Cezas z

Disiplin
U. Erman EYMEN

**Bu e-kitap www.kaliteofisi.com adresinden cretsiz

olarak indirilebilir.

Cezas z Disiplin
U. Erman Eymen
Kaliteofisi Yay nlar No: 16
Ekim 2007
A k kaynakt r. Tm haklar yazar na aittir. Al nt yap labilir
ve sayfa s

rlamas olmaks

n o alt labilir. Ancak ticari

amala kullan lamaz.

letmelerde Disiplin Sisteminin kurulmas konusunda e itim

talepleriniz iin www.kaliteofisi.com sitesi zerinden bize
ula abilirsiniz.

www.kaliteofisi.com

KaliteOfisi Hakk nda

Kalite ofisi; lkemizde kalite bilincinin yerle mesine
katk sa lamak, kalite konusunda yap lan ara rmalara destek olmak, yneticilerin, uzmanlar n, akademisyenlerin, rencilerin ve k sacas kalite ile ilgilenen herkesin al malar s ras nda kar la klar
problemlere zmler getirmek ve bilgi al veri ini
kolayla rmak iin olu turulmu
bir ileti im
portal r.

Misyonumuz
Bilgi ve birikimleri bir araya getirmek, beraber
retmenin ve payla man n hazz ya amakt r.

Vizyonumuz
Kalitenin bir ya am biimi haline getirilmesine uzmanl
z ve etkinli imiz ile liderlik etmektir.

lkelerimiz
Bilgi ve deneyimin payla ld ka o ald na inan r,
sa lad
z hizmetin kalitesinden dn vermeyiz.
Kalite konusundaki geli melerin, lkemizdeki kurulu lar n ynetim ve kltr dokusuna uygun bir ekilde sunulmas na dikkat ederiz. Her bir talebi proje
anlay ile alarak hizmette btnsellik sa lar z.

www.anketofisi.com

indekiler
Kaliteofisi Hakk nda............................................................. 3
indekiler...............................................................................4
Giri ........................................................................................ 5
gren Dan manl

........................................................... 10

Nedir? .. 11
htiya Var m ? ... 13
Dan man Ne Yapar? 14
Dan man Nas l Yapar? ... 17
Cezas z Disiplin Uygulamas .............................................. 20
Birinci A ama . 22
kinci A ama .. 24
Karar 25
rnek zerinden nceleyelim............................................. 30
Birinci A ama . 30
kinci A ama ...32
Karar 35
Cezas z Disiplin Sistemine Gei ....................................... 38
Kaynaklar............................................................................... 41

www.kaliteofisi.com

Giri
Gnmzde art k kimse ceza kelimesini dahi
duymak istemiyor.

letmelerde ceza uygulamalar

art k pek ok ki i iin geri kafal k, medeniyetsizlik, tutuculuk vb. gibi kavramlar a

yor. Bel-

ki bu nedenle ceza zerine yaz lm

bir tek kitep

hatta bir tek makale bulamazs

z. Herkes i lere

olumlu a dan bak yor. Peki ceza bu sistemde ayk davran ta bulunanlara ne gibi bir i lem yapacaz? Karga an n do mas nas l nleyece iz?
Cezas z disiplinde cezan n olmamas sular nda
olmayaca

anlam na gelmez. Disiplin oldu u yer-

de kurallar kurallar n oldu u yerde de su vard r.

Bir disiplin sistemi ne kadar mkemmel olursa ol-

www.anketofisi.com

sun kurallar bozan birileri mutlaka olacakt r. Cezas z disiplin sistemini de bu gerekten soyutlamak
olanaks zd r.
Cezaland

disiplinin istenmeyen davran

tirmek iin kullan ld

de-

yntem bellidir. Bu yn-

tem cezad r. Acaba cezas z disiplin sistemi cezaya

alternatif olarak nas l bir yntem sunmaktad r? Cezas z disiplin olaya pozitif a dan yakla

na gre

bu yntemin i gren onuruna yara r de erler tamas gerekir. Cezas z disiplinin cezaya alternatif
olarak sundu u yntem i gren dan manl

(Geylan 2, 1990:144).
Cezas z disiplin al an n istenmeyen davran lar dzeltmek ona yol gstermek iin iki ynl iletiimin kullan lmas

r. Yakla m insanlar n i lerini

en iyi ekilde yapmak isteyeceklerini yap lan hatalar n yanl

kla ya da geerli bir sebebe dayand

varsayar. Cezas z disiplin kullan ld

nda, yne-

tici harekete gemeden nce olumsuz davran ,

sebeplerini i grenle mzakere eder. Cezas z disiplin be basamaktan olu ur;
Ynetici ve i gren zel olarak gr rler.
a) Ynetici kural ihlali yada istenmeyen davran

www.kaliteofisi.com

izah eder.
b) Ynetici i grene durumu a klama ans verir.
c) Ne yap laca na ili kin ortak karar al

r.

d) Karar uygulan r (Hodgetts, 1992:424).

Cezas z disiplin kurallar

ihlal eden i

greni

rehabilite etmek iin aba gsterir. Amac i grene

sorumluluk vermek onu kurallara uyma konusunda isteklendirmektedir. Cezaland

disiplin kap-

sam na girebilmesi iin i grenin rehabilite edilme

yetene ine sahip olmas gerekir. Aksi halde i letme
gereksiz bir u ra iine girecektir. rne in uyu turucu al kanl

olan i letmeyi sabote eden, adam

yaralayan ve h rs zl k yapan bir i grene cezas z

disiplin uygulamak rasyonel bir davran

olmaya-

cakt r.
Cezas z disiplinin uygulamada grlen en byk
yararlar ndan biri sistemin ynetici i gren ayr
yapmadan tm al anlara uygulanabilmesidir.
Hat rlanaca

gibi cezaland

ynetim sistemini

yneticilere uygulamak hibir i letmede mmkn

olmuyordu. Yneticilerin bilgi birikimi ve kltr
dzeyi sistemin onur k

yakla

ile eli iyor-

du. Oysa cezas z disiplin sisteminin pozitif yakla-

www.anketofisi.com

bu engeli ortadan kald rm

r (Geylan 2,

1990:142).
Cezas z disiplinin di er bir yarar ise yneticileri,
onlar byk lde me gul eden Verilen ceza sua uygun mu? sorusundan kurtarmas

r. Bylece

ynetici i letmede salt adaleti sa lamaya abalamak yerine problemlere zm getirmeye al acakt r (Campbell, 1991:194).
Ayr ca olumlu disiplin yakla
amalanan ynetici
mad

taraf ndan da

i gren kutupla mas

n ol-

, al nan her disiplin eyleminin ikayet yo-

luyla geri dnmedi i i grenin kin, nefret ve intikam duygular yla kurallar i nemek iin f rsat
kollamad

, yneticilerin i gren disiplinini zevk-

siz, sevimsiz ve belal bir grev olarak grmedi i

bir disiplin ortam olu turmak ancak cezas z disiplinin uygulanmas ile mmkn olur. nk ceza
her ne kadar ki iyi e itmek, rehabilite etmek maksad yla da kullan lsa i grenin onurunu zedeler,
ynetici ve i letmeye kar

olumsuz bir tav r alma-

na sebep olabilir.
Cezas z disiplin olumlu ve problem zmeye yneliktir. Uygunsuz davran
grene yol gstermeye al

cezaland rmak yerine

r (Werther, 1988:439).

www.kaliteofisi.com

Uyar lar n yerine hat rlatmalar alm

r. ( ekil 5.1)

Peki cezas z disiplinde cezaya hi mi yer yoktur?

Bu sorunun yan
de

ceza olay na bak

na gre

ecektir. Cezas z disiplin sisteminde tek bir ce-

za sz konusudur. O da i ten karmad r.

ten -

karma cezas z disiplinde i greni rehabilite etme

abalar nda umutlar n bitti i anlam na gelir. Cezaz disiplin bu noktaya gelinceye kadar yap
de elinden gelen tm u ra

yn-

verir. Ancak, her za-

man herkesi istenilen sorumluluk dzeyine karmak mmkn olmaz. Baz insanlar kurallara uymamakta srar ederler.

te o zaman i ten karma

sz konusu olur. Cezas z disiplinin pozitif yaklabu noktada kendini gsterir. Sistem hi kimseyi i ten karmaz. Son a amaya kadar bu karar i
grenin kendisine b rak r. Sistemin en arp

ze-

li i i ten karma karar

tm

n al nmas dahil

amalarda ynetimin i grenin kar

yan nda olmas

www.anketofisi.com

nda de il

r (Geylan 2, 1990:145).

gren Dan manl

Cezan n sz konusu olmad

bir i gren disipli-

ninde ortaya kan sorunlar n zm ynetici ile

gren aras nda yap

bir ileti im kurularak ger-

ekle tirilecektir. al anlar istenmeyen davran lar

manl

n dzeltilmesi byk lde i gren dan n yneticiler taraf ndan gerekti i gibi ye-

rine getirilmesine ba

r. Bu konuda yap lacak

hatalar cezas z disiplin sisteminin ba ar

do -

rudan etkiler.
gren dan manl

sadece cezas z disiplin tara-

ndan kullan lan bir teknik olarak alg lanmamal r. Olumlu disiplin sisteminde de bu tekni in kullan lmas gerekir (Geylan 2, 1990:255). Ne var ki

10

www.kaliteofisi.com

yneticiler genelde gerek bir problem kmaks

dan manl k yapmaktan ka nmaktad rlar. Halbuki

dzenli olarak yap lan dan manl

n i gren mo-

tivasyonu zerinde ok byk faydalar bulunmaktad r. Dan manl k yneticiye, i grenle ilgilendi ini ona sayg duydu unu gsterme f rsat
vermesine ra men ( Evrered ,1989:138) o unlukla
olumlu disiplin sisteminin son a amalar nda genellikle demesiz geici i ten uzakla

rma esna-

nda- gndeme gelir. Bazen byle bir u ra a gerek

bile duyulmaz.
Cezas z disiplinde dan manl

n kullan

daha

kural ihlali olmadan ba lar ve sistemin btn a amalar nda (i ten karma dahil ) tm etkinli i ile
kullan r (Geylan2, 1992:155).

Nedir?
Dan manl k i gren ile genellikle duygusal ierikli
problemini zmesinde ona yard mc olmak maksad yla yap lan gr medir. Dan manl
grenin i ini daha iyi yapmas

n amac

sa lamak mev-

cut durumu gstermek, iler ki geli meler iin plan

yapmak ast st bireysel ili kilerini glendirmek,k zg nl k ve gerilimi ortadan kald rmak ve i

www.anketofisi.com

11

grenin ruhsal sa

geli tirmektir (Yoder,

1969:429).
Dan man n ve dan an aras ndaki duygu ve fikirlerin de
medir.

imi di er bir deyi le bir e it haberle grene problemlerini zmede yard mc

oldu u iin, rgt performans

da ykseltecektir.

nk i gren daha i birliki olacak, ki isel problemleri hakk nda daha az endi e duyacak ve geli me gsterecektir. Dan manl k ayn zamanda rgtn daha insanc l ve al anlar n sorunlar na daha
sayg

olmas na yard mc olacakt r.

Dan manl k herkes taraf ndan uygulanabilir. rne in hem personel dan manl

konusunda uz-

man bir ki i hem de bu konu da e itim grmemi

bir ynetici i gren dan manl

yapabilir. Hatta

grenlerin arkada lar bile dan manl k sa layabilirler.

Dan manl k i grenin problemleri hakk nda zgrce konu abilmesine imkan verdi i iin faydal r.

grenin i performans

etkileyen mesleki ve

ki isel problemlerini kapsar. Dan manl k sonucu

grenin i

tatmini belirgin bir

ekilde geli me

gsterir(Davis, 1989: 493).

12

www.kaliteofisi.com

htiya Var m ?
Dan manl k ihtiyac stresi de iine alan ok say da
gren probleminden kaynaklan r. Bu problemin
zmnde i gren, dan manl

n sa lad

anla-

ve yard mdan faydalan r. rne in i gren

terfinin getirdi i sorumluluklar almakta tereddt
edebilir yada i le ilgili hususlarda karars z olabilir.
Bu gibi durumlarda dan manl k ihtiyac ortaya kar.
Dan manl k ihtiyac gerektiren problemlerin byk k sm

n duygusal bir yn vard r. Duygular

hayat n bir paras ve insan insan yapan zelliktir.

Di er taraftan duygular kontrolden karak al anlar n kendilerinin ve i letmenin karlar na zarar
verecek davran lar nda bulunmalar na sebep olabilir.

grenler onlara ok byk grnen nemsiz

bir olay iin i lerini b rakabilir yada al ma gruplar

moralini

d rebilirler.

Yneticiler

grenle etkin bir ekilde al abilmek iin, onlar n

ruhsal sa
lmalar

klar

korumalar

ve ileti imi srekli

isterler. Bu da ancak etkin dan manl k

ile mmkn olacakt r ( Davis, 1989: 494).

www.anketofisi.com

13

Dan man Neler Yapar?

Dan manl

n genel amac al malar n z gven,

anlay , kontrol, etkin al ma kabiliyetlerini engelleyebilecek problemleri belirlemek ve zmnde

yard mc olmakt r.
Dan manl

n amac

gerekle tirmek iin a

da belirtilen i levlerden bir veya bir ka

n yerine

getirilmesi gerekir.
t Dan manl k o unlukla t verme i levi
olarak grlr. Halbuki t dan manl

n yerine

getirdi i i levlerden yaln zca bir tanesidir. t

verme i levinde dan man ncelikle i

grenin

duygusal sorunlar hakk nda bir yarg ya var r ve i

grenin uymas gereken bir eylem program izer.
As l zorluk buradad r. nk bir ki inin tm karma k duygular

net bir ekilde tan mlamadan

ona sorununu nas l zece ini anlatmak hemen

hemen imkans zd r. t verme i levi dan an kiide a

k duygusu ve dan mana duygusal ba-

ml kla sonulanabilir.
Sak ncalar na ra men i grenlerin beklentileri yneticilerinde bu konuda ki e ilimleri sebebiyle damanl k srecinde her zaman t verme vard r.

14

www.kaliteofisi.com

Gven Verme Dan manl k i greni mevcut sorunlar n stesinden gelebilmesi iin cesaretlendirmek
ya da uygun davran larda bulunduklar

, geli -

me kaydettiklerini belirtmek suretiyle gven sa lar. ok iyi i yap yorsun, Dert etme, her ey
yoluna girecektir gibi ifadeler gven maksad yla
dan man taraf ndan kullan labilir.
Gven verme faaliyetindeki problem dan an n i levi kabul etmemesidir. al anlar yneticilerin
problemin zlp zlmeyece ini bilmediklerinin, sadece moralin ykseltmek iin telkinde bulunduklar

n fark ndad rlar. Hatta gven yenilen-

se bile tekrar problemle kar la

nda etkisini yiti-

rir.
Bununla birlikte baz durumlarda gven i levini
kullanmak olumlu sonular verebilir.
leti im Dan manl k rgt iindeki ift ynl haberle menin geli mesine katk da bulunur. Dan manl k sayesinde i gren sorun ve d ncelerini
st kademelere iletme f rsat bulur. Bir ok ki inin
syledi i gibi st ynetim hiyerar ik kademenin en
alt nda yer alan i grenin neler hissetti inden haberdar de ildir. Dan man isimleri gizli tutarak
duygu ve d nceleri gruplamak suretiyle yne-

www.anketofisi.com

15

time aktarabilir. Burada dan man n en nemli grevi i letme politikalar ndan kaynaklanan sorunlar
tespit ederek bunu st ynetime iletmektir. Dan man buna ek olarak, irket politika ve yntemlerine
ili kin duygusal sorunlar
onun anlayaca

i grenle gr rken

biimde yorumlayarak a

do -

ru ileti iminde gerekle mesini sa lar ( Davis,

1989:496).
Duygusal Gerilimi Giderme Duygusal gerilimi
giderme tm dan manl k faaliyetlerinin nemli bir
unsurunu olu turur.

nsanlar problemlerinden

kaynaklanan duygusal gerilimlerini f rsat bulduklar nda birilerine aktarma e ilimindedirler. Sorunun d a vurulmas i grenin rahatlamas

sa la-

yacakt r. Her ne kadar i grenin zerinden duygusal gerilimin kald

lmas mevcut sorunun -

zmlendi i anlam na gelmeyecekse de onun sorun

hakk nda ok daha tutarl d nmesini sa layacakr. Baz durumlarda duygusal gerilimi giderme tek
ba na personelin sorunlar ndan kurtulmas

sa -

layarak tam bir ba ar sa layabilir.

D nceyi Ayd nlatma D nceyi ayd nlatma,
duygusal gerilimi giderme i levinin do al bir sonucu olarak da grlse, yaln z e itim grm bir

16

www.kaliteofisi.com

dan man taraf ndan tam anlam yla uygulanabilir.

D nceyi ayd nlatma iin dan man sadece a klay

sorular sorar ve dan ana neyin do ru oldu-

unu sylemekten ka
tart ma olana

r. Sorunu bir ba kas ile

bulan i gren, sa

kl d nme-

sini engelleyen hususlar birer birer ortadan kalkt

iin daha rasyonel d nmeye ba lar. D nce aynlanmas konu ma s ras nda gerekle ebilece i
gibi, daha sonra i grenin yapt

de erlendirmeler

sonucunda gerekle ebilir (Davis, 1989:497).

Dan man Bunlar Nas l Yapar?

Dan man n, i greni ynlendirme derecesine gre
dan manl

trleri

belirlenir.

Birincisinde

grene problemi nas l zece i do rudan gsterilir.

kincisinde i grenin sorununu kendisinin

zmesi sa lan r. Birinci yntemde do rudan bir

ynlendirme sz konusu iken, ikinci yntemde
byle bir ynlendirme yap lmam

r. Bu iki a

ucun aras nda da i birliki dan manl k yer almaktad r ( Werther, 1988:498).
Ynlendirici Dan manl k Ynlendirici dan mank i grenin sorununu dinlenme, i gren ile ne
yap lmas gerekti ine karar verme, ona ne yapaca-

www.anketofisi.com

17

anlatma ve gere i gibi yapmas iin te vik etme srecidir. Ynlendirici dan manl
kullan ld

n genellikle

i lev t vermedir. Bunun yan nda

gven verme, ileti im, duygusal gerilimi giderme

ve ok az l de d nceyi ayd nlatma i levlerinde kullan r. t verme i leminin her zaman etkili oldu u sylenemez.
Dan manlar dahil olmak zere

insanlar n o u

ok kolay oldu u iin t vermekten ho lan r. Fakat bu tutum etkilimidir? Dan man i grenin
problemlerini gerekten anlam

r? Dan man

do ru yarg ya varmak iin gerekli bilgi ve tecrbeye sahip midir? Hatta karar do ru olsa bile i gren
bunu uygulayacak m

r? Bu sorular n cevaplar

genelde Hay r oldu u iin ynlendirici dan manl k s

rl bir ba ar ya sahiptir.

Btn bu eksik ynlerine ra men e er problem

yaln zca teknik ve i ile ilgili ise ynlendirici daman probleme bir lde zm getirebilir
(Frunzi, 1991:302). Ayr ca dan man iyi bir dinleyici ise, i grenin duygusal gerilimini s

rl da olsa

aktarabilecektir. Bu duygusal rahatlamaya ek olarak yneticinin vermi

oldu u fikirler i grenin

d ncesini ayd nlatmas na yard mc olacakt r.

18

www.kaliteofisi.com

Ynlendirici Olmayan Dan manl k Ynlendirici

olmayan dan manl k i grenlerin sorunlar

a k-

lamas , onlar kavramas ve uygun zm yollar

belirleyebilmesi iin ustaca dinleme ve cesaretlendirme i lemidir. Dan madan ok dan an zerinde
yo unla r. yi bir ekilde uyguland

nda duygu-

sal gerilimi giderme ve onu takip eden d nce

ayd nlatmas

i levleri ynlendirici dan manl a

oranla ok daha sa

kl olarak yerine getirilir. Yn-

lendirici olmayan dan manl

n en byk stn-

l personelin sorununa zm bulmas

sa la-

yarak onun iyile mesini sa layabilmesidir. Bununla birlikte uzmanl k isteyen konudur. Uygulanmas
iin belirli tekniklerin bilinmesi gerekir (Werther,
1988:432).
birliki Dan manl k Ynlendirici olmayan damanl

n uzmanl k gerektirmesi ve pahal olma-

sebebiyle yneticiler taraf ndan kullan

rl -

r. Ynlendirici dan manl k ise modern ba ms z

grenler taraf ndan kabul edilmez. Bu nedenle i letmeler her iki ucun ortas ndaki i birliki dan manl

benimsemek durumundad r.

birliki dan manl k i grenin probleminin zmne yard mc olacak fikirlerin kar

www.anketofisi.com

kl al ve-

19

ri ini sa layan dan man-dan an ili kisidir. Sorunun zmnde ne ynetici ne de i gren merkez
konumundad r. Ynetici ve i gren farkl bilgi veya de er yarg lar

btnle tirerek ortak bir -

zme var rlar. Bu yzden di er iki dan manl k

trnn avantajlar

bnyesinde toplayan bir an-

la ma niteli indedir.
birliki dan manl k ynlendirici olmayan damanl

n dinlenme teknikleri kullan larak ba -

lar, fakat gr me ilerledike dan man ynlendirici olmayan dan manl ktakine oranla daha aktif bir
dinleyici roln oynar.

grenin sorununa farkl

bir a dan bakmas na yard mc olur. Genelde i birliki dan manl k gven verme, ileti im, duygusal
gerilimi giderme ve d nceyi ayd nlatma i levlerini yerine getirir (Davis, 1989:501).

20

www.kaliteofisi.com

Cezas z Disiplin Uygulamas

Cezas z disiplin sisteminin olduka yeni bir uygulama olmas , sistemin tm ayr nt lar
dnk bir biimde ortaya konmas

n prati e
zorunlu k l-

maktad r. Yeni bir kavram n teorik bazda ele al nmas kavram genel hatlar yla tan tmakta, ancak
sistemin uygulanabilirli i konusunda tereddde
sebep olabilmektedir. Byle bir endi eden hareketle, ilgililere cesaret vermesi a

ndan, cezas z di-

siplin sreci ncelikle teorik bazda a klanacak,

daha sonra da, ele al nacak bir rnek olayla sz konusu a klamalara uygulanabilirlik kazand lacakr (Geylan 2, 1990:166-179).
Cezas z disiplin sisteminde bir kural ihlali grldkten sonra ortaya kan istenmeyen davran
dzeltebilmek iin a amal bir sre uygulan r.

www.anketofisi.com

21

Bu blmde bu sre ayr nt

olarak incelenecektir.

Birinci A ama
ayet i gren bir kural ihlalinde bulunmu sa, bu
davran n dzeltilmesi ile ilgili olarak sistemin birinci a amas uygulan r. Bu a amada i gren ve
ynetici bir araya gelerek sorunu birlikte ele al rlar.
Birinci gr me u sreci izler:
grenin ilk amiri olan ynetici kural ihlali ile
ilgili gerekleri ortaya koyar ve sorunun ne oldu unu tan mlar,
Ynetici, byle bir sorunun varl
kat p kat lmad

na i grenin

renir.

ayet i grenlerden nemli bir itiraz gelirse,

ara

rma yapmak iin gr me ertelenir.

tiraz incelenir, ihlal do ru ise, sonuta i gren,

zerine d en sorumlulu u yerine getirme konusunda ba ar z oldu unu kabullenir.
Ynetici, i grene bu ihlalin i letmeyi nas l etkileyece i konusunda a klamalarda bulunur. Taraflar bu konuda da mutab k kal rlar.

22

www.kaliteofisi.com

Buraya kadar olan gr me mmkn oldu unca

sa olmal

r. nk, dikkat edilirse, bu noktaya

kadar ele al nan gemi tir. Yakla m negatif zellikler ta r. Oysa dan manl
lar geli tirilerek yap

n amac olumlu duygu-

bir sonuca ula makt r.

Sorun ve sonular zerinde taraflar mutab k kalktan sonra gr me as l amac na do ru geli ir.
Bir zm geli tirebilmek iin paralara ayr r ve
mzakere edilir.
Birlikte soruna bir zm bulunur ve bu zmn
gerekle tirilebilmesi iin gereken uygun sre konusunda anla maya var r.
Gr meden elde edilen sonu i grenin dosyas na
not olarak geer ve bir kopyas i grene verilir.
Ancak, bu not siciline kay t olarak d lmemelidir.
Gr meden sonra yneticinin grevi i grene her
konuda yard mc olmak ve onu izlemektir. Bulunan zmn belirlenen sre iinde gerekle tirilmesi iin ynetici srekli i grenle ilgilenir.

gren

sorununun zmnde tek ba na olmad

an-

lar. ayet birinci a amada zm sa lan rsa, yani

istenmeyen davran

dzelirse, ynetici i grenin

dosyas na gerekli kay tlar d er ve gsterdi i ba-

www.anketofisi.com

23

ar dan dolay i greni kutlar.

kinci A ama
Birinci a amadan bir sonu al namazsa, yani
gren kural ihlalini tekrarlayacak olursa, ikinci
amaya geilir. Bu durumda ortada zmlenmemi bir sorun var demektir. kinci a amada ynetici ve i gren tekrar bir araya gelerek birinci
amada bulunan zmn neden i e yaramad

tart rlar ve yeni bir zm geli tirirler. kinci

gr mede u sre izlenir.
Ynetici kural ihlalinin 2. kez i lendi ini gsteren gerekleri ortaya koyar ve sorunu tan mlar.
gren ve ynetici kural n ikinci kez ihlal edildi i gr nde mutab k kal rlar.

gren kural

2. kez ihlal etmekle zerine d er sorumlulu u

yerine getirmekte ba ar z oldu unu kabul
eder.
Ynetici ve i gren birinci a amada bulduklar
zmn neden i e yaramad

ara

rlar ve

zm engelleyen nedenleri belirlerler.

Taraflar sz konusu engelleri ortadan kald ran
yeni bir zmde anla rlar ve zmn ger-

24

www.kaliteofisi.com

ekle mesi iin bir sre saptarlar.

kinci a amada bulunan zm birinci a amadan
farkl olarak yaz ya dklr ve i grene imzalatt r. Bunun amac i grenin i inde kalabilmesi iin
zerine d en sorumluluklar yerine getirmesi gerekti inin bilincine varmas
stenmeyen davran

sa lamakt r.

ikinci a aman n sonunda d-

zelecek olursa, birinci a aman n sonunda oldu u

gibi i gren

ynetici taraf ndan tebrik edilir ve

beklenen davran n devam konusunda te vik edilir.

Karar A amas
stenmeyen davran , ikinci a aman n sonunda da
dzeltilmemi se, i grenin i letmede al mak isteyip istemedi i konusunda bir karar vermesi istenir. Ynetim bu a amaya kadar i grene elinden
gelen yard

yapm ancak bir sonu alamam

r.

O halde yap lmas gereken i grenin i letmede amak isteyip istemedi inin anla lmas

r. Bu ne-

denle i grenin karar na ba vurulur. Cezas z disiplinde karar verme sreci iki a amada gerekle tirilir.

www.anketofisi.com

25

Karar ncesi

grenden bir karara varmas

is-

temek amac yla 3 nc bir gr me yap r. Bu gr me ynetici, i gren ve personel mdrnn i tiraki ile yap r. Taraflar di er iki a amada ortaya
konan ancak ba ar

olamayan zmleri gzden

geirirler.
Bunu yaparken i gren kesinlikle sulanmaz. Ortada zmlenemeyen bir sorun vard r ve sorunun
zmlenmesi gerekmektedir. Bu noktada ynetim
olaya yle yakla r. nceki a amalarda kararlar
gren ile birlikte al nm
mam

r.

ancak zme ula la-

gren kurallara uyma sorumlulu unun

bilincinde oldu una gre mevcut sorunun zmlenmemesinin iki temel nedeni olabilir: Birincisi,
gren sorumluluklar
da isteksizdir.

yerine getirme konusun-

kincisi, i gren sorumluluklar

yerine getirebilme yetene ine sahip de ildir. Her

iki durumda da i grenin bir karara varmas beklenir.

grenin, o i letmede al abilmesi iin so-

rumluluklar
uymas

yerine getirmesi, yani kurallara

artt r. Bunun istisnas d nlemez. O

halde yap lacak olan i grenin i letmede al mak

isteyip istemedi ine karar vermesidir. Bir ba ka i letmeye gitmesi belki de onun iin daha iyi olacakr.

26

www.kaliteofisi.com

Ancak bu karar i grene aittir.

gren i letme de

kalmaya karar verirse sorumluluklar

yerine ge-

tirmek zorunda kalacakt r. Aksi halde grevine son

verilecektir.
Ynetimin bu d ncesi a k ve net bir biimde
grene gr me an nda aktar r ve kendisine karar vermesi iin bir gnlk cretli izin verilir.
Cezaland

disiplin sistemini savunanlar taraf n-

dan i grene verilen bu bir gnlk cretli izin ounlukla ele tiri konusu olur. Onlara gre byle bir
davran

olumsuz davran lar ndan tr i greni

dllendirmek anlam na gelir. Oysa bu i grene en

az bir hafta demesiz geici i ten uzakla

rma ce-

zas verilmelidir.
Acaba cezas z disiplin i grene karar vermesi iin
bir gnlk cretli izin verirken neyi amalamaktar? nemli olan budur. Cezas z disiplin sisteminin
amac i greni kaybetmek de il, kazanmakt r. Cezas z disiplin bu amala i grene sorumluluk ykler ve onun kendi kendini disipline etmesini sa lar.
Cezas z disiplin i grene karar vermesi iin bir
gn izin verirken i grene yap lan bir gnlk

www.anketofisi.com

27

demenin onu tamamen yitirmekten ok daha az

maliyetli oldu unu d nr.

Gerekten, bir

greni yitirmek demek yeni bir i gren bulmak

ve semek anlam na gelecektir. Bu da nemli bir
maliyet unsurudur.

letme olarak i greni kar -

za almaktansa ona bir gnlk cretli izin vererek hayati bir karar almas na yard mc olmak ynetimin iyi niyetinin gstergesi olacakt r.

letme bu

amada bir gnlk cretin maliyetine katlan rken i grenin sayg nl

kazanmakta ve alaca

en son karara kadar onun yan nda oldu unu vurgulamaktad r. Bir gnlk cretli izin tamamen pozitif d nceler zerine kurulmu tur
Karar Sonras

gren bir gnlk izinden sonra i -

letmeye dnd nde bir karara varm

olacakt r.

ayet i gren i letmeden ayr lmama karar alm sa,

tm sorumluluklar

yerine getirmeyi taahht

ediyor demektir. Bu durumda ynetici ve i gren

tekrar bir araya gelerek nceki zmlerin neden
e yaramad

ara

rlar ve nceki zmden

farkl yeni bir zm zerinde anla rlar.

Bulunan yeni zm yaz ya dklr.

gren, y-

netimin kendisinden bekledi i tm ykmllkleri

yerine getirece ini, bunun son ans oldu unu, aksi

28

www.kaliteofisi.com

halde i inden at laca

kabul eder ve belgeyi im-

zalar.
Ynetimin bu a amada grevi i greni izlemek ve
ona cesaret vermek olacakt r. Ynetimin bu noktada i grene yard

olduka s

rl

r. nk, n-

ceki a amalarda ynetimin aktif kat

ile bulu-

nan btn zmler ba ar z olmu tur. Ula lan

bu son noktada i gren kendi ki isel sorunlar
kendi zmek durumundad r. Ynetici i grene
sadece cesaret verecek ve izleyecektir.
Sonuta, i grenin istenmeyen davran

yine d-

zelmez ise i grenin i ine son verilecektir. Byle bir

durumda i grenin istifas

vermesi tercih edilir.

Aksi halde i letme i grenin i ine son verir.

www.anketofisi.com

29

rnek zerinde nceleyelim

Bu blmde a klanan rnek olay cezas z disiplin
sisteminin a klanan srece uygun olarak pratikte
nas l al

ortaya koyacakt r. Cezas z disiplin

sisteminin somut bir rnekte sunulmas sistemin

karanl kta kalan ynlerinin a klanmas nda son derece yararl olacakt r.

Birinci A ama
Dosya Kay t : Birinci gr me
Muhatap : Ali al kan
Su : A

i e gelmeme

16 Ekim 1995 Ben Ali al kan ile mevcut sorun

hakk nda birinci gr meyi yapt m.

30

www.kaliteofisi.com

OLAY: Ali al kan 1 A ustos - 13 Ekim tarihleri

aras nda toplam 6 kez i e izinsiz gelmeme veya i e
ge gelme kural
ayr nt

ihlal etti. Sz konusu ihlallerin

dkm yledir:

1 A ustos, 30 dakika ge kalma; 16 A ustos, i e

gelmeme; 10 Eyll, i e gelmeme; 21 Eyll, i e gelmeme; 6 Ekim, 20 dakika gecikme ve 13 Ekim, i e
gelmeme.
AIKLAMA: Ali al kan 4 kez tekrarlad
gelmeme ihlaline gereke olarak hastal
di. Sz konusu gnlerde so uk alg nl
yatt

i e

gsterndan evde

ileri srd. Ali al kan i e iki kez ge

gelmesine neden olarak da, birinde, otobs karmas

, di erinde ise, o gnn sabah i yerinde

Veli Dnmez ile tart mas

Dnmez ile yapt

gereke gsterdi. Veli

tart ma-i yerinde olmas na

ra men- onun 20 dakika i e ge ba lamas na neden

olmu tu.
ZM: Ali al kan ve ben, bir i grenin tam
saatinde ve dzenli olarak i inin ba nda bulunman i grenin sorumlulu unun bir paras oldu u
konusunda anla

k. Ali al kan sz konusu ihlal-

lerde bulunarak zerine d en sorumlulu u yerine

getirmedi ini, bu ihlallerin a

www.anketofisi.com

i yk nedeniyle

31

letmeyi g durumda b rakt

kabul etti. Ali

al kan ve ben i letmenin i e gelmeme konusunda izledi i politikay birlikte gzden geirdik. Kurallar Ali al kan n ayda sadece bir kez i e ge
gelme veya i e gelmemesine izin veriyordu. Ali akan, sonu olarak sabah tam 9da i inin ba nda
olaca

taahht etti. Ayr ca i yerinde bulunmas -

n i e zaman nda gelmi oldu u anlam na gelmeyece ini kabul etti.(Ahmet Can-Ynetici)
Bu gr meden sonra ynetici Ahmet Can, Ali akan srekli izledi onun sz konusu ihlalleri tekrarlamamas iin gerekli ilgiyi ve deste i gsterdi.
Ancak Ali al kan i e gelmeme ihlallerini tekrarlad .

kinci A ama
Dosya Kay t: kinci Gr me
Muhatap: Ali al kan
Su: A

i e gelmeme

15 Ocak 1996, Ben Ali al kan ile mevcut sorun

hakk nda ikinci gr meyi yapt m.

32

www.kaliteofisi.com

OLAY : Ali al kan ile 16 Ekim 1995 tarihinde

yapt

m gr meden bu yana kez i e izinsiz

gelmeme ve bir kez i e ge gelme olmak zere toplam drt kez kural ihlallerini tekrarlad . Sz konusu ihlallerin ayr nt

dkm yledir.

10 Kas m, i e gelmeme; 15 Aral k, i e gelmeme; 5

Ocak , 25 dakika gecikme ve 15 Ocak, i e gelmeme.
AIKLAMA: Ali al kan 10 Kas m ve 15 Ocak ta
e gelmemesine gereke olarak hastal
srd. Sz konusu gnlerde so uk ald

ileri
iin i e

gelememi ti. 15 Aral k ta i e gelmemenin nedeni,

kar

n hasta olmas idi. Ali al kan o gn evde

kal p bebe e bakt

ileri srd. Ayr ca 5 Ocak ta

e ge kalmas na neden olarak da, otobs ka rmas

gsterdi. Daha sonra yapt

a klamalar bu

gerekeleri hakl karacak nitelikte de ildi.

ZM: Ali al kan ve ben, kendisinin sa

konusunda sorunlar oldu u ve bu soruna zm

getirmesi gerekti i konusunda anla
disine sa

korumas iin

k. Ben, ken-

irket doktoruna

gitmesi gerekti ini, ayet bunu isterse, kendisi iin

doktordan randevu alabilece ini bildirdim. O da
bu nerimi kabul etti. Ayr ca Ali al kan ile kar n tekrar hastalanmas halinde bebe in bak

www.anketofisi.com

33

konusunda bir zm geli tirdik. Kendisi byle bir

olay n tekrar halinde annesini a rabilece ini syledi. Ben, ayet annesi bunu kabul etmez ise, kendisine ba ka bir zm bulma konusunda yard mc
olabilece imi bildirdim. Ali al kan sabahlar otobs ka rmamak iin de bundan byle yar m saat
daha erken kalkaca

taahht etti. (Ahmet Can-

ynetici) Amirim ile birlikte yukar da kararla

m zm kabul ediyorum.

r-

ime zaman nda

ve dzenli bir biimde gidip gelmenin benim sorumlulu um oldu unu biliyorum. Bu gnden ba layarak 1 A ustos 1990 tarihine kadar en ok 3 kez
sz konusu kurallar ihlal edersem i ten kar lacan bilincindeyim( Ali al kan-i gren)
Bu noktadan sonra ynetici Ahmet Can, Ali al kan srekli izler ve konu ile ilgili geli meleri kay t
eder.
DOSYA KAYIT : 22 Ocak 1996
KONU: Ali al kan n a

i e gelmeme sorunu

takip.
15 Ocak 1996 tarihinde Ali al kan ile yapt

gr meden bu yana meydana gelen geli meler

yledir.

34

www.kaliteofisi.com

18 Ocak da Ali al kan i letmenin doktoruna kt .

Doktor ona sa

n iyi oldu unu ancak sa

kl

kalabilmesi iin, uykular na dikkat etmesini ve vitamin almas

uyaca

nerdi. Kendisi, bu nerilere aynen

syledi. Ayr ca, Ali al kan annesiyle

de gr t. Annesi bir hastal k halinde bebe e bakamayaca

bildirdi. Bunun zerine ben kendi-

sinden bir daha byle bir durumla kar la rsa mesai ba lamadan nce bana haber vermesini istedim.
Bu geli meden sonra Ahmet Can n deste ine ra men Ali al kan n i e gelmeme ihlalleri devam
etti.

Karar A amas
Karar ncesi
Dosya Kay t: 24 Mart 1996
Muhatap: Ali al kan
Su: A

i e gelmeme

OLAY: Ali al kan 16 ubat ve 21 Mart da izinsiz

olarak i e gelmedi. Bu ihlallerine gereke olarak
hasta oldu unu gsterdi. Ali al kan sz konusu
gnlerde so uk ald

www.anketofisi.com

ileri srd.

35

ZM: Ben, personel mdr ve Ali al kan

bir araya geldik. Bundan nce yap lan gr melerde bulunan ortak zmlerin i e yaramamas nedeni ile ben Ali al kana

unlar syledim: G-

rlyor ki bu gne kadar buldu umuz zmler

e yaramad . Sen i e gelmeme kural

srekli ihlal

ettin. Ben, senin burada al mak isteyip istemediin konusunda ciddi endi elere sahibim. Burada
bir karar vermek durumunday z. Ben, senin yar n
e gelmemeni istiyorum. Ancak bu bir gnlk izinin creti denecektir. Bu konuda endi en olmas n.
Yar n bu i letmede al mak isteyip istemedi in
konusunda bir gzel d n. Ertesi gn i e geldiinde senden cevap isteyece im. ayet karar n aylma ynnde olursa bu i i senin iin en uygun biimde halledece im. Ama, kalmaya karar verirsen ,
e zaman nda gelme ve tm sorumluluklar

ye-

rine getirmek konusunda bize kesin bir sz vermelisin. Aksi halde seni i ten atmak zorunda kalacaz.7 aydan daha az bir srede 12 i e gelmeme ihlali kesinlikle kabul edilemez. (Ahmet Can- ynetici)

Karar Sonras
Ali al kan bir gnlk izin sonras

i letmeye

dnd nde i letmede kalmak istedi ini bildirdi.

36

www.kaliteofisi.com

Bunun zerine Ali al kana u belge imzalatt l.

KARAR VE ONAY: Ben i letmede kalmaya karar
verdim. Ancak, i ime devam edebilmem iin tm
sorumluluklar
liyorum.

yerine getirmem gerekti ini bi-

letmede kalabilmem iin 1 A ustos 1996

tarihine kadar i e gelmeme kural

ihlal etmemem

gerekiyor. Sz konusu tarihten sonra da, belirli

rlar iinde kalmak
gelmeme kural

art yla, i e

ihlal etmemeliyim. Aksi halde

ime son vermi olaca m. Ben Ali

al kan

bundan byle sorumluluklar

yerine

getirece ime ve i letme doktorunun tavsiyelerine

uyaca ma sz veriyorum. (Ali al kan).

www.anketofisi.com

37

Cezas z Disiplin Sistemine Gei

Yeni disiplin yakla

n kabul, organizasyonu,

cezas z disiplin metodunu, di er tm insan kaynaklar programlar ile btnle tirecek insan kaynaklar sitemi geli tirmeye yneltir.
Cezas z disiplin uygulamas tm organizasyonu
etkileyece i iin, kapsaml ciddi bir yakla

n gs-

terilmesi ok nemlidir. Resmi politikalar ve genel

gnlk i ler tekrar gzden geirilmeli ve dikkate
al nmal

r. Sorumlu yneticilerin yeni yakla m;

arkas ndaki inan sistemi ve cezas z disiplin konusundaki tart malar sonuland racak metotlar konusunda e itilmeleri gerekir. Bu e itimle yneticilere, de

im ve yeni i letme hedefleri konusunda

mutabakatlar

sa layacak yntemler retilmeli-

dir.

38

www.kaliteofisi.com

Sistemi geli tirmek iin bir ok rgt, de

ik grev

ve mevkilerdeki yneticilerden olu an bir tak

grevlendirmi tir. Tak

n i i baz sorulara ve so-

runlara zm getirerek de

imi ynetmektir. r-

ne in: Personel blm ve yneticilerin sistemdeki

rol ne olacak? Hangi dzeydeki i grenlere sistem
uygulanacak? Farkl problem ve ihlallerin derecesi
nas l saptanacak? Ayn

ah s ile ilgili farkl prob-

lemler nas l ele al nacak? Sistemin her basama

uygulanmas nda birinci kademe yneticilerin rol

ne olacak?

grenler nas l e itilecek?

Bu sorular n cevaplar benzer sistemleri kendilerine

adapte eden organizasyonlarda aransa da temel
baz yntemler d

nda hi bir sonuca ula lamaz.

Uygun ve kullan labilir politikalar geli tirebilmek

iin mutlaka her rgt, tarihi geli imi ve kltr ile
ele al nmal

r.

Sistemin uygulanmas nda tm yneticiler e itildikten ve st ynetim politikalar resmi olarak onaylald ktan sonra de

im tm al anlara iletilir. Bu

iletim tm rgt yelerinin kat ld

sistemin anah-

tar noktalar

n, de

n ve uygulamalar

im se-

beplerinin ve program n arkas ndaki mant

a kland

toplant lar kapsar. Buna ek olarak y-

www.anketofisi.com

39

neticiler, yaln z kendi blmndeki al anlarla

yeni sistemin, al malara nas l uygulanaca
ki sisteme gre sa layaca

, es-

faydalar ieren bilgiler

verilmeli, i grenlerin kafalar ndaki tm soru i aretlerini cevapland rmal

rlar.

Sistem uygulamaya getikten sonra her kademe

ynetici sonular lerek, uygulanan yntemleri
de erlendirmeli belirli aral klarla st ynetime
a klay

bilgiler sunmal

r. Bu bilgilerin

nda

sistemin aksayan yntemleri saptanmal ve nleyici

tedbirler al nmal

40

r (Campbell, 1991:198).

www.kaliteofisi.com

KAYNAKLAR
ARMSTRONG , Michael., A Hand book of
Personnel

Management

Practice,

Kogen Page , 1991.

BA , Trker

letmelerde Etkin Disiplin Sisteminin

Olu turulmas , Yay nlanmam Yksek Lisans Tezi,

Sakarya, 1997.
CAMPBELL , Davit , R. Fleming , R. Grote.,
Discipline

Without

Punishment

at

Last,

Harvard Business Review July-August , sh. 192201 , 1991.

CASCIO

Wayne

F.

,Managing

Human

Resources, Mc Graw Hill International Editions,

Second Edition , 1989.
DAVIS , Kaith , J. Newstrom ,Human Behav our
At

Work,

Mc

Graw

Hill

International

Editions , 8 th edition , 1989.

FINNIGAN , John , Do ru

e Do ru Eleman,

Rota Yay nlar , 1995.

GEYLAN , Ramazan , Personel Ynetimi, Met
Bas m Yay n Eski ehir , 1992.

www.anketofisi.com

41

GEYLAN , Ramazan , letmelerde Cezas z Disiplin, Anadolu niversitesi Yay nlar Eski ehir ,
1990.,
HODGETS , Richard , K. Galen , K. Kroeck ,
Personnel and Human Resource Management ,
1992.
KELLEY , Richard , D. Whatley , Personel
Management

In

Action

Skill

Building

Experiences , Second Edition.

LUTHANS , Fred ,Organizational Behaviour,
Mc-Graw-Hill Inc , 7 th Edition , 1995.
WERTHER , William , K. Davis , Personel
Management and Human

Resources , Second

Edition , Mc. Graw Hill International Editions ,

1990.

42

www.kaliteofisi.com