ATATÜRK'ÜN LENĐN'E SANSÜRLENEN MEKTUBU:

'Mücadelemiz her şeyden önce

kapitalizme karşı yönelmiştir'
Atatürk'ün 4 Ocak 1922'de Lenin'e yazdığı mektubun düzeltilmiş tam metnini
Türkiye basınında ilk kez yayımlıyoruz. "Memleketimizi düşmandan
kurtardıktan sonra, kamusal ehemmiyet taşıyan büyük işletmeleri devlet
eliyle yönetme niyetindeyiz. Böylece gelecekte büyük kapitalist sınıfların
efendiliğinin ülkede hâkim olmasının önüne geçmiş oluruz."
MEHMET PERĐNÇEK
Rus Đlişkileri Tarihi" (Kitaş Ya-
Sovyet arşivinde yapılan ça-
yınları, Kasım 1969, Đstanbul s.270-
lışmalar, bir gerçeği daha ortaya
273) adlı kitabında mektuba herhangi
çıkardı. Atatürk'ün bundan 81 yıl
bir kaynakça gösteriyor.
önce, 4 Ocak 1922 tarihinde
Lenin'e yazdığı mektup, Türk ▼ Mektubu Rusça metniyle
basınında sansürlenerek yayım- karşılaştırdığımızda çevirinin
landı. Bu mektup, ilk kez, 26
Mayıs 1969 tarihli Akşam özensiz olduğu ve birçok kelime
gazetesinin 5. sayfasında çıktı. Ali ve cümlenin atlandığı veya
Kemal Meram'ın hazırladığı "Dev- yanlış çevrildiği göze çarpıyor.
let Kurulurken Mustafa Kemal'den
Sovyetler'e Sovyetler'den Mustafa Bazı paragrafların tümden
Kemal'e Mektuplar ve Milli Müca- atlandığı ve bunun bir
dele" başlıklı yazı dizisi içinde özensizlikten kaynaklanmadığı
yayımlanan mektubun belirli pa-
ragrafları ne hikmetse yok olmuş- ise çok açık. ▲
tu. Meram, ne yazı dizisinde, ne de MUSTAFA KEMAL'ĐN KAPĐTALĐZM
daha sonra yayımladığı "Türk- ELEŞTĐRĐLERĐ KESĐLMĐŞ
Burada dikkati çeken nokta,
mektuptan paragraf paragraf bö-
lümlerin atılması ve bu bölümlerin
de Mustafa Kemal'in kapitalizmi ve
Batı sistemini eleştirdiği satırlar
olması. Meram'ın yayımladığı mek-
tubun metninden, çeviri olduğu
anlaşılıyor. Mektubu Rusça metniyle
karşılaştırdığımızda, çevirinin özen-
siz olduğu, birçok kelime ve
cümlenin atlandığı, kısaltıldığı veya
yanlış çevrildiği göze çarpıyor. Bazı
paragrafların tümden görmezden ge-
lindiği ve bunun bir özensizlikten
kaynaklanmadığı ise çok açık.
Örneğin, "Bu rejimi ortadan
kaldırma hedefine sahip bugünkü
mücadelemiz, her şeyden önce
kapitalizme karşı yönelmiştir. Biz
Akşam gazetesinin memleketimizi düşman istilasından
mektubun sansürlü kurtardıktan sonra, ka-
olarak yayımlandığı
26 Mayıs 1969
tarihli nüshası.
musal ehemmiyet taşıyan büyük
işletmeleri devlet eliyle yönetme
niyetindeyiz. Böylece gelecekte
büyük kapitalist sınıfların efendi-
liğinin ülkede hâkim olmasının
önüne geçmiş oluruz." paragrafı.
Yine benzer vurguların yapıl-
dığı bir başka paragrafa da, ne yazı
dizisinde ne de kitapta rastlanıyor:
"Görüldüğü gibi, bizde ikti-
darın üç fonksiyonunun ayrılığı
mevcut değil. Batı'da kapitalist
sistemin bütün milletin üzerindeki
efendiliğini güçlendirmek ve bu
sınıfın iktidarı istismar etmesi için
özenle hazırlanan bu sistem, nefret
uyandırmaktadır."
"SOVYET" KELĐMESĐ NASIL
"HALKÇI" OLDU?
Bu paragrafın hemen arkasın-
dan gelen "Bu bakımdan, biz ka-
pitalist sistemden daha çok Sovyet
sistemine yakınız" cümlesindeki
"Sovyet" kelimesi, Meram'ın
çevirisinde "halkçı" olarak değiş-
tiriliyor.
Sovyet, yani şûralar sistemini
ifade eden yürütmenin "doğrudan,
kendi seçtikleri ve her hare-
ketlerinde onlara hesap verecek
vekâletler aracılığıyla" halk tem-
silcilerinin elinde olması da,
mektubun sansürlenmiş bir nok-
tası. Yargı görevinin "Đstiklal
Mahkemeleri aracılığıyla" yerine
getirildiği de es geçilmiş.
Atatürk, Lenin'e ilk mektubunu
20 Nisan 1920 tarihinde yazmıştı.
Bu ikinci mektubunu, Türkiye'ye
gelen Ukrayna Sovyet Hükümeti
heyetinin başkanı Mihail Vasiyle-
viç Frunze aracılığıyla Lenin'e
ulaştırıyor. 2 Ocak 1922 tarihinde
imzalanan "Türkiye-Ukrayna Dost-
luk ve Kardeşlik Antlaşması"nın
ardından, mektubun yazıldığı 4
Ocak 1922 tarihinde Frunze'yle bir
görüşme yapan Atatürk, mektubu
bu görüşmede Frunze'ye veriyor.

46 ● Aydınlık ● 19 OCAK 2003

http://genclikcephesi.blogspot.com
 Türkiye basınında ilk kez dü-
zeltilmiş tam metnini yayımladı-
ğımız bu mektup, Sosyo-Politik
Rusya Devlet Arşivi'nde fond 461,
liste 2, dosya 4037, yaprak 1-4
kaydıyla saklanıyor. Ayrıca 1963
yılında Mejdunarodnaya Jizn
dergisinin 11. sayısının 153-155.
sayfalarında tam metni ya-
yımlanmış. Mektuptaki arabaş-
lıklar Aydınlık tarafından kon-
muştur.
Ankara, 4 Ocak 1922
Değerli Başkanım,
Ankara'da genel bir saygı ve
sempati kazanan yoldaş Frun-
ze'nin, ülkemizden ayrılışı vesile-
sinden istifade ederek, şahsi his ve
fikirlerimden başka, gizli olarak,
Türk siyaseti konusundaki görüşle-
rimi ve bilhassa, Türk-Rus müna-
sebetlerini, size, kısaca açıklamak
isterim.
KORKUYA KAPILAN BÜYÜK BATILI
EMPERYALĐST VE KAPĐTALĐST
ÜLKELER
Bildiğiniz gibi, Türk ve Rus
halkları, yüzyıllarca sürdürülmüş
boyunduruk zincirini bir hamlede
silkip attıktan sonra, kendi halk-
larının da bu yolu takip ede-
ceklerinden dolayı büyük korkuya
kapılan büyük Batılı emperyalist
ve kapitalist kuvvetlerin saldırısına
uğradığından, halklarımız arasın-
daki yakınlık ve anlaşma, ken-
diliğinden gelişmiştir.
Hatırlayacağınız gibi, müşterek
umutların ve benzer şartların
neticesi olarak ortaya çıkan fikir-
lerin gelişmesi, hükümetlerimiz
arasında resmi münasebetlerin
kurulmasına yol açmış ve bilhassa
bu münasebetlerde tayin edici bir
rol oynamıştır.
"TÜRKLER VE RUSLAR,
HEMEN ANLAŞTI"
Türkler ve Ruslar, tarihleri,
yüzyıllarca sürdürülmüş kanlı sa-
vaşlarla doldurulduktan sonra,
hemen anlaşmış ve uzlaşmışlar-dır.
Bu vaziyet, öteki ulusları şaş-
kınlığa uğratmıştır. Pek çoğu,
dostluğun geçici olduğu ve şart-
ların zoruyla sağlandığı konusunda
bir inanca sahip olmuşlardır. Hâlâ
da bu inançtadırlar. Fakat, iki
halkın hangi şartlarla ve ne ölçüye
kadar birbirlerini anlayıp sevdiğini
ve eski kavgaların,
▼ "Batı'da kapitalist
sistemin bütün milletin
üzerindeki efendiliğini
güçlendirmek ve bu sınıfın
iktidarı istismar etmesi için
özenle hazırlanan
bu sistem, nefret
uyandırmaktadır. Bu
bakımdan, biz kapitalist
sistemden daha çok, Sovyet
sistemine yakınız." ▼
zalim yöneticilerin kışkırtmaları ile
çıkmış olduğunu, son savaşta asker
ve subayların birbirleriyle nasıl
isteksizce savaştığını görmüş olan-
lar, birkaç sene önce oluşan yeni
vaziyetin sürekli ve istikrarlı oldu-
ğunu kabul etmekte gecikmeye-
ceklerdir. Çünkü bu vaziyet tabii
olandır ve eski istihdafı ayakta
tutan suni düşmanlık ise son
nefesini vermiştir.
Türkiye'nin rejim değiştirmesi,
Rusya'da olduğu gibi, sosyal bir
devrimle ortaya çıkmış olmayıp,
yabancı devletlerin saldırı ve hâki-
miyetlerine karşı bir başkaldırma
türünde olduğundan, dünya kamu-
oyunun dikkatini çekmemiştir. Bu
başkaldırış, canlı ve gerçek olarak
dile getirilmemiştir. Yüzeysel de
olsa, ülkemiz hakkında bir bilgiye
sahip olanlar, 1918 Mütareke-
si'nden, özel-
Atatürk: "Bütün
bunlar, Türkiye'nin
bütün
müesseseleriyle ve
bugünkü hükümetiyle
sadece Sovyet
Rusya'da güven hissi
yaratabileceğini,
Batı'nın ise, bize
düşman gözüyle
bakmasını
gerektireceği
gerçeğini ortaya
koyar."
likle 16 Mart 1920'den beri alınan
yolun çok büyük olduğunu kabul
edeceklerdir.
Yüzyıllardan beri her şeyde
efendilerine ve saraylılara ve daha
sonra oligarşiye bağlı kalan Türk
halkı, 1919 yazında girişilen savaş-
la, kendi kaderinin sahibi olmayı
başarmıştır.
TÜRK HALKI EFENDĐSĐZ
YAŞAYABĐLECEĞĐNĐ ĐLAN ETTĐ
Açık konuşuyorum. Erzurum
ve arkasından Sivas kongrelerinde
bir araya gelen delegeler, halkların
kendi kaderlerini tayin hakkını
öngören bir hükme varmışlardır.
Siz, değerli Başkanım, daha Dünya
Savaşı'ndan önce, bu hususu
müdafaa etmekteydiniz. Bu kong-
relerde kabul edilen kararlarla,
Đstanbul'un yetersiz ve yeteneksiz
ellerdeki iktidarı tasfiye edilecek
ve yeni yöneticileri, bizzat milletin
kendisi seçecektir.
Büyük Millet Meclisi'nde bu-
lunanlar, Türkiye'de yeni bir dö-
nemin başladığını ve Türk halkının
artık uzun süreden beri olduğu gibi
kendi yöneticilerinin himayesi
altında değil, efendisiz yaşayabile-
ceklerini ilan ettiler.
16 Mart 1920 darbesinden
sonra 23 Nisan'da Ankara'da Bü-
yük Millet Meclisi'nde toplanan
halk temsilcileri, milletin iradesini
ve kaderini bağımsız ve hâkim bir
varlık olarak tayin et-
19 OCAK 2003 ● Aydınlık ● 47
http://genclikcephesi.blogspot.com
 me arzusunu ilan ettiğinde, bu is-
teğin, bütünüyle gerçekleşmesi
milli bir gaye olmuştur.
KAPĐTALĐST SĐSTEM
NEFRET UYANDIRIYOR
Şimdi, bütün bunlar gerçekle-
şiyor. Halk tarafından seçilmiş olan
temsilciler, sadece yasama
kuvvetini değil, aynı zamanda,
yürütme kuvvetini de doğrudan,
kendi seçtikleri ve her hareketle-
rinde onlara hesap verecek vekâ-
letler aracılığıyla ellerinde bulun-
durmaktadırlar. Đstisnai olarak,
milletin bağımsızlık ve güvenliği-
nin söz konusu olduğu fevkalade
hallerde, halk temsilcileri, yargı
vazifesini Đstiklal Mahkemeleri
aracılığıyla yerine getirmektedir.
Görüldüğü gibi, bizde iktidarın üç
fonksiyonunun ayrılığı mevcut
değil. Batı'da kapitalist sistemin
bütün milletin üzerindeki
efendiliğini güçlendirmek ve bu
sınıfın iktidarı istismar etmesi için
özenle hazırlanan bu sistem, nefret
▼ Atatürk bu uyandırmaktadır. Bu bakımdan, biz
mektubunu, kapitalist sistemden daha çok,
Türkiye'ye gelen Sovyet sistemine yakınız.
Ukrayna Sovyet
BAŞKALARININ EMEĞĐYLE
Hükümeti heyetinin
başkanı Mihail YAŞAYANPARAZĐTLERSINIFI
Vasilyeviç Frunze Sosyal alanda da, memleketi-
aracılığıyla Lenin'e
ulaştırıyor.
48 ● Aydınlık ● 19 OCAK 2003
http://genclikcephesi.blogspot.com
mizde benzer değişimler olmuştur.
Yeni vaziyetimizin ve ekonomik
şartların gereği olarak, toplumun,
artık istismara baş eğmemek konu-
sundaki kararının neticesi olarak,
herhangi bir çaba göstermeksizin,
başkalarının emeği ile yaşayan
parazitler sınıfı bütünüyle ortadan
kalkmamışsa bile, bu sınıfa giren-
lerin sayısında büyük bir azalma
olmuştur. Modern Türkiye'de, im-
paratorluk döneminin efsanevi
zengin sınıfı artık yoktur. Büyük
arazi sahiplerinin gelirleri artık
düşmüştür. Şimdi, Türkiye'de her-
kes düzenli çalışmak zorundadır.
Sonuç olarak, bugünün Tür-
kiye'sinde atılan adımlar herkes
içindir.
▼ "Türkiye'nin büyük
devletler ve onların uyduları
tarafından hâlâ açık veya
kapalı olarak çılgınca
saldırılara hedef olmasının
nedeni, bütün mazlum
milletlere kurtuluş yolunu
göstermiş olmasıdır." ▲
TÜRKĐYE'NĐN SĐSTEMĐ,
AVRUPA'YA DEĞĐL SOVYETLERE
YAKIN
Türkiye, Batı Avrupa'ya oldu-
ğundan çok, bir bakıma Rusya'ya,
özellikle son birkaç ayın Rus-
ya'sına daha yakındır.
Sonra, memleketlerimiz ara-
sında bir başka mühim benzerlik,
bizim, kapitalist ve emperyalist
düzene karşı savaşmamızdır.
Kapitalizm Türkiye'de, Avru-
pa'da ve eski Rusya'da olduğundan
daha zayıf gelişti. Fakat vaziyet,
büyük teşebbüslerdeki hemen
bütün kapitalin yabancılar tarafın-
dan yatırılmış olmasıyla şiddetlen-
miştir. Halkımızın istismarını ko-
laylaştırmak için kurulmuş olan
kapitülasyon sistemi, gelişmemizi
engellemiş ve bizi bu sömürüye ta-
hammül etmeye mahkûm etmiştir.
Bu rejimi ortadan kaldırma
hedefine sahip bugünkü mücade-
lemiz her şeyden önce kapitalizme
karşı yönelmiştir.
BÜYÜK ĐŞLETMELERĐ DEVLET
YÖNETECEK
Biz memleketimizi düşman is-
tilasından kurtardıktan sonra,
kamusal ehemmiyet taşıyan büyük
işletmeleri devlet eliyle yönetme
niyetindeyiz. Böylece gelecekte
büyük kapitalist sınıfların efen-
diliğinin ülkede hâkim olmasının
önüne geçmiş oluruz.
Türkiye'nin büyük devletler ve
onların uyduları tarafından hâlâ
açık veya kapalı olarak çılgınca
saldırılara hedef olmasının nedeni,
bütün mazlum milletlere kurtuluş
yolunu göstermiş olmasıdır.
BATI DÜŞMAN GĐBĐ, SOVYETLER
DOST GÖZÜYLE BAKIYOR
Bütün bunlar, Türkiye'nin bü-
tün müesseseleriyle ve bugünkü
hükümetiyle sadece Sovyet Rus-
ya'da güven hissi yaratabileceğini,
Batı'nın ise, bize düşman gözüyle
bakmasını gerektireceği gerçeğini
ortaya koyar.
Milletlerarası siyaset alanında
Türk-Fransız anlaşması, Rus-Đn-
giliz ticaret anlaşması gibi, şart-
ların zoruyla vücut bulmuştur. Bu
anlaşma, gelecekte imzalaya-
bileceğimiz anlaşmalar gibi, ide-
allerimizden vazgeçtiğimiz anla-
mını taşımaz.
Sizi kesin surette temin ederim
ki, her halükârda Büyük Millet
Meclisi'nin Türkiye'si bugüne
kadar Sovyet Rusya'ya karşı takip
ettiği siyasetten vazgeçmeyecektir
ve bu konuya dair yayılmış bütün
söylentilerin hepsi yalandır.
SOVYETLER'E KARŞI HĐÇBĐR
ANLAŞMAYAPMAYACAĞIZ
Yine aynı şekilde sizi temin
ederim ki, Sovyet Rusya'ya karşı
doğrudan veya dolaylı olarak asla
hiçbir anlaşma yapmayacağız ve
hiçbir koalisyona girmeyeceğiz.
Son zamanlarda meydana gelen
aramızdaki bütün yanlış an-
laşılmalar, her şeyden önce An-
kara-Moskova arasındaki yazış-
maların oldukça yavaş olmasından
kaynaklanmaktadır.
Değerli Başkanım, bu içten
açıklamaların iki halkımız ve hü-
kümetimiz arasındaki dostane ve
kardeşçe münasebetleri daha da
kuvvetlendireceği ümidiyle sami-
mi kardeşlik hislerimi kabul et-
menizi dilerim.
Mustafa Kemal