KLTR BAKANLII SNEMA DESTEKLER

Kltgn Kaan Akbulut

-1-

ndekler
BALANGI VE DESTEKLERN TARH
Trkiyedeki ilk sinema destekleri, sistematik sinema desteinin douu, yasal altyap,
ekonomik model nerileri, smail Gne ve Erkan Mumcunun tanklklaryla 2005 ylndaki yasann hazrlan sreci

VERLER, DATALAR
2005-2015 yllar arasnda destek alan filmler zerinden destek bilanosu, rsumlar,
gie bilgileri, festival baarlar

EKONOMK YAPI: SERKAN AKARER LE

RPORTAJ
Sinema desteklerinin ekonomik yaps, yasal eksiklikler, rsum kesintilerinin geri
dn, farkl lkelerden destek modelleri, ekonomik anlamalar, SE-YAP

YAPIMCI PERSPEKTF: YAMA OKUR LE

RPORTAJ
Yaratc yapmclk anlay, yapmc-ynetmen zerine kurulu destekler, destek modelleri, kurulu dnemi tartmalar, Ulusal Sinema Merkezi tartmalar, Destekleme
Kuruluna dair tartmalar, Kurul yelerinin seilmesi, ekonomik geri dnm

FLMLERN SELME SREC: AHMET GRATA

LE RPORTAJ
Destekleme Kurulunun yaps, Kurul yelerinin temsiliyeti, filmlerin seilme sreci,
oylama sreci,

PERSPEKTFLER
Tayfun Pirselimolu, Melis Behlil, Nazif Tun, ar Knkolu, Kerem Sanatel, Serkan
ellik, Burak Evren, Engin Ertan, enay Aydemir, Deniz Yavuz, Frat Ycel

TRKYE SNEMA KANUNU TASLAI

nsz
Trkiye sinema endstrisi 90lardan bu yana yeniden canlanma srecine
girdi. Gie baars yapan filmlerin yannda uluslararas festivallere katlm
salayan ve bu festivallerde dl alan filmlerin de says artt. 2005 ylnda yasalaarak Kltr ve Turizm Bakanl tarafndan datlmaya balanan
sinema destekleri on yllk sre ierisinde Yeni Trkiye Sinemas olarak adlandrdmz srecin en byk finansal destekisi konumuna geldi.
Bu aratrmada da bu on yllk sreci ekonomik, politik ve sanatsal adan
bir incelemesini gerekletirdim. Trkiyedeki sinema desteklerinin tarihine,
destekleme metodlarna ve formuna, desteklerin ekonomik ve sanatsal
yansmasna ve gelecein sinemasna neler devredeceine baktm. Onuncu
yl deerlendirmesi yapm oldum ve yakn zamanda kmas beklenen Trkiye Sinema Kanununu inceledim.
Objective Aratrmac Gazetecilik Bursu ile gerekletirdiim bu aratrmann
ilk hali Kltr Servisi web sitesinde yaz dizisi halinde yaynland. Bu e-kitap
da aratrmaclar ve ilgililer iin bulgularmn ve rportajlarmn tam halini
sunmak amacyla hazrlanmtr.
Aratrmamn gerekletirmesinde katklarn sunan Platform24 Bamsz
Gazetecilik Platformundan Yasemin ongara, editryal destei iin
Kltr Servisinden Asl Uluahine, yapmc kiiliinin yannda sinema
desteklerinin effaflamas zerine alan ve aratrma srecinde birok
adan yardmc olan Yama Okura ve sre boyunca desteklerini esirgemeyen ve en sonunda da e-kitabn tasarmn stlenen Ozan nlkoa
teekkrlerimi sunarm.
Aratrmann yaynlanm ilk haline u linkten ulaabilirsiniz.
http://kulturservisi.com/p/birinci-bolum-turkiyede-sinema-desteginin-dogusu

Trkiye Sinema Kanunu tasla, Sinema Meslek Birlikleri G Birliinin nerileri

-2-

Sanat ve Snemay
Desteklemek
1. Blm:
Trkyede Snema Destenn
Douu

Trkiyede sanat ve devlet arasndaki ilikinin tarihi sorunlu ve tartmal bir

tarih. Sanat desteklemek Cumhuriyet in kuruluundan beri eitli biimlerde tartlm ve farkl destekleme metodlar oluturulmutur. Destekler
Devlet Tiyatrolar, Devlet Opera ve Bale Kurumlar, Belediye Tiyatrolar ve
TRT zerinden arlkl olarak mzik ve sahne sanatlarna ynelik olmutur.
Bu destekler ulus devlet inas ve milli kltr tartmalarnn da nemli bir
unsuru olagelmitir.
Sinema ise yllarca destek verilecek bir alan olarak grlmedi. TRTnin belli
dnemlerde ynetmenlere proje smarlayarak film ektirmesi sinema sanatn destekleyen uzun erimli bir politikadan ok zellikle belirli temalarda (tarihsel hikayeler, edebiyat uyarlamalar gibi) prodksiyon retmeye
dayalyd. Sinema Trkiyede ilk dnemlerinden itibaren zel sermaye ile
gelitirilmi bir sanat dal oldu. Ancak 80li yllardan itibaren dier tm alanlarda olduu gibi sanat ekonomisi de daha farkl tartlmaya baland.
Sinema filmi retimi 80li ve 90l yllarda kriz iindeydi. Sinemaya destek
tartmalar da balam oldu.
Kltr ve Turizm Bakanl tarafndan verilen sinema destekleri hem Trkiyede sinemann geliimi, hem de devlet ve sanat arasndaki gerilimli iliki asndan nemli bir tartma konusudur. Sinemann kitleleri etkileyen
bir sanat dal olduu gereinden hareketle birok ideolojik tartmann
yansmasn sinema destekleri tartmalarnda bulabiliriz.
Bu yaz dizisinde Trkiyedeki sinema desteklerinin tarihine, destekleme
metodlarna ve formuna, desteklerin ekonomik ve sanatsal yansmasna
ve gelecein sinemasna neler devredeceine bakacam. 2005 ylndan itibaren verilen sistematik destekler iin ekonomik, yapsal ve politik adan
onuncu yl deerlendirmesi yapacam ve yakn zamanda kmas beklenen
Trkiye Sinema Kanununu inceleyeceim.
Yaz dizisinin bu ilk blmnde sinema desteklerinin tarihine ve 2005 ylndaki yasann oluturulma srecine bakyorum.

-3-

lk Destekler:
1988-2000
1986 ylnda kan 3257 sayl Sinema, Video ve Mzik Eserleri Kanunu Trkiye sinemasn dzenlemek ve desteklemek adna karlan ilk kanun maddesidir. Deniz
Yavuzun hazrlad Trkiye Sinemasnn 22 Yl1 kitabna gre Kanunla sinema ve
mzik alanndaki rnlerin tevii ve sanatlara destek olunmas amalanmtr.
yllk alma sreci ardndan Kltr Bakanlna bal olarak almalarn
yrtecek olan Telif Haklar ve Sinema Genel Mdrl yaplandrlmtr. nceki
ad Sinema Dairesi Bakanl olan bu mdrlk ilk desteini 1988 ylnda verir.2
O dnem verilen destekler rsumlar ve bandrol gelirleri zerinden toplanyordu,
ancak rsum gelirleri hem ok fazla toplanamyor, hem de verginin ou Maliyede
kalyordu. Dolaysyla bu dnemin destekleri ironik bir ekilde dnemin ykselen
mzik kasedi piyasasndan elde edilen bandrol gelirlerine dayanyordu. 3
u anki gibi sistematik olmayan biimde verilen destekler 80li yllardaki Trkiye
sinemasnn krizine are araynn bir parasyd. Her ne kadar u anki ynetmen
kuana ve sinema endstrisine devrettii katk tartmal olsa da 90l yllardaki nemli filmlerin retilmesine olanak salad. Dnemin gie geliri elde eden
Ar Roman, stanbul Kanatlarmn Altnda ve Hoakal Yarn filmleri bu destekler
sayesinde ekildi. Bunun yannda D Gezginleri, Lalelide Bir Azize, Melekler Evi,
Kara Kentin ocuklar, ki Kadn gibi hem dnemin sinemas asndan ses getirmi, hem de u an bahsettiimiz Yeni Trkiye Sinemasnn ayak seslerini oluturan filmler bu fondan destek almtr.
88 ylnda verilmeye balanan destekler u anki gibi sistematik deildi, bunun
yannda hem endstriden, hem de yasann ve ynetmeliklerin eksikliklerinden kaynakl birok sorunu barndryordu. Ynetmen smail Gne o dnemin
desteklerini yle aklyor:

-4-

Biraz da beceremediler, nk 1995te Telif Haklar yasasnda6 eser sahiplii

meselesi deiince cahil yapmclar Paray biz veriyoruz ama eser sahibi onlar.
Hadi buyurun yapn, diyerek film yapmndan ekildiler. Bunun psikolojisi budur.
Bu nedenle filmlerin yaplar deiti, 12 Eylln etkileri sryordu, televizyon sinemay altst etmiti. 95te yasa da knca dnemin Yeilamdan gelen yapmclar
tamamen sreten ekildiler. Bu destek bu sefer ynetmenleri yapmc yapt. Ynetmen filmini ekmek zorunda ama yapmc gibi birikimi yok. 95 ncesi film yapan yapmclar filmlerin btn haklarna sahipti, dolaysyla yeni alan televizyon
kanallarna filmlerini sattlar, gelir saladlar. Ondan ncesinde video pazarnda
gelirleri vard. Ama ynetmenler isiz kald. Bakanlk destekleriyle birlikte ynetmenler de yapm irketleri kurarak srecin iinde dahil oldular. Gne vizyon
baarszln ise u ekilde yorumluyor: Dolaysyla yapmc, ynetmen, senarist
sinemas kt. Yapmc basks da olmaynca, u oyuncuyu oynat, unu yap gibi,
ynetmenler kendilerini zgr hissedince gerek hikayelerimizi yapalm dediler.
O gerek hikayeler de seyirciyle rtmeyince seyirci salondan kat veyahut da
yabanc filmlere yneldi.
O dnemin destekleme modeli ise kamuya ak ve effaf deildi. u an olduu gibi
destekleme kurulunda kimlerin olduu ve hangi filme, ne kadar bte verildii
aklanmyordu. Destekleme Kurulu ile destek alan sinemaclar ayn olabiliyordu
ya da arkaik ilikilerle destekler veriliyordu.

O zaman ben bir tane destek aldm, fakat kullanamadm. nk yeterli deildi. O destek zerine bir eyi koymay gerektiriyordu, ben
en azndan yle yapmak istedim. O dnemin destek alan filmlerinin hibiri sinemalarda gsterilmedi diyebilirim. nk insanlar oradan aldklar desteklerle geimlerini de saladlar. Yasa, destek film
btesinin % 50sini kapsyor, gerisini sen bulmalsn diyordu. Ama
insanlar genelde, ounluk demeyelim, bunun zerinden geimlerini bile salayarak televizyon filmi bile olmayacak hikayeler yaptlar.
Ceplerinden para kmad iin vizyona sokup para kazanmak gibi
dertleri de olmad. Bunu dndrelim ve sermaye olsun, diye dertleri
olmad.4

Gne in vizyona dair sylediklerini verilerle de dorulamak mmkn. Deniz Yavuzun kitabna gre destek alan 79 filmden sadece 37si vizyona girip bilet
sat gerekletirdi. 37 filmin toplam biletli izleyici says ise 2 Milyon 847 Bin Liradr. Verilen destek miktar ve vizyon geliri karlatrldnda sorunlu bir model
gryoruz.5
Ancak smail Gne filmlerin vizyon sorununu desteklerdeki sorunun yan sra sektrdeki temel bir yapmc-ynetmen ilikisi sorununa, endstrinin yaad krize
balyor.

smail Gne in tanklna gre, ki komisyon vard, tam bilmiyorum ama erbeer kiilerdi. Komisyondakiler kendileri de bavuruyordu. Bir komisyondaki
kiinin filmi dier komisyonda deerlendiriliyordu. Hatta birbirlerinin projelerini
destekliyorlar diye bir dedikodu kt. Gerekti ama yaplabilecek bir ey yoktu.
Mesela Halit Refi hem komisyondayd, dier komisyonda da filmi deerlendiriliyordu. yle bir cmle dediler: Kime verecektik? Sinemac olan biziz. Bildiimiz
anlamda yolsuzluk, kendi arkadan korumak gibi bir ey deildi. Onlar sinemann
akil insanlaryd, iyi i yapan insanlard. Sistem de byle bir eye engel koymad
iin dedikodular dnmt. rfan Tzm, Halil Ergn, Halit Refi gibi isimler komisyondayd, benim hatrladklarm bunlar.
Komisyona yaplan bavurular da u anki gibi sistematik deil. Bavuru tarihleri
belli deil, bavuru format belirsizdi. Bunun yannda u anki sistemden bir dier
fark da o yllarda bavuru yaplrken proje dosyas7 yerine sadece senaryoyla bavuru yaplmas. Gne, proje dosyas sistemini Eurimages bavurular sayesinde
rendiklerini ve 2004 ylndaki yasa hazrlanrken komisyona sunduklarn belirtiyor.
u an emekli olan dnemin bir brokrat o dnem destekleri iin yurtdndaki farkl
modelleri incelediklerini, Trkiyedeki fonun gelimesi iin almalar yaptklarn,
raporlama yaptklarn, raporlar Meslek Birlikleriyle paylatklarn belirtti. Ancak
hem siyasi hafzamzn zayfl nedeniyle dnemin almalar kmlatif bir ekilde 2004 ylndaki yasa tartmalarna aktarlamad, hem de arivleme sorunlar
nedeniyle bugne kamuya ak bir veri brakmad.
-5-

2004 Yilina
gderken...
2004 yl Kasm aynda kan 5224 sayl Sinema Filmlerinin Deerlendirilmesi ve
Snflandrlmas ile Desteklenmesi Hakknda Kanun yukarda bahsettiim sistematik olmayan sinema destekleri sonrasnda kurulan Trkiyedeki ilk sistematik
sinema destei olmutur.8
2004 ylna gelirken birok tartma yaand, altaylar, forumlar, toplantlar
dzenlendi. Bu dnem sinema desteklerinin sistematikletirilmesi konusunda aray yllaryd. Kltr Bakanl brokratlarnn ynlendirmesiyle sektrle birlikte toplantlar yaplmaya baland.9 Adalet ve Kalknma Partisi hkmeti
sreci ve tartmalar devam ettirdi.10 Ancak Erkan Mumcu sreci hzlandran ve
sonulandran ba aktr oldu.11 Yaz dizisi dolaysyla grtm birok kii Mumcunun bu konudaki kiisel abalar konusunda hemfikir.
smail Gne 2004 yl yasasnn olu srecini 80lerdeki rencilik yllarndan
itibaren balatyor:
Sinemaya baladm yllarn hemen akabinde, ben Edebiyat Fakltesinde okuyordum, Erkan Mumcu Hukuk Fakltesinde okuyordu. Sinema kulbnden tanyorduk, 81 yl olmas lazm. O zamanlar asistanlk yapyordum, film ekmemiz gerekiyordu ama sermaye ortada yoktu, olan sermaye de bize ynlenemezdi. Dolaysyla
kafamda destek yle olmal, byle olmal diye bir dnce vard, Erkan Beyle de
paylardm. Bana da bir iki filmde asistanlk yapt. Dolaysyla film ekmenin ne
kadar zor olduunu grd iin, politikaya atldnda, Kltr ve Turizm Bakan
olduunda bu alan dzenlemek gerektiini biliyordu. Eline de tek partili bir iktidarn imkanlar geince 2002den itibaren yasa almasna balad. Yaklak 50
tane toplant yaplmtr. Ben The Marmarada 100 kiilik toplant hatrlyorum,
Bakann bakanlk yapt. AK Parti hkmeti baa getikten be alt ay sonra, 14
Kasm sonrasnda sinemann kurulu yldnm kutlamalarndan sonrayd. 15-20
gnde bir, ayda bir toplant olurdu. Erkan Mumcu da yirmiye yaknna bakanlk
yapt, dierlerine mstearlar, yardmclar, genel mdrler katlrd. Herkes kendince sinemann sorunlarn anlatrd, arama konferanslar dzenlenirdi. Sektr ilk
bata uyum salayamad, bir cmleyle sinemann sorunlarna cevap verilemedi.
Sama cevaplar veren de oldu, sistemi bilip gzel cevaplar veren de. Arama konferanslar geliti. Son alt ayda ben, Reis elik, Aydn Sayman, Ahmet Haluk nal
ve bir kii daha kaldk. Bakanla kavga ettik, birbirimize bardk ardk. En nihayetinde u noktaya geldik, biz bunu karalm, sonra deitiririz gerekirse. nk
eski yasa mnasebetiyle verilen destek durunca sektrde durgunluk oldu, az film
ekildi.

2000-2004 aras sinema desteklerine dair Deniz Yavuz unlar belirtiyor, 2000
ylnda Trkiyede patlak veren ekonomik kriz sebebiyle, oluturulan birtakm
destek fonlarnn tasfiyesine gidildi. Bu sebeple 2004 ylnn Kasm Aynda kanunlaan yeni destek sistemine dek sinema projelerine drt yl boyunca destek salanamad. Fonlarn tasfiyesi nedeniyle 2001, 2002 ve 2004 yllar arasnda Kltr
Bakanl sinema desteklerinden yararlanan bir film olmad, ancak Bakanlk kendi
kaynaklar araclyla 2003 ylnda 23 farkl sinema projesini toplam 595.000 TL ile
destekledi.12
2003 ylnda kurulan 59uncu Hkmet AKP tarafndan tek partiyle kurulmu ve
bir ay sonra Kltr Bakanl ve Turizm Bakanl birletirilerek Kltr ve Turizm
Bakanl oluturulmutur. Turizm Bakan olarak grev yapan Erkan Mumcu da
Kltr ve Turizm Bakan olarak greve getirilmitir. Blent Ecevit Babakanlndaki 57 inci Hkmette Turizm Bakan, Abdullah Gln Babakanlk yapt 58 inci
Hkmet dneminde de Milli Eitim Bakan olarak grev yapan Erkan Mumcu
sinema dnyasnn da tand biriydi. 80li yllarda Ynetmen Yardmcs olarak
setlerde alm olan Erkan Mumcu sinema dnyasnn sorunlarn ieriden bilen
bir kiiydi.
AKP hkmeti kriz sonras yksek bir oy oranyla iktidara gelmi, zellikle ekonomi
evrelerinde heyecan yaratmt. Ancak kltr ve sanat dnyas AKPye, kadrolarnn Fazilet Partisinden gelmesi ve muhafazakar demokrat bir siyasi izgi
izleyeceini belirtmesi nedeniyle tereddtle yaklamt. Radikal gazetesi Abdullah Gl Babakanlndaki 58 inci Hkmetin Kltr Bakan Hseyin elike sorular yneltmi13 , elik de AKP hkmeti, banda bulunduum Bakanl, u veya
bu ideolojiyi halka telkin ve dikte etme enstrman olarak kullanma niyetinde
asla deildir. Biz, demokrasinin oulcu tarafna inanan insanlarz. Herkesin damak tadna gre men hazrlamak ama tercihi insanlara brakmak asli grevimiz
olacaktr.14 aklamasn yaparak rahatlatc bir tavr sergilemiti. Ancak sanat
dnyasnn AKPye bak tek bir aklamayla deimedi. Yaanan tedirginlie dair
Erkan Mumcu kltr sanat dnyasnn tmnn katlaca arama konferanslar
dzenlemeye baladn belirtti: AK Parti hkmeti yeni gelmiti ve kltr sanat
evrelerinde korku ve endie vard. Bugn herkes birok eye alm grnyor
ama o zaman kayg ve endie vard. Ne yapalm, nasl yapalm diyerek altaylar
zinciri, arama konferanslar dzenledik. Ve tam bir mutabakatla geldiimiz iin
yasadan etkilenecek olanlarla uygulayacak taraflarn tamamn bir arara getirerek
kardk. O yasa muhalefetin de oylaryla kmtr. Belki de AK Parti iktidarnn
muhalefetsiz geirdii tek yasadr.15
Sinema yasasna dair tartmalar uzun sredir sinema dnyasnn gndemindeydi. Erkan Mumcu ile toplantlar hzland. smail Gnein belirttiine gre 50ye
yakn toplant, konferans, altay dzenlendi. Bunlarn yirmisine Erkan Mumcu
bizzat bakanlk etti, ynetmenler, yapmclar, sinema dnyasnn dier aktrleri
toplantlara katld. En byk toplantlardan biri de 2003 yl Ekim ayndaki Antalya Altn Portakal Film Festivali bnyesinde gerekletirilen 4nc Sinema Kurultay olmutur. Bu kurultay sonrasnda kapsaml bir komisyon raporu hazrlanarak
hkmete sunulmutur.16
-6-

Erkan Mumcu ise 5227 nolu yasann Trkiyedeki destek mekanizmalar asndan
yeni bir model olduunu vurguluyor, (Daha nceki destek modeliyle karlatrrsak) 2004 sonras baka bir sretir, yeni bir hukuk tanmlanmtr, yeni bir ynetsel teknoloji kurulmutur. Hem finansmann srekli salanmas, hem kullanlmas,
hem geri dnler zerinden yeni bir tasardr. Bizim tevik sistemlerinde rneine
rastlamadmz bir uygulamadr. Tamamen yenidir.

yasanin ve
fonun bm
Peki, bu destek mekanizmas nasl oluturuldu? Model ve formlasyon nasl
gerekletirildi? Kaynak nereden bulunacakt ve nasl datlacakt?
Yasann ve oluturulacak fonun biimi nemli tartma konularndan biriydi.
Dnemin nemli gndem maddelerinden biri ise bamsz bir sinema merkezi
ngren Trkiye Sinema Kurumuydu.

Mumcu, sadece sinema destekleri deil genel olarak sanat alannda zgn finansman kaynaklar ve modellerin oluturulmas iin altn syleyerek devam
ediyor: Ben eyi kendime dert edinmitim. Bir tanesi Trkiyenin gemiten
kalan kltr varlklarnn terk edilmilii, yklmaya braklml. kincisi zellikle
mzik alannda ve edebiyat alannda yaratclarn hak ve hukuklarn koruyacak
mevzuatn, koruyucu bir mekanizmann olmay, hatta kaba bir deyile salk sigortalarnn bile olamaylar.

smail Gne dnemin tartmalarn u ekilde zetliyor:

Trkiye Sinema Kurumu olsun mu, olmasn m nemli unsurlardan biriydi. Parann nasl datlaca, teminat mektubu sorunu tartlyordu. Bunlar bizim sektr asndan
zor ilerdi. Devlet ne kadarn versin, nasl artlar olsun?
Benim toplanty terk edesim bile oldu zaman zaman. En
nihayetinde Bakan (Erkan Mumcu) yasay kendi bana
kaleme ald. Trkiye Sinema Kurumunu niye kurmadk
diye sorunca, iki sorun vard, ilki bir kurum kurulduunda, sektr diyor ki biz idare edelim, o da dedi ki, siz idare
edecekseniz parasn siz bulursunuz, parasn devlet verecekse biz idare edelim. Yani paray verenlerin devletin
sisteminin iinde olmas gerekiyor. Sektr byle olsun
istemedi. Yllar sonra Bakanlktan ve siyasetten ayrlnca
syledii bir ey var bana, Ben fark ettim ki bu toplantlar
ierisinde eer bir sinema kurumu kurup idaresini sektre versek, sektr birbirini katleder. Fikir baznda bile insanlar birbirine hakaretamiz eyler sylyordu ki para sz
konusu olduunda nasl datlacayla ilgili handikaplar
vard.

ncs de sinema sektrndeki insanlarn canlarn

dilerine takarak film retmeye alrken devlet duyarszlna maruz kalmalar. Bizzat da gzlemlediim bir ey.
rencilik yllarmda ve sonraki birka yl yardmc ynetmen
olarak altm. Oradan zaten sahadan gzlemlere sahiptim.
ok iyi biliyordum ki birok gen sinemac yllarca hayallerini kurduu projeleri gerekletirecek kaynaklardan yoksun.
Tabi o zamanlar film teknolojileri pahalyd. Video teknolojilerinin gelimesiyle gn getike daha ekonomik, karlanabilir maliyetler dzeyine geriledi. Btn bu gzlemler
zerine ne yapmak gerektiine dair kafa yoruyordum. Daha
nceki Turizm Bakanl srasnda Kltr Bakanlndaki
arkadalarn ve koalisyon partilerinin duyarszl yznden
bir ey yapamyordum. Ama 2004 ylnda tek bana iktidara
gelince ve Kltr Bakanlnn sorumluluu bana verilince
frsat dodu. Maliye Bakanlyla uzun mcadeleler verdik,
nk Maliye 2001 krizi sonras IMF anlamalarn, mali kriz
politikalarn ok sk uygulama peindeydi. KDV ya da baz
vergi muafiyetleri gibi dier sektrlere salanan tevik edici
istisnalarn hibirini sinemaya salamak istemiyorlard.

Gne, bu konuda Mumcuyla ayn fikirde olduunu belirtiyor. Ben de toplantlardan sonra sektrn bunu idare edemeyeceini dnenlerdenim. Paylamamtk
ncesinde ama bana gre de paray devlet verirse devlet idare etmez zorunda. Diyelim ki uydurdular klfna ve paray sektre verdiler, o iin adil olmayacan gzlemledim. Destekleme Kurulu yeliimde de bunu grdm. u anda paray aslnda sektr datyor. Ben de kurul yeliimde tuhaf eyler dndn gzlemledim.
yi ki bu haliyle km. yi demiyorum yasaya ama o kavgalarn iinde biraz daha
gecikmi olsaydk herhangi bir yasa kmayabilirdi. nk sonraki gelenler yasaya
pek sahip kmadlar.
-7-

Yasann ve btenin formlasyonu hakknda Mumcu: O paketin Trkiyenin idari

mevzuatnda hi rnei olmayan bir uygulama getirdii grlecektir. Bteden
kaynak verilmeyen ve verilmek konusunda cimri davranlan alanlarda, alanna mahsus yeni kaynaklar yaratlmas amalanmtr. En arpc iki rnei kltr
varlklarnn korunmas amacyla emlak vergilerine kk bir ekleme yaplarak,
genel bteye aktarmakszn, emlak vergilerini toplayan belediyeler marifetiyle il
zel idarelerin btelerinde toplanp sadece kltr varlklarnn korunmas amacna dnk projelerde kullanmak zere bir kanunun getirilmi olmasdr. Kltr ve
tabiat varlklarn koruma kanunu, telif haklar kanunu ve sinema kanunu... Bunlarn hepsi bir pakettir. Hepsi de ayn mentalitenin rndr. Radikal olan ksm,
kltr varlklar zerine asl basky yaratan eyin kentsel rant olduu gereinden
yola karak kltr varlklarnn bundan yararlanmasn salayan, buna ortak eden
bir imar mevzuatn koyduk, yasalat da. Ama belediyelerin hibiri bunu uygulamad. imdi evre Bakanlnn bu konuyu yeniden gndemlediini iitiyorum
ama lehtar kltr varlklar olacak ekilde deil de, belediyeler ve kamu olacak
ekilde dzenleme yapyorlar.

Btn bu tartmalar nda sektrn ekinceleri olsa da bir model oluturuldu.

Mevcut destek modeline gre sinema biletleri zerinden kesilen rsum vergileri
bir kaynakta toplanyor ve Sinema Meslek Birliklerinin gnderdii birer temsilciden ve Bakanlk tarafndan grevlendirilen temsilciden oluan bir kurul tarafndan nasl datlaca belirleniyor. Bu konuyu yaz dizimin ileriki blmlerinde
ayrntlaryla inceleyeceim.

Sinemada da belediyeler tarafndan rsum harc ad altnda kesintiler yaplyordu. Ya bu vergileri kaldrmak gerekiyordu, ya da genel bteye kaydrmadan zel
bir kaynakta toplamak gerekiyordu. Biz de Maliye Bakanlna, zaten para vermiyorsunuz, bari bu paray almayn ve tekrar sinemaya dndrelim dedik. Tabi
mcadele ettik ve kabul etmek zorunda kaldlar. Maliye devlete giren bir parann
kendi kontrolleri dna kmasn hi sevmez. Neticede muvaffak olduk.
Mumcu, rsumlardan toplanan gelirin sinemaya aktarlmasna dair modelin
oluma eklini u szlerle aklyor:

Para bulmak zorundaydm. Maliye genel bteden kaynak

vermeyecekti, belliydi. Har bitti, yap paydos diyebilirdim.
Ama alana zel kaynak yaratma dncesiyle yola knca
bunlar buldum. Birinci tekil ahs dncesi kuruyorum
nk kiisel olarak benim zerine gittiim bir ey. Ama
sektr bu fikri hemen benimsedi. Destek verdi, arkamzda durdu ve sonuta baardk. O yasann ierisinde kltr
giriimlerine sponsorluk ve tevik yasas da vardr. Fakat
benden sonra ne hikmetse o yasann ynetmelikleri bir
trl tamamlanamad ve o tevikler bir Allahn kuluna kullandrmadlar. Halbuki yasa kltr giriimlerini tevik ediyor. Ama Maliye Bakanlyla ortak bir protokole balayamadlar. Bence geiremediler de deil. Brokrasi, siyaset
tarafnda da, sektr tarafnda da duyarllk olmadn
gsterir bu. Biz yasaya koyduk, byle bir imkan var. Yasann kma sreci de byleydi. Siz ne kadar ileri adm atarsanz atn ynettiiniz toplumsal alan sizinle ayn bilisel
dzeyde deilse olmuyor. Drt tekerin birinin hzl gitmesiyle ara daha hzl gitmiyor, yalpalyor. Durum maalesef
budur.

-8-

lk
Destekler

Syas
Konjonktr:
Grmecilerimin ou kan yasann AKP hkmetinin politikalarndan bamsz
olarak Erkan Mumcunun abalaryla gerekletirildiini belirtti. Ancak Yama Okur
AKPnin 2002 ylndaki demokratikleme ve byme politikalarna vurgu yapt. Sinema destekleri Trkiyenin byme politikalarnn nemli uzantlarndan biriydi.
Yasann ve desteklerin siyaset ve sanat bamszl arasndaki iliki modeli hak
knda Mumcu unlar sylyor:

Ben sanat kurumlarnn devletten siyasetten bamszlamas gerektiini dnyorum. Ancak bu tam bamszlk gerekte iktisadi ilikilerin de koparlmasndan geer.
Bir taraftan tevik, himaye, korunma isterken bir yandan
da bamszlk isteyemezsiniz. Ekonomik olarak da baml
olmaktan kurtulacaksnz. Ekonomik bamszln salanamad, korunmaya, zel bir iklimlendirmeye ihtiya duyulan alanlarda da devletin, siyasetin etkisini en aza indirecek
mekanizmalar dnmek gerekiyor. Bunun iin de devletteki bal ya da ilgili kurulularn dnda zellikle iktisadi alannda dzenleyici denetleyici kurumlar SPK, BDDK gibi bir
tr dzenleyici, denetleyici rgtlerdeki bamszla sahip,
ynetimine sektrlerin katlabilecei, ama kolektif bir kaynan yaratlp adil bir biimde de yeniden dndrlecei
bir mekanizma tasarlyordum, aryordum. Bu arayn beni
gtrd bamsz sanat kurumudur. imdi konuulduu,
yaplmaya alld gibi deil. Daha kltr alanndan insanlarla oluturulmu bir ey. Ama mmkn olmad, anlalmad. Bordrolu sanatlar, TRT, Kltr Bakanl, Devlet
Tiyatrolar gibi kurumlarda alanlarn kayglar, devlet
emsiyesinin altndan kacaklar korkular olumsuz atmosfer oluturdu. Korku ve kaygyla oluturamazsnz. Onlar iin
ok iyi olacandan emin olsam da, genel olarak Trkiyedeki kltr yaam iin deerli olacandan emin olsam da
yapamadk. Sinema evreleri daha rekabeti bir arka plana sahip olduklar iin yeni fikre daha abuk intikal ettiler.
Devletle birlikte alan sektr iinden seilmi bir kurul ve
kurul gzetiminde ve iradesinde datm salama gibi bir
model tasarladk.

2005 ylnda aklanan ilk desteklerle bugne kadar gelen sre balam oldu.
Yeilam sokaklar hareketlendi.17 lk yllardaki destek mekanizmas gerek sektrn eksikliklerinden, gerekse Bakanln sektr bilmemesinden tr sorunluydu. Bu dnem destekleri nedeniyle baz ynetmen ve yapmclar brokratik
nedenlerle zor durumda kald. Destee hak kazananlardan ynetmenlerden ou
destek parasn almamay tercih etti. Alanlardan Handan peki de (ve baka ynetmenler de) brokratik nedenlerle sorun yaad.18 Ancak yasadaki ve ynetmeliklerdeki aklar bulunduka dzeltmeler yapld. O dnem ksa filmine destek alan
Umut Aral kendisinin yaad arzi durumu u ekilde aklyor: Balatlan sinema
destek projesinin ilk ayanda proje dosyam gnderdim. nternet sitesindeki ilk
aklamalarnda amatr almalara ynelik bir yardm sz konusu deildi. Daha
sonra ortaya kt ki amatr projelere de destek var. Ksa metraj iin mi deil mi, o
da belli deil, ortada mulak bir durum var. Bana, siz yine de gnderin projenizi,
dediler. O bavurudan da sadece benim filmime yardm km.
lk yllardaki sorunlara ramen Bakanlk destekleri Trkiye sinemasnn nn at
ve bugne gelen tartmalar da balam oldu. Yaz dizimin dier blmlerinde
desteklerin veri analizine, ekonomik yapsna, yapmclarla ilikisine, filmlerin
seilme srelerine, siyasi gelimeler gibi desteklerin farkl alanlarna bakacam.

-9-

dpnot:
Deniz Yavuz, Trkiye Sinemasnn 22 Yl: 1990-2011 Saysal Verilerle 22 Yllk Dneme Bak, Antrakt
Sinema Kitapl,2012
1

a.g.y., syf:100

smini vermek istemeyen emekli bir brokratla kiisel grme.

Kiisel grme

a.g.y., sfy: 102-103

1995 ylndan nce yapmclar filmin tm haklarna sahipti, ancak 1995 ylnda gelen Fikir ve Sanat
Eserleri Kanunu ile AB Gmrk Birlii mevzuatlarna uyum salanarak sinema filmlerinin eser sahiplii ynetmen, senarist, diyalog yazar ve zgn mzik bestecilerine geti.

u an dnyada da ou yerde uygulanan, iinde senaryo, finans plan, bte, ynetmen gr gibi
filme dair birok taslan yer ald ayrntl dosya
7

http://www.zaman.com.tr/gundem_sinemaya-tesvik-yasasi-kabul-edildi_67338.html ve http://
www.zaman.com.tr/gundem_onaylanan-7-yasa-resmi-gazetede-yururluge-girdi_72054.html
8

http://www.radikal.com.tr/radikal2/turkiyenin_sinema_merkezi-868090

http://arsiv.zaman.com.tr//2002/12/25/kultur/h10.htm
http://arsiv.zaman.com.tr//2002/12/29/kultur/h7.htm

10

http://www.radikal.com.tr/kultur/film_uretimine_devlet_dopingi-736967

11

a.g.y., syf: 100

12

http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=57121

13

http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=59250

14

Kiisel grme

15

Trkiye Sinema Kurumu Komisyonu, 4. Trkiye Sinema Kurultay;

Bildiriler-Raporlar kitab, Antalya, 2003
16

http://www.radikal.com.tr/kultur/film_uretimine_devlet_dopingi-736967

17

-10-

Snema desteklernn
blanosu

2. Blm:
verler, Datalar

Yaz dizisinin ikinci blmnde sinema desteklerinin verilerine1 bakyorum. 20052015 yllar arasnda uzun metraj filmler zerinden ka film, ne kadar destek alm,
filmlerin box office bilgileri ve katldklar festivaller gibi saysal verilere odaklanacam. Bu veriler zerinden de sinemaclarn yorumlarna eileceim.
ncelikle hangi blmde ka filme destek verildiine bakalm. Yllara gre verilen
destek miktarna baktmzda en ok uzun metraj film yapm destei, sonrasnda
da ilk uzun metraj filmini ekecek ynetmen destei yer alyor.

-11-

kinci olarak desteklerle ve desteklenen filmlerle ilgili eitli oranlara bakalm.

Destek alp 100 bin barajn geen filmler listesine geiyoruz. Bu listeye gre 24
film vizyonda nemli bir baar elde etmi durumda. Ancak desteklenen toplam
film saysna baktmzda 100 bin barajn geen film saysnn dk kalmas sinema destekleriyle ilgili tartmalarn en nemli kaynaklarndan birini oluturuyor.2
zellikle ana akm medyadaki baz haberlerde de gie baars kazanan popler
filmlerin vergilerinin bamsz filmlere aktarlmasna iaret ediliyor.3

-12-

-13-

festval
Baarlar:
Ancak destek alan filmlerin festival baarlarna baktmzda gie gelirlerinden daha olumlu bir tabloyla karlayoruz. Ulusal festivallerden dl kazanan,
uluslararas festivallere katlm salayan ya da bu festivallerden dl alan film
says 64. Peki, festival baarlar bakanlktan destek alan filmler iin neden nemli? Destein artlarna gre her film geri deme yapmak zorunda. Ancak vizyon
gelirlerinden de anlalaca zere birok film geri deme yapabilecek kadar gelir
elde edemiyor. Bu nedenle birok ynetmen deme yapmad iin tekrar bavuru
yapamyor. Ancak festival baars olduu takdirde ynetmen cezal saylmyor
ve geri deme yapmasa da tekrar bavuru yapma hakk elde ediyor. Uluslararas
festivallerden dl almak ya da uluslararas festivallere katlm salamak ve ulusal
festivallerden birinde dl almak cezal saylmayp tekrar destek bavurusu yapabilmek iin ynetmenlerin tek ans.

Antalya Altn Portakal, Adana Altn Koza, stanbul Film Festivali gibi ulusal film
festivallerinden dl alan filmlerin listesi ise yle: ki Gen Kz (Kutlu Ataman),
Cenneti Beklerken (Dervi Zaim), Kader (Zeki Demirkubuz), Nokta (Dervi Zaim),
Zefir (Belma Ba), Kskanmak (Zeki Demirkubuz), Glgeler ve Suretler (Dervi Zaim),
Bornova, Bornova (nan Temelkuran), Gie Memuru (Tolga Karaelik), Gelecek Uzun
Srer (zcan Alper), Daire (Atl na), Babamn Sesi (Orhan Eskiky, Zeynel Doan),
Yeralt (Zeki Demirkubuz), Gzel Gnler Greceiz (Hasan Tolga Pulat), Geriye Kalan
(idem Vitrinel zcan), Kavak (Selim Demirdelen), Cennetten Kovulmak (Ferit
Karahan), Eyll (Cemil Aackolu), imdiki Zaman (Belmin Sylemez), z/Re (Tayfur Aydn), Kelebein Ryas (Necati Akpnar), Meryem (Atalay Tadiken), zr Dilerim (Cemil Aackolu)

Uluslararas festivaller ve katlan filmlerin listesi yle:

Cannes: Yumurta (Semih Kaplanolu), klimler, 3 Maymun, K Uykusu (Nuri Bilge
Ceylan)Berlin: Takva (zer Kzltan), Hayat Var (Reha Erdem), Mommo, Kz Kardeim
(Atalay Tadiken), Bizim Byk aresizliimiz (Seyfi Teoman), Bal (Semih Kaplanolu), Tepenin Ard (Emin Alper), Hayat Boyu (Asl zge), Kumun Tad (Melisa nel),
Mavi Dalga (Zeynep Dadak, Merve Kayan), Souk (Uur Ycel), Kuzu (Kutlu Ataman)
Venedik: St (Semih Kaplanolu), ki izgi (Selim Evci), Kf (Ali Aydn), ounluk
(Seren Yce), Kksz (Deniz Akay)
Dier nemli uluslararas festivallere katlan filmler: Gitmek: My Marlon and Brando (Hseyin Karabey), Sonbahar (zcan Alper), Byk Oyun (Atl na), Uzak htimal (Mahmut Fazl Cokun), Pandorann Kutusu (Yeim Ustaolu), Kara Kpekler
Havlarken (Mehmet Bahadr Er), Atein Dt Yer (smail Gne), Sa (Tayfun
Pirselimolu), Kars ykleri (Farkl ynetmenlerin ksa filmlerinden oluuyor), 11e
10 Kala (Pelin Esmer), ki Dil, Bir Bavul (zgr Doan, Orhan Eskiky), Ferahfeza
(Elif Refi), Araf (Yeim Ustaolu), Gzetleme Kulesi (Pelin Esmer), Yozgat Blues
(Mahmut Fazl Cokun), Kusursuzlar (Ramin Matin), ark Syleyen Kadnlar (Reha
Erdem), Gzmn Nuru (Hakk Kurtulu, Melik Saraolu), Ben O Deilim (Tayfun
Pirselimolu), Zerre (Erdem Tepegz)

-14-

Toplam Haslatlar
ve Rsumlar:

Ancak nc ve sektrn salkszlatran unsur ise AKP hkmetinin bunu politik bir baar olarak lanse etmesi olduunu syleyebiliriz. Kltr ve Turizm Bakan
mer elikin aklamalarnda buna ska rastlayabiliyoruz. Bu noktadaki salksz
yn ise belirli vergi oranlarna dayanmadan artrlan desteklerin hkmet ve sinemaclar nezdinde bir ulufe gibi alglanmas. Halbuki destekler belli bir formalite
erevesinde aktarlsa ve artrlsa byle bir algnn nne geilmi olacak.

Bu tabloda Trkiyedeki toplam sinema bilet satlar zerinden haslat

gelirlerine ve %10 olarak belirlenen rsum vergilerinden toplanmas gereken kaynaa bakyoruz. 2005-2015 yllar aras Trkiyedeki sinema bilet satlarnn artt
yllar oldu. AVM sinemalarnn artmas ve sinemaya ulamn kolaylamas, sinemann bir elence biimi olarak tekrar kazanlmas, popler Trk filmlerine ynelik
ilgi bu artn nemli etkenleri.
Sinema gielerinden elde edilen rsum vergisi belediye tarafndan toplanan, bilet
kesilen her alanda uygulanan bir elence vergisi. Her bilet cretinin % 10u rsum
vergisi olarak belediye tarafndan toplanyor. Bu verginin bir ksm toplayan belediyeye ve onun zerinden Maliye Bakanlna aktarlyor. % 75lik byk ksm ise
Kltr Bakanlna aktarlyor. Ancak toplam gie haslat ve aktarlmas gereken
pay zerinden baktmzda hibir zaman kat zerindeki miktar aktarlmyor. Hatta 10 yl iinde gie gelirleri ok byk miktarda artmasna ramen 2013 ylna kadar destek miktarlar artmyor.Bunun sebeplerinden birini daha nceki bir rportajnda Telif Haklar Genel Mdr Abdurrahman elikin syledii zere sinema
salonlarnn vergilerini dememesi olarak gryoruz. smail Gnein de aktardna gre vergileri dememekten kaynaklanan ceza vergilerin kendisinden daha az
bir miktar. Dolaysyla sinemalarn bir ksm vergiyi demektense cezay demeyi
daha hesapl buluyor.
Ancak bir dier nemli konu da, toplanan ve Kltr Bakanlna aktarlan parann
bir ksmnn Bakanln sevk ve idaresinde kullanlmak zere saklanmas. Aslnda sinemaya aktarlmas gereken para Bakanlkta kullanlyor. Bir dier payn da
festivallere verilen destekler gibi yapm d sinema desteklerinin bir ksmnn da
bu bte iinden kullanlmas olduu dnlebilir. Buradaki asl nemli konu ise
son iki ylda artan destekler. 20144 ylnda Bakanlk toplam 27 Milyon TLye yakn
destek aktararak 2013 yl desteini ikiye katlad. 2015 yl ilk destekleme kurulunda
ise 22 Milyon TL destek karar akland, bu bir kararda aklanan en yksek destek
miktaryd. 20155 ylnda verilecek dier desteklerle birlikte bu miktar daha da artp
rekor seviyeye ulamas bekleniyor.
Son iki yldaki destek miktarnn artmasn birka nedene balayabiliriz. Birincisi yukarda bahsettiimiz vergi toplanamamas, toplanan ve Bakanla aktarlan
parann baka yerlerde kullanlmas gibi sorunlarn nne geilmi olabilir. kinci
bir neden de Trk sinemasnn 100nc yl vesilesiyle destek miktar rsumdan
bamsz olarak artrld, bunu Bakanlk yetkililerinin sylemlerinde de grebiliyoruz.
-15-

Destek Mktarlarnn Karlatrlmas

ve Der destekler:
2005-2015 yllar boyunca film yapmna toplamda 130 Milyon TLye yakn destek verildi. Bakanlk desteklerinde en byk pay uzun metraj yapmlar alyor. Birok lkedeki sinema
destekleriyle benzer bir uygulama. Ancak lk Film Yapm destekleriyle karlatmzda belli sorunlarla karlayoruz. 2006-2011 yllar arasnda lk Film Yapm desteklerinin Uzun
Metraj Yapm desteklerinin genel olarak yars kadar olduunu, hatta 2011 ylnda birbirine ok yakn olduunu grebiliriz.
2012-2014 desteklerinde ise lk Film Yapm desteklerinin Uzun Metraj Yapm desteklerine gre drtte bir oranna ekildiini gryoruz. Bakanlk desteklerinin ilk yllarndaki gen
ynetmenleri destekleme politikasndan vazgeildii aikar. Desteklerin ilk yllarnda gen ynetmenlere alan ama stratejisi uygulanmasna ramen, sektrn kkl nedeniyle
birok ynetmen ikinci filminde sorun yaad. Ancak son iki yldr ilk film destei azald. Bir denge oluturulmaya alld.

Bakanlk destekleri arasndaki Belgesel Film Yapm, Senaryo Gelitirme, Animasyon Yapm ve Ksa Film desteklerinin de kendi iinde mantkl bir erevede bir paya sahip olduunu
syleyebiliriz. Tabi ki belgeselciler, ksa filmciler ve animasyon filmciler bu miktarn artrlmas gerektii konusunda hemfikir. Ancak toplam tabloya ve sektrn dinamiklerine baktmzda dengenin kolay kolay deimeyeceini syleyebiliriz.
Desteklerdeki nemli bir sorun da Film Gelitirme desteklerinin eksiklii olarak grlyor. Film gelitirme sreci sinema filmi retiminin en nemli srelerinden biri. u an Trkiyede uygulanan sisteme gre filmler destek alyor ya da alamyor, ve buna gre film ekiliyor ya da ekilemiyor. Gelitirme srecinin salkl iledii bir srete ise filmler gelitirme
srecinde senaryo doktoruna gider, ortak yapmclar aranr, baka fonlar bulunmaya allr, ynetmenin film zerine alma sresi artar ve daha salam filmler kar. u an Trkiye
yapm filmlerdeki olmamlk sorununun en byk nedenlerinden birini burada aramak gerekiyor. Yama Okur ile yaptm rportajda bu konuyu ayrntlaryla konutuk.
-16-

-17-

Son olarak unu belirtmek gerekli: Btn bu verilerin kesinliine dair

sorunlar olduunu syleyebiliriz. Baka veriler sunmak da mmkn olacaktr.
nk aadaki tabloda da grebileceiniz zere kurul kararlar ile bakanlk
web sitesi zerinden aklanan rakamlarda arasnda dahi farkllklar var. Kk
bir rnek vermek gerekirse, 2005 ylndaki ilk desteklerde, ksa film destei yok
grnyor, ancak ynetmen Umut Aral ksa filmiyle destek almt.
Bu adan Bakanln destekleri tekrar hesaplayp effaf bir ekilde web
sitesinden aklamas, hatta sektrel raporlar hazrlamas gerektiini vurgulamak
gerekir.

DPNot:
1
Tablolar ve veriler Yapmc Yama Okurun blogundan alnmtr. https://yamacokur.wordpress.
com/ ve https://drive.google.com/file/d/0B37XHub-ux8WNHF3ZllSSzJHZUU/edit

http://www.beyazperde.com/haberler/filmler/haberler-50483/

http://www.haberturk.com/kultur-sanat/haber/950488-ivedikin-vergisi-sanat-filmlerine-gitti

http://www.milliyet.com.tr/kultur-bakanligi-ndan-27-milyon-tl-gundem-1890423/

http://haber.star.com.tr/sanat/sinemaya-rekor-destek/haber-999970

-18-

ekonomk
yapi
3. Blm:
Ekonomk yapi: Serkan akaRer
le rportaj

Yaz dizisinin bu blmnde sinema desteklerinin ekonomik yapsna bakyorum.

Trkiye sinemas 1996 ylnda vizyona giren Ekya filminin 2,5 milyon kii tarafndan
izlenmesinden bu yana yeniden endstrileme dnemine girdi. Gie istatistiklerinin uluslararas standartlara gre tutulmaya baland 1989 ylndan bu yana Trkiyede filmlerin gie baarlar konuulur oldu. 2000 ylndan itibaren ise Ekya ile
fitili atelenen Trkiye sinemas hem yeni rekorlara kotu, hem toplam baarsn
artrd, hem de uluslararas sinema camiasnda adndan sz ettirir oldu. Sinema
Genel Mdrl 2000 sonras deiimi u ekilde yorumluyor:

zleyici profili deimi, sinemaclarn anlatmlarnda belirgin deiiklikler gzlemlenmeye balamtr. Trk filmlerinin teknik dzeyi dnya standartlarn yakalam, sinemaya sinema okullarndan yetimi eitimli genler hakim
olmaya balamtr. Trk filmlerinin bteleri milyon dolarlk, seyirci saylar da milyon kiilik rakamlara ulamaya balamtr. 2005 ylnda 30 milyona yaklaan Trkiye
geneli yllk bilet sat, 2013 ylnda 50 milyon snrn
amtr.1

Ayrca Avrupa Grsel-itsel Gzlemevi tarafndan 2014 yl Ekim aynda yaymlanan rapora gre 2000li yllarla birlikte Trk sinema sektr gsterdii etkileyici byme trendiyle Avrupadaki en hzl gelien ikinci ve en byk yedinci pazar
haline gelmitir. Bu haliyle Trkiyenin nnde sadece be byk AB lkesi ve Rusya
Federasyonu yer almaktadr.2
Peki bu byme iinde sinema destekleri nerede durmaktadr. Sinema Genel
Mdrl sinema desteklerine bu adan bir nem atfediyor. 2004 ylnda, 5224
sayl Sinema Filmlerinin Deerlendirilmesi Ve Snflandrlmas ile Desteklenmesi
Hakknda Kanun karlm, bu yasa Trk Sinemas iin bir dnm noktas olmutur. Bu yasa ile uluslararas deerlendirme ve snflandrma sistemine geilmitir. Film retiminde ve yerli film seyirci saylarnda art yaanm, bu art tm
yapmclarn ilgisini ekerek bir ivme yakalanmtr. 2013 ylnda sadece vizyon gelirleri 505.260.068 TLlik bykle ulam, sektrn toplam bykl 2 milyar
TLyi amtr.
Sinema desteklerinin ana akma dahil olmayan yapmlarn gerekletirilmesinde,
gen ynetmenlerin sektre kazandrlmasnda, uluslararas baarlarda katks
tartlmaz. Ancak Trkiye yapm filmlerin haslat baars ile sinema destekleri
arasnda kolayca paralellik kurabilir miyiz?
-19-

Yine Avrupa Grsel-itsel Gzlemevi raporuna bakalm. Rapora gre Trkiyede

box office piyasasnda ana akm filmler aslan payn alyor. Rapor, 321 filmin
vizyona girdii 2013 ylnda sadece 13 filmin bir milyon bilet baarsna ulatn, 13
filmden 10 tanesinin Trkiye yapm olduunu ve onlarn da toplam gie gelirinin
%47sine sahip olduunu vurguluyor.
Yerli ana akm filmlerin gie baarlar ile sinema destekleri arasndaki balanty
bulmaya alalm. Gie baars salayan yerli filmlerin birounun Bakanlk destei almadn, zel sermaye yatrmlaryla gerekletirildiini gryoruz.
Dolaysyla yerli filmlere ynelik artan ve gie baars olarak yansyan ilgi Bakanlk desteklerinden bamsz bir ekilde ilerlemektedir. Gzlemevi Raporu gie yapan yerli filmleri AVM sinemas gibi kompleks sinemalarn artmas ve sinemaya
ulamn kolaylamasna, televizyon nllerinin sinema filmlerinde boy gstererek
ilgi ekmesi gibi nedenlere balyor.
Peki destek alan filmlerin giede baarl olmamasnn sebepleri nelerdir? Hep dile
getirildii gibi bu filmlerin skc olmas, halkn bu tarz filmlere ilgi gstermemesi
mi? Yeterli datma ulaamamak m? Yoksa en temelde destek mekanizmasndaki
ilevsel bozukluklar m?
u anki destek mekanizmasnn ekonomik adan sorunlu yanlar nelerdir?
Yapmclar ve ynetmenler ne tr ekonomik skntlar yaamaktadr. Yllar boyunca reklam sektrnde altktan sonra sinemann yapmclk tarafna geen ve
endstrinin ekonomik ynn, mevzuatlar, yasalar ok iyi bilen bir isim olan
Serkan akarerle grtk.

serkan akarer

ncelikle yapmc olarak Kltr Bakanl sinema

destekleriyle ilgili hikayenizi renmek istiyorum.
lk ne zaman bavurdunuz? Hangi filmlerinize destek
aldnz? Zorluklar yaadnz m?
Kltr Bakanl desteklerinin balad 2005ten itibaren eitli filmlerle destek aldk. Hacivat Karagz Neden ldrld, Pandorann Kutusu, Araf, Krk Midyeler Bakanlk
desteklerinden faydalanmt. Elbette nceleri ok sorun vard, yeni lanse edilmi bir fondu ve ok eksii vard. En temel fark da imdikine gre paray aldnz yl hesab kapatmanz, yani filmin btn ilemlerini yapp kasedini teslim etmeniz gerekiyordu. Fon uygulamaya konduka, aklar ortaya ktka ynetmelikte ve uygulamada deiikliler yapld.
retim says da artt. Aslnda Trk sinemasna nicelik olarak katks olmu gzkyor. Ama
u an yaadmz temel sknt u, mevcut sinema destekleme kanunu Trkiyede ylda 1015 filmin retildii dnem iin karlm ama u an 80 zeri film retiliyor. Yani kanun u
anda sinema endstrisini desteklemek, dzenlemek asndan yetersiz grnyor.
Sanat, konumuz itibariyle sinema neden devlet desteine ihtiya duyuyor?
Burada bir dzeltme yapmak istiyorum, sinemadaki destek ile dier sanat alanlarndaki
arasnda ok ciddi kategorik olarak bir farkllk var. Sinemaya yaplan u anki destek, devlet
btesinden yaplan destek deil, sinema biletlerinden kesilen rsum vergilerinden aktarlan bir para. Devletin burada fonksiyonu sinemay desteklemek deil, sinemadan elde
edilen rsumun yeniden datlmasn belirlemek. Genelde hangi tip filmler destekleniyor? Trkiyeyi uluslararas alanda tantma potansiyeli olan, normalde retilmesi piyasa
artlarnda ok kolay olmayan filmlerin yaplmas ya da yeni yeteneklerin kefedilmesi, endstriye kazandrlmas gibi piyasa ekonomisinin izin vermeyecei alanlar. Sinemann sosyal, kltrel bir anlam da var. Dolaysyla kamu faydas da var bunun ierisinde.
Trkiyede yle bir sknt, eksik alglama var. Bizde, normalde devlet sinemay sadece
destekleme fonu zerinden destekler gibi grnyor. Ama Avrupa lkelerinde farkl
destekler de, mekanizmalar da var. Televizyonlar, blgesel fonlar, vergi tevikleri vs. Sinemada devlet destei dediimiz ey ylda ayrlan Trk Lirasyla 15-20 milyon TL, Euro olarak
da toplamda 5-7 milyon Euro yapan bir miktar. Fransay vs. hi katmyorum, Hrvatistan
gibi lkelerin desteinin te birinden az bir para. Dolaysyla iki kategorik nokta var. Sinema kendi rettii gelir zerinden nemalanyor. Milletin vergileri deniyor ama bu sinemaya gidenlerden toplanan paylar, onlar yine sinemaya yatrlyor. Deiik ortak yatrmlar
yaplabilmesi, uluslararas ibirliine ak olunabilmesi, yeni yeteneklerin kefedilmesi
nemli eyler. Devlet demeyeyim ama endstrinin bu tarz mekanizmalar olmasa bu filmler retilemez.
-20-

Dediiniz rsum3 kesintisinin nasl bir yaps var?

Sinemaya gittiinizde aldnz her bilette %10 bir kesinti var. Bu sinema deil,
elence vergisi olarak geiyor. Lunaparka gitseniz de, konsere gitseniz de bilet
kesiliyorsa alnr, oradan da belediye tarafndan tahsil ediliyor. Realitede bu kadar
doru ilemiyor ama kat zerinde belediye parann % 25ini alkoyuyor, % 75ini
Maliye Bakanlna yatryor. Maliye de bir ksmn Kltr Bakanlna gnderiyor. Ama bu parann tamam destee gitmiyor, Kltr Bakanlnn genel btesine gidiyor. Bu bteden de Kltr Bakanlnn sevk ve idaresi de muhtemelen
buradan yaplyor. Yani aslnda bu argman tersine de evirebiliriz. Rsular zerinden dnen bir sistem var ve buraya gidiyor. Kltr Bakanl sadece rsum deil,
zel kopyalama bedellerini de tahsil ediyor. Aldnz bo CDler, Hard Disclere
vb. konulan bir har bu. Bu parann da telif hakk olarak hak sahiplerine datlmas gerekiyor ama datlmyor, Kltr Bakanlnn cari operasyonu da buradan
yrtlyor olsa gerek. Tam bir bilgi yok elimizde, bu bilgi effaf deil.
yle hesaplayn, bugn bir sinema bileti 10 lira olsa, 50 milyon bilet satldn
dnn, yaklak 500 Milyon TLlik cirodan bahsetsek, 50 Milyonluk rsum vergisi
toplanmas lazm. Ama u anki destekler 15 Milyon TL. Yani devlet rsumlarn te
birinden azn veriyor aslnda sinemaya.
yle bir sorum vard. Bu destekler ekonomik bir tevik mi, yoksa sanata yaplan
bir katk m? u anda sorum dediklerinize gre bambaka bir yere gidiyor. Ekonomik anlamda nasl deerlendirirsiniz?
Ekonomik anlamda deerlendirilmesi yle olur: Buras bir istihdam alan birinci
anlamda. alanlar maa alyor, sosyal gvenlik bedelleri yatrlyor. Bir ekonomik
aktivite yaratlyor. Ya da kendimden rnek vereyim, Geredede, Karabkte film
ekiyorsunuz. Orada yerel kurumlara, esnafa maddi kaynak aktaryorsunuz. Tabi ki
sinemann ekonomik etkisini daha da artrmak mmkn. Mesela birtakm blgesel
fonlar koyarsnz. Mesela Antalyada ekilen her film 1 liralk destek karlnda 1,5
liralk oranda masraf yapmasn istersiniz. 200 bin liralk destek verirsiniz, Antalya
da 300 bin liralk harcama yapmasn istersiniz. Avrupada bu tarz fonlar ok var.
Birtakm harcamalar zerinden iadeler yaparsnz. Sinemann yaratt istihdam
artrmak iin birtakm para iadeleri yaparsnz. Kald ki Kltr Bakanlnn verdii
parann tamamyla yaplmyor o filmler. Birtakm uluslararas fonlar, baka taraflardan da para alyorsunuz. Kabaca Kltr Bakanl 10 lira veriyorsa, aslnda 20 liralk
bir harcama etkisine sahip. Filmin yarsn Bakanlk finanse eder, yarsn da baka
kaynaklardan bulmal diye bir art da var zaten. Ama sinemaya yle bakmak lazm.
70 milyonluk nfusu olan bir lkede 15 Milyon TL destek ile ekonomik etki yaratamazsnz. Bu nedenle ekonomik etkiyi artrmak istiyorsanz eer, yaptnz tevikleri artrmalsnz. Mesela turizmin yaratt katma deerden bahsediliyor ama
ne kadar tevik yapld? Yaratlan tevikle birlikte katma deer llmeli. Sinemaya
ayrlan para czi bir para Trkiyede. Trkiyede 5 Milyon Euro civarnda bir paradan
bahsettim ama sadece Viyana Film Komisyonunun yllk btesi 8 Milyon Euro.

Avusturya gibi nfusu Trkiyenin altda biri olan lkenin yllk sinemaya harcad para 22 Milyon Euro. Bunun karlnda Avusturya son senede Oscarda
En yi Yabanc Film dllerinde ilk bee tane filmi kald, 2 tanesini de ald.
Avusturya gibi kck bir lkenin Oscarda byle byk bir grnrl var.
Ama biz daha nce byle bir baar elde edemedik, ilk bete filmimiz olmad.
Danimarkaya bakalm, 5,5 milyon nfusu olan lkede yllk 20 Milyon Euro civarnda destek var. O yzden dzenli olarak Oscarda ilk bete, olmad ilk dokuzda
bir Danimarka filmi grrsnz. Her yerde Danimarka belgeselleri, Danimarka ksa
filmleri grrsnz. Bunlarn hibiri rastlant deil. Danimarkada Avusturyada
daha yetenekli insanlar olduu iin olmuyor bu. Bir nevi Ar-ge gibi ne kadar ok
para harcarsanz o kadar geri dn alrsnz.
Dnyadaki bu hibe, destek modellerinden Trkiyeye uygun neler var?
Zor bir soru, nk aslnda her lkenin kendine gre realiteleri var. Blgesel fon
sistemi mesela blgesel kalknma iin nemli ama bizde pek uygulanabilecek bir
ey mi dnmek lazm. Yerel otoriteler ile mlki amir arasnda nasl denge kurulur bilmiyorum. Bizde hep Fransada yle, byle denir ama bize uygun bir model deil. Fransada harcanan parann bizde harcanmas mmkn deil. CNCnin4
yllk btesi 1,5 Milyar Euro. nk orada sinemann baka anlamlar da var. unu
sormalyz: Biz ne olabiliriz? dealde ne olabiliriz? Bu nasl ortaya kar? Sinemaya giden seyirci saysna bakarsnz? retilen film saysna bakarsnz? Pazarlar
karlatrrsnz? Bir Polonya olabiliriz mesela. Neden Polonya olamyoruz? ok
fark var arada ama potansiyel olarak baktmz zaman buras daha byk bir market, poplasyon daha yksek. Ama bir Polonya kadar deiliz.
Polonyada nasl bir sistem var?
Polonyada destekler daha farkl bir mentaliteyle yryor. zerk bir sinema kurumu var, rsumlar direkt o kuruma aktarlyor. Kurumun banda bamsz profesyoneller grev yapyor. Ortak yapmlara ak bir lke. Yapmclarn Trkiye dahil
bir ok lkeye gndererek tecrbe kazanmalarn salyorlar. Destek alan filmlerin
vizyona girmesiyle ilgili olarak destek kurumu bizzat sorumlu olarak alyor. A
Kategorisi festivallere katlan filmlere baar primi olarak 300.000 TL gibi paralar
veriliyor. Bizim bete birimiz kadar nfusa sahip bir lke ama bizim kadar bilet
satlyor. Evimdeki uydu kanallarndan Polonya televizyon kanallarna bakyorum,
ok fazla sinema filmi yaynlanyor. ok fazla belgesel yaynlanyor, hem zel hem
devlet kanallarnda.Tabi orada da ideal deil, bir Fransa, sve gibi deil. Ama Polonya gibi modellere bakmak lazm. Trkiyeye baktmz zaman uluslararas ortak
yapmlarda karnemiz ok kt, Grcistann Bulgaristann gerisindeyiz mesela. Bir
Balkan hinterland var, ekonomik olarak aralarnda en glsyz ama o masalarda hi yokuz. Birtakm blgesel ibirliklerine ak olmamz lazm. srail corafi
olarak merkeze daha uzak ama ok baarl bir destek mekanizmas oluturmular.
Geen yl Cannesn eitli blmlerinde 6 srail filmi vard. u anki yapmzla yle
bir fon Trkiyede hayal. skandinav modellerine zaten bakmyorum, onlarn toplum
yaplar da ok farkl, orada kafalar baka trl alyor. svete devletten yapm
destei alan yapmlarn prodksiyonlarnda minimum %40 orannda kadn ekip
altrma zorunluluu var.5 Kadn erkek eitliini bile promote etmeye alyorlar.
-21-

Biz aslnda mantalite olarak Amerikan, ngiliz yani daha Anglosakson modeline
yakn duruyoruz. Devlet destei ok yok, bu alan zel teebbse brakm gibi duruyor. Ama orada da ok ciddi vergi deyen kurulular var, vergi vermek zerine bir
sistem var. Bir irket ya da kurum vergi vermek yerine sinemaya yatrm yapabiliyor, ortak olabiliyor. Onun karn realize edip vergiden muaf oluyor. Equity yatrm
deniyor bu yatrmlara, yani zel sermaye yatrm. Trkiyede vergi tketilen rn
zerinden alnd iin bu ekilde ileyebilecek bir vergi sistemimiz yok. Devlet
bugn hazine bonosuna % 20 faiz verirken siz nasl bir getiri ngreceksiniz ki
adam sinemaya yatrm yapsn. Ayrca piyasann her alannda tekelleme eilimi
var. Anglosakson modelinin almas iin devletin piyasadaki bu tip eilimleri devaml kontrol ettiini ve rekabet koullarn dzenlediini gryoruz. Dolaysyla
Anglosakson modeli de bu halimizle bize uyacak bir ey deil.
Belikada tax shelter sistemi var, Trke adyla vergi sna. Ama bizde sistem
vergi dememek zerinden kurulu olduu iin, insanlardan ald araba, tkettii
iki, ald cep telefonu zerinden vergi alnd iin sinemada vergi yatrmlar da
pek olacak gibi deil.
Ben gene de Avrupa sistemine benzer modeller olsun isterim. Belediyelerin, yerel
unsurlarn, vakflarn, sanayi, ticaret odalarnn desteklemesi zerinden modeller
gelitirebiliriz. Ama bunun ne hzla ve nasl gerekletirilecei ok belli deil.
u anki Trkiyedeki modelin eksikliklerini nasl sralarsnz? Bu model nasl dzeltilir?
imdiki sistemin iki temel problemi var. Bir tanesi destek mekanizmasnn yapmc
zerine kurulu olmayan bir sistem olmas. Birtakm insanlar gidiyor, bavuruyor, para alyor, film ekiyor ya da ekemiyor. Ama yapmc irketlerin kurumsal
yaplarnn gelitirilmesi zerinden almak gerek, btn dnyada, Avrupada olduu gibi. Birinci problem temel olarak bu.
Bunu biraz daha aar msnz? Yapmc zerinden giden bir sistem nasl olur? Buradaki sorun nedir?
Bir yapmc bir filmini yapp, teslim edip raporlamadan ve filmini vizyona sokmadan yeni filmle bavuramyor. Yani ayn anda projede birden alamyor. Her
projede de bavurduunu dnelim. Trkiyedeki sistemde biz ortak yapmlar yapan yapmclarz, Trkiye, Fransa, Almanya ortak yapm ya da Eurimages
destei diyelim. Ama oradaki fon bizden kefil istemiyor. Evini ipotek ettir demiyor.
Yapmcnn track recorduna baklyor. Kim bu adam, daha nce neler yapm?
Bir nevi kefalet bazl bir kredi var. Ayn bankalardaki gibi kiinin kefaletine baklr.
Trkiyede ise u oluyor, ben sana para veriyorum, bana kefil bul, garantr bul, ya
da evini ipotek ettir. Maddi bir teminat istiyor. Bunun sebebi de u, Trkiyedeki
Kymetli Evrak Hukukuna gre, daha dorusu Amme Alacaklar Sistemine gre film
deerli bir rn, teminat rn saylmyor. Dnyada yaplan u, ben zaten film
yapyorum, retilen ey senin. Ama devlet retilen filmi teminat kabul etmiyor. O
zaman maddi bir teminat bulmak gerekiyor.

Ama ben ayn anda film yapsam film iin be yzer binlik destek alsam, 2
milyonluk teminat bulmam mmkn deil. Kimi bulacam ki? Annenizi, babanz
bir yere kefil yaptnz... Evin barkn olsa onu ipotek ettirirsiniz ama 50 tane evim
yok, bir tane evimi ipotek ettirebilirim. Sama sapan bir sakalet durumu var. Sorun
byle bir mekanizmada ekilleniyor.
kinci problem de Trkiyede ciddi bir ticari lekli sinema da var. Komedi, korku
gibi tr filmleri... Bunlar da bence desteklenmeyi hak ediyor. Ama buradaki hata
u. Bu filmler de ayn fon zerinden desteklenmeli gibi tartlyor. Recep vedik
de desteklenebilir ama cebine para koymak suretiyle deil. Gie filmi yapan insanlarn daha ok film yapmalar iin otomatik destekler yaplabilir. Giden her
bilet zerinden elde edilen rsumun bir ksm bir sonraki filmde kullanlmak zere
verilebilir. Byle modeller de olmad iin ticari film mi desteklensin, bamsz
filmler mi desteklensin, uluslararas ortak yapmlar m, datm m desteklensin
diye kafa karkl var. ki tane ayr akarsu olduu grlmeli. Birinin deeri baka,
dierinin baka. Bir taraf sinema salonlarnn ayakta tutulmas, insanlarn sinemayla bann kurulmasyla ilgili. Dier taraf normalde yaplamayacak uluslararas
yapmlarla, festivallerle, gen yeteneklerin nnn almasyla ilgili.
Bunun ikisinin de bir ekilde var olabilmesi lazm. Benim grdm iki temel sorun bu. Bakanlk desteindeki brokratik gariplikler, sektr bilmemekten kaynaklanan tuhaf uygulamalar, bahsettiim kefalet gibi uluslararas teamllere aykr
eyler de var. Ama temelde bu iki ana problem zerinden konumak gerek.
Biraz da yasann kuruluuna gelelim. 2004 ylnda yasa kyor ve 2005 ylnda ilk
destekler veriliyor. Bundan nce de bu kadar formel olmayan destekler var. Sizce
bu destekler neden kt? Sektr asndan neden bir ihtiya oldu?
Ben sektre 2000 ylnda girdim, ondan da birka yl nceyi biliyorum, bir devlet destei yoktu. Yeim Ustaolunun Gnee Yolculuk filminin datmn
yaparak sektre girmitim. O film Trkiyeden para almamt, Arteden, baka
uluslararas fonlardan almt. Karpuz Kabuundan Gemiler Yapmak filminin ok
kk bir btesi vard. Tamam yapmc irket tarafndan finanse edildi. Dierleri nasl yaplyordu? nsanlarn reklam irketleri vard, reklamdan elde ettikleri
parann bir ksmn sinemaya yatryordu. Ya da z kaynak yatrmyla, borlanma zerinden, gieden kazanacaklarla, teleme metoduyla yaplan filmler vard.
Atyorum, 2 milyon bteli filmi, 1 ya da 1,5 milyon Dolarla bitirip gieden gelenlerle borlar demek gibi. Gie geliri risk tayan bir operasyondu tabi ki. Bugn
ticari filmlerin ou byle yaplyor zaten. Ama biz sadece yapmclk yapyoruz.
Bir nevi orkestra efi gibiyiz. Birtakm fonlar, yatrmclar bir araya getiriyoruz.
Bizim
sermayemiz bilgimiz, networkumuz, sektr ok iyi tanmamz, iyi proje sememiz ve sunmamz, dolaysyla track recordumuz kuvvetli. Uluslararas
fonlar, yatrmclar da buna gveniyor.

-22-

Peki neden byle bir sistem kt? Bir kere Avrupa Birlii uyum sreci byle bir
fon ihtiyac dourdu. Daha nemlisi de deniz bitti. u an bizim bamzdaki bela
u. Avrupa fonlarndan istifade ediyorsunuz ama hibir ortak yapma destek vermiyorsunuz. ok yakn bir sre iinde, eer biz yabanc filmlere de destek olmak
anlamnda bir kanun yapmazsak Trk filmleri yabanc fonlardan destek alamayacak, uluslararas pazarlara giremeyecek ve yabanc lkelerden destek alamayacak. Karlkllk prensibinin olmad bir iliki bu. Siz Fransadan, Belikadan
devaml destek alyorsunuz ama Belikadan biri gelip Trkiyede film ekeceim
dediinde, sana para veremiyoruz, Trk filmi deilsin diyoruz. Devlet destei devletin sosyal devlet anlayndan, kltrel ynden deil sadece, uluslararas konjonktrn de deimesinden, bizi o tarafa ynlendirmesinden ortaya kt. Biz Avrupa
Ortak Yapm Konvansiyonuna, Euroimagea imza attk. Birtakm lkelerle ikili anlamalar imzaladk. Yllarca Fransa tekti, sonra talyayla, yakn zamanda Bulgaristanla imzaladk. Anlamalar imzalyoruz ama bir Bulgar projesi geldii zaman
nasl destek alacak. mza atlm ama yrrle koyacak bir temayl yok. Polonya
ile grmeler sryor diye biliyorum. Polonya ile ikili anlamaya istinaden Polonyada Trk filmlerinin, Trkiyede Polonya filmlerinin destek olunmas mmkn
olacak.
Kim imzalyor bu anlamalar, Kltr Bakanl m?
Ortak yapm anlamalarnda D leri, leri birok kurum giriyor muhtemelen.
Sinemada kaynaklar sorunlu olduu iin ikili anlamalar gerekiyor. Bu baka anlamlarda da iyi. Ekipler, oyuncular gidip geliyor. Halbuki bizim anlamalarmz olmad iin yurtdndaki almalara ekip gitmiyor. Ortak yapm olsa, mesela sanat
ynetmeni, grnt ynetmeni Trk olsun diyebiliriz byle ortak yapmlarda. Bu
sektrde alanlarn da grnrln artracak bir ey. Bundaki fayday biz ok
anlattk, bu konuda bir eyler yapmak istediklerini biliyorum. Biz de mdahil olup
uluslararas mktesebata uygun ekil kazanmasn istiyoruz.
2004teki sreci siyasal anlamda sormak istiyorum. Sizce AKP siyasal olarak
deerlendirdiimizde neden byle bir adm att?
Bunun ben AKP ile ilgili olduunu zannetmiyorum. Bir kere Erkan Mumcunun byk
etkisi var. Aslnda bu yasayla ilgili tartmalar ilk defa Erkan Mumcunun Kltr
Bakan olduu dnemde oldu. Mumcu stanbula geldi, sektrdekilerle bulumalar, altaylar dzenlendi. Start noktasn veren Mumcu oldu. Mumcu sonrasnda
daha st kademelerde politik hedef deitirince Kltr Bakanlndan ayrld, bu
iler de havada kald. Biraz daha uzun sre kalsayd, belki yasann altyaps daha
farkl olurdu. Ben AKPden bamsz olarak, AB Uyum Yasalar erevesinde bunun
yapldn dnyorum. Zaten bizim batmzda bu destein olmad lke yok.
Btn lkelerde sinemayla ilgili destek mekanizmalar var. Doumuzda randa var,
Katarda da Birleik Arap Emirliklerinde de var. Bu Trkiyeye has bir ayrcalk deil.
inde kota sistemi var. Kendi lkesinin sinemasn korumak iin kota koyulmu.
stediiniz gibi yabanc film gsteremezsiniz. Bunlar daha otoriter sistemler ama
sinemaya destek illa para vermekle de olmaz. Gney Korede de kota sistemi var.
Bugn Gney Korede istediiniz gibi film oynatamazsnz. Ylda belli bir miktar ve
gn yabanc film oynatabilirsiniz. Bu yzden yerli filmde ilk betedir mesela. Sinema bileti says bizdekinin katna yakn.

Devaml sansr duyumu alyoruz. Belli filmler desteklenmiyor. Bakanln aile

filmlerine destek vereceiz aklamalar da var. Sizce bu otosansr, sansr
mekanizmas nasl iliyor, byle bir mekanizma var m? Burada bamszlk nasl
salanabilir?
Ben sonuta yapmcym. Yapmc perspektifinden bakyorum. Otosansr
meselesini ynetmenlerle konumalsnz. Ben yle gryorum. Otosansr bence
her yerde var. Medyada da var. Sinemann ben Trkiyede her zaman
devlet
tarafndan denetim altnda tutulmak istendiini dnyorum. Buras zgr, sanatsal bir ifade alandr denmiyor. Buna zaten insanlar gler. Normal politik alanda
ifade zgrlnn ne kadar olduu tartlrken, sinemada neden farkl olsun.
Fakat devlet hibir ekilde sansrc etiketiyle yaftalanmak istemiyor. Ama maddelerde yle eyler var ki aka sansr. Sorsanz, ne alakas var denir. Ama maddelerde yle eyler var ki o filmi sokamazsnz. Benim tasvip etmediim film ticari
gsterime giremez diyor. Ama bir yandan da denetleme drtsnn olduunu
dnyor deil, gryorum.
Sansr dnda bir de filmlerin ya snrlandrlmas meselesinde doru dzgn
ynetmelik, rehber olmad iin subjektif kriterlere gre filmlerin garip
klasmanlara ayrlmas var. Son 8 aylk sre ierisinde birok film 18 ya snr ald,
bir film (Nemfomanyak) yasakland, mahkeme sreci devam ediyor. yle bir taraf
daha var bunun, beni ilgilendiren ksm da buras. Btn dnyada sinemaclar
daha kefedilmemi alanlara deinmek, anlatlm konular da daha farkl ekilde
anlatmak, yeni konulara deinmek gibi u noktalarda aray iindeler. Dolaysyla
daha ok filmin 18 ya snr almas biraz byle de okunabilir. Ama kriterler byle
olursa daha fazla film 18 ya snr alr. Daha muhafazakar, daha yerel perspektiften
bakarak deerlendirmenin sonucunda, bir sr filmin nmzdeki dnemde 18 ya
snryla karlaacan dnyorum. yle bir garip durum vardr, Trkiyedeki
filmlere genelde politik adan yaklalr, yabanc filmlere de ahlaki adan. Burada
cinsellik var m, aile hayatyla ilgili, adetlerimizle bir ey var m, gibi. Ben merak
ediyorum mesela, Cannesda Altn Palmiye dl alan Mavi En Scak Renktir filmi
18 ya snr ald, Scorsesenin Wolf of The Wall Street filmi 18 ya snr ald, Adore
filmi belki de dnyada ilk kez 18 ya snr ald. Sadece sansrn arttna dair akl
yrtmek tuhaf olur. Sinema bu tarafa evriliyor ve biz buna adapte olamyoruz. 15
sene ncesinin kafa yapsyla deerlendiriyoruz. Buradan atrdayacak bu sistem.
Sinema her zaman denetlenmek istenir ama sansrc yaftas da istenmez. Ne alakas var sansrle denir. Sansrn ad tanmda gemiyor ama yabanc bir uzman
okusa sansr maddesi der. Bizim snflandrma, deerlendirme konusunda nerilerimiz var. letiyoruz bakalm ne olacak.
Biraz da seim kuruluyla ilgili sormak istiyorum. Siz hi komisyonda bulundunuz
mu?
Yok ben hi bulunmadm. Benim hep filmim vard, komisyonda bulunmak iin
filminizin bavuruda olmamas gerek. Film yapmadnz yl kurulda olabilirsiniz.

-23-

Seici kurulun nasl olutuuna dair bir fikriniz var m? Oradaki seimlerin objektiflii konusunda ne dersiniz? Parann adil datm her zaman sorunlu bir kavramdr ama ne kadar adil datlyor?
Komisyondaki yeleri Meslek Birlikleri gnderiyor. Meslek Birliklerinin ok doru
isimleri gnderdiini syleyemem, bunun sebebini bilmiyorum.
Siz SE-YAP olarak nasl gnderiyorsunuz?
SE-YAPn daha farkl bir yaps var, burada piyasa aktif bir yapmc grubu var. Biz
Yama Okur, Zeynep zbatur gibi aktif film yapan kiileri gnderebiliyoruz. Son
filmini 20 sene nce yapm, artk piyasada olmayan birini gndermiyoruz. Dediim gibi herkesin ncelii farkl. Meslek Birliklerinin biraz olaya sahip kmas
lazm. Komisyonun oluturulma ekli benim iin soru iareti. Kimseyi zan altnda
brakmak istemiyorum, ancak komisyondaki kiilerin bir ksmnn mesleki yeterlilikleri, mesleki meruluu yeterli deil, bu ak.
Para nasl datlyor, derseniz. Kriterler mulak olduu iin para datma sorunu
da var. Bana gre gzel olan bir projeye bakas hayr diyebilir. Bizde yle mantk var, senaryoyu beendim destekleyelim. Ama byle desteklenmez ki, projenin
tamamna bakmak lazm. Yapmcs kim, bu adam bu filmi yapabilir mi, daha nce
neler yapm? Bir proje deerlendirmesi yapmak lazm. Komisyondaki insanlarn
ne kadar filmin btesini, finans plann analiz edecek bilgiye, yeterlilie sahip?
Bu da iin baka taraf.
Ben adil davranldn dnyor muyum? Bence sistem yle alyor? Trkiyede
torpil varsa bir alanda ve akll bir ekilde ileyecekse, normalde 20 kii alnacaksa
22 kii alnr, son iki kii de torpillidir. Sistemin yrmesi iin yeteri kadar adam
alnr, gerisi de torpillidir. Yirmi kii iinden torpilli alnmaz. Trkiyede biraz byle
bir durum var. ok fazla filme destek veriliyor, anlamsz ekilde. Bu nedenle az
destek oluyor. Nicelie de nem verildii iin proje bana destek miktar azalyor.
Hibir ey deilse byle bir zarar var. 10 yerine 20 filme destek verirseniz, kaliteli
10 filmin destei dyor, almas gerekenin yars kadar alyor. Ve byle kt filmlere de destek verilmesi tartma yaratyor. Adil datlp datlmad sorusunun
ben lks bir soru olduunu dnyorum. Komisyondaki kiiler kendi alannda
daha bilgili, deneyimli kiilerden kurulmal. Burada da yle bir sorun var, aktif
olan bir kii nasl zaman ayrsn da projeleri deerlendirsin. Komisyondaki kiiler
1 yl boyunca Kltr Bakanlndan maa alp ilerini komisyon iin brakan kiiler
deiller. Bir de mesela, bugn bir yerde viyadk yaplacak deseniz en fazla 5 tane
firma bavurur, nk muhtemelen yeterlilik kriterleri vardr. O yeterliliklere de
haiz 4-5 firma vardr, onlar da detayl incelersiniz. Ama sinemada byle bir sistem
yok, herkes bavurabilir. Para ktktan sonra nitelik belgesini alyorsun, filmini
yapyorsun. O nedenle belgeselde, ksa filmde yzlerce bavuru yaplyor. Uzun
metrajda 70-80 bavuru yaplyor.

Kiisel olarak unu syleyebilirim, byle bir ekibin u an burada almasnn sebebi u: 3-4 sene evvel Yeni Sinema Hareketindeydim, daha endstriyel almalar yapmak iin oradan ayrldm. Yamala da konutuk, 3-4 sene nce SE-YAPa
girip aktif alma yapma karar aldk. Biz yapmc olarak bu sektrn Trkiye kriterlerine gre deneyimli insanlaryz. Uluslararas kriterlere gre gen saylyoruz
ama Trkiye iin deneyimli saylabilecek durumdayz. Biz artk mesleimizi nasl
yapabiliriz diye dnme durumuna geldik. Mevcut yasal dzenlemelerle, finansman ekilleriyle, teamllerle olmaz. Byle devam ederse bu meslek devam etmez,
manal da deil. Elimizi tan altna sokalm, lobi oluturalm ve birtakm gen
insanlar da bu at altna toplayalm, dedik. Burann ye says 100 civaryd, son
ylda 300 civar kii oldu. Kanunlarla, burann kurumsallamasyla, projelerle
mesleimize katk koymak istedik. ncelikle yapmak istediimiz ey mesleimizi
laykyla gerekletirmek iin endstriye katkda bulunmak.
SE-YAP olarak birka yldr srncemede olan sinema yasasn kartmak, mdahil olmak, yapmc olarak grlerimizi eklemek gibi almalar yapyoruz. Sinema
destek yasasnn yeni ad Sinema Yasas olacak. Telifle ilgili tartmalar yllardr devam ediyor. Meslek Birliklerinin aslnda fonksiyonu yelerle ilgili telifleri toplayp
yelere databilmek. Bu yaplamyor. Bu konuda almalar yapyoruz ve Bakanl
da sktryoruz. Telif de toplayabilecek hale gelirsek mali gcmz artacak ve
yelerimizle iletiimiz artacak. Altyap eksikliini giderecek belli projeler yrtmeye alyoruz. Festivaller stanbulda, online korsanla mcadele, seyirci aratrmas profili yapmak gibi projeler var. Bizim sektrmzde istatistik yok, bu alanda
endstriyel lmler yapmak iin database oluturuyoruz. Destek alan filmlerin
gieleri, uluslararas baarlar gibi. Avrupa Observatory raporu hazrlanyor, o
konuda almalar yrtlyor. Festivallerin tzkleriyle, ierikleriyle ilgili almalar yapyoruz. Birok alanda bir eyler yapmaya alyoruz. Bundan drt sene
evvel SE-YAPn ad yoktu. imdi uluslararas ve ulusal kurumlar buray ibirlii,
danma kuruluu olarak gryor. Biz buraya bir yapmclk perspektifi getiriyoruz.
Sinema dediimizde genelde ynetmen, devlet ve televizyoncular konuur denirdi Trkiyede. imdi artk sinema yapmclarnn perspektifine de kulak veriliyor.
Kltr Bakanl Sinema Destekleri ile ilgili bu aratrmay yapmak isteseniz
sene nce muhtemelen SE-YAPa gelip sormazdnz. Buray bir payda olarak grmezdiniz. Biz bunu gelitirmek istiyoruz bir yandan. Ynetim kurulunu geniletmek
ve eitli projelerle ileri yaymak gibi dncelerimiz var.

Bundan sonra ne yapmak istiyorsunuz yeni kanuna dair? Hem SE-YAP olarak,
hem de kiisel olarak?
-24-

DPNot:
http://sinema.kulturturizm.gov.tr/TR,144750/turkiyede-sinema.html

Raporun Trke zetine ve ngilizce tamamna ulaabilirsiniz: http://www.se-yap.org.tr/2015/01/06/

turk-sinemasi-endustri-raporu-ozeti/

Yasal olarak Elence Vergisi ad verilen bu vergi sinema camiasnda rsum olarak tartlyor.

http://www.cnc.fr/web/en

sve Film Fonunun Cinsiyet Eitlii almas hakknda ayrntl bilgi iin: http://www.sfi.se/enGB/About-SFI/Gender-Equality/
5

4. Blm:
yapimci perspektf:
Yama okur

-25-

Yapimcilar ve Snema
destekler:
Trkiyede sinema filmi yapmcl Yeilam boyunca yatrmc olmakla edeer
grld. Sinemann iinden gelen yapmclar olduu gibi sinemayla hibir ba
olmayan, sadece para kazanmak iin sektre girmi birok isim de bulunmaktayd.
Ancak ynetmen smail Gnee gre 1995 ylnda sinema eseri hak sahipliinin
uluslararas mevzuatlara gre deitirilmesiyle yapmclar birer birer sektrden
ekilmeye balad. Yeilam geleneinden gelen yapmclar ellerindeki filmlerin
haklarn televizyonlara verip emekli oldu ve ynetmen-yapmc kuana alan
ald. Ynetmenler filmlerini bakanlk desteiyle ya da dier desteklerle kendileri
finanse etmeye balad. Son zamanlarda ise Trkiye sinemasna yaratc yapmclk
kavram girdi: ok dar bir sermayesi olan ya da hi olmayan ancak ulusal ya da
uluslararas fonlara, televizyonlara, kurumlardan sermaye toplayan yapmc
kavram. Filmin btesini, ekim stratejisini, yani tm ekonomik plan yapmclar
organize ediyorlar. Dolaysyla sinema destekleri ile en ok didienler de yapmclar.
Trkiye sinemasnda son yllarda en ok retimde bulunan yapmclardan Yama
Okur, sinema desteklerinin en byk sorunlardan birinin, sistemin yapmclar zerine kurulmamas olduunu vurguluyor. Bir yapmc firma filmin tm muhasebesini kapatmadan yeni bir film iin bavuramyor, ki bu ok uzun bir srece tekabl
ediyor. Sinema destekleri daha ok yapmc-ynetmenleri tevik etmek zere kurulu. Bu yap Trkiye sinemasnda birikimli yapmclarnn nn tkyor.
Bunun yannda Trkiye iindeki tek finansman kayna Kltr Bakanlnn sinema
destekleri. Avrupada grlen farkl destekleme metodlar Trkiyede olumam
durumda. Dahas tm destekler film yapmna odakl. Filmlerin vizyonda ya da
dier ticari kanallarda regulasyona girmesi iin herhangi bir mekanizma oluturulmam.
Yapmc Baran Seyhan ise geri demeli desteklerin temelindeki brokratik bir
soruna deiniyor:

Yasa ilk kt zaman biraz daha brokratikti bavuru

sreci ve sonrasndaki ileyi. Zamanla bunda dzeltmeler yapld. imdi nispeten daha rahat ileyen bir yap
var. Ama temel sorun u ki hukuken 6183e tabi olduu
iin, bir amme alaca olarak deerlendirildii iin borlu konumuna sokuluyor yapmc. Bundan kaynaklanan
sorunlar var. Yani herhangi bir vergi borcu, devletin
birinci derece alaca olarak grlyor. Halbuki bu bir
destek sistemi. Belli koullarda geri denecek bir destek
sistemi. Yapmcy borlu ilikisine sokmas doru deil.
Burada yasann deimesi lazm. Onun dnda iin
pratiinde ynetmelikte deiecek eylerin deitiini
dnyorum. Birtakm gereksiz evrak gidi gelileri,
noter tasdikleri, bunlar byk lde zld. Bu adan
ok byk bir sknt olduunu dnmyorum.

Belgesel film yapmcs ve ynetmeni Yasin Ali Trkeri de benzer bir brokratik
sorunun belgesellerde yaandn belirtiyor.
Belgesel destekleri (ayn ey ksa film ve animasyonlarda da geerli) geri demesiz olduu iin Maliye Bakanlyla yaplan anlama gerei o yl iinde yaplm
bir hizmet ya da alnm mal gibi deerlendiriliyor. Bu nedenle sene sonuna
filminizi teslim etmeniz gerekiyor. Dolaysyla haziran aynda aldnz destein
filmini kasm-aralk gibi teslim etmeniz gerek. Maalesef son on yldr retilen
belgesellerin ou yaz ve sonbahar belgeselleri. erii bile rahatsz ediyor bu sorun. Bir iki yl takip etmeniz gereken bir konuyu takip edemiyorsunuz. Birbirine
benzer eyler kyor. Belgesel filmlerin zayflna da sebep oluyor. Uluslararas
alanda da ilgi ekmiyor.
Sinema desteklerinin yaps filmlerin yapsna dahi etki ediyor.Belgesel filmlere sirayet eden bu tarz sorunlarn benzeri de uzun metraj kurmaca filmlerde yaanyor.
Yama Okur proje gelitirme destei eksikliini filmlerin kalitesizliinin kayna
olarak gryor. zellikle ilk filmlerde yaanan olmamlk duygusunu destek
sisteminin destek ald/almad ikilii arasnda gidip gelmesine balyor.
Yapmc, destekleme kurulu yesi, SE-YAP kurucusu ve yesi gibi birok apkaya
sahip Yama Okurla yapmc perspektifinden sinema desteklerine baktk.

-26-

yama okur

ncelikle yapmc olarak sizin desteklerle olan

hikayenizi renmek istiyorum. lk ne zaman bavurdunuz? Nelerle karlatnz? Ne tr zorluklar
yaadnz?
Kendi yapmclk hikayemi anlataym size. Destek yasas 2004 ylnda kt. Biz irketimizi 2007 ylnda kurduk. ahs firmasyd ilk bata. Enis Kstepen, Nadir perli ve ben
Altyaznn ekirdek kurulunda olan kiilerdik. Rahmetli Seyfi Teoman da bizim ksa metraj
editrmzd. Ben 2003-2006 yllar arasnda Mithat Alam Film Merkezinde yneticilik
yapyordum. Sonra kendimi yava yava arka plana itip esas hayalim olan yapmcla,
sinemann endstriyel tarafna yneldim. Seyfi Teomann Tatil Kitab projesi zaten hazr
bir projeydi, Hubert Balls fonundan senaryo gelitirme destei de almt. Bulut Film
olarak Bakanla irketin ilk projesi olarak bavurduk. Yasa o zaman yeniydi, birtakm
sylentiler vard destekle ilgili ama biz de yllardr dergi karyoruz, dolaysyla sektrn
iindeyiz. Rotterdam Film Festivalinin proje gelitirme destei Hubert Balls almas zor bir
destektir. Ben, onu alm bir proje kesin destek alr diyordum. Ama Tatil Kitab reddedildi.
Bizim maceramz Tatil Kitabnn destek almamasyla balad. Biz sonra 2007-2009 yllar
arasnda yaklak 10 farkl proje verdik. Bazs senaryo aamasnda, bazs yapm sonras
aamasnda hepsi farkl safhalardayd. Ama hibiri destek almad. Birok kiinin bana
gelen bir ey bu, dolaysyla bu fon nasl iliyor, dinamikleri neler bakmaya baladk. Yurtdnda nasl iler? effaftr, ynetmelii vardr, komisyon bellidir, ne zaman bavuracan
bellidir. Biz ilk bavurduumuzda hibiri belli deildi. Meslek Birlii temsilcileri deniyor
ama kim olduklar, neye gre karar verdikleri belli deildi. O dnem projelerinde bir sr
de dedikodu vard. Batan iyi niyetli oluturulmu ama bir endstri yaratmak ve bunun
hacmini gelitirmek iin yaplmam bir yasayd. Bir know-how ile yaplmam, ok byk
eksiklikleri vard. Dolaysyla Tatil Kitabn, Baht Karay kendimiz finanse ettik. Ta ki Bizim
Byk aresizliimize kadar. Kendi yaptmz nc uzun metraj projeydi. Bizim Byk
aresizliimiz ilk bata reddoldu. Ama biz artk anlamtk dinamikleri. Ynetmelikte aslnda ak bir madde var, reddolan bir proje tekrar bavuramaz diye. Ama ismini deitirip
tekrar bavuran projeler var, alanlar da var, biliyoruz. Ama bu bize etik gzkmedi, ismimizi
saklamadan uzun bir gelitirme raporu hazrladk, senaryoda ve yapmda byle deiiklikler var ve tekrar bavurmak istiyoruz, dedik. Bakanlk buna ikna oldu. Red aldktan bir yl
sonra destek aldk. Bizim Byk aresizliimiz destek aldmz ilk proje oldu.
ki Dil Bir Bavul filmi destek almt. O proje nasl destek ald?

ki Dil Bir Bavulda yapm destei yoktu, ok dk bteli bir projeydi. Ortak
yapmc olmamz iin bize geldiinde film hazrd zaten, kurgu aamasndayd.
Ben de ynetmenleri ksa filmlerinden beri takip ediyorum. Filmin potansiyelini
grdmz iin kurgunun sonlarna doru girdik. Ana yapmcs ynetmenlerin
kurduu Perian Film post-prodksiyon destei ald. Orada bizim mdahalemiz
yoktu.
Bizim Byk aresizliimiz filminden sonraki tm filmlere destek aldk. Ama yle
bir sorun var. Yeni sinema yasasyla deiecek bu. Bir yapmc bir filmle destek
aldktan sonra yaklak be yl boyunca destek alamyor. Nedeni u. Filme destek
alyorsunuz, bir-iki ay iinde szleme imzalyorsunuz. Mevcut kanuna gre szlemede diyor ki en ge bir yl sonra filmi teslim etmeniz lazm, ondan sonraki bir yl
sonrasna kadar da vizyona girmeniz lazm. Mali mavir raporunu da en ge
yl iinde istemi oluyor. Yani yeni bir filmle bavuru yapabilmeniz iin mali mavir raporunu verip hesap kapatmanz lazm, bu sre de en iyi ihtimalle drt yl
sryor. Ama her zaman sorun kt iin sre uzuyor. Bakanln en byk sknts
tek yapmcnn destek aldktan sonra uzun bir sre alamamas. Bu da neye yol
ayor? inde bulunduumuz meslek birliinin 300 yesi var, dier yapmc Meslek
Birlikleriyle birlikte 800-900 yapmc irket var. Yapmc deil ama yapmc irket
enflasyonu oluuyor.
Ama siz farkl filmlerle ksa sre iinde destek aldnz?
Bunu delmenin yntemleri var. Bundan sonraki bavurularmz ilk filmler zerinden yaptk. Emin Alperin ilk filmi Tepenin Ardn biz yaptk ama ynetmen ilk film
desteine kendi bavurdu. Bakanlk ilk filmini yapanlar iin zorla ahs firmas kurduruyor. Aslnda dosyay biz hazrlyoruz, herkes bizim yaptmz biliyor, Emin Alper dosyasn kendi adna veriyor, bizim hibir admz yok ama biz etik olarak kendimizi sylyoruz. Kanuni komplikasyonlar var bunun da. Destek verildii zaman
ahs firmas kuruluyor ama biz eser iletme belgesini de zerimize alamyoruz.
Emin Alper in filmi byle ald. Asl zgenin Hayat Boyu filmi de baka bir irket,
paravan bir irket zerinden bavurdu. Melisa nel in Kumun Tad, Zeynep Dadak
ve Merve Kayann Mavi Dalga filmleri de ilk film destei zerinden ald.
Bunlarn hepsi bizim bavurularmz deil, baka irketlerin bavurular. Bulut Film
Almanyada olsayd bu filmlerin hepsi Bulut Film adna bavururdu. Tabi byle
olunca kmas daha kolay olurdu, nk yapmcnn daha nce yaptklarna da
baklyor. Ama biz Bizim Byk aresizliimiz filminin muhasebesi kapanmadan
bavuramyorduk, o da geen yl kapatld. Arada be yl var. Bunu kapatmadan
kendimiz bavuramazdk. En byk sknts bu yasann.
Bu neye yol ayor? Bakanla kar ben bu filmin yapmcsym diyemiyorum kat
zerinde. ahsen biliyorlar tabi, ama bundan onlar da muzdarip. Onlar da ii bilen
yapmc grmek istiyor, alavere dalavere grmek istemiyor ama yasa byle, onlarn
da eli kolu bal. kincisi, finansal olarak da zorluyor. Sistem sizi alavere yapmaya
itiyor. Her ynetmene irket kurduruyor, dolaysyla ben bir sr irketin muhasebesiyle urayorum ve para harcyorum.
-27-

Trkiyede yapmcln olumamasnn temel sebeplerinden birisi de bu. Bu drt

irket olmasayd belki de Bulut Film 50-60 bin lira daha fazla kazanrd. Bulut Film
u an kazanmyor, hibir zaman artya geemedi. Bulut Film hibir zaman kendi
yaam masraflarn kazandracak seviyeye ulamyor. Avrupadaki model olsa en
azndan kendi z sermayemizi tketmezdik ve yaam masraflarn karlardk. Bu
da Bakanlk desteklerinin ne kadar yanl temellere oturduunu gsterir. Trkiyedeki son yllarn en iyi yapm irketlerinden biriyiz belki de. Alt tane filmimizi Berlin Film Festivaline soktuk, stanbul Film Festivalinde dller aldk. Ana
akm tarafnda Yangn Var filmini denedik, ki Dil Bir Bavulla ve Yangn Varla 100
bin barajn atk. Dolaysyla bir baar var. Bulut Film kuruluunda kii vard.
mz ayr ayr irketler kurup destekler alabilirdik. Ama Bulut Filmin, tek bir irketin kuvvetlenmesi nemli. Avrupadaki baarnn ana etmeni ynetmen olduu
kadar yapmc da. Sistem yapmc zerine dnyor Avrupada. Buradaysa sistem
ynetmen-yapmc zerinden dnyor. Bu bir yandan Ankarann da istedii bir
ey. nk gc blyorsunuz. 30 tane kuvvetli yapmc olsa yasalar daha hzl
geer. Meslek Birlikleri daha kuvvetli olur. SE-YAP neden kuvvetli nk ynetim
kurulu kuvvetli. rettiimiz ilerden dolay kuvvetliyiz. Yapm irketlerinin kuvvetlenmesinin byle bir nemi var.
Genel olarak sanat, konumuz itibariyle de sinema neden devlet desteine ihtiya
duyuyor?
Bunun tarihsel bir balam var, yeni bir ey deil, sadece Trkiye deil Avrupa
kltr ve sanat endstrisiyle ilgili bir ey. Neden? Avrupa savalar geirdi ve kendi toplumunu yeniden ina ederken kltr ve sanata destek balad. Baktnz
zaman Avrupa Birliinin temelinde kltr ve sanat vardr. Dolaysyla ulusal, yerel ve uluslararas fonlar oluturuldu. Sadece sinemada deil, btn sanat dallarnda destek mekanizmas oluturuldu. Destein nedeni aikar, sanat toplumu
deitiren, nde giden, bir eyler reten kiilerdir. Sinema da kitleleri deitirme
ans olan kuvvetli bir sanat dal. Desteklenmesi de en mantkl sanat dallarndan
bir tanesi. Film yapp birok kiiye ulaabiliyorsunuz. Dolaysyla Avrupaya baktnz zaman her lkenin sinema yasas vardr. Trkiyede devlet destekleri 2004
ylnda kyor. Ondan nceki destekler kiilere bal, yasas ynetmelii olmayan
destekler. Tabi Yeilam geleneiyle de balantl bir ey. Yeilamda yapmc finansr olarak eitlendii iin. Trkiyede yapmc kavramnn bilinmemesiyle ilgili
bir ey.
Dolaysyla kamu fonlarnn bu ite kullanlmas ok mantkl, nk kamu yarar
var. Fakat Avrupada tek bir ulusal fon yok. Yerel fonlar, kalknma ajanslar, sponsorluk destekleri gibi bir eitlilik var. Bizdeyse tek bir fon var. O fondan destek
alrsanz yapyorsunuz.
Gnl isterdi ki on ylda baka destek mekanizmalar da ksn. stanbul Film Festivalinin proje gelitirme atlyesi Kprde Bulumalar ok nemli, kendi iinde bir
gelitirme fonu var ama ilemiyor, nk yapmc zerinden yrmedii iin gdk
kalyor. Destek mekanizmasn sadece yapma destek olarak ele almamanz lazm.
Sinema kltrne, salonlarna, endstriye, post-prodksiyona, insanlara yatrm
yapmanz lazm, yapmc yetitirmeye, sinema yazar yetitirmeye.

Ama bizdeki kanun film yapmn desteklemek zerine, halbuki sinema kanunu olmal ve onun paras olarak iinde yapm destei olmal. Sinema kanunu derseniz
sadece yapm desteklenmez. Destek kavram tartlyor. 2004 ylndaki destein
parasal kayna rsum gelirleri. Trkiyedeki ana akm filmleri yapanlar da niye bizim paralarmzla bamsz filmler destekleniyor deniyor. Destek metodu tartlr.
Ama niye kltr sanat destekleniyor demek, kltr sanat endstrisini bilmemekle,
cahillikle aklanabilir. Amerikada ve ngilterede byle fonlar yoktur, ama orada
da baka kaynaklar vardr. Fransada CNC var yllk btesi 1,5 milyar dolar olan.
ABDde byle bir fon yok ama filmler yaplyor, orada baka bir mekanizma var.
Trkiye bu ikisi arasnda kendini konumlandrm. kisi de tam deil, ikisini de kt
yapyor.
Peki bu destekleri ekonomik anlamda nasl deerlendiririz? Dier sektrlere de
yapld gibi bir tevik midir, yoksa sanata yaplan hibe, destek midir?
u anki mevcut yasaya gre bu geri demeli bir kredi. Hatta iki model var, biri
geri demeli, dieri banka kredisi eklinde. Ama bu yasada banka kredisi metodu
hibir zaman yrmedi. Geri deme de yle iliyor, filminiz kar ederse Bakanln
verdii destek tutarnda geri dyorsunuz. Ama geri dn ou zaman olmuyor,
nk yasay karrken reglasyona dair bir ey yaplmam.
Bir filmin nasl finanse edildii bilinmiyor. Bu konuda kafa karkl var. Yapmclar
ok kuvvetli olmad iin bunlar konuulmuyor. Avrupada televizyonlarn ok ciddi bir gelir olduu grlyor. Bizde ise sfr. Ne n yapmda, ortaklkta, ne de almlarda. Bulut Film dokuz film yapt, ikisini TRTye sattk ama bence ikisi de rastlant.
Orada bir kii filmi seviyor ve alyor. Sistematik deil.
Avrupada ou zaman film kendi lkesindeki datmcsndan minimum garanti bedeli denilen sat garantisi alnyor. Filmin box office potansiyeline gre
deiiyor. Trkiyede datmc bamsz filmler iin emlak gibi alyor, buradan
komisyon alyor. Kopyalarnz, masraflarnz siz dyorsunuz. Halbuki Avrupada
datmcyla anlayorsunuz ve datmc bunun iin batan size para dyor ve
risk alyor. Dolaysyla buradaki datmc her filmi datyor, nk emlak, yzde
10 komisyon alyor.
Mavi Dalga filminin fonlamasna bakalm. Trkiyedeki finansman kaynaklar
Bakanlk destei ve irketin koyduu paralar. Tepenin Ard filminin ald dl
paralar oraya aktarld. Yurtdndan Eurimage destei var, ilk iki taksidi scak bir
para. Bunlarn yannda yurtdndaki fonlar var. Yurtdndan fonlara dair de yle
bir kafa karkl var, oradan paralar yayor diye dnlyor. Bu fonlar genelde yurt dnda harcanmak zere fonlar, dolaysyla scak para getirmiyor. Ayrca
Trkiyede 1xe paraya yaplacak i, yurt dnda 2x, 3xe yaplyor. Ortak yapmn
gelitirdii yararlar var ama bteyi ok rahatlatan eyler deil. Mavi Dalgann
Bakanlk destei 200 bin lira, Eurimagedan 150 bin Euro kt ama ilk iki taksidi
verildi, ncs halen alnmad. Totalde 350 bin TL var, bu paraya bir ilk film
yaplamyor. Noluyor? Ekibinize borlanyorsunuz, irketin sermayesini aktaryorsunuz vs. Bu model ok salksz.
-28-

Ayn film Fransada yaplsa ne olurdu? CNC en az 500-600 bin Euro verirdi. kincisi televizyon olurdu. ncs datmcyla n sat anlamas olurdu. Pariste
olsanz lle de France gibi belediye kaynaklarna gidersiniz. Aradaki ayrm net
grlyor. Ki Mavi Dalga ansl bir proje, Eurimage destei var ve yapmcs var.
Trkiyede ok ortakl yapm grld zaman paralar gtrld sanlyor. Ama
Mavi Dalga bizim iin zarar etmi bir proje, Berlinde almasna, Antalyada ilk film
dl almasna ramen.

Her tarafta sorun vardr ama hata pay daha dktr. Hata pay yzde ondur. Burada ynetmen meslek birliklerini dolayorsa ans artyor. Bu iler lobi zerinden
yrmemeli. Projenin nitelii ve projeyi yapan insanlarn gemite yaptklaryla
yrmeli. Ve herkes verilen kararlarn arkasnda durabilmeli. Yeni sinema yasas
bunu deitirir mi? Bu konuda da tereddtlerimiz var. Ama meslek birlikleri kurula
yetkin kiiler gnderse bu i zlr. Herkesin sinema gr, dnya gr farkl
olabilir, ama ortak paydalardan bahsediyorum.

u anki fonlama modelinde baka ne gibi eksiklikler var?

Zeki Demirkubuz projesi tartlrken Nuri Bilge Ceylan taklidi yapyor denmez
mesela. lk filmini yapmam ynetmenle Zeki Demirkubuz sinemas m tartacam. Bir zemin kalmyor tartlacak. Bu nedenle istatistik ksmn nemsiyorum.
Destek alamadm zaman istatistikleri dosyalamaya ve raporlar yaynlamaya
baladm. Bu kurullar ne tr projeleri desteklemi, gryoruz. Ve ortaya kan iki
sonu var temel olarak.

Destek yasas iyi niyetle km. Ama sistemi bilmemekten kaynakl eksiklikler var.
Yasann en nemli kazanmlarndan biri u. Ne kadar meslek birlii varsa oradan
ye al demi. Sinema desteklerinin dier sanat dallarndan en nemli fark sinema yapan insanlarn destee karar veriyor olmas. Tiyatroda yle bir ey yok, her
zaman polemiktir. Sinema da polemiktir ama en azndan meslektalarnz karar
veriyor. Ama bu yaplrken, bu komiteye kimlerin girebilecei, hangi nitelikte insanlarn girecei konusunda bir ey yaplmam.
Avrupada bu tarihsel geliim iinde olmu. Avrupada hibir uzun metraj yapmam biri o komiteye giremez. Girmesine izin vermezler zaten, olay kar. u an
iinde olduum kurulda tane ynetmen var, iki tanesi daha ilk uzun metrajn
yapmam durumda. Ksa film, belgesel, reklam yapm. Ve bu kiiler Nuri Bilge
Ceylann projesine karar veriyor. Kiiler ve biyografilerine baklp ne yaptklar rahatlkla renilir, bunlar aklanyor. Sadece bu kurulda da deil, bundan ncekilerde de var bu sorun. Hangi nitelie sahip olunaca belirlenmemi. yle kriterler
konabilir, en az uzun metraj yapm ve tercihen biri festival dolam denir. Box
office baars kazanm denebilir. Kriter olmad zaman kararlar byle kar.
Ben kendimi gen bir yapmc olarak gryorum, 39 yandaym, 2008-2014 arasnda 9 tane uzun metraj yaptm. Ben oradaki en toy kiilerden biri olmalym ama ben
filmografime gre en fazla film yapm kiiyim. Burada bir sknt var. Hep Ankaray
eletiriyoruz ama bizim Meslek Birliklerinin de skntlar var. Buradaki sorunun iki
sebebi var. Kurulda olduunuz zaman iki yllk grev srecinde filminizi gnderemiyorsunuz. Benim girme sebebim bilinli bir sebepti. Kurula girme kararm kurulun yapsn deitirmek ve effaflatrmak iindi. Benim oradaki varlm kurulu
da deitirdi.
Ama ackl olan ey iindeki insanlarn kendi durumlarn anlayamamas. Bana hep
sorun olarak gelmitir bu. Ben bir nitelie sahip deilsem oradan kanrm. Trkiyede her alanda byle bir kltr olumad iin kurulda da yle. Bir sr nemli
projeyi deerlendiriyorsunuz, o yln sinemasn belirleyeceksiniz, ama konutuumuz konular ok komik konular. Anlarm iin biriktirdiim ok malzeme var burada konuulan. ok temel eyler konuuluyor. Bir kurul yesi unu diyebiliyor, hep
sanat filmleri desteklenmi, ana akm filmler desteklensin diyor. Ben diyorum ki
ana akm filmler de desteklensin. ki taraf da olsun. Ama proje geliyor mu? Gelmiyor ki. Ana akm yapmcs 200-300 bin iin niye getirsin ki filmini oraya? lk filmini
yapmam birinin nne mi filmini getirecek? Ben yirmi ya daha byk olsam,
byle bir kurula proje gndermem. u anda elimiz mahkum. Ama o kadar kt bir
kurul ki kuruldaki insanlar kimse tanmyor. u anda elimiz mahkum. Ama o kadar
kt bir kurul ki kuruldaki insanlar kimse tanmyor.

Bir kere bu destekler boa gidiyor maniplatif bir yalan. Daha iyi ekilde datlmal, daha doru ekilde harcanmal denebilir. Ama sama sapan filmler yaplyor,
bu destekler boa gidiyor demek yalan. ok net istatistikler bunu yalanlyor. Destek
miktarlarnn ok zerinde gie geliri var. Hi kimse bu kamu fonunu niye buna
harcyoruz diyemez. Diyorsa baka bir dncesi var demektir. Desteklerin kendi
iinde baarl olduu aikar. Ama benim iin baarsz. Herhangi bir sinema politikas retmemi, bir yapmc kua retmemi bu yasa. kinci taraf u: Sistemi
yapmc zerinden gtrememi. Yasa baarl olsa 30-40 tane baarl yapmc
olurdu, o insanlar da film yapmaya devam ederdi. Biz ynetim kurulu oluturuyoruz
SE-YAPta, havuzda yeterli kii yok. Biz buraya farkl ideallerle geldik. Mesleimizi
yapacak altyapy oluturalm dedik. Biz buradan ekilelim, biz vazgetik diyelim,
SE-YAP olmaz. Arkadan bizi itekleyen bir grup yok. SE-YAP biraz nc kuvvet gibi
oldu. Biraz rahatsz da olundu bundan ama iyi iler yapld iin de kimse bir ey
diyemiyor.
Baka eyler de var. Bu yasa ilk ktnda Sinema ve Telif Haklar Genel Mdrl
vard, sonradan ikiye ayrlarak Sinema Genel Mdrl oldu. Orada da bir sreklilik yok, Genel Mdr devaml deiiyor. Oray da bilen insanlarn olmas lazm.
Mevcut Genel Mdr Cem Erkul iyi niyetli bir kii ama sinemay burada rendi. Biz
de reniyoruz ayr bir konu ama devlet kadrolarnda bir sknt var. Alt kadrolar da
reniyor. Mevcut sinema yasa taslana biz en sonunda bir yapmc istedii kadar
film gtrebilir maddesini yeni koyduk.
Mevcut sistem ynetmenler yapmc olsun ve drt ylda bir film yapsn diyor. Ama
bu gc datan bir ey. Ynetmenler kendi ilerine odaklanmal, kendi sanat eserini oluturmal. Yapmc ise sektr gelitirmeye almal. Keke ynetmenler de
bir araya gelse ve eser sahibi meslek birliini kuvvetlendirebilse. Ama bu insanlar
bir araya gelemiyor. Ynetmenlerin de bir araya geldii oluumlar genelde sorunlu.

-29-

O kadar temel sorunlar var ki. Benim bu sene Berlinde iki filmim vard. Berlinde
ayn yl iki tane filmi olan yapmc azdr, nemli bir yapmclk baarsdr. ki filme
de oradaki tantmlar iin hibir destek alamadm. Sivas filmi Venedike seildi ne
kadar destek alaca belli deildi. Biz destek tarifesi hazrlyoruz memur gibi, bizim
hazrlanan yasa zerine fikirlerimizi sylememiz lazm. Byle temel eyleri sylemek gerek. Ama istediiniz kadar bunlar yapn, mevcut hkmetler bir kltr sanat politikas gelitirmezse, zelde bir sinema politikas yrtmezse btn bunlar
nasl yryecek? Onlara ramen bir ey yapamazsn. Yasa tasla hazrlyorsunuz
ama Bakan yerinde yok. En byk meslek birliklerinden birinin Bakanla birka ayda
bir grmesi lazm. Emek Sinemas protestolar sonras yaplan basn toplantsnda grdk mer eliki. Ben kltr sanata daha merakl biri gelsin diye heyecanla
bekliyorum. Mevcut iktidarn kltr sanata bak ok parlak olmad iin biraz
da seviniyorum sinema desteklerini hala konuabilmemize. Vazgetik diyebilirler.
Ama kendi entelijansiyasn oluturamad iin hala buna ihtiya duyuyor.
Blogunuzdaki yazda sektrn temel hedefi Ulusal Sinema Merkezi yaratmak olmal demisiniz. ncelikle Ulusal Sinema Merkezi dediiniz yap neleri kapsyor?
Yurtdnda grdnz modelleri de sormak istiyorum. Buna gre Trkiyeye uygun nasl modeller var? Sizin uygun grdnz modeller nelerdir?
nce Ulusal Sinema Merkezinin tarihinden bahsetmek gerekir nk yeni bir
kavram deil. Yanl hatrlamyorsam bundan be yl nce Antalya Film Festivalinde Ulusal Sinema Merkezi yasa tasarsyla ilgili bir altay yaplmt. Trkiye sinemasn ynetecek bir merkez oluturacak, u andaki yasa tasarsndan ok
daha ileride bir tasaryd. u anda Trkiye sinemasn Sinema Genel Mdrl
ynetiyor, Mdrlk de Kltr ve Turizm Bakanl iinde kk bir para. Mdrlk
Ankarada ama sektr stanbulda. Merkez iin ise sektrn kendisinin ynetecei
bir model dnlyordu. O dnem ben de srecin iindeydim ama sektrn bu
kadar iinde deildim. Trkiye Sinema Platformu diye bir platform vard, o zaman
Mithat Alam Film Merkezi adna katlyordum. Bizde hep vardr, Yeilamclar ve yeni
sinemaclar bir yerde buluurlar ama alttan alta bir gerilim fkrr. Yeilamclar
kendilerini hep dlanm hisseder, u an film yapmazlar, sektrn iinde deillerdir ama bir yandan da ayracak zamanlar vardr. O zaman aktif olan birok kii
u anda yok. Mustafa Altoklar o zaman ok aktifti. Film-Yn derneinin o zamanki
bakan Erdoan Karl inanlmaz aktifti. Ama u anda hibir tartmada yoklar.
Bazen bizde yasa koyucu hkmet sektrn nnde gider. Sektrn talebi olmamasna ramen byle bir yasa yapalm denmiti. Erkan Mumcu dneminden gelen
Abdurrahman elik birka kii vard bunun iin uraan. Sevelim sevmeyelim uzun
vadeli olarak bir yasayla ve merkezle zleceinin bilincindeydiler. Kltr Bakanl byle bir neri, tasar getirdi. nanlmaz atlak sesler kt. Biz de atlak sestik,
ama biz bunlar olumlu ama unlar da olsun diyorduk. Bir grup da byle kacana hi kmasn dedi. Gelinen nokta iyi idare edilseydi baka eyler konuuyor
olacaktk. u an gelinen noktaya bakalm. Biz iki yl nce yeni yasa tasars iin
uzlatk. Ama u an tasarmz demode olmu durumda. eriinin bu ekilde kmasn istemiyoruz, bir ksm revizyonlar yaptk.

u an gndemdeki kanunun ad Trkiye Sinema Kanunu. Ulusal Sinema Merkezinin

ad bile gemiyor. Bu bir ara kanun. Ara kanun ktktan sonra temel hedef merkez
kurmak. Yasa ktktan sonra sinema merkezi iin alacaz. Ama Antalya Film
Festivalinden sonraki srete sorunlar var. Destekleme kuruluyla ilgili, finansla, deerlendirmeyle ilgili sorunlar var. Ama en bata sylenecek eylerden biri
sektrn kendi kendini ynetecei otonom bir merkez olmas. Devletin byle bir
gelenei yok. Devlet eer para veriyorsam karacam diyor. Antalyada da benzeri oldu. ok kuvvetli bir festival kurulu oluturuldu. Basn toplantsnda Menderes Trel vard. Belediye bakan festival bakan olabilir mi? Olamaz. Kendisinin
ben Onursal Bakanm, bunu finanse ediyorum demesi gerek. Keke siz belediye olarak buna destek verseniz ama mdahil olmasanz, dendi. Bakan da Ama
paray biz veriyoruz, dedi. Ankarann da bakn yanstan bir ey. Merkez kurulsun
ama sahibi Ankara olsun diyorlar. Biz diyoruz ki kurulsun ama birisi atanmasn.
Sektrn dinamikleri ele alsn. Tabi sektrn de kendi iinde atmalar var. Oras
kurulduunda kendini orada grmek isteyen, retim yapmayp bir yerlere gelmek
isteyen insanlar var. Birisi kp uzun bir mektup yazyor. Olayn aktr deil ama
kendisini yaa nemli gryor.
Ulusal Sinema Merkezin modelinin sektr iinde yeterince tartldn dnmyorum. Zaten sektrn bunu tartacak olgunluk dzeyinde aktrleri de yok.
Dolaysyla bazen ne yazk ki Ankara daha nde gidebiliyor. Ama gelinen noktada
bizim talebimiz ok net. Sektrn kendi kendini ynetecei, otonom, karar mekanizmalarnda tartlacak eyler olacaktr ama ynetmelikleri bizim resmi gazetelerde okumadmz, mdahil olduumuz bir sre olmas lazm. Ama tabi sreci
reten insanlarn ynetimde olmas lazm. rgtlenmeler de birka eksik dnda
olumu durumda. thalatlar ve datmclar rgt yok ama kendi aralarnda
tartyorlar. Yeter ki rgtlenmelerde de reten unsurlar ynetim kurullarna girebilsinler, sz sahibi olabilsinler. Bence bu olduu zaman Ulusal Sinema Merkezine
giden yol kendiliinden oluacak.
Bu durumda Ankarann u an istedii Sinema Genel Mdrlnn biraz daha
gelimi hali gibi. yle mi?
Sinema Genel Mdrl yeni bir kurum. Telif Haklar ve Sinema Genel Mdrl
olarak geiyordu, yl nce ayrldlar. Ankara iinde rtlerini ispat etmeye
alyorlar. Kendilerini kuvvetlendirecek bir yasa olarak gryorlar. Gerekten de
yle. Ancak var olan politik durum sanatlar yle savurdu ki siyah beyaz olutu
durum. Biz Bakana defalarca grme talebinde bulunduk, geri dn yok. Ben
bir meslek birliinin bakan yardmcsym, birok film yaptm, sektrde nemli
konumdaym ve Bakanla iki defa grebildim. Bir tanesi Emek sinemas ykldktan sonraki grme. kincisi de Sivas filmi dl aldktan sonra Bakann ocuk
oyuncuya dl verdii gn. Antalya Film Festivaline Bakan geldi, ben Film Forum
yneticisiydim ama grmedim. Bakan, Film Forumun dl treninden sonra bir
yemek daveti verdi ama sadece yabanc konuklara akt. Yabanc konuklar bana
beraber oturalm, yasann kmas hakknda konualm dediler. Ama ben de ben
davetli deilim dedim. Bu bence zetleyen bir ey. Hadi beni sevmiyorlar, persona non grataym, hadi beni angaje buldular ki hep siyasi grm ayrmaya
alyorum, en azndan meslek birlikleri davet edilsin.
-30-

Bakan davet etmedii zaman, sektre siz bana herhangi bir ey getiremezsiniz,
gcnz yok diyor. Bakan Antalyada bir toplantda yasay Kasm aynda
karyoruz, demi. Hangi yasa? Ben yllardr alyorum, haberim yok. Sinema
Genel Mdrlnn de bildiini sanmyorum. Siyasi grlerimiz farkl olmasna
ramen oradakilerle arkadaz, dostuz, effaf bir ekilde konuuyoruz. Bizim hakim
olmadmz baka dinamikler var.
Dolaysyla en stten karar veriliyor?
Hep yle zaten ama yasa hazrlayacak konuma gelmiiz ama bilmiyoruz. AKPnin
en bandan beri politikas ekonomi zerinden gitmekti. Sinemaya bak alar
da bu. Yabanc yapmlar gelsin, film eksin. Bunlar da olsun ama yasalar olmadan
yabanc yapmc gelmez. Mesela Antalya Film Forum dnda arlan yabanc konuklar vard. thalat ve datmc Pinema arm mesela konuklar. Niye mesela kapal kaplar ardnda dnyor? Gelenler de Hollywoodun B tipi oyuncular,
yapmclar. Burada aklk olmas lazm.
Sektr blnse bile btn bunlar konumak kt deil. Bana uygulanan persona non grata durumlar da bununla alakal. Ben ak bir ekilde konuulmas
taraftarym olduum yerlerde. Bu nedenle aldm tm kararlar Meslek Birliinde
tartmaya amak istiyorum. Hatann olmamas imkansz. Ama nmzdeki yllardaki sektr politikalarn belirlerken bunlar konumamz lazm.
AKP hkmetinin politikalarndan devam edelim. Kurulu sresini sormak istiyorum. Siyasal olarak deerlendirdiimizde neden byle bir yasa karar alnd?
Ben o srete ok iin iinde deildim. nce Altyaz dergisinin yneticisiydim, sonra da Mithat Alam Film Merkezinde ynetici olarak altm. Birebir ahidi olmadm
ama kiisel tanklklar ve bende kald duygularla unu diyebilirim. Sektrn bir
talebi olmam. Erkan Mumcu sinemann iinden gelen biri, onun ynlendirmeleri
oldu. Bunun yannda AKP ilk geldii zamanlarda bir ok demokratikleme vaadinde
bulundu. Sinemada da kendine bir alan grd. Ben bunu kt niyetli grmyorum.
Trkiye byyor ve sinema da potansiyeli olan bir alan. Bunun iin ne yapabiliriz
diye yola kld. O dnemde sektrn birikimi bu kadar deildi. O dnemde de
istenilen bir yasa kmam, birka kii srece mdahil olmu ve byle bir yasa
km. Bence iyi niyetli bir aba ama birka kiinin inisiyatifiyle km. Trkiye tarihinde ilk defa sistematik olarak destek mekanizmas kt ama yasa karken sektr politikas oluturmak iin kmad ve yasa yapanlar sektr iyi bilmedii iin
yasa erevesinde yzlerce kk yapmc irketler kt. Dolaysyla evet, bir sr
iyi filmin kmasna yardmc oldu ama sektre dair bir gelime olmad. yi niyetli
bir yasa, uradan anlyoruz, yasa yle yaplm ki destek rsumlardan toplanyor
ve ayn zamanda datmna da sektr karar veriyor.
Uzaktan baknca mantkl bir yasa.

Rya gibi. Dier sanat dallarnda hi olmayan bir ey. Fakat yle bir ey oldu. Yasa
ktnda Meslek Birlii says azd. Ama sektr politikas olmad iin, Sinema
Genel Mdrl ve Kltr Bakanl sektre hakim olmad iin, sektr iinde
kendi kk adacklarn yaratmak isteyen insanlar olduu iin bir sr Meslek
Birlii km. Meslek Birliklerinin says da artnca g blnm oldu. Blnm
bir kitleyi ynetmek daha kolaydr. Snflandrma kurulunda da byle olmu. Biz
de SE-YAPta ilk ynetim kurulunda yapmc birliinin birlemesi gerek dedik.
karlarn ortaklamas lazm. Ama birliklerin sektre baklar farkl. Bir meslek
birlii Ankaraya daha yakn, biri dizi sektrne bakyor. Bu bir yandan da Ankarann iine gelmi. Ben Sinema Genel Mdrlnn de elinde olduunu dnmyorum. Bir sr karar stten veriliyor, stten verilen kararlar da anlk veriliyor.
Biz yllarca tek bir kelime iin alyoruz ama yukarda tamamen ekonomik verilere gre bir anda karar verilebiliyor. Toplantlarda hemen anlalyor. Bizde yle
bir durum daha var. Byk sinema yapmclar sektr politikalarnn ok farknda deiller, bu tartmalarn iinde yer almamlar. Bu nedenle Ankarayla kar
karya gelmiyorlar.
htiya duymuyorlar belki.
Bence ihtiya duyuyorlar. nk onlarn filmleri de snflandrmaya giriyor, rsum vergileri onlarn filmlerinden de alnyor. htiya her zaman var. Hepsi dizi
yapmclar ve dizilerdeki sansr daha fazla. Ama kar karya gelmek istemiyorlar.
Ama ok byk ekonomik riskleri var. Risk kelimesini ok fazla duymaya baladk.
yapamama riskleri. Benim aldm riskler daha kk, ben en fazla devletten
para alamam, baka yerlerden para alarak film yaparm ya da hi film yapmam.
Ama baz insanlarn riskleri daha fazla. Ve kararlarn da etkilemeye balyor.
Destek miktarlarn nasl deerlendirirsiniz? Zaman iinde ykselip dyor?
2015 yl destekleri de rekor seviyedeydi. Bu deiikliklerin sebebi nedir? Son iki
senedir destekleme kurulu yesisiniz, buradaki sreleri de sormak istiyorum.
Destekler azalmad, artmad da. yle bakmak lazm: Proje bana verilen destekler
artt. Sknt u, bu iin effaflamas lazm. 2015 ylnda ne zaman toplant yaplacan, ne zaman kurul olacan bilmeliyiz. Bu basit bir ey ama bilmiyoruz.
Antalyada bir anda mail geliyor, ekim sonuna deadline veriliyor. Ankarada ne
gibi dinamikler var bilmiyorum. Ben Sinema Genel Mdrlnn de elinde olmadn dnyorum. Ortak yapm takvimine ve Euroimage toplantlarna gre
bir toplant takvimi karttk ama uyulmuyor. Meslek Birliklerinin Antalyadan sonra
bir toplants oldu. Oradaki gndem maddelerinden biri uydu, benim destekleme
kurulu yeliim mart aynda sona erecek. Ben oraya belli misyonlarla girdim. effaflatrmaya altm. Baarl oldum ya da olmadm. Ama artk bundan sonraki
srete gelecek destekleme kurulunda kimler olacan tartmamz lazm. Belirli
krmz izgilerin konuulmas lazm. Benimki u mesela: nerilecek kurul yelerinin niteliklerinin belirlenmesi lazm, Nitelik nerisi de yapacam. Nasl film
akademisine girmek iin kriterler varsa yle kriterler olmal. yle kriterler olabilir,
en az tane sinema filmi yapm olmak, en az bir tane uluslararas baar kazanmak gibi nitel eyler. Ama bunu dediim zaman nasl olacak, kimi gndereceiz
diyorlar?
-31-

nk onlarn yelikleri bu standartlara uymuyor.

Bu kriterleri yazdmz zaman u an kurulda olan kiilerin drtte der. Ama
bunu da sektrn ac bir ekilde kendisine syleyebilmesi lazm, zeletiri yapmas lazm. yle dnlyor, ben birini gnderiyorum, kendi projelerimi geirebilirim. Sektrn de kendi iinde effaflamas lazm. Varsn ben de o nitelikleri
karlamyorsam girmeyeyim. Ama ancak byle tartabiliriz.
Destek yesi olarak size sormak istiyorum. Sansr vakalarn ok duyuyoruz,
destek alamayan baarl ynetmenler var. Adil bir datm yaplyor mu? Destek
ile bamszlk arasnda nasl bir iliki vardr?
Destek ile bamszlk sorusu geni, saatlerce konuulacak bir konu. Ben ok bal
eyler olduunu dnmyorum. Devletten destek alnca bamsz olunmaz diskurunun doru olduunu dnmyorum, yanl bir tartma bu. Devletten aldmz
destek aslnda, sektrden toplanan ve sektr tarafndan datlan destek. Kltr
Bakan nne ap ltfederek datmyor. Sektr karar veriyor. Dolaysyla oraya
girmek istemeyebilir, Genel Mdrlkle, meslek birliiyle i yapmak istemeyebilir
insanlar, buna sayg duyuyorum. Ama byle kurallar Almanyada da geerli. Medienboard fonu da destekleri blgeme katk yaparsan veririm diyor, ki bence bunda
bir sorun yok.
Dier soruyla balantl olarak, u ana kadar herhangi bir bask oldu mu aldmz
kararlarda? Bakan tarafndan onaylanmayan kararmz olmad. Teamlen de byle
bir ey yaanmadn dnyorum. Bir karar oldu, o karar da ieride konutuk.
Sivas filminin isminin Sivas konmamas istendi, yapmcya Sivasllar rencide olur
diye ismi deisin denmi ama biz bastrdk ve karar geti. Filmin ieriine dair
deil, ismine dair bir eletiri oldu. Ama destekleme kurulundan ismini deitirmeden destei kardk. Kendi aramzda konutuk, basna yanstmadan zdk.
Ama politik bir ey deildi, seim dnemi hassasiyeti. Sinema Genel Mdrl de
bunu zd ve Bakan da imzalad.
Memlekette kraldan ok kralc olan ok insan var. Bakalar yerine dnp hareket eden. Ben bu srete ok duyuyorum, Antalyada da duydum. Festival komitesindeki baz kiilerin de byle davrandn dnyorum. Fakat ben analitik
dnyorum. Destek mekanizmasnn da byle olmas gerektiini dnyorum.
Kurallarn belirli olmas lazm. Benim krmz izgilerimden biri kurulda her projenin tartlmas gerektiiydi, puan vererek olmaz. Ben kurul yelerine sen aslnda
orada olmaya layk deilsin diyorum, bu yzden de sevmiyorlar, ak ak eletiriyorum. Ama ardndan da ayn kurul yeleri nemli ynetmenlerin projelerini deerlendiriyor. Deerlendirme kriterleri de mulak oluturulmu. Filmlerin uluslararas
baars deniyor ama ekilmeyen filmin baarsn nasl konuacaz. Ynetmenin
eski baarlarn, giesini konuursun. Bunlar factual eyler. Ama ekilmeyen
filmin nasl olacan konuamazsn. 14 kiilik kurulda filmin dramaturjisi yle
zayf diyemezsin, ben senarist deilim ki. Ama iki tane senaryo doktoru rapor yazar,
bunlara bakarm. Ben yapmcym, ok iyi finans plan yaparm, ekip kurmay bilirim ve bu konularda ayrntl ekilde konuabilirim. Ama konuacak bir zemin yok.

2013 Nisan sonundaki toplantdan sonra, aldmz kararlardan dolay, kendimi

de katyorum, utan duyuyorum diye tweet attm ve tabi ki kurulda olay yaratt. nk nesnel bir ekilde deerlendirdiimizi dnmyorum. Bir sr kiiye
hakszlk ettiimizi dnyorum. zellikle ksa ve belgesel film projelerinin hakkyla okunmadn dnyorum. Ben de bu srecin parasym ve zeletirimi
yapmalym. Olumlu eyler yaptk. Ama kurul yesi olduumuz anda istiare toplants ad altnda sektr temsilcileriyle toplantlar yaptk. Ancak kimse gelmedi,
birka kii geldi. Ben kt niyetli okuyorum bunu. O toplantlarda oyunun kurallar
belli olsun dedik. Biz daha gl olalm Ankaradan, dedik. Ama grdk ki Ankarayla yakn durmay seen insanlar var. Bu da onlarn hayat felsefesi. ine gelmiyor oyunun kurallarnn olmas. nk bu sre daha nesnel ilerlerse birtakm
projeler geemeyecek.
Yapm kategorisi ve ilk film destei kategorisi diye iki farkl kategori var. lk film
desteine bavuran yapm desteine de bavuruyor. Dedim ki bunlarn hepsini bir
arada toplayalm. lk filmde ama nedir? Yeni yetenekler kefetmek. Hibir yerde de
oran %50 olamaz. Genel oran %10dur. Her sene sektre 20 yeni ynetmen sokarsan
olmaz. Bu kadar arz talep dngs yok. Ama bu iine gelmiyor, nk arkadalar
var. Yapm desteinde destekler daha yksek. Yapm desteinde teaser yapmadan
destek almak mmkn. Benim iin bu krmz izgi, bunun olmamas lazm. Ynetmenin ksa film baars yoksa, sektrde alma tecrbesi yoksa, ksa film baarlar
yoksa destek almamas lazm, bu kadar basit, her yerde byledir. Ama yle oluyor,
sektrn iinde dolayor projeler ve geiyor. Ben bundan nefret ediyorum. Btn
bu sansr tartmalarndan daha arkaik, daha Ortadoulu buluyorum. Buna izin
vermememiz lazm. Ankarann da yle iine geliyor. Toplantlarda da Ankara u
proje benim iin nemli diyebiliyor. Sonuta bu bir strateji, bunu syleyebilirler.
Ancak son tahlilde kurul yelerinin sadece drtte biri Bakanlk tarafndan geliyor.
Genel havas bu deil toplantlarn. Bu nemli. Yznc yl toplantlarnda nemli
paralar dattk. Bu sene ok iyi projelere destek verildi. Ama benim istemediim
bir sr projeye de destek verildi. Bir denge politikas.
anakkale projesine (Son Mektup adyla vizyona giren film) 1 milyon 750 bin destek
verildi. Bence verilmeyecek bir proje. Ama ona verildii iin Semih Kaplanoluna
da verildi. Hatta ben zorladm. Semih Kaplanoluna verildi diye eletirildi ama
iyi filmler yapan bir sinemac. O hak etmiyorsa anakkale filminin yapmcs hi
hak etmiyor. Tamamen devlete yakn diye o paray alyor. Ama o alyor diye biz
de orada olduumuz iin Semih Kaplanoluna verebilmeliyiz. Biz orada olmasak
verilemez zaten.
Semih Kaplanolu da belli alardan yakn biri saylamaz m?
Ben yle dnmyorum. Ben sinemac tarafyla bakan bir kiiyim. Dnya gr
yakn olabilir ama Kaplanolu Altn Ay dl alm bir ynetmen. Filmlerin baars
ortada. Kaplanolu hkmete yakn durabilir, Babakanlk tarafndan, TRT tarafndan bizim alamadmz destekleri alyor olabilir.

-32-

Kendi yapmclk becerisi olarak bakyorum buna. Destekleme kurulu yesi olarak
ben una bakyorum. Semih Kaplanolu gelmi, projesi iyi, yapt iler ortada. Ben
ona vermeyeceim de kime vereceim. Kutlu Ataman da sevmiyorum ama sinemac olarak yaptklarn nemli buluyorum. Son filmini de beendim. Ben sinemaclarn bunlar ayramadn dnyorum. Bu doru bir ey deil.
Ben gelecek sene yapmc olarak bavurdum diyelim. Yama yle bir adam diye
destek verilmiyorsa ve bunda bir sknt yoksa zaten ok byk sorunlar var demektir. Beni yaptm ilere, rettiklerime o projeye gre deerlendirilmesi gerek.
Kutlu Ataman Altn Portakalda dl ald, yanda olduu iin ald denildi. Beenmeyebilirsin bu karar ama jri buna karar vermi. AKPye yakn olduu iin deil.
Beenmiyorsan, Antalyaya, o jriye filmini gndermeyeceksin. Bu kadar basit. Onu
gze alacaksn. Hem gnderip hem byle oluyor diyemezsin. Kutlu Ataman da
yaptklaryla bunu kayor, bundan beslenen biri. Ben sinemasn seviyorum ama
Kltr Bakanyla bizim admza yapt toplantlar mide bulandrc buluyorum.
Btn bu srecin paras deil, Meslek Birliinde deil. Ama sinemac olarak arkasnda dururum. Keke daha az konusa, daha ok film retse.
Destein yapsna gre geri demeli bir destek. Geri deme nasl yaplyor?
Orada da yle bir ey var, nce bunu aaym. Bavuruyorsun, szleme yapyorsun, btenin en fazla % 50sini alabiliyorsun. Yani Bakanlk aldn destein iki
kat kadar bir mali mavir raporu gstermeni istiyor. 200 Bin TL destek aldysan,
400 Bin TLlik mali mavir raporu gndereceksin. Eer gelirin daha azsa zaten
deme yapmyorsun. Batm saylyorsun. Bu geri deme sreci 4-5 yl sryor,
Hesap kapatmalar vs. Ondan sonra da 3 yl daha cezal olabilirsin. Mevcut yasaya
gre tekrar bavurman iin, cezal saylmaman iin belirli festivallere katlman gerek. Ama yle bir yanl anlalma var: Diyelim filmin kar etti. Karnn yarsn, ya
da kantladn oran demek zorundasn ama bunun dl alp almamanla alakas
yok. Bunu anlatmaktan dilimde ty bitti. nsanlar festivale katlrsam geri deme
yapmayacam diyor. Ne olursa olsun kar ediyorsan kendi orannda geri deme
yapmak zorundasn. u ana kadarki geri deme yapan film says ok az. Ben hangi filmlerin destei geri dedii bilgisini istedim Bakanlktan ama gelmedi. Ama
Trkiye sinema muhasebesinde faturalandrlmam, muhasebeye iletilmemi bir
sr gider var. Avrupada film yapmayla Trkiyede film yapmann farklarndan biri
bu. Bir bakyorsun, cebinden 3x km ama muhasebede x var. Hesap kapatrken
karda grnyorsun, bu nedenle de devaml faturalarn artrmaya alyorsun.
Alavere dalavere yaplmamas iin abalyoruz ama muhasebe sisteminden kaynakl bir sr sorun oluyor. Bunun zm de Bakanlkta. Geri deme yapan film
says ok az, zeten bu sistemde olmas ok zor.
Sizin yaznza gre filmlerin toplam gie haslat verilen destek miktarndan daha
fazla. Ortalama destein 1,5 kat gie geliri var. Ancak gie geliri filmin geliri demek deil, dolaysyla kar edilmemi. Burada nasl bir tablo kyor?
Benim o veriyi karmamn temel sebebi u, devlet desteiyle ilgili son yllarda
artan bir kar gr var. Devlet niye sinemaya destek veriyor?

Devlet destekleri boa gidiyor, insanlarn izlemedii filmlere destek veriliyor deniyor. Bazen ana akm yapmclardan, bazen de dier sektr bileenlerinden duyuyoruz. Bunu rtmek iin bu rakam verdim. Sadece haslatlara baktmz zaman
bile verilen destek haslatlardan daha az. Bunu syleyen insanlar yanl bir argman savunuyorlar ya da yalan sylyorlar, ilerine gelmiyor. Avrupada bir sr
lke, sinema politikas retirken Trkiyede bu insanlarn filmlerine kimse gitmiyor, niye destekleniyor, ana akm filmler desteklensin diye zemini olmayan bir argman var. Bu rakamlar bu argman boa kartyor. Bunun dnda da gelirler var.
K Uykusunun Trkiyeye sadece Altn Palmiye alarak yapt katk llemez bile.
Ben de tam tersine bu desteklerin artmasn, belediyelerin, sponsorlarn, kalknma
ajans gibi baka kurumlarn desteklemesini savunuyorum.
Haslat geliri olarak baktmzda doru, ancak ou film zarar ediyor. Burada
bir tkanma var ama almas gereken bir tkanma, srdrlebilir deil. Bu tablo
nasl deiir?
Bu tkanmann olmamas iin bamsz film reten kuvvetli yapmclarn olmas
lazm, ki bilgi birikimi daha akmle olabilsin, daha fazla ok uluslu ortak yapm
ksn. Ama ben nde gelen bir yapmc olarak artk film ekmek istemiyorum. SEYAP iindekiler olarak film yapmak istemiyoruz. Biz baarsz yapmclar deiliz,
yaptmz iler ortada. Ama ekonomik olarak bir katks yok. Sadece Bakanlktan
gelecek desteklerle ilerleyemeyiz. Desteklerin artmas lazm, en azndan Avrupa
standartlarna ulamamz lazm. Yapmclar iin proje gelitirme destei lazm. Ben
btn proje gelitirmeleri kendi cebimden karlyorum. Trkiyede sinema filmlerinin istenilen dzeye gelmemesinin temel sebeplerinden biri bu eksiklik.
Proje gelitirme nasl bir sre?
Filmin fikir aamasndan n yapma kadarki sre. Senaryo gelitirmeden balayan,
marketlere, yapm desteklerine gidilen bir-iki yllk bir alan. Bu alan bir yapmc
asndan ok nemlidir. Bir yapmc 2 ylda 10 tane proje gelitirir. Projelerini
gelitirirsin ve en uygun noktada filmi ekersin. Bizde yle olmuyor, Bakanlktan
destek alyoruz ve filmi yapmak zorunda kalyoruz.
zel sektr iinde sponsorluk yasasnn gelitirilmesi lazm. Nasl zel kurumlar
mzelere, galerilere yatrm yapyorsa bunlara destek olmas lazm. Sinemann
zel sektrn gznde daha az riskli olmas lazm. Ben Berlin Film Festivaline kabul edildiimde kolay sponsor bulabilmeliyim. 9 tane film yaptm ve her seferinde
ilk filmini alan biri gibiyim. Benim iin biraz daha kolay olmas lazm.
Bizim yetenee dair bir skntmz yok. Ama belli isimler kacak, 3-4 ylda bir film
yapacaklar. Bu insanlar 4 ylda bir film yaparak hayatta kalamazlar. Dolaysyla
Emin Alper Tde ders verecek, Kaan Mjdeci barn iletecek, baka ynetmen
dizi, reklam ekecek vs. Ve bizim sektrden ekiliyor olmamz iyi bir ey deil. Baka bir akm ekiliyor olacak sektrden. Bu kadar ilikisi olan insanlar ekiliyorsa
sorun var demektir. Bizim istediimiz eyler ok basit. Reglasyonlar doru ksn,
profesyonel ve effaf ynetilsin istiyoruz. Bu istekler ok grlmemeli.
-33-

Dier desteklere dair nasl bir bilginiz var? Festival destekleri vs. Bu sre nasl
iliyor?
Karar veren Sinema Genel Mdrl iinde bir komite, desteklerdeki gibi sektr
temsilcileri yok. Genel Mdrlk de kurallarn kuramad iin buras tam oturamad. Biraz gri bir alan. Benim orada eletirdiim u, effaflk yok. Observatory raporuna gre sinema retim destekleri kadar etkinliklere de destek verilmi.
Avrupada etkinlie verilen destek oran %10, bizde ise %50. Biz de istiyoruz ki neye
destek verildi aklansn. Buradaki effaflktan niye kalyor? nk siyasi ilikiler
var. Hem AKPden, hem de CHPden uraya buraya verilsin diye bask var. Genel
Mdrlk de siyasetin iinde bir kurum. Biz istiyoruz ki tarife oluturulsun. Berline
gittiimizde oradaki grnrlk ok nemli, afi astrmak, parti vermek, market
gsterimi yapmak iin para lazm. Avrupadaki tm sinema merkezleri yapmclar
burada destekliyor. Benim bu sene Berlinde iki tane filmim vard. Berlinde iki filmi
olan baka bir yapmc yoktu. Ben Bakanla bavuru yaptm ama cevap gelmedi.
stediimiz paralar da ok byk paralar deil.

5. Blm:
Flmlern Selmes:
Ahmet Grata

Ben SE-YAPta bir tarife yaptm, bir film hangi festivale giderse ne kadar alr? Nelere harcanr? Oscar dllerine giden film ne kadar destek alr? ok ey istemiyoruz, basit bir istek. Ayn eyin festivallerde de yaplmas lazm. Altn Portakal
bir sene CHP, bir sene AKP yapyor. Tarife olursa Trkiyenin en nde gelen festivallerine ayn destek verilir. Bize hep ii siyasete sokuyorsunuz diye sulama var
ama tam tersi siyasetiler ii siyasete sokuyor. Tam tersinden ben de sularm.
Bu para hibir brokratn paras deil, halkn paras. Dolaysyla herkesin hesabn
sormas gerek. Benim btn gayretim de bu srete effaflamaya gitmek oldu.
Bunu salayamadmz srece olmuyor. Ben Balkesirliyim, Balkesirli bir hemerim geldi ve kyak yapyorum diyelim. Bu insancl bir ey. Ama beni buradan kurtaracak bir tarife lazm. Ben hemerime tarifeyi gstermeli ve ona gre vermeliyim.
Bu herkesi kurtaracak bir ey.

-34-

projelern selme
srec nasil lyor?
Film projelerinin Destekleme Kurulu tarafndan seilme ya da seilmeme sreci
sinema desteklerinin kamuoyunda en ok tartma yaratan blmn oluturuyor. zellikle ilk filmiyle gerek festivallerde, gerekse vizyonda baar kazanm ynetmenlerin sonraki filmlerinde destek alamamas sansr tartmalarnn nemli
gndem maddelerinden biri.
2013 yl desteklerinde Nuri Bilge Ceylan dnemin rekor desteini almken, Emin
Alper, Hseyin Karabey ve nan Temelkuran gibi ilk filmiyle festivallerde baar kazanm ynetmenlerin destek almamas skandal olarak deerlendirildi.1 Hseyin
Karabey reddedilme gerekesini siyasi nedenlere balad.2 Ancak kurulun herhangi bir aklama yapmamas nedeniyle destek vermeme kararnn sebeplerine dair
hibir zaman resmi bir cevap gelmedi.
2014 yl destekleme kararlarndaki AK Partiye yaknlyla bilinen zhan Erenin
yksek oranda destek almas da tm bu tartmalar daha da alevlendirdi.3 Ayn yl
aklanan dier kararda da Zeki Demirkubuz gibi baars kantlanm ynetmenlere destek verilmemesi ynetmenlerin Gezi direniindeki hkmet kart tutumlarna ynelik bir ceza gibi basna yansd.4
Grmecilerimizden ou desteklerle ilgili siyasi sansr iddialarnn yan sra
Destekleme Kurulu temsilcilerinin mesleki yeterliliklerini de sorgulamaya atlar.
Trkiyede sinema alannda 10 meslek birlii var ve her meslek birliinin gnderdii
bir temsilciden oluan kurulun sorumluluu byk, ancak bu sorumluluu laykyla tayp tayamadklar tartmal. Bu sorular yneltmek zere meslek birliklerine ulamaya altmda ise ya yeterli cevap alamadm ya da hi gremedim.
Sadece nceki rportajlarmda grdnz Sinema Eseri Yapmclar Meslek Birlii
(SE-YAP) yesi Yama Okur ve Serkan akarer dnda Film Yapmclar Meslek Birlii
(FYAB) Bakan Yardmcs ve birliin destekleme kurulu temsilcisi Nazif Tun ile
grtm. Tun, FYAB olarak temsilci seimleri konusunda unlar syledi:

(...temsilcinin) Yapmclkla ilgili sektrde geirdii

sreye, rettii ilere, sektrn sorunlaryla ilikisine
bakyoruz. Bir de tabii sektrn sorunlaryla ilgilenebilecek, sorumluluk alabilecek durumda olup olmadna bakyoruz. Btn kriterleri uygun olmasna ramen
yenin zaman olmayabilir ya da ilgilenmek istemeyebilir; her toplantda 180e yakn proje geliyor ve buna
vaktini ayrmas lazm. Aylar ncesinden balamak lazm,
iki aya bir pabuta verilecek karara brakmamak lazm.
Hakkn vererek projeleri deerlendirmesi lazm, bu da
vakit ister.

Tun seilmeyen projelerde kurulun nne gelen proje dosyalarnn nemine de

vurgu yapyor: Orada her Meslek Birliinden temsilciler ve Bakanlk temsilcileri
var. Kendi beenilerine, dnce sistemlerine, sanatsal alglarna gre birtakm
eserleri ne karyorlar. Orada her inantan, her duygudan, her beeniden insanlar olabilir. Aslnda demokratik bir seim. Ortak beenilen eserler listelerde ne
kyor ve deerlendiriliyor. lk ynetmenlerin eserleri daha farkl, ne yapacan
grelim duygusu iinde deerlendiriliyor. Ciddi anlamda proje dosyasn hazrlam her proje destekleniyor. ou proje karnndan konuuyor, ne anlatacan
bilemiyor, ynetmenler de akas aknlk iinde oluyor, bu projeler erteleniyor.
Projeler belli bir olgunlua gelinceye kadar erteleniyor. Ama desteklerin olgun bir
vaziyette olduunu dnyorum.
Yaz dizimizin bu blmnde akademisyen kimliiyle tandmz ve Belgesel
Sinemaclar Birlii adna Destekleme Kurulunda yer alan Ahmet Gratayla proje
seimlerini konutuk. Grata Bakanln dolayl yoldan uygulamaya alt sansr
ya da kayrmalarn dnda Meslek Birlii temsilcilerinin bu konudaki sorumluluuna vurgu yapyor. Rportajmzda da greceiniz zere projeleri deerlendiren
kurulda ounluk sinema endstrisinin temsilcilerinde. Ancak endstrinin yapsal
sorunlar burada da kendini gsteriyor ve seilen/seilemeyen filmlerde meruiyet sorunu oluuyor.

-35-

Ahmet Grata
Kltr Bakanl sinema desteklerinin dou
srecini sormak istiyorum. Sizce neden 2004 ylnda byle bir ihtiya doru? Hem sinema dnyas
ve sektr asndan bakalm, hem de AKPnin
politikalar asndan nerede duruyordu?
Akas sektrn ok iinde olan biri deilim, bu nedenle akademik bir gzle deerlendirmeye alacam. Yararl bir sistem olduunu, katks olduunu dnyorum. Deineceimiz birtakm sorunlar var ama genel anlamyla olumlu. Hatta datm,
gsterim gibi alanlara da yaylmas gereken bir sistem. Dnyada da buna benzer modeller
var. Kendi kendine piyasa halledebilir gibi bir grte deilim. Destek mekanizmasnn
salam temellere oturan, iktidardan koruyacak bir yapyla srmesi gerektiini dnyorum. ktidarn politikalar asndan konumunu daha kapsaml olarak ele almak gerekir.
Ama pek ok lkede kltr politikalarnn paras olarak uygulanan bir sistem.
u an destekler onuncu ylnda. Bu on yl Trkiye sinemas asndan nasl
deerlendirirsiniz? Neler katt, neler eksik kald?

Bu doru bir model. Sektrn temsilcileriyle oluturulmu bir model. Ama burada da birka sknt var. En bata, Trkiyede sinema sektrnn kurumsallamam olmasndan kaynaklanan sorunlar var. Dernekler, sendikalar, meslek
birlikleri ge kurulabildi. Sektr kendi iindeki temsiliyetini ve yaplarn tam
oluturabilmi deil. Siyasi iktidar da bununla urat. Meslek birliklerini bir araya
getirmeye alt. Ancak, bu sektrn kendi kendine zmesi gereken bir mesele.
Kurula baktmz zaman, sektrn farkl temsilcileri arasnda dengeli bir dalm
olduunu syleyemeyiz. lk bakta, yapmc rgtler arlkta. Ksa filmciler, canlandrma sinemaclar, set emekileri gibi pek ok kesim bu kurulda temsil edilmiyor. Buna karlk televizyon sektrnden de temsilciler var. Bu nedenle, ncelikle
yer alacak meslek rgtlerinin ve temsiliyet kapasitelerinin yeniden gzden geirilmesinde yarar var. kinci olarak, mevcut yasa taslanda yer ald zere, uzun
metraj, ksa film, belgesel iin ayr gruplar kurulmal. Bir i blmne gidilmesi
gerekiyor.
Bu anlamda, sektrle ibirlii iindeki bu yapnn znde doru olduunu ama
sektrn temsil konusunun gzden geirilmesi, temsiliyeti tartmal rgtlerin
yerine yenilerinin dahil edilmesi gerektiini dnyorum.
Temsiliyeti tartmal derken neyi kast ettiniz?
Baz kesimler hi temsil edilmiyor mesela, ksa filmciler gibi. Baz Meslek Birliklerinin de yelerinin yeterince aktif olmadn gryoruz. Farkl kesimleri de iine
alacak dengeli bir dalm olmas gerekir. Bunlarn tartlmas gerek ama tepede
deil, Meslek Birlikleri kendi aralarnda tartmal.

Daha da geriye giderek bakalm. 80li 90l yllarn banda ciddi bir krizin iindeydi Trkiyede sinema. Pek ok etken var canlanmasnda ama bu desteklerin nemli katks olduunu dnyorum. Sadece son on yl deil, ncesinden de gelen bir sre var diye
dnyorum. 2004 sonrasna baktmzda da somut lmek iin daha ayrntl bakmak
lazm ama benim gzlemlediim kadaryla sinema adna uluslararas alanda ses getiren,
eletirel beeni toplayan pek ok filmin destek aldn gryoruz. Elbette her destek alan
film de baarl deil. Dediim gibi sadece yapm odakl bir destek stratejisi de ok yeterli deil. Birtakm etkinlik destekleri var ama oralarda sknt olduunu dnyorum.
Daha akllca bir strateji belirlenmesi gerekiyor. Biraz aalm, Trk film haftalar gibi etkinlikler dzenleniyor. Ama bunun yerine uluslararas festivallerin iinde blmler yapmak,
uluslararas datmclarla, yapmclarla i yapmak gibi aktiviteler yaplabilir. Tek bana
yapm destei anlaml olmuyor. Ama ben son tahlilde baktm zaman katksnn olduunu
dnyorum.

Bir dier sknt da Meslek Birlikleri daha nceden tek bir aday gnderirdi kurula
ve o da otomatikman atanrd. Bizim seildiimiz dnemde Kltr Bakanl birliklerden aday istedi ve birini kendi atad. Meslek Birlikleri asndan ok byk,
sknt yaratacak bir taviz ama aceleyle kabul edip onayladlar.

u anki fonlama sisteminin yaps hakknda ne dnyorsunuz. Artlar ve eksileri

nelerdir?

Ekonomik adan deerlendirdiimizde bu destekler devletin dier sektrlere

yapt gibi bir hibe mi, yoksa sanata yaplan bir katk m? Siz nasl gryorsunuz,
devlet nasl gryor?

Peki, nasl iyiletirmeler yaplabilir?

neyi nce kendimize batrmalyz. Sektrn bu konuda ciddi kayglar olmal ve
bunu tartmal ve gndeme getirmeli. Mevcut birikimleri korumak adna bunlar
pek tartmyorlar, konu edinmiyorlar. Ama yaplabilecek en doru eyin, Meslek
Birliklerinin kendilerini sorgulayarak zmler retmesi olduunu dnyorum.
Baz tartmalar, anlamazlklar olacaktr ama bunu yine Meslek rgtleri kendileri
zecek.

-36-

Burada belli ilkeler gzetilmek zorunda. Filmlerin ekonomik getirisi tartlan

konularn banda yer alyor. Arlkl olarak gie beklentisi olmayan, trnak
iinde bamsz filmlerin destek ald ynnde bir alg olutu. Burada bir denge
gzetilmek zorunda. Ancak, bunun daha geni apl bir grsel-iitsel kltr politikas erevesinde oluturulmas gerekiyor. Belki ncelikle bunu sorgulamamz
gerekiyor. Devletin ya da meslek rgtlerinin, kamuoyunun oluturaca bir kltr
politikasnn oluturulmas gerek.
lke tantm, ekonomi gibi ok kapsaml bir politika. O yzden biraz dikkate alnmas ve tartlmas gerekiyor. Ciddi skntlardan biri de bu. Bu film bizi kt
gsterir mi? Zarar verir mi algs var. Yaadmz en byk skntlardan birisi bu.
Gemi deneyimlerden biliyoruz ki, esas olarak yarnlara kalacak ve klasik olarak
anlacak yaptlar, kendi lkelerine ve dnyaya eletirel olarak bakan filmler. Bu
trden filmleri izleyen seyirciler de, bu filmlerdeki temsilden hareketle, bu lke
ne kadar ktym diye bir kanya varmaz sanrm. rnein, Michael Haneke pek
ok lkede film yapyor, Fransa, Almanya, Avusturya... Pek ok kez bu lkeleri ve
tarihlerini de sk bir ekilde eletiriyor. Ancak, sz konusu lkeler kendi lkelerinin
tantm politikalarnn bir paras olarak Haneke filmleri gsterimlerini dzenliyor.
Son tahlilde bu onlarn hanesine baar olarak yazlyor. Bunlar da bir yandan
tartmamz gerekiyor.
Devlet destei ile sanat bamszl arasnda nasl bir iliki var? Rusyada da
son dnemde Leviathan filmi zerinden yaand? Bizde bu kadar sert yaanmad
tabi. Ama genel olarak bu konuda neler syleyebilirsiniz?
Devlet desteini sinemacy kstlayacak, devlete tabi klacak bir ey olarak grmemek lazm. ncelikle unun altn izelim: Sinemaya destek olarak aktarlan para,
bilet fiyatlarndan alnan vergilerden elde edilen bir gelir. Bir dier deyile, sinemadan elde edilen gelirin yeniden sinemaya aktarlmas anlamna geliyor. Bu
da neden yaplyor? Reglasyonun olmad, serbest piyasa sisteminin hakim
olduu yap, yapmclar yalnzca popler ve ticari filmler yapmaya yneltir. Bu da
uzun ve ksa vadede sinemann kendini yaratc ynden yenileyememesine neden
olur. Dolaysyla, destekler bu ynde dengeli bir dalm salyor ilk bata. Bunu
ulufe gibi grmemek lazm, sinemaclarn bir hakk. Burada devlet daha ok arac
konumda. Burada bir sknt grmyorum. Verilen ey karlksz da deil, koullar var, mekanizmalar var. Ayrca, genellikle czi bir miktar. Yapm masraflarnn
yarsndan bile azn karlayabilecek, seeding money olarak anlan, projeyi
balangta gelitirmenizi salayacak bir n gvence. Byle olmas da iyi. Temel
sorun, devletin tutumundan ok, sinema sektrnn kendi iinde yaratt bu kaynan yeniden datmnda etkin ve tutarl olmay beceremeyiinde. Yerine gre
tavr alma konusundaki rkekliinde.
Duyduumuz sansr ve destek vermeme tartmalar hakknda dnyorsunuz?
Kendini kantlam ynetmenler destek alamyor.
Kurul yelerinin dalmna baktmzda, siyasi adan belirleyici olduunu savlayabileceimiz Bakanlk tarafndan atanan yelerin says olduka snrl. Bu yelerden, biri akademisyen, biri TRTden, biri de sektrden.

Toplantlara bakanlk eden Sinema Genel Mdryle birlikte drt yeden sz ediyoruz. te yandan, sektr farkl kesimleriyle bu kurulda ounluu oluturuyor.
Durum byleyken, bu tartmal ve pekala sansr olarak alglanabilecek kararlar
buradan nasl kyor? Siyasi iktidarlarn elbette belli kayglar olabilir ve bu ynde
kararlar alnmas iin aba harcayabilirler. Ama esas sorun buna karlk sektrn
ilkeli ve tutarl bir tavr izleyemiyor oluu. Yani bir kez daha ineyi kendimize batrmamz gerekiyor. Demek ki, lkedeki politik, ekonomik ve etik yozlama sektr de
ciddi anlamda etkiliyor.
Bir de kararlara proje baznda daha dikkatli bakmakta yarar var. rnein, daha
nceki ileriyle baarsn ispat etmi bir ynetmenin, sunduu proje bu kez
yeterince iyi hazrlanmam olabilir. Bu durumda uygulanacak doru strateji nedir?
Bu kii ok deneyimli, yazl proje yetersiz olsa bile ekerken kurtarr da diyebilirsiniz, proje zerinden bakalm da diyebilirsiniz. Bu nedenle her karar da sansr
gibi okumamak lazm.
Bunu, politik ve mesleki kayglarla yaplan engellemeleri ya da kayrmalar inkar
etmek anlamnda sylemiyorum. Ama burada bir sorun varsa, bu hkmet tarafndan oluturulan baskdan ok, sektrn tutarl bir strateji izleyemeyiinden kaynaklanyor. Sektr temsilcileri, zerinde genel hatlaryla uzlatklar bir kltr politikas erevesine sahip olsalar bu tarz skntlar yaanmazd.
Bu konuyu birazdan tekrar aalm. Son zamanlarda Bakanlk nezdinde sylemler
var aile filmlerine destek verme, 18+ filmlere destek vermeme gibi. Son yllardaki siyasal gelimeleri dikkate alarak bu durumu nasl deerlendiriyorsunuz?
Destekleme kurulu olarak size yanslamalar neler?
Aile filmi olarak nitelenen filmlerinin desteklenmesi, kimi aklamalarda dile getirildi ve tartld. Ancak, bu konu kurulda ele alnmad ve bu anlamda genel kabul grm bir gr deil. 18 ya kuralyla ilgili sorun ise, bu kararlarn salam
ilkelere dayanmadan keyfi olarak verilmesinden kaynaklanyor. Ama bunlar resmi
kabul gren, kurula yansyan kararlar deil. Bunlar, baz sektr temsilcilerinin ya
da resmi yetkililerin arzu ettii bir durum olabilir. Tepeden, iktidardan gelen bir
baskdan ok bunun da olmadn sylemiyorum toplumdaki muhafazakarlamann sektre olan etkisini masaya yatrp tartmak daha uygun olabilir.
Deerlendirme ve karar alma srecini biraz daha aabilir misiniz?
Deerlendirme sreci dosyalarn dijital sisteme yklenmesiyle balyor. Kurul yeleri bu sisteme girerek dosyalar tek tek deerlendiriyor. Ardndan bunlar puanlyor. Bu puanlarn aritmetik ortalamas alnyor. Bylece kurul toplants ncesinde
nmze bir tablo kyor. Daha sonra toplantda projeler yeniden deerlendiriliyor ve herkes puanlamayla ilgili gerekelerini aklyor. Proje saysnn ykseklii zaman zaman salkl bir deerlendirme yaplmasn engellese de esas olarak
byle bir sre iliyor. Sonras mzakere ve oylamaya kalm. Tabi ki farkl sonular
kabiliyor. Puanlamada yksek ald halde oylamaya geldiinde elenen filmler
olabiliyor, ya da tam tersi, aada olmasna ramen ykselen filmler olabiliyor.
-37-

Burada ne gibi tartmalar yaanyor?

Elbette farkl kesimlerin farkl talepleri ve hassasiyetleri olabiliyor. Meslek ii
dayanma, kimi politik kayglar n plana kabiliyor. Bunlarn da doal olduunu
dnyorum. nemli olan salkl bir tartma ortamnn srdrlebilmesi. Bunda kimi zaman zorluklar yaadmz itiraf etmeliyim. Ancak, son tahlilde kararlar
oy ounluuyla alnyor. Bu nedenle, hedefe yalnzca Bakanl ya da temsilcilerini
oturtmak doru deil. Sektr temsilcilerinin sorumluluunu da unutmamak gerekir. te yandan, meslek birliklerinin bu kararlar alndktan sonra proje ileyiini
takip etmesi ve bir envanter karmas gerekir. Ancak bu konuda sektrn zaaf var.
Ksa filmciler ve belgeselciler asndan deerlendirelim. Burada ok sorun olduu syleniyor. Ne gibi sorunlar var?

DPNot:
http://www.ntv.com.tr/arsiv/id/25445915/

http://www.milliyet.com.tr/seyirci-destegiyle-tamamlanacak-magazin-1719960/

http://www.radikal.com.tr/hayat/ak_parti_sarkisinin_yazarina_bakanliktan_rekor_destek-1191706

http://www.zaman.com.tr/kultur_zeki-demirkubuz-erden-kiral-ve-ismail-gunese-destek-yok_2202750.html

Bu projeleri deerlendirecek zamandan yoksunuz. ok sayda proje geliyor. Bir

toplantda, farkl kategorilerde binin zerinde proje bavurusu deerlendiriliyor.
Kat olarak hesapladmzda bile bir insann haftada kolay okuyabilecei bir
miktar deil. En byk sknt burada tabi. Bu durumda ne kadar zen gsterirseniz
gsterin, salkl bir deerlendirme yapamazsnz. Bunun zm farkl kategorilerdeki projelerin, uzmanl olan farkl kurullarca deerlendirilmesi. Proje saysnn
ok oluu, kararlarn zaman zaman yeterince tartlmadan alnmasna da neden
oluyor.
Dnyadaki destekleme sistemlerinden uygun bulduunuz modeller neler Trkiye
iin?
Bilet gelirleri zerinden alnan gelirin yeniden datlmasnn doru olduunu
dnyorum. Ancak, bu destein sadece yapmla snrl kalmayp gsterim,
datm alanlarna da yaylmas gerekir. Niyet ve balang olarak doru kurulmu
ama daha da gelitirilmesi gereken bir yap.

-38-

6. Blm:
PErspektfler

Bakanlk sinema desteklerine dair genel gr desteklerin Trkiye sinemas iin

olumlu olduu ve bunun da saysal arttan grlecei ynnde. Grmecilerimin birou desteklerin nicel olarak sinemamzdaki artn en nemli etkeni olduunu belirtti. Ancak son zamanlarda nicel artla nitelik arasndaki ilikiye dair
sorunlar oka gndeme getirilir oldu. Grmecilerimiz bu alandaki sorunlara
dair yorumlarn ve zm nerilerini de belirtti. Destekleri toptan reddeden ya
da tamamen farkl destekleme biimleri olmas gerektiini belirten grmecilerimiz de var. Aada greceiniz zere birok kii destekleri olumlu bulsa da farkl
fikirler de mevcut.
Ynetmen Tayfun Pirselimolu kapitalizm ierisinde bu destekler olmadan sinema sanatnn yaplamayacan vurguluyor. Bu destekler ok nemli. u an yeni
Trkiye sinemasnn ou bu filmler sayesinde yaplyor. Devlet destek vermesin
zevzekliklerini sama buluyorum. Bunu, ultra kapitalist devletin her eyden elini
ekmesi dncesi iine yedirmeye alyorlar. Bir zamanlar devlet kfte satar
m tartmas vard. Ucuz ve kaliteli olursa satar tabi. Sinema da pahal bir sanat.
Sinemann gerekten sanat olduunu yapanlar iin szm. Sinemay ticari olarak
yapanlar zaten yapyorlar. Sinemay sanat olarak grp bu retimi yapanlar iin
nemli bir destek.
Akademisyen Melis Behlil ulusal sinemann olumas iin desteklerin olmazsa olmaz olduunu belirtiyor:

Ulusal sinema ayrca tartlr bir ey ama bir lkenin

sinemas olacaksa, filmlerin uluslararas grnrl
lkenin kltr politikasnn bir paras olarak grlyorsa
byle bir destek zorunlu. nk bu filmler popler filmlerle rtmyor, bu dnyann her yerinde byle, randa
da byle. Mthi ran sinemas dediimiz filmler randa da
seyredilmiyor, orada da popler filmler seyrediliyor.

Film Yapmclar Meslek Birlii (FYAB) Bakan Yardmcs ve son destekleme kurulu
temsilcisi Nazif Tun nicel artla nitelik arasndaki ilikiyi u ekilde kuruyor: ...
(destekler) Bir kere Trk sinemasnn tekrar seyirciyle ok eser retmek konusunda
bir araya gelmesini salad. Bir ii iyi yapmak ok yapmakla mmkndr. ok eitli
ve ok sayda eser retilmesine frsat verilmi oldu. Sadece gie filmlerin seyirciyle
bulumasna deil, sanatsal, zgn, duruu farkl, arthouse ilerin de retilmesine
olanak salad. 90l yllarda 6-7 filmin retildii Trk sinemasndan 200 filme yakn
retim saysna ulalmasnda desteklerin de katks olduunu dnyorum. Her
dnceden, duygudan, trden yapmlar az ya da ok seyirciyle de olsa seyirciyle
bulutu. Uluslararas festivallerde dl alan, Trk sinemasnn dnyada konuulmasna neden olan zemberein destekleme kuruluyla boaldn, gerekletiini
dnyorum.
Sinema yazar ve ynetmen ar Knkolu da sinemann ontolojik olarak
kiisel bir pratik olmann tesinde olduunu vurguluyor. Sinemann retim biimi itibariyle kolektif bir karakter tadn vurgulayan Knkolu destekler hakkndaki
grlerini,(Sinemann) Hem genel anlamda sanatlarn bir dal olarak, hem de
-39-

kendi zgl retim ilikileri balamnda, bir kamusal / toplumsal pratik olduunu
ilk sraya yazmak gerek. Sinemann, tm sanat pratikleri gibi, kamusal bir destee
ihtiya duymasnn temelleri bence bu zeminde tarif edilmeli ncelikle. diyerek
belirtiyor. Knkolu bu noktada desteklerin siyasi amacna dair Trkiye ve ran
gibi lkelerdeki politik gerilimlerin etkisiyle Ksmen sola alan kapamak, solun kazanmlaryla ba etmek, ksmen tarihsel geliim sreci ile ilikili olarak toplumsal muhalefetin basnc, ksmen de uluslararas arenada kendini glce temsil
edebilmek iin, destek mekanizmalarna gereksinim duymulardr. grnde
olduunu belirtiyor. Knkolu kapitalizm ile muhalif sanatlar arasndaki ilikinin
karmak bir mesele olduunu da vurguluyor. Mesele kesinlikle basit bir mesele
deil. Olduka karmak bir mesele hatta yle ki, sermayenin azgnca saldrsna
ramen kamusal destek sfrlanmyor, beklenmedik eserlerin arkasnda beklenmedik kamu destekleri olduu ortaya kabiliyor vb.

nk devlet destei ile sinema, daha dorusu sanat yaplmaz. Bu tr

desteklerin kendilerine zg bir bedeli vardr. Bu bedel kimi zaman yaratdan dn
vermek, ou zaman ise snrl bir kontrol mekanizmasnn ileyiini art koar.
Yani devletin parasyla sanat olmaz. Ya da devletin verecei destekle sinema yaplmaz. Devletin destei ake baznda deil de, rsumlarn indirilmesi, alt yapnn
gelitirilmesi, ya da datm ve iletme alanlarnda salanan kolaylklar baznda
olmaldr. rnein bir filme verilen minimum destek mi nemlidir, yoksa yalnzca
ulusal filmlerin gsterime girecei bir sinema salonunun varl m nemlidir. lkinde bu destekten tek bir film yararlanr, ikincisinde ise onlarca film. Bir de bizim
sinemaclar devletin desteini var olan btelerine bir katk olarak deil de, tm
olarak alglyor. Ve ou da devletin verdii kk bir para ile film evirme urana
giriyor. Devletin sinemaya ake desteini, sanatn zgrl asndan son derece
sakncal buluyorum.

Ancak bu konuda Bakanlk desteklerine dair ekincelerini koyanlar da var.

Burak Evren u anki sinema sektrnn dinamiklerine bakarak farkl bir destekleme
modeli neriyor: Devlet destei ille de olacaksa, ki yle grnyor, o zaman
bunun verili ekli ve nedeni yeniden gzden geirilmelidir. rnein filme yapm
aamasnda deil de, yapm sonras verilmelidir. Tpk spor alannda olduu gibi
bir film ulusal, uluslararas, A, B, C festivallerinde kazand dl orannda destek
almaldr. A tipinde bir festivalle C tipinde dl alan filmlerin kstaslar belirlenmeli, destek de bu baarya gre verilmelidir. Yani filme yapm ncesinde destek deil
de, yapm sonras baarsnn deerlendirme ve dllendirme eklinde olmaldr.
O zaman kendisine gvenen film yapacak, devletten iane deil de, hak ettii baar
dln alacaktr. Evren, filmlerin finansal adan devlet desteine deil, halk
desteine ihtiya duyduunu belirtiyor ve devlet ile sanat arasndaki gerilimli
ilikiye dikkat ekiyor. nemli olan devletin destei ile deil de halkn destei ile
film yapmaktr. Bu tr film yapmak riski gze almak, projesine gvenmek anlamn
da ierir. Bu tr film yapmak sanatlk onuru ve zgrlyle de ilikilidir. Trk
sinemasndaki bayaptlara bakldnda brakn devletin desteini bir yana hep
devletin kstei ile karlamlar, ya kesilip biilmiler ya da yasaklanmlardr.

Sinema yazar Kerem Sanatel desteklerin Bakanln ideolojisi dnda filmlere

ynelmeyecei grnde. Son 10 ylda Kltr Bakanl fonu alm hangi filmi
cesur, yeniliki, szn saknmaz gibi tanmlarla niteledik mesela? Fonun bizde bir tr sansr paravan olarak altn dnyorum. Kuruldaki yelerin
fona bavuran sayfalar dolusu senaryoyu okuduklarn sanmyorum. Dolaysyla
bu sistemin bizde sinemay destekleme fonu olarak deil, kiileri ve ideolojileri
destekleme fonu olarak alt kanaatindeyim. AKP iktidar parann gcn bu
anlamda iyi kullanyor, keza Kltr Bakanl logosu tayacak filmlerin kendi ideolojilerini temsil ettiini dndkleri iin de hibir zaman, en basit rneiyle LGBT
haklaryla ilgili bir filme destek vermeyeceklerdir. DVDlerin en banda bir yaz
kar ya, bu DVDdeki syleiler stdyonun fikirlerini, politik grlerini v.s. yanstmaz, diye, ite Kltr Bakanl da byle bir uyar koyma gerei duyabilecei hibir
filme destek vermeyecektir. Devlet destei alan bir filmin sregelen biz ve onlar
iktidarnda bamsz olabileceini kesinlikle dnmyorum.
Sinema yazar Serkan ellik desteklerin otosansre yol atn belirtiyor ve ynetmenlerin maddi olarak Bakanlk desteklerine gvenmesinin yol at sorunlara deiniyor. Kltr Bakanl sinema destei film saysn artrm olabilir ancak iki byk problemle geldi. Birincisi sansr/otosansr. Destek alabilmek iin
yaratclar kendilerini kalba sokmaya balad. kincisi ise nasl olsa para buldum
diye apar topar film ekilmesi. Festivallerin hali harap. Color correction bilmeyen
ynetmenler var.
Sinema tarihisi Burak Evren ise film yapmna dair destekleri devlet ve sanat
bamszl arasndaki iliki bakmdan sorunlu bulduunu belirtiyor.
Sektr olabilmenin sanclarn eken sinemamza destek verilmesi elbette ki
olumlu bir giriim olarak tanmlanabilir. Ama nemli olan bu destein nereden
geldiidir. Devletin - ya da daha ak bir deyile- siyasal iktidarlarn sinemaya
desteini her zaman kukulu karlamak gerekir.

Sinema yazar Engin Ertan da film saysndaki artn nitelie de ayn oranda yansdnn tartmal olduunu belirtip proje seim ve deerlendirme
srelerinde n eleme srecinin olmas gerektiini ve destek sonrasn prosedrel
olarak takip edebilecek bamsz bir deneti uygulamas yaplabileceini belirtiyor.
Bavurular, projelere destein nasl datlacayla ilgili kararlar alacak kurulun
nne gitmeden evvel bir n elemeden geebilir. Baz dnemlerde bavuru says
ok yksek oluyor ve bu durumlarda kuruldaki kiilerin tm projeleri yeterince incelemesi ve verimli bir ortamda tartmas i gc olarak mmkn deil.
Destek alan projelerin yapm srecini Kltr Bakanlndan bir temsilcinin denetlemesi, zellikle lkemiz koullarda yaratc srece bir mdahale ile sonulanabilir
ama yine de byle bir uygulama eitli sorunlar ortadan kaldrabilir. rnein projeyi takip eden byle bir deneti, yazd raporlarla projenin neden belirtilen srede tamamlanamadn veya vizyona giremediini Kltr Bakanlna aklayabilir,
baz durumlarda destein geri alnmas gibi cezai yaptrmlarn uygulanmasnda
ynetmeni ve yapmcy koruyabilir. Benzer ekilde ilk filmini ekecek ynetmen ve
yapmclarn, yapm sreciyle ilgili nerilere de ihtiyac olabilir.
-40-

Bunlara ek olarak, belki de en nemlisi, destek verilen projelerde aranan kriterlerin daha net olmas gerekir. Bu konudaki en nemli unsur, projenin hayata geirilme olaslnn ne kadar yksek olduu kanmca. Elbette projenin tamamlanmas
iin Kltr Bakanlndan gelecek bu destee ne kadar ihtiyac olduu da...
Sinema endstrisi zerine Radikal gazetesinde birok habere imza atan enay
Aydemir, desteklerin bamsz sinemaclar iin nemli bir kaynak olduunu belirtip
fonlama sistemindeki sorunlara vurgu yapyor:
Problem asl burada balyor. Kltr Bakanlnn sinema desteklerinde ciddi
yapsal sorunlar sz konusu. rnein, bu sistem yapmcya deil, ynetmene gre
programlanm. yle ki, bir yapmc ancak yl aralkla bavurabiliyor (eer ulusal bir festivalde byk dl almam ya da A snf olarak tabir edilen uluslararas
festivallerin ana yarmasnda yer almamsa). Bu durumda bir ynetmen her yl
baka bir irket kurarak yapm destei iin bavurabilirken, yapmclar ylda bir
film ekmek zorunda kalyor. Bu durumun eitli sonular var. lk olarak; ortalkta yalnzca Bakanlk destei almak iin tabela olarak kurulmu ve sonra ilevini
yitirmi onlarca yapm irketi var. kinci olarak, belirli yapmclarla birlikte almak
isteyen ynetmenlerin ylda bir film ekebilmesi gibi bir sorun ortada duruyor.
Yani sadece ylda bir, bir ynetmenin filmini eken yapmclar sz konusu. Bu
bakmdan adil olmak kouluyla yapmclarn her yl bu destee bavurmasnn
yolu almal diye dnyorum. te yandan kat stnde destekleme kararlarn
veren kurulun ounluu sinemaclardan oluuyor. Ancak, bu sektr temsilcilerinin byk ksm, atl durumda olan, eser retmeyen, vakti zamannda sinemayla uram insanlarn oluturduu kurumlarn temsilcileri. Dolaysyla bir proje
sunup oradan be kuru nasiplenmek iin Bakanlkla aray tutmay dnen
insanlarn, kuruldaki Bakanlk brokratlarna ne kadar kar kacaklar, onlarn
telkinleri karsnda iyi projeleri savunacaklar bir soru iaretidir.
Aydemir bunun yannda Bakanlk desteklerinin en acil zmesi gereken sorunu
olarak ilk film destekleri olduunu belirtiyor. lk filmlerde yaanan kalite dne
vurgu yapan Aydemir, danman yapmc atanarak bu sorunun zlebileceini belirtiyor.

Bakanlk yerinde bir kararla ilk filmler iin ayr bir blm
at ve onlar kendi aralarnda deerlendirip, destek olmaya
karar verdi. Kat stnde bu ok doru bir uygulama. Ancak, ikinci soruda dikkat ektiim nedenden tr, ok kt,
hatta vahim sonular ortaya kyor. Trkiye sinemasnda
zellikle ilk filmlerin kalitesi asndan ciddi bir d sz
konusu. kinci soruya verilen cevapta andm, yapmclarn
yl boyunca yeni bir projeyle bavuramamalar durumu
gen ynetmenler iin ciddi sknt yaratyor. lk projesini
ekmek isteyen bir ynetmen yapmc bulmak istese bile,
byk bir ksm ya destek iin bavurmak zere oluyor ya da
yllk sreyi doldurmam bulunuyor. Bu durumda gen
ynetmenler de daha ok ham haldeki projelerini gelitiremedikleri gibi, filmlerin ayn zamanda yapmcs da olmak
zorunda kalyorlar. rnein son olarak bu yl (2014) Altn Kozada izlediimiz ilk filmlerin byk bir ksm Bakanlk destei
almt ama ok kt ekilmilerdi. Eminim
deneyimli
yapmclarn koordinatrlnde bu filmlerin bu kadar kt
olmasnn nne geilebilirdi. Bu ayn zamanda bir kaynak
israfna tekabl de ediyor. Kiisel nerim, Bakanln ilk film
destei alan ynetmenlere danman yapmc atamasdr.
Yani ilk film destei alan ynetmenler, her yl belirlenecek
10-15 deneyimci yapmcdan birisini seip onunla almaya
tevik edilmeli. Bu durum, gzel hikayelerin kt senaryolarla heba edilmesinin nne geebilir belki.

Aydemir ayrca destek ile bamszlk arasndaki sorunlara rnekler zerinden

deiniyor.
Devlet sadece filme ekonomik katk sunar ve gerisine karmazsa bir sorun yok.
Bunun dnyada rnekleri ok. Ama ne yazk ki bizde dnemsel hassasiyetler bu
tr bamszl zedeleyici sonular dourabiliyor. te yandan ezelden beri siyaset
alannn sanat alann denetlemesi gibi bir refleksin hi kuku yok ki, bu destek
bahanesiyle de srdrldn syleyebiliriz. Btn bunlarn tesinde Bakanlk
yetkililerinin geen yl ska dillendirdii aileyi, milli ve manevi deerleri, tarihi kiilikleri anlatan filmlere destek verilecei ynndeki beyanlar bir tr otosansr davetiyesi. Byle bir durumda destek almak isteyen yapmc/ynetmenin
filmlerindeki gayri ahlaki sahneleri ne yapaca sorusu ortaya kyor. Mesela zorunlu bir sevime sahnesi ieren bir film destek alabilecek midir? Ya da Trkiye
tarihinin nemli bir karakterine ynelik eletirel bir senaryo nasl karlanacaktr?
Ayn ekilde, iktidara yakn sinemaclarn bu tr filmlerle destei suiistimal etmeleri, kt filmler iin hak etmedikleri paralar almalar da sz konusu olacaktr.
rnein son destekleme kurulu kararnda, imdiye kadar verilen en yksek rakam
olan 1 milyon 750 bin lirann iktidarn seim arksn yapm bir isme gitmi olmasn nasl aklayacaz? Mesela Ermeni soykrm ya da Gezi direnii hakknda
sinematografik olarak sorun yaamayan bir yapm destek alabilir mi?
-41-

Sinema yazar Deniz Yavuz da desteklerin datlmasnn sorunlu olduunu belirtiyor. Gnmzde destek bavurusu yapanlarn saylarnn oald gze arpyor.
Kiisel dncem bugn gelecei olmayan bir ok projenin Destekleme Kuruluna
sunulduu ve gene bu projelerden ounun destek ald Yapmclarn ve ynetmenlerin destekleme modeli ierisinde bir sicilinin olmas gerektiini, desteklerin yksek bedeller olarak belirlenmesini ve ilk bavurular ile sicil sahibi sinemaclarn alaca destek miktarlarnn belirli standartlara oturtulmas gerekebilir.
Verilen desteklerin, destek verilen proje ile bir dnlmemesi, bir projeye herhangi bir tutarda aktarlan maddi destek o projenin ortaya kmasn eitli artlar
altnda engellememelidir. Bir proje ald destein artlar yerine getiremediyse
bu ynetmen ve yapmcnn siciline ilemeli ve bir sonraki bavurusunda dikkate
alnmaldr.
Altyaz Dergisi Genel Yayn Ynetmeni Frat Ycel 90l yllardan bu yana filmlerini
eken ynetmenlere bir katk olarak desteklerin nemli olduunu ancak halen
ynetmenlerin birounun sorunlar yaadn belirtti: Destekler katk salad,
yaplan filmlere baktmzda bir hareketlilik canllk yaratt. Ama bu nceden film
yapanlar, filmleri uluslararas alanda gsterilenler iin ekstra bir katk oldu. Bundan nce de ayn trde, ayn yapm koullarnda filmler yaplabiliyordu. Dervi
Zaim, Nuri Bilge Ceylan gibi ynetmenler filmlerini ekiyorlard ve ekmeye devam
ettiler. Bakanln katks belli oranlarda ynetmenlerin iini kolaylatrmak oldu.
Ancak halen film eken ynetmenlerin birok sorunu var. Belli bir canllk yaratt
ancak beklenen lde deil.

7. Blm:
Trkye snema kanunu
Taslai

Melis Behlil sinema desteklerinin farkl alanlara da yaylmas gerektiini ve Trkiyeye rnek olarak benzer bir sinema geleneine sahip olan Gney Korenin
alnabileceini belirtiyor. deal olanda devlet sinemann var olmas iin katkda
bulunur. Uluslararas arenada lkenin temsilini yapan filmler iin destek verilir, ieriine de karmaz. Bize daha yakn bir sistemin Gney Koredeki sistemin
olduunu dnyorum. Devlet destei hem bamsz filmlere veriliyor, bir yandan da seyircilerin sinemaya dnmesi iin kota sistemini uygulanyor. Ama daha
benzer ksm, onlarn da 60larda melodram arlkl popler sinemas vard, bunu
canlandrdlar, sfrdan bir gelenei yaratmadlar. Avrupann kk lkelerinde bu
sknt var. Eer televizyonda dublaj gelenei de yoksa insanlar kendi dillerinde
film izlemeye alkn deiller. Trkiye ve Gney Kore gibi lkelerde gemiten gelen bir alkanlk var. Televizyonlarn eski filmleri tekrar tekrar gstermeleri de bu
alkanl srdrmekte nemli. KOFIC diye enstitleri de var. Hem haftalk newsletter yaynlyorlar, box office raporlar, yeni projeler, hangi filmler hangi festivallere kabul edildi, Koredeki festivaller vs. ierik yaynlyorlar. Son be on yldr
gittiim en byk konferansta yaynevleri blmnde KOFICin masas da oluyor
ve bltenlerini, almanaklarn, kitaplarn cretsiz veriyorlar. Ayrca ynetmenler
zerine kitaplar hazrlayp cretsiz yaynlyorlar. Bu sayede uluslararas basnda
filmler zerine yaz yazlmasn, akademik almalarda Kore sinemas zerine
alma yaplmasn desteklemi oluyorsun.

-42-

trkye snemasi kanunu

taslai neler getryor?

Sinema kanununa dair not dlmesi gereken bir dier nemli nokta da kanunlarn uygulanma srecinde ynetmeliklerin nemi olmal. Halihazrdaki sinema
kanunu da birok alanda sinemaclara frsat sunarken ynetmelik eksiklikleri nedeniyle ilevsiz duruma, hatta baz noktalarda ket vuran bir noktaya gelebiliyor.
Kanun ile birlikte ynetmeliklerin de dikkatli bir ekilde hazrlanmas gerektiini
vurgulamamz gerekir.

Yaz dizimizin sonunda ise gelecee dair bir vizyon izmek gerekiyor. Uzun yllardr
sinema dnyasnn gndeminde Yeni Sinema Kanunu ya da resmi adyla Trkiye
Sinema Kanunu var. Taslak olarak bekleyen kanuna dair kan ilk resmi aklamalardan biri 2013 ylnda dnemin Kltr ve Turizm Bakan mer elik tarafndan yapld. Sinema meslek birlikleri temsilcileriyle grmesi sonrasnda basn
toplantsnda elik, Kltr ve Turizm Bakanl gelinen noktada da daha ileriye
gitmek ve bu baary daha da ykseltmek iin yeni bir yasa almas hazrl
ierisinde. Bu hemen hemen sektrle tam mutabakat halinde oluturuluyor. Trkiye Sinema Kanunu taslayla yabanc film yapmclarn lkemize ekecek, ortak yapmlarn nn aacak yeni dzenlemeler getirilmesi hedefleniyor.1 aklamasn yapt.
Bakan elikin aklamasna gre yeni yasa tasars sadece film yapm desteklerini deil, birok alan kapsyor. elik aklamasnda yerli film gsteren salonlara
zel bir destek getireceklerini belirtiyor. Desteklerin belirlenmesini salayan
Destekleme Kurulu yerine de yeni bir model getireceklerini belirtiyor. imdiye kadar ilerlik kazandrlmam olan Danma Kurulunun yerine sinema alanna ilikin
temel ihtiya ve zmleri tespit edecek, sanatsal hedefler ve sktrn ekonomik
geliimine ilikin yol haritasnn belirlenmesi amacyla Sinema Strateji Kurulu
oluturulmas hedefleniyor. Destekleme Kurulunun i ykn azaltmak iin alanlarna gre ihtisaslam Destekleme Kurullar oluturulmasn dnyoruz.
Trkiyede ekilecek yada lke tantmna katk salayacak yabanc film projelerini
desteklemek amacyla bakanlk bnyesinde Yabanc Film Yapmlarn Destekleme
Kurulu oluturulmas dnlyor. Sinemann stratejik bir sektr olduunu vurgulayan elik, yasa tasla iin sektr temsilcileriyle grtklerini belirterek hazrladklarn da vurguluyor.
Bir sonraki resmi alama ise 2014 ylnda Antalya Altn Portakal Film Festivali
srasnda verilen bir yemekte yapld. ...imdi yeni bir yasa hazrlyoruz, sinema
sektrn hem uluslararas hem de ulusal alanda desteklemek iin yeni mekanizmalar oluturacaz. aklamas yine elikten geldi.2 Bir ay sonra ise ayrntl
aklama geldi.3 Bu aklamada ise daha ok ortak yapmlara ve AVM dnda olup
yerli film gsteren sinema salonlarna verilecek destek ne kt.
Sektr birlikleriyle yaplan grmelerin ve yasa tasars hazrlama srecindeki effaflk sorunlarndan Yama Okurla olan rportajmzda ayrntl biimde
konumutuk. Yasa tasars srecinin bir dier nemli sorunu ise tasarnn siyasi
gndemle devaml dirsek temas iinde olmas, bu nedenle kamuoyunda farkl
alglar yaratmas.
-43-

trkye snemasi kanunu

taslai
Sinema Genel Mdrlnn 27.04.2014 tarihinde hazrlad yasa tasars tasla
ile Meslek Birliklerinin oluturduu G Birliinin4 08.08.2014 tarihinde tasar
zerine yapt deiikliklere bakalm.
Taslan Ama balkl birinci maddesinde Bu kanunun amac; sinema sanatnn
ekonomik, toplumsal ve kltrel yaamda ulusal ve uluslararas dzeydeki yerini
kalc biimde almas, sunduu olanaklar vastasyla etkin bir kltrel iletiim ortamnn oluturulmas, sinema sektrnn eitim, yatrm, giriim, yapm, datm,
gsterim ve tantm alanlarnda desteklenmesi, glendirilmesi, belgelendirilmesi, denetlenmesi ile sinema filmlerinin deerlendirilmesi, snflandrlmas ve grsel-iitsel kltr mirasnn gelecek kuaklara aktarlmasn salamaktr. deniyor.
G Birliinin nerisinde ise madde bal Ama ve Hedefler olarak deitirilip
aadaki maddeler Bu kanunun hedefleri denilerek ek olarak sralanyor.
- Trkiyenin Avrupada retilen sinema filmi ve izleyici says bakmndan ilk be
lke iinde yer almas,
- Trk filmlerinin ticari tm mecralarda en yksek pazar payna sahip olmas,
- Trk filmlerinin bata Berlin, Cannes ve Venedik Film Festivalleri olmak zere
nemli festival ve marketlerde sreklilik gsteren bir ekilde yer almas,
- Uluslararas ortak yapmlarn saysnn artrlmas,
- lke apnda sinema salonlarnn ve film gsterimlerinin yaygnlatrlmas,
- Sinema sektrnn gelimesi, kurumsallamas ve kayt altna alnmasn salamaktr.
G Birlii ayrca, maddenin banda Bu kanunun amac ibaresinden sonra bireyin ve toplumun sinema sanat rnlerinden verimli bir biimde yararlanabilmesi
denilerek izleyiciye ynelik bir ekleme yaplyor. Ayrca maddedeki denetlenmesi kelimesi sinema salonlarnn denetlenmesini salamak olarak deitirilmesi
neriliyor. Ayn ekilde Kapsam balkl ikinci maddede de ayn deiiklik yaplyor.
Sinema Genel Mdrl ayrca nc maddede, deerlendirme ve snflandrmada kamu dzeninin korunmas ve Anayasada ngrlen dier ilkeler
ibarelerini kullanarak sansre yol aacak dzenlemeler hazrlyor. G Birlii bu
ibarelerin kaldrlmasn neriyor.

Beinci madde ise u an bulunmayan Sinema Strateji Kuruluna dair bilgileri

ieriyor. Kltr ve Turizm Bakan, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, D leri
Bakanl, Ekonomi Bakanl, Gmrk ve Ticaret Bakanl, leri Bakanl, Kalknma Bakanl, Maliye Bakanl, Radyo ve Televizyon st Kurulu, Sinema Genel
Mdrl ve ilgili alan meslek birlii temsilcilerinden oluacak kurulun amac
Sinema alanna ilikin temel ihtiya ve zmlerin tespiti, sanatsal hedefler ve
sektrn ekonomik geliimine ilikin hedef ve stratejilerin lkemizin dnya zerindeki konumuna paralel bir ekilde belirlenmesi amacyla Sinema Strateji Kurulu
oluturulur. denmektedir. Trkiyede sinema sanatnn hedeflerinin belirlenmesi,
kaynaklarn hedefe ynelik kullanmyla daha efektif bir model yaratlmas ve yeni
destekleme modelleri iin frsatlar yaratlmas asndan Strateji Kuruluna ok i
dyor.
Taslan Sinema Destekleme Kurullar balkl altnc maddesi ile Proje gelitirme,
yapm, ekim sonras, datm ve tantm, zel nitelikli destekler ile ortak yapm
destek bavurularnda bulunan projelerden desteklenecek olanlar belirlemek zere, Sinema Genel Mdrl bnyesinde ihtisas alanlarna gre says
bei gememek zere Sinema Destekleme Kurullar oluturulur, denilmektedir.
Destek salanacak filmlerin ve destek miktarlarnn belirlendii bu yeni kurullarn
eski yasadan fark, tek bir kurul yerine farkl uzmanlk alanlarna gre kurullar
oluturulmasdr. Bu sayede zellikle belgesel ve ksa film projelerinin yeterince
salkl deerlendirilememesinin nne geilebilir. Maddedeki bir dier nemli blm de projeler iin Sinema Genel Mdrl tarafndan yrtlecek olan
n inceleme srecinin eklenmesidir. Bu sayede de temel artlar dahi yerine getirmemi projeler direkt kurul nne kp zaman kaybettirmek yerine, ncesinden elenecektir. Dier farkllk da kurul yelerine memur maa katsays zerinden
denecek cretlerdir. Altnc maddesinin devam olan Yabanc Film Yapmlarn
Destekleme Kurulu adl 6/A maddesi ile de ilk kez Trkiyede ekilecek yabanc
filmlerin desteklenmesine dair bir yasa maddesi hazrlanm oluyor.
Destekleme balkl 8 numaral madde ise destekleme artlarna alk getirmektedir. Yeni yasaya gre projeler geri demesiz olarak yararlandrlacaktr.
Maddelerde Proje Gelitirme Destei, Yapm Destei, ekim Sonras destei maddelerinde G Birlii zel olarak destein yapmc irketlere verileceini belirtmitir. lk defa verilecek datm ve tantm desteinde ise srdrlebilirlik ve yurt
dnda tannma asndan nemlidir. Sekizinci maddenin devamnda Ortak Yapm
Destei de yer almaktadr. Devamndaki maddelerde ise kltrel ve sanatsal etkinliklere, sinema sanatlarnn sosyal haklarna, ariv ve belgelemeye, Eurimages
desteine dair blmler yer almaktadr.

-44-

DPNot:
http://www.iha.com.tr/haber-sinema-arsivi-ve-muzesi-geliyor-273042/

http://www.radikal.com.tr/kultur/sinema_yasasi_degisiyor-1219615

http://www.radikal.com.tr/kultur/masrafi_bizden_brad_pitt_sizden-1236671

G Birlii Meslek Birliklerinin ortaklaa hareket etmesi iin kurulmu bir oluum.

-45-