T.

C
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ

DC/DC KONVERTÖRLER

ÖĞRENCİNİN
Adı Soyadı:Serdar DERİCİ
Numarası:9661028
Öğretim Yılı:1999-2000
Bölümü:Elektronik-Bilgisayar
Programı:Elektronik
Yönetici:Yrd.Doç.Dr.Yılmaz SAVAŞ

2000
ANKARA
 T.C
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ

DC/DC KONVERTÖRLER

ÖĞRENCİNİN
Adı Soyadı:Serdar DERİCİ
Numarası:9661028
Öğretim Yılı:1999-2000
Bölümü:Elektronik-Bilgisayar
Programı:Elektronik
Yönetici:Yrd.Doç.Dr.Yılmaz SAVAŞ

Jüri üyeleri

Yrd.Doç.Dr. Öğr.Gör. Öğr.Gör.

Yılmaz SAVAŞ Halil DURAN Salih Zeki ÖZGÜ

2000
ANKARA
 ÖZET

Elektrik sistemlerinde bir yüke giden elektriksel gücün kontrol edilmesi gerekir.
Bunun yapılması verimli bir biçimde olmaktadır.

Gücün kontrol edilme yollarından birisi bir gerilim seviyesinden başka bir gerilim
seviyesine güç dönüştürme işlemidir. Alternatif akımda (AA) dönüştürme işlemi
transformatörlerle verimli olarak yapılmaktadır. Fakat transformatörler doğru akım
(DC/DC) güç dönüşümü için kullanılmaz. Bu tezde DC-DC konvertörlerin yük akımı ve
gerilimine göre incelenmesi amaçlanmıştır. Ancak incelemenin büyük bir bölümü
anahtarlama modlu çalışan ve gerçekleştirdiği işlem açısından beş gruba ayırabileceğimiz.
DC-DC konvertör çeşitlerine ayrılmıştır.

Gücün DC/DC dönüşümünün verimli olarak yapılabilmesi için anahtar mod

konvertörlerine ihtiyaç vardır. Güç konvertörleri, reaktif elemanlar ve anahtarlardan
meydana gelir. Çalışma prensibi devrede kullanılan anahtarların iletim ve kesim sürelerinin
ayarlanması ile yapılır. Yükü besleyen gerilim frekansı büyük değerlerde ise pratik olarak
yüke kesintisiz DC güç aktarımı mümkün olur. Bu tür konvertölerin tatmin edici işletimi,
reaktif elemanların uygun konfigürasyona ve uygun anahtarlama metotlarına bağlıdır.
 ABSTRACT

The electrical power going through the load must be checked at the electric system.
Making this becomes efficient.

One way of checking power is conversion process of power from a voltage level to
another voltage level. Conversion process is made efficient with transformers to alternative
current (A. C.). But transformers aren’t used direct current (DC-DC) conversion process of
power. At this thesis it is aimed that DC-DC converters are examined to the load current
and voltage. The most part of this survey is allocated the kind of DC-DC converters that
work switching mode and we can allocate five groups to make it’s process.

It’s needed key mode converters for making DC-DC conversion of power efficient.
Power converters occur from reactive devices and keys. Working princible is made with
calibrating keys which used in the circuit time of transmission and cut off. If the voltage
frequency which feeds the load has big value, practically it’s possible to transfer
continuous DC power to the load. Those kind of converters’ saturated process is based on
the suitable configuration of the reactive devices and switching methods.
 İÇİNDEKİLER

ÖZET....................................................................................................................................II

ABSTRACT........................................................................................................................III

İÇİNDEKİLER....................................................................................................................IV

ŞEKİL LİSTESİ..................................................................................................................VII

SEMBOLLER........................................................................................................................X

BÖLÜM 1...............................................................................................................................1

1.GİRİŞ...................................................................................................................................1

BÖLÜM 2...............................................................................................................................4

2.DC-DC KONVERTÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI..................................................4

2.1 Akım Ve Gerilimin Akış Yönüne Konvertörler................................................4

2.1.1 A Sınıfı Konvertör..........................................................................................4

2.1.2 B Sınıfı Konvertör...........................................................................................5

2.1.3 C Sınıfı Konvertör...........................................................................................6

2.1.4 D Sınıfı Konvertör..........................................................................................7

2.1.5 E Sınıfı Konvertör..........................................................................................7

2.2 Gerçekleştirdiği işlem açısından konvertörler............................................................8

2.2.1Düşürücü Konvertör........................................................................................8

2.2.1.1 Sürekli Akım Durumu......................................................................11

2.2.1.2 Sürekli İletim İle Kesintili İletim Arasındaki Sınır..........................12

 2.2.1.3 Kesintili İletim Durumu...................................................................13

2.2.1.3.1 Giriş Geriliminin Sabit Olduğu Kesintili İletim Durumu....13

2.2.1.3.2 Sabit Vo Değerli Olduğu Kesintili İletim Durumu.............15

2.2.1.3.3 Çıkış Gerilimindeki Bozulmalar..........................................17

2.2.2 Yükseltici Konvertör.....................................................................................18

2.2.2.1 Sürekli İletim Durumu......................................................................19

2.2.2.2 Sürekli ve Süreksiz İletim Arasında Sınır.........................................20

2.2.2.3 Süreksiz İletim Durumu....................................................................21

2.2.2.4 Parazit Yapıcı (Sinyal Bozucu) Elemanların Etkisi .........................24

2.2.2.5 Çıkış Gerilimi Dalgacığı...................................................................25

2.2.3 Düşürücü – Yükseltici (Buck-Boost) Konvertör..........................................26

2.2.3.1 Sürekli İletim Durumu......................................................................27

2.2.3.2. Sürekli ve Süreksiz İletim Arasındaki Sınır. ...................................28

2.2.3.2. Sürekli ve Süreksiz İletim Arasındaki Sınır.............. ......................29

2.2.3.4 Parazit Yapıcı Elemanların Etkisi.....................................................31

2.2.3.5 Çıkış Gerilim Dalgacığı ....................................................................31

2.2.4 CUK DC – DC Konvertör ...........................................................................33

2.2.5 Tam Köprü (Full-Bridge) DC-DC Konvertör ..............................................36

2.2.5.1 İki Kutuplu Gerilim Anahtarlamalı PWM........................................39

2.2.5.2 Tek Kutuplu Gerilim Anahtarlamalı PWM ......................................41

2.2.3 DC-DC Konvertörlerin Karşılaştırılması.....................................................43

BÖLÜM 3.............................................................................................................................45

3. MANYETIK KUPLAJLI KIYICILAR............................................................................45

3.1 Flyback Konvertör....................................................................................................45

3.1.1 Devre Analizi................................................................................................46

3.1.2 Sürekli Akım Durumu ..................................................................................48

3.1.3. Kapasitör Gerilindeki Dalgacık ...................................................................49

3.2. Forward Konvertör ..................................................................................................50

3.2.1. Devre Analizi...............................................................................................51

3.2.2 Sürekli Akım Durumu ..................................................................................54

3.2.3 Kapasitör Gerilimindeki Dalgacık................................................................54

BÖLÜM 4.............................................................................................................................55

TRISTÖRLÜ KONVERTÖR DEVRELERİ .......................................................................55

4.1 Darbe-Yolverici Konvertörler...................................................................................55

4.2 Darbe Yolvericili Üç Tristörlü Konvertör................................................................57

4.3 Darbe Rezonanslı Konvertörler ................................................................................59

SONUÇ VE DEĞERLEDİRME..........................................................................................62

KAYNAKLAR.....................................................................................................................63

ÖZGEÇMİŞ..........................................................................................................................64
 ŞEKİL LİSTESİ

Şekil 1.1. DC/ DC Konvertör Sistemi..........................................................................2

Şekil 2.1. Konvertörlerin Kadran Sınıflandırılması......................................................4

Şekil 2.2 B Sınıfı Konvertör.........................................................................................5

Şekil 2.3 C Sınıfı Konvertör.........................................................................................6

Şekil 2.4 D Sınıfı Konvertör.........................................................................................7

Şekil 2.5 E Tipi Konvertör............................................................................................7

Şekil 2 . 6 Düşürücü DC/DC Konvertör....................................................................10

Şekil 2.7 Düşürücü Konvertör Dönüşüm Devre Durumları.......................................12

Şekil 2.8 Sürekli Süreksiz İletim Sınırındaki Akım Değeri ......................................13

Şekil 2.9 Düşürücü Konvertörde Kesintili İletim.......................................................14

Şekil 2.10 Vd Sabit Konvertör Karakteristiği.............................................................15

Şekil 2.11 Vo Sabit Tutulduğunda Konvertör Karakteristiği......................................16

Şekil 2.12 Düşürücü Konvertörde Çıkış Geriliminin Bozulması...............................18

Şekil 2.13 Yükseltici DC-DC Konvertör....................................................................19

Şekil 2.14 Sürekli Süreksiz Mod................................................................................19

Şekil 2.15 Sürekli ve Süreksiz İletiminin Sınırında DC/DC Yükseltici Konvertör.20

Şekil 2.16 Yükseltici Konvertör Dalga şekillleri........................................................22

Şekil 2.17 Sabit Vo İçin Yükseltici Konvertör Karakteristiği.....................................23

Şekil 2.18 Yükseltici Konvertörde Gerilim Çevrim Oranı Üzerinde Parazit Yapıcı
Elemanların Etkisi................................................................................................................24

Şekil 2.19 Yükseltici Konvertör Çıkış Gerilim Dalgacığı..........................................25

 Şekil 2.20 Düşürücü-Yükseltici Konvertör................................................................26

Şekil 2.21 Düşürücü -Yükseltici Konvertör (iL>0) ...................................................27

Şekil 2.22 Düşürücü-Yükseltici Konvertör Sürekli Süreksiz İletim Sınırı.................29

Şekil 2.23 Bir Sürekli – Süreksiz İletim Durumunda, Düşürücü – Yükseltici

Konvertörün Dalga Şekilleri................................................................................................30

Şekil 2.24 Vo ’nun Sabit Değeri İçin Düşürücü - Yükseltici Konvertör

Karakteristiği........................................................................................................................30

Şekil 2.25 Düşürücü – Yükseltici Konvertörde Parazit Yapıcı Elemanların Gerilim

Çevirme Oranı Üzerindeki Etkisi.........................................................................................32

Şekil 2.26 Düşürücü – Yükseltici Konvertörde Çıkış Gerilim Dalgacığı..................32

Şekil 2.27 CUK Konvertör.........................................................................................33

Şekil 2.28 CUK Konvertör Dalga Şekilleri................................................................34

Şekil 2.29 Tam Köprü DC-DC Konvertör..................................................................36

Şekil 2.30 İki Kutup Gerilim Anahtarlamalı PWM....................................................39

Şekil 2.31 Tek Kutup Gerilim Anahtarlamalı PWM..................................................42

Şekil 2.32 DC-DC Konvertörlerde Anahtar Kullanımı..............................................44

Şekil 3.1 Flyback Konvertör.......................................................................................45

Şekil 3.2 Sürekli Akım Durumu Dalga Şekilleri........................................................47

Şekil 3.3 Kapasitör Gerilimindeki Dalgacık...............................................................49

Şekil 3.4 Forward Konvertör......................................................................................51

Şekil 3.5 Forward Konvertör Akım Ve Gerilim Dalga Şekilleri................................53

Şekil 4.1 Darbe Yolvericili Konvertör........................................................................56

Şekil 4.2 Mod Eşdeğer Devreleri..............................................................................56

Şekil 4.3 Darbe Yolvericili Konvertör İçin Dalga Şekilleri.......................................57

Şekil 4.4 Darbe Yolvericili Üç Tristörlü Konvertör...................................................58

Şekil 4.5 Şarj Akımından Bağımsız Darbe Yolvericili Konvertör.............................58

Şekil 4.6 Eşdeğer Devreler.........................................................................................59

Şekil 4.7 Rezonanslı Darbe Konvertörü.....................................................................60

Şekil 4.8 Mod durumları İçin Eşdeğer Devreler.........................................................60

Şekil 4.9 Konvertör Dalga Şekilleri...........................................................................61

 SEMBOLLER
fs = Anahtarlama frekansı

fo = Konvertör çalışma frekansı

fr = Rezonans frekansı

R = Kondaktör etkin yük direnci

n = Sarım oranı

Vs = Sekonder ortalama gerilimi

Is = Sekonder ortalama akımı

ITsı = Anahtar kesimde iken bobin akımının değişim süresi

ITs2 = Bobin akımının sıfır olduğu süre

VL = Ani yük gerilimi

IL = Yük akımı

D = Darbeleme görev oranı. Bir sistemde ortalama pals gücünün tepe pals gücüne oranı

PWM = Pals genişlik modülasyonu

Pd = Giriş Gücü

İLB = Ortalama bobin akımı

İL,tepe = Bobin akımının tepe değeri

İLB,max = Ortalama bobin akımının maksimum değeri

İOB = Sürekli ve süreksiz iletim durumundaki akım değeri

Lm = Trafo endüktansı

L = Akım tutucu endüktans

Vo = Çıkış geriliminin en alt ve üst seviyesindeki farkı

Q = Bobin akımının kondansatörden dolayı oluşturduğu yük

IL = Çıkıştaki bozulmalara sebep olan bobin akımı

fc = Filtre frekansı

Ts = Toplam periyot

Tİ = İletim süresi

Tk = Kesim süresi

k = Sabit

Vk = Kontrol sinyali

VST = Osilatör sinyalinin tepe değeri

Vo = Çıkış gerilimi

Vd = Giriş gerilimi

Io = Çıkış akımı

Id = Giriş akımı

Po = Çıkış gücü
 1

1.GİRİŞ
Güç elektroniğinin temelleri, daha elektronik sözcüğünün yaygın olarak kullanılmaya
başlamasından önce, 20.yüzyılın başlarında atılmıştır. Günümüzde kullanılan güç çevirici
devrelerinin çoğu o yıllarda geliştirilmiş devrelerdir.(4)

Güç elektroniği dalındaki ilk çalışmalar alternatif akımdan doğru akım elde
edebilmek için yapılmıştır. Bu amaçla önce mekanik dönüştürücüler kullanılmış ve daha
sonraları, civa buharlı doğrultucuların bulunması ve geliştirilmesi ile mekanik
doğrultuculardan statik doğrultuculara doğru bir değişim başlamıştır. 1920’li yılların
başında geliştirilen ızgara denetimli civa buharlı tüplerde doğru akım çıkış geriliminin
denetlenebilmesi mümkün olmuş ve bu amaçla geliştirilen devreler, günümüzde kullanılan
devrelerin temelini oluşturmuşlarıdır.(4)

İlk yarıiletken doğrultucu bakır oksitli olup, 1920’li yılların sonlarında kullanılmaya
başlamış. 1930’larda ise selenyum doğrultucular ortaya çıkmıştır.(2)

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra katı hal fiziğinde önemli gelişmeler olmuş ve
1950’lerde imal edilen yarı iletken diyotları, 1957 yılında General Electric firmasının
geliştirip imal ettiği tristörler izlemiştir. Bu yarıiletken, güç elektroniği dalında bir devrim
yaratmış, küçük ve sağlam yapısı, çalışma koşullarından etkilenmemesi gibi özellikleri
dolayısıyla güç elektroniği uygulama alanlarını büyük çapta artırmıştır.(2)

Güç elektroniğinin evrimini hızlandıran ve uygulama alanlarını genişleten bir diğer

etken de yakın geçmişte yaşadığımız enerji krizi olmuştur. Enerji tasarruf yapma
zorunluluğu, asenkron motorları daha verimli bir şekilde çalıştırabilmeyi sağlayacak yeni
güç elektroniği devrelerinin geliştirilmesini sağlamıştır.(2)

1957 yılında tristörün güç elektroniği elemanları arasına katılmasının yarattığı

devrime benzer bir devrim de, 1974 yılında, ilk mikroişlemcinin piyasaya sürülmesiyle
yaşanmıştır. Mikroişlemciler, çok sayıda ayrık ve tümleşik devre elemanlarının yerini
alabilme özellikleri ile güç elektroniği dalında çalışan kişiler önünde yeni ufuklar açmış,
şimdiye kadar karmaşık yapıları ve ekonomik olmamaları nedenleri ile ancak özel
 2

durumlarda kullanılan güç elektroniği devrelerini ve denetim yöntemlerini tekrar cazip bir
duruma getirmiştir. Asenkron motorların, karmaşık ve pahalı olmayan sistemlerde, doğru
akım motorları kadar kolay ve hassas bir şekilde denetlenebilme olanağı doğmuş ve fırça,
komitatör problemleri ve bakım zorlukları doğrudan doğru akım motor sürücü sistemleri
bir ekonomik alternatif olarak düşünülmeye başlamıştır.(5)

Güç elektroniği uygulama alanları özellikle son yıllarda hızla artmış ve iletişim,
savunma, endüstriyel süreçler, güç üretimi, taşıma ve dağıtımı, enerji dönüşümü, ulaşım ,
dağıtım ve tüketici elektroniği gibi çok geniş bir alana yayılmıştır.(5)

Çoğu endüstriyel uygulamalarda sabit gerilimli DC kaynağın, değişken gerilimli DC

kaynağa çevrilmesi gerekmektedir. DC/DC konvertörler olarak da bilinen bir DC kıyıcı
direkt olarak DC ’yi DC ’ye dönüştürür. Bir konvertör, sürekli değiştirilebilir sarım oranlı
bir AC transformatörün eşdeğer DC devresi gibi de düşünülebilir. Transformatörün AC
gerilimi arttırıp azaltabildiği gibi DC/DC konvertör de bir DC kaynağın gerilim değerini
arttırıp, azaltabilir.(2)

Konvertörler, elektrikli otomobillerde, deniz yük asansörlerinde, çatal kaldırıcılı

kamyonlarda, maden ocağı çekicilerinde motor çekim kontrolü için oldukça sık kullanılır.
Yumuşak hız kontrolü, yüksek verim ve dinamik tepki gibi avantajları DC/DC
konvertörlerin tercih nedenleridir. Ayrıca enerjiyi malzemenin içine geri göndermek için
de motorların aktif frenlenmesinde de kullanılmaktadır. Bu özellik sık durmalı aktarım
sistemlerinde enerjinin korunmasını sağlar.(3)

Bir Konvertörün Çalışma Sistemi: Şekil 1.1.’de görüldüğü gibi özetlenebilir.

Şekil 1.1. DC/ DC Konvertör Sistemi

 3

Tezde, DC-DC konvertörler yük akımı ve geriliminin yönüne göre beş grupta
incelenmiştir. Fakat tezin büyük bir bölümü, anahtarlama mod olarak çalışan ve
gerçekleştirdiği işlev açısından beş gruba ayırabileceğimiz DC-DC konvertör çeşitlerine
ayrılmıştır.(1)

Uygulamada ise kapasitesi yeterli bir konvertörün gerilim veya akım kazancı çok
fazladır. Bu tip konvertör devrelerine örnek verebilmek için tezin son kısmında Manyetik
Kuplajlı ve Tristörlü konvertörlere de deyinilmiştir.(1)
 4

2.DC-DC KONVERTÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI

DC-DC Konvertörlerin iki kısımda inceleneceği giriş kısmında belirtilmişti.

2.1 Akım ve Gerilimin Akış Yönüne Göre Konvertörler (Kıyıcılar)

5 gruba ayrılabilir

 A Sınıfı Konvertörler

 B Sınıfı Konvertörler

 C Sınıfı Konvertörler

 D Sınıfı Konvertörler

 E Sınıfı Konvertörler

2.1.1 A Sınıfı Konvertör

Yük akımı yükün içine doğru akar. Şekil 2.1.a ’da gösterildiği gibi yük gerilimi de
yük akımı da pozitiftir. Eksenleri IL, VL ’den oluşan bir düzlemin tek bölgesinde
çalışabildiği için tek kadran tipi konvertör olarak adlandırılabilir.

a) A sınıfı b) B sınıfı c) C sınıfı

d) D sınıfı e) E sınıfı

Şekil 2.1. Konvertörlerin Kadran Sınıflandırılması

 5

2.1.2 B Sınıfı Konvertör

Yük akımı yükün dışından akar. Şekil 2.1.b ’de gösterildiği gibi yük gerilimi pozitif
fakat yük akımı negatiftir. B sınıfı konvertör de A sınıfı konvertör gibi tek kadran tipidir.
Buna karşılık, düzlemin ikinci bölgesinde çalıştığı için invertör olarak da kullanılabilir. Bu
tip konvertör de Şekil 2.2.a ’da gösterilmektedir. Şekildeki E bataryası yükün bir kısmı ve
DC motorun geri EMK ’sı olarak düşünülebilir.

S1 anahtarı kapatıldığında E bataryasından dolayı L bobininden bir akım geçer ve V L

gerilimi sıfır olur. Ani yük gerilimi VL ve yük akımı IL Şekil 2.2.b ve c ’de sırasıyla
gösterilmiştir.

b)yük akımı

a)devre c)yük gerilimi

Şekil 2.2 B Sınıfı Konvertör

Şekil 2.2.a ’daki devrede S1 anahtarı kapatıldığında

d İL
OL  R.i L + E
dt

İL (t=0) = I1 olduğunda

E
İL = I 1 .e ( R / L ) t  (1  e ( R / L ) t ) , için
R

0  t  kT (2.1)

AT.t = t1,

İL (t = t1= kT) = I2 olur

 6

S1 anahtarı açıldığında, L bobininde depolanmış enerjinin büyüklüğü D1 diyotu

üzerinden Vs kaynağına geri verilir. Yük akımı iL azalır.

dİİ 
VS  L  RiL  E , i (t  t 2 )  I 2
dT

Vs  E
İL = I 2 .e ( R / L ).t  (1  e ( R / L ).t ),
R

0  t  t2 (2.2)

t2 = (1-k).T, t = t2’de

İL (t = t2) = I1 Kararlı hal sürekli akımı için

İL (t = t2) = 0 Kararlı hal süreksiz akımı için

2.1.3 C Sınıfı Konvertör

Şekil 2.1.c ’de gösterildiği gibi yük akımı hem pozitif hem negatiftir. Fakat yük
gerilimi her zaman pozitiftir. Şekil 2.3’de gösterilen ve iki kadran tip konvertör olarak
bilinen C sınıfı konvertör A ve B tip konvertörlerin birleştirilmesinden oluşur. S 1 ve D2, A
sınıfı; S2 ve D1 B sınıfı konvertör vazifesini görür.S1 ve S2 aynı anda kapatılmadığı sürece
C sınıfı konvertör hem doğrultucu hem de ters çevirici (invertör) olarak kullanılabilir.

Şekil 2.3 C Sınıfı Konvertör

 7

2.1.4 D Sınıfı Konvertör

Yük akımı devamlı pozitiftir. Şekil 2.1.d ’de gösterildiği gibi yük gerilimi hem
pozitif hem negatiftir. Şekil 2.4’deki bu devre doğrultucu veya ters çevirici olarak
kullanılabilir. S1 ve S4 anahtarları kapatılırsa VL ve IL pozitif olur. S1 ve S4 anahtarları
açıldığında yük akımı IL pozitif olur ve endüktif bir yük için akmaya devam eder. D2 ve
D3’ün hazırladıkları yol ile yük akımı ve VL ters çevrilir.

Şekil 2.4 D Sınıfı Konvertör

2.1.5 E Sınıfı Konvertör

Şekil 2.1.e ‘de gösterildiği gibi, yük akımı ve yük gerilimi, hem pozitif hem
negatiftir. Şekil 2.5. ’de gösterilen ve 4 katran tip konvertör olarak da
adlandırılabileceğimiz E sınıfı konvertör, 2 tane C sınıfı konvertörün birleştirilmesinden
oluşur.

a)devresi

Şekil 2.5 E Tipi Konvertör

 8

2.2 Gerçekleştirildiği İşlev Açısından DC/DC Konvertörler

Gücün DC ’den DC ’ye dönüştürülmesi anahtarlamalı tip güç konvertörleri ile

yapılır. Konvertörlerler reaktif elemanlar ve anahtarlardan meydana gelir.Çalışma prensibi
devrede kullanılan anahtarların iletim ve kesim sürelerinin ayarlanması ile yapılır. Yükü
besleyen gerilimin frekansı büyük değerlerde ise pratik olarak yüke kesintisiz olarak DC
güç aktarımı mümkün olur. Böyle konvertörlerin, tatmin edici işletimi, reaktif elemanların
uygun konfigürasyonuna ve uygun anahtarlama metotlarına bağlıdır.

Anahtar mod DC/DC konvertörler lineer olmayan ve zamanla değişen sistemlerdir.

Konvertör uygulamasının sürekli olan uygun koruma özellikleri tasarım kriteri ile birlikte
belirtilmiştir. DC/DC konvertörler şöyle sınıflandırılabilir.(MOHAN; 1989)

1. Düşürücü Konvertör (Step- Down, Buck)

2. Yükseltici Konvertör (Step- Up, Boost)

3. Düşürücü- Yükseltici Konvertör (Step –Down/ Up, Buck-Boost)

4. CUK Konvertör

5. Tam -Köprü Konvertör

Düşürücü ve yükseltici konvertörler temel konvertörlerdir. Düşürücü- yükseltici ve

CUK konvertörleri temel konvertörlerin birbirleri ile birleştirilmelerinden oluşmuştur.
Tam- köprü konvertörler ise düşürücü konvertörlerden elde edilmiştir.Konvertör çeşitleri
belirli uygulamalarına bağlı olarak, anahtar mod DC güç kaynakları ve DC motor kontrolü
uygulamaları olarak tanımlanmıştır. Bu bölümde konvertörler kararlı durumda analiz
edilmiş, bobin ve kapasitör kayıpları ihmal edilmiştir.

2.2.1 Düşürücü Konvertör

Düşürücü konvertörler isminden de anlaşılacağı gibi DC giriş geriliminden daha

küçük bir çıkış gerilimi vermektedir. En yaygın olarak kullanıldığı yerler;

a) Regüle edilmiş DC güç kaynakları

b) DC motor hız kontrol devreleri

 9

dir. (MOHAN,1989). Kavram olarak basit şeması Şekil 2.6.a ’da omik yükü olan düşürücü
konvertör ifade edilmiştir. İdeal bir anahtar ve omik bir yük varsayıldığında ani çıkış
gerilimi anahtarın durumuna bağlıdır. Şekil 2.6. b ’den ortalama çıkış gerilimi V o anahtar
darbeleme oranına bağlı olarak;

1 1 t
Vo   o Ts Vo (t ) d t   o ton Vd (t ) .d t   o Od t  on Vd  Dvd
T
(2.3)
Ts Ts Ts

2.3 ile ifade edilir. Daha önce hesap edilen D ’nin değeri formülde yerine konursa Vo
(çıkış gerilimi) aşağıda elde edilen k sabitine;

Vd V
Vo  Vk  kVk  k  d  sabit (2.4)
Vst Vst

dayanarak anlatılır. D (Darbeleme oranı) ’nın değeri değiştirilerek Vo gerilimi kontrol

edilebilir. Vo lineer anfilerde olduğu gibi kontrol gerilimine bağlı olarak doğrusal bir
değişim gösterir. Fakat pratik bir devrede (Şekil 2.6) bu sistemin iki mahzuru vardır.

1-Gerçekte yük tamamen omik değil, endüktif olabilir. Bu durumda anahtar

endüktif enerji tüketir ve bu nedenle bozulur.

2-Çıkış gerilimi 0 ile Vd arasında salınım yapar. Bu ise birçok uygulamada kabul
edilemez.

Depolanan endüktif enerji problemi Şekil 2.6.a ’da gösterildiği gibi bir diyot yardımı
ile giderilir.Çıkış gerilim değişmeleri alçak geçiren filtre kullanılarak yok edilebilir.
Şekil 2.6.a ’daki filtre endüktif ve kapasitif elemanlardan oluşur. Şekil 2.6.b ’de alçak
geçiren filtre girişinde bulunan sinyal Voi gösteriliyor. Bu sinyal, filtre olmasaydı
Şekil 2.1.b ’nin aynısı olurdu. Bu sinyal, DC çıkış gerilimi Vo ve onun anahtarlama
frekansındaki harmoniklerinden oluşur ve Şekil 2.6.b ’de gösterildiği gibidir. Alçak
geçiren filtrenin karakteristiği Şekil 2.6c ’de gösterilmiştir. Filtrenin köşe frekansı fc
anahtarlama frekansından çok daha küçük olacak şekilde seçilmiştir ve böylece
anahtarlama frekansının çıkış gerilimi üzerindeki istenmeyen etkileri giderilmiş olur.
 10

Şekil 2 . 6 Düşürücü DC/DC Konvertör a)Düşürücü Konvertör ve Filtre Devresi

b)Kontrol Sinyali ve Frekans Spektrumu c)Kazanç Eğrisi

Anahtarın iletim zamanı (t1) Şekil 2.6.a ’daki diyot ile polarlanmıştır. Dolayısıyla
giriş sinyali yüke ve bobine enerji sağlar. Anahtar kesimde iken (t k) bobin akımı diyot
üzerinden akmaya başlar ve enerjinin (depo edilen enerji) bir kısmını yüke iletir. Sistem
kararlı durumda iken çıkıştaki kondansatörün çok büyük olduğu varsayılır. Bu durum
oldukça sabit çıkış gerilimi gerektiren durumlarda geçerlidir. Vo(t) = Vo kondansatör
gerilimindeki bozulmalar daha sonra hesap edilmiştir.

Şekil 2.6.a ’da ortalama bobin akımının ortalama çıkış akımına eşit olduğu
görülüyor. Çünkü ortalama kondansatör akımı kararlı durumda sıfırdır.
 11

2.2.1.1 Sürekli Akım Durumu

Sürekli akım durumundaki sinyaller şekil 2.7 ’de görülüyor. Bu modda bobin akımı
kesintisiz olarak akmaktadır. Anahtar iletim modunda iken t1 süresi kadar bobin akımı
iletir. Diyot ters polarma durumundadır. Bu durum sıfırdan büyük bir bobin gerilimine
sebep olur. VL = Vd - Vo şekil 2.7.a ’da görülmektedir. Bu gerilim bobin akımında lineer
bir artışa sebep olur. Anahtar kesim durumuna geçince, bobinde depolanan enerjiden
dolayı bobin akımı üzerinde dolaşmaya devam eder. Bu akım devresini diyot üzerinden
tamamlayarak negatif bir gerilim oluşmasına sebebiyet verir. Bu durum (VL=Vo)
Şekil 2.7.b ’de görülmektedir. Kararlı çalışma modunda sinyal kendisini tekrarlamak
zorundadır. Formülde izah edildiği gibi VL ’nin bir periyottaki integrali sıfır olmak
zorundadır. (MOHAN, 1989).

Ts
o V L dt   o Ton V L dt   ton V L dt  0
Ts

Formülde izah edildiği gibi Şekil 2.7 ’de gösterilen A ve B alanları birbirlerine eşit
olmalıdır. Bu modda çıkış gerilimi anahtarın darbeleme oranına bağlı olarak doğrusal bir
değişme gösterir ve başka hiçbir devre parametresine bağlı değildir. 2.5 ile ifade edilen
formül Voi ’nin ortalama değeri alınarak da elde edilebilir. Bu durum Şekil 2.6.b ’de
gösterilmektedir.

(Vd  Vo )ti
Vo t (2.5)
 1 D
Vd Ts

yine; Şekil 2.6.b ’den;

Vd  0t k
 Vo
Ts
Vo t
 i D
Vd Ts

I o Vd 1
Po  Pd  Vd I o  Vo I o    (2.6)
I d Vo D
olur.
 12

Bu nedenle sürekli iletim durumunda çalışan düşürücü konvertör bir DC trafo gibi
düşünülebilir. Trafonun sarım oranı sürekli ve elektronik olarak 0 ile 1 değeri arasında
anahtarın darbeleme oranı kullanılarak kontrol edilebilir. Anahtar kapalı (off) konuma
getirildiğinde giriş akımı = Idi trafo karakteristiğine uygun olarak tepe değerinden sıfıra
anlık olarak sıçrar. Akım harmoniklerini gidermek için girişe uygun bir filtre ilave edilir.

Şekil 2.7 Düşürücü Konvertör Dönüşüm Devre Durumları

(IL Sürekli Olduğu Kabul Edilirse) a)Anahtar açık (on) b)Anahtar kapalı (off)

2.2.1.2 Sürekli İletim ile Kesintili İletim Arasındaki Sınır

Bu kısımda, bobin akımı üzerindeki değişik devre parametrelerinin etkisi

incelenecektir. Sürekli iletim durumunun uç değerindeki küçük V L ve IL Şekil 2.8.a ’da
gösterilmiştir. Sınırda olmasından dolayı periyodun sonunda bobin akımı sıfır olur (I L = 0).
Bu sınırda ortalama bobin akımı 2.7 formülü ile ifade edilmiştir. Ve B ile gösterilen değer
sınır değeridir.
 13

Vd=Sabit

Şekil 2.8 Sürekli Süreksiz İletim Sınırındaki Akım Değeri

a)akım şekli b)IL ’nin D ’ye Bağlı Erişimi

1 t DTs
I LB  İL, tepe  i (Vd  Vo )  (Vd  Vo )  I OB (2.7)
2 2L 2L

Çalışma sırasında (ts, Vd, Vo, L ve D için birer değer verildiğinde) ortalama çıkış
akımı ILB’den daha düşük olursa IL (Bobin akımı) kesintili olacaktır.

2.2.1.3 Kesintili İletim Durumu

Konvertörlerin kullanılacağı yerlere bağlı olarak ya Vd (Giriş gerilimi) ya da

Vo (çıkış gerilimi) sabit kalmaktadır. Her iki pozisyon bu kısımda ele alınmıştır.

2.2.1.3.1 Giriş Geriliminin (Vd) Sabit Olduğu Kesintili İletim Durumu

Bir DC motorun hız kontrolünde kullanıldığı gibi Vd sabit kalır, Vo ise D ayarlanarak
kontrol edilir. Vo = D.Vd olduğu için ortalama bobin akımı sürekli iletim modunun
sınırındadır.

Ts V d
I LB  D (1  D ) (2.8)
2L

Bu formül kullanıldığında ILB ’nin D ’ye bağlı gelişimi Şekil 2.8.b ’de gösterildiği
gibi ILB ’nin maksimum değeri D = 0.5 iken elde edilir.

Ts V d
I LB ,mak  D (2.9)
8L

Formül 2.8 ve 2.9 kullanıldığında ;

I LB  4 I LB ,mak D (1  D ) (2.10)
 14

olur. Vo/Vd oranı kesinti durumunda hesap edilecektir. Başlangıçta konvertör

Şekil 2.8.a ’da gösterildiği gibi kesintili – kesintisiz sınırında çalıştığını varsayalım, Ts, L,
Vd ve D sabit olduğu durumda çıkış gücü düşürülürse (yük direnci artarsa) bu durumda
ortalama bobin akımı düşer. Şekil 2.9 ’da gösterildiği gibi V0 değeri öncekinden yüksek
olur.

Şekil 2.9 Düşürücü Konvertörde Kesintili İletim

Bu da kesintili bir yük akımına sebep olur.  2Ts sürecinde bobin akımı sıfırdır. Yük
kapasitör tarafından beslenir. Bu sürede yine bobin gerilimi de sıfırdır. Bobin geriliminin
bir periyot üzerinden integrali alınırsa sıfır çıkacaktır. Bu kullanılarak formül 2.11 elde
edilir.

(Vd  Vo ) DTs  (Vo ) 1Ts  0 (2.11)

Vo D
 (2.12)
Vd D   1

Vo
iL,tepe =  1Ts (2.13)
L

D  1
Io  İ L ,tepe (2.14)
2
 15

VoTs
( D   1 ) 1 (formül 2.11’den) (2.15)
2L

VdTs
D 1 (formül 2.10’dan) (2.16)
2L

4 I LB ,mak D 1 (formül 2.7’den) (2.17)

Io
1  (2.18)
4 I LB ,mak  1 D

Vo D2
 (formül 2.10 ve 2.16’dan) (2.19)
Vd 1  Io 
D2   
42  I LB ,mak 

Formül 2.11 ’den 2.19 ’a kadar olan denklemler Şekil 2.9 ’dan elde edildi.
Şekil 2.10 ’da ise düşürücü konvertörün her iki moddaki karakteristiği gösteriliyor. Vd sabit
tutulduğunda Vo/Vd değeri Io/ILB,mak ’a bağlı olarak değişik D değerleri için çizilmiştir.
Şekildeki kesintili çizgiler kesintili-kesintisiz mod arasındaki sınırı göstermektedir.

2.2.1.3.2 Sabit Vo Değerli Kesintili İletim Durumu

Regüle edilmiş DC güç kaynakları uygulamalarında olduğu gibi Vd değişken olabilir
ama Vo değeri D ayarlanarak sabit tutulabilir. Vd = Vo/D olduğu için ortalama bobin akımı
sınır değerindedir. Formül 2.7 ’de ifade edildiği gibi;

TsVo
I LB  (1  D) (2.20)
2L

Vd=Sabit

Şekil 2.10 Vd Sabit Konvertör Karakteristiği

 16

Vo=sabit

Şekil 2.11 Vo Sabit Tutulduğunda Konvertör Karakteristiği

Formül 2.20 ’de Vo sabit tutulduğunda I LBmak , D=0 iken,

TsVo
I LB  olur. (2.21)
2L

Ancak D=0 ve sınırlı bir Vo değeri pratikte mümkün değildir. Çünkü bu durum Vd
giriş geriliminin sonsuz olmasını gerektirir.

2.20 ve 2.21 formüllerinden;

I LB  (1  D ) I LB ,mak (2.22)

elde edilir.

Vo’ın sabit tutulması durumunda I o  I LB ,mak ’ın D’ye bağlı değişimini gözlemlemek

gerekir. Formül 2.12 ve 2.15 kesintili operasyon durumunda geçerlidir ve Vo yada Vd sabit
tutularak elde edilmiştir.

2
 Io 
 
Vo  I LB ,mak 
D (2.23)
Vd  Vo 
 1  Vd 
 

Formül 2.23 ’deki ifade ise, Şekil 2.11 ’de gösterildiği gibidir.
 17

2.2.1.3.3 Çıkış Gerilimindeki Bozulmalar

Şu ana kadar yapılan analizlerde çıkış kapasitörü çok büyük düşünülmüştü, bu
nedenle çıkış geriliminin sabit olduğu varsayıldı. (Vo(t) = Vo= sabit) fakat pratik bir
kondansatör değeri için çıkış gerilimindeki sapmalar Şekil 2.12 ’deki sinyaller kullanılarak
hesap edilebilir (Sürekli iletim durumu için). Bobin akımındaki titreşimlerin kapasitörden
geçtiği düşünülürse, Şekil 2.12 ’deki taralı bölge ilave bir yük farkına neden olur. Bu
yüzden çıkış gerilimindeki en alt ve en üst seviyedeki fark ( Vo ) şu formülden hesaplanır.

Q 1 1 I L Ts
Vo  
C C2 2 2

Vo
I L  (1  D )Ts (2.24)
L

2.24 formülünü bir önceki eşitlikte yerine koyarsak ;

Ts Vo
Vo  (1  D)Ts (2.25)
8C L

2
Vo 1 (1  D)T 2 s  2  fc 
  (1  D)   (2.26)
Vo 8 LC 2  fs 

1
fc  (2.27)
2 LC

eşitlikleri elde edilir. Formül 2.26 ’dan görülebileceği gibi çıkış gerilimindeki bozulmalar
alçak geçiren filtrenin frekansı anahtar frekansından çok küçük (fo<<fs) seçilerek
azaltılabilir. Ayrıca çıkış, yükten bağımsızdır (Ancak konvertör sürekli iletim durumunda
çalıştığı sürece).
 18

Şekil 2.12 Düşürücü Konvertörde Çıkış Geriliminin Bozulması

Benzer bir analiz kesintili iletim durumu içinde yapılabilir. Dikkat edilecek nokta
anahtarlamalı güç kaynaklarında % olarak ifade edilebilen bozulma oranı belli bir
değerden (örneğin %1) daha küçük şeklinde ifade edilir. Bu nedenle biraz önce yapılan
analizde Vo(t)=Vo çıkış geriliminin sabit olduğu kabulü geçerlidir. Formül 2.26 ’daki
sinyal bozulması, Şekil 2.6.c ’de belirtilen alçak geçiren filtre karakteristiğine uygundur.

2.2.2 Yükseltici (Boost) Konvertörler

Şekil 2.13 yükseltici bir konvertörü göstermektedir. Bu tip konvertörler, regüleli DC

güç kaynaklarında ve DC motorlarının dinamik frenlenmesinde yaygın bir biçimde
kullanılmaktadır.

Adından da anlaşılacağı üzere çıkış gerilimi giriş geriliminden büyüktür. Anahtar

kapatıldığında diyot ters kutuplandığı için iletime geçmez. Böylece çıkış katı girişinden
izole edilmiş olur. Anahtar açıldığında, çıkış katı bobin üzerinden beslenir. Kararlı durum
analizinden, sabit bir çıkış gerilimi elde etmek için çıkış filtre kondansatörünün kapasitesi
oldukça büyük olmalıdır. (Vo(t)  Vo)
 19

Şekil 2.13 Yükseltici DC-DC Konvertör

Şekil 2.14 Sürekli Süreksiz Mod

a)Anahtar Kapalı b)Anahtar Açık

2.2.2.1 Sürekli İletim Durumu

Şekil 2.14, bobin akımının (iL(t)>0) devamlı olduğu bu iletim modunun kararlı
durum dalga şekillerini göstermektedir.

Kararlı durumda, bir zaman periyodunda bobin üzerindeki geriliminin zamana göre
integrali sıfır olduğundan şu denklemler elde edilir.

Vdti  (Vd  Vo )t k  0

Her iki tarafı Ts ile bölüp terimleri tekrar düzenlersek;

 20

Vo Ts 1
  bulunur (2.28)
Vd t k 1  D

Kayıplar ihmal edildiğinde;

Io
Pd  Po  Vd I d  Vo I o   (1  D) (2.29)
Id

denklemi elde edilir.

2.2.2.2 Sürekli ve Süreksiz İletim Arasında Sınır

Şekil 2.15.a sürekli bir iletimin kenarlarındaki dalga şekillerini göstermektedir. Bu

madde tanıma göre “off (anahtar açık)” aralığında iL sıfıra gider. Bu sıradaki bobin
akımının ortalama değeri;

1
I LB  iLTepe
2

1 Vd TsVo
I LB  t1  D (1  D ) (2.30)
2 L 2L

Yükseltici bir konvertörde, bobin akımı ve giriş akımlarının aynı olduğu (Id = IL)
kabul edersek 2.29 ve 2.30 formülleri kullanılarak sürekli iletimin uç kısımlarındaki
ortalama çıkış akımı;

TsVo
IOB  D(1  D) 2 olarak bulunur. (2.31)
2L

Vo=Sabit

Şekil 2.15 Sürekli ve Süreksiz İletiminin Sınırında DC/DC Yükseltici Konvertör

 21

Yükseltici bir konvertörün kullanıldığı çoğu alanda, Vo ‘nun değerinin sabit

tutulması istenir. Buna göre IOB,D ’nin bir fonksiyonu olarak Şekil 2.15.b ’de çizilmiştir.
Vo ’nun sabit ,D ’nin değişken olması giriş geriliminin değiştiğini gösterir.

Şekil 2.15.b ’ye göre D=0.5, ILB ’nin maksimum değerine ulaştığı andır.

TsVo
I LB ,max  (2.32)
8L

Bununla beraber IOB, D=1/3 = 0.333’te maksimumdur.

2 TsVo TsVo
I OB ,max   0.074 (2.33)
27 L L

Bu maksimum değerlere göre, ILB ve IOB,

I LB  4 D(1  D) 2 I OB ,max (2.34)

27
I OB  D(1  D) 2 I OB ,max olarak bulunur. (2.35)
4

Şekil 2.15.b sabit Vo ve verilen bir D değeri için, ortalama yük akımının (IOB )altına
(dolayısı ile ortalama bobin akımı (ILB) altına) düşmesi durumunda, akım iletiminin
süreksiz olacağını göstermektedir.

D:darbeleme görev oranı . Bir sistemde ortalama pals gücünün tepe pals gücüne
oranı.

2.2.2.3 Süreksiz İletim Durumu

Bu madde çıkış yük gücü azalırken Vd ve D sabit kabul edilir(Uygulamada, Vo

değerini sabit tutmak için D değiştirilir). Şekil 2.16 ’da Vd ve D değerini sabit kabul
ederek, sürekli ve süreksiz iletimin sınır durumundaki dalga şekilleri karşılaştırılmıştır.

Şekil 2.16.b ’de Vd değeri sabitken azaltılmış Po (=Pd) ve daha düşük IL(=Id)
değerinden dolayı süreksiz akım iletimi meydana gelmiştir. Şekil 2.16 ’daki her iki modda
ILtepe aynı olduğundan IL ’nin (ve süreksiz IL ’nin )daha düşük bir değeri ancak Vo
değerinin artmasıyla mümkündür ( Şekil 2.16.b).
 22

Bir zaman peryodu üzerinden bobin geriliminin toplamını (integralini) sıfıra

eşitlersek;

Vd DTs  (Vd  Vo) 1Ts  0

Vo  1  D
 (2.36)
Vd 1

ve Pd  Po olduğundan;

Io 1
 (2.37)
Id  1  D

bulunur.

Şekil 2.16.b ’den aynı zamanda bobin akımına eşit olan giriş akımı

Vd
Id  DTs ( D   1 ) (2.38)
2L

Ts
Io  ( ) D 1 olarak bulunur. (2.39)
2L

Şekil 2.16 Yükseltici Konvertör Dalga şekillleri

a) sürekli - süreksiz iletiminin sınırında

b) Süreksiz iletimde
 23

Uygulamada Vo sabit tutulduğunda ve D, Vd ’nin değişim tepkisinden değiştiğinden,

istenen D değerini, çeşitli Vo/Vd değerleri için, yük akımının bir fonksiyonu cinsinden
bulmak daha kullanışlıdır.

1/ 2
 4 Vo Vo Io 
D (  1)  (2.40)
 27 Vd Vd I OB ,mac 

Şekil 2.17’ de D, Vd/Vo ’nun çeşitli değerleri için Io/IOB,max değerinin bir fonksiyonu
olarak çizilmiştir. Kesikli çizgi ile gösterilen eğri sürekli ve süreksiz iletim arasındaki sınırı
ifade etmektedir.

Süreksiz modda, eğer Vo, her anahtarlama zaman periyodu sürecinde kontrol
edilmiyorsa, girişten çıkış kondansatörüne ve yüke en azından;

2
L 2 (VdDTs )
( iLtepe) = W-s
2 2L

transfer edilir. Eğer yük bu enerjiyi çekmezse, bir enerji dengesi kuruluncaya kadar
kondansatör voltajı Vo artacaktır. Yük çok hafifse, Vo ’daki bu artış yüksek bir gerilime
veya kondansatörün delinmesine (bozulup iletken hale geçmesine) sebep olur.

Vo=Sabit

Şekil 2.17 Sabit Vo İçin Yükseltici Konvertör Karakteristiği

 24

2.2.2.4 Parazit Yapıcı (Sinyal Bozucu) Elemanların Etkisi

Bir yükseltici konvertörde, bozucu elemanlar, diyot, anahtar, kondansatör ve bobinin

ortaklaşa oluşturdukları kayıplardan meydana gelir. Şekil 2.18 ’de gerilim transfer oranı
üzerindeki bozucu elemanların yaptığı etki görülmektedir. Uygulamada ideal
karakteristiğinin tersine D bire yaklaşırken Vo/Vd azalır. D ’nin yüksek değerlerinde, çok
zayıf anahtarlama kullanılmasından eğriler kesikli çizgi ile gösterilir.

Buradaki incelemelerimizde, bozucu elemanlar ihmal edildi.

uygulamada

Şekil 2.18 Yükseltici Konvertörde Gerilim Çevrim Oranı Üzerinde

Parazit Yapıcı Elemanların Etkisi
 25

Şekil 2.19 Yükseltici Konvertör Çıkış Gerilim Dalgacığı

2.2.2.5 Çıkış Gerilimi Dalgacığı

Sürekli çalışma modu için, tepeden tepeye çıkış gerilimi Şekil 2.19 ’daki dalga
şekillerinden hesaplanabilir. Diyot akımı ID ’nin, tüm dalgacık akım bileşenlerinin
kondasatörden ve ortalama değerini yük direncine aktığını kabul ederek, Şekil 2.19 ’da
Q ’yu taralı alanla gösterebiliriz.

Çıkış akımını sabit kabul edersek;

Q I o DTs Vo DTs
Vo     (2.41)
C C C C

Vo DTs Ts
 D (T zaman sabiti) (2.42)
Vo RC T

bulunur.

Benzer şekilde bir analiz süreksiz iletim durumunda da uygulanabilir.

 26

2.2.3 Düşürücü – Yükseltici (Buck-Boost) Konvertör

Düşürücü-yükseltici konvertörler, DC güç kaynaklarının regülasyonunda, giriş

voltajının ortak terminaline göre çıkışın negatif kutuplu olması istenildiğinde ve çıkış
voltajının, giriş voltajından daha az veya daha fazla olabileceği yerlerde yaygın bir biçimde
kullanılır.

Bu tip bir konvertör, düşürücü ve yükseltici tip iki konvertörün ard arda
bağlanmasıyla elde edilebilir. Kararlı halde çıkış-giriş voltaj dönüşüm oranı; ard arda
bağlanan konvertörlerin dönüşüm oranlarının çarpımıdır(Anahtarların darbeleme oranları
birbirine eşit).

Vo 1
D (Denklem 2.5 ve 2.28’den) (2.43)
Vd 1 D

Bu çıkış voltajının, giriş voltajından daha az veya daha fazla olmasına D ’ye bağlı
olarak izin verir. Bu tip bir bağlantı Şekil 2.20 ’de görülmektedir. Anahtar kapatıldığında
bobin enerjilenir fakat diyot iletime geçmez. Anahtar açıldığında bobinde depolanmış
enerji yoktur. Burada incelenen kararlı hal analizinde çıkış kapasitörünün değerinin, sabit
bir çıkış voltajını (Vo(t)  Vo) sağlaması için çok büyük olduğu düşünülmektedir.

Şekil 2.20 Düşürücü-Yükseltici Konvertör

 27

2.2.3.1 Sürekli İletim Durumu

Şekil 2.21, bobin akımının sürekli olarak aktığı sürekli akım iletim modu için dalga
şekillerini göstermektedir.

Bir zaman periyodu üzerinden bobin geriliminin toplamını (integralini) sıfıra

eşitleyerek;

VdDTs  (Vo)(1  D )Ts  0

Vd D
 (2.44)
Vo 1  D

Io 1  D
 ( Pd  Po) (2.45)
Id D
bulunur. Formül 2.44 D ’ye göre çıkış voltajının girişten daha az veya daha fazla
olabileceğini ispatlamaktadır.

Şekil 2.21 Düşürücü -Yükseltici Konvertör (iL>0) a)Anahtar kapalı b)Anahtar açık
 28

2.2.3.2 Sürekli ve Süreksiz İletim Arasındaki Sınır

Sürekli iletim uçlarındaki dalga şekilleri Şekil 2.22.a ’da gösterilmiştir. Tanıma göre,
bu modda, iL “off ” aralığının sonunda sıfıra gider. Şekil 2.22.a ’dan

1 TsVd
I LB  iLTepe = D (2.46)
2 2L

Şekil 2.20 ’den

Io  IL  Id bulunur (Ortalama kondansatör akımı = 0’dır). (2.47)

Denklem 2.44 ve 2.47 kullanılarak, sürekli iletimin sınırlandırılmasında Vo

cinsinden, ortalama bobin akımını ve çıkış akımını elde edebiliriz.

TsVo
I LB  (1  D) (2.48)
2L

TsVo
I OB  (1  D ) 2 (2.49)
2L

Düşürücü - yükseltici tip konvertörlerin kullanıldığı çoğu uygulamalarda, Vd

(dolayısıyla D) değişirken Vo değerinin sabit tutulması gerekmektedir. Son iki eşitliğe göre
ILB ve IOB maksimum değerlerini D=0 ’da almaktadır.

TsVo
I LB ,max  (2.50)
2L

TsVo
I OB ,max  (2.51)
2L

2.48 ve 2.50 denklemleri kullanılarak;

I LB  I LB ,max (1  D ) (2.52)

I OB  I OB ,max (1  D) 2 (2.53)

Vo sabitken, ILB ve IOB ’nin D ’nin cinsinden grafikleri Şekil 2.22.b ’de çizilmiştir.
 29

Vo=Sabit

Şekil 2.22 Düşürücü-Yükseltici Konvertör Sürekli Süreksiz İletim Sınırı

2.2.3.3 Süreksiz İletim Durumu

Şekil 2.23 süreksiz iL akımının dalga şeklini göstermektedir. Bir periyod üzerinden
bobin geriliminin integralini sıfıra eşitlersek;

Vo D
Vd DTs  (Vo) 1Ts  0   (2.54)
Vd  1

Io  1
 (P1=P0’dan) (2.55)
Id D

ve Şekil 2.23 ’den

Vd
IL  DTs ( D   1 ) (2.56)
2L

elde ederiz.
 30

Şekil 2.23 Bir Sürekli – Süreksiz İletim Durumunda, Düşürücü – Yükseltici Konvertörün
Dalga Şekilleri

Vo=Sabit

Şekil 2.24 Vo ’nun Sabit Değeri İçin Düşürücü - Yükseltici Konvertör Karakteristiği

Çeşitli Vo/Vd değerleri için, Vo sabit tutulduğunda, D ’yi çıkış yük akımı Io ’nun bir
fonksiyonu olarak elde etmek kullanışlıdır. Yukarıdaki denklemlerin kullanılmasıyla;
 31

Vo Io
D (2.57)
Vd I OB ,mac

bulunur.

Şekil 2.24, Vd/Vo ’nun çeşitli değerleri için IO/IOB,max ’ın D ’nin bir fonksiyonu
cinsinden eğrisini göstermektedir. Kesik çizgi ile gösterilen eğri sürekli ve süreksiz mod
arasındaki sınırı ifade etmektedir.

2.2.3.4 Parazit Yapıcı Elemanların Etkisi

Yükseltici konvertörle kıyas ederek, parazit yapıcı elemanların , voltaj çevirme oranı
ve geri besleme doğrultmalı düşürücü - yükseltici konvertörün kararlılığı üzerinde kayda
değer etkilerin olduğu söylenebilir. Şekil 2.25 ’de parazit yapıcı elemanların etkisi açıkça
görülmektedir. Çok yüksek ve elverişsiz darbeleme oranı yapan zayıf anahtar
kullanımından dolayı eğriler kesikli çizgi ile gösterilmiştir.

2.2.3.5 Çıkış Gerilim Dalgacığı

İşlemin sürekli modu için, çıkış gerilimindeki dalgacık Şekil 2.22 ’deki gibi
düşünülerek hesaplanabilir. İD ’nin kondansatör içinden akan dalgacık akım bileşeninin ve
yük direncinin üzerinden geçen ortalama değerinin tümü göz önüne alındığında,
Şekil 2.26’de ortaya çıkan alanın Q yüküne eşit olduğu ortaya çıkar. Gerilim
dalgacığının (-) tepeden (+) tepeye olan değeri aşağıdaki gibi hesaplanır.

Q IoDTs
Vo   (çıkış akım sabit) (2.58)
C C

Vc DTs
 .
R C

Vo DTs
  (2.59)
Vo RC

Ts
= D. (T=RC Zaman sabitesi)
T

Benzer bir analiz, işlemin süreksiz modu için de yapılabilir.

 32

uygulamada

Şekil 2.25 Düşürücü – Yükseltici Konvertörde Parazit Yapıcı

Elemanların Gerilim Çevirme Oranı Üzerindeki Etkisi

Şekil 2.26 Düşürücü – Yükseltici Konvertörde Çıkış Gerilim Dalgacığı

 33

2.2.4 CUK DC – DC Konvertör

Şekil 2.27 ’de gösterilen CUK konvertör,önceki kısımda incelenen buck-boost

konvertörün devresi üzerindeki “iki özellik gösteren durum” ilkesinin kullanılmasıyla elde
edilmiştir. Buck-boost konvertör gibi CUK konvertör de giriş geriliminin ortak ucuna göre
(-) kutuplu düzenlenmiş çıkış gerilimi vermektedir. Bu devrede C1 kondansatörü, enerjiyi
depolayıp girişten çıkışa aktaran birinci eleman vazifesini görür.

Kararlı durumda, ortalama bobin gerilimleri VL1 ve VL2 sıfırdır. Şekil 2.27 ’den;

VC1  Vd  Vo (2.60)

yazılabilir.

Yani VC1, VD ve VO ’nun ikisinden de daha büyüktür. C1 ’in yeterince büyük olması
durumunda, kararlı hal ani değişimde geri (VC1 ’in) ortalama değer VC1 ’e yakın olacak
kadar küçük olduğu (i.e. VC1  VC1) kabul edilir.

Şekil 2.27 CUK Konvertör

Anahtar açıldığında bobin akımları iL1 ve iL2 diyot içinden geçer. Devre,
Şekil 2.28.a ’da gösterilmektedir. Giriş ve L1 üzerinden, akımın diyottan geçmesiyle C1
yüklenir. VC1 , VD ’den büyük olduğundan iL1 giderek azalır ve L2 ’de depolanan enerji
çıkışı besler. Böylece iL2 ’de azalmış olur.

Anahtar kapatıldığında, VC1, diyotu ters kutuplandırır.

 34

Şekil 2.28.b ’de gösterildiği gibi bobin akımları i L1 ve iL2, anahtar üzerinden akar.
VC1>VO olduğundan C1 enerjiyi L2 ve çıkışa aktararak anahtar üzerinden boşalır. Böylece
iL2 azalır. Girişin L1 ’i beslemesi iL1’i arttırır.

Şekil 2.28 CUK Konvertör Dalga Şekilleri

a)Anahtar açık b)Anahtar kapalı

Bobin akımları iL1 ve iL2 ‘nin sürekli oldukları düşünülmektedir. Kararlı durumdaki
akım ve gerilim ifadeleri iki yolla bulunabilir.

VC1’in sabit değeri için, bir periyodik zaman dilimi üzerinden L1 ve L2 de düşen
gerilimlerin toplamı sıfıra eşitlenerek aşağıdaki denklemler bulunur.
 35

1
L1 : Vd DTs  (Vd  VC1 )(1  D)Ts  0  VC1  Vd (2.61)
1 D

1
L21 : (VC1  Vo) DTs  (Vo )(1  D)Ts  0  VC1  Vd (2.62)
D

2.61 ve 2.62 ’den

Vo D
 (2.63)
Vd 1  D

Io 1  D
Pd  Po   (2.64)
Id D

Bu ifadeleri bulmak için başka bir yol daha vardır. İ L1  I L1 ve İ L 2  I L 2

düşünebiliriz. Anahtar açıldığında, kondansatöre verilen yük, I L1 (1  D)Ts ’dir. Anahtar
kapatıldığında, kondasatör I L2 DTs miktar yük boşaltılır. Bir periyotluk zaman birimi
üzerinden, C1’e katılan net yük değişimi sıfır olduğundan

I L1 (1  D)Ts  I L 2 DTs (2.65)

I L2 I o 1  D
  (2.66)
I 12 I d D

Vo D
ve  ( Po  Pd ) denklemleri yazılabilir. (2.67)
Vd 1  D

Analiz metotlarının ikisi de aynı sonucu vermektedir. Ortalama giriş ve çıkış

ilişkileri buck-boost konvertörle benzerdir.

VC1’in yaklaşık sabit kabul edilişi, uygulama devrelerinde oldukça geçerlidir. Giriş
ve çıkış katını besleyen akımların oldukça serbest dalgacıklar şeklinde oluşu, bu devrenin
bir avantajıdır (Bu özelliğiyle, bu akımları yüksek derece süreksiz olan buca-boost
konvertöre benzemez). iL1 ve iL2 içindeki dalgacıkları eş zamanlı olarak ortadan kaldırmak
mümkündür. Bu da daha düşük kapasiteli dış süzme üniteleriyle yetinmemizi sağlar. C 1
Kondansatörünün büyük ölüde dalgacık-akım taşıma yeteneğine sahip olması
gerekmektedir. Bu ise bir dezavantajdır
 36

2.2.5 Tam Köprü (Full-Bridge) DC-DC Konvertör

DC motor

Şekil 2.29 Tam Köprü DC-DC Konvertör

Şekil 2.29 ’da gösterilen tam köprü anahtar mod konvertörlerin üç farklı uygulama
alanları vardır.

 DC Motor sürücüleri

 Tek fazlı kesintisiz AC güç kaynaklarında DC-DC çevrimi,

 Anahtar mod transformatör izoleli DC güç kaynaklarında DC-AC çevrimi

Yukarıdaki uygulamaların hepsinde de tam – köprü topolojisi aynı kalmasına

rağmen, kontrolün tipi uygulama alanına bağlıdır.

Şekil 2.29 ’da gösterilen tam-köprü konvertörde, giriş gerilimi VD sabit değerdedir.
Çıkış gerilimi VO ’nun genliği ve polaritesi değiştirebilir. Benzer kabullerden, çıkış akımı
İO ’nun yönü ve genliğinin kontrol edilebileceğini söyleyebiliriz. Şekildeki gibi bir
tam-köprü konvertör (iO-VO) düzleminin tüm bölgelerinde çalışabilir.

Şekil 2.29 ’daki devrede diyotlar, anahtarlarla direk paralel bağlı değildirler. Her
anahtarın iletim halinin karşısındaki durumlar üzerinde bir farklılık yapılmıştır. Diyotlar,
anahtarlarla direkt paralel bağlı olmadığından, bir anahtar kapatıldığında, çıkış akımı
io’nun yönüne bağlı olarak, o anahtar bir akım geçirebilir veya geçirmeyebilir. Anahtar bir
akım geçirdiğinde iletim halini almış olur. Anahtarlardan birisi açıldığında, daha başka bir
farklılığa ihtiyaç kalmaz.
 37

Tam-köprü konvertör ,şekilde A ve B ile gösterilen iki uçtan oluşur. Her bir uç iki
anahtar ve karşılarına bağlanmış diyotlardan oluşur. Bu uçlardaki anahtar çiftinin her biri,
diğerinin açık olması halinde kapatılır. Böylece bu anahtar çiftinin her ikisinin de aynı
anda açık durumda olmaması sağlanmış olur. Fakat, uygulamada ikisinin de aynı anda açık
olduğu “blanking time” (boşluk alanı) olarak adlandırılan kısa bir zaman dilimi vardır. Bu
işlem DC girişin kısa devre olmasını önler. Burada anahtarların ideal ve aynı anda açık
durumda olabilecekleri düşünüldüğünden “blaking time” göz önüne alınmayacaktır.

Her bir uçtaki anahtar çiftinin, aynı anda açık olmayacakları bir şekilde
anahtarlandıklarını kabul ederek Şekil 2.29 ’daki devrenin çıkış akımı iO’ın sürekli
(kesintisiz) akabileceğini söyleyebiliriz. Böylece, çıkış geriliminin anahtarların konumuyla
yönlendirilmesi sağlanır. Örneğin; Şekil 2.29 ’daki devrenin A ucunu inceleyelim.Çıkış
gerilimi VAN, (-) ’de dağıtma çubuğu N ’ye göre anahtarın konumuyla aşağıdaki gibi
yönlendirilir. TA+ kapatıldığında, iO pozitif ise çıkış akımı TA+ üzerinden, iO negatif ise; DA
üzerinden akar. Her iki durumda da TA+ , şeklindeki A noktasının DC girişin (+) ucuyla
aynı potansiyelde olmasını temin eder.

VAN=VD (TA+ kapalı, TA- açık durumda) (2.68.a)

Benzer şekilde TA- kapatıldığında, -io TA- üzerinden, +io DA- üzerinden akar.

VAN=0 (Eğer TA- kapalı,TA+ açık durumda ise) (2.68.b)

Yukarıdaki sonuçlar bize, VAN’ nin anahtar konumlarına bağlı fakat iO ’nun
yönünden bağımsız olduğunu gösterir. Konvertörün A ucunun ortalanmış anahtarlama
frekansı zaman periyodu olan, bir Ts üzerinden yalnızca VD ve TA+ ’nın darbeleme oranına
bağlı olduğu denklem 2.69 ’da gösterilmiştir.

Vd t on  O x t off
VAN=  VdX (TA+ ’nın darbeleme oranı) (2.69)
Ts

burada tkapalı ve taçık, sırasıyla TA+’nın kapalı ve açık zaman aralıklarıdır. Aynı
yorumların konvertörün B ucuna da yapılmasıyla, VBN ’nin VD ve TB+ anahtarının
darbeleme oranına bağlı olduğu görülür.

VBN=Vdx (TB+’nın darbeleme oranı) (2.70)

 38

Denklem iO ’nun yönünden (işaretinden) bağımsızdır. Böylece iO’nun

büyüklüğünden ve işaretinden bağımsızdır. Böylece iO ’nun büyüklüğünden ve işaretinden
bağımsız olan konvertör çıkışı Vo (=VAN – VBN) anahtar darbeleme oranları sayesinde
kontrol edilmiş olur.

(Kısa zaman dilimleri için, aynı anda anahtar çiftini açık konuma çevirerek bir
konvertör ucunun çıkış voltajını kontrol etmek mümkündür. Bununla beraber bu tasarı,
çıkış geriliminin Şekil 2.29 ’daki iO ’nun yönüne bağlı hale getirecektir. Bu ise kontrol
gerilimi ile anahtarlama çıkış gerilimi arasındaki ilişkide doğrusal olmayan bir durum
meydana getirir ki bu da istenmeyen bir gelişmedir.)

Önceki bölümlerde işlenen tek anahtar konvertörlerde, çıkış voltajı tek yönlüydü.
Böylece, konvertör anahtarı, bir değişim frekanslı testere dişi dalga şekli ile kontrol
gerilimi Vcontrol ’un birbiriyle karşılaştırılmasıyla pals süresi modülasyonunu sağlar. Buna
karşılık, tam - köprü konvertörün çıkış gerilimi ters kutuplanır ve bundan dolayı konvertör
anahtarlarının PWM ’si için bir değişim-frekanslı üçgen dalga şekli kullanılır. İki tip PWM
anahtarlama yönetimi aşağıda açıklanmıştır.

1) İki kutuplu gerilim anahtarlamasıyla yapılan PWM ’de (T A+, TB-) ve

(TA-, TB+) iki anahtar çifti gibi davranır. Her bir çifte ki bu anahtarlar eş zamanlı
olarak açılır veya kapatılır.

2) İki kutuplu gerilim anahtarlamalı PWM, aynı zamanda çift PWM

gibi de düşünülür. Burada, her bir ters çevirici uçtaki anahtarlar diğer uçtan
bağımsız olarak kontrol edilir.

Daha önce bahsedildiği gibi, bu PWM tam-köprü DC-DC konvertör içindeki çıkış
akımı, Şekil 2.29 ’daki tip DC yükleri beslerken, Io ’nun düşük değerlerinde de süreksiz
olmaz.. Bu özelliği ile önceki bölümlerde incelenen tek anahtarlı konvertörlerden ayrılır.

Şekil 2.29 ’un tam-köprü konvertöründen, giriş akımı id aniden yön değiştirir.
Bundan dolayı bu konvertörün girişine düşük iç empedanslı DC gerilim kaynağı
bağlanmalıdır. Uygulamada, Şekil1.1 ’in blok diyagramında gösterilen böyle süzgeç
kapasitörü, id için bu düşük empedans yolunu sağlamaktadır.
 39

2.2.5.1 İki Kutuplu Gerilim Anahtarlamalı PWM

Bu gerilim anahtarlamasının tipinde, anahtarlar (TA+, TB-) ve (TA-, TB+) iki çift
anahtar (Her bir çiftte iki anahtar var. Eş zamanlı açılır veya kapatılır) gibi davranırlar. Bu
anahtar çiftlerinden birisi devamlı kapalı konumdadır.

Anahtarlama sinyalleri bir değişim frekanslı üçgen dalga şekli Vtri ile kontrol gerilimi
Vcontrol ’ün birbirleriyle kıyaslanmasıyla üretilir. Vcontrol>Vüçgen için TA+ ve TB- kapatılır.
Diğer taraftan TA- ve TB+ ’da kapatılır.Şekil 2.30a ’daki dalga şekillerinden aşağıdaki gibi
keyfi bir zaman diliminin seçilmesiyle elde edilebilir (Vtri=Vüçgen).

Şekil 2.30 İki Kutup Gerilim Anahtarlamalı PWM

 40

t
Vtri=Vtri . ,0  Ts / 4 (2.71)
Ts / 4

Şekil 2.30.a’ da t=t1 ’dir.

Vcontrol Ts
t1  (2.72)
Vtri 4

Ts
t on  2t1  (2.73)
2

t on 1 V
D1   (1  control )(T A , TB  ) (2.74)
Ts 2 Vtri

D2  1  D1 (TB  , T A ) (2.75)

Vo  V AN  VBN  D1Vd  D2Vd  (2 D1  1)Vd (2.76)

Vd
Vo  .Vcontrol  kVkontrol (k=sabit) (2.77)
Vtri

Bu denklem, burada incelenen tip anahtar mod konvertörde, doğrusal bir yükselticiye
kıyasla, ortalama çıkış geriliminin, giriş kontrol sinyaliyle doğrusal değiştiğini ortaya
koyar.

Şekil 2.30.d’ deki dalga şekli, çıkış gerilimi Vo için +Vd ve –Vd arasındaki gerilim
atlamalarını göstermektedir. Bu ise böyle tip anahtarlama yönteminin iki kutuplu gerilim
anahtarlama PWM ile ilişkisinin nedenidir.

Darbeleme oranı D1, Vcontrol ’ün genliğine ve işaretine bağlı olarak 0 ve 1 arasında
değişir. Yani Vo, (-Vd --- +Vd) aralığında sürekli olarak değiştirilebilir. Burada “blanking
time” (boşluk zamanı) ihmal edildiğinden, konvertörün çıkış gerilimi i o çıkış akımından
bağımsızdır.

Ortalama çıkış akımı Io, (-) veya (+) olabilir. Io ’nun ufak değerleri için, bir
periyotluk zaman dilimi içinde io işareti değiştirilebilir. Io>0, ortalama güç akışının Vd ’den
Vo ’ya doğru olduğu durum Şekil 2.30.e ’de; IO<0 ortalama güç akışının Vo ’dan Vd ’ye
olduğu durum ise Şekil 2.30.f ’de gösterilmiştir.
 41

2.2.5.2 Tek Kutuplu Gerilim Anahtarlamalı PWM

Şekil 2.29 ’dan, io’nun yönü ne olursa olsun, TA+ ve TB- anahtarının ikisinin de
kapatılması halinde Vo=0 olmaktadır. Aynı yorum TA- ve TB+ için de yapılabilir. Bu özellik
sayesinde çıkış gerilimi dalga şeklini iyileştirebiliriz.

Şekil 2.31’de bir üçgen dalga şekli, kontrol gerilimi +Vcontrol ve –Vcontrol ile sırasıyla
A ve B uçlarındaki anahtarlama sinyallerini hesaplamak için karşılaştırılmıştır. +V control ile
Vüçgen ’nin karşılaştırılması A ucu anahtarlarını kontrol eder. Bununla beraber B ucu
anahtarları da –Vcontrol ile Vüçgen ’nin aşağıdaki belirtildiği gibi karşılaştırılmasıyla kontrol
edilir.

TA+ kapalı: Eğer +Vcontrol > Vüçgen ise (2.78)

TB+ kapalı: Eğer -Vcontrol > Vüçgen ise (2.79)

Her bir ucun çıkış gerilimi ve Vo Şekil 2.31’de gösterilmiştir. Şekil 2.31 incelenip,
2.30 ile karşılaştırıldığında, TA+’nın D1 ’i önceki anahtarlama yönetiminin 2.74 nolu
denklem ile verildiği görülür. TB+ ’nın D2 ’si ise denklem 2.75 ’tir.

1 Vcontrol
D1  (  1), T A (2.80)
2 Vüçgen

D2  1  D1 , TB  (2.81)

Vd
Vo  (2 D1  1)Vd  Vkontrol (denklem 2.7’den) (2.82)
Vüçgen

Bu anahtarlama tasarındaki ortalama çıkış gerilimi Vo, iki kutuplu gerilim-değişim

tasarısıyla aynıdır ve Vcontrol ’la doğrusal olarak değişir.

Şekil 2.31.e ve 2.31.f, akım dalga şekillerini ve Vo>0 için, sırasıyla Io>0 ve Io<0
durumlarının anahtar iletimlerini göstermektedir. Bu iki PWM yönteminde de, anahtarların
anahtarlama frekansları aynı ise tek polariteli gerilim anahtarlama iyi bir çıkış gerilimi
dalga şeklini ve frekans tepkisini verir. Bunun sebebi çıkış gerilimi dalga şeklinin etkin
anahtarlama frekansının iki katına çıkartılmış ve dalgacığın azaltılmış olmasıdır.
 42

Şekil 2.31 Tek Kutup Gerilim Anahtarlamalı PWM

 43

2.3 DC-DC Konvertörlerin Karşılaştırılması

Düşürücü, yükseltici, düşürücü-yükseltici ve CUK konvertörün temel yapıları sadece

tek yönlü enerji transferine imkan sağlar. Bunun sebebi bu tip konvertörlerin akım ve
gerilimi tek yönde aktarabilmeleridir. Fakat tam-köprü konvertörde (Full-bridge DC-DC
convector), Vo ve Io ’nun yönleri birbirlerinden bağımsız olarak değiştirilebildiklerinden,
çok yönlü güç aktarımı mümkündür. Eksenleri Vo ve Io ’dan oluşan düzlemin dört
kadranında çalışabilir olmasından dolayı, tam- köprü konvertör, DC/AC konvertör olarak
kullanılabilir. İncelenen konvertörlerin çalışma durumlarından aşağıdaki sonuçlara
ulaşabiliriz.

1) Ortalama akım, Io ’nun tasarlanan maksimum değeridir. Bobin akımındaki dalgacık

salınımları ihmal edilebilir, yani iL (t) = IL ’dir. Bu durum tam konvertörler için
sürekli iletim sağlar

2) Ortalama gerilim Vo, Vo ’nun tasarlanan maksimum değerindedir. Vo ’daki

dalgacığı ihmal edersek, Vo (t) = Vo buluruz.

3) Giriş gerilimi Vd değişken olduğunda, darbeleme oranı Vo ’ı sabit tutacak şekilde

kontrol edilmelidir.

Daha önce belirtilen kararlı hal iletişim sistemleriyle, anahtar tepe gerilim oranı V T
ve tepe akım oranı IT hesaplanır. Anahtar güç oranı ise PT = VT.IT ’den bulunur.

Şekil 2.32 ’de buraya kadar incelenen konvertör çeşitlerinin anahtar kullanım
faktörleri olan Po/PT değerlerinin grafikleri çizilmiştir. Grafiklerden, düşürücü ve yükseltici
tip konvertörlerin anahtar kullanımları, giriş ve çıkış gerilmelerinin birbirine yakın
değerleri için sağlandığı söylenebilir. Düşürücü-yükseltici ve CUK konvertörlerinde D=0,5
(Vo=Vd) için anahtar kullanımı olan 0,25 elde edilmektedir.
 44

yükseltici

düşürücü

Düşürücü-yükseltici ve CUK konvertör

Tam-köprü konvertör

Şekil 2.32 DC-DC Konvertörlerde Anahtar Kullanımı

 45

3.MANYETİK KUPLAJLI KIYICILAR

Önceki kısımda bahsedilen devre düzenlemeleri temel kıyıcı tipleridir ve elektriksel

izolasyonun gerekmediği durumlarda ve çıkış geriliminin giriş geriliminden çok büyük bir
katsayıyla farklılık göstermediği durumlar için uygundur. Fakat yukarıdaki durumların
hepsinin veya bir kısmının uygulandığı durumlarda, manyetik kuplajlı bir versiyon daha iyi
bir seçimdir ve burada sadece birkaç devre göz önüne alınacaktır. Manyetik kuplajlı devre
düzenlemeleri aşağıdaki gibi listelenebilir;

a) Flyback tepki

b) Forward ileri

Kullanılacak devrenin seçimi çeşitli faktörlere bağlıdır. Çıkış gücü ve giriş gerilimi
iki ana faktördür. Genelde, daha karmaşık devreler daha yüksek güç çıkışları için daha
uygundur. Bu bölümde, flyback ve forward konvertörlerden bahsedilecektir.

3.1 Flyback Konvertör

Flyback konvertör uzun yıllardır kullanılmaktadır. Televizyon ekranları ve diğer

Cathode Ray Tube uygulamalarına yüksek gerilim ve düşük güç sağlamak için kullanımına
devam edilmektedir. Şekil 3.1 ’de temel bir devre görülmektedir.

Şekil 3.1 Flyback Konvertör

 46

Başlangıç analizinde gerilimde dalgacık oluşturmayacak şekilde kapasitörün büyük

olduğu varsayılır. S anahtarı önceki kıyıcılara benzer bir davranışla, periyodik olarak DT
zamanı için kapalı ve (1-D)T zamanı için açıktır. Başlangıç analizinde, basitlik olması
bakımından N1=N2 alınır ve bu durum daha sonra kaldırılarak iki sarım arasında ideal bir
kuplaj olduğu varsayılır.

Anahtarın kapalı olduğu zaman sürecinde, i1 (Vd/L1) A/s verilen oranıyla artar. Bu
zaman sürecinde, i2 sıfırdır ve diyot, Vo ve pozitif e2 ’nin birleşik etkisiyle ters polaritelidir.
e1 ’in değeri pozitiftir ve nokta ile gösterilen relatif sarım yönleri e2 ’nin pozitif değerini
gerektirir. Anahtarın kapalılık periyodunun sonunda, i1 değeri bir adım fonksiyonu olarak
sıfıra düşer. Depolanan aynı manyetik enerjiyi sürdürmek için, i2 akımı depolanan bu
enerjiyi sürdürmek için bir değer alır. N1=N2 olduğundan, i2 ’nin değeri sondaki i1 değeri
ile aynı olur. Sonra, i2 sıfırdan büyük olduğundan, diyot VD ’nin sıfır değeri ile ileri yönde
iletime başlar, e2 ’nin (-Vo) ’a eşit olması gerekir. Şekil 3.2 eşitli büyüklükleri
grafiklendirmektedir.

3.1.1 Devre Analizi

Şekil 3.2 ’de gösterilen durumlar, kuplajlı iki sarımdan birinin daima sıfırdan büyük
akıma sahip olması ile sürekli akım durumunu temsil etmektedir. Anahtarın kapanmasının
başlangıcındaki i1 değeri önceki periyottan i2 ’nin son değeridir. Aynı şekilde, anahtarın
açık durumunun başlangıcındaki i2 ’nin değeri DT zamanındaki i1 ile aynıdır. Bu iki uç
akım değerleri Imin ve Imax ile gösterilir.

Anahtarın kapalılık süresince,

di1 Vd
 (3.1)
dt L1

V 
ve I b max  I min   d  DT (3.2)
 L1 
 47

Şekil 3.2 Sürekli Akım Durumu Dalga Şekilleri

Anahtar açıkken,

di2 Vo

dt L2
(3.3)

V 
I min  I max   o  (1  D)T (3.4)
 L2 

Önceki dört eşitlikte, N1=N2 olduğundan L1=L2 ’dir. 3.1-3.4 eşitliklerinin

kullanılması 3.5 eşitliğindeki gerilim ilişkisini verir;

 D 
Vo   Vd (3.5)
1  D 
Bu gerilim ilişkisi, 2.43 eşitliğindeki azaltan-artıran kıyıcı ile tamamen aynıdır. Tek
farklılık, elektriksel izolasyonun manyetik kuplaj ile yapılmış olmasıdır. Diğer bir seçenek,
 48

N2 ’nin farklı bir değerinin kullanılması ile çıkış geriliminin değiştirilmesidir; bu yolla
gerilim sadece D ’nin kullanılmasından daha çok bariz şekilde değiştirilebilir. Çok
kullanılan bir uygulama, standart 220 V RMS, 50Hz ’lik kaynaktan regüleli 5V ’un
üretilmesidir. Güvenlik nedenlerinden dolayı izolasyon gerekmektedir. Olabilecek
metotlardan birinde, izolasyon ve geriliminin düşürülmesi için standart 50 Hz
transformatör ve daha sonra regülasyon için bir azaltan kıyıcıyı takip eden bir diyot
doğrultucu kullanılır. İkinci çözüm de 50Hz ’lik transformatör devreden çıkarılıp yerine
kıyıcı frekansında kullanılan bir çift kuplajlı indiktör kullanılır.

3.1.2 Sürekli Akım Durumu

Sürekli akım durumu, Imin değeri için çözümle bulunur. i1’in ortalama değeri öyle
olmalıdır ki gücü çıkışın ortalama gücüne eşit olabilsin;

I lort  1 / 2( I min  I max ) D (3.6)

Giriş gücü = Vd I lort  1 / 2Vd ( I min  I max ) D (3.7)

(Vo) 2
Çıkış gücü = (3.8)
R

3.7 ve 3.8 eşitlikleri ile 3.5 eşitliğindeki Vo ’nun ifadesinin birleştirilmesi ile:

 2V   D 
I min  I max   d   2 
(3.9)
 R   (1  D) 

bulunur. Daha önce I max  I min eşitliği 3.4 eşitliği olarak elde edilmişti. Şimdi bu iki eşitlik

I min ve I max değerlerini bulmak için çözülebilir:

V   D   Vd 
I min   d   2 
  ( DT ) (3.10)
 R   (1  D)   2 L1 

V   D   Vd 
I max   d   2 
  ( DT ) (3.11)
 R   (1  D)   2 L1 

Tekrar, I min = 0 yapılarak sürekli akım durumu bulunur:

 49

 RT 
L1    (1  D) 2 (3.12)
 2 

Bu sonuçlar, 2.2.3 kısmındaki azaltan-artıran kıyıcıya benzemektedir. Böylece,

flyback kıyıcı ve azaltan-artıran kıyıcı arasındaki çok yakın bir ilişkinin olduğu açıkça
görülmektedir. Flyback versiyon, bunların yanında, izolasyon özelliğinin yanında ikinci
sarımın sayısının değiştirilmesi ile ayrı bir esnekliğe sahip olmaktadır.

Anahtarlama elemanı en azından 25 A ’lik tepe akımına dayanabilecek özellikte

olmalıdır.

D=0.571 ve anahtar açıkken, Şekil 3.2 ’deki e2 gerilimi –40 V ’tur. 1:1 ’lik sarım
oranı ile, e1 aynı değerdedir. Böylece, bu zaman süresince, VS 70 V ve anahtarlama
fonksiyonunu yerine getiren yarı-iletken anahtarın 70 V ’u aşan bu değere göre seçilmesi
gerekir.

3.1.3. Kapasitör Gerilindeki Dalgacık

Filtre kapasitörü ok büyük bir değerde verilmeyip gerçekçi bir değerde tutulmuşsa,
çıkış geriliminde bir dalgacık vardır. Şekil 3.3, Şekil 3.1’deki devrenin zamanla kapasitör
akımı arasındaki ilişkiyi grafiklendirmektedir. Şekil 3.3 ’e daha yakın bir bakış
Şekil 2.22 ’deki grafikteki kapasitör akımı ile olan benzerliği gösterir. Aynı şekilde,
dalgacık geriliminin analizi, 2.82 eşitliğinde verildiği gibi kapasitör gerilimindeki dalgacık
kısmındaki azaltan-artıran kıyıcıya benzemektedir.

Şekil 3.3 Kapasitör Gerilimindeki Dalgacık

 50

1:1 olmayan sarım oranı: Çoğu durumlarda, N1/N2 sarım oranı birim değildir. Bu
durumda yeni bir analiz gerekir çünkü durum eşdeğer 1:1 sarım oranı ile gösterilebilir. Bu,
standart transformatör analizinde birimlerin bir taraftan diğer tarafa çevrilmesinde
kullanılan işleme benzemektedir. 2.sarımın gerçek birimleri, eşdeğer 1:1 sarım oranı ile
gösterilebilir. İşlemde yük gücü değişmeden kalır. 1.sarımın bütün birimleri değişmeden
katılmıştır.

P’=P (3.13)

N2ı =N1 (3.14)

N 
Vo ı   1  R (3.15)
 N2 

N 
Rı   1 R (3.16)
 N2 

N 
i2   1 i2
ı
(3.17)
 N2 

N 
L2   1  L2  L1
ı
(3.18)
 N2 

N 
C ı   2 C (3.19)
 N1 

3.2 Forward Konvertör

İkinci manyetik kuplajlı konvertör Şekil 3.4 ’te görülen forward konvertördür. Bu
devrede flyback konvertör durumunun tam tersine, anahtar kapalı iken enerji yüke, harici
indüktöre ve depolama kapasitörüne verilir. Bunu yapmak için, nokta rotasyonuna göre
sarım bağlantıları flyback durumunun tersi yönünde yapılmıştır. Analizinde de görüleceği
gibi, D ’nin değerini anahtarın açık olduğu zaman süresince manyetik nüve akışını kurma
zamanı için zamanın %50 ’sinden az olması gerekir.
 51

Şekil 3.4 Forward Konvertör

3.2.1. Devre Analizi

Üç sarımın ideal manyetik kuplajlı, N1=N2=N3=N ve her üç sarımın öz indüktansları

harici indüktör değeri L ’ye kıyasla büyük olduğunu varsayalım. Bu büyük öz indüktans,
normal bir AC transformatörü gibi kasıtlı olarak hava aralığı bırakılmamış bir nüve
kullanılarak elde edilir.

Anahtar kapalıyken, üç sarımın gerilimleri 3.15 eşitliğini doğrular:

e1= e2= e3=Vd (3.20)

kaynak ve D3 ’den geçen bir gerilim eşitliği D3 ’ün ters polariteli ve dolayısıyla i3 ’ün
sıfır olduğunu gösterir:

VD 3  (Vd  e3 )  2Vd (3.21)

Sekonder devrenin gerilim eşitliği aşağıdaki gibidir:

d 
e2  L  iL   Vo (3.22)
 dt 

d iL Vd  Vo
 (3.23)
dt L

Anahtarın kapalılık süresince iL ’nin hareketi 3.24 eşitliği ile verilir:

 V  Ve 
I max  I min   d  DT (3.24)
 L 
 52

Böylece, iL ve sonuçta i2 S kapalı olduğu sürece zamanla doğrusal olarak artar. FWD
ve D4 ters polariteli olduğundan, i2=iL ’dir. i1’in değeri iL ’nin değeri ile yakından ilişkilidir.
Çünkü iki sarım ideal olarak, manyetik kuplajlıdır. Öz indüktanslar büyük olmasına
rağmen sonsuz değildir ve i1 ’in bir manyetizma akımı bileşeninin olması gerekir.

İndüktansların doğrusal değiştiğini de varsayalım. 3.25 eşitliğinde,  nüvedeki

manyetik akı ve t anahtarın kapalı olduğu zamandan itibaren ölçülür:

 d 
e1= Vd  N 1   (3.25)
 dt 

 Vd 
 = t (3.26)
 N1 

3.27 ve 3.28 eşitliklerinde sonucu görüldüğü gibi, im i1’in manyetizma bileşeni

olsun:

N   N   V  V 
im   1    1   d t   d t (3.27)
 L1   L1   N 1   L1 

i L = i2 = im (3.28)

S açıldığı zaman, i1’in manyetizma bileşeni 1.sarımdan kalkar ve bunu 3.sarıma

aktarır. Nüvede manyetik olarak depolanan enerji kaynağa geri döner. Bunlar olurken, e1
ve e2 değerinde olduğu gibi e3 ’ün değeri –E ’ye eşit olur.

Manyetik akı ilgili im (aynı zamanda i3) değeri sıfıra, doğru doğrusal azalmaya
başlar.N1=N3 olduğundan nüveyi kurmak veya manyetik akıyı sıfıra indirmek için gereken
zaman, anahtarın kapalı olduğu zamanla aynıdır. Bu durum D ’nin değeri üzerinde bir 0.5
üst sınırı koyar.

Bu aynı aralık süresince, e2 = -Vd ile L indüktöründeki akım D4 diyotu ile boşalır.
3.29 eşitliğine göre bu akım azalır. Bu indüktördeki akım sürekli veya süreksiz modda
olabilir. Burada sürekli mod varsayılacaktır:

d iL V
 o (3.29)
dt L
 53

Anahtarın açık olduğu sürede oluşan değişmeler 5.30 eşitliği ile verilir:

V 
I max  I min    o  (1  D) (3.30)
L

iki anahtar aralığı süresince iL’deki değişimler için 3.24 ve 3.30 eşitliklerinin
birleştirilmesi 3.31 eşitliğinde Vo’nun bir çözümünü verir:

Vo = D.Vd (3.31)

Böylece, forward konvertörün temelde bir azaltan konvertör olduğunu görebiliriz.

Performans, kısım 2.2.1 ’deki azaltan kıyıcı ile benzerlik göstermektedir. Şekil 3.5 ’de bu
konvertöre ait çeşitli akım ve gerilimlerin grafikleri görülmektedir.

Şekil 3.5 Forward Konvertör Akım Ve Gerilim Dalga Şekilleri

 54

3.2.2 Sürekli Akım Durumu

Sürekli indüktör akımı şartı, sarım oranlarının 1:1:1 olmasıyla, kısım 2.2.1’deki
azaltan kıyıcı ile benzerlik göstermektedir. Şayet N2 ’deki değişimden dolayı başka bir
sarım oranı kullanılırsa, bu durumda analiz eşdeğer 1:1:1 problemi ile çözülmelidir.

3.2.3 Kapasitör Gerilimindeki Dalgacık

Bu birim de, 2.2.1 ’deki azaltan kıyıcıdaki eşitlik ile benzerlik göstermektedir.
 55

4.TRİSTÖRLÜ KONVERTÖR DEVRELERİ

Tristörlü bir konvertörde, anahtar olarak kesime hızlı gidebilen bir tristör ve
yolverme devresi kullanılır. Çeşitli devre tiplerinin kıyasında aşağıdaki üç ölçüt göz önüne
alınabilir.

1- Minimum kapalı-tutma zamanının azaltılması,

2- Yüksek frekanslarda verimli çalışabilirlik,

3- Güvenilir işlem

Yüksek güç seviyelerinde, özellikle çekici motor kontrolünde, AC anahtarlama

aletlerinin (güç transistörleri, GTO ’lar) geliştirilmesiyle bu tip devreler uygulamadaki
önemini ortaya koymuştur.

4.1 Darbe-Yolverici Konvertörler

Şekil 4.1 ’de gösterildiği gibi, klasik konvertör olarak da adlandırılan iki tristörlü
darbe yolvericili konvertör çok genel bir devredir. T2 tristörünün uyarılmasıyla yolverme
kondansatörü C, yük üzerinden, birinci saykıl (cycle) ’da Vc, kaynak gerilimi olan Vs
değerine şarj olur. Kondansatörün A ucu B ucuna göre pozitif hale geçer. Devrenin çalışma
sistemi 5 moda ayrılabilir. Kararlı hal şartları için bu eşdeğer mod devreleri Şekil 4.2’de
gösterilmiştir. Yolverme işlemi süresinde, yük akımının Im tepe değerinde sabit kaldığı
varsayılmaktadır. Akım ve gerilimler için farklı dalga şekilleri Şekil 4.3’deki gibi
çizilebilir.

Basit bir konvertör olan bu devre için bir diyot ve iki tristör yeterlidir. Bununla
birlikte, ana tristör T1, rezonans tersinir tepe akımının yükselmesi ve minimum çıkış
voltajının sınırlandırılması için rezonans tersinir akımını taşıyabilecek kapasitede
olmalıdır. Yolverme kondansatörün şarj ve deşarj süresi yük akımına bağlıdır. Özellikle,
düşük yük akımlarında, bu süreler, yüksek frekansta çalışmayı belirler.
 56

YÜK

Şekil 4.1 Darbe Yolvericili Konvertör

yük
yük

Mod 1
Mod 2

yük
yük

Mod 3 Mod 4 Mod 5

Şekil 4.2 Mod Eşdeğer Devreleri

 57

Kondansatör akımı

T1 ‘den geçen akımı

T1 üzerindeki voltaj

Çıkış voltajı

Kondansatör voltajı

Şekil 4.3 Darbe Yolvericili Konvertör İçin Dalga Şekilleri

4.2 Darbe Yolvericili Üç Tristörlü Konvertör

İyi bir konvertörde, yol verme zamanı, tc, yük akımından mümkün mertebe
bağımsızdır. Şekil 4.4 ’de kesik çizgilerle gösterildiği gibi, t c’yi yük akımından bağımsız
hale getirmek için ana tristörün karşısına Df diyotu bağlanabilir. Bu devre düzenlenmiş
olarak Şekil 4.5 ’de verilmiştir. Burada T3 tristörünün uyarılmasıyla (tetiklenmesiyle),
kondansötörün tersinir olarak şarj olması, T1 tristöründen bağımsız olarak
gerçekleştirilmektedir. Şekil 4.6 ’da 4 mümkün modun eşdeğer devreleri gösterilmiştir.
 58

Y
Ü
K

Şekil 4.4 Darbe Yolvericili Üç Tristörlü Konvertör

Y
Ü
K

Şekil 4.5 Şarj Akımından Bağımsız Darbe Yolvericili Konvertör

 59

Y Y
Ü Ü
K K

Mod 1 Mod 2

Y Y
Ü Ü
K K

Mod 3 Mod 4

Şekil 4.6 Eşdeğer Devreler

4.3 Darbe Rezonanslı Konvertörler

Şekil 4.7 ’de darbe rezonanslı bir konvertör devresi görülmektedir. Vs geriliminin
uygulamasıyla kondansatör L, D1 ve yük üzerinden Vc gerilimine şarj olur.

Devrenin 6 mümkün modunun eşdeğer devreleri Şekil 4.8 ’de, akım ve gerilimlerin
dalga şekilleri Şekil 4.9 ’da verilmiştir.

Darbe rezonanslı yolvermeden dolayı, T1 tristörünün di/dt ’sinin tersi Lm indüktörü

tarafından sınırlandırılır. Bu işleme yumuşak yolverme denir. Tersinir rezonans hali T 1
tristöründen bağımsızdır. Bunula birlikte, Lm, C ’yi aşırı yükler. Bu da bileşenlerin gerilim
oranlarını arttırır. T2 tristörü uyarıldıktan sonra, T1 kesime gitmeden kondansatör ters
yüklenmelidir. Sistemin içinde kendiliğinden meydan gelen gecikme, kondansatörün
minimum kapalı kalış zamanını sınırlar. T1 yol verme zamanı yük akımından bağımsızdır.
 60

Y
Ü
K

Şekil 4.7 Rezonanslı Darbe Konvertörü

Y Y
Ü Ü
K K

Mod 1 Mod 2

Y Y
Ü Ü
K K

Mod 3 Mod 4

Y
Ü Y
K Ü
K

Mod 5 Mod 6

Şekil 4.8 Mod durumları İçin Eşdeğer Devreler

 61

Kondasatör akımı

T1 üzerinden geçen akım

T1 üzerinden geçen akım

Kondasatör gerilimi

Çıkış gerilim

Şekil 4.9 Konvertör Dalga Şekilleri

 62

5.SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

AC ‘den DC gerilim elde eden güç çeviricilere redresör , DC den AC ‘ye gerilim
elde eden güç çeviricilerine invertör, DC ‘den farklı bir değerde yine DC bir gerilim elde
eden güç çeviricilerine de KONVERTÖR denir.

Konvertörler, sanayide kullanılan bir çok cihazda vazgeçilmez devrelerdir. Sanayide

öyle yerler vardır ki doğru akım vardır ,alternatif akım yoktur. Alternatif akım vardır,doğru
akım kaynağı yoktur .Bu gibi yerlerde akımlar birbirine çevrilmektedir. DC sistemlerde
güç aktarımı DC/DC konvertör sistemleri ile yapılır. Konvertör, sürekli değiştirilebilir
sarım oranlı bir AC transformatörün eşdeğer DC devresi gibi de düşünülebilir. DC/DC
konvertör bir DC kaynağın gerilim değerini arttırıp, azaltabilir. Konvertörler çıkışa
aktarılan güç oranına göre isimlendirilir. Bunlar;Düşürücü konvertör,Yükseltici konvertör,
Düşürücü – yükseltici konvertör, CUK konvertör,Tam-köprü konvertörlerdir. Çıkışları
sabit olduğu gibi ayarlanabilir de olmaktadır. Bu özelliklerden dolayı uygulamada geniş
ölçüde kullanım sahası bulmuştur. Düşürücü, yükseltici, düşürücü-yükseltici ve CUK
konvertörün temel yapıları sadece tek yönlü enerji transferine imkan sağlar. Bunun sebebi
bu tip konvertörlerin akım ve gerilimi tek yönde aktarabilmeleridir. Fakat tam köprü
konvertörlerde, çıkış akımının ve çıkış geriliminin yönleri birbirinden bağımsız olarak
değiştirilebildiğinden çok yönlü güç aktarımı mümkündür. Eksenleri Vo ve Io ’dan oluşan
düzlemin dört kadranında da çalıştığı için, tam köprü konvertör DC/AC konvertör olarak
da kullanılabilir. İncelenen konvertörlerin çalışma durumlarından aşağıdaki sonuçlara
ulaşabiliriz.

1- Ortalama akım, I ’nın tasarlanan maksimum değerindedir. Bobin

akımındaki dalgacık salınımları ihmal edilebilir, yani I1(T = I(k)) ’dir. bu
durum tam konvertörler için sürekli iletim sağlar.

2- Ortalama gerilim Vo,Vo ’ın tasarlanan maksimum değerindedir. V ’deki

dalgacığı ihmal edersek, Vo(t) = Vo buluruz.

3- Giriş gerilimi Vd değişken olduğundan, darbeleme oranı Vo ’ı sabit tutacak

şekilde kontrol edilmelidir.
 63

KAYNAKLAR

1-MOHAN N,UNDELAND Tore M.,ROBBING William P.,

“Power Electronics Converters, Applications And Desing ”,

John Wiley & Sans, Canada, 1989.

2-F.F.Mazda,”Electronics Engineer’s Reference Book”,6 th Edition,Butterworths

3-FERENCZI Ö.,”Linear Power Supplies-DC-DC Converters” ,Elseiver,1987

4-MUHAMMED, H.Rashid,” Power Electronics Circuits Devices and Applications,

Prentice Hall, Inc, 1993.

5-GÜRDAL O., “Güç Elektroniği”, G.Ü.T.E.F.,Ankara,1997.

6-PRESSMAN A.,”Switching Power Supply Desing”,Mc Graw Hill,1991

7-T.M.M.O.B., Güç Elektroniği Seminer Notları, , K.T.Ü., Trabzon, 16-22 Ekim

1989
 64

ÖZGEÇMİŞ
1976 Yılında KONYA ’nın Ilgın ilçesinde doğdu. İlkokulu Ayşe Tümer ilkokulunda
, ortaokulu Erbil Koru Lisesi orta bölümünde ,Lise öğrenimini Konya Fatih Teknik Lisesi
Elektronik Bölümünde tamamladı.1996 yılında Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi
Elektronik Öğretmenliği Bölümüne kayıt yaptırdı. Halen Gazi Üniversitesi Teknik
Eğitim Fakültesi Elektronik Öğretmenliği Bölümü 4.sınıf öğrencisidir.