TIN TRNH THNH NHN

TIN TRNH THNH NHN

ON BECOMING A PERSON
Tc gi: Carl Rogers
Bn dch ca TS. T Th nh v V Trng ng,

LI GII THIU CA DCH GI:

Ti hn hnh c gii thiu quyn Tin Trnh Thnh Nhn, bn dch t On
becoming a Person, mt cun sch rt ni ting ca nh tm l Hoa K, Carl Rogers.
Carl Rogers sinh nm 1902 ti Oak Park, mt vng ngoi ca Chicago. ng
bc vo ngnh hng dn tr em v tr liu nm 1928. Sau khi bng Tin s tm l,
ng ph trch Phn khoa Nghin cu Tm l tr em ti i hc Rochster. T nm 1940
tr i, Roger c mi dy ti cc i hc Ohio (1940-1945), Chicago (1945-1947) v
Wisconsin (1957-1963).
Nhng nt chnh trong phng php tr liu ca ng thnh hnh trong mi nm kinh
nghim vi tr em v ngi ln, c trnh by trong cun Counseling and
Psychotherapy (Hng dn v Tm l tr liu) 1942. Sau mt thi gian, ng h thng
ha t tng ca mnh v t tn cho ng hng tr liu mi m ng vch ra trong
cun Client Centered Therapy (Thn ch Trng tm Tr liu) xut bn nm 1951.
Mi nm sau, vi quyn On Becoming a Person (Tin Trnh Thnh Nhn) 1961,
Rogers cho in nhng bi din thuyt tiu biu nht cho suy ngh ca ng trc nhng vn
khoa hc, trit hc, tm l, gio dc, x hi, c t ra cho mt nh tm l hc v
tr liu trong hn ba mi nm (1928-1961). Mc d sau ny Rogers c vit thm rt
nhiu, nhng cun On Becoming a Person c mt nh hng rt ln khp th gii
v c coi nh sch gio khoa trong ngnh Tm l tr liu.
T nm 1964 cho n khi ng qua i (1987), Rogers sng ti La Jolla, California,
ni ng sng lp Trung tm nghin cu con ngi (Center for Study of the Person).
Trung tm ny gm c 40 chuyn vin tm l, x hi, gio dc. H gp nhau thng
xuyn trao i kinh nghim v thc hin nhiu chng trnh chung, hng v mc tiu
nhn bn. Cng lc, Rogers tip tc ging dy, tr liu, hi hp, iu hnh nhng nhm

gp g cn bn (basic encounter group), v tranh, chp nh, lm vn v vit sch

bo.
Ngoi nhng bi ng trn bo ch, ng xut bn: Person to Person (Ngi
vi Ngi) 1967; Freedom to Learn (T do hc hi) 1969; Carl Rogers on Encounter
Group (Carl Rogers ni v Nhm gp g) 1970; Becoming Partners: Marriage and Its
Alternatives 1972 (Tr thnh ng nhim: Hn nhn v nhng la chn khc); Carl
Rogers on Personal Power (Carl Rogers ni v Quyn lc con ngi) 1977; A way of
Being (Mt np sng) 1980.
Nhng nm sau ny, Rogers c mi i hng dn nhng nhm gp g cn bn
Nam M, u chu, Nga v Phi chu. ng ang d nh i Nam Phi h nm 1987, th
qua i vo thng 2 nm .
Lc ng thi, ng nhn c nhiu bng chng cho thy rng cng trnh ca
ng hn 50 nm qua trong ngnh Tm l tr liu gii thot nhiu cuc i khi bng ti
dy c tm bnh. ng thi, nhng khm ph ca ng v Tm l x hi, Nng ng
nhm, Tng quan gia con ngi, khi dy nhng thi mi trong cch sng v
lin h vi tha nhn. Trong lnh vc , nh hng ca ng cng su m v rng ln.
Phng hng Tm l tr liu ca Rogers rt gn gi vi ng: bn cht con
ngi l thin, vi nhng khuynh hng tin n pht trin tim nng v x hi ha.
Nhng c nhng ngi b vng mc ch no v cn c tr gip tm li ng
lc cn bn ni mnh. Phng php Rogers t trng tm ni thn ch, tin tng sc
bt dy ni con ngi, v cung cp mi iu kin gip thn ch i din vi chnh
mnh hu gii ta s b tc ca bn thn.
Quyn On Becoming a Person gm 21 chng. Chng ti chn 14 chng
cho ra mt c gi trong n phm u ny. By chng cn li, o su nhng vn
trit hc v nghin cu, chng ti hy vng s c dp b sung cho nhng c gi c yu
cu mun bit trn nguyn bn.
Trc khi dt li, ti mun by t lng cm phc i vi mt ngi thy v cng li
lc v cng ht sc khim tn. Vi ng, mi ngi dm l mnh, v ng khng c my
may phng v, ng n nhn ngi khc v cuc sng nh n hin ra ngay lc , trong
mt bu khng kh phng khong, lng gi, ti mt v hn nhin.
Vo ma thu 1986, ng sang Matxcva p li li mi ca cc nh tm l v
y l cm tng ca hai ngi n tip ng: Th gii c nhng ngi thng minh

kit xut, cn Rogers l ngi c phm cht nhn cch kit xut. Chng ti ln u tin
thy mt con ngi t do bn trong, tht s chn thnh vi bn thn v vi mi ngi.
(A. Orlov v L. Radzikhoski).
Gi y xin trn trng mi bn c tip xc trc tip vi tc gi v mong rng bn
cng s c c s hng th m chng ti cm thy, mi ln gi nhng trang chn tht,
n s, thm trm v y tnh ngi ny.
TPHCM ma xun 1992,
T Th nh Tin s tm l

Phn 1. L THUYT V TM L TR LIU V S TRNG THNH CA CON NGI

Phn 2. NG DNG VO NHNG LNH VC KHC NHAU CA I SNG
Created by AM Word2CHM

Phn 1. L THUYT V TM L TR LIU V S TRNG THNH CA

CON NGI
TIN TRNH THNH NHN

Chng 1: TI L AI?
Chng 2. GI THUYT V CC VIC LM GIP CHO CON NGI TRNG THNH
Chng 3. NHNG C TNH CA LIN H TR LIU
Chng 4. CHNG TA BIT G V TM TR LIU DI KHA CNH KHCH QUAN V CH QUAN?
Chng 5. VI CHIU HNG R RT TRONG TR LIU
Chng 6. THNH NHN C NGHA L G?
Chng 7. SNG CON NGI THT CA MNH MT QUAN IM CA NH TR LIU V MC TIU C NHN
Chng 8. QUAN IM CA MT NH TR LIU V I SNG P: CON NGI SNG TRN Y
Created by AM Word2CHM

Chng 1: TI L AI?
TIN TRNH THNH NHN Phn 1. L THUYT V TM L TR LIU V S TRNG THNH CA CON NGI

S pht trin t tng ngh nghip

v trit l c nhn ca ti
Chng ny c kt hai bui din thuyt v ti. Cch y nm nm ti c mi
n ni chuyn trc mt lp trung cp ti i hc Brandeis v ti Ti l ai, thay v
ni v khoa tm l tr liu ca ti. Lm sao ti c nhng t tng v tr thnh con ngi
hin nay ca ti? Ti nhn thy li mi trn l mt c duyn rt nhiu ngha, do ti
c gng p li yu cu .
Nm ngoi, t chc din n sinh vin ti i hc Wisconsin cng t li mi tng
t. H yu cu ti ni v ti trong chng trnh Nhng bui din thuyt cui cng ca
h, mt chng trnh theo v gio s din ging bi cui ca ng trong c phn ni
hon ton v c nhn ng. Trong dp ni chuyn ln ny, ti biu l ti mt cch y
hn ln trc v nhng iu hc hi ca ring ti hoc v nhng ch trit l m ti
cho l c ngha i vi ti.
Trong chng ny, ti c kt c hai bui din thuyt trn, v gi li tnh cch
thn mt ca ln trnh by u tin.
Hai bui din thuyt trn gip ti nhn thc c rng thnh gi khao kht mun
bit th no v din thuyt ang ni vi h hoc dy h. V th, ti quyt nh m u
quyn sch ca ti vi chng ny, hy vng n s ni ln mt t iu v ti v do
cng to thm bi cnh v ngha cho nhng chng k tip.
Ch m nhm thnh gi trn mun ti trnh by l ti y l ti. Trc li
mi ny, ti cm thy nhiu phn ng khc nhau, nhng c mt iu m ti mun ni ra
l ti cm thy vinh hnh v c cao khi thy c ngi mun bit ti l ai. Ti c th
qu quyt vi bn rng l mt li mi rt c o v ti s c gng p li vi tt c
lng chn thc ca ti.
Vy, ti l ai? Ti l mt tm l gia quan tm c bit v khoa tm l tr liu t
nhiu nm qua. Th c ngha l g? Ti khng c nh lm cho bn phi nhm chn v
phi nghe ti k di dng v cng vic ca ti. Ti xin trch dn mt vi on trong li
ta cun sch Thn ch trong tm l tr liu ca ti ni ln mt cch ch quan
ngha ca cng vic . Trong cun sch trn, c gi c mt vi cm ngh v ch
ca n, ti vit th ny: Cun sch ny ni v vn g? Ti c th tr li rng l

mt cun sch ni v mt kinh nghim sng, v nhng au kh v hy vng, v s u lo

v nim vui c th hin ni phng hng dn ca nh tr liu. N cng ni v s thun
nht trong mi tng giao m mi nh tr liu thit lp vi thn ch ca mnh v ng thi
cng cp n nhng c tnh chung m chng ti tm c qua nhng tng giao
. Cun sch ny cng cp n nhng kinh nghim rt c bit ca mi chng ta. V
mt thn ch trong phng ca ti, ang ngi bn gc bn ni lc phn u c l
mnh, nhng cng rt kinh hong s c l mnh. Thn ch ang c gng ng vi
kinh nghim hin ti ca mnh nhng cng t ra rt run s trc vin nh . Cun sch
ny ni v ti, khi ti ang ngi y vi thn ch kia, i din vi y, v cng tham d
vo tin trnh tranh u ca y mt cch su xa v nhy cm. Ni cng phn nh ti khi ti
bun phin v s sai lm ca mnh trong vic tm hiu thn ch v nhng khi ti khng
thy ng c mt kha cnh no trong cuc sng ca y. Nhng ln ti tht bi nh
vy tht c th ta nh c ngi nm mt vi vt g vo mng li nhn, l tin trnh
ang trng thnh ca thn ch ti. Nhng cun sch ny cng ni ln s vui mng ca
ti khi ti c c n khai sinh cho mt nhn cch chng kin vi thn phc s xut
hin ca mt con ngi mt cuc khai sinh m ti gp phn gip quan trng. N
cng cp n c thn ch v ti khi chng ti cng ngc nhin quan st nhng nng
lc dng nh n r su trong v tr ni chung. Cun sch ny, tm li, ni v cuc sng
mt cuc sng t phi by linh ng qua tin trnh tr liu, cuc sng vi tt c sc
mnh m qung v kh nng tn ph kinh khng ca n, nhng cng c sc bt mnh
m hng ti s tng trng, nu c c hi thun tin.
Ti hy vng on trn em li cho bn mt vi hnh nh v cng vic ti lm v cm
ngh ca ti v cng vic y. Ti ngh bn c th thc mc ti dn thn vo cng vic
ny nh th no, cng nh tm hiu mt s nhng quyt nh v chn la ca ti khi lm
cng vic . Vy ti trnh by mt vi im tm l trong tiu s ca ti m theo
thin dng nh rt c lin quan n i sng ngh nghip ca ti.
NHNG NM U
Ti sinh trng trong mt gia nh c truyn thng o c tn gio rt cht ch,
ly s lm vic cn c l mt c tnh c tn th. Ti l con th t trong s su
ngi con trong gia nh. Cha m ti rt quan tm n chng ti v mi phng din, k
c cch c x ca chng ti cng c ng b kim sot cht ch. Gia nh ti khc
hn mi gia nh khc: chng ti khng ung ru, khng khiu v, khng nh bi hoc
coi ht, t giao dch vi chung quanh, ch dnh thi gi lm vic thc nhiu. l quan
nim sng ca cha m ti v ti cng chp nhn nh vy. Ring ti, ti cng c lc phi

kh khn thuyt phc cc con ti tin rng nc ngt cng c cht hng v ti li nh
nhng, v by gi ti cn nh ci cm tng h hng ca ti khi ln u tin ti ung
chai nc pop. Chng ti sng vui v trong gia nh, nhng khng ha ng vi nhau.
V th ti l mt cu b kh c n ch bit mi mit c sch v sut thi k trung
hc ch hn h c hai ln vi bn gi.
Khi ti ln mi hai tui, cha m ti mua mt nng tri v dn nh n , v hai
l do sau y: Trc ht, cha ti, sau khi tr thnh mt doanh nhn giu c, mun c
mt trang tri gii tr. Nhng quan trng hn na, theo ti ngh, th dng nh cha
m ti ngh rng mt gia nh c con ngy mt khn ln nh ti, phi trnh xa nhng
cm d ca i sng thnh th.
Sng , ti pht trin c hai li th m c l c mt nh hng thc s
n cng vic sau ny ca ti. Ti say m nhng con mi thng bay v m v
tr thnh mt chuyn vin v cc ging mi p nh Luna, Polyphemus, Cecropia v cc
ging khc sng khc g. Ti chm ch nui nhng con mi m ti bt c v
qua cng vic chm nui t m ny ti nhn thc c mt t nim vui v tht vng
ca mt khoa hc gia khi c gng quan st thin nhin.
Cha ti th cng quyt khai thc nng tri mi ca ng vi phng php khoa
hc, v th ng mua nhiu sch ni v khoa hc canh nng. ng khuyn khch my
anh em chng ti phi t lm ly mt cng vic g xt ra c li ch, v th cc anh ti v
ti nui c mt by g con, c cu, heo v b na. Nh chn nui nh vy, ti
tr thnh mt sinh vin v khoa hc nng nghip, nhng mi n my nm gn y ti
mi nhn thc c mt nim cn bn v khoa hc m ti thu thp c qua
cng vic trn. Trc y khng ai ni cho ti bit rng cun sch Thc phm v Chn
nui ca Morison khng phi dnh cho mt thiu nin mi bn tui c, v th ti vi
u vo hng trm trang sch trn tm hiu cch lm th nghim, cch kim sot tng
n sc vt, cng nh nhng iu kin v phng php gip sn xut sa v tht. Ti
hc c cch th nghim mt gi thit kh nh th no. Ti cng thu thp c
mt kin thc v mt s tn trng i vi nhng phng php ca khoa hc p dng
trong lnh vc thc hnh.
VIC HC HNH CA TI I HC
Ti bt u theo hc ngnh canh nng ti i hc Wisconsin. Mt trong nhng iu
m by gi ti cn nh r nht, l li tuyn b hng hn ca mt gio s nng khoa
v vn hc hi v s dng nhng s kin. ng c bit nhn mnh tnh cht v

dng ca mt kin thc thun ty sch v v thng thn tuyn b: Khng nn l mt

kho n, m phi l khu sng.
Trong hai nm u ca ti i hc, mc tiu ngh nghip ca ti thay i, t
c mun c l mt khoa hc gia v nng nghip thnh c mun i ging o. S
thay i ny bt ngun t nhng bui i nghe din thuyt v tn gio dnh cho sinh vin.
Ri ti quay sang hc lch s, b nng khoa, v tin rng mn hc ny s chun b ti mt
cch tt p hn.
Trong nm u, ti c tuyn chn trong s mi hai sinh vin M sang Trung
Hoa tham d Hi ngh ca Lin on Sinh vin Kit gio Th gii. y l mt kinh nghim
quan trng nht i vi ti. Nm l nm 1922, tc l bn nm sau th chin th nht.
Ti nhn thy ngi Php v ngi c vn cn him khch nhau mt cch trm trng
mc d gia cc nhn vi nhau, h c v rt thn thin. Hon cnh a ti n ch
xc quyt rng nhng ngi thnh tht v ngay thng c th tin tng vo nhng ch
thuyt tn gio d bit. y l ln u tin, ti t gii phng mnh khi nhng t tng
tn gio ca cha m ti, ngha l ti nhn thy ti. Thi c lp v t tng ny ca
ti to nn s bun phin khng nh v s cng thng trong mi tng giao gia ti
v cha m ti. Nhng by gi khi nhn li, ti nhn thy chnh nh giai on ny m ti
tr thnh mt ngi c lp. D nhin, trong khong thi gian trn, ti cm nhn
c nhiu phn khng v chng i trong thi ca ti, nhng bin c a n rn
nt quan trng xy ra trong thi gian su thng ti sang thm Trung Hoa, v t sau
bin c ny, ti thy ti, b ct t khi mi nh hng ca gia nh.
y ti ang thut li nhng yu t nh hng n s pht trin ngh nghip
ca ti hn l ni v s tng trng nhn cch ca ti, nhng ti cng xin c vn tt
cp n mt yu t rt quan trng trong i sng ca ti. l s kin ti yu mt
c gi rt ng mn m ti quen bit t nhiu nm trc. S kin ny xy ra vo lc
ti du hnh sang thm Trung Hoa. Mc d i bn cha m bng lng vi thi lng
l, chng ti thnh hn vi nhau sau khi tt nghip i hc cng ln hc Cao
hc. T n nay, tuy ti khng th hon ton khch quan nhn nh, nhng tnh yu
bn b v s hp tc tch cc ca nng l mt yu t quan trng lm cho i ti lun
phong ph. Ti quyt nh theo hc khoa Thn hc ti Chng vin Union Theological
Seminary, tc l trng c khuynh hng t do nht Hoa K thi (1924) chun
b cho hot ng tn gio sau ny ca ti. Ti khng bao gi hi tic hai nm hc tp
. Ti c dp tip xc vi mt s hc gi v gio s tm ting, c bit l Tin s
A.C. Mc Giffert, l ngi rt tin tng vo t do tm ti, d cho phi i ti u tm

chn l.
S d ti bit r v cc trng i hc vi tt c nhng lut l khe kht ca n nh
hin nay l v ti c c mt kinh nghim rt c ngha ti Chng vin Union. Khi
theo hc , mt nhm sinh vin chng ti cm thy rng ngi ta ang nht vo u
chng ti nhng tng, trong khi c vng chnh ca chng ti l c ni ln nhng
thc mc v nghi ng ca mnh v tm cch khai thng nhng khc khoi . V th,
chng ti yu cu Ban Gim c nh trng cho php chng ti c t chc mt
kha Hi tho ly tn ch. Kha Hi tho ny khng cn c ging vin, v chng trnh
tho lun bao gm nhng thc mc ca chng ti. Yu sch ca chng ti c chp
thun vi mt gii hn duy nht l s c mt ging vin tr tui n d thnh hi tho v
ch tham gia tho lun khi no chng ti yu cu. Qu tht, kha Hi tho ny lm
chng ti tha mn su xa v lm sng t mi vn . By gi ti mi nhn thy rng
s kin ny a ti tin xa hn na trn ng pht trin mt th trit l sng ca
ring ti. Trong cuc Hi tho trn, a s hi tho vin trong c ti- nu ra
nhng thc mc phn nh ng li suy t ca h ngoi phm vi tn gio. Ti nhn
thy nhng vn nh ngha cuc i v kh nng ci thin tt p i sng cho c
nhn c l thc s l mi quan tm cho ti, nhng ti khng th hot ng trong mt lnh
vc m ti cm thy b buc phi tin theo mt ch thuyt tn gio c bit no. Nim tin
ca ti thay i rt nhiu, v rt c th cn tip tc thay i. i vi ti, nu phi
tuyn xng mt l nim tin ct gi vng ngh nghip ca mnh th tht qu l mt iu
ng s. Ti mun tm mt lnh vc trong ti c th chc chn rng t do tin tng
ca ti s khng b gii hn.
TR THNH MT TM L GIA
Nhng lnh vc l lnh vc no? Khi theo hc ti Chng vin Union, ti b
cun bi nhng bi ging thuyt v tm l v tm tr liu, l nhng mn hc ang bt u
pht trin vo thi by gi. Cc ng Goodwin Watson, Harrioson Elliott v Marian
Kenworthy l nhng ngi ng gp nhiu cho mn hc trn. Ti cng theo thm
nhiu kha na ti trng S phm thuc i hc Columbia. Ti hc v Trit l Gio dc
vi gio s William H. Kilpatrick v bt u thc hnh tr liu cho tr em di s hng
dn ca gio s Leta Hollingworth. Lc y ti li thy cng vic hng dn tr em li
cun ti, nn sau ti chuyn sang ngnh hng dn tr. T y, ti bt u coi
mnh l mt tm l gia tr liu. Ti chn cng vic ny vi mt thc kh lu m, tht ra b
li cun bi nhng cng vic lm.

Thi gian trng S phm (Teachers College) ti xin c mt hc bng ni

tr ti Vin Hng dn tr, mt c s mi thit lp do Qu Thnh Vng Chung bo tr.
Ti vn thng ghi nh mi nm u tin ti sng trong Vin ny. Lc y c s cn
trong tnh trng lum thum, ai mun lm g mc . Ti nhn thy tinh thn hiu ng ca
Freud th hin ni Ban Gim c nh trng gm cc ng David Levy v Lowson
Lowrey xung t trm trng vi quan im hon ton khch quan v khoa hc, th
hin mnh m trng S phm. By gi nhn li, ti thy qu tht ti hc hi mt
kinh nghim qu gi nh gii quyt s xung t trong ti. Khi ti ri khi Vin trn, ti
ang dn thn hot ng trong hai lnh vc hon ton khc bit nhau v c hai lnh vc
ny s khng bao gi hi t.
Vo cui thi gian ni tr trn, ti may mn kim c mt vic lm gip gia
nh ti mc d lc ti cha hon tt vn bng Tin s. S kin ny tht ng ghi nh
i vi ti, v thi k cng vic lm khng phi d kim. Ti c mn nh mt
tm l gia lm vic cho Ban Nghin cu Tr em thuc C quan Ngn nga s c c i
vi Tr em ca i hc Rochester Nu c. Tt c c ba tm l gia lm vic y
v ti c tr lng mi nm 2.900 M kim.
By gi ngh li cng vic lm, ti cm thy vui thch mc d hi kinh ngc. Ti
vui sng v c dp lm cng vic ti mong mun, mc d lng bng khng cao lm.
Li na, cng v cng vic trn m ti t c tip xc ngh nghip vi ai. Nhng ti ngh
rng nu ti c c hi lm c vic ti lu tm nht, th mi vic s din ra tt p.
NHNG NM I HC ROCHESTER
Thi gian mui hai nm i hc Rochester l khong thi gian v cng qu gi. t
nht l trong tm nm u ca mi hai nm ny, ti hon ton ht tm tr vo
cng vic thc hnh tm l, nh d tm triu chng v hoch nh chng trnh tr liu
cho nhng tr em h hng v xu s, do cc ta n v c quan gi n cho chng ti.
y l mt thi gian tng i b c lp v ngh nghip, bi l mi quan tm duy nht
ca ti lc l lm sao tr liu hu hiu hn cho cc thn ch ca chng ti. Chng ti
phi sng vi nhng tht bi cng nh nhng thnh cng c hc hi thm.
Chng ti ch c mt tiu chun duy nht cho bt c phng php no p dng i vi
tr em trn v ph huynh ca chng, l tiu chun hi xem cng vic mi ngy, ti bt
u cng thc ha nhng quan im ca ring ti.
Trong thi gian c hun luyn, ti say m c nhng tc phm ca Tin s
William Healy. Theo ng, nn phm php thng pht sinh do nhng xung t v dc

tnh, ngha l khi xung t ny c gii ta th nn phm php cng chm dt. Trong
mt hai nm u lm vic i hc Rochester, ti c dp sn sc cho mt thanh nin
mc chng thch t la mt cch cung nhit. Phng vn anh ta ht ngy ny sang
ngy khc trong phng giam, ti dn dn khm ph ra c mun t la ca anh c
lin quan n c mun th dm ca anh. Th l vn c gii quyt! Nhng nu b
cm on, anh li mc chng bnh trn.
By gi ti cn nh s khc mc m ti cm thy trong thi gian . Tin s Healy
c th sai lm, v c l ti hc c mt ci g m ng khng bit. S kin va nn
trn cng kch ng ti ngh rng c th c nhng li lm trong ng li ging dy
c quyn, mc d chng ti vn cn c th khm ph c mt kin thc mi.
Ngay sau khi n lm vic ti Rochester, ti hng dn mt nhm tho lun v
vn phng vn. Ti khm ph mt ti liu xut bn v mt cuc phng vn vi
mt ph huynh. Bn phng vn cn tng ch mt, trong ngi phng vn t ra
t nh, su sc v kho lo iu khin cuc phng vn n ngay trng tm ca vn
mt cch nhanh chng. Ti sung sng c dng bn phng vn ny nh mt th d tt
p v k thut phng vn hay.
t nm sau , ti c dp c lm mt cuc phng vn tng t v ti nh
ngay n ti liu qu bu trn. Ti vi c li bi phng vn . c ri ti thy kinh
hong, v dng nh chuyn vin phng vn trn s dng mt k thut phng vn
kho lo no buc ti n thn ch ca mnh v nhng hnh ng thiu thc, v
lm cho b ta khng nhn nhn c chnh li lm ca b. Lc ny ti mi hiu rng
mt cuc phng vn nh vy theo kinh nghim ca ti s khng ch g cho ph huynh
hoc cho con tr. S kin trn cng lm ti nhn thc rng ti ang t b bt c
phng php no c v hi thc hoc ngn cn trong tng giao tr liu, v nhng
phng php ny chng bao gi hu hiu c.
Vi nm sau , ti ghi nhn bin c th ba na. Trc y, ti hc hi bit
kin nhn v t ra kho lo hn trong vic din t li cho mt thn ch hnh vi ca y, c
gng lm cho tht thch hp y d chp nhn. Ti tng tip xc mt b m rt
thng minh, c cu con tnh tnh ngang ngc. Vn thy r l b ta sm rung ry
a con , nhng qua nhiu ln phng vn, ti khng th no lm cho b nhn ra vn
, mc d kho lo c kt nhng bng chng m chnh b trng ra. Kt
cuc khng i n u v ti nh u hng. Ti ni vi b y rng ti v b u c
gng, nhng tht bi, vy nn t b cuc tr liu. B ta ng , bt tay ti ri ra v.

Nhng khi ra n ca, b quay li hi ti c ln no hng dn cho ngi ln y

cha. Ti kh gt u. Thy th, b ni: Vy ti c mun c ng gip ti mt
cht! Ni ri b n ngi trn chic gh m trc b ngi, v bt u k l s
tuyt vng ca b v hn nhn, v nhng ln xn trong cuc sng chung vi chng b v
tt c nhng g b cm thy tht bi v bi ri. Nhng s kin ny hon ton khc hn
trng hp au lng m trc b cp ti. T y cuc tr liu tht s mi bt
u v kt cuc rt thnh cng.
Trng hp trn l mt trong nhng bin c gip ti kinh nghim rng ch c thn
ch l ngi bit r vt thng nm ch no, chiu hng ra sao, vn chnh yu l
g v kinh nghim no c chn lp su xa. Ti cng bt u nhn thc rng nu ti
khng c mt nhu cu cn biu l s khn kho v kin thc ca ti, th tt hn ti nn
trng cy vo thn ch bit chiu hng phi i trong tin trnh tr liu.
TM L GIA?
Trong thi gian ny ti cng bt u nghi ng ti trong vai tr mt tm l gia. i
hc Rochester cho ti bit r l cng vic ti ang lm lc khng phi l cng vic
v tm l, v gii chc i hc ny cng khng quan tm g n vic ging dy ca ti
ti Phn khoa Tm l. Ti c n tham d nhng bui hp ca Hip Hi Tm l Hoa K
v y ti thy rt nhiu ti liu v nhng phng php hc tp ca nhng con chut
vi nhng cuc th nghim m ti thy dng nh khng lin can g n cng vic ti
ang lm lc . Tuy nhin, nhng chuyn vin v tm l x hi y dng nh c
chung mt quan im vi ti, v th ti tham gia tch cc vo cng vic x hi nhiu
phm vi khc nhau. Nhng phi ch cho ti ngy Hi Tm L ng Dng c thnh lp,
ti mi thc s tr thnh mt tm l gia hot ng.
Ti bt u ging dy cho Phn khoa X Hi Hc v phng php lm sao tm hiu
v gii quyt nhng vn ca tr. Sau , phn khoa Gio Dc cng mun coi gio
trnh ca ti nh nhng gio trnh ca phn khoa ny. (Trc khi ti ri i hc
Rochester, phn khoa Tm L Hc cng yu cu c ly gio trnh ca ti cho phn
khoa ny, ngha l cui cng chp nhn ti l mt tm l gia). Gi li nhng kinh nghim
ny gip ti nhn thc ti t ra cng quyt nh th no trong chn la ng
hng ring ca mnh, v t ra khng quan tm nhiu n vn c nn ha mnh theo
ngi khc hay khng.
Ti khng tin ni y vic thit lp mt Trung tm Hng dn ring bit ti i
hc Rochester cng nh k li cuc tranh chp gay go vi mt s bc s tm thn. y

ch l nhng rc ri v qun tr, v khng c nh hng nhiu n vic pht trin t

tng ca ti.
CC CON TI
Trong nhng nm ti lm vic ti i hc Rochester, cc con ti cng dn dn vt
qua thi k u th v qua s trng thnh ca chng ti hc hi c nhiu hn v
vai tr ca c nhn, v s pht trin v nhng tng giao gia con ngi vi nhau. By
gi ngh li ti thy ti khng phi l mt ngi cha thc hon ho khi cc con ti cn
nh, nhng may l v ti li rt hon ho. Sau ny vi thi gian, ti tr nn hiu bit
hn i vi cc con ti.
D sao i na, c sng vi hai con ti, mt trai mt gi, chia s vi chng mi
nim vui ni bun t tui th cho n lc trng thnh, l mt c quyn v gi i vi
ti. Ni khc i, mt trong nhng iu lm cho v chng ti c tha mn nht l chng
ti c th thc s cm thng su xa c vi cc con trng thnh ca chng ti v
c vi v chng ca chng n na.
NHNG NM SNG I HC OHIO
Nm 1940, ti nhn mt chc v i hc tiu bang Ohio. L do duy nht m i
hc ny mi ti l tc phm Tr liu tr em m ti vit trong nhng dp i ngh. Tri
vi s mong i ca ti, i hc trn cho ti hng trn qui ch gio s thc th, v
iu ny lm ti rt ngc nhin. Ti rt phn khi vi nhim v ging hun bc i hc
ny.
Chnh nh n lc ging dy nhng iu ti hc hi c v vic c x v khi
o cho sinh vin tt nghip i hc Ohio m ln u tin ti bt u thc rng
c l ti pht trin c mt quan im ring, do kinh nghim em li. Khi ti tm
cch lm sng t mt vi t tng ny qua mt ti liu vit ti i hc Minnesota vo
thng chp nm 1940, ti gp phi phn ng rt mnh m. S kin ny cho ti
kinh nghim u tin l mt t tng mi l ca ti d c v rt hp dn i vi ti
vn c th l mt e da i vi ngi khc. Hn th na, ti cng cm thy nghi ng
v bi ri khng t khi thy mnh tr thnh mc tiu cho nhng ch trch, nhng bnh vc
hoc chng i ca d lun. Tuy nhin, ti vn cm thy phi ng gp mt ci g, v ti
vit bn tho cun Hng dn v Tm l tr liu trnh by cm ngh ca ti v mt
chiu hng hu hiu hn na cho khoa tr liu.
Khi ti em bn tho n thng lng th nh xut bn ni rng tc phm ca ti

hp dn v mi l, nhng khng bit nhng lp hc no s dng c. Ti cho bit l ti

dy mt kha i hc v hin ang m trch mt lp khc. Nhng theo nh xut
bn th ti c mt lm li ln l khng vit mt gio trnh thch hp vi lp m ti
dy. ng t nghi ng khng bit tc phm ca ti c bn ni hai ngn cun hay khng.
Tuy nhin ng bng lng nhn xut bn sau khi thy ti c mun tm mt nh xut bn
khc. By gi th ti khng bit rng gia ti v nh xut bn, ai phi ngc nhin hn ai
v mc tiu th ca tc phm trn, v cho n nay bn c by mi ngn cun v
cn ang tip tc c tiu th.
NHNG NM GN Y
Cho n nay, ti vit thnh ti liu tt c nhng g ti dy trong nm nm
i hc Ohio, mi hai nm i hc Chicago v bn nm i hc Wisconsin. y,
ti s vn tt nhn mnh n hai hoc ba im c ngha i vi ti. Trc ht, ti
hc hi c cch ha mnh tht su m vo nhng tng giao tr liu vi mt s thn
ch ngy mt gia tng. y l mt iu v cng khch l, mc d i khi n c th lm
cho ti hong s khi mt thn ch b ri lon nng t mun ti phi vt mc kh nng
ca mnh hn na p ng nhu cu ca y. D nhin, thc hnh vic tr liu i hi
chuyn vin tr liu phi pht hin lin tc con ngi ca mnh, mc d iu i hi
nhiu n lc, nhng cui cng s l mt n b khch l.
Ti cng mun c cp y tnh cht quan trng ngy mt gia tng ca
cng trnh kho cu. Tr liu l mt phm vi kinh nghim m ti c th cho php mnh ch
quan. Nhng nghin cu l phm vi m ti phi ht sc t ra khch quan, v p dng
nhng phng php khoa hc thm nh xem mnh c la di mnh hay khng. Nim
tin ca ti l chng ta s khm ph ra c nhng quy lut v nhn cch v hnh ng,
l nhng quy lut rt quan trng cho s tin b v hiu bit ca con ngi, cng nh quy
lut v trng lc hoc nhng quy lut v mn nhit ng hc.
Trong hai mui nm qua, ti tr nn quen thuc hn vi d lun ch trch, nhng
ti vn kinh ngc trc nhng phn ng ca ngi khc i vi nhng t tng ca ti.
Theo ti, dng nh ti trnh by t tng ca ti mt cch tm thi c c
gi hay sinh vin chp thun hay bc b. Nhng rt nhiu ln v nhiu ni khc nhau,
quan im ca ti lm cho nhiu tm l gia, nhiu chuyn vin hng dn v nh gio
dc phi ni sng, khinh b hoc ch trch d di. Khi ln sng cng phn ny dn dn xp
xung trong gii nhng phn i trn th my nm qua n li dng ln trong gii bc s
tm thn. Mt s chun vin ny ngh rng ng li lm vic ca ti l mt e da

i vi nhiu nguyn tc bt di bt dch m h theo ui tha thit nht. Nhng theo ti

th s ch trch trn cng cha th snh vi tai hi gy nn bi nhng mn v trch
nhim. H l nhng ngi thu thp c cho mnh mt cht quan im mi ri
khi t cng tham gia tranh lun vi nhng hiu bit va chnh xc va sai lm v
ti v cng vic ca ti. i khi ti thy kh m phn bit mnh b bn hay th lm
tn thng nhiu hn.
C l mt phn cng v b phin nhiu, ch trch m ti i n ch nh gi cao
ci c quyn c tch mnh ra khi chung quanh. Dng nh nhng nm thnh cng
nht trong cng vic ca ti l nhng thi k ti c th hon ton khng bit ngi khc
ngh g v ti, v cng vic ca ti, v ti ch cn bit chm ch vo cng vic mnh ang
lm. Ti v v ti sng n dt M Ty C v vng vnh Carribean, ni y khng ai
bit ti l mt tm l gia, v ti dnh phn ln th gi vo hi ha, i bi hoc chp
nh mu mt s cnh p. Thi gian nhng ni ny, tuy ch dnh mi ngy t hai ti
bn gi cho cng vic chuyn mn, nhng ti t c nhng thnh qu tt p
nhiu hn bt c thnh qu no trong my nm qua. V th, ti nh gi cao c quyn
c sng ring mt mnh.
MT VI IU HC HI QUAN TRNG
Trn y l mt vi nt i cng v i sng ngh nghip ca ti. Ti mun mi
bn i su vo mt s iu hc hi m ti lnh hi c sau hng ngn gi ng h
lm vic thn mt vi nhng c nhn au kh.
T i xin ni ngay rng nhng iu hc hi ny rt c ngha i vi ti, nhng ti
khng bit n c ng i vi bn hay khng. Ti khng c c vng trnh by nhng
iu ny nh mt kim ch nam ch o bt c ai. Phn ti, ti nhn thy rng khi c ai sn
sng ni cho ti bit mt t iu v nhng ng hng ni tm ca ngi , th iu
ny rt c gi tr i vi ti, nu n gip ti nhn thc thm rng nhng ng hng
ca ti khng ging nh vy. Trong tinh thn , ti xin cng hin nhng iu hc hi ny.
mi trng hp, ti u tin rng nhng iu ny mt phn no hng dn
hnh ng v nim xc tn trong ti kh lu trc khi ti thc r c nh vy. l
nhng iu hc hi l t v cha y , nhng ti ch c th ni c rng hin gi
v t trc n nay nhng iu hc hi ny rt quan trng i vi ti. Ti lin tc hc
i hc li nhng iu . Thng khi ti khng hnh ng ng vi n, nhng sau ti
vn c mun c p dng nh vy. Hn na, ti cng thng khng nhn ra mt
hon cnh mi, c th p dng c nhng iu hc hi ny.

Thc ra, nhng iu hc hi ny khng c nh, m lun lun thay i. C mt s

iu cn c nhn mnh hn na, v cng c nhng iu i khi t quan trng hn,
nhng ni chung u rt c ngha i vi ti.
Ti s ln lt trnh by mi iu bng mt vi cu ni ln ngha ring ca n. Ri
ti s khai trin thm. Nhng iu hc hi u tin l nhng iu ni nhiu v s tng
giao vi ngi khc. Sau l nhng iu ni v gi tr c nhn v nhng nim xc tn.
Nhng hc hi lin quan n s tng giao vi ngi khc:
1a.
Trong khi tip xc vi nhng ngi khc, ti nhn thy rng nu ti hnh ng
c v nh khng trung thc l ti, th kt cuc chng gip ch g cho ai c. Ngha l, nu
thc s ti bc mnh v gay gt, m li lm ra v bnh thn vui v th chng ch g. N
cng chng ch li g khi ti lm ra v bit cu gii p trong khi thc s m tt hoc thc
s mnh chng i, nhng li v t ra l ngi mun yu thng k khc. Mt khc, nu
thc s ti ht hong v bt an nhng li t ra rt t ch, th cng chng ch g cho ai.
Ni mt cch khc, trong tng giao ca ti vi tha nhn, nu ti c mang mt n
che du tm trng thc s ca ti bn trong, th mi tng giao ca ti chng em
li kt qu hu ch no. Ngha l, ti khng th thit lp c nhng giao ho tt p vi
ngi khc. y l iu hc hi ti thc s lnh hi c, nhng ng ra ti cha
li dng trit c n.
Thc t vn cho thy l nhng li lm ca ti trong nhng tng giao c nhn,
cng nh nhng ln ti khng gip ch c cho ngi khc, hu ht c bt ngun t
mt s thi phng v ca ti hoc cch ng x b ngoi ca ti c phn mu thun
vi cm ngh thc s ca ti.
2a.
iu hc hi th hai ti c th chp nhn lng nghe chnh ti v hnh ng ng l
ti, th ti thy c hiu qu hn. My nm qua, ti hc hi bit lng nghe mnh mt
cch thch ng hn. V th by gi ti bit c ti ang cm thy g, ti ang tc
gin, hoc ang t chi ngi ny, ang tru mn v thm thit vi ngi kia, ang cm
thy nhm chn hoc khng ch n vic din ra trc mt, ang khao kht c tm
hiu ngi kia hay ang u lo v mi tng giao ca ti vi ngi n. Tm li, gi y,
ti c th lng nghe trong ti tt c nhng thi , nhng tnh cm khc nhau ny. Ni
mt cch khc, ti cm thy ti tr nn thch ng hn trong s biu l ti l ti.

Cng nh th m ti thy d dng hn khi chp nhn mnh l mt con ngi thc s
cha hon ho, nhng bit hnh ng ng theo con ng m mnh mun hnh
ng trong mi trng hp.
i vi mt s ngi, iu ny c th l mt ng hng rt k l. i vi ti n
li c gi tr, v ci nghch l l lng l khi ti chp nhn ti nh ti thc s l, th ti li
thy mnh thay i. Ti tin rng ti hc c iu ny cc thn ch ca ti cng
nh qua kinh nghim ca ring ti: l chng ta khng th thay i v khng th tch ri
ra khi nhng g lm thnh con ngi ca chng ta cho n khi no chng ta hon ton
chp nhn n. Khi , s thay i s xy ra m hu nh khng ai nhn thy.
Thi nhn nhn ti l ti em li mt kt qu na l s tng giao tr nn thc
s vi tt c ngha sng ng ca n. Nu ti c th chp nhn s kin ti ang b
thn ch ny quy ry hoc lm kh chu th rt c th ti s chp nhn kinh nghim
thay i v nhng tnh cm thay i c th xy n lc trong ti v trong thn ch
. Tng giao thc s thng c khuynh hng thay i hn l c nh mt ch.
V th ti thy c hiu qu khi ti biu l qua thi ca ti tt c nhng g l ti,
ngha l bit c gii hn chu ng v khoan dung ca mnh n u v chp nhn
iu ny nh mt s kin. Mt khc, ti cng thc c rng khi no ti mun un nn
ngi khc v cng chp nhn iu ny nh mt s kin trong ti. Ti c mun chp
nhn nhng tnh cm nh: nng nn, tha thit, d di, t t v hiu bit, tc nhng tnh
cm c trong con ngi thc ca ti. Khi ti chp nhn tt c nhng thi tnh cm ny
nh mt s kin, mt thnh phn trong ti, th mi giao ho ca ti vi ngi khc tr
nn ng vi ngha mong mun v c th pht trin hoc sn sng thay i.
3a.
n y ti xin cp n mt iu hc hi chnh, c ngha rt ln i vi ti.
iu hc hi ny c th c din t nh sau: Khi ti c th cho php mnh hiu bit
ngi khc th l mt iu qu gi to ln m ti hc hi c. Cu ni ny ca ti
c v k l i vi bn. Thc ra c cn thit cho php mnh hiu bit k khc hay khng?
Theo ti th cn thit. Phn nhiu, khi nghe ngi khc ni, phn ng u tin ca chng
ta l lp tc thm nh gi tr, hoc phn on hn l tm hiu ngha ca li ni . Khi
c ngi biu l mt cm tnh hay thi hoc nim tin tng no , th hu nh tc
khc chng ta c khuynh hng a ra nhng li bnh phm nh ng, ngu, khng
bnh thng, khng hp l, sai, hoc khng hay. Rt t khi chng ta cho php mnh
tm hiu mt cch chnh xc ngha cu ni ca din gi. Ti ngh chc ti v tm hiu l

iu c v liu lnh chng. Nu ti thc s cho php ti tm hiu ngi khc th rt c th

l s hiu bit ny s lm ti thay i. V th ti ni cho php mnh tm hiu ngi khc
mt cch su xa, tng tn qu tht khng phi l mt chuyn d. N cng l mt iu
him c na.
Thc ra, hiu bit l c phong ph trn hai phng din. Khi ti lm vic vi cc
thn ch b tuyt vng, tm hiu c ci th gii k quc ca ngi b thc lon tm l,
hiu c hoc cm thng nhng thi ca ngi cm thy i qu bi thm, hoc hiu
c tm trng ca ngi ang cm thy mnh l b, th qu tht l nhng iu hiu
bit lm cho ti phong ph thm. T nhng kinh nghim ny, ti hc hi c nhng
cch lm thay i con ngi ca ti, v lm cho ti tr thnh mt ngi khc hn, nhng
bit p ng hn na.
Nhng c l iu quan trng hn na l s hiu bit ca ti v nhng c nhn ny
khin h cng thay i. S hiu bit ca ti cho php h chp nhn nhng lo s ca h,
cng vi nhng t tng k l, nhng tnh cm bi thm v chn nn, cng nh chp
nhn nhng lc h cm thy can m, t t, yu thng v nhy cm. Theo kinh nghim
ca ti v ca nhng ngi khc th khi ta thc s hiu bit nhng tnh cm trn, ta cng
d chp nhn chng trong ta. Khi , ta s thy ta v nhng tnh cm lun thay i.
Mt khc, c ngi ta hiu bit mnh cng c mt gi tr tch cc v quan trng khng
km s tm hiu ngi khc.
4a.
n y, ti xin cp n mt iu hc hi na, quan trng i vi ti. l s
kin ti cm thy c phong ph khi ti to c iu kin thun li ngi khc c
th truyn thng cho ti nhng cm tnh ca h, v ngay c ci th gii ni tm ring t
ca h na. V hiu bit l iu c n b tha ng, nn ti mun loi b nhng hng
ro ngn cch gia ti v ngi khc h c th biu l h mt cch y hn nu
h mun.
Trong tng giao tr liu, c mt s phng cch m ti c th dng lm cho
thn ch cm thy d bc l mnh hn. Bng thi ca ti, ti c th to ra mt s an
ton trong khng kh tng giao cho s cm thng c th thc hin c. Th d t
thi hiu bit ng v thn ch, chp nhn y l ngi c nhng nhn thc v tnh cm
nh vy cng rt hu ch.
Nhng khi vai tr nh gio, ti thy rng nu ti to c nhng iu kin
gip ngi khc c th chia s tm tnh ca h i vi ti, th qu thc ti c

phong ph. V th, ti thng c gng mc d cng lun tht bi to cho lp hc mt

bu khng kh m trong hc sinh c th biu l c cm tnh ca chng khc nhau
v khc vi c thy dy ca chng. Ti cng thng yu cu sinh vin vit cho ti nhng
t phn ng trong h c th biu l nhng cm tnh ca h i vi ngi ging dy,
hoc ni n nhng kh khn m h gp khi theo hc. Nhng t by t phn ng ny
khng lin can g n th hng h. i khi, trong mt kha hc, nhng bui din ging li
c n nhn vi nhng phn ng tri ngc nhau. C sinh vin th tuyn b: Vi
khng kh ca lp hc ny ti cm thy mt th tnh cm ni lon kh din t. Nhng
cng pht biu v cm tng v lp hc trn, mt sinh vin ngoi quc li ni: Lp
chng ta theo mt phng php hc tp khoa hc v c kt qu nht. Nhng i vi
nhng sinh vin t lu vn quen c ging dy bng phng php din ging v chm
ch nghe thy dy nh chng ti, th phng php mi ny khng sao c th hiu c,
chng ti ch quen nghe ging vin, ri th ng ghi chp v nh thuc lng nhng ging
kha i thi. D nhin l phi mt mt thi gian lu cho sinh vin b nhng thi quen
c ca mnh, d cho nhng thi quen c tt p v hu ch hay khng. c nghe
nhng cm ngh rt tri ngc nhau nh th ny l mt iu khch l ln i vi ti.
Ti cng ghi nhn s kin trn nhng nhm hc tp do ti ch xng. Ti c
mun c gim bt s s st hoc thi phng v cc nhm vin c th biu l
tnh cm ca mnh mt cch t do. y l mt iu thch th nht, v a ti n mt
quan nim hon ton mi v vai tr iu khin.
5a.
n y ti xin trnh by mt iu hc hi na, rt quan trng i vi ti trong cng
tc hng dn. iu hc hi ny c th c tm tt nh sau: Khi ti c th chp nhn
mt ngi khc, th l mt phn thng ln lao.
Kinh nghim cho ti bit rng thc tnh chp nhn mt ngi cng vi tt c tnh
cm ca ngi , chc chn khng phi l mt iu d dng. Liu ti c th cho php
mt ngi khc gy hn vi ti khng? Liu ti c th chp nhn ngi mc d thi
nhn i ca y kh hn thi ca ti? Liu ti c th chp nhn y khi thy y t ra
khm phc ti v mun sng theo ti? Tt c vn chp nhn l th , v mun chp
nhn khng phi l chuyn d. i vi chng ta, chng ta tht rt kh m chp nhn
con em mnh, hoc cha m, v chng mnh cm ngh khc chng ta v mt s vn
c bit no . S d th v mt ngi chng ta do nh hng vn ha u mun
tin rng ngi khc cng phi cm ngh v tin nh ti. Do , chng ta khng th cho

php thn ch hoc sinh vin ca chng ta khc chng ta hoc s dng kinh nghim theo
ng li ring t ca h. Trn bnh din quc gia, chng ta khng th cho php mt
quc gia khc cm ngh qu khc bit vi chng ta. Nhng theo nhn xt ca ti, nu
mi c nhn c sng tch bit khi ngi khc, c quyn sng theo kinh nghim ring
t ca mnh tm ra ngha cho i mnh qua kinh nghim y, th qu tht l mt
trong nhng tim nng v gi ca cuc sng. Mi c nhn l mt hn o ring ca mnh
v c nhn ch c th bc cu i qua nhng hn o khc nu trc ht y mun c
l y v cng c ngi khc cng nhn nh vy trong t cch . Nh vy khi ti c
th chp nhn mt ngi khc, chp nhn tt c tnh cm, thi v nim tin ca y nh
nhng thc t trong con ngi y, th lc ti ang gip y tr thnh mt con ngi v
i vi ti, iu ny c gi tr rt ln.
6a.
Tip n mt iu hc hi na, c th hi kh din t. l nu ti t ra ci m
vi nhng thc ti trong ti v ni ngi khc, th cng t mun vi v n nh mc
tiu. Khi ti c gng lng nghe ti thy kinh nghim din tin trong ti v hn th
na khi ti cng gi thi lng nghe vi ngi khc, ti li cng cm thy tn
trng nhng tin trnh phc tp ca cuc sng. V th, ti li cng thy t c khuynh
hng mun hp tp n nh s vic, t mc tiu, v un nn ngi khc thc y
h i vo con ng ti mong mun. Ti cm thy rt hi lng v c l ti v ngi
khc l ngi khc. Ti bit r iu ny c v rt k l, hu nh l mt quan im
ca ng phng. i c ngha l g, nu chng ta khng lm mt ci g cho ngi
khc, khng khuyn d h chp nhn mc ch ca chng ta v khng rao ging cho h
nhng iu m chng ta ngh h nn hc? Sng lm g, nu chng ta khng lm cho
ngi khc cm ngh nh chng ta? Lm sao mi ngi c c quan im th ng
nh quan im m ti ang din t? Ti tin chc rng nhng thi va nu trn c
trong phn ng ca nhiu ngi trong cc bn.
Tuy nhin, theo kha cnh nghch l trong kinh nghim ca ti, nu ti cng gin d
mun l ti trc nhng phc tp ca cuc sng, v nu ti cng mun tm hiu v chp
nhn nhng thc t trong ti cng nh ni ngi khc, th ti cm thy c thm thay i.
Mt s kin rt nghch l l trong chng mc m mi ngi chng ta mun c l
mnh, th lc khng nhng ta thy ta ang thay i m ngay c c nhn ta giao tip
cng ang thay i na. t nht y l mt kha cnh rt sng ng trong kinh nghim
ca ti, v cng l mt trong nhng iu hc hi su xa nht m ti ang lnh hi c
qua ngh nghip v i sng c nhn ca ti.

n y ti xin cp n mt vi iu hc hi khc, t lin quan n vn tng

giao, nhng lin h nhiu n hnh ng v gi tr m ti ang theo ui:
1b.
Trc ht l iu ti c th tn nhim kinh nghim ca ti.
Mt trong nhng iu cn bn m ti nhn thc t lu v hin gi cn hc hi
l khi mt iu g ta cm thy c gi tr v ng lm, th thc s n ng lm. Ni mt
cch khc, kinh nghim dy cho ti bit rng khi ton th c nng ca ti nhn thc
mt hon cnh no , th nhn thc ny ng tn nhim hn hiu bit bng l tr ca ti.
Tt c i sng ngh nghip ca ti u i theo nhng con ng m ngi
khc ngh l ngu xun, v chnh ti, ti cng c nhiu nghi ng. Nhng ti khng bao gi
hi tic l i vo nhng con ng m ti cm thy l ng, mc d ti vn thng
cm thy c n hoc ngu xun i khi.
Ti nhn thy rng khi ti tn nhim mt nhn thc no , khng phi do thng
minh iu khin, ti tm thy s khn ngoan trong hng i. Ti thy rng khi ti i
theo mt trong nhng con ng khng thng thng ny, v thy n ng, th cc ng
nghip ca ti cng i theo ti trong nm mi nm v ti khng cn cm thy c n
c hnh na.
Khi ti dn dn tn nhim ton th mi phn ng ca ti mt cch su xa hn, ti
cng nhn thy ti c th s dng nhng phn ng ny hng dn t tng ca
mnh. Ti cng tr nn bit tn trng nhng t tng m h m i khi xut hin
trong ti v dng nh rt c ngha. Ti tin rng nhng t tng khng r rt s
dn a ti n nhng chn tri quan trng. Ti ngh n nhng t tng qua thi
tn nhim ton th kinh nghim ca ti m ti cho l cn khn ngoan hn c l tr ca
ti na. Ti chc n c th sai lm nhng t sai lm hn tm tr ca ti. Max Weber, mt
ngh s, din t rt ng thi ny khi ng ni: Trong lc n lc sng to, ti ty
thuc phn ln vo yu t ti cha bit n v cng cha tng sng to.
Lin quan mt thit ti iu hc hi ny l iu ti nhn thy rng s thm nh gi
tr ca ngi khc khng gip hng dn g cho ti. S phn on ca ngi khc cng
khng bao gi l mt hng dn i vi ti mc d ta phi lng nghe v chp nhn h.
y l mt iu hc hi kh hp th. Ti cn nh trc kia c mt nhn vt nhn tr thc
m ti xem nh l mt tm l gia uyn thm hn ti rt nhiu, c ln ni rng ti lm
li trong quyt nh chn ngnh tm l tr liu. Ngh ny khng bao gi a ti u, v

cng v mt tm l gia, ti cng khng c c hi thc hnh ngh .

Trong my nm sau ny, i khi ti cng c dp nhn thy rng, di mt mt s
ngi, dng nh ti l mt th lang y gi hiu, hnh ngh khng c giy php, tc gi
ca mt m l thuyt tai hi v tr liu, mt ngi thch quyn lc, mt nhn vt huyn
bV ti cng nhn thy rng nu ngi ta khen tng ti qu mc th cng lm cho ti
bi ri qu , nhng ti khng qu quan tm n chuyn ny v ti cm thy ch c
mt ngi duy nht c th bit n cng vic ti ang lm l lng thin, ngay thng v
tt p hay gi di, phng v v khng lng thin. Ngi chnh l ti.
Ti sung sng c c tt c mi bng chng v vic ti ang lm v s ch trch
d thn thin hay th ght cng nh khen ngi thnh tht hay nnh b u nm
trong bng chng y. Nhng thm nh ngha v s hu dng ca bng chng ny l
vic ti khng th trao ph cho bt c ai.
2b.
Mt iu hc hi na ca ti chc s khng lm cho bn ngc nhin, l i vi ti
kinh nghim c coi l thm quyn cao nht.
C th ni kinh nghim ca ring ti l tiu chun ca gi tr. T tng ca ngi
khc v ca ti cng khng ng tin cy bng kinh nghim ca ti. Chnh nh kinh nghim
m ti phi vn dng cch ny cch khc tin ti gn chn l hn na trong tin trnh
thnh nhn ca ti.
C th ni, Thnh Kinh v cc tin tri, Freud v mi cng trnh tm ti, mc khi ca
thng hay con ngi cng khng th i trc kinh nghim trc tip ca ti.
Ni theo danh t ca nh ng hc th kinh nghim ca ti c quyn lc cao hn,
khi n tr nn cn bn hn. Do , ton b kinh nghim s c thm quyn nht bnh
din thp nht ca n. Nu ti c mt l thuyt v tm l tr liu, nu ti tm cch cng
thc ha l thuyt da trn cng vic ca ti ni cc thn ch, v nu ti cng c mt
kinh nghim trc tip v tm l tr liu vi thn ch no , th mc thm quyn (thm
quyn: authority) s gia tng theo th t m ti lit k nhng kinh nghim ny.
Khng phi kinh nghim ca ti c thm quyn bi v n khng sai lm. N l cn
bn ca thm quyn bi v n lun lun c th c kim chng bng ng li mi m.
Bng cch y, nhng sai lm thng xuyn ca n lun lun c sa cha.
3b.
Mt iu hc hi ring na l ti sung sng c khm ph trt t trong kinh

nghim. Ti khng sao trnh khi tm kim ngha, tnh cch ngn np hoc ci v c
quy lut ca ton b kinh nghim. Chnh thi t m ny a ti n ch cng thc
ha nhng iu ti trnh by, v ti rt thch th c t m nh vy. Ti nh
m nghin cu s ngn np trong cng vic b bn ca cc chuyn vin tr liu tr em,
v hon thnh tc phm Vn tr liu cho tr. S t m ny cng a ti n ch
cng thc ha nhng nguyn tc tng qut c th p dng trong ngnh Tm l tr liu, v
tham chiu vit mt s sch hoc bi v. N cng hng dn ti nghin cu th
nghim nhiu loi hnh thc quy lut m ti gp phi trong kinh nghim. N cng khch
l ti ra nhng l thuyt nhm sp t cho c th t nhng g kinh nghim c
v p dng trt t ny vo nhng lnh vc mi, cha khm ph nhng c th c th
nghim thm na.
C th ni ti nhn thc c rng c hai cng trnh nghin cu khoa hc v
phng php kin to l thuyt u nhm sp t trt t bn trong ca nhng kinh
nghim quan trng. Nghin cu l mt n lc bn b nhm tm ngha v trt t qua
nhng biu l ca kinh nghim ch quan. S tht l ti ly lm tha mn c chim
ngng v tr trong trt t, cng nh hiu c nhng lin h lp lang trong thin nhin.
Ti dc tm vo nghin cu v kin to l thuyt l ct tha mn nhu cu nhn
thc v ngha, mt nhu cu ch quan ca ti. Nhng i khi ti cng nghin cu v l
do khc v mun tha mn ngi khc, mun thuyt phc nhng i th hoc nhng
ngi hoi nghi, mun tin b v ngh nghip, mun c uy tn hay v nhng l do khc.
Nhng li lm trong s phn on v hot ng ch gip thuyt phc ti thm tin tng
mnh m rng ch c mt l do tt p theo ui nhng hot ng khoa hc, l
nhu cu ang hin hu trong ti tm hiu ngha ca mi s.
4b.
Mt iu hc hi na m ti mt lu ngy hp th c, l mi s kin
u thn hu. Ti rt ch n s kin hu ht cc tm l gia tr liu, c bit l cc nh
phn tm hc, khng khi t chi iu tra mt cch khoa hc cng vic tr liu ca h
hoc cho php ngi khc lm nh vy. Ti c th hiu c thi ny v ti cm
thy n. c bit trong nhng cuc iu tra u tin ca chng ti, ti cn nh r s u
lo i ch kt qu tra cu. Gi s gi thuyt ca mnh khng ng, gi s mnh quan
nim sai lm, hoc gi s kin ca mnh khng chng minh c. Mi ci gi s nh
vy, by gi nhn li, ti thy dng nh trc y ti coi nhng s kin nh nhng
k th ng s, nh nhng iu mang tai ha n. C l ti phi mt mt thi gian lu

di nhn thc c rng nhng s kin u rt thn thin. Trong bt c lnh vc

no, mt s kin hin nhin nh b cng c th a ta n gn k chn l hn. V c
gn k chn l bao nhiu th chng bao gi li l mt iu tai hi hoc bt mn. V th,
mc d ti vn ght iu chnh li t tng ca ti, cng nh khng chu t b nhng
ng li c v nhn thc v quan nim, nhng mt mc thm su no , ti vn
phi nhn nhn rng hc tp c ngha l chp nhn nhng iu chnh nh vy, d cho n
l mt kinh nghim au lng nhng lun lun a n ci g tha thch hn, mt ci g
chnh xc hn v cch hiu i.
Chnh v th m hin nay i vi ti, mt trong nhng lnh vc hp dn nht cho
suy t v hoi nghi l lnh vc ti khng thy xut hin bng dng mt s t tng nng
ct ca ti. Hiu c kha cnh khc mc ca s kin ny gip ti xch li gn chn
l mt cch thch th hn. Tm li, ti cm thy chc chn rng mi s kin u l
nhng thn hu ca ti.
5b.
Mt iu hc hi na c th coi l thch th nht v n lm cho ti cm thy mnh
ging ngi khc mt cch r rt. iu hc hi ny c th c din t th ny: Ci g
c v c nhn nht th cng li ph qut nht. C nhiu ln ni chuyn vi sinh vin hoc
vi nhn vin iu hnh, hay phi vit lch iu g, ti biu l tm tnh ti mt cch
ring t n ni ti ngh rng khng ai c th hiu c v n c v c o ca ring ti
qu. Hai trng hp vit in hnh nh vy l ln vit bi ta cho cun Thn ch trng
tm (b cc nh xut bn coi l khng ph hp nht) v mt bi vit v Nhn v hay
khoa hc. Trong hai trng hp ny, ti c dp nhn thy chnh ci cm ngh m ti cho
l ca ring c nhn ti nht l kh cho ngi khc hiu c th thc ra li l mt tm
tnh gy ra m hng ni nhiu ngi khc. S kin ny a ti n ch tin tng
rng ci g c v c nhn nht, c v c o ni mi ngi chng ta th c l li l yu
t c ngi khc lnh hi mt cch su xa nht nu c chia s hoc phi biu l
ra. iu ny gip ti hiu c cc ngh s v thi s l nhng ngi dm biu l ci c
o ca chnh h.
6b.
Cn mt iu hc hi na m c l l cn bn cho tt c nhng iu ti ni
trn. iu hc hi ny n vi ti trong hn hai mi nm qua, vi s c gng gip
ch cho nhng ngi b tuyt vng v nhng chuyn ring t ca mnh. iu hc hi ny
ch n gin c th ny: Theo kinh nghim ca ti th mi c nhn u c mt ng

hng cn bn tch cc. Trong nhng cuc tip xc su xa nht vi cc thn ch tr liu
ngay vi c nhng ngi c vn rc ri nht, nhng ngi c hnh ng chng li x
hi nht, hoc c nhng tm tnh bt thng nht, ti vn nhn thy iu nhn nh trn
l ng. Mi khi ti c th cm thy hiu c nhng tm tnh m h ang din t, v
chp nhn h nh nhng c nhn ring bit ng v tr ring ca h, ti thy h ng
chiu theo nhng hng i r rt. l nhng hng no? m t, ti tin rng nhng
danh t ng n nht phi l: tch cc, tin n ch mnh l trung tm xy dng, tin
n trng thnh v tin n x hi ha (socialization).
Ti cn nhn thy rng c nhn cng c hiu bit v chp nhn bao nhiu, th y
cng tin ti ch b ri nhng mt n gi di m y vn eo trc cuc i, v y cng
tin v chiu hng i ln hn.
Ti khng mun b hiu lm v iu ny. Ti khng lc quan qu mc v nhn bn.
Ti hon ton thc rng ngoi thi phng v v s hi bn trong ra, ngi ta ai
cng c th v tng c nhng hnh ng ni c l tn bo v ph hoi kinh khng,
l u tr, l lm tn thng v chng li x hi. Nhng mt trong nhng kinh nghim khch
l nht i vi ti l c lm vic vi nhng c nhn v khm ph ra nhng khuynh
hng tch cc mnh m ni h cng nh trong tt c chng ta nhng b din thm
su nht.
7b.
Ti xin kt thc bng mt iu hc hi sau cng nh th ny: kha cnh tch cc
nht, cuc sng l mt tin trnh lun tri chy v thay i, trong khng c g l c
nh. trong ti cng nh cc thn ch ca ti, cuc sng phong ph nht l khi n l
mt tin trnh ang tri chy. Kinh nghim iu ny va lm cho say m m cng lm cho
ta lo s. Ti nhn thy ti c sung mn nht l khi ti cho dng sui kinh nghim li
cun ti theo chiu hng i ln, tin ti nhng mc ch m ti mi ch thc l m.
mnh tri i nh vy vi dng sui kinh nghim v c gng tm hiu tnh cch phc
tp lun lun thay i ca n s cho ta thy r rt l khng c im c nh no. Do ,
khi ti c th trong mt tin trnh nh vy, ti thy r l khng th c trong ti mt h
thng hon tt v nim tin hoc nhng nguyn tc bt di bt dch. i sng c
hng dn bng s hiu bit v gii thch lun thay i ca kinh nghim trong ti. Ngha
l cuc sng lun lun ang trong tin trnh hnh thnh.
V th ti nhn thy r l ti khng th khuyn khch hay thuyt phc ngi khc tin
theo mt th trit l, hoc nim tin hay nguyn tc no. Ti ch c th c gng sng theo

s gii thch ngha hin ti ca kinh nghim ti, v c gng cho ngi khc c quyn
v t do pht trin ci t do ni tm ca h, v t , tm c s gii thch c
ngha cho kinh nghim ring ca h.
Nu c mt iu c gi l chn l, th ti tin rng tin trnh tm kim c nhn trn
y phi nhm hng . V y cng l iu ti kinh nghim trong mt phm vi gii
hn.

Created by AM Word2CHM

Chng 2. GI THUYT V CC VIC LM GIP CHO CON NGI

TRNG THNH
TIN TRNH THNH NHN Phn 1. L THUYT V TM L TR LIU V S TRNG THNH CA CON NGI

Ba chng II, III, v IV cch nhau mt thi gian su nm, t 1954 ti 1960. Chng
c truyn khp nc t nhng ni pht xut Oberlin, Ohio, St Louis, Missouri, v
Pa sa dena, California. Chng cng xut hin trong mt thi k c rt nhiu cng trnh
kho cu, ti nhng pht biu ngh trong chng th nht c xc nhn kh
vng chc vo thi gian xut bn chng III.
Trong bi ni chuyn Oberlin College nm 1954 sau y, ti c gng c kt,
trong mt khong thi gian ngn nht c th c, cc nguyn tc c bn ca tm liu
php c trnh by di dng trong cc tc phm ca ti nh (Counseling and
Psychotherapy) (1942) v (Clinet Contered Therapy) (1951). y ti, ch ch tm
trnh by mi tng giao tr lc v cc kt qu ca n, ch khng mun m t hoc
bnh lun v din trnh to nn s thay i.
Vic i din vi mt ngi bt an, xung t, ang i tm v trng i s gip ,
lun lun to nn mt thch thc ln lao i vi ti. Ti c kin thc, phng
php, sc mnh tm l, k nng ti c tt c nhng g cn gip mt ngi
nh vy khng?
Hn hai mui lm nm ti c gng ng u vi loi thch thc ny. N khin
ti phi vn dng mi kin thc, ngh nghip ca ti, cc phng php o lng nhn
cch chnh xc ti hc c ti trng i hc S Phm Columbia, cc thm kin v
phn tm hc ca Freud, cc phng php ca Vin hng dn tr em, ni ti lm
vic vi t cch mt ni tr vin, nhng pht trin lin tc trong lnh vc tm l tr liu
m ti tham d mt thit, bn trnh by tm tt cng vic ca Otto Rank, cc phng
php ca tm bnh x hi hc, cng nhiu phng php khc khng th k ht. Nhng
iu c ngha hn tt c l s hc hi lin tc ni chnh kinh nghim ca ti, v ca cc
ng nghip cng s ca ti Trung tm Khi o, trong khi c gng khm ph cho
chnh mnh nhng phng sch hu hiu gip nhng ngi ang su kh. Dn
dn ti pht trin c mt ng li lm vic xut pht t kinh nghim trn, ng
li ny c trc nghim, gn lc cng tu chnh li bi nhiu kinh nghim, nhiu kho cu
khc na.
GI THUYT TNG QUT
Vn tt, s thay i din ra ni ti l trong nhng nm u hnh ngh ti

thng t cu hi, lm cch no ti c th cha tr, hoc tr liu, hoc thay i ngi
ny?, th nay ti s hi, lm cch no ti c th em li mt mi tng giao ngi
y s dng m t pht trin?
Nh t vn theo ng li th hai ny, ti mi bit rng bt c iu g ti
hc hi c, u c th p dng cho tt c mi tng giao ca ti vi tha nhn, ch
khng phi ch p dng ring i vi nhng thn ch c vn . Bi l do ny, ti cm
thy nhng iu ti hc hi c qua kinh nghim ring, c ngha i vi ti, cng c
th c ngha i vi bn, trong kinh nghim ring ca cc bn, v tt c chng ta u
phi sng trong s tng giao vi ngi khc.
C l, ti nn bt u bng iu hc hi tiu cc, l dn dn ti nhn ra rng
ti khng th gip g c mt ngi ang bt an, bng bt c mt phng php no
da trn kin thc, trn s tp luyn, hoc trn nhng g ngi khc dy cho ti. Cc
phng php kh hp dn v trc tip ny, trong qu kh, ti th dng rt nhiu ln.
C th ging gii cho mt ngi v chnh ngi , phc ha nhng giai on s a
ngi ti ch trng thnh, hun luyn cho ngi bit sng mt li sng tha
ng hn. Nhng theo kinh nghim ca ti, tt c cc phng php nh vy s v ch v
v hiu. Nhiu nht, chng ch c th to ra mt s thay i tm thi, sm tan bin v
lm cho ngi cng tin vo s yu km ca mnh hn na.
Vic tht bi ca nhng phng php duy l ny thc y ti nhn ra rng, s
thay i phi n qua kinh nghim trong s tng giao. V vy, ti s c gng trnh by
tht ngn v gin d, mt vi gi thuyt ct yu v mi tng giao hu dng cng ngy
cng c c kinh nghim ln cc kho cu xc nhn.
Ti c th pht biu gi thuyt chnh yu trong mt cu nh sau: Nu ti c th
em li c mt loi tng giao no , th ngi khc s khm ph thy trong chnh
h ci kh nng s dng mi tng giao y ln ln, v s thay i cng s pht trin
con ngi ca h s din ra.
MI TNG GIAO
Xin tch gi thuyt trn ra lm ba phn ln gii thch xem ngha ca mi phn
i vi ti nh th no. Loi tng giao m ti mun em li l g?
Ti nhn thy rng ti cng chn thc trong s tng giao, th mi tng giao
cng hu hiu. iu ny c ngha l ti cn phi thc cm quan ca chnh ti, ti
mc no c th c, hn l trnh din mt ci mt n bn ngoi, trong khi gi mt thi

 khc hn mc su hn hay v thc. Chn thc cng l mun sng v mun biu
l, trong li ni, trong hnh vi ca ti, nhng cm quan, cng thi khc nhau hin hu
trong ti. Ch c cch ny mi tng giao mi thc hu, v s thc hu ht sc quan
trng, nh l mt iu kin tin quyt. Ch khi no ti cung cp thc ti chn thc trong
ti, th ngi khc mi c th tm c thc ti trong h. Ti thy iu ny xc thc, c
vi cc thi m ti khng a thch cng nh i vi cc thi dn ti mt mi tng
giao tt p. iu cc k quan trng l phi chn thc.
iu kin th hai l, ti cng cm thy chp nhn yu thch mt ngi, th ti cng
to ra c mi tng giao m ngi y c th dng c. Ch chp nhn, ti c ch
s nhit tnh tn trng ngi y nh mt con ngi c gi tr t ti v iu kin gi tr
bt k n a v, hnh vi, hoc cm quan ca ngi y. N c ngha l tn trng v yu
mn ngi y nh mt con ngi ring bit, mun cho ngi y l ngi y ngay trong
lc ny, bt k s th hin tiu cc hay tch cc nh th no, bt k chng tri
ngc vi thi ca ngi y trong qu kh ti u. S chp nhn mi phng din
bin chuyn ca ngi y to cho ngi y mt mi tng giao m cng, an ton, v s
chc chn c yu mn, c tn trng nh mt con ngi l mt thnh phn ht sc
quan trng trong mi tng giao hu hiu.
Ti cng thy rng trong mi tng giao c ngha ti lun lun mun hiu r
mun cng cm bn nhy mi cm quan v thng t ca thn ch, y nh thn ch cm
trong lc . Chp nhn khng c ngha nhiu nu n khng a n s cm thng.
Ch khi ti cm thng c cc cm quan v t tng, d chng ht sc kinh khng i
vi bn, ht sc yu ui, ht sc tnh cm, hoc ht sc k qui ch khi ti thy
chng y nh bn thy chng, chp nhn chng, chp nhn bn, th bn mi thc s cm
thy c t do thm him mi hc kt kn du v nhng nt rn ng s trong ni tm
ca bn, cng nh nhng kinh nghim thng chn vi ca bn. S t do ny l mt
iu kin quan trng ca mi tng giao. y cng l s t do hon ton i vi mi loi
thm nh gi tr o c hay chn on, v mi th thm nh gi tr nh vy lun lun
c tnh cch e da.
Vy, mi tng giao ti thy hu ch l mi tng giao c nh tnh bng mt s
trong sut v phn ti, trong cm quan thc s ca ti hin hin r rng, bng s
chp nhn ngi khc nh mt con ngi ring bit c quyn c gi tr ring, v bng
mt s cm thng su xa khin ti c th nhn th gii ring t ca ngi y qua con
mt ca ngi y. Khi cc iu kin trn c thc hin, th ti tr thnh mt bn ng
hnh ca thn ch ti, theo chn h trong s tm kim chnh mnh, m by gi h cm

thy c t do m nhim.
Khng phi lc no ti cng c th thc hin c loi tng giao ny i vi
ngi khc. Nhng ti xin ni rng, khi ti gi c trong ti nhng thi va m t,
v khi ngi khc c th kinh nghim c ti mc no nhng thi , th ti tin,
s thay i v s pht trin con ngi mt cch xy dng nht nh s phi xy ra
ti ch dng ch nht nh sau khi suy ngh rt lu v k cng.
NG LC CA S THAY I
Giai on th hai trong gi thuyt chnh yu ca ti l, con ngi s khm ph
c trong chnh mnh kh nng s dng mi tng giao ny ln ln. Ti s c gng
trnh by ngha ca giai on ny i vi ti. Dn dn kinh nghim khin ti phi kt
lun rng con ngi c trong chnh mnh ci kh nng v xu hng tim n, nu khng
phi l hin nhin, tin ti s trng thnh. Trong mt bu khng kh tm l thch hp, xu
hng ny s c gii ta, v tr thnh thc s hn l tim tng. N hin hin trong
ci kh nng con ngi hiu r cc phng din ca i mnh, v ca chnh mnh, ang
lm cho mnh au n v bt mn, mt s hiu bit d dm bn di s hiu bit c
thc v mnh, i ti nhng kinh nghim b che du khi mnh v bn cht e da ca
chng. iu ny t biu l trong xu hng t chc li nhn cch v mi tng giao ca
mnh vi cuc i, theo nhng cung cch c coi l trng thnh hn. Ngi ta d gi
n l hng pht trin, xu hng thc hin bn ng, hoc xu hng tin ti, th n cng
l ng lc chnh yu ca i sng, v theo nhng phn tch sau cng, n l mt xu
hng m tt c mi phng php tr liu tm linh u phi da vo. N l s thc y
hin hin trong mi i sng hu c v nhn loi tri rng ra, bnh trng ra, tr nn
t ch, pht trin, trng thnh xu hng biu l ra v tc ng mi kh nng ca c
th. Xu hng ny c th b chn su di nhiu tng phng v tm l ng cng, c th
b che du ng sau nhng mt n ph nhn s hin hu ca n, nhng ti tin rng n
hin hu trong mi ngi, v ch i nhng iu kin thun tin c gii ta v biu
l.
KT QU
Giai on th ba ca gi thuyt tng qut l s thay i v pht trin ca con
ngi s xy ra. Gi thuyt ca ti l, trong mt tng giao nh vy con ngi s t t
chc li nhn cch ca mnh, c mc thc cng nh v thc, theo mt phng cch
ng u vi i sng mt cch xy dng hn, thng minh hn, v trong mt
ng li x hi ha hn, tha ng hn.

 y ti c th ri khi s suy t l thuyt em vo khi lng kin thc kho

cu ang c tch ly cng ngy cng gia tng. Hin gi chng ta bit rng nhng
ngi sng trong mt tng giao nh vy, d ch trong mt s gii hn, cng thay i
mt cch su xa v y ngha v nhn cch, thi v hnh vi, s thay i khng c
trong nhng nhm kim sot. Trong mi tng giao , con ngi tr nn hp nht hn,
hu hiu hn. Con ngi y c nhng tnh tnh ca mt ngi lnh mnh, sng trn y.
Ngi y s thay i quan nim v chnh mnh, thc t hn trong nhng quan im v
bn thn mnh. Ngi y tr nn a thch hn mu ngi m ngi y ao c. Ngi
y nh gi mnh cao hn. Ngi y s t ch v t tin hn. Ngi y s hiu r chnh
mnh hn, ci m i vi kinh nghim ca mnh hn. Trong thi , ngi y s chp
nhn ngi khc hn, thy ngi khc ging mnh hn.
Trong hnh vi, ngi y cng biu l nhng thay i tng t. Ngi y b c ch
bi nhng stress v s hi phc rt mau. Bn b nhn thy ngi y trng thnh hn,
v c th ng u vi hon cnh mt cch sng to hn.
l nhng thay i m chng ta bit xy ra ni nhng ngi va hon tt mt
lot cc bui tr liu trong bu khng kh tm l gn ging nh mi tng giao ti m
t. Mi mt li pht biu trn u da trn nhng bng chng khch quan. Cn cn phi
thc hin nhiu cng cuc kho cu thm na, nhng khng cn ai nghi ng g v hiu
lc ca mi tng giao nh vy trong vic to ra s thay i ni nhn cch ca con
ngi.
MT GI THUYT RNG HN V CC TNG GIAO NHN LOI
i vi ti, iu hp dn nht ca cc khm ph trn khng phi ch l chng chng
t hiu lc ca mt hnh thc tr liu tm l, d iu ny khng phi l khng quan trng.
S hp dn l do s kin cc khm ph trn bin minh cho mt gi thuyt rng ln
hn v tt c mi tng giao nhn loi. Ngi ta c mi l do ngh rng tng
giao tr liu cng ch l mt trng hp ca nhng tng quan gia ngi vi ngi, v
cng l mt qui lut nh th s chi phi cc tng quan khc. Vy ngi ta rt c l
gi thit rng nu cha m to c bu khng kh nh ti m t i vi con ci, th
con ci s tr nn t ch hn, x hi ha hn,v trng thnh hn. Nu thy gio to
c mt tng giao nh vy vi lp hc, th hc sinh s tr nn nhng hc vin t
gic, c o hn, k lut t gic hn, t lo u v t b ngi khc iu khin hn. Nu
nh cm quyn, hoc nh lnh o qun s hay k ngh to c mt khng kh nh
vy trong t chc ca mnh th nhn vin s tr nn c trch nhim hn, sng to hn,

c th thch ng vi nhng vn mi m hn, c tinh thn cng tc hn. i vi ti, c

th ni rng chng ta ang thy mt lnh vc mi ca nhng tng giao nhn loi xut
hin, trong , ta c th khng nh l nu c nhng iu kin v thi no , th cc
s thay i r rt s xy ra.
KT LUN
Ti chia s vi cc bn nhng iu ti hc hi c trong khi c gng gip
nhng ngi bt an, au kh, khng thch ng. Ti phc ha gi thuyt cng ngy
cng c ngha i vi ti khng phi ch trong s tng giao vi nhng thn ch su
kh, nhng trong tt c mi loi tng giao ca ti vi ngi khc. Ti ni rng
nhng kin thc kho cu c h tr gi thuyt trn, nhng cng vn cn cn
nhiu cng cuc nghin cu hn na. By gi ti mun tp hp cc iu kin gi thuyt
tng qut trn thnh mt cu khng nh v ch r cc hu qu ca chng.
Nu ti to c mt mi tng giao nh tnh bng:
- mt s chn thc v trong sut, trong ti sng vi cc cm quan thc ca ti.
- mt s nhit tnh tn trng v chp nhn ngi khc nh mt c nhn ring bit.
- mt kh nng nhy cm nhn th gii ca ngi v chnh ngi y nh
ngi nhn h.
Th ngi kia s:
- kinh nghim v hiu c nhng phng din ca chnh mnh m trc y b
nn.
- thy mnh tr nn hp nht hn, c th hnh ng hu hiu hn.
- tr nn ging mu ngi m mnh ao c mun tr thnh hn.
- t ch hn v t tin hn.
- tr nn ngi hn c o hn, v t bc l hn.
- hiu ngi khc v chp nhn ngi khc hn.
- c th ng u vi nhng vn ca i sng mt cch thch ng v d chu
hn.
Ti tin rng nhng khng nh ny vn ng vng d ti ni v mi tng giao ca
ti vi mt thn ch, vi mt nhm sinh vin, vi mt tp th nhn vin, vi gia nh ti
hoc con ci ti. Dng nh, i vi ti, y chng ta c mt gi thuyt i cng

em li nhng kh nng hp dn cho s pht trin nhng con ngi sng to, thch ng
v t ch.

Created by AM Word2CHM

Chng 3. NHNG C TNH CA LIN H TR LIU

TIN TRNH THNH NHN Phn 1. L THUYT V TM L TR LIU V S TRNG THNH CA CON NGI

T lu ti c lng tin mnh m c nhng ngi bo l mt m nh rng

lin h tr liu ch l mt loi c bit ca nhng lin h gia ngi vi ngi ni chung,
v rng tt c nhng lin h ny u b chi phi bi cng mt quy lut. l ch ti
chn cho mnh khi c yu cu ni chuyn ti hi ngh ca American Personnel and
Guidance Association ti St Louis nm 1958.
Ni bt trong bi ny l s phn i gia khch quan v ch quan l mt phn rt
quan trng trong kinh nghim ca ti nhng nm gn y. Ti thy rt kh vit mt bi
hoc l hon ton khch quan hoc l hon ton ch quan. Ti mun a hai th gii
li gn nhau, ngay c khi ti khng th ging ha chng mt cch trn vn.
S quan tm ca ti n khoa Tm L Tr Liu to cho ti mt s quan tm n
mi th lin h tr lc. Qua t ny ti mun ni n mt lin h trong t nht mt bn
c nh khuyn khch ni bn kia s tng trng, pht trin, trng thnh, hot ng
tt hn v kh nng i ph vi i ln hn. Bn kia, theo ngha ny c th l mt c
nhn hay mt nhm, ni cch khc, mt lin h tr lc c th c nh ngha nh l
mt lin h trong mt trong nhng tham d vin c nh em li cho mt hay c hai
pha s nhn nh nng lc tim n bn trong c nhn, ng thi s biu l v s dng
nng lc y.
Ti y th r rng l mt nh ngha nh vy bao trm mt rng di nhng lin h,
nhm gip s tng trng c d dng. Nht nh trong c lin h gia m v con,
cha v con. N c c lin h gia thy thuc v bnh nhn. Lin h gia thy gio v hc
tr cng thng nm trong nh ngha ny, mc du c mt s thy gio khng nhm
mc ch gip cho s trng thnh. N cng bao gm hu ht nhng lin h hng dn
vin v thn ch, bt k chng ta ni n hng gio dc, hng dn ngh nghip hay
hng dn tm tnh. Trong lnh vc va cp ti trn y, n bao qut mt rng di
nhng lin h gia nh tm l tr liu v bnh nhn tm thn, nh tr liu v ngi ri tr
hay b tm thn nh, v lin h gia nh tr liu v con s cng lc cng ng nhng
ngi gi l bnh thng n vi khoa tr liu ci tin hot nng ca mnh hay l xc
tin s tng trng c nhn.
Phn ln, y l nhng lin h gia hai ngi. Nhng chng ta cng nn ngh n
mt s ng nhng tc ng h tng gia mt ngi v nhm, nhm to thnh nhng

lin h nng . Mt s ngi iu khin mun cho lin h ca h vi nhng nhm cng
s thnh nhng lin h c v thng tin, mc du mt s khc khng nhm mc ch y.
S tc ng h tng gia ngi tr liu v nhm ca ngi y thuc v loi ny. Mi
lin h ca ngi c vn cng ng vi nhm cng ng cng vy. S tc ng h
tng gia nh c vn k ngh v nhm iu hnh cng nhm ng vai lin h nng .
C l s k khai ny cho thy s kin l nhiu ngi khc tham d, i vo phm tr
nhng tc ng h tng nhm tng tin s pht trin v s hot ng trng thnh
hn.
CU HI
Nhng u l nhng c tnh ca nhng lin h thc s gip , v lm d dng
s tng trng? V u bn kia, c th nhn ra nhng c tnh no khin mt lin h
khng tr lc, mc du c nh thnh khn lm tng tin s tng trng v pht trin?
Chnh v nhng cu hi ny, nht l cu hi th nht m ti mun mi cc bn cng ti
tham quan t no ng m ti thm d, v xc nh vi cc bn ti ang ng u,
vo lc ny, trong suy t ca ti v nhng vn ny.
NHNG CU TR LI DO NGHIN CU CUNG CP
Cu hi rt t nhin trc ht l: c mt cuc nghin cu thc nghim no c th
cho chng ta li gii p khch quan v nhng vn ny khng? Cha c nhiu cng
trnh nghin cu trong lnh vc ny, nhng kt qu t c rt khch l v gi hng. Ti
khng th bo co ht c nhng ti mun lm mt cuc thm d kh rng ri v
nhng cng trnh c thc hin v lc k li mt vi kt lun. Lm nh vy th phi
gin lc, v ti thc c rng mnh khng i x cng bng lm vi nhng nghin
cu ang c cp n, nhng chng c th cho cc bn cm tng l nhng bc
tin da trn s kin ang c xc tin v gi c t m ca cc bn xem xt
nhng cng trnh nghin cu y, nu cc bn cha c dp c.
NHNG KHO ST V THI
Hu ht cc bi nghin cu soi sng nhng thi v pha ngi tr lc, nhng
thi lm cho ngi ta trng thnh (growth promoting) hay cn tr s trng thnh
(growth inhibiting). Chng ta hy cng xem xt mt vi bi.
Mt cuc nghin cu thn trng v nhng lin h cha m con ci c Baldwin
v nhng ngi khc thc hin vi nm trc y ti Vin Fels cha ng nhng d
kin rt hay. Trong nhng phn loi v thi ca cha m i vi con ci th loi chp

nhn dn ch (acceptant democrative) c v gip tng trng nht. Khi cha m c

nhng thi u ym v dn ch i vi con th chng thy c s pht trin tr nng
mau l (I.Q. gia tng), nhiu c o, nhiu an ninh tnh cm v t ch, t b khch ng
hn nhng a tr thuc loi gia nh khc. Mc du lc u s pht trin x hi tnh c
phn chm, chng l nhng th lnh thn thin v khng hung hn khi n tui i hc.
Khi nhng thi ca cha m c xp loi l ht hi ra mt (actively rejectant)
th nhng a con pht trin tr nng chm, t s dng nhng ti nng chng c, v thiu
tnh c o. Chng bt n trong tnh cm, chng i, hung hn v a ci ln. Nhng
a con ca cha m c nhng triu chng thi khc, c xp vo gia nhng thi
cc ny.
Ti chc chn l nhng khm ph lin quan n s pht trin tr em ny khng lm
chng ta ngc nhin. Ti mun gi rng chng ta cng p dng ng i vi nhng lin
h khc, v ngi hng dn hoc bc s hay ngi iu hnh nu c tnh cm nng
hu v ci m, bit tn trng c tnh ca ngi khc, thng bit thng yu m khng
chim hu, th h s gip cho s trin n c d dng ging nh cha m vi nhng
thi y.
Ti xin sang mt cuc nghin cu thn trng trong mt lnh vc rt khc.
Whitehorn v Betz (1) iu tra v s thnh cng ca mt nhm bc s thng tr trong
khi lm vic vi nhng bnh nhn tm thn phn lit (schizophrenic) trong mt tri tm
thn. H chn cho cuc kho st c bit ny by ngi c lc nht v by ngi c
thn ch vi ci bin thp nht. Mi nhm tr khong nm mui bnh nhn. Cc nh
iu tra cu xt tt c d kin cho thy nhm A (nhm thnh cng) khc vi nhm B ch
no. H tm thy mt s khc bit y ngha. Cc bc s trong nhm A c khuynh
hng hiu ngi bnh trong ngha c bit m mt s hnh vi hin ra vi bnh nhn
thay v coi h nh mt ca bnh hay mt i tng chn bnh. Hn na mc tiu ca h
nhm vo nhn cch ca bnh nhn, thay v nhm gim bt nhng triu chng hay cha
bnh. Ngi ta thy rng nhng bc s c lc, trong tc ng hng ngy, ch yu em
n mt s tham gia tch cc lin h ngi-vi-ngi. (H t dng n nhng phng
php gi l th ng bung lng (passive permissive). H li cng t dng nhng phng
php nh suy din, dy bo hay khuyn ln, hay nhn mnh n s chm sc c th
bnh nhn. Sau ht, h t ra c kh nng hn nhm B gy dng mt mi lin h trong
bnh nhn cm thy tin tng ni bc s.
Mc du cc tc gi thn trng nhn mnh rng nhng iu tm thy y ch lin

quan ti nhng ngi b tm thn phn lit m thi, ti c khuynh hng khng ng .
Ti nghi l nhng s kin tng t s c tm thy trong mt cuc nghin cu v bt
k loi lin h tr lc no.
Mt cuc kho st hay khc nhm vo cch thc ngi c gip nhn mi lin
h. Heine (2) quan st nhng c nhn tri qua tr liu tm l v trng phi Adler. Bt
c vi hnh thc tr liu no, nhng thn ch ny nhn thy nhng thay i ging nhau
trong bn thn h. Khi c hi v iu g gp cng vo nhng thay i xy ra, h
a ra nhng li gii ngha khc nhau, ty thuc vo hng i ca nh tr liu. Nhng s
ng ca h v nhng yu t chnh m h thy gip ch cn c ngha hn na. H
nu ra l nhng yu t sau y lin quan n thi trong mi tng giao, gp cng
vo nhng thay i ni h, l: lng tn nhim ni nh tr liu, cm gic c hiu bit
bi nh tr liu; cm tng c lp la chn v quyt nh. Phng php tr liu m
h cm thy gip ch h nht l tr liu lm sng t v khng nh r rng nhng cm
ngh m thn ch cp n cch m o v ngp ngng. Mt khc, cng c mt s
ng cao gia nhng thn ch, bt lun hng i no ca cc nh tr liu, v nhng
yu t v b trong lin h. Nhng thi v pha nh tr liu nh thiu thch th, xa cch
hay cch bit, v qu nhiu cm tnh, c thy l v b. Cn v phng php, h thy
l v b khi cc nh tr liu a ra li khuyn trc tip v chi tit lin quan ti nhng
quyt nh hay l qu ch trng ti vic qua thay v nhng vn hin ti. Nhng li
gi hng dn a ra mt cch nh nhng c coi l trung bnh v thng v pht.
Fielder (3), trong mt cng trnh kho st c trch nhiu thy rng cc nh tr liu
thnh tho thuc nhng trng phi khc nhau u thnh thnh nhng mi lin h ging
nhau, vi thn ch. Nhng yu t to thnh c tnh nhng lin h ny, lm cho chng
khc hn nhng lin h to dng bi cc nh tr liu km thnh tho th t c bit n.
Nhng yu t ny l: kh nng hiu bit ngha v tnh cm ca thn ch; tnh nhy cm
i vi nhng thi ca thn ch; s quan tm y nhit tnh nhng khng dnh lu qu
ng v tnh cm.
Cuc kho st ca Quinn cho thy iu g lin quan vi s hiu bit nhng ngha
v tnh cm ca thn ch. Cuc kho st ca ng gy ngc nhin ch l n cho thy
s hiu bit nhng ngha v tnh cm ca thn ch, ct yu l thi khao kht mun
hiu. Quinn ch trnh by cho cc chuyn vin nhng cu khng nh ghi bng ca cc nh
tr liu rt ra t nhng cuc phng vn. Nhng chuyn vin ny khng bit nh tr liu tr
li cho cu hi no hay l thn ch phn ng ra sao trc li p ng ca ng. y vy
m mc hiu bit vn c th thm nh c qua ti liu ny nh th l nghe li p

trong lc i thoi. iu ny xem nh mt bng chng c tnh kt lun rng chnh thi
mun hiu bit c truyn t.
V phm cht tnh cm ca mi tng giao, Seeman thy rng s thnh cng
trong tm l tr liu lin h mt thit n s qu trng ln nhau su m v tng dn gia
thn ch v nh tr liu.
Mt cuc kho st kh hay ca Dittes (4) cho thy lin h ny rt tinh t. Dng
php o sinh l, phn x tm l in (Psychogalvanic) o lng nhng phn ng lo
u hay s st hay bo ng ca thn ch, Dittes so snh nhng xin lch ca s o
lng ny vi s nh gi ca cc chuyn vin v chp nhn hay d di ca nh tr
liu. Thy rng khi no thi ca nh tr liu thay i, d ch mt cht, theo chiu
hng gim chp nhn th nhng xin lch t ngt gia tng ng k. Hin nhin l
khi lin h c kinh nghim nh l t chp nhn th c th t chc chng e da, ngay
c trn bnh din sinh l.
Mc d khng thu thp y tt c nhng khm ph ca nhng cng trnh nghin
cu trn, t ra chng ta cng thy ni bt mt vi im. Mt l s kin nhng thi v
tnh cm ca nh tr liu quan trng hn l ng hng l thuyt ca ng ta. Nhng
phng thc v k thut ca ng ta khng quan trng bng thi ca ng. Cng nn
lu l chnh ci cch m thn ch nhn thc c nhng thi v nhng phng
thc ca ng mi ng k i vi thn ch, v s nhn thc ny l im then cht.
NHNG TNG GIAO CH TO
Ti xin php quay sang mt loi nghin cu khc hn, m cc bn c th cm thy
khng a, nhng li c nh hng i vi bn cht ca mi tng giao thun li. Nhng
cuc kho st ny lin quan ti ci m chng ta c th gi l nhng tng giao c
ch to.
Verplanek, Grennspoon v nhng ngi khc cho thy rng c th iu khin ngn
ng trong mt mi lin h. Ni rt ngn gn, nu nh th nghim ni , hay tt hay
gt u khi nghe mt s t hay cu no , th nhng loi t y c khuynh hng gia
tng bi v chng c tng lc (reinforced). Thy rng dng phng thc nh vy,
ngi ta c th lm gia tng nhiu th loi ngn t khc nhau, nh danh t s nhiu, li
chng i, li xc nh kin. i tng th nghim hon ton khng thc c l
mnh ang b nh hng bi nhng cng lc . iu ny c ngha l bng cch tng
cng c chn la nh vy, chng ta c th a ngi kia n vic s dng bt k loi
cu m chng ta quyt nh tng cng.

Vn theo nhng nguyn tc v to iu kin tc dng (operant conditioning) so

Skinner v nhm ng khai trin, Lindsley cho thy l mt ngi b tm thn phn lit
(schizophrenic) kinh nin c th c t trong mt lin h tr lc vi mt ci my. Ci
my, ging nh my bn hng, c sng ch thng nhiu loi hnh vi khc nhau.
Lc u n chi thng bng cc ko, iu thuc hay tm hnh tc phong nhn n
by (lever pressing) ca bnh nhn. Nhng cng c th vn my sau nhiu ln git
chic n by, my cung cp mt git sa cho con mo con i c th trng thy
trong mt khung ro khc. Trong trng hp ny s tha mn c tnh cch v tha. K
hoch cng c khai trin thng hnh vi x hi hay v tha tng t i vi mt
bnh nhn khc phng k bn. Hn ch duy nht i vi cc loi hnh vi c th c
thng l mc my mc tinh xo ca ngi th nghim.
Lindsley nhn thy ni mt s bnh nhn mt s ci thin ng k. Ring ti, ti
khng th khng b xc ng khi nghe m t v mt bnh nhn tin t tnh trng suy
thoi kinh nin n c hng c n t do i li ngoi vn; s thay i ny r
rng l nh s tc ng h tng ca ngi vi ci my. Sau , nh th nghim
quyt nh kho st v s chm dt th nghim, ngha l d c nhn n my ln i na
th cng chng c mt phn thng no hin ra. Bnh nhn dn dn thoi ha, khng
ngn np, khng tng giao, v c quyn i li phi b rt i. Hin tng no n ny
(theo ti) cho thy rng ngay c trong lin h vi mt ci my, s tin cy tht l quan
trng nu mun cho lin h thc s gip ch.
Cn mt cuc nghin cu th v v lin tc c ch to do Harlow v nhng ngi
ph t ca ng thc hin, ln ny lm vi kh. Vo mt giai on ca cuc th nghim,
ngi ta a ra hai vt trc nhng con kh con b tch ri khi m ngay sau khi
sanh. Mt ci c th gi l m cng, mt ng trn, nghing, kt bng giy km, c
nm v, m kh con c th b. Vt kia l m mm, mt chic ng tng t lm bng
cao su xp v vi mm. Mc d vi b m cng, n c nui no n, nhng n cng
lc cng thch b m mm hn. Nhng hnh chiu trn mn nh cho thy n dt khot
lin h vi vt ny, chi vi n, thch n, bm ly n c trn an khi c nhng vt
l n gn, v dng s an ninh ny lm cn c t bc vo th gii y nguy
him.
Trong s nhng ngha hng th ca cuc nghin cu ny, c mt im kh r.
Khng mt s lng phn thng thc n trc tip no c th thay th cho nhng phm
cht nhn thc c m con vt nh xem ra rt cn v khao kht.

HAI CUC NGHIN CU GN Y

Ti xin php c kt thc s thm d rng ln nhng cng trnh nghin cu m
c th lm bn phn vn, bng cch k li hai cuc tm ti rt gn y. Th nht l cuc
th nghim do Ends v Page (6) thc hin. Lm vic vi nhng ngi ghin ru kinh
nin c ta n gi vo mt bnh vin cng su mi ngy, cc ng dng ba
phng php tm l tr liu nhm. Phng php m h tin l hu hiu nht l php tr liu
da trn l thuyt hc vi hai yu t (two-factor theory of learning); phng php thn
ch trng tm ng th nh; phng hng c chiu hng phn tm c t hu hiu
nht. Nhng kt qu cho thy rng cch tr liu da trn l thuyt hc khng nhng l
khng gip ch m cn c hi phn no. Kt qu cn t hi hn c kt qu ca nhm
kim sot khng c tr liu. Phn tm tr liu em li vi kt qu, v thn ch trng
tm tr liu em li lung ln nht v thay i tch cc. Nhng kt qu c theo di
sau , ko di hn mt nm ri, xc nh kt qu ti bnh vin, vi s ci thin lu
di nht l phng php thn ch trng tm, k tip l phng php phn tm, k na l
nhm kim sot, v cui cng l nhng ngi c tr liu bng cch l thuyt hc hi.
V thy c iu kh hiu v cuc nghin cu ny, c g bt thng l phng php
m cc tc gi cao li t ra t hu hiu nht, ti suy ngh v tm ra manh mi, theo
ch ti tin tng, trong s m t php tr liu da trn l thuyt hc. Thit yu gm c
(a) nhn ra v t tn cho nhng cch c x t ra khng tha mn (b) thm him mt
cch khch quan cng vi thn ch nhng l do ng sau nhng cch c x ny, v (c)
thit lp qua s gio dc li, nhng thi quen gii quyt vn mt cch hu hiu hn.
Nhng trong tt c s tc ng h tng ny th mc ch theo nh h pht biu, l phi
v c tnh (impersonal). Nh tr liu cho php c tnh ca mnh hin ra cng t cng no
tt chng ny, Nh tr liu nhn mnh tch cch v danh ca mnh trong hot ng,
ngha l ng phi cn thn trnh nh hng bnh nhn vi nhng c tnh ca nhn cch
ring ca mnh. i vi ti iu ny xem nh manh mi kh d gy tht bi cho phng
php ny, khi ti c gng suy din s kin di nh sng nhng cuc kho cu khc. T
chi khng hin ra nh mt con ngi v i x vi mt ngi khc nh mt vt, th
ng hng hu ch cho ai.
Cuc kho st sau cng m ti mun nhc n l cuc kho st va c Halkides
(7) hon tt gn y. B bt u bng mt quan im l thuyt ca ti, lin quan n
nhng iu kin cn v cho s thay i tr liu. B a ra gi thit l c lin h y
ngha gia mc thay i nhn cch c tnh xy dng ni thn ch, v bn bin s thuc
ngi hng dn: (a) cm thng su xa i vi thn ch do ngi hng dn biu l.

(b) tnh cm tch cc (s tn trng tch cc v iu kin) biu l bi nh hng dn,

li ni ph hp vi tnh cm ni tm (d) mc tng xng gia s p ng ca nh
hng dn, vi s biu l ca thn ch trong lc din t tnh cm su m.
th nghim nhng gi thuyt ny b tuyn la theo nhiu tiu chun, mt nhm
gn mi ca c th xp loi nh l thnh cng nht v mt nhm mui ca t thnh
cng nht. Ri b chn mt on phng vn thu bng trong giai on u v cui ca
mi ca ny. T mi cuc phng vn ny, b nht ra mt cch ngu nhin chn n v tc
ng h tng: mt cu ca thn ch v p ng ca ngi hng dn. Nh vy b
c chn tc ng h tng lc u, v chn tc ng h tng lc kt thc, t mi ca.
Vic lm ny cho b my trm n v c sp xp mt cch ngu nhin. Nhng n v
t mt cuc phng vn lc ban u ca mt ca khng thnh cng c th nm bn cnh
nhng n v t mt cuc phng vn v sau ca mt ca thnh cng, v.v
Ba chuyn vin khng bit v nhng ca ny, hay thnh cng ca chng, hay l
ngun gc ca bt k n v no, gi y lng nghe ti liu ny bn ln. H nh gi mi
n v da trn mt thang im, trc ht v mc cng cm (empathy) th n v
thi tch cc ca nh hng dn i vi thn ch., th ba l s trung thc hay l hn
nhin, th t l mc theo s p ng ca ngi hng dn tng xng vi
cng xc cm trong s din t ca thn ch.
Ti ngh l tt c chng ta ai c bit cuc kho cu ny cng coi l mt cuc
mo him to bo. Liu nhng chuyn vin lng nghe nhng n v n c ca tc
ng h tng c th thm nh ng n v nhng c tnh tinh vi nh ti cp
n khng? V ngay c khi s ph phn y ng tin cy i na, th mi tm cu trao
i gia ngi hng dn v thn ch rt ra t mi ca mt mu rt nh ca hng trm
hng nghn trao i nh th c th xy ra trong mi ca liu c mang li mt tng
quan no vi kt qu tr liu hay khng? Hy vng c v mong manh.
Nhng iu tm thy tht ng ngc nhin. Thy c th t c chnh xc cao
gia cc chuyn vin, phn ln nhng tng quan gia cc chuyn vin nm gia
khong 0.80 v 0.90 ngoi tr bin s cui cng. Cng tm thy mc cng cm lin
quan mt cch ng k mc 0.01 n nhng trng hp thnh cng. cao v s
knh trng tch cc v iu kin cng lin quan n nhng ca thnh cng, mc 0.01.
Ngay c s thm nh v s chn tht hay trung thc ca ngi hng dn tm mc
theo nhng li n ca ng ph hp vi tnh cm ca mnh th lin quan n kt qu
thnh cng ca ca, v mt ln na 0.01. Ch c trong cuc thm d v mc

tng xng ca s din t tnh cm l kt qu khng phn mnh.

Cng ng ch l nhng im cao ca nhng bin s ny, khng lin quan mt
cch c ngha hn n nhng n v lc sau cng, so vi nhng n v lc ban u.
iu ny c ngha l nhng thi ca nh hng dn hon ton khng thay i t u
n cui. Nu ng c kh nng cng cm th ng s nh vy t u n cui. Nu ng
thiu chn tht, th iu ny s hin ra trong nhng bui gp g u cng nh nhng
bui gp g sau.
Nh bt k cuc nghin cu no, cng trnh ny c nhng hn ch ca n. N lin
quan n mt loi lin h tr lc: tm l tr liu. N mi p dng c bn bin s xem nh
c ngha. C l cn nhiu bin s khc na. Du sao n cng nh du mt bc tin
c ngha trong vic nghin cu nhng mi lin h tr lc. Ti xin php xc nh nhng
kt qu mt cch n gin nht c th c. N dng nh cho thy rng phm cht
ca tc ng h tng gia nh hng dn v thn ch c th c phn on mt
cch tha ng trn cn bn mt mu rt nh ca cch ng x ca ng. N cng c
ngha l nu nh hng dn trung thc hay trong sut nhng li ca ng ph hp vi
nhng tnh cm ca ng thay v mu thun nu nh hng dn yu thch thn ch mt
cch v iu kin; v nu nh hng dn hiu nhng tnh cm thit yu ca thn ch nh
chng hin ra cho thn ch th c nhiu c may l lin h s hu hiu.
MT VI BNH LUN
y l mt s nghin cu chiu mt t nh sng ln bn cht ca lin h tr lc.
Chng kho cu v nhng din khc nhau ca vn . Chng cp n vn
t nhng bi cnh l thuyt khc nhau. Chng s dng nhng phng php khc
nhau. Chng khng th em so snh vi nhau mt cch trc tip. Tuy nhin i vi ti
hnh nh chng dn n mt s khng nh chc chn. R rng l nhng lin h hu ch
c nhng c tnh khc hn nhng lin h khng gip ch g. Nhng c tnh cch bit
ny trc ht lin quan n nhng thi ca ngi gip mt ng, v n khc n
s nhn thc v mi lin h, ca ngi c gip. Cng r rng l nhng cuc nghin
cu c thc hin cho ti nay cha cho chng ta nhng cu tr li chung quyt v
mi lin h tr lc l g, v n c hnh thnh nh th no?
TI C TH TO MI LIN H TR LC NH TH NO?
Ti tin rng trong mi ngi trong chng ta ang lm vic trong lnh vc giao t
nhn s u c mt vn tng t l phi bit dng th kin thc do nghin cu em
n nh th no. Chng ta khng th m qung theo nhng khm ph ny mt cch my

mc, v nh th chng ta ph hy nhng c tnh v nhn cch m chnh nhng cuc

nghin cu ny cho thy l c gi tr. Ti thy dng nh chng ta phi s dng nhng
cng trnh kho st ny, trc nghim chng vi kinh nghim ring ca chng ta v phi
t thm nhng gi thit mi v tin xa hn, s dng v trc nghim trong chnh
nhng lin h sau ny ca chng ta.
V th, thay v c gng ni cho cc bn cch m bn nn s dng nhng khm ph
ti trnh by, ti mun ni vi cc bn nhng cu hi m nhng cuc nghin cu ny
v kinh nghim tr liu ca ti nu ln cho ti, v mt s gi thuyt tm thi v c th
i thay, hng dn hnh vi ca ti, trong khi ti i vo ci m ti hy vng s l nhng
lin h tr lc, vi sinh vin, ng nghip, gia nh hay thn ch. Ti xin lit k mt s
cu hi v nhn xt ny.
1. C cch no ti c th c ngi khc nhn thc l ng tin cy, chc chn,
trung kin (consistent), theo ngha su xa khng? C nghin cu ln kinh nghim cho
thy rng l iu rt quan trng v qua nhiu nm ti tm thy ci m ti tin l
nhng phng cch su sc v tt hn tr li cu hi ny. Do trc, ti tng
ngh rng nu ti chu ton tt c nhng iu kin b ngoi ca s tn nhim gi ng
hn, tn trng tnh cht kn o ca bui gp g v.v v nu ti hnh ng trc sau
kin trung trong cc bui gp g, th iu kin ny s c hi . Nhng kinh nghim
cho thy rng lc no cng sn sng tip nhn, chng hn, m tht ra ti cm thy kh
chu hay nghi ng hoc c tnh cm khng tip nhn no khc, th chc chn v lu di
s b nhn thc nh l khng ng tin cy. ti i n ch nhn nh rng tn nhim khng
i hi phi cng nhc kin tr nhng ngi ta c th da vo ti nh mt ngi tht. T
trung thc (congruent) l t m ti dng din t ci th cch m ti mun c. iu
ny c ngha l bt k tnh cm hay thi no ti ang kinh nghim, phi ph hp vi
s nhn thc ca ti v thi y. Khi iu xy ra, ti l ngi ng nht hay nguyn
vn vo lc , v ti c th hin ra nh ti tht s cm thy b trong. y l mt thc
t m theo kinh nghim ca ti, nhng ngi khc nhn thc l ng tin cy.
2. Mt cu hi rt gn cu trn l iu ny: Cch din t ca ti c trong sut
con ngi ca ti c th c thng truyn r rng khng? Ti tin rng phn ln
nhng tht bi ca ti hon tt mt lin h tr lc, u do nhng li gii p khng
tha ng v hai cu hi ny. Khi ti ang c thi phin h vi mt ngi khc, nhng
khng thc c iu , th s thng truyn ca ti cha ng nhng thng ip tri
nghch nhau. Nhng li ni ca ti a ra mt thng ip, ng bng nhng cch tinh vi,
ti cng truyn t s phin h m ti cm thy, iu ny lm cho ngi kia bi ri, v

lm ngi y mt tin tng, mc d chnh anh ta cng chng thc c iu g ang

gy kh khn gia chng ti. Khi vi t cch l mt ngi cha hay mt ngi tr liu hay
mt gio vin hay mt ngi qun tr, ti tht bi khng nghe c iu g ang xy ra
trong ti, ti tht bi do s phng v ca chnh ti, khng cho ti nhn thy nhng tnh
cm ca chnh mnh, th ci loi tht bi ny xem nh hu qu d nhin. i vi ti, bi
hc cn bn cho bt k ai mun to mt lin h tr lc l: sng thnh tht v trong sut
l mt iu an ton. Nu trong mt lin quan no ti trung thc, nu nhng tnh cm
lin quan n mi lin h, khng b du dim i vi ti hay i vi ngi kia, th hu nh
ti c th chc chn ri mi lin h s hu ch.
C mt cch khc ni iu ny, c v l lng i vi cc bn, l nu ti c th
to c mt lin h tr lc cho chnh mnh nu ti thc mt cch nhy cm v chp
nhn nhng tnh cm ca chnh mnh th c nhiu hy vng l ti c th c lin h tr
lc i vi ngi khc.
Nhng, chp nhn bn thn mnh, theo ngha ny, v ngi khc nhn thy thng
sut qua n, th l cng vic kh nht m ti bit, v l iu m ti cha bao gi t
ti y . Nhng nhn ra y l cng vic ca mnh cng l phn thng ln lao, bi v
n gip ti tm thy iu g b trc trc trong nhng lin h gia ngi vi ngi,
v t chng li vo chiu hng xy dng hn. Nu ti phi gip s trin n nhn cch
ca nhng ngi khc c quan h vi ti, th ti phi tng trng, v nu iu ny
thng gy au n, th n cng rt phong ph.
3. Cu hi th ba l: Liu ti c th mnh kinh nghim nhng thi tch cc i
vi ngi kia khng nhng thi nng nn, chm sc, a thch, quan tm, knh trng.
khng phi l chuyn d u. Ti thy ni chnh ti, v thng cm thy ni nhng
ngi khc, s s st tnh cm ny. Chng ta s rng nu mnh c t do kinh nghim
nhng tnh cm ny i vi ngi khc, mnh c th mc by trong . Chng c th i
ti ch chng ta, hoc chng ta c th tht vng trong s tin tng ca chng ta, v
nhng hu qu chng ta s. V vy, phn ng li, chng ta c khuynh hng gi
mt khong cch a chng ta v nhng ngi khc t ra xa vi, mt thi chuyn
nghip, t lin h v c tnh.
Ti cm thy mnh lit rng mt trong nhng l do quan trng chuyn mn ha
lnh vc l v n gip gi c khong cch ny. Trong nhng lnh vc tr bnh, chng
ta khai trin nhng th thc nh bnh phc tp, nhn con ngi nh vt. Trong vic
dy hc v trong ngnh hnh chnh, chng ta khai trin mi th c th gi mnh khi

cm thy lo lng, nu chng ta nhn nhn mi lin h gia hai con ngi. l mt thnh
cng thi im no , chng ta hc hi c rng lo lng cho ngi khc l mt iu
an ton, v cng an ton khi ta lin h vi ngi khc nh mt ngi m chng ta c
nhng tnh cm tch cc.
4. Mt cu hi khc m tm quan trng ti hc c trong chnh kinh nghim
bn thn ca ti l: Liu ti c mt nhn cch mnh m bit lp khi ngi kia
khng? Liu ti c th l mt k bit tn trng vng vng nhng tnh cm, nhng nhu cu
ca mnh cng nh ca ngi khng? Liu ti c lm ch v nu cn, th din t tnh
cm ring ca ti l mt ci g thuc v ti v cch bit hn tnh cm ca anh ta? Ti c
mnh m trong s bit lp ca ti, khi b chn nn bi s suy nhc ca anh ta,
xao xuyn bi ni s hi ca anh ta, v m chm bi s l thuc ca anh ta khng? Ci
tm ca ti c gan d nhn thy rng ti khng b hy hoi bi cn thnh n ca
anh ta, b xm chim bi nhu cu l thuc ca anh ta, cng khng b n l ha bi tnh
yu ca anh ta, nhng ti vn tn ti bit lp, i nhng tnh cm v quyn li ring ca
ti? Khi ti c th t do cm thy ci sc mnh ca mt ngi bit lp th lc ti c
th cho mnh i su hn vo s hiu bit v chp nhn ngi kia, bi v ti khng s
nh mt chnh mnh.
5. Cu hi k tip lin h cht ch vi cu trn: Ti c thy an tm cho php
ngi kia c bit lp khng? Ti c th cho php anh ta c hin ra nh trong tm
trng anh lc y, thnh tht hay gi di, u tr hay trng thnh, tuyt vng hay qu t
tin? Ti c cho anh y c t do l mnh khng? Hay ti cm thy l anh ta phi theo
li khuyn ca ti, c v th ph thuc t nhiu ni ti, hay rp khun theo ti? n y,
ti nh ti mt cuc kho st nh rt hay ca Farson, cho thy rng nh hng dn t
thnh tho, c khuynh hng xi ngi ta rp theo mnh, c nhng thn ch rp khun
theo ng. Mt khc nh hng dn thch nghi hn v thng tho hn c th tc ng h
tng vi mt thn ch qua nhiu bui gp g m khng can thip vo t do ca thn
ch pht trin mt nhn cch khc hn nhn cch ca nh tr liu. Ti mun c
thuc vo nhm sau, d vi t cch l cha m hay gim c hay nh hng dn.
6. Mt cu hi khc m ti t t ra l: Ti c th t mnh vo hn trong th
gii tnh cm v ngha ring t ca thn ch v nhn chng nh ngi kia nhn thy
khng? Ti c th bc vo th gii ring ca anh ton din n ni ti mt ht mun
nh gi hay xt on na? Ti c th i vo mt cch nhy cm ti t do i
li m khng dm p ln nhng ngha ht sc qu gi i vi anh ta? Ti c th ni
rng s hiu bit ny mt cch l m hay ln ln? Ti c th ni rng s hiu bit ny

mt cch v hn nh khng? Ti ngh ti ngi thn ch ni: Mi khi ti thy mt

ngi, vo mt lc no , hiu mt phn con ngi ca ti, th khng sao trnh khi ci
lc m ti bit rng h li khng hiu ti iu ti kh cng tm kim l mt ngi hiu
c ti.
V phn ti, ti thng cm c iu ny, v truyn t n cho thn ch, d hn l
cho sinh vin trong mt lp hay l cho ng nghip trong mt nhm m ti tham d. C
s cm d mnh m mun chnh sinh vin, hay ch cho mt ng nghip nhng lm ln
trong suy ngh ca ng ta. Th m khi ti c th t cho php mnh hiu trong nhng hon
cnh ny th c li cho c hai bn. V vi thn ch trong tr liu, ti thng b xc ng
trc s kin l d ch c mt cht hiu bit thng cm mt c gng d dm v thiu
st bt ly tnh trng bi ri phc tp v ngha vi thn ch cng hu ch; l
ng nhin l s hu ch s ti a nu ti c th bt gp v ni ln r rng nhng
ngha ca kinh nghim m ngi y thy khng r v ri ren.
7. Mt vn khc na l liu ti c th chp nhn mi kha cnh ca ngi kia y
nh ngi cho ti thy khng? Liu ti c tip nhn y nh y ang hin ra khng?
Liu ti c truyn t c thi ny khng? Hay l ti ch c th tip nhn anh mt
cch c iu kin, chp nhn mt s mt no ca nhng tnh cm, v m thm hoc
cng khai phn i nhng mt khc. Theo ti kinh nghim, khi m thi ca ti c iu
kin th y khng th thay i hay tng trng trn nhng phng din m ti khng th
tip nhn y trn vn. V khi v sau v i khi qu mun ti rng pht hin ra ti sao ti
khng th chp y v mi phng din, thng thng ti thy rng chnh v ti s hi
hay thy b e da bi vi mt ca tnh cm ca y. Nu ti mun hu ch hn th chnh ti
phi tng trng v chp nhn chnh ti trn nhng phng din ny.
8. Mt vn rt thc t c nu ln vi cu hi ny: Liu ti c th hnh ng
vi y tinh t trong quan h cho cch i x ca ti khng b xem nh mt e
da? Cng vic m chng ti bt u lm khi nghin cu nhng hin tng th l trong
tm l tr liu, xc nh cng trnh nghin cu ca Dittes, v cho thy ngi ta rt d b
e da trn bnh din th l. Phn ng tm l in s o lng dn ca da ln
su xung khi nh tr liu p li bng vi li mnh dn hn l nhng tnh cm ca thn
ch. Vi mt cu nh Ch, anh c v b giao ng qu, kim hu nh nhy bt ra khi
giy. Ti mun trnh ngay c nhng e da nh nh th, khng phi v s nhy cm qu
vi thn ch ti, m chnh v mt xc tn da trn kinh nghim, l nu ti c th gii
thot y hon ton khi nhng e da bn ngoi, th y c th bt u cm c v i
ph vi nhng xung t ni tm m y thy e da trong chnh bn thn y.

9. Mt din c bit nhng quan trng ca cu hi trn y l: Liu ti c th gii

thot y khi ci s b ngi khc nh gi khng? Hu nh trong mi on i chng ta
nh, trng, s lm chng ta thy mnh ty thuc vo nhng thng pht do
ngi ngoi nh gi. Tt y, Xu y, ng im u, Th l tht bi, Hng
dn thit hay, ng im u, Hng dn d t. Nhng li xt on nh vy l mt
phn ca cuc i chng ta t tr ti gi. Ti ngh rng chng c ch phn no v mt x
hi, nhng c ch v t chc nh th nh trng v ngh nghip. Nh mi ngi khc,
ti thy mnh hay nh gi nh vy. Nhng ti kinh nghim l chng khng gip cho s
trng thnh c nhn, ti khng tin rng chng l thnh phn ca mt lin h tr lc.
Mt iu kh l lng l mt s nh gi tch cc v lu, v di cng mang tnh ch e
da nh mt s nh gi tiu cc, v bo cho mt ngi bit l y tt ng rng mnh
cng c quyn ni l y xu. Cho nn ti i ti ch cm thy cng gi mi lin h ngoi
vng ph phn v nh gi, th cng d cho ngi kia t ti lc nhn ra rng kh nng
lng gi, trung tm ca trch nhim nm ngay trong anh. ngha v gi tr ca kinh
nghim ca anh suy cho cng, l ty thuc ni anh, khng mt xt on bn ngoi c th
thay i c. Bi th ti mun to c mt lin h trong ti khng nh gi ngi
kia, ngay c trong thm tm mnh. Ti tin l iu s cho ngi kia c t do tr
thnh chu trch nhim cho chnh mnh.
10. Mt cu hi sau cng: Liu ti c th gp ngi kia nh mt ngi ang trong
tin trnh tr thnh, l ti b tri buc bi qu kh ca y, v qu kh ca ti? Nu trong
cuc gp g ca ti vi y, ti i x vi y nh mt a b u tr, mt hc sinh dt, mt
ngi b bnh thn kinh, mi quan nim ny ca ti u hn ch kh nng thay i ca y.
Buber, trit gia hin sinh ca trng i hc Jerusalem, dng t xc nhn ngi khc,
i vi ti tht c ngha. ng ni: Xc nhn c ngha l tha nhn tt c tim nng
ca ngi khc Ti c th nhn thy trong y, hiu bit trong y, con ngi m y
c to dng tr thnh Ti xc nhn anh trong chnh ti, ri trong anh, trong
lin quan vi tim lc nay n c th c pht trin, c th tin ha. Nu ti tip
nhn ngi kia nh mt ci g c nh, c chn on v xp hng, c un
nn bi qu kh, th ti ng gp phn xc nh gi thuyt hn ch ny. Nu ti chp
nhn y nh l mt tin trnh thay i, th ti ang lm iu m ti c th lm, xc nh
hay thc hin nhng tim nng ca y.
im ny ti thy l Verplanck Lindsley, v Skinner lm vic trong iu kin thc
t cng i n quan im ca Buber, trit gia hay nh thn b. t nht h n gn nhau
trn nguyn tc; mt cch kh l k. Nu ti ch nhn lin h nh mt c hi tng

cng mt s nhng t ng hay nhng kin ni ngi kia, th ti c khuynh hng xc

nh y nh mn vt mt mn xt v mt cn bn ch l my mc v iu khin
c. V nu ti thy iu l tim nng ca y, th y c khuynh hng hnh ng theo
nhng cch thc ng h cho gi thuyt ny. Bi th ti phi dng t ca Buber xc
nhn anh nh mt ngi ang sinh sng, c th pht trin ni tm mt cch sng to.
Ring ti thch li gi thuyt th hai ny.
KT LUN
Trong phn u ca bi ny ti duyt li mt vi ng gp m vic nghin cu
em li cho kin thc chng ta v nhng mi lin h gia con ngi. C gng gi th
kin thc ny trong tr, sau ti nu ln nhng cu hi pht sinh t quan im ni tm
v ch quan khi ti i vo nhng lin h vi t th mt con ngi. Nu ti c th tr li
tt c nhng cu hi m ti nu ln, th khng nh, th ti tin rng tt c nhng mi
lin h ca ti s l nhng lin h tr lc, s gip trng thnh. Nhng ti khng th tr
li tch cc cho hu ht nhng cu hi ny. Ti ch c th c gng trong chiu hng ca
cu tr li tch cc m thi.
iu ny lm ny ln trong tr ti mt mi hoi nghi ln rng mi lin h tr lc ti
a l loi lin h to ra bi mt ngi chn chn v phng din tm l. Hay ni khc i,
mc m ti c th to c nhng lin h gip cho s tng trng ca nhng ngi
khc nh l nhng c nhn bit lp, ty thuc mc trng thnh m ti t ti. V
mt vi kha cnh, y l mt tng gy bi ri, nhng cng y ha hn, y thch
thc. N chng t rng nu ti chuyn tm to nn nhng lin h tr lc th ti c mt
vic lm sut i rt hp trc mt ti, v pht trin nhng tim nng ca ti trong chiu
hng tng trng.
Ti cn mt iu y ny l vn m ti c gii quyt cho mnh trong bi ny, c
th t lin quan ti s thch v cng vic ca cc bn. Nu vy th ti rt tic. Nhng ti
cng c an i phn no bi v tt c chng ta, nhng ngi ang lm vic trong lnh
vc giao t nhn s v ang c gng tm hiu trt t cn bn ca lnh vc , chng ta
ang dn thn vo cng cuc quyt lit nht ca th gii ngy nay. Nu chng ta ang
u t tm hiu trng trch ca chng ta vi t cch l nhng nh qun tr, nh gio, nh
hng dn gio dc, nh hng nghip, nh tr liu, th chnh chng ta ang gii bi ton
s nh ot tng lai ca hnh tinh ny. V tng lai s khng ty thuc vo ngnh khoa
hc vt l. N ty thuc vo chng ta l nhng k ang n lc tm hiu v gii quyt
nhng tc ng h tng gia nhng con ngi, ang c gng kin to nhng mi lin

h tr lc. Ti hy vng rng nhng cu hi m ti t ra cho chnh mnh cng gip ch

phn no cho cc bn t ti s hiu bit v mt vin nh no , trong khi cc bn c
gng lm d dng s tng trng trong mi lin h ca cc bn.
Ch thch:
1. Whitehorn and Betz A study of psycho therapeatic relationships between
physicians and schizophrenic patients, 1954.
2. Heine- Unpublished Doctoral Dissertation University of Chicago, 1950.
3. Fielder: Quantitative Studies on the Role of Therapists feelings toward their
patients New York, 1953.
4. Dittes, Galbanic skin response as a measure of patients reaction, 1957.
5. Harlow, The nature of love, 1958.
6. Ends and Page, a study of three types of group psychotherapy, 1957.
7. Halkides, An experimental study of four conditions necessary for therapeutic
change, 1958.

Created by AM Word2CHM

Chng 4. CHNG TA BIT G V TM TR LIU DI KHA CNH KHCH

QUAN V CH QUAN?
TIN TRNH THNH NHN Phn 1. L THUYT V TM L TR LIU V S TRNG THNH CA CON NGI

Ma xun nm 1960 ti c mi ti Vin K thut Californie vi t cch mt

ngi khch trong chng trnh Cc nh lnh o M ca h, do Cal Tech YMCA
u, hi ny sp t hu ht cc chng trnh vn ha cho Vin. Nh mt phn ca
bn ngy thm ving ny, ti c mi ni chuyn tai mt bui hi tho ca cc gio s
v hi ng khoa. Ti st sng mun ni v tm tr liu theo mt ng li c ngha i
vi cc nh khoa hc, m ti c th trnh by tm tt c tt c nhng cng trnh khm
ph v php tr liu ny. Mt khc, ti cng mun lm tht sng t rng, mi tng giao
ch quan v c nhn t ra cng l mt thnh phn c bn ca s thay i tr liu. V th,
ti c gng trnh by c hai phng din. Trong bi nay tuy ti c sa i cht,
nhng y vn l nhng g thit yu nht ti ni vi c ta Cal Tech.
Ti hi lng v bi thuyt trnh dng nh c tip nhn nng nhit, nhng ti
cn hi lng hn na l, t , mt s ngi kinh nghim s tr liu, c cc th
bn, v dng nh c phn khi rt nhiu qua phn m t kinh nghim ni tm ca
thn ch v tr liu (phn th hai ca bi). iu ny lm cho ti tha lng, bi ti vn c
bit ham m cc ghi ch cch thn ch cm v thy s tr liu nh th no.
Trong lnh vc tr liu tm l, ngi ta thc hin c bc tin b ng k
trong thp nin va qua l o lng nhng kt qu ca s tr liu trn nhn cch v hnh
vi ca thn ch. Trong hai, ba nm gn y mt tin b na c thc hin l tm ra
nhng iu kin c bn trong mi tng giao tr liu, hon thnh vic tr liu, gip
c nhn pht trin, hng ti trng thnh v tm l. Ni mt cch khc y l tin b
m chng ti c thc hin c minh nh yu t no trong mi tng giao gip
cho con ngi trng thnh.
Tm liu php khng em li ng lc cho s pht trin hay trng thnh . ng
lc ny trong chnh c th ca con ngi, ging nh xu hng pht trin v trng
thnh v th cht ni con ngi, min l ngi ta cung cp cho n nhng iu kin tha
ng ti thiu. Nhng phng php tm l tr liu ng mt vai tr cc k quan trng
trong vic gii phng v gip cho khuynh hng pht trin v trng thnh tm l ca
con ngi c d dng khi n b ngn chn, b tc.
NHNG HIU BIT KHCH QUAN
Ngay phn u ca bi ni chuyn ny, ti mun tm tt nhng g ti bit v cc

iu kin gip cho s trng thnh tm l c d dng, v nhng g ti bit v din

trnh v cc c tnh ca s trng thnh ny. Ti xin gii thch r, ti mun ni g, khi ti
ni rng ti s tm tt nhng iu ti bit. Ti c ni, ti s gii hn nhng li pht
biu ca ti trong nhng iu ti c bng chng thc nghim khch quan. Chng hn,
ti s ni v cc iu kin ca s trng thnh tm l. Sau mi nhn xt ti c th k
mt hoc hai kho cu, trong , ngi ta nhn thy c nhn khng thay i khi thiu
chng, hoc chng ch c mt qu mc thp. Nh mt nh nghin cu tuyn b, iu
chng ti thc hin c l tm ra nhng yu t u tin to nn s thay i, gip
cho vic ci thin nhn cch v hnh vi c d dng, theo chiu hng pht trin con
ngi. C l, ti phi thm rng, s hiu bit ny, cng nh mi kin thc khoa hc
khc, ch c tnh cch th nghim, chc chn l khng y , v phi c sa i,
c nh chnh li tng phn, c b tc bng nhng cng vic cc nhc khc trong
tng lai. Tuy nhin chng c mt l do no phi bin h cho ci kin thc tuy nh,
nhng rt dy cng thu lm, m chng ti hin c.
Ti mun chia s kin thc chng ti thu thp c ny, tht vn tt, r rng,
v bng mt ngn ng thng ngy. Ngi ta nhn thy rng c nhn s thay i d
dng khi ngi tr liu hin ra bn ngoi y nh bn trong khi trong mi tng giao vi
thn ch, ngi tr liu ht sc chn tht, khng lm b, hoc eo mt n, sng cng
khai nhng cm quan, thi ang din ra trong mnh ngay lc y. Chng ti dng
ting congruence c gng m t iu kin ny. Dng ting ny, chng ti c mun
ni rng cc cm quan m ngi tr liu ang kinh nghim u sng t i vi mnh, i
vi thc ca mnh, ngi tr liu c th sng cc cm quan , l cc cm quan , v
c th truyn thng cc cm quan nu thch hp. Khng mt ai thc hin c y
iu kin ny, nhng ngi tr liu cng c th lng nghe v chp nhn iu g ang
din ra trong chnh mnh, cng c th sng tt c nhng cm quan phc tp ca mnh,
khng s hi, th ngi y cng congruence cao .
Mt trong cc iu lm cho chng ta khng a nhng bui pht thanh v pht hnh
thng mi l do ging ni ca xng ngn vin, do ngi ng mt vai tr, ang ni
nhng iu mnh khng cm thy. l mt v d v s khng trung thc
(incongruence).
Mt khc, chng ta bit, nhng ngi chng ta tin cy c phn no, l nhng
ngi chng ta cm thy h ang thnh tht, chng ta ang giao tip vi chnh con
ngi ca h, ch khng phi vi mt ci b ngoi l hay ngh nghip. Chnh c tnh
m chng ta cm c ny, cc cuc kho cu nhn thy n gn lin vi vic tr liu

c hiu qu. Ngi tr liu cng chn tht, cng hp nht trong tng giao, th cng c
nhiu phn chc l s thay i v nhn cch ca thn ch s xy ra.
By gi n iu kin th hai. Khi ngi tr liu kinh nghim c thi nng
nhit, tch cc, v chp nhn, i vi nhng g trong con ngi ca thn ch, th thi
ny s to ra s thay i. iu ny hm l ngi tr liu chn thnh mong mun thn
ch sng bt c mt cm quan no ang din ra trong lng thn ch lc . S hi, bi
ri, au n, kiu hnh, gin d, th ght, yu thng, can m, hay kinh hong. C
ngha l ngi tr liu quan tm n thn ch, theo cch khng chim hu. C ngha l
ngi tr liu tn trng thn ch mt cch ton din, khng c iu kin. Qua iu ny, ti
c ni ngi tr liu khng ch chp nhn thn ch khi thn ch hnh ng cch ny, v
khng chp nhn khi thn ch hnh ng cch kia. N c ngha l mt tnh cm tch cc,
khng d dt, khng ph phn. T ng ti thng dng ch iu ny l mt s tn
trng tch cc, v iu kin. Cc cng trnh kho cu cng chng t rng ngi tr liu
cng kinh nghim c thi trn, th s tr liu cng d thnh cng.
iu kin th ba chng ti gi l s cm thng trn vn. Khi ngi tr liu cm cc
cm quan v ngha c nhn m thn ch ang kinh nghim trong mi lc, khi ngi tr
liu c th tri gic chng t bn trong, nh thn ch tri gic, v khi ngi y c th
thng t nhng iu mnh cm thng cho thn ch, th iu kin th ba c tha
mn. Ti ngh, mi ngi trong chng ta u thy rng loi cm thng trn ht sc him
hoi. Chng ta chng nhn c m cng chng cm thng mt cch hon ton khc hn.
Ti hiu iu g khng tt xy n cho bn., Ti hiu ci g lm cho bn hnh
ng cch , hoc Ti cng kinh nghim s bi ri ca bn v ti phn ng hon
ton khc hn, l nhng loi cm thng m chng ta thng cho v nhn, mt loi
cm thng c tnh cch thm nh, ph phn t bn ngoi. Nhng khi c ngi hiu c
ti v cm thy nh th no, m khng mun phn tch ti, hoc ph phn ti, th ti c
th trin n v trng thnh trong khng kh . Cng cuc kho cu cng xc nhn
nhn xt chung ny.
Khi ngi tr liu c th nm c kinh nghim tng pht, tng pht, ang din ra
trong th gii ni tm ca thn ch y nh thn ch thy v cm kinh nghim , m
khng mt chnh mnh trong din trnh cm thng y, th s thay i th no cng xy
ra.
Cc cuc nghin cu nhiu thn ch khc u chng t rng, khi ngi tr liu c
ba iu kin trn, v khi thn ch tri gic c chng ti mt mc no , th thn

ch thy mnh au n, nhng nht nh l hc hi c nhiu v trng thnh, v c

thn ch ln ngi tr liu u coi kt qu l mt s thnh cng. Theo cc nghin cu
ca chng ti th dng nh chnh nhng thi nh th, hn l kin thc, k thut, v
s kho lo ca ngi tr liu, chu trch nhim trc ht v s thay i trong vic tr
liu.
NHNG NG LC CA S THAY I
Cc bn c th hi: Nhng ti sao mt ngi ang i tm s gip li tr nn
lnh mnh hn, khi ngi y c tham d, trong mt thi gian, vo mi tng giao vi
mt nh tr liu c nhng yu t trn? Vic ny xy ra nh th no? Th y ti xin c
gng tr li tht vn tt cho cu hi ca cc bn.
Phn ng ca ngi thn ch kinh nghim c loi tng giao tr liu ti va m
t, trong mt thi gian, l mt phn ng h tng vi cc thi ca ngi tr liu.
Trc ht, khi thy ngi khc lng nghe mt cch chp nhn cc cm quan ca mnh,
dn dn ngi y c th lng nghe chnh mnh. Ngi y bt u nhn nhng s thng
t t trong chnh mnh thc rng mnh ang gin d, nhn bit khi mnh s hi, cng
nh khi mnh cm thy lng y can m. Khi ngi y tr nn m rng hn i vi
nhng g ang din ra trong mnh, ngi c th lng nghe cc cm quan m mnh
lun lun chi b hoc c ch. Thn ch c th lng nghe cc cm quan dng nh ht
sc kinh khng i vi mnh, hoc cm quan ht sc ln xn, ht sc bt thng, ht
sc h thn, m cha bao gi thn ch c th nhn bit, trong chnh mnh.
Trong khi hc nghe chnh mnh, thn ch cng tr nn chp nhn mnh hn. Khi biu
l nhng kha cnh du kn d s ca chnh mnh, thn ch thy ngi tr liu lun lun
tn trng mnh v cc cm quan ca mnh mt cch tch cc v iu kin. Dn dn thn
ch cng tin ti ch c cng mt thi nh vy i vi chnh mnh, chp nhn ng
nh con ngi tht ca mnh, v v th thn ch sn sng tin bc trn tin trnh thnh
nhn.
V cui cng, v lng nghe cc cm quan ni tm mt cch chnh xc hn, tr nn
t ph phn, v chp nhn mnh hn, thn ch cng tin ti ch trung thc, ton din hn
(congruence). Thn ch thy mnh c th bc ra khi ng sau tm mt n mnh s
dng, vt b nhng hnh vi phng v, v cng khai tr thnh ci g tht s l mnh. Khi
cc s thay i trn din ra, khi thn ch tr nn thc chnh mnh hn, chp nhn mnh
hn, t phng v v ci m hn, thn ch thy rng, cui cng, mnh c t do thay i
v pht trin theo nhng chiu hng t nhin i vi c th con ngi.

DIN TRNH
By gi ti xin trnh by bng nhng khng nh pht xut t nhng kho cu thc
nghim. Ti thy thn ch di chuyn trn mi s ca mt hng s lin tip. Bt u t bt
c ch no trn mi hng s, thn ch cng di chuyn ti cui hng c nhng s cao
hn.
V cm quan v ngha ring t, thn ch trnh xa tnh trng, trong cm quan
khng c nhn thc, khng c tha nhn, khng c biu l. Thn ch tin ti
ch linh ng hn, trong cc cm quan thay i khng ngng c kinh nghim ngay
tc khc, mt cch thc, chp nhn, v c th c biu l ra rt chnh xc. Din trnh
cn bao hm mt s thay i trong cung cch kinh nghim ca mnh. Mt v d l, con
ngi qu l tr thng ni v mnh v cm quan ca mnh mt cch tru tng, khin
cc bn khng bit ci g ang thc s din ra trong ngi y. T s xa cch , thn
ch tin ti ch trc tip kinh nghim, cng khai sng trong s kinh nghim ca mnh, v
bit rng mnh c th quay v kinh nghim khm ph nhng ngha hin hu ca n.
Din trnh bao hm mt s ni rng vic nhn thc kinh nghim. T s gii thch
kinh nghim theo nhng ng li cng rn, c coi nh nhng d kin ngoi ti, thn
ch tin ti s gii thch lun lun thay i, m rng, v ngha ca kinh nghim, nhng
c cu c i mi bi mi mt kinh nghim mi.
Ni chung, s thc hin nhin chng t rng, din trnh trnh xa s c nh, s
ngn cch vi cm quan v kinh nghim, trnh xa mt quan nim cng rn v bn thn,
s xa lnh ngi khc v hnh ng phi nhn bn. Din trnh hng ti s tri chy; s
thay i; s trc tip vi cm quan v kinh nghim; chp nhn cm quan v kinh nghim;
th nghim nhng c cu mi, khm ph mt bn ng lun lun thay i, trong kinh
nghim lun lun thay i ca mnh; nhng tng giao thc s, thn mt; v s hp nht
ton din ca i sng.
Chng ti cn ang tip tc hc hi thm na v din trnh, theo , s thay i
din ra ny, v ti khng dm chc bi tm tt ht s ngn ngi hm nay li c mt
phn ci phong ph ca s khm ph ca chng ti.
NHNG KT QU CA VIC TR LIU
Sau y ti xin ni v nhng kt qu ca vic tr liu, v nhng s thay i lu di,
xy ra. Cng nh bao iu khc ti ni, ti s t gii hn vo nhng li pht biu
c bng chng kho cu hn hoi. Thn ch thay i v t chc li quan nim v bn ng

ca mnh. Thn ch trnh xa vic coi mnh l khng th chp nhn c i vi chnh
mnh, nh l khng ng tn trng, nh l phi sng theo tiu chun ca ngi khc.
Thn ch tin ti mt quan nim v mnh nh l mt ngi c gi tr, mt con ngi t
iu khin, c th to ra nhng tiu chun v thm nh mi gi tr trn nn tng kinh
nghim ca chnh mnh. Thn ch pht trin nhiu thi tch cc hn i vi mnh. Thn
ch pht trin nhiu thi tch cc hn i vi mnh. Mt thin kho cu chng minh
rng lc bt u tr liu cc thi hin c i vi bn ng l bn phn nm tiu cc,
nhng n giai on th nm ca vic tr liu, cc thi tch cc i vi bn ng gp
i thi tiu cc. Thn ch tr nn t phng v hn, v do , cng m rng hn i
vi kinh nghim ca mnh cng nh ca ngi khc. Thn ch tr nn thc tin hn, v
c bit hn trong nhng nhn thc ca mnh. Thn ch ci thin nhiu trong s thch ng
v tm l, d c o bng trc nghim Rorschach, hay trc nghim TAT, bng s nh
gi ca nh tr liu, hay bt c mt ch s no khc. Cc mc tiu v l tng ca thn
ch v mnh cng thay i cho chng d c thc hin hn. S sai bit ban u
gia bn ng tht s v bn ng thn ch mong mun b gim thiu v cng. Cng
thng mi loi u c gim tr cng thng th cht, cng nh nhng lo u, phin
mun v tm l. Thn ch m t hnh vi ca chnh mnh nh l trng thnh hn, v iu
quan trng nht, thn ch c nhng ngi bit r mnh coi l c x theo cung cch
trng thnh hn.
Khng nhng ch c cc kho cu trong thi gian tr liu chng minh l c s thay
i m cc kho cu theo di sau khi tr liu t su cho n mi tm thng cng chng
t rng cc thay i vn cn tn ti. C l, cc d kin ti va a ra s lm sng t
rng ti sao ti cm thy chng ti ang tin gn ti im chng ti c th vit mt
phng trnh ch thc trong lnh vc t nh ny ca s tng giao gia ngi vi
ngi.
S dng tt c nhng khm ph do cc kho cu hin c, th sau y l phng
trnh s khi m chng ti tin l cha ng nhiu d kin:
Thn ch cng nhn thc c rng ngi tr liu chn thc hay thnh thc, cm
thng tn trng mnh mt cch v iu kin, th thn ch cng trnh xa li sng ngng
ng, c nh, v cm, v ng, v cng hng theo li sng c nh du bi s kinh
nghim mt cch linh ng, thay i v chp nhn, nhng tnh cm c bit ca ring
mnh. Hu qu ca chuyn ng ny l mt bin i trong nhn cch v hnh vi ca thn
ch hng ti s trng thnh v lnh mnh tm linh, ti nhng tng giao thc tin vi
bn ng, vi tha nhn, v vi hon cnh xung quanh.

HNH NH CH QUAN
Ti y, ti ni v din trnh ca vic khi o v tr liu mt cch khch quan,
nhn mnh nhng g chng ti bit, v vit ra thnh mt phng trnh trong , t nht
chng ti c th dng c nhng t ng chuyn bit. Nhng by gi, ti th c gng
t ti nhng d kin trn, ti s trnh by cng thc ny y nh n din ra mt cch ch
quan trong ngi tr liu cng nh trong thn ch. Ti mun lm nh vy v vic tr liu,
nh n din ra mt cch ch quan trong ngi tr liu cng nh trong thn ch. Ti mun
lm nh vy v vic tr liu, nh n din ra, l mt kinh nghim ht sc c nhn, ch
quan. Kinh nghim ny c nhng c tnh hon ton khc hn cc c tnh khch quan
ca n c nhn t bn ngoi.
KINH NGHIM CA NGI TR LIU
i vi ngi tr liu, y l s mo him mi trong s tng giao. Ngi tr liu
cm thy: y l mt ngi khc, thn ch ca mnh. Mnh hi s anh y, s nhng
min su thm trong anh cng nh s nhng min su thm ni chnh mnh, nhng khi
anh y ni, mnh cm thy knh trng anh, cm thy c mt mi thn tnh rut tht i vi
anh y. Mnh cm thy th gii anh y ng s cho anh bit l chng no, v anh c
bm cht vo gi vng n. Mnh mun cm cc cm quan ca anh y v mun anh
y bit mnh cm thng c ht cc cm quan . Mnh mun anh y bit rng mnh
ng chung vi anh trong ci th gii nh b cht chi, g b ca anh, v mnh c th
nhn th gii mt cch tng i khng s hi. C l mnh c th lm n thnh mt
th gii an ton hn i vi anh. Mnh mun cc cm quan ca mnh trong mi tng
giao vi anh cng sng t v trong sut chng no cng hay chng y, chng tr
thnh mt thc ti i vi anh. Mnh mun cc cm quan ca mnh trong mi tng giao
vi anh trong cuc hnh trnh ng s vo ni tm ca anh, vo s s hi, th ght, v
yu ng b chn vi m anh khng bao gi c th khi cho chng tro ra c
trong anh. Mnh nhn nhn rng y l mt cuc hnh trnh ht sc hin sinh v ht sc
bt ng i vi mnh, cng nh i vi anh, v mnh c th khng thc c s s hi
ca mnh, s co rt tr li vo ni tm mnh, v mt vi cm quan m anh y khm ph
c. Ti mc ny, mnh bit mnh s b gii hn trong kh nng gip anh rt nhiu.
Mnh bit, nhiu ln s s hi ca anh coi mnh nh mt ngi v tm, hay rung ry,
mt k quy ry, khng hiu c anh. Mnh mun chp nhn trn vn cc cm quan
ny trong lng anh, nhng mnh cng hy vng nhng tnh cm chn thc ca mnh s l
ra tht r rt anh khng th no khng nhn thc c. Trn ht mi iu, mnh mun

anh y gp ni mnh mt con ngi thc s. Mnh khng cn phi lo ngi rng cc cm
quan ca mnh c tnh cch tr liu hay khng. Ci g mnh hin hu, ci g mnh c,
tt lm mt nn tng cho s tr liu ri, nu nh mnh c th sng ci g mnh hin
hu, ci g mnh cm trong , mt cch tht trong sut, trong s tng giao vi anh y.
Lc , c l anh s c th sng ci g anh hin hu, mt cch cng khai, khng s st.
KINH NGHIM CA THN CH
V thn ch, v phn mnh, tri qua nhiu giai on kh phc tp m ngi ta ch
c th gi ra m thi. C l s lc cc cm quan ca thn ch thay i theo
nhng cch sau y. Mnh thy s s ng ta. Mnh mun c gip nhng khng
bit c nn tin ng ta khng. ng ta c th thy nhng iu mnh khng thy ni mnh,
nhng thnh phn ng s v xu xa. Dng nh ng ta khng phn xt mnh, nhng
mnh chc l c. Mnh khng th ni cho ng ta bit nhng kinh nghim qua c lin
quan ti mi bn tm ca mnh. ng ta dng nh hiu c nhng iu , vy mnh
c th th l v mnh mt cht xu na.
Nhng v by gi mnh chia s vi ng ta nhng g thuc kha cnh xu ca
mnh, chc ng ta ang khinh mnh. Mnh tin chc iu , nhng k l l mnh ch tm
thy rt t bng chng v iu . Bn c ngh rng iu ti k vi ng y khng n ni
xu xa qu khng? Mnh c th khng cn h thn v n v n l mt phn ca mnh
khng? Mnh khng cn cm thy ng ta khinh mnh na. iu ny khin mnh cm thy
mun i xa hn, khm ph mnh, c l biu l mnh nhiu hn. Mnh thy ng ta l th
bn ng hnh nh mnh lm hnh nh ng ta thc s bit cm thng.
Nhng by gi mnh li thy s, v ln ny s ht sc l s. Mnh khng bit rng
vic khm ph nhng ch kn o xa l ca mnh s lm cho mnh cm c nhng cm
quan m mnh cha bao gi kinh nghim trc y khng? Tht rt k l, bi v mt
phn no, chng khng phi l nhng cm quan mi l g. Mnh cm bit chng vn lun
lun c . Nhng dng nh chng xu xa v kh chu qu nn khng bao gi mnh
dm cho chng tro ra trong mnh. V nay, khi mnh sng nhng cm quan ny vi
ng ta nhiu gi, mnh cm thy run s kinh khng, dng nh th gii ca mnh sp
ra tng mnh. Th gii ny thng vng chc, kin c. By gi th lng lo, d thm
thu, d b ch trch, tn cng. Tht chng thch th g phi bit cm bit nhng cm
quan m trc y mnh lun lun s hi. l li ca ng ta. Nhng l thay, mnh mong
mi c gp ng ta v cm thy an ton khi cnh ng ta.
Mnh khng bit mnh l ai na, nhng i lc, khi mnh ang sng vi tnh cm, th

dng nh mnh vng chi v thc s trong mt giy pht, mnh bi ri v nhng mu
thun tm thy trong mnh Mnh hnh ng mt cch v cm mt cch khc. Mnh ngh
mt vic v cm mt vic khc. Tht l ngc nhin v cng. i khi cng tht phiu lu
v bun ci thy mnh c khm ph xem mnh l ai. Nhiu lc mnh cht bt gp cm
gic rng c l mnh l con ngi c gi tr, bt k n c ngha g.
Mnh bt u thy rt tha mn, mc du thng l au n, chia s tht ng
iu mnh ang cm thy lc nay. Bn bit khng, c lng nghe chnh ti v nghe nhng
g ang din ra trong ti, tht l rt hu ch. Ti khng qu s ci g ang din ra trong
ti na. N dng nh rt ng tin cy. Ti dng nhiu gi gp g vi ng ta o
su vo trong ti, bit ti ang cm g. l mt vic rt ng s, nhng ti mun
bit. Ti lun lun tin cy ng ta, v iu ny gip ti. Ti cm thy ti rt d b tn
thng v bt xng, nhng ti bit ng ta khng mun lm ti tn thng, v ti cn tin
ng ta trng ti na. Ti cho rng khi ti c gng i su vo trong chnh ti, th c l ti
c th cm c ci g ang din ra trong ti, v c th bit c ngha ca n, ti s
c th bit ti l ai, v ti cng s bit ti phi lm g. t nht, i lc ti cm thy bit
nh vy, cnh ng ta.
Ti cng c th ni cho ng y nghe tht ng l ti ang cm thy nh th no v
ng ta trong mt lc no v, thay v iu ny git cht mi tng giao, nh ti thng
s, n li lm cho tng giao su thm. Bn c ngh rng ti cng c th sng nhng
cm quan ca ti nh th vi ngi khc khng? C l iu ny cng s khng qu nguy
him u.
Bn bit khng, ti cm thy nh th ti ang tri trn dng sng ht sc phiu
lu, ti ang l chnh ti. i khi ti tht bi, i khi ti b tn thng, nhng ti bit rng
cc kinh nghim ny khng c g tn bo c. Ti khng bit tht ng ti l ai, nhng ti
c th cm c, cc phn ng ca ti vo lc no , v dng nh hp thnh mt
nn tng vng chc cho hnh vi ca ti trong mi lc. C l y c ngha l ti tr thnh
chnh ti. Nhng c l, ti ch c th lm c iu ny v ti cm thy c an ton
trong mi tng giao vi ngi tr liu. Hay ti c th l chnh ti nh vy ngoi mi
tng giao khng? Ti t hi. C l ti c th.
iu ti va trnh by khng din ra mau l u, c th cn nhiu nm. C th v
nhng l do g, chng ta khng bit r, n s khng xy ra. Nhng t nht, n cng
gi ra mt ci nhn t ni tm v hnh nh c kin chng c trnh by, din trnh
tm l tr liu nh n xy ra trong c ngi tr liu ln thn ch.

Created by AM Word2CHM

Chng 5. VI CHIU HNG R RT TRONG TR LIU

TIN TRNH THNH NHN Phn 1. L THUYT V TM L TR LIU V S TRNG THNH CA CON NGI

Trong phn II, d c m t gin lc v qu trnh thay i ni bnh nhn, nhng

ch c bit ch n mi lin h khin nhng s thay i y c th xy ra c. Trong
chng ny v chng k tip, ni dung cp mt cch c bit hn nhiu n bn
cht ca kinh nghim thay i ngay bn trong bnh nhn.
Ti c bit thch chng ny. Chng ny c vit trong nin kha 1951 1952
vo thi k m ti thc s ang c gng cm th ri din t nhng hin tng xem
nh thit yu i vi vic tr liu. Lc cun Client centered Therapy (thn ch trng
tm tr liu) ca ti va c n hnh, nhng ti khng hi lng vi chng ni v
qu trnh tr liu, c vit cch khong hai nm. Ti mun tm thy mt th thc
ch ng hn thng t iu xy ra i vi bnh nhn.
Do , ti chn trng hp mt bnh nhn m s tr liu c ngha nhiu i vi
ti, trng hp m ti ang tm hiu theo quan im nghin cu v ly n lm c s, ti
c gng din t nhng nhn nh v qu trnh tr liu ang hnh thnh trong c ti. Ti
cm thy rt liu lnh v thiu t tin khi nu quan im rng ni nhng bnh nhn c tr
liu thnh cng dng nh c s yu mn thc s i vi chnh bn thn. Ti li cng
thiu t tin khi pht biu gi thuyt l ct li ca bn cht con ngi l tch cc
(positive). Lc ti khng lng trc c l nhng im ny cng lc cng c
kinh nghim bn thn xc minh.
Qu trnh ca khoa tm l tr liu, nh chng ta bit qua s nh hng tp
trung vo bnh nhn l mt th kinh nghim duy nht v sinh ng, khc bit cho tng c
nhn, nhng li cho thy mt qui lut v trt t ph qut ng ngc nhin. Cng nhn
thy s tt nhin v nhiu mt ca qu trnh ny ti cng bn khon v loi cu hi
thng c ti nu ln lin quan ti n: (compulsion neurosis); Chc bn khng i hi
n ty xa mt tnh trng bnh tm thn cn bn?; Liu n c ph hp i ph vi
nhng vn tnh dc khng?; p dng cho nhng ngi c lm hay nhng ngi
ng tnh luyn i?; Nhng s lnh bnh ny c ko di mi mi khng? Nhng cu
hi ny, v nhng cu hi tng t nh th, th cng d hiu v c l nh khi hi rng
nhng tia gamma c cha hu hiu nhng ch da nt tay chn khng? Nhng theo ti,
chng c t sai khi chng ta rng o su thm kin thc xem khoa tm l tr liu l
g, hay l n c th lm g. Trong chng ny ti s hi xem ra chnh xc hn lin quan
ti qu trnh hp dn v theo qui lut m chng ta gi l tr liu, v c gng tr li mt

phn no .
Ti xin php gii thiu vn nh sau. Hoc gi do tnh c, hoc do thu o, do
kin thc khoa hc, do s tinh t trong khoa giao t, hay do phi hp tt c nhng yu
t ny, m chng ta bit cch to nn mt tin trnh c th m t c, tin trnh ny
gm mt chui nhng s vic tun t v c nh hng ni tip, chng c khuynh hng
ging nhau ni cc bnh nhn. t nht chng ta cng bit t iu v nhng iu kin ca
thi cn c din trnh y c th tin trin. Chng ta bit rng nu ngi tr liu c
trong thm tm nhng thi tn trng su xa v chp nhn trn vn bnh nhn, v c
nhng thi tng t i vi nhng tim nng ca bnh nhn i ph vi bn thn
v nhng hon cnh ca ngi y, nu nhng thi ny thm m s m m, tnh
nng hu y s bin i nhng thi trn thnh loi yu mn thit thn rt su xa i
vi thn ch v nu t ti mc cm thng khin thn ch c th bt u thy rng
ngi iu tr hiu thu nhng tnh cm m mnh ang tri qua v chp nhn mnh ch
su thm ca s hiu thu ny, lc chng ta c th chc chn rng din trnh khi
u. Lc , thay v i tin trnh ny phc v nhng cu cnh m chng ta c trong u
(d nhng mc tiu y c ng ca ngi th no i na), chng ta hy ch t cu hi duy
nht nh khoa hc c th thc s tin trin. Cu hi ny l: Bn cht ca din trnh
ny l g, nhng g xem ra l nhng c tnh c hu, n i theo chiu hng hay nhng
chiu hng hay nhng chiu no, v ci g, nu c, l mc n t nhin ca cuc tin
hnh ny? Khi Benjamin Franklin nhn thy nhng tia sng le ra t chic cha kha ct
trn giy diu ca ng, may thay, ng khng b ngp bi nhng ng dng thc tin v
tc thi ca n. Thay vo , ng bt u tm hiu qu trnh cn bn khin nhng hin
tng y c th xy ra. Mc du nhiu cu gii p c a ra c y nhng lm li
v chi tit, nhng s tm ti c kt qu, v cu hi ng n c nu ra. Cng
vy ti mun yu cu chng ta t cu hi tng t nh th vi khoa tm l tr liu v hi
cu hi y vi u c m, chng ta nn c gng m t, nghin cu v hiu bit tin
trnh y cho ph hp vi nhng yu cu tr liu ca chng ta, hay l nhng tn iu c
t trc, hay l s hin nhin t mt s lnh vc khc. Chng ta hy kin nhn xem xt
khoa ny nh n hin ra trong khun kh ca chnh n.
Trc y ti c gng bt u m t khoa tr liu ly bnh nhn lm trung tm.
y ti s khng lp li s m t ny na, ngoi tr ni rng nhng bng chng
hin nhin v lm sng v nghin cu dng nh cho thy mt s c tnh lin tc trong
din trnh: s gia tng v nhng thu trit ni tm, v s trng thnh trong hnh vi, v
nhng thi trong s nhn thc v chp nhn bn ng; c nhng thay i v lin h tr

liu v nhng thay i c th v s cu trc nhn tnh, v cch x s, v iu kin sinh

l.
Ngoi mt s bn m t sai lm, c s c gng tm hiu tin trnh ca khoa tr
liu ly bnh nhn lm trung tm bng th thc ring ca n, nh n th hin trong kinh
nghim lm sng, trong nhng trng hp phng vn c ghi bng v trong khong chng
trn bn mui bn nghin cu c thc hin trong lnh vc ny.
Mc tiu ti theo ui trong chng ny l vt qua loi ti liu ny v nh hnh
cho vi khuynh hng trong khoa tr liu cha c lu nhiu. Ti mun ni v vi
chiu hng v t im chung cuc c v l c tnh c hu ca tin trnh tr liu, m
chng ta ch mi bt nhn nh mt cch r rt, nhng iu tiu biu cho nhng hiu
bit y ngha, v cha c kho st. Trong n lc truyn li nhng ngha mt
cch hon chnh ti s mnh ha bng ti liu ly ra t nhng cuc phng vn ghi m ca
mt bnh nhn. Ti cng s hn ch cuc tho lun vo din trnh thn ch trng tm bi
v ti rt cuc phi nhn nhn rng din trnh, chiu hng v kt qu ca khoa tr liu c
th khc bit trong nhng inh hng tr liu khc nhau.
KINH NGHIM TIM NNG CA BN NG
Mt c im trong tin trnh tr liu rt hin nhin trong tt c nhng trng hp,
c th c gi l s thc v kinh nghim, hay cng c th gi l s cm th kinh
nghim. y ti gn cho n nhn hiu kinh nghim bn ng, mc du nhn hiu y
cha phi l t chnh xc. Trong s an ton ca mi lin h vi mt nh tr liu theo
phng php thn ch trng tm, vng mt hn mi e da thc th hay tim tng i
vi bn ng, bnh nhn c th t cho php mnh xem xt nhng mt khc nhau ca kinh
nghim ring ca mnh, ng nh ngi y cm thy, ng nh bt gp chng bng gic
quan v tng ph, ch khng bp mo chng cho ph hp vi quan nim hin hu v
bn ng. Nhiu im trong s ny t ra cc k tng phn vi quan nim v bn ng, v
bnh thng khng th cm thy tht y , nhng trong mi lin h an ton y, chng
c th c php lt qua t nhp thc m khng b mp mo. Nh th chng
thng theo mu mc lu . Ti nh th v nh th, vy m ti cm thy tnh cm ny
rt xa l vi bn ng ti; Ti yu mn cha m ti, nhng c nhiu khi ti thy chua cay
l thng vi cc v y; Thc tnh ti chng tt g, nhng i lc ti thy mnh cn tt
hn bt k ngi khc. Nh vy trc tin ti phi cu ni: Ti l mt bn ng
khc vi mt phn kinh nghim ca ti. Sau, cu y bin th thnh: C l ti c nhiu
bn ng khc hn nhau, hay c l bn ng ti cha ng nhiu mu thun hn l ti vn

tng. V sau na, cu ni y s bin i thnh ra cu th ny: Trc y ti chc

rng ti khng th l kinh nghim ti ang c v mnh iu mu thun qu nhng
by gi ti bt u tin tng rng ti c th l tt c kinh nghim ca ti.
C l mt ci g thuc bn cht ca mt ny v tr liu c th c nu ln t
hai on phng vn b Oak. B Oak l mt ngi ni tr tui gn bn mi, b gp
nhiu kh khn trong lin h hn nhn v gia nh khi b n xin tr liu. Khc vi nhiu
bnh nhn, b c bit thch theo di nhng din bin trong ni tm b, b nhng cuc
phng vn thu bng cha ng nhiu t liu, t khung nhn thc bn trong ca b, v
s hiu bit iu g ang xy ra. Nh vy l b c ni thnh li, nhng g ngm ngm
nhng khng din t ra c ni nhiu bnh nhn. V l do ny, phn ln nhng on
trch trong chung ny rt ra t trng hp b Oak.
T phn u ca cuc phng vn th nm ni ln th t liu m t thc kinh
nghim m chng ta tho lun.
Bnh nhn: iu xy n mt cch rt m h. Nhng nh ng thy, ti c tip
tc c ci ngh l ton th ci qu trnh ny i vi ti nh th l ang xem xt v
nhng mnh vn chp hnh. Hnh nh ti ang xem xt nhng mnh ri rc khng c
ngha g lm. Cm chng khi khi trong tay, cha bt u ngh ti ngay c mt m hnh
no . Ci ngh c tip tc n vi ti. V iu ny ti thy l l, v ti, ti khng
thch tr lp hnh . Tr chi y thng khin ti bc mnh. Nhng l cm ngh ca
ti. V ti mun ni l mnh nht ln nhng mnh nh (b lm hiu bng tay sut cuc
m thoi hu lm cho nhng li khng nh ca b thm linh hot) chng c ngha g
ngoi tr ci cm tng l mnh trn tr chng trn tay m khng thy chng nh mt
m hnh, nhng qua s s nn, ti c cm gic l n s va kht vo mt ch no .
Nh tr liu: V lc ny l qu trnh, s thy ci cm xc, hnh th v c tp
hp nhng mnh khc nhau vi cm gic chung l th no chng cng va kht vo mt
ch , nhng tt c ch xoy vo cu hi: Ci cm gic y ging vi cm gic g?
V cu trc ca n nh th no?
BN: ng th. Hu nh c c g tht c th trong . Ci, ci
NTL: B khng th din t iu m khng s dng hai tay. Mt cm xc c tht
nh thy bng gic quan.
BN: ng ri. Mt cm gic rt khch quan, nhng ti cha bao gi cm thy gn
gi vi chnh mnh n th.

NTL: ng thi va ng ngoi va nhn vo chnh b, vy m thy gn gi vi

chnh mnh cch hn l
BN: y vy m ln u tin sau nhiu thng ti khng ngh ti nhng vn ca
mnh. Ti thc s khng, khng tm cch gii quyt chng.
NTL: Ti c cm tng l b khng ngi xung gii quyt nhng vn ca
ti. Khng cn ci cm tng y na.
BN: ng vy! ng vy! iu ti mun ni l mnh khng nh ngi xung lp
bc hnh rp thnh ci g. Ti phi nhn ra bc tranh . C th v, c th v ti ang tn
hng cm gic do qu trnh to ra. Hay l ti thc s ang hc c mt iu g d.
NTL: t nht l c ngha v mc tiu tc thi cm gic y l iu mnh nhm,
khng phi b lm vic nhn thy tm hnh, nhng c s tha mn khi lm quen vi
tng mnh mt. C phi th khng?
BN: ng vy. V n vn cn l mt th cm xc, mt xc gic. Tht l thch th.
i khi khng hn l iu th v, ti chc nh vy, nhng
NTL: Mt loi kinh nghim khc bit
BN: D, khc lm.
on trch ny cho thy r rng vic cho t liu lt vo tm thc m khng
toan tnh chim ly n nh mt phn ca bn ng, hay lin h n vi t liu khc tng tr
trong thc. l, ni cho tht r, s thc v tm rng ln ca nhng kinh nghim,
vo lc m, khng c ngh lin h n vi bn ng. V sau c th nhn nh rng ci g
cm thy c th tr thnh thnh phn ca bn ng. V th tiu ca phn ny
mi c tn l Kinh nghim tim nng ca bn ng.
S kin y l mt hnh thi mi v bt thng ca kinh nghim c din t trong
mt on li l th lng tng, nhng y cm xc ca cuc phng vn th su.
BN: , ti thy mnh ngh rng trong nhng bui tr liu ny, , dng nh ti ang
ca mt bn. iu ny nghe nh m h, , thc ra ti khng ht mt th bi ca khng
m nhc. Dng nh c bi th vng ln. V ti thch tng ny. Ti c ni n
dng nh vng ln tai ti m khng c ni dung g lm. V trong lc theo di n, tnh
cm khc cng phi n. Phi, ti t hi mnh, y c phi hnh thi m nhng trng
hp nh ti s i n khng? C th l ti ni ra li, v c nhng lc say sa vi nhng
li ny khng? V, tip tc theo ui, ti c lm mt thi gi ca ng khng? V ri hoi
nghi, hoi nghi. Ri c mt iu g khc xy n cho ti. , n t u n nh, ti khng

bit, khng phi l nh hng tt nhin ca suy ngh. tng lm ti ngc nhin: ra
chng ta lm t t, chng ta khng b trn ngp hay l nghi ng, hay t ra ch tm, hay
thch th lm khi nhng ngi m tp c bng ngn tay ca h ch Braille. Ti khng
bit c th l ci th g , ln ln ht. C th l mt iu g ti ang tri qua.
NTL: xem ti c hiu c iu g v chui tnh cm ny hay khng. Trc ht
dng nh l b ang v ti cho l mt th cm gic tch cc ang vit thnh
mt bi th mt bi ca khng m nhc bng cch no , nhng l mt iu g y
sng to, v ri li c cm tng hoi nghi v iu . C l ti ang ni nhng li,
nhng li li cun ti, nhng li thc ra y bng ln, v ri c cm tng rng c
l b hu nh ang hc hi mt loi cm gic mi, th kinh nghim ht sc mi nh l
i vi ngi m qua cc u ngn tay s thy ngha.
BN: , (ngng li) Nhiu khi ti t ngh chng ta c th i su vo s kin
c bit ny hay s kin c bit kia. V ri th khi ti li y th iu khng ng
na, n c v gi to. V ri th xu chui nhng li ni ny khng phi l ba t, v ri
i lc li nghi ch l chuyn ba t. C cm tng nh ng l mnh ang vit
nhc C l l l do hm nay ti hoi nghi v ton th s vic, bi v l iu
khng b g p. V thc tnh ti cm thy iu mnh nn lm l h thng ha li s kin
ny. Ti phi c gng hn v
NTL: l mt thm tra su sc v iu ti ang lm g i vi mt bn ng
khng chu thc y cho cc s vic c tc ng, c gii quyt. (ngng ni).
BN: Ri li cn mt s kin, ti tht tnh thch ci iu kia, iu ti khng bit, hy
gi n l mt cm gic thng tm. Ti mun ni l ti cm thy nhng iu m trc
y cha bao gi cm thy. iu y ti cng thch lm. C l l th thc lm vic
. Cho ti nay ti cng khng bit.
y l mt s bin i chc chn xy ra trong tr liu t ti su. S vic ny
c th tm tt linh ng trong cu ni Ti n y c gii quyt nhiu vn , v
by gi ti thy l ti ch ang kinh nghim chnh ti. V vi bnh nhn ny s bin i
thng i km bi mt s suy ngh theo tr tu l vic sai lm, v bi mt s nh
gi cao y xc ng v s kin vic gy thoi mi.
Chng ta c th kt lun v on ny rng mt trong nhng chiu hng cn bn
trong vic tin hnh tr liu l s thong dong kinh nghim nhng phn ng bng cm xc
v ni tng ca c th m khng n lc lin h vi nhng kinh nghim ca bn ng. iu
ny thng c km theo bi s xc tn rng th cht liu ny, im chung kt ca

din trnh ny l ngi bnh khm ph ra rng ngi c th l kinh nghim ca mnh
vi nhng mu thun nng ni v a tp, rng ngi y c th thc c bn ng qua
kinh nghim ca y, thay v c gng p t bn ng trn kinh nghim, t chi khng chu
thc nhng yu t khng thch hp vi mnh.
KINH NGHIM Y V MI LIN H Y TNH THNG
Mt trong nhng yu t ca khoa tr liu m chng mi thc c gn y l ti
mc no s tr liu l mt cuc hc hi i vi bnh nhn, hc chp nhn ton vn v
t do khng cht s st nhng tnh cm tch cc t ngi khc. Hin tng ny khng
xy ra mt cch r rt trong tt c trng hp. N c bit ng trong nhng trng
hp tr liu lu di, nhng khng nht thit ging nhau trong mi trng hp. Nhng y
l th kinh nghim su xa n ni chng ti bt u t hi phi chng y l chiu hng
mang nhiu ngha trong tin trnh tr liu, c l n xy ra ti mc no m khng
ni ln c, trong tt c nhng trng hp tr liu thnh cng. Trc khi tho lun v
hin tng ny, chng ta hy cho n m hnh hi bng cch k li kinh nghim ca b
Oak. Kinh nghim ny t ngt xy n cho b gia cuc phng vn th 29 v 30, v b
dnh hu ht bui phng vn sau cp ti n. B bt u cuc ni chuyn nh sau:
BN: , ti c mt khm ph rt ng ch . Ti bit l (ci thnh ting) Ti
thy l ng cng quan tm xem s vic xy ra nh th no (c hai cng ci). Ti c
cm tng nh th l C l ti s ng bc vo trong hnh trnh. Ln ny trn
mt t khai bnh, ti s c cu tr li ng. t nhin ti thy le ln trong mi lin h
thy thuc v bnh nhn, ng thc tnh tha thit vi iu g xy ra trong vic ny. V
l mt s khm ph khng hn th. Ni th khng din t ht. iu gn nht ti ti
c l mt s thnh thi, ch khng phi bung tri, nhng(ngng li) l mt s
gin n m khng cng thng nu iu y c ngha g. Ti khng bit.
NTL: Nghe nh khng phi l mt tng l, nhng l mt th kinh nghim
nh thc s cm thy l ti thc tnh lo lng v nu ti ni ng th b mun ti lo
lng cho b.
BN: D phi.
Vic cho nh tr liu v mi lo lng nhit tnh ca ng ta n vi cuc i ca b
chc chn l mt nt su thm nht ca s tr liu trong trng hp ny. Trong mt cuc
ni chuyn sau khi kt thc vic tr liu b hn nhin cp ti th kinh nghim
ny coi n l mt s ni bt. Th c ngha l g?

C iu chc chn l hin tng ny khng phi l mt s chuyn di

(transference). Mt vi tm l gia kinh nghim tng c phn tm, c c hi quan
st v s pht trin mi lin h trong mt trng hp khc hn trng hp ny. H l
nhng ngi u tin phn i vic s dng nhng t chuyn di v phn chuyn di
m t hin tng ny. L do chnh h nhn xt nh vy l v y l mt iu h tng
v tng xng trong khi s chuyn di v phn chuyn di l nhng hin tng c bit ch
c mt chiu v khng thch hp vi nhng thc ti ca hon cnh.
Chc chn mt trong nhng l do khin hin tng ny thng xy ra trong kinh
nghim ca chng ti l v vi t th ca nhng ngi tr liu chng ti dn dn t s
nhng th tnh cm tch cc (hay tiu cc) i vi bnh nhn. Trong khi cuc tr liu tin
hnh, nhng tnh cm ca nh tr liu v s chp nhn v tn trng i vi bnh nhn
chuyn thnh gn nh thn phc khi chng kin m cuc tranh u su xa v dng cm
ca mt ngi c l chnh mnh. Ti ngh trong ni tm ngi tr liu c mt kinh
nghim su xa ca s cng chung s phn chng ta c nn gi l tnh huynh gia
con ngi. Kt qu l ng ta cm thy phn ng yu thng, tch cc v m p i vi
bnh nhn. iu ny t ra mt vn cho bnh nhn, nh trong trng hp ny, thy
kh lng tip nhn th tnh cm tch cc ni ngi khc. Nhng mt khi tip nhn ri,
th phn ng khng trnh khi ni bnh nhn l th gin cho tnh cm m cng yu
thng ca ngi khc lm gim bt s cng thng v s s hi trong khi phi gip mt
vi cuc sng.
Nhng chng ta ang i trc bnh nhn ca chng ta. Chng ta hy xem xt mt
vi kha cnh ca th kinh nghim ny ng nh n xy ra cho b ta. Trong nhng bui
ni chuyn lc ban u b c cp ti s kin l b khng thng nhn loi, v mt
cch m h v bng bnh b cm thy mnh l phi, mc d c nhng ngi cho l b
sai. Mt ln na, b cp ti vn ny khi tho lun v cc kinh nghim ny lm
sng t nhng thi ca b i vi ngi khc.
BN: iu k tip xy ra cho ti lm ti suy ngh v by gi cn suy ngh l ti
cng khng hiu ti sao ci iu ti bn khon khi mnh ni rng Ti khng thng
nhn loi. Ti lun lun inh ninh l vy. Ti bit rng l mt iu tt, thy khng? V
ti ngh, ti lm sng t iu trong ti, vic lin can g vi tnh trng ny, ti
khng bit. Nhng ti thy rng ti khng thng nhng ti quan tm kinh khng.
NTL: Ti hiu.
BN: C th r ngha hn khi ni rng quan tm kinh khng n iu g xy ra.

Nhng s quan tm thnh hnh c cu ca n l ch hiu bit nhng khng mun b

li cun vo, hay l ng gp vo nhng iu m i vi ti, coi nh gi to v ti coi l
trong s yu thch c mt loi yu t cui cng. Nu bn lm iu , th coi nh bn
lm . l
NTL: Chnh ci iu , gn nh vy.
BN: Phi. i vi ti iu khc ny, s quan tm, khng phi mt t ng tt Ti
c ni l, xem nh chng ta cn mt t khc hu din t s kin ny. Ni rng l
mt s kin khng thuc ring ai th khng c ngha bi v n khng ng. Ti cm thy
n l thnh phn ca mt ton khi. Nhng l mt ci g s khng ngng liTi thy
rng ngi ta co th c ci cm gic yu thng nhn loi, yu thng ngi khc v
ng thi tip tc ha vo nhng yu t lm cho ngi khc b lon thn kinh, lm h
au yu v ti thy mun chng i li nhng iu ny.
NTL: B kh quan tm mun hiu v mun trnh ng gp vo bt k iu
g c th to thm bnh lon thn kinh, hay thm kha cnh trong i sng con
ngi.
BN: Vng, v l (ngng ni). Vng, c ci g trong chiu hng , mt ln
na, ti phi tr li vn ti cm thy v iu g khc ny nh th no. l Thc
s ti khng c vi gi nhng b trong mt cuc tranh lun Khng c g l
chung quytNhiu lc ti bc mnh khi ti ti phi ni vi chnh mnh Ti khng yu
thch nhn loi, nhng ti lun lun bit rng c iu g tch cc. Rng c th l ti
ng. V c th ti hon ton sai vo lc ny, nhng i vi ti hnh nh bng cch
no gi tr tr liu c th hon thnh. Ti khng th nhn nh n r rt c, hay l
ti ni l qu trnh hc tp, s theo di khi nhn thc rng Vng, ng c s quan
tm trong mt hon cnh no . n gin th thi. V trc y ti cha h thc ti
im ny. Ti c th ng cnh ca ny li v bc ra ngoi, v trong lc tho lun v tr
liu, ni rng nh tr liu c th cm thy nh th nhng ti mun ni l mnh khng c
th kinh nghim sng ng v iu .
Trong on ny, mc du b ta c gng din t nhng tnh cm ring ca b, xem
nh iu b ta ni ra l thi c tnh ca ngi tr liu. Thi ny trong trng hp
tt nht, khng c kha cnh ln ln ca a s kinh nghim m chng ta gi l yu
thng. ch l tnh cm ci m mc mc ca con ngi i vi tha nhn, ci th tnh
cm, theo ti, cn cn bn hn c tnh yu dc tnh hay tnh cha m. l s quan tm
y n mt ngi no khin bn khng mun gy tr ngi cho s pht trin ca

y, m cng khng mun dng ngi y vo mc tiu ny n ca mnh, bn mn nguyn

khi ngi t do trng thnh theo cung cch ca y.
Bnh nhn ca chng ta tip tc tho lun v ni kh khn khi b ta trc y phi
phn u tip nhn s gip hay tnh cm tch cc t nhng ngi khc, v thi
ny ang thay i nh th no.
BN: Ti c cm ngh l chnh ng cng phi c gng nhiu, nhng du sao ng
cng phi c kh nng y i vi ngi khc (B ni rng c nhiu ln l ra b c th
tip nhn tnh ngi m p v s du dng t nhng ngi khc). Ti c cm tng
l mnh s s b hy hoi (B quay li ni v chnh vic cha bnh v cm ngh ca b v
n). Ti c ni v vic chnh mnh b xu x. Ti cm thy th Hu nh c ln ti
ni ln iu ny nhiu ln ci cm tng mnh m nht vn l vic ring ca ti, ca
ring ti thi. Ti phi dp ci ngh y i. ng thy khng?
NTL: y l mt th kinh nghim rt kh m ni ra mt cch chnh xc, nhng
y ti nhn ra s khc bit trong mi tng quan ny, i t cm ngh y l vn
ca ring ti, Ti phi gii quyt ly, Ti ang gii quyt iu .v.v, n cm ngh
i khc Ti c th ng d vo.
BN: Vng. By gi. Ti c ni, chnh th, n nh l, vng ta c th gi l quyn
hai. Ti vn cn n c trong vn , nhng ti khng cn na thy cha Ti
NTL: Vng, s tri nghch y tm lc vn c phi nh vy khng?
BN: Vng.
NTL: Ton th cu chuyn l ci cm tng mi kha cnh ca kinh nghim l
ca ring ti, iu ny khng trnh c v cn phi th. Nhng y cha phi l tt c
vn . N c th c chia s v s quan tm ca ngi khc c th d vo l
im mi.
BN: Phi, v l mc du l, s vic phi nh th. Ti c ni l phi vy
mi c C, c cm tng nh th l tt p. Ti c ni, iu ni ln cho ti,
gii ta cho ti. C cm tng l trong s quan tm ny, coi nh ng ng li v pha
sau, ng ngoi, v nu ti, ti ct ngang ti vt xp nhng cy sy cao, iu ti
lm c, v ng c th ti c ni l ng s khng bi ri nu phi lch qua nhng
bi y. Ti khng bit Ni th cng khng r ngha lm.
NTL: Ngoi tr b cm thy rng ci cm ngh trn y ca b tht ng, phi
khng?

BN: Vng.
on trch ny h khng ni ln ct ty ca tin trnh x hi ha hay sao? Khm
ph ra rng khng c g l hy hoi khi tip nhn tnh cm tch cc ca mt ngi khc,
khng nht thit phi kt thc trong thng tn, m thc s cm thy sng khi c
mt ngi khc bn mnh trong khi mnh chin u i ph vi i y c th l
mt iu hc hi su xa nht i vi mt c nhn, d trong tr liu hay bn ngoi.
Mt phn ca s mi l, mc khng li ca kinh nghim ny c b Oak
din t trong nhng pht cui ca bui ni chuyn th 30.
BN: Ti ang tri qua mt th c l l th hc hi ng gi nht Ti bit l ti
hay ni rng nhng iu hiu bit ca ti chng gip g cho ti y. Ti c ni l th
kin thc thu hoch c chng gip g cho ti. Nhng i vi ti qu trnh hc hi
y y ng lc, ti c ni l mt phn ca ti Ti t hi khng bit ti c th dn
tri iu m ti kinh nghim y, thnh kin thc th c khng?
NTL: Ni khc i, loi kin thc y thuc mt loi khc hn v c chiu su
cng khc, rt ch yu, rt tht. V rt qu gi i vi b, nhng cu hi b t ra l: C
bao gi ti s c mt ci mc su xa hn c mc hiu bit khng?
BN: Tng t nh th.
Nhng ai mun p dng trong tr liu nhng ci gi l nh lut hc hi rt ra t s
thuc lng nhng vn v ngha s c li khi nghin cu on trch ny mt cch cn
thn. Vic hc hi khi n din ra trong tr liu l mt s kin ton th, thuc v con ngi
ton din v thng l khng thnh li, n c th theo hoc khng theo nhng nguyn
tc trong s hc tp bng tr nng nhng t liu tm thng t c lin quan ti bn ng.
Du sao iu ny ch l ni ngoi .
Chng ta hy kt lun v on ny bng cch ni li tnh chnh yu ca n. Rt c
th l mt trong nhng c tnh ca cuc tr liu c ngha v su xa l bnh nhn khm
ph ra rng khng c g tai hi khi tip nhn y vo kinh nghim ca mnh, tnh cm
tch cc m ngi tr liu dnh cho h. C l mt trong nhng l do ti sao iu ny li
kh khn nh th l v n lin quan mt thit n cm tng Ti xng ng c yu
thch. iu ny chng ta s xt ti trong phn sau. Hin gi ta c th nu ln iu ny:
mt kha cnh ca tr liu l s kinh nghim y v t do mt quan h thn tnh, c
th ni cch chung nh sau: Ti c th cho php ngi no quan tm v ti, v trong
thm tm ti, c th tip nhn s sn sc . iu ny cho php ti nhn ra l ti lu

tm, v lu tm rt nhiu v nhng ngi khc.

S A THCH BN NG
Trong nhiu bi vit v bi nghin cu c xut bn lin quan ti thn ch
trng tm tr liu c s nhn mnh n vic hi nhp bn ng nh mt trong nhng
hng tin ti v kt qu ca vic tr liu. Chng ta xc nh c s kin l khi tm
tr liu thnh cng, nhng thi tiu cc v bn thn gim st v nhng thi tch cc
gia tng. Chng ta o lng c s gia tng tng bc trong vic chp nhn bn
ng v nghin cu s gia tng tng quan trong vic chp nhn ngi khc. Nhng
trong khi ti xem xt li nhng li khng nh ny v so snh chng vi nhng ca gn
y, ti cm thy chng qu yu i vi s tht. Ngi bnh khng nhng chp nhn
chnh mnh cu ni ny c th hm cha mt s chp nhn ngi ngng v min cng
iu khng trnh c s thc l ngi i ti yu thch chnh mnh. y khng phi
loi a thch khoc lc v t mn, m l mt th v m thm c l mnh.
B Oak lm ni bt ci chiu hng ny mt cch kh i trong cuc ni chuyn th
33. Cuc phng vn ny xy ra mi ngy sau cuc phng vn m ln u tin b nhn
vi chnh b rng ngi iu tr quan tm n mnh. on trch ny ni ln kh linh ng
nim vui m thm c l chnh mnh, vi thi nh co li, m trong vn ha ca
chng ta, ngi ta cm thy cn phi c i vi loi kinh nghim . Trong t pht cui
cng ca cuc phng vn, bit l sp ht gi ca mnh ri b ni:
BN: Mt iu lm ti bn khon v ti s ni nhanh bi v ti c th tr li vn
ny ln khc mt cm gic m i lc ti khng xua i c. Cm thy mn nguyn
lm vi chnh mnh. Tr li k thut Q (8). C ln ti y bc ra v nh b thi thc,
ti t tm phiu u ln Ti c mt nhn cch hp dn, nhn n ti ng ngng nhng
c n , bi v ti thnh tht cm thy th v iu lm ti bc bi v by gi
th ti hiu. i khi c mt cm gic khoan khoi khng c g hn c Nhng ch
l ti khng bit c phi l mt th mn nguyn khng. Mt li r ngang r rt v iu
lm ti bn khon. Th nhng Ti ngc nhin ti t khi nh li nhng iu ti ni
y. Ti c ni l ti t hi ti sao li l iu ti xc tn. Ti cm thy b thng tn
khi ti nghe c ngi ni vi a tr ng khc. Ti c ni l ti lun lun cm thy
rng nh th l khng ng; ti thy l nu n au th c n khc. V by gi n ci
cm gic th v m ti c. Gn y ti i ti ch cm thy cng c cm gic gn nh
vy. Chng ta khng phn i khi con tr cm thy khoan khoi Ti thy y khng
c g l kiu cng C l y l cch m mi ngi nn cm thy.

NTL: Hu nh b c khuynh hng nghi ng mnh v cm tng ny, v nu nh

b c tip tc suy ngh, c th s i n hai mt ca mt tm nh, l nu a tr mun
khc, sao n li khng nn khc? V nu n mun cm thy mn nguyn vi chnh n,
th n khng c ton quyn cm thy mn nguyn sao? V iu c lin h vi vn
ny, iu ti thy, l c s nh gi cao v chnh mnh m nhiu ln b kinh nghim.
BN: C vy.
NTL: Ti thc s thy mnh l mt ngi phong ph v v.
BN: Gn nh th. V ri ti ni vi chnh mnh X hi chng ta y chng ta chy
vng trn v chng ta lc li. V ti tip tc tr li vi nhng cm tng ca ti v tr
nh. Vng, c th l chng phong ph hn chng ta. C th l chng ta mt mt
trong qu trnh trng thnh.
NTL: C th l chng c s khn ngoan hiu bit m chng ta mt.
BN: ng th. Ht gi ca ti ri.
y, cng nh i vi nhiu bnh nhn khc, b mun t bin h khi nhn nh ra
l mnh i n ch yu mn, thch th v trn trng bn thn mnh. Ngi ta c cm
tng nh l mt s vui thch thoi mi v hn nhin, mt th vui sng nguyn thy
c l tng t nh con cu tung tng trn ng c, nh loi c duyn dng bay ln ln
xung trong nhng ln sng. B Oak cm thy l mt iu bm sinh i vi c th hi
nhi, mt iu chng ta nh mt trong qu trnh trng thnh.
T lc u trong trng hp ny ngi ta thy c g bo hiu tnh cm ny, c
mt on c l lm sng t bn cht nn tng ca n. Trong cuc phng vn th 9, b
Oak mt cch lng tng biu l mt ci g b lun lun gi kn cho mnh. Ta thy b
tit l mt cch kh khn v b ngng li rt lu trc khi ln ting.
BN: ng bit rng nh vy l ngu, nhng ti cha bao gi ni vi ai iu ny (ci
lung cung) v chc l ni ra th tt cho ti. nhiu nm, , c l t hi cn nin thiu,
t mi by tui n nay ti c ci m ti t tn ly l nhng tia le ca s lnh
mnh. Ti cha ni cho ai bit iu ny (li bi ri ci) trong nhng thong y ti thc
s i lc v i xa ti mc no ri. chnh l ci cm gic i lc thy mnh l mt
con ngi ng nht sng trong mt th gii hn n kinh khng.
NTL: Ch l thong qua v t khi, nhng c nhng ln m b thy hnh nh ton th
con ngi b hnh ng v cm xc trong mt th gii hn n.
BN: ng vy. V ti bit rng chng ta thc s i lc qu xa con ng tr

thnh lnh mnh. V d nhin ngi ta khng dng nhng t ny.

NTL: Cm gic l khng an ton khi ni n con ngi ang ca ht ca b (9)
BN: Ngi sng u?
NTL: Hu nh khng c ch no cho th ngi y sng c.
BN: L d nhin, ng bit, l l do khin cho ti xin i mt cht- khin ti
y c bit ch trng n cm xc. C l l ti th.
NTL: Bi v ton th con ngi b ch hin hu vi tt c tnh cm ca b. Phi
chng v th m b thc nhiu v cc mi cm xc?
BN: Tht th. N khng, n khng chi b cm xc, ng vy.
NTL: Ton th con ngi b sng mi cm xc thay b gt chng sang mt bn.
BN: ng th (ngng) Ti cho rng v phng din thc t c th ni rng iu
ti phi thc hin l gii quyt mt vi vn , nhng vn tng ngy. y vy m ti li
i c gng gii quyt, gii quyt ci g khc tht ln lao, trng i hn nhng vn nh
mn tng ngy. C l iu tm tt c ton th s vic.
NTL: Ti khng bit ni th ny c sai vi b khng, l theo quan im c hu
ca b th b phi thi gi suy ngh v nhng vn c bit. Nhng b bn khon l
lm nh th c th b khng i tm kim ton th con ngi b v c th iu ny cn
quan trng hn vic gii quyt nhng vn hng ngy.
BN: Ti ngh chnh l nh th. Chnh th y. ng vi iu ti mun ni.
Nu chng ta c l khi gp hai th kinh nghim li vi nhau, v chng ta c l khi coi
chng l c th, th chng ta c th ni l c hai trng hp trong tr liu cng nh
trong kinh nghim thong qua trong thi gian trc ca b, b tng hng c
mt s trn trng thch th, lnh mnh v mn nguyn vi chnh bn thn b nh mt
con ngi linh ng v ton vn, v kinh nghim ny xy n khi b khng gt b cm
xc ca mnh m sng vi chng.
Ti thy y l mt s thc quan trng v thng b lng qun trong tin trnh tr
liu. N hu hiu trong chiu hng cho php ngi bnh cm thy trn vn, v thc
c tt c phn ng ca y k c nhng tnh cm v xc ng. Trong lc xy ra nh
vy, c nhn cm thy mt s yu thch tch cc i vi chnh mnh, mt s trn trng
thnh tht vi bn thn nh mt n v hot ng ton vn, l mt kt qu quan trng
trong vic tr liu.

KHM PH THY CT LI CA NHN CCH L TCH CC

Mt trong nhng quan im cch mng nht pht trin nh kinh nghim lm sng l
s nhn nh ngy cng gia tng rng ct li thm su ca bn cht con ngi, nhng
lp su xa nht ca nhn cch, nn tng ca bn cht th vt l tch cc c x hi
t cn bn, tin b, hp l v thc tin.
Quan im ny xa l vi nn vn ha hin ti ca chng ta nn ti khng mong g
n c chp nhn, v thc ra n c v cch mng qu v ni dung nn khng th chp
nhn n nu cha tm hiu c ti ni. V ngay c khi n vt qua nhng th nghim
ny, vn kh m chp nhn. Tn gio, v nht truyn thng Thin Cha gio, Tin Lnh,
thm nhp vn ha ca chng ta vi quan im l con ngi t cn bn l ti li, phi
cn n iu g gn nh php l th bn cht ti li ca con ngi mi c gii tr.
Trong khoa tm l, Freud v nhng ngi theo ng trnh by nhng l lun c sc
thuyt phc rng tim thc (id), bn cht cn bn v v thc ca con ngi, c cu
to trc tin bi nhng bn nng; nhng bn nng ny nu th lng chng th kt qu
s l lon lun, st nhn v loi ti c. Tt c vn tr liu, theo quan nim ca
nhm ny l lm th no kim ch c nhng lc lng hoang di ny mt cch
lnh mnh v xy dng, hn l bng cung cch t gi ca con ngi au thn kinh.
Nhng quan nim rng t trong thm tm, con ngi l phi l, chng i x hi, mun
hy hoi ngi khc v bn thn, vn c chp nhn hu nh khng cn phi tra hi.
L d nhin i khi cng c ting ni phn khng. Maslow bin h mnh m cho bn tnh
th vt ca con ngi, nu ln rng nhng tnh cm chng i x hi th hn, ghen
tung v.v.- l kt qu ca tht bi ni nhng thi thc cn bn i tnh yu, an ton,
lin i v nhng thi thc y t chng th tt. V Montagu cng vy, khai trin lun
cho rng s cng tc, ch khng hn u tranh, l lut cn bn ca i sng con ngi.
Nhng nhng ting ni lc lng y t c nghe ti. Tng qut th quan im ca cc
nh chuyn nghip v ca ngi thng vn l, con ngi t trong bn cht cn c
kim sot hay c che y hoc cn n c hai th .
Nhn li nhiu nm kinh nghim tr bnh v nghin cu, chnh ti cng rt chm tr
trong vic nhn ra s sai lm ca ci quan nim ngh nghip v ph thng ny. Ti tin
rng nguyn do chnh ch v trong tr liu, ngi ta khng ngng tm thy nhng tnh cm
hn th v chng i x hi (ni ngi bnh) nn d i n kt lun l bn cht con
ngi. Phi t t mi thy rng nhng tnh cm hoang di v chng i x hi ny khng
phi l nhng nt su nht, m cng khng mnh nht, v ci ct ty thm su nht ca
nhn cch con ngi l chnh ci sc sng (organism), ci sc sng va t tn (self-

preserving) va mang x hi tnh.

cho lun c ny c ngha c bit hn, ti xin tr li ca b Oak. V im ny
quan trng nn ti s trch ra phn kh di ca bi ni chuyn ghi bng lm sng t
loi kinh nghim m ti da vo xy dng nhng li khng nh trn. C l
nhng on trch cho thy tng lp nhn cch m ra cho n khi ta thy c nhng
phn su thm nht.
Trong bui ni chuyn th 8 b Oak cun lp t v th nht li, v khm ph ra s
chua cay v khao kht tr th nm bn di.
BN: ng bit khng, trong lnh vc bn lon tnh dc, ti c cm tng l ti bt
u khm ph ra rng iu ny rt t, rt t. Ti thy rng ti thc s cay ng. Rt cay
ng. Ti ti khng nut hn na. Ti ngh ti nh c cm tng l Ti b gt gm
(Ging ni ca b se li v c hng nghn ngo) V ti che y rt kho, n khng
quan tm ti n mt cch thc na. Nhng ti khng khi ngc nhin khi thy lm nh
vy, ti ni th no nh, nh mt th thng hoa, nhng bn di c mt sc mnh chu
ng rt chu ng, nhng ng thi l mt sc mnh st nhn.
NTL: Nh vy l c cm tng Ti b gt gm. Ti che du i v nh khng
quan tm ti na nhng bn di hin din r rt mt s cay ng tim n v rt mnh.
BN: N mnh lm ti bit l n mnh khng khip.
NTL: Hu nh l sc mnh ch ng.
BN: Ti t khi thc v n. Hu nh khng bao giCch duy nht ti c th m
t n l, l mt th g st nhn nhng khng c bo lc. N ging nh l cm tng
mun tr th L d nhin l ti khng tr th tht, nhng ti mun lm. Thc s ti
mun tr th.
Cho ti im ny li gii thch thng thng hon ton ph hp, B Oak c kh
nng nhn xung bn di ci b mt ca hnh vi mnh, c kim sot cho ph hp vi
x hi, v thy pha di y c mt th tnh cm st nhn y th ght v khao kht tr
th. iu ny vn tip din, trong lc b tip tc khm ph tnh cm c bit cho ti
mi sau ny ca cuc tr liu. B nu ln ch y trong bui ni chuyn th 31. B gp
kh khn lm mi bt u c, b thy b b tc trong tnh cm v khng th nhn ra
ci cm xc ang tro dng trong lng b.
BN: Ti c cm tng iu khng phi l ti li (ngng ni v bt khc). L d
nhin, ti khng ni thnh li c. (Ri km theo mt cn xc ng) Ch c au xt kinh

khng.
NTL: Khng phi l ti, ngoi tr cm gic l mnh b thng tn qu nhiu.
BN: (Bt khc) Thng ti cng phm li , nhng trong nhng nm sau ny khi
ti nghe cha m bo con Nn i. Ti c cm tng nh kh s, ti sao hi li bt chng
nn? Chng cm thy ti thn, v cn ai ti thn chnh ng hn a tr. Ti ngh l h
nn cho n khc. V thy thng cho n. Mt cch khch quan. y ti kinh nghim
tnh cm trong lc ny. ng vo lc ny
NTL: Thong nh c ci hng v tnh cm khi b t khc thng mnh.
BN: Vng, v ng li thy c s xung khc. Nn vn ha ca chng ta khng cho
php ngi ta t thng ti. Nhng khng phi th, tnh cm ca ti khng hn l nh
vy.
NTL: B ngh rng c s cn tr v vn ha khng cho ti phn. V thy tnh cm
ca b khng hn l iu m vn ha cm k.
BN: V d nhin ti i ti ch hiu v thy rng ti che y (khc). Nhng che
y vi nhiu ng cay; v s ng cay , li phi che du na. (tip tc khc). l
iu ti mun dt b. Ti hu nh bt cn l mnh kh hay khng.
NTL: (nh nhng v vi s cm thng tru mn i vi s au n m bnh nhn
ang tri qua) B cm thy y t di y su mt th tnh cm y nc mt
thng thn. Nhng b khng th l n ra, khng c l ra, cho n b che lp vi
cay ng, iu ny b khng thch, b mun gt b n i. B hu nh c cm gic th
chu au n cn hn l cm thy cay ng (ngng ni). V hnh nh iu b mun ni
mnh nht l Ti thc tnh au kh, v ti c che y iu .
BN: Ti cha bit iu ny.
NTL: Coi nh mt khm ph mi.
BN: (ni cng mt lc) Ti thc tnh khng bit. Nhng n gn nh trong c th ti
lm nh ti nhn thy bn trong mnh nhng giy thn kinh, nhng phn c th dp
nt. (khc).
NTL: Lm nh th l nhng sc thi tinh t nht trong c th b b p dp hay b
thng nng.
BN: Vng, v ti cm thy Kh thn my qu.
NTL: Khng th khng cm thy thng hi con ngi ca b.

BN: Ti khng ngh l mnh cm thy thng hi ton th con ngi y, nhng ch
mt mt no .
NTL: Kh tm phi nhn thy thng tch ny.
BN: Vng.
NTL: (m, ).
BN: V d nhin l c s cay ng ng nguyn ra m ti mun loi b. N lm
cho ti khn kh. V n l th xo tr. N nh la ti. (ngng ni).
NTL: Ti c cm tng l b mun dt b s cay ng ny v theo b n khng
chnh ng.
BN: (Bnh nhn khc, ngng ni kh lu). Ti khng bit. Dng nh iu ti ngh
l chnh ng; c ch li g u m gn cho n ting ti li. Ni rng ui bt nhng
yu t lm cho trng hp ca ti hp dn? Nh vy c ch g? i vi ti hnh nh cha
kha ca vn nm trong tnh cm ti ang c.
NTL: B c th tm du vt ca mt nhn hiu v eo ui n, nhng b cm thy
rng ct li ca ton th cu chuyn nm trong kinh nghim m b ang c y.
BN: ng vy Ti khng bit ci g s xy n cho tnh cm . C l khng g
c. Hnh nh bt c hiu bit no n vi ti cng l mt phn ca s au thng
Thi gi n bng tn g cng c (ngng ni). Ngi ta khng th i y i vi mt
vt thng phi trn nh vy. Bng cch no giai on k tip ca qu trnh phi l
s cha lnh.
NTL: Xem chng nh b khng th t phi by mnh ra nu mt phn no ca
con ngi b b thng tch nh vy, v th b t hi xem c nn cha tr vt thng
trc ht khng. (ngng ni).
BN: Tuy nhin tht l bun ci (ngng ni). Nghe nh mt li khng nh hon
ton hn n hay nh mt cu phng ngn c xa ni rng ngi mc bnh tm thn
khng mun t b nhng triu chng ca mnh. Nhng khng phi th u. Ti mun ni
l ch ny khng ng. Ti hy vng iu ny ni ln c cm ngh ca ti. Ti khng
ngi au kh. Ti c ni rng ti khng ngi lm. Ti e ngi nhiu hn tnh cm cay
ng, chnh ci l nguyn nhn ca s tht bi ny Ti ngi n hn.
NTL: C phi th ny khng? Rng d b khng thch s au kh, nhng b cm
thy c th chp nhn c. Chu ng ni n. Nhng chnh nhng iu che y s

kh s y, nh s cay ng chng hn trong lc ny b khng chu ni.

BN: Vng. Gn ng nh th. Dng nh i vi loi tnh cm th nht ti cn i
ph ni. Ti cn c th c nhng th vui khc. Nhng loi cm xc kia, ti c ni
n s tht bi n hin ra bng nhiu cch. Ti bt u nhn nh c.
NTL: S thng tn b c th chp nhn. l mt phn ca cuc sng. B cn
c th hng th c. Nhng cho c i b phn tn trong tht bi v cay ng th
b khng thch, b khng mun, v by gi th b thc hn iu .
BN: Vng. By gi th khng trnh n c na. ng thy khng, ti thc hn
nhiu v iu (ngng) Ti khng bit. Ngay lc ny ti khng bit bc sau s nh
th no. Ti thc tnh khng bit (ngng). May mn thay y l s pht trin, cho nn
iu m ti ang c ni ln l ti ngh rng mnh cn ang sinh hot. Ti vn cn ang vui
hng v -
NTL: B ch mun ni cho ti bit l bng nhiu cch b vn tip tc sng bnh
thng.
BN: Chnh th. ti ngh l phi ngng li i v.
Trong phn trch di dng ny, chng ta thy r l nm bn di s cay ng, s
th hn v mun tr th ci th gii gt gm b, c mt th tnh cm t chng i
x hi hn, mt kinh nghim b thng tch. V iu cng rt r rt l mt bnh din
su xa b khng mun bin nhng tnh cm st nhn thnh hnh ng. B khng a g
chng m mun gt b chng.
Phn trch sau y xut pht t cuc tr chuyn th 34. Ni dung ri rc, thng l
vy khi mt ngi mun ni ln s xc cm su xa ca mnh. y b c gng tin su
vo lng mnh. B ni l kh c th ni r.
BN: Ti khng bit l mnh c th ni v iu ny hay cha. Ti cng th xem sao.
iu g , mt cm xc mt s thi thc phi ni ra. Ti bit l khng c ngha lm.
Ti ngh rng c l nu ti c th ni ra v ni ra mt cch khch quan hn, iu s
hu ch cho ti hn. Ti khng bit ni nh th no nh hnh nh ti mun ni v bn
ng ca ti. V iu ny d nhin l ti ni n ht gi ny sang gi khc. Nhng vn
cha hn l bn ng ca ti. Gn y ti c thc khc t mt s khng nh, v i
vi ti nhng li ny c v l tng qu. Ti nh c li ni hoi: cn ch k hn th,
cn ch k hn th. Cho ti khi ti v l ra rng chnh l iu ti m ch, nhng s
ch k m ti mun ni, mang mt ngha khc. Ti dng t ch k v ti c cm

tng l cha bao gi din t n trc y. A ti vn s tip tc ni v n. Mt nhp

tim p. Mt iu lun lun thc v n vn nm y. V ti cng mun c th dng ti
n nh i xung tn y. V ti cng mun c th dng ti n nh i xung tn y.
Ti khng bit ni th no! Lm nh ti chim c mt gc no di v lm
quen vi c cu ca n. C ci g nh l s thc c rng mnh khng b nh la,
mnh khng b li vo s vt, nh mt hiu bit c ph bnh. Nhng mt khc l do l
n b che du n khng phi l mt phn ca cuc sng hng ngy. V c nhiu lc ti
cm thy iu khng khip, nhng ri cng khng ng s lm. Nhng ti sao vy?
Ti ngh rng mnh bit. V iu y cng gii thch cho ti nhiu iu lm. l mt ci
g hon ton khng c th ght. Ti ni l hon ton. Khng c tnh yu nhng hon ton
khng c th ght. Nhng l l mt tnh trng hp dn Ti on rng c l ti
l loi ngi thch lm kh thn mnh, hay l ui bt ly nhng s vt rng tm ra
ton th. V ti t bo rng, xem no, y l th cm gic mnh m m mi c. N
khng lin tc. Nhng mnh i khi cm thy n c. N khng lin tc. Nhng mnh i khi
cm thy n v khi mnh cho mnh cm thy n th mnh s cm thy. ng bit , c
nhng t din t s kin ny m ngi ta thy trong khoa tm bnh hc. N hu nh
ging tnh cm i khi c gn cho nhng iu ta c thy. Ti c ni l, c nhng
yu t no : nhp tim nhy, s hi hp, s hiu bit. V ti ni ti bt gp mt
iu. Ti c ni ti rt can m, chng ta ni th no nh mt s thc y v tnh dc
c thng hoa. V ti ngh rng, y ny, ti nm c n. Thc s ti gii quyt
vn . V khng cn g thm na. V trong mt thi gian ti hon ton mn nguyn vi
chnh mnh. Vn l nh vy. V ri ti li phi cng nhn n khng nh vy. Bi v iu
g , ti n c trc khi b tht bi gh gm v phng din tnh dc. Ri ti bt u
thy mt cht, bn trong trung tm vn l s chp nhn lin h dc tnh, th duy
nht m ti ngh l c th c. Vn nm y. Dc tnh khng b thng hoa, hay
thay th. Khng, trong s hiu bit ca ti chc chn l c mt cm ngh c lt b
ht nhng g ngi ta gn cho tnh dc, ng hiu ti ni g ch? Khng c s ui bt,
eo ui, tranh chp khng c th ght, m ti ngh tng len li vo y. Tuy vy
th cm ngh ny cn gy bi ri phn no.
NTL: Ti mun xem l mnh c bt ng b i cht khng. Lm nh b lm
quen vi bn ng trn cn bn kinh nghim, tng vin gch mt, v nh th tr nn ch
k hn, c bn ng tnh hn trong s khm ph ra ct ty ca b khc bit vi nhiu
mt khc, b i ti nhn ra, mt s nhn nh rt su xa v hng th, rng ct ty ca
bn ng khng nhng khng c hn ght, m cn c ci g ging nh mt v thnh,

mt ci g rt trong sch, l t ti mun dng. V b c th c lm gim n. B c

th ni, c l y ch l mt s tn vinh, c l y l mt biu l bt bnh thng, mt s
k dNhng trong thm tm, b bit rng s din t dc tnh phong ph, nhng vn
xem cn ln lao v su xa hn th na. Tuy c nhiu kh nng bao gm tt c nhng
g l thnh phn ca s din t dc tnh.
BN: Gn gn nh th l mt th, mt th i xung. N i xung khi m ngi
ta ngh l n phi i ln, ti chc nh vy l mt th i xung.
NTL: l mt s i xung v hu nh t dm mnh trong bn ng.
BN: Vng nhng ti khng qung n sang mt bn c. N ch hin din.
Dng nh iu ny quan trng ht sc, m ti phi ni ra.
NTL: Ti cng mun ghi li mt trong nhng xem mnh c hiu khng. Hnh
nh b mun ni l c ci g m b phi vn ln bt ly, mt ci g cha chc
hin hu. Nhng thc ra b cm thy phi i xung bt ly ci nm su di kia.
BN: Vy . Ti c mt cch v d nhin lc no ta phi xem k vic ny
khc b hu nh mnh lit tt c nhng g ng n, khc b l tng. Ta phi vn
ln vi ly mt ci g ti khng bit, ti cm thy khng theo kp. Ci rt mng
manh nu ngi ta bt u ko n xung. Ti khng hiu ti sao c cm gic r rt l i
xung.
NTL: Khng phi l vn ln mt l tng mong manh m bc xung mt thc t
vng chc l lng
BN: Vng.
NTL: Cn l lng hn
BN: Vng, mt ci g m ngi ta khng lt c. N vn ng Ti
ngh th sau khi nghe ng tm tt li vn . N vn tn ti.
Bi v ni dung trn c trnh by mt cch ln ln tng nn rt ra nhng lun
im lin tip m b din t:
Ti ang ni v bn thn ti nh ch k (self ish) nhng vi ngha hm sc hn t
ny.
Ti quen thuc vi c cu bn ng ti, v bit su xa v mnh.
Trong lc i su vo con ngi mnh, ti khm ph c mt ci g rt hp dn,
mt ct ty hon ton khng hn th.

N khng l thnh phn ca cuc sng hng ngy. N c th l bt bnh thng.

Lc u ti ngh ch l bn nng tnh dc c thng hoa.
Nhng khng phi th, n bao qut hn, su xa hn dc tnh.
Ngi ta tng rng l iu m ngi ta khm ph ra khi leo ln vng tri mong
manh ca cc l tng.
Nhng thc s, ti bt gp n khi xung su trong lng mnh.
Hnh nh l mt ci g chnh yu v bn b.
y c phi l mt th kinh nghim thn b m b ta ang din t khng? Hnh nh
nh tr liu cm thy th, qua v ca nhng li p ng ca ng. Tc gi ch mun ni l
nhiu bnh nhn cng i ti kt lun tng ng nh th. Chnh b Oak, trong bui
phng vn sau, bui th ba mi lm, ni v cm xc cu b mt cch r rng, ngn
gn v thc t hn. B cng gii thch ti sao l mt kinh nghim kh khn m mnh
phi tri qua.
BN: Ti ngh l ti rt vui mng khi bt gp mnh, hay mun ni v mnh. y l
mt vic ring t, m ngi ta khng ni ti. Ti hiu th tnh cm ngi ngng ca mnh.
Lm nh ti chi b tt c nhng g m vn minh ty phng ch trng. V bn khon
t hi khng bit mnh c ng khng, ngha l c i ng ng khng, v d nhin
trong lng th cm thy iu ng. V nh vy tc l c mu thun. V ti im ny,
by gi, th ti ngh nh vy. C s kin m ti gi l khng c th hn. l iu rt
tht. N xm nhp vo nhng cng vic m ti lm ti tin tng Ti ngh iu ny tt.
l iu ti ni vi chnh mnh, thy khng, mi nhi vo u ta, ngay t lc u,
nhng m tn, cm k v nhng hc thuyt sai lch, nhng lut l v khoa hc ca mi,
nhng chic t lnh v nhng tri bom nguyn t ca mi. Nhng ta u c tn thnh, mi
hon toan khng thnh cng. Ti mun ni l ti khng lm theo thin h. ng l nh
vy.
NTL: Cm ngh ca b vo lc ny l b rt thc v nhng p lc vn ha
khng lun lun thc r rt nhiu, nhng c qu nhiu loi p lc ny trong i ti v
by gi ti xung su hn trong lng ti tm xem ti tht s ngh g v dng nh
vo lc ny b rt xa nn vn ha ca b, v iu ny ng s phn no, nhng cng
tht d chu. C phi
BN: Vng, by gi ti c cm tng nh th l tt, thc thNhng cn c ci
khc mt cm tng mi chm n, v hu nh thnh hnh ri. Nh mt kt lun, l ti

s ngng tm ti mt iu g rt t hi. By gi ti khng bit ti sao. Nhng ti mun

ni l nh vy. Ti ang ni vi chnh mnh, da theo iu m ti bit, m ti khm
ph c Ti tin chc l ti gt b c s hi, v ti c quyt rng mnh khng
s b chn thng, ti cn ch n n na. Nhng c theo nhng ch m ti i qua,
nhng g ti hc c, v cng xt theo nhng g m ti khng bit, c l y l mt
trong nhng khm ph m ti phi ghi nh ngy thng. V by gi ti khng h c co
li hay du dim, ti c th khng nh n gin rng ti khng tm thy ci g m vo lc
ny xem ra xu xa.
NTL: Phi nh vy khng? Khi b cng lc cng i su vo ni tm mnh, v trong
khi b suy ngh v nhng iu b khm ph c, hc hi c v.vth s tin
tng tr nn mnh lit l d b c i xa ti u i na, th nhng iu m b bt gp
khng phi l nhng iu gh tm v ng s. Chng mang mt c tnh khc hn.
BN: Phi, tng t nh vy.
y, ngay c khi b ta nhn thy tnh cm ca b i ngc li vi vn ha ca
mnh, b vn cm thy b buc phi ni rng ct ty ca con ngi b khng xu xa,
khng qu i sai lm nhng c ci g tch cc. Di ci lp hnh vi b ngoi c kim
sot, di s cay ng di s tn thng c mt bn ng tch cc v khng th hn.
l bi hc m thn ch ca chng ta cho chng ta t lu, nhng chng ta chm
tr trong s hc .
Nu nh khng hn th c v nh mt nim trung lp hay tiu cc th chng ta
nn b Oak gii thch v ngha ca n. Trong cuc phng vn th ba mi chn, khi
cm thy cuc tr liu ca b sp kt thc, b tr li ch .
BN: Ti t hi ti c cn lm sng t i vi ti th r lm, v c l mi tht
l vn : ti c mt cm gic tng rt mnh i vi thi khng hn th. Hin gi
chng ta a n ln bnh din l tr thnh ra nghe nh tiu cc. Nhng trong s suy
ngh ca ti, khng phi ch suy ngh nhng tnh cm v suy ngh, vng trong s suy ngh
na n cn tch cc hn th hn c tnh yu v i vi ti l mt ci g d dng
hn n t hn ch hn. Nhng ti thy n nghe nh, v xem nh mt s t b hon
ton nhiu th, nhiu tin tng. i vi ti n cn tch cc hn th na.
NTL: B c th thy l i vi nhiu ngi n c v tiu cc nhng i vi b n
khng c v tri buc v chim ot nh tnh yu. Dng nh n c nhiu trin vng v
d s dng hn

BN: Phi.
NTL: Bt k nhng t no hp ngha hn.
BN: Tht vy. i vi ti, n d hn. V hnh nh ti tm c mt ch ni
ngi ta khng b cng bch phi ban thng v cng chng phi trng pht. Tht l
ng gi. Ti thy hnh nh n em li mt s t do.
NTL: Khi ngi ta thot khi nhu cu thng hay pht, th theo b c nhiu t do
hn cho nhng ngi lin h.
BN: ng th. (ngng ni). Dc con ng ny ti chun b gp t nhiu thng
tn.
NTL: B khng mong thun bum xui gi.
BN: Khng.
on ny l mt mu chuyn rt gn i nhiu v s khm ph ca mt bnh
nhn l b cng o su vo ni tm, th b cng thy t s, thay v tm thy mt iu g
ht sc xu xa ni b, b dn d bt gp ct ty ca mt bn ng khng mun thng,
khng mun pht ngi khc, mt bn ng khng th ght, mt bn ng c x hi ha
mt cch su xa. Qua th kinh nghim ny liu chng ta c th ni ph qut rng nu
chng ta chu tin su vo bn cht (organnismic nature) ca chng ta, chng ta s thy
rng con ngi l mt sinh vt tch cc c x hi tnh? l iu kinh nghim tr liu gi
ra.
L SC SNG CA CHNH MNH, KINH NGHIM CA CHNH MNH
Si ch xuyn sut phn ni dung bn trn ca chng ny l tm l tr liu (t nht
l thn ch trng tm tr liu) l mt qu trnh, qua ngi ta tr thnh sc sng ca
mnh khng t la di, khng bp mo. Nh th c ngha l g?
y chng ta ang ni n mt iu trn bnh din kinh nghim mt hin tng
khng d ni ra thnh li, v iu nu ch hiu trn bnh din ngn ng, th n b
lch lc ri. C l nu chng ta s dng nhiu cch thc m t, th trong kinh nghim ca
c gi nh c ting chung reo, d l ting reo yu t khin ngi cm thy , ti
bit ri, theo kinh nghim ca ring ti cng c ci g nh ng ni.
Tr liu dng nh l mt s tr li vi th kinh nghim thuc gic quan v ni
tng. Trc khi c tr ngi bnh c khuynh hng t hi: Khng bit ngi khc
ngh l trong trng hp ny ti nn lm g?, Khng bit cha m hay nn vn ha ca

ti mun ti lm g?, Ti ngh mnh phi lm g nh? Nh th l ngi lin tip hnh
ng theo mt th thc c p t trn hnh vi ca mnh. iu khng nht thit c
ngha l ngi y lun lun hnh ng ph hp vi kin ca ngi khc. Thc ra anh
ta c th c gng hnh ng sao cho tri nghch vi s mong mun ca ngi khc. Du
sao anh ta cng hnh ng ty thuc vo nhng iu mong mun (thng l nhng mong
mun c ni tm ha) ca ngi khc. Trong qu trnh tr liu, c nhn i ti ch t
hi, lin quan n nhng lnh vc mi lc mt m rng ca mi trng sng ca anh ta,
Ti kinh nghim v iu ny nh th no? iu ny c ngha g i vi ti?, Nu ti
x s theo cch no , ti tng tng ngha m hnh ng y s c i vi ti nh
th no?, Anh ta s i ti ch hnh ng trn cn bn gi l hin thc mt s cn
nhc thc t v nhng iu hi lng v bt mn m bt c hnh ng no s em li cho
anh ta.
C l gip ch cho nhng ngi, nh ti, c khuynh hng suy ngh bng nhng
t ng c th v vi mc ch tr liu, ti nn tm lc nhng tng ny thnh nhng
s din t ci qu trnh m nhiu ngi bnh tri qua. i vi bnh nhn ny, n c
ngha l Ti vn tng l mnh ch nn yu mn cha m thi, nhng ti thy l ti kinh
nghim c yu mn ln on ght cay ng. C l ti l con ngi c t do kinh
nghim c yeu mn ln on ght. i vi mt bnh nhn khc iu hc hi l Ti vn
ngh ti ch l k ti t v v tch s. By gi c lc ti thy mnh c nhiu gi tr, lc
khc li thy mnh c t gi tr v v dng. C l ti l ngi c kinh nghim v nhng
mc gi tr khc nhau. i vi ngi khc Ti c quan nim l khng ai c th
tht tnh thng ti v ti. By gi ti thy s thng yu m m ca ngi khc kh i
i vi ngi khc. C l ti l con ngi nh th. Li cn ngi khc Ti c
dy bo l khng c thch th chnh mnh nhng ti t qu trng mnh. Ti c th
khc thng ti, nhng ti cng c th hng th c. C l ti l mt ngi rt phong
ph m ti c th a thch v cng l ngi m ti cm thy bun phin. Hay l, nu v
d sau cng v b Oak Ti ngh rng mnh ti t v phng din su xa no ,
rng nhng yu t cn bn nht trong ti tht l gh tm v ng s. Ti khng cm
thy s ti t y, nhng ch cm thy s khao kht mun sng v ngi khc sng.
C l ti c th l con ngi trong thm tm rt tch cc.
iu g lm ny n ra ci phn tip theo nhng cu u ca nhng li pht biu
ny? l s thc t c. Trong tr liu ngi bnh thm vo kinh nghim thng
tnh, s thc y v khng b bp mo v kinh nghim, nh thc c. Ngi y
c th thc iu thc cm th ch khng phi l iu ngi y t cho php mnh kinh

nghim sau khi lc k qua l tr ca mnh. Trong chiu hng ln u tin ngi y
tr thnh mt c th vi tim nng trn vn, vi yu t di do ca thc thm vo sc
thi cn bn ca phn ng gic quan v ni tng. Ngi tr thnh con ngi m
ngi y l, nh li ni quen thuc ca bnh nhn khi c iu tr. Li hnh nh c
ngha l c nhn y tr thnh trong thc iu m ngi y l trong kinh nghim.
Ni khc i ngi y l mt c cu ton vn v sng trn y.
Ti c th thy phn ng ca mt s c gi ng nh ni rng kt qu ca s tr
liu l ngi ta s tr thnh khng g khc hn l mt c cu nhn sinh (human
organism), mt th vt nhn tnh (a human animal)? Ai s kim sot n? Ai s x hi ha
n? Lc liu n c qung ht mi cm on i khng? C phi ng ch th lng cho
con th, cho dc tnh (the id) trong con ngi phi khng? Cu tr li thch ng nht
cho nhng cu hi ny s l Trong tr liu c nhn thc s tr thnh mt c cu nhn
sinh vi tt c s phong ph ca n. Ngi y thc t c kh nng t kim ch, v nht
thit c x hi ha trong mi kht vng ca mnh. Khng c d th no trong con
ngi. Ch c con ngi trong con ngi, v chng ta c th phng thch n. Nh vy
theo ti, khm ph c bn ca khoa tm l tr liu, nu nhng nhn xt ca chng ta c
mt gi tr no , l chng ta bit cng thm vo th kinh nghim gic quan v ni tng
c trng ca ton th th gii loi vt, ci thc t do v khng mo m m ch con
ngi mi c, th chng ta s c mt c cu mang tnh thc tin rt p v rt xy
dng. Lc chng ta s c mt c cu c thc v nhng i hi vn ha cng nh
v nhng nhu cu sinh l v thc n hay dc tnh n cng thc v c mun c
lin h thn thit cng nh c mun c pht huy nhn cch n cng thc v s
tru mn nhy cm v t nh i vi ngi khc cng nh s th ch i vi k khc. Khi
kh nng c th ca con ngi l thc, c hot ng t do v y nh vy,
chng ta thy khng phi con th m chng ta phi s, khng phi con vt cn c
kim sot, nhng l mt c cu c th thc hin, qua kh nng phi tr k diu ca h
no, mt thi qun bnh thc tin, nng cao gi tr bn thn v tha nhn; thi ny l
kt qu ca tt c nhng yu t c thc. Ni khc i, khi con ngi khng c
y l ngi khi ngi y khc t khng nhn vo thc nhng sc thi khc
nhau ca kinh nghim th ta c l do s anh ta v hnh vi ca anh ta, nh hin tnh
th gii chng minh. Nhng khi anh ta l ngi mt cch tht y , khi anh ta l c
cu ton vn ca mnh, khi s thc v kinh nghim, ci c tnh ch c ni con ngi,
c hot ng trit , th anh ta ng tin cy, v hnh vi ca anh ta l xy dng. N s
khng lun lun ph hp vi l li chung. N s c c nhn ha. Nhng n cng s

c x hi ha.
LI BN THAY KT LUN
Ti mnh dn khng nh phn trn bi l iu xc tn rt ra t nhiu nm
kinh nghim. Tuy nhin ti cng thc c s khc bit gia xc tn v s tht. Ti
khng i hi ai phi ng vi kinh nghim ca ti, nhng ch xin bn xt li xem kin
pht biu y c ph hp vi kinh nghim ring ca bn khng.
Ti cng khng t li cho tnh cht suy lun l thuyt ca bi ny. Phi c mt thi
gian dnh cho vic suy lun cng nh mt thi gian cho vic xem xt chng c hin
nhin. Hy vng rng dn dn mt s suy lun, quan im v d kin tr liu ca bi ny
s c em ra th nghim, thc hnh v xc nh dt khot.
Ch thch:
8. on ny cn gii thch. Nh mt phn ca cuc nghin cu do mt nhn vin
trong ban iu hnh thc hin, bnh nhn c yu cu nhiu ln trong thi gian tr liu,
sp theo th t mt s phiu, mi phiu c mt cu t m t, cho bit hnh nh ca
chnh mnh. mt u th ra phiu, hay nhng phiu, thch hp vi mnh nht, cn
u kia l nhng phiu khng thch hp vi mnh nht. Nh vy khi b ta ni l b t
tm phiu u tin vi cu: Ti c mt nhn cch hp dn, c ngha l b coi n nh
c tnh ni bt nht v mnh.
9. Ngi iu tr m ch n mt cu ni ca b trong mt bui phng vn trc
y l trong iu tr b ang ht mt bi ca.

Created by AM Word2CHM

Chng 6. THNH NHN C NGHA L G?

TIN TRNH THNH NHN Phn 1. L THUYT V TM L TR LIU V S TRNG THNH CA CON NGI

Ti din thuyt ni dung chng ny ln u tin nhn mt bui Hi i hc

Oberlin nm 1954. Ti c gng din li di mt hnh thc hon ton cht ch hn mt
vi quan nim v tr liu m ti theo ui.
Nh thng l, ti c gng cho s suy t ca ti c theo st cn nguyn ca
kinh nghim thc s trong nhng cuc phng vn tr liu, v th ti da vo nhng
cuc phng vn c ghi m li nh nhng ngun gc ca nhng suy din m ti a
ra.
Khi lm cng vic hng dn ti i hc Chicago, ti c c hi tip xc vi
nhng ngi c nhiu vn ring t khc nhau. Th d, cu sinh vin ny lo ngh v thi
rt trng, b ni tr kia gp rc ri v hn nhn, ng n ang cm thy mnh long
chong i vo ch b tc tm l ng kia, phung ph qu nhiu th gi vo chn n
chi, v khi lm vic th li khng hu hiu cht no. Li cng c cu hc tr xut sc
thng ng nht lp, nhng li thy mnh b t lit qu v tin rng mnh l ngi khng
thch nghi n tuyt vng v v phng cu cha. Li c ngi cha ng lng v cch
c x ca a con mnh. C gi kia b xc phm nng n v b k th mu da, ch n lo s
rng cuc sng v tnh yu ang dng dng tri qua v thnh tch hc tp tt p ca
ch l mt n b khng xng ng. Cng c mt ng c inh ninh rng nhng th lc
mnh m v nham him ang m mu chng li ng ta Cn rt nhiu ngi khc
n vi ti vi bit bao vn ring t ca h. Ni c l h em li nhng kinh
nghim ca cuc sng. Tuy nhin ti cng khng hi lng cht no v vic lm mt bng
phn loi no v kinh nghim cho ti bit l mt vn c a ra trong cuc
phng vn u tin s khng cn l vn c thy li trong gi th hai hay th ba
sau . V c nh vy n cuc phng vn th mi, th vn s hon ton khc
hoc s bin thnh mt l nhng vn khc.
Tuy nhin, mc d gp phi tnh trng qu phc tp ny, ti vn i n ch tin rng
c l ch c mt vn m thi. Khi ti theo di kinh nghim ca nhiu thn ch qua
tng giao tr liu m ti c gng to cho h, th dng nh ti nhn thy l mi thn
ch ch t ra mt vn tng t. Ngha l nm di b mt ca vn m thn ch
ang bc bi no kh khn v vic hc, li thi vi v nh, bt mn vi ch nhn,
hoc kh chu v nhng thi k l v nhng tnh cm ng lo s ca mnh vn che
du mt th khc khoi chung. Dng nh ti thy t y lng ca mi ngi ang pht

ra cu hi: Thc s, ti l ai? Lm cch no ti c th nhn din c ci ti thc

ang n di mi hnh ng b ngoi ca ti? Lm sao ti tr nn chnh ti?
NG SAU MT N
Mc tiu m mt c nhn c mun nht t c cu cnh m ngi v
tnh hay hu ang theo ui dng nh l c tr thnh chnh con ngi ca mnh.
i th ngha l g?
Khi c ngi n vi ti, bi ri v bao kh khn chng cht, th iu tt nht l c
gng to nn mt mi tng giao ngi cm thy c bnh an v t do. Mc
ch ca ti ct tm hiu ng li cm ngh ca ngi trong th gii ni tm,
chp nhn y v tt c con ngi hin ti ca y v to nn mt bu khng kh t do trong
y c th cm ngh v hnh ng theo bt c chiu hng no y mong mun. Y s
dng ci t do ny nh th no?
Theo kinh nghim ca ti, y s s dng t do cng lc cng tr nn con
ngi mnh. Y bt u g b nhng mt n gi di hoc nhng vai tr m y ng
trong i sng. Y t ra c gng khm ph ra mt ci g c v cn bn hn, mt ci g
thc s l ca mnh hn. Trc ht, y gt b ra mt bn nhng mt n m mt mc
no , y bit eo vo. Trong mt cuc phng vn tr liu, mt n sinh vin tr tui
m t mt trong nhng mt n m c eo t bao lu nay v cho bit s hoang
mang ca c, khng bit pha sau ci mt n ct lm vui lng ngi khc c mt
ci g thc s ng tin cy hay khng:
Ti cng tng ngh v vn tiu chun v c gng ra mt thi sng lm
cho nhng ngi quanh ti c cm thy thoi mi v gii quyt mi vn mt cch
m p. Thc t cng c nhng ngi hi lng vi ti v c nhng dp hi hp hoc
tic tng, ti gip to bu khng kh vui ti m m. Nhng i khi ti cng lm cho
ti phi sng st v thy mnh l lun chng li iu m mnh thc s ngh, khi ti thy
rng ngi ph trch s khng hi lng nu ti khng lm nh vy. Ni khc i, ti khng
lun lun thy ti dt khot i vi s vic i. L do l v ti x s nh vy qu
nhiu trong gia nh. Ti khng ng ln bo v nhng xc tn ca ti cho ti ngy ti
khng cn bit ti c xc tn no na khng. Cho n nay, ti vn cha thc s chn
thnh l ti, ngha l cha thc s bit mnh l ai. Ti mi ch ng mt th vai tr gi
to!
Qua nhng cu i thoi c ghi li di y, bn c th thy c n sinh vin trn
nhn li chic mt n m c thng eo, nhn ra s bt mn ca c v ci mt n v

t hi phi lm g n vi con ngi thc ca c np sau ci mt n , nu thc s

c mt con ngi nh vy.
Trong n lc khm ph con ngi thc ca mnh thn ch s dng mi tng giao
d tm, quan st nhng kha cnh khc nhau trong kinh nghim ring ca mnh ng
hu nhn din c nhng mu thun su xa m mnh thng pht hin. Y nhn thy
trong hnh vi ca mnh cng nh trong tnh cm sn c ca mnh, c nhng iu khng
xc thc, khng pht xut t nhng phn ng chn thc ca lng mnh m ch l nhng
ci to nn lp v b ngoi mt th bnh phong m mnh vn np sau t bao lu
nay. Ngi khm ph rng i mnh bit bao nhiu ln c hng dn bi nhng
ng lc thc s khng phi l ca mnh. Thng thng y thy mnh sng ch ct
p ng nhng i hi ca ngi khc, t cm ngh n hnh ng, nht nht u do s
chi phi chung quanh hn l phn nh thc s con ngi tht ca mnh. Dng nh y
thy mnh chng c g gi l bn sc ring c.
Trnh by nhng s kin ny khin ti ngc nhin nh li nhng iu m trit gia
an Mch Soren Kierkegaard m t mt cch rt chnh xc vi mt kin thc sc
bn v tm l tnh trng nan gii ca con ngi cch y hn mt th k. Theo ng, s
tuyt vng thng thng nht i vi mt c nhn l khng c la chn, khng mun
c l mnh, m li chn lm mt ngi khc hn chnh mnh. y l s tuyt vng su
xa nht! Mt khc, tr thnh chnh mnh th thot khi tuyt vng v chn la ny l
trch nhim nng n nht ca con ngi. Khi ti c mt s tc phm ca ng, ti c
cm tng l ng tng nghe nhng li tm s ca cc thn ch ti, gii by tin trnh
tm li con ngi thc ca h ra sao.
Cng cuc khm ph ny tr nn gay cn hn vo lc cc thn ch trn bt u g
b nhng mt n trc y h khng bit l gi di. H bt u cng vic ng s l
khm ph ra nhng tnh cm i khi d di ni chnh h. G b i mt n m trc y
bn vn ngh n l phn quan trng con ngi thc ca bn th chc chn khng phi l
mt vic d lm. Nhng khi c c mt bu kh t do cm ngh v l mnh th bn
s thy lm c vic trn. S kin ny s c thy r qua mt vi li tm s ca mt
n thn ch hon tt cuc tr liu. C tng dng nhiu hnh dung t khi m t c
tranh u gay go th no tm li con ngi thc ca c:
By gi khi ti nhn s vic qua, ti phi c g dn i tng lp phng v. Ti
xy dng chng, ri gt chng ra trong lc ti vn l ti. Ti khng bit c g cha
cht trong y lng, nhng ti vn phi c tm mc d cng rt s khi khm ph ra.

Trc ht, ti cm thy khng c g trong ti mt s trng rng khi ti cn v mun

mt ci tm vng chc. Ri ti bt u cm thy rng ti ang ng trc mt bc
tng gch kin c, khng th tro qua hay chui qua c v qu cao v qu dy. Mt
ngy n bc tng tr nn trong sut. Sau , dng nh bc tng li bin mt,
nhng pha ngoi ti li thy mt ci p an ngn nhng ging nc l chy xit. Ti
thy dng nh ti ang ra sc ngn cn sc mnh ca nhng ging nc , v nu
ti h mt l nh thi, th ti v tt c mi vt chung quanh ti u b thc nc tnh
cm tng trng bng ging nc kia - cun phng i mt. Cui cng, ti khng cn
sc ngn cn na v nh nc trn b. Thc s nhng g m ti lm l
bung lng trong vng v k, hn ght ri thng yu. Sau kinh nghim ny, ti c cm
tng mnh nhy t b vc ny sang b vc kia, mc d hi long chong mt cht.
By gi ti khng bit l trc y ti ang tm kim ci g hay l ti ang i u, nhng
lc , ti cm thy ti ang tin ti. y cng l iu ti vn thng cm thy mi khi
ti sng thc s.
Ti tin rng nhng iu ti va trnh by trn cng tiu biu kh y cho
nhng tnh cm ca nhiu c nhn, ngha l khi ci hng ro gi to, bc tng hoc con
b ph b, th cn cung phong tnh cm cht cha t lu trong vc thm tm hn s
cun i tt c nhng g n ng phi. iu ny cng ni ln s cn thit thi thc c nhn
tm cch tr thnh con ngi thc ca mnh, nh trng hp ca ngi n thn ch
m ti cp.
KINH NGHIM V TNH CM
Ni v kinh nghim tnh cm, ti thy n tng t nh khm ph ra nhng yu t b
mt trong con ngi ca ta. Hin tng m ti ang c gng m t l mt ci g thc
kh c th din t mt cch d hiu. Trong i sng hng ngy ca chng ta, c hng
ngn l mt l do ngn cn chng ta c kinh nghim trn vn v nhng thi ca chng
ta. Dng nh kinh nghim c nhng thi mt cch t do v y cng rt
nguy him v tai hi na. Nhng trong khng kh an ton v t do ca tng giao tr liu,
nhng thi c th c v thng c kinh nghim mt cch trn vn n mc
ti ngh n gip con ngi nhn r rng lc mnh l s lo s, s gin d, s tru mn
ang din ra trong chnh mnh.
C l lm sng t thm v im ny, ti xin ghi li di y trng hp ca mt
thn ch. y l mt sinh vin tt nghip,tng khc khoi rt nhiu v mt cm ngh
m h trong anh. Anh dn dn nhn ra l mt th tnh cm hong s s thi rt

khng ly c bng tin s (Ph.D.). Sau y mi c gi nghe on bng ghi m nhng

li i thoi gia nh tr liu v thn ch trn.
Thn ch: Hnh nh c hai cm quan ang ging co trong ti. Nh hai ci ti. Mt
ci th s st, mt ci mun bm gi ly mi th, ci ti , ti ang cm thy n r rt
lc ny. ng bit khng, ti cn mt ci g bm ly v ti cm thy hi s
Nh tr liu: , c l l ci anh c th cm thy ng trong pht ny, cng
nh cm thy t trc n gi trong tng giao ca chng ta
Thn ch: Liu ng khng th cho ti c c ci hay sao, v ti cn n lm.
Nu khng c c th chc ti c n v kinh s lm.
NTL: , ti c bm ly n xem sao, v nu khng c th ti cng thy s hi
kinh khng. C ti th bm ly nh (ngng mt lc).
TC: N l mt th, liu ng khng th gip ti c c lun n hay vn bng tin s
hay sao Ti cn n gh lm Ti mun ni
NTL: C hai ci trn cng ch l mt iu van xin thi phi khng? Hy cho ti c
ci v ti cn n gh lm. Khng c n th tht khng khip cho ti (Ngng mt lc
lu).
TC: Ti c cm gic Ti khng th tin xa hn na d sao y ch l mt a
b ang van ni Dng iu van xin ny nh th no? (Anh chp hai tay li nh lc cu
nguyn) Trng th c nc ci khng? Bi v
NTL: Anh chp tay li nh van ni iu g
TC: D ng! Liu ng c th cho ti ci khng? Khng khip qu Ai? Ti?
M li van xin ?
Nhng cu i thoi trch trn c l phn nh mt t iu m ti ni trn v
vn kinh nghim tnh cm cho ti tn cng. y, ngi thn ch trn trong mt
lc thy mnh ch cn l mt cu b ang van xin, ni n, th thi. Nhng sau cu
lp tc tnh ng bng cch t hi: Ai? Ti? m li i van xin? Tuy nhin kinh nghim van
xin kia vn du vt li. Sau ny cu ni: Pht hin c nhng s kin mi l c
trong ti l iu k th. Mi ln ngh li, ti thy ngc nhin v ci cm gic s hi
cht cha trong ti t lu. Cu nhn ra tnh cm si sc t lu, lc ny cu sng
s l thuc, v lc cu rt i ngc nhin khi thy mnh nh vy.
Khng phi ch c tnh cm l thuc c pht hin bng cch trn. Ngi ta c

th khm ph nhng tnh cm khc nh au n, bun ru, ghen t, gin d, c mun

su xa, t tin, kiu hnh, iu ng v c tnh yu ang dng hin. Tm li, bt c xc
ng no ca con ngi.
iu m ti dn dn hc hi c t nhng kinh nghim trn l c nhn trong
lc pht hin tnh cm ca mnh nh vy tr nn chnh con ngi thc ca mnh.
Qua tr liu, khi mt ngi c kinh nghim li tt c nhng xc ng ca mnh mt
cch c thc v ci m, ngi kinh nghim con ngi thc ca mnh vi tt c
s phong ph ca n, v tr nn ng l mnh.
KHM PH RA MNH TRONG KINH NGHIM
Tr nn chnh mnh ngha l g? l mt cu hi hc ba nht v tr li ti
li xin mn li ca mt n thn ch vit trong lc c phng vn tr liu. B ta k cho
bit c bao nhiu b mt khc nhau m b ang mang vo v v, n ni b cm
thy bi ri nhng cm thy d chu hn. B vit nh sau:
Dng nh ti thy tt c mi n lc nhm t mnh vo khun kh u v ch v
ph phm. Bn ngh bn phi tr nn ci khun nhng c rt nhiu mnh v rt kh s
dng thch hp nhng mnh vn . i khi bn t chng khng ng ch cho n khi
bn chn nn v bi ri nh chp thun mt tnh trng hn lon; nh vy tt hn l
tm cch iu chnh n. Sau bn khm ph ra rng cho nhng ci hn n mc
sc tung honh trong bn, th li thy xut hin mt khun mu sng ng m bn khng
phi c gng cht no to ra. Nh vy cng vic ca bn ch l khm ph n v
trong tin trnh ny bn s tm thy bn v ch ng ca bn. Bn hy cho kinh
nghim ca bn ni cho bn bit ngha ca n. Khi bn tm cch nh ngha n, th
chnh l lc bn t tuyn chin vi bn.
By gi ti th tm hiu xem nhng li l th mng trn y ca c c ngha th
no. Theo ti th c y mun ni rng c ta l c ta ch tm ra cho mnh mt khun
mu, mt trt t c nh lun lun tn ti trong dng kinh nghim khng ngng thay i
ca c. Ni khc i, mun l con ngi thc ca mnh, c phi khm ph ra s ng
nht v hi ha lun lun tn ti trong nhng tnh cm v phn ng thc s ca c thay
v c gng t kinh nghim ca mnh vo khun kh ca mt b mt no , hoc to
cho n thnh mt hnh thc gi to, khng thch hp vi n.
Tm li, ci bn sc thc s l ci g c khm ph t trong kinh nghim ca mt
c nhn ch khng phi l ci mnh c to ra.

Qua nhng li c trch dn li ca cc thn ch trn, ti mun ni ln y ci

bu khng kh thn mt v s hiu nhau trong tng giao vi nh tr liu. Chnh nh bu
khng kh thun li ny, m c nhn dn dn khm ph ra c ci g ng sau mt n m
mnh hin ra trc mi ngi v t la di mnh. C nhn c tr liu cng c dp
kinh nghim mt cch su xa v sng ng nhiu kha cnh khc nhau vn n du t lu
trong con ngi ca mnh.
Do , n mt mc gia tng no , c nhn tr nn chnh mnh, khng mang
mt n lm va lng ngi khc, khng khinh mit ph nhn mi loi cm tnh, khng
ng kch ra v tr thc thun l, m l sng t nhin vi nhng cm ngh v thay i.
Ni tm, tr thnh chnh con ngi ca mnh.
CON NGI XUT HIN
Ti tng tng ra mt s bn ang hi ti: Con ngi m c nhn trn tr thnh
l ngi th no? C phi ch cn b mt i l khng? Con ngi ng sau mt n
l loi ngi no? Cu tr li s khng d v l do r rt nht l mi c nhn u
mun tr thnh mt con ngi c o, v tch bit vi ngi khc. Tuy nhin, ti c
mun nu ra mt vi c tnh m ti ghi nhn c. Tht ra khng c mt c nhn
no hon ton tiu biu cho nhng c tnh ny v cng khng ai hon ton c c
nhng nt m ti sp m t. Ti da vo mi tng quan tr liu vi nhiu thn ch
rt ra nhng nt tng qut ny.
THI M RNG TRC KINH NGHIM
Trc ht, trong tin trnh tr thnh con ngi ca mnh, c nhn t ra ci m hn
i vi kinh nghim ca mnh. y l iu c ngha ln lao i vi ti, v chnh l s
i lp vi thi phng v. Kt qu nghin cu tm l cho thy l nu d kin m
gic quan ca chng ta kinh nghim c li mu thun vi hnh nh con ngi thc ca
ta, th d kin b bp mo. Ni khc i, chng ta khng th kinh nghim c tt c
nhng iu gic quan ta ghi nhn, m ch nhn thc nhng g ph hp vi hnh nh chng
ta m thi.
Trong khng kh an ton thun li ca tng giao tr liu, thi phng v dn dn
c thay i bi thi ci m i vi kinh nghim. C nhn tr nn thc r hn v
nhng cm ngh v thi sng ca mnh ng nh nhng cm ngh v thi tn ti
trong y. Y cng tr nn thc v thc t bn ngoi y, thay v nhn thc n trong
nhng phm tr tin nh. Y thy rng khng phi mi cy ci u xanh, mi ngi n
ng u l nhng ngi cha khc nghit, mi ngi n b u t khc y v mi kinh

nghim tht bi u minh chng y v dng Y c th nhn nhn s tht hin nhin ca
mt hon cnh mi, ng nh n l nh vy thay v bp mo n i theo mt khun kh
m y c. Nh thi rng m i vi kinh nghim nh vy m y s tr nn thc t
hn khi giao t vi nhng ngi mi trong nhng hon cnh mi vi nhng vn mi
m y s gp sau ny. Ngha l nim tin ca y s khng cng nhc v y c th dung th
s hm h. Y c th n nhn nhiu bng chng xung t nhau m khng mun xa b
hon cnh to ra chng. Ti tin rng thi rng m thc trc thc ti ang din ra
trong c nhn pht hin ti l mt c tnh quan trng ca mt ngi ang xut hin
trong tr liu.
C l lm sng t thm ngha trn, ti xin trch li sau y mt cuc phng vn
c ghi m ca mt thanh nin, trong anh tng trnh cho bit anh thc nh
th no v mt s cm gic c th v mt s tnh cm khc ca anh.
Thn ch: Thut li tt c nhng thay i m mnh kinh nghim l iu ti thy
dng nh khng ai c th lm c. Nhng c iu chc chn l mi y ti cm
thy knh trng hn v cng khch quan hn i vi thn xc ca ti. Ti mun ni l ti
khng k vng qu nhiu v ti. Trc kia ti thng chng li mt cm gic mt mi
no m ti cm thy sau ba cm ti. Nhng by gi th ti cm thy chc chn l
ti thc s mt mi mc d ti khng lm cho ti mt mi. Vy m dng nh trc
y ti lun lun ch trch s mt nhc ca ti.
Nh tr liu: Nh vy anh c th c cho anh cm thy mt mi, thay v cng lc
ch trch s mt mi ca anh.
TC: Nhng trc y ti c bt ti khng c cm thy nh vy. By gi th ti
thy rng ti khng th chng li ci cm gic y, v thc s ti thy mt nhc, v cm
thy nh vy c g ng s u. Ti ngh rng ti hiu ti sao ti phn ng nh th khi
nh n cch cha ti phn ng trc nhng vic tng t. Chng hn nu ti au th ti
ni thng nh vy v cha ti thng than: i tri i, li thm li thi na. Ngha l dng
nh
NTL: Dng nh thc s c mt ci g bc bi v au m th xc phi khng
TC: ng vy, ti chc rng cha ti khng a ci trng thi ca thn th ng,
cng nh ti trc y vy. Ti nh li ma h va ri, ti vn mnh mt vng v v nghe
ting rng rc pha sau lng. Lc ti thy au n thc s. Ti bn i khm bc
s v c cho bit l khng c g trm trng. Ch au s lnh dn nu ti khng ci
mnh xung nhiu na. my thng ri, gn y ti mi nhn thy vt thng sau lng

au nhc thc s v khng phi l li ti ti.

NTL: iu u c chng t rng anh c tnh.
TC: Khng u nhng ti thy dng nh ti mt mi hn c mc ti tng, c
l l v tnh trng cng thng thng xuyn ny. V th, ti li n thm mt ng bc s
bnh vin v yu cu cho ti c ri quang tuyn X, hoc lm vic g khc. n y ti
on ng c th ni rng hin nay ti c v nhy cm chnh xc hn trc mt th
nhy cm khch quan i vi mt trng thi trong thn th. Vng qu tht, ti c th ni
y l mt s thay i ln lao trong ti. Gi y, ti thy mi tng giao gia ti vi v
v hai con ti cng thay i ti thy dng nh khng c g tt p con ci ca
mnh cng nh n nhn tnh yu . Ti khng bit phi ni th no na v im ny.
C hai v chng ti u t ra tn trng Judy hn (con gi anh), v chng ti nhn
thy khi chng ti biu l nh vy, con gi chng ti thay i rt nhiu v dng nh
y l iu kh su.
NTL: Ti c cm tng l anh ang ni rng by gi anh c th lng nghe anh mt
cch chnh xc hn. Ngha l nu c th anh mt mi, anh ngay v tin chc nh vy,
thay v ch trch s kin . Nu thy au n, anh tin l mnh au n, v nu anh thc
s cm thy yu v con anh, anh c cm thy ng nh vy v hnh ng thch hp
trong mi hon cnh khc nhau nh th, phi khng?
Nhng li i thoi c trch dn trn y c th tiu biu quan trng cho nhng
iu m ti ni v thi ci m i vi kinh nghim. Thn ch trn trc y khng
th mnh t do cm thy au n hoc bnh hon v khi y bnh tt i vi anh c
ngha l iu m anh khng th cm thy tru mn hay thng yu n, v nhng tnh cm
ny c ngha l yu ui i vi anh, cho nn anh mun gi b ngoi ca mt con ngi
mnh. Nhng by gi anh c th chn thc ci m i vi kinh nghim ca c nng anh
anh c th cm thy mt mi, hay au n khi c th anh cho anh bit vy. Anh cng
c th t do cm thy tnh thng m anh dnh cho a con gi ca anh, cng nh c
th biu l s bc mnh i vi n, anh c th sng trn y vi nhng kinh nghim ca
ton th c nng anh, thay v khng thm n chng nh trc kia.
TIN CY NI BN THN MNH
Thc kh m m t c tnh th hai ca nhng ngi xut hin nh tr liu. Dng
nh ngi khm ph thm rng c nng ca mnh thc ng tin cy, ngha l nh c
nng y c th tm ra hnh ng tha ng nht trong mi hon cnh.

C l gip bn hiu r hn iu ti mun din t, ti xin bn hy cng ti hnh

dung ra mt ngi b t trc nhng chn la nh th ny: Ti s tr v vi gia nh
ti trong dp ngh h, hay s i chi ring mt mnh ni khc? Ti c nn ung nt ly
ru th ba ny na hay khng? V y c phi l ngi m ti c m c yu
thng v sng trn i khng? Bn hy ngh n nhng trng hp nh trn, v th
tm hiu xem con ngi thc xut hin qua tin trnh tr liu s hnh ng nh th no.
Nu ngi t n mc ci m i vi mi kinh nghim, y s nm vng c mi
d kin cn thit chn la thi thch hp cho tng hon cnh. Y bit r nhng cm
ngh v nhng thi thc ca mnh thng thng phc tp v mu thun nh th no. Y
c th t do cm thy nhng i hi ca x hi, t nhng lut l x hi tng i cng
nhc cho n nhng c mun ca b bn v gia nh. Y c th gi li trong k c ca
mnh nhng thi sng khc nhau v nhng hu qu ca n trong nhiu hon cnh
tng t. By gi y cng c mt nhn thc tng i chnh xc v hon cnh ngoi ti
vi tt c s phc tp ca n. V y cng t ra hu hiu hn trong vic vn ng c th
v thc ca mnh, nhn xt, cn nhc v dung ha mi kch thch v nhu cu ty theo
cng i hi ca n. Ngoi ra, y cng cn c th nhn thy mnh phi hnh ng th
no tha mn nhanh chng nht mi nhu cu cp bch cng nh lu di ca y ty
theo trng hp.
Khi cn nhc v dung ha mi yu t ca s chn la mt np sng, c th ca y
chc chn c th lm ln. Vn c th c nhng chn la sai lm. Nhng nh thi ci
m i vi kinh nghim, y s thc c tc khc v r rt hn nhng hu qu khng
c khch l ca nhng chn la y v s mau mn sa cha nhng sai lm.
Chng ta thy phn nhiu khuyt im ca chng ta trong vic cn nhc v dung
ha l ch chng ta c qui np nhng s kin khng nm trong kinh nghim ca chng
ta v loi b nhng yu t thc s c trong kinh nghim mnh. V th, c ngi c nng
nc bo rng mnh ung c ru mnh, nhng nu nhn li kinh nghim d vng, th
iu qu quyt ny kh ng s thc. Cng vy, mt thiu n c th ch thy nhng c
tnh tt ni ngi hn phu ca mnh mc d ni ngi ny cng c nhiu khuyt im
nu thng thn nhn vo kinh nghim ca c.
Ni chung, thc t cho thy l khi mt thn ch t ra ci m i vi kinh nghim
ca mnh, y s thy c th ca ng tn nhim hn. Y cm thy t s hi trc nhng
phn ng tnh cm ca y, v s gia tng thm tn nhim v mn chung i vi nhng
tnh cm v khuynh hng phc tp, phong ph trong con ngi ca y.

Tm li, ng trc mi trng thi tnh cm v l tr cng nh mi nng hng v

kch ng ca tm hn, thi thng thn thc c tc dng tt p hn l thi canh
chng s st.
THM NH GI TR NI MNH
Trong tin trnh tr thnh con ngi thc ca mnh, mt yu t quan trng na phi
c nu ln l ng c lm pht xut mi chn la v quyt nh hay nhng phn on
lng gi. Con ngi tin n trng thnh cng ngy cng cm thy rng ng lc ca
s lng gi nm trong con ngi ca mnh. Cng ngy anh cng t nhn vo ngi
khc ch i ni h s khen hay ch, hoc nhng tiu chun phi theo khi chn la
hay quyt nh. Gi y, y nhn nhn s c mt ca ng lc trong y v cu hi quan
trng duy nht ca y l: C phi ti ang sng theo mt ng li lm tha lng ti mt
cch su xa v cng thc s biu l c ti l ti hay khng?
Theo ti, c l cu hi ny l vn quan trng nht i vi mt c nhn c tinh
thn sng to.
lm sng t thm na, ti xin c trch dn mt on ngn trong cuc phng
vn c ghi m vi mt n sinh vin tt nghip, n nh ti hng dn. Trc kia c
c bi ri v nhiu vn v c lc ngh n chuyn t t. Khi ni chuyn vi ti,
mt trong nhng tnh cm m c khm ph c l c rt c mun c nng
ta vo ngi khc c ch gio cho ng li sng i.
C ch trch nng n nhng ai khng ch dn y cho c. Bao nhiu gio s
m c c dp hc hi u lm cho c tht vng v chng ai dy cho c iu g c
ngha su xa. Dn dn c bt u nhn thc rng s kh khn ca c mt phn l ch
c khng c sng kin no khi tham d nhng lp hc . Sau y l phn trnh by
kin ca c. Ti hy vng rng phn ny s lm sng t thm kinh nghim chp thun
mt ng lc thm nh gi tr nm trong mi ngi chng ta. y l phn trch li mt
trong nhng cuc phng vn sau ny vi thiu n trn, trong c bt u nhn thc
rng c l c chu trch nhim mt phn v nhng khim khuyt trong vic hc hnh
ca c.
Thn ch: By gi ti t hi khng bit c phi trc y ti ch hiu l m v mi
vn , ch khng o su hay nm vng c
Nh tr liu: Ngha l c mi ch hiu pht qua mi ci mt cht ch cha i su
vo vn .

TC: Vng, chnh l vn ti sao ti ni (ngp ngng v c v rt suy t)

ti khng th trng cy vo ai gip ti hc hi ti phi t tm hiu ly (ni nh li) Ti
phi hc mt mnh.
NTL: Nh vy c bt u hiu. Ch c mt ngi l c th ch gio cho c. C l
c nhn thc c rng khng ai c th dy c c!
TC: (ngi suy ngh mt lc lu) Ti cm thy nhiu triu chng s hi (kh ci)
NTL: S? l mt iu ng s, phi c mun ni nh vy khng?
TC: (ngng mt lc rt lu, dng nh phn u vi tnh cm ca c) H, h.
NTL: C c th ni thm v iu c va ni khng, qu thc lm cho c hong s
?
TC: (ci) Ti khng bit c phi nh vy khng. Ti mun ni l dng nh ti b
lm vo mt trng hung him ngho nhng ti ni ln iu mt cch bt ng
chnh ti cng khng hay. l mt iu thot ra c.
NTL: Gn nh khng phi l mt kha cnh trong con ngi ca c.
TC: Vng, ti cm thy ngc nhin.
NTL: Ta h nh l: Tri i, ti ni nh vy sao? (c hai ci khc khch).
TC: ng vy, trc y ti khng cm thy nh th. Nhng by gi ti cm
thy nh n thc s l mt thc th trong ti vy. Ti cm thy mt sc mnh, mt cm
gic nh l s hi g .
NTL: Ngha l c phi c mun ni rng khi cp n chuyn c va thy
mnh c can m ni ra, ng thi vn cm thy s st v iu mnh ni, c phi vy
khng?
TC: D, d ti cm thy nh vy. Ti ang cm thy trong lng ti c mt ci g
mun vn ln, mun pht ra ngoi. Ci ln v mnh thc s. Nhng trc y n
hu nh ch l mt cm gic mun c tch khi mt s nng
NTL: C cm thy c mt ci g thm thy v mnh m ang vn ln v ng thi
c cng cm thy nh c mun ct t khi mi tr gip khi c ni n ci phi
khng?
TC: C l nh vy Ti khng r. Ti ngh l s ri lon v mt thi m ti
theo ui t bao lu nay.

NTL: Nh l mt ng li ang b lay chuyn.

TC: (Ngng li, v vi v t tin) Ti c cm tng l ti sp bt u thc hin
nhiu iu ti cn lm. Ti phi tm ra nhng cch x th mi cho nhiu phm vi sng
ca i ti. C l, ti thy ti ang tin b i cht v mt s lnh vc no
Ti hy vng nhng li trch dn trn y s gi thm v yu t sc mnh tinh
thn m mt c nhn thun nht, chu trch nhim v mnh, c th kinh nghim c. Tuy
nhin, nhn nh rng mnh l ngi chn la v thm nh gi tr cho kinh nghim ca
mnh l mt nhn nh va lm phn khi va gy lo s.
C MUN C THNH NHN QUA MT QU TRNH
Ti xin trnh by nt c tnh cui cng v nhng ngi c gng tr thnh chnh
mnh. Vi c tnh ny, c nhn c mun tr thnh chnh mnh qua mt tin trnh
(process) hn l nhn nhn mnh nh mt sn phm c sn (product). Khi i vo tng
giao tr liu, ngi thn ch no cng mun t c mt tnh trng c nh. Y mun tin
n ch m y c th gii quyt mi vn ca mnh, hoc lm vic c hu hiu hn,
hoc c tha mn v hn nhn. Nhng trong t do ca tng giao tr liu, y loi b
nhng mc tiu c nh v chp nhn mt thc thch ng hn, theo , y khng phi
l mt thc th c nh m ang trn mt tin trnh thnh nhn.
C mt thn ch, sau khi tr liu, ni mt cu c v kh hiu nh sau: Ti cha
hon tt vic phi tr v t chc li con ngi ti. Ti nhn thy cng vic ny l mt tin
trnh lin tc kh rc ri nhng khng lm nn lng.Tin trnh ny rt thch th v phn
khi, tuy c lc ta cng cm thy bi ri tm tr nhng c khch l v cm thy mnh
ang hnh ng. Bit c mnh ang c hng v mt ni no d khng thc
c r rt ni l ch no. Qua cu ni ny, bn c th thy thi tn nhim i vi
c nng ca mnh nh ti ni phn trn, cng nh nhn thc c tin trnh tr
thnh mnh nh th no. Cu ni trn cng cho thy c nhn chp nhn mnh l mt
dng sui ang hnh thnh, ch khng phi l mt cng trnh hon tt. Tin trnh ny
v nh mt dng sng ang chy vi nhng thay i t t hn l mt khi c nh v
cng nhc hay hn na l mt khi tim nng ang thay i lin tc ch khng phi
l mt thc th c nh vi nhng sc thi sn c.
Cu ni sau y cng ni ln cng mt ngha : Tt c kinh nghim v nhng
ngha ca n m ti tm c cho n nay cho ti bit l ti ang trn mt tin
trnh va k th v i khi cng kinh hong. Ti thy dng nh kinh nghim li cun
ti tin ti hng ny, ri li a n nhng mc tiu m ti ch thc c mt cch l

m, nu ti c tm hiu ngha hin ti ca kinh nghim . Ti c cm gic tri ni bng

bnh gia dng kinh nghim phc tp, mc d c th c gng tm hiu c tnh cht
phc tp lun lun thay i .
KT LUN
Trn y l nhng iu nhn xt ca ti v cuc sng ca nhng ngi m ti
c hn hnh giao cm trong n lc gip h tr thnh chnh con ngi thc ca h. Ti
c gng m t tht chnh xc nhng ngha dng nh c lin quan n tin trnh
thnh nhn ca con ngi. Ti tin chc rng tin trnh ny khng phi ch din ra trong tr
liu. Ti cng tin chc rng ti cha hiu r hon ton v tin trnh , v kin thc ca
ti cng lun lun thay i v vn ny. Ti hy vng bn s chp nhn tin trnh nh
mt bc tranh sng ng m ti phc ha nhng nt tm thi, ch khng phi iu g
n nh.
L do ti mun nhn mnh n tnh cht tm thi ny l ti c mong khng ni vi
bn nhng cu i khi nh: y l ci bn tr nn, kia l mc ch ca bn. Tri li,
ti ch mun ni n nhng ngha m ti cng nh cc thn ch ca ti cng chia s
trong kinh nghim. Hy vng bc tranh kinh nghim ca ngi khc s lm sng t thm
ngha mt s kinh nghim ca ring bn.
Ti cng nu r rng mi c nhn dng nh ang hi mnh hai cu th ny: Ti l
ai? V lm th no ti c th tr thnh chnh ti? Ti cng ni rng trong mt bu khng
kh tm l thun li, tin trnh thnh nhn s din ra, trong c nhn ln lt g b
nhng mt n n du trong con ngi ca mnh. C nhn cng khm ph ra mt ngi l
mt vn hot ng pha sau nhng mt n y. Ngi l mt y chnh l y. Ti c
gng nu ln nhng c tnh ph thuc ca mt ngi ang hnh thnh, mt ngi t ra
ci m hn i vi tt c mi kha cnh ca kinh nghim c nng, i n tn nhim c
th ca mnh nh mt phng tin sng rt nhy cm. Con ngi hnh thnh cng
chp nhn c trong mnh mt ng lc thm nh gi tr v tm cch tham d vo tin
trnh ang cn uyn chuyn tip din, trong y lin tc khm ph ra nhng kha cnh
mi v mnh qua dng kinh nghim. Tm li, theo thin ca ti, y l mt s nhng
yu t lin quan n tin trnh tr thnh mt con ngi thc

Created by AM Word2CHM

Chng 7. SNG CON NGI THT CA MNH MT QUAN IM CA

NH TR LIU V MC TIU C NHN
TIN TRNH THNH NHN Phn 1. L THUYT V TM L TR LIU V S TRNG THNH CA CON NGI

Ngy nay a s cc nh tm l hc xem nh s nhc nu h b ch trch l c nhng

t tng trit hc. Ti khng chia s phn ng ny. Ti khng th no khng thc mc
v ngha ca nhng iu ti quan st. Mt s nhng ngha ny dng nh bao hm
nhng t tng hp dn i vi th gii hin i ca chng ta.
Nm 1957, bc s Russel Becker, mt ngi bn, v trc kia l hc tr v ng
nghip ca ti, mi ti thuyt trnh c bit cho mt bui triu tp ton trng i
hc Wooster thuc tiu bang Ohio. Ti quyt nh tm hiu r hn ngha ca nhng
phng hng c nhn m cc thn ch chn trong bu khng kh t do ca lin h
tr liu. Khi vit xong bi ti rt bn khon rng ti khng din t c g mi m hoc
c ngha. Trng v tay ko di ca thnh gi lm ti phn no bt lo u.
Khi thi gian tri qua lm cho ti c th nhn mt cch khch quan hn nhng g ti
ni, ti cm thy hi lng hai im. Ti tin rng n din t ng cc iu nhn xt
i vi ti kt tinh thnh hai ti quan trng: nim tin tng ca ti ni c th con
ngi, khi n hot ng t do; v cht lng hin sinh ca cuc sng va , mt ti
c mt s trit gia hin i nht ca chng ta trnh by, tuy nhin n c Lo T
din t mt cch gn gng, hn 25 th k y, khi ngi ni: Cung cch hnh ng l
hin hu. (The Way to do is to be).
NHNG CU HI
Mc tiu ca ti i l g?. Ti ang n lc lm g?. Mc ch ca ti l
g?. l nhng cu hi m mi ngi t t ra cho mnh lc ny hoc lc khc, khi th
bnh tnh v m chiu, khi th trong bp bnh au kh hoc tuyt vng. l nhng cu
hi c, c rch c t ra v c gii p mi th k trong lch s. Tuy nhin
cng l nhng cu hi m mi ngi phi t ra v gii p cho bn thn theo cch
ca mnh. l nhng cu hi m ti, vi t cch l nh hng dn, nghe din t nhiu
cch khc nhau, khi nhng ngi n ng v n b gp khn kh ni tm tm cch hc
hi hoc am hiu hoc la chn, nhng hng i cho cuc i h.
Mt phn ta khng th ni g mi m v nhng cu hi . Thc ra li m u
trong nhan ti chn cho bi ny c trch trong tc phm ca mt ngi vt
ln vi cc cu hi cch y hn mt th k. Ch din t mt kin c nhn khc v
ton b cc mc ch c bn ci , xem ra c v t ph ri. Nhng v ti lm vic

trong nhiu nm vi nhng con ngi bn lon v kh thch nghi, ti tin rng ti c th
nhn ra c mt nt chung, mt khuynh hng, mt trt t, trong cc gii p tm thi
cho nhng cu hi , m h tm ra cho chnh mnh. V th ti mun chia s vi cc
bn iu m ti cm thy rng con ngi dng nh c gng t n, khi h c t
do la chn.
MT S GII P
Trc khi th a cc bn vo th gii kinh nghim bn thn ti vi cc thn ch
ca ti, ti mun nhc li vi cc bn rng cc cu hi m ti nu ra khng phi l
nhng vn gi to v nhng ngi trong qu kh hoc hin ti khng phi ng trn
cc gii p c u. Khi nhng ngi thi xa t t cu hi v mc ch cuc i,
mt s tr li theo sch gio l l mc ch chnh ca con ngi l ngi khen Thin
Cha. Nhng ngi khc ngh rng mc ch cuc i l chun b cho mnh c bt
dit. Nhng ngi khc nhm mt mc tiu trn th hn nhiu th hng v bung
th v tha mn mi c mun nhc dc. C nhng ngi khc na v iu ny c
p dng cho nhiu ngi ngy nay xem mc ch ca cuc i l chim c ca ci
vt cht, a v, kin thc, quyn th. Mt s ngi nhm mc tiu hin thn hon ton
v tn ty cho mt chnh ngha ngoi bn thn, nh Thin Cha gio, hoc Cng Sn
Mt ngi nh Hitler thy mc tiu ca mnh l tr thnh lnh t ca mt ni ging lm
ch th gii. Ngc li, nhiu ngi ng phng n lc dit mi c mun c nhn,
lm ch bn thn n mc ti a. Ti ni n nhng s la chn khc bit thy
mt s nhng mc tiu rt khc nhau m ngi ta theo ui, v gi rng thc s c
th c nhiu mc tiu.
Trong mt cng trnh nghin cu quan trng gn y, Charles Morris iu tra
mt cch khch quan, nhng hng sng c sinh vin ca su quc gia khc nhau
yu chung n , Trung Hoa, Nht Bn, Hoa K, Canaa v Na Uy (10). Nh ta c
th on c, ng tm thy nhng s khc bit r rt v mc tiu gia cc nhm
. ng cng c gng, qua mt cuc phn tch yu t ca cc s kin, xc nh cc
gi tr tim tng dng nh tc ng trn hng ngn s la chn c nhn ring bit .
Mc d khng i vo chi tit ca cuc phn tch ca ng, chng ta c th ghi li nm
chiu hng ni bt v phi hp bng nhiu cch tch cc v tiu cc, xem ra hng
dn nhng s la chn c nhn .
Chiu kch gi tr u tin y bao hm s yu chung mt cuc sng c trch
nhim, o c, t kim ch, nh gi cao v bo tn nhng g con ngi t c.

Chiu kch th hai t trng tm ni nim hoan h khi con ngi c hnh ng y
ngh lc thng vt tr ngi. N bao hm mt s tin tng khi xng thay i,
trong hng gii quyt cc vn c nhn v x hi, hoc trong vic vt qua cc
chng ngi trong th gii thin nhin.
Chiu kch th ba nhn mnh gi tr ca mt cuc sng ni tm t mn vi mt
thc v bn thn phong ph v cao . Vic kim sot con ngi v vt b loi b
cao mt trc gic su sc v y thng cm i vi bn thn v tha nhn.
Chiu kch th t cao mt s ci m i vi con ngi v thin nhin. Cm
hng c xem nh n t mt ngun ngoi bn thn, v con ngi sng v pht trin
trong s p ng trung thnh i vi ngun .
Chiu kch th nm v cui cng t trng tm s hng lc, s tha mn bn
thn. Lc th n s ca cuc sng, s bung theo gi pht thong qua, thoi mi ci
m n nhn cuc sng, c nh gi cao.
y l mt cuc nghin cu c ngha, mt trong nhng cuc nghin cu u tin
o lng mt cch khch quan cc gii p t nhng nn vn ha khc nhau cho cu
hi: Ti sng lm g? N gip xc nh mt s chiu kch c bn nh hng s
la chn. Nh Morris ni v cc chiu kch ging nh th nhng con ngi cc vn
ha khc nhau c cng chung nm cung cn bn ca thang m nhc trn h sng tc
nhng bn nhc khc nhau.
MT QUAN IM KHC
Tuy nhin ti cm thy mt cch m h khng c hi lng vi cng trnh nghin
cu ny. Khng c li sng no m Morris t ra trc mt cc sinh vin nh l c th
la chn c, v khng c chiu kch no c v cha ng mt cch tha ng mc
tiu i sng ni bt trong kinh nghim ca ti vi cc thn ch. Khi ti nhn ht ngi
ny n ngi kia phn u trong nhng gi tr liu, tm ra li sng cho bn thn,
dng nh c tot ra mt mu chung, n khng hon ton nm trong s m t no ca
Morris c.
Cch hay nht ni r mc tiu i sng ny nh ti trng thy n xut hin trong
tng quan ca ti vi cc thn ch l dng cu ca Soren KierKegaard: Sng con
ngi tht ca mnh. Ti hon ton bit rng iu ny c v n gin n ni tr thnh
phi l. Sng con ngi tht ca mnh xem ra nh ni ln mt s kin hin nhin hn l
mt mc tiu N c ngha g? N bao hm nhng g? Ti mun dnh phn cn li ca

cc nhn xt ca ti cho cc cu hi . Ti ch mun ni ngay t u rng n c v bao

hm mt s iu k l. Theo kinh nghim ca ti vi cc thn ch, v theo s nghin cu
ca bn thn ti, ti t thy mnh i n nhng quan im c th rt xa l i vi ti,
mui hoc mui lm nm trc y. Vy nn ti tin rng cc bn s nhn cc quan im
ny vi mt s hoi nghi ph bnh, v ch chp nhn chng khi no chng ph hp vi
kinh nghim ring ca cc bn.
HNG I C CC THN CH THEO
Ti th vch ra vi khuynh hng m ti trng thy khi ti lm vic vi cc thn ch
ca ti. Khi tip xc vi nhng ngi y: ti nhm to mt bu khng kh y an ton, n
cn, thng cm, trong chng mc m ti c th lm c mt cch chn thnh. Ti
khng thy rng can thip vo kinh nghim ca thn ch bng chn on hoc gii thch,
hoc gi v hng dn l tha ng v hu ch. Do m cc khuynh hng m ti
trng thy, xut hin do ni chnh thn ch, hn l pht xut t ni ti.
TRNH XA B NGOI
Ti nhn thy trc tin rng, mt cch c trng thn ch cho thy mt khuynh
hng lnh xa ci ti khng phi l h. Ni cch khc, d khng bit c h ang
hng v ci g, nhng h ang trnh xa mt ci g . V d nhin khi lm nh vy, h
ang bt u xc nh, d l mt cch tiu cc, con ngi ca h.
u tin, iu ny c th c din t n thun nh l s ph by con ngi tht
ca mnh. Th d mt cu mi tm tui ni, trong mt bui gp g u: Ti bit rng
ti khng nng nh vy, v ti s ngi ta s thy iu . Cho nn ti lm nhng vic
y H s khm ph ra mt ngy kia rng ti khng nng nh vy. Ti ang c gng li
li ngy cng xa cng tt Nu ng bit c ti nh ti bit mnh (ngng) ti s
khng ni cho ng bit con ngi m ti thc s ngh l ti u. C mt ch c nht
m ti s khng cng tc, v ng l ch Bit c ti ngh g v mnh, s khng
gip cho kin ca ng v ti u.
R rng l chnh vic t ra s , l mt phn ca s tr thnh con ngi ca anh
ta. Thay v ch l mt b ngoi, nh th l con ngi tht ca anh ta, anh ta ang tin
gn hn n chnh mnh, tc l mt con ngi s st np ng sau mt b ngoi, bi v
anh xem mnh xu x khng th cho ngi khc trng thy c.
TRNH XA NHNG CI TI PHI
Mt khuynh hng khc thuc loi c v hin nhin ni vic thn ch trnh xa

hnh nh g b v nhng g h buc phi sng. Mt s ngi hp th ni cha m

nim Ti phi ngoan mt cch su xa n ni phi phn u ni tm kch lit lm, h
mi ra khi mc tiu . Th d mt thiu ph m t mi lin h bt mn ca c vi cha
mnh: Trc ht c y k c mun c cha thng dng no. Ti ngh rng trong
tt c tnh cm ca ti i vi cha ti , ti thc s rt mun c mt lin h tt i vi
ng Ti rt mun cha ti lo lng cho ti, nhng ti khng nhn c iu mnh thc s
mong mun. C y lun cm thy phi p li tt c i hi v mong ch ca ngi cha
v iu qu sc chu ng. Bi v khi ti p li ci ny th c ci khc, v ci khc
v ci khc na, v ti khng bao gi thc s p ng y . N ging nh mt i hi
v tn. C y cm thy ging m c, tng phc v chiu chung, lun c gng p li
cc i hi ca chng. V thc s ti khng mun tr thnh con ngi nh th. Ti
thy rng khng phi l mt cch x s hay, nhng ti vn tin tng rng l cch
ti phi sng, nu ti mun c ngh n nhiu, v thng nhiu. Tuy nhin ai mun yu
mt ngi lt lo v duyn nh vy?. Nh tr liu tr li: Ai thc s mun yu mt tm
thm chi chn?. C y tip tc: t ra ti khng mun c yu bi loi ngi c th
yu mt tm thm chi chn!
Nh vy, mc d nhng li trn y khng din t g v con ngi m c c th
ang hng v, nhng s mt mi v chn chng trong ging ni v li l ca c ta
thy r rng c ang trnh xa con ngi phi ngoan ngon, con ngi phi tng phc.
Mt s ngi nhn ra rng h cm thy b cuc phi xem mnh nh xu, v
chnh ci nim v bn thn h, m h thy mnh ang lnh xa. Ti khng bit v sao
ti c cm tng rng mnh nn xu h v bn thn mnh Xu h v mnh, trc y
l iu ti phi thc hin Hi c mt th gii trong xu h v mnh l cch cm
ngh tt nht Nu bn b ngi ta ch trch rt nhiu th cch c nht c mt
cht t trng, l cm thy xu h v ci phn ni bn m ngi ta khng chp nhn

Nhng by gi ti cng quyt t chi lm nhng iu theo quan im c Ging

nh th ti xc tn rng c ngi ni Con ng c nht ca anh l phi xu h v
chnh mnh Vy anh hy lm nh vy!. V ti chp nhn iu mt thi gian di,
rt di, nh rng: Phi, chnh ti !. Nhng by gi ti ng ln chng li ngi ,
ni rng: Ti bt cn nhng g anh ni. Ti s khng xu h v chnh mnh. R rng l
anh ang t b nim mnh l xu v ng h thn.
TRNH XA P NG NHNG MONG I CA K KHC

Nhng thn ch khc thy mnh trnh xa iu m nn vn ha mong i ni h.

Trong vn ha k ngh thng thng ca chng ta chng hn, nh Whyte mnh m
nu ln trong quyn sch gn y ca ng (11), c nhng p lc rt ln tr thnh
nhng c im m ngi ta hon ton mong ch ni con ngi t chc. Th d ta
phi hon ton l mt thnh vin ca nhm, phi trau di c tnh thch nghi vi nhu cu
ca nhm, phi tr thnh con ngi gi da c th iu khin nhng con ngi gt
da.
Trong mt bi nghin cu va mi hon thnh v cc gi tr ca sinh vin trong x
ny, Jacob tm tt nhng iu ng tm ra bng nhng li sau y: Tt c hiu qu chnh
ca nn gio dc i hc trn cc gi tr ca sinh vin, l lm cho h chp nhn ton b
nhng tiu chun v thi tiu biu cho nam v n sinh vin i hc trong cng ng
M Tc ng ca kinh nghim i hc l x hi ha c nhn, trau di, gt da hoc
un nn cc gi tr ca h, h c th n khp mt cch thoi mi vo hng ng hc
sinh i hc M (12).
i ngc li cc p lc phi ha mnh , ti thy rng khi thn ch c t do
sng theo mun ca mnh, h thng hay phn ut v t vn v khuynh hng ca
t chc, ca i hc hoc ca nn vn ha, mun un nn h theo khun mu no .
Mt trong nhng thn ch ca ti pht biu kh gin d: Ti c gng qu lu sng
theo nhng g c ngha i vi k khc, m thc s khng c ngha cht no i vi
ti. Ti cm thy mnh xng ng hn th, mt mc no. Cng nh nhng
ngi khc, anh y c khuynh hng trnh xa iu m ngi ta mong i.
TRNH XA LM HI LNG K KHC
Ti thy rng nhiu ngi t hun luyn bng cch c gng lm p lng ngi
khc, nhng mt ln na, khi h c t do, h trnh xa khng mun sng nh vy na.
Th d mt nh chuyn nghip, nhn li qung ng ng tri qua, vit nh sau, vo
cui kha tr liu: Cui cng, ti cm thy ti thc s phi bt u lm nhng g ti
mun lm, khng phi nhng g ti ngh rng ti phi lm, v bt chp nhng g ngi
khc cm thy rng ti phi lm. y l mt cuc o ngc hon ton tt c i ti.
Ti lun lun cm thy ti phi lm vic ny vic n bi v ngi ta mong i iu y
ni ti. Ti qu ngn iu y ri! Ti ngh rng t nay ti s ch sng con ngi ca ti
m thi giu hay ngho, tt hay xu, hp l hay phi l, l gch hay khng l gch, tr
danh hay v danh. Cm n ng gip ti khm ph li li ca Shakespeare Hy trung
thnh vi con ngi tht ca bn.

Vy ta c th ni rng, mt cch tiu cc, c nhn xc nh mc tiu ca h, mc

ch ca h, bng cch khm ph trong s t do v an ton ca mt lin h thng cm,
vi hng i m h khng mun theo. H thch khng du dim chnh mnh v cc tnh
cm ca mnh, i vi bn thn, hoc ngay c i vi mt s ngi gn gi. H khng
mun sng ci m h phi sng, d l i hi do cha m, hoc nn vn ha t ra,
d iu c xc nh mt cch tch cc hoc tiu cc. H khng mun un mnh
theo mt cch khun kh ch lm hi lng k khc. Ni mt cch khc, h khng mun
sng mt cch gi to, p t t bn ngoi. H thc rng h khng qu chung nhng
mc tiu , mc d c l h sng theo chng sut i h, cho n nay.
HNG N T NH OT
Nhng ci g c tch cc bao hm trong kinh nghim ca nhng thn ch ? Ti
s c gng m t mt s kha cnh ti trng thy trong cc hng i m h theo.
Trc ht, thn ch hng v s t lp. y, ti mun ni l dn dn ngi y
chn la nhng mc tiu m y mun hng n. Y ly trch nhim v bn thn mnh. Y
quyt nh nhng sinh hot no, v cch c x no c ngha i vi mnh, v nhng g
khng c ngha. Ti ngh rng khuynh hng t iu khin ny c minh ha rng ri
trong cc th d ti nu ln.
Ti khng mun cho cm tng rng nhng thn ch ca ti bc i mt cch vui
v hoc tin tng trn hng ny. Thc s l khng. S t do th hin chnh mnh l
mt s t do trch nhim kinh khng v con ngi hng v mt cch trn trng, s
st v hu nh ban u khng c cht tin tng no.
Ti cng khng mun cho cm tng rng ngi y lun lun c nhng la chn
ng n. T iu khin mt cch trch nhim c ngha l chn la v ri hc hi qua
cc hu qu Cho nn cc thn ch thy rng y l mt th kinh nghim m bc
nhng hng th. Nh mt thn ch ni: Ti cm thy s hi v yu ui, v khng ch
nng ta, nhng ti cng cm thy mt sc mnh trong ti. y l mt phn ng
thng thng khi thn ch iu khin i mnh v hnh vi ca mnh.
HNG V TIN TRIN
iu nhn xt th hai kh ni bi v chng ta khng c nhng t thch hp din
t. Cc thn ch c v hng mt cch r rt hn v tin trin uyn chuyn, thay i.
Thy mnh hm nay khng cn ging hm qua, thy rng mnh khng cn gi nhng tnh
cm nh trc, i vi kinh nghim hoc ngi no , thy rng mnh khng lun lun

nht qun, khng lm h bi ri. H trong mt s thay i lin tc, v c v bng lng
tip tc trong dng lu chuyn . H dng nh bt n lc tm kim kt lun v nhng
trng thi cui cng.
Mt thn ch ni: Mi vic chc chn i thay nhiu, khi ti khng th ni trc
ngay c hnh vi ca ti y na. Trc y, l iu ti c th ni trc c. By
gi, ti khng bit ti s ni g sau y. , tht l mt cm gic k l Chnh ti cng
ngc nhin rng ti ni nhng iu Mi lc ti u thy mt ci g mi m. l
mt s phiu lu, ng th, vo ni v nh By gi ti bt u thng thc iu
ny, ti vui mng v iu ny, ngay c v tt c nhng s tiu cc qua na. Ngi
y ang bt u nh gi mnh nh l mt qu trnh hay thay i, ban u trong gi tr
liu, nhng sau ny ngi y s thy iu ny ng trong chnh cuc i ca mnh. Ti
khng th khng nh n s m t ca Kierkegaard v con ngi thc s hin hu.
Mt con ngi hin hu lun lun trong qu trnh tr thnh v din t tt c t
tng ca mnh theo mt din trnh. Ngi y trong tnh trng ging nh nh vn v li
hnh vn ca ng ta; v nh vn ch c c li hnh vn c o khi ngi khng dt
im, nhng chuyn khi nc ca ngn ng mi ln ngi y bt u, lm cho t ng
thng thng nht tm li c s ti mt ca mt cuc ra i mi. Ti ngh rng iu
ny din t rt hay hng i m cc thn ch theo, tin v pht trin nhng tim nng
ang ny n hn l sng hoc tr thnh mt mc tiu c nh no .
HNG V CHP NHN S PHC TP
iu cng bao gm mt qu trnh phc tp na. C l mt s minh ha s gip
y. Mt trong nhng nh tr liu ca chng ti ch thn c tm l tr liu gip
nhiu, gn y n bn vi ti v lin h ca anh vi mt thn ch rt kh v b
bn lon. iu lm ti ch l anh ta khng mun ni n thn ch ngoi tr cch ngn
gn nht. Anh mun chc chn rng, anh thc r rng s phc tp ca chnh tm tnh
anh ta trong lin h nhng tm tnh nng nhit ca anh vi thn ch, s bt mn tm
thi v s kh chu, s thng cm lo lng cho hnh phc ca thn ch, ni lo s bnh
tnh thn ch c th nng hn, nim lo lng ca anh v d lun ca k khc, nu ca ny
khng thnh cng. Ti nhn thy rng thi trn ht ca anh ta l nu anh c th sng,
mt cch rt ci m v trong sut, tt c tm tnh phc tp, hay thay i v i khi mu
thun ca anh trong mi lin h , mi s s tt p. Nhng nu anh ch l mt phn
ca cc tm tnh ca anh thi, v mt phn l b ngoi hoc t v, anh chc chn rng
mi lin h s khng tt. Ti thy rng mun sng tt c con ngi ca mnh trong mi
lc tt c s phong ph v phc tp, khng du dim g i vi chnh mnh, v khng

c g s st ni chnh mnh y l mt c mun thng c ni nhng ngi tin

nhiu trong cuc tr liu. Ti khng cn ni rng iu ny rt kh, v l mt mc tiu
khng th t c n mc tuyt i. Tuy nhin, mt trong nhng khuynh hng r rt
nht ni cc thn ch l hng v tr thnh tt c s phc tp ca con ngi ang thay
i ca mnh, trong nhng lc quan trng.
HNG V CI M I VI KINH NGHIM
Sng con ngi tht ca mnh cn bao hm nhiu thnh phn khc na. Mt
thnh phn c l c m ch n ri l con ngi hng v vic sng trong mt
tng quan ci m, thn thin, gn gi vi kinh nghim bn thn. iu ny khng xy ra
d dng. Thng, khi thn ch cm thy mt gc cnh no mi ca bn thn, ban u y
ph nhn n. Ch khi no y kinh nghim kha cnh ca bn thn n nay b ph nhn,
th y mi tm chp nhn n nh mt phn ca chnh mnh. Nh mt thn ch ni vi mt
chn ng mnh, sau khi kinh nghim kha cnh tr con, l thuc ca mnh: l mt
s xc ng m ti khng bao gi cm thy r rt mt xc ng m ti khng gi c!.
Anh ta khng th chp nhn kinh nghim nhng tnh cm tr con ca anh. Nhng dn dn
anh chp nhn c chng nh l mt phn ca chnh mnh, anh sng gn vi chng v
trong chng khi chng xy ra.
Mt thanh nin khc, c lm, vi nhiu vn , t m rng lng mnh i vi vi
tm tnh chn vi ca anh ta, vo cui kha tr liu. Anh ta ni: i, l mt cuc chin
u kinh khng. Ti khng bao gi thc iu . Ti ngh rng s au n i n
tt . Ti mun ni l ti ang bt u cm thy n, hin gi y. , au n khng
khip Tht khng khip khi m ming. Ti mun ni, v ri ti khng mun Ti ang
cm thy ti ngh rng ti bit ch l cng thng cng thng kinh khng s
kch ng (stress), l t chnh xc, ti cm thy nhiu stress. Ti mi bt u cm
thy n by gi y, sau tt c nhng nm nay tht khng khip. Ti khng th ni
na, ti b ngt ngt, b tht cht bn trong Ti cm thy nh th ti b bp (Anh
bt u khc). Ti cha bao gi thc iu , ti khng bao gi bit iu . y,
anh ta ang ci m n nhn nhng cm gic ni tm r rng khng mi m i vi anh
ta, nhng cho n gi pht ny, anh cha bao gi c th kinh nghim hon ton c.
By gi anh t cho php mnh kinh nghim chng, anh s thy chng bt khng khip, v
anh s c th sng gn gi vi kinh nghim bn thn.
T t, cc thn ch hiu rng kinh nghim l mt ngi bn gn gi, ch khng
phi l k th ng s. V ti ngh n mt thn ch, vo cui kha tr liu, khi bi ri v

vn g, anh thng p u vo hai bn tay v ni: By gi ti ang cm thy g y?

Ti mun bit r l ci g. Ri anh ta thng ch i, mt cch bnh tnh v kin nhn,
cho n lc anh ta c th nhn ra c hng v ch xc ca cc tnh cm xy n ni
anh. Ti thng thy rng thn ch c gng lng nghe chnh mnh, c gng nghe cc s
ip v ngha ang c truyn thng bi chnh cc phn ng sinh l ca mnh. Ngi
y khng cn s nhng g h c th tm thy na. Dn dn h mun gn gi vi cc
ngun thng tin ni tm ca mnh hn l trn p chng.
Trong bn nghin cu ca ng v ci m ng gi l nhng ngi thc hin bn ng
(self actualizing people), Maslow (13) cng ghi nhn mt c im nh th. Ni v
nhng ngi y, ng vit: Vic h d dng i su vo thc ti, vic h tin gn hn n
s chp nhn v hn nhin, ging nh th vt hoc tr con, i hi mt thc cao hn
v nhng thc y, c mun, t tng v phn ng ch quan ca chnh bn thn h.
S ci m ln hn , i vi nhng g xy ra bn trong, c lin kt vi mt s
ci m tng t i vi cc kinh nghim v thc ti bn ngoi. Maslow c th ni v cc
thn ch m ti quen bit, khi ng ni: Nhng ngi thc hin bn ng c mt kh nng
k diu, lun lun nh gi mt cch mi m v ngy th, nhng ci tt cn bn ca
cuc sng, vi knh s, thch th, ngc nhin v ngay c xut thn, d cho cc kinh
nghim c th c mm i vi k khc.
HNG V CHP NHN THA NHN
Mt s ci m i vi tha nhn v chp nhn tha nhn, tng quan mt thit vi
s ci m i vi kinh nghim ni tm v ngoi gii, ni chung. Khi mt thn ch bt u
c kh nng chp nhn kinh nghim bn thn, ngi y cng bt u chp nhn kinh
nghim ca k khc. Ngi y nh gi cao v kinh nghim bn thn ln kinh nghim tha
nhn, theo ng thc ti khch quan ca chng. trch dn Maslow na, v nhng
ngi thc hin bn ng ca ng: Ngi ta khng than van v nc v n t, cng
khng than van v v n cng Nh tr nh nhn th gii vi cp mt m rng, ngy
th v khng ph phn, ch ghi nhn v quan st m khng tranh lun hoc i hi n
phi khc i, cng mt cch y ngi thc hin bn ng nhn bn tnh ngi ni chnh
mnh v ni tha nhn. Thi chp nhn nhng g hin hu, ti thy n pht trin ni
cc thn ch trong tr liu.
HNG V TIN MNH
Cn mt cch khc m t c tnh m ti trng thy ni mi thn ch, l cng
ngy h cng tin tng v nh gi cao s tin trin ni bn thn h. Nhn cc thn ch

ca ti, ti cng hiu hn nhng ngi c c sng to. El Greco chng hn, khi nhn mt
vi tc phm u tay ca ng, chc hn thy rng, nhng ha s gii khng v nh
th. Nhng ng vn tin tng kinh nghim sng ca ng, s tin trin ca bn thn, tin
c th tip tc din t nhng nhn thc c o ca chnh mnh. Nh th ng ta
c th ni: Ha s gii khng v nh th, nhng ti v nh th. Hoc trong mt lnh vc
khc, Ernest Hemingway chc chn bit rng Vn s gii khng vit nh th. Nhng
may thay, ng hng v tr thnh Hemingway, tr thnh chnh mnh, hn l hng v
quan nim ca mt ngi no khc v mt vn s gii. Einstein dng nh qun rng
nh vt l gii khng ngh ging ng. Thay v thi lui v thiu chun b y v vt l
hc, ng ch hng v th hin Einstein, hng v suy ngh nhng t tng ca ng,
hng v sng su sc v chn tht con ngi ca ng. y khng phi l mt hin
tng ch xy ra ni ngh s hoc thin ti thi u. Nhiu ln ni cc thn ch ca ti,
ti trng thy nhng ngi bnh d tr thnh suy t v sng to trong lnh vc ring
ca h, khi h tin tng hn ni qu trnh ang tip din trong chnh bn thn h, v
dm cm nghim nhng tnh cm ring ca mnh, dm sng theo cc gi tr m h khm
ph ra bn trong, v dm din t chnh mnh theo cch c o ca h.
HNG I CHUNG
ti th xem ti c th din t mt cch sc tch hn iu c bao hm trong
nhng nt bin chuyn m ti trng thy ni cc thn ch, v nhng yu t m ti c
gng m t. Dng nh l c nhn, mt cch thc v chp nhn, hng ti sng qu
trnh ang thc s din tin bn trong. Ngi y trnh xa ci khng phi l con ngi
ca mnh, trnh xa b ngoi. Y khng mun t ra cao hn con ngi tht ca mnh, vi
nhng cm gic ti li hoc km t tin km theo . Cng ngy y cng lng nghe nhng
ng ngch su kn nht ca con ngi sinh l v tnh cm ca mnh, v t thy mnh
cng ngy cng mun sng mt cch ch xc hn v su xa hn, con ngi tht .
Mt thn ch khi bt u cm thy hng i ca mnh, t hi mt cch ngc nhin v
nghi ng trong mt cuc gp g Nu ti sng thc s iu ti mun sng, c thch hp
khng?. Kinh nghim xa hn ca ngi y v ca nhiu thn ch khc, hng v mt
cu khng nh, C. Sng con ngi tht ca mnh, l li sng m ngi y nh gi
cao hn ht, khi ngi y c t do theo bt c hng no. y khng phi ch l mt
s la chn gi tr trong tm tr, nhng l cch m t ng nht nhng thi m mm,
m th, khng chc chn, ca ngi ang thm him trn con ng hng v iu y
mun sng.
MT S NG NHN

i vi nhiu ngi, li sng m ti c gng m t c v l mt con ng

khng em n hi lng cht no. Nu l mt s khc bit thc s v gi tr th ti
tn trng n nh l mt s khc bit. Nhng ti nhn thy rng i khi thi y do mt
s ng nhn gy ra. Ti mun ph tan nhng ng nhn y, nu c th c.
C PHI L BT BIN KHNG?
i vi vi ngi, sng con ngi tht ca mnh l khng thay i; ngh vy l qu
xa s tht. Sng con ngi tht ca mnh l bc vo trong mt qu trnh. S thay i
c d dng, c l c tng ln ti a, khi ta chu sng con ngi tht ca mnh.
Thc vy, chnh con ngi t chi cc cm gic v phn ng ca mnh, mi l con ngi
hay n c tr liu. Ngi y c gng thay i, thng l trong nhiu nm,
nhng vn thy mnh b cng ng nhng thi m h khng thch. Ch khi no ngi
y c th tr thnh con ngi tht ca mnh hn, c th tr thnh ci m ngi y ph
nhn ni bn thn hn, th mi c trin vng thay i c.
C PHI L XU KHNG?
Mt phn ng thng gp hn i vi li sng ti m t l sng con ngi tht
ca mnh c ngha l tr nn xu xa, v lun, tha h phng tng, ph hoi. N nh c
ngha l cp s lng. y l mt quan im ti bit rt r v ti gp n ni hu ht
tt c thn ch. Nu ti dm cc tnh cm b ngn chn li trong ti, tun chy, v
nu ti phi sng trong nhng tnh cm th s l mt tai ha. y l thi ni ra
hay khng ni ra, ca hu ht mi thn ch khi h tin n kinh nghim nhng kha cnh
cha tng bit ca bn thn. Nhng tt c qu trnh kinh nghim ca h v tr liu i
ngc li nhng ni lo s . H thy rng dn dn h c th l s gin d, khi gin d
l phn ng thc s ca h, nhng gin d c chp nhn nh vy hoc trong sut, th
khng ph hoi. H thy rng h c th l s s hi nhng bit mnh ang s hi khng
hy dit h. H cm thy h c th thng hi mnh, v iu y khng xu. H c th
cm thy, sng cm quan tnh dc ca h, hoc tnh cm li bing ca h, hoc cc
tm tnh th hn ca h, v tri khng sp. L do l h cng c kh nng cho php cc
cm gic lu thng v hin hu trong h, th chng cng c mt ch thch hp trong
mt s hi ha tnh cm. H khm ph rng h c nhng tnh cm khc cng ha ln vi
nhng tnh cm kia to nn mt th qun bnh. H cm thy mnh thng yu v u ym
v quan tm v d hp tc, cng nh chng i hoc y ham mun, hoc tc gin. H
cm thy hng th v hng say v hiu k cng nh li bing hoc th ng. H cm
thy can m v thch phiu lu cng nh s st. Cc tnh cm ca h khi h sng gn

gi v chp nhn s phc tp ca chng, tc ng trong mt s ha hp xy dng, hn

l li cun h theo mt con ng xu xa v no.
i khi ngi ta din t s quan tm ny bng cch ni rng nu mt c nhn sng
con ngi tht ca mnh, th s th lng con th ni mnh ra. iu ny lm ti hi bun
ci bi v ti ngh rng chng ta c th nhn cc con th k hn mt cht. S t
thng tiu biu cho con th thm mi. Nhng n th no? Nu n khng b sai lch rt
nhiu bi s tip xc vi loi ngi, th n c mt s c tnh m ti m t. Chc
chn rng n git khi n i nhng n khng git ba bi v khng n qu mc. N gi
c ng nt p ca n kh hn mt s chng ta. Khi cn nh th n yu t v l
thuc, nhng n tin n c lp. N khng bm cht vo s l thuc. Lc th u n ch
k v qui v mnh, nhng khi trng thnh n chng t mt trnh hp l v tinh thn
hp tc, v nui nng chm sc v che ch con ci. N tha mn nhng c mun dc
tnh ca n nhng iu ny khng c ngha l chy theo nhng cuc truy hoan dm ng
ba bi. Cc khuynh hng v thi thc ca n c mt s iu ha bn trong. Theo
ngha cn bn, n l mt thnh vin xy dng v ng tin cy ca ging feils leo. V iu
m ti ang c gng gi l khi ta thc s v su sc l mt thnh vin c o ca
ging ngi, khng phi l mt ci g phi lm cho ngi ta gh tm. Ngc li n c
ngha l ta sng mt cch hon ton v ci m qu trnh phc tp ca vic tr nn mt
trong nhng th to nhy cm nht, thng cm v sng to nht trn hnh tinh ny. Theo
kinh nghim ca ti, sng hon ton con ngi c o ca mnh khng phi l mt qu
trnh c th gn cho nhn hiu l xu c. C nhng t thch hp hn, l mt qu
trnh tch cc hoc xy dng, hoc thc t, hoc ng tin cy.
N X HI
Ti xin c i su mt cht vo mt s n x hi ca li sng m ti c gng
m t. Ti trnh by n nh mt hng c v rt c ngha i vi c nhn. N c
th c ngha g i vi nhng nhm hoc nhng t chc khng? N c th l mt
hng i c la chn mt cch hu ch bi mt cng on, mt gio hi, mt tp
on k ngh, mt i hc, mt quc gia khng? i vi ti, iu y c th c. Ta hy
nhn, chng hn, vic iu khin t nc chng ta v ngoi v. Nhn chung, chng ta
nhn thy, nu chng ta nghe nhng li tuyn b ca cc th lnh chng ta trong nhng
nm qua, v c cc ti liu ca h, rng chnh sch ngoi giao ca chng ta lun lun
t nn tng trn nhng mc ch o c cao; rng n lun lun nht qun vi chnh
sch chng ta theo trc y; rng n khng bao hm c mun ch k no c; v
rng n khng bao gi sai lm trong cc phn on v la chn ca n. Ti ngh c l

cc bn s ng vi ti rng nu chng ta nghe mt c nhn ni nh vy, chng ta s

nhn ra ngay chc l mt m ngoi, v nhng li tuyn b khng th din t qu
trnh thc s ang din tin ni ngi y.
Gi s chng ta tng tng mt cht xem, vi t cch mt quc gia, chng ta c
th i ph th no trong chnh sch ngoi giao ca chng ta, nu chng ta sng mt
cch ci m, hiu bit v chp nhn con ngi tht ca chng ta. Ti khng bit chnh
xc con ngi tht ca chng ta ra sao, nhng ti ngh rng nu chng ta thc s c
gng din t con ngi tht ca chng ta, th lc mi tng quan ca chng ta i vi
cc nc ngoi s c nhng yu t ny.
Vi t cch l mt quc gia, chng ta ang thc mt cch chm chp sc mnh
to ln ca chng ta, v quyn hnh v trch nhim km theo sc mnh .
Chng ta ang hng, phn no v thc v vng v, n vic chp nhn mt a v
lnh o th gii, c trch nhim.
Chng ta phm nhiu lm li. Chng ta thng khng nht qun.
Chng ta rt xa s hon ho.
Chng ta c nhng quyn li nc ngoi nc rt ch k, th d nh du ha
Trung ng.
Mt khc, chng ta khng c mun h cc dn tc.
Chng ta c nhng cm tng phc tp v mu thun i vi s t do, c lp v
quyn t quyt ca c nhn v quc gia. Chng ta c mun nhng iu ny v t ho
v s ng h ca chng ta trong qu kh i vi vi cc khuynh hng , nhng chng
ta thng s nhng hu qu ca chng.
Chng ta nh gi cao v tn trng phm gi con ngi, nhng khi chng ta s,
chng ta li trnh xa con ng dn n .
Gi s chng hin ra kiu y, trong cc lin h ngoi giao ca chng ta, mt cch
thng thn v trong sut. Chng ta c gng tr thnh quc gia tht ca chng ta trong
tt c s phc tp v ngay c mu thun ca chng ta na. Kt qu ra sao? i vi ti
kt qu s tng t nh cc kinh nghim ca mt thn ch khi ngi y sng con ngi
tht ca mnh mt cch chn thnh hn. Chng ta hy nhn vi hu qu c th xy n.
Chng ta s thoi mi hn nhiu, v chng ta khng cn du dim g c.
Chng ta s c th tp trung vo vn trc mt, hn l ph sc lc chng t

rng chng ta o c hoc nht qun.

Chng ta c th dng tt c tr sng to ca chng ta gii quyt vn hn l
t v.
Chng ta s nhn nhn cng khai cc quyn li ch k ca chng ta, v s quan tm
thng cm ca chng ta i vi k khc, v cho cc c mun i lp nhau tm
thy th qun bnh, c th chp nhn c i vi chng ta, vi t cch l mt dn tc.
Chng ta s c th t do thay i v ln ln trong a v lnh o ca chng ta, bi
v chng ta s khng b rng buc bi nhng nim cng ngc v qu kh ca chng ta,
v b mt ta phi c v nn c.
Chng ta s thy rng ngi ta s t s chng ta hn nhiu, bi v k khc s t c
khuynh hng nghi ng ci g ng sau m ngoi.
Bi chnh s thng thn ca chng ta, chng ta s gi ln s thng thn v thc t
ni k khc.
Chng ta s tm gii p cho cc vn th gii trn c s cc s kin thc s
lin h, hn l theo m ngoi do cc bn thng thuyt khoc cho mnh.
Ni tm li, iu m ti mun gi qua th d tng tng ny, l cc quc gia v
t chc c th khm ph ra, nh cc c nhn khm ph, rng sng con ngi su xa
ca mnh l mt kinh nghim rt ng lm. Ti mun gi rng quan im ny cn quan
trng hn l mt khuynh hng c quan st trong kinh nghim ca cc thn ch:
n cha ng nhng ht ging ca trit l v ton b i sng con ngi.
TM LC
Ti bt u cuc ni chuyn ny vi cu hi m mi ngi t t ra Ti sng
lm g? Ti c gng ni vi cc bn iu m ti hc ni cc thn ch ca ti;
nhng ngi ny, trong mi lin h tr liu, khng b e da v c t do la chn,
din t trong i sng ca h, mt hng i v mt mc tiu chung.
Ti cho thy rng h c khuynh hng trnh xa s du dim bn thn, trnh xa
sng theo s mong i ca k khc. Chiu hng c bit, ti ni, l thn ch cho
php mnh t do sng qu trnh thay i, uyn chuyn ca con ngi h. H cng hng
v mt s ci m thn thin i vi qu trnh ang din tin ni mnh hc lng nghe
chnh mnh mt cch nhy cm. iu ny c ngha rng ngi y cng ngy cng tr
thnh mt s ha hp cc phn ng v cm gic phc tp thay v l s cng ngt n
gin v nng cn. iu ny c ngha l khi ngi y hng v vic chp nhn bn thn,

ngi y cng ngy cng chp nhn k khc mt cch lng nghe v thng cm nh vy.
Ngi y tin tng v nh gi cao cc qu trnh ni tm phc tp ca mnh, khi chng
chm n. Ngi y thc t mt cch sng to v sng to mt cch thc t. Ngi y
thy rng sng qu trnh ni bn thn l a mc thay i v pht trin ni mnh n
ti a. Ngi y lin tc khm ph rng sng tt c con ngi ca mnh theo hng
uyn chuyn khng ng ngha vi xu xa hoc v ti. Tri li, y cm thy cng thm
t ho v tr nn nhy cm, ci m, thc t, t iu khin mnh t bn trong, can
m v sng to, thch nghi vi nhng phc tp ca hon cnh lun thay i. iu y c
ngha rng c nhn, trong thc v trong hnh ng, c gng sng thch hp vi phn
ng ton din ca c th mnh. Theo danh t ca Kierkegaard, iu y c ngha l sng
con ngi tht ca mnh. Ti tin rng ti cho thy r rng khng phi mt hng
i d dng, cng khng phi l mt hng c th t n mt ln ri thi. N l mt cch
sng c tip tc mi.
Trong khi c gng thm him cc gii hn ca mt nim nh th, ti gi
rng phng hng ny khng phi ch nht thit dnh ring cho cc thn ch trong tr
liu, hoc l cho nhng c nhn ang tm mt mc tiu i. N cng c ngha nh
th i vi mt nhm, mt t chc hoc mt quc gia, v c th mang li nhng hiu qu
ng gi nh vy.
Ti hon ton nhn nhn rng li sng m ti phc ha ra l mt s la chn gi
tr, nht nh khc vi cc mc tiu thng c la chn, hoc c p dng trong
cch x th. Tuy nhin, v n xut pht t nhng con ngi c nhiu t do la chn hn
bnh thng, v v n c v din t mt khuynh hng chung ni nhng c nhn , nn
ti hin n cho cc bn suy xt.
Ch thch:
10. Morris. C.W Varieties of Human Value University of Chicago Press, 1956.
11. Whyte, W.H The Oraganization Man, Simon & Schster, 1956.
12. JACOB P. E Changing Values in College New Haven: Hazon Foudation, 1956.
13. Maslow, A.H. Motivation and Personality, Harper and Bros, 1954.

Created by AM Word2CHM

Chng 8. QUAN IM CA MT NH TR LIU V I SNG P: CON

NGI SNG TRN Y
TIN TRNH THNH NHN Phn 1. L THUYT V TM L TR LIU V S TRNG THNH CA CON NGI

Vo khong 1952 hoc 53, trong khi trnh ma ng n nhng vng kh hu m

hn, ti vit mt bi nhan : Quan im v con ngi Sng Trn y. y l mt
c gng m t hnh nh con ngi s hin ra nu s tr liu kt qu ti a. Ti hi s,
bi con ngi hay bin i, tng i, c bit, dng nh l kt qu lun l ca din
trnh tr liu. Ti cm thy c hai cu hi. Lun l ca ti c ng khng? Nu ng, th
y c phi l mu ngi ti cao khng? c c hi duyt li cc tng ny ti
sao chp bi ni trn ra lm nhiu bn, v trong nhng nm tip theo ti phn pht
hng trm bn cho cc nh kho cu lin h. V ti tin chc vo cc t tng trong bi,
nn ti giao n cho mt trong nhng t bo chuyn v tm l ln nht. Vin ch bt
cho ti bit l ng ta s cho in bi ny, nhng ng cm thy cn phi lng vo n vo
trong mt ci khung tm l c in hn. ng ta ngh nhiu thay i cn bn. Vic ny
lm ti cm thy rng c th bi ny khng c cc tm l gia chp nhn di hnh
thc m ti vit v ti b nh xut bn. T , bi Quan nim v Con Ngi Sng
Trn y vn tip tc l mi quan tm ca nhiu ngi, v Tin s Hayakawa vit
mt bi v bi ny trong t bo ca cc nh T ng hc ETC. Do , n l mt trong
nhng bi hin ra trong tr ti trc nht, khi ti suy ngh vit cun sch ny. Tuy
nhin, khi c li, ti thy rng sau nhiu nm, nhiu lun v t tng chnh yu nht
trong bi c hp th v c l c din t hay hn trong nhng bi khc. Cho nn
ti min cng gt b n ln na v thay th bng mt bi din t quan im ca ti v
i sng p, da trn bi Con Ngi Sng Trn y v ti tin la n din t c
cc phng din thit yu ca bi trn trong mt hnh thc ngn gn, d c hn. S
nhng b duy nht ca ti i vi qu kh l cho thm vo tn ca chng ny mt ci
ph .
Quan im ca ti v ngha ca i sng tt p da trn kinh nghim ring
khi lm vic vi ngi khc, trong mt tng giao ht sc mt thit v thn mt, c
mnh danh l php tr liu tm l. V vy, cc quan im ny u c mt nn tng duy
nghim hoc thc nghim, tri hn vi nn tng duy tr hoc trit l. Ti hc c i
sng tt p l g, nh quan st v tham d vo cuc phn u ca nhng ngi bi ri,
bt an, thc hin cuc i .
Ti lm sng t ngay t u l kinh nghim ny ti thu thp c nh u im
ca mt l thuyt nh hng c bit v php tr liu tm l c khai trin nhiu

nm ri. Rt c th l mi php tr liu tm linh u ging nhau t cn bn, nhng v ti

khng cn tin chc iu nh trc y, nn ti mun ni r rng, kinh nghim tr liu
i vi ti c hiu lc nht l php tr liu mnh danh Thn ch trng tm.
Ti xin c gng m t tht vn tt php tr liu ny khi n t ti mc ti a v mi
mt, v qua n ti hc c th no l i sng tt p. Nu php tr liu t ti mc
ti a, c v cng ln trng , th c ngha l ngi tr liu lp c mt mi
tng giao ht sc c nhn v ch quan i vi thn ch, khng phi nh mi tng
giao gia mt nh khoa hc vi i tng nghin cu, hay mt thy thuc chn on v
tr liu, m l mi tng giao gia mt con ngi vi mt con ngi. C ngha l ngi
tr liu cm thy thn ch l mt con ngi c gi tr ni ti v iu kin; gi tr bt chp
tnh trng, hnh vi, hoc cm quan ca thn ch. C ngha l ngi tr liu ht sc chn
tht, khng np sau mt n phng v, nhng gp thn ch vi nhng tnh cm m c th
mnh ang kinh nghim c. C ngha l ngi tr liu c th thng hiu c thn ch,
khng c nhng ro cn ni tm ngn tr mnh cm nghim thn ch trong mi lc tng
giao, ngi tr liu c th chuyn t cho thn ch iu g mnh cm thng trn vn
vi thn ch. C ngha l ngi tr liu thoi mi i vo mi tng giao ny mt cch trn
vn, khng cn thc n s a mnh ti u, sn lng cung cp mt bu khng kh cho
php thn ch c t do ti a tr thnh chnh mnh.
i vi thn ch, php tr liu t mc ti a ny c ngha l mt s khm ph ra
cc cm quan cng ngy cng k d, l lng v nguy him trong mnh, s khm ph ch
c th xy ra khi thn ch dn dn nhn bit rng mnh c chp nhn v iu kin.
Thn ch bit c cc thnh phn kinh nghim ca mnh, trong qu kh, b chn khi
thc v qu e da v tc hi i vi c cu ca ci ti. Trong mi tng giao, thn
ch thy mnh ang kinh nghim y , trn vn, cc cm quan , ti c lc thn
ch l chnh s s hi hoc gin d, hoc tru mn, hoc sc mnh ca mnh. V khi
thn ch sng cc cm quan lun lun bin i ny, trong tt c mi cng ca
chng, thn ch khm ph ra rng mnh kinh nghim chnh mnh, mnh l chnh cc
cm quan . Thn ch thy hnh vi ca mnh thay i theo mt cung cch xy dng ha
hp vi ci ti va mi kinh nghim c ca mnh.
Thn ch tin ti ch thc rng mnh khng cn s bt c ci g ca kinh nghim
na, m c th t do n nhn n nh mt thnh phn ca bn ng ang thay i v
trin n ca mnh.
y l mt bn phc ha nhng g phng php Thn ch Trng tm s t ti khi

n mc ti a, v bi cnh trong ti cu to nn nhng quan im v cuc sng

p.
MT NHN XT TIU CC
V c cng cm trong nhng kinh nghim ca thn ch nn dn dn ti i ti mt
kt lun tiu cc v i sng p. Dng nh i vi ti, i sng p khng phi l
mt tnh trng c nh. Theo s thm nh ca ti, n khng phi l mt tnh trng o
c, hoc tha lng, hoc nit bn, hoc hnh phc. N khng phi l mt tnh trng con
ngi c thch ng, hoc sung mn, hoc hin thc. Dng danh t tm l hc, th n
khng phi l mt tnh trng gim bt kch thch, hoc gim bt cng thng, hoc
homeo-stasis, hoc qun bnh.
Ti tin rng, tt c cc danh t ny c dng vi ng l, nu ngi ta thc hin
c mt hoc nhiu tnh trng trn, th tc l ngi ta thc hin c mc tiu ca
cuc i. Tht vy, i vi nhiu ngi hnh phc hoc s thch ng c coi nh l
nhng tnh trng ng ngha vi cuc i tt p. V cc nh khoa hc x hi lun
lun ni n s gim tr cng thng, hoc s thc hin tnh trng qun bnh, hoc thng
bng, nh th cc tnh trng ny to nn mc tiu ca cuc sng.
V vy, ti rt ngc nhin khi thy rng kinh nghim ca ti khng hu thun
cho mt nh ngha no trong cc nh ngha trn c. Nu ti ch tm vo kinh nghim
ca nhng ngi biu l mc tin trin ln lao nht trong tng giao tr liu, v
ca nhng ngi trong cc nm sau khi tr liu, to c, v cn ang to c,
nhng tin b thc s hng v cuc i tt p, th dng nh i vi ti, h khng
c m t tng xng bng bt c mt danh t no trong cc danh t ch nhng tnh
trng c nh ca s sng k trn. Ti tin, h s t coi nh b tha m, nu h c m
t tng xng bng bt c mt danh t no trong cc danh t ch nhng tnh trng c
nh ca s sng k trn. Ti tin, h s t coi nh b tha m, nu h c m t l
hnh phc, hoc tha lng, hoc ngay c thc hin bn ng. V ti bit h, nn ti
s coi l thiu chnh xc, khi ni tt c cc thc y, cng thng, ca h c gim tr,
hoc ni h ang trong mt trng thi qun bnh.
V th, ti b thc y t hi xem c cch no c th tng qut ha c tnh trng
ca h khng, c nh ngha no c th gn cho cuc sng tt p xng hp vi
nhng s kin ti quan st c khng. Ti thy iu ny khng d cht no c, v
nhng iu sau y ch c pht biu vi tnh cch th ngh m thi.
MT NHN XT TCH CC

Nu ti mun thu tm vo trong mt t ch iu g, i vi ti, xc thc cho nhng

ngi ny, th ti tin iu s nh th ny:
i sng tt p l mt tin trnh, ch khng phi l mt trng thi sng. N l mt
chiu hng tin ti, ch khng phi l mt ch t n.
Chiu hng to nn cuc i tt p l chiu hng c la chn bi ton c
th, khi con ngi c c s t do tm l tin theo mt chiu hng no .
Chiu hng c la chn bi ton c th ny dng nh c nhng c tnh i
cng nhn bit c, v cc c tnh ny ging ht nhau ni nhiu c nhn khc bit.
Vy ti c th phi hp cc li pht biu trn y thnh mt nh ngha, t nht,
cng c th dng lm mt cn bn suy ngh v tho lun. i sng p, theo quan
im kinh nghim ca ti, l mt in hnh theo mt chiu hng, do c th con ngi
la chn, khi con ngi c t do ni tm tin theo mt chiu hng, v cc c
tnh i cng ca chiu hng c la chn ny dng nh kh ph qut.
CC C TNH CA TIN TRNH
By gi ti xin ghi r cc c tnh ca tin trnh ny, y nh chng hin ra ni
khng bit bao nhiu ngi trong tr liu.
CNG NGY CNG M RNG I VI KINH NGHIM
Trc ht, tin trnh bao gm s cng ngy cng m rng i vi kinh nghim. Giai
on ny cng ngy cng thm c ngha i vi ti. N l mt i cc ca s phng
v. S phng v, nh ti m t trong qu kh, l phn ng ca c th i vi nhng
kinh nghim c tri gic hoc d on l c tnh cch e da, l khng ph hp vi
hnh nh hin c ca c nhn v chnh mnh, hoc hnh nh ca mnh trong tng quan
vi th gii bn ngoi. Cc kinh nghim e da ny tm thi c lm cho v hi bng
cch bp mo i trong thc hoc ngn chn khng cho ti thc. Ti hon ton khng
th thy c, mt cch chnh xc, cc kinh nghim, cm quan, phn ng, trong ti,
khc bit hn vi hnh nh v ti m ti c. Mt phn ln ca din trnh tr liu l s
thn ch lin tc khm ph thy rng mnh ang kinh nghim nhng cm quan v thi
m t trc ti gi mnh cha bao gi thc c, mnh khng th nhn nhn
nh mt phn ca chnh mnh.
Nu mt ngi c th hon ton m rng i vi kinh nghim th tt c mi kch
thch, hoc xut pht trong c th, hoc t hon cnh xung quanh, u s c t do
chuyn n h thn kinh m khng b bp mo bi bt c mt c nng phng v no. S

khng cn c mt c nng phng v bo trc cho c th kinh nghim no e da

bn ng. Tri li, d kch thch l s va chm ca mt hnh th, mu sc, m thanh,
xung quanh vi cm gic thn kinh, hoc l mt du vt k c trong qu kh, hoc l
mt cm gic ni tng, s hi, thch th, hay gh tm, ngi y s sng kch thch ,
s em n ra thc c trn vn.
Vy mt phng din ca tin trnh m ti gi l i sng p l s di chuyn
khi cc phng v ti cc m rng cho kinh nghim. C nhn tr nn c th lng nghe
chnh mnh nhiu hn, c th kinh nghim ci g ang din ra trong mnh nhiu hn.
Ngi y m rng hn i vi cm quan s hi, chn nn, au n, ca mnh. Ngi y
cng m rng hn i vi cm quan can m, tru mn, v thn phc ca mnh. Ngi
y t do sng cc cm quan ca mnh mt cch ch quan, y nh chng hin hu trong
mnh, v cng t do thc cc cm quan . Ngi y c th sng y trn cc kinh
nghim ca c th hn l chn ng chng khi thc.
CNG NGY CNG SNG HIN SINH
Mt c tnh th hai ca tin trnh ti cho l i sng p, l n bao gm mt
khuynh hng mun sng trn y trong mi lc. y l mt t tng c th d b hiu
lm, v c l hi m h trong chnh t tng ca ti. Ti xin c gii thch xem ti mun
ni g.
Ti tin iu hin nhin l khi mt ngi m rng hon ton i vi kinh nghim
mi ca mnh, hon ton khng cn s phng v no, th mi khonh khc u mi l.
Hnh trng ton din ca kch thch ni tm hoc ngoi gii, hin hu trong giy pht ny,
khng bao gi hin hu trc y theo cng mt cung cch y ht. V th, ngi y
bit rng, iu g ti s thnh trong giy pht ti, ch ti cng nh ngi khc khng th
no ni trc c. Khng phi lc no ti cng thy thn ch biu l tht ng loi cm
quan ny.
Mt cch din t s sinh hot trong cuc sng hin sinh nh vy, l ni rng bn
ng v nhn cch s hin ln t nhiu kinh nghim, hn l kinh nghim bin ci hoc bp
mo i cho hp vi c cu ca bn ng c quan nim trc. C ngha l ngi ta tr
nn mt tham d vin v mt quan st vin ca din trnh lin tc ca kinh nghim c
th, hn l mt kim sot vin ca din trnh .
Sng nh vy trong mi lc c ngha l khng c s cng nhc, khng c s t
chc cht ch, khng p t c cu c sn ln trn kinh nghim. Tri li, c ngha mt
s thch ng ti a, mt s khm ph ra c cu trong kinh nghim, mt t chc linh

hot, bin i, ca bn ng v nhn cch.

Khuynh hng sng hin sinh ny rt hin nhin i vi ti ni nhng ngi ang
trong din trnh ca i sng tt p. Hu nh ngi ta c th ni rng n l c tnh
ch yu ca din trnh ny. Tri li, hu ht chng ta u em mt c cu, mt s thm
nh tin ch vo kinh nghim, v khng bao gi chu ri b n, nhng li nhi nn v bp
mo cho kinh nghim va vn vi nhng quan nim c sn ca chng ta, bc bi v tnh
linh hot lm cho kinh nghim kh va vn vi khun mu c kin trc rt cn thn
ca chng ta. M rng tm hn i vi ci g ang din ra ngay by gi, v khm ph
trong din trnh ny bt c c cu no c th c, l mt trong nhng c tnh ca
i sng tt p, i sng trng thnh, i vi ti, nh ti thy cc thn ch ca ti
t ti.
CNG NGY CNG TIN VO C TH CA MNH
Cn mt c tnh khc na ca ngi ang sng i sng tt p l cng ngy
cng tin vo c th ca mnh nh mt phng tin t n hnh vi tha ng nht
trong mi trng hung ca i sng. Ti li xin gii thch ti mun ni g y.
Khi la chn hnh ng trong mt cnh ng no, nhiu ngi thng da trn
nhng nguyn tc hng dn, trn b lut do mt tp th hoc mt cng on t ra,
trn s ph phn ca ngi khc, hoc theo ng li hnh ng ca ngi khc trong
nhng trng hp tng t qu kh. Nhng khi quan st thn ch th cc kinh nghim
h ang sng dy ti rt nhiu, ti thy nhng ngi cng ngy cng tin vo ton th
phn ng ca c th trc mt tnh trng mi, bi v cng ngy h cng khm ph thy
rng nu h m rng i vi kinh nghim ca h, th ci g h cm thy ng l mt
hng dn vin y kh nng, v ng tin cy cho nhng hnh vi tht s tha ng ca
h. V ti c tm hiu nguyn do ca s kin ny nn ti mun tip tc dng t tng ca
ti.
Con ngi hon ton m rng i vi kinh nghim ca mnh th s t ti mi d
kin c th dng c trong mt tnh trng, da vo m hnh ng: nhng i hi
ca x hi, nhng nhu cu phc tp v c th mu thun ca chnh mnh, nhng hi c
v cc tnh trng tng t ca mnh, nhn thc ca bn ng v tnh trng hin ti v.v
Thc ra d kin s rt l phc tp, nhng ngi y c th cho php ton c th, thc
ca mnh tham d, xt tng kch thch tng nhu cu, tng i hi mt, xt tng cng
tng i v s quan trng ca chng, v sau khi n o, cn nhc, s khm ph ra
c hnh ng lm tha mn mi nhu cu ca mnh trong tnh trng , dng s m t

tng t, ngi ta c th so snh ngi ny vi mt my in ton khng l. V m

rng i vi kinh nghim ca mnh, nn mi d kin t cc n tng gic quan, t k c,
t nhng iu hc hi trc y, t nhng tnh trng tng ph bn trong, u c a
vo my. My coi tt c v s nhng thc y v ng lc ny nhng d kin v mau l
tnh ra hnh ng s l vc t t tn km nht tha mn nhu cu trong tnh trng .
y l hnh vi ca con ngi chng ta gi thit.
Khuyt im ca hu ht chng ta lm cho din trnh ny khng ng tin cy l vic
lm em vo my cc ti liu khng thuc tnh trng hin ti, hoc li b cc ti liu lin
quan ti tnh trng ny. Chnh v cc hi c v hc hi trc y c em vo my y
nh th chng l thc ti hin ti, ch khng phi l hi c hoc hc hi, m my mi
a ra nhng cu tr li sai lm v hnh vi. Hoc khi nhng kinh nghim c tnh cch e
da b ngn chn khi thc, v do khng c a vo my hoc a vo di
hnh thc b bp mo, iu ny cng to ra sai lm. Nhng con ngi gi thit ca chng
ta thy rng c th ca mnh ht sc ng tin cy, bi tt c mi d kin hu ch s
c s dng v s hin ra trong hnh thc tht chnh xc hn l b bp mo. Do
hnh vi ca ngi y cng ngy cng tha mn c nhu cu ca mnh nhu cu tng
trin, nhu cu kt thn vi ngi khc, v.v
Trong vic n o, cn nhc v tnh ton, c th ca ngi y c th sai lm.
Thng thng n a ra cu gii p ng nht cho d kin hu ch, ch tr i khi v
d kin thiu st m thi. Nhng nh yu t m rng i vi kinh nghim, nn bt c
mt sai lm, mt hu qu ng tic no, cng s c sa sai mau l. Cc s tnh ton,
c th ni, lun lun trong din trnh c sa sai, bi chng thng c kim sot
li trong hnh vi.
C l cc bn khng thch li so snh vi my in ton ca ti. Vy ti xin tr v
vi cc thn ch m ti bit. Khi thn ch m rng i vi mi kinh nghim ca h, h
thy cng ngy h cng c th tin vo cc phn ng ca mnh. Nu cm thy thch biu
l s gin d, h s biu l, v cm thy vic ny pht ra mt cch tha ng, bi h
cng ch trng ti cc nhu cu yu mn, kt thn, v tng giao nh vy. H ngc nhin
v ti trc gic ca mnh, trong vic tm ra nhng hnh vi cho cc mi tng giao nhn
loi phc tp v phin toi. Ch sau , h mi bit cc phn ng ni tm ca h ng
tin cy mt cch kinh ngc nh th no, trong vic a ti nhng hnh vi tha ng.
DIN TRNH SNG TRN Y
Ti mun kt hp ba c tnh din t i sng p lm thnh mt bc tranh cht

ch hn. Hnh nh, con ngi khi c t do v tm l, s tin theo chiu hng tr
thnh mt con ngi sng trn y hn. Ngi y c th trn y trong, v vi mi cm
quan, mi phn ng ca mnh. Ngi y cng ngy cng s dng c mi dng c c
th cm nghim, chnh xc chng no hay chng ny, tnh trng hin hu ni tm
cng nh ngoi gii. Ngi y s dng mi tin tc m h thng thn kinh ca mnh c
th cung cp, s dng trong thc, v nhn nhn ton b c th ca mnh l thng
thng khn ngoan hn thc. Ngi y c th cho php ton b c th ca mnh hot
ng t do trong tt c s phc tp ca n chn la, t v s nhng hnh vi c th
c, hnh vi no tha ng mt cch bao qut nht, chn thc nht, trong giy pht .
Ngi y c th tin cy c th ca mnh trong vic ny, khng phi v n khng sai lm,
nhng v ngi y c th m rng y n nhn hu qu ca mi hnh ng ca
mnh, v sa cha, nu chng t ra khng c tha ng lm.
Ngi y c th kinh nghim mi cm quan ca mnh, v khng s bt c mt cm
quan no, ngi y l ngi lc la s tht cho chnh mnh, v m rng i vi s tht
t mi ngun ti, ngi y dn thn trn vn vo din trnh v tr nn chnh mnh, v th,
ngi y khm ph thy mnh c mt x hi tnh lnh mnh, v thc tin, ngi sng
trn vn hn trong lc ny, nhng bit rng y l s sng lnh mnh nht cho mi lc.
Ngi y tr nn c th sng trn y, v nh thc c chnh mnh tri chy trong
kinh nghim, v qua kinh nghim, ngi y tr nn mt con ngi sng trn y hn.
CC HM
Mi quan im v cc yu t to thnh i sng p u ko theo nhiu hm , v
quan im m ti va trnh by cng khng ngoi qui lut . Ti hy vng cc hm ny
c th gi ra nhiu suy ngh. C hai hoc ba hm ti mun tho lun y.
MT VIN TNG MI V T DO V TT YU
Ci th nht ca cc hm trn c th khng hin hin ngay lp tc. Ngy xa,
l vn mun lm g th lm. By gi ti xin trnh by vn hin ra vi ti trong
mt nh sng mi nh th no. Nhiu ln ti bi ri v s mu thun sng ng, hiu
hu trong tm l tr liu gia t do v tt yu. Trong mi tng giao tr liu, nhng kinh
nghim ch quan kch thch mnh nht, l kinh nghim, trong thn ch cm thy ni
chnh mnh mt nng lc la chn dt khot. Thn ch c t do tr nn chnh mnh
hay sau mt mt n, tin ti trc hay tht li, c x theo ng li ph hoi mnh v
ngi khc, hay theo ng li tng trng, ni trng ra l c t do sng hoc cht,
c v ngha th l cng nh tm l ca cc t ny. Nhng khi bc vo lnh vc tr liu

tm linh vi nhng phng php kho cu khch quan, chng ti cng nh cc nh tm

l khc, u ng phi mt s tt yu hon ton. Theo quan im ny, mi mt t
tng, cm quan, v hnh ng ca thn ch u b quyt nh bi ci i trc .
Chng c g l t do c. S lng nan m ti ang c din t y cng khng khc g
s lng nan trong cc lnh vc khc n c y ti tiu im gay gt, v dng
nh cng kh gii quyt nht.
Tuy nhin, s lng nan ny c th c quan nim trong mt vin tng ti mi
hn, khi chng ta xt n theo nh ngha m ti ni v con ngi sng trn y.
Chng ta c th ni, khi s tr liu t mc ti a, th con ngi s kinh nghim c tc
khc s t do trn vn nht, tuyt i nht. Ngi y mun, hoc la chn, nhng hnh
ng lin quan ti tt c mi kch thch ni tm cng nh ngoi gii, bi hnh vi s l
hnh vi tha mn su xa nht. Nhng, y cng ging hnh ng, m mt quan im
khc c th bo l c quyt nh bi tt c mi yu t ca hon cnh. Hay ti i
lp ngi ny (ngi t do) vi ngi m s phng v thnh c cu. Ngi phng v
mun hoc chn theo mt hnh ng c sn, nhng nhn thy khng th no hnh
ng theo cch anh ta chn c. Anh ta b quyt nh bi nhng yu t trong hon
cnh sng, nhng cc yu t ny bao gm s phng v, s t khc, hoc bp mo
cc d kin chn thc. Do , chc chn hnh vi ca anh ta s khng lm cho anh ta
tha mn bao nhiu. Hnh vi ca anh ta c qut nh nhng anh ta khng c t do
chn la mt cch c hiu lc. Tri li, ngi sng trn y, khng nhng ch kinh
nghim, m cn s dng t do tuyt i khi ngi y chn la.
Ti khng ngy th n ngh rng iu ny gii quyt vn ch quan v khch
quan, vn t do v tt yu. Tuy nhin ti nhn thy rng con ngi cng sng i
sng tt p th cng kinh nghim c s t do la chn, v nhng s la chn
cng c th hin trong hnh vi.
S SNG TO, MT YU T CA I SNG P
Ti tin rng ta c th thy r l mt ngi dn thn vo din trnh m ti gi l i
sng p, s l mt ngi sng to. Vi s m rng nhy cm i vi th gii ca
mnh, vi s tin cy vo kh nng tip xc vi mi trng, anh s thc hin c mt li
sng v nhng cng trnh sng to. Anh khng hn s thch nghi vi nn vn ha ca
anh, v hu nh chc chn anh s khng a dua theo ngi khc. Nhng bt c lc no
v bt c gia nn vn ha no, anh cng s sng mt cch xy dng, trong s hi ha
vi mi trng. Trong vi trng hp anh c th rt kh s nhng anh s tip tc tin

n tr thnh chnh mnh v x s th no tha mn ti a nhu cu su xa ca mnh.

Ti tin rng mt ngi nh th s c nhng nh nghin cu v tin ha nhn
nhn nh mt mu ngi c kh nng thch nghi v sinh tn trong nhng iu kin mi
trng i thay. Anh c th thch nghi mt cch sng to i vi nhng iu kin mi
cng nh c. Anh s i tin phong trong s tin ha ca con ngi.
S NG TIN CY CA BN CHT CON NGI
Mt hm khc ca quan im ti va trnh by l bn cht ca con ngi, khi
c t do tin trin th c tnh cch xy dng v ng tin cy. i vi ti y mt kt
lun khng th trnh c ca mt phn t th k kinh nghim trong lnh vc tm l tr
liu. Khi chng ta c th gii thot c nhn khi s phng v, cho y c m rng i
nhng nhu cu c nhn cng nh nhng i hi ca mi trng th ta c th tin rng
nhng phn ng ca y s tch cc, hng ti trc, v xy dng. Chng ta khng cn
hi ai s x hi ha anh, bi v mt trong nhng nhu cu su xa nht ca anh l kt thn
v trao i vi ngi khc. Trong lc anh tr thnh chnh mnh mt cch hon ton hn
th anh s c x hi ha mt cch thc tin hn. Chng ta khng cn hi ai s kim
sot nhng xung lc hung hn ca ngi y, v khi ngi y m rng i vi mi thi
thc ca mnh hn, th nhu cu ca ngi y l mun c ngi khc yu mn, v xu
hng yu thng ngi khc ni ngi y cng mnh nh nhng thi thc gy hn
hoc chim ot.
Ngi y s gy hn trong nhng trng hp s gy hn thch hp mt cch thc
tin, nhng s khng c nhu cu chy ti s gy hn. Hnh vi ton din ca ngi y,
trong lnh vc ny cng nh lnh vc khc, khi ngi y tin ti ch m rng i vi mi
kinh nghim ca mnh, s qun bnh v thc tin hn, hnh vi thch hp cho s sng cn,
v tng trng ca mt sinh vt c x hi tnh cao .
Ti t c thin cm i vi quan nim kh thnh hnh cho rng con ngi t cn bn
l phi l, v cc xung lc ca con ngi nu khng c kim sot, s a ti ch hy
dit tha nhn v chnh mnh. Hnh vi ca con ngi cc k hp l, hng ti cc mc
tiu m c th ang c thnh t, mt cch rt tinh vi v trt t. Thm kch i vi phn
ln chng ta l s phng v ca chng ta khng cho chng ta thc c s hp l
ny, n ni theo thc, chng ta hng ti mt hng, trong khi theo c th chng ta
ang hng ti mt hng khc. Nhng, trong con ngi ang sng i sng p, con
s nhng cn tr s gim dn, v ngi y s cng ngy tham d vo s hp l ca
c th mnh. Ch c mt s kim sot cc xung lc cn tn ti. hoc t ra cn thit, l

s thng bng t nhin v ni ti gia mt nhu cu vi mt nhu cu khc, v s khm

ph ra cc hnh vi tha mn c nhiu tt c mi nhu cu. Kinh nghim v s tha mn
cng cc mi nhu cu (v d gy hn, tnh dc v.v) theo cch bo ng i vi s tha
mn cc nhu cu khc (v d tnh bng hu, tng giao thn mt v.v) mt kinh
nghim rt thng thng trong nhng ngi m s phng v thnh c cu s gim
bt rt nhiu. Ngi y s tham d vo nhng hot ng t iu chnh ht sc phc tp
ca c th nhng my kim duyt v phng din tm l cng nh v phng din th
l theo mt cung cch sng cng ngy cng ha hp vi chnh mnh cng nh vi
tha nhn.
I SNG CNG NGY CNG PHONG PH
Hm cui cng ti mun ni, l din trnh sng tt p ny co mt s phong ph
ln lao hn nhiu, so vi cuc sng cht hp m hu ht chng ta ang sng. Tham d
vo din trnh c ngha l ngi ta b li cun vo kinh nghim, thng thng ng s,
nhng cng tha mn, mt s sng nhy cm rng m hn, bin i hn, v phong ph
hn. Dng nh i vi ti, khi thn ch tin ti mt cch c ngha trong s tr liu,
th thn ch s sng thn mt vi nhng cm quan au n, nhng cng sng mt cch
sng ng hn nhng cm quan ngy ngt xut thn, cn gin d c cm bit r rng
hn, nhng tnh yu thng cng c cm bit nh vy, s s hi l mt kinh nghim
c nhn thc su xa, nhng lng can m cng c nhn thc nh vy. V l do m
nhng ngi ny c th sng trn y rng m nh vy l v h c mt nim tin cn bn
vo chnh mnh nh l nhng dng c ng tin cy ng u vi i sng. Ti tin
hin nhin, i vi ti, ti sao cc tnh t nh hnh phc, tha lng, sung sng, vui v,
dng nh hon ton khng thch hp vi s m t tng qut din trnh m ti gi l i
sng p, mc d ngi sng trong din trnh ny c nhiu khi kinh nghim thy mt
trong cm quan trn. Nhng cc tnh t, phong ph, say m, y thch th, y ngha
v y khch l. Ti tin rng, din trnh sng tt p ny khng phi l mt i sng dnh
cho nhng ngi yu tim. N hm s m rng v tng gia cng ngy cng hn tim
nng ca con ngi. N hm lng can m sng. N c ngha l mt s lao mnh
trn vn vo ging i. Nhng iu ng say m su xa nht ni con ngi l khi con
ngi c t do ni tm, con ngi s chn tin trnh thnh nhn ny lm i sng tt
p.

Created by AM Word2CHM

Phn 2. NG DNG VO NHNG LNH VC KHC NHAU CA I SNG

TIN TRNH THNH NHN

Chng 9. DY V HC NHNG SUY T RING

Chng 10. S HC HI THC S TRONG TR LIU V TRONG GIO DC
Chng 11. NHNG LIN QUAN GIA THN CH TRNG TM TR LIU VI I SNG GIA NH
Chng 12. NG U VI NHNG TRC TRC TRUYN THNG GIA NGI VI NGI, NHM VI
NHM
Chng 13. TH PHT BIU MT NH LUT KHI QUT V S TNG GIAO GIA NGI VI NGI
Chng 14. TIN TI MT L THUYT V SNG TO
Created by AM Word2CHM

Chng 9. DY V HC NHNG SUY T RING

TIN TRNH THNH NHN Phn 2. NG DNG VO NHNG LNH VC KHC NHAU CA I SNG

Chng tip theo y s l chung ngn nht ca quyn sch ny, nhng nu ti
phi xt bng kinh nghim ca ti, c cng s l chng cch mng nht. N c ra
i trong nhng hon cnh, i vi ti, rt th v.
Ti c nhn li trc y rt lu tham d vo mt cuc hi tho do i hc
Harvard t chc v mt ti sau y: S gio dc trong lp hc c th nh hng
n thi con ngi nh th no?. Ngi ta yu cu ti lm mt chng minh v Gio
dc t trng tm vo hc sinh, ngha l mt gio dc c xy dng trn nhng
nguyn tc tm tr liu m ti c gng p dng vo S Phm. Lc y, i vi ti
dng nh tht l v cng gi to v khng c hi lng nu phi, tri qua hai gi vi
mt nhm ngi tr thc, th gip h khng nh nhng mc tiu ring ca h v
gii p nhng nhu cu h biu l.
Ti khng c mt kin no v iu ti s trnh by.
Vo lc y ti i Mexic nh chng ti c thi quen, trong Tam c nguyt ma
ng. y, ti dng thi gian v, vit, chp nh v ti say m c sch ca
Soeren Kierkegaard. Ti cng nhn s c gng thc s m tc gi ny dng gi cc
s vt bng tn ca chng, nh hng ti nhiu hn ti tng.
Khi tu trng gn n, ti khng th trn trnh c na, trc bn phn ca ti.
Ti trc nh thnh thong thnh cng, tho m c trong lp hc nhng trn bn ci
ngha, bng cch pht biu trc mt kin rt ring t v sau th hiu v chp
nhn phn ng, nhng xc cm thng rt khc bit ca cc sinh vin. Phng php
ny n vi ti nh l mt phng php c th s dng thc hin cng vic
Harvard.
Do ti bt u ghi chp mt cch chn thc nhng g gi l kinh nghim dy d
ca ti (theo nh ngha ca ch ny trong t in), cng nhng kinh nghim hc hi ca
ti, m khng k g n nhng tm l gia, nhng nh m phm, cng nh nhng ng
nghip qu thn trng ca ti. Ti ch ghi ch ci ti cm thy, v ngh rng nu ti c vi
sai lm no th s bn ci s gip ti thy chn l.
C th l ti ngy th, nhng ti khng c cm tng sa son mt cht n.
Sau ht ti t bo, tham d vin u l nhng ngi c hc, nhng gio chc, quen
thuc vi s t ph bnh, lin kt vi nhau bi mt li th l nhng phng php bn ci

trong lp hc.
Harvard, ti trnh by quan im ca ti trong cuc hi tho, y nh ti khai trin
trong chng ny ch trong vng vi pht v ti tuyn b m rng cuc bn ci. Ti
hy vng mt phn ng, nhng ti khng ch s n o, tip lin sau . Xc ng
tht cung nhit. Nhng ngi tham d c cm tng rng, ti kch bc h trong ngh
nghip ca h, rng ti ni nhng iu ti khng th tin tng c, v cn na Tuy
nhin, thnh thong cng c li n ha tn thng ca mt gio chc, c l cng cm
thy nh th, nhng cha bao gi dm by t ra.
C l khng mt nhm vin no cn nh chng trnh ca bui hp mt ny, l mt
chng minh v s ging dy t trng tm vo hc sinh, tuy nhin, ti mun hy vng l
sau khi suy ngh, mi tham d vin u hiu c l h va sng mt kinh nghim nh
th . Ti t chi khng ng trong mt th phng v, tr li nhng cu hi v
nhng cng kch m ti l i tng, n t khp mi gc phng. Ti c gng chp nhn
nhng li ph bnh v cm thng vi nhng tnh cm tc gin v tht vng ca tham d
vin. Ti lu h rng, ti ch xc nh mt s kin rt ring t. Ti khng c yu cu
cng nh khng c hy vng h ng . Sau mt cuc bn ci no ng, nhng tham d
vin bt u by t, vi mt s thnh thc tng dn, nhng phn ng ring t v thc
s ca h v vn dy d nhng phn ng thng khc vi ca ti cng nh khc
vi ca nhng ngi khc. Tht l mt bui hp rt phong ph v phng din suy t.
Ti ngh rng khng mt tham d vin no c th qun n c.
Chnh sang ngy hm sau, vo lc sa son ri thnh ph, ti nghe c mt
li ph bnh ngha. Mt trong nhng tham d vin ni vi ti:ng lm nhiu ngi
mt ng m qua.
Ti khng tm cch ng ti bi thuyt trnh ngn ngi y. Di mt cc nh Tm l
hc v cc nh Phn tm hc, nhng kin ca ti v Tm tr liu lm ti thnh mt
nhn vt c em ra bn ci. Ti khng c mt c mun no thm nhng nh
m phm vo ci danh sch ny. Tuy nhin ci bi thuyt trnh cng c phn pht
rng ri cho nhng ngi trong bui hi tho v vi nm sau, hai t bo yu cu ti cho
php c ng n.
Sau phn lch s di dng ny, bi vn c th hi lm tht vng. V phn ti, ti
khng bao gi xem n nh l ny la. N cn biu l c nhng tnh cm su xa nht
ca ti v khoa S Phm.
Ti mun trnh by vi nhn xt ngn ngi m ti hy vng rng, nu chng khu gi

nhng phn ng v pha qu v, nhng phn ng y, s gip ti xc nh li t tng ca

ti.
Ti cm thy rt bt an, khi c gng khai trin mt t tng, nht l khi mnh suy
tng trn kinh nghim c nhn tm rt ra mt ngha thc thuc v n. Ban u
nhng suy tng lm mnh hi lng, v chng dng nh khm ph ra mt ngha v
mt lin h cho mt lot s kin ri rc. Nhng thng chng cng a n tht vng
khi ti nhn thy rng nhng nhn xt y i vi ti quan trng bit bao, li dng nh l
bch vi nhiu ngi khc. Ti c cm tng rng hu ht mi lc ti tm cch phn tch
kinh nghim ring ca ti, ti i n nhng kt lun xem nh l phi l.
Trong vi pht tip theo y, ti s c gng c kt nhng t tng ti rt t
kinh nghim dy hc v t s thc hnh tm tr liu c nhn hay tp th. Ti khng c
nh a chng ra nh nhng kt lun cho ngi khc, cng khng phi nh mt kiu
mu v ci g phi lm. y ch l nhng s gii thch trong hin ti, v kinh nghim ca
ti, km theo vi cu hi bi ri do s phi l ca nhng gii thch ny t ra. Ti s trnh
by mi tng hay mi gii thch trong mt on ring, khng phi v chng k tip
nhau theo mt trt t thun l, nhng v i vi ti mi gii thch c mt tm quan trng
ring cho n.
a Ti xin khi im bng tng sau y, v n lin h n mc tiu ca bui hp
ny: Kinh nghim cho ti thy rng ti khng dy mt ngi khc cch dy. Kt qu di
hn ca vic lm i vi ti l v hiu.
b i vi ti dng nh tt c ci g c th dy cho ngi khc u tng i
khng ch li v ch c t hay khng c nh hng no trn thi ca ngi . iu
ny c v tht l l bch cho n i, ti khng th khng hoi nghi ngay lc pht biu n.
c Ti nhn thy cng lc cng r l ti ch ch n nhng hc hi c th gy
nh hng c ngha trn thi ca mt c nhn. C l y l mt khuynh hng
thun ty ring t ca ti.
d Ti i n ch tin tng rng nhng hc hi duy nht c th nh hng n thi
ca mt c nhn chnh l nhng hc hi c nhn y khm ph ra v chim hu c.
e Nhng nhn thc c c nhn khm ph ra nhng chn l c ring t
chim hu v hp th qua kinh nghim, khng th c trc tip truyn thng cho ngi
khc.
Ngay khi mt c nhn c gng truyn thng trc tip mt loi kinh nghim nh th,

thng vi mt s nhit thnh t nhin, tc th vic tr thnh ging dy v nhng kt

qu do tr nn v ch. Mi y ti c nh ngi khi thy trit gia Soeren
Kierkegaad, ngi an Mch cng i n cng mt kt lun, v by t r rng
c mt th k ri. Nh th iu ny dng nh bt phi l.
f Nh vy kt lun tip theo trn l ci ngh dy hc, i vi ti khng cn hp
dn na.
g Khi ti c gng ging dy, nh tng lm, ti ly lm kinh ngc trc nhng
kt qu nhng kt qu dng nh kh hn l v hiu v thnh thong, s ging dy
xem nh t c mc ch ca n. Trong trng hp , ti nhn thy rng kt qu c
hi. Thc t, c nhn mt tin tng kinh nghim ring t v bp cht s hc hi ng
gi. T ti kt lun rng nhng kt qu ca ging dy thnh v ngha hoc c hi.
h Khi ti hi tng n nhng kt qu v s ging dy ca ti, nhng kt qu
tht s nh vy: hoc l n lm hi hoc l n khng em li g c. iu ny lm ti
lo lng.
i V th, ti nhn thy ti ch thch th hc tp, nht l hc nhng iu quan trng
c mt nh hng trn thi ca ti.
j Ti thy tha mn c hc tp d trong mt nhm, hay trong s tng giao
vi mt c nhn nh trong tm tr liu, hay hc mt mnh.
k Ti khm ph ra c cch hc tt nht d rng kh nht i vi ti l b
ri thi phng v ca mnh t nht l tm thi c gng hiu xem ngi khc
nhn lnh v cm thy kinh nghim ring t ca h nh th no.
l Mt cch hc tp khc na, cho ti l pht biu nhng iu khng chc chn
ca mnh, c gng lm sng t nhng iu thc mc hiu c r ngha thc s
ca kinh nghim hin ti.
m Tt c cc chui kinh nghim v ngha m ti khm ph c cho n by
gi nm ti vo trong mt tin trnh phn khi nhng thnh thong cng hi ng s. N
a ti n ch mc cho kinh nghim ca ti hng dn mnh vo mt chiu hng,
i vi ti nh tch cc, n nhng mc ch m ti ch nhn thy l m, trong khi ti c
gng tm hiu xem n c ngha g. Ti sng trong ci cm gic nhp nh trn mt dng
sng, li cun trong hy vng thu hiu c s phc tp ca nhng thay i khng
ngng ca n.
Ti s i hi xa vn khng nhng ca ngi hc m c ca ngi dy. tr

v vi nhng khi nim thc tin hn, ti xin thm rng nhng li ch gii v kinh nghim
ca ti c v l lng v bt thng, nhng khng c bit chng tai lm. Ch khi no ti
nhn thc c nhng hm ca chng, ti mi s hi thy rng ti i qu xa nhng
khi nim ca lng tri m mi ngi chp nhn nh l ng n. ch gii nhng g
ti va pht biu, ti xin ni rng nu ngi khc c cng mt kinh nghim v khm
ph c cng mt ngha, t s c th i n mt s hu qu sau:
a Kinh nghim y m ch rng ta s t b s ging dy. Nu c nhng ngi
mun hc tp, h s t hp nhau li.
b Ta c th loi b nhng cuc thi c v chng ch o lng c nhng tr thc
khng hu qu.
c Cng mt l do, phi loi b tt c mi bng cp v th hng.
d Cng vi l do , chng ta loi b nhng bng cp khi n c xem nh o
lng s thng tho. Hn na, mt bng cp ch nh ci im cui hay on kt qu
ca mt s vic no , nhng ngi ham hc ch ch tm tin trnh lin tc ca s
hc m thi.
e Mt tnh trng lin h khc l phi t b vic trnh by nhng kt lun, v khng
mt ai lnh hi c gi tr t nhng kt lun.
C l khng nn i xa hn na. Ti khng mun t nm mnh vo trong mt th
gii qu huyn hoc. iu m ti mun bit trc ht l: c mt phn no trong nhng
t tng ca ti trng hp vi kinh nghim dy d ca qu v khng, v nu c th
ngha ca kinh nghim ring t i vi qu v l nh th no?

Created by AM Word2CHM

Chng 10. S HC HI THC S TRONG TR LIU V TRONG GIO

DC
TIN TRNH THNH NHN Phn 2. NG DNG VO NHNG LNH VC KHC NHAU CA I SNG

Trng Cao ng Goddard Plainfield, Vermont l mt trng cao ng thc

nghim, km theo nhng c gng cho sinh vin, thng hay t chc nhng cuc hi ngh
v hi tho dnh cho cc nh gio dc, trong s cc v c th tho lun v cc vn
quan trng. Ti c yu cu hng dn mt cuc hi tho loi ny vo thng Hai nm
1958 v ti Nhng ngha ca Tm l tr liu i vi Gio Dc. Cc gio s v cc
nh qun l gio dc thuc min ng, nht l t min New England, xuyn qua nhng
trn ma tuyt dy c, n hp nhau ba ngy tht phong ph.
Ti quyt nh th pht biu li nhng quan im ca ti v dy v hc cho hi ngh
ny vi hy vng lm cch no t gy xo trn hn ln c k trong chng trn y,
nhng vn khng trnh n nhng ngha cn bn ca mt phng php tr liu. V kt
qu l c bi ny. i vi nhng ai quen vi Phn I cun sch ny, nhng on ni v
Nhng iu kin hc hi trong Tm l tr liu v Din trnh hc trong tr liu s l tha
v c th lt qua, bi v y ch l nhng li ti khng nh nhng iu kin cn bn ca
tr liu nh m t phn u.
i vi ti, y l pht biu tha ng nht m ti t c v ngha ca
nhng gi thuyt thn ch trng tm tr liu trong a ht gio dc.
Mt n c a ra y, mt quan im, lin quan ti nhng ngha m
khoa tm l tr liu em li cho gio dc. y l lp trng m ti th bo v vi t nhiu
ngn ngi. Ti c nhiu cu hi cha gii p v n ny. Nhng ti ngh n cha ng
mt vi nh sng, cho nn c th dng lm khi im, t nhng d bit r rt c th
hin ra.
S HC TP THC S TRONG TM L TR LIU
bt u, ti xin ni l: kinh nghim trong t th mt nh tr liu lu nm khin
ti phi nhn rng s hc tp thc s c d dng trong tm tr liu v n xy ra thc
s trong loi tng giao ny. Gi hc tp thc s, ti mun ni y l mt s hc
tp khc hn s chng cht cc tri thc. l mt s hc tp khin c nhn thay i
trong hnh vi, trong chui hnh ng cho tng lai, trong nhng thi v trong nhn
cch. l thc kin thc xm nhp ch khng phi ch l s gia tng tri thc, nhng n
len li vo mi lnh vc ca i sng c nhn.
Khng phi ch l cm gic ring t ca ti v s hin hu ca nhng kin thc y.

Cm gic ny c xc nhn bi nhiu cuc su tm. Trong thn ch trng tm tr

liu, ngnh m ti quen thuc nht, v ngnh m phn ln cc cuc nghin cu c
thc hin, chng ti bit rng mi tip xc vi tr liu lm ny sinh nhng kin thc, hay
nhng thay i sau:
- Con ngi tin n ch t thy mnh mt cch khc hn.
- Y t chp nhn v chp nhn nhng tnh cm ca mnh mt cch trn vn hn.
- Y tr nn con ngi m y mun tr thnh.
- Y tr nn linh hot v bt cng ngc trong nhng nhn thc.
- Y theo ui nhng mc tiu thc tin hn cho mnh.
- Y c x theo phng thc chn chn hn.
- Y thay i nhng tc phong lch lc, ngay c nhng tc phong c k nh nghin
ru kinh nin.
- Y tr nn sn sng chp nhn ngi khc hn.
- Y tr nn ci m hn i vi s hin nhin, ni nhng g xy ra bn ngoi v xy
ra bn trong y.
- Y thay i nhng c tnh nhn cch cn bn, theo nhng phng cch xy
dng.
Ti ngh th tm cho thy l nhng iu ny l nhng hc tp thc s lm
thay i hn cuc sng.
S HC TP THC S TRONG GIO DC
Ti tin l mnh ngh ng khi ni rng cc nh gio dc cng quan tm n nhng
cch hc c th gy ra thay i. Tri thc n thun v cc s kin cng c gi tr ca
n. Bit ai thng trn Poltava, hay l nhc phm th bao nhiu ca Mozart c trnh
din ln u, c th c thng 64 ngn la, hay mt s tin no cho ngi nm
c kin thc , nhng ti tin l cc nh gio dc phn ng c l ngi ngng vi l
tng cho rng s th c nhng kin thc ny li to thnh gio dc. Ni n iu ny
nhc ti nh n li tuyn b khng nh ca mt v gio s canh nng nm u ti hc
trng Cao ng. Nu c hc c iu g hay trong lp th nay cng qun ht ri,
nhng by gi ti vn cn nh r nh th no, vi kinh nghim ca nht th chin,
ng so snh nhng tri thc vi n dc, ng chm dt bi din vn ngn ca
ng vi li c v: ng l mt toa tu ch n dc! Hy l cy sng!. Ti tin rng

hu ht cc nh gio dc u ng l tri thc ch ct yu l c s dng m thi.

Trong phm vi m cc nh gio dc lu tm n nhng kin thc dn n thay i
trong nhn thc v trong hnh vi con ngi, th cc v y c th nhn sang tm l tr liu
tm nhng hng dn, nhng kin. Vic s dng tin trnh hc tp ca tm l tr liu
cho thch hp vi gio dc dng nh c nhiu ha hn.
NHNG IU KIN HC HI TRONG TM L TR LIU
Vy th chng ta hy xem iu g ch yu c th lm cho s hc hi c th xy ra
trong tm l tr liu. Ti mun k mt cch r rng nhng iu kin xem nh c mt, khi
hin tng ny din ra.
I DIN VI MI VN
Trc ht thn ch c t trc mt hon cnh y thy c vn nghim trng
v y ngha. C th y thy mnh c x theo nhng cung cch m y khng th kim
sot c, hay b trn ngp bi nhng ri lon v xung khc, hay i sng la i ca y
ang gp nguy him, hay y thy chn ngn cng vic ca mnh. Ni tm li y ng trc
mt vn m y c gng gii quyt v thy mnh tht bi. Bi th y nhit tnh mun
hc hi mc d ng thi y s rng iu y khm ph ni mnh c th gy xo trn. Nh
vy mt trong nhng iu kin hu nh lun lun c mt l s khao kht bt an v lng
nan hc hi hay thay i, xut pht t mt kh khn cm thy trong s va chm vi
i.
C nhn ny s gp nhng iu kin no khi y tm n nh tr liu? Ti xc nh
mt hnh nh c tnh l thuyt v nhng iu kin cn v m nh tr liu phi tha mn
mt s thay i xy dng hay s hc hi c ngha c th xy ra.
Mc d l thuyt ny ang c th nghim v nhiu mt bi nhng nghin cu
thc nghim, nhng chng ta c th xem nh n c xy dng trn kinh nghim tr liu
hn l s kin c chng minh. Ti xin php m t vn tt nhng iu kin xem ra
nh ch yu m nh tr liu phi hi .
TRUNG THC
tr liu c kt qu, dng nh nh tr liu trong lin h, cn phi l mt con
ngi hp nht, hay trung thc. iu ti mun ni l trong lin h, nh tr liu phi hin ra
b ngoi y nh l b trong, khng phi ch c b mt, hay th mt vai tr, hoc gi b.
Ti dng t trung thc ch s ng nht gia kinh nghim v thc. Chnh khi
nh tr liu thc c mt cch y v chnh xc iu m ng kinh qua ng lc y

trong mi lin h, l ng hon ton trung thc. Nu s trung thc ny khng c c ti

mt mc ng k, th s hc tp c ngha khng th xy ra.
Mc du nim trung thc l mt nim phc tp, ti tin rng tt c chng ta u
nhn ra n mt cch trc gic v thng thng ni nhng ngi m chng ta giao tip.
Vi ngi ny, chng ta nhn ra l ngi y khng nhng ngh ng nh li ngi y
ni, m nhng tnh cm su xa nht ca ngi y cng tng xng vi iu ngi y
din t. Nh vy l d ngi y ni gin hay u ym, h thn hay nhit tnh, chng ta
cm thy l ngi y l mt, mi mc trong iu m anh ta ang tri qua mc
c th, trong hiu bit mc thc, v trong nhng li ni v nhng truyn
thng. Su hn na, chng ta c th nhn ra l ngi y chp nhn nhng tnh cm hin
hu ca mnh. Chng ta ni v mt con ngi nh th l chng ta bit r lp trng ca
y. Chng ta c khuynh hng c thoi mi v an ton trong mt lin h nh th. Vi
mt ngi khc, chng ta nhn thy rng iu m hn ni hu nh chc chn ch l ci
b ngoi hay ci mt n. Chng ta t hi khng bit thc s hn cm thy g, hn ang
tri qua iu g ng sau ci mt n ny. Chng ta cng c th t hi khng bit hn c
bit iu hn ang thc s cm thy khng; ta nhn nhn rng hn c th khng thc
c nhng tnh cm m hn thc s ang tri qua. i vi mt ngi nh th, chng
ta c khuynh hng d dt v thn trng. khng phi l ci loi lin h trong
nhng s phng v c th c b ri, hay trong vic hc hi c ngha v s thay
i c th din ra.
Nh vy iu kin th hai ca tr liu, l nh tr liu biu l c mt mc ng k
v tnh trung thc trong lin h. ng ta phi l chnh mnh mt cch t do v su xa, vi
kinh nghim tht v nhng tnh cm v nhng phn ng ca mnh, ph hp vi mt tm
thc chnh xc v nhng tnh cm v phn ng trong lc chng din ra v khi chng
thay i.
S TRN TRNG TCH CC V V IU KIN
iu kin thc ba l nh tr liu t ra mt thi nhit tnh i vi thn ch mt
s n cn khng c tnh chim hu, khng i hi s tha mn ring t no. l bu
khng kh ch chng t rng: Ti n cn ch . Ch khng phi Ti n cn ch nu
bn c x nh th ny th n. Standal gi thi ny l s tn trng tch cc v iu
kin v n khng km theo nhng iu kin v gi tr. Ti thng dng t ng nhn
(acceptance) m t kha cnh ny ca bu khng kh tr liu. N i hi nh tr liu
phi chp nhn s by t nhng tnh cm tiu cc, xu, au n, s hi v khng bnh

thng, cng nh nhng tnh cm tt p, tch cc, tin tng v c tnh x hi. N i
hi s ng thun v s n cn ch n thn ch nh mt ngi ring bit, c php
c nhng tnh cm v nhng kinh nghim ring bit, vi nhng ngha ring t ca mnh.
Trong chng mc m nh tr liu c th to c bu khng kh an ton ny, vi s trn
trng tch cc, th s hc hi thc s c c may thnh tu.
MT S HIU BIT THU CM (empathic understanding)
iu kin thc t cho tr liu l nh tr liu phi hiu bit chnh xc v thu cm ci
th gii ca thn ch, nh t bn trong nhn ra. Cm thy ci th gii ring ca thn ch
nh l th gii ca ring bn, nhng khng bao gi mt ci phm cht nh l l
s thu cm, v iu ny xem nh l chnh yu i vi tr liu. Cm thy s gin d,
s s hi v s bi ri ca thn ch nh th l ca chnh bn, nhng li khng c s
gin d, s s hi v s bi ri ca bn xen vo y, l iu kin m chng ta ang c
gng m t. Khi th gii ca thn ch r ti mc vi nh tr liu, v khi ng ta c
th truyn t s hiu bit ca ng v nhng g thn ch thc c mt cch r rng,
va c th ni ln nhng ngha trong kinh nghim ca thn ch, m thn ch ch thc
mt cch m h. Ci ti nhp thn su thm y quan trng dng no trong khoa tr liu,
c din t trong cng trnh nghin cu ca Fielder, trong nhng im sau y
c xp hng cao trong bng m t nhng mi lin h do cc nh tr liu giu kinh
nghim to ra:
- Nh tr liu c kh nng cao bit nhng tnh cm ca thn ch.
- Nh tr liu khng bao gi nghi ng v iu thn ch mun ni.
- Nhng nhn xt ca nh tr liu ph hp kht khao vi tm tnh v ngh ca thn
ch.
- Ging ni ca nh tr liu chng t kh nng chia s nhng tnh cm ca thn ch.
IU KIN TH NM
iu kin th nm cho vic hc hi c ngha trong tr liu l thn ch phi cm
nghim v nhn thy phn no thi trung thc trn trng v thu cm ca nh tr liu.
Nhng iu kin ny ch c ni nh tr liu th cha . Ti mc no phi c
truyn cm thnh cng ti thn ch.
DIN TRNH HC HI TRONG TR LIU
Kinh nghim ca chng ti cho thy l khi hi 5 iu kin trn th din trnh thay
i chc chn xy ti. Nhng nhn thc cng nhc ca thn ch v bn thn v ngi

khc c ni ra v tr nn ci m n nhn thc t. Nhng cung cch cng nhc theo

y gii thch ngha ca kinh nghim ca y, c xem xt li, v y thy mnh kim li
nhiu s kin ca i mnh, khm ph ra rng chng ch l nhng s kin bi v y gn
cho chng nh th, y khm ph ra nhng tnh cm m y khng ti, v cm thy
chng mt cch mnh lit, trong lin h tr liu. Nh vy y hc cch sng ci m hn
n nhn tt c kinh nghim ca mnh, s tht hin nhin bn trong cng nh bn ngoi,
sng nhng tnh cm m y khip s cng nh nhng tnh cm m y cho l d chp
nhn hn. Y tr thnh mt ngi uyn chuyn, thay i v chu hc hi hn.
NG LC THAY I
Trong din trnh ny nh tr liu khng cn phi khu dy ng lc ni thn ch, hay
tip t nng lng em li s thay i. Cng khng phi ng lc l do thn ch t
cung cp, t nht l mt cch c thc. Chng ta mun ni l ng lc thi thc hc hi
v thay i pht xut t khuynh hng t th hin ca chnh s sng, khuynh hng c
th tin vo nhiu chiu hng ca tim nng pht trin, trong chng mc m nhng
hng ny lm tng trng bn thn.
Ti c th tip tc kho lun kh di vn ny, nhng ch ch ca ti khng
nhm vo din trnh ca tr liu v nhng hc hi xy ra, cng khng nhm vo nhng
iu kin s hc hi ny, nhng nhm vo nhng iu kin s hc hi c th xy
ra. V vy ti s ch n gin kt lun bng m t tr liu ny bng cch ni rng: S hc
hi ch thc s xy ra khi hi 5 iu kin sau y:
- Khi thn ch thy mnh phi ng u vi mt vn nghim trng v y
ngha.
- Khi nh tr liu l mt ngi trung thc trong lin h ny, c kh nng hin ra trong
tm trng ng ta ang sng.
- Khi nh tr liu cm thy trn trng, tch cc v iu kin vi thn ch.
- Khi nh tr liu kinh qua s hiu bit thu cm chnh xc v th gii ring ca thn
ch v truyn thng c iu ny.
- Khi thn ch ti mc no cm c s trung thc, s chp nhn, v s
thu cm ca nh tr liu.
NHNG NGHA I VI GIO DC
Nu em vo p dng vo gio dc th nhng iu kin ny c ngha g? Chc
chn l thy c c kh nng gii p hay hn ti, qua kinh nghim bn thn ca h,

nhng t nht ti cng xin xut mt vi cm ngh!

I DIN VI NHNG VN
Trc ht n c ngha l s hc hi thc s s din ra mt cch d dng hn
trong nhng cnh hung c coi l c vn . Ti tin rng ti c chng c khng
nh iu ny. Trong nhiu ln c gng iu khin nhng lp v nhng nhm theo nhng
cch thc ph hp vi kinh nghim tr liu ca ti, ti thy phng php ny c kt qu
trong nhng cuc hi tho hn l trong lp hc, trong nhng lp ngoi kha hn l
nhng lp trong trng. Nhng ngi n d nhng cuc hi tho hay nhng lp ngoi
kha l nhng ngi phi tip xc vi nhng vn m h nhn nh l nhng vn .
Ngi sinh vin trong ging kha bnh thng ca i hc, v c bit trong ging kha
buc phi hc, thng thng coi ging kha nh mt kinh nghim trong anh ta ngi
th ng hay th ght hay va th va ght va th ng kinh nghim m anh ta chc
chn khng cho l lin quan ti nhng vn ca mnh.
Nhng ti cng c kinh nghim l khi mt lp sinh vin i hc nhn nh kha
hc l mt th kinh nghim h c th s dng gii quyt nhng vn m h quan
tm, th tht l nh nhm, v s thi thc tin b tht l lng. V hin tng ny ng
vi mn Ton Hc cng nh Nhn cch hc.
Ti tin rng hin trng gio dc Lin X cng chng minh v im ny. Khi c mt
dn tc nhn thy mnh phi i ph vi mt vn thc bch l cha t ch tiu
trong canh nng, trong sn xut k ngh, trong pht trin khoa hc, trong pht trin v
kh th s lng l lng v kin thc c ngha t li, m nhng v tinh Sputniks ch
l mt th d quan st c.
Nh vy, ngha th nht i vi gio dc rt c th l chng ta cho hc tr,
bt k lp no, va chm thc t vi nhng vn c lin quan n cuc sng ca h,
nhn nhn nhng vn m h mong c gii quyt. Ti thc r l ngha ny, cng
nh nhng ngha khc m ti s cp, i ngc hn vi nhng tro lu hin hnh
trong vn ha ca chng ta, nhng ti s bnh lun v vn ny sau.
Ti tin rng iu ny hin nhin qua s m t ca ti v tr liu l nhim v u tin
ca gio gii l to bu khng kh lp hc c tnh h tr, trong s hc hi ngha c
th din ra. Ci ngha tng qut nay c th c phn nh thnh nhiu mc:
+ S CHN THT CA NGI DY
Xem nh s hc hi c d dng, nu gio vin c tnh trung thc. iu ny c

ngha l gio vin hin ra y nh con ngi tht ca mnh, v cn phi thc mt cch
ci m nhng thi m anh c. C ngha l anh cm thy ng thun vi nhng tnh
cm tht ca anh. Nh vy anh tr thnh mt ngi chn tht trong lin h vi sinh vin.
Anh c th nhit thnh vi nhng ch m anh thch, chn nn vi nhng ch m
anh khng a. Anh c th gin d, nhng anh cng c th t nh hay d mn. Bi v anh
chp nhn tnh cm ca anh nh l nhng tnh cm ca mnh, anh khng cn p t
chng ln sinh vin, hay i hi h phi cm ngh nh anh. Anh l mt con ngi, ch
khng phi l hin thn khng dung mo ca s i hi ca chng trnh, hay l mt ng
dn kh cn qua kin thc c truyn i t th h ny sang th h khc.
Ti c th ra mt cht chng c kh d bo v quan im ny. Trong khi nh li
mt s thy dy gip cho vic hc tp ca ti c d dng, dng nh v no cng
c c tnh l mt ngi tht. Ti t hi khng bit k c ca bn c ging th khng.
Nu c nh vy, th c l vic gio vin phi bao bin mt khi lng quy nh ca
chng trnh, hay vic s dng nhng my mc thnh th hay nht khng quan trng bng
vic ngi thy phi trung thc, chn tht trong mi lin h vi hc tr.
+ S CHP NHN V HIU BIT
Mt ngha khc cho ngi thy l s hc tp ch thc c th din ra nu ngi
dy c th chp nhn hc tr mnh, v c th hiu nhng tnh cm m n c. Xt n
iu kin th ba v th t ca tr liu nh ni r bn trn, nu gio vin c th chp
nhn mt cch nng hu, c th c mt s trn trng tch cc v iu kin, v c th
ng cm vi nhng tnh cm s hi, ngng ch, v chn nn thng thy trong vic
tip xc vi t liu mi, th gio vin s ng gp rt nhiu trong vic to nhng iu
kin cho s hc tp. Clark Moustakas trong cun The Teacher and the Child (Thy gio
v a tr) a ra nhiu th d tuyt vi v nhng trng hung c nhn v nhm, t
mu gio n trung hc, trong , thy gio n lc t chnh loi mc tiu ny. iu
ny c l khin mt s ngi lo lng, l khi thy gio c nhng thi nh vy, khi anh
vui lng chp nhn tnh cm ca hc sinh, khng phi ch c nhng thi i vi chnh
vic hc hnh c din t, nhng c nhng tnh cm v cha m, nhng tnh cm ght
b anh ch em, nhng tnh cm lin quan ti bn ng c mt m giai cc thi , liu
nhng th tnh cm y c quyn hin hu cng khai trong khung cnh hc ng khng?
Theo lun c ca ti th chng c quyn. Chng lin h ti s tin trin ca bn ng, ti
vic hc tp c hiu qu v s chu ton chc nng, v s gii quyt mt cch hiu bit
v thng cm nhng tnh cm ny, c lin h r rng vi vic hc php chia phc tp
hoc a l x Pakistan.

+ CUNG CP NHNG NGUN TI LIU

iu ny dn ti n mt ngha khc m tr liu khi dy cho gio dc. Trong tr
liu nhng ngun gc hc hi v chnh mnh nm bn trong, c rt t d kin hu
dng m nh tr liu c th cung cp, v nhng d kin phi gii quyt nm bn trong con
ngi. iu ny khng ng trong gio dc. C nhiu ngun kin thc, k thut, l thuyt
to thnh t liu sng s dng. i vi ti, iu ti ni v tr liu gi nhng t liu
ny, nhng ngun ny t trong tm tay ca hc sinh, ch khng p buc h phi nhn.
y mt tm rng sng kin v tinh t l mt li im.
Ti khng cn thit lit k nhng ngun thng thng n vi tr no: sch, bn ,
sch bi tp, ti liu, bng ghi m, phng th nghim, dng c v nhng vt tng t. Ti
xin php xoy vo trong mt lc v cch thc m thy gio s dng chnh bn thn mnh
v kin thc, kinh nghim ca mnh nh mt ti nguyn. Nu thy gio c quan im m
ti din t th anh c th em tm tr cng hin cho lp mnh t nht theo nhng cch
thc sau y:
Anh s mun cho h bit th kinh nghim v kin thc chuyn bit m anh c trong
ngnh, v cho h bit rng h c th cu vin th kin thc ny. Nhng anh khng mun
h cm thy rng h b bt buc phi lm iu .
Anh s mun cho h bit cch suy ngh ca ring anh v ngnh , v sn sng
cng hin cho h, bng c hnh thi bi ging, nu h mun. Nhng mt ln na, anh
mun h nhn thc iu nh mt s cng hin, m h c th t do t khc hay
chp nhn.
Anh s mun cho h bit anh l ngi tm ti ti liu. Bt k ti liu no m mt c
nhn hay tp th thc s mun c tng cng hc vn, anh sn lng xt nhng kh
nng c c ti liu .
Anh s mun lin h gia anh vi tp th c mt phm cht nh th no tnh
cm ca anh c th t do thuc quyn s dng ca h, m khng p t trn h, hay tr
thnh mt nh hng hn ch i vi h. Nh vy anh c th em chia s s hp dn v
nhit tnh ca nhng kin thc ca anh m khng thc y h theo bc chn mnh; chia
s nhng tnh cm bt v li, mn nguyn, tht vng hay thch th m anh cm thy i
vi nhng hot ng ca tp th hay c nhn, m khng n tr thnh hoc l c c
rt, hay ci gy i vi sinh vin. Hy vng ca anh l anh c th n gin ni cho mnh:
Ti khng thch iu y v ngi hc tr cng c t do tng ng ni, Nhng

ti thch.
Nh l bt k ngun kin thc no m anh cung cp mt cun sch, mt khong
lm vic, mt dng c mi, mt c hi quan st din trnh sn xut k ngh, mt
bi ging vn da trn nghin cu ring ca anh, mt tm hnh, mt th hay mt bn
, nhng phn ng xc cm ca chnh mnh, anh s cm thy tt c nhng th ny l
nhng cng hin c dng n nu chng hu ch cho hc tr. Anh s khng mun
chng l nhng ch o, hay ch mong, hay mnh lnh, hay p t, hay i hi. Anh s
t cng hin mnh v nhng ngun kin thc khc m anh c th tm ra, c s
dng.
NG LC CN BN
T im ny cn nhn r l s trng cy cn bn ca anh da trn khuynh hng
t th hin ni hc tr. Gi thit trn anh xy dng l: nhng ngi hc tr ang thc
s i u vi nhng vn ca cuc i, mong mun hc hi, mun trng thnh,
mun tm hiu, hy vng thnh cng, khao kht sng to. Anh s nhn thy chc nng ca
anh l pht trin mt mi lin h nhn tnh vi hc tr ca mnh, nhng khuynh hng
t nhin ny ny c th kt tri.
MT S IM C TH B I
l nhng iu ti thy m quan im tr liu c th gi cho din trnh gio dc.
lm cho chng su sc hn i cht ti xin php nu ra nhng s kin khng cn
thit cho gio dc.
Ti khng yu cu phi c nhng ging vn, nhng bi ni chuyn, hay nhng
thuyt trnh v b mn m hc tr phi nghe. Tt c nhng th thc ny c th l mt
phn ca kinh nghim nu hc tr c mun nh th. Nhng ngay c y mt ng
thy m cng vic da trn mt gi thit tr liu s mau cm thy s thay i ca iu
mong mun ny. Anh c th c yu cu thuyt trnh cho nhm (v thuyt trnh theo
yu cu th rt khc vi kinh nghim bnh thng ca lp hc) nhng nu anh thy c s
th hay chn nn gia tng, anh s c phn ng ngay v c gng hiu th tnh cm
din ra trong nhm, bi v s p ng ca anh i vi nhng tnh cm v nhng thi
ca nhm, quan trng hn s trn thuyt ni dung.
Ti cng khng k n bt k mt chng trnh lng gi no v nhng kin thc
ca hc tr theo nhng tiu chun bn ngoi. Ni khc i ti khng k n thi c. Ti tin
rng vic trc nghim nhng thnh qu ca hc hnh ca hc tr xem h c p ng

c tiu chun no m ng thy ch trng th tri ngc hn vi s ng dng tr

liu vo mt s hc hi. Trong tr liu, nhng bi thi l do cuc i t ra. Thn ch qua
nhng trc nghim y, i khi u i khi rt, y thy rng y c th dng nhng hiu bit
ca mi lin h tr liu v kinh nghim ca y t chc bn thn, c th i ph mt
cch tha ng hn vi nhng th thch cuc i, ln ti. Ti cng thy iu ny nh
mt th d mu cho gio dc. Ti xin php k ra mt tng tng v ngha ca iu
ny.
Trong mt nn gio dc nh th, nhng i hi cho nhiu ngnh ngh i s l
mt phn ca nhng ni dung m thy gio cung cp. Ngi sinh vin phi bit rng anh
s khng th theo hc trng k s nu thiu trnh ton no ; rng y s khng xin
c vic ti cng ty X nu khng c bng cp i hc; rng y s khng th tr thnh
chuyn gia tm l nu khng trnh by lun n tin s; rng y khng th l mt bc s nu
khng c kin thc v ha hc; rng y s khng th li ngay c chic xe nu khng qua
mt k thi v lut l giao thng. y l nhng i hi khng phi thy gio t ra, m do
cuc i t . ng thy c mt , cung cp nhng ni dung m sinh vin c th
dng p ng nhng th thch ny.
Cng cn c nhng s lng gi bn trong nh trng thuc loi ny. Sinh vin c
th phi ng u vi s kin l y khng th gia nhp Cu lc b Ton cho ti khi y t
c mt s im s no trong cuc thi trc nghim ton tiu chun; rng y khng
th ra phim my nh ca y cho ti khi chng t c mt kin thc y v ha hc v
k thut phng th nghim, rng y khng th gia nhp mt tiu ban vn chng c bit
no cho ti khi y c chng c l c nhiu v c vit vn sng tc. V th t nhin
ca s lng gi trong i l mt tm v vo ca, ch khng phi cy gy i vi ngi
ng ngnh. Kinh nghim tr liu ca chng ti cho thy l trong trng cng phi theo
cch . Cn cho sinh vin l con ngi t tn, t ch, c t do la chn xem
mnh c nn n lc t c nhng tm v vo ca ny hay khng. Nh vy l gi
khng cng bc y phi theo thng l, khng phi hy sinh s sng to, khng buc y
phi sng cuc i y theo nhng tiu chun ca nhng ngi khc.
Ti thc mt cch kh r rng hai yu t m ti va cp ti: nhng thuyt
trnh v nhng bi hc do thy gio p t trn c nhm, v s lng gi tng ngi
ca gio s, to thnh hai yu t chnh ca gio dc hin hnh. Nh vy khi ti ni l kinh
nghim trong tm l tr liu xng l c hai th y phi b i, th r rng l nhng ng
dng ca tm l tr liu i vi gio dc tht l gay cn.

NHNG KT QU C TH T C
Nu chng ta xt n nhng thay i trit m ti va phc ha th nhng kt
qu no s bin minh cho chng?
c vi cuc thm vn nghin cu v nhng kt qu ca gio dc t trng tm
ni sinh vin, d nhng cuc nghin cu ny cha tht hon chnh. Mt phn nhng cnh
hung c nghin cu khc nhau nhiu v tm mc. Chng p ng nhng iu kin
m ti m t. Phn ln chng ch ko di trong mt giai on vi ba thng, mc du
mt cuc nghin cu gn y vi nhng tr lp di ko di c mt nm. Mt vi
cuc lin h ti vic s dng kim sot thch ng, mt vi cuc th khng.
Ti ngh chng ta c th ni l nhng cuc nghin cu ny cho thy rng trong
nhng tnh trng lp hc t nht c c gng to bu khng kh ging nh ti m t, th
kt qu nh sau: s hc tp s kin v theo chng trnh th tng ng vi s hc
tp trong nhng lp thng thng. Mt vi cuc th nghim bo co l hn i cht. Mt
vi bo co l km i cht. Nhm sinh vin trng tm hc hi t c mt cch ng
k nhng thnh qu v thch nghi c tnh, v hc tp ch ng ngoi kha, v sng to
v trch nhim bn ng, hn l lp hc thng.
Ti i ti ch nhn ra rng, trong khi ti xt nghim v nhng cuc nghin cu ny,
v nn c ra m thc cho nhng cuc nghin cu tt hn v c tnh kt lun hn, th
nhng kt qu rt ra t cng cuc nghin cu nh th s khng bao gi tr li nhng
cu hi ca chng ta. V nhng kt qu nh vy phi c nh gi ty theo nhng mc
tiu m chng ta c v gio dc. Nu chng ta ch ch trng ti s hc hi kin thc th
chng ta c th gt b nhng iu kin m ti m t, l v ch, v khng c bng
chng no chng minh l chng a n mt mc hay con s ln hn v kin thc
thuc v s kin. Chng ta khi c th thin v nhng bin php nh bin php m ti
hiu l c mt s dn biu c v thit lp mt trng hun luyn nhng nh khoa hc
theo th thc cc trng v b. Nhng nu chng ta coi trng s sng to, nu chng ta
phn nn rng tt c nhng tng ny mm ca chng ta v vt l nguyn t, v tm
l, v v nhng khoa hc khc u c mn t u chu th khi y chng ta c th th
nhng cch thc h tr s hc tp c trin vng gii phng c no hn. Nu chng ta
coi trng tnh c lp, nu chng ta bn tm v tnh bo th mi lc mt gia tng ca
kin thc, ca gi tr, ca nhng thi m h thng hin nay ca chng ta pht sinh, khi
chng ta mong c thit lp nhng iu kin thun li cho s c o, s t ch v
s hc tp c sng kin.

VI VN C TNH KT LUN
Ti c gng phc ha mt nn gio dc mang ngha m chng ta hc c
trong lnh vc tm l tr liu. Ti cng c gng mt cch rt vn tt ni ln n c
ngha g nu tiu im ca c gng ni ng thy l to nn mt mi quan h, mt bu
khng kh thun li cho vic hc tp c ngha, do chnh mnh pht ng v thc hin
bn ng ca mnh. Nhung ci hng ny li xa vi i vi nhng tp tc gio dc v
nhng chiu hng gio dc hin hnh. Ti xin php cp ti nhng vn v nhng
cu hi rt khc m chng ta phi i ph nu chng ta suy ngh mt cch xy dng v
mt phng php nh vy.
Trc ht chng ta phi quan nim nhng mc tiu gio dc nh th no? Th thc
gio dc m ti phc ha, ti tin l c nhng u im t c nhng mc tiu no
, nhng li khng gip t nhng mc tiu khc. Chng ta cn phi r rng v cch
m chng ta nhn nhng mc tiu gio dc.
u l nhng kt qu thc ca nn gio dc m ti m t? Chng ta cn cn nhiu
cng trnh nghin cu cht ch v v t bit nhng kt qu thc s ca loi gio dc
ny so vi gio dc thng thng. Khi chng ta c th la chn trn cn bn s kin.
Ngay khi chng ta phi th nghim ci phng thc lm cho vic hc c d
dng, cng c nhiu vn kh khn. Liu chng ta c th cho sinh vin ng u vi
nhng vn thc t khng? Nn vn ha ca chng ta qua phong tc, qua php lut,
qua nhng c gng ca cc nghip on lao ng v qun tr, qua nhng thi ca ph
huynh v gio gii i su vo vic gi gn khng cho gii tr va chm ti nhng
vn thc t. H khng phi lm vic, h khng nn lnh trch nhim. H khng phi
lin can ti nhng vn chnh tr hay cng dn, h khng c ch trong nhng mi quan
tm quc t, h n gin b gn gi khng c trc tip, tip xc vi nhng vn
thc t lin quan n i sng c nhn v tp th. Ngi ta khng ch h gip cng
vic nh, mu sinh, ng gp cho khoa hc v gii quyt nhng vn lun l. y l
mt tro lu bt r su ri, tn ti t bao th h. Liu c th o ngc n hay
khng?
Mt vn khc l liu chng ta c cho kin thc c t chc trong v bi
mt c nhn, hay phi t chc cho c nhn. y gio gii v cc nh gio dc lin kt
vi ph huynh v cc lnh t quc gia nhn mnh rng hc sinh phi c hng dn.
N phi c dy nhng kin thc m chng ta sp xp cho n. N khng th c tn
nhim sp xp kin thc ph hp vi chc nng ca n. Nh Herbert Hoover ni v

hc sinh trung hc: n thun chng ta khng th trng ch nhng a tr vo nhng

tui y c th quyt nh th gio dc chng cn, tr khi chng c mt s hng dn
no . iu ny c v hin nhin vi hu ht mi ngi, n ni ch vic t cu hi v
vn ny b coi nh l mt thng bng. Ngay mt v chng n ca mt vin i hc
t vn l liu s t do c thc s cn thit trong gio dc hay khng, v ni rng c
l chng ta qu cao s t do.
Mt vn na l liu chng ta c mun chng li ci tro lu mnh m hin hnh
coi gio dc l s tp dt thuc kin thc v s kin. Tt c phi hc cng nhng
s kin theo cng mt th thc. c Rickover khng nh nh mt nim tin ca ng
rng: theo th thc no chng ta phi ngh ra phng php a vo gio dc
Hoa K nhng nh chun ng b Ln u tin cha m c cy thc tht o
nhng trng ca h. Nu trng a phng tip tc dy nhng mn hc thch th v
thch nghi vi i thay v dy php ng v vt l, th bng cp ca trng y ai cng
thy l km gi tr. y l cu khng nh thuc khuynh hng rt thng th. Ngay c
mt thn hu ca nhng quan nim tin b trong gio dc nh Max Lerner cng c lc
ni: Tt c iu m mt trng c th hy vng l trang b cho hc sinh vi nhng dng
c m v sau chng c th dng tr nn mt ngi c gio dc. R rng l ng tht
vng v mt nn hc vn c ngha c th din ra trong h thng gio dc ca chng ta,
v cm thy rng n phi din ra bn ngoi. Tt c cng vic m trng hc c th
lm l rn c dng c.
Mt trong nhng phng php t vt v nht in su kin thc dng c thuc s
kin l loi my dy hc ang c B.F, Skinner v nhng cng s vin ca ng sng
ch. Nhm ny ang chng minh thy gio l th cng c li thi v khng hu hiu
dy ton hc, lng gic, php vn, ging vn, a l v nhng mn hc khc. Trong c
ti khng c mt my may nghi ng rng nhng chic my ny, cho ngay nhng phn
thng cho nhng cu tr li ng, cn c pht trin thm na v cn c s
dng rng ri. y l mt s ng gp mi ca n c thay th cho phng php m ti
m t, hay n s b sung cho phng php y? y l mt trong nhng vn chng ta
phi cu xt khi chng ta hng v tng lai.
Ti hy vng rng bng cch t nhng vn ny ra, ti lm sng t cu hi hai
nng: iu g to c s hc hi c ngha v phi t c n nh th no, n t ra
nhng vn su xa v nghim trng cho mi ngi chng ta. Khng cn l lc m
nhng cu tr li rt r c th na. Ti c gng a ra mt nh ngha ca mt
nn hc hi c ngha nh thy trong tm l tr liu, v m t nhng iu kin tr lc

cho mt nn hc nh vy. Ti c gng nu ln s ng dng ca nhng iu kin y

i vi gio dc. Ni cch khc, ti ngh mt cu tr li cho nhng cu hi ny. C
l chng ta c th s dng nhng iu ti ni i khng vi nhng bc mn ca
d lun v kin thc hin hnh ca khoa hc hnh vi, nh mt im tm ra mt cu tr
li ring cho chng ta.

Created by AM Word2CHM

Chng 11. NHNG LIN QUAN GIA THN CH TRNG TM TR LIU

VI I SNG GIA NH
TIN TRNH THNH NHN Phn 2. NG DNG VO NHNG LNH VC KHC NHAU CA I SNG

t nm v trc, khi ti c mi ni chuyn trc mt nhm ngi mt a

phng v bt k ti no m ti mun, ti quyt nh c bit xem xt nhng thay i
trong thi m nhng thn ch ca chng ti l ra trong cc mi lin h gia nh.
Kt qu l c bi ny.
S ng cc nh tr liu v cc nh hng dn tng lm vic vi nhng c nhn v
nhng nhm ngi mt qun bnh, u ng rng kinh nghim ca h mt thit lin
quan ti mi lnh vc ca s giao t gia ngi vi ngi. c s c gng ni ln
nhng mi lin quan ny trong mt s lnh vc trong phm vi gio dc, chng hn,
trong phm vi lnh o, trong phm vi lin lc gia cc nhm, nhng chng ti cha h
c gng lm sng t ngha ca n trong i sng gia nh. y l a ht m by gi
ti mun cp ti, ti c gng a ra mt hnh nh tht r rng v nhng ngha m
quan im ly thn ch lm trung tm c th to nn, trong tp th gn gi nht ca con
ngi tc l gia nh.
Ti khng mun cp ti vn trn bnh din tru tng hoc l thuyt. iu ti
mun lm, l trnh by t iu thay i m thn ch ca chng ti tri qua trong tng
quan gia nh, trong khi h n lc tin ti mt cuc sng thoi mi hn, qua nhng cuc
gp g vi nh tr liu. Ti s trch dn nhiu cu khng nh nguyn vn ca nhng
ngi , bn c th thy th hng v ca nhng kinh nghim ca h, v t rt ly
cho mnh nhng kt lun ring.
Mc du mt s kinh nghim ca thn ch chng ti xem nh i nghch vi nhng
quan nim thng thng v mt cuc sng gia nh c tnh cht xy dng, ti khng c
bit tranh lun v nhng s khc bit ny. Ti cng khng quan tm n vic dng mt
m hnh chung cho cuc sng gia nh, hoc ngh mt cung cch theo bn phi
sng trong hon cnh gia nh bn. Ti ch mun trnh by trng im ca th kinh
nghim m mt vi ngi c tht trong nhng hon cnh rt tht v thng rt kh khn,
tri qua. C l nhng cuc phn u c sng thoi mi ca h s c ngha
i vi bn.
Vy th nhng thn ch thay i th no trong cuc sng gia nh, do vic tr liu
ly thn ch lm trng tm em li?
L TNH CM RA NHIU HN

Trc ht theo kinh nghim ca chng ti th thn ch chng ti dn dn biu l

nhng tnh cm thc ca mnh cho cc ngi trong gia nh cng nh nhng ngi khc
thy. iu ny ng i vi nhng tnh cm gi l tiu cc th hn, nng gin, ti h,
ghen tung, ght b, kh chu v.v- cng nh nhng tnh cm gi l tch cc u ym,
ngng m, a thch, yu thng. Lm nh thn ch trong tr liu thy rng c th g
tm mt n m anh ta ang eo, v tr thnh thc s chnh mnh. ng chng thy mnh
tr nn nng gin gh gm vi b v, v l s cung n ny vo nhng trng hp
m trc y ng ta gi hay ngh l mnh gi mt thi khch quan trc
hnh vi ca b. Dng nh tm ha v s biu l tnh cm, ph hp hn vi lnh a
kinh nghim xc ng thc s. Cha m v con ci, v chng, i gn ti ch din t
nhng tnh cm thc s c trong h, thay v che du ngi khc, hoc chnh mnh.
C th cn ti mt hay v d lm sng t im ny. Mt ngi v tr, b M.,
n xin hng dn. B ta phn nn Bill, chng b c v lnh lng v d dt qu ng vi
b, rng ng ta khng ni hay khng chia s suy t ca ng vi b, xem thng b, hai
ngi khng hp nhau v tnh dc v mau chng tr nn xa cch. Trong lc b din t
thi ca mnh, th bc tranh hon ton i khc. B bc l mt mc cm ti li khi
nhn li cuc i mnh trc ngy m ci. Khi b b bch vi mt s nam gii, phn
ln c v ri. B nhn ra rng i vi mi ngi b l mt ngi on , vui v, cn
i vi chng th li cng ngt, e d, thiu t nhin. B cng thy mnh i hi ngi
chng phi nh b mong mun. Ti th cuc hng dn b gin on v nh hng
dn vng mt khi thnh ph. B ta tip tc vit th cho nh hng dn ni v nhng
cm ngh ca mnh, b vit: Nu ti dm ni vi nh (chng b) nhng iu ny th ti
c th l chnh ti khi nh. Nhng liu iu ny c tc ng g ti lng tin ngi ni
nh khng? Nu ng l chng ti v bit c s tht, ng thy c tm khng? Ti
mun c l mt c gi ng yu ch khng phi l mt con nh c ln nn mi ra
nng ni ny. Sau th ny, b gi tip mt th khc l ra phi trch tht di mi ng.
B k li b rt bc tc rt kh chu mt bui ti khi bn b gh nh. Sau khi h ra
v Ti cm thy hn mt v hnh ng nh vy Ti vn cn cm thy bun phin,
ti li, tc gin v ti v Bill v vn cn ru r nh lc h ko n.
Th l ti quyt nh lm ci vic m ti rt mun lm nhng tr hon mi v ti
cm thy khng th trng mong g ni bt k ngi n ng no ni cho Bill bit iu
g khin ti hnh ng cch ng ght . Ni cho anh y nghe cn kh hn l ni vi
ng ni vi ng cng kh khn lm. Ti khng th k li tng chi tit t m nhng ti
tm cch ni ra nhng cm ngh ti tin v cha m ti v ni nhiu hn na v nhng

thng n ng mc dch y. iu t t nht m ti c nghe nh ni l: c, c l

anh c th gip em v vic ny khi ni v cha m ti. V anh chp nhn c nhng vic
ti lm. Ti ni vi anh l ti cm thy khng n tha trong nhiu trng hp. C
nhiu iu ti khng c php lm ngay c bit chi bi na. Chng ti ni chuyn,
bn lun v i su vo nhiu tnh cm ca c hai ngi. Ti khng ni ht v nhng
thng n ng khng ni tn chng, nhng ti c gi cho anh bit chng bao
nhiu tn. Anh t ra hiu bit v vn sng t n ni TI TIN ANH. Ti cng khng
ngn ngi ni cho anh nghe v nhng tnh cm nh phi l, in khng cn ang m nh
u c ti. V nu nh ti khng s, c l chng bao lu na nhng iu in r ny
khng cn m nh na. Bui ti trc y, khi ti vit cho ng, ti cn tnh b chy Ti
ngh ti vic ri b thnh ph. (Chy trn ton th vn ). Nhng ti nhn thy l nh
vy mnh tip tc chy trn v s khng hnh phc cho ti khi trc din vi n. Chng ti
bn v con ci v mc d chng ti quyt nh i ti khi Bill gn hc xong , ti
sung sng vi s sp xp ny. Bill cng ngh nh ti v nhng iu chng ti mun lm
cho cc con v quan trng nht l nhng iu chng ti khng mun lm cho chng.
Nh vy nu ng khng cn nhn c nhng bc th c ging tuyt vng na th ng
bit rng mi vic u m xui u tt p nh lng mong mun.
By gi ti t hi khng bit sut thi gian qua ng c ngh rng l iu duy
nht m ti c th lm a Bill v ti li gn nhau hn khng? l ci iu m ti
c t ni vi mnh l khng tt cho Bill. Ti ngh n s khin anh ta mt ht nim tin ti
v mi ngi. Ti thy c mt bc ro to ln gia Bill v ti, n ni ti thy anh hu
nh l mt ngi xa l. Cch duy nht khin ti t p mnh phi c hnh ng, l nhn
thy rng nu ti khng th xem phn ng ca anh i vi nhng vic gy phin h cho
ti, th tht l bt cng i vi anh b mc anh y, khng cho c hi chng minh
rng anh l ngi kh tn. Anh y cn t ra thng cm hn th na anh cng b ray rt
v tnh cm i vi cha m anh, v nhiu ngi khc ni chung.
Ti ngh rng bc th ny khng cn c li bn. i vi ti n c ngha l: bi v
trong tr liu b cm thy mn nguyn c l chnh mnh, c ni ln nhng tnh cm
su xa ca mnh, th b khng cn cch x tr khc vi chng na. B thy l mnh phi
l chnh mnh v phi din t nhng tnh cm su thm nht ca mnh, ngay c khi iu
c th gy v trong hn nhn.
Mt yu t khc trong kinh nghim ca thn ch chng ti l mt iu kh tinh t.
H thy rng, nh trong trng hp ny, bc l tnh cm l mt vic thoi mi su xa,
trong khi trc hu nh ch c tnh cch ph hoi v gy tai ha. S khc nhau l do

s kin ny. Khi mt ngi sng ng sau mt mt n th nhng tnh cm khng c

th l ca anh ta chng cht ln ti mc pht n, ch cn mt bin c c bit bp c l
n lin. Nhng nhng tnh cm xm chim c ngi v c bc l vo lc thnh
cn gin, thnh cn bun, thnh c ti cc, v nhng g tng t thng gy nh
hng bt hnh cho nhng ngi lin h, bi v nhng cn y khng tng xng vi
trng hp c bit , v th xem ra v l. S pht khng v mt iu bc bi trong
giao t, c th thc s l nhng tnh cm b dn nn v chi b, tch t t my chc
hon cnh nh vy. Nhng t vo bi cnh bc pht ca n th thy l v l, do
khng sao hiu ni.
y tr liu c th gip b gy ci vng ln qun. V thn ch c th trt ra, trong
nhng cn qun qui, phn n hay tuyt vng, nhng xc ng m anh ta cm thy, v v
anh ta nhn nhng tnh cm ny l ca mnh, nn chng mt i sc n. Do anh ta c
kh nng hn biu l, trong bt k mi lin h gia nh ring bit no , nhng tnh
cm pht xut t mi lin h ny. V nhng tnh cm ny khng cn ti theo trng lng
qu nng t qu kh, nn chng thch hp hn, v xem chng nh d hiu hn. Dn dn
c nhn y biu l tnh cm ca mnh khi n xy ra, ch khng i ti v sau, khi chng
nung nu v chy m trong mnh.
C TH SNG NHNG MI LIN H TRN NN TNG THC
C mt kt qu khc m s hng dn nh hng ti kinh nghim ca thn ch
chng ti trong nhng lin h gia nh. Thn ch khm ph ra, v rt i ngc nhin, l
mt lin h c th c sng trn cn bn ca nhng tnh cm tht, hn l sng trn
cn bn ca mt s gi b t v. C mt ngha su xa v khch l v iu ny, nh
chng ta thy trong trng hp ca b M. Thy rng nhng tnh cm h thn, gin
d v bc bi c th c biu l v mi giy lin h vn tn ti, l iu an lng. Thy
rng ngi ta c th t ra u ym, nhy cm v s st, m vn khng b phn bi
l mt iu cng c sc mnh. Dng nh l do phn no khin iu ny c kt qu tt
l v trong tr liu, c nhn hc c cch nhn ra v biu l nhng tnh cm nh l tnh
cm ca chnh mnh ch khng phi l s kin v mt ngi khc. Nh vy khi ni vi
chng mnh rng iu anh ang lm l sai ht th ch t a ti s ci c thi. Nhng
ni rng Em rt bt bnh v iu anh ang lm l khng nh mt s kin v tnh cm
ca ngi ni, mt s kin khng ai c th chi ci. N khng cn l li t co ngi
kia, l mt im c th tranh ci, nhng Em cm thy khng n khi anh lm nh vy,
nh vy ch l a ra mt s kin tht v mi lin h.

Nhng iu ny khng ch tc dng trn bnh din li ni m thi. Ngi chp nhn
nhng tnh cm ring ca mnh trong ni tm, thy rng c th sng mi lin h cn bn
ca nhng tnh cm c thc ny. Ti xin minh ha im ny bng mt lot trch dn rt
ra t nhng cuc trao i c ghi li ca b S.
B S. sng vi a con gi 10 tui b m gi 70 tui, c y ch ng c nh bng
s au yu ca c. B S. b kim ch, v khng sc kim ch Carol, con gi b. B
cm thy th ght m, nhng khng th biu l tnh cm , bi v Sut i ti cm
thy ti li. Ti ln ln vi cm tng c ti v bt k iu g ti lm, ti u c cm
tng theo cch no , nh hng ti sc khe ca m ti Qu vy, t nm v
trc ti ban m ti m l mnh ang lc m mnh v Ti Ti c cm
tng l ti mun y vng b ra. V Ti c th hiu l Carol c th cm ngh nh th
no. Con ti khng dm m ti cng khng.
B S. bit rng nhiu ngi ngh l b s kh hn nu b xa m b, nhng b
khng lm th c. Ti bit rng nu ti xa b, ti kh c hnh phc, ti s lo lng
v b qu. V ti cm thy t qu nu b mt b gi bnh hon b v.
Trong khi phn nn v mc b thng tr v kim sot qu ng, b bt u nhn
thy vai tr mnh ng, mt vai tr nht hn. Ti thy hai tay b ct li. C l li ti cn
nng hn li m ti. Thc ra ti bit vy, nhng lm nh ti tr thnh mt k hn nht
trong nhng chuyn dnh ti m ti. Ti s lm bt k vic g, trnh mt pha gin ly
ca b, v nhng chuyn khng u.
Nh hiu mnh nhiu hn, b i n mt kt lun ni tm l s gi mi lin h theo
iu b tin l ng, ch khng ty theo thch ca b m na. B cp ti im ny
ngay lc khi u mt cuc ni chuyn. Vng, ti khm ph ra mt iu phi thng l
c l li hon ton ti ti chiu c qu mc ni khc i l lm h c. Bi th ti quyt
tm, nh vn thng quyt tm vo mi bui sng, nhng ln ny th tht, ti s rng.
, bnh tnh v lng l, v nu c c ln cn gin ca mt a tr mun c lu ti.
Ti th lm nh vy. V b ni gin v mt vic khng u, t bn b ng pht dy i
vo phng ring. Ln ny ti khng hi h chy li ni con xin li, v nn n b tr li,
ti l i nh khng bit g c. Th l ch t pht sau, b quay tr li, ngi xung v hi
bun, nhng b qua cn hn. Ti s rng lm nh vy trong t lu
B S. nhn nh r rng rng cn bn cho thi mi ca b l s kin b thc
tnh chp nhn nhng tnh cm ring ca b i vi m b. B ni , ti sao khng trc
din vi vn nh? ng thy , ti cm thy tht khng khip, v ngh rng mnh l

ngi khng khip mi ght m. , th c i din i, v ti c gng gii quyt tt p

nht.
V b chp nhn mnh nhiu hn, b cng c nhiu kh nng hn p ng mt
s nhu cu ca b, cng nh nhng nhu cu ca m b. C nhiu vic ti mun lm t
nhiu nm nay m mi ti nay mi sp khi s. By gi m ti c th nh mt mnh
ti mi gi m. B c in thoi st bn ging nu c m chy bc ln hay
chuyn g khc, c li xm, hay l nu b b au yu Th l ti sp sa theo hc
my lp m ni cc trng cng, v ti sp sa lm nhiu vic m sut i ti mun
lm, nhng nh phi th vai tun o chu nh th hn rng ti ch c ngh m
khng lm. By gi th s lm. V ti ngh rng ngay sau ln u ti i, m ti s mnh.
Tnh cm mi ca b chng bao lu c em ra trc nghim trong lin h vi m
b. M ti mt hm ln cn au tim nng v ti ni m nn vo nh thng v th
no m cng cn nm vin; v ti thc bch b i bc s, v bc s ni l tim b tt, b
cn ra khi nh i gii tr. Th l b i thm mt ngi bn trong mt tun, i xem trnh
din v vui chi. Nh vy ti lc chun b i nh thng, ti t ra d dn i vi b,
bng cch ci li b trc mt Carol v ri b phi li bc, v khi phi gip mt vi s
kin l b tim b khe nh voi, b ngh b c th nhn dp ny i gii tr. Vy cng tt.
Hu hiu lm.
Cho ti y i vi b S. mi lin h ci tin, nhng i vi m b th khng.
Du sao cng cn mt tri ca tm hnh. Sau ny b S. ni Ti vn rt thng hi m
ti. Ti s phi nh b. V cn iu ny na, ti i n mc m ti ght b, ti khng
chu ni khi chm vo b, ti mun ni l c st hay l iu g nh th. Khng phi ch
vo lc ti gin d hay c iu g, khng ch trong chc lt. Nhng ti cng thy mnh
c i cht mn thng i vi b; hai ba ln khi v n nh, khng cn ngh ngi g, ti
hn chc b ng ngon, thng ti ch ng ngoi ca gi vng vo. V ti cm thy t
t hn i vi b; s th hn b tan bin dn, mt lt vi ci mc b kim sot ti.
V th nn, ti l ba qua khi ti ang gip b sa son, trang im, ti chi tc
cho b, l khong thi gian lu nht ti chu ng ni s ng chm vo b, ti ng
cun tc cho b; v bng nhin ti thy, by gi khng cn l iu bc bi i vi ti
na, thc ra vic lm ny cng vui.
Nhng on trch ny phc ha ra mt mu v s thay i trong nhng lin h gia
nh m chng ti rt quen thuc. Mc d b kh lng dm nhn, ngay c vi chnh
mnh, b S. cm thy th hn m v nh th l b khng c quyn lm nh vy. Dng

nh chng c g khc s xy ra, ngoi tr s kh khn, nu nhng tnh cm ny bc

l cng khai trong mi lin h. Vy m khi b th cho chng xm nhp hon cnh th
b li thy mnh hnh ng vng vng hn, trn vn hn. Mi lin h ci thin ch khng
suy thoi. iu ng ngc nhin nht l khi sng mi lin h trn cn bn ca nhng tnh
cm tht, b thy rng s th hn, s ght b khng phi l nhng tnh cm duy nht b
c i vi m b. S u ym, lng thng yu v s vui thch cng l nhng tnh cm i
vo mi lin h. Thy r l c nhng lc bt ha, ght b v gin d gia hai ngi.
Nhng cng s c s knh trng, s hiu nhau v s a thch. Dng nh h hc
c ci iu m nhiu thn ch khc hc c, rng lin h khng cn phi sng
trn cn bn gi to, nhng c th sng trn cn bn ca s bin chuyn ca nhiu tnh
cm c thc.
Qua nhng v d ti chn, xem nh ch c nhng tnh cm tiu cc l kh bc l
hay kh sng. Ngh vy l lm. ng K, mt nh chuyn nghip tr tui, thy l khm ph
nhng tnh cm tch cc nm n su di b mt, cng kh nh khm ph nhng tnh
cm tiu cc. on trch ngn di y cho thy phm cht thay i ca ng v a
con gi ba tui ca ng.
ng ni: iu ti suy ngh khi ngi trn xe xung y l ti nhn con gi chng ti
khc qu i Sng nay ti chi vi chu v chng ti ti sao lc ny ti thy kh ni ra
qu? y l mt th kinh nghim tuyt vi rt m p, v l mt iu thch th v
sung sng, v dng nh ti thy v cm thy chu gn gi ti qu. y l iu ti
thy c ngha Khi trc, ti c th ni v chu Judy. Ti c th ni nhng iu hay v
chu v nhng iu ng nghnh chu lm v ni v chu nh l ti cm thy mnh, l mt
ngi cha sung sng thc tnh, nhng c mt ci g khng tht trong lm nh l
ti phi ni nhng iu ny bi v ti phi cm thy nh vy, v l cch mt ngi cha
nn ni v a con gi mnh, nhng iu ny khng thc s ng, bi v ti vn c
nhng tnh cm tiu cc v ln ln v n. By gi th ti ngh n l a nh tuyt vi
nht th gii.
NTL: Trc y ng cm thy nh th Ti phi l mt ngi cha hnh phc
sng nay ng l mt ngi cha hnh phc
- Sng nay ti cm thy nh vy. Con b ln qua ln li trn ging v n hi ti
c mun i ng li khng; ti bo cng c v n ni, nu vy con i ly mn li ri
n k mt truyn cho ti nghe khong chng ba truyn trong mt truyn truyn n
qung sang truyn kia ti c cm tng nh chnh iu ny l iu ti thc tm mong

mun Ti mun c th kinh nghim ny. C cm tng l ti Ti cm thy mnh

ln, ti on vy. Ti cm thy mnh thnh nhn nghe nh l lng, nhng ti cm thy
mnh l mt ngi cha trng thnh, c trch nhim, bit yu thng; ngi gi
dn, nghim tc, hnh phc l cha a tr ny. Trong khi trc y ti cm
thy yu ui, v c l l bt xng, khng ng c quan trng dng y, v lm cha l
mt iu rt quan trng.
ng thy c th chp nhn nhng tnh cm tch cc vi chnh mnh t th mt
ngi cha tt, v chp nhn mt cch y tnh yu m m i vi a gi nh ny.
ng khng cn phi gi b l mnh thng yu n, s c tnh cm no khc c th n
np bn di.
Ti ngh rng bn s khng ngc nhin khi bit rng t lu sau khi ni iu trn, ng
ta li ni thm l ng cng c t do hn biu l s nng gin v bc bi i vi
a con gi ca mnh. ng ta hc c rng tnh cm no hin hu th u ng
c sng. Khng cn phi ph mt lp du bng che y.
S CI THIN TRONG CUC GIAO TIP HAI CHIU
Kinh nghim trong tr liu dng nh em li mt thay i khc trong cch thc m
thn ch chng ti sng trong lin h gia nh. H hc c t nhiu v cch khi u v
duy tr mt cuc giao tip hai chiu thc s. Hiu thu o nhng t tng v tnh cm
ca mt ngi khc, vi y ngha ca chng i vi ngi y, v c ngi y
thu hiu tr li, l mt trong nhng kinh nghim sung mn nht ca con ngi, nhng li
rt him. Nhng ngi n vi chng ti tr liu k li nim hn hoan ca h, khi
thy rng mt s giao tip ch tnh nh th i vi nhng ngi trong gia nh h, c th
c c.
Mt phn iu ny c c l nh kinh nghim giao tip vi ngi hng dn.
Chnh s khoan khoi, s th dn khi cn t v, thy mnh c cm thng, khin
cho thn ch mun to bu khng kh ny cho ngi khc. Thy rng trong lin h tr liu
nhng ngh ng s nht, nhng tnh cm bt thng v k cc nht, nhng m c
v hy vng in r nht, nhng hnh vi b i nht ca mnh u c th c mt ngi
khc hiu; l mt kinh nghim ht sc th thi. Ngi ta bt u thy l mt ngun
nng lc c th tip vn sang ngi khc.
Nhng cn c mt l do cn bn hn, ti sao nhng thn ch ny c th hiu c
nhng ngi trong gia nh mnh. Khi chng ta sng ng sau mt b mt gi b, khi
chng ta c gng hnh ng theo nhng cung cch khng ph hp vi tnh cm ca

chng ta, th chng ta khng dm t do lng nghe ngi khc. Chng ta lun lun phi
phng, s ci b mt b chc thng. Nhng khi mt thn ch sng theo cch m ti
m t, khi anh ta l nhng tnh cm tht ca mnh trong ng bi cnh n ny sinh,
khi nhng lin h gia nh ca anh ta c sng trn cn bn ca nhng tnh cm c
thc, th anh ta khng th thn na, v anh ta c th thc s lng nghe, v hiu mt
ngi khc trong gia nh. Anh ta c th t cho php mnh nhn xem cuc i hin ra
nh th no i vi ngi y.
iu ti ang ni n c th c minh ha qua kinh nghim ca b S., ngi ph
n c trch li phn trn. Trong mt cuc gp mt sau khi chm dt nhng
bui ni chuyn, b S. c yu cu k li vi phn ng v kinh nghim ca b. B ni
Lc u ti khng cm thy l tr liu. ng bit khng? Ti ngh ti ch c vic ni,
nhng khi suy ngh mt cht, ti nhn ra l mt s hng dn, l th hng dn
tt nht, bi v ti tng c gip kin, v kin rt hay, do cc bc s, do gia
nh, bn b nhng chng c hiu qu g. V ti ngh l n c vi ngi ta, ng
khng th by nhng chng ngi vt v nhng th nh vy, bi v ng khng thy c
phn ng tht Nhng ti suy ngh nhiu v vic ny v hin gi ti p dng ni vi
Carol, cht cht thi (ci), hay l ang c gng p dng. V khi b trch n x t
qu vi b ngoi gi c, au yu ca n, v ti cng tha bit l Carol cm thy th no
ri. B mun p n v b tht khng khip!. Nhng ti khng ni nhiu vi Carol hay
rng khuyn bo n. Ti ch c lm cho n ni c cho n thy l ti v phe n, ng
sau n, d n c lm g chng na. V n k cho ti nghe xem n cm thy th no,
v k nhng phn ng nh ca n trc s vic, v kt qu tht l tt p. N ni vi ti
rng, m i, b ngoi va gi va au yu lu qu. V ti ni, ng ri. V ti khng ln
n n, cng khng khen n, v ch trong mt thi gian ngn , n bt u gii ta
khi u c nhng chuyn nh nht khng c s d xt hoc c gng ca ti Vy
m i vi n hiu nghim lm . V i vi m ti cng c i cht kt qu.
Ti ngh chng ta c th ni v b S. rng v b chp nhn tnh cm ca chnh
b, v v b mun bc l chng v sng vi chng, cho nn by gi b thy c lng
mun hiu con gi v m, b b cm th mt cch su sc nhng phn ng ca nhng
ngi ny trc cuc sng. B c kh t do khng phi phng v, c th lng
nghe vi thi tha nhn, v cm nghim chnh nhng tnh cm ca h v cuc i. S
pht trin ny xem nh c th ca s thay i thng xy ra trong i sng gia nh
ca thn ch chng ti.
VUI LNG CHP NHN CHO NGI KHC C C LP

Cn mt khuynh hng cht m chng ti nhn thy v ti mun m t. iu ng

lu l thn ch chng ti ng v hng cho php mi ngi trong gia nh c c
nhng tnh cm ring ca mnh v c l mt ngi ring bit. iu ny c v l mt
li khng nh k l, nhng chnh li l mt bc cn bn. C l nhiu ngi trong chng
ta khng lu ti p lc khng khip m chng ta thng p t ln v, chng, con
chng ta, bt h cng phi c nhng tnh cm nh chng ta. Dng nh chng ta mun
ni: Nu nh con mun ba thng con, con phi c nhng tnh cm nh ba. Nu ba cm
thy cch n ca con l xu, th con cng phi cm thy l xu. Nu ba thy mt mc
tiu no ng mong c, th con cng phi cm thy th. Nhng khuynh hng m
chng ti thy ni thn ch th ngc hn. C s vui lng ngi khc c nhng tnh
cm khc bit, nhng gi tr khc bit, nhng mc tiu khc bit. Ni tm li l c s
ng thun ngi ta c l mt ngi ring bit.
Ti tin rng ci khuynh hng ny pht trin khi ngi y khm ph ra rng mnh
c th tn nhim chnh tnh cm v phn ng ca mnh rng nhng thi thc su xa ca
mnh th khng ph hoi, hay gy thm ha, v rng chnh anh ta khng cn phi c
canh chng, nhng c th sng trn cn bn thc. Trong khi anh hc c rng anh c
th t tin ni mnh, vi s c o ca ring mnh, anh ta tr nn sn sng hn tn
nhim ngi v, hay a con, v chp nhn nhng tnh cm, nhng gi tr c o ni
ngi khc y.
iu m ti mun ni nm trong nhng l th ca mt b v chng b. Nhng
ngi ny l bn ca ti v h c mt cun sch ti vit, v h ch ti cng vic ti
ang lm. Nhng nh hng ca cun sch y tng t nh s tr liu. B v vit cho
ti, v km theo mt on trong th ni v phn ng ca b: S rng anh ngh l chng
ti ch thch nhng chuyn tm pho, chng ti c cun Thn Ch Trng Tm Tr
Liu. Ti c gn xong ri. Phn ln nhng iu anh thng ni v cc sch khng cn
ng, t nht l vi ti. Thc vy n gn ging nh l mt kinh nghim tr liu. N bt ti
phi suy ngh v vi lin h khng tha ng trong gia nh chng ti, nht l thi ca
ti vi Phillip (a con trai 14 tui ca b). Ti nhn thy l t lu ti khng biu l lng
yu thng tht i vi n, bi v ti ght ci v th ra mt ca n, khng chu n lc
vn ln theo bt k mt tiu chun no m ti ngh l quan trng. T khi ti ngng ly
gn ht trch nhim v nhng mc tiu ca n, v i x vi n nh mt con ngi, nh
ti lun lun i x vi Nancy chng hn, tht l lng nhn thy nhng thay i xut hin
trong nhng thi ca n. Khng long tri l t nhng l mt khi u nc lng.
Chng ti khng cn thm vn n v vic hc trng na, v mt hm n khoe l n

c im u cho bi thi ton. Ln u tin trong ba nm nay.

t thng sau ti nghe chng b k Anh khng nhn ra thng Phil u. Mc du n
khng nhiu li, n khng cn l mt tn lm l kh hiu. Lc ny n hc hnh kh hn
trc, mc du chng ti khng mong n tt nghip u hng. Anh l ngi c cng ln
trong s ci thin ca n v n bt u trin n t khi ti bt u tin tng ni n, cho n
c l chnh n, v thi khng nn khun n tr thnh tng hnh vinh quang ca cha
n khi tui y. i, phi chi mnh c th xa b nhng li lm trong qu kh.
Ci quan nim tn nhim cho c nhn c l chnh h, i vi ti tht y ngha.
i khi ti mng tng nu mt a tr c i x theo cung cch y ngay t u th
kt qu s nh th no? Gi th a tr c php c nhng tnh cm c bit ca n
gi th n khng bao gi phi ph nhn nhng tnh cm ca mnh c yu thng.
Gi th cha m n c t do c v din t nhng tnh cm c bit ca chnh h,
thng l khc vi tnh cm ca n v thng cng khc gia hai ngi. Ti thch ngh
ti tt c nhng ngha m mt kinh nghim nh vy s c. S c ngha l a tr s
ln ln t knh trng nh mt ngi c nht. S c ngha l ngay c khi hnh vi ca n
cn c ngn cn, n vn gi li c s s hu cng khai ca nhng tnh cm ca
n. S c ngha l hnh vi ca n s l mt s thng bng thc t, dung ha c tnh
cm ca chnh n v nhng tnh cm ca ngi khc. Ti tin l n s l mt c nhn c
trch nhim v t ch, chng khi no cn t di lng v nhng tnh cm ca mnh. N s
tng i thot khi nhng s thch nghi lch lc tng lm qu qut nhiu ngi trong
chng ta.
BC TRANH KHI QUT
Nu ti nhn xt ng nhng hng i trong kinh nghim ca thn ch, th thn ch
trng tm tr liu xem nh c mt s tng quan vi i sng gia nh. Cho ti c ti
khng nh nhng im ny bng mt hnh thi chung hn.
C v nh mt c nhn thy c hi lng v lu v di, khi bc l nhng thi
tnh cm mnh m v bn b, trong hon cnh m chng bng ln, trc ngi m chng
c lin quan ti, v theo chiu su m chng tim tng. iu tt hn l t chi khng
chu nhn l nhng tnh cm y hin hu, hay chng chng cht mi cho ti pht
n, hoc hng chng ti mt hon cnh khc, khng phi hon cnh trong n bng
dy.
C v nh mt c nhn khm ph ra rng mnh s tha mn hn, v lu di, khi
sng mi lin h gia nh trn cn bn tnh cm tht gia ngi vi ngi, thay v sng

mi tng quan trn cn bn l mt s gi b. Mt phn ca s khm ph ny l do

kinh nghim sau y. Thng thng ngi ta lo s rng mi lin h s b ph hy nu
nhng tnh cm tht c tha nhn. Nhng ni lo s y thng l khng c nn tng,
nht l khi nhng tnh cm c din t nh l ca chnh mnh, ch khng khng nh
mt iu g v ngi kia.
Thn ch ca chng ti thy rng khi h t l mnh ra mt cch t do hn, khi
m tnh cht b mt ca lin h snh i cht ch hn vi nhng thi bin ng nm
bn di, th h c th gt ra mt bn mt s th th ca h v thc s lng nghe ngi
kia. Thng l ln u tin, h bt u hiu ngi khc cm thy th no, v ti sao h
li cm thy nh vy. Th l s hiu bit ln nhau bt u thm nhp tc ng h tng
gia ngi vi ngi.
Sau cng, c s chp nhn cho ngi khc l chnh h. Bi v ti cng mun
c l chnh ti, th ti sn sng cho bn c l chnh bn, vi tt c ngha ca
n. iu ny c ngha l gia nh i theo hng tr thnh mt s nhng ngi c nht
v ring bit, vi nhng mc tiu v gi tr ring t, nhng li c gn b vi nhau bng
nhng tnh cm tht tch cc v tiu cc hin hu gia h, v bng nim khng kht
ca s hiu bit ln nhau, hay t ra l s hiu bit mt phn nhng th gii ring t ca
nhau.
Bng nhng cch ny, ti tin rng, mt cuc tr liu vi kt qu l mt c nhn tr
thnh chnh mnh mt cch y v su xa, cng em li thnh qu l anh ta c mn
nguyn hn trong lin h gia nh; tt c u c v mt mc ch, l gip mi ngi,
trong tin trnh khm ph v tr thnh chnh mnh.

Created by AM Word2CHM

Chng 12. NG U VI NHNG TRC TRC TRUYN THNG GIA

NGI VI NGI, NHM VI NHM
TIN TRNH THNH NHN Phn 2. NG DNG VO NHNG LNH VC KHC NHAU CA I SNG

Chng ny c vit sm nht trong tt c quyn sch. Nm 1951, n c trnh

by vo l k nim 100 nm Hi tho v Truyn thng ti i hc Northwestern
University, di nhan : Truyn Thng, nhng chng ngi v khai thng. Bi ny
c in li do nhiu nhm khc nhau, trong cc tp ch nh: Harvard Business Review,
v ETC, tp ch ca Hip Hi Ng Ngha hc.
Mc d nhng minh ha dng nh li thi, nhng ti xp n vo y v n
nu ln mt im quan trng lin quan n nhng cng thng trong cc nhm quc gia v
quc t. ngh ct gii quyt cng thng gia Nga v M lc y c v cc k l tng.
By gi th n c nhiu ngi chp nhn nh l ting ni ca lng tri.
Xem nh k l mt ngi m tt c s c gng ngh nghip dn ht vo Tm l tr
liu li ch tm vo nhng vn truyn thng. C mi lin quan no gia vic cung cp
s gip tr liu cho nhng c nhn b ri lon tnh cm v s quan tm ti nhng cn
tr trong vic truyn thng? Thc ra mi lin quan tht cht ch. Tt c cng vic ca
tm l tr liu l ng u vi s tht bi v truyn thng. Ngi b ri lon tnh cm,
ngi mc bnh tm thn l ngi gp kh khn, bi v trc tin s truyn thng bn
trong anh h, th n, bi v kt qu d nhin ca n l s thng truyn vi ngi
khc b thng tn. Nu ni nh vy nghe nh k l vi bn, th xin ti ni theo li
khc. Trong c nhn au thn kinh, c nhng phn ca anh ta c gi l v thc, b
c ch, hay b t khc khng c thc, b ngn chn, nn nhng phn y khng cn
bt lin lc c phn thc hay phn t iu hnh ca chnh anh. Bao lu m iu ny
cn ng, th cn nhng lch lc trong cch anh thng truyn vi ngi khc, v nh th
anh va kh s bn trong chnh anh, va kh s trong nhng lin lc vi ngi khc.
Cng vic ca Tm l Tr liu l gip ngi ny thc hin, qua lin h c bit vi nh tr
liu, s thng truyn tt bn trong chnh mnh. Mt khi iu ny thc hin c ri th
anh ta c th thng truyn t do hn v hu hiu hn vi ngi khc. Khi y ta c th
ni rng tm l tr liu l mt s truyn thng tt, bn trong v gia ngi vi ngi.
Chng ta cng c th xoay ngc cu ny li th n vn s ng. Truyn thng t do,
truyn thng tt bn trong v gia ngi vi ngi th lun lun c tnh tr liu.
Bi th vi s vn ling kinh nghim v truyn thng trong hng dn v tm l tr
liu ti mun trnh by hai tng. Ti mun xc nh mt iu m ti tin l mt trong
nhng yu t ln lm b tc v gy tr ngi cho s truyn thng, sau s trnh by ci

iu m kinh nghim sng ca chng ti cho thy l mt phng cch rt quan trng
ci thin hay gip cho s truyn thng c d dng.
Ti xin a ra mt gi thuyt cu xt l chng ngi ln nht cho s truyn
thng gia ngi vi ngi chnh l ci khuynh hng t nhin ca chng ta a xt
on, nh gi, chp thun hay bc b li khng nh ca ngi khc, hay nhm khc.
Ti xin c lm sng t iu ti mun ni bng nhng v d n gin. Hm nay khi cc
bn t bui nhm hp ny ra v, rt c th s c nghe ni Ti khng a bi ni
chuyn ca ng ta. Cc bn s p ng th no? Cu tr li hu nh bao gi cng l
s ng hay bc b ci thi c biu l. Hoc gi cc bn s p: Ti cng vy.
Ti thy d qu, hoc c th p cch khc: , ti ngh l hay y ch. Ni khc i,
phn ng u tin ca cc bn l nh gi li ngi ta va ni vi mnh, nh gi theo
quan im ca cc bn theo ci khung nhn thc ring ca mnh.
Hay ly mt v d khc. Gi th ti ni mt cch xc tn Ti ngh rng nhng ng
vin cng ha nhng ngy gn y x s c l lm, phn ng no ny sinh trong tr cc
bn khi nghe ni th? Hu nh chc chn s l mt phn ng nh gi. Cc bn s thy
mnh ng , hoc khng ng , hay s c s xt on no v ti ng ta phi l
mt ngi bo th, hoc ng ta c v vng vng trong suy ngh.
V d va k trn em n mt yu t khc lin quan ti gi thuyt ca ti. Mc
du khuynh hng nh gi l chung trong hu ht mi cuc trao i ngn t, n cng
ln ti mc cao hn trong nhng hon cnh m tnh cm v xc ng dnh dp su
xa. Nh vy l tnh cm cng mnh m th cng t c yu t chung trao i. S ch c
hai tng, hai tnh cm, hai phn on bt ht nhau trong khng gian tm l. Ti dm
chc l cc bn nhn ra im bng kinh nghim ring ca mnh. Khi chnh bn thn
cc bn khng dnh dp v phng din tnh cm, v c nghe thy mt cuc tranh lun
ny la, cc bn b i v ngh Thc s h u c ni cng mt vn . V ng nh
vy. Mi bn u ang xt on, ang nh gi theo nhn thc ring ca mnh. Khng c
g c th gi l truyn thng theo ng ngha. Ci khuynh hng phn ng li bt k mt
li khng nh no mang ngha tnh cm, bng mt phn on gi tr theo quan im
ring ca chng ta, ti xin nhc li l mt chng ngi ln cho s truyn thng gia
ngi vi ngi.
Nhng c cch g gii bi ton ny khng, c cch g trnh chng ngi
ny khng? Ti c cm tng chng ti c nhng tin b nc lng nhm mc tiu v
ti xin trnh by tht n gin. S truyn thng tht s xy ra, v khuynh hng nh gi

trnh c, nu chng ta lng nghe vi s thu hiu. Th ngha l g? C ngha l nhn

mt tng, mt thi c bc l, theo quan im ca ngi kia, l cm th iu
ngi y cm, l th hin ci khung nhn thc (frame of reference) ca ngi y, iu
ngi y ang ni.
Ni gn qu nh vy, iu ny nghe nh n gin ti mc v l, nhng khng phi
vy u. y l phng php chng ti thy rt mc hiu nghim trong lnh vc tm l
tr liu. l tc nhn hu hiu nht m chng ti bit c, lm thay i cu trc
cn bn v nhn cch ca mt c nhn, v ci thin nhng lin h cng nhng truyn
thng ca anh ta vi ngi khc. Nu ti c th nghe c iu anh y ni vi ti, nu
ti c th hiu iu i vi anh l th no, nu ti c th nhn ra ci ngha ring t
i vi anh, nu ti cm c ci hng v tnh cm ca n i vi anh, th ti gii ta
c nhng tim nng v thay i trong anh ta. Nu ti thc s hiu anh y ght cha
mnh, hoc ght trng i hc nh th no nu ti c th bt c ci cay ng ca
s s b in, hay s bom nguyn t th s gip anh c lm thay i i chnh
nhng th ght v lo s y, v thit lp nhng lin h thc t v hi ha vi chnh
nhng ngi v nhng hon cnh m anh cm ght v s hi. Nh cng cuc nghin
cu m chng ti bit v s thu hiu v thu cm ny hiu bit, thng cm vi mt
ngi, ch khng phi v ngi y l mt phng php hu hiu n ni n c th
em li nhng thay i ln trong nhn cch.
Vi ngi trong cc bn c th cm thy mnh chm ch lng nghe ngi khc
v cha bao gi thy nhng kt qu nh vy c. Rt c th l s ch lng nghe ca
cc bn khng phi l th loi m ti m t. May mn thay ti c th ngh cc bn
lm th mt cuc th nghim nho nh trc nghim v phm cht ca s hiu bit
thng cm ca cc bn. Ln sau, khi cc bn tranh lun vi b x, vi mt ngi bn,
hay mt nhm bn hu, xin tm ngng tranh lun trong chc lt v th nghim, xin
a ra iu lut ny Mi ngi ch c ni bin h cho mnh sau khi nhc li
nhng kin v nhng tnh cm ca ngi ni trc mnh, mt cch trung thc, sao cho
ngi ny mn nguyn. Cc bn thy ngha ca vic ny l g cha? Ch n gin c
ngha l trc khi trnh by quan im ring ca mnh, cc bn cn phi thc s t ti
ci khung nhn thc ca ngi ni trc , thu hiu nhng tng v tnh cm ca
ngi kia ti mc tm gn chng li dm ngi . Nghe nh n gin, c phi khng?
Nhng nu cc bn lm th, cc bn s pht hin y l iu kh lm nht m cc bn
tng th. Du sao, mt khi cc bn c kh nng nhn thy quan im ca ngi
khc, nhng li ph phn ca cc bn cng s c duyt li t ci r. Cc bn s thy

rng s xc cm c loi ra ngoi cuc tranh lun, nhng khc bit gim bt, v nhng
s khc bit cn li l thuc loi hu l v c th hiu c.
Cc bn c th tng tng c phng php ny s c ngha g, nu n
c s dng vo nhng lnh vc ln lao hn? iu g s xy ra trong mt cuc tranh
chp gia cng nhn v ban lnh o nu s gp mt c iu khin theo cch ny l:
pha cng nhn, khng cn ng , nhng c th ni li xc ng quan im ca ban lnh
o, theo cch m lnh o chp nhn c; v lnh o, d khng chp nhn lp
trng ca cng nhn, nhng c th xc nh lp trng , cch m cng nhn nhn
nhn l chnh xc. Th c ngha l s truyn thng thc s c thit lp, v ngi
ta c th bo m khng sai rng mt gii php hu l no sp c t ti.
Nu phng php ny l mt con ng hu hiu dn n s truyn thng v
nhng lin h tt, v ti tin chc l cc bn s ng nu cc bn lm cuc th nghim
ti ni, ti sao n khng c th v s dng rng ri hn? Ti s c k ra nhng
ni kh khn khin n khng c dng n.
Trc ht n i hi phi c can m, mt c tnh khng ph qut lm. Ti mang
n Tin s S.I. Hayakawa, nh ng ngha hc, nh ng ch mi thy l hnh ngh tm l
tr liu theo cung cch ny l mt s liu lnh thc s, v i hi phi can m. Nu cc
bn thc s thu hiu mt ngi khc theo cch ny, nu cc bn mun i vo th gii
ring t ca ngi y v bt c ci nhn i ca ngi y, m khng a ra mt li
phn on nh gi no, th cc bn s c nguy c l chnh mnh b thay i. Cc bn c
th nhn s vic theo cch ca ngi y, cc bn c th thy mnh b nh hng trong
thi hay trong nhn cch ca mnh. Ci nguy c b thay i ny l mt trong nhng
vin tng hi hng nht, phn ln chng ta khng chu ni. Nu ti i vo, mt cch tht
y , vi tt c kh nng ca mnh, vo th gii ring t ca mt ngi lon tm thn,
th c nguy c l ti s b lc mt trong th gii khng? Phn ln chng ta u s,
khng dm liu lnh nh vy. S ng chng ta khng th lng nghe. Chng ta thy mnh
b hi thc phi nh gi, bi v vic lng nghe xem chng nguy him qu. Nh vy i
hi u tin l can m, m can m th chng ta khng phi lc no cng c.
Nhng cn mt tr lc th nh na. ng vo lc m nhng xc ng mnh m
nht, l lc kh thc hin ci khung nhn thc ca ngoi khc hay nhm khc nht.
Nhng chnh vo lc , thi y rt cn, nu mun c s thng truyn. Chng ti
khng thy iu ny l mt tr lc khng th vt qua c, theo kinh nghim tm l tr
liu ca chng ti. Mt phe th ba, c kh nng t sang mt bn nhng tnh cm v

nhng nh gi ca chnh mnh, c th gip nhiu, bng cch lng nghe vi s hiu bit
thng cm vi mi ngi hay mi nhm, v lm sng t nhng quan im v thi m
mi bn bo v. Chng ti thy iu ny rt hu hiu trong nhng nhm nh ni c
nhng thi mu thun hoc xung khc. Khi nhng phe ca mt cuc tranh chp, nhn
ra l h c hiu bit thng cm, rng c ngi no nhn thy hon cnh ra sao i
vi h, th nhng li khng nh bt b cng iu ha v bt tnh phng, v khng
cn phi gi thi Tao ng 100% v my sai 100% na. nh hng ca cht xc
tc hiu bit trong nhm, cho php nhng thnh vin khc tin gn, gn hn, ti s tht
khch quan trong mi lin h. Bng cch ny s truyn thng h tng c thit lp v
mt th ng no c th c c. Nh vy chng ta c th ni rng mc d cng
ca xc ng tng gia s kh khn trong thng cm vi i th, kinh nghim ca
chng ti cho thy rng hng dn vin hoc iu tr vin c sc xc tc, hiu bit v v
t, c th vt qua chng ngi ny trong mt nhm nh.
Tuy nhin, cu sau ny gi ln mt tr lc khc trong vic s dng phng php
m ti m t. Cho ti nay tt c kinh nghim ca chng ti l vi nhng nhm nh,
mt gip mt nhng nhm nh phi by nhng cng thng k ngh, cng thng tn
gio, cng thng mu da, v nhng nhm tr liu trong hin din nhng cng thng
ring t. Trong nhng nhm nh ny, kinh nghim ca chng ti c xc nh bi mt
s nghin cu, chng t rng phng php lng nghe v thu hiu a ti s ci thin
truyn thng, s chp nhn d dng hn nhng ngi khc v bi nhng ngi khc, ti
nhng thi tch cc hn trong bn cht, gii quyt vn . C s gim st v
phng, v nhng li khng nh qu ng, v thi a nh gi v ph bnh. Nhng
nhng pht hin ny xy ra trong nhng nhm nh. Ta c th lm g thc hin s hiu
bit gia nhng nhm ln hn, xa cch v a l? Hay gia nhng nhm mt i mt
khng ni cho chnh mnh, nhng ch l nhng i din cho nhng ngi khc, nh nhng
ngi c y nhim ti Lin Hip Quc? Thc tnh chng ti khng c nhng gii php
cho nhng cu hi ny. Ti tin l hon cnh hin nay c th c trnh by nh th ny.
Vi t cch l cc nh khoa hc x hi chng ti c mt cch gii quyt vn b tc
trong truyn thng, nh kinh nghim trong phng th nghim. Nhng xc nh gi tr
ca gii php ny, v em p dng n cho nhng vn trng i v b tc trong truyn
thng gia nhng giai cp, nhng nhm v nhng dn tc, phi c thm nhng ngn
khon, nhiu cuc nghin cu, v s suy ngh y sng to trn mt bnh din cao hn.
Ngay c vi s kin thc hn ch hin nay, chng ta cng thy mt s bc c th
i c, ngay c bn trong nhng nhm ln, l gia tng s lng lng nghe vi, v gim

bt s lng nh gi v. tr tng tng hot ng mt lc, chng ta hy gi th l

c mt nhm quc t c hun luyn v tr liu n vi cc lnh t Lin X v ni
Chng ti mun c mt s hiu bit thu o v nhng quan im ca cc ngi, v cn
quan trng hn na, v nhng thi v tnh cm ca cc ngi i vi Hoa K. Chng
ti s tm lc v ti tm lc nhng quan im v tnh cm ny nu cn, cho ti khi
cc ngi ng l s m t ca chng ti th hin tnh th ng cc ngi. Ri gi th
h cng lm vic y vi nhng nh lnh o trong nc chng ta. V sau nu h ph
bin tht rng ri quan im ny, vi nhng tnh cm m t tht r, ch khng theo li
ro tn xch m, th kt qu c th rt ln y ch? Ti khng dm bo m loi hiu
bit d xy n hn. Chng ta c th hiu bit nhng tnh cm ca mt ngi ght
chng ta, mt cch d dng, khi nhng thi ca ngi y c m t cho chng ta
mt cch chnh xc bi mt ngi th ba, hn l khi ngi y vung nm tay v hng
chng ta.
Nhng ngay khi m t bc u nu ln mt tr ngi cho gii php hiu bit.
Nn vn minh ca chng ta cha c nim tin ni cc khoa hc x hi c th p
dng nhng iu tm c ca h. i vi khoa hc vt l th ngc li. Trong chin
tranh khi mt gii p c tm ra ni phng th nghim v vn cao su tng hp, bao
nhiu triu la v mt s lng to ln ti nng c chi tiu cho vn s dng
thnh qu ny. Nu ch to c vi milligam cao su tng hp th cng c th ch to
bao nhiu ngn tn, v h thnh cng. Nhng trong lnh vc x hi, nu tm ra
cch lm d dng s hiu bit ln nhau v s truyn thng trong nhng nhm nh, th
khng c g bo m l n s c s dng. C th phi i n th h sau, hay hn
na, trc khi tin v nhng khi c c b ra khai thc khm ph ny.
kt thc, ti mun c kt ci gii php c nh ny cho vn chng ngi
trong truyn thng, v nu ln mt vi c tnh ca n.
Ti ni rng cng cuc nghin cu v kinh nghim ca chng ti cho n nay,
cho thy nhng trc trc trong vn truyn thng, v ci khuynh hng nh gi l tr
ngi ln i vi truyn thng, c th trnh c. Gii php c p dng bng cch to
mt hon cnh trong mi bn ca cc phe khc nhau i ti ch hiu bn kia theo quan
im bn kia. iu ny t c trong thc t, ngay c khi m nhng tnh cm bc
cao, nh nh hng ca mt ngi mun hiu mi quan im mt cch trit , v
ngi y thc hin vai tr xc tc, thi thc s hiu nhau hn.
Phng php ny c nhng c tnh quan trng. N c th c mt phe bt u

trc, khi phi i phe kia sn sng. C th do mt ngi th ba v t khi s, min

l ngi c c s cng tc ti thiu ca mt trong cc phe.
Phng php ny c th ng u vi nhng s thiu thnh tht, nhng phng v
qu ng, nhng li ni lo, nhng b mt man tr, hu nh l c tnh ca bt k s
tht bi no trong truyn thng. Nhng bp mo phng v ny s rt xung vi tc
mau n kinh ngc khi ngi ta nhn thy rng mc tiu duy nht l hiu bit ch
khng phi phn on.
Phng php ny chc chn v mau chng dn ti pht hin s thc, ti lng gi
ng mc v nhng chng ngi khch quan trong s truyn thng. Khi mt bn bung
li phn no s phng v th bn kia cng s bung lng bt, v hai bn tin n gn s
tht hn.
Phng php ny dn dn a n truyn thng h tng. S truyn thng y c
khuynh hng tin v pha gii quyt vn hn l tn cng mt ngi hay mt nhm.
N dn a ti hon cnh trong ti thy vn i vi anh l nh th no, v anh
cng thy vn i vi ti l nh th no. Nh vy, vn c nhn nh chnh
xc v st thc t, hu nh chc chn n s nhng b trc s dn gii ca l tr, v
nu mt phn khng gii quyt c, th cng c an tm chp nhn l n nh th.
Cui cng, iu ny xem nh mt gii p ni phng th nghim cho s trc trc v
truyn thng trong nhng nhm nh. Liu chng ta c chp nhn c li gii p trn
bnh din nh ny, em nghin cu k li, tinh luyn thm, v pht trin n ng dng
cho nhng tht bi gn nh bi t v truyn thng, nhng tht bi ang e da ngay c
s sng cn ca th gii hin i ca chng ta khng? i vi ti y l mt vic c th
lm v mt thch thc m chng ta nn thm him.

Created by AM Word2CHM

Chng 13. TH PHT BIU MT NH LUT KHI QUT V S TNG

GIAO GIA NGI VI NGI
TIN TRNH THNH NHN Phn 2. NG DNG VO NHNG LNH VC KHC NHAU CA I SNG

Trong ma h va qua ti suy ngh v mt vn l thuyt tng hp dn ti t

lu: c th phc ha, trong mt gi thuyt, nhng thnh phn to nn mi tng giao
gip cho con ngi pht trin hoc ngc li hay khng. Ti thc hin c mt ti
liu cho chnh mnh, v c c hi th nghim trong mt nng ng tp th v vi
nhiu nh qun tr k ngh m ti c dp ni chuyn.
Bi ny hnh nh c mi ngi thch nhng c bit n kch thch cc nh lnh
o k ngh nhiu nht, h tho lun nhng im ph hp hoc xung khc vi nhng vn
nh: s tng giao gia ban gim c v thuc vin; s tng giao gia ban qun tr
v cng nhn; vic hun luyn cc nh qun tr; tng quan gia cc thnh vin trong
ban qun tr cao cp.
Ti coi y l mt ti liu c tnh cch th nghim v khng dm chc v s thch
ng ca n. Ti in vo y bi v nhiu ngi c v thy n c tnh cch kch thch,
v v vic in ny c th gi hng cho nhng kho cu khc, trc nghim gi tr ca
n.
nhiu ln ti t hi cc iu chng ta hc c trong lnh vc tm tr liu c th
p dng nh th no cho nhng tng giao nhn loi ni chung. Trong nhng nm gn
y ti suy ngh rt nhiu v vn ny v c gng pht biu mt l thuyt v mi tng
giao gia ngi vi ngi nh l mt phn ca c cu l thuyt tr liu thn ch trng
tm rng ln hn. Ti liu ny nhm din gii theo mt ng li hi khc, mt kha
cnh ca l thuyt . N c gng soi sng mt trt t cn bn trong cc tng giao
gia ngi vi ngi, trt t nh ot tnh cch ca s tng giao hoc a n s
pht trin, trng thnh, ci m, hay ngn cn s trng thnh tm l, phng v, v
ng kn c hai bn.
KHI NIM V CONGRUENCE (Trung thc)
im c bn ca nhiu iu ti mun ni l t ng Congruence. T ny c
m rng bao hm nhng hin tng rt quan trng i vi tr liu tm l cng nh i
vi tt c mi tng giao gia ngi vi ngi. Ti mun th nh ngha t ng ny.
Congruence l ting ti dng ch s trng hp gia kinh nghim v thc
ca mnh. N cn c th c m rng hn bao gm c s trng hp gia kinh
nghim, thc v s thng t na. C l th d n gin nht l mt a tr. Nu n

kinh nghim thy i mc c th v tng ph, th thc ca n bt kp kinh nghim

ny ngay, v s thng t ca n cng ph hp vi kinh nghim ca n. N i v cha
c tha mn, l s thc i vi n mi mc . Lc n hp nht hoc thng
nht trong cm gic i. Mt khc, nu n no bng v tha mn th y cng l s hp
nht ton b, mc tng ph, mc thc, cng nh mc thng t. N l mt con
ngi thng nht hon ton, d chng ta xt kinh nghim ca n mc tng ph, mc
thc, hay mc thng t cng vy. C l mt trong nhng l do ti sao hu ht
ngi ln u p ng tr con l bi v chng hon ton chn tht v hp nht. Nu mt
a tr biu l yu thng hoc gin d hoc hi lng hoc s hi th chng ta khng
nghi ng l n ang sng kinh nghim ny hon ton. N ang s hi hay yu mn hay
i hay bt c iu g khc, mt cch trong sut.
tm mt v d v s khng trung thc chng ta phi quay v vi nhng ngi
qua giai on th u. chn mt v d d nhn chng ta hy ly trng hp mt ngi
ang ni gin trong mt cuc tranh lun. Nt mt ng ta gay, ging ni din t s gin
d, ng ta ch tay run run v pha ch th. Nhng khi mt ngi bn ni, Thi ng gin
chuyn na, th ng ta p mt cch rt thnh thc v ngc nhin Ti c gin g
u. Ti chng c mt cht cm quan no v vic c! Ti ch nhn mnh s kin lgc
m thi. Cc ngi trong nhm ph ra ci v li ni y.
iu g xy ra y? R rng l mc c th, ngi y ang kinh nghim s
gin d. Nhng thc ca ngi khng bt kp kinh nghim ny. Ngi y khng
kinh nghim thy s gin d mc thc v cng khng thng t s gin d. C mt
s thiu hp nht thc s gia kinh nghim v thc, gia kinh nghim v s thng t.
Mt im khc cn c ch y l s thng t ca ngi y hm h v
thiu r rng. Trong li ni n l s trng dn nhng lun l v s kin. Trong ging ni,
trong iu b km theo, n a ra mt thng ip khc hn Ti ang gin bn y.
Ti tin rng s m h hoc mu thun trong vic thng t lun lun xy ra khi mt
ngi ang lc thiu hp nht m c gng thng t.
Cn mt phng din khc ca khi nim thiu hp nht c minh gii bi th d
ny. Chnh ng s khng phn on ng v mc trung thc ca mnh. Ting ci
r ca c nhm biu l mt li ng thanh ph phn r rng l ngi y ang kinh
nghim s gin d, d ngi y c c ngh th hay khng. Nhng trong chnh thc ca
ngi y, y khng ngh nh th. Ni khc i, dng nh mc hp nht khng th
lng gi c bi chnh ng s lc . Chng ta c th tin ti trong vic hc cch

o lng s hp nht ca mnh nh mt ci khung tham chiu bn ngoi. Chng ta cng

hc c nhiu v s thiu trung thc khi mt ngi nhn nhn iu ni mnh trong
qu kh. Vy nu ngi c k v d trn ang sng hon cnh tr liu, ngi y c
th nhn li din bin ny trong s an ton chp nhn ca gi tr liu v ni, By gi ti
thc c ti gin. Chng ta bo, ngi ny t ti ch nhn nhn rng s phng v
ca anh ta lc khng cho anh ta thc c cn gin ca mnh.
Mt th d na s m t kha cnh khc ca s thiu hp nht. B Brown c
du nhng ci ngp v nhn ng h sut thi gian, nhng b ni vi b ch nh khi ra
v, Ti thch bui chiu nay qu. Tht l mt bui hp mt y hng th. y khng
phi l s thiu hp nht gia kinh nghim v thc. B Brown bit r l b ta chn.
y l s thiu hp nht gia thc v s thng t. Vy ta nn lu : khi c s thiu
hp nht gia kinh nghim v thc, l s phng v hoc khc t thc. Khi c s
thiu hp nht gia thc v thng t, l s gi hnh hoc gi di.
C mt hu qu ca s trung thc mc d khng hin nhin, nhng quan trng, ta
c th din t nh sau. Mt ngi trong giy pht hon ton hp nht, kinh nghim c
th hin hu ca anh ta c din t chnh xc trong thc, v s thng t hon ton
hp nht vi thc, th s thng t khng th no din t mt s kin ngoi gii
c. Nu trung thc anh ta khng th no ni Tng cng, Hn ta ngu n,
Bn ti qu, C thng minh. L do l chng ta khng bao gi kinh nghim c
nhng s kin nh vy. S thc chnh xc cc kinh nghim lun lun phi c din
t nh nhng cm quan, tri gic, nh nhng ngha xut pht t ni tm. Ti khng bao
gi bit c hn ngu n hoc bn ti qu. Ti ch c th tri gic rng bn hnh nh
th i vi ti. Cng th, nu ni tht chnh xc, ti khng bit cng, mc du ti c
th rt chc chn ti kinh nghim c cng nu ti t ng trn . Nu mt ngi
tht s trung thc th iu r rng l tt c mi thng t ca anh ta s tt nhin c
t trong bi cnh ca s tri gic c nhn. iu ny c nhng hm rt quan trng.
Nhng cng phi ni rng mt ngi lun lun pht biu t bi cnh ca tri gic c
nhn khng hn l c s trung thc, bi mi cch din t u c th c s dng
nh mt kiu phng v. Mt ngi trong mt lc trung thc s thng t nhng tri gic
v cm quan ca mnh ng nh chng hin hu, ch khng nh nhng s kin v mt
ngi no khc hoc v th gii bn ngoi. Tuy nhin, u tri li khng nht thit
ng.
C l ti ni gii thch rng s trung thc l mt quan nim kh phc tp

vi mt s c tnh v hm . Quan nim ny kh nh ngha bng nhng t ng thc

hnh, mc du c nhng kho cu c hon tt v cc kho cu khc ang din
tin em li nhng ch dn s khi, thng dng v iu c kinh nghim khc vi
vic thc kinh nghim . Chc s c nhng nghin cu tinh t hn v vn ny.
kt thc vic nh ngha ca chng ta v quan nim ny, mt cch thng thng
hn, ti tin rng tt c chng ta u nhn thc c s trung thc hoc thiu trung thc
hp nht ni nhng ngi chng ta tip xc. Vi vi ngi, chng ta bit rng trong hu
ht mi lnh vc, h khng nhng ch thc c tht ng iu g h ni, m cc cm
quan su nht ca h cn ph hp vi nhng g h din t, d l nng gin hay ganh
ua, hoc thn mt hay cng tc. Chng ta cm thy chng ta bit tht chnh xc lp
trng ca h. Vi mt ngi khc, chng ta thy iu y ni hu nh chc chn l mt
tm phng, mt b ngoi. Chng ta t hi y ang cm thy g. Chng ta t hi y c bit
iu y ang cm khng. Chng ta hay thn trng v phng i vi ngi nh vy.
D nhin l ngi ta khc nhau v mc trung thc, v mt c nhn cng c
nhng mc trung thc khc nhau, ty trng hp, ty theo iu ngi y ang kinh
nghim v ty theo vic ngi y c th chp nhn kinh nghim trong thc, hay phi
chng li kinh nghim .
TNG QUAN GIA S TRUNG THC V S TRUYN THNG GIA
NGI VI NGI
C l chng ta s hiu r quan nim v s phn ng h tng gia ngi vi
ngi hn nu chng ta ni v hai nhn vt tng tng l Minh v Danh (Smith v
Jones)
1. Bt k mt thng t no ca Minh cho Danh cng c mt mc trung thc
no ni Minh. iu ny hin nhin nh ni trn.
2. S hp nht gia kinh nghim, thc, v thng t trong lng Minh cng ln
bao nhiu, th Danh cng kinh nghim c s thng t r rng by nhiu. Ti ngh
iu ny c ni n kh . Nu tt c nhng m hiu ca li ni, m iu v c
ch, u hp nht trong lng Minh, th chc chn l m hiu ny s khng c mt ngha
m h hoc kh hiu g i vi Danh.
3. Do , s thng t ca Minh cng r rng th Danh cng p ng r rng. Ni
mt cch n gin l mc du Danh c th kh phn tn trong kinh nghim ti tho
lun, nhng khi Minh trung thc th phn ng ca Danh s r rng v hp nht hn l khi

Minh din t mt cch m h.

4. Minh cng trung thc trong vn mnh ang thng t, anh cng t phng v
trong lnh vc th cng c th lng nghe phn ng ca Danh chnh xc hn. Ni cch
khc, Minh din t ci g mnh ang cm nghim thc s. V th anh c t do
hn lng nghe. Anh cng t trnh by mt b ngoi cn c bo v, th anh cng c
th lng nghe chnh xc nhng g Danh ang thng t.
5. Ti mc ny, Danh cm thy mnh c cm thng, Anh cm thy rng anh
t biu l ti u (d biu l mt cch phng v hay trung thc) th Minh cng hiu anh
ta tht r ti , y nh anh ta hiu chnh mnh, v y nh anh ta tri gic vn ang tho
lun.
6. i vi Danh, thy mnh ang thng cm l kinh nghim mt thi tch cc
hng v Minh. Cm thy mnh ang c hiu bit l cm thy mnh c mt s thay
i tch cc trong vic kinh nghim mt ngi khc, trong trng hp ny ca Minh.
7. Khi Danh kinh nghim: (a) thy Minh l ngi trung thc trong mi tng giao
ny, (b) thy Minh c thi tch cc i vi mnh, (c) thy Minh l ngi bit thng
cm, chng , nhng iu kin ca mi tng giao tr liu c thnh tu. Ti m t
trong bi khc nhng iu kin m kinh nghim cho chng ta thy rng cn v cho s
tr liu, ti s khng lp li y.
8. Khi kinh nghim c nhng c tnh ny trong mi tng giao tr liu, Danh
cm thy bt hn chng ngi vt trong vic thng t. Do , anh ta mun thng t
chnh mnh y nh con ngi tht ca anh ta mt cch trung thc hn. Dn dn s phng
v ca anh ta gim bt.
9. thng t mt cch t do hn, t phng v hn, by gi Danh c th lng
nghe chnh xc hn, khng cn bp mo, nhng thng t khc ca Minh. y l s lp
li giai on 4, nhng by gi ni v Danh.
10. Khi Danh c th lng nghe, by gi n lt Minh cm thy c cm thng
(nh trong giai on 5 i vi Danh), kinh nghim c s tn trng tch cc ca Danh
(tng t vi giai on 6), kinh nghim thy mi tng giao c tnh cch tr liu (tng
ng vi giai on 7). Nh vy Minh v Danh ti mt mc no tr thnh tr
liu cho nhau.
11. iu ny c ngha l mc no tin trnh tr liu din ra trong mi ngi
v kt qu tr liu din ra mc tng ng trong mi ngi; c s thay i v

nhn cch theo chiu hng cng ngy cng ha ng v hp nht; t tranh chp ni tm
v nhiu nng lc hn c s dng sng hu hiu; c s thay i trong hnh vi
cng ngy cng trng thnh hn.
12. Yu t hn ch chui din bin ny l trng hp d kin c tnh cch e da
xut hin. Nu trong giai on 3, p ng trung thc ca Danh gm c mt cht liu mi
ngoi phm vi trung thc ca Minh, th Minh khng th lng nghe chnh xc c, anh
ta s phng v i vi nhng g Danh ang thng t, anh ta s p ng mt cch m
h, v ton b tin trnh c m t trong nhng giai on trn i ngc ht.
TH PHT BIU MT NH LUT TNG QUT
Gom tt c nhng iu ni trn, ngi ta c th pht biu thnh mt nguyn tc
c tng qut ha nh sau:
Gi th (a) hai ngi i din vi mun ti thiu gp nhau; (b) c hai u c
mun ti thiu nhn s thng t ca nhau; v gi th (c) s tip xc ko di mt thi
gian; th mi tng giao sau y c gi thit l tht.
S hp nht gia kinh nghim, thc, v thng t ca mi ngi cng ln lao
bao nhiu th mi tng giao sau cng tin n nhng im ny: mt xu hng v s
thng t h tng vi c tnh cng ngy cng trung thc; mt xu hng v s thng
hiu chnh xc nhng thng t ca nhau; mt s thch ng tm l v hnh ng tt p
hn ni c hai; mt s tha mn h tng trong mi tng giao.
Tri li s thiu hp nht gia kinh nghim, thc, thng t cng ln bao nhiu th
mi tng giao sau cng biu l nhng thng t cng mt ging iu; s ri rc
trong vic thng hiu chnh xc, s thiu thch ng v tm l v hnh ng trong c hai
ngi; v s bt mn ca c hai trong mi tng giao.
Vi mt s chnh xc c l ln hn trn y, nh lut tng qut ny c th c
pht biu bng cch nhn nhn rng s tri gic ca ngi tip nhn thng t mi l
trng yu. Nh vy ngi ta c th din t nh lut gi thit nh sau, trong trng hp
nhng iu kin tin khi y nh trn v mun tip xc v.v
Y cng kinh nghim c s thng t ca X l hp nht gia kinh nghim thc,
v thng t, th mi tng giao sau cng tin n: (v.vnh ni trn).
c pht biu theo cch , nh lut ny tr thnh mt gi thuyt ngi ta c
th trc nghim c, v s tri gic ca Y v s thng t ca X khng phi l kh o
lng lm.

S CHN LA HIN SINH

Mt cch ht sc thc nghim ti xin nu ra mt phng din khc ca ton b vn
ny, mt phng din thng rt thc hu trong tng giao tr liu, cng nh trong
cc tng giao khc, mc du c l t c ngi ta ch ti.
Trong tng giao tht s c thn ch ln ngi tr liu thng phi i u vi s
chn la hin sinh, Ti c dm thng t ht mc s hp nht m ti ang cm thy
khng? Ti c dm din t ng mc kinh nghim ca ti, v thc ca ti v kinh
nghim khng? Ti c dm thng t chnh mnh ng nh con ngi thc ca ti,
hay s thng t phi km hoc khc con ngi thc ca ti? S gay go ca vn
ny nm ch ngi ta thy trc s e da hoc s ght b. Thng t trn vn
thc kinh nghim ca mnh l mt s liu lnh trong mi tng giao. i vi ti dng
nh chnh vic liu hoc khng dm liu s quyt nh cho mi tng giao ngy cng tr
nn c tnh cch h tng tr liu, hay s i theo chiu hng phn tn, thiu hp nht.
Ni mt cch khc, ti khng th no la chn xem thc ca ti c hp nht vi
kinh nghim ca ti khng. iu ny ch c th tr li bi nhu cu phng v ca ti thi,
v nhu cu ny ti khng thc c. Nhng c mt s la chn hin sinh lin tc xem
s thng t ca ti c ph hp vi thc ti ang c v kinh nghim ca ti khng. S
la chn tng giy tng pht ny s tr li v chiu hng tch cc hoc tiu cc ca
mi tng giao, theo nh lut gi thit trn.

Created by AM Word2CHM

Chng 14. TIN TI MT L THUYT V SNG TO

TIN TRNH THNH NHN Phn 2. NG DNG VO NHNG LNH VC KHC NHAU CA I SNG

Vo thng 12 nm 1952 mt Hi ngh v Sng to c triu tp do mt nhm bo

tr thuc trng i hc tiu bang Ohio. Cc gii ngh s, vn s, v s, nhc s tt c
c i din cng nh nhng nh gio dc trong cc ngnh khc nhau ny. Thm vo
l nhng ngi lu tm n din trnh sng tc: cc trit gia, cc bc s tm thn,
cc nh tm l hc. l mt hi ngh sng ng v b ch, v khin ti vit ra t iu
th thin v sng tc v nhng yu t c th nui dng n.
Ti cho rng c mt nhu cu x hi khn thit v phong thi sng tc ca nhng c
nhn c kh nng sng tc. Chnh iu ny bin minh cho vic tin dn mt l thuyt v
sng tc bn cht ca hnh vi sng tc, nhng iu kin trong vic sng tc din ra,
v th thc trong n c th c bo dng mt cch y xy dng. Mt l thuyt
c th ng vai tr kch thch v hng dn nhng cuc kho st nghin cu trong ngnh
ny.
NHU CU X HI
Nhiu cuc ph bnh nghim chnh v vn ha ca chng ta v nhng ng hng
ca n c th thu tm li trong cu: Thiu sng to. Chng ta hy khng nh vi
ph bnh y tht ngn gn:
Nn gio dc chng ta c khuynh hng to ra nhng ngi ngh v lm theo a
s, nhng c nhn c mt nn gio dc hon tt, hn l nhng nh suy t c o v
sng to.
Trong nhng lc tiu khin, s vui chi th ng v tp on th tri hn, so vi
nhng hot ng sng to.
Trong khoa hc, c rt nhiu k thut vin, nhng s ngi c th a ra vi c
sng to nhng gi thit v nhng l thuyt hu ch th thc l nh.
Trong k ngh, s sng to ch dnh cho mt thiu s qun c, v kiu, trng
ban nghin cu trong khi i vi a s, cuc sng khng n lc sng to c o.
Trong i sng c nhn v gia nh, tnh trng y cng ng. Trong qun o chng
ta mc, lng thc chng ta n, sch bo chng ta c, v nhng t tng chng ta c,
tt c u mang tnh cch th cu, rp khun. Dng nh c o hay khc ngi l
mt iu nguy him.

Ti sao li bn khon v vn ny? Nu con ngi chng ta thy th cu sng

hn sng to, ti sao chng ta khng c php chn la nh th? S hon ton c l,
nu nh khng c ci bng en ln tt c chng ta. Vo ci thi k m kin thc, vi
sc xy dng v ph hy ca n tin vo k nguyn nguyn t vi nhng bc nhy vt
khng sao tin ni, th mt s thch nghi sng to c o xem nh l kh nng duy nht
c th ng u vi s thay i nh chong chng trong th gii chng ta. Vi nhng
khm ph v sng ch khoa hc din tin theo nhp ca cp s nhn, th nhng ngi
thng thng th ng v b rng buc trong mt nn vn ha khng sao i ph ni
vi nhng s vic v nhng vn chng cht. Tr phi nhng c nhn, nhng nhm, v
nhng dn tc c th tng tng ra c nhng cch thc mi i ph vi nhng
thay i phc tp ny, th mi lung nh sng s tt ht. Tr trng hp con ngi c
th tm ra nhng thch nghi mi v c o vi mi trng ca mnh, nn vn ha ca
chng ta s tn ln. Khng nhng ch c s bt cp ca c nhn v s cng thng ca
tp on, m s hy dit ca th gii s l ci gi m chng ta s tr cho s thiu sng
to.
Do i vi ti, nhng cuc thm tra v din trnh ca s sng to, nhng iu
kin trong din trnh ny xy ra, v nhng th thc c th lm s sng to tr thnh
d dng, l vn ti quan trng.
Vi hy vng xut c mt cu trc c lp trng nh nhng cuc thm tra
nh th c th tin hnh, ti xin cng hin nhng phn sau y.
DIN TRNH SNG TO
C nhiu cch nh ngha s sng to. lm r rng hn ngha ca vn , ti
xin php nu ra nhng yu t m theo thin , l mt phn ca din trnh sng to, v ri
s th a ra mt nh ngha.
Trc ht, i vi ti, trong t th mt nh khoa hc, phi c mt ci g kh d
quan st c, mt sn phm ca s sng to. Mc d nhng m tng ca ti c th
cc k mi m, chng khng th c nh ngha mt cch hu dng nh l sng to
ngoi tr khi chng thot ra thnh mt sn phm c th quan st c ngoi tr khi
chng c biu tng ra thnh li ni, hay vit thnh mt bi th, hay th hin thnh
mt tc phm ngh thut, hay hun c thnh mt sng ch.
Nhng thnh phm ny phi l nhng cng trnh mi m. S mi m ny ny sinh
t phm cht c o ca c nhn trong tc ng h tng ca ngi y vi nhng t
liu ca kinh nghim. S sng to lun lun mang du n ca c nhn trn sn phm,

nhng sn phm khng phi l c nhn, cng khng phi l t liu ca ngi y, nhng
tham d vo mi lin h gia i bn.
Theo s xt on ca ti, s sng to khng dnh ring cho mt lnh vc no. Ti
cho l khng c s khc bit c bn trong din trnh sng to nh n xut hin trong vic
v mt bc tranh, cu to mt bn ha m, ch to nhng dng c mi git hi, trin
khai mt l thuyt khoa hc, khm ph ra nhng phng thc mi trong giao t gia
ngi vi ngi, hay sng to nhng m hnh mi cho chnh bn thn ca mnh nh
trong tm l tr liu. (Thc ra kinh nghim ca ti trong lnh vc sau ny, hn l kinh
nghim trong ngh thut, gip ti c s lu c bit v sng to v vic gip n
c d dng. S hiu bit thit thn v cch thc theo c nhn to li m hnh v
mnh trong lin h tr liu, mt cch c o v ti tnh em li cho ti lng tin ni tim
nng sng to ca mi ngi).
Vy nh ngha ca ti v din trnh sng to l: s t khi thnh hnh ng ca
mt sn phm lin h mi m, ny sinh t s c o ca mt c nhn, mt ng, v
nhng t liu, bin c, nhn s, hay nhng hon cnh ca i ngi y, ng khc.
Ti xin php c km theo mt vi ph ch cho nh ngha ny. Khng c s phn
bit gia sng to tt v xu. Mt ngi c th khm ph ra cch lm gim bt au
n, trong khi mt ngi khc ngh ra mt th thc mi, tinh vi hn hnh h nhng t
nhn chnh tr. C hai hnh ng ny i vi ti u l sng to, mc d gi tr x hi ca
chng rt khc nhau. D rng ti s bnh lun v nhng lng gi x hi sau ny, ti
trnh a chng vo nh ngha ca ti, bi v chng bin i v chng. Galileo v
Copernicus c nhng khm ph sng to, m trong thi i cc ng b lng gi l
phm thng v nguy him, v trong thi i chng ta l cn bn v xy dng. Chng ta
khng mun lm lu m nh ngha ca chng ta bng nhng t thuc phm vi ch quan.
Mt cch khc xt cng vn ny l lu rng c nhn nhn trong lch
s nh c tnh cch sng to, th sn phm phi c chp nhn bi mt nhm no
vo mt thi im no . S kin ny d sao khng gip ch cho nh ngha ca chng
ta, v nhng s lng gi thay i khng chng, v v nhiu sn phm sng to chc l
khng bao gi c x hi ch , v tan bin m khng c lng gi. V th quan
im v s chp nhn ca nhm cng phi b ra ngoi nh ngha ca chng ta.
Thm vo , cn ni r l nh ngha ca chng ta khng phn bit v trnh
sng to, bi v iu ny cng l mt phn on v gi tr ht sc thay i. a tr ch
ra mt tr chi mi vi bn b; Einstein pht minh thuyt tng i; b ni tr ch bin

mt mn xt mi n vi tht; mt tc gi tr vit cun tiu thuyt u tay; tt c nhng

vic ny, theo nh ngha ca chng ta u mang tnh sng to, v ti khng th xp
chng theo trt t t hay nhiu sng to.
NG LC SNG TO
Nguyn ng lc s sng to xem ra cng l chnh ci khuynh hng m chng ta
khm ph ra mt cch su xa l ci lc cha tr trong tm l tr liu khuynh hng ca
con ngi mun th hin chnh mnh mun tr thnh nhng tim nng ca mnh. Ni th
ti c ch ci hng tin hin nhin trong s sng ca mi sinh vt v mi ngi s
thi thc phi bnh trng, ni rng, pht trin v trng thnh ci khuynh hng din
t v th hin tt c nhng kh nng ca c cu hay l bn ng. Ci khuynh hng ny
c th b chn vi su di tng tng lp lp ca nhng t v tm l chai cng; n c
th b du ng sau nhng b mt kho t v nhm ph nhn s hin hu ca n; d sao
da trn kinh nghim bn thn, ti tin rng, n hin hu trong mi ngi, v ch ch iu
kin thun li l bung ra v th hin. Chnh ci khuynh hng ny l ng lc chnh cho
vic sng to, nh mt c ch thit lp nhng lin h mi vi mi trng trong n lc
c sng mt cch trn vn nht.
By gi chng ta hy th xt trc tip vn kh x lin quan n gi tr x hi
ca hnh vi sng to. Chc hn t ngi trong chng ta mun tn tr s sng to c tnh
cch ph hoi v mt x hi. Nu bit c, chng ta khng mun tip tay vo vic pht
trin nhng c nhn m thin ti sng to ca h cho ra i nhng phng cch mi m
v hay hn trm cp, bc lt, hnh h, chm git nhng ngi khc; hay trin khai
nhng hnh thc t chc x hi hay hnh thc ngh thut dn dt nhn loi vo nhng
con ng t hy v th cht hay tinh thn. Nhng lm sao c th c c nhng s
phn bit cn thit nh th chng ta c th khuyn khch mt s sng to xy dng
ch khng phi ph hoi?
Khng th phn bit c bng cch xem xt sn phm. Ci chnh yu ca sng
to l s mi m ca n, v bi th chng ta khng c tiu chun qua c th xt
on n. Hn na, lch s cho thy l sn phm cng c o, ngha ca n cng ln
rng, th dng nh n cng b nhng ngi ng thi ln n l xu xa. Mt s sng
to c ngha thc s, d l mt t tng, mt tc phm ngh thut, hay mt khm
ph khoa hc, th hu nh khng trnh khi lc ban u b coi nh lm ln, xu xa hay
in khng. V sau n c th c nhn nhn l r rng, mt iu hin nhin vi mi
ngi. Ch v sau na n mi nhn c s lng gi chung cuc l mt ng gp c

sng to. Dng nh r rng l khng c ngi ng thi no c th lung gi mt

cch tha ng mt sn phm sng to vo thi m n hnh thnh, v cu khng nh
ny cng ng hn, khi s sng to cng mi l.
Cng khng ch li g khi xt n nhng mc tiu c nhn tham d vo din trnh
sng to. Phn nhiu, v c th l hu ht nhng sng to v khm ph t ra c gi tr
x hi ln, c thi thc bi nhng mc tiu c lin quan nhiu n li ch ring t
hn l gi tr x hi, trong khi v mt khc, lch s ghi li nhng kt cc c v bi t
cho nhiu sng to c mc tiu r rt l thc hin phc li x hi. Vng, chng ta phi
nhn l c nhn sng to, trc ht l v iu tha mn ngi y, bi v phong thi
ny c cm nghim l th hin chnh mnh, v chng ta chng i ti u khi c gng
phn bit nhng mc tiu tt v xu trong din trnh sng to.
Vy th chng ta c phi ngng bt k s mu toan phn bit gia s sng to c
tim nng xy dng v s sng to c tim nng ph hoi hay khng? Ti khng tin l
kt lun bi quan ny c bin minh. V vn ny, nhng khm ph tr liu mi m
trong lnh vc tm l tr liu cho chng ta hy vng. Ngi ta thy rng khi mt c nhn
c m rng n tt c kinh nghim ca y (cu ny s c nh ngha y hn),
th tc phong ca y s c tnh sng to, v ta c th tin rng s sng to ca y mang
tnh xy dng trong bn cht.
S phn bit c th tm gn nh sau. Ty theo mc m c nhn t khc
khng nhn vo tm thc (hay c ch, nu bn thch t ny hn), nhng mnh t ln
thuc kinh nghim ca y, khi y nhng hnh thnh sng to b bnh, hoc xu v phng
din x hi, hoc c hai. Ty theo mc m c nhn c m rng n nhn tt c
kha cnh ca kinh nghim ca mnh v sn c trong tm thc tt c mi cm xc v
nhn thc a dng ang din ra trong c th ca mnh, khi y nhng sn phm mi ca
s h tng tc ng ca ngi y vi mi trng ca mnh s c khuynh hng mang
tnh cht xy dng cho c y ln nhng ngi khc. chng minh, mt ngi vi
khuynh hng kiu ngo n bnh hon c th mt cch sng to khai trin mt thuyt
mi m nht v mi lin h gia y v mi trng, nhn thy chng c cho thuyt ca y
trong tt c cc loi u mi vn vt. Thuyt ca y c t gi tr x hi, c l v l do l c
mt lot kinh nghim m ngi ny khng th nhn vo tm thc ca y. Mt khc,
Socrates, mc d cng b ngi ng thi coi l khng, khai trin nhng tng
mi, chng t l mang tnh xy dng v mt x hi. Rt c th l v ng c bit
khng phng v v ci m n kinh nghim ca mnh.

L l ng sau iu ny c l s tr nn r rng hn trong nhng phn on cn

li ca bi ny. Mc du trc ht n c xy dng trn s khm ph trong khoa tm
l tr liu rng khi c nhn tr nn ci m hn, thc c hn tt c nhng mt kinh
nghim ca mnh, th ngi y cng c th hnh ng theo cung cch m chng ta gi l
x hi ha. Nu y c th thc c nhng thc y th hn ca mnh, nhng cng
thc c s khao kht tnh ngi v s n nhn; thc c nhng mong i ca
nn vn ha ca mnh, nhng cng thc khng km v nhng mc tiu ring ca y;
thc c nhng khao kht ch k ca mnh, nhng cng thc ni bn thn s quan
tm du dng v t nh i vi ngi khc; khi y s x s theo mt cung cch hi ha,
ton vn v xy dng. Y cng ci m n nhn kinh nghim ca mnh, th phong cch
ca y cng cho thy r l bn cht ca nhn loi hng v mt li sng x hi v xy
dng.
NHNG IU KIN NI TM CHO MT S SNG TO XY DNG
Nhng iu kin no bn trong con ngi c lin i cht ch nht vi hnh vi sng
to mang tnh tim nng xy dng? Ti thy y c th l nhng iu kin y.
A. S ci m n nhn kinh nghim: y l iu ngc li vi s phng v tm l,
khi phi bo v s phi hp bn ng, mt s kinh nghim no b ngn cn, khng
c lt vo tm thc, ngoi tr di hnh thc mo m. Trong mt ngi ci m tip
n kinh nghim, mi kch thch u c thong dong chuyn tip qua h thng thn
kinh, khng b bp mo bi bt k tin trnh t v no. Cho d s kch thch bt ngun
trong mi trng, bng nh hng ca hnh sc hay m thanh tc ng trn thn kinh
gic quan, hoc n bt ngun trong ni tng hay l nh mt du tch k c trong h thn
kinh trung ng, n c sn trong tm thc. iu ny c ngha l thay v nhn thc
trong nhng phm tr tin nh (cy th xanh, gio dc cao ng th tt, ngh thut
tn tin th k d) c nhn y thc v khonh khc hin sinh ny nh n ang hin ra,
cho nn ngi y linh ng vi nhiu kinh nghim lt ra ngoi nhng phm tr thng
thng (cy ny sc xanh lt c vt ; nn gio dc i hc ny th tai hi; vt iu
khc tn tin ny c tc dng mnh m i vi ti).
iu sau ny gi ln mt cch khc m t s ci m n nhn kinh nghim. N
c ngha l s uyn chuyn v d dng qua li gia nhng quan im, nim tin, nhn
thc v gi thit. N c ngha l bao dung i vi s m h ni no m h hin hu. N
c ngha l kh nng tip nhn nhiu ngun tin mu thun m khng khp kn i vi
hon cnh. N c ngha l ci m khoa ng ngha hc tng qut gi l chiu hng

khuch trng.
S ci m trn vn ca tm thc i vi iu hin hu vo ng lc y, l iu
kin cn thit cho s sng to xy dng, ti tin tng th. S ci m y chc chn hin
hu ni mi sng to, vi mt cng tng ng, tuy c p dng mt cch hn
ch. Ngi ngh s kh thch nghi, khng th nhn nh hay thc c ngun gc ca
s au kh trong chnh bn thn y, tuy nhin vn thc c mt cch sc bn v tinh
t hnh thi v mu sc trong kinh nghim ca mnh. Bo cha (khng k trn tm vc
nh hay ln) khng th i din vi s yu ui ni bn thn mnh, nhng vn hon ton
bn nhy v thc c nhng ting long chong trong b o gip tm l ca nhng
k m y i ph. Bi v c s ci m cho mt giai on ca kinh nghim, s sng to c
th xy ra; bi v s ci m ch cho mt giai on ca kinh nghim, cho nn sn phm
ca s sng to ny c th c tim nng ph hoi i vi nhng gi tr x hi. C nhn
cng c mt tm thc t nh v tt c nhng giai on ca kinh nghim mnh, chng ta
cng chc chn rng s sng to ca y s mang tnh xy dng cho bn thn v cho x
hi.
B. Kh nng lng gi t bn trong. C l iu kin cn bn nht ca s sng to
l ngun gc hay v tr ca s phn on lng gi nm trong ni tm. Gi tr ca sn
phm ca mnh, i vi ngi sng to, c xc nh khng phi bi li khen ngi hay
ch trch ca nhng ngi khc, m bi chnh ngi . Ti sng to nn ci g toi
nguyn cho ti cha? Liu c din t mt phn ca ti tnh cm hay tng ca ti,
nim au thng hay s xut thn ca ti khng? l nhng cu hi duy nht thc s
quan h i vi con ngi sng to hay cho bt k ngi no khi ngi y ang sng
to.
iu ny khng c ngha l ngi y qun, hay khng mun thc v nhng phn
on ca k khc. iu ny ch c ngha l nn tng ca s lng gi nm bn trong
chnh ngi y, trong phn ng ton th con ngi mnh i vi sn phm ca mnh v
s tn thng n. Nu ngi trong cuc c cm ngh l ci ti ang hnh ng l mnh
ang th hin nhng tim nng cho ti nay cha h c, v khng c s nh gi no t
bn ngoi c th thay i s kin cn bn y.
C. Kh nng a gin vi nhng yu t v nhng quan im. Mc du iu ny
chng t quan trng hn hai iu trn, xem ra li l iu kin cho s sng to. Lin quan
vi s ci m v uyn chuyn m t trong phn A, l kh nng a gin hn nhin
vi nhng tng, nhng mu sc, hnh thi, nhng lin h tung nm nhng yu t

vo nhng v th xem nh khng th c c, hnh thnh nhng gi thit hoang di, lm

cho s kin tr thnh vn , din t iu l bch, i hnh th ny sang hnh th kia,
bin ha thnh nhng tng ng khng chc c. Chnh t s a gin v thm d
hn nhin ny m ny ra nh sng, ci nhn sng to v cuc i mt cch mi m v c
ngha. Dng nh theo th thc vn vt bin chuyn t hng ngn kh nng, ni ln
mt hai hnh thi tin ha vi nhng phm cht cho chng mt gi tr trng cu hn.
HNH VI SNG TO V NHNG PHT SINH NG THI CA N
Khi c c ba iu kin ny, s sng to mang tnh xy dng s xy n. Nhng
chng ta khng th trng i mt s m t chnh xc v hnh vi sng to, bi v do bn
cht ca n, n khng th c din t ni. y l ci v tri m chng ta phi nhn nh
bt-kh-tri cho ti khi n xy n. y l iu khng chc xy ra tr thnh iu xy ra.
Ch bng mt cch rt chung chung, chng ta c th ni c l hnh vi sng to l s
vn hnh t nhin ca mt c ch (organism) c khuynh hng tri ln khi c ch y m
ra n nhn tt c kinh nghim bn trong v bn ngoi ca n, v khi n c t do th
nghim theo cch uyn chuyn tt c nhng phng th trong s lin h. T s ng
o nhng kh nng ang c thai nghn, c ch y, nh mt my tnh tinh vi tuyn
chn ci ny v n p ng mt cch hu hiu nht mt nhu cu ni tm, hay ci kia, v
n to nn mt lin h hu hiu hn vi mi trng, hay ci kia na v n khm ph ra
mt trt t n gin v tha ng hn nhn thc cuc i.
D sao cng c mt c tnh ca hnh vi sng to c th m t c. Trong hu
ht cc sng tc, chng ta thng nhn ra s chn lc, hay nhn mnh, s sp xp theo
trt t no , v s n lc lm l ra iu chnh yu. Ha s v nhng bnh din hay
nhng mu vi bng th n gin ha, khng thm bit ti nhng bin thin t m c trong
thc t. Nh khoa hc pht biu mt nh lut c bn v nhng lin h, gt ra ngoi
nhng bin c hay nhng hon cnh c bit, c th che du v p n gin ca n.
Nh vn chn la nhng t v nhng cu, khin s din t ca ng c s nht qun.
Chng ta c th ni rng iu ny l do nh hng ca mt nhn vt c bit, ca ci
Ti. Thc t hin hu trong s phc tp ca nhiu s kin rc ri, nhng Ti a ra
mt cu trc cho mi lin h ca ti vi thc t; ti c cung cch ca ti nhn thc
thc t, v chnh s tuyn chn (mt cch v thc?) hay tnh tru tng khin cho
nhng sng tc c gi tr thm m.
Mc du chng ta khng th i xa hn khi m t bt k mt no ca hnh vi sng
to, c mt vi s kin ng thi ca n trong c nhn c th cp ti. Trc ht l

iu m chng ta c th gi l tnh cm Eureka y ri! Ti khm ph ra ri!,

y chnh l iu ti mun din t!
Mt s pht sinh ng thi khc l khc khoi v c n. Ti khng tin l c nhiu
sng tc y ngha c thnh hnh m khng c th tnh cm Ti c n. Trc
y khng c ai lm vic ny. Ti mo him vo lnh a m cha ai ti. C l ti in
khng, hay sai lm, hoc lc n, hay bt bnh thng.
Cn mt kinh nghim khc i km vi s sng to l khao kht truyn t. Ti nghi
ng rng c ngi c th sng to m khng mong mun chia s s sng to ca mnh.
l ng li duy nht m ngi y c th xoa du s khc khoi v lc loi ca mnh
v trn an mnh l mnh vn thuc v tp th. Ngi y c th ch k thc nhng nh l
ca mnh trong nht k ring. Ngi y c th vit nhng khm ph ca mnh bng mt
th mt m. Ngi y c th ct du nhng bi th ca mnh trong hc t c kha.
Ngi y c th ct nhng bc tranh ca mnh trong mt ci t. Nhng ngi y khao
kht truyn t ti mt nhm ngi s hiu ngi y, d cho phi tng tng ra mt
nhm nh vy. Ngi y khng sng to truyn t, nhng mt khi sng tc ri
ngi y trong lin h ca ng vi mi trng, cng ngi khc.
NHNG IU KIN NUI DNG S SNG TO XY DNG
Cho ti y ti c gng m t bn cht ca s sng to, ch nh phm cht no
ca kinh nghim c nhn c th lm cho s sng to tr nn xy dng, ra nhng iu
kin cn thit cho hnh vi sng to v xc nh t nhiu nhng pht sinh ng thi ca n.
Nhng nu chng ta phi xc tin vic p ng nhu cu x hi trnh by ngay t u,
chng ta cng cn phi bit s sng to xy dng c th nui dng c khng, v
nu c th phi nh th no.
Do chnh bn cht ca nhng iu kin ni ti ca sng to, r rng l chng khng
th b p buc, nhng phi chng t do xut hin.
Ngi nng phu khng th lm cho mm pht sinh v ny n t ht ging; ngi y
ch c th cung cp nhng iu kin nui dng, khin ht ging pht trin c nhng
tim nng ca chnh n. i vi sng to cng vy. Lm sao chng ta c th to nhng
iu kin bn ngoi khuyn khch v bi dng nhng iu kin bn trong c
m t trn? Kinh nghim ca ti trong tm l tr liu a ti ti ch tin rng bng cch
to nn nhng iu kin cho s an ton v t do tm l, chng ta tng cng ti a c
duyn ny sinh s sng to xy dng. Ti xin php trnh by nhng iu kin ny vi t
nhiu chi tit, t tn chng l Xv Y

X. S an ton tm l. iu ny c th to c bng ba din trnh lin quan.

1. Chp nhn c nhn nh mt gi tr v iu kin. Bt k khi no mt gio vin,
mt bc cha m hay mt nh tr liu, cm thy rng c nhn y c gi tr ring bit v
ang khai trin gi tr theo cch thc ring bit ca y, khng cn xt ti iu kin hay
phm hnh hin ti ca y, th ngi y ang nui dng s sng to. Thi ny ch c
th thnh khn khi ngi gio vin, ngi lm cha m v.vcm thy nhng tim nng
ca c nhn y v do c th c mt nim tin v iu kin ni y, khng cn xt ti hin
trng ca y.
Hiu qu tc ng trn c nhn khi y nhn thc c thi ny, l cm thy
mt bu khng kh an ton. Dn dn y thy l y c th l bt k ci g, m khng mc c
hay che y, v y xem nh c coi l c gi tr bt k y lm g. Do y t cn phi
cng ngc, y c th khm ph ra con ngi tht ca mnh, y c th thc hin chnh mnh
theo nhng th thc mi m v hn nhin. Ni cch khc, y ang tin v s sng to.
2. To nn mt bu khng kh trong vng mt s lng gi t bn ngoi. Khi
chng ta ngng phn on ngi khc theo quan im lng gi ca chnh chng ta l
chng ta ang nui dng s sng tc. Bi khi mt ngi thy mnh ang trong mt
bu khng kh trong y khng b lng gi, khng b o lng bng tiu chun bn
ngoi, th ngi y cm thy ht sc t do. S lng gi lun lun l mt e da, lun
lun to nhu cu phng v, lun lun c ngha l mt phn no ca kinh nghim phi
t khc khi tm thc. Nu sn phm ny c lng gi l tt bng nhng tiu
chun bn ngoi th ti khng c th nhn l ti khng a thch n. Nu iu ti ang
lm l xu theo nhng tiu chun bn ngoi, th ti khng c thc s kin l n
dng nh l chnh ti, l mt phn bn ng ca ti. Nhng nu nhng phn on da
trn nhng tiu chun bn ngoi khng c a ra, th ti c th ci m hn n
nhn kinh nghim ca ti, c th nhn din c nhng iu a v khng a ca chnh
ti, nhn ra bn cht ca nhng t liu v phn ng ca ti i vi chng mt cch sc
bn v tinh t hn. Ti c th bt u nhn ra ni thm nh gi tr trong chnh bn
thn ti. T ti ang tin ti vic sng to.
gii ta mt vi iu nghi ng v s hi c th c ni c gi, cn phi ch cho
thy l ngng khng lng gi ngi khc khng c ngha l ngng c nhng phn ng.
Thc s c th l gii phng ngi ta m phn ng. Ti khng thch tng ca
anh (hay ha phm, hay sng kin, hay bi vit), khng phi l mt s lng gi, nhng
l mt phn ng. Mt cch tinh t v su sc n khc hn cu phn on khng nh

rng iu m anh ang lm l xu (hay tt), v phm cht ny th do mt ngun gc

bn ngoi ch nh cho anh. Li khng nh u cho php c nhn gi vng v tr lng
gi ca chnh y. Rt c th l ti khng kh nng thng ngon mt ci g thc s
rt tt. Cu khng nh th hai, d khen hay ch, c khuynh hng t ngi y hon
ton ty thuc vo nhng lc lng bn ngoi. Ngi khc cho anh y bit rng anh
khng th t hi xem sn phm ny c din t chnh xc con ngi mnh khng; anh cn
phi quan tm n iu m nhng ngi khc ngh na. Anh b dn i xa khi s sng
to.
3. S hiu bit trit . Chnh iu ny khi hp vi hai iu kia to thnh nn tng
cho s an ton tm l ti a. Nu ti ni rng ti chp nhn bn, nhng chng bit g
v bn, thc ra ch l mt s chp nhn nng cn, v bn nhn thc rng iu c
th thay i nu ti thc s bit bn. Nhng nu ti hiu bit bn mt cch trit , thy
c bn, v iu bn ang cm, v ang lm, theo quan im ca bn, i vo th gii
ring t ca bn v nhn thy n hin ra cho bn v vn chp nhn bn th lc o
thc l c an ton. Trong bu khng kh ny bn c th cho php ci bn ng tht ca
bn xut hin, v t din t thnh nhng hnh thi phong ph v mi m, trong s tip
xc vi ngoi gii. y chnh l s nui dng cn bn ca sng to.
Y. T do Tm l. Mt gio vin, cha m, nh tr liu hay gii h tr khc, cho php
c nhn c hon ton t do din t bng biu t bng biu tng, th s sng
to c nui dng. H cho php c nhn hon ton t do ngh, cm, l ci
tt cng nht ni ni gii ca y. N nui dng s ci m, s tung bt th v v hn
nhin ca nhng tri gic, nhng khi nim v nhng ngha, l thnh phn ca s
sng to.
Xin lu l s hon ton t do y lin quan n s din t bng biu tng.
Din t bng hnh vi tt c nhng tnh cm, nhng thc y v nhng hnh thi, khng
phi lc no cng gii ta c mnh. Hnh vi c th trong mt s trng hp b hn ch
bi x hi, v iu ny phi nh vy. Nhng s din t bng biu tng khng cn phi
b hn ch. Nh vy ph hy mt vt ght b (bt k l m mnh hay l mt ta nh qu
thi) bng cch ph hy biu tng ca vt , th c t do. Tn cng vt y trong
thc t c th to thnh ti li v thu hp li t do tm l. (Ti cm thy khng chc
lm v on vit ny, nhng l pht biu tt nht ti c th a ra vo lc ny, n ph
hp vi kinh nghim ca ti).
S cho php c m t khng phi l s yu mm hay l rng lng hay khuyn

khch. l s cho php c t do, n cng c ngha l ngi chu trch nhim. C
nhn c t do s mt cuc phiu lu mi cng nh hng say vi n; c t
do m nhn nhng hu qu ca nhng li lml ca mnh cng nh nhng thnh t ca
mnh. l ci loi t do vi trch nhim tr thnh chnh mnh, n nui dng s pht
trin mt ngun gc lng gi trong ni tm con ngi, v t to ra nhng iu kin
ni ti cho s sng to xy dng.
KT LUN
Ti c gng trnh by mt phng thc c th t suy ngh v din trnh sng
to, mt s tng ny c th em ra th nghim mt cch cht ch v khch quan.
Nu ti hnh thnh l thuyt ny, v c hy vng rng mt cuc nghin cu nh th
c th thc hin, l v s pht trin hin nay ca nhng khoa hc vt l ang bc thit
i hi chng ta vi t cch nhng con ngi v vi t cch mt nn vn ha, phi c
hnh vi sng to, trong vic t thch nghi vi th gii mi ca chng ta, nu chng ta
mun sng cn.

Created by AM Word2CHM

MC LC

Li gii thiu
Chng 1: TI L AI? S pht trin t tng ngh nghip v trit l c nhn ca
ti
PHN I
L thuyt v tm l tr liu
v s trng thnh con ngi
Chng 2. Gi thuyt v cc vic lm gip cho con ngi trng thnh
Chng 3. Nhng c tnh ca lin h tr liu
Chng 4. Chng ta bit g v tm tr liu di kha cnh khch quan v ch quan
Chng 5. Vi chiu hng r rt trong tr liu
Chng 6. Thnh nhn c ngha l g?
Chng 7. Sng con ngi tht ca mnhmt quan im ca nh tr liu v mc
tiu c nhn
Chng 8. Quan im ca mt nh tr liu v i sng p: Con ngi sng trn
y
PHN II
ng dng vo nhng lnh vc khc nhau
ca i sng
Chng 9. Dy v hc nhng suy t ring
Chng 10. S hc hi thc s trong tr liu v trong gio dc
Chng 11. Nhng lin quan ca thn ch trng tm tr liu vi i sng gia nh
Chng 12. ng u vi nhng trc trc trong truyn thng gia ngi vi
ngi v nhm vi nhm
Chng 13. Th pht biu mt nh lut khi qut v s tng giao gia ngi vi
ngi
Chng 14. Tin ti mt l thuyt v sng to
---//---

TIN TRNH HNH NHN

Tc gi:
CARL ROGERS
Tin s T TH NH v V TRNG NG dch
NH XUT BN THNH PH H CH MINH
Chu trch nhim xut bn: TN C
Bin tp: MINH NGUYN
Ba: NGUYN VN VINH
Ch bn ti: SCITEC
In 2.000 cun ti Xng In NGUYN MINH HONG. Giy php xut bn s: 44/QXB
do NXB TP. H Ch Minh cp ngy 17/2/1992. In xong v np lu chiu thng 5/1992.

Created by AM Word2CHM