Planlama

Kerem Köseo¤lu keremk@winnetmag.com.tr

Planlama

Web Service'e dikkat!

Web Service’in ne oldu¤unun ve nas›l bir potansiyel
tafl›d›¤›n›n yeterince fark edilmemifl oldu¤unu
gözlemliyoruz.

W
eb Service kavram›n› daha önce duydunuz, c›lar olabilece¤ini düflünen ICQ programc›lar›, ayn› ifllevi ye-
öyle de¤il mi? Peki ne oldu¤unu ve hangi rine getiren fonksiyonlar bar›nd›ran “halka aç›k” bir .DLL dos-
durumlarda kullan›ld›¤›n› biliyor musu- yas› daha haz›rlad›lar. Bu .DLL dosyas›, bizim gözümüzde bir
nuz? Bu konudaki sorular›n›z› cevaplamak API’dir.
için geç kalm›fl say›lmazs›n›z. Bu yaz›da,
Web Service kavram›n›n temellerini örnekleriyle birlikte in-
celiyor olaca¤›z.
Bu ay, ne zamand›r de¤inmek istedi¤im bir konu hakk›n-
da bir fleyler yaz›yor olman›n keyfini yafl›yorum. Aram›zdaki
programc›lar› saymazsak, gelece¤in anahtar teknolojilerinden
biri olan Web Service’in ne oldu¤unun ve nas›l bir potansiyel
tafl›d›¤›n›n yeterince fark edilmemifl oldu¤unu gözlemliyorum.
Bu yaz›y› kaleme almak istememin sebebi bu. Yaz›n›n sonu-
na geldi¤inde, “Web Service Nedir?” ve “Web Service Ne ‹fle
Yarar?” sorular›n› rahatl›kla cevaplayabiliyor olacaks›n›z. Ay-
r›ca, inceleyece¤imiz senaryolar ile Web Service’in gerçek ha-
fiekil 2: ICQ API’si.
yatta ne gibi durumlarda hayat kurtarabilece¤ini hep birlikte
görece¤iz. Biz bu API’yi kullanarak, (ICQ iletiflim protokolünün düflük
seviyeli spesifikasyonlar›n› ö¤renmek zorunda kalmadan) son
Web Service'in temelleri derece basit iki fonksiyon ça¤›rarak mesaj ve dosya göndere-
Web Service kavram›n›n ne oldu¤unu anlatmadan önce, ben- biliriz. Kolay, öyle de¤il mi? Hemen ekleyelim, merak eden-
zer bir amaca hizmet eden daha köklü bir kavramdan bahset- ler ICQ API dosyalar›n› http://www.icq.com/api/ adresinden
mek istiyorum: API. indirebilir.
API (Application Programming Interface), bir program›n ifl-
levselli¤ini baflka programlar›n da kullanabilmesini sa¤layan API’lerin modas› geçti mi?
fonksiyonlara verilen add›r. Bu fonksiyonlar› kullanan baflka Tek bir bilgisayar veya küçük a¤lar üzerinde çal›flan uygula-
programc›lar, kendi programlar›na ayn› ifllevselli¤i kolayca malar söz konusu oldu¤unda API’ler, fonksiyon paylafl›m› ad›-
katabilir. na çok önemli bir görev üstlenmektedir. Ne var ki, günümüzde
API konusunu bir örnekle ayd›nlatmakta fayda var. Hepi- uygulamalar›n yap›s› h›zla de¤iflmektedir. 10 sene öncesiyle
mizin yak›ndan tan›d›¤› ICQ program›n› ele alal›m. ICQ’nun bugünü karfl›laflt›rd›¤›m›zda, DLL dosyalar›na gömülen
iki temel fonksiyonu vard›r: Mesaj göndermek ve dosya gön- API’lerin günümüz ihtiyaçlar›n› yeterince karfl›layamad›¤›n›
dermek. ICQ’nun teknik yap›s›n› inceledi¤imizde, büyük bir görüyoruz. Bunun birkaç sebebi var.
ihtimalle mesaj ve dosya gönderme iflleriyle ilgilenen fonksi- Her fleyden önce, eskiden masaüstünde çal›flan uygulama-
yonlar› bar›nd›ran bir .DLL dosyas› ile lar›n önemli bir k›sm›, yerini web tabanl› uygulamalara b›ra-
karfl›lafl›r›z. k›yor. Elektronik sözlüklerin yerini online sözlüklerin almas›
KEREM
KÖSEO⁄LU buna basit bir örnek olarak gösterilebilir. Daha büyük bir ör-
Windows & .NET nek ise, turizm flirketlerinin acentelerine verifl girifli yapma-
Magazine'in katk›da lar› için program da¤›tmak yerine web sitelerini açmas›
bulunan olabilir. Web’e dayanan bu tür uygulamalara ait fonksiyonla-
yazarlar›ndand›r.
r›n klasik DLL API’leri ile acente programc›lar›na aç›lmas›,
Çözümevi firmas›nda
analist programc›
pek pratik ve uygulanabilir bir çözüm de¤ildir.
ve SAP dan›flman› Bir di¤er sebep ise ERP, CRM, E-Learning gibi büyük sis-
olarak çal›flmaktad›r. temlerin, dünyan›n çeflitli bölgelerine da¤›lm›fl genifl lokasyon-
Kendisine keremk@ lardan ayn› anda çal›fl›labilecek flekilde haz›rlanmas›d›r. Bu
fiekil 1: ICQ’nun Çal›flma Prensibi. winnetmag.com.tr
tür uygulamalarda merkezde yer alan veritabanlar›n›n (veya
adresinden
ICQ üzerinden mesaj ve dosya gönde- ulaflabilirsiniz.
veritaban›na eriflecek DLL API’lerinin) dünyan›n 4 bir köfle-
ren programlar yazmak isteyen program-

30 OCAK 2004 Windows & .NET Magazine www.winnetmag.com.tr


sindeki programc›lara aç›lmas› güvenlik
aç›s›ndan çok sak›ncal›d›r.
Platform say›s›ndaki art›fl ise, dile ge-
tirmek istedi¤im son nokta. Günümüzde
Unix, Linux, Windows, MacOs gibi fark-
l› iflletim sistemlerinin yan› s›ra; .NET,
Java gibi farkl› uygulama platformlar› da
söz konusu. Her platform için ayr› birer
API yazmak, uygulama gelifltiren firma-
lar için son derece masrafl› ve zahmetli
bir ifl olacakt›r.
Sonuç olarak flunu söyleyebiliriz:
API’lerin modas› geçmedi. Ama günü-
müz ihtiyaçlar› çerçevesinde, API’lerin
de evrim geçirmesi gerekiyor.
Merak etmeyin, geçirdiler de.
Web Service Nedir?
Art›k hepimiz API’nin ne anlama geldi-
¤ini bildi¤imize göre, “Internet ça¤›n›n
API’leri” diye nitelendirilebilecek olan
Web Service kavram›na geçebiliriz.
Tek cümleyle ifade edecek olursak,
Web Service “‹nternet üzerinden kullan›-
labilen platform ba¤›ms›z API” olarak ni-
telendirilebilir.
San›r›m birço¤umuz ASP, PHP, JSP gi-
bi dinamik web sayfalar›n›n nas›l çal›fl-
t›¤›n› biliyoruz, öyle de¤il mi? Bu tip
sayfalar, her bir t›klamada kullan›c›dan
birtak›m veriler al›r, ald›¤› verileri sunu-
cu taraf›nda dinamik olarak ifller ve kul-
lan›c›ya o anda haz›rlanm›fl bir HTML
sayfas› gönderir.
Örnek olarak, hayali bir meteoroloji
kurumunun web sitesini ele alal›m. Bu
sitede büyük bir ihtimalle “hava.asp” ad›
bir sayfa olacakt›r. Siteye giren bir ziya-
retçi ‹stanbul’un hava durumunu ö¤ren-
mek istedi¤inde, “hava.asp?il_kodu=34”
linkine t›klar. Meteoroloji sunucusu bu
iste¤i de¤erlendirerek il kodunun 34 ol-
du¤unu görür, veritaban›ndan 34 plaka-
l› il olan ‹stanbul’a ait hava bilgilerini
çeker ve bu bilgileri doldurarak olufltur-
du¤u HTML dosyas›n› ziyaretçiye gönde-
rir. Dinamik Web uygulamalar›n
tamam›, bu basit prensip üzerine kuru-
ludur.
fiekil 3: Meteoroloji sitemiz, dinamik olarak üreti-
len Web sayfalar›ndan olufluyor.
www.winnetmag.com.tr
Buraya kadar anlafl›lmayan bir fley
yok san›r›m. fiimdi, meteoroloji örne¤i-
ni sürdürelim.
Örnek meteoroloji kurumumuzdan
birçok televizyon kanal›, Internet sitesi
ve denizcilik iflletmesi, sürekli olarak
canl› veri talep edecektir. Üstelik bu ku-
rumlar, meteoroloji verilerini kendi BT
sistemlerinden otomatik olarak çekmek
isteyecektir. Dolay›s›yla “Kardeflim o ka-
dar Web sitesi yapt›rd›k, girin al›n iste-
di¤inizi!” demek, talebi
karfl›lamayacakt›r.
San›r›m nereye do¤ru gitti¤imi tah-
min ettiniz. Evet, meteoroloji kurumu-
nun yapmas› gereken fley, herkese aç›k
bir API haz›rlamakt›r. Bu API sayesinde
her kurum meteoroloji verilerine elekt-
ronik olarak eriflebilmeli ve elde etti¤i saf
veriyi kendi altyap›s›na uygun bir flekil-
de kullanabilmelidir.
Hayali meteoroloji kurumunun yap-
mas› gereken fley, bir Web Service haz›r-
lamakt›r.
Web Service’ler, az önce inceledi¤imiz
dinamik Web sayfalar› ile neredeyse ta-
mamen ayn› prensiple çal›flmaktad›r.
Aradaki tek fark, üretilen ç›kt›n›n bir
HTML sayfas› de¤il, programlar›n kolay-
ca anlayabilece¤i bir XML doküman› ol-
mas›d›r.
Meteoroloji kurumu, HTML ç›kt› üre-
ten “hava.asp” dosyas›n›n yan›nda, XML
format›nda ç›kt› üreten bir “hava.asmx”
dosyas› haz›rlad›¤›nda, veri talebinde
bulunan her kurumun talebini kolayca
karfl›layabilecektir.
fiekil 4: Meteoroloji sitemiz, dinamik olarak
üretilen Web sayfalar›ndan olufluyor.
Örne¤in bir online haber sitesi, mete-
oroloji kurumunun Web Service’ini 30
dakikada bir otomatik olarak ça¤›r›p,
kendi veritaban›n› güncelleyen küçük
bir program yazacakt›r. Bu sayede, ken-
di ziyaretçileri “Hava / Yol Durumu” lin-
kine t›klad›¤›nda güncel verilerle
karfl›lafl›r.
Web Service’leri neden “Online API”
diye nitelendirdi¤imi san›r›m hepimiz
daha net bir flekilde görmüfl olduk. Bir
masaüstü program›n›n fonksiyonlar›n›
di¤er programc›lara açmay› nas›l API’ler
Planlama | Konu
mümkün k›l›yorsa, internete aç›k bir fle-
kilde çal›flan büyük uygulamalar›n fonk-
siyonlar›n› di¤er programc›lara açmay›
da Web Service’ler mümkün k›lmakta-
d›r.
Sadece veri paylafl›m› m›?
Az önce incelemifl oldu¤umuz meteoro-
loji örne¤inde, Web Service’in çal›flma
prensibini ve veri paylafl›m›n›n Web Ser-
vice üzerinden nas›l gerçeklefltirilebile-
ce¤ini görmüfl olduk.
fiimdi bir baflka örnekle Web Service
konusunda ufkumuzu biraz daha genifl-
letelim.
Üretim yapan büyük bir flirketin prog-
ramc›s› olarak, bir siparifl takip progra-
m› yazd›¤›m›z› varsayal›m. Program›n,
bayilerden gelen sipariflleri sistemimize
kaydetmek ve üretim - sevkiyat depart-
manlar›na otomatik olarak mesaj gön-
dermek gibi görevleri olsun.
fiekil 5: Operatörümüz, yüzlerce kalemden oluflan
sipariflleri hatas›z girmeye çal›fl›rken.
Normal flartlarda, program›m›za flir-
ket operatörleri siparifl geldikçe veri gi-
rifli yapacakt›r.
Sistem güzel gözükse de bir süre son-
ra, büyük bayiler bu iflten yavafl yavafl s›-
k›lmaya bafllayacakt›r. Operatörlerin veri
giriflini yavafl ve hatal› yapt›¤›ndan flika-
yet ederek, kendi BT sistemlerinden oto-
matik olarak siparifl yaratmak
istediklerini söyleyeceklerdir.
Teknik anlam›yla, bizden siparifl ya-
ratabilecekleri bir API talep edeceklerdir.
Do¤ru tahmin ettiniz. Biz de bayileri-
mize “siparis.asmx” ad›nda bir Web Ser-
vice haz›rlayarak problemi çözece¤iz.
Üstelik Web Service’ler platform ba¤›m-
s›z standartlara dayand›klar› için, bir ba-
yinin Java, bir di¤erinin .NET, ötekinin
ise Delphi ile yaz›lm›fl uygulamalar kul-
Windows & .NET Magazine OCAK 2004 30
 Planlama | Konu
lan›yor olmas› bizi hiç ilgilendirmeye-
cek.
fiekil 5: Bayiler siparifllerini Web Service
üzerinden gönderirken, operatörümüzün de
biraz soluklanacak vakti kal›yor.
Bayinin yapmas› gereken tek fley ken-
di bünyesindeki sisteme, siparifl söz ko-
nusu oldu¤u zaman bizim Web
spot, spot, spot, spot, spot, spot,
spot, spot, spot, spot, spot, spot,
spot, spot, spot, spot, spot, spot,
spot, spot, spot, spot, spot, spot,
spot, spot, spot, spot, spot, spot,
spot, spot, spot, spot, spot, spot,
spot, spot, spot, spot, spot, spot,
spot, spot, spot, spot, spot, spot,
spot, spot, spot,
Service’imizin otomatik olarak ça¤›r›la-
ca¤› bir fonksiyon eklemektir. Örne¤i-
mizde bayimizin siparifl yaratmas› için,
bizim sunucumuz üzerinde yer alan si-
paris.asmx sayfas›n› malzeme kodu ve
siparifl miktar› ile ça¤›rmas› yeterlidir.
Bunu, Internet Explorer penceresinde
elle “www.bizimfirma.com/sipa-
ris.asmx?urun=conta&miktar=50” adre-
sini yazarak yapabilece¤i gibi, söz
konusu adresi kendi programlar›ndan
birinden otomatik olarak ça¤›rarak da
yapabilir (buradaki adres basit bir örnek
olarak verilmifltir, normal flartlarda Web
Service adreslerinin format› daha farkl›-
d›r). Siparis.asmx sayfas›, kendisini ça¤›-
ran bayiye sipariflin onayland›¤›n›
söyleyen bir XML doküman› gönderir ve
30 OCAK 2004 Windows & .NET Magazine
Web Service kullanman›n avantajlar›
Uygulamalar›m›za Web Service’ler dahil etmemizin say›s›z avantaj› vard›r. Bunlar
aras›nda, kiflisel tecrübelerim sonucu onaylam›fl olduklar›m› sizlerle paylaflmak istiyorum.
• .Net, Java gibi modern uygulama platformlar› üzerinde kolayca gelifltirilebilirler.
• Web Service’ler platform ba¤›ms›zd›r. Örne¤in; .Net ile haz›rlanan bir Web Service
Delphi’den, Java ile haz›rlanan bir Web Service bir ASP sayfas›ndan kolayca
ça¤›r›labilir.
• Web Service’ler iflletim sisteminden de ba¤›ms›zd›r. Bir Windows makinesinden Linux
üzerinde bar›nd›r›lan bir Web Service’i kolayca ça¤›rabiliriz.
• Bir uygulaman›n fonksiyonlar›n›, internet üzerinden çok genifl bir kullan›c› kitlesine
açmak mümkündür.
• HTTP üzerinden çal›flt›¤› için, sistemleri d›flar›ya güvenlikten pek fazla ödün verme-
den açmak mümkün olur. Firewall’lar, uygulamalar aras›nda veri paylaflmak
istedi¤imizde bize engel olmaz.
• Gelecekte söz konusu olabilecek entegrasyon projelerinde, programc›lara uzun, s›k›c›
ve hata yapma riskini artt›ran spesifikasyon klasörleri vermek yerine, 2-3 sayfadan
oluflan Web Service adres listeleri verme flans›m›z olur.
• Her platform ba¤›ms›z teknolojide oldu¤u gibi, Web Service’ler de ürünü gelifltirmek
için gereken süreyi ve eme¤i azaltt›¤› için maliyetleri düflürür.
sanki flirket operatörümüz siparifl takip
program›na girip veri girifli yapm›fl gibi
gerekli kay›tlar› atar.
Hoflunuza gitti, öyle de¤il mi?
Sonuç
Sonuç olarak flunu söyleyebiliriz ki, Web
Service, genifl çapl› uygulamalar›n›z›
Dünya üzerindeki di¤er programc›lara
ucuz, zahmetsiz ve platform ba¤›ms›z bir
flekilde açman›z› sa¤layan anahtar tek-
nolojidir. BT projelerinizde sistemlerin
yap›s›n›, fonksiyonlar›n Web Service
üzerinden de kolayca ça¤›r›labilece¤i fle-
kilde tasarlaman›z, orta ve uzun vadede
kesinlikle lehinize olacakt›r.
Bir baflka yaz›da görüflünceye dek,
hoflça kal›n!
Web Service örnekleri
“.Net üzerinde Web Service nas›l gelifltirilir?” veya “.Net içerisinden bir Web Service’i
nas›l ça¤›rabilirim?” gibi teknik sorular, bu yaz›n›n konusunun d›fl›nda kal›yor. Yine de,
sizlere deneme yapma amac›yla eriflebilece¤iniz baz› aç›k Web Service’lerinin adresleri-
ni paylaflmak istiyorum.
• Microsoft UDDI - http://test.uddi.microsoft.com/visualstudio/ : Microsoft, bu sitede pro-
gramc›lar›n test amac›yla kullanabilecekleri birçok Web Service bar›nd›r›yor.
• Google Web API’s - http://www.google.com/apis/: Google’›n Web Service’lerini kulla-
narak, uygulamalar›n›za Web’de arama yapma, imla düzeltme gibi özellikler kata-
bilirsiniz.
• GlobalWeather - http://live.capescience.com/wsdl/GlobalWeather.wsdl : Bu Web
Service’i kullanarak Dünya’daki birçok bölgenin hava durumunu ö¤renebilirsiniz.
Internet üzerinde arama yaparak çok daha fazlas›n› bulabilece¤inizi de hat›rlatmak
isterim.
www.winnetmag.com.tr