tder

TM ZEL RETM
KURUMLARI DERNE

"PISA 2012 DEERLENDRMES:

TRKYE N VERYE DAYALI
ETM REFORMU NERLER"

Do. Dr. Seluk R. irin

Yrd. Do. Dr. Sinem Vatanartran

ubat 2014
Yayn No: TSAD-T/2014-02/549
Merutiyet Caddesi, No: 46 34420 Tepeba/stanbul
Telefon: (0 212) 249 07 23 Telefax: (0 212) 249 13 50
www.tusiad.org

2014, TSAD, TDER

Tm haklar sakldr. Bu eserin tamam ya da bir blm,

4110 sayl Yasa ile deiik 5846 sayl FSEK uyarnca,
kullanlmazdan nce hak sahibinden 52. Maddeye uygun
yazl izin alnmadka, hibir ekil ve yntemle ilenmek, oaltlmak,
oaltlm nshalar yaylmak, satlmak,
kiralanmak, dn verilmek, temsil edilmek, sunulmak,
telli/telsiz ya da baka teknik, saysal ve/veya elektronik
yntemlerle iletilmek suretiyle kullanlamaz.

ISBN: 978-9944-405-98-0
Editrler: Ebru Dicle, Berna Toksoy Redman, Deniz Karata
Kapak Tasarm: Doan Kumova
Dizgi ve Sayfa Uygulama: Kamber Ertem

Grafik Tasarm:
SS MATBAACILIK PROM. TANITIM HZ. TC. LTD. T.
Eitim Mah. Poyraz Sok. No:1/14 Kadky - STANBUL
Tel: (0216) 450 46 38 Basm CB Basmevi: (0212) 612 65 22

NSZ
TSAD, zel sektr temsil eden sanayici ve iadamlar tarafndan
1971 ylnda, Anayasamzn ve Dernekler Kanunu'nun ilgili
hkmlerine uygun olarak kurulmu, kamu yararna alan bir
dernek olup gnll bir sivil toplum rgtdr.
TSAD, insan haklar evrensel ilkelerinin, dnce, inan ve
giriim zgrlklerinin, laik hukuk devletinin, katlmc demokrasi
anlaynn liberal ekonominin, rekabeti piyasa ekonomisinin kurum
ve kurallarnn ve srdrlebilir evre dengesinin benimsendii bir
toplumsal dzenin olumasna ve gelimesine katk salamay amalar.
TSAD, Atatrk'n ngrd hedef ve ilkeler dorultusunda,
Trkiye'nin ada uygarlk dzeyini yakalama ve ama anlay
iinde, kadn-erkek eitliini, siyaset, ekonomi ve eitim asndan
gzeten i insanlarnn toplumun nc ve giriimci bir grubu olduu
inancyla, yukarda sunulan ana gayenin gerekletirilmesini salamak
amacyla almalar gerekletirir.
TSAD, kamu yararna alan Trk i dnyasnn temsil rgt
olarak, giriimcilerin evrensel i ahlak ilkelerine uygun faaliyet
gstermesi ynnde aba sarf eder; kreselleme srecinde Trk
rekabet gcnn ve toplumsal refahn, istihdamn, verimliliin,
yenilikilik kapasitesinin ve eitimin kapsam ve kalitesinin srekli
artrlmas yoluyla ykseltilmesini esas alr.
TSAD, toplumsal bar ve uzlamann srdrld bir ortamda,
lkemizin ekonomik ve sosyal kalknmasnda blgesel ve sektrel
potansiyelleri en iyi ekilde deerlendirerek ulusal ekonomik
politikalarn oluturulmasna katkda bulunur. Trkiye'nin kresel
rekabet dzeyinde tantmna katkda bulunur, Avrupa Birlii (AB)
yelii srecini desteklemek zere uluslararas siyasal, ekonomik,
sosyal ve kltrel iliki, iletiim, temsil ve ibirlii alarnn gelitirilmesi
iin almalar yapar. Uluslararas entegrasyonu ve etkileimi, blgesel
ve yerel gelimeyi hzlandrmak iin aratrma yapar, gr oluturur,
projeler gelitirir ve bu kapsamda etkinlikler dzenler.

TSAD, Trk i dnyas adna, bu erevede oluan gr ve

nerilerini Trkiye Byk Millet Meclisi (TBMM)'ne, hkmete, dier
devletlere, uluslararas kurululara ve kamuoyuna dorudan ya da
dolayl olarak basn ve dier aralar aracl ile ileterek, yukardaki
amalar dorultusunda dnce ve hareket birlii oluturmay
hedefler.
TSAD, misyonu dorultusunda ve faaliyetleri erevesinde, lke
gndeminde bulunan konularla ilgili grlerini bilimsel almalarla
destekleyerek kamuoyuna duyurur ve bu grlerden hareketle
kamuoyunda tartma platformlarnn olumasn salar.
Tm zel retim Kurumlar Dernei (TDER), Atatrk dnce
sistemini benimsemi kuaklarn yetimesinde nc olacak zel retim
kurumlarnn gelimesine katkda bulunmay amalamaktadr. Ezbere
ve gereksiz bilgi yklemesine dayal eitim yerine; aratrmac ve
giriimci bireyler yetitirmeye ynelen bir eitim anlaynn tm
eitim-retim kurumlarnda hakim olmasna almaktadr.
adalama ve AB srecinde Trk Milli Eitim sistemine en stn
dzeyde katkda bulunmak iin Aratrma-Gelitirme (AR-GE) ve
eitim standartlarn ykseltici almalarda bulunmaktadr. zel
teebbs eitim yatrmlarna tevik ederek, eitim ve retimde kalite
anlaynn hakim olmas iin rekabet ortamn salamaktadr. Her
Trk gencinin ilgi ve yeteneklerine uygun alanlarda eitim grme
hakk olduu bilincini toplumda yerletirmeyi hedeflemektedir.
"PISA 2012 Deerlendirmesi: Trkiye iin Veriye Dayal Eitim
Reformu nerileri" balkl bu politika dokman TSAD Sosyal
Politikalar Komisyonu'nun bnyesindeki Eitim alma Grubu'nun
faaliyetleri erevesinde New York niversitesi retim yesi Do. Dr.
Seluk R. irin ve Baheehir niversitesi retim yesi Yrd. Do. Dr.
Sinem Vatanartran tarafndan hazrlanmtr. almann editryal
dzenlemelerini TSAD Genel Sekreter Yardmcs Ebru Diclenin
koordinasyonunda Sosyal Politikalar Blm'nden, Berna Toksoy
Redman ve Deniz Karata stlenmitir.
ubat 2014

ZGEMLER
Do. Dr. Seluk R. irin
New York niversitesi'nde (NYU) aratrma yntemleri ve istatistik dersleri vermekte
ve 1.5 milyon dolar akn fonla desteklenen NYU-irin Aratrma Laboratuvar'nda
eitimden siyasete geni bir alanda bilimsel almalar ynetmektedir. ODT'den lisans,
State University of New York'den (SUNY) yksek lisans ve Boston College'den doktora
derecesi alm olan irin'in 50'yi akn akademik yayn bulunmaktadr. irin'in ABD'de
yaymlanm Mslman Amerikan Genler adl kitab 11 Eyll saldrlar sonras
slamofobinin genler zerndeki etkisini ortaya koyan ilk bilimsel almadr. irin'e
Boston College tarafndan En yi retmen, ABD ocuk Geliimi Vakf tarafndan Gen
Aratrmac, ve dnyadaki en byk eitim-aratrma dernei olan AERA tarafndan da
2006 Aratrma dl verilmitir. irin halen grev yapt New York niversitesi'nde,
2013 En yi retmen dl'n (Teaching Excellence Award) alm ve 22 niversiteden
yksek lisans-doktora rencilerinin katld organizasyonla 2013 Yln Mentr dlne
layk grlmtr. irin, ksara Veri Aratrma Analiz A.. ve Baheehir niversitesi
Aratrma Yntemleri Okulu (BAYO)nun kurucusudur.

Yrd. Do. Dr. Sinem Vatanartran

Orta Dou Teknik niversitesi ngilizce retmenlii Blm mezunudur. Yksek
lisansn ayn niversitede Program Gelitirme zerine, doktorasn da Eitim Ynetimi
ve Liderlii zerine almtr. 1995-2000 yllar arasnda Bakent niversitesi ngilizce
Hazrlk Blm'nde retmenlik, snav gelitirme uzman ve eitici eitmeni olarak
almtr. St. Mark ve St. John niversitesi (ngiltere)'nden Eiticinin Eitimi sertifikasna
sahiptir. 2000 ylndan itibaren Baheehir Uur Eitim Kurumlar'nda eitli birimlerde
grev almtr. Srasyla Baheehir niversitesi ngilizce Hazrlk Okulu Eitici Eitmeni,
Baheehir Koleji Lise Mdrl ve Baheehir Fen ve Teknoloji Lisesi Kurucu Mdrl
grevlerinde bulunmutur. Halen Baheehir niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi'nde
Dekan Yardmcs ve Eitim Bilimleri Enstits Mdr olarak grev yapmaktadr.

NDEKLER
I. GR............................................................................................................................ 11
II. Kresel Rekabet Becerileri: Genlerimiz Dnyann Neresinde? .............................15
1. PISA: Eitimde Uluslararas Referans ..................................................................................15
2. PISA 2012 Trkiye Sonular................................................................................................17
a. PISA 2012 Matematik Alan Sonular ...........................................................................19
b. PISA 2012 Fen Alan Sonular........................................................................................21
c. PISA 2012 Okuma Becerisi Alan Sonular ...................................................................22
3. PISA 2003-2012 Trkiye Eitim Sisteminin Baar Eilimleri .............................................23
a. PISA 2003-2012 Matematik Alan Baar Eilimi ............................................................25
b. PISA 2003-2012 Fen Alan Baar Eilimi .......................................................................26
c. PISA 2003-2012 Okuma Becerileri Alan Baar Eilimi ...............................................27
III. PISA'DA BAARILI ETM SSTEMLERNN ORTAK ZELLKLER ........................31
1. Asya Mucizesi .......................................................................................................................32
2. Singapur ................................................................................................................................33
3. Gney Kore ..........................................................................................................................35
4. angay ve Hong Kong: in Eitim Reformuna ki rnek .................................................35
5. Polonya .................................................................................................................................37
6. Finlandiya Baars Devam Ediyor mu? ...............................................................................38
IV. ETM POLTKA ARACI OLARAK PISA: DNYADAN RNEKLER .........................43
1. PISA Katlmc lkelerin Eitim Politikalarn Nasl Etkiliyor? ............................................44
2. Veriye Dayal Reform Arac olarak PISA .............................................................................47
a. Meksika: Sivil Toplum-Hkmet birliinde Reform ...................................................47
b. ABD: Dkrkl ve Ulusal Reform Araylar ..............................................................48
c. Almanya: Erken Ynlendirme Uygulamasnda Reform.................................................49
V. TRKYE N VERYE DAYALI REFORM NERLER .............................................53
KAYNAKLAR ..................................................................................................................... 61

TABLOLAR
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo

1
2
3
4
5
6
7
8

PISA 2012'ye Trkiye'den Katlan rencilerin Snflara Gre Dalmlar (%)...........17

lkelerin/Ekonomilerin PISA 2012 Ortalama Puanlar..................................................18
Cinsiyete Gre PISA 2012 Trkiye Ortalamalar ............................................................19
PISA 2003-2012 Matematik Alan Baar Sralamalar.....................................................23
PISA 2003-2012 Okuma Becerisi Alan Baar Sralamalar ..........................................24
PISA 2003-2012 Fen Alan Baar Sralamalar................................................................24
Yllara Gre Matematik Ortalama Puanlar ....................................................................25
PISA 2003-2012 rencilerin Matematik Alan Yeterlik Dzeylerine
Gre Dalm (%) ...........................................................................................................25
9 Yllara Gre Fen Ortalama Puanlar ...............................................................................26
10 PISA 2003-2012 rencilerin Fen Alan Yeterlik Dzeylerine Gre Dalm (%) .....26
11 PISA 2003-2012 Okuma Becerileri Ortalama Puanlar .................................................27
12 PISA 2003-2012 rencilerin Okuma Becerileri Alan Yeterlik Dzeylerine
Gre Dalm (%) ..........................................................................................................27

EKLLER
ekil 1 PISA 2012 Matematik Beceri Dzeyleri (%) ...................................................................20
ekil 2 PISA 2012 Fen Beceri Dzeyleri (%) .............................................................................21
ekil 3 PISA 2012 Okuma Becerisi Dzeyleri (%) .....................................................................22

B L M

GR

1. GR
Trkiye nfusunun yars 30 yan altnda, geni anlamyla eitim andadr. Trkiye
her ne kadar son yllarda ekonomide nemli ilerlemeler kaydetmi olsa da ekonomistlerin
"orta gelir tuza" olarak adlandrdklar aralktan kurtulabilmi deildir. lke olarak kii
bana den milli gelirde ciddi bir srama yapmak iin, gen ve dinamik nfusumuzu
dnya ekonomileriyle rekabet edebilecek seviyede eitmek elzemdir. Bu hedefe ulamak
iin getiimiz 10 ylda genel bteden eitime ayrlan pay ciddi boyutta artmtr. Ayn
dnemde lkemizin gayrisafi milli haslasnn da nemli dzeyde artm olduu dikkate
alnrsa, Trkiye'nin son yllarda eitim alanna yapt yatrmlardaki artn nemi daha
iyi anlalacaktr. Bu yatrmlar sonucunda eitim sistemimizin nereden nereye ulat
ve gen nfusumuzu bilgi ve inovasyona dayal yeni kresel ekonomiye ne derece
hazrlad sorusu, her zamankinden daha hayati bir nem tamaktadr.
gcnn hzla kreselletii, retimin ok corafyal bir yapya dnt 21. yzyl
ekonomisinde bir lkenin eitim sistemi yalnzca lke ii verilerle deerlendirilemez.
Rekabetin kresel olduu yeni yzyln performans standardnn da kresel olmas
zorunludur. Bu ihtiyatan yola karak, ekonominin itici gcnn nitelikli ve eitimli
igc olduunun altn izen Ekonomik birlii ve Kalknma Tekilat (OECD), eitim
sistemlerini deerlendirmek amacyla uluslararas bir eitim performans endeksi gelitirmitir.
Ksa adyla PISA (The Programme for International Student Assessment) olarak anlan
Uluslararas renci Deerlendirme Program eitim ktlarn, rneklem bazl verilerle
deerlendirmektedir. Gnmzde PISA en gvenilir uluslararas eitim sistemleri
performans deerlendirme indeksi olarak kabul edilmektedir.
Elinizdeki alma, PISA verilerinden yola karak Trkiye'deki eitim sistemini
dnyadaki dier eitim sistemleriyle karlatrmak ve veriler nda lkemiz iin yeni
eitim politikalar nermek amacyla hazrlanmtr. Raporun drt blmnde aadaki
sorulara yant verilmektedir:
a.Genlerimizin beceri seviyesi dnya liginin neresinde ve son 10 ylda hangi alanlarda
ne denli baar kaydettik?
b.PISA verileriyle zirveye kan lke ve ekonomiler eitim alanndaki baarlarn
nasl kaydetti?
c. PISA verilerini kullanarak baarl bir ekilde eitim reformu yapan lkeler hangi
tecrbelerden geti?
d.nmzdeki dnemde genlerimize dnya ile rekabet edebilecek donanmlar
kazandrmak iin eitim sistemimizde hangi reformlar niin ve nasl yapmalyz?

11

B L M

KRESEL REKABET BECERLER:

GENLERMZ DNYANIN
NERESNDE?

2. KRESEL REKABET BECERLER:

GENLERMZ DNYANIN NERESNDE?
OECD tarafndan gelitirilen PISA dnyadaki en kapsaml bilgi ve beceri lme
deerlendirme sistemlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Her 3 ylda bir dnya
ekonomisinin %90'n temsil eden lke ve ekonomiler eitim sistemlerini bu uluslararas
teste tabi tutmaktadr. lk olarak 2000 ylnda balayan PISA'ya Trkiye 2003 ylndan
beri katlmaktadr. Yllar itibaryla verilerin dzenli olarak temin edilmesi, eitim
sistemlerinin alm olduu mesafeyi grmek ve yllar iinde yaplan reformlarn etkisini
lmek iin nemli bir frsat sunmaktadr. PISA ile katlmc lkeler kendi ilerinde
yapt deerlendirmelere ek olarak eitim sistemlerinin dnya ile nasl rekabet ettiini
de karlatrma olana bulur. PISA'nn en nemli faydalarndan biri, sonular kamuoyuna
aklandnda tm dnyada eitimi bir numaral gndem maddesi yapmasdr. Karar
vericiler, medya ve aileler lkelerindeki okullarn rencileri modern dnyaya ne derece
hazrlad sorusuna PISA verileriyle yant ararlar.

1. PISA: Eitimde Uluslararas Referans

Uluslararas bir referans olarak PISA'nn temel amac her bir lkenin eitim sisteminin
15 ya grubu genleri ne denli iyi eittiini lmektir. lk olarak 2000 ylnda OECD
lkelerinin katlmyla gerekletirilen PISA'ya son yllarda OECD lkelerinin yansra
dier pek ok lke de katlmaktadr. 3 Aralk 2013 tarihinde sonular aklanan PISA
2012'ye 34' OECD lkesi, toplam 65 lke ve ekonomi katlmtr (in bir lke olarak
henz PISA'ya katlmamakta, in'e bal ekonomilerden katlm olmaktadr). 2012
lmnde, bu lkelerde yaayan, 15 ya grubundaki 28 milyon genci temsilen 510.000
renciden veri toplanmtr.
PISA'nn bir uluslararas referans olmasnn asl nedenlerinden biri, lt fen,
matematik ve okuma becerilerinin dorudan ekonomik retkenlii belirleyen faktrler
olmasndandr. Ekonomik hayata katlm iin gerekli becerileri temel alan PISA lmlerinde
temel becerilerin yan sra eletirel dnce, analiz, muhakeme, sentez ve yaratclk gibi
farkl beceriler de llmektedir. Bu nedenle PISA sonular OECD'nin yapm olduu
bir dier alma olan Uluslararas Yetikin Becerilerini Deerlendirme Program
(International Assessment of Adult Competencies - PIAAC) ile birlikte deerlendirildiinde,
bir lkenin genlerinin PISA'da gsterdii performansla o lkenin yetikinlerinin PIAAC'da
gsterdii performans arasnda neredeyse bire bir rtme vardr. Daha da nemlisi bir
lkenin bu iki gstergedeki performans ile o lkenin ekonomik ve sosyal refah gstergeleri
arasnda (rnein istihdam, igcne katlm, salk ve demokratik yaamn unsurlarndan
olarak sivil toplum rgtlerine, gnll faaliyetlere katlm, bakalarna gven duyma,
politik srelerde etkili olma) olduka gl bir ba sz konusudur. PISA bir lkedeki

15

15 ya genlerinin gerek hayatta karlaabilecekleri problemlere ve durumlara ne kadar

hazr olduunu lerken, PIAAC o lkedeki halihazrda i hayatnda olan yetikinlerin
i hayat ile ilgili becerilere ne oranda sahip olduunu ler (Valiente, 2013). Dolaysyla
bir lkenin PISA'da gsterdii performans o lkenin yakn ve orta vade ekonomik ve
sosyal refah potansiyeli hakknda gvenilir bir fikir vermekte ve PISA sonular karar
vericiler iin lkenin geleceine dair bir erken uyar grevi grmektedir.
PISA'da lkelerin eitim sistemlerini karlatrmann yansra her bir lkenin
performansn belirleyen faktrler de detayl olarak llmektedir. Akademik performanstan
bamsz olarak, renci ve okul mdrlerinden ayrca veriler toplanr. rencilerden
kendileri, ev yaantlar, okullar ve renme deneyimleriyle ilgili bilgiler; mdrlerden
ise okul sistemi ve renme ortamlar ile ilgili veriler elde edilir. rencilerin akademik
sonularnn, bu anketlerde yer alan deikenlerle ilikisine baklr. PISA'nn bu zellii
sayesinde eitimde baar salayan lke ve ekonomilerin baarsnn arkasnda yatan
faktrler ortaya konulabilmektedir. Bu yanyla PISA karar vericilere reform yollarn ve
hangi uygulamann baary ne denli etkileyeceini gsterebilmektedir.
PISA'da llen beceriler fen, matematik ve okuma alanlarnda; temel, orta ve ileri
seviyelerde deerlendirilmektedir. PISA sorular ayr yntemle sorulmaktadr. Sorularn
yaklak yars rencilerin 4 ya da 5 seenekten birini iaretledikleri, oktan semeli
ya da rencilerin bir dizi nermeyi evet/hayr veya katlyorum/katlmyorum gibi
muhtemel iki yanttan birini seerek deerlendirdikleri trde oktan semeli sorulardan
olumaktadr. Kalan sorular ise, rencilerin ksa ya da uzun, kendi yantlarn
oluturmalarnn istendii ak ulu yntemle sorulmaktadr. Sadece bir ksm doru olan
ya da istenenden daha basit bir aklama yaplan yantlara ksmi puan verilmektedir.
Ak ulu sorular, birbirinden bamsz drt uzman tarafndan puanlanmaktadr. Ayrca,
her lkeden belirli bir miktarda ak ulu soru, uluslararas dzeyde bamsz uzmanlar
tarafndan deerlendirilerek, puanlamalarn lkeler arasnda ayn ekilde yaplp yaplmad
dorulanmaktadr. Sonular, lkeler aras puanlama tutarllnn yksek olduunu
gstermektedir (OECD, 2010a).
Matematik, fen ve okuma alanlar ile ilgili llmek istenen beceri ve dnme
sreleri unlardr:

16

Bu becerileri ve dnme srelerini lmek iin gelitirilen sorularn zorluk derecesine

gre her alanda farkl dzeyler belirlenmitir. Okuma alannda 7 dzey (1b, 1a, 2-6.
dzeyler); matematik ve fen alannda 7 dzey (1. dzey alt, 1-6. dzeyler) belirlenmitir.
Her dzey, belirli puan aralklarn temsil eder. rnein fen alannda 500 puan alan bir
renci, 485-559 puan aralna denk gelen 4. dzeyde bir baar sergilemitir.

2. PISA 2012 Trkiye Sonular

Trkiye PISA 2012'ye, 15 ya grubunda yer alan 1.266.638 kii arasndan, halen bir
okula devam eden 965.736 renciyi temsilen, 170 okuldan 4.848 renci ile katlmtr.
rencilerin byk ounluu (%65,5) 10. snfa devam etmektedir. rneklemde yer
alan rencilerin snflara dalm u ekildedir:
Tablo 1: PISA 2012'ye Trkiye'den Katlan rencilerin
Snflara Gre Dalmlar (%)
0,5

2,2

27,6

65,5

4,0

0,3

2012 PISA sonularnda Trkiye'nin her 3 alanda da ortalama puan, OECD lkelerinin
ortalama puannn altnda yer almaktadr (Tablo 2). OECD lkeleri arasnda yaplan
deerlendirmede Trkiye matematik ve fen alanlarnda son srada, okuma becerileri
alannda ise Slovakya'y aarak sondan ikinci srada yer almaktadr. PISA'ya katlan 65
lke iinde ise, matematik alannda 448 puanla 44., fen alannda 463 puanla 43. ve
okuma becerileri alannda 475 puanla 41. srada yer almaktadr.

17

Tablo 2: lkelerin/Ekonomilerin PISA 2012 Ortalama Puanlar

18

Matematik alannda istatistiksel olarak ortalama puan Trkiye'den anlaml bir farkllk
gstermeyen lkeler Yunanistan, Srbistan, Romanya, Kbrs Rum Kesimi ve Bulgaristan'dr.
Okuma becerileri alannda istatistiksel olarak ortalama puan Trkiye'den anlaml bir
farkllk gstermeyen lkeler srail, Hrvatistan, sve, zlanda, Slovenya, Litvanya,
Yunanistan ve Rusya Federasyonu'dur. Fen alannda istatistiksel olarak ortalama puan
Trkiye'den anlaml bir farkllk gstermeyen lkeler ise Slovakya, srail ve Yunanistan'dr.
Cinsiyet dalmna gre ortalama puanlara baktmzda (Tablo 3), Trkiye'de kz
renciler ve erkek renciler arasnda matematik alannda istatistiksel olarak anlaml
bir fark bulunmamaktadr. Ancak okuma becerisi ve fen alanlarnda kz renciler erkek
rencilere gre ok daha baarldrlar; ortalama puanlar, kz renciler lehine istatistiksel
olarak anlamldr. OECD ortalamasna gre de, okuma becerileri alannda kz renciler
erkek rencilerin 38 puan nndedir.
Tablo 3: Cinsiyete Gre PISA 2012 Trkiye Ortalamalar

a. PISA 2012 Trkiye Matematik Alan Sonular

PISA'da matematik alannda sorularn zorluk derecesine gre, "1. Dzey Alt - Dzey 6"
arasnda 7 yeterlik dzeyi belirlenmitir. En basit sorulara dahi cevap veremeyen renciler
1. dzey alt grubunda snflandrlrken, en karmak ve zor olan sorular yapabilen
renciler 6. dzeydedirler.
lkemizde rencilerin younlat 2. dzey ve altndaki grupta, renciler dorudan
karm yapmaktan baka bir beceriye gerek olmayan bir balamda ifade edilmi olan
sorular, durumlar tanyabilir ve yorumlayabilirler. Bu renciler, tek bir kaynaktan
gerekli bilgiyi elde edebilir ve basit grselleri kullanabilir. Bu dzeydeki renciler temel
algoritmalar, formlleri ilem yollarn ya da allar kullanabilirler. Yzeysel karmlarda
bulunur ve sonular zerinde grlenin tesine gemeyen yorumlar yapabilirler.
Karmak problemlerle baa kabilme gibi beceriler gerektiren dzeyler ise 5. ve
6. dzeylerdir. Bu dzeylerdeki sorular doru yantlayabilen renciler, farkl bilgi
kaynaklar ve gsterim biimleri arasnda balant kurabilir ve bir bilgiden dierine
kolaylkla gei yapabilirler. Kapsaml, iyi gelitirilmi dnme ve muhakeme becerilerini
kullanabilir, yaptklar ilemler zerine derinlemesine dnebilir, yorumlarn ve
muhakemelerini formle ederek bakalarna anlatabilirler.

19

ekil 1'de grld gibi, matematik alannda birinci srada yer alan angay-in'de
rencilerin %30,8'i 6. dzeyde ve %24,6's 5. dzeyde performans gstermilerdir. Her
iki dzeyde toplam %55,4'lk bir orana ulaarak, rencilerinin yarsndan fazlas en
st dzeylerde yer almtr.
Trkiye'de ise rencilerin %67,5'i 2. dzey ve altnda becerilere sahiptir. Trkiye'de
rencilerin sadece %1,2'si en st dzey olan 6. dzeyde performans gsterebilmitir.
Trkiye'de younluk 1. ve 2. dzey seviyesindedir. OECD ortalamasnda, en fazla
younluk 2. ve 3. dzeyde toplanmtr (%22,5 ve %23,7).
Trkiye'de 1. dzey alt ve 1. dzeyde yer alan rencilerin yzdesi, OECD ortalamasnn
ok stndedir (srasyla %7,5 puan ve %11,5 puan fark). angay-in'deki rencilerinin
sadece %0,8'i 1. dzey altnda ve %2,9'u 1. dzeyde yer almtr.
ekil 1: PISA 2012 Matematik Beceri Dzeyleri (%)

Bu sonular, Trkiye'de 15 ya grubu rencilerinin ounluunun sahip olduu

matematik bilgi ve becerilerinin, en temel yeterlik seviyesinde bulunduunu, bu ya
grubu rencilerimizin sadece %5,9'unun en st dzeyde bilgi ve beceriye sahip olduunu
gstermektedir. Gl matematik bilgi ve becerisinin, bilgi ekonomilerinde ne kadar
nemli olduu gz nne alndnda bu sonularn nemi daha iyi anlalmaktadr.

20

b. PISA 2012 Trkiye Fen Alan Sonular

PISA'da fen alannda rencilerden bilimsel sorular tanmlamalar, bilimsel olgular
aklamalar ve bilimsel verileri kullanmalar istenmektedir. Bu becerilere ne oranda
sahip olunduunu grmek iin, matematik alannda olduu gibi 7 yeterlik dzeyi
belirlenmitir. En karmak ve zor olan grevleri yapabilen renciler 6. dzeydedirler.
Bu dzeydeki renciler farkl bilgi kaynaklar ve aklamalar arasnda ba kurar, st
dzeyde bilimsel dnr ve muhakeme yaparlar. Sadece ok basit olan grevleri yerine
getirebilen renciler 1. dzeyde, bu basit grevleri yapamayanlar 1. dzeyin altnda
gruplandrlmaktadr. 1. dzey ve altndaki renciler, sadece birka aina duruma
uygulanan olduka snrl bilimsel bilgiye sahiptir ve verilen verilerden dorudan ve ak
bir ekilde karlabilecek bilimsel aklamalar sunabilirler.
ekil 2'de grld gibi, PISA 2012'de fen alannda birinci srada yer alan angayin'de rencilerin %4,2'si 6. dzeyde ve %23' 5. dzeyde becerilere sahipken, OECD
ortalamas srasyla %1,2 ve %7,2'dir. Trkiye'nin PISA 2012'deki belki de en arpc
sonularndan birisi, %0 (sfr) rencisinin 6. dzeyde olmasdr. Trkiye'de rneklem
grubu iinde Fen ve Anadolu liselerinde okuyan renciler olmasna ramen, fen alannda
zorluk seviyesi 6. dzeyde yer alan sorulara yant verebilen rencilerin oran %0'dr.
Fen alannda rencilerin byk yzdesi (%35,4) 2. dzeyde, yani en temel yeterlik
seviyesinde baar gsterebilmilerdir. Matematik alannda olduu gibi, fen alannda da
rencilerin yardan fazlas (%61,7) 2. dzey ve altnda becerilere sahiptir.
ekil 2: PISA 2012 Fen Beceri Dzeyleri (%)

21

Bu sonular, Trkiye'de 15 ya grubu rencilerin ounluunun fen alannda sahip

olduu bilgi ve becerilerin, en temel yeterlik seviyesinde olduunu, bu ya grubu
rencilerimizin yzdesel olarak hi birinin 6. dzeyde yer alamadn, sadece %1,8'inin
5. dzeyde yeterlie sahip olduunu gstermektedir. Bu sonular da aka, bilimsel
dnce ve bilimsel dnce iin gerekli bilgi ve becerileri rencilerimize
kazandramadmza iaret etmektedir.

c. PISA 2012 Trkiye Okuma Becerisi Alan Sonular

PISA'da okuma becerisi alanna ynelik 7 yeterlik dzeyi belirlenmitir. 6. dzeydeki
maddeleri doru yantlayabilen renciler, metnin ierisinde aka ifade edilmemi
kavramlarla baa kabilir ve soyut kavramlar yorumlayabilirler. Birok kriteri ve deikeni
gz nnde bulundurarak metinde yer alan bilgilerin tesinde, eletirel deerlendirmeler
yapabilir, karmlarda bulunabilir ya da hipotezlere ulaabilirler. 1b dzeyinde baar
gsterebilen renciler, hikaye ya da basit bir liste gibi aina olduu bir balam ya da
konu hakknda yazlm ksa, basit ve ounlukla bir grselle desteklenen bir metnin
iinde, aka ifade edilmi bir bilgiyi bulabilir. 1a dzeyindeki renciler ise ek olarak,
aka ifade edilen bir ya da daha fazla bamsz bilgiyi metinde bulabilir, aina olduu
bir konu hakknda yazlm bir metnin ana fikrini ve yazarn amacn anlayabilir veya
metindeki bir bilgi ile yaygn olarak bilinen gnlk bilgi arasnda iliki kurabilir.
ekil 3'te grld gibi, okuma becerisi alannda, dier iki alanda olduu gibi birinci
srada yer alan angay-in'de rencilerin %3,8'i 6. dzeyde ve %21,3' 5. dzeyde yer
alrken, Trkiye'de rencilerin sadece %0,3' 6. dzeyde ve %4,1'i 5. dzeyde yer
alabilmitir ki bu oranlar, OECD ortalamasnn altndadr. Dier iki alanda olduu gibi,
okuma becerisi alannda da Trkiye'deki rencilerin yarsndan fazlas (%52,5) 2. dzey
ve altnda becerilere sahiptir.
ekil 3: PISA 2012 Okuma Becerisi Dzeyleri (%)

22

Bu sonular, dier iki alann sonularyla ayndr. Trkiye'de okuma becerileri alannda
15 ya grubu rencilerin ounluunun sahip olduu bilgi ve becerilerin, en temel
yeterlik seviyesinde olduunu, bu ya grubu rencilerimizin sadece %4,4'nn en st
iki dzeyde bilgi ve beceriye sahip olduunu gstermektedir.

3. PISA 2003-2012 Trkiye Eitim Sisteminin Baar Eilimleri

Trkiye'nin PISA'ya ilk katld 2003 ylndan 2012'ye kadar yaplan drt ayr PISA
deerlendirmesinde, Trkiye'nin alanlara gre baar sralamas Tablo 4, Tablo 5 ve
Tablo 6'da gsterilmitir. Her tabloda da, yllara gre ilk 3 ve son 3 srada yer alan
lkeler ve Trkiye'nin 4 sra altnda ve stnde yer alan lkeler gsterilmitir.
Tablo 4'te de grld gibi, PISA'ya ilk olarak katld 2003 ylndan bugne kadar
Trkiye'nin matematik baar sralamas neredeyse hi deimemitir. 2003 ylnda PISA'ya
sadece 41 lke katlm ve Trkiye sondan 7. srada yer almtr. Dier yllarda PISA'ya
katlan lke says artm fakat Trkiye'nin sralamadaki yeri deimemi, 43. srada
kalmtr. Kendisinden nce ve sonra gelen lkeler de benzer sralamalarda kalmlardr.
Tablo 4: PISA 2003-2012 Matematik Alan Baar Sralamalar

1
2
3
31
32
33
34
35
36

Son 3
lke

Finlandiya
G. Kore
Kanada
talya
Yunanistan
Srbistan ve Karada
Uruguay
TRKYE
Tayland

Brezilya
Tunus
Endonezya
Katlan lke says: 41

1
2
3
39
40
41
42
43
44
45
46
47

anghay-in
Singapur
Hong Kong-in
Yunanistan
Hrvatistan
Dubai (BAE)
srail
TRKYE
Srbistan
Azerbaycan
Bulgaristan
Romanya
Peru
Panama
Krgzistan
Katlan lke says: 65

1
2
3
39
40
41
42
43
44
45
46
47

Tayvan
Finlandiya
Hong Kong-in
Yunanistan
srail
Srbistan
Uruguay
TRKYE
Tayland
Romanya
Bulgaristan
ili
Tunus
Katar
Krgzistan
Katlan lke says: 57

1
2
3
39
40
41
42
43
44
45
46
47

anghay-in
Singapur
Hong Kong-in
Macaristan
Hrvatistan
srail
Yunanistan
TRKYE
Romanya
Kbrs Rum Kesimi
Bulgaristan
BAE
Katar
Endonezya
Peru
Katlan lke says: 65

Trkiye, PISA 2003'te, matematikte olduu gibi okuma becerisi alannda da sondan
7. srada yer almtr. Tablo 5'te grld gibi, dier yllarda da 37. ve 41. sralarda yer
alm, kendinden nce ve sonra gelen lkeler de benzer sralamalar korumaya devam
etmitir.

23

Tablo 5: PISA 2003-2012 Okuma Becerisi Alan Baar Sralamalar

1
2
3
31
32
33
34
35
36
37

Finlandiya
G. Kore
Kanada
Yunanistan
Slovakya
Uruguay
Rusya Federasyonu
TRKYE
Tayland
Meksika

Son 3
lke

Srbistan Karada
Tunus
Endonezya
Katlan lke says: 41

1
2
3
37
38
39
40
41
42
43
44
45

anghay-in
G. Kore
Finlandiya
srail
Lksemburg
Avusturya
Litvanya
TRKYE
Dubai (BAE)
Rusya Fed.
ili
Srbistan
Peru
Azerbaycan
Krgzistan
Katlan lke says: 65

1
2
3
33
34
35
36
37
38
39
40
41

G. Kore
Finlandiya
Hong Kong-in
talya
Slovakya
spanya
Yunanistan
TRKYE
ili
Rusya Fed.
srail
Tayland
Azerbaycan
Katar
Krgzistan
Katlan lke says: 57

1
2
3
37
38
39
40
41
42
43
44
45

anghay-in
Hong Kong-in
Singapur
zlanda
Slovenya
Litvanya
Yunanistan
TRKYE
Rusya Fed.
Slovakya
Kbrs Rum Kesimi
Srbistan
Kazakistan
Katar
Peru
Katlan lke says: 65

Fen alannda Trkiye 2003 snavnda katlan 41 lke iinde 33. srada yer alrken,
dier yllardaki snavlarda matematik ve okuma becerisi alanlarna benzer ekilde
sralamada 43. ve 44. srada yer almtr. Kendinden nce ve sonra gelen lkeler de
benzer sralamalar korumaya devam etmitir (Tablo 6).
Tablo 6: PISA 2003-2012 Fen Alan Baar Sralamalar

1
2
3
31
32
33
34
35

Son 3
lke

Finlandiya
G. Kore
Kanada
Slovak Cum.
Rusya Fed.
TRKYE
Uruguay
Tayland

Meksika
Endonezya
Tunus
Katlan lke says: 41

1
2
3
39
40
41
42
43
44
45
46
47

anghay-in
Finlandiya
Hong Kong-in
Rusya Fed.
Yunanistan
Dubai (BAE)
srail
TRKYE
ili
Srbistan
Bulgaristan
Romanya
Azerbaycan
Peru
Krgzistan
Katlan lke says: 65

1
2
3
40
41
42
43
44
45
46
47
48

Finlandiya
Hong Kong-in
Kanada
ili
Srbistan
Bulgaristan
Uruguay
TRKYE
rdn
Tayland
Romanya
Karada
Azerbaycan
Katar
Krgzistan
Katlan lke says: 57

1
2
3
39
40
41
42
43
44
45
46
47

anghay-in
Hong Kong-in
Singapur
zlanda
Slovak Cum.
srail
Yunanistan
TRKYE
BAE
Bulgaristan
ili
Srbistan
Katar
Endonezya
Peru
Katlan lke says: 65

2003'ten 2012'ye, her 3 alandaki sralamalarda Trkiye'ye yakn lkeler arasnda

Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, srail, Rusya Federasyonu, Srbistan, Slovakya ve ili
bulunmaktadr. 2003 ylndaki PISA'dan sonra bu projeye katlmak isteyen lkelerin
says artmtr. OECD lkesi olmayp misafir olarak katlan lkelerin ou baar
sralamasnda ortalamann altnda bir performans sergilerken, angay-in, Hong Kongin, Tayvan, Makao-in, Singapur ve Vietnam gibi Uzak Dou lkeleri en st sralarda
yer almaktadr.
24

a. PISA 2003-2012 Matematik Baar Eilimi

Trkiye'nin PISA 2012'de temel alan olarak seilen matematik alanndaki baarsn
nceki yllarla kyasladmzda, ortalama lke puannn, Tablo 4'te gsterilen baar
srasn deitirmeyecek ekilde arttn gryoruz (Tablo 7).
Tablo 7: Yllara Gre Matematik Ortalama Puanlar
2003

2006

2009

2012

En Baarl lke

Hong Kong-in

Tayvan

Singapur

angay-in

En Baarl lke
Puan
Trkiye Puan

550

549

562

613

423

424

445

448

OECD Ortalamas

500

498

496

494

Tablo 8, 2003-2012 yllar aras, rencilerin ortalama PISA matematik sonularnn

yeterlik dzeylerine gre dalmlarn gstermektedir. 2003 ylndan beri PISA snavnda,
Trkiye'de, karmak problem durumlaryla baa kabilme gibi beceriler gerektiren
6. dzeyde yer alan rencilerin orannda bir ilerleme grlmemektedir. Tablo 7'de
Trkiye, o yln en yksek ortalama puana sahip lkesiyle ve OECD ortalamas ile
kyaslanmaktadr. Sz konusu tablo Trkiye'nin daha katetmesi gereken ok yol olduunu
gstermektedir.
Tablo 8: PISA 2003-2012 - rencilerin Matematik Alan
Yeterlik Dzeylerine Gre Dalm (%)

2. dzey ve altnda yer alan rencilerin temel beceri eiinde, 3. ve 4. dzeyde

bulunan rencilerin orta dzey zorluk derecesindeki becerilerde ve 5. ve 6. dzeydeki
rencilerin en st dzey becerilerde yer ald dnlrse, Tablo 8'de grld gibi,
2003 ylndan beri PISA'da en baarl matematik sonularna sahip lkelerin rencilerinin
orannn, 4. ve 5. dzey yeterlik seviyesinde; OECD ortalamasnn 2. ve 3. dzey yeterlik
seviyesinde, Trkiye'de ise rencilerin 1. ve 2. dzey yeterlik dzeyinde younlat
grlmektedir.
25

b. PISA 2003-2012 Fen Alan Baar Eilimi

Trkiye'nin PISA 2012'de fen alanndaki lke baarsn nceki yllarla kyasladmzda,
ortalama lke puannn, Tablo 6'da gsterilen baar sralamasn deitirmeyecek ekilde
arttn gryoruz (Tablo 9):
Tablo 9: Yllara Gre Fen Ortalama Puanlar
2003

2006

2009

2012

En Baarl lke

Finlandiya

Finlandiya

Singapur

angay-in

En Baarl lke
Puan
Trkiye Puan

543

563

562

580

434

424

445

463

OECD Ortalamas

500

498

496

501

angay-in, PISA'ya 2009 ylnda katlmaya balamtr. 2009'dan nce fen alannda
Finlandiya en yksek ortalamayla birinci srada yer alrken, 2009'dan itibaren angayin, ardndan gelen lkeye (2009'da Finlandiya'ya, 2012'de Hong Kong-in'e) en az 20
puan fark atarak ilk srada yerini almtr.
Fen alanndaki bilgi ve becerilerin dzeylere gre yeterlik tanmlar 2006 ylnda
yapld iin, Tablo 10'da 2006-2012 yllar aras, rencilerin ortalama PISA fen alan
sonularnn yeterlik dzeylerine gre dalmlar gsterilmitir.
Tablo 10: PISA 2003-2012 - rencilerin Fen Alan
Yeterlik Dzeylerine Gre Dalm (%)

OECD ortalamas 2. ve 3. dzey yeterlik alannda younlar ve normal bir dalm

sergilerken, Trkiye'de renciler temel dzey yeterlik alannda younlamaktadr. Tablo
10'da grld gibi, Trkiye'de rencilerin byk yzdesi, en temel beceriler olan

26

1. ve 2. dzeyde yer almlardr. 2006 ylndan beri PISA'da en baarl ortalamaya sahip
lkelerin rencileri ise 3. ve 4. dzey yeterlik seviyesinde younlamaktadr. Fen
sonular ile ilgili en nemli veri, Trkiye'de 2006 ylndan beri, en st seviye olan 6.
dzey sorularn doru yantlayan rencilerin orannn %0 olmasdr.

c. PISA 2003-2012 Okuma Becerileri Baar Eilimi

rencilerin yllara gre okuma becerisi, yeterlik dzeylerine gre Tablo 12'de
gsterilmitir. nceki yllarda kyaslandnda Trkiye'nin PISA 2012'de okuma becerisi
alanndaki baarsnn artt grlr ancak bu art Tablo 5'te de gsterildii gibi baar
sralamasn deitirecek seviyede gereklememitir.
Tablo 11: PISA 2003-2012 Okuma Becerileri Ortalama Puanlar
2003

2006

2009

2012

En Baarl lke

Finlandiya

Kore

angay-in

angay-in

En Baarl lke
Puan
Trkiye Puan

543

556

556

570

441

447

464

475

OECD Ortalamas

494

492

493

496

Okuma becerisi alannda en st dzey beceriler 2009'a kadar 5. dzey zerinden

tanmlanrken, 2009 ylndan itibaren bu dzey iki farkl yeterlik grubuna ayrlm; 5.
ve 6. dzeyler olarak tanmlanmtr. Matematik ve fen alanlarnda olduu gibi, okuma
becerisi alannda da Trkiye, en st dzey yeterliklere sahip renci yetitirememektedir.
2009'da 6. dzeyde %0 orannda renci yer alrken, 2012'de de bu oran sadece %0,3'e
ykselebilmitir.
Tablo 12: PISA 2003-2012 - rencilerin Okuma Becerileri Alan
Yeterlik Dzeylerine Gre Dalm (%)

* 6. dzey yeterlikleri 2009 ylnda uygulanan PISA'da tanmlanmtr.

27

Tablo 12'de de grld gibi, Trkiye'de, en st seviye olan 6. dzeyde ok az

sayda renci yer alabilmektedir. PISA 2012'de, st sralarda yer alan lkelerde ok az
sayda renci en dk seviyelerde iken, Trkiye'de rencilerin %52'si 2. dzey ve
altnda yer almaktadr.
Okuma becerisi alannda matematik ve fen alanlarna gre bir ilerleme grlmektedir.
Son iki PISA snavnda (2009 ve 2012) 2. dzey ve altnda yer alan rencilerin orannn
dtn; 3. ve 4. dzeyde yer alan rencilerin yzdesinin arttn gryoruz. Bu
sonu, ortalama puandaki artla da tutarllk gstermektedir.
Sonu itibaryla Trkiye son yllarda eitime bteden ayrd kaynaklar bakmndan
ciddi yatrmlar yapmaktadr. Ancak ayn srede ard arda yaplan uluslararas lmlerde
maalesef umulan baar art henz yakalanamamtr. 2003'ten bu yana yaplan ve
sonuncusu 2012'de gerekleen toplam 4 lmde Trkiye, OECD lkeleri arasnda en
sonlarda olmaya devam etmektedir. Alnan puanlarn zaman iinde art gstermi olmas
olumlu olmakla birlikte tek bana anlaml deildir zira bu artlar Trkiye'nin rekabet
ettii lkeler de gerekletirmilerdir. Veriler, eitim sistemimizin, varolan yapsyla
lkemizi orta gelir tuzandan kartacak atlm yapmaya elverili olmadn gstermektedir.
Bir sonraki blmde de belirtilecei gibi, dnya Uzak Dou mucizesini tartrken, son
sralamada birka basamak kaybeden Finlandiya kriz toplantlar yaparken, Trkiye'nin
de sistemli bir ekilde "veriye dayal eitim reformu" zerine almas her zamankinden
daha byk bir aciliyet arz etmektedir.

28

B L M

PISA'DA BAARILI ETM

SSTEMLERNN ORTAK
ZELL KLER

3. PISA'DA BAARILI ETM SSTEMLERNN ORTAK

ZELLKLER
PISA sonular, en iyi eitim sistemlerinin iyi ileyen zelliklerini ortaya karmaktadr.
PISA sonularnda, st dzeyde performans gsteren lkelerin, yksek baar
(mkemmelliyet) ile eitlii birletirebilmeleri mkemmele ulamak iin eitlikten taviz
vermek zorunda olunmadn gstermektedir. Bu lkeler sadece belli bir grup renci
iin deil, herkes iin yksek baar salama abasndadrlar.
Bu lkelerde gemiteki eitim politikalarnn hedefi standartlama ve uyumken,
bugnk eitim politikalar retmenlerinin yeniliki ve yaratc olmalarn salayacak
mekanizmalar gelitirmektir. Son yllarda baars ile ne kan Asya lkelerinde rnein,
retmen adaylarnn seimi ve retmen eitimine, retmenler arasnda ibirliki ve
paylamc alma ortamlarnn salanmasna ve yatrmlarn snftaki renci saysnn
azaltlmasndan ziyade retmen kalitesine yaplmasna byk nem verildiini gryoruz.
Bunlarn yan sra renciler ve okullar iin ok net hedefler koyuyorlar ve bu hedeflere
ulaabilmeleri iin retmenlere zerklik veriyorlar. zerklikle birlikte hesap verebilirliin
de etkin bir ekilde uyguland bu okullarda, sistem retmenlerin pedagojik yeniliki
dnceler gelitirmelerine, hem kendi performanslarn hem de meslektalarnn
performanslarn ykseltmelerine ve mesleki geliim faaliyetlerine katlmalarna destek
olacak bir i ortam salyor.
Bu lkelerdeki anne ve babalarn da ocuklarndan beklentilerinin yksek olduu,
ocuklarn da ebeveynlerin bu beklentileriyle uyumlu olarak daha iyi sonular ald
grlyor: daha ok ura gsteriyorlar, kendi yetenek ve kabiliyetlerine daha fazla
gven duyuyorlar ve renmeye ynelik daha fazla motive oluyorlar.
st dzey performans gsteren lkelerin eitim sistemlerinde uygulanan politikalar
eitimin sonular ve ktlar zerine odaklanyor. Ayrca bu lkelerde politikalar ile
eitim sisteminin her kademesindeki uygulamalar arasnda uyum olduu grlyor ve
politikalar belirli bir istikrar erevesinde devamllk arz ediyor (PISA, 2013a).
Bu lkelerin bir dier ortak zellii de, kaynaklar en yksek fayday salayabilecekleri
alanlara ynlendirmeleridir. Bu kapsamda okul ncesi eitimin hem nicelii hem de
nitelii zerine yaptklar yatrm n plana kmaktadr. Bu lkelerde okul ncesi eitim
hem ok yaygndr hem de verilen eitim ok niteliklidir.
Bu ortak zelliklerin ardndan, st dzey performans gsteren lke rneklerine
aada yer verilmektedir.

31

1. Asya Mucizesi
zellikle drt Asya lkesinin/ekonomisinin (Singapur, Hong Kong-in, Gney Kore
ve Tayvan), 21. yzylda eitim alannda yarattklar mucizeleri, 1980'lerde ayn lkelerin,
"Drt Asya Kaplan" lakabyla ekonomi alannda yarattklar mucizelere benzetebiliriz.
Bu lkelere ek olarak, angay-in ekonomi blgesi ve Japonya da eitim alannda
gerekletirdikleri baarlarla, ekibe katlan Asya Kaplanlar olarak adlandrlabilirler (NIE,
2012).
PISA snavlarnn ardndan yaymlanan detayl lke analizleri raporlarnn yan sra
2000'li yllarn bandan itibaren bu lkelerde PISA sonular ve baarl lkelerin zellikleri
ile ilgili konferanslar ve altaylar dzenlenmeye baland. Bu konferans ve altaylarn
bir kts da, McKinsey tarafndan 2007 ve 2010 yllarnda yaymlanan iki rapor oldu
(Barbor ve Mourshed, 2007). lk yaymlanan raporda, retmen kalitesinin ve retmen
eitiminin, bir eitim sisteminin nitelii iin anahtar unsur olduunun alt izilmektedir.
Her iki raporun da ne kan mesaj, bir eitim sisteminin performansnn ancak
retmenlerinin kalitesi kadar yksek olacadr. Bu raporlarn sonularna gre, politika
yapclarn, retmenlik mesleine en iyi renci adaylarn ekebilecek politikalara
younlamalar gerekmektedir.
Singapur, Hong Kong-in, angay-in, Japonya ve Gney Kore gibi PISA'da baars
en st ligde olan lkeler/ekonomiler, eitim politikalarn zellikle retmen kalitesine
ynlendirdiler. Bu lkeler, retmen kadrolarnn hem seimine hem de retmen
eitiminde uygulama arlkl programlar gelitirmeye azami dikkat gstermeye baladlar.
retmenlerinin performansn yakndan takip edip sorun yaayan retmenlerin
performansnn ve retmen maalarnn iyiletirilmesine ynelik mekanizmalar gelitirdiler.
retmenlerin birbirleri ile ibirlii iinde alabilecekleri ve iyi uygulamalar
paylaabilecekleri eitli ortamlar saladlar. Eitime yaptklar yatrmlarda snftaki
renci saysnn azaltlmasndan ziyade, retmenin kalitesini artrmaya ynelik
uygulamalara odaklandlar.
Gney Kore, angay-in ve Singapur retmenlerin kdem ve performanslar ile
birlikte maalarnn artmasna da zel nem vermektedir. En st kdemdeki retmenlerin
maa, meslee yeni balayan bir retmenin maann ortalama 2.5 katdr. Bu oran
zelllikle angay'da ok yksektir; en st kdemde bulunan ilkokul retmeninin maa,
meslee yeni balayan retmenin maann 4,5 kat fazlayken, lise retmeni seviyesinde
bu oran 5,6 kata kmaktadr. Pek ok Avrupa lkesinde (Danimarka, zlanda, Norve,
Sloveyna, Finlandiya, Almanya, Slovakya, ek Cumhuriyeti, spanya) ise en kdemli
retmenlerin maa meslee yeni balayanlarn maann 1,4 katdr. zlenen retmen
maalar politikas, baarl genlerin bu meslee ynelmesini salama amacnn bir
sonucudur.
32

Eitim sistemlerinde sadece en baarl rencilere odaklanarak onlarn baarsn

iyiletirmeye ynelik almalar yaplmas renciler arasndaki baar farknn gittike
almasna ve dolaysyla eitsizliin artmasna yol aacaktr. st dzey performans
gsteren lkelerin en nemli zelliklerinden birisi, renci nfusunun ounluunda
ayn dzeyde ve st dzeyde baar orann yakalayabilmeleridir. Sz konusu hedefe
ulamada okul sistemi ve retmenlerin yan sra, ailelere de nemli roller dmektedir.
Asya lkeleri ve PISA'da mucize yaratt dnlen lkelerin banda gelen Finlandiya'da
anne-babalarn ocuklarnn okuldaki performanslarndan yksek beklentileri vardr ve
bunun yansmasn renci davranlarnda grmek mmkndr. PISA snav ile birlikte
verilen renci anketinde, rencilere sorulan "Matematikte baar sizce neye bal?"
sorusuna, Kuzey Amerika'da renciler "tamamen beceri ile ilgili" yantn verirken, her
on Japon rencinin dokuzu ise baarnn "kendi yatrmlarna, abalarna bal" olduunu
belirtmitir. Elbette bu durum ocuklarn iinde bulunduu sistem hakknda ok ey
anlatmaktadr.

2. Singapur
Singapur bamszln kazand 1965 ylndan itibaren hem ekonomi hem de ulus
olarak inaasn, eitim zerine yapmtr. Hedefleri, ekonomik bymeyi srdrmek
iin, insan sermayesini bir itici g olarak kullanabilmekti. Singapur'un PISA baars,
politik tutarllk ve liderliin yan sra, eitim politikalar ve uygulamalarnn uyum iinde
olmas; iddial, tutarl hedeflerin konulmas; okul seviyesinde vizyon ve stratejiyi
gerekletirebilmek iin retmen ve lider kapasitesinin gelitirilmesi, eitim uygulamalarnda
hedeflenen tann "dnyann en iyisi olacak ekilde" konulmas ve "srekli geliim
kltr"nn yerletirilmesinin bir sonucudur. Bu eitim vizyonu, "Dnen Okullar,
renen Ulus" olarak da ifade edilmektedir. 1995 sonras gelitirilen eitim politikalar
u ekilde zetlenebilir (OECD, 2010c):
a)

Matematik, Fen ve Okuma Becerisi Alanlarnda Yeni Mfredatlar

Matematik, fen ve okuma becerisi alanlarndaki eitim programlarnn ve lmedeerlendirme yntemlerinin, aratrma arlkl ve yaratc dnmeyi destekleyecek
ekilde revize edilmesi. Daha Az ret, Daha ok ren slogan ile balatlan
bu hareketle, kefe dayal renme, bireyselletirilmi ve kiiye zg eitim ve
retim tekniklerinin kullanlmas, lme ve deerlendirmede proje ve sunumlarn
kullanlmas, rencinin daha az miktarda ierii derinlemesine renmesine
frsat verilmesi ilkelerinin ne karlmas. Sanat, matematik ve fen, spor gibi
farkl alanlarda uzmanlklara arlk veren farkl trde okullarn almas.

33

b) rgtsel Yaplanma
Temelde merkezi bir yaplanma olsa da eitimi daha ynetilebilir blgelere
ayrarak bu blgelere eitim uygulamalarnda esnek ve bamsz hareket edebilme
yetkilerinin verilmesi. Baarl eski okul mdrlerinden, oluturulan bu corafi
eitim blgeleri yaplanmasnda, mentor olarak yararlanlmas.
c)

Hesap Verebilirlik
Deien bu ynetimsel yap ile birlikte, farkl bir hesap verebilirlik anlaynn
gelitirilmesi. Eski okul mfettilii ve denetimi sisteminin kaldrlarak, okullara
mkemmelliyet modelinin getirilmesi. Tek bir hesap verebilirlik modelinin
btn okullara uygulanamayaca fikrinden yola klarak, her okula kendi
hedeflerini koyma frsat verilmesi, bu hedeflerin yllk olarak takibinin yaplmas.
Sz konusu hedeflerin tasnn yksek olmasnn yan sra ilkretim bitirme
snav ve lise bitirme snavlarnn seviyelerinin de yksek tutulmas. renci,
retmen ve mdrlerin bu hedeflere ulaabilmek iin ok alma ynndeki
motivasyonlar.

d) retmen Seimi ve Eitimi

retmen seimi, yetitirilmesi, hizmet ii eitimi, alma koullarnn iyiletirilmesi
ve kariyer yollarnn zenginletirilmesi ile ilgili politikalarn etkin bir ekilde
uygulanmas. Lise mezunlarnn en iyi te birlik blmnn retmen yetitiren
enstitleri tercih etmesi, retmen eitiminde okul uygulamalarnn arlkl
olmas, retmen balang maalarnn cazip olmas, performansa dayal maa
ve ek dllerin verilmesi, ylda en az 100 saatlik hizmet ii eitime katlm
zorunluluu gibi uygulamalarn varl.
e)

Okul Yneticilerinin Seimi ve Eitimi

Liderlik kapasitesi olduu dnlen retmenlerin nce orta, ardndan st
dzey ynetici olarak seilip yetitirilmeleri. Her dzeyde yneticilerin uygulama
ve deneyim arlkl, farkl srelerde zel eitimler almalar.

f)

Okul ncesi Eitimin nemi

Devlet destekli okul ncesi eitime eriimin (zel okullara devlet tarafndan
tevik verilmesi) neredeyse %100'e ulam olmas. lkokul 1. snfa giden ocuklarn
%99.9'unun, en az bir sene bir okul ncesi eitim kurumuna (ana okulu ya da
ocuk bakm merkezi) devam etmi olmas.

34

g)

Eitim Vizyonu
Cesur ve uzun vadeli eitim vizyonu oluturulmas: Herhangi bir eitim sisteminin
deitirilmesi sreci be ila on yl srer; bu sre esnasnda hkmetler veya
politik liderler deise bile bu vizyonun deimeden kalmas ok nemli bir
unsurdur. Singapur'da ekonomik geliimin temeline, salam bir eitim sisteminin
kurulmas oturtulmutur. Eitime yatrm her zaman ncelikli olmu, zellikle
st seviyede matematik ve fen eitiminin yan sra dnya standartlarnn stnde
mesleki eitim verilmesine azami nem gsterilmitir.

3. Gney Kore
2000 ylnda Gney Kore'nin eitimde geldii seviye, dnya standartlarna gre iyi
olmasna ramen, ok az sayda rencinin yksek baar seviyesine ulamasndan
hareketle bu soruna eilmeye baladlar. Gney Kore son 10 ylda, zellikle okuma
becerileri alannda en st seviyeye ulaan renci orann ikiye katlamtr (Schleicher,
2012).
Eitime ayrlan bteyi deerlendirme tercihlerine bakldnda, Gney Kore'nin
kiileri retmenlik mesleine zendirmek iin yksek bteler harcadn gryoruz.
Gney Kore'nin uzun okul gnlerini esas almas eitim masraflarn daha da artran bir
unsur olsa da maliyeti drebilmek iin snftaki renci saysnn artmasna raz
olunuyor. Bunun bir dezavantaja dnmesini nlemek iin de, daha kalabalk snflarda
verimli ders yapabilecek retmenlerin yetitirilmesine ncelik veriyorlar. Gney Kore
ayrca retmenlerinin sadece retmeleri deil, ayn zamanda gelimeleri amacyla
profesyonel geliimlerine ynelik ciddi yatrm yapyor (Schleicher, 2012).
Gney Kore'nin bir baka zellii de, okul ncesi eitime verdii nemdir. ve
yan altndaki ocuklarn okul ncesi eitim kurumuna devam etme oran OECD
lkelerinin ortalamasnn zerindedir. Gney Kore ayn zamanda, -be ya iin okul
ncesi devlet programlaryla, ocuk bakm programlarn birletiren paralel bir renme
erevesi oluturarak, doumdan be yaa kadar olan sre iin eitim sistemini
btnletirmeye ynelik almalara balamtr. Hedef, erken yalardan itibaren renme
srecini ve okula hazr olma durumunu gelitirmektir.

4. angay ve Hong Kong: in Eitim Reformuna ki rnek

Bir takm farkl zellikleri olsa da, in'in bu iki nemli ekonomik blgesi, in
genelinde yaygnlatrlacak eitim uygulamalarnn baarl rneklerini temsil etmektedir.
in genelinde, kk sayda baarl anahtar okullarn etrafnda ekillenen sistemin

35

geride braklp lke genelinde btn rencilerin st dzeyde performans gsterebilecei

daha "dahil edici" (inclusive) sistemlerin gelitirilmesine ynelik bir reform hareketi
balatlmtr. Bu reform hareketinin zellikleri olarak, retmen eitiminin nitelii,
retmen maalarnn iyiletirilmesi, ezbere dayal eitimden derin renmeye geiin
salanaca yeni eitim programlar, rencinin yaratc dnme ve analitik becerilerinin
gelitirilmesine arlk verilmesi, merkezi snavlarn (ilkokul bitirme, niversiteye giri
gibi) ieriklerinin bu becerilerin llmesine olanak verecek ekilde deitirilmesi,
renciler iin daha fazla seim hakknn olduu retim programlarnn yaratlmas ve
yerel eitim blgelerine ders ve snav ierii belirleme yetkilerinin verilmesi gibi
uygulamalar saylabilir (OECD, 2010b).
Hong Kong'da eitim sisteminin ne sunmas gerektiine ynelik tartmalar zellikle
1990'larn sonundan itibaren balamtr. 1999 ylnda balatlan geni eitim reformunda,
eitimi farkl bir ereveye oturtma karar alnmtr. Halen uygulamasna devam edilen
1999 eitim reformunun temelinde, retim programlarnn renci merkezli,
yaplandrmac retim yaklamlarna gre dzenlenmesi yer almaktadr. Hem Hong
Kong hem de angay ekonomik blgelerinde balatlan eitim reformlarnn esaslarnda,
renme ve retmeye ynelik geleneksel anlayn deimesi yer almaktadr. Bu deiimi
yaratmak kolay olmadndan angay ve Hong Kong'da bu deiim sreci, renmeyi
ve renciyi bir btn olarak ele alarak, bireylerin renme ilkelerine bak alarn
deitirmeye ynelik bir anlay zerinden yrtlmtr. zellikle ders ierikleri ve
derslerin yaplanmasna ynelik bir reform balatlmtr. Derslerin disiplinlere ayrtrlarak
verilmesi bir kenara braklarak, program ierii gerek hayatla ilikilendirilip disiplinler
aras, zellikle doa bilimleri ve beeri bilimler arasnda doal kprler kurularak bir
uyum salanmtr. Semeli sanat alan modlleri mfredatn zorunlu bir paras haline
gelmi, akademik baarnn yan sra, mfredat d deneyimler ve etkinlikler, bedensel
ve kiisel geliim gibi konulara da eitim sistemlerinde arlk verilmitir.
retmen eitimi ve retmenlerin iyi uygulamalarn paylatklar mekanizmalarn
gelitirilmesi, angay ve Hong Kong'un baarl dier lkelerle ortak zelliklerindendir.
retmenler dzenli olarak birbirlerinin derslerine gzlem amal girmektedirler (yeni
retmenlerin deneyimli retmenlerden renmesi amacyla, mfredat deiiklii
durumunda farkl retim tekniklerini birbirlerinden renmek amacyla, okul mdrnn
performans deerlendirme ya da yapc geliimsel geri bildirim vermesi amacyla
gzlemlemesi gibi). retmen performansnn takibi asndan da bu gzlemler ok
nemli bir yer tutmaktadr. retmenlere performans deerlendirme sonularna gre
dller veya kademe artlar verilmektedir. Drt kariyer basamandan oluan retmenlikte,
bir basamaktan dierine gei, bu gzlem derslerinde sergilenen baar, bir retmenin
yeni retmenlerin eitimine yapt katklar, mesleki dergilerde yaymlanan makaleler
gibi kriterlere gre yaplmaktadr. Son yllarda uygulamaya geirilen bir dier nemli
deiim de, dersteki zamann renciye geri verilmesi slogan ile harekete geirilmitir.
36

Bu uygulamaya ayrlan srede retmenin ders anlatmndan ziyade rencinin aktif bir
ekilde yer ald etkinliklere ayrlan zamann artrlmas hedeflenmektedir. Bu iyi bir
snf ortam algsn ok temelden deitiren bir uygulamadr. yi ders rnekleri ve
etkinlikler srekli kameraya alnmakta; kurulan "model derslikler"de iki kamera bulunmakta;
bir kamera renci etkinliklerini, dier kamera retmeni ekmektedir. Bu dersler yerel
ynetim tarafndan internet ortamnda retmenlerle paylalmaktadr. retmenlerin
performans deerlendirilirken, rencinin snftaki etkinliklere dahil olma oran ve
renci etkinliklerinin ne kadar iyi tasarland dikkate alnmaktadr.
in'de pek ok yerel hkmet tarafndan okullarn verebilecei haftalk ev devine
ayrlabilecek zaman kstlanmaktadr. Belediyenin (okullarn bal olduu yerel ynetimler)
bu tr snrlandrmalar balatt ilk blgelerden birisi angay'dr. Bunun yan sra, yine
angay gibi baz yerel ynetimler, her rencinin gnde en az bir saat beden eitimi
dersi almasn zorunlu klmaktadr. renciler gne bir fiziksel etkinlikle balamakta;
len ve okul knda da baka fiziksel etkinlikler yaplmaktadr. rencilerin, spor
veya sanat gibi akademik mfredat d etkinliklere ynlendirilmeleri gibi, ky gezileri
veya dezavantajl sosyal gruplara yardm gibi sosyal hizmet grevlerinde de yer almalar
beklenmektedir. Tm bu etkinlikler belediye ynetimi tarafndan dzenlenmektedir.
in'in 2020 eitim planlamas hedefinde, "renci yknn azaltlmas" yer almaktadr.
Yukarda bahsi geen uygulamalar, bu hedefe ynelik olarak yaplmaktadr. angay'daki
okullar, in'in dier blgelerine gre genellikle hafta ii akamlar ve hafta sonlar ek
dersler vermekten kanmaktadr.
Her iki blgede de, dengeli bir merkeziyetilik uygulanmaya balanmtr. Merkezi
yaplanmann avantajlar kullanlarak, yerel ve merkezi kontrol arasnda bir denge
oluturacak yaplar gelitirilmitir.
in'in btnnde rencilerin te ikisi okul ncesi eitim kurumlarna devam
etmektedir. Eitim Bakanl 2020'e kadar en az bir yl okul ncesi eitimini herkese
ulatrmak ve iki yllk okul ncesi eitimini de neredeyse lke tamamna yaygnlatrmak
hedefini koymutur. zellikle angay, lkenin dier blgelerinin ok nnde bir hzla
bu hedefe doru ilerlemektedir.

5. Polonya
2012 PISA sonularnda en etkileyici performans gsteren lkelerden birisi de
Polonya'dr (Sielatycki, 2011). Polonya da okul ncesi eitime devam eden renci
saysn istikrarl bir biimde artrmtr. 2005 ve 2011 yllar arasnda, okul ncesi eitim
alan be yandaki rencilerin says %33 orannda artmtr. Sz konusu art oran
OECD lkelerinde ortalama %4'tr. ve drt yanda okul ncesi eitime devam eden

37

ocuklarn oran 2004'e gre ya grubunda %22 ve drt ya grubunda %26 artmtr.
Nfus ierisinde ve be yandaki renci grubunun yars, okul ncesi eitime devam
etmektedir.
Polonya 1999'da balatt eitim reformunun meyvelerini toplamaktadr. 1990'lara
kadar Polonya'da rencilerin ounluu mesleki eitime kanalize edilip onbe yanda
formal eitimden kmaktaydlar. 1990'lara kadar Polonya, lise ve niversite eitimine
devam eden renci says en az olan lkelerden birisiydi. 2000 PISA snavnda, Polonya
OECD ortalamasnn ok altnda bir sonu elde etmitir. Ancak son snavda Polonya,
okuma becerileri alannda, katlan tm lkeler arasnda 14. srada yer alarak Amerika,
Fransa, Almanya, sve ve ngiltere'nin nne gemitir.
1999 eitim reformunun arlk verdii temel alan vardr: herkes iin eitim frsat,
eitimin kalitesini iyiletirmek ve lise ile niversite eitimine devam artrmak (Sielatycki,
2011). Her rencinin niversite eitimine devam edebilecek kapasitede ve yeterlikte
olduu inancn yaymak ve rencilerin bireysel yeteneklerini gelitirerek bu hedefe
ulamalarn salamak da, bu reform hareketinin temel unsurlarndan birisidir. Bu reformla
birlikte, dier baarl lkelerde olduu gibi retim programlar deitirilmi, ulusal
standart snavlar uygulanmaya balanm, zorunlu eitim sresi artrlm, mesleki ve
akademik eitim arasndaki ayrm yumuatlm ve rgtsel yaplanma deitirilmitir.
Okullara ve retmenlere, yeniliki ve yaratc uygulamalar balatabilmeleri iin daha
fazla zerklik ve ademi merkeziyetilik getirilmitir. retmenlerin etkin retim
yntemlerini renme ve gelitirmelerine frsat tanyacak mesleki geliim programlarna
katlm desteklenmitir. retmen cretleri Polonya'nn ortalama cretinin stne
karlm ve yeni bir kariyer basamaklar sistemi getirilmitir. Mesleki geliimlerine devam
eden retmenlerin oran %90' bulmutur. niversiteye devam eden renci oran drt
kat artmtr (1989'da %10 iken, 2011'de %41,2).

6. Finlandiya: Baars Devam Ediyor mu?

zellikle baz Asya lkelerinin PISA snavna katlmna kadar 2000, 2003 ve 2006
yllarnda ak ara birinci srada yer alan Finlandiya, PISA 2012'de tm alanlarda angayin, Gney Kore, Hong Kong-in gibi lkelerin/ekonomilerin gerisine dmtr (Malaty,
2013). 2000'li yllarn banda tm dnyann mercek altna ald ve eitim sistemini didik
didik inceledii Finlandiya, 2012 snav sonular ile yeni tartmalarn oda olmutur.
2012 PISA sonular 2009 sonularna gre, matematikte %2,8 puan, okuma becerilerinde
%1,7 puan ve fende %3 puan dmesine ramen, Finlandiya'nn PISA sonular, her
trl okul seviyesi arasnda baar farkllnn en az olduu lke olmaya devam ettiini
gstermektedir. Bir baka deyile, okullar arasndaki farklln sadece %6 puan olduu
Finlandiya'da her okul baarldr. PISA sonularnda deien dengeleri Finlandiya'nn

38

baarszlndan ziyade, katlan dier lkelerin, zellikle Asya mucizesi olarak gsterilen
baz lkelerin, Finlandiya'dan rendikleri dorultusunda mfredatlarnda ve sistemlerinde
yaptklar deiimler sonucu Finlandiya'nn nne gemesi eklinde aklayanlar da
vardr (Zhao, 2013).
Asya mucizesi olarak gsterilen lkelerle Finlandiya'nn ortak zellikleri u ekilde
sralanabilir:
1.
2.
3.
4.
5.

retmen yetitiren kurumlarnn kalitesi ve baars

retmenlik mesleinin profesyonellik algs ve kltr
Hizmet ii retmen eitimlerinin baars
Matematik ve fen eitiminin iyiletirilmesi iin farkl uygulamalarn gelitirilmesi
retmenlerin bu meslekte devamll

Bu ortak zelliklere ek olarak, Finlandiya'daki okullarn genel okul yaam ve

kltrnn de bugne kadarki baarsnda etkili olduu verilerle ortaya konmutur.

39

B L M

ETM POL TKA ARACI OLARAK

PISA: DNYADAN RNEKLER

4. ETM POLTKA ARACI OLARAK PISA: DNYADAN

RNEKLER
Baarl eitim politikalar ve uygulamalarn belirlemek iin lkeler giderek artan
bir oranda kendi snrlarnn tesine bakmaya balyor. Kresel ekonomide bir
lkenin baars, yalnzca kendi ulusal standartlaryla deil en baarl ve en hzl
gelien sistemlerle kyaslanarak llyor. Getiimiz on ylda okul sistemlerinin
etkinliini, eitliini ve kalitesini deerlendirmek iin OECD'nin PISA aratrmas
dnyada en nemli referans olarak kabul edilmektedir. Aslnda PISA istatistiki
anlamda lkeleri kyaslamaktan ok daha zengin bir veri taban sunuyor. PISA,
baarl lkelerin zelliklerini belirleyerek hkmetlere ve eitimcilere kendi
koullarna en uygun politikalar belirleme frsatn veriyor (OECD, 2013).
Angel Gurra
OECD Secretary-General
PISA'nn temel amalarndan biri, katlmc lkelerin kendi sistemlerini
deerlendirmelerine frsat vermek ve bu yolla reformlara kaynaklk etmektir. Gerek
OECD gerekse bamsz aratrmaclar (Egelu, 2008) PISA'nn katlmc lkelerin eitim
politikalarna olan etkisini, pek ok deerlendirmede verilerle ortaya koymutur. Bu
almalardan en kapsamllar dorudan OECD tarafndan 2009 ve 2012 yllarnda
gerekletirilmi iki bamsz aratrmadr. 2009 ylnda OECD PISA lke Temsilcileri
Ynetim Kurulu (OECD PISA Governing Board) tarafndan tm katlmc lkelerin eitim
yneticileri zerinde yaplan detayl aratrma, (Hopkins, Pennock, Ritzen, Ahtaridou
and Zimmer, 2008) 2012 ylnda yeniden gerekletirilmitir (Breakspear, 2012). Dnya
Eitim Sendikalar Birlii adna yaplan bir dier aratrma ise Laura Figazzolo tarafndan
PISA 2006'nn etkisini deerlendirmek zere yaplmtr. Bu son alma yalnzca karar
vericiler deil sivil toplum rgtleri, sendikalar ve muhalefet partileri nezdinde de
PISA'nn son derece etkin bir politika yapma arac olduunu ortaya koymutur (Figazzolo,
2008). Bu deerlendirmeler nda, PISA 2003'ten balayarak, zellikle PISA 2006'dan
itibaren katlmc lkelerin PISA verilerini yeni eitim politikalar gelitirmek iin bir
referans olarak kullandklarn gryoruz.
Breakspear'n (2012) katlmc lkelerin eitim politikalarna etkilerini inceledii
aratrma, PISA'nn her lkede ayn etkinlikte dikkate alnmadn da gsteriyor. OECD
PISA lke Temsilcileri Ynetim Kurulu katlmyla yaplan bu almada; PISA'da yer
alan lkelerin yars PISA'y kendi eitim politikalarn belirlemede ileri derecede neme
sahip bir kaynak olarak grdklerini ifade etmitir. Katlmc lkelerin yaklak te biri
ise PISA'y kendi lkelerinin politikalarn etkilemede orta derecede neme sahip bir

43

kaynak olarak nitelemitir. Aralarnda ngiltere, Danimarka ve Japonya'nn bulunduu

lkeler ise PISA'y 'ok ileri' seviyede politika belirleyici bir kaynak olarak nitelemilerdir.
Maalesef, aralarnda Trkiye'nin de bulunduu 6 lke PISA'nn kendi lkelerinin
eitim politikalarna etkisinin ok az olduunu ifade etmilerdir.
Bu sonular PISA'da OECD ortalamasnn altnda baar gsteren lkelerde PISA'nn
politika belirleme srecindeki etkisinin snrl olduunu gstermektedir. Aralarnda
Trkiye'nin de bulunduu, talya ve Endonezya gibi PISA'da OECD ortalamalarnn
altnda yer alan baz lkeler bu veri kaynan, eitim sistemlerinde reform yapmak iin
yeterince kullanmamaktadr. Gney Kore ve Japonya gibi lkeler ise, ok baarl olduklar
halde sistemlerini PISA sonularna gre gzden geirmeye ve reform yapmaya devam
etmektedir.

1. PISA Katlmc lkelerin Eitim Politikalarn Nasl Etkiliyor?

PISA sonular katlmc lkelerde eitim politikalarn farkl ekilde etkileyebilmektedir
(Breakspear, 2012). lk olarak PISA, eitim konusunu gndeme getirmekte ve karar
vericileri eyleme gemek iin tevik etmektedir. kinci olarak PISA lke ii farkllklar
ortaya kararak eitsizliklerin giderilmesi ynnde reformlara kaynaklk etmektedir.
Son olarak, PISA baarl lkeleri belirleyerek baar seviyesi daha dk lkelerin reform
giriimlerine rnek uygulamalar sunmaktadr.
PISA sralamalarnn kolay ve anlalr olmas ve yllar itibaryla eilimlerin de ortaya
konmas PISA'y en popler eitim aratrmas konumuna getirmitir. PISA, sonularn
aklama yntemiyle de fark yaratan bir aratrmadr. OECD, sonular aklad gn
pek ok lkede yksek grnrl olan programlarla sonularn medyada en geni
ekilde yer almasn salamaktadr. En son PISA 2012 sonular ayn anda birden ok
ktada geni basn toplantlaryla aklanmtr. rnein Amerika Birleik Devleri (ABD)'nde
yaplan aklamay dorudan ABD Eitim Bakan Arne Duncan geni bir basn toplantsyla
gerekletirmitir. Benzer ekilde ngiltere'de gerek hkmet szcleri, gerekse muhalefet
temsilcilerinin PISA 2012 sonular aklanmadan bir gn nce basn toplantlar yapmalar,
sonularn geni kamuoyu tarafndan ilgiyle takip edildiini gstermektedir.
PISA sonular aklandnda, baar hikayelerinin yan sra "PISA oku" denen
baarszlk hikayeleri de ortaya kmaktadr. Yllar itibaryla PISA'da umduklarn
bulamayan lkeler ciddi bir ok yaayarak sistemlerini sorgulamaya balam ve yeni
reform arayna girmilerdir. rnein, PISA 2000'de Almanya ciddi bir ekilde eitimini
gzden geirmi, ayn ekilde PISA 2003'n ardndan bir nceki PISA'da birinci olan
Japonya'nn bu birincilii kaptrmas sonucu bu lkede de tpk Almanya'da olduu gibi
geni bir tartma sreci yaanm ve mfredat basitletirme giriimleri rafa kaldrlmtr.

44

PISA okunun en son rneini PISA 2012 sonularnda umduunu bulamayan Finlandiya
yaam ve lkenin Eitim Bakanl kriz ynetimi mantyla ksa ve uzun vadeli reformlar
hedefine almtr.
PISA ayn zamanda katlmc lkelerde lke iindeki farklar ortaya kartarak eitimde
frsat eitlii temelli reformlara kap aralamaktadr. PISA katlmc lkelerde gerek blgesel
gerekse demografik olarak farkl zelliklere sahip renci gruplar arasndaki baar
farklarn ortaya koymak iin olduka detayl veri toplamakta ve her bir grubun baarsnn
nasl artrlaca konusunda politika yapclara yol gsterebilmektedir. Baz lkeler PISA'y
dorudan kendi sistemlerindeki gruplar aras farklar belirleme arac olarak kullanmaktadr.
rnein, Avusturya, Kanada, Almanya ve Meksika blgeler aras farklar PISA ile takip
edip raporlamaktadr. Meksika hem 32 farkl corafi blgeyi hem de kr-kent ayrmn
verilerle izleyebilmek iin PISA'ya katlan renci saysn 2003'ten bu yana 4.600
renciden 2009'da 38 bin renciye ykseltmitir. Ayn ekilde Kanada ve Avustralya
corafi blgeler aras baar farklarn PISA'nn da yardm ile takip etmektedirler
(Breakspear, 2012).
PISA renciler arasndaki farklar baka deikenler kullanarak da lmekte ve
lkeler bu sonulardan yararlanmaktadr. rnein, Gney Kore 2009 PISA testinde
olduka baarl olduu halde kz-erkek renciler arasndaki baar farklarn; Danimarka
ve Almanya gmen ocuklardaki baar dkln; Polonya ise yaa byk
rencilerin baarsn detayl olarak incelemek iin PISA verilerinden yararlanmaktadr.
Yine benzer ekilde srail, Finlandiya ve sve farkl dil konuan renciler arasndaki
baar farklarn lmek iin PISA verilerini kullanmaktadr (Breakspear, 2012).
PISA katlmc lkelere, eitim sistemlerini daha baarl lkelerin eitim sistemleriyle
kyaslayarak gzden geirme frsat sunmaktadr. PISA baar kriterleri erevesinde ne
kan lkelerin uygulad mfredat, organizasyon ve lme deerlendirme sistemlerinin
belirlenmesi, dier lkelere de reform konusunda snanm rnekler sunmaktadr. PISA'nn
kukusuz reformlar iin nemli bir unsur olmasnn nedeni, hangi sistemin nasl baarl
olduunu ortaya koymas ve bu anlamda katlmc lkelere en iyi rnekleri sunmasdr.
Bu nedenledir ki her PISA aklamasnn ardndan, baarl olan lkelerin eitim sistemi
tm dier katlmc lkeler tarafndan dikkatle incelenmekte ve buradan her lke kendine
gre dersler kartmaktadr. Nitekim PISA 2009'da Finlandiya'nn Gney Kore ile birlikte
zirveye oturmasyla bu iki lkenin eitim sistemi mercek altna alnmtr. Ayn ekilde
PISA 2012'nin ardndan angay ve Hong Kong gibi in Ekonomileri ile Singapur ve
Vietnam gibi baarl lkelerin mercek altna alndn imdiden grebiliyoruz.
OECD'nin yapt PISA politik etkinlik analizleri (Hopkins et al., 2008 ve Breakspear,
2012) katlmc lkelerin nemli bir ounluunun PISA sonular aklandktan sonra

45

baarl lkelerin sistemlerinden kendi sistemlerine nelerin aktarlabileceini detayl olarak

incelediklerini gsteriyor. Ancak baarl lke modelini baz alan reform giriimlerinde
kanlmas gereken nokta; tek bir lkede baarl olan bir uygulamann "olduu gibi"
alnarak baka bir lkede baarl olmasn beklemektir. Nitekim OECD'nin yapt
deerlendirmeler, baarl reformlarn genelde tek bir lkeden alnmadn, baarl
lkelerin iyi uygulama modellerinin bir sentezinin kullanldn gsteriyor. rnein
en son yaplan OECD PISA etkinlik analizinde (Breakspear, 2012) ili'li karar vericiler,
kendi reformlarn yaparken, Finlandiya rneinden merkezi snavlarn arln azaltma
politikasn ve retmen kalitesine yatrm yapma nceliini; ngiltere modelinden
mfredat btnln ve eitim sisteminin organizasyonu politikalarn ve son olarak
ABD modelinden renciler yerine okullar ve retmenleri lme fikrini aldklarn
ifade etmilerdir.
2000-2009 aras yaplan PISA sralamalarnda zirvede olduu iin Finlandiya belki de
en ok rnek alnan, en fazla aratrlan eitim sistemi olma zelliini tamaktadr
(Breakspear, 2012). Belika'dan ili'ye, Yunanistan'dan Japonya'ya pek ok lke kendi
sistemlerini gelitirmek iin Finlandiya rneini incelemilerdir. Bu lkelerin, Finlandiya
baarsndan, merkezi snavlarn neminin azaltlmas, retmene verilen deerin artrlmas
ve rencilere sunulan bireyselletirilmi destein gelitirilmesi gibi dersler kartt
grlyor. rnein spanya, Fin baarsna bakarak, en iyi adaylarn retmenlik mesleine
ynlendirilmesi ve bu adaylarn ok iyi bir eitim almas gibi ncelikleri kendi reform
giriimlerinin merkezine oturtmutur. Ayn ekilde Slovakya da Fin modelini dikkate
alarak retmen deerlendirme sisteminde reform yapmtr. Son olarak Yunanistan,
mfredatn Finlandiya modeline gre gzden geirerek yenilemitir.
Son yllarda PISA'da ok baarl olan Singapur ve Gney Kore gibi lkelerin baarsn
aratrdmzda onlarn da gemite baarl rneklerden dersler kardn gryoruz.
rnein Singapur PISA 2009 sonras yaplan OECD politika deerlendirmesinde
Finlandiya'nn baarsz renci ve okullar belirleyip destek program oluturmasn
kendisine model alm ve bu yntemle renci baarsn ok ciddi bir ekilde artrmtr
(Breakspear, 2012). PISA'da uzun vadede belki de en baarl lke kabul edilen Gney
Kore'nin zirvede kalmak ve yeni reformlar veriye dayal olarak yapmak konusundaki
hassassiyeti de bu anlamda dikkate deer bir rnek sunmaktadr. rnein Gney Kore
kendisinden grece daha baarsz olan lkelerin iyi uygulamalarn da kendine adapte
etmekten geri kalmamaktadr. PISA 2009'un ardndan yaplan deerlendirmede Gney
Kore okuma becerisindeki grece dk puann artrmak iin bu alanda zellikle st
dzey becerileri rencilerine daha iyi kazandran Yeni Zelanda ve Avustralya gibi
lkeleri incelemitir. Ayn ekilde yaplan tm PISA snavlarnda en baarl lkeler
arasnda yer alan Japonya, PISA 2003'n ardndan PISA testindekilere benzer sorularn
yer ald bir snavla renci baarsn merkezi olarak lmeye balamtr. Bir baka
ifadeyle, baarl modelleri rnek almak zirvedeki pek ok lke iin de geerli bir kuraldr.
46

2. Veriye Dayal Reform Arac Olarak PISA

PISA'nn bir dier yaygn kullanm, katlmc lkelerin uyguladklar reformlarn
etkinliini lmektir. rnein Avusturya 2007'de balatt reformlar, Hong Kong ngilizce
eitim reformunu, Polonya 1999'da balatlan reformlar, rlanda yeni mfredat reformlarn,
srail ortaretim reformunu deerlendirmek iin PISA verilerini kullanmaktadr. Aada
PISA sonularyla ortaya kan ve yine baars PISA verileriyle llen reformlardan baz
rnekler sunulmutur.
a. Meksika: Sivil Toplum-Hkmet birliinde Reform
Meksika sadece PISA sonularn kullanmakla kalmayp ayn zamanda OECD'yi de
dorudan reformlara ortak etmitir (OECD, 2011). PISA 2006'da OECD lkeleri ierisinde
en son srada yer alan Meksika'nn o dnemdeki Babakan Felipe Caldern ve hkmeti
2008 ylnda OECD ile birlikte bir reform ibirlii anlamas imzalayarak PISA'y reformlarnn
merkezine almtr. "Eitimde Kalite iin Birlik" giriimi adyla bilinen bu reformlar
hkmet, sendikalar ve OECD tarafndan yrtlen bir reform hareketi olarak baka
lkelere de rnek tekil eder niteliktedir (Figazzolo, 2008, OECD, 2011).
Meksika'daki reformun amac; "frsat eitliini salamak, ekonomik gelimeyi
desteklemek ve lkenin demokratik geliiminde toplumsal adaleti gerekletirmek iin
tm Meksikallara birinci snf eitimi garanti etmek" olarak tarif edilmitir (ORCD, 2011).
Reformun temel gerekesi olarak Meksika'nn 2006 PISA'da ak ara sonuncu olmas
gsterilmitir.
Meksika Reformu be temel prensibe dayanmaktadr. Bunlar; okul altyap ve
ekipmanlarnn modernletirilmesi, retim standart ve performansnn iyiletirilmesi,
yoksulluk nedeniyle okul terklerinin engellenmesi, beceri geliimi ve lme
deerlendirmenin eitimde karar verme mekanizmalarnn temel bir unsuru olarak kabul
edilmesidir. ok sayda uluslararas firmann da sponsor olduu bu proje ile sisteme pek
ok yenilik getirilmitir. rnein, bu reformla retmenlerin maa ve terfisi baar
kriterlerine balanmtr. Reformlar zellikle balangta retmenler ve veliler tarafndan
phe ile karlanm ve protesto edilmitir.
Bakan Caldern reformlar ilan ettiinde reform hedefinin 2003 ylnda 392 olan
ortalama okuma becerisi ve matematik lke puannn 2012 ylnda 435'e kartmak
olduunu belirtmiti. OECD tarafndan 2011 ylnda yaymlanan Meksika reformunun
etkinlik raporunda Meksika'nn 2009 PISA verileri itibaryla bu hedefe doru ilerledii
ve matematik-okuma becerisi lke puann 422'ye kartt kaydedilmi ve ayrca reformun
bir dier nemli baarsna dikkat ekilmitir. Reform srecinin nemli bir paras olan

47

blgeler aras farklar gidermek iin Meksika 2000 ylnda 4.600 kii ile katld PISA'ya
katlm saysn 2009 itibaryla 38.000'e kartarak katlm saysn en fazla artran lke
olmutur. Her ne kadar PISA 2012'de Meksika giritii reformlarn hedefledii 435 puann
altnda bir performans (matematik ve okuma becerilerinde 415 ortalama puan) sergilese
de, baz blgelerinde bu hedefi amtr. PISA 2012 verileriyle birlikte yantlanmas
gereken sorulardan biri reformlarn Caldern hkmeti sonras politik alkantlardan
nasl etkilendiidir. Dolaysyla Meksika rnei reform hedeflerinin ne derece
sahiplenildiinin, uygulamadaki aksaklklarn ve iyi taraflarnn PISA aracl ile analizinin
mmkn olduunu gstermektedir.
b. ABD: Dkrkl ve Ulusal Reform Araylar
ABD'nin PISA ve Uluslararas Matematik ve Fen Eilimleri Aratrmas (TIMMS) gibi
uluslararas baar testlerindeki performansnn umulann ok altnda kalmas dkrkl
yaatm ve lkeyi ulusal reform araylarna itmitir. Bu reformlardan ilki Amerika
Rekabet Ediyor Yasas'dr (America COMPETES Act). Bu yasa, 'fen, teknoloji, mhendislik
ve matematik (STEM) eitiminde ve fen ve teknoloji aratrmalarndaki yetersiz yatrmdan
dolay ABD gelecekte dier lkelerle rekabet edemeyecektir' saptamasna are retmek
iin tasarlanmtr (Figazzolo, 2008). Kanunla ABD'nin uluslararas rekabet gcn
artrmak iin matematik, fen ve teknoloji eitimine yatrm yapmasna ncelik tannmas
ve bu alanlarda retmen yetitirilmesi iin yeni olanaklar yaratlmtr. PISA snavlarnda
ABD'nin ald sonular gereke gsteren bu reform giriimi, bilim ve teknolojide giderek
kaybolan ABD avantajn yeniden yakalamak iin bir nalma abas olarak grlebilir.
Yllar itibaryla ABD'nin PISA'da umulan sonucu alamamas pek ok baka reformu
da tetiklemitir. Hibir ocuk Geride Kalmasn Reformu (No Child Left Behind)'ndan
Zirveye Yar (Race to the Top)'a kadar yaplan tm reformlarda, PISA sonular reform
gerekelerini veriler ile desteklemek iin kullanlmaktadr. rnein 2009 PISA'nn ardndan
ABD Bakan Barack Obama bakanlnda, eyaletler tarafndan ynetilen eitim sisteminin
zerk yapsn bozmadan eyaletler aras baar farklarn azaltmak iin Ortak ekirdek
Devlet Standartlar (Common Core State Standards) ad altnda bir reform giriimi
balatlmtr. Bu reform araylarnn ortak k noktas ABD'nin uluslararas snavlardaki
konumunun yetersiz grlmesidir. Eitimin finansmannn ve organizasyonun yerel
hkmetlerde olduu, belediyelerin eitim hizmetini sunduu bu sistemde ulusal apta
yaplan reformlarn nmzdeki dnemlerdeki etkinlii ABD eitim sisteminin nasl
organize edecei konusunda da nemli ipular verecektir.

48

c. Almanya: Erken Ynlendirme Uygulamasnda Reform

Almanya balangcndan itibaren "PISA oku" kavramn en ok yaayan lkelerden
biridir (Ertl, 2006). Eitim sisteminin muhafazakar yapsyla Almanya PISA 2006 sonularnda
umduunu bulamaynca sistemin belkemii olan, erken yata rencileri becerilerine
gre farkl snflara ayrma (ve akabinde erken yata mesleki okullara ynlendirme)
uygulamasn tartmaya amtr. Almanya'daki erken yata beceri gruplarna dayal
renci seme ve yerletirme sisteminin sonucu olarak gmen ve dar gelirli ailelerden
gelen ocuklarn niversiteye giri kaplarnn erken kapanmas, bu politikann sosyal
sonularn da gn yzne kartmtr. Bu reform araylar sonucu, son yllarda gmen
ocuklara ek dil dersleri, gmen ve dar gelirli ailelere ek destek gibi politikalar imdilik
zm olarak sunulsa da, bu reform giriimi yeni PISA sonularyla gelitirilmeye devam
etmektedir.
Sonu olarak, PISA eitim sistemlerini lme ve deerlendirme arac olarak tasarlanm
ve uygulanmaya balamasndan itibaren OECD tarafndan bir politika arac olarak
sunulmutur. Hem gelitirilmesi hem de uygulamas son derecede byk bir yatrm
gerektiren bu veri taban, yeni milenyumla birlikte giderek kreselleen ekonomide daha
retken ve ekonomik hayata daha st dzeyde katlan kuaklarn yetitirilmesi amacyla
uluslararas bir standart oluturmutur. Bugn PISA, katlmc lkelerin eitim politikalarna
yn veren, eitim reformlarn tetikleyen ve sonular aklandnda eitimi lke
gndemine tayan gl bir karar verme arac konumuna ykselmitir.

49

B L M

TRKYE N VERYE DAYALI

REFORM NERLER

5. TRKYE N VERYE DAYALI REFORM NERLER

Trkiye son yllarda kii bana den milli gelirini ciddi bir ekilde artrmtr. Bata
Daron Acemolu olmak zere pek ok ekonomistin dikkat ektii gibi lkelerin kii
ba 5-15 bin dolar gelir koridorunda mesafe kaydetmeleri ok yaygn iken 20 bin dolar
ve st milli gelir eiini amalar son derece zordur. Trkiye'nin nmzdeki on yllarda
bu zorlu sramay yapabilmek iin bir taraftan kurum ve kurulularyla demokratik
sistemini gelitirmesi dier taraftan genleri bilgi ekonomisinde ok daha iyi bir ekilde
rekabet edecek becerilere kavuturmas gereklidir (Acemolu, Robinson, 2012). Bu yolda
umutlu olmak iin Trkiye'nin byk avantaj vardr: Ulusal ekonomi bymektedir,
bte iinde eitime ayrlan pay artmaktadr ve 15 ya alt nfus younluuna bakldnda
OECD'nin en gen lkelerinden birisidir. Bir baka ifadeyle, gerek iktisadi gerek
demografik anlamda nmzde ciddi bir frsat olduunu syleyebiliriz. Bu frsat
deerlendirmek iin yaplmas gereken, veriye dayal reformlar daha fazla zaman
kaybetmeden hayata geirmektir. PISA gibi uluslararas aratrmalara katlm salamak
bu ynde atlm bir admdr.
Trkiye olarak PISA veri tabanndan yeterince istifade edemediimiz konusunda
elimizde baz veriler mevcuttur. OECD'nin yapt PISA etkinlik analizlerinde, ye lke
karar vericileriyle yaplan anketlerden hareketle, Trkiye'nin PISA verilerinden yola
karak en az politika reten lkelerden biri olduu not edilmitir. rnein PISA'nn
2012 ylnda yapt "Eitimde en iyi performans gsterenler ve baaryla reform yapanlar
kimler?" ('Who are the strong performers and successful reformers in education?') balkl
raporda, baarl lkelerin daha da baarl olmak iin ve baarsz lkelerin ise
performanslarn artrmak iin PISA'ya dayal gerekletirdikleri reformlara yer verilirken,
Trkiye'den hibir rnek bu raporda yer almamtr. (OECD, 2012b)
OECD'nin PISA politik etkinlik analizinde, Trkiye'deki eitim politikalarnn
PISA sonularndan ok az etkilendii sonucu kmas nemle zerinde
durulmas gereken bir husustur. ncelikli olarak yaplmas gereken en temel
reform, eitim sistemimize veriye dayal reform yapma pratiini kazandrmaktr.
PISA ve benzeri uluslararas veriler nda eitim sistemimizin eksikliklerini
doru tehis etmek, sistemin ileyen taraflarn daha iyi iletmek, aksayan
taraflarn da eldeki veriler ve dnyadaki iyi rnekler nda yeniden dzenlemek
ncelikli olmaldr.

53

Trkiye PISA'ya 10 yldr katlmaktadr. Bu sre zarfnda 4 ayr deerlendirmede

eitim sistemimizi baka sistemlerle birlikte deerlendirme frsatmz oldu. Bu dnemde
yllk bazda baar puanmz ykseltmi olsak da bu art, sralamamz kaydadeer
boyutlarda etkilememitir. Yllk puan artlarn deerlendirirken dikkate almamz gereken
nokta, PISA'da ortalamann altnda yer alan lkelerin genelde puanlarn ykselttii
gereidir. Ayrca unu da not etmeliyiz ki PISA'da yksek baar seviyesinde olan
Finlandiya, Yeni Zelanda ve sve gibi lkeler son 10 ylda ciddi puan kayplar yaarken,
Brezilya, Meksika ve Trkiye gibi ortalamann altnda performans sergileyen lkelerde
yksek puan artlar gereklemitir. Bu verilerden yola karak u saptamay yapabiliriz,
baar sralamasnn en st ve en altndaki lkeler yllar iinde ortalamaya doru
yaklamlardr ki bu deiiklikler istatistikteki ortaya kayma (regression to the mean)
kuralnn bir yansmas olarak da deerlendirilmelidir. Bir baka ifadeyle, PISA'da baar
ile yllk puan artlar ters orantldr ve bu nedenle yllk artlar ancak rekabet ettiimiz
lkeler nezdinde greceli olarak bizi daha avantajl bir duruma getirebildii lde
anlamldr. Son 10 yllk verilere baktmzda bu durumun henz gereklememi
olduunu gryoruz.
PISA'daki performansmz dnya ile rekabette son 10 ylda neden olduu yerde
kalmtr? lkemiz bu 10 ylda ciddi bir ekonomik byme yaad ve genel bteden
eitime ayrlan pay da ayn dnemde artt. Buna ramen 15 yandaki genlerimizin
rekabette olduumuz lkelerle kyaslandnda greceli olarak daha iyi bir konuma
gelememi olmalar bizi tm sistemi gzden geirmeye itmektedir.
OECD'nin resmi Trkiye sayfasnda da ifade edildii gibi Trkiye'nin gen nfusunu
dnyayla daha iyi rekabet edecek bir seviyede eitmesi iin nemli politik kararlar
vermesi gerekmektedir. Bu hedefe ulamak iin PISA verileri sorunlarn doru tehis
edilmesi ve zmler gelitirilmesi konusunda olduka kritik bir neme sahiptir. PISA
verilerine dayanarak hem sistemimizdeki temel sorunlara hem de bu sorunlardan k
yollarna ilikin reform nerilerini aada karar vericilerin ve kamuoyunun dikkatine
sunuyoruz.
Trkiye in Temel Politika nerisi: Veriye Dayal Reform
Eitim sistemimizin en temel ihtiyac, reform yapma yntemini gzden
geirmektir. Her toplum deien dnya ekonomisinde daha iyi rekabet edecek yeni
nesiller yetitirmek iin kendi eitim sistemini srekli olarak gzden geirmektedir.
nemli olan, srekli reform yapmak deil yaplan reformlar sistemli bir ekilde
veriye dayal olarak gelitirip yine veriye dayal olarak test etmektir.

54

Veriye dayal reform, ncelikle ve mutlak surette reform giriimine sistematik bir
yaklam zorunlu klar. Bu yaklamla sorun tesbitinden zm arayna, zm
alternatiflerinden etkinlik analizine kadar her aamada kararlar verilerle ve hesapverebilirlik
ilkesiyle alnr. Bir baka ifadeyle nce geni ve derin bir aratrmayla sistemde varolan
sorunlar tespit edilir (PISA'nn birincil ilevi). Sonra bu sorunlarn zmleri geni bir
tartma zemininde masaya yatrlr (PISA baarl modelleri belirleyerek bu tartmaya
katkda bulunur) ve ardndan bu tezler pilot uygulamalarla test edilir ve en son olarak
da pilot testini geen uygulamalar ulusal sistemin tmne reform olarak yaylr.
PISA bu srete yalnzca sistemdeki sorunlar tehis etme ve modelleri belirleme
grevi grnez, zira PISA sonularnn trend oluturmas avantaj kullanlarak, yaplan
ulusal reformlarn etkinlii uzun vadede trend analizi ile ortaya konur. Veriye dayanmadan
ve lme-deerlendirme prensiplerinden uzak kalarak yaplan reformlar da zaman zaman
baarl olabilir ancak bu alnmas gereksiz bir risktir. Farkl tezleri dikkate almadan tek
bir tezin mutlak baarsna inanarak ve hibir pilot uygulama yapmadan yrrle
konacak her ulusal eitim reformu bu anlamda gereksiz bir riski gze almak anlamna
gelmektedir. Ayn ekilde altn izmemiz gereken bir nokta da, PISA'da baarl olan
lkelerde 1990'l yllardan itibaren balayan reformlarn, hkmet deiikliklerine ramen
istikrarl ve tutarl biimde devam ettirilmi olmasdr. Reformlarda sreklilik ve
tutarllk, veriye dayal reform yaklamnn doal bir sonucudur.
PISA sonular nda Trkiye ile ilgili baz veriler ve politika nerileri aada
sunulmaktadr. Burada ama topyekn reform ncelikleri belirlemek deil, olas reformlar
iin kayda deer olabilecek rnekleri kamuoyunun dikkatine sunmaktr. Sunduumuz
reform nerileri, bu anlamda, bu raporun bir sonu bildirgesi deil veriye dayal reformlar
iin bir diyalog balangcdr. Sunulan verilerin tamam hem PISA 2012 veri tabannda
(PISA, 2014) hem de PISA sonu raporlarnda yer almaktadr (OECD, 2013a).
Veri 1:

Okul ncesi eitime katlm, okul baarsna en kalc etkiyi yapan faktrdr.
Trkiye'de okul ncesi eitim kurumlarna katlan renciler PISA skoru
bakmndan dierlerine gre ortalama olarak 60 puanlk avantaja sahiptir,
ki bu OECD ortalamasnn zerindedir ve bir yllk bir eitime tekabl
etmektedir. 60 puanlk farkn nemli bir ksm ailelerin sosyoekonomik
kkeninden kaynaklansa da bu faktr hesaba katlmadnda bile fark yine
20 puan seviyesinde kalmaktadr.

Politika nerisi: Trkiye'nin eitim reformu ncelikleri ierisinde en kalc sonucu

verecek giriim kaliteli okul ncesi eitimin tm lkede zorunlu olmasdr. Bu kapsamda
ilk aamada, ilkokul ncesindeki bir yl okul ncesi eitim zorunlu olmal ve kademeli
olarak daha erken yalara yaygnlatrlmaldr. Reform srecinde okul ncesi eitime

55

katlmn grece dk olduu blgelere ncelik verilmeli ayrca sreci hzlandrmak

iin zel sektre tevik dahil destekleyici mekanizmalar hayata geirilmelidir. lke olarak
okulncesi eitim konusunda ifade edilen bu reformlarn dnem dnem gndeme gelmi
olmas ve ksmen de baaryla uygulanm olmas bize bu nemli reform konusunda
cesaret vermelidir.
Veri 2:

Trkiye PISA'ya katlan lkeler iinde okul ynetiminde zerklik bakmndan

hem kaynak hem de mfredat belirlemede en son srada yer almaktadr.
zellikle mfredat belirlemede en zerk okullara sahip olan Japonya,
Gney Kore, angay ve Hong Kong'un PISA'da en baarl lkeler/ekonomiler
olduu grlmektedir. (Bu ve dier veriler iin baknz OECD, 2014 PISA
2012 Database, Table IV.4.1. ve Table IV.4.3).

Politika nerisi: Okul yneticilerinin okul baar kriterlerini belirleyebildii, ders

kitaplarn seebildii, mfredat eitlendirebildii grece zerk okullar yaratmann
yollar aranmaldr. Bu reform iki farkl seviyede gerekletirilebilir. Ulusal seviyede tm
okul yneticilerine aamal olarak daha fazla yetki ve sorumluluk vermenin n
almaldr. Yerel lekte ise sosyo-ekonomik adan dezavantajl rencilerin youn
olduu okul ve blgelerde daha dar bir erevede zerk okullarn yaratlmasna olanak
salanmaldr. Her iki tarz reform da veriye dayal reform prensipleri gerei ncelikle
belli okul gruplarnda (rnein Fen Liselerinde) ya da belli blgelerde (rnein stanbul'un
en ok g alan okullarnda) pilot olarak uygulanabilir ve bu uygulama sonucuna gre
yaygnlatrlabilir. zerkliin tek bana baary garantilemeyeceini de dikkate alarak
lkemizde bu tarz yerel reform uygulamalarn hayata geirerek kendi tecrbelerimizden
daha etkin reformlar retilebilmelidir.
Veri 3:

Sosyo-ekonomik olarak avantajl rencilerine daha ok retmen sunan

tek eitim sistemi Trkiye'dedir. retmen bana den renci says
yalnzca akademik baary deil rencilerin okula olan ilgisini ve akademik
baarya olan merakn etkilemek bakmndan da kritik neme sahip bir
faktrdr. OECD lkelerinin ounluunda bu oran sosyo-ekonomik adan
dezavantajl rencilerin gittii okullarda daha byktr. (OECD, 2013c).

Politika nerisi: Sosyoekonomik ve blgesel baar farklarn dikkate alarak,

dezavantajl rencilerin gittii okullarda kii bana den retmen oran artrlmaldr.
Veri 4:

PISA'ya katlan lkeler giderek artan oranda blgesel farklar ortaya koymak
iin PISA'ya ek rneklem talebiyle katlmakta ve eitim sistemlerinin
fotorafn zellikle blgesel farklar detaylca ortaya koyacak ekilde
ekmektedirler. Aralarnda gelimi (rnein; ABD, ngiltere, ve Kanada)

56

ve gelimekte olan lkelerin (rnein; Arjantin, Brezilya, Meksika, Birleik

Arap Emirlikleri) yer ald bu grup PISA sonularn blgesel farklar ortaya
koymak ve bu farklar ortadan kaldracak reformlar hayata geirmek iin
kullanmaktadr (OECD, 2013a).
Politika nerisi: Trkiye nmzdeki PISA 2015 lmne hem ulusal hem de
blgesel lmlemeye olanak verecek ekilde rneklemini byterek katlmaldr. Trkiye
zelinde bu blgeler sadece corafi blgeler olarak ele alnmayabilir; belli bir corafi
blge iinde bile daha kk blgeler bu amala oluturulabilir. Blgesel rneklemlerle
farkl blgelere zg yerel eitim zmleri ve reformlarnn gelitirilmesi iin gerekli
bir veri taban ortaya km olacaktr. Ayn zamanda rneklem artyla birlikte hem
eitimde hem de dier sektrlerde yaplm olan blgesel kalknma hamlelerinin ve
teviklerin eitim sistemine olan katks daha net llebilecektir.
Veri 5:

2003 ve 2012 yllar arasnda PISA'ya katlan 38 lke ve ekonomi iinde

hem baar puann hem de frsat eitliini artran 3 lkeden biri Trkiye'dir
(dierleri Meksika ve Almanya). OECD'nin de zel olarak not etmi olduu
bu iyileme sonucu en son yaplan PISA deerlendirmesinde, sosyo
ekonomik adan dezavantajl koullarna ramen baar salam
rencilerimizin orannn OECD ortalamasnn zerinde olmas ve 2003 ile
2012 arasnda bu kategoride en ok mesafe kateden 6. lke/ekonomi
olmamz bu anlamda dikkate deer bir sonutur.

Politika nerisi: Trkiye'nin PISA'ya katld 2003 ylndan itibaren, sosyo ekonomik
adan dezavantajl koullarna ramen baar salam rencilerimizin orannda salanan
ilerleme, lkemizde veriye dayal reform uygulamasna ok iyi bir rnektir. imdi bu
yaklamn devam olarak, ortaya kan bu baarnn ardndaki uygulamalarn (best
practices) belirlenmesine ve bu uygulamalarn hangilerinin daha yaygn ve daha etkin
bir ekilde nmzdeki dnemde hayata geirilmesi gerektiine karar verilmesi
gerekmektedir. Dar gelirli ailelerden gelen ocuklara ynelik yaplan iyiletirici uygulamalara
daha da youn bir ekilde ve yalnzca krsal blgelerdeki deil byk kentlerdeki yoksul
ve yeni g etmi ailelerin ocuklar iin de devam edilmelidir.
Veri 6:

PISA'da baar sralamasnda st sralara kan lkeler bunu st seviyelerde

baar elde eden rencilerin oranlarn artrarak gerekletirmilerdir.

Politika nerisi: Trkiye son yllarda PISA'da ortalama puanlarn yalnzca alt
seviyelerdeki rencilerin ve dezavantajl gruplardan gelen rencilerin temel becerilerini
artrarak gerekletirmitir. Dnya ile daha etkin rekabet edecek yeni kuaklarn
yetitirilmesi iin bundan sonraki dnemde orta ve st dzey becerilerde de benzer

57

ykselmeleri kaydetmemiz gerekmektedir. Bu amala lkemizin alt seviyede performans

gsteren dar gelirli renciler iin kaydetmi olduu baarnn stne ina edilecek yeni
bir reformla, eitimde baar tasn alt seviye becerilerden orta-st seviye becerilere
ekmenin yollarn aramalyz. Bir baka ifadeyle PISA'daki mevcut seviyemizi ykseltebilmek
iin mfredatn ve retmen eitiminin gzden geirilmesi, daha baarsz okullara
nitelikli retmen bata olmak zere daha fazla destek mekanizmalarnn sunulmas,
blgeler ve okullar arasndaki farkllklarn azaltlmas, maddi imkanlar dk rencilerin
nceliklendirilmesi gibi unsurlar iine alan "Eitimde Nitelik Reformu"na ihtiyacmz
vardr.
Veri 7:

Matematik, okuma becerileri ve fen alannda PISA testlerinde stn baar

seviyesini (5 ve 6. dzeyler) yakalayan rencilerin oran bir lkenin
gelime potansiyelini gsterir. Trkiye'de %6 dolaynda olup, bu
oran OECD ortalamasnn yars seviyesindedir. Ayn ekilde, OECD
lkelerindeki rencilerin beceri seviyelerine gre dalm, normal bir
dalm sergilerken, Trkiye'deki rencilerin beceri dalm en temel
becerilerde younlamaktadr.

Politika nerisi: Trkiye 21. yzyln bilgi ekonomisinde rekabet etmek iin ncelikli
olarak st beceri seviyelerinde performans gsteren genlerin orann OECD seviyesine
ekmek zorundadr. leri derecede matematik, fen ve okuma becerileri kazandrmak iin
temel beceri eitimine ek olarak eletirel beceri ve muhakeme yeteneine ncelik veren
yeni bir mfredat sistemine, ulusal snav sisteminin bu mfredata uygun olarak ve st
seviye becerilerin puanlamasna ek arlk verecek ekilde dzenlenmesine dayal geni
apl bir zm paketine ihtiya vardr.
Veri 8:

PISA sonular, katlmc pek ok lke tarafndan geni apl sistematik

reformlar deerlendirmek iin objektif bir lme arac olarak kullanlmaktadr.

Politika nerisi: Trkiye; Dnya Bankas, Avrupa Birlii ve benzeri kurumlarca

desteklenen pek ok sistematik projeyi ulusal seviyede hayata geirmektedir. Bu projelerin
yan sra okula balama yandan ortaretime geie kadar kapsaml deiiklikler ieren
ve 2012 ylnda hayata geirilen dzenlemelerin (4+4+4 dzenlemesi) etki analizi PISA
verileriyle yaplmaldr.
Veri 9:

PISA 2012'ye katlan rencilerin %93,1'i, Trkiye'de retim programlarnn

tamamen yenilendii 2005-2006 eitim retim ylnda 3. ve 4. snf rencileri
idi; yani yaplandrmac renme teorisi ile yenilenen ilkretim programnda
eitim grm rencilerdir. Bir bakma PISA 2012 sonular, 2005-2006
akademik ylnda yenilenen retim programlarnn da bir karnesidir.

58

Politika nerisi: Trkiye'de uygulanmakta olan ekliyle yaplandrmac renme

modelinin aksayan taraflar gzden geirilmelidir. Eitim reformlarnda srekliliin
nemine daha nceki blmlerde deinildi. 2005-2006 ylnda arlkl olarak retim
ve lme deerlendirme boyutlarnda temel felsefesi deitirilen retim programlarnn
ieriinde deiiklikler ise devam etmitir. Deien temel felsefe ile ilgili retmenlere
ynelik hizmet ii eitimler yetersiz kalmtr. Benzeri ekilde, eitim fakltelerinin
programlar da yeni retim programlarnn gerektirdii retmen profilini yetitirmede
yetersiz kalmtr. PISA'da baarl olan lkelerin ncelii, kaliteli retmen yetitirmek
zerinedir. Temel paradigmalarn deitii bir eitim programn, ksa sreli hizmet ii
eitim alan retmenler ve yneticilerle ileyie sokmak byk bir risktir. Kat zerinde
en mkemmel ekilde yazlan bir retim programnn baaryla uygulanmas, onu
uygulamaya koyacak olan retmenin kalitesi ile doru orantl olaca iin, ncelikle
hizmet ncesi retmen eitimleri ve bununla birlikte daha etkili hizmet ii eitimlere
arlk verilmelidir.
Veri 10: PISA verileri iinde, lkemizde bilim, teknoloji ve inovasyonun gelecei
asndan en endie verici sonu, 2006 ylndan beri (Fen ve Anadolu
liselerinden rencilerimizin de bu snava girmesine ramen) fen alannda
6. seviyede baar gsteren rencilerimizin orannn %0 olmasdr.
Politika nerisi: Trkiye'de zellikle fen ve matematikte ileri seviyede eitim veren
okullarmzn mfredat gzden geirilmeli, bu okullarn yansra dier okullarda da bu
alanlarda daha ileri seviyede becerilerin nasl kazandrlaca konusunda bir strateji
belirlenmeli ve uygulanmaldr. Fen ve matematik alanlar bilgi ekonomisinin dinamosudur.
Dolaysyla bu konunun tpk yukarda bahsi geen ABD'deki STEM (fen, teknoloji,
matematik, mhendislik eitimi) reformu giriiminde olduu gibi ulusal bir kampanya
olarak ele alnmas lkemiz ekonomisinin geleceine yaplan nemli bir yatrm olacaktr.
Veri 11: Trkiye'de yaplan ulusal snavlarda uygulanan soru teknii ile PISA'da
uygulanan soru teknii birbiriyle rtmemektedir. Ulusal snavlarmz
tamamen oktan semeli olup temel becerilere ve daha ziyade test zme
becerisine odaklanrken PISA snavlar ayn zamanda ak-ulu sorulara ve
muhakeme, eletirel dnce gibi st beceri seviyelerine de younlamaktadr.
Buna ek olarak baarl lkeler sadece renciye ynelik deerlendirmeleri
deil, okullar, retmenleri ve okul liderlerini de deerlendiren lme
deerlendirme sistemleri kullanmaktadrlar.
Politika nerisi: Pek ok katlmc lke kendi merkezi snavlarn PISA soru ve
mfredatyla karlatrm ve ulusal sistemlerini PISA ile uyumlu bir formata dntrmtr.
Trkiye de PISA sorularn rnek alarak kendi ulusal snavlarn gzden geirmeli ve

59

PISA'ya benzer bir ekilde hem oktan semeli hem de ksa ve uzun ak ulu sorular
sisteme katmaldr. Ayrca snavlar yalnzca renciler iin deil retmenler ve okul
liderleri iin de sonular olan lme deerlendirme aralar haline gelmelidir.
Veri 12: zellikle Asya lkeleri ve Finlandiya'nn baarsnn ardnda yatan faktrlerden
biri, bu sistemlerde retmenliin profesyonellemi (uzmanla dayanan)
bir meslek olmasdr. Bu sistemlerde retmen seimi, hizmet ncesi yksek
lisans seviyesinde eitim ve hizmet ii eitimi, performans deerlendirmesi
ve kariyer basamaklar retmenlerin donanmlarn srekli yenilemek
ve onlar snfa en iyi ekilde hazrlamak zerine kurulmutur.
Politika nerisi: Gelimi ekonomilerde, retmenlik eitimi alan niversite
mezunlarnn hepsi dorudan retmen olamad gibi, dier alanlardan mezun olanlara
da retmenlik kaplar, eitli zel artlar ve ek pedogojik eitimi almak kaydyla ak
tutulmutur. retmenlik mesleine giriten sonra ise meslekte kalma kriterleri performans
kurallarna balanmtr. rnein, mesleini yrten her retmen iin yksek kaliteli
meslek ii eitim art konulmutur. Bu balamda retmen seimi, hizmet ncesi ve
hizmet ii eitim reformlar, mfredat ve snavlar kadar nemlidir. Okulda niversite
Modeli (TSAD, 2013)'nde olduu gibi nceliimiz nitelikli retmen adaylarn
seebilmek, retmenleri teori-uygulama dengesiyle yetitirebilmek, meslee baladktan
sonra mesleki geliimlerini srdrebilecekleri bir mekanizma gelitirmek olmaldr. Buna
paralel olarak retmenlerin performanslarn farkl yntemler ve aralar kullanarak
srekli deerlendirmek ve performans sonularna gre dl, meslekte ykselme ve
profesyonelleme olanaklar sunmak eitim reformunun vazgeilmez bir paras olmaldr.
Sonu olarak, bu raporun balangcnda da ifade etmi olduumuz gibi OECD'nin
yapt makro analizlerde PISA sonular yetikin becerilerini len PIAAC sonular ile
birlikte deerlendirildiinde, PISA beceri alanlarnda alt sralarda yer alan genlerin hem
istihdama katlm hem de gelir ve i tatmini yksek bir ie sahip olmak bakmndan ciddi
bir engelle kar karya olduu ortaya konmaktadr. PISA'da baar gsteren genlerin
yalnzca akademik alanda baarl olmakla kalmayp ayn zamanda sivil toplum rgtlerine
daha aktif olarak katldklar, kendilerini birey, zne olarak grdkleri ve toplumsal
beraberlie ve gvene daha fazla inandklar da bir baka veri olarak ortaya kmaktadr.
Baka bir ifadeyle PISA yalnzca akademik baar deil ayn zamanda ekonomik ve
demokratik gelimilik iin de bir n gsterge ilevi grmektedir. Dolaysyla Trkiye
dnyada hedefledii toplumsal refah dzeyini yakalamak ve orta gelir tuzan amak
iin gen nfusunu imdiye kadar olduundan ok daha iyi seviyede eitmek zorundadr.
Bunu baarmak iin de eitim sisteminin "veriye dayal olarak" gzden geirilmesi ve
bu veriler nda reformlar yaplmas zorunludur.

60

KAYNAKLAR
Acemolu, D., Robinson, J., (2012), Why Nations Fail, Crown Business.
Barber, M. & Mourshed, M. (2007). How the World's Best-Performing School Systems
Come Out on Top, McKinsey and Company, London.
Breakspear, S. (2012), The Policy Impact of PISA: An Exploration of the Normative
Effects of International Benchmarking in School System Performance, OECD Education
Working Papers, No. 71, OECD Publishing. Eriim tarihi: 10.1.2014
http://dx.doi.org/10.1787/5k9fdfqffr28-en
Egelund, N. (2008). The value of international comparative studies of achievement - a
Danish perspective. Assessment in Education: Principles, Policy & Practice, 15(3), 245251.
Ertl, H. (2006). Educational standards and the changing discourse on education: the
reception and consequences of the PISA study in Germany. Oxford Review of Education,
32(5), 619-634.
Figazzolo, L. (2008). Impact of PISA 2006 on the Education Policy Debate Education
International. Eriim tarihi: 10.1.2014 http://download.eiie.org/docs/IRISDocuments/Research%20Website%20Documents/2009-00036-01-E.pdf
Hopkins, D., Pennock, D., Ritzen, J., Ahtaridou, E., & Zimmer, K. (2008). External
Evaluation of the Policy Impact of PISA. OECD doc. EDU/PISA/GB(2008)35/REV1. Paris:
OECD.
Malaty, G. (2013). PISA Results and School Mathematics in Finland: Strengths, Weaknesses
and Future. Eriim tarihi: 21.12.2013
http://math.unipa.it/~grim/21_project/21_charlotte_MalatyPaperEdit.pdf.
NIE (2012). PISA: lessons for and from Singapore. CJ Koh Professorial Lecture Series
No. 2. NIE/NTU, Singapore.
OECD (2004). PISA 2003 Results: What Students Know and Can Do. Student Performance
in Mathematics, Reading and Science (Volume I), OECD Publishing.
OECD (2007). PISA 2006 Results: What Students Know and Can Do. Student Performance
in Mathematics, Reading and Science (Volume I), OECD Publishing.
OECD (2010a). PISA 2009 Results: What Students Know and Can Do - Student Performance
in Reading, Mathematics and Science, (Volume I), OECD Publishing

61

OECD (2010b). Shanghai and Hong Kong: Two distinct examples of education reform
in China. Strong Performers and Successful Reformers in Education: Lessons from PISA
for the United States
OECD (2010c). Singapore: Rapid Improvement Followed by Strong Performance Strong
Performers and Successful Reformers in Education: Lessons from PISA for the United
States
OECD (2013a). PISA 2012 Results (Volumes I, II, III), PISA, OECD Publishing.
OECD (2013b). Who are the strong performers and successful reformers in education?
PISA in Focus #24. OECD Publishing.
OECD (2014). PISA products. http://www.oecd.org/PISA/PISAproducts/
OECD (2011). Lessons from PISA for Mexico, Strong Performers and Successful Reformers
in Education, OECD Publishing.
OECD (2013c). Lessons from PISA for USA, Strong Performers and Successful Reformers
in Education, OECD Publishing.
PISA (2003). Ulusal n Raporu. Milli Eitim Bakanl. Eitimi Aratrma ve Gelitirme
Dairesi Bakanl
PISA (2006). Ulusal n Raporu. Milli Eitim Bakanl. Eitimi Aratrma ve Gelitirme
Dairesi Bakanl
PISA (2009). Ulusal n Raporu. Milli Eitim Bakanl. Eitimi Aratrma ve Gelitirme
Dairesi Bakanl
Research of the week #6 - Poland - Encouraging Opportunities for all
http://www.teacherdevelopmenttrust.org/research-of-the-week-6-poland-encouragingopportunities-for-all/ Eriim tarihi: 16.12.2013
Schleicher, A. (2012). TEDTalks: use data to build better schools. Eriim tarihi: 16.12.2013
http://www.ted.com/talks/andreas_schleicher_use_data_to_build_better_schools.html.
Sielatycki, M. (2011). Poland: Successes and Challenges: Educational Reform. Eriim
tarihi: 10.1.2014 www.oecd.org/poland/48357781.ppt Eriim tarihi: 16.12.2013

62

TSAD, (2013). zcan M., Okulda niversite: Trkiye'de retmen Eitimini Yeniden
Yaplandrmak in Bir Model nerisi. Eriim tarihi: 10.01.2014
http://www.tusiad.org.tr/__rsc/shared/file/TUSIAD-Rapor-egitim-Aralik2013.pdf
Valiente, O. (2013). PIAAC (The PISA for adults): a powerful tool for the OECD skills
stragety. Eriim tarihi: 07.02.2014 http://norrag.wordpress.com/2014/01/27/piaac-thePISA-for-adults-a-powerful-tool-for-the-oecd-skills-strategy/
Zhao, Y. (2013). Reading the PISA tea leaves: Who is responsible for Finland's decline
and the Asian magic. http://zhaolearning.com/2013/12/02/reading-the-pisa-tea-leaveswho-is-responsible-for-finland's-decline-and-the-asian-magic/ Eriim tarihi: 10.02.2014

63