OKULDA NVERSTE

TRKYE'DE RETMEN ETMN

YENDEN YAPILANDIRMAK N
BR MODEL NERS

Prof. Dr. Mustafa ZCAN

Aralk 2013
Yayn No: TSAD-T/2013-12/543
Merutiyet Caddesi, No: 46 34420 Tepeba/stanbul
Telefon: (0 212) 249 07 23 Telefax: (0 212) 249 13 50
www.tusiad.org

2013, TSAD
Tm haklar sakldr. Bu eserin tamam ya da bir blm,
4110 sayl Yasa ile deiik 5846 sayl FSEK uyarnca,
kullanlmazdan nce hak sahibinden 52. Maddeye uygun
yazl izin alnmadka, hibir ekil ve yntemle ilenmek, oaltlmak,
oaltlm nshalar yaylmak, satlmak,
kiralanmak, dn verilmek, temsil edilmek, sunulmak,
telli/telsiz ya da baka teknik, saysal ve/veya elektronik
yntemlerle iletilmek suretiyle kullanlamaz.

ISBN: 978-9944-405-94-2

Kapak Tasarm: Doan KUMOVA

Grafik Tasarm:
SS MATBAACILIK PROM. TANITIM HZ. TC. LTD. T.
Eitim Mah. Poyraz Sok. No:1/14 Kadky - STANBUL
Tel: (0216) 450 46 38 Basm CB Basmevi: (0212) 612 65 22

NSZ
TSAD, zel sektr temsil eden sanayici ve iadamlar tarafndan
1971 ylnda, Anayasamzn ve Dernekler Kanunu'nun ilgili
hkmlerine uygun olarak kurulmu, kamu yararna alan bir
dernek olup gnll bir sivil toplum rgtdr.
TSAD, insan haklar evrensel ilkelerinin, dnce, inan ve
giriim zgrlklerinin, laik hukuk devletinin, katlmc demokrasi
anlaynn liberal ekonominin, rekabeti piyasa ekonomisinin kurum
ve kurallarnn ve srdrlebilir evre dengesinin benimsendii bir
toplumsal dzenin olumasna ve gelimesine katk salamay amalar.
TSAD, Atatrk'n ngrd hedef ve ilkeler dorultusunda,
Trkiye'nin ada uygarlk dzeyini yakalama ve ama anlay
iinde, kadn-erkek eitliini, siyaset, ekonomi ve eitim asndan
gzeten i insanlarnn toplumun nc ve giriimci bir grubu olduu
inancyla, yukarda sunulan ana gayenin gerekletirilmesini salamak
amacyla almalar gerekletirir.
TSAD, kamu yararna alan Trk i dnyasnn temsil rgt
olarak, giriimcilerin evrensel i ahlak ilkelerine uygun faaliyet
gstermesi ynnde aba sarf eder; kreselleme srecinde Trk
rekabet gcnn ve toplumsal refahn, istihdamn, verimliliin,
yenilikilik kapasitesinin ve eitimin kapsam ve kalitesinin srekli
artrlmas yoluyla ykseltilmesini esas alr.
TSAD, toplumsal bar ve uzlamann srdrld bir ortamda,
lkemizin ekonomik ve sosyal kalknmasnda blgesel ve sektrel
potansiyelleri en iyi ekilde deerlendirerek ulusal ekonomik
politikalarn oluturulmasna katkda bulunur. Trkiye'nin kresel
rekabet dzeyinde tantmna katkda bulunur, Avrupa Birlii (AB)
yelii srecini desteklemek zere uluslararas siyasal, ekonomik,
sosyal ve kltrel iliki, iletiim, temsil ve ibirlii alarnn gelitirilmesi
iin almalar yapar. Uluslararas entegrasyonu ve etkileimi, blgesel
ve yerel gelimeyi hzlandrmak iin aratrma yapar, gr oluturur,
projeler gelitirir ve bu kapsamda etkinlikler dzenler.

TSAD, Trk i dnyas adna, bu erevede oluan gr ve

nerilerini Trkiye Byk Millet Meclisi (TBMM)'ne, hkmete, dier
devletlere, uluslararas kurululara ve kamuoyuna dorudan ya da
dolayl olarak basn ve dier aralar aracl ile ileterek, yukardaki
amalar dorultusunda dnce ve hareket birlii oluturmay
hedefler.
TSAD, misyonu dorultusunda ve faaliyetleri erevesinde, lke
gndeminde bulunan konularla ilgili grlerini bilimsel almalarla
destekleyerek kamuoyuna duyurur ve bu grlerden hareketle
kamuoyunda tartma platfor mlarnn olumasn salar.
"Okulda niversite: Trkiye'de retmen Eitimini Yeniden
Yaplandrmak iin Bir Model nerisi" balkl bu rapor TSAD
Sosyal Politikalar Komisyonu'nun bnyesindeki Eitim alma
Grubu'nun faaliyetleri erevesinde Rhode Island College retim
yesi Prof. Dr. Mustafa ZCAN tarafndan hazrlanmtr. Raporun
hazrlanmas srecinde birok kiinin deerli katklar olmu, rapor
onlarn katklaryla zenginlemitir. Yazar, TSAD Eitim alma
Grubu Bakan Enver YCEL'e; taslak raporun tartma toplantsna
katlarak ve/veya yazl olarak gr ve eletirileriyle katkda bulunan
TSAD Eitim alma Grubu yelerine, 6 Kasm 2013 tarihinde
Ankara'da gerekletirilen altaya katlarak rapora katkda bulunan
katlmclara, TSAD ekibinden Ebru DCLE, Berna TOKSOY REDMAN
ve Deniz KARATA'a teekkrlerini sunar.

Aralk 2013

ZGEM
Prof. Dr. Mustafa zcan
Profesr Dr. Mustafa zcan 1968'de Mersin lkretmen Okulu'ndan mezun oldu.
Drt yl ilkokul retmenlii yapt. 1975'te stanbul Atatrk Eitim Enstits Eitim
Blm'n bitirdi. retmen okulu retmeni, eitim uzman ve milli eitim mdr
yardmcs olarak farkl illerde grev yapt. 1981'de Ankara niversitesi Eitim Bilimleri
Fakltesi'nde Lisans ve Yksek Lisansn tamamlad. 1982'de Ankara niversitesi Eitim
Bilimleri Fakltesi'nde doktoraya balad ve ayn fakltede aratrma grevlisi oldu.
1988'de doktora almasna devam etmek zere Amerika'daki the University Iowa'ya
gitti. Doktora tezinde retmen performansnn artrlmasna ilikin bir teori gelitirdi.
1992-2009 yllar arasnda Clarke niversitesi Eitim Fakltesi ve Rhode Island College
Eitim Fakltesi'nde retim yesi olarak alt. 2010'da Trkiye'ye dnd. Bir sre
Gazi niversitesi Eitim Fakltesi'nde alt. 2011'de Gazi niversitesi'nden ayrld ve
Baheehir niversitesi'nde Akademik Danman olarak almaya balad. Halen bu
danmanlk grevine ve Amerika'da Rhode Island College'da retim yeliine devam
etmektedir.
Uzmanlk alanlar "retmen eitimi", "ok kltrl toplumlarda eitim" ve derslerin
ve deerlerin birlikte renildii "akademik baar ve sosyal sorumluluk projeleri"dir.
Bu konularda eitli yaynlar bulunmaktadr. Bilgi anda retmen adl kitab 2011'de
TED yaynlarndan kmtr. Okulda niversite adl bu raporda ise Trkiye'de retmen
eitimini yeniden yaplandrmak iin gelitirmi olduu yeni bir modeli anlatmaktadr.

NDEKLER
YNETC ZET ................................................................................................................ 9
EXECUTIVE SUMMARY .................................................................................................... 16
1. GR 25
1.1 Trkiye'nin Vizyonu ve Eitim...........................................................................................25
1.2 almann Amac................................................................................................................25
1.3 almann Yntemi............................................................................................................25
1.4 almann Kapsam............................................................................................................26
1.5 almada Yararlanlan Kaynaklardan rnekler ...............................................................26
2. RETMEN ETMNDE REFORMUN GEREKES ...................................................31
2.1 Bilgi ayla Balayan Deiim..........................................................................................31
2.2 Kreselleme, birlii ve Rekabet .....................................................................................32
2.3 21. Yzyl Becerileri............................................................................................................33
2.3.1 21. Yzyl Becerilerinin Karlatrlmas ....................................................................33
2.3.2 Eitimciler iin 21. Yzyl Becerileri ..........................................................................36
2.4 retmen Eitiminde Reform Gerektiren Dier Faktrler................................................37
3. DNYADA RETMEN ETM N REFORM ARAYILARI ....................................41
3.1 Amerika'da retmen Eitimi ............................................................................................42
3.1.1 Amerika'daki retmen Eitimi Programlarnn Gruplandrlmas...........................43
3.1.2 Amerika'da Yksek Lisans Yapan retmenler ........................................................47
3.1.3 Amerika'daki En Baarl Eitim Fakltelerinin Ortak zellikleri.............................48
3.2 Finlandiya'da retmen Eitimi.........................................................................................49
3.3 Singapur'da retmen Eitimi ...........................................................................................51
3.4 ngiltere'de retmen Eitimi ............................................................................................52
3.5 Dier lkelerde retmen Eitimi ....................................................................................53
4. TRKYE'DE RETMEN ETM N NERLEN MODEL:
OKULDA NVERSTE.................................................................................................. 57
4.1 Modelin Tanm ...................................................................................................................57
5. OKULDA NVERSTE MODELNN BOYUTLARI .......................................................61
5.1. Kavramsal ereve.............................................................................................................61
5.1.1 Vizyon ..........................................................................................................................61
5.1.2 Misyon..........................................................................................................................61
5.1.3 Amalar ........................................................................................................................61
5.1.4 Okulda niversite'nin Temel lkeleri .........................................................................62
5.1.5 Okulda niversite Modelinde retmen Yeterlilikleri..............................................65
5.1.6 Meslek Eitimi Modelleri.............................................................................................69
5.1.7 Okulda niversite Modelinin Uygulanaca Drt retmen Eitimi Modeli...........73

5.2. Mfredat: Bilgi, Beceri ve Deerlerin Kayna.................................................................80

5.2.1 nerilen Meslek Dersleri ............................................................................................81
5.2.2 nerilen Genel Kltr Dersleri ..................................................................................90
5.2.3 Alan Bilgisi Dersleri.....................................................................................................92
5.3. Yntem: Yaparak ve Yaayarak renme .......................................................................92
5.3.1 nerilen retim Yntemleri.....................................................................................93
5.4. retim Elemanlar: En yi retmeni Yetitirecek Model Kadro ................................101
5.4.1 retim Elemanlarnn Gruplandrlmas .................................................................101
5.4.2 retim Elemanlarnn Nitelikleri .............................................................................102
5.4.3 retmen Eitimcisi Yeterlilikleri.............................................................................102
5.4.4 Akademisyen retim yelerinin Nitelikleri ...........................................................103
5.4.5 retmen retim Elemanlarnn Nitelikleri ...........................................................104
5.5. retmen Adaylar: retmenlik lgi ve Yeteneine Sahip renciler........................105
5.5.1 Amerika'da En Baarl retmen Eitimi Programlarnda renci Seimi...........105
5.5.2 Amerika'daki Dier Eitim Fakltelerinde retmen Aday Seimi.......................113
5.5.3 Dier lkelerde Eitim Fakltesine renci Seimi ...............................................114
5.5.4 Trkiye'de Eitim Fakltesine renci Seimi iin neriler ..................................116
5.6 Liderlik ve Deiim ...........................................................................................................121
5.6.1 Vizyona Dayal Liderlik .............................................................................................121
5.6.2 Demokratik Katlm ...................................................................................................122
5.6.3 Deerlendirmeye Dayal Deiim.............................................................................122
5.6.4 Okulda niversite Modelinde Ortak Liderlik...........................................................123
5.7 Ortaklk, Deneyim ve Geliim: retmenlik Deneyimi, Bilimsel Aratrma,
Mesleki Geliim ve renci Baars iin niversite - Okul Ortakl ...........................123
5.7.1 Okulda niversite Modeli'nde Uygulamann Anahatlar.........................................124
6. ARATIRMANIN SONULARI VE TRKYE N NERLER ....................................133
6.1 Aratrmann Sonular......................................................................................................133
6.2 Trkiye iin neriler.........................................................................................................138
EK: 6 KASIM 2013 TARHNDE ANKARA'DA GEREKLETRLEN "RETMEN
ETMNDE OKULDA NVERSTE" ALITAYININ KATILIMCI LSTES...................147
KAYNAKLAR ................................................................................................................... 149
EKLLER LSTES
ekil 1: Okulda niversite'nin Yedi Boyutu ve Aralarndaki Etkileim ......................................58
ekil 2: Lisans Dzeyinde Okulda niversite Modeli..................................................................76
ekil 3: Lisans Sonras Okulda niversite Modeli........................................................................76
ekil 4: Alanda Yksek Lisans Dzeyinde Okulda niversite Modeli........................................77
ekil 5: Alanda Yksek Lisans Sonras Okulda niversite Modeli..............................................79

YNETC ZET
Trkiye'nin Vizyonu ve Eitim: Trkiye'nin vizyonu ada medeniyettir. Trk
milletinin ortak ideali ada medeniyete ulamak, ona katk salamak ve nc olmaktr.
lkenin her bakmdan kalknmas ve 2023 vizyonunu gerekletirmesi iin yaplacak
ilk i, bu ideali gerekletirecek niteliklerle donanm, 21. yzyl becerilerine sahip,
dnya ile konuan, dnya ile alan ve dnya ile yaran nesiller yetitirmektir.
almann Amac: Bu almann amac, bilgi a ve kresellemenin hayatn her
alannda deiime yol at 21. yzylda grev yapacak, snfndaki btn rencileri
eitebilecek, bilgi, beceri ve erdemiyle onlara model olacak eitimcileri yetitirmek iin
bir retmen eitimi modeli gelitirmektir.
almann Yntemi: Bu aratrma kaynak taramasna dayal kuramsal bir almadr.
retmen eitimiyle ilgili Trke ve ngilizce kaynaklarn, deneysel aratrmalarn ve
teorik almalarn taranmas, almann konusuyla ilgili bilgilerin derlenmesi, eletirel
bir yaklamla deerlendirilmesi, yorumlanmas, sentezinin yaplmas ve bir sistem
btnl iinde sunulmasyla gereklemitir.

RETMEN ETMNDE REFORMUN GEREKES

Bilgi ayla Balayan Deiim: nsanlk, 20. yzyln son eyreinde yeni bir aa
girmitir. Bilgi a teknolojisi rnleri iin yaplan harcama, sanayi a rnleri iin
yaplan harcamay gemitir. Bilgi hi bir zaman olmad kadar ok ve eriilmesi kolaydr.
Bu durum, mevcut bilgiyi yneten, yeni sentezlere ulaan, eyleme dntrebilen ve
internette olandan farkl bir ekilde rencilerine sunabilen yeni bir retmen modeline
ihtiya dourmutur.
Kreselleme, birlii ve Rekabet: Her alanda olduu gibi eitimde de rekabet
kresel boyutta yaanmakta, kresel lekte en iyi olan en fazla beenilmekte ve en
gl eitici etkiyi yapmaktadr. Mahalli veya ulusal lekte "en iyi" eitimi salamak
veya "en iyi" retmen olmak artk yeterli deildir. Uluslararas standartlara gre en iyi
ekilde yetimi, dnyay tanyan, bilgi a ve kreselleme olgularn anlam retmenlere
sahip olmadan kresel deiime, ibirlii ve rekabete uyum salamak mmkn deildir.
21. Yzyl Becerileri: 21. yzylda var olabilmek iin 21. yzyl becerilerini renmek
ve ocuk ve genlerimize retmek zorundayz. Bunun iin yaplmas gereken, retmen
eitimi bata olmak zere her seviyedeki okulda eletirel dnme, dijital teknoloji
kullanm, bilgi ynetimi ve yaratclk gibi 21. yzyl becerilerinin mfredata dahil
edilmesidir.
9

DNYADA RETMEN ETM N REFORM ARAYII

Amerika'da retmen Eitimi: retmen eitimi alanndaki son reform dalgas
1980'lerde balamtr ve halen devam etmektedir. Amerika'da 1400'den fazla retmen
eitimi program vardr ve bunlar arasnda byk farklar bulunmaktadr. Bu programlar
drt grupta toplamak mmkndr: (1) Drt yllk lisans dzeyinde programlar. (2) Lisans
sonras formasyon programlar. (3) Alternatif programlar. (4) Eitimde yksek lisans
programlar. Amerikan retmen eitimi programlarnn en dikkat ekici zelliklerinden
birisi eitimde yksek lisans veren retmen eitimi programlarnn yaygnldr.
Amerika'daki -buuk milyona yakn retmenin yaklak % 45'inin eitimde yksek
lisans vardr. % 1.2'sinin eitimi ise doktora dzeyindedir (U.S. Statistical Abstracts, 2012:
Tablo 225).
Finlandiya'da retmen Eitimi: Finlandiya uluslararas testlerde gsterdii stn
baar ile dikkatleri zerine ekmitir. Uluslararas medyada, eitimde bir "Finlandiya
mucizesi" yaratldndan bahsedilmektedir (Niemi, Toom ve Kallioniemi, 2012; Simola,
2007; Shalberg, 2012). Aratrmaclar Finlandiya'nn baarsnda en nemli katky
"mkemmel retmenler"in (excellent teachers) saladn kabul etmektedirler (Shalberg
2012: 1). Finlandiya'da, anaokulu retmenleri hari dier btn retmenlerin 1978'de
kabul edilen bir yasa ile kendi alanlarnda yksek lisans dzeyinde eitim grmesi art
getirilmitir.
Dier lkelerde retmen Eitimi: retmen eitiminde reform almalar yapan
lkelerden bazlarnda drt yllk retmen eitimi tamamen terk edilmi, bir ksmnda
ise drt yllk modelin yan sra be, alt hatta yedi yl ve daha fazla sren modeller
uygulamaya konmutur. Bu lkelerden birisi Hollanda'dr. Hollanda'da drt yllk
programlarn yan sra yksek lisans sonras (post-master) retmen eitimi programlar
da vardr. retmenlik yaplacak bir bilim dalnda yksek lisans derecesi olanlarn kabul
edildii bu program iki ekilde uygulanmaktadr. Birinci ekilde, programa kabul edilen
renciler bir yl sren uygulamaya dayal formasyon eitimi almaktadr. kinci ekilde
ise bir alanda "yksek lisans derecesine" sahip olan retmen adaylar, program
tamamlannca bir de "eitimde yksek lisans derecesine" sahip olmaktadrlar. ki yl
sren bu eitimi tamamlayan "iki mastr"l retmenler btn orta retim kurumlarnda
retmenlik yapabilmektedir (Hammerness, Tartwijk ve Snoek, 2012: 52, 55-56).
TRKYE'DE RETMEN ETM N NERLEN MODEL:
OKULDA NVERSTE
Modelin Tanm: retmenlik kendine zg bilgi, beceri ve deerleri olan ok zel
ve nemli bir meslektir. Her trl meslek eitimi gibi eitimcinin eitimi de bilime
olduu kadar deneyime de dayal olmaldr. retmen eitimini, bilgi retiminin merkezi
10

olan niversiteler ile retmenlik mesleinin icra edildii "iyeri" olan okullar ibirlii
yaparak vermelidir. "Okulda niversite" retmen eitimi iin uygulama youn geleneksel
rak-kalfa-usta modeliyle, bilime dayal modern rgn eitimi birletiren ve teoriyle
uygulamay kaynatran bir model olarak tasarlanmtr.
Okulda niversite Modeli uygulandnda eitim fakltesi retim yelerinin, retmen
eitimi iin ibirlii yaplan okullarda ofisleri olacak, okullardaki deneyimli retmenlerden
retim grevlisi olarak yararlanlacaktr. Eitim fakltesi meslek dersleri, ibirlii yaplan
okullarda verilecektir. retmen adaylar, nc snfa getiklerinde ibirlii yaplan
okullardaki deneyimli retmenlerin yanna "retmen Yardmcs" olarak yerletirilecektir.
Bu adaylar ilk dnem bir okulda, ikinci dnem farkl bir okulda ve baka bir retmenin
yannda olmak zere, iki dnem tam gn retmen Yardmcs olarak grev yapacaktr.
retmen Yardmcl grevini tamamlayan ve drdnc snfa geen renciler,
retmenlik Uygulamas iin "Aday retmen" olarak yine ibirlii yaplan okullardaki
uygulama retmenlerinin snflarna yerletirilecek ve iki ayr okulda iki dnem tamgn uygulama yapacaktr. retmen Yardmclar ve Aday retmenlere, yardmclk
ve uygulama dnemlerinde hem deneyimli uygulama retmenleri hem de retmenlik
deneyimi olan uygulama retim yeleri rehberlik edecektir. retmen Yardmclar ve
Aday retmenlerin alma takvimi niversitenin deil yerletirildikleri okulun takvimine
gre planlanacaktr.
OKULDA NVERSTE MODEL'NN BOYUTLARI
Modelin boyutlar: Okulda niversite yedi boyutlu bir sistem olarak tasarlanmtr.
Bu boyutlar unlardr: (1) Kavramsal ereve: Eylemdeki Vizyon; (2) Mfredat: Bilgi,
Beceri ve Deerlerin Kayna; (3) Yntem: Yaparak ve Yaayarak renme; (4) retim
Elemanlar: En yi retmenleri Yetitirecek Model Kadro; (5) retmen Adaylar:
retmenlie lgi ve Yetenei Olan renciler; (6) Liderlik: Vizyona, Demokratik Katlma
ve Deerlendirmeye Dayal Deiim; ve (7) Ortaklk, Deneyim ve Geliim: retmenlik
Deneyimi, Bilimsel Aratrma, Mesleki Geliim ve renci Baars in niversite-Okul
Ortakl. Modelin boyutlar ve aralarndaki etkileim metin iinde verilen ekil 1'de
grlebilir.
Kavramsal ereve ve amalar: Kavramsal ereve Okulda niversite'nin vizyon,
misyon, ama ve ilkelerini iermekte, yapsn tanmlamaktadr. Okulda niversite'nin
temel amalar unlardr: (1) Bilgili, becerili ve erdemli retmenler yetitirmek. (2)
retmenlerin mesleki geliimini salamak. (3) retim yelerinin mesleki geliimini
salamak. (4) Yerel eitim sorunlarna bilimsel zmler bulmak. (5) renci baarsn
artrmak. (6) retmen eitiminde bir Trkiye markas yaratmak.

11

Okulda niversite'nin Temel lkeleri: (1) retmen eitiminde niversite-okul

ortakl. (2) yeri ortamnda retim. (3) Vizyona dayal eitim. (4) Yeterliliklere dayal
eitim. (5) renci ve mfredat merkezli eitim. (6) Kuram ve uygulamada eitlik ve
e zamanllk. (7) Yaparak ve yaayarak renme. (8) Performansa ve ktya dayal
deerlendirme. (9) retmenlik ilgi ve yeteneine sahip retmen adaylarnn seimi.
(10) Akademisyen ve retmenlerden oluan retim kadrosu. (11) Kltrel eitlilik
ve ortak deerlere sayg. (12) Yaam boyu mesleki geliim. (13) Eit ve adil imkanlarn
salanmas.
Okulda niversite Modelinde retmen Yeterlilikleri: retmen yeterlilikleri,
retmenlerin neleri bilmesi, neleri yapabilmesi ve hangi deer ve davranlar sergilemesi
gerektiini gsteren lt-tanmlardr. Metin iinde verilen Okulda niversite retmen
yeterlilikleri hem ulusal hem de uluslararas uzman kurumlarn zerinde anlat retmen
yeterlilikleriyle rtmektedir.
OKULDA NVERSTE'NN DRT MODEL
retmen eitimi ok farkl ekillerde yaplandrlmaktadr. Lisans, lisans sonras ve
yksek lisans dzeyinde olan, tamamlanmas drt ile yedi-buuk yl arasnda sren
retmen eitimi programlar vardr. Bu durumu dikkate alarak, Okulda niversite
Modeli'nin, sresi farkl retmen eitimi programlarnda nasl uygulanacan gsteren
aadaki drt model gelitirilmitir.
(1) Lisans Dzeyinde Okulda niversite: Okulda niversite drt yllk, lisans
dzeyinde bir retmen eitimi programnda uyguland zaman, retmen adaylarnn
eitimlerinin ilk iki yl niversite-merkezli, son iki yl da okul-merkezli olacaktr.
renciler nc snfa getiklerinde Okulda niversite'ye dntrlen uygulama
okullarna retmen Yardmcs olarak yerletirilecek ve iki farkl okulda olmak zere
iki dnem retmen Yardmcl yapacaktr. Eitim dersleri uygulama okullarnda
yaplacak ve akam saatlerine konacaktr. Son snfa getiklerinde ise Aday retmen
olarak yine iki farkl okulda yaplacak ve iki dnem srecek retmenlik Uygulamasna
balayacaklardr. Yardmclk ve Aday retmenlik sresince adaylara hem uygulama
retmenleri hem de retim yeleri rehberlik edecektir. Bu modeli gsteren ekil 2
metin iinde grlebilir.
(2) Lisans Sonras Okulda niversite: Okulda niversite Modeli'nin niversite
mezunlarna retmen eitimi (veya formasyon) vermek iin uygulanmas halinde,
Okulda niversite'nin btn modellerinde olduu gibi okul-merkezli eitim en az iki
yl olacaktr. Bu renciler ilk yl uygulama okullarnda retmen Yardmcs olarak
alacak ve programdaki dersleri alacaklardr. Dersler, adaylarn "yardmc" olarak
altklar okulda retim bittikten sonra balayacaktr. Adaylar ikinci yl, Aday retmen
olarak retmenlik uygulamas yapmak zere yine uygulama okullarna yerletirilecektir.
12

retmenlik uygulamas da iki dnem srecek ve iki ayr okulda, iki farkl retmenin
snfnda yaplacaktr. Adaylara, uygulama retmenleri ve retim yeleri rehberlik
edecektir. Bu modeli gsteren ekil 3 metin iinde grlebilir.
(3) Alanda Yksek Lisans Dzeyinde Okulda niversite: Alanda yksek lisans
yapmay gerektiren Okulda niversite Modeli retmen eitimi iin en ideal formu
oluturmaktadr. Bu model uygulandnda retmen adaylar drt yllk bir lisans eitimi
alacak, retmenlik yapaca bilim dalnda yksek lisans yapacak ve iki yllk uygulamas
olan bir retmen eitimi grecektir. Lisans, yksek lisans ve meslek eitimi dersleri
ayn programn iinde harmanlanacak, teori ve uygulama e zamanl olarak renilecek,
retmen adaylar lisans ve yksek lisans mezuniyet tezleriyle kendi alanlarnda bilimsel
uzmanlk kazanrken, toplam iki yl sren retmen Yardmcl ve Aday retmenlik
deneyimi ile retmenlik mesleinde ustalaacaktr. Bu modeli gsteren ekil 4 metin
iinde grlebilir.
(4) Alanda Yksek Lisans Sonras Okulda niversite: Alanda Yksek Lisans
Sonras Okulda niversite Modeli (post-master model) uyguland zaman programa
sadece retmenlik yaplacak bir alanda yksek lisansn tamamlam renciler alnacaktr.
Adaylar, yukarda anlatlan modellerde olduu gibi en az iki yl sren okul-merkezli ve
deneyime dayal retmenlik meslek eitimi alacaktr. Bu modeli gsteren ekil 5 metin
iinde grlebilir.
Okulda niversite Modeli'nin uyguland btn retmen eitimi programlarnda
her retmen aday ister (1) drt yllk bir eitim fakltesinde, (2) ister bir retmenlik
formasyonu programnda, (3) ister yksek lisans dzeyinde eitim veren bir programda,
(4) isterse de yksek lisans sonras bir retmen eitimi programnda olsun en az bir
yl retmen Yardmcs, bir yl da Aday retmen olarak toplam iki yl okul ortamnda
uygulama yapacak, retmenlie ilikin bilgi, beceri ve deerleri e zamanl olarak,
yaparak ve yaayarak renecektir.
ARATIRMANIN SONULARI
Bu almann sonular yle zetlenebilir: (1) Lisans Dzeyinde retmen Eitimi
Artk Yeterli Deildir. (2) Sadece "retmenlik Formasyonu" Veren Lisans Sonras
Programlar Baarl Deildir. (3) Meslek Eitimini Tamamlamadan retmen Olmay
Salayan "Alternatif Programlar" Baarl Deildir. (4) Formasyon Eitimi Veren Lisans
Sonras Programlar Baarl Klacak Mesleki Eitim Normlar Olumamtr (5) "Eitimde"
Yksek Lisans Veren Programlarn ok Az Baarl Olmutur. (6) Baarl rneklerine
Ramen "Eitimde" Yksek Lisans Modeli Bilgi a in Yeterli Deildir. (7) "Alanda"
Yksek Lisans ve retmen Eitimini Birlikte Veren Baarl Modeller Ortaya kmtr.
(8) "Alanda" Yksek Lisans Sonras retmen Eitimi Veren Baarl Modeller Ortaya
kmtr. (9) "Alanda" Yksek Lisans Olanlara "Eitim" Yksek Lisans Veren Modeller
Ortaya kmtr. (10) Meslek Eitiminin "Sresi" ve "Sreci"yle lgili Normlar Olumutur
13

TRKYE N NERLER
Trkiye'nin ada medeniyet lksn ve 2023 hedeflerini gerekletirmesi iin
retmen eitimini yeniden yaplandrmas, rencilerine, millete ve insanla hizmet
edecek stn nitelikli retmenler yetitirmesi gerekir. Yaplmas gerekenler unlardr:
(1) retmen Eitiminin Yksek Lisans Dzeyinde Olmas in Yasal Dzenleme
Yaplmaldr: Trkiye en ksa zamanda anaokulundan lise son snfa kadar her kademedeki
okulda retmen olacaklarn bir bilim dalnda "yksek lisans derecesi"ne ve deneyime
dayal, en az iki yl sren meslek eitimine sahip olmalarn zorunlu klan bir yasal
dzenleme yapmaldr.
(2) retmen Eitimi in nerilen Model-1: "Alanda Yksek Lisans Modeli". Trkiye'nin
kendi alannda yksek lisans derecesinde uzmanlk eitimi alm ve iki yl sren deneyime
dayal meslek eitimi gren retmenler yetitirebilmek iin benimseyecei modellerden
birisi bu almann Kavramsal ereve ksmnda anlatlan "Alanda Yksek Lisans
Dzeyinde Okulda niversite Modeli"dir (Bkz: ekil 4).
(3) retmen Eitimi in nerilen Model-2: "Alanda Yksek Lisans Sonras Model".
Trkiye'nin kendi alannda yksek lisans dzeyinde uzman olan ve deneyime dayal
iki yllk meslek eitimi alm retmenler yetitirebilmek iin benimseyecei ikinci
model bu almann Kavramsal ereve ksmnda anlatlan "Alanda Yksek Lisans
Sonras Okulda niversite Modeli"dir (Bkz: ekil 5).
(4) Eitim Faklteleri Doktora Program Olan niversitelerde Almal ve retmen
Eitiminde Uzmanlamaldr.
(5) "Okulda niversite"ye Dntrlecek Uygulama Okullar retmenlik Uygulamas
Alannda Uzmanlamaldr.
(6) retmen Eitimi iin niversite-Okul Ortakl Kurumsallamaldr.
(7) retmen Eitimi Vermek Amacyla niversite-Okul Ortakln Kurumsallatrmak
in "Okulda niversite Modeli" Benimsenmelidir.
(8) Mevcut retmenler Alanlarnda Yksek Lisans Yapmaldr. retmenleri Bu
Amala Motive Etmek ve Desteklemek in Bir Tevik Program Hazrlanmaldr.
(9) "Eitimde" Yksek Lisans Veren Programlar Yeniden Yaplandrlmaldr.

14

(10) Mevcut retmenlere niversiteler ve Uzman Kurulularla birlii Yaplarak

Hizmet-i Mesleki Eitim Salanmaldr.
(11) lgili Kurumlarla birlii Yaplarak "retmen Eitimi Kavramsal erevesi"
Hazrlanmaldr.
(12) retmen Eitimi Mfredatndan erii rten Dersler karlmal ve Mfredatn
eriinde Teori ve Uygulama Eit Olmal ve E Zamanl retilmelidir.
(13) retmen Eitimi Programnn Tamamnda, Yaparak ve Yaayarak renmeyi
Salayan Yntemler Uygulanmaldr.
(14) retmen Eitimcisi Olacak Akademisyen ve retmenlerin Niteliklerini
Tanmlayan "retmen Eitimcisi Yeterlilikleri" Hazrlanmaldr.
(15) Eitim Fakltelerine renci Seme Kriterleri Deitirilmeli ve retmenlie lgi
ve Yetenei Olan renciler Seilmelidir.
(16) retmenlerin zlk Haklar yiletirilmeli, retmenlik Cazip Bir Meslek Haline
Dntrlmelidir.

15

EXECUTIVE SUMMARY
UNIVERSITY WITHIN SCHOOL:
A NEW MODEL TO RE-STRUCTURE TEACHER EDUCATION IN TURKEY
Turkey's Vision and Teacher Education: The vision of the nation of Turkey is
to reach, contribute to, and lead modern civilization. To this end, Turkey requires that
new generations of Turkish citizens are able to speak with the world, work with the
world and compete with the world. Turkey cannot raise generations of citizens with
these qualities without a powerful teacher in every classroom. These teachers must be
worldly, understand the information age and globalization, live with democratic values,
protect the environment, and, most importantly, educate a diverse student body.
Goal of the Study: The goal of this study is to design a teacher education model
to prepare 21st century educators to educate new generations who are capable of
realizing the vision of Turkey.
Method of the Study: This is a theoretical study based on relevant literature by
scholars from the United States, Europe, and Turkey. All sources were reviewed with
a critical perspective and categorized by emerging themes of teacher education. Finally,
a seven- dimensional model of teacher education was constructed.
RATIONALE FOR THE REFORM IN TEACHER EDUCATION
Information Age: The information age has affected all aspects of life. More specifically,
the information age has affected education. By way of the information age, knowledge
is accessible at any time, at all places, and by all people regardless of their age or
socioeconomic status. As such, it is possible that students may come to class with more
knowledge than their teachers on a topic. Teachers are no longer the only bearers of
knowledge. Consequently, we need innovative and creative teachers who can manage
the available knowledge, analyze it with a critical perspective, reach new syntheses,
and can teach students better than the internet alone.
Globalization, Collaboration and Competition: Globalization, like the information
age, has affected all aspects of social life, including education. Meeting local, regional
and even national standards is not enough. Competition in education is now at the
global level, and global standards for products and services are high. In order to overcome
global educational challenges and collaborate with the world, we need new teachers
with new knowledge, skills, and values.
16

21st Century Skills: To survive and prosper in the new age, we need to teach the
skills required in the new age. 21st century skills, such as critical thinking, expertise in
digital technology, teamwork, communication in different languages and cultures,
innovation, and creativity should be infused into curricula.
REFORM IN TEACHER EDUCATION AROUND THE WORLD
Teacher Education in America: The United States is presently in the midst of a
wave of reform in teacher education that began in the 1980s. There are more than 1400
teacher education programs in the United States, but they are quite different from one
another (Levine, 2006; Darling-Hammond, 2012). In a sense, there is no a typical teacher
education program in America (Levine, 2006: 7). Despite their differences, they can be
classified into the following groups: (1) undergraduate teacher education programs, (2)
post-baccalaureate licensure programs, (3) alternative teacher education programs, and
(4) master's level programs, which can be further divided into (a) only graduate level
programs, and (b) integrated programs.
The Ratio of American Teachers with a Master's Degree: There are two kinds
of master's degree programs in American colleges of teacher education. One of them
is Master's of Arts in Teaching (M.A.T); the other is Master's of Education (M.Ed.).
Although the M.A.T and M.Ed. differ in some aspects, in final analysis, both provide
master's degrees in education. There are 3,405,000 teachers in America, and 44.4 % of
them have master's degrees in education. Also, 1.2 % of American teachers have doctorates
in education (U.S. Statistical Abstracts, 2012: Table 225).
Teacher Education in Finland: Finnish students are very successful in international
achievement tests such as PISA (OECD Programme for International Student Assessment).
Scholars have explored the Finnish miracle in education and emphasized the role of
excellent teachers in creating it (Niemi, Toom, & Kallioniemi, 2012; Simola, 2007; Shalberg
2012: 1). Finland passed legislation in 1978 that required all but preschool teachers to
have a master's degree in their subject matter. Consequently, in Finland, teacher
preparation is a five to seven- and-a-half year process (Shalberg 2012).
Teacher Education in Other Countries: Countries working to reform teacher
education have either abandoned the four-year teacher education model or created
alternative five-, six-, seven-, or more-year models. In Holland, for example, there are
four-year, masters and post-masters level teacher education programs. The post-masters
level programs have two versions. In one, candidates possessing a master's degree in
a subject matter are automatically accepted to a program for teacher licensure. This
program lasts one year. The other also accepts students with a master's degree in a

17

subject, but the program lasts two years, and candidates earn a master's degree in
education. Graduates of this program possess two master's degrees: one in a subject area
and the other in secondary education (Hammerness, Tartwijk and Snoek, 2012: 52, 55-56).
A NEW MODEL PROPOSED FOR TEACHER EDUCATION IN TURKEY:
UNIVERSITY WITHIN SCHOOL
Description of the Model: Teaching is a special and significant profession. Like
the education of all professions, the education of teachers must be based on scientific
knowledge and practice in workplace. Universities are the centers of knowledge
production. Schools are the workplace of teachers and the site of teaching performance.
The proposed model, University within School, suggests that teacher education must
be done through collaboration between universities and schools. University within
School also combines two models of professional education: one is the traditional
"apprenticeship-journeyman-masters" model, which is a practice-based model; the other
is modern professional education, which is mostly based on theoretical knowledge and
is implemented through formal schooling. Implementation of University within School
will comprise the following tenets. Collaborating universities and schools will establish
a solid partnership. College of education faculty will have offices in partner schools,
and they will spend at least half of their time in those offices. Experienced teachers in
partner schools will be hired as adjunct faculty. Education courses will be taught in
partner schools. In a four-year program, the first two years of education will be universitybased, and the second half will be school-based. When teacher candidates reach the
third year, they will be placed in one of the partner schools as a full-time teacher
assistant. The next semester, they will work as a teacher assistant in a different partner
school. When the candidates reach the fourth year, they will begin their yearlong student
teaching, which will be completed in two different partner schools. The work of teacher
assistants and student teachers will start and end by the calendar of schools, not the
calendar of universities.
COMPONENTS OF THE PROPOSED MODEL
Components: University Within School is designed as a seven dimensional system.
The dimensions are: (1) Conceptual Framework: Vision in Action; (2) Curriculum: Source
of Knowledge, Skills and Values; (3) Method: Learning by Doing; (4) Students: Teacher
Candidates with Interest and Ability to Teach; (5) Faculty: Model Cadre Teaching with
a Mission of Educating Best Teachers; (6) Leadership: Vision, Participation and Assessmentbased Change; (7) Partnership, Practice and Development: University-School Partnership
for Teaching Practice, Education Research, Professional Development and Student
Achievement (for the dimensions of the model and interactions among them, see Figure
(ekil) 1 in the text).
18

Conceptual Framework and Goals: The study's conceptual framework is the

theoretical foundation of the model, University within School. It includes the vision,
mission, goals, basic principles, and standards of teacher education. The basic goals of
the University within School are as follows: (1) to educate knowledgeable, skillful, and
virtuous teachers able to teach all students, regardless of how diverse they are. (2) To
provide professional development for teachers. (3) To provide professional development
for college faculty. (4) To facilitate scientific research on local education problems. (5)
To improve student achievement in partner schools. (6) To create a signature model
of teacher education, which can inspire teacher education programs in Turkey and
around the world.
Basic Principles of the Model: (1) University-school partnership for teacher
education. (2) Professional education in the workplace. (3) Vision-based teacher education.
(4) Standard-based teacher education. (5) Student and curriculum-based teacher education.
(6) Equality and simultaneousity in teaching theory and practice. (7) Learning from, in,
and by experience. (8) Assessment based on performance and outcomes. (9) Selection
of candidates with interest and ability to teach. (10) Faculty consisting of academicians
and teachers. (11) Respect for cultural diversity and common values. (12) Lifelong
professional development. (13) Equality and equity in providing sources.
FOUR VERSIONS OF THE UNIVERSITY WITHIN SCHOOL
Teacher education around the world is structured in different ways. There are
undergraduate, post-baccalaureate, master's level, alternative programs, and so on. Some
of them last four years; some others last five, six, seven, or more years. By considering
this situation, the following four different versions of the model are prepared.
(1) Undergraduate Level University within School: When the University within
School is implemented in a four-year teacher education program, education will be
"university-centered" for the first two years and "school-centered" for the last two years.
Teacher candidates completing the first two years will start working as a full-time
teacher's assistants in partner schools and continue in different schools in the following
semester. They will take education courses in partner schools during the evening hours.
In their senior year, they will be student teachers for two semesters in two different
partner schools. Mentor teachers and college faculty will observe and guide them (for
this model see Figure/ekil 2 in the text).
(2) Post-Baccalaureate Level University within School: Candidates that already
possess a college degree will be accepted to the program, and their "school-centered"
professional education will last two-years. Teacher candidates will be placed in partner
schools as a full-time teacher assistant for two semesters. Candidates will take education
19

courses in schools during the evening hours. The following year for two semesters,
candidates will be student teachers in two different partner schools. They will be observed
and guided by mentor teachers and college faculty (for this model, see Figure/ekil 3
in the text).
(3) Masters Level University within School: This is an ideal version of University
within School. When this model is implemented, teacher candidates will complete their
undergraduate and master's degrees in the subject that they will teach while simultaneously
taking education courses and practicing teaching. Candidates will gain expertise in a
field by preparing graduation and master's theses by simultaneously learning the theory
of education and practice teaching. Similar to the undergraduate version of the model,
candidates in this model will work during their junior year as a full-time teacher assistant
in two partner schools. Then, in their senior year, they will work in two different schools
as student teachers. They will focus on their subject-based master's thesis during the
fifth and sixth year, and at the same time, practice teaching by using their masters level
pedagogical content knowledge (for this model see Figure/ekil 4 in the text).
(4) Post-Masters Level University within School: The candidates with a master's
degree in a "teachable" subject matter will be accepted to the program. As in the other
models, teacher candidates will engage in a two-year school-centered professional
education in this model. They will work as teacher's assistants for the first year and as
a student teacher in the second year. Courses will be taken during the evening, and
candidates will be observed and guided by experienced mentors and faculty members
(for this model see Figure/ekil 5 in the text).
In all versions of the University within School-(a) undergraduate level, (b) postbaccalaureate level, (c) master levels or (d) post-masters level-all teacher candidates
must experience a two-year, school-centered, practice-focused professional education
by working for one year as a teacher assistant and for one year as a student teacher.
RESULTS OF THE STUDY
The results of the review of relevant literature by scholars from the United States,
Europe, and Turkey can be summarized as follows: (1) undergraduate level teacher
education is no longer enough to prepare teachers; (2) post-baccalaureate programs
providing teaching license are not sufficient; (3) post-baccalaureate "alternative" teacher
education programs are not sufficient and even harmful; (4) post-master licensure
programs are provided in too many ways and do not have the universally accepted
norms of professional teacher education; (5) some "Master's of Education" (M.Ed.) and
"Master's of Arts in Teaching" (M.A.T) programs are successful; (6) despite some successful
examples, programs providing Master's in Education (M.Ed. and M.A.T) are not sufficient
20

for the Information Age; (7) successful teacher education programs requiring master's
degrees in subject matter have emerged around the world; (8) successful post master's
level teacher education programs are being implemented in some countries; (9) programs
which provide master's level teacher education to candidates with a master's degree in
a subject are implemented in some places; (10) universal norms for the "duration" and
"process" of professional education are formed, which require two-year practice to learn
a profession.
PROPOSALS FOR TEACHER EDUCATION IN TURKEY
In order to raise generations of citizens who can realize the nation's vision of modern
civilization, Turkey must re-structure teacher education. The following are recommended:
(1) Legislation requiring all teachers to have a master's degree in a subject matter
and a two-year school-centered professional education.
(2) Proposed teacher education model-1: One of the models to re-structure teacher
education should be "Master's Level University within School," which provides an
undergraduate degree, a subject-based master's degree and a two year school-centered
professional education in an integrated program (see Figure/ekil 4).
(3) Proposed teacher education model-2: The second model to re-structure teacher
education should be "Post-Master's Level University within School," which provides a
two year school-centered education to candidates who have a subject-based master's
degree (see Figure/ekil 5).
(4) Teacher education programs should be opened in universities that have Ph.D.
programs in the college of education and in the college of arts and sciences, and
programs should develop expertise in teacher education.
(5) Partners schools, or "universities within schools," should develop expertise in
teaching practice and professional development.
(6) University-school partnerships should be institutionalized.
(7) The model of "University within School" should be adopted.
(8) Current teachers should study a master's degree in their subject matter, and an
incentive program should be created to encourage and support them.
(9) Master's programs specialized in "Training" should be restructured.
21

(10) Current teachers should be provided in-service professional education through

collaborating universities.
(11) A conceptual framework for teacher education should be prepared through the
participation of all partners.
(12) Theory and practice should be provided equally and simultaneously in teacher
education curricula.
(13) Experiential methods should be used in the entire teacher education program.
(14) The qualifications for the trainers of the teachers should be prepared.
(15) The criteria regarding the selection of teacher candidates should be updated
to choose candidates with interest and ability in teaching.
(16) Salaries and other benefits of teachers should be improved in order to make
teaching a desired and respected profession.

22

B L M

GR

1. GR
1.1. Trkiye'nin Vizyonu ve Eitim
Trkiye'nin vizyonu ada medeniyettir. Kendi iindeki farkllklara ramen Trk
milletinin ortak ideali ada medeniyete ulamak, ona katk salamak ve nc olmaktr.
lkenin her bakmdan kalknmas, 2023 vizyonunu gerekletirmesi ve ada medeniyete
katk salamas iin yaplacak ilk i, bu ideali gerekletirecek niteliklerle donanm,
21.yzyl becerilerine sahip, dnya ile konuan, dnya ile alan ve dnya ile yaran
nesiller yetitirmektir. Byle yksek nitelikli nesilleri ancak uluslararas standartlara gre
en iyi ekilde yetimi, bilgili, becerili ve erdemli retmenler yetitirebilir. Eitimcinin
grevi her biri dierinden farkl zgn bir varlk olan ocuk ve genlerin sahip olduklar
yetileri son snrna kadar gelitirmek ve onlar kendilerine, topluma ve insanla yararl
bireyler olarak yetitirmektir. Her snfta, zenle seilmi ve eitilmi, Trk kltrn
bilen, dnyay tanyan, bilgi an ve kresellemeyi anlam, demokrasiyi yaayan,
evreyi koruyan, 21. yzyl becerilerine sahip, farkllklarna ramen btn rencileri
eitebilen gl bir retmen olmadan, yksek nitelikli nesiller yetitirilemez.

1.2. almann Amac

Bu almann amac, bilgi a ve kresellemenin hayatn her alannda deiime
yol at 21. yzylda grev yapacak, ocuk ve genleri 21. yzyl becerileriyle donatacak,
bilgi, beceri ve erdemiyle onlara model olacak eitimcileri yetitirmek iin bir retmen
eitimi modeli nermektir. Bu amala, Okulda niversite adn verdiimiz, niversite
ve okul ortaklna dayanan, teoriyle uygulamay eit oranda ve e zamanl retecek,
hem uluslararas standartlarda en iyi retmenleri yetitirecek hem de mevcut retmenlerin
ve akademisyenlerin mesleki geliimini, eitim sorunlarnn bilimsel olarak aratrlmasn
ve renci baarsnn artrlmasn salayacak bir model tasarlanmtr. Okulda niversite'nin
temel amalarndan birisi de, eitim hastanelerinin tp eitiminde oynad rol retmen
eitiminde oynamak ve kresel lekte model alnan bir Trkiye markas yaratmaktr.

1.3. almann Yntemi

Bu aratrma kaynak taramasna dayal kuramsal bir almadr. retmen eitimiyle
ilgili deneysel aratrmalarn ve teorik almalarn taranmas, almann konusuyla ilgili
bilgilerin derlenmesi, eletirel bir yaklamla deerlendirilmesi, yorumlanmas, sentezinin
yaplmas ve bir sistem btnl iinde sunulmasyla gereklemitir. almann ilk
aamasnda retmen eitimiyle ilgili btn kaynaklar taranm, kullanlmak zere
seilenler eletirel bir yaklamla incelenmi ve konuyla ilgili bilgi ve grler belirlenmitir.

25

kinci aamada, bu bilgi ve grler kendi aralarndaki ilikiler ve benzerlikler dikkate

alnarak snflandrlm ve ortaya kan bilgi ve fikir gruplarnn hangi kavramlar altnda
toplanabilecei kararlatrlmtr. nc aamada, kaynak taramasyla elde edilen bilgi
ve grlerin snflandrlmasyla ortaya kan kavram ve uygulama alanlarn esas alan
yedi boyutlu bir retmen eitimi modeli tasarlanmtr.
Okulda niversite Modeli tasarlanrken, Trkiye'nin 2023 vizyonu, Yksekretim
Kurulu (YK)'nun 1982'den bu yana gelitirdii mevcut retmen eitimi modeli (YK,
2007), dier lkelerdeki en baarl retmen eitimi programlarnn ortak zellikleri
(Darling-Hammond ve Lieberman, 2012; Darling-Hammond, 2006; Sahlberg, 2010;
Zeichner, 2010), ilgili kurumlar tarafndan gelitirilen retmen eitiminde reform nerileri
(T.C. Milli Eitim Bakanl, 2012; U.S. Department of Education, 2011; NCATE, 2010;
Holmes Group, 2007; Darling-Hammond, 2005; AERA, 2005; AACTE, 2010; AFT, 2012;
CCSSO, 2012; ETS, 2003; Phi Delta Kappa, 1996), tp, hukuk, mhendislik gibi alanlarda
uygulanan meslek eitimi modelleri ve bilgi a ve kreselleme gibi 21.yzyl olgularnn
(Bellanca ve Brandt, 2010; Trilling and Fadel, 2009) toplum ve eitim zerindeki etkileri
gz nnde bulundurulmutur.

1.4. almann Kapsam

Elinizdeki alma alt blmden olumaktadr. lk blm oluturan Giri'te almann
konusu, amac ve yntemi hakknda bilgi verilmekte ve retmen eitimi alanndaki
reform almalarna ksaca deinilmektedir. kinci blm, retmen eitiminde reformun
gerekesine ayrlmtr. nc blmde retmen eitiminde reform yapmak iin
gelitirilen modeller, bu modellere ilikin aratrmalar ve dnyann farkl lkelerinde yer
alan en baarl eitim faklteleri hakknda bilgi verilmektedir. Drdnc blmde,
eitimcinin eitimi iin gelitirilmi olan Okulda niversite Modeli bir btn olarak
anahatlaryla tantlmaktadr. Beinci blm almann gvdesini oluturmaktadr. Bu
blmde, Okulda niversite Modeli'nin yedi boyutu aklanmaktadr. Altnc blmde
hem aratrmann sonular hem de Trkiye iin neriler yer almaktadr. En sonda ise
yararlanlan kaynaklar verilmektedir.

1.5. almada Yararlanlan Kaynaklardan rnekler

Bu almada kullanlan en nemli kaynaklardan birisi, Amerikann Gelecei ve
retim Milli Komisyonu tarafndan yaptrlan En Baarl retmen Eitimi Aratrmas'dr.1
Bu kaynak Amerikadaki 1400 retmen eitimi program2 arasndan seilen en baarl
1
The National Commission on Teaching and Americas Future (2000). Studies of Excellence in Teacher Education.
2

Bu programlarn artan says iin bkz: U.S. Department of Education, 2011; Darling-Hammond, 2006; CochranSmith & Zeichner, 2005.

26

yedi retmen eitimi program hakknda hazrlanan yedi rapordan olumaktadr.3 Bu

raporlar Linda Darling-Hammondun editrln yapt u kitapta yaymlanmtr:
(a) En yi retmen Eitimi Aratrmas: Lisans Dzeyindeki Programlar. (b) En yi
retmen Eitimi Aratrmas: Be Yllk Programlar. (c) En yi retmen Eitimi
Aratrmas: Lisansst Dzeyindeki Programlar (Darling-Hammond, 2000a; 2000b; ve
2000c).4
Bu almada yararlanlan kaynaklardan dier bazlar da unlardr: (1) Amerika'da
bulunan retmen Kalitesi Ulusal Konseyi tarafndan 2013 ylnda hazrlanan lkedeki
retmen Eitimi Programlar Hakknda Bir Rapor adl alma.5 (2) Amerikan retmen
Federasyonu tarafndan 2013'te hazrlanan tay Ykseltmek: retmen Eitimini ve
retmenlik Mesleini Ykseltmek adl rapor.6 (3) ABD Bakan Obama Ynetimi
tarafndan Eyll 2011de yaymlanan retmenlerimiz Geleceimizdir: Obama Ynetiminin
retmen Eitiminde Reform ve Geliim Plan7 adl yayn. (4) Amerika'daki retmen
Eitimi Akreditasyon Milli Konseyi (NCATE) tarafndan Kasm 2010'da yaymlanan
niversite-Okul Ortakl ve retmenlik Uygulamas Hakknda Blue Ribbon Raporu.8
(5) Amerikan Eitim Faklteleri Dernei ile 21. Yzyl Becerileri iin Ortaklk adl
kuruluun birlikte hazrlad Eitimcinin Hazrlanmasnda 21. Yzyl Becerileri adl
alma.9 (6) Amerikan Eitim Faklteleri Dernei tarafndan 2010 yllnda hazrlanan
retmenlerin Klinik10 Hazrl: Bir Politika Raporu adl alma.11 (7) Amerikan
Eitim Bakanl tarafndan 2013'te yaymlanan Ulusun retmenlerinin Hazrlanmas
ve Sertifikalandrlmas: Eitim Bakanl'nn retmen Kalitesi Hakkndaki Dokuzuncu
Raporu adl alma.12 (8) retmen Eitimcileri Dernei tarafndan hazrlattrlan ve
3

Bu raporlar unlardr: Koppich, 2000; Merseth & Koppich, 2000; Miller & Silvernail, 2000; Snyder, 2000; Whitford
et al, 2000; Zeichner, 2000, and Darling-Hammond & MacDonald, 2000. Raporlar hakknda ayrntl bilgi kaynaklar
listesinde grlebilir.
4
Bu aratrma projesi 1996 ylnda balam ve 2000 ylnda tamamlanmtr. Yneticiliini Linda DarlingHammondn yapt proje retmen eitimi alannda uzman on kiilik bir aratrma ekibi tarafndan yrtlmtr.
Aratrmaclarn, Amerikada bulunan btn retmen eitimi programlarn inceleyerek en iyilerini belirlemek,
onlar derinlemesine incelemek ve dierlerine model olmalar iin tantmak amacyla gerekletirdikleri bu almann
sonunda Amerikann farkl eyaletlerinde yer alan yedi retmen eitimi program Amerikann en iyisi olarak
seilmitir.
5
National Council on Teacher Quality (2013). A Review of the Nation's Teacher Preparation Programs.
6
American federation of Teachers (2013). Raising the Bar: Aligning and Elevating Teacher Preparation and the
Teacher Profession.
7
U.S. Department of Education (2011). Our Future, Our Teachers: The Obama Administration's Plan for Teacher
Education Reform and Improvement.
8
National Council for the Accreditation of Teacher Education (NCATE) (2010). NCATE Blue Ribbon Panel Report
on Clinical Preparation and Partnerships for Improved Student Learning.
9
American Association of Colleges of Teacher Education (AACTE) and Partnership for 21.st Century Skills (2010).
21.st Century Knowledge and Skills in Educator Preparation.
10
Baz aratrmaclar retmen adaylarnn meslee hazrlanmak iin okullarda yapt almalar ve retmenlik
uygulamalarn klinik hazrlk olarak nitelemektedir.
11
American Association of Colleges of Teacher Education (AACTE) (2010). The Clinical Preparation of Teachers:
A Policy Brief. For release at the briefing: Teacher Preparation: Who Needs It? The Clinical Component.
12
U.S. Departmen of Education (2013). Preparing and Credentialing the Nation's Teachers: The Secretary's Ninth
Report on Teacher Quality.

27

2008'de yaymlanan, editrln drt tannm eitimcinin yapt retmen Eitimi

Aratrmalar El Kitab: Deien Ortamlarda Devam Eden Sorunlar adl kitap.13 (9)
Amerika'daki Eyaletlerin En Yetkili Okul Grevlileri Konseyi tarafndan 2012'de hazrlattrlan
Bizim Sorumluluumuz, Bizim Szmz: Eitimcinin Hazrlanmas ve Meslee
Giriinin Dntrlmesi adl rapor.14 (10) Amerika'da Eyaletler Aras retmen
Deerlendirme ve Destek Konsorsiyumu tarafndan hazrlanan Model retim Yeterlilikleri
ve retmenlerin Mesleki Geliimi adl alma.15 (11) Columbia University, Teachers
College'n eski rektrlerinden Prof. Dr. Arthur Levine tarafndan 2006'da yazlan
retmenlerin Eitimi adl kitap.16 (12) Holmes Grubunun Eseri (The Holmes
Partnership Trilogy) adl yayn.17 (13) Yksekretim Kurulu (YK) tarafndan 2007
ylnda yaymlanan retmen Yetitirme ve Eitim Faklteleri (19822007) adl rapor.
(14) 2006 ylnda yaymlanan retmen Eitiminde Yenilikler: Yaplandrmac Bir
Yaklam adl aratrma.18 (15) Amerikan Eitim Aratrmalar Dernei (AERA)19'nin
nclk ettii bir ekip almas olan "retmen Eitimi zerinde Bir alma: AERA
Panelinin retmen Eitimi Aratrmalar Raporu" .20 (16) Profesr Donald Cruickshank
ve alt arkada tarafndan hazrlanan ve "Phi Delta Kappa" adl eitim vakf tarafndan
1996'da yaymlanan, "Amerika'nn retmenlerini Hazrlamak"21 adl kitap. (17)
TBMM'de kurulan Aratrma Komisyonu'nun 1993 ylnda tamamlad, retmenleri
layk olduklar statye kavuturmak iin alnacak tedbirleri ieren rapor.22 (18) Hseyin
H. Tekk tarafndan yazlarak ada Eitim dergisinde yaymlanan "retmen yetitirme,
retmenlik mesleinin sorunlar ve zm nerilerine" ilikin 164 bamakaleden
semeler. (19) Trkiye'de ve dnyada retmen eitimi hakknda yazlan makalelerden
ve sunulan bildirilerden semeler. (20) Milli Eitim Bakanl tarafndan halen zerinde
allmakta olan Ulusal retmen Strateji Belgesi (2012).

13

Marilyn Cochran Smith, Sharon Feiman-Nemser, D. John McIntyre ve Kelly E. Demers (Eds). Handbook of Research
on Teacher Education: Enduring Questions in Changing Contexts.
14
Council of Chief State School Officiers (CCSSO) (2012). Our Responsibility, Our Promise: Transforming Educator
Preparation and Entry into the Profession.
15
CCSSO's Interstate Teacher Assessment and Support Consortium (InTASC) (April 2013). InTASC Model Core
Teaching Standards and Learning Progressions 1.0.
16
Arthur Levine (2006). Educating School Teachers.
17
The Holmes Partnership (2007). The Holmes partnership trilogy: Tomorrows teachers, tomorrows schools,
tomorrows schools of education. The Holmes Group, Amerikada retmen eitiminin kalitesini ykseltmek amacyla,
bnyesinde eitimi fakltesi bulunan bir grup niversitenin ibirliiyle 1984de kurulmu ve 1986-2006 arasnda
retmen eitiminde reform neren kitap yaynlamtr.
18
Clive Beck & Clarke Kosnik (2006). Innovations in Teacher Education: A Social Constructivist Approach.
19
American Educational Research Association.
20
Marilyn Cochran-Smith & Kenneth M. Zeichner (Eds.). (2005). Studying Teacher Education: The Report of the
AERA Panel on Research and Teacher Education
21
Donald R. Cruickshank (1996). Preparing America's Teachers.
22
TBMM'nin retmen eitimiyle ilgili raporunu ve ada Eitim dergisi'nin retmen eitimiyle ilgili saylarn
bana zel ktphanesinden veren idealist eitimci Hseyin Hsn Tekk'a teekkr borluyum.

28

B L M

RETMEN ETMNDE
REFORMUN GEREKES

2. RETMEN ETMNDE REFORMUN GEREKES

2.1. Bilgi ayla Balayan Deiim
nsanlk, 20. yzyln son eyreinde yeni bir aa girdi. a deiimleri iin tarih
vermek riskli olsa da, Sanayi a'ndan Bilgi a'na geiin dnm noktasnn 1991 yl
olduunu syleyebiliriz. Amerika Birleik Devletleri'nde ilk defa 1991 ylnda, bilgi a
teknolojisi rnleri olan bilgisayar, yazc, bilgisayar program (software), telefon ve
benzeri aralar iin harcanan para, sanayi a rnleri olan tarm, sanayi, inaat, nakliye
ve enerjide kullanlan motor ve benzeri aralar iin harcanan paradan fazla oldu. lk
defa 1991'de toplam bilgi a harcamalar 112 milyar dolara ulat ve o yl 107 milyar
dolar olan sanayi a harcamalarn be milyar dolar geti. Dnm noktas olan 1991
ylndan bu yana bilgi a teknolojisi iin yaplan harcamalar artmaya devam etmektedir
(Trilling ve Fadel, 2009: 3).
Bilgi a hem yaygn ve rgn eitimi hem de retmenlik mesleini ok ynl
etkilemektedir. Okullamann, toplumsal ve ekonomik kalknmann bir art olarak
grlmedii ve kitle iletiim aralarnn henz yaygnlamad alarda, retmenler
herkesin sahip olmad bir g olan "bilgi"ye sahip olduklar iin retim meslei onlarn
tekelinde idi. Bilgi toplumu bu durumu tamamen deitirmi, "bilgi"yi sadece belli bir
grubun sahip olabildii bir ayrcalk olmaktan karp herkesin hizmetine sunmutur.
ada toplumda bilgi hzla ve ksa srelerde katlanarak artmakta ve kitle iletiim aralar
vastasyla adeta annda toplumun hizmetine sunulmaktadr. Bu gelime, ortalama drt
yl sren niversite eitimi boyunca rendiklerini, meslek hayat boyunca rencilerine
aktaran, "nakledici" retmen tipinin varlk sebebini ortadan kaldrmtr. Bilgi toplumunda
sorun bilgiye ulamak veya bilgiyi aktarmak deil, eletirel bir yaklamla mevcut "bilgi
okyanusu"nda "doru" bilgiyi bulup kullanmak ve daha da nemlisi "bilgi"nin kendisini
retecek beceri ve yaratcla sahip olmaktr. Bu dnm, topluma bilgi sunan dijital
kurumlara kendiliinden "eitici" bir ilev yklemi ve ana-babann eitici rolne olduu
kadar retmenlik mesleine de rakip olan, onun geleneksel gcne ve itibarna meydan
okuyan yeni kurumlar ortaya karmtr. retmenlerin rakipleri artk meslektalar deil
internet siteleri ve televizyon istasyonlardr. retmenlerin kendilerine emanet edilen
ocuk ve genleri yeni bilgi kaynaklar ve eiticiler olan dijital glerden daha fazla
etkileyebilmesi veya onlarla birlikte eitmesi iin yeni bir retmen modeline ve yeni
bir retmen eitimi sistemine ihtiyacmz vardr.
Sanayi toplumu iin kurulan okul ve sanayi toplumu iin yetitirilen retmen bilgi
ann ocuklarn eitmeye yetmemektedir. Bilgi toplumu herkes iin bilgiye snrsz
eriim saladndan, her seviyedeki bir renci herhangi bir konuyu retmeninden
daha fazla renerek snfa gelebilir. Bilgi a, sadece bilgi nakleden retmenin ilevini
31

sona erdirmektedir. nternetin dnya ktphanelerinde tarama yapma imkn salad

ve en yeni yaynlar ieren veri tabanlarndan yararlanmay mmkn kld bir dnyada,
geleneksel okul ktphanesi ve ders kitab gibi bilgi kaynaklarnn da eski nemi
kalmamtr. renciler evde veya her hangi bir yerde kendi balarna ulaabilecekleri
bir bilgiyi renmek iin okula gelmek istememektedir. Byle dnen rencilerin
says ve online derslere duyulan ilgi giderek artmaktadr. Bu durum, hem retimi hzla
artan ve internet yoluyla eriimi giderek kolaylaan bilgiyi eyleme dntrebilen ve
yaparak ve yaayarak retebilen, hem de mevcut bilgiyi analiz, sentez ve yorumlaryla
en yararl ekilde kullanabilen ve retebilen, eletirel dnme yetenei gelimi,
aratrma tekniklerini bilen, analiz ve sentez yapabilen, problem zc, yenileyici ve
yaratc yeni bir retmen modeline ihtiya duyurmaktadr.

2.2. Kreselleme, birlii ve Rekabet

Bilimsel ve teknolojik gelimeyle hzlanan toplumsal deiimin geldii son aama
kresel bilgi toplumudur. Toplumsal deiimin daha nceki aamalar gibi, kresel bilgi
toplumu da birok kurumla birlikte "geleneksel" eitim sistemi ve retmenlik mesleini
deiime zorlamaktadr. Mahalli veya ulusal lekte "en iyi" eitimi salamak veya "en
iyi" retmen olmak artk yeterli deildir. Her alanda olduu gibi eitimde de rekabet
kresel boyutta yaanmakta, kresel lekte en iyi olan en fazla beenilmekte ve en
gl eitici etkiyi yapmaktadr. En modern okullar kurmadan, eitimin ieriini, amacn
ve yntemlerini uluslararas standartlara ve toplumsal deiime gre yenilemeden,
dnyay tanyan, bilgi a ve kreselleme olgularn anlam, eletirel dnce sahibi,
bilgi retebilen yaratc retmenlerle eitimin en iyisini salamadan, kresel deiime
ve rekabete uyum salamak mmkn deildir.
Kreselleme her trl mal ve hizmetin kresel lekte deiimini ve alnp satlmasn
mmkn klmaktadr. letiim ve ulam teknolojisindeki gelimeler bu sreci daha da
kolaylatrmaktadr. Bu durum, toplumlarn modernlemesine paralel olarak nemi
giderek artan her seviyedeki rgn eitim kurumunun kresel lekte rekabet ettii
yeni bir uluslararas platformun olumasna yol amaktadr. Yakn gelecekte, dier baz
alanlarda olduu gibi eitim alannda da, uluslararas standartlarda eitim veren kaliteli
okul ve niversiteler kalitesiz olan ve aa ayak uyduramayan kurumlarn yerini alacaktr.
Eitim kurumlarmzn, zellikle de okullarmzn bu rekabetten olumsuz ekilde
etkilenmemesi, hem yerli ve milli hem de stn kalitede olmalar iin okullarmz
yenilemek zorundayz. Okulun "ruhu" retmendir. Okulu yenilemek retmeni
yenilemekle balar.

32

2.3. 21. Yzyl Becerileri

21. yzylda varolabilmek iin 21. yzyl becerilerini renmek, ocuklarmza ve
genlerimize bu becerileri retmek zorundayz. Bunun iin yaplmas gereken, retmen
eitimi bata olmak zere her seviyedeki okulda mfredatn deimesi ve 21. yzyl
becerilerinin mfredata entegre edilmesidir. Bu balamdaki sorunlardan birisi 21. yzyl
becerilerinin neler olduu zerinde evrensel, hatta ulusal dzeyde ortak bir grn
olmamasdr. Ancak bu farkllklarna ramen, 21. yzyl becerilerinin neler olduu
konusunda gelimekte olan ortak bir gr de mevcuttur.
21. yzylda ihtiya duyulan becerileri belirlemek iin byk irketlerin CEO'laryla
yaplan bir aratrmaya gre, mevcut meslek okullar ve niversitelerden mezun olanlarn
sahip olmas gereken beceriler unlardr: Szl ve yazl iletiim, eletirel dnme ve
problem zme, profesyonellik ve i ahlak, takm almas ve ibirlii, farkl gruplarla
alma, teknoloji kullanma ve liderlik ve proje ynetimi (Trilling ve Fadel, 2009: 7).
Aadaki iki "temel beceri seti" 21. yzylda sahip olunmas gereken i nitelikleri
listesinin banda yer almaktadr:
(1) Yeni bilgiye hzla ulama ve onu uygulama becerisi,
(2) Problem zme, iletiim, takm almas, teknoloji kullanm ve yenilik yapma
gibi temel 21. yzyl becerilerini farkl projelere uygulama becerisi (Trilling ve Fadel,
2009: 10-11).
Eitim belirli amalar gerekletirmek iin yaplan bir etkinliktir. Eitimin bireyi
gelitirmek, topluma katk salamak gibi temel amalar deimemekle birlikte, bu
amalarn ierii her ada yeniden tanmlanmaktadr. Sz gelimi eitimin temel
amalarndan birisi bireyleri topluma katk salayacak ekilde hazrlamaktr. Bu ama,
tarm toplumunda birey "ailesi ve dierleri iin retim yapar" eklinde iken, sanayi
toplumunda "bir meslekte uzmanlaarak topluma hizmet eder" eklinde tanmlanmaktadr.
Ayn ama bilgi toplumunda birey "kresel bilgi toplumuna katk salar" olarak ifade
edilmektedir (Trilling ve Fadel, 2009: 14-15). Bilgi toplumu ve kreselleme eitimin
amalarn deitirerek eitime ilikin btn boyutlar etkilemektedir.

2.3.1. 21. Yzyl Becerilerinin Karlatrlmas

21. yzyl becerilerinin neler olduunu tanmlayan deiik kurulular ve bilim adamlar
vardr. Elinizdeki alma iin belirlenen 21. yzyl becerilerini vermeden nce bu konuda
ortaya konan beceri listelerini veya setlerini gzden geirmek yararl olacaktr:

33

21. Yzyl Becerileri iin Ortaklk23 Adl Kuruluun 21. Yzyl renme
erevesi: 21. yzyl becerileri zerinde alan kurululardan birisi Amerika'da bulunan
"21. Yzyl Becerileri in Ortaklk" adl kurulutur. Sz konusu kurulu gnmzde ve
gelecekte renilmesi gereken temel konular, 21. yzyl konularn, becerilerini ve bu
konu ve becerilerin renilmesi iin gerekli destek sistemlerini, hazrlam olduu 21.
Yzyl renme erevesi iinde yer alan alt grupta toplamaktadr. 21. yzyl konu ve
becerilerini ieren bu erevenin ierii yledir (Kay, 2010: XV).
(1) Temel Konular: ngilizce, Okuma veya Dil Becerileri; Dnya Dilleri; Gzel
Sanatlar, Matematik; Ekonomi; Fen Bilgisi; Corafya; Tarih; Devlet Ynetimi. 24
(2) 21. Yzyl Konular: Kresel Farkndalk; Finansal, Ekonomik, letme ve
Giriimcilik Bilgisi; Vatandalk Bilgisi; Salk Bilgisi; evre Bilgisi.
(3) renme ve Yenileim (innovation) Becerileri: Yaratclk ve Yenileme;
Eletirel Dnme ve Problem zme; letiim ve birlii.
(4) Bilgi, Medya ve Teknoloji Becerileri: Bilgi Kullanm Becerisi; Medya OkurYazarl; Bilgi ve letiim Teknolojileri (ICT) Bilgi ve Becerisi.
(5) Yaam ve Meslek Becerileri: Esneklik ve Uyum Salayabilme; Giriimcilik ve
Kendini Ynlendirebilme, Sosyal ve Kltrler Aras Beceriler; retebilirlik ve Hesap
Verebilirlik; Liderlik ve Sorumluluk.
(6) 21. Yzyl Eitim Destek Sistemleri: 21. Yzyl Yeterlilikleri (Standartlar) ve
Deerlendirme; 21. Yzyl Mfredat ve retimi; 21. Yzyl Mesleki Geliimi; 21. Yzyl
renme Ortamlar.
Levy ve Murnane'nin 21. yzyl becerileri erevesi: Ekonomist Frank Levy ve Richard
Murnane'e gre, 21. yzyl bilgi ve becerilerinin en nemlilerinden birisi, bilgisayar
tarafndan yaplamayan "uzman dnme" (expert thinking) veya "komplike/karmak
iletiim"dir (complex communication). Bu ekonomistlere gre zihin ve beden gcyle
yaplabilen ama imdi programlanan bilgisayarlarn yapabildii ilerde azalma olmaktadr.
Dier taraftan, "uzman dnme" veya "komplike iletiim" becerileri gerektiren ve
bilgisayarlar tarafndan yaplamayan ilerde art vardr (Levy ve Murnane, 2004: 53-54;
Dede, 2010: 51-52).
23
Partnership for the 21st Century Skills
24

Bu temel konular Amerika'da 2001 ylnda kabul edilen Geride ocuk Kalmasn (No Child Left Behind) yasasnda
da bulunmaktadr (Dede, 2010: 57).

34

Bu dnrler, "uzman dnme"nin unsurlarn yle aklamaktadr: (1) zengin bir

bilgi tabann kullanarak ilikili olgularn (patterns) etkili bir ekilde bir araya getirilmesi,
ve (2) btn sreleri bir btn olarak alglama becerisi (metacognition). Dier taraftan,
"komplike iletiim" geni miktarda szel ve szel olmayan bilginin etkileimini ve
deiimini gerektirir. ki veya daha fazla kii arasndaki iletiim daha nceden tahmin
edilemeyen bir ekilde devam ederken bilgi ak da srekli olarak yeniden ayarlanr.
Bunun iin, becerili bir retmen, snftaki tartmann tahmin edilemeyen kaotik ak
iinde cevaplar tahmin eden ve diyalou yneten bir karmak iletiim uzmandr (Dede,
2010: 52).
Orta-Kuzey Blgesel Eitim Laboratuar (NCREL) ve Metiri Grubu'nun25 21.
Yzyl Becerileri erevesi: NCREL ve the Metiri Group'un 2003 ylnda belirledii
21. yzyl becerileri u balklar altnda gruplandrlmtr:
(1) Dijital okur-yazarlk: Temel, bilimsel, ekonomik ve teknolojik okur-yazarlk;
grsel ve bilgi okur yazarl; ok kltrllk okuryazarl ve kresel farkndalk.
(2) Bulu yapabilme (inventive thinking): Uyum salayabilme, kriz ynetimi ve
kendini ynlendirebilme; merakllk, yaratclk ve risk alabilme; yksek dzeyli dnme
(higher order thinking) ve salam akl yrtne.
(3) Etkili iletiim: Bir takmla alabilme, ibirlii ve kiiler aras beceriler; kiisel,
sosyal ve yurttalk sorumluluu; karlkl iletiim.
(4) Yksek verimlilik: Sonu almak iin ncelik belirleme, planlama ve ynetim;
gerek aralarn etkili kullanm; yksek nitelikli rn elde etme yetenei (Dede, 2010:
58).
Liberal Eitim iin Ulusal Liderlik Konseyi'nin26 21. Yzyl Becerileri: Liberal
Eitim in Ulusal Liderlik Konseyi'nin 2007 ylnda hazrlad 21. yzyl beceri setinin
amac yksekretim kurumlarndan mezun olanlarn kazanmas gereken bilgi, beceri
ve deerleri belirlemektir. Sz konusu beceriler u drt kategori altnda toplanmtr:
(1) Fiziki ve doal varlklar ve kltrel birikim hakknda bilgi. (2) Zihinsel ve pratik
beceriler. (3) Kiisel ve sosyal sorumluluk. (4) Sentez yaparak renme (Dede, 2010:
59-60).
Ekonomik birlii ve Kalknma rgt'nn27 21. Yzyl Becerileri: OECD
2005 ylnda, 21. yzyl becerilerini u yeterlilik kategorisi altnda toplamtr: 1:
Aralar karlkl etkileim iinde kullanma. 2: Farkl sosyal gruplarla etkileim. 3: Bamsz
olarak hareket edebilme (Dede, 2010: 59).
25
North Central Regional Education Laboratory (NCREL) ve the Metiri Group
26
National Leadership Council for Liberal Education (LEAP)
27

Organization for Economic Cooperation and Development (OECD)

35

Yirmibirinci yzyl becerilerinin listesini hazrlayan ve bu becerilere ilikin gr

belirten baka kii ve kurumlar da vardr. Bunlardan "International Society for Technology
in Education" 2007'de, "Educational Testing Service" 2007'de, Macarthur Vakf tarafndan
desteklenen Henry Jenkins ve arkadalar 2009'da ve Harvard niversitesi retim
yelerinden Chris Dede 2009'da 21. yzyl becerilerini ieren listeler hazrlamlardr
(Dede, 2010: 60-67).

2.3.2. Eitimciler iin 21. Yzyl Becerileri

lgili kaynaklarda sz edilen 21. yzyl becerilerini alt alta yazdmz zaman ok
uzun bir liste ortaya kmaktadr. Ancak bu becerileri benzerliklerini dikkate alarak
kmelendirmek mmkndr. Ayrca, 21. yzyl ok uzun bir zaman dilimini kapsamaktadr
ve muhtemelen bu yzyln sonuna kadar bu beceri listelerine yeni beceriler eklenecek
ve listeler defalarca yenilenecektir. Kaynaklarda sralanan becerilerin bir baka zellii
de bu becerileri belirleyen kii ve kurumlarn iinde yaad toplumun ve sz konusu
becerileri kazanmas istenen hedef grubun beceri ihtiyalarn dikkate alm olmalardr.
Bu almann konusu eitimcinin eitimi olduu iin, biz Trk retmenlerinin
kazanmasn faydal grdmz 21. yzyl becerilerini belirlemeye alacaz. Aadaki
21. yzyl beceri listesi bu amala hazrlanmtr. Bu becerilerin retmen eitimi
mfredatna alnmas hem retmen adaylarnn bu becerileri kazanmasn hem de mezun
olduktan sonra rencilerine kazandrmasn salayacaktr. retmen adaylarnn
kazanmas gereken 21. yzyl becerileri unlardr:
Eletirel dnme
Dijital teknolojiyi kullanma
Mevcut bilginin ynetimi
Aratrmaya dayal problem zme
Yenilik ve yaratclk
Takm almas
Farkl dil ve kltrlerde iletiim
Kresel standartlarda kalite bilinci
Demokratik zihniyet ve davran
evre bilinci ve doay koruma becerisi
Salkl yaam bilinci ve becerisi
Bu becerilerden son drt tanesi daha nce yaymlanm olan beceri listelerinde pek
veya hi grlmemektedir. Daha nce de belirtildii gibi 21. yzyl becerileri lkeden
lkeye deiiklik gsterebilir ve zaman iinde deiebilir. Benzer ekilde, bu becerileri
belirleyen kii ve kurumlar arasndaki alg ve ngr farkllklar da beceri listeleri
arasnda farkllklar yaratabilir. Yukarda verilen retmen adaylarnn kazanmas gereken
21. yzyl becerileri listesindeki son drt becerinin bu listeye eklenmi olmasnn gerekesi
aada ksaca aklanacaktr.
36

Kresel standartlarda kalite bilinci: inde olduumuz bilgi an dierlerinden

farkllatran zelliklerden birisi de "kalite"dir. Artk, eitim dhil her trl hizmet ve
retimin nitelii kresel standartlar nda deerlendiriliyor. retmen adaylarnn,
rencilerini sadece ulusal yeterliliklere gre deil, uluslararas standartlarda en iyi
ekilde yetitirmek iin hazrlanmas, kresel kalite bilincini kazanmas gerekmektedir.
Demokratik zihniyet ve davran: Bilgi ann ynetim ekli demokrasidir. Trk
toplumunu oluturan btn bireylerin demokratik deerleri iselletirmesi ve demokrasi
kltrn benimsemesi iin eitimin katks alnmaldr. Demokrasi kendine zg deer
ve kavramlar olan, belirli becerileri gerektiren bir hayat tarz, bir kltrdr. rgn eitim
kurumlar bu kltrn yeni yetien nesillere retilmesi iin en uygun ve etkili ortam
sunmaktadr. Herkesin hem toplumda hem de devlet kurumlar nnde tam anlamyla
eit olduu, glnn ve ounluun olduu kadar gszn ve aznln da haklarnn
korunduu demokratik ve adil bir toplum olmak iin yaplacak en temel ilerden birisi
retmen adaylarna bu becerileri kazandrmaktr. Gelimi demokratik lkeler bu sorunu
zm ve bu beceriye ihtiya duymuyor olabilir, ama Trkiye'nin bu beceriye sahip
olan yeni nesillere ihtiyac vardr.
evre bilinci ve doay koruma becerisi: nsanln gelecei iin ok nemli
olmasna ramen doay koruma bilin ve becerisinin rgn eitim kurumlarnda yeni
nesillere kazandrlmas gerektii konusunda uluslararas bir konsensus henz olumu
deildir. En gelimi lkelerden bazlar bile bu konuda ok duyarsz davranmaktadr.
Bu durum mutlaka deiecektir. nsanlk 21. yzyl doay yok etmeye devam ederek
yaayamaz. Trkiye bu konuda duyarl davranmal, retmen adaylar bu bilinci ve
beceriyi mutlaka kazanmal ve yeni kuaklara da kazandrmaldr.
Salkl yaam bilinci ve becerisi: Sosyal, ekonomik ve teknolojik gelime bir
yandan hayat kolaylatrmakta dier yandan da yeni sorunlarn olumasna yol amaktadr.
Salksz yiyeceklerle beslenme, gerektiinden az hareket etme, imanlk (obezite) ve
bunlarn yol at tbbi sorunlar bunlardan bazlardr. retmen adaylar salkl yaam
becerilerine sahip olmal ve yeni nesilleri bu becerilerle yetitirmelidir.

2.4. retmen Eitiminde Reform Gerektiren Dier Faktrler

retmen eitiminde reforma gereke oluturan bilgi a, kreselleme ve 21. yzyl
becerileriyle ilgili olan gereke yukarda aklanmtr. Bu reformu zorunlu klan
btn sebeplere, hacmi snrl olan bu almada yer vermek mmkn olmayacaktr.
Ancak bu reformu zorunlu klan iki faktre daha ksaca deinmek gerekir. Bunlardan
birisi "modern toplumda ailenin azalan eitici gc"dr. Anne-babalar bizim ilk
retmenlerimizdir. Anne-babalar, ait olduklar toplumun eitim kltrn kullanarak

37

ve evrelerindeki yeni gelimeleri izleyerek ocuklarn eitir, hayata ve okula hazrlar.

Ancak modern bilgi a toplumunda teknolojik geliim, bilgi birikimi ve sosyal deiim
gemite hi olmad kadar hzlanmtr. Dnyann birok yerinde olduu gibi Trkiye'de
de anne-babalarn bu deiimi anlamas, yeni teknolojileri ve bilgi birikimini renmesi
ve ocuklarn buna uygun olarak eitmesi mmkn deildir. Anne-babann yeterli bilgisi
olsa bile modern alma hayat onlara ocuklaryla yeterince birlikte olacak vakit
brakmamaktadr. Gemite anne-babann evde yapt eitim de artk okullarn ats
altnda retmenler tarafndan yaplmak zorundadr. Modern toplum okulun ve retmenin
sorumluluunu artrmaktadr.
retmen eitiminde reformu zorunlu klan bir baka sebep de "ocuklar ve genleri
eitmenin rasyonel ve ahlaki zorunluluu"dur. ocuklar sahip olduklar potansiyeli
kullanmak, yaratmak, retmek ve topluma hizmet etmek iin eitilmek zorundadr.
ocuklar ve genler topluma fayda salayabilmek iin zenle seilen ve yetitirilen
profesyonel retmenler tarafndan eitilmelidir. ocuklar ve genler en iyi retmenler
tarafndan eitilmelidir. Byle bir uygulama henz kendi haklarn koruyacak kadar
gelimemi ocuklara kar ahlaki sorumluluumuzdur.
Sonu olarak, uluslararas standartlara gre en iyi ekilde yetimi, bilgili, becerili
ve erdemli eitimciler yetitirmek iin yeni bir modele ihtiyacmz olduu kanlmazdr.

38

B L M

DNYADA RETMEN ETM N

REFORM ARAYII

3. DNYADA RETMEN ETM N REFORM

ARAYII
Eitim, hizmet ettii toplumun kltrne gre ekillenir. Her kltr kendi eitim
sistemini yaratr. Amac Trkiye'ye zg bir retmen eitimi modeli gelitirmek olan
bu alma, Trkiye'nin bu alandaki tecrbesini gz nnde bulundurmak zorundadr.
Ancak, eitim milli olduu kadar evrensel boyutlar da olan bir etkinlik alandr. Dier
milletlerin zerinde altmz konuya ilikin deneyimlerini bilmek, dnce dnyamz
zenginletirir ve bizi daha yaratc klar.
Bu blmde retmen eitimi alannda reform almalar yapan birka lkeden
rnekler verilecektir. Bu lkelerden Amerika bir "eitim reformu laboratuvar" gibidir.
Eitim sistemi merkeziyeti olmad iin eitimin hemen her alannda reform giriiminde
bulunmak ve yeni bir model ortaya koymak ok kolaydr. Amerika'da zor olan, ortaya
konan yeni bir modelin baarl da olsa lke apnda yaygnlamasn salamaktr. Lisans,
lisans sonras ve yksek lisans dzeyindeki retmen eitimi modellerinin ok baarl
ve baarsz rnekleri vardr (Darling-Hammond, 2006; 2000a; 2000b; 2000c). Eitim
alannda yksek lisans veren programlarn yz yla yakn bir gemii olduu ve
retmenlerin hemen hemen yarsnn eitimde yksek lisans bulunduu halde renci
baars dktr. Amerikan tecrbesinden alnacak dersler vardr.
Aadaki alt blmlerde, hakknda bilgi verilen lkelerden birisi de ngiltere'dir.
ngiltere de Amerika gibi retmen eitimi alannda yeni modellerin denendii bir
lkedir. Ayrca ngiltere'de bir sredir okul-merkezli retmen eitimi uygulamas
yaplmaktadr ve bu uygulamann sonuular hem okul hem de niversite merkezli bir
model olan Okulda niversite'ye katk salayabilir.
Aada hakknda bilgi verilen lkelerden Finlandiya, Singapur ve Hollanda'da ise
retmen eitimi alannda ufuk ac uygulamalar yaplmaktadr. Finlandiya'da merkeziyeti
bir sistem vardr ve eitimde ok baarldr. Finlandiya 1978'de kard bir yasayla
lkenin tamamnda, okul ncesi hari btn retmenlerin kendi alanlarnda yksek
lisans yapmasn zorunlu klmtr. Singapur, retmenleri ok fazla onurlandrmakta ve
desteklemektedir. retmen adaylar bir retmen eitimi programna kabul edildikleri
gnden itibaren maa almaya balamakta ve zlk haklarndan yararlanmaktadr. Hollanda
retmenlik yaplacak bir alanda yksek lisans olan retmen adaylarna eitimde
yksek lisans veren programlar uygulamaya koymutur. retmen eitiminde bir Trkiye
markas yaratmaya alrken baka lkelerde neler yapldn bilmek bizi daha gl
klacaktr.

41

3.1. Amerika'da retmen Eitimi

retmen eitiminde reform araynn en youn olduu lkelerden birisi Amerika
Birleik Devletleri'dir. Amerika'da yakn tarihin nemli eitim reformlarndan birisi,
1983'te hazrlanan ve bir anlamda, gl bir "dier lkeler bizi geiyor" l olan Bir
Millet Tehlikede (A Nation At Risk) adl raporla balamtr.28 Eitimde yenilemeye yol
aan29 bu raporda nerilen temel reformdan birisi eitimcinin eitimi hakkndadr
(National Commission, 1983). Bu raporun yaynn takip eden yl iinde muhtelif
aratrma kurumlar, bilim adamlar, eyaletler, eitim vakflar ve meslek kurulular
tarafndan30 lkenin eitim sorunlarn tartan ve zmler neren 300den fazla rapor
yaymlanmtr (zcan, 1993).31 Yaplan deerlendirmeler bu dnemde yaplan reformlarn
renci baarsnda ksmi bir art saladn gstermektedir (National Center, 1995a;
1995b). Zamanla artlar deimi, yeni sorunlar ortaya km ve yeni reformlara ihtiya
duyulmaya balanmtr.
Amerikada yakn gemiin gl eitim reformlarndan bir dieri de 2001 ylnda
Bakan George W. Bush'un ilk dneminde kabul edilen Geride ocuk Kalmasn (No
Child Left Behind) yasasyla balamtr. Bu yasa 1965 ylndan beri yrrlkte olan lk
ve Orta retim Kanunu'nun (Elementary and Secondary Education Act) adnn
deitirilmesi ve ieriinin geniletilmesiyle ortaya kmtr. Yasa eitimin ieriinde,
uygulamasnda ve deerlendirilmesinde reform nermekte, eitimcilerin sahip olmas
gereken nitelikleri "Yksek Nitelikli retmen"32 kavramyla yasalatrmaktadr.
28

ABD Bakan Ronald Reagann ilk dnem kabinesinde Eitim Bakan olan Prof. Dr. Terrel Bell tarafndan
lkenin eitim sorunlarni belirlemesi ve zm nermesi iin kurulan Eitimde Mkemmellik Milli Komisyonu
(The National Commission on Excellence in Education) tarafndan yaklak bir yllk bir almadan sonra Nisan
1983 yaymlanan, Bir Millet Tehlikede: Eitimde Reform Zorunluluu (A Nation At Risk: The Imperative for
Educational Reform) adl rapor lke apnda kkl bir reform hareketine yol amtr. Bu raporun niin ve nasl
yazld, eitim reformunun niin bir zorunluluk olduu, nasl balayp neleri baard hakknda ayrntl bilgi,
Reagann ikinci dneminde kabine dnda kalan Terrel Bellin bakanlk dnemi hatralarn anlatan kitabnda
bulunabilir (Bell, 1988).
29
Amerikada gerekletirilen eitim reformlarnn ou eyalet veya yerel ynetim reformlardr ve lkenin tamamn
kapsamaz. ABDyi oluturan 50 eyaletin her birinin kendi Eitim Bakan vardr 50 eyalet kendi iinde okul
blgelerine ayrlmtr ve Amerikada 16000 den fazla okul blgesi vardr. Federal Hkmet de yasa kartarak
eitimin her hangi bir alannda reform balatabilir.
30
Bu kurululardan bazlar unlardr: National Council for the Accreditation of Teacher Education (NCATE),
Teacher Education Accreditation Council (TEAC), Council for the Accredidation of Educator Preparation (CAEP),
Interstate New Teacher Assessment and Support Consortium (INTASC), The Holmes Group, The Carnegie Foundation
for the Advancement of Teaching, American Educational Research Association (AERA), American Association of
Colleges for Teacher Education (AACTE), National Commission on Teaching and Americas Future, National
Academy of Education, National Board for Professional Teaching Standards (NBPTS), National Center for Education
Statistics (NCES), ve National Education Goals Panel (NEGP).
31
Bu yaynlardan bazlarnn adlar ve yaymlayan kurumlar unlardr: A Call for Change in Teacher Education.
(1985) by National Commission for Excellence in Teacher Education; Tomorrows Teachers: A Report of the Holmes
Group (1986; 2007) by the Holmes Group; A Nation Preparaed: Teachers for the 21st Century (1986) by the Carnegie
Forum on Teaching and the Economy.
32
"Highly Qualified Teacher" kavram bu yasayla tanmland ve eitim politikalarn etkilemeye balad.

42

Eitimcinin eitiminde reform araylar Bakan Bush'tan grevi devralan Barack

Obama dneminde de hzla devam etmektedir. Obama ynetimi retmen eitimine
ilikin reform nerilerini 2011 ylnda yaynlad retmenlerimiz Geleceimizdir:
Obama Ynetiminin retmen Eitiminde Reform ve Geliim Plan (Our Future, Our
Teachers: The Obama Administrations Plan for Teacher Education Reform and
Improvement) adl raporda aklamtr (U.S. Department of Education, 2011). Yine
Obama Ynetimi'nin Eitim Bakan tarafndan hazrlanan retmen eitimi ve retmenlerin
sertifika koullarna ilikin bir rapor da 2013 ylnda yaymlanmtr (Preparing and
Credentialing the Nation's Teachers: The Secretary's Ninth Report on Teacher Quality).
Amerikada amac eitimdeki sorunlar aratrmak ve zm nerileri gelitirmek olan
birok vakf, aratrma kurumu ve meslek kuruluu vardr. Bunlar dzenledikleri
konferanslarla ve yaymladklar rapor ve kitaplarla grlerini ortaya koyarak, yerel
ynetimler ve eyalet hkmetlerinin olduu kadar merkezi hkmetin de eitimde
reform abalarna katkda bulunmaktadrlar (Cochran-Smith ve Zeichner, 2005, NCATE,
2010). Bunlarn en etkililerinden birisi Carnegie Vakfdr (Carnegie Foundation for the
Advancement of Teaching). Bu vakfn misyonu retmenlik mesleinin gelitirilmesi ve
yceltilmesi iin ne gerekiyorsa yapmaktr (Shulman, 2005). retmen eitiminde halen
devam eden reform araynn balad 1980li yllarda yaymlanan Bir Millet Hazr: 21.
Yzyln retmenleri (A Nation Prepared: Teachers for the 21st Century) adl yayn
bir Carnegie Vakf aratrmasdr (Carnegie Forum, 1986). Bu vakf sadece retmen
eitimi konusunda deil dier alanlardaki meslek eitimi konusunda da aratrma ve
yayn yapmaktadr. Geen asrn banda yaymlad Flexner Raporu'yla (The Flexner
Report, 1910) tp eitiminin standartlamasn ve doktorluun bir meslek haline gelmesini
salamtr. Bu vakfn, retmenlerin (Carnegie, 1986; 2011) ve doktorlarn (Cooke, Irby
ve O'Brien, 2010) yansra hukukularn (Sullivan, et al, 2007), din adamlarnn (Foster,
et al, 2006), mhendislerin (Sheppard, et al, 2009) ve hemirelerin (Benner, et al, 2010)
eitimini ele alan aratrma ve yaynlar da vardr.

3.1.1. Amerika'daki retmen Eitimi Programlarnn

Gruplandrlmas
Amerika'da 1400'den fazla retmen eitimi program vardr. Bu programlarn bir
ksm doktora veren niversitelerde, bir ksm yksek lisans veren niversitelerde, bir
ksm drt yllk eitim veren kurumlarda, bir ksm fen ve edebiyat faklteleri iinde
yer alan blmlerde ve bir ksm da sadece lisans sonras dzeyde eitim veren
yksekretim kurumlarnda bulunmaktadr. Amerika'daki retmen eitimi programlarn
yaplar asndan drt grupta toplamak mmkndr: (1) Drt yllk lisans dzeyinde
programlar, (2) lisans sonras sertifika programlar, (3) eitimde yksek lisans programlar
ve (4) alternatif programlar. Bu program trleri hakknda aada aklama yaplacaktr.
Bu aklamalar okurken bilinmesi gereken bir husus vardr. Trkiye'de eitim sistemi
merkeziyeti
43

olduu iin bir okul veya program tr lkenin her tarafnda ayndr. Amerika'da ise
eitimden eyaletler ve yerel ynetimler sorumludur. Elli eyaletin her birinin kendi Eitim
Bakanl, eitim btesi, temel eitim (A-12)33 ve yksekretim kurullar vardr. Eyaletler
de kendi iinde okul blgelerine (school districts) ayrlmtr. Okul blgeleri kendi
snrlar iindeki okullardan sorumludur; kendine ait btesi vardr. Her okul blgesinde
bir Eitim Mdr (superintendent) ve bir Eitim Kurulu (School Board) vardr.
Eyalet snrlar iinde yer alan her trl yksekretim kurumu eyalet yasalarna
uymak ve eyaletin eitime ilikin standartlarn karlamak zorundadr. Mesela eitim
faklteleri, iinde bulunduklar eyaletin retmenlik yeterliliklerini (standartlarn)
karlamak zorundadr. Eer fakltenin program eyaletin standartlarn karlamazsa,
mezunlar o eyalette retmenlik yapamaz. Bundan dolay retmen yetitiren kurumlarn
programlar eyaletten eyalete deimektedir. Bunun yan sra her eitim fakltesinin
kendi retmen eitimi programn veya programlarn tasarlama zgrl vardr. Ayrca
eitim faklteleri akreditasyonunu almak istedikleri meslek kuruluu ve kurulularnn
standartlarn karlamak iin de programlarn dzenler. Bu yerel ynetim zelliinden
dolay Amerika'daki retmen eitimi programlar birbirinden farkldr. Aada aklanacak
olan program trleri iinde yer alan her programn tamamen ayn olduu dnlmemelidir.
Columbia niversitesi Eitim Fakltesi (Columbia University Teachers College) rektrlerinden
Arthur Levine'nin ifadesiyle Amerika'da" tipik eitim fakltesi diye bir ey yoktur" (Levine,
2006: 7).
Drt Yllk Lisans Dzeyinde Programlar
Amerika'daki retmen eitimi programlarnn ok byk bir ksm drt yllk retmen
eitimi vermektedir. Bu programlar Amerika'da 1839'da kurulan retmen Okullar'nn
(Normal Schools) devamdr. Kurulduklar yllarda lise dzeyinde eitim veren retmen
okullarnn zaman iinde programlar genilemi, sreleri uzam ve isimleri deimitir.
Gnmzde "college of education" veya "school of education" olarak isimlendirilen bu
kurumlar 1960'l yllardan itibaren niversite bnyesinde yer almaya balamtr (Levine,
2006). Drt yllk program uygulayan tipik bir Amerikan eitim fakltesinde retmen
eitiminin program unsurdan olumaktadr. Bu unsur, genel kltr eitimi, alan
eitimi ve meslek eitimidir. Meslek eitimi iinde okul deneyimi ve retmenlik
uygulamas da yer almaktadr. Bu unsurlardan genel kltr derslerinin program iindeki
oran yaklak olarak % 25, alan derslerinin oran % 50, meslek derslerinin oran da %
25 civarndadr. Bu oranlar programdan programa deiir. Amerika'da eitim fakltesine
dnerek drt yla kan ve niversiteler iinde yer alan retmen eitimi programlarnn
kalitesi hemen her devirde tartma konusu olmutur. Eitimle ilgili her krizde retmenlerin
nitelii gndeme gelmekte ve eitim faklteleri iin reform nerileri ortaya atlmaktadr.
33

ngilizcede K-12 (Kindergarden through 12th grade) olarak ksaltlan anaokulundan, 12. snfa kadar olan
eitim sreci.A-12 olarak evrilmitir.

44

Drt yllk retmen eitimi programlarnn yeterli olmadna ilikin son tartma
ve halen devam eden reform hareketi 1980'lerde balamtr. Amerika'da eitimi
ynlendiren sivil toplum kurulularndan biri olan Carnegie Vakf'nn 1986'da yaymlad,
yukarda bahsedilen 21. Yzyln retmenleri34 adl raporu genel kltr, alan ve eitim
derslerinin birlikte alnd drt yllk bir eitimin retmenleri hazrlamaya yeterli
olmadn savunmaktadr. Raporun nerisi, retmen adaylarnn hem belli bir bilim
dalnda niversite eitimi almas hem de retmenlik meslek eitimini tamamlamasdr
(Carnegie Vakf, 1986: 3). Amerika'daki bir grup byk aratrma niversitesinin retmen
eitiminde reform yapmak iin oluturduu "the Holmes Group" da 1986'da yaymlad
Yarnn retmenleri35 adl reform nerileri ieren kitabnda retmen eitiminin be
yl olmasn nermi ve grubun yesi olan 120 civarndaki niversitede bu uygulamann
balamas nerilmitir. Bu tr almalar eitim faklteleri zerinde etkili olmu ve
program deiikliklerine yol amtr. Amerika'daki birok eitim fakltesinde retmen
adaylar lisans eitimlerini bir bilim dalnda tamamlamakta ve ayn zamanda da retmenlik
eitimi almaktadr (Darling-Hammond, 2012: 133-134; Rhode Island College Catalogue,
2013-2014; Levine, 2006). Bu deiikliklere ramen drt yllk retmen eitimi
programlarnn yeterli olmadna ilikin grler zellikle de 1980'lerden itibaren giderek
yaygnlam ve retmen eitimi veren alternatif programlar ortaya kmtr.
Lisans Sonras Sertifika Programlar
Amerika'da uygulanan programlardan birisi retmenlik yaplacak bir alanda lisans
eitimi alm niversite mezunlarna retmenlik formasyonu kazandran programlardr.
Lisansst retmen eitimi programlar Amerika'da ilk defa 1895 ylnda "Brown
University" tarafndan uygulamaya konmutur (Zeichner, 1989: 14). Bu programlarda
genellikle sekiz civarnda meslek dersi bulunmaktadr (Rhode Island College, 2013).
Trkiye'de uygulanan formasyon programn andrsa da ok farkl uygulamalara
rastlanmaktadr. Ders says ve retmenlik uygulamas programlar arasnda farkllk
gstermektedir. Programlarn sreleri bir dnem ile yl arasnda deimektedir
(Zeichner, 1989: 15). Adaylarn mezun olduklar lisans programnda aldklar alan dersleri
yeterli grlmezse kendilerinden eitim derslerinin yan sra alan dersleri de almalar
istenmektedir. niversite mezunlarna retmenlik formasyonu veren bu programlar
Trkiye'de uygulanan programlardan farkl klan zelliklerden birisi de bu programlardan
bazlarnda formasyon eitiminin, eitim mastr (yksek lisans) dzeyinde olmasdr
(Zeichner, 1989; Levine, 2006; Darling-Hammond; 2006; Darling-Hammond ve Lieberman,
2012). Birok eitim fakltesi iinde hem drt yllk lisans dzeyinde retmen eitimi
program, hem niversite mezunlarna sadece retmenlik formasyonu kazandran
sertifika program, hem de niversite mezunlarna yksek lisans dzeyinde retmen
eitimi veren programlar vardr. Yksek lisans dzeyindeki sertifika programlar aada
ayrca ele alnacaktr.
34
A Nation Prepared: Teachers for the 21st Century, 1986.
35

Tomorrow's Teachers, 1986

45

Eitim Yksek Lisans Veren Programlar

Amerika'da retmen eitimini lisans-st dzeyinde vermek iin yaplan uygulamalarn
yz yl akn bir tarihi vardr (Woolfolk, 1989: 1-2; Zeichner, 1989: 12-14). Lisans
dzeyindeki retmen eitimi programlarnda olduu gibi yksek lisans dzeyinde
eitim veren programlarda da tipik bir yksek lisans (mastr) program yoktur. Bu
programlarn bir ksmnn ad "Eitim Yksek Lisans" (Master of Education) bir ksmnn
ad ise "retim Yksek Lisans"dr (Master of Arts in Teaching). Bu programlarn yaplar
birbirinden farkl olmakla birlikte ikisi de eitim alannda yksek lisans eitimi vermektedir
ve ikisi de Trkeye "Eitim Yksek Lisans" olarak evrilebilir. Amerika'da eitimde
yksek lisans dzeyinde retmen eitimi veren programlar daha iyi anlamann bir yolu
bu programlar yaplandrl ekillerine gre snflandrmaktr. Bunlarn bir ksm (genellikle
"Master of Arts in Teaching") lisans sonras balayan, sadece yksek lisans eitimi veren
ve ortalama iki yl sren programlardr. Dier ksm da (genellikle "Master of Education")
lisans ve eitim yksek lisans programlarnn entegre edilerek birlikte verildii, be veya
alt yl sren programlardr. Bu programlar aadaki paragraflarda byle bir snflandrma
yaplarak aklanacaktr.
Sadece yksek lisans veren programlar: Amerika'daki eitim fakltelerinin bir
ksmnda lisans dzeyinde retmen eitimi veren bir program yoktur. Bu faklteler
retmenlik yaplacak bir alanda lisans eitimi alm olan adaylar kabul ederek onlara
yksek lisans dzeyinde retmen eitimi vermektedir. Eitim fakltesi mezunlarnn
retmen ihtiyacn karlamad dnemlerde ortaya kan ve yaygnlaan bu programlarn
hepsi yukarda da bahsedildii gibi ayn deildir. Bir ksm yukarda anlatld gibi
sadece retmenlik sertifikas vermektedir. Bir ksm da yksek lisans dzeyinde retmen
eitimi salamaktadr. Yksek lisans dzeyinde eitim verenler de tek tip deildir. Bir
ksm bir yl srmekte, bazlar ise iki yl veya daha fazla devam etmektedir (Woolfolk,
1989: 2; Zeichner, 1989; Levine, 2006). Bu tr retmen eitimi uygulamasnn eitimde
mastr dzeyinde (Master of Arts in Teaching) verilmesine ilk defa 1936 ylnda Harvard
niversitesi'nde balanmtr. ncln 1930'larda Harvard niversitesi rektr olan
James Conant'n yapt bu uygulama Ford Vakf tarafndan desteklenmi ve baka
niversiteler tarafndan da model olarak benimsenmitir (Zeichner, 1989: 14). Gnmzde
bu tr programlarn en baarl rnekleri Amerika'da Bank Street College'da, Harvard,
Columbia ve Stanford niversitelerinde uygulanmaktadr (Darling-Hammond, 2012: 134).
Entegre yksek lisans programlar: Amerika'daki retmen eitimi programlarnn
bir ksmnda lisans ve yksek lisans birletirilmi olarak uygulanmaktadr ve bu programlar
be yl veya daha fazla srmektedir. retmen eitimini Yksek Lisans (Master of
Education) dzeyinde vermek iin tasarlanan bu programlarn ilki Harvard niversitesi'nde
1920'lerde uygulanmtr (Linda-Darling ve Lieberman, 2012). Harvard niversitesi Lisansst Eitim Fakltesi dekan Profesr Henry Holmes retmen eitimini "Eitim Yksek
Lisans" dzeyinde veren bir program uygulamtr. Amerika'da 1980'lerde balayan
46

retmen eitiminde reform araylar srasnda bir grup eitim fakltesi dekan tarafndan
1984'te oluturulan "the Holmes Group" adn Harvard'n eitim dekan Henry Holmes'dan
almtr. Holmes Grubu 1986 ile 1995 arasnda retmen eitiminde reform nerilerinin
sunulduu kitap yaymlamtr. Holmes Grubu, retmen eitiminin belli bir alanda"
lisans eitimini" ve eitim alannda "yksek lisans" iermesini ve en az be yl olmasn
istemektedir. Grubun 120'ye varan ve aratrma niversitelerinden oluan yelerinden
bir ksm bu neriyi benimsemitir. Bu eitim fakltelerinde retmen adaylar ilk
snflardan itibaren okullarda deneyim kazanmaya balamakta ve retmenlik uygulamas
bir yl srmektedir (Linda-Darling, 2012: 134-135). Amerika'da lisans ve yksek lisans
eitiminin birlikte verildii programlarn hepsi ayn deildir; aralarnda nemli farkllklar
vardr (Woolfolk, 1989: 2; Zeichner, 1989: 14; Linda-Darling ve Lieberman, 2012). Entegre
programlarn Amerika'daki en baarl rnekleri arasnda "the University of Virginia," "the
University of Connecticut" ve "the University of New Hampshire" saylabilir (Levine,
2006; Darlling-Hammond, 2006; 2012: 135).
Alternatif retmen Eitimi Programlar
retmen adaylarn, retmenlik formasyonu eitimi vermeden snflara yerletiren
ve meslek eitimini hafta sonlar ve yaz tatillerinde veren programlar "alternatif programlar"
olarak adlandrlmaktadr. Bu modelin en bilinen rnei Amerika'da "Amerika iin ret"
adl programdr (Teach for America). retmen bulmakta zorlanlan yerlerde bu soruna
acil bir zm bulmak iin tasarlanan ve meslek eitiminin sresini ve nemini azaltan
bir uygulamadr. Geleneksel rak-kalfa-usta modelini "kalfa" ve "usta" olmadan uygulamaya
alan, "raklar" hi hazrlamadan hizmet verecekleri insanlarla ba baa brakan, ama
onlardan usta gibi performans sergilemesini isteyen bu model, henz kendisini kabul
ettirebilmi deildir. Aratrmalara gre bu tr programlardan mezun olan ve zorunlu
hizmetini tamamlayan retmenlerin yarya yakn meslekten ayrlmaktadr (CochranSmith ve Zeichner, 2005).

3.1.2. Amerika'da Yksek Lisans Yapan retmenler

Amerika'da mevcut retmenlerin yarya yakn "eitimde yksek lisans" yapmtr.
Amerika'da, 2012'de yaymlanan ama 2007-2008'de toplanan verilere dayanan istatistiklere
gre, retmenlerin toplam says 3.405.000'dir. Eitim seviyeleri itibariyle ise retmenlerin
% 47,3'nn eitimi sadece lisans dzeyindedir. % 44,4'nn Eitimde Yksek Lisans
derecesi vardr. % 6's Eitim Uzman (Education Specialist) olarak snflandrlmaktadr,
% 1,2'sinin eitimi ise doktora dzeyindedir. Bir baka deyile, Amerika'da retmenlerin
yardan biraz fazlasnn eitimi "lisans" seviyesinin stndedir ve bunlarn byk bir
ksmnn da eitim alannda mastr' vardr (U.S. Statistical Abstracts, 2012: Tablo 225).
Amerika'daki retmen eitimi programlarnn sadece yaklak bete biri drt yllk eitim
veren kurumlardadr. Geri kalan yksek lisans ve doktora veren niversitelerde
bulunmaktadr (Levine, 2006: 15).
47

3.1.3. Amerika'daki En Baarl Eitim Fakltelerinin Ortak zellikleri

Amerika'daki en baarl retmen eitimi programlarnn ortak zellikleri aada
zetlenmektedir. Bu ortak zellikler Amerika'da gerekletirilen En yi retmen Eitimi
Aratrmas'na (Studies of Excellence in Teacher Education) (2006: 266-276) dayanmaktadr.
Sz geen aratrma bu almada kullanlan kaynaklardan birisidir. Kar amac gtmeyen
bir kurulu olan, Amerika'nn Gelecei ve retim Milli Komisyonu (The National
Commission on Teaching and America's Future) adl kuruluun desteiyle 1996 ylnda
balayan bu alma 2000 ylnda tamamlanmtr. Yneticiliini Prof. Dr. Linda DarlingHammond'n yapt proje on kiilik uzman bir ekip tarafndan yrtlmtr. Amerika
Birleik Devletleri'nde retmen yetitiren 1400 civarnda retmen eitimi program
(Darling-Hammond, 2006: 324; Cochran-Smith and Zeichner, 2005: 27) arasndan en
iyilerini belirlemek, derinlemesine incelemek ve dierlerine model olmalar iin tantmak
amacyla gerekletirilen bu almann sonunda drt kitap yaymlanmtr. Kitaplardan
en iyi olarak seilen yedi program iin hazrlanan yedi raporu iermektedir.36
Drdnc kitap ise seilen programlara ait raporlarn ilgili baka aratrmalarla da
desteklenerek hazrlanm bir sentezidir.37 Linda Darling-Hammond (2006; 2012) bu
aratrmayla belirlenen Amerika'daki en iyi retmen eitimi programlarnn ortak
zelliklerini yle zetlemektedir:
(1) Vizyon birlii: Bu programlarda, btn derslere ve alan almalarna hkim
olan ok net ve ortak bir "iyi retim" vizyonu vardr ve bu vizyon bilimsel bir renme
anlay zerine yaplandrlmtr.
(2) Gl bir mfredat: Bu kurumlarn hepsi, "ocuk ve genlerin geliimi, sosyal
ve kltrel ortamlarda renme, deerlendirme ve alan pedagojisi" bilgisine dayanan
ve uygulama ortamlarnda retilen bir mfredata sahiptir.
(3) Egdml alan deneyimleri: Bu kurumlarda alan deneyimleri, e zamanl
olarak okutulan ve ierikleri birbirini tamamlayan derslerin gerektirdii okul almalarnn,
A-12 ortamlarnda birbirini tamamlayarak yaplmasn salayacak ekilde planlanmaktadr.
(4) Aratrmac bir yaklam: Bu kurumlarda yaplan retimde, teori ve uygulamay
birletiren aratrmac bir yaklam uygulanmaktadr. Bu yaklamn gerei olarak, rnek
36

Editrln Linda Darling-Hammond'un yapt bu kitabn adlar yledir:

(1) Studies of excellence in teacher education: Preparation in the undergraduate years (Alverno College by Kenneth
Zeichner and Wheelock College by Lynne Miller and David Silvernail).
(2) Studies of excellence in teacher education: Preparation in a five year program (Trinity University by Julia
E.Koppich and University of Virginia by Kaatherine K. Merseth and Julia E. Koppich).
(3) Studies of excellence in teacher education: Preparation at the graduate level (Bank Street College of Education
by Linda Darling-Hammond and Maritza B. Macdonald, University of California-Berkeley by Jon Snyder, and
University of Souther n Maine by Betty Lou Whitfor d, Gor don Ruscoe, and Letitia Fickel).
37
Linda Darling-Hammond tarafndan yazlan bu kitabn ad yledir: Powerful teacher education: Lessons from
exemplary programs (Gl retmen eitimi: rnek programlardan alnan dersler).

48

olay aratrma yntemleri, renmenin ve retimin analizleri ve uygulamadan doan

gerek problemleri inceleyen retmen aratrmas gibi yntemler dzenli olarak
uygulanmakta ve retmenler kendi retim yaantlar zerinde derinlemesine dnen,
onlar analiz eden ve kendi deneyimlerinden renerek gelien eitimciler olarak
yetitirilmektedir.
(5) Okul-niversite ortakl: Bu yksek retim kurumlarnn hepsi A-12 okullaryla
sk ibirlii yapmaktadr. Bu ibirlii, niversite retim yeleri ile A-12 retmen ve
yneticileri arasnda ortak mesleki bilgi ve deerlerin gelimesine yol amaktadr. Bu
ibirlii ayrca retmen adaylarnn "retmeyi", renciler arasndaki farkllklar dikkate
alan, en gelimi retim yntemlerinin uyguland renme topluluklar iinde
renmesine imkn salamaktadr.
(6) Mesleki standartlara dayal deerlendirme: Bu kurumlarda "retim," uzmanlar
tarafndan hazrlanan mesleki standartlara gre deerlendirilmektedir. Bir baka deyile,
deerlendirme, nemli yetenek ve becerilerin sergilenmesini gerektiren performanslarn
ve etkinlik dosyalarnn ilgili standartlara gre deerlendirilmesi yoluyla
yaplmaktadr. Etkinlik dosyalar ve performans deerlendirmelerinin, retmenlerde
"uyarlanabilir uzmanlk" yeteneinin gelimesine yardmc olduuna inanlmaktadr.

3.2. Finlandiya'da retmen Eitimi

Finlandiya 2000'li yllarn bandan bu yana PISA38 gibi uluslararas baar testlerinde
gsterdii stn baar ile dikkatleri zerine ekmi bulunmaktadr. Uluslararas medyada,
eitimde bir "Finlandiya mucizesi" yaratldndan bahsedilmektedir (Niemi, Toom ve
Kallioniemi, 2012; Simola, 2007; Shalberg, 2012). rencilerin baarl olmasn salayan
sadece retmenler deildir; ancak aratrmaclar Finlandiya'nn baarsnda en nemli
katky "mkemmel retmenler"in (excellent teachers) saladn kabul etmektedirler
(Shalberg 2012: 1) Finlandiya'da okul ncesi eitim alt yanda balar ve zorunlu deildir.
Zorunlu eitim yedi yanda balamaktadr; alt yl ilkokul, yl ortaokul olmak zere
toplam dokuz yldr. Herkes iin zorunlu ve ortak dokuz yllk eitimden sonra yllk
lise eitimi balamaktadr. Genel ve mesleki olmak zere iki tr lise vardr ve lise eitimi
zorunlu deildir. Yksekretim de niversiteler ve teknik okullar olmak zere kendi
iinde ikiye ayrlmaktadr. Lise mezunlar niversiteye girmek iin bir snava girmek
zorundadr ve Finlandiya'da bu snav okul dnda hazrlanan ve lke apnda verilen
tek snavdr (Shalberg, 2012: 2011).
Finlandiya'da retmenleri be grupta toplamak mmkndr. (1) Anaokulu retmenleri,
(2) ilkokul retmenleri, (3) bilim dal-konu retmenleri, (4) zel eitim retmenleri
ve (5) mesleki eitim retmenleri. Bunlar arasnda sadece anaokulu retmeni olmak
isteyenlerin lisans dzeyinde bir retmen eitimi grmesi yeterli saylmaktadr. Dier
38

OECD Programme for International Student Assesment

49

btn retmenlerin ise 1978-1979 retim ylnda yrrle giren Finlandiya retmen
Eitimi Kanunu39 ile kendi alanlarnda en az yksek lisans dzeyinde (Master's degree)
eitim grmesi art getirilmitir. lkokul retmeni olacaklarn yksek lisans derecesini
kazanmak iin eitimle ilgili bir konuda, orta retim kurumlarnda retmenlik
yapacaklarn ise kendi uzmanlk alanlarnda yksek lisans tezi hazrlamas gerekmektedir.
Finlandiya Eitim Bakanl'nn verilerine gre, retmen adaylarnn alanda yksek
lisans ve meslek eitimini tamamlayarak mezun olmas ortalama olarak be ile yedibuuk yl almaktadr (Shalberg, 2012: 7-9: 2011: 79).
Finlandiya'da retmen eitimi sekiz niversitede yer alan eitim fakltelerinde ve
onlarla ibirlii yapan uygulama okullarnda verilmektedir. Eitim fakltesine girebilmek
iin lise mezunu olmak ve mezuniyet sonras girilen snavdan yksek puan almak
gerekmektedir. Finlandiya'nn en iyileri (best and brightest) olan yetenekli, yaratc ve
motivasyonu yksek lise mezunlarnn eitim fakltelerine girdii grlmektedir. Lise
diplomas ve test puannn yansra adaylarn olumlu bir kiilie ve mkemmel insan
ilikileri becerisine sahip olmas istenmektedir. Esas olarak retmen eitimi programlarna
renci seimi iki aamaldr. Sz gelimi, ilkokul retmenliine bavuran adaylarn ilk
aamada lise diplomalar, giri snav puanlar ve retmenlikle ilgili dier bilgi ve
becerilerine ilikin belgeleri incelenmekte ve ilk elemeyi geen adaylar ikinci aama
olan mlakata arlmaktadr. niversite retim yeleri mlakatlarda adaylara niin
retmen olmak istdiklerini, eitim sorunlar hakkndaki grlerini ve benzeri konular
sormakta ve onlarn kiiliklerini anlamaya almaktadr. Bavuranlarn sadece % 10
kadar programlara girebilmektedir (Niemi, Toom ve Kallioniemi, 2012; Simola, 2007;
Shalberg, 2012: 7-9: 2011: 79).
Finlandiya'da konu retmeni olmak isteyen ve bu amala belli bir alanda lisans,
yksek lisans ve retmenlik meslek eitimi almak isteyen adaylarn takip edecei iki
yol vardr. Bunlardan birincisinde, retmen aday nce kendi akademik veya esas
alannda lisans ve yksek lisans eitimini tamamlar. Sz gelimi, yksek lisans'ta esas
alan olarak Fin dilini seen rencinin yan alanlar da edebiyat ve tiyatro olabilir. Yksek
lisans derecesini kazanan ve retmen olmaya karar veren aday, retmen eitimi veren
niversitelerden birisinin eitim fakltesine bavurur. Programa kabul edilen adaylar
retmenlik meslek derslerini almaya ve uygulama almalarna balarlar. Eitim
fakltesinde uygulanan retmen eitimi programnn zerinde younlat konu,
"retilecek konuya uyarlanm retim stratejileri"dir (subject- oriented teaching strategies).
Avrupa Birlii Kredi Transfer Sistemine40 gre eitim fakltesinde alnan derslerin ve
yaplan uygulama almalarnn toplam 60 kredi olmas gerekmektedir ve bu program
bir yl srmektedir. retmen olmak iin gereken toplam kredi ise 300'dr. Bu kredinin
180'i lisans, 120'si de yksek lisans kredisidir.
39
The Acts on Teacher Education
40

European Credit Transfer and Accumulation System (ECTS)

50

Finlandiya'da retmen olmak isteyenlerin takip edecei ikinci yol birinciden olduka
farkldr. Konu retmeni olmak isteyen niversite rencileri kendi esas alanlar iin
bavuru yaparken eitim fakltesi iin de bavuru yapabilirler. Programa kabul edilen
adaylar kendi akademik alanlarnda iki yl tamamladktan sonra eitim derslerini almaya
balarlar. retmen olmak isteyenlerin izleyebilecei bu ikinci yol ile yukarda aklanan
birinci yolun mfredat ve dier artlar tamamen ayndr, sadece farkl ekillerde
programlanmtr. Bu ikinci yolda retmen eitimine ilikin ders ve uygulamalarn
tamamlanmas drt dnem almaktadr (Sahlberg, 2012: 10).
Finlandiya'da retmenlik sayg duyulan bir meslektir. retmenin snfta kullanaca
kaynaklar seme ve karlat sorunlar zmek iin karar verme yetkisi vardr (Shalberg,
2012; 2011).

3.3. Singapur'da retmen Eitimi

Singapur da son yllarda Finlandiya gibi eitimdeki baarsyla uluslararas ilgi oda
haline gelmitir. Sz gelimi, Uluslaras Matematik ve Fen Bilimleri Testinde (TIMSS)41
Singapur'lu renciler stn baar gstermektedir. Mesela, Singapurlu 4. snf rencileri
2003 ve 2007'de fen bilimlerinde dnya birincisi, 2003'te matematikte dnya birincisi,
2007'de de dnya ikincisi olmulardr (Goodwin, 2012: 23). Singapur hkmeti 1996
ylnda retmenlerle ilgili bir reform programn uygulamaya koymutur. Singapur'lu
rencilerin 2000'li yllarda ykselen baarsnda retmenlerin nemli bir rol oynad
grlmektedir. Hkmet 1996 reformunda retmen maalarn hukuk ve tp fakltesi
mezunlarnn maalarna eit hale getirmi ve terfilerine ilikin dzenlemeler yapmtr.
Ayrca bu reformla, kriterleri karlayarak retmen eitimi programna kabul edilen
rencilere, programa kabul edildikten hemen sonra balamak zere tam maa verilmeye
balanmtr. retmen adaylar maan yansra retmenlere tannan emeklilik, salk
sigortas ve benzeri dier zlk haklarndan da yararlanmaktadr.
Singapur'da retmen eitimi programna girmek iin Eitim Bakanlna yaplan
bavurular alnacak renci kontenjanndan fazla olmaktadr ve kabul edilecek adaylar
titizlikle seilmektedir. Eitim Bakanl tarafndan belirlenen akademik kriterleri karlayan
adaylar bir online form doldurarak Bakanla bavurmaktadr. Uygun bulunan adaylar
mlakat iin arlmaktadr. Mlakat komitesi retim yeleri ve okul mdrlerinden
olumaktadr. Bu komite adaylarn iletiim becerilerini, retmenlie ilgisini, amalarn,
ideallerini ve renme isteklerini deerlendirmektedir. Adaylarn, ok gl bir retme
isteine sahip olmas ve bir fark yaratacaklarna inanmalar istenmektedir. Ayrca,
ngilizcedeki baar notu yeterli bulunmayan rencilere bir dil testi verilmekte, resim,
mzik, beden eitimi gibi blmlere bavuranlar da farkl bir elemeye daha tabi
tutulmaktadr. Kabul edilen rencilerin ders cretleri Eitim Bakanl tarafndan
denmektedir (Goodwin, 2012: 27-28).
41

Trends in International Mathematics and Science Study

51

Singapur'da eitimcinin eitimi iin drt farkl model uygulanmaktadr. Bu modellerden

birisi sadece niversite mezunlarn programa kabul ederek retmen eitimi vermektedir.
Bu program en az bir en fazla iki yl srmektedir. Mezunlar ilkretim, ortaretim ve
iki yllk yksekokullarda grev yapmaktadr. kinci model, lisans dzeyinde retmen
eitimi vermektedir. Drt akademik yl srmektedir; -buuk ylda bitirmek de
mmkndr. Mezunlar ilkokul ve ortaretim kurumlarnda retmen olmaktadr.
nc model, zel olarak yksek lisans olmayan ilkokul retmenleri iin tasarlanmtr.
Yar zamanl (part time) bir programdr. Bavuru belgeleri arasnda okul mdrnden
tavsiye mektubu da istenmektedir. Tamamlanmas -buuk yldan alt yla kadar
srmektedir. Mezunlar ilkokul retmenliine devam etmektedir. Drdnc model ise
lise mezunlar iindir. ki yl srmektedir. retmenlik mesleinin ilk kademesinde grev
yapacak ve baz zel konularda retmenlik yapacak elemanlar yetitirmektedir. Bu
programdan mezun olanlar yerel anadil, mzik, beden eitimi, resim ve benzeri derslere
girmektedir (Goodwin, 2012: 30-31).
Singapur'da uygulanan eitimcinin eitimi programlarnn ortak zellii rencilerini
titizlikle seerek almasdr. Singapurun bir zellii de retmen eitimi sistemini,
Finlandiya'da olduu gibi, kendi ekonomik, sosyal ve kltrel kaynaklarna gre
ekillendirmi olmasdr. Singapur'da retmenlik sayg duyulan bir meslektir. Singapur'da
devlet 1996'dan itibaren retmenlik mesleine zel bir ilgi gstermeye balam ve
retmen yetitiren programlara ilgi, tevik programlar da kullanlarak artrlmtr.
Programlara renci bavurular iin yaplan toplantlar lkenin nde gelen toplant,
konferans meknlarnda dzenlenmekte, Babakan ve dier devlet adamlar yaptklar
konumalarda retmenlerin nemini vurgulamakta ve onlarn Singapur'a yapt katky
vmektedirler (Goodwin, 2012: 27-28).

3.4. ngiltere'de retmen Eitimi

Birleik Krallk drt lkeden olumaktadr. Bunlar skoya (Scotland), Kuzey rlanda
(Northern Ireland) ngiltere (England) ve Galler (Wales) dir. Bunlardan her birinin kendi
parlamentosu, kendi kanunlar ve farkl eitim sistemleri vardr. ngiltere renci baars
ve retmenlie olan ilgi bakmndan Finlandiya ve Singapur'dan farkl bir konumda
bulunmaktadr. Hkmetin aklamalarna gre son sekiz yldr retmen olmak iin
bavuranlarn says srekli azalmaktadr. ngiltere'de yerel okul blgelerinden drtte
nde retmen a vardr. Ayrca, renci baars dktr ve okullarda disiplin
sorunu yaanmaktadr (MacBeath, 2012: 67-68). ngiltere'de retmenlerin kalitesini
ykseltmek ve retmen an kapatmak iin alnan tedbirlerden biri yeni retmen
eitimi modellerinin uygulanmaya konmasdr. Bunlardan birisi olan Okul Merkezli
retmen Eitimi Program (School Centred Initial Teacher Training Programme-SCITT)
aada ele alnacaktr.

52

Okul Merkezli retmen Eitimi Program, retmen adaylarn, hibir eitim vermeden
okullara retmen olarak yerletirmekte, adaylara deneyimli retmenlerin yardmc
olmasn salamakta, ayn zamanda da adaylar mfredat, deerlendirme ve snf ynetimine
ilikin konferans ve seminerle desteklemektedir. Ksaca SCITT denen bu program fulltime olarak bir yl srmekte ve okullar ile eitim fakltelerinin oluturduu bir tekilat
tarafndan yrtlmektedir. Bu programa girmek iin ilk art bir niversite mezunu
olmaktr. "Dorudan te Eitim" olarak adlandrlan bu program Amerika'da uygulanmakta
olan "Teach for America" modeline benzemektedir. Bu model geleneksel "rak-kalfausta modeli"ni de andrmaktadr. Modeli deerlendirmek iin yaplan aratrmalar,
uygulama retmenlerinin retmen adaylarna geri bildirim verme ve rehberlik etme
konusunda yeterli derecede yararl olmadn gstermektedir (Maandag, Deinum, Hofman
ve Buitink, 2007: 158).

3.5. Dier lkelerde retmen Eitimi

Drt yllk retmen eitimine alternatif model gelitirme almalar bu alanda reform
almalar yapan baka lkelerde de vardr. Bunlar arasnda Hong Kong, Hollanda,
Kanada, Avusturalya ve Almanya saylabilir (Darling-Hammond ve Lieberman, 2012).
Bu lkelerden bazlarnda drt yllk retmen eitimi tamamen terk edilmi, bir ksmnda
ise drt yllk modelin yan sra be, alt hatta yedi yl ve daha fazla sren modeller
uygulamaya konmutur. Mesela, uluslararas testlerde baarl olan lkelerden Hong
Kong'da be farkl retmen eitimi program vardr ve bunlarn sresi 2012 ylndan
itibaren be yla karlmtr (Draper, 2012: 86).
Eitimde baarl olan lkelerden birisi de Hollanda'dr. Bu lkede de eitimcinin
eitimi iin farkl modeller uygulanmaktadr. Lise mezunlarnn girdii drt yllk retmen
eitimi programlar devam etmektedir. Drt yllk programlarn yan sra yksek lisans
sonras (post-master's) retmen eitimi programlar vardr. retmenlik yaplacak bir
bilim dalnda yksek lisans derecesi olanlarn kabul edildii bu program iki ekilde
uygulanmaktadr. Birinci ekilde program bir tam yl srmektedir. Programa kabul edilen
renciler, mesela Leiden niversitesi'nde, retim yl banda niversitede bir hafta
sren bir hazrlk eitimi almakta ve ondan sonra okullara giderek retmenlik uygulamasna
balamaktadr. Bu retmen adaylar ylsonuna kadar her haftann yarsn okullarda
retmenlik uygulamas yaparak geirmekte, dier yarsnda ise niversitede ders
almaktadr.
"Alan" ve "eitim" yksek lisans olan retmenler, Hollanda'da uygulanan "yksek
lisans sonras" retmen eitimi programnn ikinci eklidir ve iki yl srmektedir. Bu
programa devam eden ve zaten bir bilim veya sanat dalnda "yksek lisans derecesine"
(master) sahip olan retmen adaylar, program tamamlannca bir de "eitimde yksek

53

lisans derecesine" (Master of Science/Art in Teaching) sahip olmaktadrlar. Bu eitimi

tamamlayan "iki mastr"l retmenler btn orta retim kurumlarnda retmenlik
yapma hakkn elde etmektedir (Hammerness, Tartwijk ve Snoek, 2012: 52, 55-56).
Avusturalya'da hem drt yllk lisans dzeyinde hem de yksek lisans dzeyinde
retmen eitimi programlar vardr. Yksek lisans dzeyindeki (Master of Teaching)
programlar lisanstan sonra iki yldr. (Mayer, Pecheone ve Merino, 2012: 110). Kanada'da
retmen eitimi drt yllk lisans dzeyinde, lisans sonras bir yllk meslek eitimi
eklinde ve lisans sonras balayan iki yllk yksek lisans programlaryla yaplmaktadr
(Levin, 2012: 106). Almanya'da lisans dzeyinde alnan eitimden sonra balayan
retmenlik uygulamas iki yl srmekte ve retmen olmak iin liseden sonra alnan
eitimin sresi devam edilen programn niteliine gre toplam alt veya yedi yl olmaktadr
(Terhart, 2003; Viebahn, 2003).

54

B L M

TRKYE'DE
RETMEN ETM N
NERLEN MODEL:
OKULDA NVERSTE

4. TRKYE'DE RETMEN ETM N NERLEN

MODEL: OKULDA NVERSTE
4.1. Modelin Tanm
retmenlik kendine zg bilgi, beceri ve deerleri olan ok zel ve nemli bir
meslektir. Her trl meslek eitimi gibi eitimcinin eitimi de bilime olduu kadar
deneyime de dayal olmaldr. retmen eitimi, bilimsel aratrmann, bilgi ve teori
retiminin merkezi olan niversiteler ile ibirlii iinde retmenlik mesleinin icra
edildii "gerek iyeri olan" okullarda verilmelidir. "Okulda niversite", retmen eitimi
iin uygulama youn geleneksel rak-kalfa-usta modeliyle, bilime dayal modern rgn
eitimi birletiren ve teoriyle uygulamay kaynatran bir model olarak tasarlanmtr.
Bu modelde, niversiteler ve okullar; retmen adaylarnn uluslararas standartlarda
eitimi, retmenlerin ve retim yelerinin mesleki geliimi, retim yeleri, retmenler
ve retmen adaylarnn karlalan eitim sorunlar zerinde bilimsel aratrmalar
yapmas ve en nemlisi de okullardaki renci baarsnn artmas iin ibirlii yapacaktr.
Okulda niversite Modeli uygulandnda retmen adaylar eitim fakltelerine
sadece bir test puanyla deil, retmenlie ilikin ilgi ve yetenekleri de deerlendirilerek
seilecektir. Eitim fakltesi ynetici ve retim yelerinin, retmen eitimi iin ibirlii
yaplan okullarda ofisleri olacak, zamanlarnn en az yarsn bu okullarda geireceklerdir.
birlii yaplan okullardaki deneyimli ve baarl retmenlerden retim grevlisi ve
uygulama retmeni olarak yararlanlacaktr. Eitim fakltesinin programndaki dersler,
ncelikle meslek dersleri, ibirlii yaplan okullarda verilecektir. Eitim fakltesinin ilk
iki ylnda temel dersleri alarak alana kmak iin hazrlanan retmen adaylar, nc
snfa getiklerinde ibirlii yaplan okullardaki deneyimli ve baarl usta retmenlerin
yanna "retmen Yardmcs" olarak yerletirilecektir. Bu adaylar ilk dnem bir okulda
ikinci dnem farkl bir okulda ve baka bir retmenin yannda olmak zere iki dnem
tam gn retmen Yardmcs olarak grev yapacaktr. retmen Yardmcl grevini
baaryla tamamlayarak drdnc snfa geen renciler, retmenlik Uygulamas iin
"Aday retmen" olarak yine ibirlii yaplan okullardaki baarl retmenlerin snflarna
yerletirilecek ve iki ayr okulda iki dnem tam-gn retmenlik uygulamas yapacaktr.
retmen Yardmclar ve Aday retmenlere, yardmclk ve uygulama dnemlerinde
hem deneyimli uygulama retmenleri hem de uygulama retim yeleri rehberlik
edecektir. retmen Yardmclar ve Aday retmenlerin alma takvimi niversitenin
deil yerletirildikleri okulun takvimine gre planlanacak ve okulun ald ilk gnden
kapand son gne kadar uygulama retmenleriyle (mentor) almaya devam
edeceklerdir.

57

Okulda niversite, "iyerinde niversite" kavramnn retmen eitimine uygulanmasdr.

rgn ve yaygn eitimi birletiren, teori ve pratii kaynatran bir meslek eitimi
modelidir. zel olarak, retmen adaylarnn retmenlik mesleini renmesini salamak
iin tasarlanmtr. Bu modelde retmen eitimi yedi boyutlu bir sistem olarak ele
alnm, retmenlerin eitimine ve mesleki geliimine ilikin btn unsurlar bu yedi
boyut altnda toplanmtr. Sistemi oluturan yedi boyut birbiriyle etkileim iindedir ve
birindeki deiiklik btn boyutlar etkilemektedir. Sistemin merkezinde "Ortaklk,
Deneyim ve Geliim" boyutu bulunmaktadr. Modelin amalarndan birisi, retmen
adaylarnn yeterli deneyim kazanmas, retmenlerin ve retim yelerinin mesleki
geliimi, eitim sorunlarnn bilimsel olarak aratrlmas ve renci baarsn artrmak
iin niversite-okul ibirliini yaplandrmaktr.
Okulda niversite Modeliyle yetien eitimciler iki yl sreyle drt farkl okulda drt
farkl retmenle alacak, retmenlik bilgi, beceri ve deerlerini yaparak ve yaayarak
renecek, yurt dnda deneyim kazanma frsatna sahip olacak ve btn toplumsal
kesimlerden gelen her trl renciyi eitebilecek ekilde yetiecektir. Bu model
uygulandnda, deneyimsiz retmen sorunu ortadan kalkacak ve her ocuun ok iyi
yetimi bir retmeni olacaktr. birlii yaplan niversite ve eitim fakltesinin
katklaryla Okulda niversite'ye dntrlen uygulama okullar, eitim hastanelerinin
tp eitiminde oynad rol retmen eitiminde oynayacaktr. Okulda niversite
Modeli'ni uygulayarak retmen eitiminde bir Trkiye markas yaratmak, kresel lekte
model olmak, ulusa olduu kadar insanla da hizmet etmek ve ada medeniyete
katk salamak mmkn olabilir.
ekil 1: Okulda niversite'nin Yedi Boyutu ve Aralarndaki Etkileim

Liderlik ve
Deiim:
Vizyona,
Demokratik
Katlma ve
Deerlendirmeye
Dayal Deiim

retim
Elemanlar:
Akademisyenlerden
ve retmenlerden
Oluan Model
Kadro

Kavramsal
ereve:
Eylemdeki
Vizyon

Ortaklk,
Deneyim ve
Geliim:
retmenlik Deneyimi,
Bilimsel Aratrma,
Mesleki Geliim ve
renci Baars iin
niversite-Okul
Ortakl

retmen
Adaylar:
retmenlie lgi
ve Yetenei Olan
renciler

58

Mfredat:
Bilgi, Beceri ve
Deerlerin Kayna

Yntem:
Yaparak ve
Yaayarak renme

B L M

OKULDA NVERSTE MODEL 'NN

BOYUTLARI

5. OKULDA NVERSTE MODEL'NN BOYUTLARI

5.1. Kavramsal ereve
5.1.1 Vizyon
Okulda niversite'nin vizyonu, bireysel yeteneklerini gelitirmi, Trk kltrn
bilen, dnyay tanyan, ada medeniyet lksne bal, bilgi an ve kresellemeyi
anlam, 21. yzyl becerilerine sahip, demokrasiye inanan, doay koruyan, uluslararas
standartlara gre kendi alannda en iyi ekilde yetimi, bilgili, becerili ve erdemli
retmenler yetitiren ve kresel lekte model olarak ada medeniyete katk salayan
bir retmen yetitirme modeli yaratmaktr.

5.1.2. Misyon
Okulda niversite'nin uluslararas standartlarda en iyi retmenleri yetitiren bir
model olma vizyonu, niversite ve okullarn ibirliiyle gerekletirilecektir. Okulda
niversite'nin misyonu her bakmdan gelimi, bilgili, becerili ve erdemli retmenleri
yetitirmek iin gerekli olan eitim, aratrma ve uygulamay salamaktr. Gelecein
retmenlerine, bilime ve deneyime dayal, teoriyle pratii dengeleyen ve kaynatran,
gerek iyeri ortamlarnda deneyim kazandran bir meslek eitimi verilecektir. Okulda
niversite'nin vizyonunu gerekletirmek iin retmen ve retim yelerinin birlikte
retim ve aratrma yapmas ve mesleki geliimleri salanacaktr.

5.1.3. Amalar
Okulda niversite'nin temel amalar unlardr:
(1) Bilgili, becerili ve erdemli retmenler yetitirmek: Zihinsel, duygusal ve
fiziksel olarak gelimi, uluslararas standartlara gre kendi alannda en iyi ekilde
hazrlanm, farkl toplumsal kesimlerden gelen ocuk ve genleri 21. yzyl becerileri
ile donatan retmenler yetitirmek.
(2) retmenlerin mesleki geliimini salamak: Uluslararas deneyimi de ieren
uygulamal hizmet ii eitim programlaryla mevcut retmenlerin ve okul yneticilerinin
mesleki geliimini salamak, deneyimli ve baarl retmen ve yneticilerden Uygulama
retmeni, retim Grevlisi ve benzeri grevler stlenerek retmen eitimine katk
salamasn temin etmek.

61

(3) retim yelerinin mesleki geliimini salamak: Eitim fakltesi retim

yelerinin mesleki geliimini salamak, onlarn bir program dhilinde be ylda bir
okullara geri dnerek ders vermesini ve retmenlik deneyimlerini yenilemesini temin
etmek, retmenlik formasyonu olmayan eitim fakltesi retim yelerinin yl iinde
bu formasyonu kazanmasna yardmc olmak, retim yelerinin retmenler, renciler
ve velilerle etkileimini kolaylatrmak, onlara yabanclamasn nlemek.
(4) Eitim sorunlarn bilimsel olarak aratrmak: retim yeleri, retmenler
ve okul yneticilerinin ibirlii yaparak eitim-retim sorunlarn, ncelikle de yerel
eitim sorunlarn bilimsel olarak aratrmasna ve uygulanabilir yenileme projeleri
gelitirmesine uygun bir ortam hazrlamak, aratrma sonularnn ibirlii yaplan okullarda
uygulanmasn salayarak eitimde yenilemeye yol amak.
(5) renci baarsn artrmak: Tam gn olarak toplam iki yl sren retmen
Yardmcl ve Aday retmenlik uygulamas ile retmenlere yardm salayarak, ihtiyac
olan rencilere ders altrarak ve snfta karlalan eitim sorunlarnn zmnde
retim yesi, retmen ve retmen aday ibirliini salayarak ibirlii yaplan ilkokul,
ortaokul ve liselerde renci baarsn artrmak.
(6) retmen eitiminde bir Trkiye markas yaratmak: Uluslararas standartlara
gre en iyi retmenleri yetitiren, bilime ve deneyime dayal bir retmen eitimi
sistemi kurarak, retmen eitimi alannda ulusa ve insanla hizmet eden, kresel
lekte model alnan bir Trkiye markas yaratmak.

5.1.4. Okulda niversite'nin Temel lkeleri

(1) retmen eitiminde niversite-okul ortakl: niversite ve eitim fakltesinin
temel grevlerinden birisi bilimsel aratrma yapmak, insann nasl gelitii, nasl rendii,
nelerin rencileri motive ettii, en uygun mfredatn nasl olaca, en etkili retim
yntemlerinin neler olduu ve benzeri gibi konularda bilgi ve teori retmektir. Okullarn
temel grevi ise akademisyenlerin rettii bilgi ve teorileri uygulayarak, ocuk ve genleri
sahip olduklar potansiyeli en son snrna kadar kullanacak ekilde yetitirmek ve her
bakmdan gelitirmektir. Eer snflardaki uygulayclar olan retmenler kullanmazsa,
akademisyenlerin rettii bilgi ve teorinin eitime bir katks olmaz. Dier taraftan,
bilimsel aratrma sonular ve ve teoriler kullanlmadan okullarn kendini yenilemesi
de mmkn deildir. ada toplumda, niversitenin rettii eitsel bilgiye ve okulun
gelitirdii uygulama becerisine sahip olmadan retmenlik yaplamaz. Doktorlarn
eitimi iin tp fakltesi ve eitim hastaneleri arasndaki ibirliinde olduu gibi (Flexner,
1910; Cooke, Irby ve O'Brien, 2010), eitimcinin eitiminde de niversite-okul ortakl
bir tercih deil zorunluluktur. Bu ortaklkta niversitenin ve okulun birbirine stnl
sz konusu deildir. Okul ve niversite, Okulda niversite olarak adlandrlan retmen
eitimi modelinin "kavramsal ereve", "mfredat", "yntem", "renciler", "retim
62

elemanlar", "uygulama" ve "liderlik" boyutuna ilikin tanm ve stratejilerin oluturulmasnda

ve uygulanmasnda eit hak ve sorumluluklara sahip ortaklar olacaktr.
(2) yeri ortamnda retim: Genel bir ilke olarak her trl meslek, o meslein
icra edildii gerek ortamlarda, bilime ve deneyime dayal olarak renilmelidir.
retmenliin icra edildii gerek ortam okul ve snflar, yaplan retim veya kt ise
rencilerin bilgi, beceri ve deerleridir. Snfa girerek usta retmenlerin yapt
uygulamay gzlemeden, retmenin uygulamasn niversite derslerinde renilen bilgi
ve teorilerle kyaslamadan, sorumluluk stlenerek bizzat retim yapmadan, yaplan
retimi deerlendirmeden, eitim sorunlarn bilimsel olarak aratrmadan, retmenlik
uygulamalarn derinlemesine dnerek deneyimlerden ders almadan gl retmen
olunamaz. Okulda niversite Modeli'nin uyguland programlarda, genel bir kural olarak
retmen eitiminin yars niversitede, dier yars da gerek iyeri olan okullarda
uygulama iinde verilecektir.
(3) Vizyona dayal eitim: retmen eitimi iin ortaklk yapan niversite ve okul
liderleri, retim yeleri ve retmenler yukardaki blmde ifade edilen "Okulda
niversite Modeli"nin vizyonunu ve amalarn gerekletirmek iin alacak ve bu
vizyon retmen eitimine ilikin her trl karar ve eylemi ynlendiren, yaayan bir g
olacaktr.
(4) Yeterliliklere dayal eitim: retmen eitimi programlarnn her trl eitim
faaliyeti ulusal ve uluslararas uzman meslek kurulular ve ilgili devlet kurumlar tarafndan
hazrlanan profesyonel retmen yeterliliklerine gre yaplacak, mezunlarn ne bildii,
ne yapabildii ve sahip olduu mesleki deer, tutum ve davranlar bu yeterliliklere
gre deerlendirilecektir.
(5) renci ve mfredat merkezli eitim: Her insan zel bir varlktr ve kendine
zg fiziksel, zihinsel ve duygusal nitelikleri vardr. Bu zelliklerdeki farkllklar, bireyleri
hayatn hemen her alannda olduu gibi renme tarzlarnda da farkl klar. Her trl
eitim ve retim etkinliinde bireysel farkllklara uygun dzenlemeler yaplmaldr.
Modern eitim renci merkezlidir; rencinin geliim dzeyi, ilgi ve yetenekleri gz
nne alnarak planlanr. retmen eitimi de renci-merkezli olmaldr, ancak retmen
eitiminin ok nemli bir de mfredat boyutu vardr. Nasl tp fakltesi rencileri doktor
olabilmek iin belirli dersleri almak ve belirli uygulamalar yapmak zorundaysa, retmen
adaylar da kiisel veya kltrel zellikleri ne olursa olsun, retmen olabilmek iin belli
bir mfredat renmek zorundadr. Btn retmen adaylarnn, renilmesi gereken
bilgi, beceri ve deerleri ieren retmen eitimi mfredatn renmesi arttr. Genel
kltr, alan eitimi ve meslek derslerini ieren, teori ve uygulamay eit oranlarda ve
e zamanl olarak retmek zere tasarlanan, milli olduu kadar uluslararas standartlar
da gz nnde bulundurarak hazrlanan bir mfredat, retmen adaylarna, bireysel
farkllklar, ilgi ve ihtiyalar ve renme tarzlar dikkate alnarak retilecektir.
63

(6) Kuram ve uygulamada eitlik ve e zamanllk: Bilgi ve teoriden yoksun bir

uygulama, snama-yanlma yoluyla doruyu arama macerasna dnr. Bilgi toplumunda
bilgiye ulam sorunu kalmamtr, ancak bilginin uygulanarak "hazmedilmesi",
iselletirilmesi, zihinsel mlkiyetimiz haline dntrlmesi ve hayat deitirecek bir
g olarak kullanlmas gerekir. Genel bir ilke olarak retmen eitimi mfredatnn
yars teorik, yars uygulamal olacaktr. Programda yer alan "genel kltr", "alan bilgisi"
ve "meslek eitimi" derslerinin hem teorik hem de uygulama boyutu bulunacak, teori
ve uygulamann oran eit olacak ve e zamanl renilecektir.
(7) Yaparak ve yaayarak renme: retmen eitimi programlarnda
gerekletirilecek her trl eitim-retim faaliyeti, yaparak ve yaayarak renme imkn
salayan yntemler uygulanarak renilecektir. Bilgi, beceri ve deerleri ezberleyerek
deil anlayarak renmek iin, renme sreci hem bilgiye hem de gerek yaantlara
dayandrlacaktr. Bu yaklam, renmenin doasn aklayan "Yaplandrmaclk" ve
"Deneyime Dayal Eitim" kuramlaryla da rtmektedir (Dewey, 1916; Vygotsky, 1978).
(8) Performansa ve ktya dayal deerlendirme: Her trl eitim etkinliinin
amac rencinin renmesini salamaktr. Bir eitimciyi deerlendirirken onun "ne
bildii", "ne yapabildii", "nasl yapt" nemlidir ama bunlardan daha nemli olan
rencisine ne kadar retebildiidir; asl rn odur. Okulda niversite Modeli'nin
uyguland programlarda retmen adaylar aldklar genel kltr, alan bilgisi ve meslek
derslerinde, sergiledikleri performans ve yaptklar retime veya rettikleri ktya dayal
olarak deerlendirilecektir. retmen adaylarnn "ne bildikleri", "ne yapabildikleri",
"bildiklerini ve yapabildiklerini nasl uyguladklar" ve "neyi ne kadar retebildikleri"
gerek ortamlardaki performanslar esas alnarak deerlendirilecektir.
(9) retmenlik ilgi ve yeteneine sahip retmen adaylarnn seimi: Eitim
fakltesi rencileri daha mezun olmadan ocuk ve genlerle almaya balamakta ve
meslek hayatlar boyunca da her gn uzun saatler ocuklarla birlikte olmaktadr.
retmenlerin, ocuk ve genlerin duygu ve dncelerinin oluumunda, onlarn okulu
ve okumay sevmelerinde, insanlara ve doaya sayg duymalarnda, demokratik deerleri
ve toplumsal normlar renmelerinde ok nemli bir yeri vardr. Okulda niversite
Modeli retmen adaylarnn seiminde sadece objektif test puanlarnn deil, bu testlerle
birlikte adaylarn retmenlie ilikin ilgi ve yeteneklerinin dikkate alnmasn ve
kendileriyle mlakat yaplmasn nermektedir. Dnyadaki en baarl eitim faklteleri
rencilerini bu ekilde veya benzeri yntemlerle ama mutlaka zenle semektedir
(Shalberg, 2011; Darling-Hammond, 2006; zcan, 2011).42
42

Trkiye'deki mevcut yasa ve ynetmelikler imdilik byle bir renci seimine izin vermemektedir. Okulda
niversite Modeli uygulandnda renciler mevcut yasa ve ynetmeliklerin izin verdii ekilde alnmaya devam
edilecek, ancak renci seiminin iyiletirilmesi iin almalar devam edecektir. MEB-Ulusal retmen Strateji
Belgesi Tasla da, renci seiminde test ynteminin dndaki yntemlerin (ilgi ve yetenek, mlakat vb.) hayata
geirilmesini nermektedir.

64

(10) Akademisyen ve retmenlerden oluan retim kadrosu: Okulda

niversite Modeli'nde retim kadrosunun, en az yl retmenlik tecrbesi olan
akademisyenler ile en az yksek lisans dzeyinde eitimi olan deneyimli ve baarl
retmenlerden olumas hedeflenmektedir. retmenlik deneyimi olmayan retim
yelerinin bu deneyimi yl iinde kazanmas iin gerekli tedbirler alnacaktr.
retmenlik deneyimi olan retim yeleri ise her be ylda bir okullara geri dnerek
bir dnem retmenlik yapacaktr.
(11) Kltrel eitlilik ve ortak deerlere sayg: Okulda niversite Modeli'nde
her trl eitim etkinlii kltrel eitliliin bir toplumsal zenginlik olduu ilkesi gz
nnde bulundurularak planlanmaldr. Dier taraftan, toplumu oluturan bireylerin
birbirini anlamasn, saymasn, birlikte almasn ve retmesini, tasada ve kvanta bir
olmasn ve demokratik topluma katlmasn salayan ortak deerlerin varl da arttr.
Her trl eitim etkinlii kltrel farkllklara ve ortak kltrel deerlere saygy pekitirecek
ekilde planlanacak ve uygulanacaktr.
(12) Yaam boyu mesleki geliim: Bilgiye eriimin btn zamanlardan daha kolay
hale gelmesi ve kitlelere yaylmas, hayatn btn alanlar gibi eitimi ve retmenlik
mesleini de nemli ekilde etkilemektedir. Bilgi anda artk drt yllk bir eitim
fakltesinde renilenlerle emekli oluncaya kadar retmenlik yapmak mmkn deildir.
retmenler srekli olarak kendilerini yenilemek ve rencilerine internette var olandan
daha iyisini vermek zorundadr. retmen adaylarna eitimleri sresince deneyime ve
teknolojiye dayal aratrma becerileri kazandrlacak ve yaam boyu kendilerini yenilemeleri
iin gerekli olan bilgi ve beceriye sahip olmalar salanacaktr. retmen adaylarnn
yan sra, hem retim yelerine hem de ibirlii yaplan okullardaki retmenlere 21.
yzyl becerilerini de ieren mesleki geliim eitimi verilecektir.
(13) Eit ve adil imkanlarn salanmas: Okulda niversite Modeli'nde retmenlie
ilgi ve yetenei olan retmen adaylarna gerekli mali destek salanarak ekonomik
dezavantajlarn adaylarn eitimini engellemesine izin verilmeyecektir. Daha da nemlisi,
retmen adaylarna mezun olduktan sonra kendi rencilerine, ailelerinin ekonomik
gc ne olursa olsun eit ve adil frsatlar salamalar gerektii retilecektir.

5.1.5. Okulda niversite Modelinde retmen Yeterlilikleri

retmen yeterlilikleri (standartlar), retmenlerin neleri bilmesi, neleri yapabilmesi
ve hangi deer ve davranlar sergilemesi gerektiini gsteren lt-tanmlardr. Aada
tanmlanan retmen yeterlilikleri 21. yzyln ilk yarsnda grev yapacak Trk
retmenlerinin sahip olmas gereken bilgi, beceri ve mesleki deerleri tanmlamaktadr.
Bu yeterlilikler, ok byk oranda, hem ulusal hem de uluslararas uzman kurumlarn
zerinde anlat retmen yeterlilikleriyle rtmektedir. retmenlerin sahip olmas
gereken temel nitelikleri tanmlayan yeterlilikler hem toplumdan topluma hem de zaman
65

iinde deiebilir. Bu yzyln ilk yars iinde meydana gelecek ulusal ve uluslararas
toplumsal ve teknolojik gelimeler retmenlerin yeni nitelikler kazanmasn zorunlu
klabilir. Bu tr gelimeler doal olarak retmen yeterliliklerinin de yeniden tanmlanmasn
gerekli klacaktr.
(1) Genel kltr: retmen, ulusal-ortak dili, tarihi ve kltrel deerleri bilir; milli
kltrn en az bir alannda retim ve uygulama becerisine sahiptir; kltrel farkllklar
toplumsal zenginlik olarak grr, en az bir yabanc dili iyi derecede bilir, sosyal, kltrel,
sanatsal ve teknolojik alanlarda yurtta ve dnyada meydana gelen gelimeleri takip eder;
kreselleme ve bilgi a olgularn anlamtr; evreye kar duyarldr, demokratik
deerlere inanr, uygulad renim etkinlikleri, sahip olduu zengin genel kltr bilgi
ve becerisini yanstr (RIPTS,43 2007: Standart 1; TYY,44 2011: Bilgi 6. 6, letiim ve
Sosyal Yetkinlik 6. 2; MEB,45 2006: A3.4, A3.5, A3.7).
(2) retilecek konuda uzmanlk: retmen, retecei alanda ok iyi yetimitir;
uzmanlk derecesinde bilgi sahibidir; alann temel kavramlarn ve aratrma yntemlerini
bilir; rencilerin konular anlayarak renmesi iin konuya uygun renme deneyimleri
tasarlar ve uygular (INTASC,46 2011: Standart 4; NCATE,47 2007: Standart 1a ve 1c;
NBPTS,48 1989: Proposition 1; RIPTS, 2007: Standart 2; TYY, 2011: Bilgi 6.1, 4; Beceriler
6.1, 6.2, 6.3; MEB, 2006: F2.1, F2.2, F2.3, F2.4, F2.5, F2.6, F3.1, F3.2, F3.3, F3.4, F3.5,
F3.6).
(3) Eitimin bireysel temelleri: retmen, ocuklarn ve genlerin nasl gelitiini,
nasl rendiini ve onlar renme iin nelerin motive ettiini bilir; eitim planlamas
renci ve renme odakldr; uygulad eitim etkinliklerinde onlarn fiziksel, zihinsel,
sosyal ve duygusal geliimlerini destekleyecek renme frsatlar salar (INTASC, 2011:
Standart 1; NCATE, 2007: Standart 1c; NBPTS, 1989: Proposition 1; RIPTS, 2007: Standart
3; TYY, 2011: Bilgi 6.5; Beceriler 6.4, 6.5; MEB, 2006: A2.3, A2. 6, A2. 11, B1.1, B1.2,
B1.3, B1.4).
(4) Bireysel, ekonomik ve kltrel farkllklar: retmen, renciler arasndaki
bireysel, sosyal, ekonomik ve kltrel farkllklar anlar, farkl evrelerden gelen, ekonomik
kaynaklar, kltrel zellikleri, bireysel yetenekleri ve renme tarzlar farkl olan
rencilere uygun renme frsatlar yaratr (INTASC, 2011: Standart 2; NCATE, 2007:
Standart 1c; NBPTS, 1989: Proposition 1; RIPTS, 2007: Standart 4; TYY, 2011: Beceriler
6.4; MEB, 2006: A1.12, A1.13, A2.2, B2.1, B2.2, B2.4, C5.1, C5.7, C5.8).
43
44
45
46
47
48

(RIPTS) Rhode Island Professional Teacher Standards

(TYY) Trkiye Yksekretim Yeterlilikler erevesi
(MEB) Milli Eitim Bakanl
(InTASC) Interstate Teacher Assessment and Support Consortium
(NCATE) National Council for the Accreditation of Teacher Education
(NBPTS) National Board for Professional Teaching Standards

66

(5) renciye ve konuya zg yntem: retmen, rencilerin renme, eletirel

dnme, problem zme ve uygulama becerilerini gelitirmek iin, "renciye" ve
"konuya" zg yntem ve stratejiler uygular, snf ynetimini bilir (INTASC, 2011: Standart
7; NCATE, 2007: Standart 1b; NBPTS, 1989: Proposition 3; RIPTS, 2007: Standart 4; TYY,
2011: Bilgi 6.4; Beceriler 6.4; MEB, 2006: C5.4, C5.6, C6.1, C6.2).
(6) Deerlendirme bilgi ve becerisi: retmen, rencilerin zihinsel, sosyal ve
fiziksel geliimini deerlendirmek ve geliimin srekliliini temin etmek iin geliimin
niteliine uygun ve performansa dayal deerlendirme stratejileri uygular (INTASC, 2011:
Standart 6; NCATE, 2007: Standart 1d; NBPTS, 1989: Proposition 3; TYY, 2011: Beceri
6.6; MEB, 2006: D1.1, D1.2, D1.3, D1.4, D1.5, D2.1, D2.2, D2.3, D2.5).
(7) renme ortamlar: retmen, yaplandrmac, yaparak ve yaayarak renme
frsatlar veren, rencilerin aktif katlmn ve renciler arasnda renme odakl
etkileimi kolaylatran, motive eden, katlm youn, demokratik bir renme ortam
yaratr (INTASC, 2011: Standart 3; NCATE, 2007: Standart 1g; NBPTS, 1989: Proposition
3; TYY, 2011: Alana zg Yetkinlik 6.4; MEB, 2006: B2.3, C3.1, C3.2, C3.3, C3.4, C3.7).
(8) retimin planlanmas: retmen, rencilerin fiziksel, zihinsel ve sosyal
geliimlerine, retilecek konulara ve mfredatn amalarna uygun retim etkinliklerini
planlar ve uygular (INTASC, 2011: Standart 7; NCATE, 2007: Standart 1b; NBPTS, 1989:
Proposition 3; TED, 2009; MEB, 2008; TYY, 2011: Bilgi 6.4, 6.5, Beceri 6.1, 6.2, 6.4;
MEB, 2006: C1.1, C1.2, C1.3, C1.4, C1.5, C1.6, C1.7).
(9) Toplumsal ilikiler ve mesleki deerler: retmen, rencilerin renmesi,
salk ve mutluluu iin velilerle, meslektalaryla ve evredeki toplumla iletiim kurar,
grr ve etkileir; sanatsal etkinliklere katlr, evreyle iliki ve etkileimi mesleki
deerleri yanstr (INTASC, 2011: Standart 9; NBPTS, 1989: Proposition 5; TYY, 2011:
letiim ve Sosyal Yetkinlik 6.1, 6.3, 6.5; Alana zg Yetkinlik 2; MEB, 2006: E2.1, E2.4,
E3.2, E4.1, E4.2, E4.3, E4.4, E4.5, E4.6, E4.7).
(10) letiim bilgi ve becerisi: retmenin iletiim bilgi ve becerisi gelimitir;
rencileriyle karlkl saygya dayal iletiim kurar; renciler arasndaki etkileimi ve
birlikte almay desteklemek iin szel, bedensel ve medya iletiim tekniklerini etkili
ekilde kullanr; en az bir yabanc dilde alannda meydana gelen bilimsel ve uluslararas
gelimeleri izler (NCATE, 2007: Standart 1a; RIBTS, 2007: Standart 8; TYY, 2011: letiim
ve Sosyal Yetkinlik 6.5, 6.6; MEB, 2006: A5.10, A5.12).
(11) Bilimsel aratrma becerisi: retmen, snfnda, okulunda veya yakn
evresinde karlat eitim ve retime ilikin sorunlar bilimsel yntemlerle aratrmak

67

ve zmek iin projeler gelitirir ve uygular (TYY, 2011: Bilgi 6.2, 6.3; Beceri 6.1, 6.2,
6.3; Bamsz alabilmek ve Sorumluluk Alabilme Yetkinlii 3; MEB, 2006: A5.15, A6.5).
(12) Demokrasi, insan haklar, ocuk ve genler: Demokratik bir toplum olarak
yaayabilmek iin tek tek her Trk vatandann (1) demokrasinin kavram ve kurumlarna
ilikin "bilgi"yi renmesi, (2) demokratik "deer"lere inanmas ve (3) demokratik
"davran"lar gelitirmi olmas gerekir. retmen demokrasiye ilikin bilgi, deer ve
davranlar sergiler, bunlar retmek iin gerekli etkinliklerini uygular ve henz kendini
koruyacak kadar gelimemi olan ocuklarn eitim ve geliim haklarn savunur (MEB,
2006: A3.1, A3.2, A3.3, A3.4, A3.5, A3.6, A3.7 A3.8; TYY, 2011: Alana zg Yetkinlik
6.2).
(13) Analitik-eletirel dnce: Hem bireysel hem de toplumsal geliimin en
nemli kaynaklarndan birisi eletirel dncedir (critical thinking). Bir insann eletirel
dnce becerisine sahip olmas iin (1) olaylar bakalarnn bak asndan grebilmeyi,
(2) kart tezleri savunanlarn "kabul"lerini (assumptions) anlamay, onlarn grlerini
analiz etmeyi ve (3) kendi dncelerinin kaynaklarn, amalarn ve aralarn sorgulamay
renmesi gerekir. retmen eitim kuram ve stratejilerine analitik-eletirel bir bak
asyla yaklar ve rencilerine bu beceriyi kazandrmak iin gerekli retim etkinliklerini
uygular (MEB, 2006: A4.1, A4.2, A4.3, A4.4, A4.5; TYY, 2011: renme Yetkinlii 5.1).
(14) Doa ve evre bilinci: retmen adaynn doann ve evrenin korunmasna
ilikin bilgi ve deerlere sahip olduu, retim etkinliklerinde ve kaynaklar kullanmnda
grlr (MEB, 2006: E1.1, E1.2, E1.3, E1.4, E1.5, E1.6, E1.7; TYY, 2011: Alana zg
Yetkinlik 6.1).
(15) Temel eitimde kavramsal ereve: retmen, Trk Milli Eitim Sistemi'nin
ve retmenlik yapaca eitim kademesinin (ilkokul, ortaokul veya lise) vizyon, misyon,
ama, ilke ve yeterliliklerini bilir ve gerekletirdii eitim retim etkinliklerinde sergiler
(MEB, 2006: F1.1, F1.2, F1.3, F1.4, F1.5; TYY, 2011: Alana zg Yetkinlik 6.6, 6.7).
(16) Yaam boyu renme: Artk drt yllk bir eitim fakltesinde renilenlerle
mr boyu retmenlik yapmak mmkn deildir. retmen, alanndaki bilimsel
aratrmalar takip ederek, karlat sorunlar bilimsel yntemlerle aratrarak, yapt
etkinliklerin renciler, veliler ve meslektalar zerindeki etkilerini srekli deerlendirerek
ve deneyimlerini derinlemesine dnp analiz ederek kendisini gelitirir (INTASC, 2011:
Standart 9; NCATE, 2007: Standart 1d ve 1g; NBPTS, 1989: Proposition 4; TYY, 2011:
renme Yetkinlii 6.3; MEB, 2006: A4.1, A4.2, A4.3, A4.4, A4.5, A5.7).
(17) renciye, ulusa ve insanla hizmet: retmen farkl sosyal, ekonomik ve
kltrel gruplardan gelse de snfndaki btn rencilerin dersin ieriini anlayarak
68

renmesi, baarl olmas ve dnya ile konuacak, dnya ile alacak ve dnya ile
yaracak ekilde hazrlanmas gerektiine inanr; bu ideali gerekletirmek iin alr.
Bu niteliklere sahip her bakmdan gelimi nesiller sadece kendi toplumuna deil insanla
da hizmet eder (NBPTS, 1989: Proposition 1; Tekk, 2010; TYY, 2011: letiim ve
Sosyal Yetkinlik 6.3; MEB, 2006: A5.4, A5.11).

5.1.6. Meslek Eitimi Modelleri

retmenlik bir meslektir; srekli deien snf ortamn ynetmek, ortaya kan
sorunlar zmek ve yeni kararlar almak iin uzmanlk dzeyinde bilgi, beceri ve
deerleri kullanmay gerektirir. Profesyonel veya mesleki uzmanln gstergesi, belirsiz
durumlarda doru karar vermek ve uygulamaktr (Sullivan, et al, 2007: 9). Meslek eitimi
alm profesyonel retmen, snfndaki sorunlar zebilen ve farkllklarna ramen
rencilerinin tamamn baarl klabilen retmendir. Okulda niversite bir meslek
eitimi modelidir ve retmenlik eitimini yeniden yaplandrmak iin tasarlanmtr.
retmen eitimi iin nerilen bu yeni modelin bir balam iinde grlebilmesi iin
nce meslek eitimi modelleri hakknda bilgi vermek yararl olacaktr.
Yaygn Meslek Eitimi
Tarm toplumunda meslekler yaygn eitim yoluyla renilmekteydi. Bir meslei
renmek isteyen genler o meslei icra etmekte olan "usta"larn yannda "rak" olarak
almaya balamakta, birka yl sonra "kalfa"la terfi etmekte, bundan bir ka yl sonra
da usta olmaktayd. Bu mesleki eitim tarzn "rak-Kalfa-Usta Modeli" (ApprenticeJourneyman-Master) olarak kavramlatrabilirz. "Ahilik" rneinde grld gibi,
geleneksel Trk toplumunda bu meslek eitimi modelinin ok gelimi rnekleri vardr.
Dier tarm toplumlarnda da Anadolu'daki meslek eitimi modeline benzeyen uygulamalar
vard. rak- Kalfa-Usta Modeli'nin, bilimsel aratrma sonularnn hayatn her alannda
uygulanmaya balad modern toplumda devam etmesi mmkn deildi.
rak-Kalfa-Usta Modeli tarm toplumu meslek eitiminin "marka"sdr. Btn tarm
toplumlarnda, her trden meslek sahibi asrlarca bu modelle eitim almtr. Bu modelin
temel zellii, ran meslei renmek amacyla "kalfa"y ve "usta"y gerek iyeri
ortamnda gzlemesi, onlarn rehberlii ve gzetimi altnda sz konusu meslei en basit
ynlerinden balayarak icra etmeye balamas ve rendike ilerleyerek nce kalfa ve
daha sonra da usta olmasdr. renme gerek iyeri ortamnda ran, gzlemesi, taklit
etmesi, denemesi ile kalfann ve ustann rehberlii, "ko"luu ve denetimi altnda
gereklemekteydi.
Amac retmenlik mesleinin gelitirilmesi ve yceltilmesi olan ve yukarda bahsi
geen Carnegie Vakf'nn sekizinci bakan olan Profesr Lee Shulman'a gre Carnegie
Vakf'nn zerinde aratrma yaptrd (tp, mhendislik, hukuk, hemirelik, din adaml
69

ve retmenlik gibi) alanlarda meslek eitimi tr rakln (apprenticeship) sentezidir.

Ona gre bu raklk trleri unlardr: Zihinsel raklk (cognitive apprenticeship),
uygulamal raklk (practical apprenticeship) ve ahlaki raklk (moral apprenticeship).
Bir meslei renen kii "zihinsel raklk" yoluyla bir meslek insan (profesyonel) gibi
dnmeyi renir; "uygulamal raklk" yoluyla o meslei bir profesyonel gibi icra
etmeyi renir ve "ahlaki raklk" yoluyla da sorumlu ve etik bir tarzda dnmeyi ve
davranmay renir. Bu nc "raklk" dier iki alan da kapsar (Shulman, 2005).
rgn Meslek Eitimi
18. yzyln ortalarndan itibaren meydana gelen gelimeler yeni bir toplumsal oluuma
yol aarak sanayi toplumu olgusunu ortaya karmtr. Sanayileme, ehirleme, milli
devlet ve demokratikleme alanndaki gelimeler, ortak bilgi, beceri ve deerlere sahip
igcne ve vatandalara duyulan ihtiyac artrm ve rgn eitim kurumlarnn
yaygnlamasna yol amtr. Tarm toplumunda iyerlerinde verilen meslek eitimi,
daha verimli olaca inancyla rgn eitim kurumlarnda verilmeye balanmtr. Okullarda
kurulan atlye veya laboratuvarlarla mesleklerin icra edildii iyeri ortamlar okullarda
yaratlmaya allmtr. rgn meslek eitimi zamanla eitlenmi, gelimi ve yksekokul
ve niversite dzeyinde de verilmeye balamtr.
Okullamann yaygnlamas retmen ihtiyacn artrm ve 19. yzyln ortalarndan
itibaren retmen yetitiren rgn eitim kurumlar da almaya balamtr. Dier meslek
okullar gibi retmen yetitiren kurumlar da kendi rencilerinin mesleki deneyim
kazanmas iin Uygulama Okullar (Laboratory School) amaya balamtr. Amerika'l
eitimci John Dewey'in "the University of Chicago" Pedagoji Blm himayesinde 1896'da
at Laboratuvar Okulu, retmen eitimine katk salamas amacyla kurulan uygulama
okullarnn hem Amerika'da hem de dier lkelerde yaygnlamasnda etkili olmutur.
Uygulama okullarnn ald ve yayld yllarda henz zorunlu temel eitim uygulamas
balamamt ve rgn eitim kurumlarnda okuyan retmen adaylarnn says da
gnmzle kyaslanamayacak kadar azd. Dolaysyla bir retmen okulu, eitim fakltesi
veya pedagoji blm kendi rencilerinin retmenlik deneyimi kazanmasna yetecek
bir uygulama okulunu ap srdrebiliyordu. Nfus art, zorunlu eitimin yaygnlamas,
retmen ihtiyacnn artmas ve bunlara bal olarak retmen yetitiren kurumlardaki
renci saysnn art sebebiyle uygulama okullar ihtiyac karlayamaz hale geldi.
Eitim faklteleri ayn anda birok ilk, orta ve lise seviyesindeki okulla ibirlii yapmaya
balad. Ancak, niversite ve okullar arasnda salkl, "marka"laan bir iliki kurulamad.
niversite-Okul ibirliini glendirmek iin 1986'da Amerika'daki the "Holmes Group"
Meslek Gelitirme Okulu (Professional Development School) modelini nerdi.
Amerika'da retmen adaylarnn mesleki deneyim kazanmasn salayan ve 19. yzylda
almaya balayan Laboratuvar Okullar ve 1980'lerde ortaya atlan Meslek Gelitirme
Okullar halen snrl sayda ve farkl formlarda varlklarn srdrmeye devam etmektedir
(Darling-Hammond, 2006).
70

rgn-Yaygn Meslek Eitimi

rak-Kalfa-Usta Modeli olarak adlandrdmz gerek iyeri ortamnda verilen uygulama
youn meslek eitiminin modern toplumda varln srdrmesi mmkn olmad Onun
yerini almas iin tasarlanan rgn meslek eitim modeli ise beklentileri karlayamad.
Bu okullarda eitim her zaman bilim ve teori arlkl oldu. Hemen her sektrde iverenler
meslek okulu mezunlarnn meslee ilikin becerileri kazanmadndan ikayet etmektedir.
rgn meslek eitimi modelinde, okul ats altnda alan atlye ve laboratuarlar vastasyla,
ilgili meslein icra edildii "iyeri" okul ortamna tanmaktadr. Ancak, okul ortamnda
oluturulan bu "yapay iyerleri"nin rencileri gerek iyerlerinde alacak ekilde
hazrlamas mmkn olmamaktadr.
Bu sorunu zmek iin rgn ve yaygn eitim modellerini birletiren, teoriyle pratii
kaynatran, bilgi ve uygulamann e zamanl renilmesini salayan yeni bir modele
ihtiya vardr. rgn-Yaygn Meslek Eitimi Modeli dediimiz bu yeni tasarmn en nemli
zellii rgn ve yaygn eitimin birletirilmesiyle oluan "melez" (hybrid) bir model olmasdr.
Bu almann amac, retmenlik meslek eitimi iin gerekli teorik bilgi ve uygulama
becerisinin e zamanl renilmesini salayan bir retmen eitimi modeli gelitirmektir.
Okulda niversite adn verdiimiz bu model, amac eitim olan iki farkl modelin, "rakKalfa-Usta" ve "rgn Eitim" modellerinin senteziyle oluan yeni bir modeldir.
rgn-Yaygn Model'i Uygulayan Meslekler
lgili kaynaklar, retmen eitiminde ok gecikmi bir uygulama olan rgn-yaygn
(karma, melez, entegre) meslek eitimi modellerinin dier baz mesleklerde baaryla
uygulandn gstermektedir. Carnegie Vakf, farkl sektrlerdeki meslek eitimi hakknda
yaptrd aratrmalardan be tanesini 2006-2010 arasnda yaymlamtr. Bu kitaplarn
adlar yledir: Doktorlarn Eitimi 49 (Cooke, et al, 2010), Hukukularn Eitimi 50
(Colby, Sullivan ve Wegner, 2007), Hemirelerin Eitimi 51 (Benner, et al, 2010), Din
Adamlarnn Eitimi 52 (Foster, et. al, 2006) ve Mhendislerin Eitimi 53 (Sheppard, S.
D., et. al, 2009).54 Bu meslekler arasnda ilk defa 20. yzyln ilk eyrei iinde tp alannda
meslek eitimi yeniden yaplandrlm, bizim bu almada retmen eitimi iin nerdiimize
benzer bir model doktor eitiminde uygulamaya konmu ve doktorluk saygn bir meslek
haline gelmitir. Tp eitimi alannda yaplan reform, yine Carnegie Vakf tarafndan
yaptrlan ve 1910 ylnda yaymlanan bir aratrmaya dayanmaktadr (Flexner, 1910).55
49
50
51
52
53
54

Educating Physicians
Educating Lawyers
Educating Nurses
Educating Clergy
Educating Engineers
Carnegie Vakf bakan Prof. Lee S. Shulman, bu aratrmalardan birisinin retmen eitimi hakknda olduunu
ve tamamlannca yaymlanacan 2005 ylnda yapt bir konumada belirtmi olmasna ramen, Ekim 2013
itibariyle byle bir kitap henz yaymlanmamtr (Shulman, 2005).
55
The Flexner report on medical education in the United States and Canada 1910 by Abraham Flexner (Amerika'da
ve Kanada'da tp eitimi hakknda Flexner raporu 1910).

71

Bu aratrma raporunun yaymlanmasn takip eden 30 yl iinde o zaman Amerika'da

tp eitimi veren 155 tp okulunun 95'i kapatld. Dierleri de Flexner'in tp eitimine
ilikin reform nerilerini tatbik ederek kendilerini yeniden yaplandrdlar. Flexner tp
eitiminin ilk iki ylnn teoriye, son iki ylnn da uygulamaya dayal olmasn ve her
tp okulunun mutlaka bir eitim hastanesine sahip olmasn istiyordu. Ayrca tp fakltesine
alnacak rencilerin belirli niteliklere sahip olmas artn da getirdi (Flexner, 1950: 50;
Cooke, et. al, 2010: VI). Hem tp eitimi hem de retmen eitimi alannda deneyimi
olan Carnegie Vakf bakanlarndan Lee Shulman'a gre Flexner tarafndan 1910'da
nerilen tp eitimi mfredat veya Flexner Modeli gnmze kadar uyguland, halen
de uygulanmaya devam etmektedir. Bu modele gre, tp eitimi alabilmek iin gerekli
ilk art temel-fen bilimlerinde lisans dzeyinde niversite eitimi almakt. Bundan sonra
drt yllk lisans dzeyinde tp eitimi balayacakt. Drt yllk tp eitiminin ilk iki yl
yine temel bilimlerde olacak, son iki yl da eitim hastanelerinde alnan klinik rotasyon
ve uygulamaya dayal eitimle tamamlanacakt. Bundan sonra ise yksek lisans dzeyinde
bir yl veya daha uzun sren, eitim hastaneleri veya benzer ortamlarda uygulamaya
dayanan ve denetim altnda yaplan "stajyerlik" (intership) ve "ihtisas dnemi" (residency)
eitimi balamaktayd (Shulman, 1998: 521-522).
Meslek Eitiminin Sresi
Burada aklanmas gereken hususlardan birisi de meslek eitimi sresinin niin daha
az veya daha fazla deilde iki yl olduudur. 20. yzyln bandan bu yana meslek
eitimi alannda yaplan uygulamalar, iki yllk bir srenin mesleki bilgi, beceri ve
deerlerin temel seviyede kazanlmas iin yeterli olduuna dair bir norm oluturmutur.
Mesela, Flexner 1910'da hazrlad raporda drt yllk doktor eitiminin son iki ylnn
ibirlii yaplan eitim hastaneleri ve kliniklerde yaplmasn nermitir ve aradan yz
yldan fazla bir zaman getii halde bu uygulama halen devam etmektedir.
retmenlik Meslek Eitiminin Sresi
Meslek eitiminin sresine ilikin benzer bir normun retmen eitiminde olumaya
baladn da syleyebiliriz. retmen eitimi alannda baarl lke veya kurumlarda
retmen adaylarnn okul deneyimi ve retmenlik uygulamalar toplam iki yl bulmakta
veya buna yaklamaktadr. Mesela, Amerika'nn en baarl retmen eitimi programlarnn
bir ksmnda retmenlik Uygulamas (Student Teaching) iki dnem (30 hafta) srmektedir.
Bu kurumlarda retmen adaylar uygulamaya balamadan nce de bir veya iki dnem
okullarda kk renci gruplarna ders vermekte veya snfn tamamna ksa sreli ders
vermektedir (practicum). Ayrca bu kurumlarda retmen adaylarnn bu tr ksa dersler
verme uygulamasndan nce de okullara gnderilerek, gzlem yapmalar, rencilere ders
altrmalar ve benzeri etkinliklere katlmalar istenmektedir (Darling-Hammond, 2006).

72

Amerika'daki en baarl retmen eitimi programlarndan biri Bank Street College

tarafndan uygulanmaktadr. Bu programn lisans dzeyinde rencisi yoktur. Sadece
niversite mezunlarn zenle seerek kabul eden lisans sonras dzeyde bir retmen
eitimi program vardr ve sresi iki yldr (Darling-Hammond, 2006). Benzer uygulamalar
Harvard niversitesi Eitim Fakltesi, Columbia niversitesi retmen Fakltesi ve
Stanford niversitesi Eitim Fakltesi'nde de vardr (Darling-Hammond, 2012: 134).
Almanya'da retmen eitimi programnda bulunan adaylarn retmenlik uygulamas
iki yl srmektedir. Lise dzeyinde okullarda retmen olacaklar drt yl sren bir lisans
eitimini tamamladktan sonra iki yl sreyle okullarda uygulamaya dayal retmenlik
eitimi almaktadr. Daha alt snflarda retmenlik yapacaklar ise lisans eitimlerini
ylda tamamlamakta ama okullarda yaptklar uygulamaya dayal eitim iki yl srmektedir.
Uygulamalar sresince retmen adaylarna maa verilmekte ve Eyalet Eitim Bakanl
tarafndan denetlenmektedir (Moon, Vlasceanu ve Barrows, 2003: 141-142). ngiltere'deki
retmen eitimi programlarndan biri olan drt yllk lisans dzeyindeki retmen
eitimi programlarnda da benzer bir uygulama olduu grlmektedir. Drt yllk
programn yars niversitede, dier yars da okullarda yaplmaktadr (MacBeath, 2012:
70).
Aadaki alt blmlerde, Okulda niversite Modeli'nin sreleri farkl retmen
eitimi programlarnda nasl uygulanaca aklanmaktadr.

5.1.7. Okulda niversite Modeli'nin Uygulanaca Drt retmen

Eitimi Modeli
Okulda niversite Modeli'nde, retmen adaylarnn gerek iyeri ortam olan okullarda
kazanaca retmenlik deneyiminin sresi iki yldr. retmen eitiminin toplam sresi
ise lkeden lkeye, baz lkelerde blgeden blgeye, hatta niversiteden niversiteye
deimektedir. Lisans, lisans-sonras ve yksek lisans dzeyinde olan, tamamlanmas
drt ile yedi-buuk yl arasnda deien retmen eitimi programlar vardr. Bu durumu
dikkate alarak Okulda niversite Modeli'nin, sresi farkl olan eitli retmen eitimi
programlarnda nasl uygulanacan gsteren, aada aklanan drt model gelitirilmitir.
Trkiye bu modellerden herhangi birini veya birkan alp uygulayabilir. Baka lkeler
de bu modelleri kendi artlarna uyarlayarak uygulayabilirler. Bu modellerin hepsi mevcut
retmen eitimi programlarndan ok daha kaliteli retmenler yetitirecektir. Bu
balamda cevaplanmas gereken soru, 2023 hedefini ve ada medeniyet vizyonunu
gerekletirmek isteyen bir Trkiye'nin bu modellerden hangisini veya hangilerini
benimsemesi gerektiidir. Bu sorunun cevab, aratrmann son blmnde, "Trkiye
in neriler" ksmnda verilecektir.

73

(1) Lisans Dzeyinde Okulda niversite

Halen Trkiye'de ve dnyada retmen eitimi programlarnn byk bir ksm
toplam olarak drt yl srmektedir. Genel kltr, alan ve meslek derslerinin drt yl
iinde tamamland lisans dzeyindeki retmen eitimi programlarnn artk yeterli
olmad konusunda bir ok aratrma ve yayna ramen bu durum devam etmektedir.
Okulda niversite drt yllk lisans dzeyinde bir retmen eitimi programnda
uyguland zaman, retmen adaylar eitimlerinin ilk iki ylnda temel genel kltr,
alan ve uygulamal meslek derslerini alacaktr. Zaman zaman okul ncesi, ilkokul,
ortaokul ve lise seviyesindeki okullara giderek gzlem, dev ve aratrma yapmakla
birlikte derslerini niversitede alacak ve zamanlarnn byk bir ksmn niversitede
geirecektir. Bu renciler nc snfa getiklerinde ise ilgili niversite ve eitim
fakltesi ile devlet okullar ve/veya zel okullar ve onlarn bal olduu st kurumlar
arasnda yaplan anlamalarla Okulda niversite'ye dntrlen uygulama okullarndan
birinde bir snfa retmen Yardmcs olarak yerletirilecektir. retmen aday bir dnem
bir okulda, ikinci dnemde baka bir okulda retmen Yardmcl yapacaktr.
niversiteden almalar gereken dersler saat drt veya daha sonra alnacak ekilde
programa konacaktr. Eitim dersleri uygulama okullarnda yaplacaktr.
Son snfa getiklerinde ise Aday retmen olarak yine iki farkl okulda yaplacak
ve iki dnem srecek retmenlik uygulamasna balayacaklardr. Genel bir ilke olarak
drt yllk eitimin ilk iki yl niversite-merkezli, son iki yl da okul-merkezli olacaktr.
Ancak bu bir genel ilkedir. Bu uygulamann anlam retmen adaylar ilk iki yl sadece
niversitede, son iki yl da sadece okullarda olacak demek deildir. retmen adaylar
ilk iki ylda alnan derslerin dev ve uygulamalar iin okullara gidecek ve nc ylda
balayacak olan retmen Yardmcl iin hazrlanacaktr. Ayrca, ilk iki ylda alnacak
meslek dersleri ve dier derslerden bir ksm okullarda verilebilir. Yardmclk ve Aday
retmenlik sresince adaylara hem snfna yerletirildikleri deneyimli usta retmenler
hem de retmenlik deneyimi olan retim yeleri rehberlik edecektir.

74

retmen Olma Sreci

ekil 2: Lisans Dzeyinde Okulda niversite Modeli

retmen
Yardmcl
(raklkApprenticeship)
Genel Kltr,
Alan ve
Meslek
Eitimi

retmenlik
Uygulamas
(KalfalkJourneyman)
E

E
E

1.Yl
2.Yl
3.Yl
4.Yl
Lisans Dzeyinde Okulda niversite
Eitimde baarl olan ve retmen eitimini yeniden yaplandrmak iin alan
lkelerdeki eilim, lisans dzeyindeki drt yllk retmen eitimi programlarnn
terkedilmesi ynndedir. Hong Kong'da be ayr retmen eitimi program vardr.
Bunlardan drdnn sresi 2012'den itibaren be yla karlmtr (Draper, 2012: 86).
Finlandiya'da 1978'de kabul edilen bir yasayla ilk, orta ve lise dzeyindeki retmenlerin
Yksek Lisans Derecesi'ne sahip olmas zorunlu klnmtr (Sahlberg, 2012). Amerika'da,
retmen eitimi alannda etkili reform hareketleri balatan kurululardan hem Carnegie
Vakf hem de Holmes Grubu, 1986 ylnda ayr ayr yaymladklar raporlarda retmen
eitiminde lisans modelinin terkedilmesini nermilerdir. Carnegie Vakf retmen
adaylarnn mutlaka bir bilim daln esas alan olarak seerek o alanda niversite mezunu
olmalarn, retmenlik eitimini ise lisans eitimi srasnda veya daha sonra tamamlamalarn
nermitir (Carnegie, 1986). Holmes Grubu ise retmen eitiminin be yla kmasn
ve yksek lisans dzeyinde verilmesini nermitir (Holmes, 1986). Bu rnekleri oaltmak
mmkndr. retmen eitiminde reform aray iinde olan hemen her lkede drt yllk
retmen eitimi modeline alternatif modeller ortaya kmtr (Darling-Hammond ve
Lieberman, 2012). Bu genel eilime ramen, lisans dzeyindeki retmen eitimi programlarn
baaryla uygulayan kurumlar da vardr ve bunlardan birisi Boston'da bulunan Wheelock
College'dr. Ancak bu kurumda da rencilerin program ve uygulamalar drt ylda bitirmekte
zorlandklar ve mezuniyetin uzad grlmektedir (zcan, 2011).
(2) Lisans-Sonras Okulda niversite
Bu almada "Lisans-Sonras retmen Eitimi" ifadesi, niversite mezunu olan
rencilere retmenlik meslek eitimi veren programlar iin kullanlmaktadr. Trkiye'de
uygulanan retmenlik formasyon eitimi program da bu balk altna konabilir. Ancak,
bu modelle nerilen Okulda niversite uygulamas Trkiye'deki mevcut uygulamadan
ok farkldr.
75

Okulda niversite Modeli'nin niversite mezunlarna retmen eitimi vermek iin

uygulanmas halinde, retmen olmak isteyen ve eitim aldklar bilim dallar retmenlie
uygun olan niversite mezunlar zenle seilerek programa alnrlar. Bu renciler,
okullarn retim yl balaynca, retmenlik yapmak istedikleri okul kademesi dikkate
alnarak, retmen eitiminde ibirlii yaplan okullardan birindeki Uygulama
retmenleri'nden uygun olan birisinin snfna retmen Yardmcs olarak yerletirilirler.
E zamanl olarak da retmenlik meslek eitimi programnda olan derslerini almaya
devam edeceklerdir. Tekli retim yaplan okullarda dersler leden sonra saat iki-
arasnda sona ermektedir. Derslerle birlikte retmen yardmcl grevi de sona erecektir.
Dolaysyla alnacak dersler adaylarn "yardmc" olarak altklar okulda retim bittikten
sonra balayacak ekilde programa konmaldr. Szgelimi bu dersler saat 16:00'da
balayabilir. A-12 okullarnn takvimine ve alma saatlerine gre yaplacak olan
yardmclk iki dnem srecek ve her dnem farkl bir okulda farkl bir retmenle
yaplacaktr.
retmen Yardmcl grevini ve aldklar dersleri baaryla tamamlayan adaylar
ikinci yl Aday retmen olarak retmenlik uygulamas yapmak iin yine ibirlii
yaplan okullardaki deneyimli uygulama retmenlerinden birisinin snfna yerletirilecektir.
retmenlik uygulamas iki dnem srecek ve iki ayr okulda, iki farkl retmenin
snfnda yaplacaktr. retmen adaylarna, toplam iki yl olan "Yardmclk" ve "Adaylk"
sresince hem snfna yerletirildikleri uygulama retmenleri hem de retmenlik
deneyimi olan retim yeleri rehberlik edecektir. Okulda niversite Modelini'nin bir
lisans-sonras retmen eitimi programnda uygulanmas halinde, drt yl niversite
eitimi, iki yl da retmenlik eitimi olmak zere retmen olmak iin en az alt yllk
bir eitim gerekecektir.

retmen Olma Sreci

ekil 3: Lisans Sonras Okulda niversite Modeli

retmen
Yardmcl
(raklkApprenticeship)
retmenlik
Yaplacak Bir Alanda
Drt Yllk niversite
Eitimi

retmenlik
Uygulamas
(KalfalkJourneyman)
E

E
E

E
E

Drt Yl niversite Eitimi

ki Yl Meslek Eitimi

Lisans Sonras Okulda niversite

76

Baz kurumlar, hepsi birbirinin ayn olmasa da bu modeli baaryla uygulamaktadr.

Amerika'da Bank Street College, Harvard niversitesi, Colombia niversitesi ve Stanford
niversitesi'nin lisans sonras retmen eitimi programlar bunlar arasnda saylabilir
(Darling-Hammond and Lieberman, 2012; zcan, 2011). Eitimde baarl lkelerden
Singapur'da uygulanan retmen eitimi programlarndan birisi lisans-sonras dzeydedir.
niversite mezunlarn kabul eden bu program iki yldr; en fazla yl srmektedir
(Goodwin, 2012: 30-31). Avustralya'da drt farkl retmen eitimi vardr. Bunlarn en
popler olanlarndan birisi niversite mezunlarna iki yllk bir yksek lisans (Master)
eitimiyle retmenlik sertifikas kazandran programdr (Mayer, Pecheone ve Merino,
2012:110).
(3) Alanda Yksek Lisans Dzeyinde Okulda niversite
Alanda yksek lisans yapmay gerektiren Okulda niversite Modeli'nin retmen
eitimi iin en ideal formu oluturduunu syleyebiliriz. Bu model uygulandnda
retmen adaylar drt yllk bir lisans eitimi alacak, retmenlik yapaca bilim dalnda
yksek lisans yapacak ve bunlarla e zamanl olarak da iki yllk uygulamas olan bir
retmen eitimi alacaktr. Lisans, yksek lisans ve meslek eitimi dersleri ayn programn
iinde harmanlanacak, teori ve uygulama e zamanl olarak renilecek, retmen
adaylar lisans ve yksek lisans mezuniyet tezleriyle kendi alanlarnda bilimsel uzmanlk
kazanrken, toplam iki yl sren retmen Yardmcl ve Aday retmenlik deneyimi
ile retmenlik mesleinde ustalaacaktr.
ekil 4: Alanda Yksek Lisans Dzeyinde Okulda niversite Modeli

retmen Olma Sreci

Alan Yksek
Lisans Tezi
ve Uygulama
retmenlik
Uygulamas
ve Dersler

retmen
Yardmcl
ve Dersler
Genel Kltr,
Alan ve Meslek
Dersleri
E

E
E

Kalfalk
(Journeyman)

Uzmanlk ve Ustalk
(Expertise and Mastery)

raklk
(Apprenticeship)

1.Yl

2.Yl

3.Yl

4.Yl

5.Yl

6.Yl

Alanda Yksek Lisans Dzeyinde Okulda niversite

77

Bu model uyguland zaman, bir retmen eitimi programna kabul edilen adaylar
yukarda anlatlan drt yllk lisans dzeyindeki modelde olduu gibi eitimlerinin ilk
iki yln ounlukla niversitede tamamlayacak ve alana karak bir retmene yardmclk
yapacak ekilde hazrlanacaktr. nc snfta, yine lisans dzeyindeki modelde olduu
gibi ibirlii yaplarak Okulda niversite'ye dntrlen uygulama okullarna retmen
Yardmcs olarak yerletirilecektir. ki ayr okulda toplam iki dnem sren yardmclk
grevini baaryla tamamlayan renciler, drdnc snfta yine iki dnem srecek ve
iki ayr okulda yaplacak olan retmenlik Uygulamas iin Aday retmen olarak
ibirlii kurulan okullardaki deneyimli retmenlerin snflarna yerletirileceklerdir.
Toplam iki yl sren retmen Yardmcl ve retmenlik Uygulamas sresince
adaylara snflarna yerletirildikleri deneyimli retmenler ve retmenlik deneyimi olan
retim yeleri rehberlik edecek, geri bildirim verecek, adaylar ynlendirecek ve
deerlendirecektir.
retmenlik uygulamasn tamamlayan adaylar, retecekleri alanda uzmanlk
kazanmak iin yksek lisans derslerine ve tez almalarna balayacaktr. Yksek lisans
almalar srasnda kendi alanlarnda uzmanlaan adaylar, uzmanlk dzeyindeki alan
bilgisini nasl en etkili ekilde reteceklerini gsteren nite ve ders planlar hazrlayarak,
ilgili okulda grevli olan retmen yardmclarna ve aday retmenlere de ak olan
rnek dersler verecektir. Adaylar, retecekleri konunun en iyi ekilde renilmesini
salayan konuya zg yntemleri (pedagogical content knowledge) belirleyecek ve
kullanacaktr. Yksek lisans adaylarnn yapaca retim uygulamalar nite-temelli
olacak, verdikleri derslerde kendi alanlaryla ilgili belirli konu veya konularn en verimli
ekilde renilmesini salayacaklardr. Uygulama eitimin beinci ylnda, dokuzuncu
ve onuncu dnemlerde yaplacak, sresi, nite veya konunun uzunluuna gre her
dnem iin iki ile haftalk bir zaman dilimini amayacaktr. Yksek Lisans Dzeyinde
Okulda niversite Program alt ylda tamamlanacaktr. Ancak bu sre retmen adaylarnn
bireysel baarlarna gre deiebilir. Baarl renciler, yksek lisans derslerini daha
nceden almaya balayarak ve tez almalarn daha ksa srede bitirerek eitimlerinin
toplam sresini ksaltabilir. Tez almalar uzayan adaylar iinse bu sre uzayacaktr.
(4) Alanda Yksek Lisans Sonras Okulda niversite
Yksek Lisans Sonras Okulda niversite Modeli (post-master model) uyguland
zaman programa sadece retmenlik yaplacak bir alanda yksek lisansn tamamlam
renciler alnacaktr. zenle seilerek programa alnan adaylar, yukarda anlatlan
modellerde olduu gibi iki yl sren bir retmenlik meslek eitimi alacaktr. Birinci yl
iki farkl uygulama okulunda ve iki farkl deneyimli retmenin yannda retmen
Yardmcs olarak alacak ve e zamanl olarak da meslek derslerini alacaktr. niversitedeki
dersleri yardmclk grevinin bittii saatlerde olacak ve uygulama okullarnda verilecektir.
kinci yl ise yine iki farkl uygulama okulunda iki farkl uygulama retmeninin snfnda
78

retmenlik Uygulamas yapacaktr. ki yl sren retmen Yardmcl ve retmenlik

Uygulamas sresince adaylara deneyimli uygulama retmenleri ve retmenlik deneyimi
olan retim yeleri geri bildirim verecek ve rehberlik edecektir.

retmen Olma Sreci

ekil 5: Alanda Yksek Lisans Sonras Okulda niversite Modeli

retmen
Yardmcl
(raklkApprenticeship)

retmenlik
Uygulamas
(KalfalkJourneyman)
E

retmenlik Yaplacak
Bir Alanda Lisans ve
Yksek Lisans Eitimi

E
E

E
E
E

Be Yl Lisans ve Yksek Lisans Eitimi

ki Yl Meslek Eitimi

Alanda Yksek Lisans Sonras Okulda niversite

Alanda Yksek Lisans Sonras Okulda niversite Modeli'nde retmenlik meslek
eitiminin sresi yukarda anlatlan modellerde olduu gibi iki yldr. Adaylarn retmen
olmak iin toplam ka yl retim grecei onlarn yksek lisans eitimlerini tamamlama
srelerine gre deiecektir. Sadece yksek lisans dzeyinde eitim grm olanlar
kabul eden retmen eitimi programlar Hollanda'da aratrma niversiteleri tarafndan
uygulanmaktadr. Mesela, Leiden niversitesi'nde lise retmenlii iin byle bir program
vardr ve bu programda retmenlik meslek eitiminin sresi bir yldr (Hammerness,
Tartwilk ve Snoek, 2012).
***
Okulda niversite Modeli'nin uyguland retmen eitimi programlarnda her
retmen aday ister (1) drt yllk lisans dzeyinde eitim veren bir eitim fakltesinde,
ister (2) lisans-sonras dzeyde eitim veren bir retmenlik formasyonu programnda,
ister (3) yksek lisans dzeyinde eitim veren bir retmen eitimi programnda, isterse
de (4) yksek lisans sonras bir retmen eitimi programnda olsun en az bir yl
retmen Yardmcs, bir yl da Aday retmen olarak toplam iki yl eitimin gerekletii
iyeri ortamnda uygulama yapacak, retmenlie ilikin bilgi, beceri ve deerleri e
zamanl olarak, yaparak ve yaayarak renecektir.

79

5.2. Mfredat: Bilgi, Beceri ve Deerlerin Kayna

Meslek eitimi veren eitim kurumlarnda mfredat (curriculum); ilgili meslei yapacak
rencilerin sahip olmas gereken bilgi, beceri ve deerlerin renilmesini salayacak
dersler, uygulamalar ve bunlar tamamlayacak dier eitici etkinliklerden oluur. Geleneksel
olarak retmen eitimi programnda okutulan dersler gruba ayrlmaktadr: Genel
Kltr, Alan Bilgisi ve Meslek Eitimi dersleri. Bunlardan meslek eitimi dersleri okul
deneyimi ve retmenlik uygulamasn da iermektedir.
Trkiye'deki btn eitim fakltelerinde Yksekretim Kurulu (YK) tarafndan
2007 ylnda yenilenen, yukardaki grupta toplanan ve retmenlik yaplacak alana
gre ksmen farkllaan bir program uygulanmaktadr (YK, 2007).
YK tarafndan 21 farkl retmenlik alan iin hazrlanan (YK, 2007: 205-227)
eitim fakltesi programlarnn acil olarak yenilenmesi gerekmektedir. Bu programlarda
ierii rten dersler ya da artk okutulmasna gerek olmayan dersler bulunmaktadr.
nemli bir sorun da bu programlarda, meslek eitimi iin gerekli olan "teori" ve
"uygulama" dengesinin olmamasdr. retmen olabilmek iin gereken ve anabilim
dallarna gre deien 150 civarndaki kredinin ok byk bir ksm "teorik" kredilerden
olumaktadr. Mesela, Franszca retmenlii iin kazanlmas gereken 157 kredinin 145'i
"teorik" , 12'si "uygulama" kredisidir. Gerekli olan "uygulama" kredisi ngilizce retmenlii
iin 32, Almanca retmenlii iin 28, Arapa retmenlii iin 24 ama Japonca
retmenlii iin 78'dir (YK, 2007: 215-219). Bundan daha nemli bir sorun, YK
tarafndan hazrlanan mevcut retmen eitimi programnda ders ieriklerinin ne kadarnn
"teorik", ne kadarnn "uygulamal" olacana dair bir ilkenin olmamasdr. Baz retmenlik
alanlarnda teorik krediler uygulamann yedi kat bazlarnda ise iki katdr (YK, 2007:
211, 216, 217, 219, 220-222).
Okulda niversite Modeli'nde temel ilkelerden birisi teoriye ve uygulamaya dayal
kredilerin eit olmasdr. lke olarak retmen eitimi mfredatnn % 50'si teorik, % 50'si
uygulamal olmaldr. Mfredata ilikin baka bir temel ilke de teorik ieriin ve uygulama
becerilerinin e zamanl olarak retilmesidir. Derslerin ieriine, nasl ileneceine ve
niversite binalarnda m yoksa ibirlii yaplan okullarda m yaplacana bu ilkeler
nda karar verilecektir.
YK retmen eitimi programlarnn niversiteler tarafndan % 25 orannda
deitirilmesine, YK'ten onay alnmas artyla izin vermektedir. Aadaki dersler
YK'n programna eklenmek zere nerilmektedir. Bu derslerin eitim fakltesi
programna eklenmesi ve kredilendirilmesi iin YK'n programndan baz derslerin
karlmas veya kredilerinin deitirilmesi gerekmektedir. Okulda niversite Modelini

80

uygulamak isteyen eitim fakltelerinde mfredat deiikliine ilikin almay her

blmn veya anabilim dalnn kendi iinde yapmas ve deiiklik nerisini YK'e
sunulacak ekilde hazrlamas gerekir. Bu sorunun tam olarak zlebilmesi iin mevcut
retmen eitimi programnn tamamen yenilenmesi, gereksiz derslerin karlmas ve
teori-uygulama dengesinin kurulmas gerekir.

5.2.1. nerilen Meslek Dersleri

YK tarafndan hazrlanan ders programlarnda, "retmenlik Meslek Bilgisi Dersleri"nin
says ve kredileri arasnda nemli farkllklar vardr. Ders says dokuz ile 17 arasnda,
kredi says ise 31 ile 53 arasnda deimektedir; toplam ders ve kredi says bakmndan
programlar arasnda nemli farkllklar bulunmaktadr. Bu programlarda okuyan retmen
adaylarnn hepsi, ocuk ve genlerle alan retmenler olacaklardr. YK'n gerekli
grd retmenlik meslek eitimi derslerinin programdan programa bu kadar ok
deimesi eletiriye ak bir durum yaratmaktadr. Programlar arasndaki farklln
bilimsel gerekesi mutlaka aklanmal ve tartlmaldr. Ayrca, YK'n meslek eitimi
iin gerekli grd ders, okul deneyimi ve retmenlik uygulamalarnn yeterli olup
olmad, azl veya okluu da, programlar arasndaki farkllklar gibi tartmaya aktr.
Uluslararas standartlarda en iyi retmenleri yetitirmek iin retmen adaylarna
verilecek "Meslek Eitimi"nin nasl olmas gerektiine, derslerin trne, saysna, kredisine,
alan almalarnn ve retmenlik uygulamasnn sresine, kapsam ve derinliine,
programn amacn ve kaynaklarn da gz nnde bulundurarak, retmen eitimi
alanndaki uzmanlar karar vermelidir.
retmen eitimi mfredatnn "Meslek Eitimi" ksm retmen adaylarna aadaki
dersler ve uygulamalar yoluyla verilmelidir. nerilen dersleri tartrken, benimserken,
deitirirken, karrken veya listeye yeni dersler eklerken gz nnde bulundurmamz
gereken soru udur: Bir retmen aday, retmen olabilmek iin neleri bilmeli, neleri
yapabilmeli ve hangi mesleki deerlere sahip olmaldr?
Burada nerilen retmenlik meslek derslerinin bir ksm hem Trkiye'de YK (2007)
tarafndan hazrlanan mfredat programnda hem de dier lkelerde uygulanan retmen
eitim mfredatlarnda mevcuttur (RIC, 2013). Bunlardan bazlarnn adlar, ierikleri ve
kredileri deitirilmitir. Sz gelimi Eitim Psikolojisi dersinin Eitimin Bireysel Temelleri
ad altnda okutulmas, uygulamal olmas ve toplam kredisinin drt saate karlmas
nerilmektedir. Mevcut programlarda okutulan Eitim Tarihi, Eitim Sosyolojisi ve Eitim
Felsefesi derslerinin Eitimin Toplumsal Temelleri ad altnda okutulmas, drt kredi
olmas ve uygulamal olarak ilenmesi nerilmektedir.

81

nerilen derslerin bir ksm ise hem Trkiye'de (YK, 2007) hem de bu alanda
baarl lkelerde (Sahlberg, 2011; Darling-Hammond ve Lieberman, 2012) uygulanan
retmenlik meslek derslerindan esinlenerek, tp eitimi (Cooke, et al, 2010), hukuk
eitimi (Colby, Sullivan ve Wegner, 2007), hemirelik eitimi (Benner, et al, 2010) ve
benzeri alanlarda verilen meslek eitimi programlar incelenerek ve ayrca retmen
eitimine ilikin en ada kresel eilimler gz nnde bulundurularak (AACTE, 2010;
NCATE, 2010; NCTQ, 2013) ilk defa bu almada Trkiye iin kavramlatrlmtr.
Trkiye'deki, dier lkelerdeki ve dier meslek alanlarndaki uygulamalardan esinlenilmi
olmakla birlikte bu haliyle ilk defa bu almada tasarlanan ve benimsenirse ilk defa
Trkiye'de uygulanacak olan derslerden birisi "Okul Deneyimi ve Yardmc retmenlik"
dersidir. Bu ders, meslek eitiminde yzyllardr kullanlan "raklk" (Apprenticeship)
ynteminin modern rgn eitime entegre edilmesiyle oluturulmutur. Tp, hukuk,
hemirelik gibi dier meslek alanlarnda da etkili bir ekilde kullanlan bu yntem
(Cooke, et al, 2010) retmen Yardmcs nvanyla snflara yerletirilen retmen
adaylarna, deneyimli (usta) retmenler ve retim yelerinin rehberliinde teori ve
pratii gerek ortamlarda e zamanl olarak renme ve uygulama imkan vermektedir.
Bu dersler aada ksaca tanmlanacaktr.

82

Eitimin Bireysel Temelleri (Teorik saat (T): 3, Uygulamal saat (U): 2, Toplam
4 kredi; 3. dnem)
Eitimin en nemli temellerinden birisi, ocuk ve genlerin birey olarak nasl gelitii
ve nasl rendiine, "renci" ve "renme"nin doasna ve niteliklerine ilikin bilgidir.
retmenler her trl eitim etkinliini, rencilerin geliim dzeylerine, nasl gelitiklerine
ve nasl rendiklerine ilikin bilgiyi dikkate alarak planlamak zorundadrlar. renciler
iin yaplacak her trl eitim etkinlii, onlarn fiziksel, psikolojik, sosyal ve duygusal
geliim dzeyleri ve renme tarzlarna ilikin bilgiye gre dzenlenmeli ve bu bilgi
temeli zerine ina edilmelidir. retmen eitimi programlarnda "Eitimin Bireysel
Temelleri" kategorisinde okutulan Eitim Psikolojisi, renme Psikolojisi ve Geliim
Psikolojisi gibi derslerin ierikleri birletirilmeli ve uygulamal olarak retilmelidir.
Eitimin Toplumsal Temelleri (T: 3, U: 2, Toplam 4 kredi; 4. dnem)
Eitimin "sosyal ve kltrel temelleri" grubunda okutulan dersler genel olarak eitimle
ilgili sorunlar sosyolojik, ekonomik, tarihi, siyasi ve felsefi alardan inceler. Bunu
yaparken, eitimin ama, yntem ve ileviyle ilgili grleri, renmenin sosyal ve
kltrel ortamn, eitimi etkileyen sosyal ve siyasi gleri sorgular; renciler, retmenler
ve yneticilerin sorumluluklarn tartr. Eitimin toplumsal temellerine ilikin dersler
retmen adaylarna renmeyi, retimi ve okulun ileyiini etkileyen sosyal, siyasi,
kltrel ve ekonomik faktrleri renmeleri iin birok frsatlar sunar. Ama sadece
retmen adaylarnn eitimi etkileyen toplumsal gleri daha iyi anlamalarn salamak
deil, ayn zamanda retmenlerin kiisel ve mesleki sorumluluu olan "demokratik
eitim" ve "demokrasi iin eitim" ilkeleriyle tutarl bir gr gelitirmelerine yardm
etmektir.
retmen eitimi programlarnda okutulan "Eitimin Toplumsal Temelleri"ne ilikin
derslerde, genelde eitim srecini, zelde ise Trk eitimini etkileyen ve ekillendiren
toplumsal, kltrel, ekonomik, siyasi ve felsefi faktrler tartlmal, aratrlmal ve analiz
edilmelidir. Bu ders, retmen adaylarnn eitimi etkileyen gleri, zellikle de renci
baarsn etkileyen sosyal, ekonomik ve kltrel faktrleri anlamasn salamaldr. Btn
rencilerin mevcut eitim imknlarndan eit ekilde yararlanmasn ve baarl olmasn
salamak iin nce niin baz rencilerin mevcut eitim imknlarndan yararlanamadn
ve baarl olamadn anlamak gerekir. Eitimin sosyal ve kltrel temelleri kategorisinde
okutulan Eitim Sosyolojisi, Eitim Tarihi, Eitim Felsefesi, Eitim Ekonomisi ve benzeri
derslerin ierikleri birletirilmeli ve uygulamal olarak retilmelidir.
Bilimsel Aratrma Deneyimi I ve II (T: 2, U: 4, Toplam 4 kredi; 7. ve 8. dnem)
Bir retmen hergn bir ok eitsel sorunla karlar ve yzlerce karar vermek
zorundadr. ve d glerin snflarn demografik yapsn deitirdii, bilimsel ve
83

teknolojik gelimelerin sosyal deiimi hzlandrd ve ocuk ve genler dahil herkesin

her trl bilgiye eriebildii bilgi anda aratrma yapmay bilmeden retmenlik
yapmak mmkn deildir. retmenler eitimleri srasnda kazandklar bilgi, beceri ve
deerleri hizmet ii eitim etkinliklerine katlarak srekli yenileyip gelitirmek zorundadr.
retmenler ancak bilimsel aratrma yaparak, karlatklar sorunlar aratrp onlar iin
zmler reterek ve deneyimlerinden ders alarak ustalklarn ve saygnlklarn devam
ettirebilirler. retmen adaylarna, karlatklar sorunlar bilimsel yntemlerle aratrarak
zme becerisi eitimleri srasnda kazandrlmaldr. Bu eitim sadece teorik olmamal,
renciler aratrma yapmay, ilgili retim yesinin rehberliinde belirleyecekleri eitime
ilikin ilgi duyduklar bir sorun zerinde gerek bir aratrma yaparak renmelidir. Bu
alma, mezuniyet tezi aratrmas olarak programa konulabilir. Bu ders iki dnem
devam etmeli, renciler ilk dnem neri hazrlama ve veri toplama zerinde younlamal,
ikinci dnem ise veri analizi ve rapor yazma ilemi tamamlanmaldr. Aratrma raporlar
niversite rencilerine, retim yelerine, ibirlii yaplan okullarn retmen ve
yneticilerine, halka ve medyaya ak bir toplantda sunulmal, tartlmal ve
dllendirilmelidir.
lk ve Orta retimde Kavramsal ereve (T: 2, U: 2, Toplam 3 kredi; 6. dnem)
Trk eitim sisteminin merkeziyeti yapsndan dolay, eitimin btn kademelerinde
ve her trl eitim etkinliklerinde, eitimin anayasa ve yasalarla belirlenen kavramsal
erevesine, bir baka ifadeyle Trk eitiminin vizyon, misyon, ama, ilke ve yeterliliklerine
(standartlarna) uyulmas gerekir. Trk eitiminde kavramsal erevenin btn boyutlar
henz ayrntl olarak tanmlanmamtr; bu durum zellikle standartlar iin dorudur.
Bunun yan sra, kavramsal erevenin ama boyutu, hem milli eitimin genel amalar
hem de eitim kademelerinin amalar olarak yasa ve ynetmeliklerde ayrntl bir ekilde
yazlmtr (Milli Eitim Temel Kanunu, 1973; lkretim ve Eitim Kanunu, 1961; Yksek
retim Kanunu, 1982)
retmen eitiminde "Kavramsal ereve"nin nemli bir boyutu "ama"tr. retmen
eitimi programlarnn amalar, "Milli Eitim Temel Kanunu" ve "Yksek retim
Kanunu"nda ortaya konan milli hedeflere uygun olarak hazrlanmaldr. retmen
adaylarna, "A-12 Eitiminde Kavramsal ereve," bir baka deyile Trk milli eitiminin
A-12 vizyon, misyon ama, ilke ve standartlar ayr bir ders olarak retilmelidir.
lk ve Orta retimde Mfredat, Yntem ve Deerlendirme (T: 3, U: 2, Toplam
4 kredi; 6. dnem)
Mfredatn ierii; sz konusu rencilerin geliim seviyesi, retilecek konular
hakknda elde bulunan bilgi, kltrel deerler ve toplumsal glerin etkileimi yoluyla

84

ekillenir. Her lkede eitim mfredatnn ierii siyasi, sosyal ve kltrel glerden
etkilenir. Trkiye'de mfredatn ierii esas olarak Milli Eitim Bakanl ve ona bal
birimler tarafndan belirlenir. Bu duruma ramen mfredatn reticisi olan retmenler,
retimin ieriini yerel zelliklere gre farkllatrma, rencilerin geliim dzeyine
uyarlama, okuma paralarn seme, olaylar ve konular yorumlama gibi birok yolla
mevcut mfredat deitirebilirler.
Mfredat hazrlayan veya deitiren retmenin, ocuklarn kavramsal geliim
dzeylerini, onlar belirli geliim seviyelerinde nelerin motive ettiini ve mfredata
konulacak etkinlikler iin gerekli kaynaklarn durumunu gz nnde bulundurmas
gerekir. Mfredat hazrlama ve uyarlama bilgi ve becerisi olmayan retmenler, tecrbeli
retmen bile olsalar, mfredat ok boyutlu bir balam (context) iinde grememekte,
onu toplumsal ve kltrel hedeflerle ilikilendirememektedir (Kunzman, 2003: 246).
Hazr mfredat klavuzlarna, ders kitaplarna ve retim ara ve gerelerine ramen,
retmenler bu materyaller ile rencilerin sahip olduklar bilgi ve deneyimler arasnda
bir iliki kurmak, uygun balama noktas ve etkinlikler dizisine karar vermek, dev
hazrlamak, renimin dzeyini belirlemek, daha sonraki retimi planlamak iin
deerlendirme yapmak ve farkllklar olan rencilere gre retimi uyarlamak zorundadr
(Darling-Hammond, 2006: 96-97). retmen adaylarna, A-12 mfredatnn milli kltrle
ilikisi, dier bilimsel ve kltrel kaynaklar, eitim kademelerine ve rencilerin geliim
dzeylerine gre nasl farkllatrlaca gibi konularda eitim verilmelidir.
nerilen retmen eitimi modelinde, "mfredat"n "A-12 Eitiminde Yntem"
boyutunun amac, retmen adaylarna, uzman olduklar alan rencilerine nasl, hangi
yntem ve teknikler uygulayarak retebileceklerini retmektir.
retmenler "nasl" retmeli sorusunun en kestirme cevab, "renciler nasl
reniyorsa yle retmeli"dir. Bu cevap bizi mantki olarak "renciler nasl renir,"
"ocuk nasl renir?" ve "insan nasl renir?" sorularna gtrmektedir. Eitimin temel
amac, "renme"nin gerekletirilmesi, bir baka ifadeyle, bilgi, beceri, deer ve
davrann, eitim srecinin znesi olan insan tarafndan anlalmas, yaplandrlmas,
ksaca renilmesidir. retmenin yapmas gereken, renmenin doasna uygun,
rencinin renmesini salayan yntemleri uygulamasdr.
Konu ve Yntemin Birlikte retimi: Eitim, amacyla, mfredatyla, yntemiyle,
deerlendirmesiyle kendi iinde bir btndr, ancak biz onu retmen adaylarna
retirken dilimlere ayrarak retmekteyiz. Sz gelimi, mfredat hazrlama ve yntem
veya amalar ve eitimin toplumsal temelleri ayr konular ve dersler olarak retilmektedir.
Yukardaki ilgili blmlerde akland gibi, en iyi retmen eitimi programlar bu
yapay blnmenin olumsuz etkilerinden retmen adaylarn korumak iin, "konu" ve

85

"yntem"i birlikte "dokuyarak," bir btn halinde retmekte, bir baka deyile, "konulu
yntem" retimi yapmaktadr. Trkiye'deki retmen eitimi programlar da ayn
yaklam benimsemeli, retmen adaylar "alan" bilgisiyle birlikte o alann nasl
retileceini gsteren "yntem"i de renmelidir. Sz gelimi, uzmanlk alan tarih olan
bir retmen aday, tarih "bilgi"sini ayr, tarihi retme "yntemi"ni ayr derslerde deil,
ayn derste renmeli, rendiklerini de gerek ortamlarda uygulayarak, baka bir deyile
reterek (performansyla) sergilemelidir.
Snf D Etkinlikler: Snflarda gerekletirilen eitsel etkinliklerin renmeye
byk katklar vardr, ancak renme sadece snfta gerekleen, snfta balayp, snfta
biten bir sre deildir. ocuk ve genlerin eitimi, neyin, nerede, ne zaman, nasl, ne
kadar, kiminle yaplacan ve nasl deerlendirileceini programa balayan snf etkinlikleri
dnda yaplan faaliyetlerle de devam eder. zellikle eitsel amala dzenlenen snf
d etkinlikler rencilere gerek ortamlarda gzlem yapma, olaylara katlma, doayla
ve insanlarla etkileme, kuramlar deneme, yaparak ve yaayarak renme, bilgilerini
yenileme ve yeniden yaplandrma imkn salar. renciler konular snfta renebilirler,
ama gezerek, grerek, dokunarak, deneyerek, yaparak ve yaayarak daha da iyi
renebilirler ve rendiklerini pekitirirler. retmen adaylarna, snf d etkinliklerin
nasl planlanaca, yasal boyutlar, riskleri ve en nemlisi de bu tr etkinliklerin ders
programnn bir esi haline nasl getirilecei ve eitsel yararlar retilmelidir.
Farkl rencilerin Eitimi (T: 2, U: 2, Toplam 3 kredi; 5. dnem)
Teorik olarak ayn snftaki rencilerin fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak birbirine
benzer olmas gerekir ama gerek hayat teorilerin tanmladndan daha karmaktr.
Btn snflarda renciler birbirlerinden eitli alardan farkldr. rencilerin bazlar
"zel eitime" ihtiyac olan engelli ocuk ve genlerdir (special education). Bir ksmnn
sadece belli konularda renme gl olabilir (learning disabled). Bazlarnn renme
tarzlar farkldr (learning style). Bazlar eitime ilikin deerleri toplumdaki ounluktan
farkl olan ailelerden gelmektedir. Bir ksm iki veya daha fazla dil konuan ailelerden
geliyor ya da eitim dilini yeterince bilmiyor olabilir. Ksaca, renciler birbirinden farkl
zgn varlklardr ve snflardaki farkllama (diversity) giderek artmaktadr. retmen
adaylarna, konuya zg standart retim yntemlerinin yansra farkllklar olan
rencilere nasl retileceine ilikin yntemler de retilmelidir. retmen adaylar
fiziksel, zihinsel ve duygusal adan veya dil, kltr ve ekonomik bakmdan snfn genel
profilinden farkllk gsteren rencilere zg bireysel retim yntemlerini yaparak
ve yaayarak renmelidir.

86

Okul Deneyimi ve Yardmc retmenlik - I56 (T: 2, U: 14, Toplam 9 kredi; 5.

dnem)
retmen adaylar, nc snfa getiklerinde (retmen eitimi programnn 5.
dneminde), retmen eitimi iin ibirlii yaplan ilkokul, ortaokul ve lise dzeyindeki
uygulama okullarnda grev yapan deneyimli ve baarl uygulama retmenlerinden
birisinin snfna tam zamanl (full-time) "Yardmc retmen" olarak yerletirileceklerdir.
retmen adaylar bu snflarda (a) niversitede aldklar dier derslerin dev ve
uygulamalarna ilikin gzlem, inceleme ve aratrma yapacak, (b) eitim-retimle ilgili
ilerde yardmcs olduu retmene yardm edecek, (c) ihtiyac olan rencilere bireysel
ders verecek ve (d) retmenin uygun grecei benzer dier ileri yapacaktr.
Yaptklar iler arasnda farkllklar olsa da retmen Yardmclar'nn genel olarak iki
temel grevi olacaktr: (1) retmenin yaptuygulamalar dikkatlice gzlemek, onun
uygulamalarn derslerde rendii bilgi ve teorilerin nda anlamlandrmak ve
uygulamalardan dersler kartarak retmenlii renmek (learning from practice). (2)
retmene yardmc olarak ve rencilere ders altrarak snf baarsnn ykselmesini
salamak ve kendi deneyimlerinden dersler kartarak retmenlii renmek (learning
in practice). Okul Deneyimi ve Yardmc retmenlik grevi niversitenin deil yerletirme
yaplan okulun takvimine gre dzenlenecektir.
Okul Deneyimi ve Yardmc retmenlik - II (T: 2, U: 14, Toplam 9 kredi; 6.
dnem) retmen Yardmcl-1'i baaryla tamamlayan renciler 6. dnemde farkl
bir uygulama okulunda baka bir uygulama retmeninin snfna "Yardmc retmen"
56

Milli Eitim Bakanl ve Yksekretim Kurulu tarafndan imzalanan ibirlii protokol (MEB, 1998a) ve bu
protokole gre hazrlanan uygulama ynergesi retmen adaylarnn almas gereken uygulama dersleri ve uygulama
okullar hakknda yle demektedir:
"retmenlik Uygulamas: retmen adaylarna, retmeni olaca alanda ve retim dzeyinde, bizzat snf
iinde retmenlik becerisi kazandran ve belirli bir dersi ya da dersleri planl bir ekilde retmesini salayan;
uygulama etkinliklerinin tartlp deerlendirildii bir ders (MEB, 1998b)."
"Okul Deneyimi: retmen adaylarna, okul rgt ve ynetimi ile okullardaki gnlk yaam tanma, eitim
ortamlarn inceleme, ders d etkinliklere katlma, deneyimli retmenleri grev banda gzleme, rencilerle
bireysel ve kk gruplar halinde alma ve ksa sreli retmenlik deneyimleri kazanma olanan veren, onlarn
retmenlik mesleini doru alglayp benimsemelerini salayan faklte retim programlarnda yer alan dersler
(MEB, 1998b)."
"Uygulama Okulu: retmenlik uygulamalarnn yrtld, Milli Eitim Bakanlna bal resmi, zel, yatlpansiyonlu ve gndzl, okul ncesi, ilkretim, genel ve mesleki orta retim, zel eitim ile raklk ve yaygn
eitim kurumlar (MEB, 1998b)."
retmenlerin baarl olmasn salayan unsurlar zerinde yaplan aratrmalar retmen eitiminin kalitesinin
nemli bir belirleyici olduunu gstermektedir. retmen eitimini oluturan unsurlarn en nemlilerinden birisi
ise okul deneyimi ve retmenlik uygulamasnn sresi ve kalitesidir (zcan, 2011; Darling-Hammond, 2006).
Okulda niversite Modeli hem konuyla ilgili bilimsel aratrmalar hem de ilgili mevzuat gz nnde bulundurularak
tasarlanmtr. retmen adaylarna bilime ve deneyime dayal bir meslek eitimi verebilmek iin Milli Eitim
Bakanl ve YK'n 1998'de imzalad retmen eitiminde ibirlii protokol ve Milli Eitim Bakanl'nn ayn
yl hazrlad bu protokole dayal uygulama ynergesinde ortaya konan grler ve bilimsel aratrma verileriyle
uyumlu olarak, nerilen Okulda niversite Modeli'nde retmen adaylarnn okul deneyimi ve retmenlik
uygulamasnn hem sresi uzatlm hem de kapsam geniletilmitir.

87

olarak yerletirilecektir. retmen adaylar yardmc olarak yerletirildikleri snfta, (a)

niversitede aldklar dier derslerin dev ve uygulamalarna ilikin gzlem, inceleme
ve aratrma yapacak, (b) eitim-retimle ilgili ilerde yardmcs olduu retmene
yardm edecek, (c) ihtiyac olan rencilere bireysel ders verecek ve (d) retmenin
uygun grecei benzeri dier ileri yapacaktr. Yaptklar iler arasnda farkllklar olsa
da retmen Yardmclarnn genel olarak iki temel grevi olacaktr: (1) retmenin
yaptn uygulamay dikkatlice gzlemek, onun uygulamalarn derslerde rendii bilgi
ve teorilerin nda anlamlandrmak ve uygulamalardan dersler kartarak retmenlii
renmek. (2) retmene yardmc olarak ve rencilere ders altrarak snf baarsnn
ykselmesini salamak ve kendi deneyimlerinden dersler kartarak retmenlii
renmek. Okul Deneyimi ve Yardmc retmenlik grevi niversitenin deil yerletirme
yaplan okulun takvimine gre dzenlenecektir.
retmenlik Uygulamas ve Aday retmenlik - I (T: 2, U: 16, Toplam 10 kredi;
7. dnem)
retmen Yardmcl'n baaryla tamamlayarak son snfa geen retmen adaylar
iki dnem srecek olan "tam-gn" retmenlik Uygulamas'nn bu ilk dneminde
deneyimli ve baarl bir uygulama retmeninin snfna Aday retmen olarak
yerletirilecektir. retmen Adaylar'nn, deneyimli ve baarl uygulama retmenlerinin
rehberliinde dnemin ilk haftasndan itibaren ksmi olarak stlenmeye baladklar
retmenlie ilikin grev ve sorumluluklar aamal olarak artacaktr.
Yaptklar retmenlik uygulamalar giderek artan retmen adaylar bu dnemin ikinci
yarsnn an az be haftasnda retmene ait grevlerin tamamn, ilgili retim yesinin
ve yardmcs olduu uygulama retmeninin rehberliinde stlenecektir. Aday retmenler
bu be haftalk dnemde hem yardmcs olduklar usta reticiler olan uygulama
retmenleri hem de ilgili uygulama retim eleman tarafndan dikkatlice izlenecek,
kendisine gerekli geri bildirim verilecek ve bir retmen olarak gelimesine rehberlik
yaplacaktr. retmenlik Uygulamas ve Aday retmenlik grevi niversitenin deil
yerletirme yaplan okulun takvimine gre dzenlenecektir.
retmenlik Uygulamas ve Aday retmenlik - II (T: 2, U: 16, Toplam 10 kredi;
8. dnem)
retmenlik Uygulamas'nn ikinci dneminde, retmen adaylar farkl bir okulda
farkl bir uygulama retmeninin snfna yerletirilecektir. Bu deneyim, retmen
adaylarnn niversitede ald eitimin son aamasdr ve bu ksm da tamamlannca
mezun olarak "retmen" olacaklardr. Bu onlar iin retmen eitimi programndaki
btn derslerin baaryla tamamland, btn alan almalarnn yapld ve retmenlik
uygulamasnn da mezuniyetle biteceinin artk kesinletii son dnemdir. retmen

88

adaylar bu son dnemin en az on haftasnda ilgili retim yesi ve yardmcs olduklar

retmenin rehberliinde retmenlik yetki ve sorumluluunu tam olarak stlenecektir.
retmen adaylarnn bu son dnemde sergiledikleri bilgi, beceri ve davranlar Okulda
niversite retmenlik Yeterlilikleri'ne (Standartlarna) gre deerlendirilecektir.
retmenlik Uygulamas ve Aday retmenlik grevi niversitenin deil yerletirme
yaplan okulun takvimine gre dzenlenecektir.
stisnalar:
Rehber retmen ve Psikolojik Danman Yardmcl - I ve II (Her dnem
T: 2, U: 16, Toplam 10 kredi, 5. ve 6. dnem)
Eitim Fakltesi ierisinde sadece Rehberlik ve Psikolojik Danmanlk anabilim
dalnda olan "Kurumlarda Gzlem I ve II" dersi, "Rehber retmen ve Psikolojik Danman
Yardmcl-I ve II" olarak yeniden dzenlenmeli ve iki dnemde verilmelidir. Bu
derslerde rehberlik ve psikolojik danman adaylar ilkokul, ortaokul ve liselerde yaplan
rehberlik ve psikolojik danma almalarn gzlemleyecek ve okuldaki rehber
retmeninin (psikolojik danman) yardmcs olarak alacaktr. Ayrca bu dersin
kapsam gerei rencilerin Salk Bakanl, Adalet Bakanl, ileri Bakanl ve
endstri kurulular gibi dier kurumlarda yaplan rehberlik ve psikolojik danmanlk
uygulamalarn gzlemeleri ve oralarda rehber ve psikolojik danman yardmcs olarak
grev yapmalar salanabilir. "Kurumlarda Gzlem" niversitenin deil yerletirme yaplan
okulun veya kurumun takvimine gre dzenlenecektir.
Rehberlik ve Psikolojik Danman Adayl ve Alan almas - I ve II (Her
dnem T: 2, U: 16, Toplam 10 kredi, 7. ve 8. dnem)
Eitim Fakltesi ierisinde sadece Rehberlik ve Psikolojik Danmanlk Ana Bilim
Dalnda olan "Rehberlik ve Psikolojik Danmanlkta Alan almas I ve II" dersleri
"Rehberlik ve Psikolojik Danman Adayl ve Alan almas-I ve II" olarak yeniden
dzenlenmelidir. Rehberlik ve psikolojik danman adaylar uygulama almalarn
yerletirildikleri ilkokul, ortaokul ve liselerde yapacaklardr. Uygulamalar belli bir plana
gre okul rehber retmeni (psikolojik danman) ve niversite retim yesinin
rehberliinde yaplacaktr. Ayrca bu dersin kapsam gerei rencilerin Salk Bakanl,
Adalet Bakanl, ileri Bakanl ve endstri kurulular gibi dier kurumlarda da
rehberlik ve psikolojik danmanlk uygulamas yapmas salanabilir. Alan almas
niversitenin deil yerletirme yaplan okulun veya kurumun takvimine gre dzenlenecektir.

89

5.2.2. nerilen Genel Kltr Dersleri

retmen adaylarnn aada nerilen genel kltr derslerini almas onlar retmenlik
mesleine daha iyi hazrlayacaktr. Bu dersler aada ksaca tanmlanacaktr.

Kltrel Beceri
Demokrasi ve ocuk Haklar
evre Bilinci
Dnya Kltrleri
ada Uygarlk deali
Kltrel Beceri (T: 1, U: 6, Toplam 4 kredi; 3. ve 4. dnem)
Uzmanlk alanlar ne olursa olsun btn retmenlerden beklenen, toplumun kltrn
ocuk ve genlere sevdirmek, retmek ve kltrel devamlla ve geliime katk
salamaktr. Eitim kltre dayal bir etkinlik alandr ve bir toplumda retmenlik
yapabilmek iin nce o toplumun kltrn bilmek, sevmek, yaamak ve ona sayg
duymak gerekir. Teknolojik gelime, kreselleme ve bilgi a kltrler aras etkileimi
olduu kadar, kltrler aras rekabet ve mcadeleyi de younlatrmtr. Hem devam
etmekte olan "kltr sava"nda "yara" almamak, hem de insanln geliimine kltrel
katk salayabilmek iin, bilgi a toplumunun ihtiyalarn karlayabilen gelimi bir
kltre sahip olmak gerekir. retmenleri milli kltrlerini bilmeyen ve yeni yetien
nesillere retmeyen bir toplumun, kendi kltr deerlerini gelitirmesi ve evrensel
deerler halinde uluslararas toplumun ve kresel medeniyetin hizmetine sunmas
mmkn deildir.
Ayn seviyede olan ve ayn tr eitim veren btn okullarn resmi mfredat ayn
olmakla birlikte, bu okullarda verilen eitimin kalitesi ve renci baars birbirinden
ok farkldr. Okullar arasndaki bu farkllklar yaratan nemli faktrlerden birisi, her
okulun zaman iinde oluturduu "okul kltr"dr. Her okulun kendine zg deerleri,
gelenekleri, resmi mfredat d etkinlikleri, rencilerden beklenen davran ve baar
beklentileri vardr. Okullarn bu kendine zg kltrlerinin olumasnda, retmenlerin
kendi alanlarndaki bilgi ve becerileri kadar, sahip olduklar kltrel bilgi ve becerinin
de nemli bir yeri vardr.
retmen adaylar, Trk kltrnn deer ve geleneklerinin, dil, musiki, mutfak,
kyafet ve benzeri gibi ana kltr unsurlarnn Orta Asya'dan Avrupa'ya uzanan tarihi
yolculukta hangi kltrlerle etkiletiini, hangilerini etkilediini, hangilerinden etkilendiini
ve nasl deiip gelitiini tarihi seyri iinde renmeli, kapsaml bir kltr bilgisi
edinmelidir.
90

Sz gelimi, eitim fakltelerindeki her retmen aday kiisel ilgisine gre musiki,
el sanatlar, tiyatro, opera, bale, halk danslar, geleneksel mutfak ve benzeri bir alanda
retim, uygulama veya performans becerisi gelitirmelidir. retmenlerin bu tr becerilere
sahip olduu okullarda eitim ve retim ok "renkli" ve "zevkli" olmakta, "becerili"
retmenler hem rencilerin kendi arasndaki etkileimine hem de okulun sosyal
evreyle ilikisine nemli katklar salamaktadrlar.
Demokrasi ve ocuk Haklar (T: 2, U: 2, Toplam 3 kredi; 5. dnem)
Medeni toplumun ynetim ekli demokrasidir. Demokrasi esas olarak bir ounluk
rejimi olmakla birlikte, ada demokrasi, ounluun dnda kalan gruplarn haklarn
da koruyan, insan haklarna saygl bir ynetim biimidir. Bir toplumdaki demokrasinin
kalitesi o toplumu oluturan bireylerin ne kadar demokrat olduuna, demokrasiyi ne
kadar bildiklerine, demokratik deerlere ne kadar inandklarna ve demokrasinin gerei
olan beceri ve davranlara ne kadar sahip olduklarna baldr.
Demokratik bir rejim ancak "demokrat" vatandalarla kurulabilir. Demokrat olmak
iin de demokrasinin gerektirdii bilgi, beceri ve davranlar renmek, farkl fikirlere
sayg duymak, eletirel dnme bilgi ve becerisine sahip olmak gerekir. Gelimi
demokratik lkelerde demokrasi eitimi anaokulunda balamakta ve yksekretimin
sonuna kadar devam etmektedir. Eitim kurumlarnda, amac demokrasiyi retmek
olan eitli yaygn eitim etkinlikleri de yaplmaktadr. Trkiye'de de demokratik bir
vatandan sahip olmas gereken bilgi, beceri ve davranlarn rgn eitim kurumlarnda
retilmesi arttr. Eitim faklteleri, demokrasinin sadece okuyarak deil, yaparak ve
yaayarak renildii, demokrat retmenlerin yetitii bir kurum olmaldr. retmenleri
demokrat olmayan bir toplumun demokrat nesiller yetitirmesi mmkn deildir.
retmenin grevi sadece konular retmek deil, ayn zamanda ocuklarn haklarn
da korumaktr. ocuun en temel hakk sahip olduu potansiyeli kullanmasn salayacak
olan eitim hakkdr. retmenlerin, ocuklarn en temel ihtiyac olan eitimin en iyisini
salamas ve onlarn temel haklarn koruyarak geliimlerini salayabilmesi iin nce
demokrasiyi ve ocuk haklarn renmesi gerekir.
evre Bilinci (T: 2, U: 2, Toplam 3 kredi; 1. dnem)
evre, "yerel"den "genel"e veya yakndan uzaa doru byyp genileyen ve
yeryznn tamamn ieren kresel bir kavramdr. Yeryzndeki btn insanlarn ve
insan dndaki dier btn canl varlklarn hem bireysel hem de toplu olarak kullandklar
ortak varlk "evre"dir. Kendi vatandalarmzn ve lkemizin, uluslararas toplumun ve
yaayan btn canllarn gelecei iin, ocuk ve genlerimizi evre bilinci ile yetitirmemiz
gerekmektedir. Bunu salamann en emin yolu da evre bilincine sahip retmenler

91

yetitirerek, ocuk ve genlerimizi evre bilincine sahip olarak eitmektir. Bu anlamda

eitim faklteleri evre bilincine sahip retmenler yetitiren "yeil" bir kurum olmaldr.
Dnya Kltrleri (T: 2, U: 2, Toplam 3 kredi; 1. dnem)
Bir toplumu millet yapan ve onu dier milletlerden farkl klan o toplumun kendine
zg kltrdr. Kltrler aras etkileim, milli kltrlerin olduu kadar, ortak kltrel
deerlerin ve kresel medeniyetin geliimini de etkileyen ok nemli bir gtr. Tarih
bize gsteriyor ki, baka kltrlerle etkileen milletlerin gelime hz, farkl kltrlerle
etkileemeyen milletlerden ok daha hzl olmutur. Ayrca baka kltrler hakknda
bilgi sahibi olmak nyarglar ve ayrmcl nler ve daha bar ve huzurlu bir dnyann
kurulmasna katk salar. Milli kltrn geliimi ve farkl kltrler hakkndaki nyarglarn
nlenmesi iin, retmen adaylar farkl kltrleri renmelidir. Dnyann deiik
blgelerinden drt-be farkl kltrlern karlatrmal olarak ele alnd, uygulama
boyutu da olan byle bir ders zorunlu olmaldr.
ada Uygarlk deali (T: 2, U: 2, Toplam 3 kredi; 5. dnem)
Trkiye'nin vizyonu ada medeniyettir. Aralarndaki siyasi, ideolojik ve benzeri
dier farkllklara ramen Trkiye'de yaayan herkesin gnlnde yatan ideal ada
medeniyete ulamak, gl ve itibarl olmaktr. retmen adaylar, Trkiye'nin ada
uygarlk idealini ve bu idealin lke, blge ve dnya iin arz ettii nemi anlamal, yeni
nesilleri bu ideali gerekletirecek niteliklerle donatacak ekilde hazrlanmaldr.

5.2.3. Alan Bilgisi Dersleri

YK tarafndan belirlenen alanlara zg dersler aynen muhafaza edilmeli mi, bazlar
programdan karlmal m veya yeni dersler nerilmeli mi gibi sorulara her blm veya
ana bilim dalndaki retim yelerinin cevap vermesi gerekir. Bir baka deyile, alan
derslerine ilikin neriler retmen adaylarn o alanlar iin hazrlayan retim yelerinden
gelmelidir.

5.3. Yntem: Yaparak ve Yaayarak renme

Mfredatn ieriini oluturan bilgi, beceri ve deerlerin retmen adaylar tarafndan
anlalmas, kalc olarak renilmesi ve onlarn zihni mlkiyeti haline dnmesi iin
mutlaka deneyime dayal olarak, yaparak ve yaayarak renilmesi gerekir. Eer doru
yntemler uygulanarak, retmen adaylarnn mfredat anlamas ve davranlar haline
dntrmesi salanamazsa, en mkemmel mfredatn bile fazla bir anlam yoktur.
renmenin nasl meydana geldiini aklayan bir teori olan ve yz yllk bir gemii

92

olan "yaplandrmaclk" (constructivism), ada retim yntemlerinin ortak paydas

olmutur. Bu teorinin temel ilkelerinden birisi renmenin deneyime dayal olmas
gerektiidir. rendiklerimiz arasnda hi unutulmayanlar, yaparak ve yaayarak
rendiklerimizdir. Okulda niversite Modeli'nin nerdii btn yntemler, yaparak ve
yaayarak renme ilkesine uygun yntemlerdir.
retmen eitiminde yntemle ilgili dier nemli bir mesele de retmen eitimine
zg, retmen eitimine en uygun den ve bu eitimin uyguland btn programlarda
uygulanacak ortak yntemlerin gelitirilmesidir. Meslek olarak tannan her sektrde, o
sektre eleman yetitirmek iin eitiminin nasl yaplacana dair ortak bir gr olumu,
o meslein eitimine zg yntemler gelitirilmitir. Sz gelimi, hukuk eitiminin "marka
yntemleri"nden (signature pedagogies) birisi "rnek olay/dava" (case studies) incelemesidir.
Tp eitiminin marka yntemlerinden birisi kliniklerde her sabah yaplan hasta ziyaretleridir
(clinical rounds). Bu "marka" yntemler hukuk ve tp eitimi verilen btn eitim
kurumlarnda uygulanr (Shulman, 2005). retmen eitimi iin ayn eyi sylemek ne
yazk ki henz mmkn deildir. retmen eitimcileri, retmen adaylarnn retmenlie
ilikin bilgi, beceri ve deerleri en etkili ekilde renmesini salayacak, btn eitim
fakltelerinde uygulanacak, retmen eitimine zg olan "marka" yntemler gelitirmek
zorundadr. Bu blmde nerilen yntemlerin tamam retmen adaylarnn mfredat
yaparak ve yaayarak renmesine imkan veren yaplandrmac yntemlerdir. Hepsinin
retmen eitimine zg "marka yntem" (signature pedagogy) olma potansiyeli vardr.

5.3.1. nerilen retim Yntemleri

retmen eitiminde "yntem," sadece retim yeleri tarafndan derslerde uygulanan
retim yntemleri olarak deil, eitim fakltesi ve uygulama okullarnn retmen
eitimi srecine yaklamn da ieren kapsaml ve ok boyutlu bir kavram olarak ele
alnmaldr. retmen eitiminde, programn btn boyutlar birbiriyle etkileim iindedir
ve programn bir btn olarak srece yaklam tarz, derslerde uygulanan yntemleri
de etkilemektedir. Aada, retmen eitimi programlarnda uygulanmas dileiyle bir
dizi retim yntemi nerilecektir. Burada kullanlan "neri" szc zel olarak
seilmitir. retmen eitimi programlarnda grev yapan retim yeleri, retmen
eitimi alannda uzmanlam akademisyen ve pratisyenlerdir. Uzman retmen eitimcileri
olan retim yelerine derslerinde hangi yntemleri kullanmalar gerektiini sylemek
mesleki adan onlarn uzmanlna saygszlk olur. Her retim yesi Okulda niversite'nin
kavramsal erevesini ve genel ilkelerini hayata geirecek retim yntemlerini kendisi
semelidir. Bir baka deyile, retim yelerinin her trl eitim etkinliklerinde
uygulayacaklar yntemler, "Genel lkelere" ve "Kavramsal ereveye" uygun olmal ve
bu ilkelerin gereklemesine katkda bulunmaldr. Okulda niversite programnda
uygulanmas nerilen retim yntemler unlardr:

93

(1) rnek olay aratrmas

(2) Eitsel etkinlik ve belge analizi,
(3) Baar dosyas hazrlama
(4) Eylem aratrmas
(5) niversitede arkada gruplarna retim
(6) Okullarda renci gruplarna retim
(7) Sosyal sorumluluk ve akademik baar projeleri
(8) Deneyimlerin dnlmesi ve analizi
(9) Grup almas ve grup tartmalar
(10) Eitsel teknoloji ve medya kullanm
(11) Uygulamal dev ve deerlendirme
(12) "retmen Yardmcl" ve "Aday retmenlik" uygulamas
Bu yntemler aadaki alt blmlerde aklanacaktr.
rnek Olay Aratrmas
rnek olay aratrma yntemi retmen eitiminde yaygn olarak kullanlan ve baarl
sonular veren yntemlerden birisidir. Bu yaygn kullanmn ve baarnn sebebini
"balam" (context) kavramyla aklamak mmkndr. ncelenmek zere seilen rnek
olay (case) teoriye bir balam (context) vermektedir. Bu yntem uygulanrken incelenmek
zere seilen olay genellikle ikilemli, kmaz olan bir renme ve retme sorunudur
veya temsil edici bir zellii vardr ve anlayarak renme frsatlar sunar. Aratrlacak
olay retim yesi tarafndan belirlenebilir veya baarl retmen eitimi programlarnn
bazlarnda olduu gibi retmen adaylar inceleyecekleri rnek olay kendileri seebilir.
rnek olay incelemesi yapan retmen adaylar, nce seilen rnek olayn (renci,
snf, ders, okul) evresi hakknda gzlem yapar, olaya zg "balam"n niteliklerini
belirler, rnek olaya ilikin bir sylem gelitirir, daha sonra da bu sylemi teoriye,
tecrbeye ve aratrmaya dayal bilgi nda analiz eder ve yorumlar (Darling-Hammond,
2006; zcan, 2011). rnek olay aratrmasnn sklkla kullanlan trleri unlardr: (a)
rnek ocuk ncelemesi, (b) rnek Okul ncelemesi, (c) rnek Ders ncelemesi ve (d)
rnek Toplum ncelemesi.
Eitsel Olay ve Belge Analizi
Bu balk altnda, en baarl retmen eitimi programlarnda kullanlan "retimin
ve renmenin analizi" yntemi ile retmen eitiminde baar ile uygulanan yntemlerden
"eitsel olay ve belge analizi" yntemi birletirilmitir. "retim ve renimin analizi"
ynteminin kullanld derslerde retmen adaylar, retimin ara, retim ve raporlar
olan renci ilerinden rnekleri, snf uygulamalarnn video kasetlerini ve mfredatla

94

ilgili materyalleri inceleyerek analiz etmektedirler. Bu analizler, alannda uzman olan

deneyimli retmenlerin snfta yaptklar retimden alnan rneklerdir. Bu durumda,
bu retmenlerin belirli stratejileri nasl uyguladklar ya dorudan gzlemlenir veya
videodan izlenerek ayrntl bir ekilde incelenir ve derinlemesine tartlr. Bazen bu
analizler, retmen adaynn kendi yapt retimden rnekler veya ayn gruptan baka
bir retmen adaynn retimi zerinde odaklar.
"Eitsel olay ve belge analizi" yntemi de esas olarak ayn amaca hizmet etmektedir.
Bu uygulamann amac, retmen adaylarn ileride karlaabilecekleri sorunlar zebilecek
ekilde eitmektir. retmen adaylarnn belirli belgeleri ve olaylar incelemesini ve
tartmasn gerektiren bu yntem iki ksmdan olumaktadr: (a) lk ksm; eitim ve
retimle ilgili, retmenleri ilgilendirecek bir sorunun-olayn yazl, sesli veya grntl
kaydnn incelenmesidir. (b) kinci ksm; retmen adaylarna okumalar iin verilen,
dinletilen veya seyrettirilen belgede tanmlanan sorunun-olayn anlalmas iin gereken
bilgi ve ipularnn salanmasdr. Sz gelimi, eer ilk ksmda sunulan "olay" snavda
"kopya ekme" davran ise, o zaman ikinci ksmda bu davranla ilgili her trl bilgi,
olay analiz edecek olan retmen adaylarna verilir. lk ksmda sunulan sorun-olay,
eldeki aklayc bilgilerin nda eitli alardan irdelenir ve snfta tartlr (Cruickshank
ve dierleri, 1996: 109-111).
Baar Dosyas Hazrlama
Baar veya etkinlik dosyasnn (portfolio) hazrlanmas, retmen adaylarnn kendi
retim etkinlikleri, yaptklar iler ve performanslarn gsteren bilgi ve belgeler arasndan
"kendilerini" temsil eden rnekleri semesini ve bu sre srasnda onlar zerinde
derinlemesine dnmesini salar. Etkinlik dosyalar, retmen adaylarnn yapt
retimle dorudan ilgili olan ders programnn (syllabus), nite ve ders planlarnn,
rencilere verilen devlerin, okuma paralarnn, tartma sorularnn, snavlarn ve
renci devlerinden seilen rneklerin kopyalarn ierir. Bunlarn yan sra bu dosyalara,
aday retmenlerin verdikleri derslerin ve rencilerle yaptklar toplantlarn grnt
ve ses kaytlar, snfta kullandklar her trl ara ve gere, yaptklar her trl retim
etkinliine ait fotoraflar, grnt ve ses kaytlar ve benzeri belgeler konabilir. retmen
adaylar tarafndan yazlmas veya hazrlanmas gereken gnlkler, deneme yazlar,
derslerin ayrntl anlatmlar ve analizleri ve retimin sonularna ilikin deerlendirme
yazlar da bu dosyalara konabilir. Baar dosyalarna konacak belgeler bakalar tarafndan
yaplan deerlendirmelerden de alnabilir. Sz gelimi, retmen adaynn verdii dersi
denetleyen birisinin notlar, snf arkadalarnn ve yneticilerinin tavsiyeleri ve "renci
deerlendirmeleri" de bu dosyaya konabilir (Darling-Hammond, 2006: 139).

95

Eylem Aratrmas
Eitimin btn kademelerinde retmenler her gn birok sorunla karlamaktadr.
ou kez bilinen ve ulalabilen bilgi, retmenin karlat sorunlar zmeye yetmez.
Hem karlatklar sorunlar zmek hem de kendi alanlarndaki bilgi birikimine katk
salamak iin retmenler aratrma yapmak zorundadr. Eylem aratrmas, karlalan
gncel sorunlar zerinde yaplan bilimsel aratrmadr. retmenlerin kendi snflarnda
veya okullarnda karlatklar gncel bir sorunu bilimsel olarak aratrmay bilmeleri
gerekir. Eylem aratrmasnn esas, snf retmeninin veya bir eitimcinin kar karya
olduu gncel bir sorunu zmek iin bir bilimsel aratrma plan yaparak kaynak
taramas, veri toplamas, analiz etmesi, sorunu daha iyi anlamas ve zmler gelitirmesidir.
retmen adaylarnn ilerde yz yze gelecekleri eitim sorununu zebilmeleri iin,
sorunla ilgili doru sorular sorma, doru veri toplama ve verileri analiz ederek zm
gelitirme yeteneklerini eitimleri srasnda kazanmalar gerekir. Okulda niversite Modeli
retim yeleri, retmenler ve retmen adaylarnn gncel eitim sorunlarn aratrmasna
uygun frsatlar yaratacaktr. retmen adaylar, hem mevcut bilgiye ulamay ve ona
eletirel dnceyle yaklamay hem de okullarda karlaacaklar eitim sorunlar zerinde
aratrma yapmay renmelidir.
niversitede Arkada Gruplarna retim
Arkada gruplarna ksa dersler vererek "retmenlii renme" yntemi retmen
eitimi programlarnda ok yaygn olarak kullanlmaktadr. lgili aratrma sonularna
gre retmen eitimi programlarnn % 90'dan fazlas bu yntemi uygulamaktadr.
(Grossman, 2005: 425-476; Cruickshank, 1996: 101-126). Bu yntem esas olarak, retmen
adaylarnn belirli bir retim becerisini renmek iin, sz konusu retim becerisinin
kullanld ok ksa bir ders hazrlamasn ve bu dersi kk bir arkada grubuna
retmesini gerektirmektedir. Gerek ortamlarda deil, "laboratuvar" ortam denilen
niversitedeki dershanelerde uygulanmaktadr. Bu yntem, retmen adaylarn gerek
ortamlarda ders vererek renme deneyimine hazrlamaktadr.
Okullarda renci Gruplarna retim
Bu yntem okullarda renci gruplarna ksa sreli dersler vererek uygulanr.
retmen adaylarnn belirli retim becerilerini, kolaydan zora doru bir gei sreci
iinde renmelerini salamak iin kullanlmaktadr. Sz gelimi, retmen adaylarnn
amaca uygun etkili soru sormay renmeleri iin kullanlabilir. Bu yntem yle bir
eylem planyla uygulanabilir (Cruickshank ve dierleri, 1996: 107-108).
(a) retmen adaylarndan renmek istedikleri bir retim becerisini semeleri
istenir veya renilmesi istenen beceri retim yesi tarafndan belirlenir. (b) Adaylar,
96

renilmesine karar verilen beceri hakknda okur ve onu kuramsal olarak renir. (c)
Seilen retim becerisinin nasl uygulandn gsteren ksa bir film izlenir. (d) Seyredilen
film veya videodaki retmenin sz konusu retim becerisini etkili bir ekilde kullanp
kullanamad tartlr. (e) Bu hazrlklardan sonra, retmen adaylarnn seilen beceri
hakknda yeteri kadar bilgi sahibi olduklar dnldnden, onlardan bu beceriyi A12 rencilerine ders verirken nasl kullanacaklarn gstermeleri iin 10 dakikalk bir
ders hazrlamalar istenir. (f) retmen adaylar, ibirlii yaplan A-12 okulunda alan
almas iin yerletirilmi olduklar snfn retmenine danarak 10 dakikalk bir ders
plan hazrlar ve plan dersin retim yesine de gstererek geri bildirim alr. (g)
Kararlatrlan gn ve saatte ders retilir. retim yesi, snf retmeni ve ayn snftaki
dier retmen adaylar dersi izler. (h) Verilen dersler dijital teknoloji kullanlarak
kaydedilir ve daha sonra seyredilerek deerlendirilir; deerlendirme iin nceden
hazrlanm formlar (rubric) kullanlr. (i) retmen adaylar, ayn "ksa dersi" aldklar
geri bildirimleri gz nnde bulundurarak yeniden planlar ve frsat bulunca tekrar retir.
Sosyal Sorumluluk ve Akademik Baar Projeleri
Bu yntem sosyal sorumluluk veya topluma hizmet kavramnn mfredata entegre
edilerek uygulanmasn gerektirir. rencilere hem yaparak ve yaayarak renme hem
de topluma hizmet frsat veren bu proje yntemi "yaplandrmac" eitim anlayyla
rtmektedir ve her derecedeki retim kurumunda baaryla uygulanabilir. Gerek
ortamlarda renme ve topluma hizmet imkn salayan, hemen her derste uygulanabilecek
bir yntemdir. Sz gelimi, lisede okutulan fen bilimleri dersinde, su kirlilii konusunu
teorik olarak renen rencilerin, bu bilgiyi uygulayarak test etmeye "ihtiya"lar vardr.
Eer, okulun bulunduu kasabada bulunan bir glde son zamanlarda balk lmleri
grlyorsa, gldeki su kirlilii sorununun aratrlmasna "ihtiya" vardr. Bu derste,
bu iki "ihtiyaca" da cevap veren bir proje gelitirilebilir. Byle bir projede renciler
gldeki su kirliliinin tanm ve zm iin yapacaklar aratrma, okuma, alan almalar,
yazacaklar raporlar, hazrlayacaklar sunular ve benzeri etkinliklerle hem konular daha
iyi renerek akademik baarlarn ykseltebilir hem de gerek bir sorunun zmne
katk salayarak topluma hizmet edebilirler. ki "ihtiyacn" da gerek olmas, rencilerin
gerek bir sorunu zmek iin almas ve gerek zmler retmesi gerekmektedir.
Bir retmen eitimi programnda bu projenin uygulan farkl ekiller alabilir. Sz
gelimi, bir eitim fakltesinde zel Eitim dersi alan retmen adaylar, evrede bulunan,
zrl insanlara hizmet veren ama kar amac gtmeyen bir kurumda gnll olarak
alarak hem derste rendiklerini uygulayabilir hem de topluma hizmet edebilir. YK
tarafndan hazrlanan 2006-2007 Eitim Fakltesi Programlarna "Topluma Hizmet
Uygulamalar" dersi konmutur (YK, 2007: 207-227, Ek: 9). Hem bu derste hem de
dier derslerde sosyal sorumluluk ve akademik baar projeleri gelitirilip uygulanabilir.
Okuduklar retmen eitimi programnda bu yntemi yaparak ve yaayarak renen
retmen adaylar, mezun olduktan sonra kendi snflarnda da uygulayabilirler.
97

Deneyimlerin Dnlmesi ve Analizi

retmen adaylarnn, uygulama okullarnda yaptklar almalardan, gzlemlerden
ve retim deneyimlerinden en iyi ekilde yararlanabilmeleri iin, yaptklar gzlem ve
deneyimler zerinde derinlemesine dnmeleri (reflection), analiz etmeleri ve onlardan
ders almalar gerekir. Adaylarn gzlemleri ve yaptklar uygulamalar zerinde derinlemesine
dnmesi, onlardan ders alarak gelimesi iin eitli frsatlar yaratlmal ve devler
verilmelidir. retmen adaylarndan, herhangi bir etkinlik iin yerletirildikleri snflarda
gzlem notlar tutmalar ve rencilerle yaptklar eitim-retim etkinliklerine ilikin
izlenimlerini yazmalar dev olarak verilebilir. Benzer ekilde, retmen adaylarndan
yerletirildikleri snfta bulunan belirli bir rencinin davranlarnn, renme glklerinin
veya farkllklarnn gzlenmesi de istenebilir. Ama retmen adaylarn eitim ve
retimle ilgili olaylar, uygulamalar ve grler zerinden dnmeye sevk etmektir.
retmen adaylar bu devleri yerine getirmek iin faaliyetlerin kaydedildii gnlkler
(journals), okuma paralar zerinde eletirel veya "yantsal" yazlar (response papers)
ve yaplan gzlemler hakknda yorumlar yazabilirler. Bu stratejilerin retmen adaylarna
yararl olmasn salayan en nemli unsur, retim yelerinin onlara verdii geri
bildirimlerdir. Verilen geri bildirimler retmen adaylarnn yazdklar olaylar ve grleri
daha da derinlemesine dnmelerini salamaya ynelik olmaldr (Darling-Hammond,
2006: 107).
retmen adaylarnn "deneyimlerinden renerek", bir baka deyile "deneyimlerinden
ders alarak" gelimeyi renmeleri iin, onlara kendi retim deneyimleri zerinde
dnme, deneyimlerini analiz etme ve onlardan renme becerisi kazandrlmaldr.
retmen adaylar iin gerek ortamlarda gzlem yapma ve deneyim kazanma frsatlar
yaratlmas ve gzlem ve deneyimlerini yorumlayarak yazmalar iin devler verilmesi
gerekir. retmen adaylarna bu amaca ynelik olarak verilebilecek devlerden bazlar
unlardr: (a) Gzlemleri tanmlayan ve yorumlayan notlar tutma, (b) retim deneyimlerini
tanmlayan ve yorumlayan gnlkler yazma, (c) olaylar veya okuma devleri hakknda
denemeler yazma, (d) inceleme ve aratrma almalar yapma, (e) retmen adaylarnn
kendi renim yaantlarn dnmesi, yazmas ve analizi, (f) gzlemlerin ve eitimretim deneyimlerinin kk gruplarda tartlarak paylalmas (Darling-Hammond,
2006: 106-109).
Grup alma ve Tartmalar
renmenin doasna uygun retim etkinliklerinden birisi de grup devleri ve
tartmalardr. retmen adaylarnn geliebilmeleri iin, yaplandrmakta olduklar
eitimle ve retmenlik mesleiyle ilgili grlerini ve deerlerini, kendileriyle ayn
konumda olan arkadalaryla hibir eyden ekinmeden paylamalar ve aldklar geri

98

bildirimler nda yeniden yaplandrmalar gerekmektedir. retim yeleri baz

durumlarda, belirli konularn snfn tamam tarafndan tartlmasn isteyebilir ve bu tr
"byk" grup tartmalarnn baars, grubun ve konunun zelliine gre deiebilir.
Ancak uygulamalar gsteriyor ki, retmen adaylar drt-be kiilik gruplarda tartmalara
daha fazla katlmakta, grlerini daha rahat aklayabilmektedir. Kk grup tartmalar,
retim yeleri tarafndan nceden hazrlanan sorularla veya ikilemli olaylarla
ynlendirilmelidir. retim yelerinin, grup tarafndan soruya verilen ortak cevaba,
istenilen cevabn ekline uygun olarak yazl veya szl geri bildirim vermesi gerekir.
Tartma sorular verilen okuma paralarnn ieriine dayal olarak retim yeleri
tarafndan nceden hazrlanmaldr. Okullarnda yaplan gzlemler veya eitimle ilgili
gncel olaylar hakknda da tartma sorular yazlabilir. Bunlarn yan sra, retmen
adaylarna, kk gruplarla gerekletirecekleri aratrma, gr ve zm gelitirme
ve sunu yapma gibi devler de verilebilir. Kk gruplarda gelitirilen cevaplar, grler,
zmler vs. daha sonra snfn tamamyla paylalr ve tartlr. Kk grup tartmalar,
retmen adaylarna birbirlerini yakndan tanma frsat vererek, renme topluluklarnn
olumasna uygun bir ortam hazrlamaktadr. Bu yntem yaplandrmaclk kuramnn
"renme toplumsaldr" (learning is social) ilkesiyle uyumaktadr.
Eitsel Teknoloji ve Medya Kullanm
Geleneksel eitim ara ve gereleri ve ders malzemeleri olan kitap, defter, kalem,
yaz tahtas, tepegz ve benzerlerinin yerini giderek gelimi teknolojik aralar, grsel
ve sanal medya almaktadr (Prensky, 2001; Trilling ve Fadel, 2009). Eitimin btn
kademelerinde olduu gibi retmen eitiminde de hem mfredat oluturan materyaller
hem de mfredatn retiminde kullanlan aralar, teknolojik gelimeye paralel olarak
deimektedir. Sz gelimi, okullarda, video, CD ve DVD kullanm aletleri, televizyon,
bilgisayar ve veri yanstcs (data projector) ve nternet balants yaygnlamaktadr.
Amerikan Eitim Aratrmalar Dernei (AERA) tarafndan yaptrlan retmen eitiminde
pedagojik yaklamlar aratrmas grsel ve sanal medyann retmen eitiminde yaygn
olarak kullanldn ortaya koymaktadr (Grossman, 2005: 425-466).
Bilgi a, bilgiye ulam sorununu zm ama beraberinde yeni sorunlar getirmitir.
Sorunlardan birisi, modern bilgi teknolojisini eitim amal kullanabilmektir. kinci sorun
ise, dijital teknoloji kullanarak ulalan "bilgi denizi" iinden gerek duyulan "bilgi
damlas"nn nasl seileceidir. nternette hemen her konuda o kadar ok ve eitli bilgi
vardr ki, onlar arasndan en doruyu, en iyiyi ve en yararly semek iin ok iyi derecede
eletirel dnme becerisine sahip olmak gerekmektedir.
Eitimin en nemli amac renmeyi salamaktr ve retim etkinliklerinde kullanlan
her trl eitsel teknoloji ve medya da bu amaca hizmet etmeli ve ocuk ve genlere

99

renmeyi retmelidir. Eitsel teknoloji ve medyann amaca uygun kullanlabilmesi

iin, retim yelerinin kullanlacak materyalin ieriini bilmesi, sz gelimi hangi film
veya belgeselin hangi ksmnn niin seyredileceine nceden karar verip tartma veya
yorum sorular hazrlamas gerekir.
Uygulamal dev ve Deerlendirme
Uygulamal dev ve deerlendirme veya performansn sergilenmesi ve performansa
gre deerlendirme iin kuram ve uygulamann planl bir ekilde birletirilmesi zorunludur.
Performansn sergilenmesini gerektiren devler, retmen aday tarafndan retim
eyleminin ve sonularnn canlandrlmasn ve somutlatrlmasn gerektirir. retmen
eitimi programlarnda uygulanan performans deerlendirme yntemleri hem retmen
adaylarnn "ne bildiini" ve "ne yapabildiini" lmeli, hem de retmen adaylarnn
"retme yeteneklerinin" gelitirilmesine yardmc olmaldr. Deerlendirme dev ve
yntemleri, "bilgi" ve "uygulamann" birlikte "dokunmasn" gerektirmeli ve renme
srelerini dzenlemelidir. retmen eitimi programlarnda uygulanan retim ve
deerlendirme yntemleri, "yaplandrmaclk" kuramnn ngrd gibi renmenin
doasna uygun olmal, gerek ortamlarda yaparak ve yaayarak renme frsatlar
yaratmal ve renilenlerin uygulanarak gsterilmesini veya performansn sergilenmesini
gerektirmelidir. retmen adaylar ne bildiklerini ve ne yapabildiklerini, niversite
dersliklerinde verilen oktan semeli veya ak ulu sorular cevaplandrarak deil,
gerek ortamlarda uygulayarak ve sergileyerek gstermelidir. Uygulanan retim
yntemleri ve verilen devler deerlendirmenin nasl olacan da byk lde belirledii
iin, retim ve deerlendirme yntemlerini birlikte planlamak ve uygulamak gerekmektedir.
retmen adaylarna verilen, yapmay, yaratmay, retmeyi ve uygulamay gerektiren
her trl dev ve etkinlik iin hem dev ve etkinliin nasl yaplacan aklayan bir
rehber (guidelines), hem de deerlendirmenin nasl yaplacan gsteren bir deerlendirme
klavuzu (rubric) hazrlanarak rencilere nceden verilmelidir (Darling-Hammond,
2006).
"retmen Yardmcl" ve "Aday retmenlik" Uygulamas
Eitimcinin eitiminde kullanlan en nemli yntemlerden birisi, retmen adaylarna
gerek ortamlarda deneyimli retmenleri gzleme (learning from practice) ve daha
nemlisi gerek ortamlarda yaparak ve yaayarak "retmenlik" tecrbesi kazanma
(learning in practice) imkn salayan okul deneyimi ve retmenlik uygulamasdr.
Okul almalar ve retmenlik uygulamasnn en nemli zelliklerinden birisi, retmen
adaylarna, retimin ne olduunu ve nasl yaplacan, yine retimin iinde renme
frsat vermesidir. Okul almalar ve retmenlik uygulamas boyunca retmen adaylar
100

gerek ortamlarda kuram ve uygulamay, konu ile yntemi birletirerek renme frsat
bulmaktadr (Darling-Hammond, 2006: 287). Okulda niversite Modeli uyguland
zaman retmen Yardmcl ve retmenlik Uygulamas iin okullara yerletirilen
retmen adaylar, gerek ortamlarda retim deneyimi kazanacak, gerek renciler,
retmenler, yneticiler ve velilerle iletiim kuracak, okulda devam etmekte olan eitimretim etkinlikleri zerinde gzlem yapacak, bu gzlem ve deneyimleri derinlemesine
dnecek, analiz edecek, onlardan ders alacak ve rendiklerini arkadalaryla
paylaacaktr.
Okulda niversite Modelinde "retmen Yardmcl" ve "Aday retmenlik"
uygulamas iki aamal olarak uygulanacaktr: (1) Okul Deneyimi ve retmen Yardmcl,
(2) retmenlik Uygulamas ve Aday retmenlik. Eitim fakltesi rencileri eitimlerinin
ilk iki ylnda genel kltr, alan bilgisi ve okul almas gerektiren, eitimin toplumsal
temelleri gibi en az bir meslek dersi alacaktr. lk iki yllk eitimin amalarndan birisi,
retmen adaylarn nc snfta yerletirilecekleri snftaki rencilere ve retmene
yardmc olacak ekilde hazrlamaktr. retmen adaylar nc snfa getiklerinde
retmen Yardmcs olarak bir snfa yerletirilecek ve iki dnem, iki ayr okulda tam
gn alarak retmen Yardmcl yapacaklardr. retmen adaylar son snfa
getiklerinde ise retmenlik uygulamas yapmak iin Aday retmen olarak snflara
yerletirilecekler ve iki dnem tam gn grev yaparak retmenlik deneyimi kazanacaklardr.
Bu uygulamalarn yaplaca dersler mfredatla ilgili ksmda tanmlanmtr.

5.4. retim Elemanlar: En yi retmeni Yetitirecek Model

Kadro
Btn eitim kurumlarnda olduu gibi retmen eitimi programlarnda da baarya
ulaabilmek iin gerekli olan en nemli unsur retim kadrosudur. retmen eitimi
programlarnda, retim elemanlar hem aratrma ve grleriyle teorinin kayna hem
de yaptklar retimle pratiin modelidir.

5.4.1. retim Elemanlarnn Gruplandrlmas

Okulda niversite modelinde grev alan retmen eitimcileri sadece niversitenin
akademisyen retim yeleri olmayacak, retmen eitimi iin ibirlii yaplan okullarn
baarl ve deneyimli retmenlerinden de retim eleman olarak yararlanlacaktr. Bu
iki kaynaktan gelen retim elemanlar sorumluluklar asndan yle gruplandrlabilir:
(1) Akademisyen retim Elemanlar: retmenlik deneyimi olan ve retmen
eitimi programnda ders veren doktoral akademisyenler. (2) retmen retim
Elemanlar: Deneyimli, baarl ve yksek lisans eitimi olan okul ynetici ve retmenleri
arasndan seilen ve hem snflarna yerletirilen retmen adaylarna Uygulama retmeni

101

olarak rehberlik yapan hem de retmen eitimi programndaki baz dersleri okutmak
iin retim grevlisi olarak yararlanlan elemanlar. (3) ki Grevli retim Elemanlar:
Hem retmen eitimi programnda grev yapan akademisyenler hem de ibirlii yaplan
okullarda grev yapan deneyimli retmenler, iki grevli retim eleman olarak, hem
eitim fakltesinde hem de okullarda grev yapacak ekilde atanabilir.

5.4.2. retim Elemanlarnn Nitelikleri

retmen eitimi programlarnda grev yapacak retim elemanlar yukarda
akland gibi iki kaynaktan, hem niversiteden hem de tecrbeli ve baarl usta
retmenler arasndan gelebilir. retmen eitimi programlarnn baarl olabilmesi
iin bu programlarda grev yapacak ve bir "takm" olarak alacak btn retim
elemanlarnn belirli niteliklere sahip olmas gerekir. Doktoras olan her akademisyen
veya her deneyimli retmen "retmen eitimcisi" olarak grevlendirilmemelidir. Bunu
salamann yolu, retmen eitimcisi olarak grev yapacak akademisyen ve retmenlerin
sahip olmas gereken mesleki "yeterliliklerin" (standartlarn) belirlenmesi ve bu yeterliliklere
sahip olanlarn bu programlarda grev almasdr (Association of Teacher Educators,
2003; Koster ve Dengerink, 2001; 2008).

5.4.3. retmen Eitimcisi Yeterlilikleri

Her kademedeki, alandaki ve dzeydeki eitimin belirli yeterliliklere (standartlara)
gre yaplmas gr 1980'lerden itibaren glenerek yaylmakta ve uygulamaya
konmaktadr. Uzman mesleki kurulular, eitim kurumlarna, mfredata, performansa
ve retmenlerin sahip olmas gereken niteliklere ilikin yeterlilikler hazrlamaktadr
(NCATE, 2007; INTASC, 2012; NBPTS, 1989; MEB, 2006). Benzer bir "mesleki yeterlilikler"
almasnn 1990'lardan itibaren retmen eitimcileri iin de yapld grlmektedir
(Association of Teacher Educators (ATE), 1996; 2003; Koster ve Dengerink, 2001; 2008).
Amerika'da bulunan retmen Eitimcileri Dernei (The Association of Teacher Educators)
tarafndan hazrlanan "retmen Eitimcisi Yeterlilikleri" (Standards for Teacher Educators)
dokuz konuyu ele alan dokuz yeterlilikten olumaktadr. Bu yeterlilik alanlar unlardr:
retim, kltr, bilimsel aratrma, mesleki geliim, program gelitirme, ibirlii, kaliteli
eitim, meslee katk, vizyona katk (ATE, 2003).
retmen eitimcileri iin mesleki yeterlilikleri belirleme ve tanmlama almalarna
Hollanda'da 1990'larda balanmtr. Konu ilk defa Hollanda retmen Eitimcileri
Dernei'nin 1997 yl toplantsnda gndeme gelmitir. lgili kesimlerin temsilcilerinden
oluan yirmi kiilik bir grup tarafndan hazrlanan ve daha kalabalk gruplarda tartlarak
son haline getirilen Hollanda retmen Eitimcisi Yeterlilikleri u be alan kapsamaktadr:
mfredat (ierik), pedagoji57, mesleki 'network', genlerle alma ve mesleki geliim.
57

Bu balamada "pedagoji," eitim bilim ve sanat olarak anlalmaldr.

102

Bunlara ilaveten iki tane de retim yelerinin yapt, alana zg yeterlilikler vardr.
Bunlar da hizmet ii eitim salama ve aratrma yapabilmedir (Koster ve Dengerink,
2001). Hollanda retmen Eitimcileri Dernei tarafndan hazrlanan ilk yeterlilikler bir
sre uygulandktan sonra 2003 ylnda gzden geirilerek yenilenmitir. Yenilenen
Hollanda retmen Eitimcisi Yeterlilikleri alt konu zerinde younlamaktadr: Huzurlu
alma ortam yaratma, retmen adaylarnn eitimi, organize alma, meslektalarla
ibirlii, meslek d ilgili gruplarla alma ve bireysel mesleki geliim (Koster ve
Dengerink, 2008).
retmen eitimi programlarnda grev yapacak retim elemanlarnn sahip olmas
gereken nitelikler iki grupta incelenmelidir:

5.4.4. Akademisyen retim yelerinin Nitelikleri

retmen Eitimi Vizyonu
Eitimcinin eitimi bir takm iidir. retmen eitimcileri ortak bir "iyi retmen"
vizyonuna sahip olmal, iyi bir retmenin neleri bilmesi, neleri yapabilmesi, hangi
mesleki deerlere inanmas gerektii konusunda ve retmenin nasl eitilmesi gerektii
hakknda ayn gr paylamaldr. Okulda niversite Modeli'nde, akademisyenler ve
retmenlerden oluan retim elemanlar, retmen eitimi konusunda ayn vizyonu
paylaacaktr.
Baarl retmenlik Deneyimi
En az yllk baarl retmenlik tecrbesi olan akademisyenlere eitim fakltelerinde
grev verilmelidir. Bu tr bir deneyimi olmayan mevcut retim yelerine yl iinde
byle bir deneyim kazanmas iin gereken destek, altklar niversiteler tarafndan
salanmaldr. birlii yaplarak Okulda niversiteye dntrlecek olan uygulama
okullar retmenlik deneyimi olmayan retim yelerinin bu deneyimi kazanmas iin
uygun bir ortam oluturacaktr.
Eitim Fakltesinin Kavramsal erevesine nanmak
Bir retmen eitimi programnda grev almak isteyen her retim yesi nce
programn kavramsal erevesini incelemeli ve anlamal ve eer sz konusu programn
vizyon, misyon, ama, ilke ve (yeterliliklerine) standartlarna inanyorsa o programda
grev almaldr.

103

retim Yapaca Alanda Doktora Yapm Olmak

retmen eitimi programlarnda grev alacak olan eitim fakltesi ve fen-edebiyat
fakltesi mensubu btn akademisyenler, retim yapacaklar alanda doktora yapm
uzmanlar olmaldrlar.
Yaparak ve Yaayarak renme lkesini Benimsemek
retim yeleri hem retmen adaylarna ders verirken yaplandrmac, yaparak ve
yaayarak renme imkan salayan yntemleri kullanmal hem de retmen adaylarn
mezun olduktan sonra bu yntemleri uygulayacak ekilde yetitirmelidir.
Takm almas Yapabilmek
Eitim fakltesinin amac her bakmdan gelimi, uluslararas standartlarda kendi
alannn en iyisi olan retmenleri yetitirmektir. Bu mkemmel retmenler ancak
retim yeleri tarafndan yaplan retim ve uygulamalarn birbirini tamamlad, retim
yelerinin bir "takm" gibi alt programlarda yetitirilebilir. retmen eitimi
programnda grev alacak eitim fakltesi ve fen-edebiyat fakltesine mensup
akademisyenler ile uygulama okullarnn retmen ve yneticileri, "en iyi" retmeni
yetitirmek amacna "kitlenmi" bir takm olarak alacak niteliklere sahip olmaldr.
Aratrma ve Yayn
retmen eitimi programlarnda grev alacak retim yeleri eitimle ilgili konularda
aratrma ve yayn yapm olmal veya bu konularda aratrma ve yayn yapacak potansiyele
sahip olmaldr.
Kendini Gelitirme Kararll
Bu ada hi bir retim yesi doktora tezi hazrlarken rendikleriyle meslek
hayatnn geri kalann tamamlayamaz. retmen eitimi programlar kendini yenileme
kararllna sahip retim yelerine grev vermeli ve kendini gelitiren ve yenileyenlerle
almaya devam etmelidir.

5.4.5. retmen retim Elemanlarnn Nitelikleri

Eitim faklteleri retmen eitimi iin ibirlii yaptklar okullarda grev yapan
deneyimli ve baarl retmenlerden hem uygulama retmeni hem de retim grevlisi
olarak yararlanmaldr. retmenler arasndan seilecek retim grevlilerinin sahip
olmas gereken niteliklerle, retim yelerinin sahip olmas gereken nitelikler esasta
ayndr. Sz gelimi, bu retim grevlileri de (a) eitimcinin eitimi konusunda bir
104

vizyon sahibi olmal, (b) retmen eitimi programlarnn kavramsal erevesine inanmal,
(d) yaplandrmac ve yaparak-yaayarak renme yntemlerini uygulamal, (f) takm
almas yapabilmeli ve (g) kendini srekli yenilemelidir. retmen retim elemanlar
iin doktora yapma art olmamaldr. Ancak, kendi alannda veya eitimde yksek lisans
derecesine sahip olanlara yahut doktora yapm olanlara ncelik verilmelidir.
retmen eitimcisi olmak zel niteliklere sahip olmay gerektirir. En azndan, kendi
alannda ok iyi yetimi, iyi retmen ve eitime ilikin bir vizyonu olan, etkili retim
yapabilen, bilimsel aratrma becerisine sahip, baarl retmenlik deneyimi olan ve
takm almas yapabilen akademisyenler ve retmenler bu sorumluluu almaldr.
retmen eitimcilerinin seimi, terfisi ve hizmet ii eitimlerinin kurumlamas iin,
Trkiye'nin ihtiyac, kltrel deerleri ve bu alanda yaplan uluslararas almalar gz
nne alnarak Trkiye retmen Eitimcisi Yeterlilikleri hazrlanmaldr. retim eleman
seiminde ncelik bu yeterliliklere sahip olanlara verilmelidir.

5.5. retmen Adaylar: retmenlik lgi ve Yeteneine

Sahip renciler
Dnyadaki baarl retmen eitimi programlarnn hi birinde retmen adaylar
Trkiye'de olduu gibi bir tek test puanyla seilmemektedir (Darling-Hammond ve
Lieberman, 2012; zcan, 2011; Darling-Hammond, 2006). Okulda niversite Modeli'nde
retmen adaylar hem test puanlar hem de retmenlik ilgi ve yeteneklerini gsteren
dier nitelikleri deerlendirilerek programa alnacaktr. Bu amala, mevcut renci seme
modeline alternatif olarak yeni model tasarlanmtr. nerilen alternatif modellerden
hangisi veya hangileri YK tarafndan kabul edilirse retmen adaylar ona gre
seilecektir. nerilen modeller aada ksaca aklanmaktadr.58 Ancak nerilen modelleri
vermeden nce dnyadaki baarl retmen eitimi programlarnn rencilerini nasl
setiini gsteren birka rnek vermek yararl olacaktr.

5.5.1. Amerika'da En Baarl retmen Eitimi Programlarnda

renci Seimi
Amerikadaki en baarl retmen eitimi programlarn dier tipik retmen eitimi
programlarndan ayran zelliklerden birisi, bu programlarn renci seiminde uyguladklar
yntemdir. Aslnda, Amerika'daki retmen eitimi programlarnn tamam rencilerini
seerek almaktadr (Darling-Hammond, 2006: 312; Cochran-Smith ve Zeichner, 2005:
27). Tek tek incelendiinde her programn kendine gre olduka gelimi bir renci
58

nerilen deiiklikler kabul edilinceye ve gerekli yasa ve ynetmelik deiiklikleri yaplncaya kadar, renciler
mevcut uygulamaya gre niversite giri snav test puanlarna gre alnacaktr. niversiteler, eitim faklteleri,
Milli Eitim Bakanl ve YK bu konu zerinde almal, retmen eitimi programlarna bir tek test puanyla
renci almna izin veren mevcut modele alternatif olacak daha iyi modelleri hayata geirmelidir.

105

seme yntemi gelitirmi olduunu sylenebilir. retmen eitimi programlarnn

renci seim yntemleri arasnda benzerlikler olmakla birlikte, merkezi bir sistem
olmad iin her eyaletin, hatta her niversitenin kendine zg baz farkllklar vardr.
Bu balamda dikkati eken, baarl retmen eitimi programlarnn renci seiminde
dier programlardan farkllat ve kendi aralarnda benzetiidir. Amerika'da yaplan
ve bu almann deiik yerlerinde ad geen "en iyi retmen eitimi program"
aratrmasnda 1400 civarnda retmen eitimi program arasnda "en iyi" seilen yedi
retmen eitimi programnn rencilerini nasl setii aadaki alt blmlerde
anlatlacaktr.
Bank Street College
Amerika'daki en baarl yedi retmen eitimi programndan biri olan Bank Street
College'da retmen eitimi yksek lisans dzeyindedir ve iki yl srmektedir. Bu
kurumda lisans dzeyinde retmen eitimi program yoktur. En iyi retmen eitimi
program aratrmaclarnn hazrladklar rapora gre, Bank Street College' "marka"
yapan zellik vardr: (1) renci seimi, (2) akademik program (mfredat) ve (3)
renci-merkezli eitim (Darling-Hammond and MacDonald, 2000: 29).
Bank Street College'da renci seimi, son derece kiiselletirilmi, youn bir sretir.
Program sadece yksek lisans seviyesinde olduu iin, bavuranlarn daha nce bir
niversite bitirmi olmalar gerekmektedir. Bavurular tamamlannca, adaylarn bavurduklar
program daha iyi tanmalarn amalayan bir dizi etkinlik yaplmaktadr. Bunlardan
bazlar, bavuranlar bilgilendirme toplantlar, ders katalounun gzden geirilmesi,
bilgi vermeyi veya almay amalayan telefon grmeleri ve ylda birka defa dzenlenen
program tantm toplantlardr. Aratrmaclara gre, Bank Street College'a bavuranlar
"kiiselletirilmi", "uygulama arlkl" ve "renci-merkezli" bir program arayndadr.
Bank Street College ise, rencilerin iyiliine kendisini adam, eitimin nemini kavram
ve hayat boyu renim ilkesini benimsemi adaylar bulmaya almaktadr (DarlingHammond and MacDonald, 2000: 29).
Bank Street College'a bavurmak iin adaylardan uzun bir bavuru formunu doldurmalar
istenmektedir. Adaylardan vermeleri istenen dier bilgi ve belgeler arasnda daha nceki
akademik almalarnn kaytlar, referans bilgileri, ocuk ve yetikinlerle alma
tecrbeleri, kiisel bir renme yaantsnn analizi, mesleki hedeflerinin neler olduu
ve eitimle ilgili zgemilerini anlatan bir deneme yazs vardr. Bu deneme yazsnda
zellikle adayn eitimci olmaya karar vermesini etkileyen olaylar anlatmas istenmektedir.
Bavuranlardan istenen belgeler arasnda GRE59 test puan yoktur ama daha nceki
eitim kurumlarnda aldklar derslerin not ortalamas istenmektedir. Adaylarn mezun
59

Sosyal bilimlerde yksek lisans eitimi yapmak iin bavuranlarn GRE (General Record Examination) testini
almas istenmektedir.

106

olduklar niversitede gl bir genel kltr eitimi alm olmalar ve "yazma" becerilerinin
gelimi olmas istenmektedir. Bank Street College'da, adaylarn mezun olduklar lisans
programndaki not ortalamasnn en az ka olmas gerektii hakknda kesin bir kural
olmamakla birlikte, genel olarak not ortalamasnn drt zerinden olmas arzu
edilmektedir. En iyi retmen eitimi program aratrmasnn yapld yl, aratrmaclar
programa kabul edilen rencilerin not ortalamasnn drt zerinden 3.4 olduu
gzlemilerdir (Darling-Hammond and MacDonald, 2000: 31). Adaylardan toplanan bilgi
ve belgelerin amac programa bavuranlarn kiiler aras iliki ve empati kurma becerilerini
(empathic attitude), eletirel dnme yeteneini ve bir meslek olarak eitime kendilerini
ne kadar adam olduklarn deerlendirmektir (Darling-Hammond and MacDonald,
2000: 31).
Bavuru dosyalar tamam olan adaylar, bavurduklar programn yneticilerinden
birisiyle mlakata davet edilir. Mlakat iin geldii gn adaydan bir de niin retmen
olmak istediini anlatan bir kompozisyon yazmas istenmektedir. Mlakatta adaylar,
programn yaps ve retmen adayndan beklentileri daha iyi renmekte ve retmenlik
mesleini niin istediklerini ve bu meslee nasl bir katk salamay dndklerini
anlatma frsat bulmaktadr. Yneticiler de bu mlakatlarda adaylarn, renciler, velilerle
ilikiler, ocuk geliimi ve renme gibi konularda grlerini renmeye almaktadr.
retmenlik hakknda yapay ve romantik fikirleri olan adaylara, okullar ziyaret etmeleri,
okullarda gnll olarak almalar, eitimle ilgili bir iki ders almalar ve tekrar
bavurmalar tavsiye edilmektedir. Bu youn seme sreci hakknda Bank Street College'n
akademik ilerden sorumlu dekan yardmcs yle demektedir: "Bizim ocuklara ve
retmenlik mesleine kar sorumluluumuz var. Seme srecinde biraz daha fazla
zaman harcayarak doru adaylar semek, kabul edilmi olan adaylara daha sonra artk
programa devam edemeyeceklerini sylemekten iyidir." Bank Street College'n btn
blmlerine her yl yaklak 600 civarnda bavuru yaplmakta ve bunlarn yardan fazlas
kabul edilmektedir (Darling-Hammond and MacDonald, 2000: 31).
University of California-Berkeley
University of California'nn Berkeley yerlekesinde bir ilkokul retmenlii, iki de
orta retim retmenlii blm bulunmaktadr. Her blmden ylda 20-25 renci
mezun olmaktadr. Bunlardan ilkokul retmeni yetitiren "Geliimsel retmen Eitimi
Program" (Developmental Teacher Education Program) baarlaryla n yapmtr. Bu
programa her yl yaklak 120 bavuru olmaktadr.
Bavuru dosyalarnda bulunmas istenen belgeler unlardr: Adaylarn daha nce
mezun olduklar niversitede aldklar dersleri ve not ortalamalarn gsteren bir belge
(transkript), amalarnn ne olduunu anlatan bir yaz, ocuklarla yaptklar almalarn
belgeleri, GRE puan ve tavsiye mektubu. Tavsiye mektuplarnn en az biri akademik
107

baarlar hakknda, biri de adaylarn ocuklarla yaptklar almalar hakknda olmak

zorundadr. Programn yneticileri, GRE ve lisans not ortalamasnn belirleyici faktrler
olmadn ifade etmektedirler (Snyder, 2000: 125).
Yaplan ilk dosya incelemesinden sonra bavurularn yaklak yars elenmekte ve
geriye kalan adaylara mlakat iin randevu verilmektedir. Sabah saatlerinde yaplan
mlakatlara adaylar sekizer kiilik gruplar halinde arlmakta ve her aday yaklak 20
dakika sren bir mlakata alnmaktadr. Mlakat yapan grubun iinde retmen eitimi
programnn bir yneticisi, programn koordinatr, stajyer retmenleri denetleyen
retim yelerinden birisi ve ibirlii yaplan ilkokullardan birinin mdr bulunmaktadr.
Bu mlakattan sonra, yksek lisans programnn mevcut rencilerinden oluan veya
drt kiilik bir grup da adaylarla baka bir odada grmekte ve blme alnmasn
tavsiye ettikleri renci adaylarn renci seme komitesine yazl olarak bildirmektedirler.
le saatlerine kadar tamamlanan mlakatlardan sonra hep birlikte le yemei yenmekte
ve yemek boyunca ilgili konular tartlmaktadr. le yemeinde yaplan "informal"
tartmalarda, adaylarn her ey iin tek bir doru cevap arayp aramad ve soyutlama
yeteneklerine dikkat edilmektedir (Snyder, 2000: 124). Bu mlakatlar ve tartmalar
sonunda programa alnacaklarn kimler olaca konusunda ortak bir gr olumaya
balamaktadr.
University of Southern Maine
"University of Southern Maine"in "Geniletilmi retmen Eitimi Program" da "Bank
Street College" ve "University of California-Berkeley" gibi yksek lisans dzeyinde
retmen eitimi verilmektedir. University of Southern Maine, retmen eitiminde be
okul blgesiyle birlikte almaktadr ve programa kabul edilen renciler ayn zamanda
bu be okul blgesinden birine kabul edilmi olmaktadrlar. Her blge ylda 15-20 kiilik
bir grubu kabul etmekte ve bu gruptakiler btn almalarn birlikte yapmaktadrlar.
"University of Southern Maine"in retmen eitimi programna bavuranlarn sunmas
gereken belge ve bilgiler unlardr: zgemi, lisans eitimi diplomas, lisans dersleri
not ortalamasnn drt zerinden en az 2.5 olduunu gsteren transkript, GRE testinden
en az 900 veya "Miller Analogies Test"tinden en az 40 puan alndn gsteren belge
ve tavsiye mektubu. Bavuru dosyasnda her adayn kendine zg bir "tecrbe
katalogu" sunmas istenmektedir. Bu katalogda bavuru sahibinin, bir "renci" ve
"retmen aday" olarak kendini nasl gelitirdiini rneklerle aklamas beklenmektedir.
Bunlara ek olarak adaylarn, bavurduklar programn "misyon"u hakkndaki dncelerini
ieren bir deneme yazsn da bavuru dosyasna koymalar gerekmektedir. Bu deneme
yazsnda, programn misyonunun hem z hem de yaps ve anlalabilirlii asndan
irdelenmesi istenmektedir (Whiteford, Ruscoe ve Fickel, 2000: 195-196).
Maine eyaleti, ilkokul retmeni olmak isteyen adaylarn ngilizce, matematik, fen ve

108

sosyal bilimlerin her birinden en az 6 kredi olmak zere toplamda en az 24 kredilik ders
alm olmasn istemektedir. Eyalet benzer ekilde, orta retimde retmen olmak iin
bavuranlarn da bu derslerde veya bir yabanc dilde en az 36 kredilik alan dersi almasn
zorunlu tutmaktadr. Bavuru iin sunulan transkriptlerde bunlarn belgelenmi olmas
gerekmektedir (Whiteford, Ruscoe ve Fickel, 2000: 195).
Yukarda saylan belgeleri ieren bavuru dosyalar, nce University of Southern
Maine'in Geniletilmi retmen Eitimi Program retim yeleri ve ibirlii yaplan
be okul blgesince grevlendirilen retmenlerden oluan bir grup tarafndan
incelenmektedir. lk incelemeyi geen adaylar, be ayr okul blgesinde dzenlenen
"Okul Blgesini Tanma Toplantlar"na davet edilmektedir. Bu toplantlar, adaylarn
okul blgelerini ve okullar, o blgelerde grev yapan retmen ve yneticilerin de
adaylar daha iyi tanmasn salamaktadr. Toplantlardan sonra her blgedeki retmenler
ve retim yeleri, retmen aday yerletirebilecekleri okul ve snflar da dikkate alarak
hangi adaylarla mlakat yapacaklarna karar vermektedir. Mlakatlar niversitenin
blgede grevli alan koordinatr, okul blgesinin alan koordinatr ve blgedeki
retmenler tarafndan yaplmaktadr. Mlakatlardan sonra be blgedeki toplam 10
alan koordinatr (be niversiteden be de okul blgesinden) toplanarak btn bavuru
dosyalarn incelemekte ve hangi adaylarn hangi blgelere kabul edileceine karar
vermektedir (Whiteford, Ruscoe ve Fickel, 2000: 196).
Trinity University
Amerika'daki en baarl retmen eitimi programna sahip yedi kurum arasnda
olan "Trinity University" ve "University of Virginia"da be yllk retmen eitimi program
uygulanmaktadr. retmen adaylar be yln sonunda eitimde yksek lisans (Master
of Arts in Teaching) diplomas kazanmaktadrlar.
Trinity University'de rencilerin be yllk retmen eitimi programna kabulleri
niversitenin ikinci ylnda yaplmaktadr. Bu zamana kadar rencilerin baz eitim
derslerini almalar ve ilk alan almasn tamamlamalar istenmektedir. Eitim blm
rencisi olarak eitimlerine devam edecek rencilerin, "Master" programna kabulleri
lisans programna kabullerine benzemekle birlikte baz ek artlar vardr; GRE'den en
az 1000 puan almalar ve ayrca niversite retim yeleri ile niversitenin ibirlii yapt
Meslek Gelitirme Okullar'nda grevli retmenlerin yapt mlakattan gemeleri
gerekmektedir. Ayrca adaylarn niversiteden aldklar derslerin not ortalamasnn drt
zerinden olmas, retme yetenekleri hakknda bilgi sahibi kiilerden tavsiye
mektubu almalar, Teksas eyaleti Meslek Becerileri Testini gemeleri ve bavurularnn
eitim blm tarafndan kabul gerekmektedir. Eitim blm retim yeleri, adaylarn
bavuru evraklarn, derslerdeki akademik baarlarn, yaptklar ilk alan almasnda

109

(practicum) gsterdikleri baary ve alan almas iin yerletirildikleri okulda kendilerine

rehber (mentor) olarak verilen tecrbeli retmenin tavsiyesini dikkate alarak incelemektedir.
lk alan almas baaryla tamamlanmadan hi bir bavuru hakknda kabul karar
verilmemektedir (Koppich, 2000: 28).
University of Virginia
University of Virginia'nn be yllk retmen eitimi program sonunda renciler
hem lisans dzeyinde niversite diplomas, hem de bir "Master" diplomas ve retmenlik
sertifikas kazanmaktadrlar. niversite retiminin ilk iki yl boyunca renciler doa
bilimleri, sosyal bilimler, beeri bilimler, yabanc diller, ngilizce ve gzel sanatlar
konularnda dersler alarak bilgi ve becerilerini artrrlar. rencilerin, nc veya
drdnc ylda bu alanlardan birine odaklanmalar ve alanlarn belirlemeleri beklenmektedir.
retmen eitimi blmne kabul edilme sreci nc yla gelindiinde balamaktadr.
En iyi retmen eitimi program aratrmaclarna gre, bu niversitedeki hem lisans
eitiminin hem de yksek lisans dzeyinde verilen retmen eitiminin kalitesini
belirleyen en nemli faktrlerden birisi niversiteye renci almnda uygulanan yksek
standartlardr (Merseth ve Koppich, 2000: 61). "University of Virginia"ya bavuran
rencilerin iyi bir lise eitimi almas, notlarnn yksek olmas, lisede iken ileri dzeyde
dersler (advance placement ve honors courses) alm olmas ve birok niversitenin
bavuru iin art kotuu SAT'den60 en az toplam 1200 puan almas istenmektedir.
University of Virginia'da retmen eitimine bavurular ilk yln ikinci dneminde
balamaktadr. Programa bavuracak renciler nce bir "Kayt zni" almaktadr. Kayt
izni bavurusu u evraklarla yaplmaktadr: Transkript, SAT test puan ve drt ak ulu
soruya cevap vermek iin yazlan deneme yazlar. Adaylar bu sorulara verdikleri
cevaplarda (1) bir retmen aday olarak eitimle ilgili amalarn, (2) ocuklarla olan
mesleki ve kiisel deneyimlerini, (3) birey olarak gl yanlarn ve (4) hayat boyu
renme idealine ballklarn anlatmaktadrlar. Adaylardan, bu programa kabul
edilmelerine engel olacak zellikleri varsa onlar zerinde dnmeleri ve o konulardaki
grlerini de yazmalar istenmektedir. Ayrca adaylarn, bu programn gereklerini yerine
getireceklerine dair yazl olarak "sz vermeleri" gerekmektedir.
60

ABD'de niversitelerin hepsi deil ama ou, niversiteye bavuran rencilerin lise mfredatn esas alan SAT
(Scholastic Aptitude Test) veya ACT (American College Test) testlerinden birini almasn ve ald puan da bavuru
evraklaryla birlikte sunmasn istemektedir. Bu testler Trkiye'deki niversiteye giri testini andrsa da bir ok
bakmdan ondan farkldr. Baz yksek retim kurumlar, genellikle de iki yllk yksek okullar, her hangi bir
test puan istememektedir. Bu testlerden birine girilmesini ve belli bir puann alnmasn isteyen niversiteler de,
test puan ile birlikte bavuran rencinin akademik ve sosyal yeteneklerinin gstergesi olan bilgi ve belgelerin
sunulmasn istemektedir. Test puanlar hi bir kurumda bavuran rencinin kabuln veya reddini belirleyen
tek unsur deildir. rencilerden istenen bavuru evraklar arasnda SAT veya ACT test puanlar, lise transkripti
(lisede alnan derslerin seviyesi ve not ortalamas nemlidir), gnll toplum hizmeti yapmsa belgesi, hangi sporu
yapt, hangi musiki aletini ald, hangi derneklerde grev ald ve benzeri konulardaki bilgi ve belgeler
bulunmaktadr.

110

retmen eitimi blmne "kayt izni" verilen renciler, balang seviyesinde bir
ders olan "Meslek Olarak retmenlik" dersine, bir kredilik bir "alan deneyimi" dersine
ve bir kredilik bir "bilgisayar" dersine kaytlarn yaptrabilirler. nc yln banda,
balang dzeyindeki eitim dersini ve alan deneyimini baaryla tamamlayan, FenEdebiyat Fakltesi'ndeki blmlerden birini kendine esas alan olarak seen ve aldklar
btn derslerde baarl olan renciler retmen eitimi blmne kayt iin bavurabilirler
(Merseth ve Koppich, 2000: 61).
University of Virginia'nn retmen eitimi program renci kabulnde olduka
seici davranmaktadr. Kayt izni bavurular incelenerek eitim dersi almalarna izin
verilen ve drdnc yla baaryla ulaan rencilerin yksek lisans programna
geebilmeleri iin, yeniden bir bavuru dosyas hazrlamalar istenmekte ve bu dosyalar
incelenerek bir eleme daha yaplmaktadr. Yksek lisans dzeyindeki retmen eitimi
programna geebilmek iin karlanmas gereken artlar unlardr:
(1) Btn alan veya okul almalarnda baarl olunmas.
(2) Temel beceri alanlar olarak kabul edilen szel, saysal ve bilgisayar derslerinde
baarl olunmas.
(3) Alnan btn akademik alan ve meslek derslerinde not ortalamasnn drt
zerinden en az 2.75 olmas.
(4) Esas alan derslerinde not ortalamasnn drt zerinden en az 3.0 olmas.
(5) Adayn retmen olma potansiyeli hakknda yazlm bir tavsiye mektubu.
(6) GRE (General Record Examination) testinde "tatmin edici" bir baar.
Virginia niversitesi'nde, ilk yln ikinci dneminde balang dzeyinde bir eitim
dersi almak iin kayt izni alan rencilerin ortalama % 60 kadar retmen eitimi
programn tamamlayabilmektedir (Merseth ve Koppich, 2000: 62).
Alverno College
Baarl yedi retmen eitimi programndan ikisi drt yllk retmen eitimi program
uygulamaktadr. Bunlardan birisi Alverno College'dr. Alverno College'n en baarl
olduu program ilkokul retmenliidir. Uygulanan program drt yl olmakla birlikte
yaplan aratrma gsteriyor ki, rencilerin ancak % 40 kadar programdan drt ylda
mezun olabilmektedir. retmen adaylarnn program drt ylda bitirebilmeleri iin
her dnem 18 kredilik ders almalar gerekmektedir ki, bu beklenti gereki deildir ve
pek de mmkn olmamaktadr (Zeichner, 2000: 2-3).
Alverno College'da renciler daha ilk ylda eitim blmn kendi esas alanlar
(major) olarak seebilirler. lk iki dnemi baaryla tamamlayan renciler, stajyer
retmenlik uygulamasndan nce tamamlanmas gereken drt alan almasnn birincisi
111

iin bavurabilirler. Bu bavuruyu yaparken iki dnem ders almann yan sra, alnmas
gereken matematik derslerinden en az birini almalar, bir kredilik bir insan ilikileri
kursunu tamamlamalar ve ders aldklar retim yelerinin birinden bir tavsiye mektubu
almalar gerekmektedir. retim yelerinden oluan bir komite bu programda ilerlemek
iin yaplan btn bavurular inceleyerek karara balamaktadr (Zeichner, 2000: 10).
lk drt dnemi ve drt alan almasndan ilk ikisini baaryla tamamlayan renciler,
programn retmenlik meslei blmne girmek iin bavuru yapabilirler. Bu bavuru
dosyasnda u bilgi ve belgelerin bulunmas gerekmektedir: lk iki alan almasnn
baaryla tamamlandn gsteren belgeler, tavsiye mektuplar, adayn gelimi bir iletiim
yetenei sergilediinin kantlar, "Meslek ncesi Beceri Testi"nin okuma, yazma ve
matematik alanlarnda Wisconsin eyaletinin istedii asgari puann alnmas61 ve program
bitinceye kadar tamamlanmas gereken bir ka standart deerlendirme mlakatndan
birincisinin baaryla tamamlandn gsteren belge. Bu deerlendirme mlakatlar bir
saat srmekte ve ikinci alan almas srasnda balamaktadr. Mlakat srasnda retmen
adaynn programda yapaca ilerlemeye ilikin amalar belirlenmekte ve bu amalar
baarldktan sonra tekrar buluma karar alnmaktadr (Zeichner, 2000: 10).
Programn ilk alt dnemini ve drt alan almasn baaryla tamamlayan renciler,
"aday retmen" olarak retmenlik uygulamas yapmak iin bavuruda bulunabilirler.
Alverno College'da drt alan almas tamamlandktan sonra yaplan retmenlik
uygulamas, kolejin deil, uygulama iin gidilen ilkokulun balang ve biti takvimine
gre tam bir dnem olarak yaplmaktadr. Bu bavuruyu yaparken adaylarn iletiim
yeteneklerini programda belirtilen en st dzeyde sergilediklerini kantlamalar, drt
alan almasn baaryla bitirmeleri ve bir standart deerlendirme altrmasn daha
tamamlam olmalar gerekmektedir. Adaylar ayrca bir uygulama bavuru dosyas
(portfolio) hazrlamaktadrlar. Bu dosyada adaylarn alan almas srasnda yaptklar
retim etkinliinin bir videokaseti, bu ders verme etkinliinin, "Alverno College"da
retmen adaylarnn kazanmas istenen be eitim yeteneine62 gre yaplan bir analizi
ve snfnda alan almas yaplan retmenlerin adayla ilgili deerlendirmeleri
bulunmaktadr. Bu bilgi ve belgeleri hazrlayan adaylar yarm gn sren bir mlakata
alnmaktadrlar. Alverno College rencilerinin retmenlik uygulamasna hazr olup
olmadna karar verilen bu mlakatta, evredeki okullarda grev yapan eitimcileri
temsil eden bir grup okul mdr ve retmen de grev almaktadr (Zeichner, 2000:
11).
61

Amerika'da retmen yetitiren kurumlara bavuran rencilerin hangi testlerden en az ka puan almas
gerektiine bu kurumlarn iinde yer ald eyalet eitim bakanlklar karar vermektedir. Eyalet eitim bakanl
bir standart testin belirli blmlerinden almalar gereken en az puann ne olduuna karar vermekte, kurumlar
da rencilerin bu art karlamasn istemektedir.
62
Alverno College'n retmen adaylarnn kazanmasn istedii "yetenekler" hakknda ayrntl bilgi yazarn Bilgi
anda retmen (2011) kitabnda bulunabilir.

112

Wheelock College
En baarl retmen eitimi programna sahip yedi yksekretim kurumundan birisi
de Wheelock College'tr. Drt yllk bir retmen eitimi program uygulamaktadr.
Lisans dzeyindeki programlarda okuyanlarn yaklak yars okul ncesi ve ilkokul
retmenlii blmlerindedir. Okul ncesi iin retmen yetitirmek amacyla 1888'de
kurulan bu zel yksek retim kurumu, zaman iinde mezunlar "kaplan" bir retmen
eitimi program gelitirmitir (Miller ve Silvernail, 2000: 68).
Wheelock College'n bavuranlardan istedii bilgi ve belgeler unlardr: Bavuru
formu, program akredite olan bir liseden diploma veya lise diplomasna denk saylan
"GED" sertifikas, lisede alnan derslerin transkripti, lise rehberlik retmeninden bir
tavsiye mektubu, dersi alnan retmenlerin birinden bir akademik tavsiye mektubu,
SAT veya ACT test puanlarnn resmi belgeleri (Wheelock College, 2006: 24-25).
Wheelock College rencilerini seerken "seici" olarak bilinen dier yksek retim
kurumlarndan farkl zelliklere bakmaktadr. "Seici" olarak bilinen niversiteler
genellikle akademik adan "en iyi ve en zeki" rencileri semek iin yarmaktadrlar.
Wheeelock College ise farkl bir yol izleyerek, renci seiminde ve onu izleyen drt
yllk eitim srecinde retmen adaylarn, "renme isteklerinin gl olmas" ve
"ocuklara hizmetteki kararllklar" alarndan deerlendirmektedir. Aratrmaclarn
deerlendirmesine gre Wheelock College "potansiyel olarak iyi bir ocuk bakcs"
olacak adaylar "bilgili ve becerikli" profesyoneller haline dntrme grevini stlenmekte
ve bunu da baaryla gerekletirmektedir (Miller ve Silvernail, 2000: 88).

5.5.2. Amerika'daki Dier Eitim Fakltelerinde retmen Aday

Seimi
Amerika'da bir niversitede renci olmak iin yaplan bavuru ile o niversitenin
retmen eitimi programna girmek iin yaplan bavuru farkl zamanlarda yaplan ve
farkl kiiler tarafndan deerlendirilen iki ayr ilemdir. Daha nce de belirtildii gibi
Amerika'daki her retmen eitimi program kendine zg bir renci seim yntemi
gelitirmitir.
Yukarda en baarl retmen eitimi programlarnn retmen aday seim yntemleri
hakknda ayrntl bilgi verilmiti. Bu alt blmde ise Amerika'daki ortalam tipik bir
eitim fakltesinin rencilerini nasl setii hakknda bilgi verilecektir. 1854'de kurulan
Rhode Island College Eitim Fakltesi'ne girmek isteyenlerin daha nceden Rhode Island
College'n Fen ve Edebiyat Fakltesine kabul edilmesi ve orada en az bir yl okumu
olmas gerekmektedir. Rhode Island College retmen eitimi programna bavuranlardan
unlar istemektedir:
113

(1) "Eitsel Testler Blm" tarafndan hazrlanan "Uygulama 1" serisinin "Meslek
ncesi Beceri Testi"lerinden olan "Okuma"dan en az 176, "Matematik"ten en az
176 ve "Yaz"dan en az 174 puan almak.
(2) Rhode Island College'dan veya akredite olmu baka bir yksekretim kurumundan
en az 24 kredilik ders almak.
(3) niversite dzeyinde alnan btn derslerden not ortalamasnn drt zerinden
en az 2.50 olmas.
(4) Eitimin Sosyal ve Kltrel Temelleri derslerinden "Demokratik Toplumda Eitim"
dersinden en az B- alm olmak.
(5) Rhode Island College'da her rencinin almas gereken "Yazma" ve "Matematik"
derslerini tamamlam olmak.
(6) Tavsiye mektubu yerine kullanlan iki adet "Mesleki Tutum/Davran Formu"nu
sunmak. Bavuru dosyasna konacak olan bu "Mesleki Tutum/Davran
Form"larndan biri, Demokratik Toplumda Eitim dersi retim yesi tarafndan
dnem sonunda doldurulmaktadr. Dieri ise, bu dersi alan rencilerin, alan
almas (Service Learning) iin yerletirildikleri snfn retmeni tarafndan
doldurulmaktadr. Bu formlarn ieriini renciler gremez.
(7) Teknolojik Yeterlilik (Technology Competency) snavnn baaryla tamamlandn
gsteren belge.
(8) Bavurulan retmen eitimi programnn (ilkretim, zel eitim, orta retim
ve benzeri gibi) kendine zg artlarnn karlanmas (Rhode Island College,
2013).
Amerika'daki retmen eitimi programlarnn pek ounda yukarda verilenlere
benzeyen bavuru artlar vardr (zcan, 2011).

5.5.3. Dier lkelerde Eitim Fakltesine renci Seimi

Uluslararas testlerde baarl olan lkelerde retmen eitimi programlarna nasl
renci seildiine ilikin birka rnek daha verilmesi, konunun neminin daha iyi
anlalmasn salayacaktr.
Finlandiya
Kamuoyu aratrmalar Finlandiya'l genlerin retmenlii doktorluk, mimarlk ve
avukatlktan daha st dzeyde tuttuklarn gstermektedir (Sahlberg, 2012: 4; DarlingHammond, 2012: 157). retmenlik ok sevilen ve sayg duyulan bir meslek olduu
iin retmen eitimi programlarna ok fazla bavuru olmaktadr. Finlandiya'da sadece
sekiz niversitede eitim fakltesi vardr. Bu fakltelere bavurmak iin gereken ilk art
lise mezuniyet snavn (matriculation exam) gemektir. En ok bavuru ilkokul retmenlii
blmne yaplmakta ve bavuranlarn sadece % 10'u kabul edilmektedir. lkokul
114

retmenlii iin bavuranlarn seimi iki aamada tamamlanmaktadr. nce btn

adaylara iinde eitimle ilgili sorularn da yer ald bir giri snav verilmektedir. Adaylarn
giri snav, lise mezuniyet snav, lise diplomas ve "okul d meziyetleri (merits)"
incelenmekte, ocuklara ders verme veya onlarla alma deneyimi olup olmadna
baklmakta ve bir n eleme yaplmaktadr.
n elemeyi geen adaylar mlakat arlmakta ve seme ileminin ikinci aamas
balamaktadr. Mlakatlarda adaylarn kiilik zelliklerine dikkat edilmekte, "olumlu bir
kiilie" ve "mkemmel insan ilikileri becerisine" sahip olup olmadklarna baklmaktadr.
Ayrca adaylara eitime ilikin sorular ve niin retmen olmaya karar verdikleri
sorulmaktadr (Sahlberg, 2012: 5). retmen eitimi programlarnn tamamna yaplan
bavurular ve kabul oranlar incelediinde bavuranlarn % 25 kadarnn programlara
girebildii grlmektedir. retmen eitimi programna kabul edilen adaylara eitimleri
boyunca verilmek zere bir "renci maa" balanmaktadr ve eitim paraszdr (DarlingHammond, 2012: 157).
Singapur
Singapur'da retmen eitimi programlarna renci seimi adaylarn hem akademik
baar hem de okul d (non-academic) meziyetleri incelenerek yaplmaktadr. Her
programn kendine zg giri artlar vardr ancak btn programlar adaylarn akademik
baarsna ve alm olduu eitime bakmaktadr. lk elemeyi geen adaylar mlakata
arlr. Mlakatlarda adaylarn iletiim becerilerine, retmenlie olan ilgilerine, ama
ve ideallerine, renme isteklerine ve retmen olmak iin gl bir arzuya (passion)
sahip olup olmadklarna baklmaktadr. Resim, mzik ve beden eitimi gibi alanlarda
retmen olmak isteyenler iinse ayrca bir yeterlilik snav yaplmaktadr.
Singapur'da retmen eitimi programna kabul edilen adaylarn, programa kabul
edilir edilmez Singapur Eitim Bakanl'na tam maal retmen aday olarak atamas
yaplmakta ve iki yl sre ile btn zlk haklarndan yararlanmalar salanmaktadr.
Ayrca bu adaylar iin emeklilik sigortas sreci balatlmakta ve salk hizmetlerinden
karlksz yararlanmaktadrlar. Devlet memurlarna verilen yllk ikramiyeler retmen
adaylarna da denmektedir. Bu adaylarn retim cretleri, ders kitab ve bilgisayar
masraflar Eitim Bakanl tarafndan karlanmaktadr. Eitimini tamamlayan adaylar
retmen olarak grevlendirilmekte ve rencilik yllarnda aldklar mali destein
karlnda ile be yl arasnda zorunlu hizmet yapmalar istenmektedir (Goodwin,
2012: 27-28).
Hollanda
Hollanda'da farkl retmen eitimi programlar uygulanmaktadr ve programlara
giri artlar da farkldr. Aratrma niversitelerinde yer alan "yksek lisans sonras"
115

retmen eitimi programlarna girmek iin retmenlik yaplacak bir alanda yksek
lisans yapm olmak gerekmektedir. retmen adaylarnn ou eitimlerinin "retmenlik
uygulamas" ksmn tamamlamak iin bir okulda retmenlik yapmakta ve kendilerine
retmen maa denmektedir. Bu adaylardan bir ksm ise eitimlerin bu ksmn
retmen yardmcl (apprenticeship) yaparak tamamlamaktadr. Bu programa giren
rencilerin kk bir ksmnn da zaten retmenlik sertifikasna sahip olduu, halen
retmenlik yapt ancak farkl bir konuyu okutmak veya lise retmeni olmak iin
ikinci bir sertifika almak amacyla programa girdikleri grlmektedir.
lkokul veya ortaokul retmeni olmak isteyenlerin devam ettii drt yllk retmen
eitimi programlarna ise lise mezunlar girebilmektedir. Hollanda'da yksek retim
kurumlarnda okuyan renciler iin ulusal bir maa sistemi vardr. retmen eitimi
programna giren rencilere de masraflarn karlamalar iin belli bir deme yaplmaktadr.
Yaplan bu deme snavlarda baarl olan ve eitimini zamannda bitiren rencilerden
geri istenmemekte, snavlarda baarsz olanlar veya eitimini uzatanlar iinse borca
dntrlmektedir (Hammerness, Tartwijk ve Snoek, 2012: 50-51).

5.5.4. Trkiye'de Eitim Fakltesine renci Seimi iin neriler

Model I: niversiteye Giri Snav, lgi ve Yetenek Dosyas ve Mlakatla renci
Seimi
retmen eitimi programlarna renci almak iin uygulanmas nerilen bu yntem
iki aamaldr. niversiteye giri iin yaplan ilk snavdan yeterli puan alan ve retmen
olmak isteyen renciler, mevcut retmen eitimi programlarnn bavurmak istedikleri
blmlerine n kayt yaptrrlar. Her retmen eitimi program veya anabilim dal alaca
renci saysnn ile be kat renciye n kayt izni verebilir. n kayt yaptran
rencilere birer lgi ve Yetenek Dosyas Hazrlama Klavuzu" verilerek belli bir tarihe
kadar (10 gn iinde) istenen bilgi ve belgeleri bir dosya iinde programa sunmalar
istenir. Bavuru dosyas adaylarn retmenlie ilikin bilgi, deneyim ve yeteneklerini
gsteren belgeleri ierecektir. retmen eitimi program retim yeleri ve retmen
eitiminde ibirlii yaplan okullarn temsilcilerinden oluan bir retmen Aday Seme
Komitesi bavuru dosyalarn inceler ve belirlenen ltlere gre ilk elemeyi yapar. lk
elemeyi geen adaylar mlakata arlr. n kayt yaptran adaylarn hazrlayaca bavuru
dosyasna retmenlie ilikin ilgi, yetenek, bilgi, beceri ve deneyimlerini gsteren
aadaki belgeleri (veya benzeri dier belgeleri) koymalar istenebilir:
(1) niversite giri snav puan: niversite giri snavnda alnan puann belgesi.

116

(2) Lise akademik baar belgesi: Mezun olunan lisede alnan dersleri ve not
ortalamasn gsteren belge. Eer adaylar liseden mezun olduktan sonra her hangi bir
yksek okulda renci olmularsa, o kurumda alnan dersler ve not ortalamas.
(3) retmenlikle ilgili bilgi, beceri ve deneyimler: retmenlik ok boyutlu,
birok alanda bilgi ve beceri sahibi olmay gerektiren bir meslektir. Programa bavuran
adaylardan, iyi bir retmen olmalarna yardm edecek bilgi ve becerilerini ve herhangi
bir sanat veya spor dalndaki deneyim ve yeteneklerini gsteren belgeleri bavuru
dosyasna koymalar istenmelidir. Adaylar belgelerini bavuru dosyasna koyduklar
bilgi, beceri ve deneyimlerin onlarn iyi bir retmen olmasna nasl yardm edeceini
aklayan bir deneme yazsn da dosyalarna koymaldrlar.63
(4) "Niin retmen olmak istiyorum?" yazs: retmen Aday Seme Komitesi
tarafndan bavuru evraklar incelenen ve ilk elemeyi geen adaylar, eitim fakltesine
davet edilerek kendilerine "niin retmen olmak istiyorum" konulu bir kompozisyon
yazdrlr.64 Bu yaz adaylar tarafndan nceden hazrlanmamal, niversite veya eitim
fakltesinde yazdrlmal ve deerlendirilmelidir.
(5) Vizyon ve misyon yorumu: Adaylarn eitim fakltesinin "vizyon" ve "misyon"
metinlerinden ne anladn aklayan, bu vizyon ve misyonun gereklemesi iin neler
yapmak gerektiini tartan ve kendisinin bu vizyon ve misyonun gereklemesine nasl
bir katk salayabileceini aklayan 1000-1500 kelimelik bir deneme yazs. Bu yaz da
hi bir ekilde nceden hazrlanp sunulmamal, niversitede yazdrlmaldr.
(6) Tavsiye mektuplar: Adaylarn retmenlikle ilgili sosyal, kltrel ve akademik
yeteneklerini tartan tavsiye mektubu. Bu mektuplar renciyi tanyan, onun
retmenlie ilikin ilgi ve yeteneklerini bilen kiiler tarafndan yazlmaldr. Mektuplardan
en az birisi mezun olunan lisenin mdr veya bir mdr yardmcs tarafndan, en az
biri de renciyi tanyan bir lise retmeni tarafndan yazlmaldr.
(7) Mlakat: retmen Aday Seme Komitesi'nin yukarda saylan alt belgeyi ieren
bavuru dosyas incelemesinde ilk elemeyi geen adaylar mlakata arlr. Mlakatlarda
63

Szgelimi, eer bir aday bir "toplum hizmeti" veya "eitim gnllleri" hareketine katlm ve rencilere ders
altrmsa, bu aday sz konusu etkinliin belgelerini ve bu deneyimin kendisinin iyi bir retmen olmasna nasl
yardm edeceini aklayan bir deneme yazsn bavuru dosyasna koymaldr. Baka bir aday, szgelimi bir
mzik aleti alyor ve ocuk arklar besteliyorsa ve yaynlanm bir CD'si varsa, bu beceri ve deneyimleriyle ilgili
belgeleri ve bunlarn onun iyi bir retmen olmasna nasl yardm edeceini aklayan bir deneme yazsn dosyasna
dahil edebilmelidir. Yine baka bir aday bir kltr kurumunda ocuklara milli oyunlar retiyorsa ve ok
baarlysa, bunun belgelerini ve bu folklor bilgi ve becerisinin kendisine iyi bir retmen olma yolunda nasl yardm
edeceine ilikin bir denemeyi bavuru dosyasnda sunmaldr.
64
Her dnem farkl bir kompozisyon konusu verilebilir ve kompozisyonun konular unlar olabilir: (a) retmen
olmaya nasl karar verdiniz? Aklaynz. (b) Sizi iyi bir retmen olacanza inandran deneyimlerinizi tanmlaynz
ve yorumlaynz. (c) retmenlik mesleine nasl bir katk salayacanz dnyorsunuz? Aklaynz. (d)
Bilgi a retmenlik mesleini nasl etkilemektedir? rneklerle aklaynz.

117

uyulacak kurallar ve deerlendirmenin nasl yaplaca Mlakat Komitesi tarafndan

belirlenir ve kurumun hukuk danmanlar tarafndan yasalara uygunluu kontrol edilir.
Mlakat komitesinde eitim fakltesi retim yeleri ve retmen eitiminde ibirlii
yaplan okullarn ynetici ve retmenleri grevlendirilir. Mlakatta sorulacak soru
trlerini ieren bir soru bankas hazrlanabilir. Mlakat Komitesi kimlerin retmen
eitimi programna kabul edileceine adaylarn sunduu belgeleri ve mlakatta gsterdii
performans dikkate alarak karar verir. Mlakatlarn video kaytlar yaplarak bir yl
sreyle saklanabilir.65 Dnyadaki en baarl retmen eitimi programlar rencilerini
seerken mlakat da yapmaktadr (Darling-Hammond ve Lieberman, 2012; zcan, 2011;
Darling-Hammond, 2006). Trkiye'de de resim, mzik, beden eitimi blmlerine
retmen adaylar seilirken ve niversitelere aratrma grevlisi alnrken mlakat
yaplmaktadr.
Model II: Fen ve Edebiyat Fakltesinden, lgi ve Yetenek Dosyas ve Mlakatla
renci Seimi
retmen eitimi programna renci alrken uygulanacak yntemlerden bir dieri
de retmen adaylarn fen ve edebiyat fakltesi rencileri arasndan semektir. Bu
yntemin uygulanmas halinde, retmen olmay dnen ve bir niversitenin fen ve
edebiyat fakltesine girme hakk kazanan renciler nce o faklteye kayt yaptrrlar.
Fen ve edebiyat fakltesinde en az bir yl okuyan ve en az 24 kredilik temel bilgi ve
beceri dersi alan renciler bu srede hangi meslei seeceklerine de tam olarak karar
verirler. Eitim fakltesine bavurabilmek iin aldklar derslerden en az birisinin alan
uygulamas da olan bir eitim dersi olmas ve bu dersten ortann stnde baar
gstermeleri gerekir. Byle bir ders rencilerin retmen eitimi programn seme
veya sememe kararn almalarna yardmc olacaktr. Yirmi drt kredilik dersi tamamlayan
ve ayn niversitenin eitim fakltesine bavurmak isteyen renciler, bu programa
bavuracaklardan istenen lgi ve Yetenek Dosyasn hazrlayarak istedikleri retmen
eitimi programna bavurularn yaparlar. Bavuru dosyalar u bilgi ve belgeleri
iermelidir:
(1) Fen-edebiyat fakltesi akademik baar belgesi: Fen ve edebiyat fakltesinde
alnan temel bilgi ve beceri derslerini ve not ortalamasn gsteren belge (transkript).
Alnan dersler arasnda Trke, matematik, fen bilgisi ve bilgisayar teknolojisi dersleri
olmaldr. Derslerin not ortalamasnn drt zerinden en az olmas istenmelidir.

65

Dnyann en baarl retmen eitimi programlar kendilerine bavuran rencilerden, onlarn mesleki ilgi
ve yeteneklerini gsteren yukarda saylan trden bilgi ve belge istemekte ve bu belgeleri inceledikten sonra kriterleri
karlayan adaylarla mlakat yapmaktadr. Bu konuda ayrntl bilgi iin baknz: zcan, Bilgi anda retmen
(2011).

118

(2) Okullarda baarl alan almas: retmen eitimi programna bavuracak

adaylarn programa girmeden nce almas gereken bir eitim dersinde yaplan alan
almasnn ve bu almaya dayal devlerin baaryla tamamlandn gsteren belgeler
ve deerlendirme klavuzu.66 Bu dev nceden belirlenen bir formata gre yazlmal,
retmen adaylarnn belirli konularda gzlem ve alma yapmasn gerektirmeli ve
belirli bir klavuza (rubric) gre deerlendirilmelidir. Dersin retim yesi tarafndan
okunan dev ve doldurulan deerlendirme formu bavuru dosyasnda sunulmaldr.
retmen eitimi programna bavurmadan nce alnmas gereken bu eitim dersinin
devi okullarda sosyal sorumluluk almas yapmay gerektiren bir proje olabilir.
(3) retmenlikle ilgili bilgi, beceri ve deneyimler: Bu konuda istenen belgeler
Model I'de lise mezunlarndan istenen belgelerle ayndr. Ancak bu modelin uygulanmas
halinde bavuranlar niversite rencisi olaca iin onlardan niversitede aldklar
eitimle ilgili derslerde yaptklar alma ve aratrmalarn dokmanlarn bavuru
dosyasna koymalar da istenmelidir.
(4) "Niin retmen olmak istiyorum?" yazs: Bu yaz Model I'de istenen yaznn
aynsdr. Dierleri gibi bu adaylar da yazy nceden hazrlamamal, yaz niversitede
yazdrlmal ve deerlendirilmelidir.
(5) Vizyon ve misyon yorumu: Bu yorum yazs Model I'de lise mezunlarndan
istenen yorumun aynsdr. Ancak 24 kredilik dersi baaryla tamamlam niversite
rencileri tarafndan yazlaca iin biraz daha uzun ve kapsaml olmas istenmelidir.
Yazlacak yorumun kelime says 2000-250067 arasnda olmal ve niversitede yazdrlarak
deerlendirilmelidir.
(6) Tavsiye mektuplar: Tavsiye mektuplar u kiilerden alnmaldr: (1) Alan
almas gerektiren, alnmas zorunlu eitim dersinin retim yesi, (2) alan almas
yaplan snfn veya dersin retmeni ve (3) fen edebiyat fakltesinde dersi alnan bir
retim yesi.
(7) Mlakat: Burada yaplmas nerilen mlakat Model I'de nerilen mlakatn
benzeridir. lk elemeyi geen fen ve edebiyat fakltesi rencisi olan adaylar mlakata
arlr. Mlakat komitesinde eitim fakltesi retim yeleri ve retmen eitiminde
ibirlii yaplan okullarn ynetici ve retmenleri grevlendirilir.
66

retmen eitimi programna bavuranlarn, gerek ortamlarda rencileri ve retmenleri izlemeden, rencilerle
hibir alma yapmadan, onlarla etkileimde bulunmadan ve deneyimleri zerinde derinlemesine dnmeden
yapacaklar meslek seimi yanltc olabilir. Bundan kanmak iin, Amerika'daki bir ksm retmen eitimi
programlarnda yle bir yntem uygulanmaktadr: retmen eitimi programna bavurmay dnen Fen ve
Edebiyat Fakltesi (Faculty of Arts and Sciences) rencilerinin genellikle Eitimin Sosyal ve Kltrel Temelleri ders
grubundan ve ilk ve orta dereceli okullarda alan almas yapmay gerektiren bir ders almas ve bu dersi baaryla
tamamlamas istenmektedir.
67
niversiteden en az 24 kredilik ders alm adaylarn yazaca "vizyon ve misyon yorumu"nun lise mezunlarnn
yazaca yorumdan daha iyi ve uzun olmasn beklemek doaldr. Bu nedenle sz konusu yorumun kelime says
artrlmtr.

119

Model III: niversiteye Giri Snav ve Mesleki lgi ve Yetenek Testiyle renci
Seimi
Yukarda sunulan eitim fakltelerine renci seimine ilikin iki alternatif yntem
dnyada retmen eitimi programlarna renci seimini baaryla yapan kurumlarn
uygulamalar gz nnde bulundurularak hazrlanmtr. Ancak "mlakatn," "tavsiye
mektubunun" ve ak ulu sorularla yaplan snavlarn Trkiye'de programlara renci
semek iin uygulanamayaca ynnde gl grler vardr. Bu tr znel (sbjektif)
deerlendirme tekniklerini kullanmayan ama doru retmen adaylarn nesnel (objektif)
yntemlerle semeyi salayacak baka bir yntemin de gelitirilmesi zorunlu grlmektedir.
Bu yntem yle olabilir:
niversiteye giri snavn veya benzer snavlar hazrlayan uzman kurumlardan birine
eitim fakltesine girmek isteyen rencilerin retmenlik ilgi ve yeteneini, retmenlie
ilikin n-bilgi, beceri, deneyim ve deerlerini len nesnel bir test hazrlattrlr.
niversiteye giri iin yaplan ilk snavdan yeterli puan alan ve eitim fakltesine girmek
iin n kayt yaptran rencilere bu test verilir. Testten yeterli puan alanlar eitim
fakltesine kabul edilir.
Bu yntemde en hayati konulardan birisi uygulanan ilgi ve yetenek testinin
"geerlilii"dir. Bir baka deyile testin lmek istediimiz ilgi, yetenek ve deerleri ne
kadar doru ltdr. Uzman kurululara retmenlie ilikin ilgi, yetenek ve deerleri
len geerli bir test hazrlatmak ve bu testi retmenlie ilgi ve yetenei olan rencileri
eitim fakltesine semek iin kullanmak mmkn olabilir.
Hazrlanmas nerilen ilgi ve yetenek testiyle ilgili baka bir nemli konu da testin
ieriidir. erik testin geerliliiyle de ilgilidir. Byle bir mesleki ilgi ve yetenek testinin
lecei bilgi, ilgi, yetenek, deneyim ve deerler arasnda unlar olabilir: Trkeyi doru
olarak okuma, yazma ve konuma, insanlarla sosyal ilikiler kurabilme, takm iinde
alabilme, ocuklar sevme, ocuklarla uzun sre ayn ortamda birlikte olabilme,
ocuklarla alabilme, sabrl olma, demokratik deerlere, insanlarn eitliine ve eitimin
temel bir insan hakk olduuna inanma, rka, etnik kkene, cinsiyete, ekonomik gce,
engelli olmaya ve benzeri nedenlere dayal her trl ayrmcla kar olma, doal
kaynaklar korumak gerektiine inanma ve benzeri konular. Bu tr bir testin ieriinde
nelerin olmas gerektii hakkndaki karar eitimcilere ve konunun uzmanlarna braklmaldr.
***
Yukarda sunulan neriler hem Trkiye'deki mevcut retmen eitimi sistemini hem
de bu almann sonunda nerilen retmen eitimi modellerini gz nnde bulundurarak
hazrlanmtr. Eer Trkiye drt yllk retmen eitimi programlarn srdrmeye devam
ederse o zaman bu programlarn kalitesini ykseltmek iin yaplmas gereken ilerden
birisi renci seimini iyiletirmektir. Yukarda nerilen renci seimi ile ilgili modeller
bunu salayabilir.
120

Eer Trkiye bu almann sonunda nerilen ilk model olan ve "lisans" ve "yksek
lisans" eitimini birletiren "Alanda Yksek Lisans Dzeyinde retmen Eitimi Modeli"ni
benimserse, yukarda nerilen renci seme modelleri ayn ekilde uygulanabilir. Eer
Trkiye, nerilen ikinci model olan "Alanda Yksek Lisans Sonras retmen Eitimi
Modeli"ni benimserse, o zaman retmen aday seim kriterlerinin bu modele uyarlanmas
gerekir. Belli bir bilim dalnda yksek lisans yapm ve tez yazm bir adaydan lise
notlarn sunmasn istemenin bir anlam olmayacaktr.
Bilgili, becerili ve erdemli retmen yetitirmek "doru" retmen adaylarn programa
almakla balar. Doru retmen aday retmenlie hem "ilgisi" hem de "yetenei" olan
adaydr. Trkiye'de halen yapld gibi bir tek test puanyla doru retmen adaylarn
bilinli olarak semek mmkn deildir. Bu sorun en ksa zamanda zlmelidir.

5.6. Liderlik ve Deiim

5.6.1. Vizyona Dayal Liderlik
Vizyonsuz liderlik olmaz. Bir kurum ancak lider kadrosunun vizyonu kadar byr.
Kurumsal vizyon, bir kurumda herkesin bildii, inand ve gerekletirmek iin alt
idealdir. Yedi boyutlu bir retmen eitimi modeli olan Okulda niversite'nin uygulanmasna
karar veren, modelin vizyon, misyon, ama, ilke ve yeterliliklerini zmseyerek benimseyen,
modelin btn boyutlar arasnda ibirlii ve egdm salayan, modelin yaamas iin
gerekli kaynaklar temin eden ve bir sistem olarak modelin geliimini ve geleceini
planlayan liderlik kurumudur. retmen eitimi programlarnn liderleri, kendi vizyonlarn
birlikte altklar retim yesi ve retmenlere benimsetmek ve o vizyonu kurumun
vizyonu haline getirmek zorundadr.
Vizyona dayal liderlik ve kurumsal vizyona Amerika'dan bir rnek verilebilir:
Amerika'daki 1400 retmen eitimi programn inceleyerek en iyilerini belirlemek iin
yaplan ve drt yl sren bir aratrmada yedi retmen eitimi program en iyileri olarak
seilmiti. Bunlardan bir tanesi 1888'de kurulan Boston'daki "Wheelock College"dr.
Programn kurucusu ve lideri olan Lucy Wheelock vizyonunu yle ifade etmitir: "Hayat
yaamaya deer klan tek ey bir davaya hizmet etmektir ve hizmet edilebilecek en
byk dava da ocuk eitimidir. Eitim her insana anlama ve takdir etme gc verir.
Bireylere en faydal olacak bir hizmet vererek, insanla da en byk hizmeti salamaktayz"
(Miller ve Silverman, 2000: 98). Kurumun aratrmann yapld dnemdeki rektr ise
grlerini yle ifade etmektedir: "Amerika'nn gelecei onun ocuklarnn ellerindedir.
Bu ocuklara ve ailelerine profesyonel eitimciler hizmet sunmaldr. Burada yaptmz
i, profesyonel eitimcileri yetitirme davasna kendimizi adam olmamzdr" (Miller ve
Silverman, 2000: 98). Kurumun retim yeleri yaptklar ii bir "misyon" olarak grmektedir.

121

Bir profesr, retim yelerinin idealizmini yle tanmlamaktadr: "Bu kurumda ben,
sosyal idealizme kendini adam bir retim yesi grubuna mensubum. Biz gerekten
eitimin, tek tek ocuklar eiterek dnyay deitireceine inanyoruz" (Miller ve
Silverman, 2000: 102).
Amerika'daki en baarl retmen eitimi programlarnn "en baarl" olmalarn
salayan g, kendi vizyonlarn ynetici ve retim yelerinin vizyonu haline dntrerek
kurumsallatran liderleri olmutur. Amerika'nn en iyileri olan yedi retmen eitimi
programn tanmlayan aratrma raporlarnda grld gibi bu programlarn "en iyi"
retmenler eliyle toplumu gelitirecek nesiller yetitirme ve bu yolla "dnyay deitirme"
vizyonuna inanan liderleri, bu vizyonu, kurumsal vizyon, misyon ve amalar haline
dntrerek, kurumun bir btn olarak ayn hedefe ynelmesini salamlardr. Okulda
niversite Modeli'nin vizyon, misyon, ama, ilke ve yeterliliklerinin, modeli uygulayan
eitim fakltelerinin liderleri tarafndan benimsenmesi ve hem retim yeleri hem de
ibirlii yaplan okullarn ynetici ve retmenleri tarafndan benimsenen vizyon, misyon,
ama, ilke ve yeterlilikler haline dntrlmesi arttr.

5.6.2. Demokratik Katlm

Liderlik demokratik katlmla glenir. Liderler, birlikte altklar insanlarn fikirlerini
zgrce ve gven iinde syleyebilecekleri demokratik bir ortam yaratmaldrlar.
Amerika'daki baarl yksekretim kurumlarnda, rektrle birlikte niversite ynetiminin
politikasn belirleyen "Mtevelli Heyet"ten, "Kavramsal ereve"yi yenileme komitesine
kadar hemen her seviyede karar srelerine oklu-katlm vardr. Karar ve seme
srelerine katlan retim yelerinin, grlerini hibir endieye kaplmadan ama sayg
kurallarna uymaya zen gstererek aklamas, her zaman sonucu belirlemeye yetmeyebilir
ama liderlik kurumunu glendirir ve ynetime "demokratik" bir nitelik verir (zcan,
2011). Demokratik katlm yneticilerin grlerini gelitirmekte, ufkunu geniletmekte
ve kurumu daha iyi ynetmelerini salamaktadr. Okulda niversite Modeli'ni uygulayan
liderler, retim yelerinin karar verme srelerine demokratik katlmn salayan bir
ynetim oluturmaldr.

5.6.3. Deerlendirmeye Dayal Deiim

Okulda niversite'yi oluturan unsurlar arasnda ibirlii ve egdm salayan ve
modelin geliimini ve geleceini planlayan "liderlik" kurumunun, sistemin "ne kadar iyi"
altn bilmesi ve sistemi bu bilginin nda ynetmesi gerekir. Bir sistemin iini ne
kadar iyi yaptn bilmeden ynetilmesi karanlkta yrmek gibidir. Btn sistemlerde
olduu gibi retmen eitiminde de "deerlendirme" ynetime yol gsteren ktr. Bu
n gl olabilmesi iin sistemi oluturan btn unsurlarn ilevlerini ne kadar iyi

122

gerekletirdiklerinin bamsz kurumlarca deerlendirilmesi gerekir. Eitim fakltelerinin

ulusal ve uluslararas uzman kurumlar tarafndan akreditasyon iin deerlendirilmesi,
programn bir btn olarak incelenmesini ve bunun periyodik olarak tekrarlanmasn
salar. Byle bir deerlendirme, uluslararas standartlarda en iyi olmak isteyen eitim
fakltelerinin yolunu aydnlatacaktr. Okulda niversite Modeli'nin uyguland eitim
faklteleri mutlaka NCATE68 gibi uluslararas uzman kurululara akredite olmaldr.
Trkiye'de de retmen eitiminde standartlar ve akreditasyon konusundaki almalar
hzla tamamlanmaldr.

5.6.4. Okulda niversite Modelinde Ortak Liderlik

niversite-okul ortakl olmadan, bu iki kurumun liderleri, retim yeleri ve
retmenleri vizyonda ve eylemde ayn hedefe ynelmeden Okulda niversite kurulamaz
ve en iyi retmenler yetitirilemez. niversite ve okulun ok sk ibirlii yapmasyla
hayata geirilecek olan Okulda niversite program, bu iki kurumun salayaca Ortak
Liderlik'le ynetilecektir.
Okulda niversite Projesi iki e bakan tarafndan ynetilecektir. E bakanlar
modelin uygulanmas, deerlendirilmesi ve gelitirilmesine ynelik almalar birlikte
alacaklar Okulda niversite Kurulu ile gerekletirecektir. E bakanlardan birisi
eitim fakltesi'nin dekan, dieri ise ibirlii yaplan devlet okullarnn bal olduu
milli eitim mdr veya ibirlii yaplan zel okullarn bal olduu st birimlerin
yneticisi olacaktr.

5.7. Deneyim ve Geliim: retmenlik Deneyimi, Bilimsel

Aratrma, Mesleki Geliim ve renci Baars iin Okulda
niversite
"renme"nin niteliini belirleyen en nemli faktrlerden biri renmenin gerekletii
"ortam"n, o ortamda renilecek bilgi, beceri veya deerlerin renilmesine uygunluudur.
retmen adaylarnn eitimi iin en uygun ortam retmenlerin iyeri olan "okul"dur.
retmen olmak iin gerekli olan bilgi, beceri ve deerler bilimsel aratrma sonularna
gre belirlenmeli ve iyeri ortamnda, deneyimle, yaparak ve yaayarak kazanlmaldr.
Okulda niversite Modeli'nde genel bir ilke olarak retmen eitimin ilk yars
niversite ortamnda ikinci yars da okul ortamnda verilecektir. Eer bu model drt
yllk bir retmen eitimi programnda uygulanrsa, ilke olarak eitimin ilk iki yl
niversitede son iki yl da retmenliin uygulama alan olan okullarda verilecektir.
Okulda niversite Modeli'nin be buuk-alt yllk yksek lisans dzeyinde retmen
eitimi veren programlarnda, niversite mezunlarna retmenlik formasyonu veren
68

National Council for the Accreditation of Teacher Education (retmen Eitimi Akreditasyon Milli Konseyi)

123

lisans-st retmen eitimi programlarnda veya yksek lisans sonras retmen eitimi
programlarnda uygulanmas halinde de iyeri ortamnda verilen deneyime dayal iki
yllk meslek eitiminin sresinde veya ieriinde bir deiiklik olmayacaktr. Bir baka
deyile, Okulda niversite Modeli'nin uyguland hibir retmen eitimi programnda
Yardmc retmen ve Aday retmen olarak okul ortamnda deneyim kazanlan sre
toplam iki retim ylndan az olmayacaktr.
Eitim faklteleri retmen adaylarnn "yardmclk" ve "uygulama" almalar iin
ihtiya duyduklar sayda resmi ve/veya zel ilk, orta ve lise seviyesindeki okulla ibirlii
yapacaktr. Bu okullar, Okulda niversite'nin fiziki mekan ve uygulama merkezi olacak
ve ibirlii yaplan niversite ve eitim fakltesinin katksyla niversite ilevi kazanacaktr.
Eitim ve Aratrma Hastaneleri'nin tp eitimine salad katk gibi Okulda niversiteler
de retmen adaylarnn deneyime ve bilime dayal bir eitim almasn, mevcut
retmenlerin ve retim yelerinin mesleki geliimini, retim yelerinin, retmenlerin
ve retmen adaylarnn karlalan sorunlar zmek iin birlikte bilimsel aratrmalar
yapmasn ve en nemlisi de renci baarsnn artmasn salayacaktr. Okulda niversite
Modeli'nde uygulama ana hatlaryla aadaki gibi olacaktr.

5.7.1. Okulda niversite Modeli'nde Uygulamann Anahatlar

Eitim Ortamnn Dzenlenmesi
retmen eitimi iin ibirlii yaplan ilk, orta ve lise dzeyindeki okullar retim
yelerinin, retmenlerin ve retmen adaylarnn birlikte ayn mekanda bulunmasn
ve ibirlii yapmasn mmkn klacak ekilde dzenlenmelidir. Genel bir ilke olarak
genel kltr derslerinin niversitede, meslek derslerinin okullarda, alan bilgisi derslerinin
de yarsnn fiziki alt yaps msait olan okullarda dier yarsnn da niversitede verilmesi
kabul edilebilir. Bu oran fiziki alt yaps msait olan okullarn lehine olarak artrlabilir.
Okulda niversite Modelini benimseyen milli eitim mdrlkleri ve zel okul
ynetimlerinin yeni yapacaklar okul binalarn Okulda niversite Modelini uygulayacak
ekilde ina etmeleri ok yararl olacaktr. retim yeleri ve retmenler Okulda
niversite'ye zg fonksiyonel bir mimarinin tasarlanmasna katk salamaldr.
retmen Yardmclna Hazrlk
Okulda niversite Modeli'nin uyguland drt yllk bir retmen eitimi program
iin eitim fakltesine kabul edilen renciler, eitimlerinin ilk iki ylnda niversitede
genel kltr, alan ve meslek derslerini alacak, bu derslerden alan uygulamas olanlar
iin ibirlii yaplan okullara gidecek, gzlem, aratrma ve dev yapacak ve bylece
nc ylda balayacak olan Okul Deneyimi ve Yardmc retmenlik dersi iin gerekli
olan bilgi, beceri ve deerleri kazanacaktr.
124

retmen Yardmcl Deneyimi

Eitim fakltesi rencileri nc snfa getiklerinde, retmen eitimi iin ibirlii
yaplan ilk, orta ve lise dzeyindeki okullarda grev yapan deneyimli ve baarl Uygulama
retmenleri'nin snflarna retmen Yardmcs olarak yerletirilecektir. retmen
Yardmcl grevi iki ayr okulda, deneyimli ve baarl iki farkl retmenle toplam
iki dnem almay gerektiren, bilime ve deneyime dayal, teoriyle pratii e zamanl
olarak, hem snftaki uygulamay gzlemleyerek hem de uygulama yaparak renme
frsatlar yaratan yaplandrmac bir renme deneyimidir. Genel bir ilke olarak bir
Uygulama retmeni'ne iki retmen Yardmcs verilecektir. Snfta retmen Yardmcsna
duyulan ihtiyaca ve yardmclara verilecek destein yeterliliine bakllarak yardmc says
drde kadar artrlabilir.
retmen Yardmclarnn Dersleri
Tekli retim yapan okullara yerletirilen retmen Yardmclar bu okullarda tamgn grevli olaca iin niversitedeki derslerini bu okullardaki dersler sona erdikten
sonra yine bu okul binalarndaki snflarda alacaklardr. Bu dersler saat 16:00'da balayabilir.
Bu amala, ayn evredeki okullarda bulunan retmen Yardmclar bu okullardan fiziki
alt yaps uygun olan birinde toplanabilir. Fiziki alt yapnn uygun olmamas halinde bu
dersler niversitede yaplacaktr.
retmenlik Uygulamas Deneyimi
retmen Yardmcl deneyimini baaryla tamamlayarak drdnc snfa geen
renciler tam gn olarak iki dnem srecek retmenlik Uygulamas ve Aday retmenlik
dersine balayacaktr. Aday retmenler, retmenlik uygulamas iin ibirlii yaplan
okullardaki baarl ve deneyimli usta reticiler olan Uygulama retmenlerinin snflarna
yerletirilecektir. Aday retmenlik grevi iki ayr okulda, deneyimli ve baarl iki farkl
Uygulama retmeniyle toplam iki dnem almay gerektiren, hem snftaki uygulamay
gzlemleyerek hem de retmenlik uygulamas yaparak teoriyle pratii birlikte renme
frsatlar yaratan yaplandrmac bir renme deneyimidir.
Aday retmenler, ilk dnem retmenlik Uygulamasnn ilk haftasnda snftaki
uygulamalar gzlemledikten sonra Uygulama retmeninin rehberliinde retim grevi
stlenmeye balayacak ve stlendikleri retim sorumluluu yava yava artacaktr. Aday
retmenler ilk uygulama dneminin en az be haftasnda snf veya ders retmeninin
sorumluluunu tam gn olarak stlenecektir.

125

Aday retmenler, retmenlik Uygulamasnn ikinci dneminde ilk hafta snftaki

uygulamalar gzlemledikten sonra retim grevi stlenmeye balayacak ve stlendikleri
retim sorumluluu yava yava artacaktr. Aday retmenler, bu ikinci ve son uygulama
dneminin en az on haftasnda snf veya ders retmeninin sorumluluunu tam gn
olarak stlenecektir. retmenlik grevini stlenen aday retmenlere, o snfn retmeni
olan ve aday gzlemleyen uygulama retmeni ile haftada en az bir defa aday izleyen
uygulamadan sorumlu retim yesi geri bildirim verecek ve rehberlik edecektir. Geri
bildirim toplantlar, retim yesi, uygulama retmeni ve aday retmenin katlmyla
yaplacak ve aday retmenin performans standart bir forma gre deerlendirilecektir.
Aday retmenlerin Dersleri
deal olan retmen adaylarnn retmenlik Uygulamas ve Aday retmenlik iin
snflara yerletirilecekleri yedinci dneme kadar "Bilimsel Aratrma" dndaki btn
dersleri bitirmi olmalardr. Uygulama yapan retmen adaylarnn kendilerini tamamen
retmenlik uygulamasna vermeleri, planlama, retim ve deerlendirmeyle uramalar
beklenir. Eitim fakltesi ynetimleri, retmenlik uygulamas iin yerletirme yaplmadan
nce aratrma hari btn derslerin tamamlanmas gerektiine dair bir politika
benimseyebilir.69
retmen Yardmclarnn ve Aday retmenlerin alma Takvimi
retmen Yardmclar ve Aday retmenler'in alma takvimi niversitenin deil,
yerletirildikleri devlet okulu veya zel okulun takvimine gre dzenlenecek, okulun
ald haftadan kapand haftaya kadar almaya devam edeceklerdir. Bu ilke, eitim
fakltesi ve ibirlii yaplan okul ynetimleri tarafndan gerekli mevzuat deiiklii
yapldktan ve retmen yardmclarnn okul takvimine gre grev yapmasn mmkn
klacak alt yap hazrl tamamlandktan sonra uygulamaya konacaktr.
Uygulama retmeninin Grevi
retmenlik formasyonuna sahip deneyimli retmenler, retmen adaylarnn
uygulama almalarnn planlanmasna, yrtlmesine ve deerlendirilmesine katk
salamalar amacyla Uygulama retmeni olarak grevlendirilmektedir. Snfna retmen
Yardmcs veya Aday retmen verilen Uygulama retmeni, "yardmcsna" (veya
yardmclarna) rehberlik edecek, onun kendisine eitim-retim ilerinde yardm etmesi,
ihtiyac olan rencilere ders altrmas ve bu deneyimin retmen aday veya adaylarna
olduu kadar kendi rencileri iin de yararl olmas iin gerekli dzenlemeleri yapacaktr.
Uygulama retmeni ayrca dnem sonunda yardmcsnn veya yardmclarnn
performansn deerlendiren bir rapor hazrlayacaktr.
69

Amerika'da genel bir ilke olarak retmenlik uygulamas yapan retmen adaylarnn ders almasna izin
verilmez.

126

Uygulama retmenleri seilirken Yksek Lisans (Master) derecesi olan deneyimli

ve baarl retmenlere ncelik verilecektir.
retmen retim Elemanlarnn Programa Katks
birlii yaplan okullarn ynetici ve retmenlerinden ilgili eitim ve deneyim
kriterlerini karlayanlar, retmen retim Eleman olarak grevlendirilecek ve retmen
eitimi programndaki derslerin bazlarn ya tek balarna veya akademisyen retim
yeleriyle birlikte okutacaktr.
Uygulama retim Elemannn Grevi
Eitim fakltesi mensubu olan Uygulama retim Elemanlar alannda deneyimli ve
retmenlik formasyonuna sahip, retmen adaylarnn uygulama almalarn planlayan,
yrten ve deerlendiren, kendi alannda doktoras olan yksekretim kurumu retim
elemanlardr. Uygulama retim Elemanlar'nn grevi retmen Yardmcs ve Aday
retmen olarak kendilerine verilen eitim fakltesi rencilerinin retmenlik mesleini
gzlemleyerek ve uygulayarak renmesine rehberlik etmektir.
Uluslararas Deneyim Kazanma
Mezun oluncaya kadar bir yl (iki dnem) retmen Yardmcs ve bir yl da Aday
retmen olarak deneyim kazanacak olan rencilere bu sre zarfnda bir dnem
uluslararas eitim deneyimi kazandrmak Okulda niversite'nin hedefleri arasndadr.
Yabanc dil bilgisi yeterli olan retmen adaylar yurt dndaki okullarda retmen
Yardmcs (Teacher Aid or Teacher Assistant) veya Aday retmen (Student Teacher)
olarak yerletirilecektir. Halihazrda yrtlen Erasmus, Mevlana vb. uluslararas deiim
programlar bu tr uygulamalar iin zengin frsatlar sunabilir.
Okul Dersliklerinin Kullanlmas
retmen eitimi iin ibirlii yaplan okullarn fiziki altyaps elverdii lde bu
okullardaki baz derslikler retmen eitimi programndaki dersleri vermek iin
kullanlacaktr. niversite dersleri, ibirlii yaplan okulda derslerin bittii le sonu veya
akam saatlerinde verilecek ekilde programlanabilir. Okullarn hepsinin fiziki altyaps
bu dersler iin msait olmayabilir. Bu durumda, ayn evredeki farkl okullarda bulunan
retmen Yardmclar okullarndaki dersler bittikten sonra fiziki altyaps msait olan
bir okulda toplanarak programdaki derslerini iyeri ortamnda alabilir.

127

retim yelerine Okullarda Ofis Verilmesi

retmen eitimi programnda grevi olan retim yelerinin ibirlii yaplan
okullardan fiziki altyaps msait olanlarda ofisleri olacak, retim yeleri alma
saatlerinin yarsn bu ofislerde geirecektir. Bu ofisler retim yelerinin bilimsel
almalarn niversite ortamnda olduu gibi devam ettirmelerini salayacak ekilde
tefri edilecektir.
Okul Yneticisi ve retmenlerin Srelere Katlm
birlii yaplan milli eitim mdrl ve ona bal okullarn ynetici ve retmenleri
arasndan Okulda niversite Modeli'nde grev alanlar retmen eitimi programnn
oluturulmas, uygulanmas, deerlendirilmesi ve gelitirilmesine ilikin btn srelerde
aktif olarak yer alacaktr.
Uygulama Okullarnda Bilimsel Aratrmalar Yaplmas
retim yeleri eitimle ilgili aratrmalarn ve eitsel yenilik denemelerini ibirlii
yaplan uygulama okullarnda okul ynetimiyle ibirlii yaparak, retmenler ve retmen
adaylaryla ibirlii iinde planlayacak ve uygulayacaktr. Aratrmalarda ncelik, ibirlii
yaplan okullarn karlat sorunlara ve bu okullardaki rencilerin baarsn artrmaya
ynelik projelere verilecektir.
birlii Yaplan Ynetici ve retmenlere cret denmesi
birlii yaplan devlet okullar veya zel okullarda veya onlarn bal olduu
kurumlarda grevli ynetici ve retmenlerden Okulda niversite Modeli'nin
uygulanmasnda sorumluluk stlenen Milli Eitim Mdrl grevlileri veya zel
Okullar Uygulama Koordinatr, Uygulama Okulu Mdr, Uygulama Okulu Koordinatr
ve Uygulama retmenlerine hizmetlerinin karl olarak Milli Eitim Bakanl ve YK
tarafndan imzalanan ibirlii protokolnde (MEB, 1998a) belirlenen bir cret denecektir.
Ayrca Rehberlik ve Psikolojik Danmanlk Anabilim Dalnda okuyan rencilerin
uygulama almalarna katk salayan okul yneticileri ve rehber retmenlere de
(psikolojik danman) cret denecektir.
niversite Mensuplarna cret denmesi
Okulda niversite Modeli'nin uygulanmasnda Faklte Uygulama Koordinatr,
Blm Uygulama Koordinatr ve Uygulama retim Eleman olarak sorumluluk stlenen
retim elemanlarna hizmetlerinin karl olarak bir deme yaplacaktr. Bu uygulama
halen yrrlkte olan mevzuata uygundur.
128

retmen Yardmclarna ve Aday retmenlere cret denmesi

Okulda niversite Modeli'nde Yardmc retmen ve Aday retmen olarak sorumluluk
stlenenlere hizmetlerinin karl olarak belli bir cret denmesi iin mevzuat
dzenlenecek ve kaynak bulunacaktr.
Okulda niversite Anlamas Yaplmas
retmen eitimi veren niversite ve eitim fakltesi ynetimleri ile retmen eitimi
iin ibirlii yaplarak Okulda niversite ilevi kazandrlacak ilkokul, ortaokul ve lise
dzeyindeki kamu ve zel okul ynetimleri ile onlarn bal olduu st ynetim birimleri
arasnda bir anlama imzalanarak, yaplan ibirlii yasal bir zemine oturtulacaktr.

129

B L M

ARATIRMANIN SONULARI VE
TRKYE N NERLER

6. ARATIRMANIN SONULARI VE TRKYE N

NERLER
6.1. Aratrmann Sonular
retmen eitimi programlarnn yapsna, ieriine ve yntemine ilikin evrensel
ilkeler henz olumu deildir. retmen eitimcileri arasnda retmenlerin sahip
olmas gereken bilgi, beceri ve deerlerin neler olduu, ne zaman ve nasl renilmesi
gerektii konusunda ortak bir gr yoktur (Levine, 2006: 5). retmen eitimi modelleri
lkeler arasnda byk farkllklar gstermektedir. Baz lkeler kendi iinde farkl modeller
uygulamaktadr. Baz niversiteler ise birden fazla model uygulayarak retmen eitimi
vermektedir (Darling-Hammond ve Lieberman, 2012). retmen eitiminde son dnem
reform araylarnn balad 1980'lerden itibaren tartlan konulardan birisi iyi bir
retmenin ne bilmesi, ne yapabilmesi ve hangi mesleki deerlere sahip olmas gerektiidir.
Tartlan bir dier nemli konu da retmen eitimi veren kurumlarn nasl yaplandrlmas
gerektiidir.
Bu almann amac, retmen eitiminin kavramsal ereve, mfredat, yntem,
retim yesi, renci seimi, liderlik ve uygulama boyutlarn yeniden yaplandrarak,
retmenliin cazip ve saygn bir "meslek" olarak tannmasn salayacak yeni bir
retmen eitimi modeli gelitirmektir. Bu amac gerekletirmek iin Trkiye'deki ve
retmen eitimi alannda reform almalar yaplan dier lkelerdeki gelimeleri
inceleyen ve "Okulda niversite" ad verilen bir model gelitiren bu almann sonular
u ekilde zetlenebilir:
Lisans Dzeyinde retmen Eitimi Artk Yeterli Deildir
ocuk ve genlere retilmesi gereken bilgi ve becerinin katlanarak oald, sosyal
ve kltrel eitliliin hzla artt, yabanc dil bilmenin, demokratik deerleri benimsemenin,
evreyi korumann ve dijital okur-yazarln insanln ortak paydas haline geldii bir
dnyada, lisans dzeyindeki drt yllk retmen eitimi programlarnn bilgi anda
grev yapacak retmenleri hazrlamaya yetmedii konusunda uluslararas ortak bir
gr olumaya balamtr (Levine, 2006; Darling-Hammond ve Lieberman, 2012). Bu
grn nemli bir gstergesi dnyann gelimi lkelerinde lisans dzeyinde verilen
retmen eitimi programlarnn sresini uzatan ve ieriini genileten programlarn
ortaya km ve yaygnlam olmasdr.

133

Drt yllk retmen eitimine alternatif model gelitirme almalar bu alanda reform
almalar yapan baka lkelerde de vardr. Bunlar arasnda Finlandiya, Hollanda,
ngiltere, Almanya, Singapur, Hong Kong, Kanada ve Avustralya saylabilir. Bu lkelerden
bazlarnda drt yllk retmen eitimi tamamen terk edilmi, bir ksmnda ise drt yllk
modelin yan sra be, alt hatta yedi yl ve daha fazla sren modeller uygulamaya
konmutur (Darling-Hammond ve Lieberman, 2012).
Sadece "retmenlik Sertifikas" Veren Lisans-Sonras Programlar Baarl
Deildir
Hemen her lkede zaman zaman karlalan bir sorun olan "artan retmen ihtiyac"n
karlamak iin ortaya kan ve sadece retmenlik sertifikas veya formasyon eitimi
veren programlarn baarl olduunu sylemek mmkn deildir. Bu tr programlarn
homojen bir yaps yoktur ve aralarnda ierik, yntem ve sre asndan nemli farkllklar
vardr (Woolfolk, 1989). Bu programlarn birounda retmen adaylar, retmenlik
mesleine ilikin bir grup eitim dersi almakta ve bir sre de uygulama yapmaktadr.
Ancak sertifika almak iin gereken derslerin says, kredisi ve retmenlik deneyiminin
nitelii kurumdan kuruma olduu kadar lkeden lkeye de deimektedir. Sresi bir
dnem ile iki yl arasnda deien programlar vardr. Bu sertifika programlarnn bir
ksm ise, Amerika ve ngiltere'de grld gibi ihtiya duyulan bir alanda niversite
diplomas olan retmen adaylarn dorudan retmen olarak grevlendirmekte,
formasyon eitimini ise hafta sonlarnda ve yaz tatillerinde vermektedir (MacBeath, 2012;
Cochran-Smith ve Zeichner, 2005). retmenlik sertifikas veya formasyonu dzeyinde
eitim veren lisans sonras programlardan mezun olan baarl retmenlerin var olduunu
inkar etmek mmkn deildir. Ancak bu programlardan mezun olan retmenlerin
genel olarak baarl olduunu gsteren hibir bilimsel aratrma yoktur (Cochran-Smith
ve Zeichner, 2005).
Meslek Eitimini Tamamlamadan retmen Olmay Salayan "Alternatif
Programlar" Baarl Deildir
retmen adaylarn, retmenlik formasyonu eitimi vermeden snflara yerletiren
ve meslek eitimini hafta sonlar ve yaz tatillerinde veren programlar "alternatif programlar"
olarak adlandrlmaktadr. Bu modelin en bilinen rnekleri Amerika'da "Amerika in
ret" (Teach for America), ngiltere'de ise "Okul Merkezli retmen Eitimi Program"dr
(School Centred Initial Teacher Training Programme). retmen bulmakta zorlanlan
yerlerde bu soruna acil bir zm bulmak iin tasarlanan ve meslek eitiminin sresini
ve nemini azaltan bir uygulamadr. Geleneksel rak-kalfa-usta modelini "kalfa" ve
"usta" olmadan uygulamaya alan, "raklar" hi hazrlamadan hizmet verecekleri
insanlarla ba baa brakan, ama onlardan usta gibi performans sergilemesini isteyen
bu model, henz bir baar salam deildir.
134

Formasyon Eitimi Veren Lisans-Sonras Programlar Baarl Klacak

Mesleki Eitim Normlar Olumamtr
retmen yetitirmek iin alan kurumlarn yz elli yl akn bir tarihi vardr. nceleri
orta retim dzeyinde olan bu kurumlar zamanla gelierek liseden sonra drt yllk
retmen eitimi veren kurumlara dnm ve son elli yl iinde de niversitelerin
bnyesinde yer almaya balamtr. zel olarak retmen eitimi vermek iin alan bu
kurumlarn varlna ramen, retmen eitimini farkl ekillerde veren birok "lisanssonras" (post-baccalaureate) veya "yksek lisans" program ortaya kmtr. Gnmzde
niversite mezunlarna farkl ekillerde retmenlik eitimi veren bu programlarn birok
eidi bulunmaktadr (Woolfolk, 1989; Darling-Hammond ve Lieberman, 2012). Bu
programlarn bazlar bir dnem srmekte, bazlar bir yl veya daha uzun zamanda
tamamlanmaktadr. Bir ksm "eitimde yksek lisans" (master) dzeyinde retmen
eitimi vermekte, dier bir ksm ise belli bir alanda lisans eitimi olan niversite
mezunlarn hi eitim vermeden retmen olarak grevlendirmektedir (Levine, 2006;
(Zeichner, 1989; Woolfolk, 1989; Cochran-Smith ve Zeichner, 2005).
Sz konusu "retmen eitimi kargaas" bir "sonu"tur ve sorunu anlamak iin bu
duruma yol aan sebepleri incelemek gerekir. Nfus art, zorunlu retim sresinin
uzamas ve snf mevcutlarnn klmesi gibi sebeplerle retmen ihtiyacnn artmas
ve mevcut retmen eitimi programlarnn ihtiyac karlayamamas bu tr alternatif
programlarn ortaya kmasna yol amtr (Woolfolk, 1989; Cochran-Smith ve Zeichner,
2005).
Lisans-st veya lisans sonras retmen eitimi programlarnn ortaya kmasnn
sebeplerinden birisi de eitim fakltelerinde verilen retmen eitiminin yeterli olmadna
dair yaygn algdr. Trkiye, Amerika ve ngiltere gibi lkelerde grlen renci
baarsndaki yetersizlik bu algy glendirmekte, reform araylarn hzlandrmakta ve
"geleneksel" retmen eitimi programlarna alternatif programlarn ortaya kmasna
yol amaktadr. Drt yllk "geleneksel" retmen eitimi programlarna alternatif olarak
ortaya kan bu lisans-st programlar kendi iinde iki gruba ayrmak mmkndr.
Birinci grupta niversite mezunlarna sadece "retmenlik sertifikas" veya "formasyonu"
kazandran programlar vardr. kinci grupta ise niversite mezunlarna "yksek lisans"
dzeyinde retmen eitimi veren programlar bulunmaktadr.
"Eitimde" Yksek Lisans Veren Programlarn ok Az Baarl Olmutur
Lisans-sonras balayan "lisans-st" retmen eitimi programlarnn bir ksm
"eitimde yksek lisans" dzeyindedir. Amerika'da uzun bir gemii olan bu programlarn
ortaya kmasnn nemli sebeplerinden birisi retmen eitiminin kalitesini ykseltmektir.

135

retmen eitimini yksek lisans (master) dzeyinde veren bu programlarn zaman

iinde iki deiik formu olumutur. Bunlardan birisi "Master of Education" (MEd), dieri
ise "Master of Arts in Teaching" (M.A.T.) olarak anlmaktadr. Aralarnda farklar olmasna
ramen ikisi de eitimde yksek lisans vermektedir. retmen eitimini yksek lisans
dzeyinde veren programlar isimlerine gre deil de "yaplar"na gre gruplandrmak
daha anlaml olacaktr. Mesela, retmen eitimini yksek lisans dzeyinde veren
programlarn bir ksmnda "lisans" program yoktur. Bu kurumlarn eitim fakltesinde
veya bu tr lisans-st programlarn uyguland birimlerinde sadece yksek lisans
dzeyinde eitim verilmektedir. Bu tr programlarda ieriin, yntemin ve srenin ayn
olduunu sylemek mmkn deildir. Ancak baarl programlarda srenin ortalama
iki yl olduu grlmektedir. retmen eitimini yksek lisans dzeyinde veren
programlarn bir ksmnda ise "lisans" ve "yksek lisans" programlar entegre edilmi
olarak birlikte verilmektedir. Bu programlarda renciler meslek derslerini almaya ve
retmenlik uygulamas yapmaya lisans eitimleri srasnda balamaktadr. Aralarnda
farklar olmakla birlikte ortalama olarak bu programlarn be-buuk yl srd
grlmektedir.
Baarl rneklere Ramen "Eitimde" Yksek Lisans Modeli Bilgi a
in Yeterli Deildir
retmen eitimini "eitim yksek lisans" (master) yaptrarak veren retmen eitimi
programlar Amerika'da 20. yzyln bandan bu yana uygulanmaktadr. Bu programlarn
bir ksm sadece "lisans-st" eitim vermekte ve iki yl civarnda srmektedir. Dier bir
ksm ise "lisans" ve "yksek lisans" programlarn birletirerek "eitim yksek lisans"
vermekte ve be-buuk yl veya daha fazla srmektedir. Amerika'da u anda retmenlerin
% 45 kadarnn eitimde yksek lisans vardr. Buna %6 kadar olan eitim uzmanlar
ve % 1 kadar olan eitim doktoral retmenleri de ekleyince Amerika'da retmenlerin
% 55 kadarnn eitim alannda lisans st eitimi ald grlmektedir (U.S. Statistical
Abstracts, 2012: Tablo: 255). Yaklak -buuk milyon kadar retmenin bulunduu
Amerika'da retmenlerin bu seviyede eitim grm olmas bir baardr. Ancak Amerikan
retmen eitimindeki bu baarnn renci baarsna yansdn sylemek mmkn
deildir. Amerika'da yerel, ulusal ve uluslararas testlerde ok net olarak grlen bir
"baar a" (achievement gap) sorunu vardr. Uluslararas baar testlerinde Amerikal
renciler ortalarda yer almaktadr ve Finlandiya gibi baarl lkelerle Amerika arasnda
nemli bir "baar a" bulunmaktadr. Ulusal testlerde ise en dk ve en yksek
baar gsteren renciler arasndaki ak ok fazladr (U.S. Statistical Abstracts, 2012).
Amerika'da ok yaygnlam olan "eitimde yksek lisans" programlar arasnda
ierik, yntem ve sre asndan farkllklar vardr. Ancak bu farkllklara ramen bu
programlarn ortak zellii "pedagoji" arlkl olmasdr. Bir baka deyile bu programlar

136

esas olarak eitim ve retimin nasl yaplmasna ilikin "bilim ve sanat"n retilmesi
iin tasarlanmtr. Daha basit bir ifade ile, bu programlarn ana temas retim yntem
ve teknikleridir. Finlandiya ve Hollanda'da uygulanan ve alanda yksek lisans gerektiren
modellerde ise retmen adaylarnn retecekleri konuda yksek lisans yapmas
istenmektedir. Tabii ki retim yntemleri ok nemlidir ama iyi derecede alan bilgisine
sahip olmadan yntem renmenin bir anlam yoktur (Shulman, 2005).
"Alanda" Yksek Lisans ve retmen Eitimini Birlikte Veren Baarl
Modeller Ortaya kmtr
Bu programlarda retmen adaylar belli bir alanda "lisans", "yksek lisans" ve
retmenlik "meslek eitimi"ni birlikte almaktadr. retmen adaylar hem retecekleri
alanda yksek lisans yaparak uzmanlamakta hem de retmenlik meslek eitimi
grmektedir. Bu modelde retmen adaylar alan seimini ve o alanda retmenlik
eitimi bavurusunu e zamanl olarak yapmaktadr. renciler uzmanlaacaklar alanla
ilgili programlarnda ikinci yla getiklerinde retmenlik meslek derslerini de almaya
balamaktadr. Bu uygulama retmen adaylarnn teori ve pratii e zamanl renmelerini
salamaktadr. Bu modelin en baarl rnei Finlandiyada bulunmaktadr. Finlandiya
eitim fakltelerinde renciler hem lisans hem de yksek lisans tezi hazrlamakta ve
ilgili bakanln verilerine gre retmen adaylar alanda yksek lisans gerektiren
retmen eitimi programlarn be ile yedi-buuk yl arasnda tamamlamaktadr (Sahlberg,
2012: 8-10).
"Alanda" Yksek Lisans Sonras retmen Eitimi Veren Baarl Modeller
Ortaya kmtr
"Alanda" yksek lisans sonras (post-master) modelde retmen adaylar nce belli
bir bilim dalnda "lisans" ve "lisans st" eitimlerini tamamlamakta daha sonra da o
alanda retmenlik meslek eitimi almak iin eitim fakltesine bavurmaktadr. Bu
modelin Finlandiya ve Hollanda'da baaryla uyguland grlmektedir. Finlandiya'da
yukarda anlatlan "alanda yksek lisans" ve "meslek eitimi"nin birlikte verildii modelle,
"yksek lisans sonras" meslek eitiminde uygulanan retmen eitimi mfredat tamamen
ayndr. Bu model normal artlarda iki yl srmektedir.
Hollanda'da da benzer bir "yksek lisans sonras" retmen eitimi program
uygulanmaktadr. Ancak Hollanda'da "yksek lisans sonras" modelin iki farkl ekli
vardr. Birinci ekilde, Finlandiya'da olduu gibi bir bilim dalnda yksek lisans olanlar
retmen olmak iin eitim fakltesine bavurmakta ve retmenlik formasyonu
kazanmaktadr. Bu program bir yl srmektedir.

137

"Alanda" Yksek Lisans Olanlara "Eitim" Yksek Lisans Veren Modeller

Ortaya kmtr
Hollanda'da uygulan ikinci tr "yksek lisans sonras" retmen eitimi program iki
yl srmektedir. Bu programda bir bilim dalnda "yksek lisans" olan retmen adaylar
iki yl boyunca retmenlik meslek eitimi almakta ve eitimde "yksek lisans" derecesini
kazanmaktadr. Bu programdan hem bir bilim dalnda "yksek lisans" hem de eitimde
"yksek lisans" olan "iki yksek lisansl" retmenler yetimektedir (Hammerness,
Tartwijk ve Snoek, 2012: 55-56). retmenlik mesleinde uzmanlamak, meslein hem
bilimsel hem de sanatsal boyutunu iselletirerek ustalamak iin deneyim arttr.
Meslek Eitimin "Sresi" ve "Sreci"yle lgili Normlar Olumutur
Bu almann nemli sonularndan birisi de meslek eitimin ne kadar srmesi ve
nasl olmasyla ilgilidir. Hem retmen eitimi alannda hem de dier sektrlerde verilen
meslek eitimine ilikin almalar bu konuda unu gstermektedir: Bir meslek tam gn
alarak iki ylda renilebilir. Bu kural ilk defa Flexner (1910) tarafndan doktorlarn
eitimi iin nerilmi ve uygulanmaya balanmtr.
Farkl lkelerdeki baarl retmen eitimi programlarnda da, iyi bir genel kltr
ve alan eitimi alm retmen adaylarna iki yllk bir eitimle mesleki bilgi, beceri ve
deerlerin kazandrlabildii grlmektedir. "Lisans sonras", "yksek lisans" ve "yksek
lisans sonras" programlarda retmenlik mesleini iki yl iinde baaryla reten
programlara Amerika'dan, Finlandiya'dan, Hollanda'dan ve Almanya'dan rnekler metin
iinde verilmitir.
Meslek eitiminde sre kadar sre de nemlidir. ki yllk meslek eitiminin ieriini
oluturan dersler ve uygulamalar bir blok halinde deil, uzmanlk alanndaki derslerle
e zamanl renildii zaman daha baarl olmaktadr. Flexner'in nerdii modelin sresi
deil ama sreci zaman iinde bu ynde bir deiime uram ve mesleki uygulamalar
son iki yldan nce yaplmaya balanmtr. retmen adaylar hem alan derslerini hem
de meslek derslerini e zamanl almaldr. retmen eitiminde bu uygulamann en
baarl rneinin Finlandiya'da uygulanan yksek lisans dzeyindeki retmen eitimi
program olduu sylenebilir (Sahlberg, 2012).

6.2. Trkiye in neriler

Dnya hzla deimekte ve kresel bilgi toplumunda eitim dahil her ey sadece
ulusal deil uluslararas standartlara gre de deerlendirilmektedir. Trkiye'nin 2023
hedeflerini gerekletirmesi, ada medeniyete ulamas ve ona katk salamas iin
yeni nesilleri dnya ile konuacak, dnya ile alacak ve dnya ile yaracak ekilde
yetitirmesi arttr. Her snfta, uluslararas standartlara gre en iyi ekilde yetimi, Trk
kltrn bilen, dnyay tanyan, bilgi an ve kresellemeyi anlam, demokrasiyi
yaayan, evreyi koruyan, 21. yzyl becerilerine sahip, snfndaki btn rencileri
138

farkllklar ne olursa olsun en iyi ekilde eitebilen bilgili, becerili ve erdemli bir
retmen olmadan byle yksek nitelikli nesiller yetitirilemez. Eitimde baarl olan
veya baar salamak iin alan lkelerde yaplan retmen eitimi reform almalar
gstermektedir ki drt yllk modeller artk yeterli deildir. Ayn ekilde, zaman zaman
her toplumda ortaya kan retmen an kapatmak iin uygulanan veya ok iyi
niyetlerle retmenlerin kalitesini ykseltmek iin denenen lisans sonras retmen
eitimi programlar da baarl olamamtr. Baarl baz rnekleri olmakla birlikte, esas
olarak formasyon eitimi veren lisans sonras programlar birbirinden ok farkldr ve
bu programlarn mesleki eitimini standartlatracak normlar olumamtr. retmen
eitiminin gelecei; alanda yksek lisans dzeyinde uygulama-merkezli meslek eitimidir.
Trkiye eer retmen eitiminde bir fark yaratmak istiyorsa alanda yksek lisans
dzeyinde retmen eitimi veren modelleri tercih etmelidir. Bu anlayla raporun iinde
sunulan drt modelden Trkiye iin "Alanda Yksek Lisans Modeli" ve "Alanda Yksek
Lisans Sonras Model" nerilmektedir.
Trkiye'nin retmen eitimi sistemini yeniden yaplandrarak kresel standartlara
gre en iyi olan, ulusa ve insanla hizmet edecek stn nitelikli retmenler ve renciler
yetitirmesi iin yapmas gerekenler unlardr:
retmen Eitiminin Yksek Lisans Dzeyinde Olmas in Yasal Dzenleme
Yaplmaldr.
Trkiye en ksa zamanda anaokulundan lise son snfa kadar her kademedeki okulda
retmen olacaklarn bir bilim dalnda "yksek lisans derecesi"ne ve deneyime dayal
toplam iki yl sren (veya iki yldan uzun sreye yaylsa da toplam uygulama kredisi
iki yllk retime eit olan) meslek eitimine sahip olmalarn zorunlu klan bir yasal
dzenleme yapmaldr.
retmen Eitimi in nerilen Okulda niversite Modeli-1: Alanda Yksek
Lisans Modeli
Trkiye'nin kendi alannda yksek lisans derecesinde uzmanlk eitimi alm ve iki
yl sren (veya toplam olarak iki yllk ders kredisine tekabl eden) deneyime dayal
meslek eitimi alm retmenler yetitirebilmek iin benimseyecei modellerden birisi
bu almann Kavramsal ereve ksmnda anlatlan "Alanda Yksek Lisans Dzeyinde
Okulda niversite Modeli"dir.
Bu model uyguland zaman, retmen adaylar eitimlerinin ilk iki yln niversitemerkezli olarak tamamlayacak, mmkn olduunca alan deneyimi kazanacak ve bir
retmene yardmclk yapacak ekilde hazrlanacaktr. nc snfa geince ibirlii
yaplarak Okulda niversite'ye dntrlen uygulama okullarnn bir snfna retmen
Yardmcs olarak yerletirilecektir. ki ayr okulda tamamlanan ve toplam iki dnem
sren "yardmclk" grevini baaryla tamamlayan renciler, drdnc snfta yine iki
139

retmen Olma Sreci

dnem srecek ve iki ayr okulda yaplacak olan retmenlik Uygulamas iin Aday
retmen olarak ibirlii yaplan okullardaki deneyimli retmenlerin snflarna
yerletirileceklerdir.

retmen
Yardmcl
ve Dersler
Genel Kltr,
Alan ve Meslek
Dersleri

E
E

Kalfalk(Journeyman)

Uzmanlk ve
Ustalk
(Expertise and
Mastery)

raklk
(Apprenticeship)

1.Yl

retmenlik
Uygulamas
ve Dersler

Alan Yksek
Lisans Tezi
ve Uygulama

2.Yl

3.Yl

4.Yl

5.Yl

6.Yl

Alanda Yksek Lisans Dzeyinde Okulda niversite

retmen Yardmcl ve retmenlik Uygulamas sresince adaylara deneyimli snf
retmenleri ve retim yeleri rehberlik edecektir. retmenlik uygulamasn tamamlayan
adaylar, retecekleri alanda uzmanlk kazanmak iin yksek lisans derslerine ve tez
almalarna balayacaktr. Yksek Lisans Dzeyinde Okulda niversite Program alt
yllktr. Ancak bu sre retmen adaylarnn bireysel baarlarna gre deiebilir.
retmen Eitimi in nerilen Okulda niversite Modeli-2: Alanda Yksek
Lisans Sonras Model
Trkiye'nin kendi alannda yksek lisans dzeyinde uzman olan ve deneyime dayal
iki yllk meslek eitimi alm retmenler yetitirebilmek iin benimseyecei ikinci
model bu almann Kavramsal ereve ksmnda anlatlan "Alanda Yksek Lisans
Sonras Okulda niversite Modeli"dir. Bu model uyguland zaman programa
sadece retmenlik yaplacak bir alanda yksek lisansn tamamlam renciler alnacaktr.
Seilerek programa alnan renciler, iki yl sren bir retmenlik meslek eitimi
alacaktr. Birinci yl iki farkl uygulama okulunda ve iki farkl retmenin yannda
retmen Yardmcs olarak alacak ve e zamanl olarak da meslek derslerini alacaktr.
Dersler, yardmclk grevinin bittii saatlerde olacak ve uygulama okullarnda verilecektir.
kinci yl ise yine iki farkl uygulama okulunda iki farkl uygulama retmeninin snfnda
retmenlik Uygulamas yapacaktr. ki yl sren retmen Yardmcl ve retmenlik
Uygulamas sresince adaylara deneyimli uygulama retmenleri ve retim yeleri geri
bildirim verecek ve rehberlik edecektir.
140

retmen Olma Sreci

retmen
Yardmcl
(raklkApprenticeship)
retmenlik Yaplacak
Bir Alanda Lisans ve
Yksek Lisans Eitimi

retmenlik
Uygulamas
(KalfalkJourneyman)
E

E
E

E
E
E

Be Yl Lisans ve Yksek Lisans Eitimi

ki Yl Meslek Eitimi

Alanda Yksek Lisans Sonras Okulda niversite

Adaylarn retmen olmak iin toplam ka yl retim grecei onlarn yksek lisans
eitimlerini tamamlama srelerine gre deiecektir. Meslek eitimi iki yl srecei iin
lisans ve yksek lisans eitimlerini be ylda tamamlayan adaylar iin bu sre yedi yl
olacaktr.
Eitim Faklteleri Doktora Program Olan niversitelerde Almal ve
retmen Eitiminde Uzmanlamaldr.
Snfndaki btn rencileri eitebilecek, bilgili, becerili ve erdemli retmenler
yetitirebilmek iin yaplmas gereken ilerden birisi, retmen eitimi programlarnn
en az ilgili iki alanda doktora program aabilen niversitelerde almasdr. Bu alanlardan
birisi eitim, dieri de fen edebiyat fakltesi olmaldr. Bu iki alanda doktora program
aamayan niversitelerdeki retmen eitimi programlar kapatlmal ve dier
niversitelerdeki programlarla birletirilmelidir. Eitim faklteleri retmen eitimi
alannda uzmanlamal ve retim yelerini baarl retmenlik deneyimi olan
akademisyenler arasndan seilmelidir.
"Okulda niversite"ye Dntrlecek Uygulama Okullar retmenlik
Uygulamas Alannda Uzmanlamaldr.
retmen adaylar okul deneyimi ve retmenlik uygulamalarn bu almada
"Okulda niversite" olarak adlandrlan ve retmenlik uygulamas alannda uzmanlaan
okullarda yapmaldr. Bu okullarda, ncelikli olarak kendi alannda ve eitimde yksek

141

lisans derecesi olan deneyimli retmenler grevlendirilmelidir. Bu almann Kavramsal

ereve ksmnda aklanan Okulda niversite Modeli, retmen eitimi program olan
niversite ve eitim fakltesinin Milli Eitim Bakanl ve okullar ile (kamu veya zel
okullar) ibirlii yaparak oluturaca yeni bir yaplanmadr. Okulda niversitenin fiziki
mekan, ibirlii yaplan ilkokul, ortaokul veya lise binas olacaktr. niversite ve eitim
fakltesi, retmen eitimiyle ilgili retim yelerini, retmen aday olan rencilerini
ve eitim aratrmas projelerini retmen eitimi iin ibirlii yaplan okula tayacak
ve ibirlii yaplan okul, "Okulda niversite" olarak yeniden yaplandrlacaktr.
Okulda niversite, rgn ve yaygn meslek eitiminin ayn at altnda gerekleecei
karma veya "melez" bir yaplanma olacaktr. Okulda niversite'lerde retmen adaylar,
"retmen yardmcs" ve "aday retmen" olarak deneyimli retmenlerin yannda
alacak, o retmenleri gzlemleyecek, grevli olduklar snflarda bulunan baars
dk rencilere ders altracak ve renci baarsnn artmasna katk salayacaktr.
retim yelerinin bu okullarda ofisleri olacak ve retim yeleri zamanlarnn en az
yarsn bu okullarda geirecektir. retim yeleri bu okullarda retmenlerle birlikte
(co-teaching) veya yalnz olarak derslere girecek ve retmenlie ilikin deneyimlerini
artracaktr. Bu okullarda karlalan eitime ilikin sorunlar retim yeleri, retmenler
ve retmen adaylarnn birlikte tasarlayp uygulayacaklar projelerle bilimsel olarak
aratrlacak ve zlecektir. Akademisyen retim yeleri ve deneyimli retmenler,
okulda grevli btn retmenlerin mesleki geliimine hizmet ii eitim yoluyla katk
salayacaktr. Uygulama retmeni (mentor) olarak grev yapacak retmenler bu greve
balamadan nce uygulama retmenlii eitimi alacaktr. retmen eitimi programndaki
dersler, ncelikli olarak eitim dersleri bu okullardaki dersliklerde yaplacaktr. Deneyimli
okul yneticileri ve retmenlerin retmen eitimi programndaki derslerden uygun
olanlar yalnz olarak veya retim yeleriyle birlikte vermesi salanacaktr. Okul
yneticileri ve retmenlere, retmen adaylarnn seimi, yetimesi ve deerlendirilmesinde
yetki ve sorumluluk verilecektir.
Ksacas, niversiteler ve okullar, Okulda niversite ats altnda retmen adaylarnn
eitimi, retmenlerin ve retim yelerinin mesleki geliimi, yerel eitim sorunlarnn
aratrlmas ve renci baarsnn artrlmas iin ibirlii yapacaktr. Okulda niversite'ler,
eitim ve aratrma hastanelerinin tp eitimine yapt katknn benzerini retmen
eitimine yapacak ve retmen eitiminde bir Trkiye markasnn yaratlmasn salayacaktr.
retmen Eitimi iin niversite-Okul Ortakl Kurumsallamaldr.
Eitim fakltelerinin, retmen eitimi iin anaokulundan liseye kadar her kademedeki
okulla retmen eitiminin her alannda eit haklara sahip bir "ortaklk" tesis etmesi
salanmaldr. retmen adaylarnn iki yl srecek veya toplam iki yllk ders kredisine

142

tekabl edecek mesleki deneyimi, retmenlerin ve retim yelerinin mesleki geliimi,

retmen adaylarnn, retmenlerin ve retim yelerinin birlikte yapaca eitim
aratrmalar, okul binalarnn eitim derslerini vermek iin kullanlmas, eitim fakltesi
retim yelerine okullarda ofis tahsis edilmesi, baarl retmenlerin retmen eitimi
programnda ders vermesi ve okullardaki rencilerin baarsnn artrlmas iin ibirlii
yaplan okullarla yaplacak "ortaklk" ve okullara verilecek destek yaplandrlmal ve
yasal bir zemine oturtulmaldr.
retmen Eitimi in "Okulda niversite Modeli" Benimsenmelidir.
Eitim faklteleri ile okullar arasnda retmen eitimi iin tesis edilecek ortakl
yaplandrmak iin bu almada nerilen Okulda niversite Modeli benimsenmelidir.
Okulda niversite Modeli (bu almann Kavramsal ereve ksmnda akland gibi)
"lisans," "lisans-sonras," "yksek lisans" ve "yksek lisans-sonras" dzeyde verilen farkl
retmen eitimi programlarnda ayn ekilde uygulanabilecei iin, niversite-okul
ilikisini standartlatrmak mmkn olacaktr. Okulda niversite'nin hangi modeli
uygulanrsa uygulansn, her retmen aday en az bir yl retmen Yardmcs, bir yl
da Aday retmen olarak toplam iki yl, eitimin gerekletii iyeri ortamnda uygulama
yapacak, retmenlie ilikin bilgi, beceri ve deerleri e zamanl olarak, yaparak ve
yaayarak renecektir
Mevcut retmenler Alanda Yksek Lisans Yapmaldr.
Trkiye'de grev yapmakta olan mevcut retmenlerin ulusal ve kresel deiime
ve bilgi ana uyum salayabilmeleri iin kendi alanlarnda tezli yksek lisans yapmas
gerekir. Bu tr bir eitim, retmenlerin kendi alanlarna ilikin bilgi ve becerisini
yenileyecek ve gelitirecek, dolaysyla da renci baarsn olumlu ekilde etkileyecektir.
Mevcut retmenlerin ve yneticilerin tezli yksek lisans yapmas iin terfi ve maa
artrmn ieren bir tevik program hazrlanmaldr.
retmenler kendi alanlarnda yksek lisans yapmak iin eitimcinin eitimi konusunda
uzmanlaan byk niversitelere kayt yaptrmal, ders cretleri ve ilgili dier masraflar
devlet tarafndan karlanmaldr. Yksek lisans yapan retmenlerin uygulama almalar
ve bilimsel aratrmalarna hem akademisyen retim yeleri hem de baarl ve deneyimli
retmenler rehberlik etmelidir.
"Eitimde" Yksek Lisans Veren Programlar Yeniden Yaplandrlmaldr.
retmenlik mesleinde uzmanlamak, meslein hem bilimsel hem de sanatsal
boyutunu iselletirerek ustalamak iin deneyim arttr. Eitimde yksek lisans

143

programlarna alnacak rencilerin retmenlik deneyimi olmas onlarn teori-pratik

ilikisini daha iyi anlamasn salayacak ve verimlilii artracaktr. "Eitimde" yksek
lisans veren programlar, retmenlik yapt "alanda" yksek lisans yapm olan ve en
az yl retmen olarak alm bulunan retmenlere eitim vermek zere yeniden
yaplandrlmaldr. Bu uygulama, "alannda uzman" olan retmenleri retmenlik
mesleinde de "ustalatracak" ve daha yararl sonular verecektir.
Mevcut retmenlere Hizmet-i Mesleki Eitimi Salanmaldr.
Halen grevde olan retmenlerin alm olduu meslek eitimi ayn deildir. Bir
ksm drt yllk eitim fakltelerinden mezun olmutur. Bir ksm iki veya yllk eitim
enstits mezunudur. Aralarnda liseden mezun olduktan sonra retmen okulu fark
derslerini vererek retmen olan ve halen greve devam edenler de vardr. Dnya ve
Trkiye hzla deimektedir. Teknolojik gelimeler ve dijital teknoloji hayatn her alann
olduu gibi eitimi de etkilemekte ve deitirmektedir. Her alanda olduu gibi eitim
bilimleri alannda da srekli bilimsel aratrma yaplmakta, ders programlar ve retim
yntemleri deimektedir. Dijital teknolojiyle byyen bilgi a ocuk ve genlerine
retmenlik yapanlarn da kendilerini srekli yenilemesi gerekir.
retmenlerin tamam, niversiteler ve Milli Eitim Bakanl'nn birlikte hazrlayaca
hizmet ii eitim programlarna katlmaldr. Baarl retmenlerin meslektalarna hizmet
ii eitim vermesi salanmaldr. Hizmet ii eitim etkinliklerinin bir paras olarak
retmenlerin baarl okullar ziyaret etme ve orada grev yapan retmenleri gzlemesi
mmkn olmaldr. retmenlerin hizmet ii eitim amacyla eitimde baarl olan
lkeleri ziyaret etmesi tevik edilmeli ve desteklenmelidir. YK'n retim yelerine
yurt dnda bili ve grg artrm iin verdii bir destei Milli Eitim Bakanl da belli
kriterleri karlayan retmenlere vermelidir. Sz gelimi, kendi alannda yksek lisansn
tamamlayan retmenlere Bakanlk aylk yurt d destei verebilir.
retmen Eitimi Kavramsal erevesi Hazrlanmaldr.
Kavramsal ereve, eitim fakltesinin retmen eitimine ilikin vizyon, misyon,
amalar, genel ilkeler ve yeterliliklerini ierir, teorik temellerini aklar ve programn
yapsn tanmlar. Eitim sisteminin merkeziyeti olmad lkelerde her eitim fakltesi
kendi kavramsal erevesini bal olduu eyaletin veya devletin ve ilgili akreditasyon
kurulularnn yeterliliklerini gz nnde bulundurarak hazrlamaktadr. Trkiye'de
merkeziyeti bir sistem vardr. YK eitim fakltelerinin ve okullarn katklaryla lkenin
tamamnda uygulanacak bir "retmen Eitimi Kavramsal erevesi" hazrlamaldr. Bu
almann Kavramsal ereve ksmnda verilen vizyon, misyon, ama, ilke ve yeterlilikler
bu konuda yardmc olabilir.

144

retmen Eitimi Mfredatnda Teori ve Uygulama Eit Olmal ve E

Zamanl renilmelidir.
retmen eitimi mfredatn oluturan genel kltr, alan ve meslek dersleri gzden
geirilmeli, ierikleri birbiriyle rten dersler programdan karlmaldr. Btn derslerin
hem teorik hem de uygulama kredisi olmal ve toplam teori ve uygulama kredileri
birbirine eit olacak ekilde dzenlenmelidir. Bu almann Mfredat blmnde nerilen
meslek dersleri, retmen eitiminde teori ve uygulama dengesinin kurulmasna katk
salayacaktr. Yine ayn blmde nerilen genel kltr dersleri retmen adaylarnn
daha iyi hazrlanmasn salayabilir. Alanlara zg mfredat, ilgili alann uzman olan
akademisyenlerin ve o konuda reten retmenlerin grleri alnarak yenilenmelidir.
Programdaki Btn Derslerde Yaparak ve Yaayarak renmeyi
Salayan Yntemler Uygulanmaldr.
retmen eitimcileri, tp, mhendislik ve hukuk eitiminde kullanlan "marka
yntemler" (signature pedagogies) gibi retmen eitimine zg, retmen adaylarn
meslee en iyi ekilde hazrlayan ve btn retmen eitimi programlarnda kullanlan
yntemler gelitirmelidir. Mesela tp eitiminde kullanlan yntemlerden birisi doktor
adaylarnn hocalaryla birlikte her sabah yaptklar klinik ziyaretleridir (Clinical rounds).
Bu yntem tp eitiminin "olmazsa olmaz"dr, "marka"sdr ve dnyann her tarafndaki
tp fakltelerinde uygulanr (Shulman, 2005). retmen eitimi programnda verilen
genel kltr, alan ve meslek derslerinde retmen adaylarnn yaparak ve yaayarak
renmesini salayacak, bu almann Yntem ksmnda nerilen ve aklanan yntemler
uygulanmaldr. Bu yntemlerden bir ksm retmen eitimine zg yntemler olarak
markalaabilir. retmen eitiminde yaparak ve yaayarak renme imkan salayan
yntemlerin uygulanmas hem retmen adaylarnn daha iyi renmesini salayacak
hem de onlarn retmenlik yaparken bu tr yntemleri kullanmasna yol aacak ve
renci baarsnn ykselmesine katk salayacaktr.
retmen Eitimcisi Olacak Akademisyen ve retmenlerin Niteliklerini
Tanmlayan retmen Eitimcisi Yeterlilikleri Hazrlanmaldr.
Okulda niversite Modeli'nde retim elemanlar iki kaynaktan salanacaktr. Birincisi
fen-edebiyat ve eitim fakltelerinde grev yapan akademisyenler, dieri ise okullardaki
retmen ve yneticilerdir. retmen eitimcisi olarak grev yapacak btn akademisyen
ve retmenler, retim tarzlar, uygulamalar, bilimsel aratrmalar ve mesleki deerleriyle
retmen adaylarna model olmaldrlar. Bu amala, kendi alannda ok iyi yetimi, iyi
retmen ve iyi eitime ilikin ortak bir vizyonu olan, etkili retim yapabilen, bilimsel
aratrma becerisine sahip, baarl retmenlik deneyimi olan ve takm almas yapabilen
akademisyen ve retmenlere bu sorumluluk verilmelidir. retmen eitimcilerinin
seimi, terfisi ve hizmet ii eitimlerinin kurumlamas iin, Trkiye'nin ihtiyac, kltrel
deerleri ve bu alanda yaplan uluslararas almalar gz nne alnarak Trkiye
retmen Eitimcisi Yeterlilikleri hazrlanmaldr.
145

Eitim Fakltelerine renci Seme Kriterleri Deitirilmelidir.

retmen eitimi alannda baarl lkelerde ve kurumlarda retmen adaylar
retmenlie ilikin yetenek ve ilgileri dikkat alnarak ve mlakat yaplarak seilmektedir.
Bu programlara bavuran adaylardan, retmenlik iin nemli (okuma, yazma, matematik,
vb.) konulardaki test puanlarn, ocuk ve genlerle olan deneyimlerinin belgelerini,
retmen olmaya niin karar verdiklerini, teknolojik yeterliliklerini, retmenlie ilikin
bilgi, beceri ve deneyimleri hakknda yazlan tavsiye mektuplarn, toplum hizmeti
yapmlarsa belgelerini ve ilgili dier belgeleri sunmalar istenmektedir. Bavuru dosyas
incelenen adaylar arasndan kriterleri karlayanlar mlakata arlmakta ve son karar
mlakattan sonra verilmektedir. Trkiye, retmen eitimi programlarna renci alm
kriterlerini deitirmeli ve bir tek test puanyla retmen aday belirlemeye son verilmelidir.
Bu almann retmen Adaylar blmnde nerilen renci seim modellerinden
birisi benimsenebilir veya YK retmenlie ilgi ve yetenei olan adaylarn seimi iin
niversitelerin ve okullarn katksyla yeni bir model gelitirebilir.
retmenlerin zlk Haklar yiletirilmelidir.
Baarl retmen eitimi programlarnn bulunduu lkelerde retmenlie ilgi ve
yetenei olan rencileri bu programlara bavurmaya ynelten baz "tevik ediciler"in
bulunduu grlmektedir. Sz gelimi, Finlandiya'da retmen eitimi programna giren
rencilere "bir renci ayl" balanmaktadr. Mezun olunca aldklar maa da kendileri
gibi yksek lisans dzeyinde eitimi olan dier meslek mensuplarna eittir. Ayrca,
retmenlik kendi alannda karar verme gc olan ve toplumda sayg duyulan bir
meslektir. Singapur'da da retmen eitimine kabul edilen adaylara Eitim Bakanl
tarafndan tam maa balanmaktadr ve eitim masraflar karlanmaktadr. Hollanda'da
benzer bir uygulama vardr. Amerika'da byle bir uygulama yoktur ancak Amerika'daki
n yapm baarl retmen eitimi programlarndan mezun olanlar iyi maa veren
okullarda hemen i bulabildii iin bu kurumlara pahal olmalarna ramen ok bavuru
olmaktadr.
retmen eitiminde baarl lkelerin uygulamalar da gz nnde bulundurularak
Trkiye'de de hem retmen adaylarnn hem de retmenlerin zlk haklar iyiletirilmeli
ve retmenlik mesleine en yetenekli rencilerin bavurmas salanmaldr. Sz gelimi,
eer bu almada nerilen Okulda niversite modeli benimsenirse, retmen adaylar
bir yl retmen Yardmcs olarak bir yl da Aday retmen olarak uygulama yapacak,
grevli olduklar snflarndaki rencilere ders altracaklardr. retmen adaylarna
bu iki yl sreyle maa verilebilir. Byle bir uygulama hem retmen adaylarnnn
motivasyonunu hem de verimliliini artracaktr. Ayrca, eer nerilen "yksek lisans"
ve "yksek lisans sonras" retmen eitimi modelleri benimsenirse, retmen eitiminin
sresi uzayacak ve retmenlerin akademik dzeyi ykselecektir. Bu durum retmenlere
eitimlerine uygun, daha yksek bir deme yapmay gerektirir.

146

EK
Okulda niversite: Trkiye'de retmen Eitimini Yeniden Yaplandrmak iin Bir
Model nerisi balkl bu raporun yazar Prof. Dr. Mustafa zcan, raporu hazrladktan
sonra aadaki katlmclarn yer ald bir altayda raporun sunumunu yapm ve
katlmclar grlerini sz konusu altayda ifade etmilerdir. Kendilerine teekkr
ederiz.
6 Kasm 2013 Tarihinde Ankara'da Gerekletirilen "retmen Eitiminde
Okulda niversite" altaynn Katlmc Listesi
SM

KURUM

Abdulkadir YILMAZ

Talim ve Terbiye Kurulu

Ali ASLAN

Baheehir Uur Eitim Kurumlar

Prof. Dr. Alipaa AYAS

Bilkent niversitesi

Alper DNER

Eitim Reformu Giriimi (ERG)

Prof. Dr. Aye AKIR LHAN

Ankara niversitesi

Enver YCEL

TSAD

Fahri ZKARA

Hac Mustafa Tarman Ortaokulu

Prof. Dr. Glge SEFEROLU

ODT Eitim Fakltesi

Do. Dr. Glsen NVER

Ege niversitesi

Dr. Glseren KARAGZ AKAR

Boazii niversitesi

Hac ENOL

Keiren lesi Kamil Ocak lkokulu

Hasan EREN

Trkiye zel Okullar Birlii Dernei

Yard. Do. Dr. Hlya KILI

Yeditepe niversitesi

Hlya YALINKAYA

MEB retmen Yetitirme ve Gelitirme Genel Mdrl

Kayhan KARLI

retmen Akademisi Vakf (RAV)

Mehmet BGE

Baheehir Uur Eitim Vakf

Do. Dr. Melik BLBL

Atatrk niversitesi Kazm Karabekir

Prof. Dr. Muhittin MEK

Yksekretim Kurulu (YK)

Prof. Dr. Mustafa ZCAN

Rhode Island niversitesi

Nalan DEMR

MEB retmen Yetitirme ve Gelitirme Genel Mdrl

Resul KAPLAN

Etlik Anadolu mam Hatip Lisesi

Dr. S. Sadi SEFEROLU

Hacettepe niversitesi

Ydr. Do. Dr. Semih AKTEKN

Milli Eitim Bakanl Strateji Gelitirme Bakanl

Sevin ATABAY

Trk Eitim Dernei (TED)

Prof. Dr. Selahattin DLDZGN

stanbul niversitesi

Prof. Dr. Yaar ZDEN

Baheehir niversitesi

Prof. Dr. Yksel KAVAK

Hacettepe niversitesi

Ebru DCLE

TSAD

Deniz KARATA

TSAD

Sinem ULUTRK CNB

TSAD
147

KAYNAKLAR
American Association of Colleges for Teacher Education (AACTE) (2010). The clinical
preparation of teachers: A policy brief. Washington, D.C.: AACTE Yayn.
American Association of Colleges for Teacher Education (AACTE) and the Partnership
for the 21st Century Skills (P21) (2010). 21st Century knowledge and skills in educator
preparation. Author. nternet eriim: www.aacte.org
American Federation of Teachers (AFT) (2012). Raising the bar: Aligning and elevating
teacher preparation and the teaching profession. A report of the American Federation
of Teachers, Teacher Preparation Task Force. AFT- A Union of Professionals Yayn.
Association of Teacher Educators (ATE). (2003). Standards for teacher educators.
http://www.ate1.org/pubs/Standards.cfm
Association of Teacher Educators (ATE). (1996). Certification of master teacher educators.
Final Report of the Task Force on the Certification of Teacher Educators (Reston, VA,
ATE).
Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi (2007). Eitim bilimleri bak asyla
eitim faklteleri ve akreditasyon altay. A.. Eitim Bilimleri Fakltesi yaynlar,
yayn no: 204. Yayma hazrlayanlar: Tevhide Krgn ve Fatma H. Bkmaz.
Auguste, B., Kihn, P. and Miller, M. (2010). Closing the talent gap: Attracting and
retaining top-third graduates to careers in teaching: An international and market
research-based perspective. McKinsey and Company Yayn. Internet eriimi:
www.mckinsey.com/clientservice/socialsector
Beck, C. & Kosnik, C. (2006). Innovations in teacher education: A social constructivist
approach. New York: State University of New York.
Bellanca, J. ve Brandt, R. (Eds.) (2010). 21st century skills: rethinking how students
learn. Bloomington, IN: Solution Tree Press.
Benner, P., Sutphen, M., Leonard, V. And Day, L. (2010). Educating nurses: A cal for
radical transformation. A project of the Carnegie Foundation for the Advancement of
Teaching. Stanford, CA: Jossey-Bass.
Berry, B and Montgpmery, D., Curtis, R., Hernandez, M., Wurtzel, J. and Snyder, J.
(2008). Creating and sustaining urban teaching residencies: A new way to recruit,
prepare, and retain effective teachers in high-needs districts. A report prepared for the
the Aspen Institute and Center for Teaching Quality.
149

Campell, A., McNamara, O., Furlong, J., Lewis, F. L. and Howson, J. (2007). The evaluation
of the national partnership project in England: processes, issues and dilemmas in
commissioned evaluation research. Journal of Education for Teaching, 33(4), 471-483.
Carnegie Forum on Education (1986). A nation prepared: Teachers for the 21st century.
The report of the Task Force on Teaching as a Profession. Carnegie Forum on Education
and Economy pub.
Castle, S., Fox, R. K. and Souder, K. O. (2006). Do professional development schools
(PDSs) make a difference? A comparative study of PDS and non-PDS teacher candidates.
Journal of Teacher Education 57(1), 65-80.
Cochran-Smith, M. & Zeichner, K. M. (Eds.). (2005). Studying teacher education: The
report of the AERA panel on research and teacher education. Published for AERA by
Lawrence Erlbaum Associates.
Cochran-Smith, M., Feiman-Nemser, S., McIntyre, D.J. and Demers, K.E. (Eds.). (2008).
Handbook of research on teacher education: Enduring questionsb inb changing contexts,
3rd ed. NewYork and London: Co-published by Routledge/Taylor and Francis Group
and the Association of Teacher Educators.
Cooke, M., Irby, D. M. ve O'Brien, B. C. (2010). Educating physicians: A call for reform
of medical school and residency. The Carnegie Foundation for the Advancement of
Teaching, Preparation for the Professions series. Stanford, CA: Jossey-Bass Yayn.
Colby, A., Sullivan, W. ve Wegner, J. W. (2007). Educating lawyers: Preparation for
the Profession of Law. The Carnegie Foundation for the Advancement of Teaching,
Preparation for the Professions series. Stanford, CA: Jossey-Bass Yayn.
Copas, E. M. (1984). Critical requirments for cooperating teachers. Journal of Teacher
Education. 35, 6: 4954.
Council of Chief State School Officers (CCSSO) (2012). Our responsibility, our promise:
Transforming educator preparation and entry into the profession. Washington, D.C:
CCSSO.
Council of Chief State School Officers (CCSSO) (2013). InTASC model core teaching
standards and learning progressions for teachers1.0. Developed by CCSSO's Interstate
Teacher Assessment and Support Consortium. Washington, D.C: CCSSO Yayn.
Darling-Hammond, L. (2006). Powerful teacher education: Lessons from exemplary
programs. California: Jossey-Bass: A Wiley Imprint.

150

Darling-Hammond, L. ve Lieberman, A. (Eds.) (2012). Teacher education around the

world: Changing policies and practices. London ve New York: Routledge Taylor and
Francis.
Darling-Hammond, L. (2012). Teacher preparation and development in the United States.
In Darling-Hammond, L. ve Lieberman, A. (Eds.). Teacher education around the world:
Changing policies and practices. London ve New York: Routledge Taylor and Francis.
Darling-Hammond, L. (Ed.). (2000a). Studies of excellence in teacher education:
Preparation in the undergraduate years (Alverno College by Kenneth Zeichner and
Wheelock College by Lynne Miller and David Silvernail). AACTE Publication.
Darling-Hammond, L. (Ed.). (2000b). Studies of excellence in teacher education:
Preparation in a five year program (Trinity University by Julia E.Koppich, University
of Virginia by Katherine K. Merseth and Julia E. Koppich). AACTE Publication.
Darling-Hammond, L. (Ed.). (2000c). Studies of excellence in teacher education:
Preparation at the graduate level (Bank Street College of Education by Linda DarlingHammond and Maritza B. Macdonald, University of California-Berkeley by Jon Snyder,
and University of Southern Maine by Betty Lou Whitford, Gordon Ruscoe, and Letitia
Fickel). AACTE Publication.
Darling-Hammond, L. & MacDonald, M. B. (2000). Bank Street College of Education
in Darling-Hammond, L. (Ed.) (2000c). Studies of excellence in teacher education:
Preparation at the graduate level. AACTE Publication.
Darling-Hammond, L., Gendler, T and Wise, Arthur E. (1990). The teaching internship:
Practical preparation for a licensed profession. California: RAND Corporation Center
for the Study of Teaching Profession.
Dede, C. (2010). Comparing frameworks for the 21st century skills. Bellanca, J. ve Brandt,
R. (Eds.). 21st century skills: rethinking how students learn. Bloomington, IN: Solution
Tree Press.
Dewey, J. (1938/1998). Experience and education. Indiana: Kappa Delta Pi Yayn.
Dewey, J. (1896). The university school. University of Chicago Record, 1 (November
1896): 417-419.
Draper, J. (2012). Hong Kong: Professional preparation and development of teachers
in a market economy. In Darling-Hammond, L. ve Lieberman, A. (Eds.). Teacher
education around the world: Changing policies and practices. London ve New York:
Routledge Taylor and Francis.
151

Educational Testing Services (ETS) (2003). Preparing teachers around the world. A report
prepared by A. H. Wang, A. B. Coleman, R. J. Coley, and R. P. Phelps. Dijital eriim:
www.ets.org/research/pic
Flexner, A. (1910). The Flexner report on medical education in the United States and
Canada 1910 (Tpk basm). Washington, D.C.: Science and Health Publications.
Foster, C. R., Dahill, L. E., Golemon, L. A. Tolentino, B. W. (2006). Educating clergy:
Teaching practices and pastoral imagination. A project of the Carnegie Foundation for
the Advancement of Teaching. Stanford, CA: Jossey-Bass.
Furlong, C. (2013). The teacher I wish to be: Exploring the influence of life histories
on student teacher idealised identities. European Journal of Teacher Education, 36(1),
68-83.
Furlong, J., McNamara, O., Campell, A., Howson, J, and Lewis, S. (2008). Partnership,
policy and politics: initial teacher education in England under New Labour. Teachers
and teaching: theory and practice, 14(4), 307-318.
Goodwin, A. L. (2012). Quality teachers, Singapore style. Darling-Hammond, L. ve
Lieberman, A. (Eds.). Teacher education around the world: Changing policies and
practices. London ve New York: Routledge Taylor and Francis.
Grimmett, P. ve Ratzlaff, H. (1986). Expectations for the cooperating teacher role. Journal
of Teacher Education. 28, 6: 4150, 1986.
Hammerness, K., Tartwijk, J. ve Snoek, M. (2012). Teacher preparation in Netherlands:
Shared visions and common features. In Darling-Hammond, L. ve Lieberman, A. (Eds.).
Teacher education around the world: Changing policies and practices. London ve New
York: Routledge Taylor and Francis.
Higher Education Opportunity Act of 2008. (H.R. 3137). 110th Congress of the United
States of America, 2007-2009, passed on January 1st, 2008.
Hobson, A. J. (2002). Student teachers perceptions of school-based mentoring in nitial
teacher training. Mentoring & Tutoring. 10, 1: 519.
Holmes Group (1986). Tomorrows teachers: A report of the Holmes Group. MI: Author.
Holmes Group (1990). Tomorrows schools: Principles for the design of professional
development schools. MI: Author.
Holmes Partnership (2007). The Holmes partnership trilogy: Tomorrows teachers,
tomorrows schools, tomorrows schools of education. New York: Peter Lang.
152

Ingersoll, R.M., Gang, D., Meilu, S., Lai, K.C., Fulita, H., Kim, E., Tan, S.K.S., Wong, A.F.,
Siribanpitak, P. and Boonyananta. (2006). A comparative study of teacher preparation
and qualifications in six nations. Consortium for Policy Research in Education (CPRE)
Yayn.
Interstate Teacher Assessment and Support Consortium (INTASC) (2011). InTASC Model
core teaching standards: A resource for state dialoque. Washington, D.C.: CCSSD (Council
of Chief State School Officers).
Kay, K. (2010). 21st century skills: why they matter, what they are, and how we get
there. Bellanca, J. ve Brandt, R. (Eds.). 21st century skills: rethinking how students learn.
Bloomington, IN: Solution Tree Press.
Levy, F. ve Murnane, R. (2004). The new division of labor: How computers are creating
the next job market. Princeton, NJ: Princeton University Yayn.
Levin, B. (2012). Building capacity for sustained school improvement. In Darling
Hammond, L. ve Lieberman, A. (Eds.). Teacher education around the world: Changing
policies and practices. London ve New York: Routledge Taylor and Francis.
Koppich, J. E. (2000). Trinity University in Darling-Hammond, L. (Ed.). (2000b). Studies
of excellence in teacher education: Preparation in a five year program. AACTE Publication.
Koster, B. ve Dengerink, J. (2001). Towards a professional standards for Dutch teacher
educators. Eur opean Jour nal of Teacher Education, 24 (3): 343-354.
Koster, B. ve Dengerink, J. (2008). Professional standards for teacher educators: how
to deal with complexity, ownership and function. Experiencs from the Netherlands.
European Journal of Teacher Education, 31 (2): 135-149.
Lampert, M., Franke, M. L., Kazemi, E., Ghousseini, Turrou, A. C., Beasley, H., Cunard,
A. and Crowe, K. (2013). Keeping it complex: Using rehersals to support novice teacher
learning of ambitious teaching. Journal of Teacher Education, 64 (3), 226-243.
Levine, A. (2006). Educating school teachers. Washington, D.C.: The Education Schools
Projects Yayn, Internet eriim: www.edschools.org
Maandag, D. W., Deinum, J. F., Hofman, W. H. A. ve Buitink (2007). Teacher education
in schools: an international comparison. European Journal of Teacher Education, 30
(2), 151-173.
MacBeath, J. (2012). Teacher training, education or learning by doing in the UK. In
Darling-Hammond, L. ve Lieberman, A. (Eds.). Teacher education around the world:
Changing policies and practices. London ve New York: Routledge Taylor and Francis.
153

Malinen, O. P., Vaisanen, P. and Savolainen, H. (2012). Teacher education in Finland:

a review of national effort for preparing teachers for the future. The Curriculum Journal,
23(4), 567-584.
Mayer, D., Pecheone, R. ve Merin N. (2012). Rethinking teacher educaation in Australia.
In Darling-Hammond, L. ve Lieberman, A. (Eds.). Teacher education around the world:
Changing policies and practices. London ve New York: Routledge Taylor and Francis.
Merseth, K. K. & Koppich, J. E. (2000). niversity of Virginia in Darling-Hammond, L.
(Ed.). (2000b). Studies of excellence in teacher education: Preparation in a five year
program. AACTE Publication.
Miller, L. and Silvernail, D. (2000). Wheelock College in Darling-Hammond, L. (Ed.).
(2000a). Studies of excellence in teacher education: Preparation in the undergraduate
years. AACTE Publication.
Milli Eitim Bakanl, retmen Yetitirme ve Gelitirme Genel Mdrl (2012).
Ulusal r etmen strateji belgesi tasla. Yaynlanmam rapor. Ankara.
Milli Eitim Bakanl, retmen Yetitirme ve Eitimi Genel Mdrl (2006).
retmenlik meslei genel yeterlilikleri. Ankara: Yazar.
Milli Eitim Bakanl (1998a). Milli Eitim Bakanl ve Yksekretim Kurulu Bakanl
arasnda imzalanan "retmen Adaylarnn Milli Eitim Bakanlna Bal Eitimretim Kurumlarnda Yapacaklar retmenlik Uygulamasna likin Koordinasyon
ve birlii Protokol." Ankara: Yazar.
Milli Eitim Bakanl (1998b). retmen Adaylarnn Milli Eitim Bakanlna Bal
Eitim-retim Kurumlarnda Yapacaklar retmenlik Uygulamasna likin Ynerge.
Ankara: Yazar.
National Board for Professional Teacher Standards (NBPTS) (1989). What teachers should
know and be able to do? Washington, DC: Author.
National Council for the Accreditation of Teacher Education (NCATE) (2007). Professional
standards for the accreditation of schools, colleges, and department of education.
NCATE yayn. nternet adresi: www.ncate.org.
National Council for the Accreditation of Teacher Education (NCATE) (2010). Transforming
teacher education through clinical practice: A national strategy to prepare effective
teachers, Report of the Blue Ribbon Panel on Clinical Preparation and Partnerships for
Improved Student Learning., NCATE yayn. nternet adresi: www.ncate.org.
154

National Council on Teacher Quality (NCTQ). (2012). Improving teacher preparation:

National summary. 2012 State teacher policy yearbook. NCTQ Yayn.
National Council on Teacher Quality (NCTQ). (2013). A review of the nation's teacher
preparation programs. NCTQ Yayn.
National Research Council of the National Academies. (2010). Preparing teachers:
Building evidence for sound policy. Prepared by the Committee on the Study of Teacher
Preparation Programs in the United States. Washington, D.C.: National Academies Press.
Niemi, H., Toom, A. and Kallioniemi, A. (Eds.) (2012). Miracle of education: The principles
and practices of teaching and learning in Finnish schools. Rotterdam: Sense Publishers.
zcan, M. (2013, 9-10 Mays). Okulda niversite modelinde amalar, ortam ve uygulama.
retmen Eitiminde Yeni Eilimler Uluslararas Sempozyumu'nda (YES2013) davetli
konumac olarak sunulan bildiri. Hacettepe niversitesi, Eitim Fakltesi, Ankara.
zcan, M. (2013, 17-19 Nisan). University within school: A new model to re-structure
teacher
education. New England Educational Research Organization (NEERO)
Conference'nda
sunulan bildiri. Portsmouth, New Hampshire, USA.
zcan, M. (2011). Bilgi anda retmen: Eitimi, nitelikleri, gc. Ankara: TED Yayn.
zcan, M. (2012). yerinde niversite kavramnn retmen eitimine uygulanmas:
Okulda niversite modeli. Uluslararas yksekretim kongresi: Yeni yneliler ve
sorunlar (UYK-2011) bildiri kitab. T.C. Yksekretim Kurulu.
zcan, M. (2012). Okulda niversite modelinde kavramsal ereve: Eylemdeki vizyon
(Conceptual framework: Vision in action in the model of university within school).
retmen Eitimi ve Eitimcileri Dergisi (Journal of Teacher Education and Educators),
Cilt 1, Say 1, Sayfa: 107-132.
Perensky, M. (2001, October). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, v. 9,
no. 5. MCB University Press.
Rhode Island College (RIC) (2013). Rhode Island College 2013-2014 catalog.
Yazar.Richardson, V. (Ed.) (1997). Constructivist teacher education: Building a world
of new understandings. Washington, DC: Falmer Press.
RIPTS (2007). Rhode Island professional teacher standards. Providence: Rhode Island
Department of Education.

155

Ronfeldt, M., Reininger, M. and Kwok, A. (2013, May). Recruitment or preparation?

Investigating the effects of teacher characteristics and student teaching. Journal of
Teacher Education XX(X), 1-19.
Sahlberg, P. (2011). Finnish lessons: What can the world learn from the educational
change in Finland. New York: Teachers College Press.
Sahlberg, P. (2012). The most wanted: Teacheers and teacher education in Finland.
Darling-Hammond, L. ve Lieberman, A. (Eds.). Teacher education around the world:
Changing policies and practices. London ve New York: Routledge Taylor and Francis.
Sheppard, S. D., Macatangay, K., Colby, A. And Sullivan, W. M. (2009). Educating
engineers: Designing for the future of the field. A project of the Carnegie Foundation
for the Advancement of Teaching. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
Shulman, L. S. (2004). The wisdom of practice: Essays on teaching, learning, and learning
to teach. California: Jossey-Bass.
Shulman, L. S. (1998, Mays). Theory, practice and the education of professionals. The
Elementary School Journal, Vol. 98, No. 5. Special issue: John Dewey: The Chicago
Years, s. 511-526
Shulman, L. S. (2005). The signatures pedagogies of the professions of law, medicine,
engineering, and the clergy: Potential lessons for the education of teachers. Amerikada
bulunan Ulusal Aratrma Konseyi Eitim Merkezi tarafndan 6-8 ubat 2005'te dzenlenen
Etkili retme ve renme in retmen Eitimi toplantsnda yaplan konuma. Irvine,
California.
Simola, H. (2007). The Finnish miracle of PISA: historical and sociological remarks on
teaching and teacher education. Comparative education, 41(4), 455-470.
iman, M. (2010). Eitim deer retme srecidir. geder Blten, say 1. zel say konusu:
retmenim Sempozyumu. stanbul: Gnll Eitimciler Dernei Yayn.
Snoek, M. and Wielenga, D. (2001). Teacher education in the Netherlands: Change for
gear. 10 Temmuz 2013'de nternetten alnd.
Snyder, J. (2000). University of California-Berkeley in Darling-Hammond, L. (Ed.).
(2000c). Studies of excellence in teacher education: Preparation at the graduate level.
AACTE Publication.

156

Sullivan, W. M., Colby, A., Wegner, J. W., Bond, L. and Shulman, L. S. (2007). Educating
lawyers: Preparation for the profession of law. A project of the Carnegie Foundation for
the Advancement of Teaching. Stanford, CA: Jossey-Bass.
TBMM (1993). retmenlerin iinde bulunduklar skntlarn arelerini ve bu meslek
mensuplarn toplumda layk olduklar statye kavuturmak iin alnacak tedbirleri
tespit etmek amacyla yaplan meclis aratrma komisyonu raporu. Dnem 19, Yasama
yl 2, S. Says: 344.
TED (2009). retmen yeterlilikleri: zet rapor. Ankara: Trk Eitim Dernei Yayn.
Tekk, H. H. (2012, Mart). retmen okullarnn kuruluunun 164. yldnmnde Milli
Eitim Bakan Sayn mer Dinere ak mektup-II: lkemizde retmen yetitirmenin
tarihi, nemi ve retmen yetitirme sorununun zm. ada Eitim, yl 37, say
395.
Tekk, H. H. (2010). Tekk retmenin eitim sevdas: Anlar. Ankara: Tekk Yaynclk.
Terhart, E. (2003). Teacher education in Germany: Current state and new perspectives.
In Moon, B., Vlasceanu, L. and Barrows, L. C. (Eds.). Studies in higher education:
Institutional approaches to teacher education within higher education in Europe:
Curreent models and new developments. Bucharest: UNESCO Yayn.
Tirri, K. (2012). The core of school pedagogy: Finnish teachers' views on the educational
purposefulness of their teaching. In H. Niemi, A. Toom and A. Kallioniemi, (Eds.).
Miracle of education: The principles and practices of teaching and learning in Finnish
schools, 55-66. Rotterdam: Sense Publishers.
Trilling, B. ve Fadel, C. (2009). 21st century skills: learning for life in our times. U.S.A:
Jossey-Bass Yayn.
U.S. Department of Education (1983). A nation at risk. Washington D.C.: Author.
U.S. Department of Education (2011). Our future, our teachers: The Obama Administrations
plan for teacher education reform and mprovement. Author.
U.S. Department of Education (2013). Preparing and credentialing the nation's teachers:
The secretary's ninth report on teacher quality. Author.
Viebahn, P. (2003). Teacher education in Germany. European Journal of Teacher
Education. Vol. 26, No. 1, s. 87-100.

157

Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes.

Cambridge, MA: Harvard University Yayn.
Whitford, B. L., Ruscoe, G. & Fickel, L. (2000). University of Southern Maine in DarlingHammond, L. (Ed.). (2000c). Studies of excellence in teacher education: Preparation
at the graduate level. AACTE Publication.
Woolfolk, A. E. (1989). Graduate preparation of teachers: the debate and beyond. In
Woolfolk, A. E. (Ed.) Research perspectives on the graduate preparation of teachers.
New Jersey? Prentice Hall.
Woolfolk, A. E. (Ed.) (1989). Research perspectives on the graduate preparation of
teachers. New Jersey? Prentice Hall.
Yksekretim Kurulu (YK) (2011). Trkiye yksekretim yeterlilikleri erevesi
(TYY): Temel alan yeterlilikleri, retmen yetitirme ve eitim bilimleri, temel alan
kodu: 14. Ankara: Yazar
Yksekretim Kurulu (YK) (2007). retmen yetitirme ve eitim faklteleri
(19822007). Ankara: Yazarlar: Kavak, Y., Aydn, A. ve Akbaba-Altun, S.
Zeichner, K. (2010). Rethinking the connections between campus courses and field
experiences in college-and university-based teacher education. Journal of Teacher
Education 61(1-2), 89-99.
Zeichner, K. (2006). Reflections of a university-based teacher educator on the future of
college- and university-based teacher education. Journal of Teacher Education 57(3),
326-340.
Zeichner, K. (2000). Alverno College. In Darling-Hammond, L. (Ed.). (2000a). Studies
of excellence in teacher education: Preparation in the undergraduate years. AACTE
Publication.
Zeichner, K. (1989). Learning from experience in graduate teacher education. In Woolfolk,
A. E. (Ed.). Research perspectives on the graduate preparation of teachers. New Jersey?
Prentice Hall.

158