar ilk zdenetim kurulufludur. Bafllangcnn birinci ylnda baflarl olan Divan, sonraki yllarda baflarl olamayarak kapand.
ZDENETM UYGULAMALARI
zdenetim uygulamalarnn baflnda meslek rgtleri tarafndan yazl formatta
medya alflanlarna sunulan temel ahlak kurallar gelmektedir. Bu kurallar gazetecilerin uymas gereken temel etik kurallar olarak deerlendirilebilir. Haber kaynaklaryla olan iliflkiler, haber yazmnda dikkat edilmesi gereken kurallar gibi rutin
uygulamalar, bu ahlak kurallar iinde yer almaktadr. Meslek rgtlerinin dflnda
Trk Basn tarihinde, ilk

zdenetim kuruluflu olarak
1960 ylnda kurulan Basn
fieref Divan nemli bir yer
tutmaktadr.
138
Medya Hukuku
gazete, televizyon gibi kurulufllarn kendi temel ahlak kurallarn alflanlarna duyurma uygulamalar da grlmektedir. Gerek meslek rgtlerinin gerekse kurumlarn kendi belirledii bu temel etik kurallarn uygulanmasnda gazetecilere ynelik herhangi bir yaptrm bulunmamaktadr. Yaptrm iermeyen bu kurallarn medya alflanlar zerinde ne derece etkili olaca tartflmalarna verilen yant ise flyle olabilir: mesleki eitim ve kltr dzeyi gelifltike gazeteciler bu tr kurallara
daha fazla ihtiya duymakta, onlar yol gsterici olarak kabul etmektedir (Alemdar, 1990: 25).
Bir dier zdenetim uygulamas olarak ise basn konseylerinden bahsedilebilir.
Basn konseyleri, basnn yapt eylemler nedeniyle gzetilmesi gerekliliini savunan grfln yansmasdr. lk basn konseyinin 1916 ylnda svete kurulduu bilinmektedir. Daha sonra dnya genelinde yaygnlaflmasna ramen rnein Amerika Birleflik Devletlerinde devam etmemifltir. Basn konseyleri, basnda kan
haksz, yanlfl, olumsuz haberlere iliflkin bir flikyet mercii grevi stlenmektedir.
Konsey bnyesinde basn dflndan da katlmclarn olmas elefltirilmektedir. Basnn gzlemcisi ve denetimcisinin yine de basn olmas nerilmektedir. Basn Konseylerine yaplan flikyetlerin incelenerek karara balanmas sonucunda bu karar
kamuoyu ile paylafllmaktadr. Ancak basn organlarnn bu kararlar duyurmas ya
da karar uygulamas sorumluluu bulunmamaktadr.
SIRA SZDE
nitenin ilerleyen blmlerinde zdenetim uygulamalar ayrntl olarak anlatlD fi N E L M

maktadr. Ancak,
zet olarak hangi uygulamalarn medyada yer bulduunu aktarmak yerinde olur. Meslek rgtleri, etik kodlar dflnda, basn ombudsman, izleyiO R U mektuplar, medya gzlemevi, etik komiteler gibi uygulamalarci temsilcisi,Sokur
dan bahsedilebilir. Tm bu uygulamalarn taraf olarak medya mensuplar ve okuyucu ya da izleyiciler bulunmaktadr.
DKKAT
zdenetim uygulamalarnn birincil ifllevi, basn zgrlnn, daha genifl ifadesiyle iletiflim zgrlnn korunmasdr. Bunun yannda basn zgrln
SZDEhaberdar etmeye abalayan medya kurulufllar ve mensuplarkullanarak SIRA
toplumu
nn hangi etik kurallar ve snrlar iinde hareket edeceini belirlemek, zdenetim
uygulamalarnn bir baflka ifllevidir. Medyann toplum ve kamuoyu nnde saygnAMALARIMIZ
lnn ve gvenilirliinin korunmas bizzat medya kurulufllar ve mensuplarna
bal bir durumdur. Bu durumun gerekleflmesinde zdenetim sistem ve uygulamalarnn nemli
bir ifllevi bulunmaktadr.
K T A P
Medya, zdenetim uygulamalar ile haber gibi ieriklerde bir kalite, standart ortaya koymaya alflrken, devletin ya da hkmetin de baflta anayasa olmak zere
yasalarda sansre karfl durmas ve ifade zgrln geniflleten ve koruyan dTELEVZYON
zenlemeler yapmaldr. Bylece bilgiye eriflim konusunda adm atlmfl olaca gibi, arafltrmac gazetecilik gibi demokratik yaflamn destekleyecek gazetecilik trlerinin geliflmesi salanabilir.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
SIRA SZDE
Medyada uygulanan
bafllca zdenetim uygulamalar neler olabilir?
NTERNET
BASIN OMBUDSMANLII
3
SIRA SZDEuygulamas ilk olarak hangi gazetede bafllamfltr?

Basn ombudsmanl
Ombudsman, vatandafl koruyucusu, arac kifli, arabulucu, temsilci, halkn temsilciD fi N E L M

si ya da koruyucusu anlamna gelen svee bir szcktr. Ombudsmann grevi
alflt gazetede kan haberlerde olabilecek sorunlar ve hatalar dzeltmektir.
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
lk olarak svete uygulanmaya bafllanan ombudsmanlk, medya kurulufllarnn

haber yapma ve yayma srecinde ortaya kan eksiklerinin, yanlfllarnn, yanllklarnn deneyimli ve tarafsz bir gazeteci tarafndan dzeltilmesi ve tatlya balanmas anlamna gelmektedir. Ombudsmann basn alflanlarnca dikkate alnmas
ve kararlarna uyulmas iin emekli ve deneyimli gazetecilere bu grev verilebilmektedir. Dnyada sadece basnda deil, radyo ve televizyonlarda da ombudsmanlk uygulamas olan lkeler bulunmaktadr.
Ombudsman uygulamasn ilk defa 1967 ylnda Louisville Courrier-Journal gazetesi bafllatmfltr (Pritchard, 1992: 215). Trkiyede ombudsman uygulamas olarak rnek gsterilebilecek iki uygulama vardr. Birincisi 1980li yllarn baflnda
Hrriyet Haber Ajansnda Seyfettin Turhan, ikincisi ise Hrriyet gazetesinde Emre
Kongarn ombudsman olarak alflmasdr (zgen, 2002: 205).
Ombudsmana ayrlmfl olan gazete kflesinde okurdan gelen flikyetlere iliflkin
yazlar yer alrken bazen de basna iliflkin elefltiri ya da genel yazlar yaymlanmaktadr. Ombudsmann tarafsz olarak gerektiinde kendi gazetesini ya da kendi gazetesinde alflan gazetecileri elefltirebilmesi beklenmektedir. Ombudsman olarak
grev yapan gazetecinin maafln alflt gazete deil, gazetelerin oluflturduu bir
bte karfllamaktadr. Dileke ile baflvurulan ombudsman, kendi yapt arafltrma
sonucuna gre cevap ve dzeltme hakk verilmesine karar vermektedir. fiikyetin
hakll konusunda gerektiinde ayrntl bir soruflturma bafllatarak, flikyete konu
olan haberi yazan gazeteciye knama ya da uyarma cezas verebilmektedir. Ancak
bu cezalarn uygulamas zorunluluk taflmamaktadr (Uzun, 2009: 53). Basnda kan bir haberden zarar gren bireylerin yasal srelere baflvurmas hem zaman
hem de para gerektirmektedir. Bu nedenle tarafsz davranabilecek ve basn tarafndan kararlar uygulanacak bir ombudsmann ifllevsel olarak sorunlarn zmne katks byk olabilmektedir.
Ombudsmanlar bir adan izlerkitle ile gazete arasnda iletiflimi, anlaflmay kolaylafltran kiflilerdir. Gazetenin kalite kontroln salayarak etik kural ve geleneklere uyma noktasnda ifllev grrler. zlerkitleye salad baz avantajlar yannda
gazeteyi ve ortaya kan rn olumlu anlamda afladaki erevede etkileyebilir:
Olabildiince doru, tam ve ak haber salamak;
Haber ve yorum arasnda ak bir ayrm yapmak;
Hatalar dzeltmek;
Fikirlerin oulcu ve eflitliliini yanstmak;
Kiflilik haklarnn ihlal edilmemesini salamak ve zel hayata sayg duymak.
139
Ombudsmanlk, medya
kurulufllarnn haber yapma
srecinde ortaya kan
eksiklerini, yanlfllarn,
yanllklarn, deneyimli ve
tarafsz bir gazetecinin
dzeltmesidir.
Okur Temsilcilii
Bir baflka ombudsman modeli olarak bilinen okur temsilcii ise okuyucu flikayetlerinin deerlendirilmesi olarak dflnlebilir. Okur temsilcisi ve ombudsman kavram birbirinin yerine kullanlyor olsa da kavram olarak birbirinden farkldr. Okur
temsilcisi, okuyucudan gelen flikayet, dilek, istek ve nerileri dikkate alan; varsa
okuyucunun sorununun zmn salayan deneyimli gazetecidir. Okur temsilcisi, bir medya kuruluflunda alflan gazetecinin, kurumu tarafndan okur temsilcisi
olarak atanmas ve maafln da alflt gazete ya da kurumdan almas biiminde
alflmaktadr. Trkiyede yaygn olarak uygulanan okur temsilcilii modelinde,
okuyucularn flikyetlerinin zme kavuflturulmas yannda gazetenin halkla iliflkilerinin de yapld; bylelikle gazetecinin bamsz davranabilme noktasnda sorun yaflayabilecei belirtilmektedir (Uzun, 2009: 54).
Okur temsilcisi, okuyucudan

gelen flikyet, dilek, istek ve
nerileri dikkate alan; varsa
okuyucunun sorununun
zmn salayan
deneyimli gazetecidir.
SIRA SZDE
140
Medya HukukuSIRA SZDE
Okur temsilcilii ilk kez Tokyoda yaymlanan Asahi Shimbun gazetesinde 1922
D fi N E L M
ylnda kurulan bir komite ile bafllamfltr. Bu komite 1951 ylnda okur temsilcilii
komitesi adn almfltr. Komite, gazete ile ilgili okur flikayetlerini dinleyerek ve ediS O R U yaparak gazetenin yayn izgisi ve kalitesini gelifltirmeye alfltrlerle toplantlar
mfltr (Atabek, 2005: 85).
Okur temsilcisinin
maafln alflt kurumdan almas, verecei kararlarnda taDKKAT
rafszlna glge dflrebilecei endiflesiyle bu uygulama elefltirilmektedir. Trkiyede, Mart 1999 tarihinde Milliyet Gazetesinde okur temsilcisi olarak bafllayan YaSIRA SZDE
vuz Baydar, befl yl sreyle bu grevini srdrmfltr. Gnmz gazetelerinden
Sabah gazetesinde Yavuz Baydar, Hrriyet gazetesinde ise Faruk Bildirici okur
temsilcisi grevlerini
AMALARIMIZdevam ettirmektedir. Zaman gazetesinde okur editr adyla grev yapan temsilcinin ad Hasan Sutaydr.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
K T A P
N N
D fi N E L M
D fi N E L M
zleyici TTemsilcilii
ELEVZYON
TELEVZYON
S O R U
SIRA SZDE
NDTEKRKNAETT
D fi N E L M
SIRA SZDE
S O R U
S O R U
flikyetlerini, grfl ve
nerilerini dinleyen ve
KSIRA
Tkanal
A Pynetimine
bunlar
SZDE
ileten kiflidir.
K T A P
NTERNET
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE televizyon izleyicileri asndan ne gibi yararlar olabilir?

zleyici temsilciliinin
DKKAT
TERNET
Televizyon Nyaynlarnda
zdenetimin salanabilmesi iin Radyo ve Televizyon st
D fi N E L M
Kurulu (RTK) ve Televizyon Yaynclar Dernei, televizyon kanallarnda izleyici
SZDE
temsilcilii SIRA
uygulamasn
bafllatmfltr. 2006 yl sonunda bafllayan uygulama teleS O R U herhangi bir zorunluluk getirmeden gnlllk esasna gre
vizyon kanallarna
bafllamfltr. zleyici temsilcisi, televizyon izleyicilerinin izledikleri programlarla
AMALARIMIZ
ilgili flikyetlerini,
ve nerilerini dinleyen ve bunlar kanal ynetimine ileten
D K K A grfl
T
kiflidir. zleyicilerin muhatap aldklar izleyici temsilcisi, yayn planlama aflamasnda da izleyicilerin
nerilerini dikkate alarak yayn akflna katk salayabilmektedir.
KSIRA
T SZDE
A P
alflmalarn her ayn sonunda kanal ynetimine raporlayan izleyici temsilcisi,
yayn akflnn olanaklar iinde bu alflmalarn kamuoyu ile paylaflmak durumundadr. zleyiciler,
izleyici temsilcisine ulaflmak iin Radyo ve Televizyon st KuruTAMALARIMIZ
ELEVZYON
lu web sitesinden ya da televizyon kanallarnn web sitelerinden izleyici temsilcilerinin iletiflim bilgilerine ulaflabilmektedir.
N N
zleyici temsilcisi,
AMALARIMIZ
televizyon izleyicilerinin
D K K programlarla
AT
izledikleri
ilgili
AMALARIMIZ
TELEVZYON
SIRA SZDE
Nejdet Atabekin
K T Okur
A P Temsilcilii: Trk Basnnda Okur Temsilcisi Kfleleri zerine Bir
Arafltrma adl kitabnda, okur temsilcilii ile ilgili bilgileri detayl olarak okuyabilirsiniz.
N N
K T A P
N T E Radresinden
NET
www.rtuk.org.tr
televizyon kanallarnn izleyici temsilcilerinin iletiflim bilgilerine ulaflabilirsiniz.
TELEVZYON
Meslek rgtleri
Meslek rgtleri, bir meslein etkin olarak alflabilmesi ve iflleyebilmesi iin standartlar gelifltiren ve bu standartlara uygun biimde davranlmas konusunda yapt N Tyaplanmalardr.
ERNET
rm ngren
Meslek etii belirlenmesi yoluyla bir meslei icra
edenlere klavuzluk yaplmfl olur. Trkiyede gazetecilik meslek rgtlerine bakldnda Trkiye Gazeteciler Cemiyeti, Trkiye Gazeteciler Sendikas, Trkiye Gazeteciler Federasyonu, adafl Gazeteciler Cemiyeti, Basn Konseyi gibi kurulufllar
grlebilir. Bunun yannda genellikle byk kentlerde kurulmufl olan yerel gazetecilik cemiyetleri de medya sektr iinde faaliyet gstermektedir. Medyada etkinlik gsteren bu rgtler hem medya mensuplarnn mesleki etie uymalar konusunda bir mercii olufltururken hem de iletiflim zgrlnn salanmas ve geliflimi iin aba gstermektedir.
141
Basn Konseyinin fllevi ve flleyifli

Basn Konseyi, basnda zdenetimin uygulanmasnda nemli kurulufllardan biridir.
Basn Konseyi meslek ilkelerinin uygulanmas konusunda aba gsteren, gazete
sahipleri, gazeteciler ve halktan temsilcilerin bulunduu bir rgttr. Basn konseyleri, meslek standartlarnn gelifltirilmesi ve ykseltilmesi konusunda aba gsterirken, ayn zamanda basn zgrlnn korunmas iin alflmaktadr
(Uzun,
SIRA SZDE
2009: 55). lk basn konseyi 1916 ylnda svete kurulmufl olmasna ramen, 1953
ylnda kurulan ngiliz Basn Konseyi, uygulama ve kararlaryla tm dnyaca tannD fi N E L M
mfl bir konseydir.
Basn Konseyi hangi organlardan oluflmaktadr?
SIRA
S O SZDE
R U
SIRA SZDE
D fi N E L M
Trkiyede Basn Konseyi ncesinde birtakm rgtlenme abalar olmufltur.

D Dfi K NKEALT M
1960da sonra kurulan Basn fieref Divan ilk zdenetim kuruluflu olarak basn tarihinde yer alr. Basn Konseyi ise 6 fiubat 1988 tarihinde resmi olarak kurulmuflS O SZDE
R U ve 6 basn
tur. Kuruluflunda 28 gazete, 22 dergi, 11 haber ajans, 6 yaymSIRA
kuruluflu
kuruluflu yer almfltr (Blbl, 2001: 181). Basn Konseyinin amac, Basn Konseyi
Szleflmesinin 1. maddesinde flyle ifade edilmektedir: zgrlk
D K K A bir
T demokraAMALARIMIZ
tik sistemin temel tafl olan, halkn gerekleri renme hakkn savunmak; zgr
ve sorumlu basnn ve basn mensuplarnn, meslek uygulamalarn, zgr ve saySIRA SZDE
gn bir basndan beklenecek dzeyde srdrmelerine yardmc
K olmak
T A P zere, bu
amalar Basn Meslek lkeleri fleklinde dzenleyip benimseyen gazetecilerin imzaladklar bu szleflmeyle bir Basn Konseyi kurulmufltur. Bu AMALARIMIZ
maddeden de anlafllaca gibi, Basn Konseyi, halkn renme hakkn savunan, basnn
T E L E V Zve
Y O Nbasn mensuplarnn bu amaca hizmet ettikleri ve bunu yaparken belirlenen Basn Meslek lkelerine uyum gsterdikleri bir yapy ifade etmektedir.
K T A P
N N
N N
N T E R N Eeriflebilirsiniz.
T
www.basnkonseyi.org.tr adresinden Basn Konseyine iliflkin detayl bilgilere
TELEVZYON
Basn Konseyinin basn mensuplarna iliflkin etik kodlar belirlemesi yannda,

basnda kan haksz ve yanlfl haberlerden zarar gren bireylerin flikyetleri zerine konuyu inceleyerek sonucunu kamuoyuna duyurmaktadr. Bu flikyetler okur
NTERNET
flikyetleri olabilecei gibi, basn mensuplarnn flikyetleri ya da basn iinde meydana gelen sorunlara iliflkin olabilmektedir. Basn Konseyinin ifllevi, basna iliflkin
etik standartlar belirleyip bunlarn uygulanmasn salamak yannda, basn zgrlnn korunmasn da salamaktr. Ayrca, basndaki yapsal ve ekonomik geliflme ve eilimleri izleyerek okurlar ve kamuoyunu bilgilendirmek de konseyin ifllevleri arasnda deerlendirilebilir.
Bir basn konseyinin temel grevleri afladaki gibidir: (AGT, 2008: 46)
fiikyetleri kabul etmek;
Meslek ilkelerine gre af kapsamnda olduu konusunu onaylamak;
fiikyetleri her adan gzden geirmek;
Medya ve flikyeti arasnda bir arabuluculuk yapmak;
fiikyete dayal olarak kurallar ve dzenlemelerle adil flekilde karar vermek;
Etik ilkeleri ihlal eden medya kurulufllarn belirlemek;
Alnan tm kararlarn fleffafln ve yaynlanmasn teminat altna almak;
Medya eilimlerini incelemek ve yorumlamak ve meslek ilkelerinin gereklerine rehberlik etmek;
SIRA
S O RSZDE
U
D Dfi KNKEAL T M
SIRA
S O RSZDE
U
DKKAT
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
K T A P
AMALARIMIZ
TELEVZYON
K T A P
NTERNET
TELEVZYON
NTERNET
142
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Medya Hukuku
Meslek ilkelerinde deifliklik nerisinde bulunmak; (eer grevleri arasnda

bu varsa)
Gazetecilik meslek standartlarn oluflturmak;
Basn zgrln savunmak.
Basn Konseyi Szleflmesinin 2. maddesi, Basn Konseyinin organlarn tanmlamaktadr: 1) Basn Konseyi yeler Kurulu (BKK) 2) Basn Konseyi Yksek Kurulu (BKYK).
Basn Konseyi yeler Kurulu, 3 yllna seilen 40 kifliden oluflmaktadr. yeleri iinde, gazeteciler, medya organlarnn temsilcileri, sendika ve konfederasyon
temsilcileri, gazetecileri temsil eden organizasyonlarn temsilcileri, iletiflim faklteleri dekan veya temsilcileri gibi yeler bulunmaktadr. Basn Konseyi yeler Kurulu, Basn Konseyi Yksek Kurulunun grfllmesine ihtiya duyduu veya en az
10 yenin nerisi zerine gndeme alnmasna karar verilen konular inceler ve
grfllerini kamuoyuna duyurur.
Basn Konseyi Yksek Kurulu ise 8i basn mensubu, 12si basn dflndan olan
toplam 20 yeye sahiptir. Kurulun iletiflim zgrlnn geliflmesi ve genifllemesine alflmak, basnn saygnln korumak, basnla ilgili arafltrmalar yapmak gibi
grevleri bulunmaktadr. BKYK en az 9 yenin katlmyla toplanr. Kararlar mevcudun ounluuyla alnr. Her yenin bir oy hakk vardr. Oylar, sadece sahibinin
kendi kanaatini yanstr. Kurul, yaplan baflvurular nedeniyle, basn mensuplar
ve/veya basn organlar hakknda flikayeti yersiz bulma, uyarma veya knama
karar alabilir.
Basn Konseyi,
gnll bir kurulufl olduu iin, devlet ve hkmet denetimine
SIRA SZDE
tabi deildir. Bu nedenle de konseyin yaptrm gc snrl olmaktadr. Basnn, basn mensuplarnn kendi denetim sistemlerini oluflturmalar ve uygulamalar, basD fi Nyerine
E L M getirmesi bakmndan nem taflmaktadr. Basn Konseyinin
nn misyonunu
oluflturduu Basn Meslek lkeleri meslek kurulufllar ve gazeteciler iin temel bir
etik kodlar metnidir.
S O R U
Gnll bir kurulufl olan Basn Konseyinin baflarl olabilmesi iin tm basn
tarafndan kabul edilmesi, basn mensuplar arasnda konseyin iflleyifline ve baflaDKKAT
rsna ynelik bir ortak grfl ve uygulama olmas ve etkin alflan bir yaps olmas gerekmektedir.
N N
SIRA SZDE
Trkiye Gazeteciler Cemiyeti
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Trkiye Gazeteciler Cemiyeti Trk basn hayatnda nemli zdenetim kurumlarnAMALARIMIZ

dan biridir. 1946 ylnda kurulmufl olan cemiyetin ilk baflkanln Sedat Simavi
yapmfltr. Cemiyetin bugn yaklaflk 4 bin yesi bulunmaktadr. Cemiyet amacn,
web sitesinde flyle duyurmaktadr: Trkiye Gazeteciler Cemiyetinin amac gazeK T A P
te, dergi, radyo ve televizyon gibi yazl, iflitsel, grsel ve elektronik iletiflim alanlarn kapsayan gazetecilik mesleini; meslein geleneklerini, ahlak ilkelerini korumak; herkesin bilgi edinme, gerekleri renme hakknn bir arac olan iletiflim ve
TELEVZYON
dflnce zgrln salamak, gazetecileri meslekleri iinde maddi ve manevi
ynleriyle ilerletmek ve yceltmek fleklinde zetlenebilir.
N T Eadresinden
RNET
www.tgc.org.tr
Trkiye Gazeteciler Cemiyetine iliflkin detayl bilgilere eriflebilirsiniz.
Trkiye Gazeteciler Cemiyetinin ynetim kurulu 11 isimden oluflmaktadr.

ylda bir yaplan genel kurul sonucu en ok oyu alan yeler ynetim kurulunu
143
oluflturmaktadr. Cemiyet, gazetecilik meslek kodlar anlamnda Trkiye Gazetecileri Hak ve Sorunluluk Bildirgesini yaynlamfltr. Cemiyetin nemli etkinlikleri
arasnda yerel medya projesi, basn zgrl dlleri ve basnla ilgili yaynladklar kitaplar bulunmaktadr. Basn Seminerleri dzenleyerek yerel gazetecilerin eitimi ve geliflimini amalayan cemiyet, Bizim Gazete adnda bir sivil toplum gazetesi yaymlamaktadr.
Resim 8.1
Trkiye Gazeteciler
Cemiyetinin
yaymlad gazete.
Trkiye Gazeteciler Cemiyeti tz uyarnca kurulmufl olan Basn Senatosu,

medya yaynlarn Trkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi erevesinde
izlemektedir. Cemiyetin ynetim organlar arasnda, ynetim kurulu, denetim kurulu, onur kurulu ve balotaj kurulu yer almaktadr. Trkiye Gazeteciler Cemiyeti
gerek ye saysyla gerekse basn sektrndeki etkinlii nedeniyle nemli bir gazetecilik meslek kuruluflu ve sivil toplum rgtdr.
Gazetecilik etik kurallar hangi temel deerlere dayanmaktadr?
Gazetecilik Etik ve Meslek lkeleri
SIRA SZDE
D fi N E L M
Gazetecilerin gndelik yaflamlarnda olduu kadar mesleki yaflamlarnda da uymas gereken kurallar bulunmaktadr. Bu kurallar, toplumun bilgilendirilmesi ve haO R U
berdar edilmesinde nem taflmaktadr. Bu kurallar, genellikleS doruluk,
drstlk, eflitlik, hakkaniyet, toplumsal sorumluluk gibi temel deerlere dayanmaktadr.
Gazetecilik etik ve meslek ilkelerinin ortaya kmasnda iki temel
D amacn
K K A T etkisi bulunmaktadr. Bunlardan birincisi, gazetecilik misyonunu, grevini koruma altna
almak; ikincisi ise gazetecilik mesleinin gvenilirliini ve saygnln korumaktr
SIRA SZDE
(rvan, 2003: 53-55).
Gazetecilik etik kurallar, etik standartlar, ahlak kurallar, meslek ilkeleri, mesleki ykmllkler bildirgesi gibi farkl bafllklar altnda toplanmfl
olsa da, genel
AMALARIMIZ
olarak etik kodlar olarak tanmlanabilir. Mesleki kurallar btn olan etik kodlarn, meslek yelerinin genel ve ortak davranfl biimlerini belirledii sylenebilir.
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
144
Medya Hukuku
Etik kodlarn yerine getirdii temel ifllev bulunmaktadr: Meslekte yetersiz ve ilkesiz yeleri ayklamak, meslek ii rekabeti dzenlemek, hizmet ilkelerini korumak (Altun, 1995: 126). Etik kodlarn bu ifllevleri yannda gazeteciliin zerkliini
korumak ve kamunun karlarna hizmet gibi ifllevleri de deerlendirilebilir.
Gazeteciler iin oluflturulan mesleki kodlardan yararlanan belli bafll 3 grup vardr. Bu gruplardan birincisi, gazetecilerin alfltklar kitle iletiflim aracnn okuyucusu, izleyicisidir. kinci olarak ise, gazetecilerin haber temin ettikleri haber kaynaklardr. Son olarak, habere konu olan insanlardr. Okuyucu, okuduu haberin
doru, gerek olmasn beklerken, haber kayna adnn gizlenmesini isteyebilir.
Habere konu olan insanlar ise zel yaflamlarna girilmemesini ya da taciz edilmemeyi talep edebilir (Haris, 1998: 91).
Dnyann hemen her lkesinde farkl flekillerde ifade edilmesine ramen ortak
mesleki kodlar olarak tanmlanabilen bu kurallarn bafllcalar flunlardr (Demir,
2006: 60-70):
a) Doru haber ve bilgilendirme, geree sayg: Haberin mutlaka geree
uygun ve doru olmasn, kastl olarak eksik braklmamas ve haberde
ynlendirmenin olmamasn ifade eder.
b) Haber-yorum ayrm: Haberin gereklere ve verilere dayandrlmas gereklilii bulunurken, yorum kiflisel ya da kurumsal dflnce, inan ve yarglar yanstabilir. Haber ve yorum arasnda belirgin bir izgi oluflturulmas ve
bylelikle okurun da bu izgiyi fark etmesi salanmaldr.
c) zel hayata ve mahremiyete sayg: Genellikle siyaseti, sanat gibi toplumda ne kan insanlarn zel hayat ve mahremiyeti zaman zaman ihlal
edilmekte ya da bu ynde flikayetler ortaya kmaktadr. zel hayat ve mahremiyete iliflkin snrn kamu yarar ile belirlenmeye alfllmasna ramen,
kamu yarar kavramnn snrlarn flekillendirmek de olduka zor grnmektedir. zel hayatn gizliliinin geersiz saylabilecei baz durumlar belirlenmifltir. Byk bir suun olmas, toplumu etkileyebilecek kt bir tutum
olmas, toplum gvenlii ve salnn sz konusu olmas gibi durumlarda
zel hayatn gizlilii ilkesi kamu yarar adna ortadan kalkabilir.
d) Elefltiri snrlarn aflmama, hakaret ve iftira iermeme: Gazetecilerin
yaptklar haber ya da programlarda kiflilerin onurunu ya da ahlaki karakterini hedef alan hakaret, iftira, karalama, kltc ifadeler kullanmalar etik
ihlallerden saylmaktadr. Bunun yannda dayana olmayan iddialardan ve
ifadelerden de kanmak gerekmektedir.
e) Cevap, yalanlama ve dzeltme hakkna sayg: Kitle iletiflim aralarnda
yer bulan iddialara, sulamalara iliflkin haberde ad geenlere cevap ve dzeltme hakk tannmaldr. Bunun yannda yanlfl yaymlanmfl, haberi yapanlarca ya da habere konu olan taraflarca haberlerin dzeltilmesi ve cevap
hakknn verilmesi gerekmektedir.
f) Gazeteciliin bireysel menfaatler iin kullanlmamas: Gazetecilerin
haber yapmalar karfllnda yemek, seyahat, hediye gibi haberin doruluunu, yanszln etkileyebilecek davranfllar iine girmemesi gereklilii
vardr. Literatrde ek defteri gazetecilii olarak tanmlanan para ya da
herhangi bir kar karfll haber yapmak gazeteci kadar gazetenin de itibarn ve gvenilirliini etkileyen bir durumdur.
g) fiiddet, savafl, terrizm ve ayrmclk: Toplumun btnln tehdit
eden, bireylerin rk, cinsiyet, din gibi zelliklerine ynelik ayrmlar ieren
ifadelerden kanlmas gerekmektedir. fiiddetin, terrn vlmesi ya da
onaylanmasn ieren haberler etik sorunlar olarak dflnlebilir.
h) Mahkeme kararyla sabit oluncaya kadar kiflilerin susuzluu ilkesi:

Su iflledikleri kesin olmayan zanl durumundaki bireylerin suluymufl gibi
haberlerde yer almas hem hukuki hem de etik bir sorundur. Kiflilerin masum olabilecei olasl dflnlerek haberin oluflturulmas yannda, sz
konusu kiflilerin akraba ya da yaknlarnn da gerei olmadka teflhir edilmemesi gerekmektedir.
i) Mesleki gizlilii korumak ve gzetmek: Gazetecilerin basn zgrln
korumak ve arafltrmac gazetecilik yapabilmeleri iin haber kaynaklarn
korumalar ve gzetmeleri gerekmektedir. Kaynaklarn aa karlmas gereken devletle ilgili srlar ve insan hayat gibi zel durumlar olsa da toplumun bilgi edinme hakkn garanti altna almas asndan gazetecilerin haber
kaynaklarn aklamamas nemlidir.
j) Pornografi ve fliddet ieren yaynlar: zellikle televizyon yaynlar, internet sayfalarnda grlen pornografi ve fliddet ieren yaynlarn ocuklarn
geliflimini olumsuz etkiledii belirtilmektedir. Dolaysyla bu yaynlarn yaplmamas ve ocuklara ulaflamyor olmas gerekmektedir.
Bu etik ve mesleki kurallar geniflletmek olanakldr. Bu kurallarn dflnda medyada zel durumlar geliflebilmektedir. Gazeteler dflnda dier kitle iletiflim aralar iin de bu etik kodlarn uygulanmas nemlidir. Habercilik alannda, radyo, televizyon, internet gibi mecralarn da toplumu haberdar etme ve bilgilendirme ifllevi bulunduu unutulmamaldr. Gazetecilerin iinde bulunduu toplumun bir paras olduu ve toplum iinde neyin doru neyin yanlfl olduuna iliflkin bir ahlak
anlayfllar olduu belirtilmektedir. Bu nedenle gazetecilerin kendilerinin ve toplumun deer yarglarna sadk olup olmamalar bireysel bir seimdir (Hargreaves,
2006: 161).
Dnyada kamu yayncl alannda nemli bir ifllevi bulunan ngiliz yayn kuruluflu BBC, rehber etik ilkelerinde yer alan temel 15 maddeyi flyle sralamaktadr:
a) Doruluk
b) Tafarszlk ve fikirlerin eflitlilii
c) Adil olma, katkda bulunanlar ve onaylar
d) Mahremiyet ve kamu yarar
e) Su ve anti-sosyal davranfl
f) Zarar verme ve su
g) ocuklar
h) Siyasalar ve kamu siyaseti
i) Savafl, terr ve acil haller
j) Din
k) Editoryal btnlk ve bamszlk
l) Dfl iliflkiler
m) Seyirciyle etkileflim
n) Kanun
o) Hesap verebilirlik
Etik kodlarn medyada yaflanan sorunlara iliflkin zm nermesine karfllk
gerek yaflamda bu kodlarn uygulanmas zor olabilmektedir. Piyasa koflullarndan
kaynaklanan rekabet, medyada yaflanan tekelleflme, gazetecilerin sosyal gvenceleri konusunda sorunlar, patron etkisi, etik ilkelerin uygulanmasnda zorluklar ortaya karmaktadr (rvan, 2003: 82-83). Haberin izlerkitleye hzla ulafltrlmas abas, medya rgtlerinin kendi aralarnda ve ekonomik bakmdan rekabeti, gazetecilerin alflma koflullar, medya patronlarnn ticari faaliyetleri, etik sorunlarla
karfllafllmasnda gz nne alnabilecek etkenlerdir.
145
146
Medya Hukuku
Geleneksel gazetecilik anlayflnn deiflmesini salayan etkenler nedeniyle gazetecilerin etik kodlara uygun davranmas zorlaflmaktadr. Uydu teknolojilerinin
anlk ileti aktarmn olanakl klmas, web sayfalarnn bilgiye eriflimi kolaylafltrmas, 24 saatlik haber akflnn yer ve zamana bal kalmadan yaplabilmesi, haber,
yorum, elence, reklam gibi trlerin arasndaki belirgin snrlarn kalkmas, etik kurallarn da uygulanabilmesini olumsuz adan etkileyebilmektedir.
Gerek Trkiyede gerekse dnyada gazetecilerin mesleki ve etik kodlarna iliflkin yaymlanmfl ve kabul edilmifl farkl metinler bulunmaktadr. Bu metinlerden
Trkiyede yaynlananlara rnek, Trkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafndan yaymlanmfl Trkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesidir. Bu bildirge olduka genifl ve ayrntl olarak dzenlenmifl bir metindir. Mesleki ve etik kodlara iliflkin bir baflka metin ise Basn Konseyince kabul edilen ve 16 maddeden oluflan
Basn Meslek lkeleridir.
Mesleki ve etik kodlara iliflkin son rnek metin ise, bahsedilen ilk iki metin ile
karfllafltrma yapabilme olana sunmas asndan nem taflyan Doan Medya
Grubu Yayn lkeleridir. Tm gazeteci ya da medya mensuplarna ynelik olarak
dzenlenmemifl yalnzca Doan Grubu alflanlarn kapsamaktadr.
147
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Kitle iletiflim aralarnda zdenetim kavramn

aklayabilmek.
zdenetim, gazetecilerin, gazetecilik faaliyetlerini yaparken kendi kendilerini denetlemesini ifade etmektedir. zdenetim uygulamalar ile mesleki saygnln salanmas, izlerkitleye doru ve
gvenilir haberin ulafltrlmas, okuyucu ya da izleyicinin gveninin kazanlmas gerekleflir. zdenetim mekanizmasnn alflmas, iletiflim zgrlnn salanmasnda, basnla ilgili sorunlarn dflardan mdahale olmadan zlmesinde
ve medya mensuplarnn toplumu doru bilgilendirmesinde katk salar.
Basnda zdenetim abalarn deerlendirmek.
Trk Basn tarihinde gazetecilerin bir araya gelerek oluflturduklar meslek kuruluflu olarak 1908
ylnda kurulan Matbuat- Osmaniye Cemiyeti
anlmaktadr. 1960 ylnda kabul edilen Basn Ahlak Yasasnn uygulanmas iin Basn fieref Divan kurulmufltur. Divan, Trkiyede ilk zdenetim
kuruluflu olarak bilinmektedir. Bunun dflnda
1946 ylnda kurulan Trkiye Gazeteciler Cemiyeti ve 1988 ylnda kurulan Basn Konseyi, bugn de alflmalarn devam ettiren meslek ve zdenetim kurulufllar olarak belirtilebilir.
Basn ombudsmanl, okur temsilcilii, izleyici
temsilcilii gibi uygulamalar tanmak.
zdenetim uygulamalarnn baflnda meslek rgtlerinin belirledii, temel etik kodlar olarak da
tanmlanabilen ahlak kurallar gelmektedir. Bunun yannda gazetecilik meslek rgtleri olarak
Trkiye Gazeteciler Cemiyeti, Basn Konseyi gibi
kurumlarn medyada yer alan haber ya da olaylara iliflkin flikyetlere verdii uyar, knama gibi
uygulamalar bulunmaktadr. Basn ombudsman,
okur temsilcisi, izleyici temsilcisi gibi kiflilerin
okuyucu ya da izleyicilerden gelen flikyetlere
yant vermesi, izlerkitleden gelen talepleri gazete ya da kanal ynetimine iletmeleri gibi uygulamalar belirtilebilir.
N
A M A
N
A M A
Bir meslek rgt olarak Basn Konseyini ve ifllevini tanmlamak.

Basn Konseyi, basnda zdenetimin uygulanmasnda nemli bir kurulufltur. 1988 ylnda kurulan
konsey, gazeteciler ve halktan temsilcilerin bulunduu bir meslek rgtdr. Basnda kan
haksz ve yanlfl haberlerden zarar gren bireylerin flikyetlerini deerlendirerek karara balar ve
bu kararlar kamuoyuna duyurur. Basn Konseyinin, Basn Konseyi yeler Kurulu ve Basn
Konseyi Yksek Kurulu olmak zere iki ynetim
organ bulunmaktadr. Konsey, gnll bir kurufl
olduu iin kararlarnn herhangi bir yaptrm
bulunmamaktadr.
Gazetecilikte etik ve meslek ilkelerinin neler olduunu betimlemek.
Gazetecilikte uygulanan etik ve meslek kurallar,
genellikle doruluk, drstlk, eflitlik, hakkaniyet, toplumsal sorumluluk gibi temel deerlere
dayanmaktadr. Bu kurallarn ilgili olduu farkl
kifli ve gruplar bulunmaktadr. Bir tarafta okurlar, dier tarafta ise haber kaynaklar ve habere
konu olan insanlarn zel yaflam ve mahremiyetleri bulunmaktadr. Tm dnyada farkl biimlerde ifade ediliyor olsa da, doru haber ve
bilgilendirme, haber yorum ayrm, zel hayata
ve mahremiyete sayg, elefltiri snrlarn aflmama,
cevap ve dzeltme hakkna sayg, gazeteciliin
bireysel menfaatler iin kullanlmamas temel ilkeler olarak sralanabilir.
148
Medya Hukuku
Kendimizi Snayalm
1. zdenetim ile salanabilecek yararlar arasnda afladakilerden hangisi yer almaz?
a. Mesleki saygnln salanmas
b. Okuyucuya doru haberin ulaflmas
c. Okuyucun gveninin srdrlmesi
d. Gazetecilik meslek kurallarnn belirlenmesi
e. Gazetecilere maddi karlar salanmas
2. Basnda zdenetimi salayan kurulufllar arasnda
afladakilerden hangisi yer almaz?
a. Basn Konseyi
b. Gnll kurulufllar
c. Yerel ynetimler
d. Medya kurulufllar
e. Gazeteci dernekleri
3. Trk Basn tarihinde ilk zdenetim uygulamas afladakilerden hangisidir?
a. Trkiye Gazeteciler Cemiyeti
b. Basn Konseyi
c. Basn Kurumu
d. Basn fieref Divan
e. Basn Birlii Dernei
4. Afladakilerden hangisi zdenetim uygulamalarndan biri deildir?
a. Genel Yayn Ynetmeni
b. Okur temsilcisi
c. zleyici temsilcisi
d. Basn Konseyi
e. Basn ombudsman
5. lk
a.
b.
c.
d.
e.
Basn Konseyi hangi lkede kurulmufltur?

Almanya
sve
ngiltere
Avusturya
Amerika
6. Trkiyede Basn Konseyi hangi yl kurulmufltur?

a. 1998
b. 2001
c. 1981
d. 1988
e. 1984
7. Dnyada ilk olarak ombudsman uygulamasn bafllatan gazete hangisidir?
a. New York Times
b. Milliyet
c. Louisville Courrier-Journal
d. Sun
e. Wall Street Journal
8. Afladakilerden hangisi, Trkiye Gazeteciler Cemiyetinin ynetim organlarndan biri deildir?
a. Ynetim Kurulu
b. Denetim Kurulu
c. Onur Kurulu
d. Balotaj Kurulu
e. Nihai Kurul
9. Afladakilerden hangisi, gazetecilerin uymak zorunda olduklar etik kodlardan biri olamaz?
a. zel hayata ve mahremiyete sayg
b. Haber-yorum ayrm
c. Gazetecilii ayrcalk salamak iin kullanma
d. Mesleki gizlilii korumak
e. Cevap ve dzeltme hakkna sayg
10. Afladakilerden hangisi, etik ve mesleki kurallarn
uygulanmasnda zorluk oluflturan nedenlerden biri
deildir?
a. Piyasa koflullarndaki rekabet
b. Medyada tekelleflme
c. Gazetecilerin sosyal gvence sorunlar
d. Gazetecilerin vicdani duygular
e. Patron etkisi
149

1. e
2. c
3. d
4. a
5. b
6. d
7. c
8. e
9. c
10. d
Yantnz yanlfl ise, zdenetim konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanlfl ise, zdenetim konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Trk Basn Tarihinde zdenetim abalar konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, zdenetim Uygulamalar
Yantnz yanlfl ise, Meslek rgtleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, zdenetim Uygulamalar
Yantnz yanlfl ise, Gazetecilik Etik ve Meslek
lkeleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Gazetecilik Etik ve Meslek
lkeleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde Yantlar

Sra Sizde 1
Mesleki rgtlerin ve yayn organlarnn ilke ve kurallar, Yasal kurulufllar, Gnll kurulufllar, Okur temsilcilii, Basn konseyleri, Dnya Basn Konseyleri Birlii,
Snr tesi medya organizasyonlar.
Sra Sizde 2
Meslek rgtleri, etik kodlar, basn ombudsman, izleyici temsilcisi, okur mektuplar gibi uygulamalar, bafllca zdenetim uygulamalar olarak belirtilebilir.
Sra Sizde 3
Ombudsman uygulamasn ilk defa 1967 ylnda Louisville Courrier-Journal gazetesi bafllatmfltr.
Sra Sizde 4
zleyici temsilcisi, televizyon izleyicilerinin izledikleri
programlarla ilgili flikyetlerini, grfl ve nerilerini
dinleyen ve bunlar kanal ynetimine ileten kiflidir. zleyicilerin muhatap aldklar izleyici temsilcisi, yayn
planlama aflamasnda da izleyicilerin nerilerini dikkate alarak yayn akflna katk salayabilmektedir. zleyicilerin program ya da kanalla ilgili sorunlarna zm
bulabilmektedir.
Sra Sizde 5
Basn Konseyi Szleflmesinin 2. maddesi, Basn Konseyinin organlarn tanmlamaktadr: 1) Basn Konseyi
yeler Kurulu (BKK) 2) Basn Konseyi Yksek Kurulu (BKYK).
Sra Sizde 6
Gazetecilik etik kurallar, genellikle doruluk, drstlk, eflitlik, hakkaniyet, toplumsal sorumluluk gibi temel deerlere dayanmaktadr.
AGT. (2008). Medya zdenetimi Rehber Kitab.
Viyana: Avrupa Gvenlik ve flbirlii Teflkilat.
Alemdar, Z. (1990). Oyunun Kural Basnda
zdenetim. Ankara: Bilgi Yaynevi.
Altun, A. (1995). Trkiyede Gazetecilik ve
Gazeteciler. Ankara: GD Yaynlar.
Atabek, N. (2005). Okur Temsilcilii: Trk Basnnda
Okur Temsilcisi Kfleleri zerine Bir Arafltrma.
Eskiflehir: Anadolu niversitesi Yaynlar.
Blbl, R. (2001). letiflim ve Etik. Ankara: Nobel
Yayn.
Demir, V. (2006). Medya Etii. stanbul: Beta Basm.
Hargreaves, I. (2006). Gazetecilik. Ankara: Dost
Kitabevi Yaynlar.
Haris, N.G.E. (1998). Gazeteciler in Davranfl Kodlar
Medya ve Gazetecilikte Etik Sorunlar. Der: A.
Belsey ve R.Chadwick. ev: N.Trkolu. stanbul:
Ayrnt Yaynlar.
rvan, S. (2003). Medya ve Etik Medya Etik ve Hukuk.
Der: S. Alankufl. stanbul: IPS letiflim Vakf Yaynlar.
zgen, M. (2002). Gazetecinin Etik Kimlii. stanbul:
.. letiflim Fakltesi Yaynlar.
Pritchard. D. (1992). Basn Konseyleri ve
Ombudsmanlar ve Ne fle Yarar? Medya Dnyas.
Editr: J. M. Charon. Ankara: letiflim Yaynlar.
Topuz, H. (1996). 100 Soruda Trk Basn Tarihi.
stanbul: Gerek Yaynevi.
Uzun, R. (2009). letiflim Etii, Sorunlar ve
Sorumluluklar. Ankara: Dipnot Yaynlar.

Medya Hukuku

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Medya Hukuku

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2545

Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar ..........................

Basn ve Yayn Faaliyetleri ve Yasal Dzenlemeler............. 18

BASIN KANUNUNDAK HAK VE YKMLLKLER ...............................

Radyo ve Televizyon Yayncl ............................................. 30

nternet Yayncl ve Yasal Dzenlemeler.........................

Medyada Cezai Sorumluluk.................................................... 82

Medyada Hukuki Sorumluluk ................................................. 96

Kendimizi Snayalm...................................................................................... 113

Medyada Dzeltme ve Cevap Hakk ..................................... 116

Medyada zdenetim Sistemleri ............................................ 134

Bu niteyi tamamladktan sonra;

MEDYA HUKUKUNUN TANIMI

1. nite - Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar

zel hukuk: Esas itibaryla

Kayhan el ve Yener nverin Kitle Haberleflme Hukuku kitabndaTKEletiflim

FADE ZGRL KAVRAMI VE MEDYA

fade zgrlnn Unsurlar

Haber, Bilgi ve Dflnceleri Serbeste Yorumlama ve

Haber, Bilgi ve Dflnceleri Serbeste Yaynlama Hakk

1. nite - Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar

yaratt sanatsal rnleri aklayabilme hakkna sahip olmaldr. Kamuoyunun

fade zgrlnn Snrlar

ULUSLARARASI DZENLEMELERDE FADE

Demokratik toplumlara demokratik toplum olma zelliini veren en nemli temel

nsan Haklar Evrensel Beyannamesi

Avrupa nsan Haklar Szleflmesi

fade zgrlmn uluslararas dzenlemenler asndan en nemlilerinden birisi AvSZDE

1. nite - Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar

1982 ANAYASASINDAK MEDYA HUKUKU LE LGL

1. nite - Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar

TRKYEDE MEDYA HUKUKUN KAYNAKLARI

Sizce Basn Kanununda hangi dzenlemeler yer almaktadr?

Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Kanunu

Sizce Radyo SIRA

Bilgi Edinme Hakk Kanunu

1. nite - Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar

nternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu

www.rtuk.gov.tr adresinden radyo ve televizyon yaynlarna iliflkin olarak

Yer Salayc: Hizmet ve

Sizce Trkiyede iletiflim hukukunu ilgilendiren baflka hangi yasal dzenlemeler

Medya hukuku kavramn aklayabilmek.

1982 Anayasasndaki Medya hukukuna iliflkin

1. nite -Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar

6. 4 Aralk 1950de imzalanan, i hukukun bir paras

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Sra Sizde Yant Anahtar

1. nite -Medya Hukukunun Kavram ve Kaynaklar

Bu niteyi tamamladktan sonra;

Basn ve Yayn Faaliyetleri

Basn Kanununun Amac

Basn Kanunundaki Tanmlar

Baslmfl Eser: Yaymlanmak

Sizce sreli yaynlar

Blgesel Sreli Yayn: Tek

5187 Sayl Basn Kanununun uygulanmas bakmndan kanunda geen kavramlar

2. nite - Basn ve Yayn Faaliyetleri ve Yasal Dzenlemeler

SREL YAYIN FAALYET

Uzmanlar ve gazeteciler gazeteyi kendilerine zg biimde tanmlamfllardr.

Nezih Demirkent 1930 ylnda stanbulda dodu. HaydarS O R U

Nezih Demirkent gazeteyi, nsan davranfl ve dflncelerini dorudan yansNTERNET

Sreli Yayn Faaliyetinde Bulunmak