Bask I ubat 2005

Kapak foto/ Gkhan Y lmaz

Dizgi ve Bask / Nobel Matbaac l k
Tel / 0212-771 06 15
Kurtini Mevkii, General kr Kanatl Cad. merli
Hadmky-34870 stanbul
IS BN: 975-7904-10-4

Ferhan ensoy
(Her hakk yazarna aittir. Yaync izni olmadan, tantm ve eletiri yaz
lar dnda, hi bir biimde hi bir blm kullanlamaz. Yaynevinin iz
ni olmadan, radyo ve televizyona uyarlanamaz; oyun, film, elektronik ki
tap, CD ya da manyetik bant haline getirilemez; fotokopi ya da herhangi bir yntemle oaltlamaz.)

ORTAOYU NCULAR YAYI NLARI

stiklal cad. 140 Beyolu STANBUL
Tel 2122511865
Fax I 2122444327
www.ortaoyuncular.com

FERHAN ENSOY

HACI

KOMUNIST

1 / LA TARDE

Beyolu Pub-Teras I D- i kindi

spanyolca bir szlk ald m , Halep Pasaj ' n n

giriindeki kitapdan, Ses Tiyatrosu' nun stndeki
Beyolu Pub'a kt m , terasta bir masaya reklen
dim . Benden baka mteri yok. Papyon takmaktan
h i holanmayan , aras ra gmleinin yakas n gen i
letmek isteyen bir el hareketini tik edinmi kdemli
garson , bar n giriinde, srekli orada durmas ndan
tr zemini a nm asal noktas nda dikilmekte.
Szl kart ryoru m . Sf r y l kas m n n son
gnleri , ikindi sular . ava seri n , ama g neli . Arkam
dan geliyor gn . Beyaz masa rtsnde sigara
iiyor glgem . Yak n ekim lerimde, hatta bt n e
kim lerimde yzme yanstc tutul mas gerekiyor, k
alam yoru m , d iye dndm, sanki bir filmde oynu
yorm uum gibi .
Bu saatlerini seviyorum buran n , terasta en l
anlar. Kitab n oku rsun, gazeteni okursun , defterine
bir eyler yazabilirsin . Tiyatroda otursam muhasebe
ci , m uhtasar, geici verg i , SSK biim i nde sald rya
geer. Art k her gn vergi var. Bu kriz dnemi nde her
kesin, h i vermesi gerekmese de iddetle vergi vere
rek program desteklemesi isteniyor. Hepimiz veri r
sek, toplanan bir hortumlayan bulunur, biz yeniden
vermeyi i ediniriz. Ve bylece bu hikaye srer gider.
4

5
Senaryon u n zayf taraf , sonun batan belli olmas .
Dostoyevski'nin Su ve Ceza's gibi . Kaatil batan
bel l i , Mehmet Al i Raskolnikof! Sonuna dek niye oku
yacakm m ki ben o roman ? Bu duru m , muhasebe
ci nin hi alg layamad ;
-Niye deyecekm iim ki ben o vergiyi?
diyalektik sorusu nu douru r. Diyalektik bil meyen mu
hasebeci son deme tarihini bildirir. Muhasebeciyi sa
vuturamadan , brt gazetesinin kitell i'den Beyolu'na
gelme sava m n gze alamayan muhabiri , telefon
da ksa sylei yapmak ister, mdr hznle deme
ler listesini sunar. kindi sular tiyatronun en orada bu
lunul mamas gereken zaman dilimidir.
kindi szc bir ok dilde yoktu r. Fransz , in
gilizi, alman leden sonray bi lir, akam bil i r, ancak
her ikisinin aras ikindi vaktine zgn bir isim vermez ,
akama doru gibi daha zamana yay l m bir biimde
adland r r gnn bu zgn dilimin i . spanyolcada kar
l var: la tarde. Biz bunu genliimizin nl Moli
endo Cafe arks ndan biliyoruz; "Cuando la tarde
del la nuestra amor." Ak m z n ikindisinde, demek.
Cmle yaps , kelimeleri franszcaya ok yak n , bir
yeri nden az biraz arapa bulam emevTler ok ms
lman raksederken Endls'te . Belki , Lorca'n n iir
yazd dildeki ikindi kavram da, gnn bu esneyen
dilimini bir ezan ve namazla perinleyerek, g nein
ufuktan ka m zrak boyu ykseltide bulunduu an bi-

6
iminde beli rleyerek adland ran araplardan yadigar.
Arapadan bir sr szck szm ispanyolcaya, ma
saya mesa diyorlar, araplar gibi . br gavu rlar gibi
elif yaz p mertek okum uyorlar, genelde yazld gibi
okunuyor denizleri fetheden bu d il . J ' ler ve ki mi G'ler,
H okunuyor, Z'ler peltek S, bir de yum uak N var,
N'nin st nde yan gelmi sere serpe uzan m bir yay
van S grnce, N'yi izleyen gizli bir Y sesi kar yor
sunuz. Espanol yaz l yor espanyol okun uyor. Szl
ku rcalad ka basit c mleler kurar hale geld i m .
Papyonsevmez garson yanat :
-Un copa de vino blanco!
ded i m . Sanki bir kadeh beyaz arab t rke istemiim
gibi, ikinci sorusuna geti papyonu sola meyletm i k
dem li garson :
-ankaya m abi?
-Sen ispanyolca biliyor musu n?
-Ne ispanyolcas abi, trkeyi zar zor konuuyoruz. Zaten trke art k bizim anlayamayaca m z
bir hale geldi ! Geen gn at m televizyonu, gen bir
kz bir eyler anlat yor. Koptuk, diyo, utuk diyor, aka
mad k abi diyor, y rtt k diyor, ykld k diyor. . . Ortada
ne y rt lan , ne kopan bir ey var! Uak yok, yk lan bi
ey yok! Akamayan ne? oluk ocuk afal lam bak
yoruz televizyona . . .
-Sus ! kes ! B kt m sizin bu ailece televizyona
bakmaktan oluan sknt lar nzdan. Kapat n televiz-

yon u , huzura erin. Kapatma dmesi mi bozuk?

-Hay r, mevzuu o deil abicim .;.
diye aa dan alan m ym nt bir sesle diyalog iine
gereksiz sylev skt rma abas n yinelemek ister
ken , kararl bir bii mde yksek perdeden kesti m s
z n . Kesmezseniz, ince ve dolambal patikalardan
beyninizin alg layamayaca bir kar k yntemle y
ky babas n n Sosyal Sigortalar Hastanesi' nde ilgi
sizlikten ve bak mszl ktan l ne, rah metlinin SSK
vergisinin y l larca denmi olmas na, SSK demenin
anlams zl na balyor; siz sinirle ikinci sigaray yak
yorken onun sylevi anaristleerek devleti n bt n
lne dil uzat r hale gel iyor, giderek komnist bir
syleme ula yor ve seimlerde T rkiye Komn ist
Partisi'ne oy vermesine ramen , parti nin tutumunu
beenmedii konusuna geiyor ... ok tehlikeli ve he
men tutuklanmas gereken bir herif, bu papyonunu s
vazlad m n garsonu.
-Sus ! Mevzuu o ! nsana sipariini u nuttu ruyorsun ! Ne istemitim ben ?
-Bir kadeh beyaz arap istemiti niz abi !
- spanyolca istedim, sen nerden anlad n ?
- E l hareketinizden abi . . . Ayrca, siz b u saatte
baka bi r ey istemezsiniz.
-ok ak l l s n !
- Evet ama ite bu akl n bize b i faydas yok . . .
biim i nde duda n bzerek, garsonlar sendikas h i-

8
kayesine giri yapmak istiyorken gayet ispanyol el,
kol hareketleriyle kestim szn.
-abuk, beyaz arab geti r!
c mlesiyle yol ettim onu ve boynundan tamamen
uzaklat ramayarak enseye ald onu izleyen papyo
nunu . Anlataca btn hikayeleri biliyoru m . Ondrt
y ld r tan yoruz. Her gn buraya geliyoru m , srekli
gryoruz. Ayn eyleri o anlatarak, ben dinleyerek
birlikte yaland k deni lebilir. Tan t m zda ikimiz de
gentik.
Szl kart rmaya koyu ldu m . Akdeniz'i kol
gezerek Bizans'a ulam ispanyolca szckler de
var dilimizde ; kaparo, banyo, kadastro, Fidel Castro !
Bunlar bild iimiz eyler, ispanyolcas n renmek ge
rekmiyor.
Gezintisel ikindi ad mlaryla, kendi ism ini ta
yan gmlek a rl kl erkek giyim eyas satan maa
zan n sahibi Ferit girdi kapdan , gbeini devri rerek,
bana Kad kyl bir reverans selam akarak, mte
bessim kuruldu bar n en kesindeki her zamanki
noktas na, ikisini syledi , purosunu yakt . Gene ayn
eline ald puroyu , ayn biimde bir nefes ekip ayn
yne fledi duman , sanki bir filmde devam l l var
m gibi .
spanyolca kel i me haznemi gelitirirken, Fe
rit' le Papyonsevmez aras nda bir tartma balad .
Garson papyonu tamamen sol tarafa devirm i olarak

9
Ferit' i n n ndeki hesap pusu lal tabaa bakyor, Ferit
tabakla h i ilgilenmeyerek:
-Hay r efendi m , ben dn geceki hesab m verdim .
diyerek purosu ndan sinirli ve ksa aral kl d umanlar
ekiyor, puroyu yzkl elinden yzksz eline akta
ryorken, gayet inat komnist garson;
-Vermediniz Ferit bey.
demeyi yineliyor. Ferit de, hesab dediini bel irten
zl c mlesini bir ka kez yineledikten sonra, her ne
dense birdenbire;
-Ka para?
deyiverd i .
-Yzdoksansekiz milyon !
diye az na t kad soruyu , epeydir bu an bekleyen
Papyonsevmez.
-O kadar olamaz ki l Senin dediin nerden bak
san yzelli dolar
diyerek demeyici tavr na geri dnd Ferit, puro du
manlaylar eski dzenli ahengine kavutu .
Puronun spanyolcas puro, birden fazla pu
rodan sz ediyorsan sonuna S koyuyorsu n . Ttn i
mek yasakt r; Prohiba Fumar. Cezas 298 M LYON
328 B N 678 L RA' n n ispanyolcas yok.
- lende balad n z, gece sf r ikide gittiniz
Ferit bey.
c m lesiyle alevlendi tartma.

10
-Ne leni yah u , saat iki buukta geld i m .
- kindi yani . .
-len deme . . . len baka, ikindi baka ! Deil mi Ferhan'c m ?
diye bana seslenerek destek bekledi Ferit.
-Gayet tabii Ferit'cii m . len mediodia, yani
gnn ortas , ikindi la tarde. Yani bambaka bir za
man dilimi.
-Hay az n peyim Ferhan'c m ! len, di
yor. . . Ondan sonra, Ferit sabahtan otu ruyor ikiye , di
ye laf karacaklar!
diyerek ferahlayan Ferit, daha saki n bir grmeye
geti Papyonsevmez'le.
-Ka m ilyon dedin?
-Yzdoksansekiz.
-Hassiktir! Ne iti m ki ben ?
-Ne imediniz ki Ferit Bey ? Gundz ie
beyaz arap, yemekte rak , finalde kahveyle konyaa
getin iz . . . Kahveyi kesip konyakla devam ettiniz, gi
derayak drt tane de yolluk konyak ald n z .
-Sen beni birisiyle kartryorsun.
diye ba n b r tarafa evirerek kapatt konuyu Ferit,
purosunu ttt rmeye koyuld u , boyu ndan byk bir
pu royu ien ks bir ocuk gibi .
G ne devrildi , hava serinled i . Beyaz masa
rts ndeki glgem yok old u . Akama dnyor ikindi .
arab m n bittiini gzmleyen Papyonsevmez elin-

11
de zel olarak soutulmu buzlu kadeh ii ndeki a
rapla masaya yanat , bo kadehi ald , masa ziyare
tini uzat c sinir dingildeten el a rl yla yenisini b
rakt . Her zaman ne okuduum la, ne yazd mla ge
rektiinden fazla ilgilenen tavryla szl gz ucuyla
inceled i . Szlkten sz aarak konuyu T rkiye Ko
mnist Partisi'ne balayaca n , benim de son seim
de TKP'ye oy vermem konusuna erierek, TKP'nin gi
diat hakk ndaki eletirel grn sund u ktan sonra,
Rusya'da komnizmin knn ana nedenleri ko
nulu doktora tezi sunumuna geece ini h issettiim
iin, o bir ey sormadan yan tlad m , soru lmaya haz r
lanan soruyu :
- spanyolca szlk!
- spanyolca m reniyorsunuz?
- Evet. Kba'ya gidiyoru m .
-Kba'ya m gidiyorsunuz? N iye?
-Hac komnist olucam !

2 / iSi N K B i K TARAFI

arabi i -Gece

Senaryoyu okudum . Bir durum komedisi. Ai

lesince ezilen bir dolmu ofr , patatesin kalorisi
ka t r nden bir televizyon yarmas nda son soruyu
bilemeyerek byk para dln kaybediyor, avu ntu
armaan olarak ailece bir hafta hayali Barbunya
adas na tati le gidiyorlar. ofr, adan n barbu nyaca
konuan lideri Carlos'a ikiz gibi benziyor. ki rol bir
den oynayaca m ve film Kba'da ekilecek. Filmin
ism i : ans Kapy K r nca!
arabi'de bulutuk, arap syledik. Efendi ,
sayg l v e zeki b i r gen. Heyecanla ona evet, deme
mi bekliyor. Kas m n ortas . Beyolu'nda ve ili'de
sinagoglarda bombalar patlam , ok sayda l var.
Beyolu pssz ve hznl. Sadece devriye gezen
pol isler var i stiklal caddesinde. arabi ok saki n .
-Ne zaman gidilecek Kba'ya?
-Aral k ba .
- N e kadar kal nacak?
- Drt hafta.
-Tiyatroyu kapatyoruz yani ?
- Evet abi.
Snm puromu yakt m , dikledim arab . Beyo
lu'nda h ibir fail yakalayamad klar iin zgnce dola12

13
an polislere bakt m . Bir mesaj derdinde olmayan se
naryo m utl u sonla ve "anssz insan yoktur, siz iste
meseniz de ans kapy k rar ve girer en iyisi siz ka
py aral k b rak n" biiminde szlerimle bitiyor.
-O szleri alayl sylemek isteri m . nk an
sz insan yoktur cmlesi bence ama. Babay yok
tur! anss zlar ounluktad r. Byk ikramiyeyi bir ki
i kazan yor! Geri kalanlar n hepsi anssz.
-Ben bir mesaj vermek derdinde deilim abi .
-Evet ama izleyici olarak ben b i r mesaj almak
derdindeyim . O kadar saat izleyeceiz bu film i . Bize
de yaz k !
- yi bir komedi filmi yapmak v e b u n u m utlu bi
tirmek istiyoru m .
- i yi !
Dingildek ahap masan n aya n n alt na bir
ka kez katlan m mukawa paras soktu garson ,
daha fena dingildiyor aram zdaki masa. Byk balon
kadehte titreiyor k rmz arap bir Ahmet Haim iiri
gibi . . . A r a r iiceksin bu araplar , ienin dibin
den isti ridye, istiridyenin iinden inci kmayacak. Ta
vana kadar, her nedense dikine dizilmi arap iele
ri bana bakyor. Anlamszca ve bombo geiyor tram
vay i stiklal caddesinden , vatman n gznde bomba
korkusu . D uvarda kl "Garanti bonus card" yazs !
Ned i r garanti olan , vatman n hayat m ?
B i f rt arap itim. Sonu olarak o szleri sy-

14
leyen ben deilim ki , onun yazd senaryodaki ofr
Kuddusi isi mli karakter. Sylenenin diyalektie ayk r
ol mas benim karaktersizliim olamaz, Kuddusi'nin
salakl ! Kba? Drt hafta. Kom nizmin son kalesini
ierden grmek. Baka ne zaman gidebilirim ki K
ba'ya? Bu ir f rsat ite. Drt hafta tiyatroyu kapatmak
bi raz sama. Film iin , omuzuma ulam salar m
kesmem gerek. Oynad m oyundaki berber sevmez
Kelami rol iin uzat l m bir sa bu. Berber sevmez
ken t ra m olmu yan i Kelami?
Beyolu'nun bombo hal i , ok eskilere , ocuk
luuma gtryor ben i . Caddeden siu lar, komaniler,
mohikanlar, cep telefon al c lar, pandik atc lar, t r
ban l lar, dnmeler gemedii zaman, resim eski Be
yo l u ! Ben geiyoru m pssz istiklal caddesi nden ,
elimde kocaman oku l antam, ba mda annem in r
d yn bere, hi bakmayarak arabi'ye . Ne bak
cakm m , o zaman arabi deil ki buras , Sakarya
Pastanesi. ocuk ben , daha ereveden kamadan ,
ters ynden delikanl ben giriyorum ereveye , par
kal , uzun sal , sakall , ba mda Che Guevara bere
si, elimde T cetvel . Fai li mehul ileri sevmeyen polis
ler T cetvelime bakyorlar mefai ln failn.
Birden Comandante Che Guevara arks
almaya balyor arabi'nin diskdndreninde :
Aqui, se queda la clara
la entranable transparencia

15

de tu querida presencia
Comandante Che Guevara
Bu ne senkron, ne celal ! Kaderimse giderim lan ben
bu Kba'ya . . .
l g n n biriydi arjantinli Ernesto ol u Ernesto .
Kba dalar nda sava rken bindii ee in ad n da
Ernesto koymutu . lmle dalga geen be paras z
doktor, Kba devriminin bayra oluyor, Bol ivya'da
lyor, orada da devri m olsun diye sava rken .
...

-ehirler debilir, dalarda srdrlr kav

galar!

diyor afili beresi tek y ldzl gen adam , bizler ak r

cal Meh met Efe'den beri h i d nmem iken bu ko
nuyu. Okudu ka Guevara'y Dev-Gen'te yaylaya
kma ruh u giderek egemen . . . Akademi y l lar na gidip
gelirken beyni m , heyecanl senarist Tayfu n , televiz
yon dizilerimi izleyerek bydn anlatyor glerek
ve bi rdenbire Kednc'den bir sah neyi ezber ola
rak oynamaya balyor. Mridim yan i .
- K i m ekecek filmi?
-Ben ekicem abi !
- Daha nce hi film ekti n m i ?
-Hay r, senaryolar yazd m .
B i r ynetmenin i l k filminde bulunmamak la
z m , ok y pratc bir duru m . nl oyuncular ynet
menlerin ilk fi lminde oynamak istemezler. Ynetmen
iin de bir eziyetti r ilk filmi.

16
- Barbunyaca dediin dil n'ol ucak?
-Onu da sizden rica edicem abi . Siz benim
ustams n z.
-Yeni bir dil mi uydu rucaz yani?
-Bi zal;lmet abi . . .
-Yapma ya !
diyerek dikledim arab . . . Uydurulacak dil spanyolca
n n m nc klanmas olabilir. nk filmde kbal oyun
cular da var, onlar ispanyolca konuuyorlar. Hayali
Barbunya adas Karaibler'de dnlm. T m Kara
ibler' in konutuu, ispanyol denizcilerin oralara Akde
niz'den krek ekerek getirdii bu dili, t rke bir pen
cereden bakarak hafif soslamak gerekiyor. . . San r m
ispanyolca dersleri almam laz m . . . Tesettrl b i r polis
geti i stiklal caddesinden , k ndan cop sallan yor. . .
Olamaz . . . Bana yle geliyor. Bir film gibi izliyoru m ta
vana ykselen pencereden Beyolu'nu. Gerek filmin
ii ne gerekst kareler karyor, bir montaj hatas
sanki . Galatasaray Lisesi'nin yl lar nce lm m d
r gelip t kl yor arabi'nin pencere cam n , gene mi
arap iiyorsun sen , dercesine iaret parma n sal l
yor, sularcas na. Hayr hocam, zm suyu , grd
nz gibi dkkan n ismi z m i ! Polisler tek tk geen
adamlardan biri ni durdurup kimlik' soruyorlar. N iye so
ruyorlar ki ? Herifin kimliinde "si nagog bombalayc"
yazmyor ya! Arkal nl , uzun uzu n i nceleyip, sina
gog bombalanmasyla ilgili yeterli ipucu bulamayan

17
polis, iade ediyor kimlii . Adam uzakla rken s k nt l
s k nt l saa sola bak nyor iki polis, biri gese de
ki mliini sorsak d iye, fakat gelen geen yok. Birden
Galatasaray Lisesi'nden resim retmenim kzl sa
l , kocaman k rm z bu runlu Pinokyo Kemal giriyor
ereveye, elinde palet ve f ra. Deiik renklerle a
rabi'nin kap cam na a r a r "zm!" yazyor i'nin
stne kocaman bir inceltme iareti koyarak, derste
ki gibi bir ciddiyet iinde. Polisler ona hi ilim iyorlar.
Pinokyo Kemal zenle iini bitirip giderken, pol isler
den birinin aln na iek iziyor. Polis ok bozuluyor,
ama h ibir ey yapm yor ona. Ne yapabilir ki ? Had i ,
skysa s o r bakal m Pinokyo Kemal'e kim l iini ! Nere
ye soruyor? Kemal hoca leli ok y llar old u . Bir ses
sizlik var masada. Derin dncelere dal p gittiimi
gren Tayfun , hi konum uyor, sab rla bekliyor kar
mda.
-Filmin yap mcs kim ?
-ger Prodksiyon. Vu ral ger.
-Tu rizmci ?
-Evet abi .
-Film de mi yapyor?
-Balyor. Bu film ger Prod ksiyon' u n ilk fil m i .
Yeni arap getiriyor garson . Gl mseyerek
gzm n iine bakyor Tayfun . Hem istiyorum K
ba'ya gitmeyi , hem gitmemek iin sebepler aranyo
rum . i stiklal caddesi ndeki pol isler can sk nts ndan

18
birbirlerine kimlik sormaca oynuyorlar. N 'apyorsunuz
be, manyak m s n z siz, desen, tatbikat yapyoruz, di
yecekler. Polislerden biri kameraya el sal l yor, d u ru
yor eki rTl! batan balyor, kameraya bakmay n , diye
uyaryorlar bt n polisleri .
-Ka saat uaca z?
-Avrupa'dan onbir saat!
-Onbir saat sigara iilmeyecek yani?
-Hay r abi, sigara iilen uu var!
-Tamam , o zaman .
ded i m . Anlam olduk Tayfun'la. Yeni arap syledik,
polisler avare dolan rken suskun ve bir "d -gece" e
kiminin srd istiklal caddesinde.

3 / YAMUK CAMIN NL LER

Ses Tiyatrosu -Gn

Oyu ncu arkada m z Kerem Yl mazer'in cena

zesinden gel iyoru m . Sinagoglardaki bombalardan
sonra, perembe sabah Beyolu'nda ngiliz konso
losluu nnde, be dakika sonra da Levent'te HSBC
bankas nnde, bomba dolu kamyonlar patlad . Ge
ne dinsel sap k rgt ii . Byk hasar, otuzdan fazla
l , yzlerce yaral var. ngiliz bakonsolosu da len
ler aras nda. Kerem dublaja giderken Levent'teki pat
lamada lm.
Rnesans n yaamam islam n terr dn
yay sar p sarmalam durumda. Can l bomba, bede
nine ba l bomban n ipini eki nce dorudan cennete
gideceinden emin. S rat kprs zebani n b ro
su nda kendisine:
- Peki lan , bu kadar masum insan niye ldrdn?
gibi bir soru yneltileceini hi akl ndan geirmeden
ekip besmeleyi parampara uuyor gkyzne.
Cennete gidip de oradan cep telefonu mesaj gnde
ren olmad ii n, devrisi gn baka birinin kendini ay
n biimde ku rban etmesine engel olacak cayd rcr bir
d u ru m da yok. Cep telefonuna mesaj gelmediine g
re, cennete gittii kesin diye d nlyor, o kesimce.
19

20
-Din bir afyondur!

d iyor Fidel Castro. Tak l rsan , yle uars n ite !

Perembe ve cuma gnleri tiyatroda oyunlar
iptal old u . Beyolu'nda bir sr binan n , maazalar n
cam lar tuzla buz olmu, bek bek cam k r y n
lar caddenin ortas . Kimi gayretke vatandalar, k r l
m da tamam yere dmemi camlardan arta kalan
paralar k rp caddenin ortas nda beklenen cam k
r y nlar na doru iteliyorlar ayaklaryla, stlerine
ne vazifeyse? inde "Ferhangi eyler" oyu nu afii
bulunan vitrinimizin cam kr lmam , yobaza, yobaz
l a kar direnmeyi srdryor oyun . Tiyatronun Ba
lo soka taraf ndaki pencere ve kap camlar param
para. Polis Taksim ve Tnel ve Tarlaba ' nda yollar
kestii iin ben bile zor ulat m tiyatroya, izleyicinin
gelebilmesi sz konusu deil. Zaten izleyicinin de
bombard man alt nda elik kasklarla, kalkanlarla kah
ramanca arp arak tiyatroya gelmek gibi bir sevdas
yok. Polisler cam k r klar na basmamaya zen gste
rerek devriye geziyorlar, birinci Beyol u meydan mu
h arebesi nden km i stiklal caddesinde, m aksat
devriye olsun .
Fransa'dan Vanina arad , okul arkadalar m
N icole, Jean-Vincent ve Patrick arad lar. i stanbuldaki
bomba olaylar Avrupa'da birinci haber. Arkadalar m
bizi merak etmiler. Televizyonlardan izledikleri Be
yolu'nun bombalanm hali tam bir sava alan g-

21
rnts . Henz kimsenin cam tak labilmi deil, vit
rin camlar krk dkkanc lar i yerlerinin nnde sa
bah l yorlar, camcy bekliyorlar. Camc lar ok nazl ve
gayet kstah . Olaydan duyduklar sap k sevinci ken
dilerine bile belli etmemeye ura yorlar.
-yle her kal nl kta, her ebatta cam zart diye
bu lunur m uym u !
diye kstah layorlar.
-Tamam , size yar n s ra gelir!
diyorlar. Bizim arka camlar da henz tak lamad . Cam
c n n listesinde onikinciymiiz. Tiyatro mdr rem,
gzleri parlayarak bir mjde olarak verdi haberi .
Perembe gn tiyatroda yap lmas gereken
fil m oku ma provas da yap lamad . Cuma akamst
ancak ulaabildi camc zlemi iindeki Beyolu'na,
ans Kapy K r nca filmi ekibi. Tayfun Gneyer yne
tim inde bir okuma provas yap ld . Devlet Tyatro
su'ndan lkay Saran ve Rasim ztekin tan d m
oyu ncular. Dierleriyle yeni tan yoruz ; Asu man Da
bak, Necmi Yapc , Fethi Kantarc ve Almanya'dan
gelen kz Alev. Kimi rol lerin oyuncular henz bell i de
il. Papaz Alfonso rol iin Zeki Alasya'n n ad gei
yor. Bir de provaya gelemeyen Aya Tekindor var.
-Kim o?
diyorum .
-Televizyonda ok tutulan bir reklamda oynuyor!
deniliyor. Filmin Trkiye prodksiyonunu stlenen B-

22
cek Yap m 'dan birileri var, provan n en renkli tipi fi lmin
yap mcs olan ger Prodksiyon'un temsilcisi Kba
log Hseyi n. Asl nda byk bir turizm irketi olan
ger Tou rs'la yirmi y ld r Kba'ya tu rist gt ryor
mu, oran n uzman .
Avucumun ii gibi bilirim Havana'y !
diye s rtyor. Tak m elbise, boyunba , orta boylu ,
ku mral , mavi gzl , g leryzl , yrrken ayaklar ie
basarken bedeni saa sola yaylanan , sevimli, eytan
tyl bir adam. Kba'da bizimle birlikte olacakm .
Fil m ekibine oraya gezmeye giden b i r tu rist kafi lesiy
mi gibi davran yor. Havana'dan Jamaika'ya gnbir
lik p r p r uaklar varm , Haiti bu rnumuzun dibiym i.
Kbalog H seyin turizm konusunu bil iyor ve fakat film
ekimi kon usu nda h ibir deneyimi yok, onun da ilk fil
mi. Sinema oyu ncu luu n u n sabah sf raltda kal kp,
hzl bir dutan sonra t ra olup gece yar lar na dek
sette dikil mek olduunu bilmiyor.
-Arkadalar Kba'da 1 960'1ar n zmir'ini bu
lacaks n z , ocukluunuzu bulacaks n z . .
diyor. Herkes birbirine bakyor, aramzda 1 960'1ar n
zmir'ini grm olan yok. Benim o dnemden bildi
im Nevizade'deki Demgah meyhanesinin d uvar nda
as l olan siyah beyaz bir zmir fotoraf ; Kordon'da
gzel ta yap lar, palmiyeler, eski bir amerikan araba
s . . . Provan n sonuna patron Vural ger de geliyor.
Kibar ve k bir adam . ok eski gnlerini bildii Ses

23
Tiyatrosu'nun hala ya yor olmas na inanam yor, ka
dife koltuklar okuyor. Hepim ize baar lar diliyor.
Tayfu n , Zeki Alasya ile benim konumam , fil mde oy
namas iin onu ikna etmemi rica ediyor.
O akam ar yorum Zeki abiyi . Y llard r Ye
i lam'da az yanm, parasal konuda endieleri var.
ger P rodksiyon'un Yeilam d nda yeni bir irket
oldu u n u , ard nda Vu ral ger gibi bir patron bul u ndu
unu, parasal konularda sorun kmayaca n dile
geti riyoru m . Kadroyu soruyor.
-Ben var m , Rasim var, lkay Saran var. . . b r
leri de televizyon nlsym ama daha isimlerini
tam renemedim, bugn tan tk. Daha tan ama
d klar n da var, provaya gelemediler!
Zeki abi basyor kahkahay . Telefon grmesi so
nunda Kba'da birlikte olmam z fikri onun da houna
gidiyor:
-Olum zaten seninle bir sr projemiz var.
i stanbul'da gremiyoruz. Havana'da oturur konu
uruz ite !
-Sen ne diyorsun abi , ben oyunu uakta ya
zar m , H avana'da provaya gireriz, sette d ikilip inek gi
bi bekleyeceimiz ok gnlerimiz olucak . . .
diyoru m . Gene kahkaha atyor.
-Tabi i lan ! Kameran n as deiip k ayar
lanana kadar, biz birinci perdeyi yle bir kabaca ge
eriz!

24

-Tayfun'a telefon edip Zeki abi mjdesini ve

riyorum. ocuk gibi seviniyor:
-Allaaah , ben bu gece uyumam art k abi l
Camc n n listesinde drdncle kadar yk
seldiimiz devrisi gnk okuma provas ok ge ba
layan bas n toplants ndan tr yap lamyor.
. -Yol uzu n , uakta okuruz!
deniliyor.
- Uakta bize bir okuma salonu aacaklar n
san myoru m !
dememle kimse ilgilenmiyor. Gleryzl fotoraflar
ektiriyoruz ekip olarak. Bas n toplants ndan son ra
Tayfun'u ekiyorum bir kenara;
-Asu man Dabak kim ? Fethi Kantarc kim ?
Dnk provaya gelemeyen b u platin sal Aya kim ?
Niye gelememi? Necmi Yapc kim ?
Tayfun b u arkadalar n deiik televizyon dizi
lerinde oynad klar n ve baar l olduklar n sylyor.
Pek televizyon izleyicisi deilim. Aras ra haberlere
bakyorum, kimi zaman bir film, denk derse bir bel
gesel, sonra at kapatyorum ve ard ndan frans z ar
kc Jacques Dutronc'u n dedii gibi; saatlerce televiz
yona bakyorum, kapal yken! ok mehur olan rek
lamlar n hibirini bilmiyorum. Reklam izlemiyorum.
Reklam niye mehur oluyor, onu da tam akabi lmi
deilim. Ali Atf Bir Hoca'n n reklam e letirisi yazma
s na gck oluyorum. Ayrca kendisin i n bu ve her ko-

25
nuda biricik olmas da sinir dalayc . Ali Atf ki Hoca,
ya da bir sr hoca olsa daha enlikli olacak ortal k
ve ben sinirimi yelpazelemek zorunda kal mayaca
m . Herkes "hoca" olunca genel bir huzura ereceim
ve renci olarak sf rdan balayaca m hayata. Rek
lam n , reklam eken irketle, reklam yapt ran aras n
da bir toplantdan baka ne eletirisi olabilir? isterse
Ali Atf Hoca o toplant ya bokyediba olarak kat labi
lir. Dizileri ya da "T rkiye belas n Aryor ve Bul uyor" ,
" Trkiye Anas n n rekesini Aryor" ya da "Bakal m
Bakal m Bu Gece Bizi Ka Kii Dikizliyor?" tr nden
program lar izlemiyoru m . Bu yzden de yamuk cam
dan n l olan bu arkadalar n ounu tan m yoru m .
Ay p m ?
-Al manya'dan gelen Alev kim?
-ger Tou rs'u n Avrupa genel koordinatr .
-Yok ya? ok gen . . . Oyuncu m u ? Alman televizyonunda bir dizide mi oynuyor?
-Hayr abi, bu onun ilk oyunculuk denemesi.
-Olsun , n'olucak Tayfun . Senin de ilk filmin
zaten . Sana bir ey syliyeyim m i ; asl nda ilk filmi
ekmemek laz m , direk ikinci filmle balamak gerek
ynetmenlie.
diyerek vuruyorum omzuna. Tayfu n buna uzun uzun
glyor, sanki gln bir ey sylemiim gibi .
kyoruz tiyatrodan, pis bakyor ard m zdan
duvarda as l Kel Hasan Efendi . Biz Beyolu'nun ge-

26
cesinde kaybolurken , duvara as l m fotorafa zum
yapyor kameraman . Hasan Efendi'nin ok gereksiz
yak n plan sanki usta bu filmde oynuyorm u gibi.
.

4 / COMANDANTE
Sinema / i -Gece Beyolu I D-Gece - arabi I i-Gece

Beyolu'nda bir ara sokakta gz ii kadar bir

sinema. Art k Beyolu' ndaki bt n apartmanlar n ka
lorifer daireleri sinema old u . Yedi kat yeri n altna ini
yors u n , otu rma odas kadar bir yer !
-Ne lan buras byle?
-Cep si nemas abi !
-Cepten kast akmak cebi herhalde !
Hem kalorifer dairesinden bozma, hem kaloriferi yan
m yor. Maki ne dairesini s d rabilmek iin kalorifer
kazan n skmek zorunda kalm lar besbelli. K k
yer, i nsan nefesiyle s n r ite , diye dnlm olma
l . Ancak benden baka bir tek adam var, beklenti ho
lnde nefes al p vere n . Sigara iiyoruz. nc ah s
maki nist ayn zamanda bfeci, kahve istiyoru m .
nc ah s , bulunduumuz hol daha d a daraltan
bfenin arkas na duvara srt nerek, zar zor geiyor,
kahve yap p veriyor. nc bir izleyici gelmiyor.
-Oynayacak m fil m ?
-Abi, asl nda iki kiisiniz . . . Ama ok istiyorsan z oynatiim . . .
-ok istiyoruz, oynat!
diyoru m . O adam ve ben sigaralar mz snd rp ka27

28
rarl ca g i riyoruz kck sinema salonuna. Ben orta
s ralara, adam en arka s raya oturuyor ve balyor
Comandante film i . Fidel Castro stne bir belgesel .
-ekimler s ras nda Castro' n u n kan'leraya stop
demek hakk vard ama fil m boyunca hi stop deme
di, stoplar hep ben dedim . . .
diye s rtyor kameraya, nl amerikal ynetmen Oli
ver Stone. Onun taraf ndan ekilmi fil m . Kendisi de
filmin iinde Castro'ya sorular yneten , aras ra onu
soru laryla s k t ran uyan k esprili amerikal . Castro
alt nda kal m yor laf n :
-Sen Vietnam'd a yaraland n m ?
d iye soruyor ona. Bir a n s ngs dyor say n ame
rikal n n :
- Evet!
diyor skl m pkl m . Onun zerine Comandante :
-Madalya ald n m bari ? Yoksa bo yere mi ya
raland n?
deyip basyor kahkahay , usta bir meddah gibi. Mt
hi bir kiilik, akac bir filozof, etkileyici bir lider. o
cukluumuzun sert fotoraf deil, yer yer cidd i , kim i
zaman g leryzl bir adam . Belli k i konumay sevi
yor, uzun uzun cmleler kuruyor. Onun anlats st
ne zaman zaman Kba devriminin siyah beyaz belge
sel fil m gr ntleri dyor. . . Ne kadar ok amerikan
casusu var 1 959'da Kba devrimini gerekletiren
grubun iinde ! Asl nda Amerika destekliyor Fidel'in

29
halk h areketin i , para ve silah yard m nda bul u nuyor.
Zaten Fidel o zaman kom nist deil ki , kardei Raul
kom nist, Che Guevara komnist, baka arkadalar
komnist, Fidel poplist, bir halk hareketinin nderi ,
bakald ran Kba halk n n sesi, kim i yoldalar CIA
ajan ! Amerika da para koyduu ie tabi i ki kendi
adam lar n yerletiriyor. u an rnein, hangi lkede
adam yoktur Amerika' n n ? yle bir lke olduunu
san m yoru m . CIA' n n duvar na as l kocaman bir dn
ya haritas var, haritadaki t m lkelerin "masa"s var.
Kimini nki byk, ki mininki yuvarlak, kimisini nki mini
cik. Dnya haritas n monopoli oynad klar bir oyun
cak gibi gryor amerikal lar. Para bizde, g bizde,
d nyada anadil ingilizce . ngiliz deiliz ama bu da bi
zim dilimiz ite ! Shakespeare'inki zaten h i anla l
maz bir ingilizce . Bizimkisi gayet simple ! Money is
money!
-Orospular m z gzeldir!
diye glerek yantl yor Stone' u n , Kba'da ayyu ka
kan fu h ula ilgili sorusunu.
Erkekler bir kad nla yatmak iin bel irli bir para
demek d ncesini kafas ndan atmadan ve o kad n
ci nsel organ n n bir erkeinkiyle kavumas n n para
sz olmas gerektiini alg l yamadan fuhuun dibi yok.
Ameri ka'da fuhu st dzeyde! Beyolu'ndaki fuhu
tan n'aber? Hangi milletten kar istesen an nda bulur
sun Beyolu'nda . . . Dn geri bak, tarih fuh utan iba-

30
ret. . .
Havana sokaklar nda dolayor, halkyla ku
cakla yor Comandante . Deli gibi alklyor onu halk ,
" Fidel Fidel" diye tempo tutuyorlar. Bunlar parayla tu
tu lmu fig ran lar olamaz. Zaten adaya baban n balo
n u n u delmeye gelmi amerikal , paral fig ran tutsa,
onlar "Kahrolsun Fidel" diye ba r rlard .
Babas niye ona Fidel ismini koymu? Fide l ,
sad k demek. Neye sad k kalmas n bekliyorm u, ya
n nda rgatlar al t ran s n f atlam iftl ik ubuk sa
h ibi babas ? Kime sad k kal m Fidel ? On ya nda
babas n n yan nda al an rgatlar grev yapmak ze
re dold urua getirmi. Damardan komnist, fakat far
k nda de i l . ocuk ite . Gzel olan bir ey var adam
da, bu ocuk taraf n hep koruyabilmi olmas . Ona
yneltilen genel eletiri lerden biri de romantikli i .
D nyan n diktatr dedii son komnist liderin roman
tik olmas ne kadar gzel ! rnein Fidel yzelli y l ya
arsa bu ii zer. Ayrca yaayabilir, kendine bak
yor; puroyu kesti , kary kesti , kitap okuyor. Bana za
man zaman Ecevit' i an msatyor. Dilerim ki o da y
zelli y l yaar ve ii zer, biz de ku rtu l u ruz.
Havana Tp Fakltesi'ni ziyaret ediyor Castro ,
bir bir elini s kyor renci leri n . ikolata renkli bir kz
renciye nereli olduunu soruyor.
-Amerikal y m .
diye yan t veriyor, ikolata renkli kz. ikolata tak nt-

31
m n neden i , zenci dememek iin, zenci demenin ok
ay p olduunu rendim Amerika'da. Nesi ay psa?
Zenci olmak ay p deil ki , sylenmesi ay p olsu n ! Es
mer vatanda, desen rk oluyorsun, ay pt r syle
mesi ! Siyahlar denilecekmi, formas na ikinci bir renk
bulamam yaratc l s n rl bir spor tak m ndan sz
eder gibi. stelik tam siyah deiller ki ! Salak bu ame
rikal lar ve d nyay ynetiyorlar, ne salaka bir du
rum . Sezen Cumhur nal y llar nce zm olay:
ikolata renkl i ! Hem kulaa da ok tatl geliyor, diabe
tik adan .
-Bana bu rada okuma ans verdiiniz iin ok
teekk r ederi m .
diye srd ryor szn ikolata renkli amerikal zen
ci kz.
- N iin bu raya geldin?
- nk Havana Tp Fak ltesi , d nyan n en iyi
t p okul lar ndan biri .
- Peki , renimin biti nce burada m kalacaks n ,
Amerika'ya m dneceksin?
diye soruyor Comandante .
-Amerika'ya dneceim !
diye yan tl yor amerikal zenci , ayn zamanda ikola
ta renkli arap kz. Babacanca omzunu okuyor kz n ,
glmsyor Comandante.
nc ah hem bfeci hem maki nist ocu
a teekkr edip kyorum yeralt sinemas ndan . Ga-

32
latasaray'a doru yryoru m eski bir an defterini do
la r gibi. Tamamen Beyolu'nda gemi hayat m , ne
garip! Kas m n son gnleri , hava souk. H avana so
uk deildir imdi.
G ller uzatyor m utsuz bir adam n I M F'ye ok
borlu hznl eli. Bor onun borcu de il, adam n
elindeki kim i n hzn ? Kba' n n I M F'ye be kuru bor
cu yok. Tanmyorlar. Bizse akrabayz bu borla, to
runlar m z da deyecek. stelik bu kadar borlan r
ken yaad m z bir ferahl k da yok. Enflasyon d
yormu, biz hi hissetmiyoruz, ne acayip ! Maddecilik
ipek mendil gibi tak l r oldu st cebe ! Art k kimse kim
seye iek sunm uyor, ieki bu ndan hznl .
-iek alacakt m fakat ne iine yarar, ikiyz eli
g ram kyma ald m size !
yakla m daha ak lc l , daha krizcil . Herkes varolu
derdinde. Bir eyden ksmam z laz m , duygusu yay
g nlam duru mda.
- Fakat neden ksabiliriz ekeri m ?
-ekerden ksabilirsiniz ekerim ! Ayr ca kimi
ampulleri sndr n , gznz kr olsun ! Ekmei ta
mamen kesin, ekmek salak bir durum , biz millete sit
tin y ld r hayvan gibi ekmek yediimiz ii n , byle eb
leh olduk! e g itmeyin ! Yol paras n tamamen sf rla
m olursunuz. u an ortada i yok ki ! Kriz var. Siz de
salak gibi i yerine gidip ;
- N 'ol ucak bu krizin son u ?

33
dellenmesi yapp i yerinde gereksiz ay, kahve mu
habbetine son verin . Eer i yerine gitmi bir gafle
tengiz konu mdaysan z ve orda ok s k l yorsan z, he
men istifa edi n , bu devlet size bakmak zorunda ! K
ba'da yle !
Beyolu'nun kara sakall arap delisi yol u m u
kesiyor:
-Baba! arap iicem, param yok!
Her zamanki delikanl sarho haliyle diki liyor nme.
-Senin artk arap iicek halin yok ki ! Ayakta
duramyors u n !
-Hakl s n baba !
diyerek bana yol veriyor, baka birine tebelle oluyor.
Epeydi r tan yoruz. Ben onu eserlerinden , tiyatro
dan , televizyondan tan yoru m . O da benim arap ve
delikanl bir serseri olduumu bil iyor. Kafas nda laci
vertken kirden siyaha dnm bir beyzbol apkas ,
aya nda taba rengi bir plastik terlik, siyah oraplar,
pis bir kot pantalon k nda, y llarla yakas genilemi
siyah atletinin stne, nden fermuarl siyah kazak
giyiyor. Yaz n ayor fermuar , k n g rtla na dek ka
pat yor. Mevsime gre kyaft deimiyor. Sadece
yaz n , havalar n ok scak olduu dnemde, nereye
zulal yorsa, siyah kaza devreden karyor. S k bir
zulas olmal , nk evi falan yok. Gece bir saatten
son ra, Balo sokakta tiyatronun arka duvaryla, d uvar
dibine parketmi araban n aras nda szyor. Adresi

34
oras kara sakall arap delisinin.
Kba'ya giderayak bu fi lmi grmem iyi old u .
Kba'daki film baar l olmasa bile, benim b i r kayb m
olmaz, ama Kba'dan mutlaka bir kitapla dnece i m ,
b u kesi n. Yar n erkenden b i r defter almam gerek.
gn sonra gid iyoruz. Belki Fidel ile tan ma ans m z
da olacakm , belki bizim filmin seti ne gelecekm i,
Vu ral ger' in ve Kbalog Hseyin'in Comandante ile
yak n ilikileri varm . Bir ka kez grmler, tu rizm
konusuyla ilgili.
"Bence devrim kusursuzlatmlmak isteyen bir
yapttr. Ksaca devrim bir sanat eseridir!" diyen

adamla tan acak ol man n by l duyg usuyla, heye

canla kar k bir sevin ii nde yryoru m istiklal cad
desinde. Ayaklar m beni arabi'ye getiriyor. Drd
be geiyor iek Pasaj giri kaps stndeki Cite
de Pera saati . Bu y l lard r byle. Kimbi lir ka y l nda
durmu? Ben Galatasaray Lisesi' ndeyken al yor
muyd u ? Hangi y l n ne gnnn drd be geesi ?
u a n Beyolu'nda yerel saat yirmi onbe. Gi riyo
rum arabi 'ye, oturuyoru m bir masaya. Garson geli
yor:
-Hogeldiniz, ne al rd nz?
Garsonun gz ne rktc bakmaya uraarak ya
n tl yorum sorusunu :
-Baba ! arap iice m , param yok!

5 / STKAMET FRANKFURT

Uak I -Gn

Gnn Mill iyet gazetesinde, lk Tamer son

kitab m ile ilgili gzel bir yaz yazm , saolsun . Onun
iirleriyle bydm. Delikan l l mda onu ilk kez, bir ti
yatro sah nesinde oyuncu olarak grmtm . Oyu ncu
oldu unu bilmiyord u m , ok a rm t m . Okuldan ka
p Fatih 'te Renk sinemas nda sergilenen "Sokak K
z rma" oyununu izlemeye gitmiti m , bir aramba
gecesi. Prog ram dergisine bak l rsa, sah nede tef a
l p "Amam aamam , nk derinde . . . " ark s n sy
leyen yarg tan biri . Hangisi acaba iirlerini ezber
lediim adam ?
Bir sigara yak p bi r daha okumak isted im yaz
y . Birden uakta olduum uzu ve sigara yakamaya
ca m an msad m . Katlad m gazeteyi , antama koy
d u m . Kas m n otuzu , pazar. istanbu l'dan onte kalk
mas gereken, bize sigara imeyi saat onikiden itiba
ren yasaklayan , ad n h i duymad m z Atlas Jet Ha
va Yollar , saat ondrt sular havalanabild i . Frank
fu rt'a umaktayz fi lm ekibi olarak, yirmiiki kiiyiz. Tay
fun ve on kiilik teknik ekip on gn nce utu lar K
ba'ya. Bir saat sonra Frankfu rt'a ineceiz. Gece ora
da kal nacak, sabah erkenden Havana'ya doru ua
ca z. Ekipte neeyle heyecan birbi riyle arkada . He
pimizin yz glyor. Havaliman nda balanm iki35

36
ye , topluca akr keyifiz. Herkesin elinde ispanyolca
szlk, har l har l kendine en gerekl i olacak szleri
renmeye, "Seni seviyoru m !" gibi h z r acil c m leler
kurmaya ura yor. Erkek tak m , Havana'ya iner in
mez hayat n n kad n na rastlayaca ndan emin. K l k
kyafetimiz Kba'ya ynelik. Tamamen yazl k kon u m
dayz. Orada s n n otuz, otuzbe derece olaca n ,
bizi gzel bir yaz n bekled iini belirtti Kbalog Hse
yin. Elimizde, Frankfu rt transit serinlii iin birer ce
ket, istanbul'un k ndan uzaklayoruz. Bavullar m z
Frankfurt'tan Havana'ya havale edip el antalarm z
la gayet libero gireceiz Almanya'ya. Yar n Havana
ua nda sokaca z ceketleri el antalar na, tropikal
tati limiz balayacak! Ua n dier yolcular Alman
ya'da yaayan t rkler ve gayet kl k giyi m liler. Onlar
bu fil mde oynam yorlar.
Yan mda Rasim var, onun yan ba nda lkay
Saran . Ua n en nnde oturuyoruz. Busi ness
classs duru m u yok, koltuklar darack. Drt saattir si
gara iilemiyor, Havana'ya uarken kar rz ac1s n ,
diye dnyoru m . Kba ua nda sigara ii lebiliyor
mu. Aferi n Kba ! Komnizmde byle salak bir yasak
olamaz zate n . Ne demek sigara imek yasak? Tama
men , sigara imeyen bir s nf n sigara ien s nf s
tnde faizan basks ! Zaten sigara artyla anlatk,
Tayfun'la. Hele bir iilmesin, oynamam vallahi filmde .
Fidel ile grr, ona sigara yasa n n diyalektik sa-

37
mal n anlat r, h zla geri dneri m . Fransz arkc ve
hereyci Serge Gainsbourg mu ntazam sigara ien bi
ri olarak, srekli elinde drt ya da be paket filtresiz
gitanes'la gezer, sigara ime yasakl televizyon prog
ram lar na, drt paket sigaras yla kar ve aral ksz
ierd i . m rnn son y llar nda, Fransa'da kapal me
kanlarda sigara yasa n n ayyuka kmas zerine,
srekli gitti i kahvenin kapsna "SGARA MEYEN
LER G R E M EZ" yazd rtt . Gainsbourg ld , ama kah
venin kaps ndaki yaz hala duruyor.
Sigaradan baka eyler dnmeye abal yo
rum , akl ma puro geliyor! Bili nalt m baka yerlere
srklemek iin hostesin k na bak yorum . Gzel bir
k de i l , stelik pipoya benziyor! deal bir oyuncu
szlemesi yle balamal ; madde 1 : oyuncu her
yerde sigara iebilir. Yap mc firma k llk temin etmek
ile yk mldr. Szlemeyi salam imzal yacaks n ,
fleyeceksin duman hostesin burnuna!
lkay han m , Rasim , Asuman , Necmi , Feth i ,
Aya d nda, Kbalog Hseyin , Bcek yap mdan y
netmen mer Faruk, asistan idem , asistan Defne,
makyajc Neriman , kostmc Ebru , ekip soru m l usu
kon u m u nda Bcek yap mdan Gner, gene ayn ku
ru mdan ad n bilmediimiz biri , srekli video kaytta
bu lu nan bir kameraman ve tan mad m z, neci oldu
unu tam alg l yamad m z kiiler de var. Bir kz var
rnein ;

38
-Kim ?
diye sord u m .
-Tayfun'un arkada !
denild i .
-Filmde oynuyor m u ?
-Trkiye'deki ekim lerde b i r ey oynayacak
ama hangi rol bilemiyorum . . .
-Oyu ncu mu?
-Evet. Televizyonda bir dizide oynuyor. Dizinin
ad n bilmiyoru m .
-Kz n ad ne?
-Bilmiyoru m .
biiminde yoru mlar yap ld . San r m grubun iinde ne
ci olduunu pek bilemediklerimizin bir blm Kba
c !
Uak t k t k. ger Tou rs'un anlamal bir
uuuyla kar karyayz. Gene de hepim izde K
ba'ya gitmenin k p rt l , gizemli sevi nci gz mleniyor.
En mutlu olan , kendini bizi srekli bilgi lendirmekle
grevli kabu llenmi Kbalog Hseyi n .
-Bu ne biim uak! ger Tours'a yak t rama
d k! Vural Bey bize zel uak kald rabil i rdi . . .
trnden aka yollu serzenilerimiz bile ka rm yor
neesini :
- Kba'da bt n bu s k nt lar unutacaks n z ar
kadalar!
diyor, cennet vadeden bir papaz gibi . Kba cen net

39
demek ki !
Frankfurt'a k rk dakikam z kald . A l r kapan r
masamtrak eyi n stne defteri zor yerletirmi, gn
l m yazmaktay m . Yan mda tuvalet kuyruu olu
tu . En ndeyi m , tuvalet benim nmde . Tam tuvalet
kaps n n dibindeyi m . Omuz ba mda bir herif eilmi
yazd m oku maya ura yor. Almanya'da ii her
halde , salak salak s rtyor.
-Ne okuyorsun lan? zel bir ey yazyoru m .
Gnlm b u beni m . Kimse kimsenin gnln
okuyamaz. Kend im ii n yazyorum ben bunlar ! Omuz
ba mdan kuyuya karpuz sal land racakm gibi e ilip
gnlm okuyan herif dallaman n biridir, yaz yo
rum . Buyu r oku , seni yazyoru m . Anlad n m h yara
a? S rtma yle, zaten ka saatti r sigara im iyoru m ,
nikotin krizim borsan nkinden ok daha yksek b i r ta
van yapt , Dow Jones endeksini zorlamaktay m , dan
diye koyar m gznn st ne !
demek isteyen bir bak atyorum ona. Bakt klar m n
t mn an lamasa bile, yazdklar m oku mas na bo
zuldu u m u alg l yor, s rtarak doruluyor, karpuzu ge
ri ekiyor kuyudan, br yana eviriyor pimi kelle
su rat n .
Herkes iini yapyor, tuvalet kuyruu son bu
luyor. Frankfu rt'ta doru alalmaya balyor uak.
Yan mam bir sigara koyuyorum iki duda m n aras
n a , kemerleri balyoruz. Hostes gelip az mdaki si-

40
garay gsterip, olu msuz el iaretleri yap yor.
-m iyoruz ! Yakmad k ki ! Dudak al t rmalar
yapyoruz!
Rasim daha nce bu teknik ekiple bir filmde
al m ;
-Elleri ok a rd r, drt haftada hayatta bitmez
bu i. Korkar m , drt ay Kba'dayz!
diyor.
-Bakars n dnmeyiz !
d iyorum . Bir an dnyor Rasim :
- Evet, o da bir fiki r!

6 I SPANYOLLAR DA CENNETE M GDERLER?

Uak -Gn

Meer ne kadar ok, ad n bilmediimiz uak

irketi varm . Condor Hava Yollar ' n n Thomas Cook
ua ndayz. Ve sigara imek yasak! Tayfu n'u ldr
meyi d nyoru m ! Sigara iilebilen bir uu kou
luyla anlamt k. Kas m ay nda serbestmi, bu ay
kald r lm m ! Bu salak aral k ay n n ilk gnn ya
yor olmam z ok sama. Dn binseydik bu uaa p
f r pfr iiyorduk sigaram z .
-Niin bugn, dn deil? Ayrca yeni d nyada
henz bugn olmad ! Dne doru umaktayz!
diye kkryoru m . Sigaray b rakm olman n sersem
h uzuru iindeki Rasim beni sakinleti rmeye ura
yor. Hi sakinleecek gibi deilim:
-Zaten bir saat ge kalk ld . Bir saat de uaa
binite bekledik. Onbir saat uu , bir saat ini, k . . .
Ondrt saat boyunca sigara imemek n e demek? Si
garay b rakmak! Ya da b rakt rlma n al malar . Si
garay b rakmama niin ve ne hakla bir havayolu ir
keti karar veriyor? Hepiniz mi doktorsunuz be kafirler?
Cier benim, yrek benim, kahyam m d r el benim?
biiminde rap makam sinirli bir arkya dnyor
kkremem .
41

42
Atlas okyanusu st nde umaktayz. Sabah
onu eyrek gee , yani k rkbe daki ka gecikmeyle
kalkt uak Frankfu rt'tan . Bi raz sorunlu oldu Avru
pa'dan ayr l m z. Bu uula Frankfu rt'tan ekibe kat
lan , ger Tou rs Avrupa genel koordi natr , k z m ro
lyle sanat hayat na at l yapacak olan Alev'in pasa
portu n u kaybettii anla ld . Onunla birlikte haval ima
n na gelmi olan Vu ral ger, cep telefonu ndan oray
arad , buray arad , ki mi alman bakanlar arad . Kza
Almanya'dan kabilmesi iin alelacele bir belge ha
z rlan p veri ldi . u an uakta, Kba'ya girip giremeye
cei konusu tartl yor. Uu sremiz olan onbir saat
boyu nca Vu ral bey, Kba Turizm bakan , Ulat rma
bakan ile irtibat ku rarak pasaportsuz Kba'ya giriini
salamaya uraacakm . . .
Uakta yemek servisi yap ld bitti . Saat, alman
saatiyle oniki otuz. Pek dandik olan yemek oras ndan
buras ndan didiklendi, nmzdeki mendil kadar ma
say igal eden tepsi bir an nce iade ed ild i . Kahvele
rimizi de itik, sigarasz. Daha en az dokuz saat ii le
meyecek. ki de imiyoru m . Herkes araplar, kon
yaklar devi riyor, faki r diyet mn ! Rasim, lkay han m ,
Bcek Yap m'dan mer Faruk, Alev ve onunla K
ba'ya gelen kz arkada business'da oturuyoruz, di
erleri arka tarafta. Asuman ' n bileti de business ola
cakm , bi r yanll k olmu ! O da bunu dert edinmed i .
Ua n neresinde otu rduumuz nem li deil, hepimi-

43

zin genel sknts, sigara iilememesi. Filmin barbun

yaca diyaloglar stne almaya koyuluyorum men
dil boyut masada. spanyolca hocam, ok eker kz
Tanya sylenecek szleri dzgn spanyolcaya evir
di, ben ispanyolcay bozarak barbunyaca retiyorum.
Dn ikindi sular Frankfurt havalimannda eki
bimizi bekleyen bir zel otobse bindik. Uakta tuva
let kuyruunda, omuz bamdan kuyuya karpuz sar
ktarak, srtarak gnlm okuyan herif de bizim
otobse bindi. Kim olduunu sordum, set iisi oldu
u anlald. zel otobsn trk srcs, btn
Frankfurt'u dolaarak, turiste ynelik bilgiler sunarak;
-Etraf grn diye yava gtryorum!
cmlesiyle si.nir bozucu yava gidiini aklayarak,
hepimizi gck ederek, hava karardktan epey sonra,
gereksizce uzun bir yolculuk sonunda bir trk tarafn
dan iletilen ve fakat Avustralya mutfa sunan zgn
lokantann nne park etti otobs.
Bizim iin upuzun bir masa hazrlanm. Ma
samza paralel olan barn ucunda oturmu arap ien
sska, gzlkl alman adam, bizim dmzdaki tek
mteri. Frankfurt'ta baba baba sosisler yemeyi d
leyen ekibe, garip bir yemek listesi datlyor. Liste,
kanguru ve devekuu etiyle bezeli. Her ikisinin de so
sisi henz Frankfurt'ta yaygn deil. Ayrca listedeki
btn yemekler tanmadmz soslarla dayal, de
li.

44
-Ne kadar aborijinalsiniz! Ben Sydney'de ye
med i m kangu ru etini ! Avustralya'da m yz? N iye
Avustralya lokantas ayorsunuz? Hepiniz t rks
nz! Daha nce Avustralya'da ii olarak m bu l u ndu
nuz? Kangu ru eti n i , devekuu butunu meze edip rak
ien deerl i abi lerimiz mi var Frankfurt'ta?
-Bu ad okunamayan sos ne? Ne var yani o
sosun iinde?
-Avustralya'dan gelen deiik otlar. Tam isim
lerini bi lmiyoru m !
-Ad n bilmediin ottan niye sos yapyorsun? O
sosa bu uyduruk ismi nerden buluyorsun, manyak m
s n sen kardeim?
biiminde sald r ya getik, trk garsona kar . Neden
bu zgn m utfakl lokantaya geldik? Almanya'da bir
t rk taraf ndan yemee gt rldnzde, patronu
ve garsonlar t rk olmayan bir lokantaya gt r lme
ans n z sf r! Onlar yurt d nda yaad klar ii n , ke
bap, lahmacun zlemi iindeler, sizin o gn bir uak
la kebap ve lahmacu n cennetinden bu raya geldii ni
zin fark nda deiller!
-Neden bu raya geldik Hseyin bey?
Kbalog Hseyin , ayn zamanda Frankfurtolog . Evi
oradaym . Gnlerden pazar olduu iin ou lokan
tan n kapal olduunu, bizi bir kebapya gtrmek
tense , bu raya getirmeyi daha uygun bu lduunu sy
lyor. Kbalog Frankfurter Hseyin, henz Yalan

45
R zgar H seyin adyla vaftiz edil memi olduundan ,
o an mantkl geliyor bize bu yan t. Dudak bkerek,
daha al c gzle incelemeye balyoruz yemek listesi
ni.
- Kangu ru n u n neresi daha lezzetlidir? Butu
mu ? K m ?
-Deli gibi zplad iin, korkar m but taraf ok
kas l d r, ben k ksm ndan rica ediim . . .
-Kangu ruyu siz m i kesiyorsunuz, kesilmi par
a halinde mi al yorsunuz? Nerede, ne bii mde kesil
diinden h aberiniz var m ? Kesim helal bir katliam
m ? Siz Melbou rne'da "Helal Meat Street" i biliyor mu
sunuz?
-Yavru kuzu kanguru pirzolan z var m ?
gibi derin bir sorutu rmadan sonra, aborijinal sossuz
olarak kanguru ve devekuu eti denenmeye karar ve
rild i . Az ma srer srmez, daha nce yememi ol
mam n bir kayp olmad anla ld . kisi de yenilecek
gibi de i l . evrelerindeki garnitr patates ve sebzele
ri yed i m . o u m uz a olarak kt k lokantadan , bindik
otobse ve gene o gaza basmaya kyamayan s rc
ile geze geze, bir saatlik bir yolcu luk sonucu , eh ir d
ndaki Albatros Airport Hotel'e geldik. Resepsiyon
memu ru trk. Otelimiz ad ndan da anla laca zre,
eh irden ok havaliman na yak n .
-Niin ehir d nda b i r otelde kal yoruz Hse
yi n bey? eh rin iinde bir yerde kal p ehirde dolaa-

46
bilirdik, bi r yerde bir frankfu rter sosis yiyebi lirdik!
Kbalog Frankfurter Hseyin , haval iman na yak n bir
otelde olman n , sabahki haval iman ula m n n sre
sini k saltaca n , sabah otelden hareket saatinin ok
erken olmamas n ve ekibin uzu n bir yolculuktan n
ce olabi ldii nce istirahat etmesini gz nnde bulun
d u rduu n u anlat yor. Sabah sf ralt otuzda kal kma
m z gerektiini belirtiyor, otelden hareket sf ryed i
otuz. kna olup odalar m za ekiliyoruz.
Thomas Cook ua n n business' da darack.
Ufak tefek bir adamd herhalde bu Thomas abi .
-Kime gre yapyorlar bu koltu klar ?
diye syleniyor Rasim . Barbu nyacadan s k ld m, K
ba tari hi okuyoru m .
1 492 y l nda Kristof Kolomb, artk Hi nd istan'a
ulaacaklar na inanc kalmam , evleri ne geri dn
mek isteyen bakald rm tayfasyla Karaib adalar na
ulat nda Hi ndistan'a ok yaklat n d nm,
Kba adas yla kar la nca da, bu byk kara para
s n Hindistan san m . Belki de bakald ran tayfay
sakinleti rmek iin onlara yle syledi ve asl nda Ko
lomb oran n Hi ndistan olmad n bil iyord u , ancak ele
gne ve olay n sponsoru spanya kraliyet ailesine;
-Tamam ite, oraya ulat m !
demek zoru ndayd . Ayrca kendisine gvenmeyerek
sponsor olmay reddeden Osmanl padiah na da;
-Cim cim ci m , dal dal dal , padiah m al al al !

47
demek gereksinimini duyuyordu belki . Bunlar varsa
y mlar elbet, nk hat rlad m kadaryla Kristof ba
na, bu konuda h ibi r ey sylemed i . O denizi sever
di, hep denizle, dalgalarla konutu . . .
Sigara krizi hepimizi sarm durumda.
-Hadi hadi dediniz, sabah sigaram da ie
medi m !
diye sylen iyor lkay han m . Otelden bizi havaalan na
geti ren otobste muntazam sigara itim . O niye oto
bste imemi ki sabah sigaras n ? Bu yolcu lukta l
kay han m "Rum Memet" kitab m , Necmi de "Fer
hantoloji"yi okuyor. Kitab n z birilerinin sizi n yan n z
da oku mas garip bir duru m . S nava girmiiz duygu
su . Sigara konusu nu unutmaya al arak Kba tari hi
ne dnyoru m .
l k smrgeletirilen yeni d nya topra Haiti .
Kolomb ve adam lar yerlilerle sava p onlar kesip bi
erek hizaya geti rdikten sonra, adaya La Espaiiola
ism ini vermiler. Adan n yerli halk bu spanyol ter
ristlerden h i holanmam .
-Kim lan bunlar? Nerden kt lar?
demiler birbirlerine, kend i dil lerinde . Yeni dzenden
mutl u olmayan kimi haitililer Kba'ya kam . span
yollar n Kba'ya ayak basmalar , Kolomb' u n lmn
den sonra, 1 5 1 O y l nda olmu. Adan n ba na bu o
rab ren rah metl i oraya h i ad m n atmam . Kanl
bi r sava sonunda ispanyollar ve ispanyolca adaya

48
haki m olmu, adal lar n konutuu kbaca yok olup
gitmi. Haiti'den kaan yerlilerin kabile reisi Hatuey
adan n dousunda olutu rduu bir grupla da l k bir
yrede aylarca ispanyollara kar direnmi, sonu nda
yakalanarak, atete diri diri yak lma cezas na arpt
r l m . Bir odu n y n n n st ne balanm, odunlar
tututurul m u, alevler Hatuey'i n bedenini yalarken bir
ispanyol papaz, din kavram ol mayan adama yana
p , h ristiyan olduuna yemin etmesini sylemi . Ne
ce sylemi? Hatuey ispanyolca m bil iyormu? Pa
paz n haiticesi mi kuvvetliymi? Bir biimde kon u
m ular ite . . . Demek ki , papazyla, ncil'iyle ok karar
l olarak gelmi bu allahsz yeni d nyaya, rnesans
n yaamam engizisyoncu , ikenceci h ristiyanl kla
sarmalanm smrgecilik.
-H ristiyanl k ne? N iin hristiyan olacakm m ?
diye sormu Hatuey diyalektik olarak.
-O zaman cennete gidersin !
denilince bir an duralam , sonra sorm u papaza:
- spanyollar da l nce cennete mi giderler?
-Elbette !
diye yantlam papaz.
- Ben oraya gitmeyeyim o zaman . H ibir ispan
yol grmek istemiyoru m . H ristiyan olmaya gerek yok,
yak n am na koyim !
demi delikan l abi haitili Hatuey. Cay r cay r yak
m lar adam , is d uman olup umu gkyzne, kap-

49
kararm ayd n l k gkyz , spanyollar ermi m u rad
na, papaz km kerevetine ve Kba'ya da ulam
din ve tanr ve isa vesaire kavram . H zla kilise ina
atlar balam .
Ua n ii gereksizce souk, hostesler battani
ye datyorlar. Asistan idem ekim plan getirdi.
Barbu nya haval iman ndan ailece k sahnesiyle
balayacakm eki m . Daha ncesini h i ekmedik
ya biz bu fil m i n , acaba nas l kyor, hangi duygularla
bu Barbu nya adas na stanbullu dolmu ofr Kud
dusi? Nas l bir herif yani bu benden olacak Kuddusi?
Niye ismi Kuddusi? Sigara imek istiyoru m . . . eytan
diyor kar bir sigara, efendi gibi yak ! Bakal m n'olu
cak? Ben bu uakta sigara iilemeyeceini bilsem bi
ner miyi m , bu filimde oynar mym be? Sigara i
meden uak yolculuu yapamayaca ndan , Ameri
ka'dan Paris'te kendisine sunu lacak dl almaya
gelemeyeceini bildiren, yeni d nyada yaayan bes
teci l han M imarolu abimiz gel iyor akl ma. Fransz
lar, zel bir izin belgesiyle, ona tahsis ettikleri sigara
iilen bir busi ness class yolcul uuyla uurmular l
han abiyi . New York'ta sigara iil meyen bir barda
cart diye sigara yakarak, ok glerek anlatm t bu n u .
ok acayip tufaya gelmi hissediyorum kendi m i . Si
gara iilen uu var diye beni ikna eden Tayfun'u
ld rme duygum ayyuka km duru mda. Havana'ya
iner inmez onu vu rmay dnyorum ve fakat s-

50
tmde tabanca yok. Olsa da havaliman nda elektro
nik gvenlik ayg t ndan geerken bip yapard , hemen
al rlard . Benim h i tabancam olmad ki ! Sigara imek
istiyoru m . Saat Almanya saatiyle on, i stanbul'da
balyorken ikindi. Kba'da tamamen kar acak bu
saat ii . Hepimizin pasaportu nu st nde bu lunduran
ekipba Gner geldi, kendine ok yak an efendi ha
liyle:
-Nas l s n z? Bir isteiniz var m ?
diye soruyor. ok sakin, hep g leryzl , ayd n l k gz
leri hep ol umlu elektrik saan biri . ngil izce ve fransz
ca konuuyor, d nyay gezm i, grm geirmi, in
san olmak okulunu gen ya nda baar yla biti rmi bir
gzel adam .
-Var Gner! Sigara imek istiyoru m ! Git u pi
lotlarla konu, beni kokpite davet etsinler! Onlar arda
fosur fos u r iiyorlard r.
H ibir eye hay r demeyen Gner;
-Tabi i , gidip bi konuiim abi !
diyerek kokpite yneldi . Yolunu kesen hosteslerle
uzun bir grme yapt , geri dnd .
-Mmkn deil abi . ok fazla almanlar!
diye boynunu bkp sigara iemememe benden ok
zlm olarak arka tarafa gitti .
Haritaya bak ld nda sudan kan bir deniz ca
navar n and ryor Kba adas . Havana bu deniz ya
rat n n tam ense kknde. Ense kknn kar s

51

Amerika. Yarat n gz Meksika'ya bakyor. Katolik

ispanyollar Kba'ya yerleince, toprak sah ibi zengin
lerle anla p yerl i halk aralar nda kle olarak bl
mler, al sana yz kle, al sana bin kle. Tt n eki n ,
eker kam bii n , tanrya d u a edi n ! Bak buras kili
se , her pazar bekleriz ! Dualar malesef lati nce !
Kba'y fethetmeye gelen kaptan kck o
lunu da getirmi yan nda. Kaptan da sapk herhalde,
insan kck ocuunu tatile gt rr gibi savaa
gt r r m ? Gt r rsen byle olu r ite ! ocuk d
man saflar na geer, onlar n savunucusu olur. Ada
halk neye urad n anlayamadan kck ocuk,
ta nerelerden bu insanlar n yurduna gelip onlar l
drdkleri n i , kle ettikleri ni gr r ve bunu ok sama
bu l u r. Sen Amerika'y kefederken turist ocuk dev
rimci olur, antiemperyal ist olur, Kba'daki kom n iz
min toh u m lar n atar, komnizm nedir bi linmeden.
ocu klar savaa gtrmemek laz m . Bu ok tehlike
li bir ey. Uyumsuz bir masal. San r m o kk ocu
un dold u ruu na gelerek;
-Ben kle olmayaca m abicim !
diyerek dalara kp direnenler olmu. Bir bir topla
m onlar dalardan katolik emperyalizm , bir gzel
asm eh i r meydanlar nda. Hindistan yolu aran rken
bi r tt n ve eker kam cenneti kefedilmi, gz
dnm ispanyolu kimse tutamaz. Adal lar, kendi top
raklar nda d ardan gelen bu adam lar n rgat olm u-

52
lar birdenbire. Bu ite bir yanll k var diye d nen
ler olmu. kiyzon y l srm bu kuluka dnem i .
Derin dnmler konuyu abiler. Onlar dne
dursun, sm rge hk meti Avrupa'da s k para eden
tt n tekele balam 1 7 1 7 y l nda ve her yl kendi
bel irledii dk fiyattan al r olmu. Bunu ok sama
ve haks zca bulan ttn retici ler ayaklanm lar,
1 723'teki ttnc ler isyan sonunda onbir tt nc
as l m ve ttnde tekel kald r lm.
Balar na geleni yzyllar boyu anlamaya u
raan adal lar iinde bulunduklar yoksulluk ve klelik
kon u munun yanl olduunu d nmler seksendo
kuz y l kadar. 1 789 fransz devriminden sonra, Fran
sa' n n smrgesi olan Haiti'de klelik kald r l nca,
olay btn Karaib adalar nda bir bakald r rzgar
estirmi. 1 8 1 2'de Jose Antonio Aponte isimli ikolata
renkli kbal marangoz ;
-Yeter lan artk!
diyerek renkdalar n n isyan n balatm , kanl bir bi
imde bast r lm isyan , marangoz ve ikolata renkli
arkadalar ldr lm, ikolata konusu gayet profi
terol bir biimde kapanm . Adan n yerlileri kz lderili
lerin ou spanyollar taraf ndan yok edil mi. Geri ka
lanlar n , afrikal ve g ney amerikal kleler ve ispan
yollarla iftlemesinden kbal denen ulus olumu.
Sigara krizim st dzeyde. Her an yakabi lirim
bir sigara. Yaksam ne yapabilirler? Okyanusu n stn-

53
de yiz, beni sada uygun bir yerde indirecek deiller
ya ! Kba'ya inince ba ma bela aabilirler. Adiler! Za
te n hostesler bize hi iyi davranm yorlar, t rkz diye
herhalde. Olaya onlar n penceresinden bak ld nda
ok da haks z say lmazlar; yalan deil ki , trkz ite !
Hostesi a r p sinirle k rm z arap istiyoru m ! arap
la birlikte ierim sigaram , diye dnyorum .
spanyollar Kba' n n kayma n yerken, ingi
lizler, frans zlar, hollandal lar, portekizliler bizim ba
m z kel mi diye dnmeye balarlar 1 8. yzy l ba
lar ndan itibaren. Osmanl imparatoru kel olduu iin
konuyla ilgilenmez. 1 740 y l nda ingilizler adaya ami
ral Vernon kom utas nda s k bir donanma gnderirler.
nce Havana liman na ulaan ingiliz amiral , s k ko
runan bu kentin denizden fethinin pek kolay olmaya
ca n akarak adan n en bats na gelip gneye dola
n r, G uantanamo'ya dem ir atar ve orada ekip ingiliz
bayra n Cumberland ad n verdii bir yerleim mer
kezi olutu rmaya balar. Ancak yerli halk n gerilla sa
va sonucu pskrt lr ve giderler adadan , Cum
berland diye bir yer kalmaz bu Karaib adas nda.
Salak hostes arab getirmiyor. lkay han m
uykuya geti . eytan diyor ki :
-Yak bi sigara !
- B i dakka eytan ! Bizim d e b i r bildiimiz var
h erhalde !
diye yan tlarken eytan' , bildiim h ibir ey yok. Tek

54

bildiim sigara imemin gereklilii .

1 76 1 'de spanya'ya sava aan ngi ltere do
nanmas geli r dayan r Havana liman na, bir ayl k bir
kuatma sonucu al rlar Havana'y . Kent ve evresini
igal eder ingilizler, adan n geri kalan ispanyolluunu
srdrr. Bu igal le anla l r ki ada halk , ikiyzelli y l
l k smrge olarak kendini spanyol h issetmektedir.
ngilizlere g c k olarak gerilla sava balat r, artk is
panyollam, ispanyolca konuan kbal lar. Sadece
onbir ay srer ingil izlerin Havanal l . . . Neydi acaba
bu adada eskiden konuu lan dil? N iye ispanyolca
adan n bakald ran ark lar ?
Bir gn, klelik konusunu bir trl iine sindi
remeyen Bayamolu air Perucho Figueredo demi ki ,
ispanyolca;
-Koun savaa Bayamolular
lkeniz sizinle gurur duyuyor
Korkmaym byle anl bir lmden
nk vatan iin lmek, yaamak demek!

Bunun zerine balam bir ba mszl k sava , 1 868

y l nda. Daha sonra ulusal mar olmu Bayamolu a
irin dizeleri . O s rada Jose Marti on be ya nda bir s
panyol ocuu , devri mcinin nde gideni . lk iir kitab
n yay nlam bir beyaz kbal ! On y l s ryor ba m
szl k sava , ba mszla ulamyor son u . Kba ta
ri hi kitab n n ilk sayfas nda ulusal kah ramanlar olmu
air Jose Marti'nin karakalemle izilmi posbyk bir

55
res mi var. yi , tamam da, benim nikotin krizim n'olu
cak?
Grnland ' n az biraz gneyi nden gemekteyiz.
Daha Kba'ya ok var. Hostes arab getird i . H zla
at m kck ieyi , bardaa koymadan dikledim
yars n . Kararl bir biimde sigaram , akma m al p
tuvalete yneldi m. Tuvalet ans iinden bi raz daha
kk. Sigara yakarsan alacak alarm sistemi burnu
mun dibinde, orada duman sz konusu dei l ! Az m
da yan mam bir sigara, anlams zca elimi y kyoru m ,
aynada s u rat mdaki saatlerdir sigara imemilii in
celiyoru m . Sigaray yakp yakmama d u raksamam
yayoru m . Birden al yor kafam ; lavabo deliinde
iddetli bir vakum dzenei var. Byk bir gr ltyle
musluktan akan suyu an nda emiyor lavabo deli i . . .
Duman d a emer o zaman ! Deliin iinde yuvarlak,
madensel bir z mb rt var. Kurcal yoru m , evi rince
kyor yerinde n . Lavaboya iyice eilerek yakyoru m si
garay , hemen deliin iine sokuyoru m sigaran n ucu
nu, an nda em iyor duman mucidini sevdiimin va
ku m dzene i . ektiim duman lavabo deliine fl
yoru m . Ortada ne duman var, ne sigara kokusu ! Afe
rin ben ! Aferin lavabo ! Biraz iki bklm ve domalma
biim i nde de olsa okyanus st sigaram imi bulu
nuyoru m . zenle yerletiriyoru m yuvarlak madensel
zmb rty lavabo deliine, kahramanca kyorum tu
valetten , glmseyerek selamlyorum hostesi , gelip

56
s rtarak otu ruyorum yerime. Yzmdeki gereksiz se
vince anlam vermeye al an Rasim'e:
-Tamam !
diyoru m . Olay akan Rasim de seviniyor, sanki siga
ray o imi gibi . Geri kalan n dikliyorum arab n , ye
ni arap istiyorum hostesten . Daha keyifle okumaya
koyul uyorum Kba tarihini.
1 895' te bitiyor Jose Marti'nin 42 ya nda eh it
olduu ikinci kurtulu sava . Kbal lar derin bir nefes
alyorlar kendi lkelerinde, yzseksenbe y l sonra.
spanyol sm rge dnemi son buluyor adada ve fakat
amerikan sm rgesi oluyor klelikten ku rtu lan Kba.
1 90 1 'de, spanyol egemenlii son bu luyor, bii msel
olarak ba mszl n kazanyor Kba, ancak anaya
sas na eklenen bir maddeyle ABD'nin karlar sz
konusu olduunda Amerika'ya, Kba'ya mdahale
hakk veriyor. Gene ketempereye geliyorlar yan i .
1 924'ten itibaren, vahetiyle halkta giderek artan bir
direni duygusunu krkleyen Machado'nun kan l
askeri diktatrl egemen oluyor. 1 933'te bu dikta
trle, askerler, subaylar, iiler ve renciler ayak
lanarak son veriyorlar. O zamanlar avu olan mafya
perver Batista, yeni ku rulan Cespedes hkmeti n i ,
Cespedes' i ldrterek devi riyor, 1 940'da koalisyon
orta olarak iktidara geliyor, daha sonra; askerler,
byk burjuvalar ve Amerika' n n desteiyle, general
Batista olarak 1 952'de askeri darbeyle tek ba na i k-

57
tid ar ol uyor. Devrimi haz rlayan kanl diktatrlk d
ne mi balyor adada.
Saatlerdir imeyi srdren, giderek zu rnalaan
ekibim izle hostesler aras nda gergin ve grlt l tar
t malar oluyor ua n arka taraf nda. Birdenbire de
rin bir uykudan uyanan lkay han m ;
-Neredeyiz ayol?
diye soruyor.
- Uaktayz lkay han m .
diye yan tl yor o n u Rasim.
-Onu biliyoru m can m . Daha ne kadar yol umuz
kald ?
-Valla bilemiyicem . Demin siz uyu rken anons
yap ld . Havana paral bulutluymu, adan n baka
bir yerine inecekm i uak, oradan otobsle Havana
on iki saat falan srer diyorlar. . .
diyor Ras i m , ileti lmeye ok yatk n lkay han ma. Ya
n m za gelen Gner arka taraftaki kavgan n nedenini
a kl yor. Trk ekibi ok amata yapyor diye, bizimki
lere ikiyi kesm i hostesler. Bu doal bir ayaklanma
ya sebep olmu. Bu arada ekipten biri arka tuvalette
sigara ierken yakalanm . Benim sistemi bil medii
iin h yar gibi alarm ayg t na flemi tabii duman . Si
gara yasa n biliyoruz, iki yasa nerden kt ? Ki
min ikisinin du man ndan , kimin akcierine ne ol
mu? Ben arap ierken yan mdaki yeilayc pasif al
kolik mi oluyor? Hemen hostesi a r p i ki ie arap

58
istiyoru m , sert bir bii mde. ndeki uslu az n l k oldu
um uzdan m , business'ta otu rduumuz iin m i , iste
me bii m i m i n sertliinden midir bilinmez, iti razs z ge
tiriyor araplar hostes . ieleri Gner'e veriyoru m , o
cebi ne indirip arka tarafa yneliyorken , ben tuvalete
g idiyorum , bir sigara daha iiyoru m lavabon u n delii
ne eilerek.
Batista iktidara getiinde, Fidel olaylar n iin
de bel li bir politik gc olan , peinden kitleler s r kle
yebilen lider olarak sivrilmiti r. Komnist partisinin ki
tapl ndan yararlanan fakat komnist olmad n
syleyen, Marksizm-Leninizm'le u lusal airleri Jose
Marti'nin dncelerinin bir sentezini arayan yi rmialt
ya ndaki avukat, kendini daha yak n h issettii Orto
doks Parti' ni n genlik kollarm rgtlemekle megul
dr. Kafas nda bir devrimin plan n olutu rmaktad r.
N i hayet 26 Tem m uz 1 953'de bata kendisi , yan nda
kom nist kardei Raul olmak zere, ilk eylem lerini
yapan 1 20 kii lik gerilla ordusuyla Santiago de Cu
ba'daki Moncada klas na sald r r. Ki m i arkadalar
lr, kim isi tutuklan r, kim ileri davadan dner, Fidel ve
ki misi yaral geri kalanlar kaarak daa karlar. Ya
kalan p hapse at l rlar. Yirm iiki ay hapis yatar, mahke
medeki savunmas nda;
- Tarih beni aklayacakttr.

diyen Fidel . Hapishane nemli bir okul oluyor devrim

ci arkadalara. Devrim stratejisini ve devrim sonras

59
ya placak eyleri netletiriyorlar kafalar nda. Genel af
tan yararlanarak hapisten kyorlar. Bir ok kez su
ikast giriimine urayan Fidel Kba'y terketmek zo
ru nda kal yor. Neden iin ba nda ldrmyor onu Ba
tista? Ba n n belas bu adam n ona ilerde soru n ka
raca n dnem iyor mu diktatr? Belki de Fidel'le
birl i kte olanlar n aras nda amerikan casuslar var, Ba
tista' n n komutan Amerika hop, diyor olaya. Fidel ve
arkadalar lkeyi terkediyorlar, v n Meksika! Bekle
gr bak Batista, hayat ne kadar patiska! Sonradan
can dman olan Amerika, devri me kadar hep kolla
m Fidel' i . Zaten Amerika' n n genel politikas bu ; bir
lkede iktidar pohpohlarken, te yandan iktidara gel
mesi olas m uhalif gleri de kolluyor. A parantez Fe
tullah Hoca ! N 'olmaz n'olmaz, biz bu hocay da kolla
yal m . Bakars n pat iktidara geer. . . Asl nda Amerika
her lkede, iktidardaki nin az biraz kendi adam olma
s n istiyor, nk dnya haritas ndaki btn lkeleri
eyaletleri olarak gryor, diyelim ki grmek istiyor. . .
Tuvalete gitme iini belirli bir dzene soktu m .
Yar m saatte bir gidiyoru m . Gitmiken i d e yap yo
rum , sifon sesi olsun diye . Havana'ya ula r ulamaz
anlataca m durumu Fidel'e. O da kah kahalar atarak
kald racak Kba'ya giden uaklarda sigara yasa n .
-Abi uyan, geldik!
dedi Rasim , silkindim. Uyuyup kal m m elimde Kba
tari h i .

60
"lkemiz insanlara maddesel zenginlikler sun
mak iin ok yoksul olsa da, onlara eitlik duygusu,
insanlk onuru sunamayacak kadar yoksul deildir.

"

diyen adam n gizemli adas na doru alalmaya ba

lad uak.

7 I HAVANA'DA YAGMUR

Otel I i-Gn douu

Bir korsan filminde miyim, neyim? Okyanusta

frtna. Uzun uzun slk alyor rzgar "Comandante
Che Guevara" diyerekten. Belki de bana yle geliyor.
Tiz slktan, bas bariton uultuya yatay gei yapyor
rktc okyanus rzgar. Ne masallar anlatyor kim
bilir? Hangi batk gemilerin, hangi hznl arklarn
sylyor? Hangi dilde? ntizamla geiyor meksikal
bulutlar dzenli bir koro gibi, hep bir azdan: "Viva
Zapata!" . . Sanrm bana yle geliyor. Kknden ay
.

rlmak istercesine savruluyor, bklyor yal bal

palmiyeler, anlalmaz uultular kararak. Dalgalar
dan srlsklam olmu deniz kysndaki mavi boyal
evler. Sulu sepken yamur balyor birden, dalgalarn
ulaamad teras ve srgl caml kapsn slatyor.
Sabahn alt buuu. Bana m yle geliyor? Hayr, kol
saatim ve cep telefonu saati ve odadaki dijital saat
ayn kandalar, Havana'da sabah oluyor. Okyanusa
bakyor geni, kocaman, n terasl odam. Otelimiz
deniz kysnda, kent merkezinden biraz uzaka, Mi
ramar denilen semtteyiz. yle kalakalm bakyorum
okyanusa. Uyku hak getire! istanbul'da vakit ikindi.
la tarde uyku saati deil ki, tamamen beyaz arap
zaman.
Dn akam sekizi yirmi gee indik Havana Jo61

62
se Marti haval iman na, Trkiye'de gece gne dner
ken . Uaktan iner inmez bizi bir doktor, iki hemire
den ol uan beyaz nl kl sa l k ekibi kar lad . nle
rinde tansiyon lc ve kimbilir daha neler neler l
c ayg tlardan , ilalardan oluan bir set var.
-Kba'ya hogeldiniz! Bir sal k sorunu nuz, bir
gereksinimi niz var m ?
diye soruyorlar g leryzle. Amerika'ya ya d a Avus
tralya'ya gi rerken h i byle bir eyle kar lamad m .
Okyanus am s n z, iner inmez ana kon u , gmrk,
pol is, bavu l deil ; sal n z . Ne kadar insanca! nsa
na deer verilen bir lkeye ayak bast m z p diye
alg l yoruz. Kba dzenini eletiren antikomnist ar
kadalar bile etki liyor bu d u ru m . Bir lkeye ilk ad m
n atarken azg n kpekli polisler yeri ne, beyaz nlk
l ilk yard m ekibinin gleryzyle karlamak ho
bir ey, insan olduu n akl na geliyor. Herkes cep te
lefonunu ayor. Mesaj al yor, mesaj gnderiyor. B
t n t rkler sigara yakyorlar. Polis kuyruuna giriyo
ruz. S ra bana gel iyor. ikolata renkli , kocaman kara
gzl , ok gzel bir gen kad n polisle kar kar ya
y m . Ona gzel olduunu belirtmeden edemiyoru m :
-Ti es bello ! Muchos bello !
G lerek teekkr ediyor, hogeldiniz, diyor spanyol
ca, stne ad m yazd m kk bir ka t paras na
giri damgas vu ruyor, pasaportu mun aras na koyup
uzatyor. Pasaporta hibi r kaytta bulunm uyor. Kba

63
damgal bir pasaportla Amerika'ya g i rilem iyorm u.
Amerikan polisi, Kba damgas n gr nce , surat n
ekitip, bir ka n kald r p ;
-N iye gittin lan sen Kba'ya? Komn ist misin
yoksa?
diyerek g m rkten geri eviriyormu adam . Ameri
ka'ya gitme zgrlm s n rlamamak iin pasapor
ta damga vurmuyor terbiyeli kba polisi.
-Bas damgay n'olucak, bi r daha Amerika'ya
gitmeyi d nmyorum can m n ii polis abla!
diyerek sar l p pesim geliyor ikolata renkli d nyan n
e n gzel , e n sevimli kad n polisini. spanyolcam o ka
dar uzun boylu deil, ona ksaca teekk r edip giriyo
rum l kesine gelenden vize istemeyen Kba'ya.
ok keyifli Tayfu n ve teknik ekip kar l yor bizi
havaliman n n kk, irin bar nda. Onlar on gnd r
bu radalar.
-Buras ok iyi abi ! Mekanlar acayip!
diyor ilk filmini ekmenin heyecan ndaki gen ynet
men . Don , ort, tiort k l ktalar, ellerinde iinde nane
yapraklar bulu nan cuba libre adl iki ler. Neredeyse
hepsi sarholar. Hemen bize de sylendi birer tane.
Rom , kokakola, limonsuyu ve buzdan oluuyor ul usal
iki . imi gzel , kafas ho. Gleryzl , neeli insan
lar kbal lar. Biz zaten elen meye yer aryoruz. He
men kaynayoruz.
-N'aber amigo?

64
- yidir amigo !
-Ayol bana da yapt r n u kba biey'den !
d iyerek otu ruyor masamza lkay han m neeyle , ga
yet ince uzun filtresi iek desenli bir sigara yakp,
derin bir nefes ekiyor, ne kadar derin eksen neye
yarar, u ltra layt bin sentetik kar m l ttnc! eyden .
O da onu sigara san yor ite. Kbalog Hseyin hava
li man personeliyle ispanyolca akalayor, akc bir
spanyolcas var. nce Vu ral ger ile, sonra baka
birileriyle ispanyolca cep telefonu grmeleri yap
yor. Nihayet esas kz Alev kyor gmrk kap s ndan
sevi nle. H seyi n , bir generalle grld n ,
Alev' in filmin nemli oyuncular ndan biri oldu u n u n
d i l e getirildi ini, generalin gmre b i r yaz yazd n ,
a kl yor bize . Bylece elini kolunu sallayarak Alman
ya'dan kan esas kz, ayn el kol hareketleriyle K
ba'ya giri yapyor en akrak. Barda ksa bir m u hab
betten sonra bizi bekleyen otobse binip ilerliyoruz
Havana'ya doru . Hava henz kararm de i l . Otob
sn hostes koltuunda otu ran Kbalog Hseyin, sittin
y ld r tu rist gruplar na yapt sylevine giriiyor, eline
m ikrofonu alarak:
-Sada inekler gryorsunuz. Kba'da hay
vanc i l k yeni bir olay. . .
diye bal yor. Hava bulutl u , yamur isentili ve sand
m zdan serin . Tropikal tati l k l klar m zla mekte
yiz. Otobs penceresinden kefetmeye urayoruz

65
ayak bast m z bu zgn lkeyi . Trafik saki n , herey
dzenli grnyor. Otomobiller, 1 950'1i y l lar n ameri
kan arabalar , devrimden arta kalanlar. Zaman za
man eski bi r trk filminde gibi hissediyoru m kendimi.
ehi r merkezine ulayoruz, gerekten i zmir'in Kor
donboyu'nu and ran Malecon'a geliyoruz. Kyda ol
tayla bal k tutanlar, pen a klar var. Denize naz r
ok gzel ta evler, nleri kemerli geitli , kemer st
balkonlu eski ispanyol yap lar , ama sanki dn sava
tan km , bombalanm gibi . Kimi kemer stunlar
y k lm g itmi, kimi evlerin balkonlar y k l mas n diye
direklerle desteklenmi.
-Bunlar devrim ncesi burada oturan kbal ve
amerikal zenginlerin evleriymi. Fidel bunlar zellik
le onartmam ve en yoksul isiz gszleri bu evle
re yerleti rmi !
diye bilgi veriyor Kbalog H seyin . Kent merkezi Ca
pitolio meydan nda bir tur at p otelim ize yneliyor oto
bs, Kbalog Hseyin sol tarafta yksek, tepesinde
gzel bir kule olan binay gsteriyor:
- Eski Hilton ! Devrimin ilk gnlerinde Fidel, Che
ve arkadalar orada kalm lar ve otelin ad n zgr
Havana anlam na gelen Havana Libre olarak dei
tirmiler. . .
Fidel' i n halk n alklar aras nda Havana'ya gir
di i , 1 959' u n 8 Ocak gnn dnyoru m . O gece,
Fi del ve Che ve btn arkadalar n n H i lton'un tm

66
ampanyalar n , araplar n itiklerinden eminim. Fi
del 'in yirmidrdnc kattaki sit odas hala du ruyor
dur herhalde. Mze mi olmutu r, Fidel'in alman kz
Marita ile lg n ak n yaad oda? Kba devri miy
le ilgili okuyarak rendiim herey film eridi gibi ge
iyor otobsn penceresinden , arkada dalgalar ky
y dven okyanus, otobsn cam nda ya m u r dam la
c klar . . .
-Aramzda ekonomist var m?

diye sormu Fidel. Che Guevara el kald rm ve he

men ekonomiden sorumlu olarak ul usal bankan n ba
na geti ril mi. Daha sonra Fidel ona:
- Senin ekonomi konusunda byle bir uzman
lim olduunu bilmiyordum.

der. Che'nin yant gl mseyerek olur:

- Yok zaten. Ben soruyu

''Aramzda komnist

var m ?" diye anladm ve benden baka hi kimsenin

el kald1rmamasma da ok a1rdm.

Deniz ky s n terkedip sa solu baheli kk

lerle bezeli bir bu lvara giriyor otobs. Bu binalar n b
yk bir bl m elilikler, kaplar nda bayraklar dalga
lan yor, sol tarafta bayra m z n dalgaland irin b
ykelilik binam z gryoruz.
-Bykelimiz Vefa bey ok gzel bir insan . Bi
zimle ve fi lmimizle yak ndan ilgilendi. Bize ok yar
d mc old u .
diyor Hseyin . Bykelinin v e einin ok eker in-

67
sa nlar olduunu i stanbul'da Erol G nayd n anlatm
t , dost imiler.
-Telefonla konutu m . Vefa sizi bekliyor, ok
heyecanl . ok seveceksin onu !
demiti Erol abi. O yle diyorsa kyak bir adamd r di
ye d nmt m , Erol abi kolay kolay kimseyi sev
mez ki . . .
Kbalog Hseyi n , burada kredi kartlar n n
yaln zca turistik lokantalarda getiini, genelde nakit
ku llan l d n beli rtiyor. Herkes endieleniyor birden.
Yan m zda destelerle nakit yok ki ! Hepimiz cebim iz
deki dolarlar hesaplamaya koyul uyoruz.
-Ayrca yz dolarl k banknotlar otel resepsi
yonunda bozdurun , yzlk banknotu kolay kolay boz
mazlar!
diyerek daha da sinirimizi dingildetiyor rehberimiz. N i
ye bu nu bize Trkiye'de sylemiyorsunuz?
-Prod ksiyondan avans isteriz!
diyor Rasim , btn otobsn duyabilecei bir bii m
de. ger Prodksiyon temsilcisi esas kz Alev glm
seyerek yan tl yor onu :
-Merak etme, hallederiz Rasim abicim !
Tekrar h uzurumuza kavuup evreyi incelemeyi sr
dryoruz. H i grmediimiz garip aa trleri . Gv
deleri ok kal n , balar ge ermi. Kimi aac n yere
sarkan dallar topraa gmlm, az ileriden y eni bir
aa olarak km . Birbiriyle sarma dola dev pal-

68
miyeler, h indistan cevizleri . Yredeki h indistan ceviz
lerini gr nce mi buray H i ndistan sand Kolomb? Ni
ye bu aac n ad hindistan cevizi? Gavurcas h i ndis
tan cevizi deil ki ! Zaten Kristof trke bil miyord u , iki
m iz aram zda hep frans zca konumuuzdur.
- Fidel nerde oturuyor Hseyin?
- Bizim bykeli nin konutu yak n nda bir evi
var.
-Comandante filminde grdmz ev?
-Bilmiyoru m , ben filmi grmed i m , herhalde
orasd r. Bilinen evi yani. Ama baka evleri de var. . .
N e zaman nerde kald n kimse bilmez!
Bir k rm z ktan saa dnyor otobs, okya
n us kys ndaki Chateau Miramar oteline ulayoruz.
Be y ld zl , palmiyeler aras nda, gzel bir otel . Re
sepsiyon kap n n hemen kars . Girer girmez buz gi
bi bir serinlikle kar layoruz. Var gcyle al yor
otelin soutucusu . D arda hava souk, otel buz ke
siyor. ki ikolata renkl i , gen gzel kad n var resepsi
yonda, g lerek kar l yorlar bizi . Biri orta boylu min
yon , br neredeyse benden uzun. kisi de birbirin
den gzel. Uzun boylu olan fel fecir gzl , haydi ya
tal m bak l bir Afet, gsnde ismi yazyor: Debor
rah . nl manken , tm d nya erkeklerinin iini gei
ren Naomi Campell' n az biraz uzunu, az biraz daha
gzeli. brnn ad Marilin. Hi Y harfi falan ku llan
madan okuduumuz gibi yazyorlar Marilin'i, aferi n

69
kbal lar! E kipba Gner ilemimin yap lmas iin ,
pasaportum u uzatyor onlara. Meer resepsiyoncu
her iki f st k da franszca konuuyorlar. Hemen fran
szcaya geiyoruz, akalamalar balyor aram zda,
sanki uzu n bir sredir tanyormuuz gibi. Otelin lo
bisi ok geni, dip tarafta bir bar, bar n ard nda lokan
ta. Palmiyeler ve okyanus grnyor lobiyi evrele
yen d uvar boyu pencerelerden . Lobinin ortas nda k
k bir havuz var. Havuzun arkas televizyonlu otur
ma bl m . H avuz kars nda bir masa stnde m
terileri n nternet tak nts iin kurulmu bilgisayar d
zene i . Duvara dayal cam dolaplar iinde sat l k an
tika eyalar. . . Deborrah ve Marilin, aralar nda ok h z
l bir spanyolca konuuyorlar, bizimki g ibi tane tane
kelime heceliyerek de i l , h ibir ey anla l m yor. Ki
ki rdeyerek, fingirdeyerek, bilgisayar t kl yarak tamam
lyorlar otele giri tantanam , uzatyorlar iskambi l ka
d biim oda anahtar m . Kapda dikilen niformal
amigo kapyor bavu lumu. Deborrah ve Marilin'e p
cklerle teekk r ederek, uzun uzun iyi akamlar di
leyerek, gece d mde onlar greceimi belirterek,
zar zor ayr l yoru m resepsiyondan . Bavulumu tayan
amigoyla nc kattaki 3 1 0 nolu odaya ulayoruz.
spanyolca teekk r edip, be dolar s kt ryorum eli
ne. Birden yz glyor amigonu n , ok teekk r edi
yor:

70

-Muchos gracias senyor!

-De nada amigo !
Bavulu at yorum odaya, ekiple bulumak zere at
daki lokantaya kyoru m . Bt n koridorlarda ya l
boya tablolar var, sat l k. stlerinde dolar olarak fiyat
lar belirlenmi. Kbal sanat lar n tablolar . lerinde
gzelleri var, uyduruk olanlar da var. Fiyatlar uuk de
il. Ufak ufak toparlan yor ekip beinci kattaki lokan
tada kurulu upuzun masan n evresinde. nce, sade
suya kaynat lm kemik suyu hercmercinden oluan
gayet duru bir orbams ey geldi. Nedir?
-Sopa !
Bunun ispanyolca orba demek olduu anla ld ve
fakat sz konusu duru ve l k suyun ne orbas oldu
u anla lamad . inde orbaya ad n verebilecek
gzle grlr bir malzeme yok.
f
-Bu orba deil ki ! H ibi r eyli orba olmaz ki !
diye arlayanlar oldu. Daha sonra gelen yemekler de
grmediimiz, bilmediimiz t rden eyler. Hi de bize
gre deil bu kba mutfa . Pilavlar pilava benzem i
yor, pirin ziyanl . Tad tuzu yok yemeklerin . Masa
da tuzluk var, karabiberlik yok.
-Karabiberin spanyolcas neydi H seyin ?
-Pimiente negro !
Rica ediyoruz. Yok diyor garson kz.
- Pahal olduu ii n , her yerde bulunmaz !
diye a klama getiriyor Kbalog .

71
-Olmaz ki , zeytinyal lar hari h ibi r eyi kara
bibersiz yiyemem .
-Markette vard r, yar n al rz abi !
Ekmee verdik a rl , pek de doyamadan kalkt k
sofradan . Herkes vakitlice odas na ekildi .
Saat sabah n yedisi oldu. Gn aard . Du
ald m , t ra old u m . Banyoda bir tart var. kt m st
ne 1 43 gsteriyor. Ne ls kullan yorlar? Kilo kul
lanmad klar bell i . Bir amerikan ls herhalde, iki
vi rgl bilmem kaa blp kilonu bulacaks n . Onunla
m u raaca m , 1 43 kilo olduumu yazd m ajanda
ma, bakal m yar n 1 44 my m , 1 42 mi?
Kahvaltya indim. Otuz kii lik ekibimiz gayet
din ve neeli grlyor. Sanat grubunu olutu ran Za
fer, Sa beli nde Ahmet ve boyu ve cssesiyle bir
basketiyi and ran 1 3 . Dev Adam Yavuz otelin kaps
n haval iman k na dntrmek iin h u m mal a
l madalar. Hava yal olduu iin yamurlu olarak
ekilecek ilk sahne, Tayfu n buna gre diyaloglar de
itirmi. Yam u rlu bir havada iniyor ailemiz Barbun
ya adas na. Yeni diyaloglar al yoruz. Kahvalt ;
muz, ananas , mango biimi tropikal meyva a rl kl ,
peynir yok gibi , rp lm yum u rta. Trkler iin pek
kahvaltya benzem iyor. Ekmekleri sar , garip ve tatl .
Doyamayan t rkler olarak hepimiz ekmee aband k,
herkesin ekeri zi rveye kt . Meer eker kam n
dan yap l yorm u o sar ekmek. Tek ka srekli ha-

72
vada, ksa boyl u , uzun topuklu ayakkab l , k n s
rekli gndeme getiren darack etekli , tan t n z an ;
bu lokanta ve bar blmnn allah benim tavr n net
olarak koyan , orta yal , gzelce denilebilecek ef
garson Margarita, bizi yle bir szd ve :
-Siz ok ekmek yiyorsunuz, o kadar ekmek
yenmez !
ded i , ingilizce olaraktan , biz ona spanyolca kem km
kelime oyunlar yapmaya ura rken .

8 I DPTEK SNEK SES

Otel n I D-Gn

Kahvaltdan sonra rollerimizin k l klar n giyi

nip, makyaj m z yapt rp otelin bahesine yay ld k.
Frt na dinmi gibi , rzgar n senfonisi bitti ama deli
okyanus dalgalar n n fkesi gemi deil, sille tokat
dvyorlar kayalar . Otel giriinin , havaalan k na
benzetil mesi al malar sryor. Giri kap s n n s
t ndeki otel isminin nne kocaman bir Aeropuerto
yazs as l yor. nceden yamur atyor, hava bu lutlu
ve beklenilenden olduka serin, onbir derece. . . Bu
sah nede , lkay han m , Asuman , Alev, Necmi , Feth i ve
ben varz. G iysilerimiz ok ince, film icab . Krem ile ta
ba rengi aras nda kararsz, rengini bulamam , kiilik
siz, sa solu kocaman cepli bi r uzun ortu m var. Aya
mda sandalet, mavi gri izgili bir tiort, kafamda ka
d n apkas n and r r bir has r apka. Necmi'nin ortu
daha ksa, s rt nda k sa koll u mavi gm lek, ba nda
bez bir apka, sandaleti benimkinden de dekolte!
Alev blucinli, lastik pabul u , kolsuz bir tiort giymi,
Feth i paalar sval k rm z kot pantalon , sandalet ve
stnde Beka yazan bir Beikta formasyla, lkay ha
n m kahverengi ve taba desenli bir yazlk elbise , s r
t nda yeil bir al , Asuman mor eteklik, pembe bluz
halinde, aya nda mantar topuk terlikler. . . Plaja git
mek zere giyi nmi bulunuyoruz.
73

74
Hepimizin burnu ak yor. Makyajc yard Besey
bize ka t mendil kotu ruyor, her burnunu silenin bur
nuna yeniden makyaj yapyor. Zaman zaman o mak
yaj tazelerken de burun akabiliyor ve f raya smk
bulayor, smk fondtene karyor, Besey smk
l f ray yzmze gz mze sryor. O b rakyor
ustas ele al yor ii . Makyajc Neriman bunal m n
gezdirmeye km bir kad n . Genelde cmleleri :
-Olmaz ki abicim !
diye ve gayet sinirli balyor. Sonra sakinleiyor, bir iki
espri yapyorsun, hemen kahkah kihkih elenmeye
balyor. Gne gnayd n deyii sinirli . Yoksa ok e
ker kad n .
Setin birinci gn, b i r t r tan ma. Ekipte ismi
ni bil mediimiz bir sr insan var. Kimse kimseyi ta
n t rm deil. Ben Frankfurt ua nda om uzu mdan
kuyuya karpuz sarktarak gnlm okuyan herifin
bizim ekipten olduunu akl mdan gei remem , gel di
kiz ki ismi Beytu llah olup, kendisi ne zetle Beyto de
nilen bu tip seti n ortas nda kouturmakta. Bir de k
bal teknik ekip girdi ii n iine, herkes birbirine bir
eyler anlatmaya urayor. Ciddi bir karmaa. Sylvio
kim ? gor kim ? i van kim ? Vladimir kim ? N iin rus
isi mli bu kbal arkadalar? Ayrca h i birbirine ben
zemiyor bu kbal lar, esmeri var, sar n var, ku m ral
var, ikolata renklisi var. Ho biz birbirim ize benziyor
m uyuz sanki ? Feth i kz l , Asuman esmer sar sal ,

75
Necm i kara n , lkay han m ku mral , onlardan tek far
k m z ikolata renkli arkada m z yok. lkemizde yok
deil , bu ekipte yok . . . Anadol u , Osman l karmakar k
bir corafya elbette v e fakat bunlar 1 6. yzy lda is
panyollar n ayak bast bu adada nas l bu kadar ka
rabilmiler? ay kahve iiyle ilgilenen iekl i entari
li Magalis' in gzleri meneke rengi !
Bir Hollywood seti ni and ryor duru m u m uz.
Kamyonlar, makyaj ve kost m karavanlar , aksesuar
kamyonlar , srekli meyva, ay, kahve, sandvi servi
si yapan kamyonet. . . Hepsinin st nde Tragen l ma
ges Producciones yazyor. Kba'daki ortak yap mc ,
devlete ait firma. Burada fi lm ekenlere h izmet veri
yorm u. i rketi temsilen uzu n boylu , geni omuzl u ,
birac gbekli b i r alman var: Frank! H e r bok ondan
soru luyor. N iye alman ? Bu sabah tan t k onunla. Ba
na ingilizce hogeldiniz, iyi anslar, ded i . Ben de ona
almanca hobuld uumu bel irtip teekk r ettim .
ay, kahve iiyoruz . ounluk elinde cep te
lefonuyla okyanus kys nda dolan yor. Her yerden
ekm iyor telefonlar. Herkes Trkiye'yle grebilmek
derdinde. Pek baar l olunamyor. Kba'da ok yeni
bir uygulama imi cep telefonu. Prodksiyondan Bi
rol , fotoraf ekmeyi de beceren bin hnerli cep tele
fonuyla mesaj ekmeyi baaryor, hemen ekibe mj
de veriyor:
-Arkadalar, mesaj gidiyor!

76
Herkes mesaj ekmeye koyuluyor. Bir trl balaya
m yor ekim . Asistanlar koutu ruyorlar. Birinci asis
tan Defne yarad l tan sinirli bir kz, yle domu. Bu
sinirsel konu m u , h zl h zl konumas nda, sizinle ko
nuurken kim i zaman gznze bakmayarak, ka n
kald r p ilgisiz b i r yere bakmas nda, yrrken sanki iki
memesini birbirine arpmaya ura r biimde omuz
lar n dingildetmesinde de gzmleniyor. Defne sini
riyle evlenmi. Mutlu mu? Hay r. ini iyi biliyor ve fa
kat ilk g n hala motor denilememesinin panii iinde,
ilk filmini eken bir ynetmenin asistan olman n s
k nts nda, anlams zca koutu ruyor. lk plan n ek
menin tela ve heyecan iindeki Tayfu n'la, deneyim
li yard mc ynetmen Yksel ve kameraman Veli bir
birlerine iaret ve orta parmaklar n gstererek, ok
yatay ve yamuk zafer iaretleri yaparak a tartyor
lar. kinci asistan idem olduka sakin bir k z. Bir ta
til kasabas nda, deniz kys nda, espadrilin topuu na
basm geziniyor, blucinin paas ndan dalgalar gei
yor bir havas var, ama koturm uyor de i l , iini yap
yor. Sadece zaman zaman gz okyanusa dal p , f bi
de bu fil m ii kt u tatilin ortas nda, duygusunu k
sa bir an yayor, ard ndan h zla geri dnyor gzleri
setin curcunas na. Tamamen bir piknik havas ege
men , Chateau Miramar otelinin bahesine sorumsuz
ca yay l m durumdayz. Asuman cepten mesaj konu
suna younlam , lkay han m bahenin ortas nda

77
bir koltukta ay ve grissini kompozisyonunda. Bana
upuzun bir puro sunan Kbalog Hseyin ok neeli,
es priler yaparak dolayor ortal kta.
- Film i m iz ok gzel olacak abicim ! Baksana
u gzellie!
diyerek okyanusu gsteriyor. Bu rada ekecei m iz
planlarda okyanus h i grnmeyecek. Aeropuerto
yazs gr necek.
Tartmalar, grmeler, kouturmalar uzun
srd , her ey hazr olduu nda ya m u r ak rdad .
Hemen ekim e girildi. Ve ilk plan yamurl u olarak e
kildi. Ancak istenilen gibi olmad . Sette dilden ko
mut veriliyor. Trke komutu , asistan Defne ingilizce
olarak yineliyor, kbal asistan ispanyolcas n nl
yor. aryoyu itecek kbal lar kom utu ald klar nda e
ki m balam Qluyor, aryo ge kal yor. Simltane e
vi rili , ok dilli kom uttan vazgei lerek, d nya dili ingiliz
cede karar k l nd . Herkes iin tek komut: Action !
Ancak evrede sessizlii salayabilmek iin ispanyol
ca sessizlik kom utu verilmesinin de art olduu anla
ld . Tayfun bu komutu hemen rend i , elinde mega
fon, nce :

-Silencio!
diye ba ryor, sonra motor! Sonunda kavga dv
ekilebildi ilk plan ve onu ekmenin h uzu ruyla le
yemei aras verildi.
Biz yemee otururken yamur dind i , g ne a-

78
t . leden sonras iin yapay yamur yapmak zere
su s kc tim a r ld . Set yemei otelinkinden de be
ter. A r yal ve ne ya ysa kulland klar garip bir ko
kusu var, t m yemeklere sinmi bu a r koku .
-Ne ya ku llanyorlar?
diye soruyoru m Kbalog H seyin'e.
- Palmiye yapra ndan elde edilen bir sv ya .
diyor. Sabahtan ikindiye kadar bir tek plan ekilebil
mi olmas ndan kayg l :
-Hep byle a r m yrr bu i?
diye soruyor.
- lk gn bi raz byle olu r, sonra h zlan r. Asl n
da ilk gn ekimlerini yapmayp direk ikinci gnden
balamak laz m ekimlere !
diyoru m .
-Ka kere ekilir bir plan ?
diye soruyor.
-Ynetmen tamam , diyene kadar.
Otelin bahesine ku rulmu bir servis masa
s ndan tabaklar m za ald m z yemeklerle, elde tabak
otelin bahesinde gezinerek kokteyl havas nda yiyo
ruz yemei. Yemekten sonra ekilen yamurlu planlar
boyunca, st mze su s k ld . Su s kc kbal larla da
dil sorunu yaand . Kamera komutundan nce ;
-Yamur!
kom utu veriliyor. Kbal h i oral deil. S u , anlam na
gelen ;

79

Agua !
szcnn ba r lmas n bekliyor. Olur olmaz yerde
su s kyor. Kamera stop ettikten sonra da st m ze
srarla su s kmay srdryor. Defalarca eki liyor her
plan . Yoldan geerken birikmi halk ve otel kap s na
km personel bize bak p glyorlar. S r ls klam z.
-Yeter ayol s kmay n . Donuyoruz!
diye isyan ed iyor lkay han m .
- Evet kardei m , niye b u kadar s kyorsunuz,
yang n sndr r gibi? organ lar m z n slanmas
art deil !
diye ben de arl yoru m . Haksz say l mayz. Yapay
ya m u r, doal yamur gibi deil, an nda iim ize ili
yor. Yz mze gzmze hortu mla su s k l rken bir
oyu ncu luk marifeti gstermemiz sz konusu deil,
akan makyaj m z gzmze giriyor, gz mz aa
myoruz. Neriman ve Besey koup makyaj tazeliyor
lar. Kostmc Ebru plan aralar nda st mze fn ma
ki nas tutuyor, bize havl ular, bornozlar koturuyor, b
t n kost mlerin yedekleri var, ikidebir deitiriyoruz.
Ebru m untazaman ku rutuyor, t lyor, yeni plana ye
ni kost m yetiti riyor. inin ustas tam bir profesyo
nel , yard mcs Zuhal'le it gibi kotu ruyorlar. O kotur
duka ard ndan bak p i gei riyor kbal teknisyenler,
hepsinin gz Ebru'nun k nda. Kbal erkeklerin
ekibimizdeki t rk kad nlar iinde en beendikleri Eb
ru . Kameraman Veli ince ayar seven cinste n . steni-

80
len ekime haz rlanmas kendi sand ndan da uzun
s ryor. yoruz, hava gayet serin, stm ze s
rekli su s k l yor, donumuz s r ls klam , Veli reflektr
ayar dzeltiyor. yi tamam , n'apal m , fil m gzel olsun
da biz zat rbiey olal m . Kamera asistan , neti C
neyt sevi m l i , gleryzl bir ocuk. Bir de ok nemli
konulardan "cil lop geyt" iine bakyor. Plan ekildikten
sonra kameran n iine neredeyse kafas n sokarak
bytele, el feneriyle az nce ekilen plan n son ka
relerini inceliyor, toz var m , izik var m , k l var m , ty
var m ? Bunlar n h ibiri yoksa C neyt, ynetmenin
ekip beendii plandan sonra nledii :
-Tamam ! ek di geyt!
kom utuna sevi nle yan t veriyor:
-Cillop geyt!
Bu cm le iin tamam olduunu gsteriyor. Sen istedi
in kadar iyi oyna, kamera gzel eksin, ynetmen
memnun olsun , Cneyt:
-Cillop geyt!
demedike ekilmi say l m yor o plan . Stop diyor y
netme n , du ruyor kamera. Hepimizin gz Cneyt'i n
az nda:
-Cillop mu lan Cneyt? Aferi n geyt lan Cneyt!
Bu konuda anlamad m bir ey var. Son bir ka ka
renin temiz olmas o plan n daha nceki karelerinin
tem iz olduunu gstermez. Ya C neyt'in bakamad
nceki karelerde byle b i r bokl uk varsa?

81
-Ona b i r ey yapamayz!
diyor C neyt. stanbul haval iman ndan itibaren srek
li video ekim i yapan , fotoraf eken kamera arkas
Atil la, esas kameradan iddial , sanki fil m i o ekiyor
da, esas kamera onun arkasym gibi davranyor.
Esas fil mden daha iyi bir film ekme iddias nda, mo
tor denildi denilecekken hala erevenin iinde . Asl n
da ok m layim ve gleryzl olmas na kar n , orta
dan kaybolmas iin kendisini uyaranlar sert bir bi
imde azarl yor:
-Ben ne zaman yok olaca m biliri m !
mer Faruk d a ayrca bir e l kameras yla daha uzak
lardan bir set arkas fi lmi ekiyor. Bugn ii olmayan
Rasim benim kamerayla ki mi gr ntler al yor. lerle
yen dakikalarda, kendi ekimini paydos edip kamera
y kapatarak Havana eh ir merkezini gezmeye gidi
yor. Ortal ktaki en telal tip sabahtan beri ona buna:
-Haydi arkadalar!
diye r rak kotu ran yard mc ynetmen Yksel.
Uzu n salar yerekimine ayk r olarak yukar doru
ve kv rc and ran bir karmakl k biiminde ykseli
yor. San r m ismi de ardan geliyor. Uzu n salar n y
kad ktan sonra hi taramamas n n da etkisi var bun
da. Surat aa doru sakal ve byk olarak devam
ediyor. Yksel'in ad n renemeyen ay ileri md
r Magalis onu tarif etmek iin sa elini elektrik prizi
ne sokar gibi yapp br eliyle salar n n ucun u hava-

82
ya kald ryor. Magalis'in tarifi ok gzel , sanki adama
elektrik vermiler de salar karikat rlerdeki gibi dim
dik olmu. Televizyon dizilerinde, ynetmen ve yar
d mc ynetmen olarak al m , deneyim l i . A , kar
a , kameran n neresine bak l mas ve aman abicim
aks atlamayal m , montajda mahfoluruz gibi konularla
derinden ilgil i . Tayfun bu konulara pek tak l m yor, o
kafas ndaki resimleri ekmenin derdinde. Ba s k
nca da Yksel ve Defne ile bir kenara ekilip, aya
kst toplant yapp aya karar veriyorlar.
Set teknisyenleri , laz burunlu olup laz olmayan
Mehmet Gvercin , Aziz ve klar nda kotu ran Beyte,
kbal teknik ekiple anlaam yorlar, ortak dilleri el kol
iaretleri . Aziz, deli gibi al kan , gl kuwetli , pes
etmeyen cinsten. Pamuk balyas gibi tayor stste
koyduu demir a rl klar . Pek konukan deil. Her
kamera stop, komutunda koarak gelip elimdeki ba
vu llar al yor, plan n balangc ndaki ilk noktas na g
t ryor.
-Tamam Aziz, saal , ben ta r m .
derke n , kap yor elimden bavu llar :
-Siz yorulmay n abi.
Sadece soyad yla hitap edilen Gvercin , acayip i bi
tirici. Seti ekip evi rirken, oyunculara ay ta may
da ih mal etmiyor, iin ok deneyimlisi olduu bel l i .
Sesci Serkan ok titiz, kula nda kulakl k sadece se-

83
si dinliyor bizi izlemiyor. Hi sesi km yor. Sesci oldu
u iin herhalde. Ses kayt Hasan ve yard mcs
bumcu Okan birbirlerine karde gibi benzeyen iki
tombul piknik tipler. Yemei sevdikleri ilk gnden an
la l yor. u konuda birbirlerini kolluyorlar da. rnein
en telal anda, Magalis s rtarak sette muz da
t rken, kimsenin m uza bakacak duru m u yoken , Ha
san h zla bir kendisi , bir de Okan iin iki muz kapp,
ses dzeni masas n n bir kesine zulalarken, Okan
bir yandan bum denilen uzun sapl m ikrofonu tutm

s na ramen, bo eliyle bir kendisi , bir de Hasan iin

iki muz kapp i ndiriyor cebe. Muzun cebe i ndirilme

operasyonu s ras nda, bum ereveye giriyor en ba
ar l ekimde . Olmad batan ! Niye? Bum girdi !
-Girmesene lan bum !
-E o zaman biz muzu nas l al caz abi ?
Kimi zaman muz tela olmayan planlarda da yaan
yor b u m soru n u . Okan gbei ve cssesi itibaryla ki
mi dar alanlara sam yor. Ya bumun ucu erevede,
ya Okan' n gbei . Gbei ieri doru ekince bu
nun ucu giriyor, bumu biraz geri ekse, gbei giriyor
ereveye. Aa tkrsen gbek, yukar tkrsen
bu m . Bu durumlarda ipincecik olan Serkan kapyor
onun elinden uzun sapl m ikrofonu. Ses kayt Ha
san' n kula radar kula . stelik kullan lan mikrofon
a r duyarl . Her baar l eki mden sonra Hasan :

84
-Ses girdi abi !
diyor. Ortal kta t yok. Ne sesi? Biz h ibir ey d uy
m uyoruz, Hasan Jamaika stnden geen ua n ,
Miami ehir merkezinde dolaan motosikletin sesini
duyabilir d u rumda. Onun yznden bir ok kez ekili
yor ayn plan . Ki misinde her ey cuk oturuyor, oyun
gzel, aryo hareketi tamam , Cneyt;
-Cillop!
diyor. Tayfu n ;
-Bravo arkadalar!
diyerek kutl uyor herkesi ve fakat Hasan , gayet g c k
b i r ifadeyle kalar n kald r p , olumsuzca iki yana ba
sal l yor:
-Dipte bir sinek sesi var abi !
Tayfun ld rm vaziyette :
-Bul o sine i , yak n plan n ekicem , bu plan n
arkas na ekliyicem !
diye inlerken ,
-Aaaa !
diye isyan ediyor ii bozan si nek sesine, her tekrara
g iderek sinirlenen Kbalog H seyi n , Black Jack'te
2 1 'ine, kasan n 2 1 kard bir kumarbaz gibi. Sinirle
iki elini birbirine arp yor.
Araba sesi girdi, sinek sesi gird i , bum gird i ,
arkadaki aptal herif kameraya bakt , aryo gecikti gi
bi aksiliklerden t r her plan defalarca ekildi , h ava

85
karard kurtulduk st mze su skl mas ndan . Ya
murlu sahne tamamlanamadan birinci gn bitti . Daha
devam var yani stmze su sklmas n n . . .

9 I K BA B i ZE MAA VER i YOR

Otel I i-Gece

Btn gn su s k l m souktan zang rdayan

bedenimi kaynar suyu n altna soktum , bir sre s n
d m duta. Kal n fanila stne kazak giyinip indim lo
biye. Tayfun , Vel i , Kbalog Hseyin , asistan Defne ve
asistan idem havuz yan ndaki bir masaya kurul
mu monitrden bugn ekilen planlarn video kayd
n izliyorlar. Resepsiyonda Deborrah var. yi akam
larlayoruz.
-ok sland nz bug n . Hastalanmazs n z in
allah !
diyor.
- Evet. ok dk. Bilmiyoru m beni bu gece
kim stcak Deborrah !
yant m kikirdeyerek yan tl yor. Ses kayt Hasan bilgi
sayar masas nda, internete girmi, d nyayla ilikiyi
kesmi, Trkiye'deki ma sonular ve Beikta' n pu
an durumunu inceliyor. Yorgun ekip lobideki masala
ra ve bara km. Ses kayt yard Okan herkese :
-Yemek kataym ?
diye soruyor. Makyajc Neriman alm Besey' i kars
na:
-Olmaz ki abicim ! Bana suya dayan kl fon
dten getir demediler. Ka kere sordum , deniz sahne
leri ii n . Gerek yok dediler. lk gn yam u r ii kt .
86

87
Makyaj akyor diyorlar. yle itfaiye gibi su s karsan
oyu ncu n u n su rat na akar tabii . . .
cmlelerini aceleyle ardarda ve sinirli bir biimde s
ral yarak gnden ikayetlerini dile getiriyor. Asu man
kazak st ne kazak giymi, hala titriyor. Zang rdama
s cep telefonundan mesajlamas na engel olmuyor.
lkay han m ila al p yatm , yemee inemeyecekm_i.
Necmi tiort st , Feth i kazak st mont dzeninde
ler. Soutucunun buz yeli i liklerimize iliyor.
-Kapat ls n u soutucu diyoruz !
Kbalog H seyin dileimizi iletiyor lokantan n ve ba
r n allah Margarita'ya. Lobi genel olarak kapat lam
yorm u ancak lokantan nki ba ms zm . Lokanta
bl m ne geiyoruz. Oran n souk hava fleyen ca
navar ve lokantay lobiden ay ran cam kap kapat l
yor.
-Bravo Margarita ! Hatta bana bir margarita!
nce Fethi , sonra herkes kat l yor bu margarita d
nceme. Biraz olsu n styor iimizi alkol. Lokanta bi
zi m ekibe ayr l m , kk g ruplar halinde otu ruyoruz
masalara.
-Bu fil m ii ok zormu abicim. Byle santim
santi m ekilerek nas l biter bu film?
diyor ilk set deneyimini yaayan Kbalog H seyin .
Rzgar n uultusuyla yaryor dalgalar n sesi,
kp rp kprp st mze geliyor okyanus.
-Yar n da yamurlu olacak galiba ! .

88
diyoruz.
-Hay r. Yar n ya yok. Meteoroloj iye sorduk.
diyor asistan Defne kendinden ok emi n , her iki me
mesini tokuturmaya abalayarak. O anda gk grl
yor, imek akyor, s k bir yamur balyor. Def
ne'nin her iki memesi eski halini alyor. Esas kz Alev
gelip oturuyor yan ma. O da kal n bir kazak giymi ve
titriyor. Biz oyuncu tak m n n oyunlardan ya da ekim
lerden sonra birbirimize sylediimiz anlamda:
-Gemi olsun Alev.
d iyoru m .
-Hasta deilim Ferhan abi .
diye yan tl yor, oyunculua bugn balayan Alev. Du
rup dururken glmeye bal yoru m .
-Hasta la victoria siempre !
diyoru m .
- O n e demek?
-Zafere kadar, daima! Che Guevara sylemi.
-Senin ispanyolca baya iyi gal iba . . .
-Hay r, franszca biliyoru m , ispanyolca ona ok
benziyor, biraz szlk kart r nca konuabiliyorsun .
Ayrca Che Guevara'n n szn havaliman ndan bu
raya gelene kadar kimbilir ka kere okuduk, duvarlar
da, bilbordlarda.
Gner, telala hepimize resmi bi r ka t i mzala
tyor. Nedir? Kba'da bir ay al mam z kar l sen
dika bizlere adam ba onbe dolar maa deyecek-

89
mi ! Aferin sendika! Helal olsun Fidel ! Herkes buna
ocuka sevi ndi .
-Harcamam ben o paray , erevelettirip duva
ra as cam !
dedi Necmi . Bugn hi ii olmayarak Havana'ya tu rist
tak lan Rasim , maa evra n imzalayarak gelip otu
ruyor masam za:
-Havana ok gzel abi !
orbalar m z getiriyor Margarita. S rtarak bir karabi
berlik koyuyor nme. Messese karabiberi tem i n et
mi, gururla sunuyor.
-Gene mi bu orba?
diye isyan ediyor Rasim.
- Evet. Sopa de agua del mare con neda !
diyoru m .
-orban n ismi o muymu?
diye soruyor Alev safa.
- Evet Alev. Hibir eyli deniz suyu orbas !
-N'olucak abicim bu yemek sorunu ?
diyerek geri yaslan yor Rasim .. orbay imemekte
kararl . stelik servis gayet a r olduu iin o orba
nereden geliyorsa, masanza ulaana kadar sou
mu oluyor zaten.
-Ben barda sandvi yiyicem ! Ka paraysa
deri m , onbe dolar maa m var! Teekkrler Fidel !
diye kalkyor masadan Rasim. Ayn h zla takip ediyo
rum onu. fleyici souuna raz olup bara yerleiyor,

90
sandvi sylyoruz.
-Bir markete gidip alveri yapmam z laz m .
Odadaki buzdolab na stok yapmak laz m .
diye syleniyor Rasim . Defne memelerini tokutu rma
abasyla bize doru geliyor, yar n Havana'da bir so
kakta, araba bozulma sahnesini ekecei mizi hat rla
tyor;
-Sabah beotuz kalk. Altda kahvalt . Alt bu
uk hareket!
deyip k n devirerek uzaklayor yan m zdan , kara
haberi b r oyuncu arkadalara bildi rmeye yneliyor.
-G c k oluyorum bu Defne'ye !
diyor Rasim .
-Asl nda ona gck olmuyoruz. Syledii saat
ler sinir bozucu . Daha gnn yorgunluunu atamam
z, sabah n kr kalk bildiriyor.
-Hay r ama, sabah be buukta kalkmam zdan
byk bir zevk alacakm gibi, sadiste sylyor.
Syleyi biimine gck oluyoru m . Daha nceki filmde
de asistand . ok iyi tan yorum onu .
diyerek, nne konan sandvii kapyor ve kocaman
bir lokma s ryor Rasim . Ben de sandvie giriiyo
rum . Saat gecenin onu, bir an nce gidip yatmak la
z m . Ve fakat uykumuz yok. Sette btn gn esnedik,
imdi cin gibiyiz. Trkiye saatine al k n bedeni m iz
henz kbasal uyku dzenine uyum salayabilmi
de i l . Tek tesellimiz ekimin kentin merkezinde olma-

91
s , bylece Havana'ya inmi olaca z. Teknik ekip pe
rian. Aziz, Mehmet Gvercin , Serkan ve Beyto, her
kese iyi geceler dileyerek yatmaya gidiyorlar.
Y k ld k abi , koptuk, akam yoruz abi , bii
minde bildiimiz yk l mak ve akmak ve kopmak fiille
rini h i bilmediimiz anlamlar nda kullanan kz Aya :
- i nanm yorum manyak gzel !
diye iliiyor yan m za. Nedir manyak g zel olan ? N ii n biz bu kz n anlatt klar ndan h ibir ey anlam yo
ruz? Salak salak birbirimize bakyoruz Rasim' le. Be
yolu Pub'daki papyonsevmez garson u n televizyon
da izledii k z Aya olmas n ?
-Anlat rken kendisinin gereksizce elenmesi
nin ve ara kahkahalar n n konu btnn bl mesi de,
anlat lan hikayeyi akabilmemize engel tekil eden
unsurlardan biri tabii Rasim'ciim.
diyoru m .
- Evet abi . Ayrca anlam n bilmedii kelimele
ri cmle iinde kullanmas n n da etkisi oluyor.
diyor az lokmal Rasim. Aya kendisi hakk ndaki bu
yoru m u muza;

- Evet abi !
diyerek uzun uzun glyor. Gene bir eyler anlatmak
istiyor bu glmesinin iinde, gene pek bir ey anlama
yarak bakyoruz Rasim'le. Tek anlad m z , bugn
ve yar n ii olmayan Aya'yla, fil m le h i i lgisi olmayan

92
her gn tati lde Alev'in arkada ismi Figen olduu an
la lan kz denize gitmiler!
-Olmaz byle bi ey abicim ! Kafay yersin ya
ni!
deyip boulacak gibi glyor. Olmaz yle olan ne?
Kim kim i n kafas n yiyor?
Uzun boylu bir ocuk giriyor otele, bize doru
y ryor, geliinden bizi tan d bell i , nitekim daha ya
n m za ulaamadan ;
-Hogeldiniz! Ben Sertan !
diyor, gelip elimizi s kyor. Erol Gnayd n ' n kz n n ar
kada . Getiimiz y l Erol abinin yetm iinci do u m
gnnde birlikte olmuuz yemekte, hatta biz btn
gece Don Kiot konumuuz. "Uzun Donlu Kiot"
oyunu dncesi nin ilk olutuu ve oyun u n ad n n ko
yulduu gece o da varm masada.
-N'oldu abi , Uzun Donlu Kiot?
diyor glmseyerek.
-Yazmaktay m .
B u sonbahar gelmi Havana'ya, edebiyat fakltesine
yaz l m , bu yl yal n zca spanyolca okuyormu Ser
tan . Burada olmaktan ok mutl u . Bir bisikleti varm ,
h e r yere onu nla gidiyormu, b i r kbah ailenin yan n
da kirac olarak kal yormu.
-Kbal lar, otu rduklar konutta bir oday bir
yabancya kiral yabiliyorlar, ayda drt yz dolara!

93
diyo r.
-Yok yah u ? Onlar orda bedava otu ruyorlar, de
il m i ?
-Tabi i . Bu paran n ikiyz yirmi dolar n devlet
al yor, yzseksen dolar ev sah ibi olmayan konutluya
kal yor. Konutlunun maa oniki dolar. Ayl k geliri yz
doksaniki dolar.
-Konutlunun durumu gayet iyi yan i !
-Tabii can m .
-Konutsuz var m ?
-Hay r.
Sa belinde Ah met, 1 3 . Dev Adam Yavuz ve Za
fer'den oluan sanat grubu geliyor bara. Aksesuar,
evre dzeni gibi iler onlardan soru luyor. lerini iyi
biliyorlar ve iyi yapyorlar. Bana yapt rd klar yzkler,
ad m a bas lan para, Barbunya bayra , portrelerim
ok baar l . Birer iki sylyorlar. Ben bir kba kah
vesi sylyoru m . Kahveleri ok gzel. Adada kahve
retimi de yaplmaktaym . lk gnn aksiliklerinden
kon uuyoruz. Balar nda birer Che Guevara beresi ,
B cek yap mdan Gkhan ve mer Faruk geliyorlar
bara. Havana'ya inmiler, kafalar ekm iler, bereleri
takm lar!
-Sper manyak! Olay budur abici m !
diye l k atyor Aya. Hepimiz devrisi gn o bereler
den almak arzusuyla yan p tutuuyoruz. Haydi he-

94
men yatal m , sabah olsu n , kalkal m , Havana'ya gide
lim, beremizi alal m .

1 0 I PARANIZ DT SENYOR!
Cardenas soka I D-Gn

Havana' n n merkezine geldik minibsle aile

tak m ve Rasim. Hava g neli ve l man. Eski Hava
na'da, kenti n en yal mahallelerinden biri . Geni ve
her iki yan ndaki kald r mlar n n st kemer geitli ,
kemer geitlerin st balkonl u , balkonlar ndan insan
lar sarkan ta yap lardan ol uan bi r sokakta kuru lmu
set. Bir ucu tren istasyonuna, br ucu Capitolio mey
dan na kan Cardenas isimli upuzun sokak ve ki mi
yan sokaklar bizim iin kapat lm. Yan sokaklarda
kamyonlar m z, karavanlar m z var. Evler yal , bir o
kadar eski , cam erevesi k rk dkk, ok zamand r
boyanmam , smrge dneminden kal ma harap ya
plar. Polis yol un alt n , stn kesmi. Kullanaca
m z iki eski chevrolet gelip parketmi sokaa. Oyun
cak bulmu ocuk gibi arabalara sald ryoruz. Kimimi
zi n kkl nden an msad , kimimizin fil m lerde
grd eski stanbul taksileri ite ! lerine biniyoruz.
Salaka m utlu oluyoruz nedense ! ocukluumuzda
byle bir amerikanlama yaad m z unutarak, san
ki bu amerikan arabalar stanbul'un vazgeilmez bir
p arasym gibi dnerek ve amerikan emperyaliz
mini h i akla getirmeyerek. ndeki fstk yeili chev
rolet' nin ba nda dikilen ve elinde araban n anahtar95

96

n bulunduran uzu n boylu amigo, kap lar yava kapa

mam z konusunda uyaryor bizi . Belli ki araban n sa
h ibi . K l bir herif. Nas l sah ibi olabiliyor? Herey dev
leti n de i l m i ? Arabadan sorumlu devlet memuru mu
bu? Kbalog Hseyin ayd nlatyor bizi :
- Devrimden nce araba sahibi olanlar n ara
lar , satmamak artyla ocuklar na b rak l m . Bu
araba belki de bunun dedesinindi. . .
Evler d e yleymi. Devrim kimsenin evini elinden al
mam . Evsizleri kaanlar n evleri ne yerletirmi. Bu
lunduumuz semtin Kba'n n en yoksul m ahallesi ol
duunu beli rtiyor Kbalog . Niin daha yoksul ve daha
zengin mahalleler var? Kim bu mahallede otu ranlar?
Niye brleri nden daha yoksullar? Mahalle sakinleri
_
genellikle ikolata renkl i yoldalar.
lk plan iin haz rl klar sryor. Kiilikleri m izi
giyinmek zere karavana gidiyoruz, karavan n g i ri
inde bir t tahtas nda kost m t lyor kbal tek
nisyen Ramon. Yak kl , gen bir esmer adam . Ge
nelde kost m grubuna yard mc , ama o da her ie
kouyor, pantolan paas ksalt yor, dme dikiyor,
bana srekli kllk bu l uyor. Kald r ma ay oca n
kurmu Magalis'ten kahve al p makyaj karavan na
geiyoruz . Makyajc Neriman sabah ok erken kald
r larak set ekibiyle birlikte buraya getirilmekten dert
yan yor:
-Surda aryo kurulurken , k kuru l u rken be-

97
nim ne iim var abicim? Ben kya makyaj yapm
ycam ki . . . Benim d e oyuncularla birlikte gelmem la
z m . . . Sabah n krnde geldim , doru d rst kahval
t edemed i m . . . ki saattir ay, sigara . . . Olmaz ki abi
cim ! Sigaray b rakm t m , burda sigaraya balad m . . .
d iye sylenerek, lkay han m hari hepimizin makya
j n tamaml yor. lkay han m n dn de uzun srd
makyaj . nk ikidebir ayna rica ederek yap lan
makyaja m dahale ediyor. Makyaj n beenm iyor.
Dudak boyas n deitirttiriyor. Sa n n taran ndan
mutsuz, fnc kbal kz ikolata renkli Celina'ya ve
kuafr bembeyaz Yanai'ye trke f ra ekiyor. Kzlar
t rsm durumdalar. Neriman yar m paket sigaray t
kettiinde onun da makyaj tamamlan m oluyor, an
cak set henz haz r deil. Magalis tropikal meyvalar
tepsisiyle dolayor. Meyve krne geiyoruz.
-Ver bakal m Feth i bir kba sigaras !
Fethi kar p uzat yor, lacivert beyaz paketi . Buran n
Birinci'si filtresiz Monterey sigaras . lk nefesi eker
ekmez bir tatlanma oluyor dudaklarda. Meer siga
ran n ka d da eker kam ndan yap l yormu.
Bir evin duvar na izilmi Che portresi. Alt nda
ayn yaz : Hasta la victoria siempre ! Zafere kadar
daima al lmas art bu sokakta Ernesto. Devrim
gnnden beri sanki hibir ey deimemi Calle
Cardenas'da. Che'nin portresinin de yer yer boyalar
dklm. Resmin yapl n n stnden de epey za-

98
man getii anla l yor. En yoksul mahallede olduu
m uz ii n , kap katan , h rszl ktan rklyor. Herkes
asistanlara emanet ediyor cep telefonu n u , czdan n ,
antas n . kidebir:
-Cebim sende deil mi?
diye kontrol ediyor. Benim antam kald r mda, bir s
tu na dayal d uruyor. Tuvalet gereksini mimizi nerede
giderebileceimi soruyorum Gner'e. Beni sokaktaki
evlerden birinin kaps na gtryor, kapy al yor.
Kapy aan kad na kibarca:
-Banyo !
diyor. Kad n bana yol u gsteriyor. Tuvalete banyo di
yorlar! Banyoya ne diyorlar acaba? Kad n n gsterdi
i, kaps k r k darac k kck bir merdiven alt . Or
tal k ok tozlu . Banyo denilen yerde sifonsuz, kapak
sz bir klozet var. Duvarlara ak lm ivilere as l , tek
bisiklet tekeri , dibi olmayan plastik kova, saps z bir
cezve gibi bir ie yarama olas l ok zayf eya dik
katim i ekiyor. Musluktan su akm yor. Sifon olmad
na gre ekil mesi sz konusu deil. P i s tuvaleti daha
da pis b rakman n utancyla kyorum evden , kad na
teekk r edip.
-Tuvalette sifon yok. Ayr ca sular akm yor.
diyorum beni kapda bekleyen Gner'e.
-Bu mahallede su sorunu varm . Su aras ra
verilebiliyormu.
-Nas l ya? Bu mahalle stanbu l Byk ehir

99
belediyesine mi ba l ?
soru ma d udak bkyor G ner..
Ati lla ve mer Faruk ift koldan kamera arka
s eki mler yapyorlar. Rasim bizim kameray otelde
unutmu. Zaten bugn rol var, kameramanl tama
men terketmi d u ru mda. Sesci Serkan araban n iine
yaka m ikrofonlar yerletiriyor, kablolar grnmeme
si ii n bantl yor. Araban n sahibi amigo oraya bu raya
bant yapt r l mas na gck oluyor.
-No ! No !
diye olaya el koyuyor. Nas l no no? Ses ne gibi bir
yntemle kaydedilecek amigo? Amigo ofluyor, puflu
yor, arabas n ekime geti rdiine bin piman , sinirli
y rylere geiyor Cardenas soka nda.
lene doru ekiliyor ilk plan . Sonra bir ka
kez tekrar ediliyor. Polis barikat n n arkas na insanlar
y l m , balkonlarda younluk var. Hepsi ekimleri
izl iyorlar. Dilimizi anlamayarak, daha da meraklan
yorlar:
-Hangi millet?
-Turco.
ak n l kla glmsyorlar.
ekim yava ilerliyor. Kahvaltdan sekiz buuk
saat sonra, saat onbete yemek molas veriliyor ve
set yemei gene gayet tats z, sokaktaki evlerden biri
nin iine ku ru l m u masalarda, kenar ndan didikliyo
ruz nmze konulanlar .

1 00
Yemekten sonraki ekimler balad nda bir
den bulutlan yor gk. Korkuyla gkyzne bakyor
herkes. Amac pek alg lanamayan endieli bir kou
turma balyor sette . Herkes birbirine:
-Had i abicim !
d iyor. Yard mc ynetmen Yksel , bir trl sustu rama
d m z kbal izleyicilere :
-Az biraz silencio be kardeim !
d iye megafonla ba ryor.
Kaportay a p iine bakma sahnesi ekilecek.
Bir ka kez prova yapyoruz, sonra ekim balyor.
Her ekimdeki deiik aksilikler yznden bir trl ol
m uyor bu plan . Kaportay a p iine bakan Rasim,
Necmi ve ben bezmi durumdayz. lk balardaki oyu
n u m uz dm duru mda. ekilsin de bitsin, s t
m n plan duygusuna erimiiz, araban n motorunu
ve d ier paralar n inceliyoruz. 1 949 model olan ara
ban n motoru zg n ; ellibe y l l k fabrika k moto
ru ! Kim i d ier paralar "Dolapdere yaratc l yla" ilgi
siz demi rlerden , tenekelerden retilmi, araba al
yor! aresizlikler kars nda yoktan vareden a rtc
bir yaratc l klar var kbal lar n. Bu anlamda bize
benziyorlar.
Bumcu bumunu, zumcu zumunu ayarl yor ye
niden ekil iyor ayn plan . Gene istenildii gibi olmuyor
ve ak rd yor yamur. Tayfu n umutsuzlukla gkyz
ne bakyor. Daha ekmesi gereken planlar var, sahne

1 01
bitmi de i l , ama paydos !
-Byle giderse bitmez bu fi l m abicim .
diyor Kbalog Hseyin.
-Bitmemi fil m yoktur H seyin . Balad ktan
sonra bitirmek zorundas n .
Herkes antas na, czdan na, cep telefonuna
kavuuyor. Ben kald r mdaki antam s rtl yoru m .
Yoksul Cardenas soka nda o g n h ibir eyim iz a
l n m yor. stelik giyinirken cebimden yere den oni
ki dolar koarak peimden yetitiriyor sokak sakini i
kolata renkli kahraman bir amigo :
- Paran z dt senyor!

1 1 / CASA PARTICULAR
Floriditas Bar I i -Gece ...
Austriana Meydam D-Gece

Bir Kba a Hemingway. " htiyar Adam Ve

Deniz" roman n burada, okyanus kys nda bir kyde
yazm. Fidel de bir Hemingway a . S k dostlar.
stat y llarca burada yaam , Havana'da evi var, s
rekli kald otel odas var, art k bir sr yerde heyke
li var. Duyduk ki , abimin s k gittii bi r lokanta varm .
Necmi ve Rasim'le akam yemeinde sopa yerine
doru drst bir eyler yemek zere oraya gitmeye
karar verdik.
Set sonras kbal prodksiyon asistan Jo
hanna ve ne ie bakt n pek akamad m z Adolfo,
bizi al veri edebileceimiz bir markete getirdiler. Jo
hanna kum ral , ksa sal , mavi gzl , k nda bluci n ,
sabah lar sete giderken m i nibste kendi kendine ar
k lar m r ldanan , ii d nda pek konumayan bir kz.
Asl nda diiymi ama sinema sektrnde daha iyi
para kazand iin bu ii yapyormu. Kbal olarak
onlar n ieri gi rmeleri yasakm , bizi buyu r edip kap
da beklemeye koyuldular. Kapdaki amigo onlar n k
bal olduunu nerden anl yor? Kapda ki mlik sorul mu
yor. Al nlar nda damga yok ya! Tipten desen, haydi
ikolata renkl iler tamam , peki rnein Johanna? ngi1 02

1 03
liz, amerikal ya da bir kuzey avrupal san labilir, k
bal olduu akl n ucu ndan gemez. Adolfo da ok ra
hat italyan ya da fransz san labi lir.
-Biz kbal yz, buraya girmeyeceiz abici m !
gibi bir zdenetim var demek ki . Biz olsak;
-Nas l girebi lirim o markete abicfrn ?
dncesine kafa yorarz. Johanna ve Adolfo'nun
markete g i rememekten t r yksndkleri yok. G
leryzle bekl iyorlar bizi kapda. Yaln z tu ristlerin gire
bildii markette herey var gibi . thal mal r nlerin fi
yatlar old u ka pahal . Kbal lar neden giremiyor bu
marketlere ? Buradaki yiyecekleri grp i m renmesin
ler, bir yerleri imesin diye mi? Peynir, zeyti n , yo u rt,
tost ekme i , g rissini, kraker gibi eyler ald k, odalar
m z n buzdolaplarna istifledik. Yar n , zeytinl i, peynirli
adam gibi kahvalt edeceiz. Odadaki tart kon usunu
zd m , 1 43'ten kaa dt m konusu kapand . Tart
n n alt na ok iyi gizlen mi, sonradan kefetti im bir
srgl dme var, onu KG noktas na getirince kilog
ram olarak tartmaya balad , 64 kilo 800 gram oldu
um gr ld . i stanbul'dan kta 67 kiloyd u m .
Resepsiyoncu Marilin'e Hemi ngway' in lokan
tas n sord u m . Yeri bil iyor, fakat tam ad n karam
yor. Taksi ofr nn bileceini syl yor. B i r taksi a
ryoruz, biner binmez:
-Ernest Hemi ngway Restoran !
diyoruz. Taksici anlamad m z bir eyler sylyor.

1 04
-Ernest Hemingway'i biliyor musun ?

-Si senyor!
-Tamam . Restoran nedir biliyor musun?
-Si senyor!
-Gzel ! Ernest Hem ingway Restoran !
Gznden , ifadesi nden ve glnden anlad n
zmsed ik. Anlamad m z bir eyler syleyerek bas
t gaza src amigo . Kent merkezinde Floridita isim
l i bir yere getirdi bizi . Kapdan girdik, gzel ve koca
man bi r bar. Bar n en ba nda, Hemingway'in birebir
byklkte bara yaslanm bronz heykeli . Glms
yor. Etkileyici . Bir sre bakakal yoruz bize gl mse
yen heykele.
Havana'y 1 928'1erde iki gnlk bir tati lle ke
fedip bu adaya a k olan yazar, hayat n n 22 y l n K
ba'da geirmi, 1 954'te nobel dln, mkemmel
konutuu ispanyol dilinde bir sylevle al rken, dl
Kba'ya ba lad n a klam , devrim i , o s ralar
zaten mzeye dnm olan , Havana'ya onbe kilo
metre uzakl kta La Vijia'daki evinde skunetle kar
lam , aday terketmemi, Amerika' n n Kba'ya sald
rs zerine bir amerikal gazeteciyle yapt sylei
de:
-Bu sava biz, kballlar kazanacaz!

demi, kbal lar n ve Fidel'in gnln fethetmi. u

an kendi beden llerinde glmseyerek duruyor

1 05
barda, elinde bir kadeh daiquiri , kendisinin dnyaya
tan tt kba ikisi.
Bar ve bar n kars ndaki masalar turist a rl k
l neeli gruplarla dolu . Smokinli bir garson bize ya
nat . Yemek iin geldiimizi belirttik. B r n sa tara
f nda basamak k l p bir kapdan getikten sonra
ula lan yemek salonuna buyur etti bizi .
-Tipin smokin acayip, gac rt bir yere geldik galiba !
diye sylendi Rasim , daha masaya otu rmadan . Puro
satan bir senyorita dolayor ortal kta, hemen puro
al yoruz ve yakyoruz. i nsan eline byk gelen , ma
saya smayan , deri kapl tane yemek listesi getir
di bize smokin amigo. Puro tttrerek derin inceleme
lere koyulduk l istede. Uzun isimli, deniz rn a rl k
l yemeklerin ne olduunu zemiyoruz, a ryoruz
smokin amigoyu .
-Biftek yemek istiyoruz. Yan nda s k garnit r
istiyoruz. G nlerdir az. Hapisten katk!
diyoruz. arap listesinden arap beeniyoruz. Uzun
bir sre bizimle hi ilgilenmiyor smokin amigo . El edip
a ryoruz.
-N'oldu bizi m arap amigo?
-Geliyor!
Aradan purolar geiyor, neyse geliyor arap. Yemek
ler, art k gelmeyeceine inand m z s rada geliyor.
H i beklediimiz gibi deil . Porsiyonlar kk ve tat-

1 06
sz.
Kuru kaknem kad n arkcs aras ra esneyen,
drt gitarc heriften oluan bir beli birdenbi re evre
liyor masam z . Kba ark lar sylyorlar, gayet ru h
suz. Hemingway olmay nca pek tad yok buran n . Ga
c rt bir hesap geliyor. Kredi kart uzatyoruz. Pasaport
istiyorlar. Yan m zda deil, nakit deyerek kalkyoruz.
Koluna girip birer fotoraf ekti riyoruz bardaki bronz
Hemingway'le. kyoruz, yazar n tak ld 1 940' 1 1 y l
lardaki havas ndan mutlaka ok uzak, tamamen tu ris
tiklemi Floridita'dan .
Austriana meydan nda yryoruz . Ufak tefek
gen bir kad n duruyor kar kald r mda. Bize bakyor.
Ona yanat m zda saati soruyor. Kol unda saati var.
Saatimi onu nkinin yan na yaklatrp gsteriyoru m :
-Seninkiyle ayn .
Kikirdiyor spanyolca. Kiki rdemesi ;
-Bir barda iki ielim m i ?
sorusuna dnyor. Rasim v e Necmi'yle bak yo
ruz .
-Tak lal m m ?
-N'olcak ki ?
-Bi ey olaca ndan deil . Bakal m olay nas l
gel iecek? O n u merak ediyoru m .
Karda gzel bir bar var, oray iaret ediyorum kad na.
Oraya kendisinin giremeyeceini anlatyor, onun ya
n ndaki floresan lambal kafeteryams yeri gsteriyor.

1 07
-Lan senyorita, oras bar deil ki !
-Bar! ki var!
diyor. Dyoruz peine. Biz caddeyi a p kar kald
r ma ulaamadan Necm i'nin yan nda baka b i r gen
kad n beliriyor ve ona iyi geceler dileyerek gruba ka
t l yor. Beimiz kafeteryams yere gi riyoruz. Pek kala
bal k de i l . Bir iki masada oturanlar var. Bir masaya
oturmaya niyetleniyoruz, daha k m z sandalyelere
koyamadan , kapdan h zla giren ve inli olduu he
men anla lan nc gen kad n bir sandalye eke
rek Rasim'in yan na oturuyor, Rasim'e sevgilisiymi
gibi davran yor. Art k alt kiiyiz. in bu derece hzl
gelimesi mz birdenbi re glme krizine sokuyor.
Rasim'.in inli sevgilisinin ad Yani.
- E yani !
diyor Ras i m , ne desin? Necmi Necmininki'yle h i ilgi
lenm iyor. Onu tan m yormu gibi yapyor! Senyorita
lar hemen cuba libre istiyorlar. Alt tane sylyoruz.
Henz ad n bil mediim benimki nerede kald m z
soruyor. Otelde kald m z sylyoru m . O otele gele
meyecei n i , yak nda casa particu lar, yani zel evler
old uu n u , oraya gidebileceimizi dile getiriyor. Byle
bir derdi miz olmad n , sadece onunla birer iki i
mek isterken h zla alt l bir gruba dnt mz , sa
bah erkenden ii miz olduunu sylyoruz.
-Ne i yapyorsunuz ?
diyorlar.

108

-Ticaret.
diyerek kapatyorum konuyu. Biz fuhua yanama
ynca bir trl adn renemediim benimki, alt ay
lk ocuuna st almas gerektii konusuna giriyor.
-St devlet vermiyor mu?
-Veriyor, ama yetmiyor...
biiminde kem kme geiyor, belki de ocuu olma
yan, hibir zaman adn bilemeyeceim bu gen ka
dn ya da Yakalarsam Veririm hanm. Hesab deyip
hzla kyoruz ordan. Kadnlar Austriana meydannn
loluunda grev noktalarna dalyorlar. Biz eski bir
chevrolet taksiye biniyoruz.
-inliler ne aryor abi burda?
diye soruyor Rasim.
-Smrge dneminde klelerden istedikleri
randman alamayan ispanyollar, kle olarak adaya
Afrika'dan, Gney Amerika'dan ve in'den insanlar
getirmiler, onlar da kbal olmu.
-Surda bir in mahallesi varm zaten!
diyor Necmi.
-Nerde in mahallesi yok ki?
Malecon'dan geiyor chevrolet, okyanus dal
galar duvarlar ap taksiye ulayor, emektar ameri
kan arabasnn artk kapanamayan camndan ieri gi
rip puromu sndryor.

1 2 I ES NO POSS i BLE!
Otel I i-Gn
Capitolio Meydam I D-Gn
-

ki gndr ba m za glen yamur akas ndan

sonra, sabah karar vermek zere A ve B planlar ha
z rland . Yam u r yamazsa A, yaarsa B plan ! Kah
valtda, havan n bulutlu olmas ve okyanusta dinme
yen f rt na nedeniyle deniz ekimlerinden vazgeild i ,
Capitolio meydan ndaki araba ekim lerine karar veri l
di. Balant l k l ma brnmek zere odama kt m .
Giyind i m , indim aaya. Otel lobisinde in cin ift ka
le ma ! Lokantaya bakt m , kimse yok. Uyuz edici bir
duru m . Resepsiyonda benim ikolata renkli fst klar
yok, Kabak Elizabeth nbette. Ona ekibi sord u m .
-Gittiler!
ded i . Hepsi gitm i olamazlar.
-Es no possible!
H zla otelin nne kt m . Ne minibsler var, ne de
baka araba! Beni daha sonra almaya gelecekler di
ye d nerek geri dndm lobiye . Balant l Kuddusi
k l m , ort, turuncu gmlek ve kad n apkas n an
d ran apkamla oturdum bir masaya, bir ekspresse
syled i m , glerek getirdi bar nbetisi sar n , yeil
gzl , t pt Lilian.
Kahveyi itim , sigaralar itim , kzlar ma mesaj
lar ektim . Burada sabah n dokuzu , onlarn okul d1 09

11o
n saati ne rastl yor i stanbu l'da. Saat dokuz buuk
old u , arayan soran yok. Ne yapsam acaba? Beni
u nutarak ekime gitmi olamazlar, ekilecek bt n
sah nelerde var m , bensiz bir ey ekilmesi m mkn
de i l . Gner'in cep telefonuna, korkar m beni unuttu
nuz, gibi bir mesaj ekmeyi dnd m . Sonra vaz
getim . N iye mesaj ekiyorum ki ? Bir taksiye binip
kent merkezine inmeyi , Havana'y kefetmeyi , bir
barda otu rup gnlm yazmay , bu gzel 4 aral k
perembe gnn tatil ilan etmeyi dnd m . Bu d
ncemi ok beendim. Yeni bir kahve ve yan na
konyak syled i m . Cep telefonumu kapatt m , aras n lar
da bulsunlar bakal m beni Havana'da ! Resepsiyon
daki Kabak El izabeth'den bana bir taksi a rmas
n rica ettim . Konya bitirmek zereyken otel kap
s ndan telala Kbalog Hseyin gird i :
-Afedersin abi , seni unutmular. Ben seni
almaya geldim !
-Nas l un utabiliyorlar?
Hseyi n'in de akl alm yor unutuluu m u . Aksesuar
deilim ki , filmin barol oyuncusuyu m . Bunlar n saye
sinde, sete g iderken otel lobisinde unutulan tek ba
rol oyu ncusu olarak sinema tarihine geecei m . Ge
ti m bi le! Atlad k arabaya, ekimin yap laca Capitolio
meydan na yneldik.
- i nsan l k hal i . . .
trnden sesi ks k ksa cm lelerle beni yatt rmaya

111
ura yor Kbalog .
- i nsan n e hal i , den hal i , dn hali ve halsizlii
sinirimi bozuyor Hseyi n !
Ekibi miz, kentin h e r yeri nden ssl kubbesi
gr nen, binbir stunlu, binbir basamakla k lan ok
geni merdivenli, gzel Capitolio binas n n n ndeki
byk alan igal etmi durumda. Benden baka her
ey haz r. Asistanlar z r diliyorlar.
-Pi lav yaparken pirin koymay unuttuunuz
oldu m u h i?
diyoru m . Herkes suu birbiri nin st ne andell iyor.
Makyaj karavan na doru yryoru m . Kbal lar gl
memek iin n lerine bakyorlar. Unutuldu u m farkedi
li nce bel li ki onlar aras nda da epey g r g r konusu ol
mu, attore principale' nin unutuluu .
-Olacak i de il abici m . Hereyin unutuldu
unu grd m , oyu ncu unutulduunu h i duymad m . . .
diye glerek makyaja giriiyor Neriman . Kuafr kzlar
Celina ve Yanai bir kede k k rdyorlar.
Capitol io' n u n n nden balayan bu lvarda,
arabayla Havana gezme sah neleri ekilecek. Bizim
fstk yeili chevrolet bir ekici nin st ne bindirilmi, o
yryecek, biz gider gibi yapaca z. Direksiyonda
Rasim , yan nda ben, arkada Necmi ve Feth i . Kamera
da ekici nin st nde. Bir aa , bir yukar gidip geli
yoruz bulvarda. Kald r m larda bi riken insanlara el sal
lyoruz, Barbunya'ya ho bulduk, duygusuyla. Bir ara

1 12
kald r ma d izilmi ekimi izleyenler aras nda Rasim'in
inli sevgilisi Yani'yi gryorum . Gz gze geliyoruz,
ona da el sallyoru m . Bizi kameran n kar s ndakiler
olarak gr nce ok a ryor Yani .
- Rasim bak seninki !
diyoruz. Rasim hi ilgilenmiyor hayat n n kad n yla.
- Evet biziz Yani ! Dn akam size iki smarla
yan kerizler! Pardon yani !
Yani , yle bakakal yor ard m zdan . Bulvardaki ri ng
seferimiz son buluyor, iniyoruz ekici stndeki chev
rolet'den . Bizim araba indirilip yeri ne, lkay h an m ,
Asuman ve Alev'in binece i , niformal srcl st
a k k rm z chevrolet bindirilecek ekiciye , onlar n
sahnesi ekilecek. Bu, bir ka saatlik i demek. Asis
tanlara bilgi verip buvarda yrye kyoruz Rasim
_
ve Feth i'yle . kisi de kamerayla ekimler yap yorlar.
Meydandan aa doru yrrken soldaki ilk sokak
la bulvar n kesini olutu ran , kemeralt kald r m l , bir
do u m gn pastas n and ran tari hi byk bina Gran
Teatro de la Habana. Havana'y B ile yazyorlar, her
nedense. Byk Havana Tiyatrosu'nun vitrindeki afi
lerinden biri de Don Kiot balesi. Ay n 25 ve 26's nda.
hafta sonra yani . Pek bale sevmem, ama sz ko
nusu Don Kiot. Kafama gre bir Don Kiot yazmak
tay m u s ralar, Erol Gnayd n'la ilkbaharda oynaya
caz. Geceleri otel odamda gizlice imanlayan by
le bir dosyam da var, casus olarak.

1 13
Bugnlerde izleyebileceim bir tiyatro oyunu yok. Ti
yatro binasndan sonra bir kk sokak daha geiyo
ruz, teras nda bir orkestran n al p syledii, eski ve
k bir ote l : H otel ngilterra . . . Biraz daha yryp siga
ra ya da pu ro alabilmek zere dkkanl bir sokaa
dald k. Geldiimizden beri puro alabilmi deiliz. Her
yerde sat l m yor. Merkezde bir iki purocu varm , fab
rikas ndan al nabil i rmi. Kba'ya g i rerken zgr
shop'tan al rz diye dnmtk, girite b rak zg
rn , herhangi bir shop yoktu . Buraya gelirken puro
getirilmez ki , glerler insana! Kba'da puro bulamad
mz sylesek, herkes h e r yeriyle g ler, ama gerek
bu ! i stanbul'da sigaray b rakp pu roya gemitim ,
Kba'da puro bulamad m z ii n sigaraya balad m .
Biz sokakta tekel bayiine benzer b i r ey bak n rken
yan m za yanap bizle yrmeye kat lan ikolata
renkli yol arkada yolda, ingilizce olarak;
- Nerel isiniz?
diye girdi konuya. Tavr saat sorup gidecekmi g ibi
de i l , kendisiyle uzun bir yolculua km z, gibi, ar
t k Fethi, Rasim ve ben ondan ayr lamaz arkada
m z, drdmz bir tak mmz gibi davran yor. Trk
olduumuzu belirtti k. Birden ok mutlu oldu nedense.
Yrmeyi kesip hararetle elimizi s kt . lkemizde ok
iyi futbolcular olduunu syled i . Hakan k r ve Ha
san a' n isimlerini s ralad , dili dndnce. Biz de
ona ttnc , sigarac gibi bir yer arad m z anlattk.

114
Onu izlememizi syledi, az ilerde bir bfeye getirdi bi
zi. Puro satmayan , merubat ve sigara satan bir dk
kan . ok fazla sigara seeneimiz yok. Lucky Stri
ke'da karar k larak iki paket istedim, adam sigaralar
verd i , yirm i dolar uzatt m . Bu arada rehber amigo o
cuklar iin ste ihtiyac olduunu dile getirdi. ocua
st nu maras pek yayg n demek ki burada. Gene de:
- Peki , al ocuklara st!
ded i m . Amigo iki byk paket st tozu ald . San r m
seksen kadar ocuu var. Ald st tozu ndan kilolar
ca st yap labilir. Toplam onyedi dolar tuttu hesap.
dolar uzatyor bana bfeci amigo. Nas l yani ? Sigara
lar ka para?
- dolar!
-Sttozu?
- ki paket ondrt dolar!
Bylece onyedi dolara iki paket sigara alm bulun
duk . . ok teekkr ederek, hzla uzaklat ikolata
renkli yol arkada , st tozu uzman amigo. in gck
taraf , hibir yerde kredi kart gemiyor. Tri nk dolar ri
ca ediyorlar. Bir ay bu radayz, nas l dolar dayand ra
ca z biz bu stl gidie?
Geri dnp Hotel ngi lterra' n n teras na otu r
duk. ecek bir eyler syledik. Otelin ii ni merak ede
rek, yalandan tuvalete gitti m . ok k ve eski bir otel,
san r m 1 9.yzyl sonu ndan kal ma. Tuvalet dn :
-Niin biz byle bir otelde kalm yoruz?

115
diye sordum arkadalara.
-Kbalog Hseyin'in adilii . Yer yokmu da,
tu ristik sezon mu da, indirim alamam m da . . . Ne
tu ristik sezonu be ! Kb ' n n en yamurlu, en souk
gnleri . En l sezon yan i . . . Giderek inand r c l n
yiti rmeye balad b u Kbalog Hseyi n'in hikayeleri .
dedi Rasim.
-Tabii abicim .
diye o n a yan kt Fethi . Caddede bizi keserek a r
a r y ryen yalca, zayf, esmer bir kad n tam kar
m za gelerek durdu. Bir dolar isteyecek, belli, yle
bakyor. Masadan kalkp gittim yan na, daha o sora
madan :
-Bir dolar nz var m ?
ded im, avucu mu a p e n zavall halimi tak narak, g
z nn iine hznl yoksulluklar n toplam n baka
rak. Kad n h zla uzaklat . Uzaklamasa Rasim ve
Feth i iin st paras da isteyecektim . Savu nduum bu
dzene uyum salamaya urayoru m . Tayfu n ve kz
arkada otelden ktlar.
-Hayrola?
-Yemek molas verdik. i sterseniz siz de gidin
yiyin , ama yemek rezalet. En iyisi siz bu rada bir ey
ler yiyin .
dedi Tayfun .
Oradan kalkp park n arkas ndaki sokaa dal
d k. Meer dn gece geldiimiz Ernest Hemingway'in

1 16
bar n n bulunduu Monserrate soka . O sokakta, ge
ne can l m zik olan bir lokantaya girdik. Daha yeme
i bitiremeden cep telefonumuza gelen mesaj arac l
yla sete a r ld k.
Bu kez bulvarda gerekten bizim araban n yol
ald planlar ekild i . Btn gn ana caddede al t
m z iin ocuklar na st tozu ald m z, ikolata
ren kli yol arkada futbol manya rehber amigoya
gene rastlad k. Bizi tan yarak, s rtarak:
-The milk for children is okay!
dedi.
-ocuklar st itiler,
m i demek istiyor?
-Ben sttozlar n an nda pazarlad m , manitu
sizden raz olsun,
mu, demek istiyor, manitu kavramsz adam ?

1 3 / NYO !

Playas del Este l D-Gn

Playas del Este'deyiz. Havana' n n dou plajla

r . Okyanus rzgar n n uultulu tokatlar ndan yamul
mu, sersem lemi pal miyeler, hindistan cevizleri f
k rm bembeyaz, toz gibi incecik bir kum u n iinden,
usuz bucaksz bir kumsal . Denizin rengi beyazdan
trkuaza, maviye, laciverte , giderek mora dnyor
ufukta.
Bulunduumuz koy kbal lar n denize gireme
dii bir blgeymi. Kbal lar n denize giremedii kum
sallar varm . Denizler herkesin deil m i ? Ya Mi
ami'ye kaarlarsa? B rak n z kas n lar! Kaan ka
s n , kalanlar n sorununu z be Fidel ! Kamak niye
tinde olan n bu lkeye ne yarar var? Kamas n n sa
k ncas ne? Ya herkes kaarsa? Herkes kaarsa eko
nomik soru n u halledilmesi gereken insan says sf ra
iniyor!
1 980'1erde "memnu niyetsiz" kbal lara yurtd
na kma izni vermi Comandante.
-Tamam gle gle! Memnun olmayan gitsin !
demi. Yzyirmibebin kii yabanc eliliklere bavur
mu. Hapistekilere de sormu gitmek isteyip isteme
dikleri n i ? Hepsi;
- isteriz abi !
demiler. Kim istemez? Hapis mi? Miami mi? Hapis1 17

118
haneler de boalm. Amerikal lar bunu, gitmek iste
yenlerden ok Fidel'in kendilerinden ku rtu lmak istedi
i kbal lar zorla s n rd edildi biiminde yorumlam
lar. Ancak amerikan gazeteleri olay : "Yzyirmibebin
kii eliliklere sald rd !" diye yazm . Amerikal lar n en
sevdiim zellii kendi yalanlar n kendilerinin ortaya
karmas . O kadar insan n eliliklere sald r p pasa
port istemesi baka bir duru m , bir gece karakola a
r l p insan n eline pasaport tututurulmas bambaka
bir konum. Hangisi o ldu yani Kba'da lan say n ame
rikal lar? Siz de bir karar verin. Hapishanedekileri niye
gnderdi? N iye gndermesin, ou amerikan mafya
s n n adamlaryd , al n mafyan z bar n za lehimleyi n !

Kay k sahnesi ekilecek. Filikams b i r ey getirmiler. Asl nda k nda motoru olan bir askeri san
dal m . Motoru skmler, skarmoz yerine be mi
limlik suntadan Y harfi biiminde el byklnde bir
ey akm lar. ki adet de yekpare olmayan , ortadan
ekli askeri bot k rei . K rekler nas l yerleecek, nas l
ekilecek? H i byle b i r dzenek grmed i m . Hayatta
ok k rek ekmiliim var. Benim bildiim krek s
karmoza iple bal olacak. Bu krek sapan n biraz b
y olan bu atal n ortas nda nas l duracak? Dur
mas iin sebep yok, koyuyorsun krei frt kayp gi
diyor kt yap l m sapan and ran su ntan n ortas n
dan . Konuyla sabahtan beri ilgiliyi m , nk krei
ben ekecei m .

1 19
Yurt d na ka engellemek iin al nan bir
nlem de, kay k yasa .
-Kba'da kayk yokmu abi !
diyor Tayfu n . Bu kayk ms eyi , Tragen l mages Pro
ducciones ve ordu ibirtiiyle ekim iin retmiler.
retememiler yani , lkede k rkbe y ld r k rek e
ken yok. Konuyu bilen ihtiyar bal k oktan lm.
Kba'da bal k l devlet ad na askeri gemiler yap
yorm u.
-Hadi bal a kal m abi !
durumu yok yani, ancak deniz kys ndan oltayla ba
l k tutmak serbest, denize a lmak yok.
K rekleri , sapan biimi su ntalarn sap na iple
balattrd m . lkay han m , Asuman , Rasi m , Alev, ben
ve bu mcu Okan kydaki dalgalarda dingildeyen kay
k ms eye zar zor bindik. Okan kay n ortas na s r
tst yatarak gr ntden kayboldu , fakat Okan' n
cssesi ve gbei itibaryla sandalda otu ru lacak,
ayak koyacak yer kalmad . Gvercin, Aziz, Beyto ve
kbal teknisyen H iram , kay dalgalar aarak a a
ekmeye urayorlar. Baaram yorlar. ki kar ilerl i
yoruz, gelen dalga hemen karaya atyor bizi . Kay n
a k denizde olmas gerekiyor. Ekipte sandal iinden
anlayan sadece Rasim ve ben var z. Bizi dinleyen
yok. Her kafadan t rke, ispanyolca sesler kyor.
-Kay n burnunu dalgaya vermeyin !
-No Beyto ! No !

1 20
-D mene ellemeyin !
-ekil ardan Beyte !
-Yah u dalgay yandan almak laz m !
-Hay r, ktan almak laz m .
Herkes kay deiik ynlere ekiyor. Devrilmek ze
reyiz. Deniz ykseldi, sabahkinden ok daha gl
dalgalar kyya savuruyor bizi . Karadan uzaklaam
yoruz. G iysi lerimiz s r ls klam slan m d u ru mda,
makyaj gvdeyi gtryor.
Tayfun ve kamera ekibi , ekim iin denizin or
tas na kurulmu bir ykseltideler. Bu ykseltinin iki
saat sonra suya gmleceini bildirdiler, bu arada
sahnenin ekilmesi gerek. Tayfun elinde megafon ba
r yor. Korkun bir tela var sette. Kay n bir deniz
bisikletiyle aa ekilmesine karar veriliyor. ple ba
lanyoruz Sylvio'nun kulland deniz bisikletine. Bir
gd m ilerliyoruz. Sylvio var gcyle bastryor pedal
lara, nihayet dalgan n k r lma noktas n ayoruz. Be
lirl i bir yere kadar getiriyor bizi deniz bisikleti , sonra
zyor ipimizi, gerisini k rekle benim ayarlamam
gerek, fakat krek ekmek olas deil. Bir iki zorlama
sonu nda m ucidini sevdiim atal suntalardan biri k
rld , krek ald ba n gitti. Sylvio deniz bisikletiyle k
rein peine dt , yakalad , getirdi . Sandala hakim
olunamyor, suda o yana, bu yana savruluyoruz, de
nize dm bir yaprak gibi. Bu koullarda ekim ola
s grnmyor. Zaten kamerann bulunduu ykselti

1 21
ufak ufak gmlyor suya.
Yandaki askeriyeden istenilen bir bota geiyor
Tayfun ve kamera ekibi. Yeniden deneniyor ekim , fa
kat okyanusta f rt na patlam duru mda, her an alabo
ra olabiliriz. Hi istememesine ramen lkay han m ,
can yelei giydirilerek denize at l yor. Daha suya be
linin st girmeden de basyor yaygaray :
- mdaaaat! Vurgun yedim !
-Samalamayn lkay han m , beden tamamen
suya girmeden vurgun yenildii gr l memiti r. Vur
gun ok daha derinlerde olur!
- Bouluyoru m , al n beni burdan !
diye ba ryor. Bir boulma durumu yok, can yelekli
olarak suyun stnde duruyor, biz sal ncak gibi salla
n yoruz. lkay han m n durumu hepimizden iyi , haybe
den yaygara yapyor. Kamera bu arada h i bo dur
muyor zaten . Deniz sahneleri tamamlanan lkay ha
n m , havlulara sarlarak, deniz bisikletiyle kyya gt
rlrken bize :
-Zat rre oldum ben ocuklar, elveda!
diye sesleniyor.
-Allah rahmet eylesin lkay han m . Sizi Kba'ya
gmeceiz. Mezar n z eker kam ndan oyaca z !
yantyla el sallyor ona Rasim. Kay kameran n gr
medii taraf na saklanarak, burnundan Beyto , k n
dan Hiram tutuyorlar. Beyto bir yandan da kay n ipi
ne as l yor. Gr nmemesi gereken ip onun as l mas

1 22
sonucu gerilerek gr ntye giriyor.
-B raksana u ipi Beyto !
-Yzme bilmiyom ki abi . pnen kendimi tutuyom, bu elimden kay tutuyom .
deyi nce hepimiz kalakald k. Yzme bilm iyorsan ne
iin var okyanusun derin su lar nda lan ? Birden ne
dense H i ram kaya kma eilimi gsterd i . Ne yap
mak istediini anlam yoruz. Kendi taraf ndan aban
yor kaya, o tarafa devri lmek zereyiz.
-Al n bu herifi burdan !
diye y rt n yoruz telsizle. Hiram'a:
-No ! No !
diye ba r yoruz. Hi oral deil , kaya kmaya u
rayor. Bu mcu Okan da debelenince iyice bozuluyor
dengemiz. Alev l klar atyor. Asuman daha saki n ,
Rasim'le iki miz, erkeklie beamel sos srmemeye
al yoruz. Devrildik devriliyoruz duygusu nun hepi
m izi sarmalad bir anda Beyto Hiram'a, el iyle denizi
gstererek:
- nyo !
diye ba rd . Bunun zeri ne Hiram kay b rak p de
nize atlad . Beyto ispanyolcay skm durumda.
Emir kipinin arkas na yo koyuyorsun, oluyor ite ! H i
ram' n bunu anlayp denize atlamas daha acayip ! Bu
arada evremizde dolanan , kameran n bu lunduu
teknenin kaptan ak l almaz manevralar sonucu gelip
bize arpmay baaryor.

1 23
-Paydos !
diyor Tayfun , sa n ba n yolarak. Batan beri ans
sz gidiyor ans Kapy K r nca' n n ekim leri . Filmin
geri plandaki ism i : ans Kapy Zorlarken !
Kay kta perian otan bizleri tekneye almalar n
sylyoruz.
-Alam yoruz malesef abi. Biz pasaportla bin
dik tekneye !
diye boyun bkyor Tayfu n .
-Nas l yani?
-Denize a lyoruz diye yurtd na k muamelesi yapt lar bize.
Tekne uzaklayor. Sylvio deniz bisikletiyle, dalgan n
d a yard m yla a r a r karaya ekiyor kay . G ne
batyor, k pk rm z oluyor okyanus st ndeki bulutlar.
Taraf mdan nyo olarak tescil ediliyor Beyto'nun ad .

1 4 I DON KiOT

Havana ehir Merkezi I D-Gn

-Bir dolar n var m amigo?

biim i nde yanat tip, ingilizce olaraktan.
-Var, n'olucak? Bozucak m s n , btnleyecek
misin?
diye yan tlad m , tamamen t rke olaraktan . Bir an
bo bakt ikolata renkli yolda, sonra hangi milletten
olduumu sord u .
-Milliyetsizim !
ded i m , ispanyolca, ekti gitti . Deniz kabuklar ndan ,
palm iye ve ismi laz m deil tropikal bitki ekirdeklerin
den , mercandan kolyeler, bilezikler, yzkler, tahta
heykelcik, Che Guevara bereleri , fanilalar ve benze
ri kv r zv r satan tezgahlar inceliyorum . ehir mer
kezindeki sanat pazar nday m . Tahtadan yap l m
ok gzel b i r D o n Kiot heykelcii gryorum , aa
yukar seksen santim boyu nda. Fiyat maku l , fakat
bavula iki numara byk gelir. Para para sklp
paketlenebi leceini anlatyor satc . Evet de, gene ay
n yeri igal edecek bavulda. Kararsz kal yorum .
Son ra al r m belki , diye dnerek dolanmay srd
ryoru m . Kbal ressamlar n ya l boya zg n tablo
lar na bakyorum uzun uzu n . Naif ve uyumsuz bir re
's im anlay , her ressam n yan yana kul lanmaya ce
saret edemeyecei bir renk cmb . Arada gzel
1 24

1 25
eyler var. Neredeyse ou Picasso etkisinde. Yoksa
Picasso m u bu naif kba resminden esinlenmi? K
bizm bu rdan m km acaba? Fiyatlar ucuz, yirmi ile
yz dolar aras . ikolata renkli yolda gene yana
t bana :
-Puro ister misin amigo?
Havana'da al nmas en zor ey puro. Yasal olan ok
pahal , daha ucuzunu herkes teklif ediyor. Otelde ve
her yerde, sahte puro almay n , diye uyar lar as l .
Hangisi sahici , hangisi dandik? Gereiyle dandiinin
iim fark ne? Hi uzman deiliz bu puro konusunun.
Sokaktan puro izmariti toplayp evde gc r puro imal
eden amigolar varm ! Kanada mafyas nd an bir tey
ze cohi ba pu rolar n zel etiketini Kanada'da bi r mat
baada bast rp, bavul bavul etiketle iniyorm u Hava
na'ya, Fidel ne bok yesin? Al sana turizme a lma!
- i sterim amigo !
Bir dolar dilencisi ikolata renkli yolda, eliyle onu ta
kip etmemi iaret ediyor, dyorum peine. Benden
olduka nde gitmeye zen gsteriyor, h zla takip
ediyorum , bir iki sokak dolan yoruz. Byk, koyu ye
i l , ift kanatl bir tahta kap n n nnde duruyor, sa
solu keserek beni kap n n a lan tek kanad ndan ie
ri sokuyor. Ta bir avluya a l yor kap . Avlunun ucun

daki merdivenden ikinci kata karken :

-Polisle ba m z belada, dikkat etmek lazm
amigo !

1 26
diyor. Karanl k bir iin iinde olduumu alg l yoru m .
Merdiven sahan l na bakan b i r kapy a yor, kk
ve lo bir yatak odas , ieri buyu r ediyor, giriyoruz, ka
py kapatyor. Mavi battaniyeli yata n st ne otu ru
yoruz. Karyolan n alt ndan siyah bir anta ekip a
yor; kutu kutu purolar!
-Sahte m i bunlar amigo?
-Sahte olur mu amigo, al bak!
diye bir kutu uzatyor. Bakarak ne anlayabiliri m ? Eli
me al p evirip eviriyorum tahta kutuyu? Kutu ok g
zel . Kutumanyak taraf m bu kutuyu hemen almam ge
rekti i d ncesini geliti rmeye balyor. Ayorum
kutuyu , purolara bakyorum , evet pu ro ! Etiketi metike
ti tamam .
-Bunun sahtesi nas l oluyor? Evde m i yap l yor?
gibi salak bir soru soruyorum .
-Sahtesi hemen anla l r. Bunlar fabri kadan .
Fabrikada al an arkadalar var. Hepsinin ayda iki
kutu puro hakk var, fabrika onlara bedava veriyor, o
da imiyor, satyor. Evde puro yapmak ok zor.
diye yan tl yor ikolata renkli yolda. Bir kutu monte
cristo puroyu altm dolara al yoru m , atyorum anta
ma. Piyasadaki sat fiyat yz dolar n st nde. Mer
divenleri inip tahta kapya ulayoruz. Bekle, iareti
yapyor, kapy usu lca aral yor, d ardaki bir adam
serte ekip kapatyor koyu yeil kapy . Beklememiz

1 27
sryor. Ksa bir sre son ra d ardaki erkete amigo
kapy ayor, kyoruz. Sokaa ad m m atar atmaz,
her ikisi de ayr ynlerde yryp kayboluyorlar. iko
lata renkli yolda san r m yeniden pazara gidip tu rist
lerden bir dolar dilenmeyi srd recek. Herifin durumu
benden iyi . Ona birer dolar veren salak turistler de, l
kelerine dndklerinde yrekleri paralanarak:
-Kba'da sefalet var!
diyecekler. ikolata renkl i yolda n ekonomik duru
mu, ona bir dolar veren turistten ok daha iyi !
Havana'da tati l gn m . Bugn f rt na dolay
syla ekim iptal oldu. Kent merkezini dolayoru m
sokak sokak. Bir kenti renmek iin nce orada kay
bolacaks n , ancak o zaman zersin ii. Kentte deniz
ya da rmak varsa daha kolayd r ii n , bir kerterizin var
demekti r. Arkam denize verdim, dald m bir sokaa. O
sokak seni n, bu sokak benim, u sokak kim i n , bii
minde aylak aylak dolan yorum. Dikkatimi eken bir
ey, iki sokakta bir rastlad m Devrimi Savunma Ko
miteleri , kahve gibi her yerde var bun lardan . nce
garibime gidiyor, dndke zyoru m ii . Senin
devrim yapman yetmiyor, bu devrimin srekli savu
nulmas gerekiyor. rnein bizdeki apka devri m i .
Atat rk giyiyor ftr apkay , v n Kastamonu ! apka
devrim i ne kar kan yer! O gn z mleniyor Kas
tamonu'da kon u . imdi Kastamonu'da durum nedir?
i stanbu l'da duru m nedir? K l k kyafet yasas uygula-

1 28
n yor m u ? Hay r. Her sokakta bir tane K l k Kyafet
Yasas Savu nma Komitesi olsayd , i stanbul'un Fatih
semti Tahran'laabilir m iydi? "Devrimin ilk grevlerin
den biri devrimi korumakttr. " demi Che Guevara.
Beni bir meydana ulat ran soka n kesi nde
nl Otel Colina'y gryoru m . Kars nda Havana
niversitesi . Hemen giriyorum otele, 1 960 ilkbaharn
d nerek. Dibi derin bir glmsemeyle yanayorum
resepsiyona:
- Fidel'in C IA taraf ndan zehirlenmesinin d
nld sit oday gezebilir miyim?
Sonradan C I A ajan olan , Fidel 'in byk ak Marita
bu otel odas na onu zehirlemek iin gel iyor, yrei p r
p r, 1 960 ilkbahar nda. Ak galip geliyor, gnl elver
meyerek CIA'ya i hanet ediyor. Vazgeiyor eski sevgi
lisini zehi rlemekten. O sit oday grmek arzusunda
y m . Bir an duralayp beni szyor resepsiyoncu .
-Amerikal m s n z?
-Hay r. Amerikans z m .
-yle b i r odam z yok senyor!
-Buras 1 960'da Otel Colina de i l miyd i ?
-Evet senyor!
-Bir sit daire kiralamak istiyorum .
- H i sit dairemiz yok senyor!
.
diyor ikolata renkli resepsiyoncu amigo, benden bi
raz t rsm olarak. Hemen arkas ndaki tarifede sit
odalar n fiat ikiyzelli dolar olarak belirlenmi . . . Tari-

1 29
feye bakyorum . Amigo da dnp bakyor, tekrar bir
b irimize bakyoruz. Daha tedirgin oluyor. S rtyoru m .
-Adios amigo!
diyerek kyoru m , CIA'n n 43 y l nce g i rip kt ka
pdan , surat mdaki g lmsemenin dibi daha da derin
,
lere ermi olarak . . . Yrdm sokan o y llardaki
halini dnyoru m . Pek farkl deildi herhalde .
Fidel'i ldrmek iin mafyayla ortakl k yapyor
Amerika. Kennedy Kba'y kurtar p eski dzenine
sokmak derd i nde. Seim kampanyas nda ucu ucuna
yen m i br aday N ixon' , mafyadan s k destek g
rerek. Her kovboyun kAr deildir Amerika'da mafya
sz seim kazanmak! Bakan n mafyaya veril m i sz
leri var. N'olucak bu Kba'daki kapat l m can m ku
marhaneler? Ayrca dnemin nl uh sinema y ldz
Ava Gardner' n , kendisine deil de, Castro denilen
seyrek sakall , tipsiz, fasu lye s r k l kl herife A k
olmas na g c k oluyor Kennedy. San r m s rf bu
kompleksinden tr Maryln Monroe ile birlikte olu
yor.
-Ava Gardner da benim km yesin !
duru m u . O dnemde ayn kompleks Ava Gardner'dan
havas n alan ran ah Rza Pehlevi'de de gzmle
niyor. Ava Gardner herkesle yatm yor, seici bir ka
d n ! ocukluumda, Samsun'daki sinemam z n fu
ayesinde as l duran bir ka nl oyu ncu portresi nden
biri Gardner. Clark Gable, Ester Williams, Rita Hay-

1 30
word , Marlen Dietrich , Brigitte Bardot hat rlad m di
er fotoraflar. . . Ava ablay oradan tan yorum ve tabii
ki ben de ona bay l yorum ve fakat o s ralar dokuz ya
mday m . Babam n da hatuna bay ld kesi n , yoksa
niye ast rts n o fotoraf bizim sineman n duvar na?
Ancak babam n bu konuda ans yok. ngilizce bilmi
yor ve Las Vegas' n deil, aramba' n n belediye
bakan .
1 96 1 'deki Dom uzlar krfezi kartmas nda re
zil oluyor Kennedy. Amerika' n n Fidel 'in rgtnde
adamlar var da, Fidel'in srgndeki kar devri mci
Kba rgtleri iinde adam yok mu sanki ? i stihbara
t her zaman ok gl olan Comandante bu ok giz
li kartma operasyonundan da haberdard r, pusuya
yatar ve amerikan ordusunu ksa s rede perian
eder. Sava Kba kazan r. Hayatta kalan esir bin ka
dar amerikal askeri ;
-Rehineler iin para istemiyoruz, halkmzm
ilaca gereksinimi var.

diyerek, 53 mi lyon dolarl k ila kar l geri veri r ve

ok glerek bir puro yakar Comandante. San r m o s
rada moral i ok bozuk olan Kennedy k rmz telefon
dan Maryln Monroe'yu arar. . .
Darack sokaklarda y ryorum , bir k rtasiye
dkkan aryoru m , defter almak derdindeyim. yle bir
dkkana rastlam yoru m . Bir kitapya giriyoru m , dola
n yoru m ii n i . Defter olarak sadece 2004 ajandas

1 31
var. Gerisi spanyolca kitaplar. Bir kede Che Gu
evara resimli tiortlar sat l yor, al p bir tane at yorum
antaya.
Kaps nda as l tabelas 1 830'dan kalma oldu
unu belirten La Zaragozana isimli lokantaya giriyo
ru m . Pek yemek saati deil, benden baka iki turist
daha var. Oturuyorum bir masaya. Yksek tavanl , bir
taraf duvar boyu upuzu n bar olan tahta masal irin
bir eski mekan . Masadaki yemek listesinin arka sayfa
s nda, buraya Hemingway ve Lorca gibi nllerin gel
dii yaz l . Yemek sylyorum . Daha yemek gelme
den bir ked.e drt gitarc , eli marakasl bir kad n ar
kc alp sylemeye balyorlar neeyle . Kad n n sesi
ok gzel, iki gitarc ona vokal yapyorlar. Vokalci gita
rist amigolar n sesi de ok gzel . Kimisi bildiim klasik
olmu ark lar, yer yer elik ediyoru m onlara, para bi
tilerinde alklyorum. Ne kadar ok ark bu adadan
k p d nyay dolam! Gelip masamda srdryor
lar konseri . Bahi veriyoru m. Daha canl al p syle
meye balyorlar. i stediim bir para olup olmad n
soruyorlar. Moliendo Cafe'yi istiyorum . B i r Kba ar
ks deil bu , ama ispanyolca. Bir an duraksyorlar.
An msamaya urayorlar. Biri melodiyi yakal yor,
szleri karam yorlarken bir sat r kopye veriyorum :
-Cuando la tarde del la nuestra amor...
An nda ak r akr al p sylemeye balyorlar. Sonra
sat l k CD'lerini karyorlar. On dolar! Al yoru m . Ye-

1 32
mek ok gzel ve pahal deil.
Capitolio meydan na ulat ryor beni bir ara
sokak. Don Kiot afii grdm Gran Teatro'ya gidi
yorum. Bale iin bilet almak derdindeyim .
-Bilet yok.
dedi grevli kad n .
-Btn biletler mi bitti ?
diye sordum ak n l kla. Hay r, gibisinden ba sallad
kad n :
-Bilet milet yok, o akam gelip girebil irsiniz!
Bedava m yani ? Olabilir. Gzel, fakat o akam gelip
girebilmeye davet edilen kanc kiiyim ben? Erken
gelip kuyrua m girilecek? Derbi ma ndan bir gece
nce stadyum kaps nda uyuyan ayaktopu sap klar
gibi, genel prova gecesi u kald r mda m uyuyaca
m ? Bu konuyu otel resepsiyonundan zmeye ka
rar vererek srdrdm yr meyi . Don Kiot'u grmek
istiyorum ve grecei m . Otel odas nda geceleri okya
nusa kar Cervantes okuyor, notlar karyorum . Bir
yandan bambaka bir Don Kiot'u yazyoru m , blk
prk. Kafam n ii gayet don ve kiot.
Katedral meydan na ulat ryor beni ar nla
d m ince uzun sokaklar. Katedral , bir an kulesi ile,
daha i nce ikinci bir kule ortas na oturmu, 1 8. yzy l
dan kalma, stunlu, oymal kakmal gzel bir ta ya
p . ki stun aras ndaki byk demir kap n n stnde
ki kk gz kap a k. Girip kan yok. Kilise var, pa-

1 33
paz yok. G i rmek serbest, inanmak yok. Ya da ister
sen inan, dua etmek iini rahatlatyorsa, et.
-Biz hibir kiliseyi kapatmadk, rahipler Ameri

katlar.
diyen Fide l , ocukluunda papaz okulunda okumu,
orada re ndii latince d ualar ii n :
ka'ya

- Bu dua/art, btn bu yllar boyunca n e kadar

sk yineledim! Acaba bir kez olsun, duanm aslmda ne
anlama geldiini dnmek iin durdum mu ? Yalmz
ca yazlm olam yinelemek zorundaydk, hem de bir
kez, on kez, elli kez, yz kez, tamamen mekanik bir
biimde. Bence bu bir dua deildir. Belki ses telleri ya
da ses iin bir alttrma, hatta belki de bir sabtr dene
mesi, hangisini yelerseniz, ama bir dua deil.

diyor. Comandante filrrnnde de:

-Ben aklmla zemediim eylere inanmam!

diye yan tl yor, dinle ilgili bir soruyu . Bir m imari ahe
seri Havana'n n katedrali. Giriyorsun, geziyorsun, mi
marn soruyorsun, yant olarak;
-Manitu !
diyen yok. Kiliseler, camiler mimari aheserlerdir ve
manitu taraf ndan dei l , i nsan eli , i nsan eme iyle ya
p lmlard r.
Katedral meydan n evreleyen binalardan biri
gene smrge dneminden kalma cephe boyu uzun
balkonunun alt kemerli geit, gzel bir ta yap , bir
zamanlar marki d'Aguas Claras' n eviymi. Hey gidi

1 34
marki , hey gidi markiz! imdi El Patio isi mli bir bar.
Masalar, gneliklerle meydana yay l m dkkan . Bir
masaya oturuyorum . Bar n giriinde, sokakta bir or
kestra insan ister istemez dingildeten kba ark lar
al yor. Klarnet, saksafon , trompet, kontrbas, gitar ve
vu rmal alg lardan oluan orkestran n nnde yal
bir adam , ba nda bir keten ftr apka, iki elinde ma
rakas, ark sylyor, dans ediyor. Garson yanayor:
-Un cuba libre, por favori
Katedralin tam kars ndaki Bodru m mavisi pencere
l i , iki katl uzun ta yap Smrge Dnemi Sanat M
zesi. inde nanelerle ikimi getiriyor garson . B rak p
gidiyor. Avrupa'da olduu gibi , hemen paray tahsil et
me telalar yok. Gzel al p sylyorlar alg clar.
evremdeki bi nalar, beni eski bir dneme gt ryor.
Don Kiot'u dnyoru m . Yanl dekorda dei lim.
Fidel de b ir D on Kiot deil mi asl nda?

1 5 / FATURAVERR AMGO

Partagas puro fabrikas I -Gn

Gnlm yazd m defter bitmek zere .

Hemen b i r defter bul mam gerek. Defterlerimi gittiim
yerlerden almak gibi bir saplant m var. Havana'da
defter satan bir yer bulabilmi deilim. Giderek n
plana kyor defter krizi , hangi gece ka sayfa yaza
ca m bel li deil. K rtasiye szcn buluyoru m
szlkten , gsteriyorum her derdimi dert edinen k
bal prodksiyon asistan Johanna'ya. lk kez kar
lat bir kelime gibi inceliyor, dudak bkyor, bo
bakyor bana a k mavi gzleri . Szlkten defter,
kalem gibi szckleri bu lup gsteriyorum . Onlar n
sat ld dkkan soruyorum. Soruyu anlyor bu kez,
bi r an d nyor:
-yle dkkan yoktur bu rda!
diyor.
-Nas l yani ? Defteri , kalemi nerden al yorsunuz?
-Devlet veriyor. Oku l a l nca rencilere, ir
ketlere , ka t, kalem , defter, silgi, herey cretsiz ola
rak verilir. Bunlar sat lmaz.
-Ben nerden defter bulabilirim Johanna?
-Bilmiyoru m , h i byle bir soru nla kar lamad m !
1 35

1 36
d iyerek kalakalyor kz.
-Sizin irkette fazla bo defter yok mudur?
-Frank'a sormam gerek.
diye boynunu bkyor, kolyesiyle oynuyor.
M i n ibs mz Partagas pu ro fabrikas n n
nnde duruyor. Gnlerden pazar. Kba' n n en eski
puro fabrikas , tatil gnnde ekim iin bize verilmi.
Denilene gre , burada ekim yapan ilk fil m ekibi biz
m iiz ! Kimseyi sokmazlarm buraya. Bizi n iye bu ka
dar seviyorlar, onu da tam anlam deilim.
nc kata kyoruz. Bir puro sarma atlye
si. Kad n erkek iiler var, figran olarak b ulunuyorlar.
n s radaki alt kz tiyatro oyuncusuymu. Puro tez
gahlar n n kars nda iki basamakla k lan sah nemsi
bir ykselti stnde , geni uzun bi r masa var. Biz
oyuncular , oraya al yorlar. ay, kahve veriyorlar.
Sard klar purolardan sunuyor, tezgahlarda al an fi
gran amigolar, senyoritalar. Asl nda hepsi bu fabri
kan n iileri , tatil gnlerinde figran l k yapyorlar. He
nz ekim balamam olmasna ramen , har l har l
puro sar p, nlerine istif ediyorlar. Al mlar, tezgaha
otu runca sarmadan d u ram yorlar herhald e , diye
dnyoru m . Oturduumuz, masan n arkas ndaki
duvarda Che'nin, Camilo Cienfuegos ve tan mad m
bir devrim ehidinin yal boya portreleri as l . Masa
n n ortas nda ayakl byk bir mikrofon var.
-Bu masa ne masas , bu mikrofon neyin nesi?

1 37
Ustaba burdan f ra m ekiyor iilere?
diyorum bana kahve getiren Gner'e.
-Hay r abi . Ben de merak edip rendim.
iler burada puro sararken , bir grevli bu mikrofondan
onlara kitap okuyormu !
diyor Gner. H assiktir! Gene lzumsuz bir sayg duy
maya balam yor muyum ben Fidel'e ! Fabrikada t
tn saryorken birisi sana, ii h zland rc mzik al m
yor, Dostoyevski okuyor. A r a r sar amigo, Dosto
yevski'yi de sindirerek. Gzel sar o puroyu, Dosto
yevski ak na!
Atlyeye giri sahnemizle balyacak eki m .
Teknisyenler kim i buhurdan l klardan d rt b i r yana d u
m a n s kyorlar? Ned ir? Vel i bey duman istiyor! N iye?
Grnt daha gzel olacakm ! Boulacak haldeyiz.
Sinemada en sinirlend iim ey, oyuncunun
hangi koullarda, nas l daha iyi oynayaca hi hesa
ba kat l m yor, btn teknik kou llar n bir araya gelme
si iin saatlerce ura !Jyor, sonunda da, oynayas ta
mamen gemi oyuncuya, kendisine ayr lan bir iki da
kika iinde kyla ku tutmas neriliyor. Oyuncu ol
mayanlar n sinemada baar l olmas n n nedeni bu
herhalde. Tp oyu ncu olmad iin oynama kayg s
yok, denileni yapyor. Resim gzel, ereve gzel,
plan muhteem ! Oyun tamam , zaten arkada da
oyu ncu deiH
Asu man duman konusuna arl yor. Yeni bir

1 38
amel iyat gei rmi, bu yzden sigaray b rakm , by
le dumansa! bir ortamda al amayaca n sylyor.
-Tamam Asuman han m , tam ekerken skar z !
diyorlar. Duman art yani ! lk kez i mekanda al
yoruz. Ya murdan , su sklmas ndan ku rtulduk der
ken , dumanla kar karyayz.
- mekanlarda dumansz plan ekmez bu Veli !
diyor, daha nceki filmde de onunla alm olan Ra
sim.
-Yapma yah u?
Tezgah lar n aras ndaki orta bol ua aryo iin ray d
eniyor. kinci kamera asistan van da aryonun s
t nde, kimi ayarlarla ilgi l i . lgor ve Vladimir aryo itici
ler. Kba' n n Rusya'ya yaklat dnemde buraya
gelip yerlemi rus teknisyenlerin ocuklar . Veli pen
cerelerden birinden k gelmesini istiyor. O ile ura
l yor. S k larak dolanmaya balyoruz bu tari h i fabri
kada.
Atlyenin dibinde, giri kaps n n kars nda
zel bir masada puro saran ve ien yalca bir adam
var. Atlye efiymi. Puro sat n almak istediimizi
sylyoruz. G nlerden pazar olduu iin giriteki sa
t dkkan kapal ym, ama kendisi bize satabi lirmi.
Arkada bir odaya gtryor bizi ef amigo, ki litli bir
dolap ayor, ii silme pu ro dolu . Dkkandakinden da
ha ucuza verebileceini sylyor. Fiyatlar soruyoruz,
ok da ucuz dei l . ndirimli gibi . Duraksyoruz. eki-

1 39
me a r yorlar, yarm kal yor puro pazarl .
Gayet duman l bir iki plan ekildikten sonra
yemek molas veriliyor. Bir kat aa daki fabrika ye
mekhanesine geiyoruz. Asuman ksrkten l mek
zere :
-Bu byle devam edemez !
diyor sinirle. Yemek s ras nda figran kbal ii lerle
sohbet ediyoruz. Tt n fabrikalar nda kitap okunma
s n n , ok eski bir Kba hikayesi olduunu reniyo
ruz. 1 865'te balam bu adet. Bir y l kadar srm,
1 866'da iktidara gelen General Lersund i , yasaklam
bu okumalar . Devri mden sonra yeniden balat lm.
Elinde byk bir naylon torbayla Necmi gelip
oturuyor yan m za.
-Puro olay n kerttim abi !
diyerek naylon torbadan deiik byklklerde puro
kutular karyor. Fabrika giriinde tan t bir ami
gonun iki sokak arkada evi varm , orada satyorm u.
Syledii fiyatlar olduka ucuz.
-Sah ici mi?
- Evet abi . Fatura veriyor.
-Hemen oraya gidelim Necmi !
-Derhal abi , zaten ben amigoyla baka arkada getirirsem avanta puro isteri m , biim i nde an
lat m .
diye sevinle dyor nme Necmi , Faturaveri r ami
gonu n evi ne gidiyoruz. zbe bir yer, kck bir oda.

1 40
Bir yatak, m inik bir buzdolab , st nde kk bir tele
vizyon , k r k dkk sandalye, bir plastik tabure.
Amigo, onun bir amigosu, iki kad n , bir ocuk oturu
yorlar. Sevinle kar l yor bizi Faturaverir amigo. Ka
d nlara ve ocua d ar kmalar n sylyor, kyor
lar. Yata n altndan siyah bir bavul ekiyor, iinde ku
tu kutu cohiba purolar. Faturas , hologram , bandr
l , hereyi haz r ve nizami . Necmi'nin s k pazarl
sonucu , faturada toplam altyzk rk dolar gr nen
purolar ve faturada gr nmeyen elli kk partagas
puroyu yzaltm dolara ald m . Necmi sattan t r
bir kutu kk partagas kazan rken , Faturaverir ami
go olaydan yzaltm dolar kazanyor. Asl nda maa
oniki dolar. Necmi oraya daha sonra Fethi'yi , Rasim'i
ve Asuman ' da gtrd , adam n gnlk has lat bin
dolar geti . Her sattan avanta pu ro alan Necmi'nin
duru m u da hi fena de i l . Herkes bir dmenini bul
m u Kba'da. Bu lkede bir tek gariban var; m aa
otuz dolar olan Fidel Castro ! O almyor, katakulli
yapm yor, gerekletirdii devrime inan yor ve onu
savunmaya urayor. Kba'n n tek gariban Fidel .
Yemek molas ndan son ra gene sis, duman
iinde balad ekimler. Asuman ksryor, tks ryor.
-Asuman han m n tarafna s kmay n !
deniliyor. Zaten Asuman gzne duman s kmaya ge
len Beyto'yu s k f ra ekerek uzaklat ryor. Barbun
yaca szlerinin hibirini ezberlememi olan Rasim ;

1 41

-Zozo ... modo ...

biiminde eyler uydurarak barbunyacaya yen i sz
ckler kazand ryor. Giderek zgn ve zengin bir d i l
haline gelmeye balyor barbunyaca. As l soru n k
bal oyunculara ispanyolcay bozarak uydurduumuz
szckleri syletmek. Birine "zula" ded i rtebil mek iin
bir plan yirmisekiz kez ekildi.
Bu arada sabahtan beri , bize aksesuar olarak
verilen bir ka balya tt nden deli gibi puro saran
amigolar ve senyoritalar n ie h z verdiklerini farket
tik. Daha sonra anlad k ki , sar lan purolar iple demet
halinde balan p, elden ele geirilerek, en sadakine
ulat r l yor, ikolata renkl i , iman , figran getirici
mama k l kl kad n demetleri toparlayarak atlyenin
sa taraf na ekim iin gerilmi siyah fon perdesinin
arkas nda kayboluyor. Bir sigara molas nda gidip ba
kyorum fon perdesinin arkas na, yar aral k bir pen
cere var. Ortada puro muro yok! Demek ki kad n cam
dan atyor, aa da bir amigo tutuyor. Kutusuna yer
letirip bize satyor!
Devrime ihanet etmi bir puro kaaks gibi ,
antam pu rolarla dolu dndm otele. Yre i m szla
mad de i l . Ancak herkes bu yntemle puro sat n al r
ken , ben i m Kba devrimine sayg mdan t r o puro
lar altyzk rk dolara sat n almam n sama olduunu
dnerek huzura erdim.
Peki , Fidel lkesinde olup biteni bilmiyor mu?

1 42
Elbette bil iyor. Belki de, t m vadettiklerini veremedii
halk na gz yum uyor.

1 6 / i NSANOG LU OK BENC i L

Bykelilik I i -Gn

-Ben de oyna_y aca m o fil mde arkada !

diye , kar l yor Kbalog Hseyin'le beni , kahkahalar
la buyu r ediyor makam na. ok iten, alak gnll,
tatl adam bykeli . Hemen senli benli ol uyoruz.
-Tabi i , buyrun oynay n fi lmde, biz onur duyar z.
Kordiplomatik adan bir sak ncas ol maz deil mi?
diye soruyoru m .
- N e sak ncas olacakm ? Bykeliler film ler
de oynayamaz, diye bir diplomasi ku ral yok!
diye glyor.
-Tamam o zaman , bu luruz Vefa abiye bir rol !
diyor Kbalog Hseyi n.
-Ben rolm buldum arkada. Filmde karnaval
sah nesi varm . yle neeli bir sah nede oynar m
ben !
diye bir kahkaha patlatyor. Bize kahve ve puro ikram
ediyor. Bir ihtiyac m z olup olmad n soruyor. Kredi
kart gemed ii ii n para gereksinimimiz olursa bor
verebileceini sylyor.
-Kimler gelir gider bu raya trk olarak?
diye soruyorum .
-Tu rist gelir. Ta mac l kla ilgili t rk gemileri ge
lir. Onlar bana rak getirirler. Epeydir de gemi geldii
1 43

1 44
yok, rak lar bitti bitiyor, g d m g d m iiyorum.
diye yeni bir kah kaha patlatyor. Neeli, kendiyle ba
r k, doru d rst bir adam . Yazlar Bodrum'a gelir
m i, Gkebel'de evi varm . Glky'den kzlar m n
bebekliini anmsyor. Yaln z Kba' n n de i l , Karaib
ler'deki br cumhuriyetlerin de bykelisiymi. Y l
boyu dola rm Bahama adalar ndan Antiller'e, o
cu m h uriyet senin, bu cumhuriyet kimin? Dostu , Erol
G nayd n'dan , hariciyeci kuzenim rah metl i Galip Bal
kar'dan , Fidel'den , Kba'dan konutuk.
-Puro ve eker kam yla idare ediyorlar ite !
Biraz da kahve. Son iki y ld r, turizmden gelen nem
li bir para var. al kan , becerikli ve an nda zm
retici bir millet. eker kam ndan yapmad klar yok.
lk zamanlar eker fabrikalar , odunla, sonra mazotla
iletilmi. 1 984'te ekerciler kendi enerjilerini retme
yi becermiler.
-Neden retmiler enerjiyi?
-eker kam ndan tabii ! Ortada baka malzeme yok ki ! eker fabrikalar n ileten elektrik ve buhar
tamamen kam n , bagasse dedikleri , lifli bl m leri
nin yak l mas ndan , yani biomaddeden salan yor.
-Vay can na !
- 1 00 kilo eker kam n n 2 8 kilosu bagasse,
3 kilosu kspe, 1 3 kilosu melasse, 44 kilosu su. Su
yu emip retim srecinde tekrar kul lan yorlar. Melas
se dedikleri ksm ndan hem alkol hem rom yap l yor,

1 45
ayrca bu melasse mayalanyor ve hayvan yemi ola
rak ileniyor, filtreden arta kalan amur gbre oluyor.
-Bu kadar i arasnda eker de retiyorlar di
mi?
-Tabii geriye kalan 1 2 kilosu eker.
-Sf r ziyan yani?
- Evet, fabrikan n at yok.
-Bi yahudilik var m bu Fidel'de Vefa abi?
-Hayr hay r, Fidel ok ilgin bir adam.
diye glyor bykelimiz.
-Yani abi, bir yerde bir iki dn m eker kam
tarlan olacak, baka b i r eye gerek yok!
-Gayet tabii !
diye artk al t m z gzel kahkahalar ndan birini at
yor Vefa abi, kahveler, purolar tazeleniyor. . E l i n o
lu eker kam ndan neler retiyor. Biz rnein, saz
l ktan kestii miz kamlardan glgelik yapmak d n
da hangi sanayi dallar nda yararlan yoruz acaba?
Kimbilir ne ad n bilmedii m iz maddeler var o kam n
iinde . . . Pek de fena deil yani b u kbal lar n durumu,
diye dnyoru m ; ekmek eker kam ndan, ya
palmiyeden , su denizden, al n da oynayal m amigo!
Vu r vur i n lesin , Miami dinlesin !

-Devrimi n ilk y llar nda herey iyiymi. Ameri

kan ambargosu iflahlarn kesmi. Ambargonun ilk y l
ar nda Rusya'dan gelen destekle direnmiler, ancak
bu destek giderek azal p yok olunca iler sarpa sar-

1 46
m.
- U l uslararas sermayeye kaps n amadan
ku rtulmaz bu Kba abicim !
diyor, geldii gnden beri her grd gzel binaya
bakp i geirerek;
-Aah ah , al caks n u binay be y ldzl otel
yapcaks n abicim !
d iye hayflanan Kbalog H seyin .
Kba' n n tpta ve eitimde ok ilerde olduunu
belirtiyor Vefa abi . Her mahallenin muhtar gibi, zel
doktoru varm . Vizite creti falan yok. Doktorun ii
pahal lat rmak iin deiik ameliyatlar nermesi sz
konusu de i l . Doktorun maa bell i , hastan n maa
bell i , tp bedava ! lk balarda ciddi bir retmen eksi
i ve ok sayda oku ma yazma bilmeyen varm . Za
man iinde retmen eksiini kapamak iin yetitiri
len gen retmenler fazlas olumu, derse girme
yen bu onbin kadar retmen maalar n almay sr
d rerek deiik niversite kurslar nda kendi lerini
yetitirip uzmanlayorlarm .
- i izlik?
diyoru m .
-yle b i r ey yok. Devlet sana iini buluyor.
Beenmedin , eyvallah , buyur isizlik maa ! Bu arada
devlet sana baka iler neriyor. O nu beenmedin,
peki . Bunu beenmedin, peki . Belirli bir i neri say
s ndan sonra, diyelim sana nerilen onikinci ii de be-

1 47
enmedi n, devlet o zaman diyor ki : "Senin hemen bir
niversite okuman gerek, senin eitiminde bizim bir
eksiimiz var yolda !" . ak niversiteye yaz l yorsu n !
Devlet eitim masraflar n kar l yor.
-Yok yah u ? Tam bana gre memleket, oku
yamad_ m ne kadar ok niversite var!
diye glyoru m .
-Fidel b i r romantik! Ekonomiden anlam yor.
diyor Hseyin .
Fidel'in devrim hk meti ni kurarken, arkada
lar na, aran zda ekonomist var m , d iye sormas , as l
derdinin b u olduunu ve kendisinin ekonom iden pek
anlamad n ortaya koyuyor gibi . N iye anlas n ? Avu
kat! Kendini halk na adam bir hukuk doktoru . Che
t p doktoru . Kba' n n tp ve eitim konusunda d nya
n n en ileri lkelerinden bi ri ol mas rastlant deil, y l
lar sren plan l programl bir devrimci aban n r n .
Devrimin ertesi gnnden balayarak adan n drt bir
yan na retmenler gnderilerek bir okuma yazma
seferberlii balat lm. Dalara tepelere , en kk
kylere, hastaneler, sa l k ocaklar a l m . nsan
sa l konusunda 1 -0 galip zaten Kba; dnyada en
az ocuk lm Kba'da oluyormu. "Helal olsu n !" un
ingilizcesi var m bilmiyoru m , varsa hep bir a zdan
ba r n ite , lan say n amerikal lar!
Baar l niversite rencilii s ras nda, iktisat
da okumak isteyip buna bir trl f rsat bulamayan Fi-

1 48

del'in , 1 986'da kendisine B rezilya ekonomisini anla

tan o lkenin uzmanlaryla yapt , daha sonra kitap
olarak yaynlanan grmede, ii ok iyi bildii ve bu
durumun kar s ndaki brezilyal lar epey a rtt
apa k grlyor. Altml y llarda bilmiyord u , sonra
m rendi ? Belki de iler sarpa sar nca;
-Getirin lan iktisat fakltesinde okutulan btn
kitaplar !
deyip o okulu evde bitirdi, deli gibi kitap okuyan bu
adam.
- Ekonomik sistemi (zemezken Fidel'in nn
de bir ambargo, arkas nda da kendisini satan hain bir
kbal az nl k var. Taksiye biniyorsun, ek Malecon'a!
Taksimetre amaya nazlanyor ofr; "Aarsam oniki
dolar yazar, h i am yal m sen on dolar ver!" diyerek
s rtyor.
ded i m .
- Evet, o n u hepsi yapyor! Hatta hemen sekiz
dolar olmaz m diyeceksin !
d iye glmsyor Kbalog .
-Hainler! Bana ilk neren ofre ne dedim bi
liyor musun ?
ded i m . Vefa abi merakland :
-Ne dedin?

-Hemen a taksimetreyi, Fidel'in yak n dostuyum , ded i m !

-Alt na sm t r herif abicim !

1 49
diye glmeye balad Hseyin .
-Gayet tabii , be n i Malecon'a getirene kadar tit
redi direksiyonda. Ayrca onu daha da huzursuz et
mek ii n , oraya buraya telefon edip, trke grme
ler yapt m . Adi herif, kendi. devrimine ihanet ediyor.
Komnizm ok gzel bir ey, uygulamas biraz zor,
nk insano l u ok bencil.
- Be ncil deil abici m , adamlar alar!
diye yantl yor beni Kbalog .
-Hay r a deil ler, terbiyesizler! Devletin fabri
kas ndan puro alyorlar, turiste te bir fiyat na sat
yorlar. Devletten maa al yorlar. Devrime ve Fidel'e
ve Che'ye ve insanl a ihanet ediyorlar. Bunlar da
1 980'1erdeki gibi , bir gemiye bindirip gndermesi la
z m Fidel'in.
diyorum .
-Her an yapabilir, o b i r diktatr!
diye s rtyor Kbalog .
-Onu bu biimde sulayan ilk sen deilsin. Sa
n r m kendisine amerikal larn uygun grd bir s
fat. Fidel de bu sulamalara yant olarak diyor ki :
"Diktatr nedir? Sadece kiisel kararlar veren ve ka
rarnamelerle devleti yneten kii. ABD bakam dikta
trlkle sulanabilir. Hatta Papa diktatrlkle sula
nabilir, nk kararnamelerle ynetiyor. Elilerin, kar
dinallerin ve piskoposlarm belirlenmesine tek bama
karar veriyor. Ama hi kimse Papa ya diktatr demi-

1 50
yor! "

diye yan tl yorum alayc s rtmas n . Hseyin bir an

dural yor.
-O baka !
demekle yetinip purosundan f rt al yor.
-Ne baka? Fidel, lkeyi kararnamelerle y
netmiyor. Diktatr aryorsan, al sana, Kanu n Kuvve
tinde Kararname'nin mucidi Turgut zal !
deyi nce de sinirleniyor, zal'a toz kondu rmuyor:
-O byk bir adamd .
- Evet. Hacy hocay arkas na alm takunyal
bir diktatrd . . . Diyelim ki Fidel diktatr. Ne diktatr
be, diyelim ki gangster! Kba tarihine geri doru dikiz
at ld nda egemen gler genelde korsanlar, mafia,
gangsterler. . . Adan n tarihinde, adan n talihi olarak bir
de byle bir gangster gelmi; delikan l gangster! Ada
bundan ok m utl u ! Sana bok yemek der Hseyin !
-Ada mutlu deil abicim !
diye inatla ba sallyor Kbalog .
-N iye? Senin burada be y ldzl bir otelin yok
diye m i ?
Hseyin'le atmam z zevkli b i r ma gibi keyifle izle
yen Vefa abinin muhteem kahkahas inletiyor Ha
vana bykeliliimizi.

1 7 I i NYO'NUN AKI

Otel i-Gece

Resepsiyonda bir karmaa. Feth i otelin tele

fonundan birisiyle konuuyor, ingil izce. Resepsiyon
daki Kabak Elizabeth konuyu pek alg layamam bir
mfetti gibi, bir Fethi'ye, bir onun yan nda dikilmi,
bankonun stne aban m , sabrsz hareketlerle be
deni yaylanan Beyto'ya bakyor. Beyto'nun elinde bu
ruuk bir ka t paras , stnde yaz l bir telefon nu
maras , sanki ii gelmi gibi dingildiyor.
-Ne d iyor?
diye soruyor Fethi'ye, heyecanla. Fethi :
-Bi dakka Beyto. Konutuu m , kz de i l , kom
usu bir herif. Bu nu mara kz n numaras deilmi,
komusunun telefonu . Herif kz a rmaya gitti .
Buna biraz bozuluyor Beyto, bir sigara yakyor.
-Herifin evine mi gelecek yani kz?
-Evet.
-Herif bekar mym?
-Ne bileyim ben Beyto?
Kz n telefonun br ucuna gelii beklentisi s ras nda
Fethi , olup biteni alg lamaya al an Kabak Eliza
beth'e bir ak hikayesiyle kar karya bulunulduu
a klamas n yapyor:

-lt's a love story!

Kabak glyor. Beyto :
1 51

1 52

-Yes !
diye onayl yor ak n , az kulaklarna varma konu
sunda Guiness rekorlar kitab na girmeye aday bir se
vinle. Resepsiyon bankosunun rz na geme eilim
li sallants daha da h zlanyor.
-Sen nerde tant n bu kzla Beyto?
d iye soruyor Fethi .
- Partagas fabrikas na geldiydi y a , fig ran
olaraktan. Orda tant k, telefonunu aidyd m . . .
-Nece konutun sen kzla?
-Konumad k. El iaretiynen anlatk. Elim le
telefon iareti yapt m , yaz bir kada iareti yapt m .
Yor telefon nambr, dedim. Yazd , verd i . . .
Fethi'nin alayl glne, ok ciddi yan t veriyor Bey
to:
-Fakat yle herkese telefon numaras n vere
cek tip bir kz deil yani . . .
-Sana niye verdi peki?
-Bizim aramzda herey bi anda oldu. Hani Veli abi duman sk l mas n istemiti ya, hatta Asuman
abla bana f ra ekmiti , ben de ondan uzak bir yer
lere s kmaya aba gsteriyom , tam bunun nne gel
dim, gz gze geldik. Skt m gzne duman , aka
cktan , hani insan sevdiine aka yapar ya! Gzne
kat duman , ben de hemen elimnen d u man yle bi
da tt m. i te o zaman, bir an byle gz gze kalakal-

1 53
d k. Ne olduysa o an oldu ite. O an herey belli oldu
yani . . .
diye i geirirken Beyto, telefonun br ucundan ses
geliyor.

-Yes!
diyor Fethi . Kar taraf bir eyler sylyor.
-No, he don't speak spanish... 1 speak eng
lish... No, he don't speak english, he speak turkish ! ... The girl, don't speak english? ... Only spa
nish !. .. 1 understand ... Just a moment .. .
diye kesiyor, zetle ; "Bizimki ispanyolca bilmiyor. . .
Ben ingilizce konuuyorum . . Bizimki ingilizce de ko
nuam yor, trkeyi zar zor konuuyor. . . Kz i ngilizce
bilmiyor mu? . . . Yalnz ispanyolca biliyor. . . Anl yorum . . . Bi dakka . . . " demek isteyen telefon kon umasn Fethi , Beyto'ya dnyor:
-Beyto, kz ispanyolcadan baka bir ey bilmiyor.
-Biliyom .
diyor Beyto zgnce.
-Sen syleyeceini bana syleyeceksin, ben
ingilizcesini herife syliyicem, herif ispanyolcas n k
za syleyecek.
Beyto bu duru mdan hafif tedirgin oluyor, ka kalkyor,
duralyor.
-

-Herif de btn konutuklar mz bilecek yani?

1 54
- Evet Beyto.
-Kim mi o herif?
- Komusuymu.
-Bu iyi olmad ite.
diyor Beyto, surat ekiyor, bir sigara yakyor. Feth i bu
s rada telefona;

-Just a moment. ..
demeyi bir iki kez yineliyor, sonu nda Beyto'ya:
-Ne syleyeceksen syle ol u m , herif bekliyor.
diyerek bu yeminsiz terc man konumdan biraz da s
k ld n belli ediyor.
-Nas lm?
diye soruyor Beyto . Fethi bunu ingilizce o herife soru
yor, herif spanyolca kza soruyor, kz spanyolca iyi
yim , demi olmal ki , bunu herifi n Fethi'ye ingilizce
sylemesinden sonra, yani Beyto soruyu soral beri
sigaras ndan ikinci frt n alm ken Feth i ona:
- i yiym i !
yan t n veriyor. Bylece, dilden dile evrilen , incir e
kirdeine eziyet ok dilli telefon konumas , diyalog
lar aras na giren uzun suskunluklar, derin sigara e
kiler ve Kabak Elizabeth'in merakl baklar ara
s nda yle srp gidiyor:
-Onu ok zledim.
-O da seni zlemi.

1 55
-Sahi m i ?
-Sah iymi.
-Yar n ne yapyorm u?
-al yormu.
-Ben onu gene arar m .
- yi !
- yi geceler.
- yi geceler.
Feth i kapatyor telefonu, huzura eriyor, resepsiyon
dan uzakla yor. Beyto Kabak'a spanyolca teek
k r ediyor, sa elini yreinin stne koyarak:

-Gracias !
Resepsiyondan a r ad mlarla bara geliyor, en bata
ki bar sandalyesine tnyor, bir bira sylyor, bir siga
ra yakyor, dal p gidiyor.
Afyon'un kyls . Oraya film ekmeye gelen
bir ekibe yard m ederken al kan l ve beceri klilii
ile dikkat ekiyor, ekibe alyorlar. stanbul'a geliyor,
Beytullah olan ismi Beyto olarak snnet ediliyor, set
iisi olarak al maya balyor. Btn derdi para bi
riktirip bir traktr almak, kyne o traktrle dnmek.
Evli ve kk bir bebei var. A rmeyi seven kader
onu Kba'ya s rklyor ve Beyto ad n bilmedii k
bal figran kza her nedense s r ls klam a k oluyor.
Belki de hayat nda kars ndan baka kad n bil medii

1 56
iin. Bu Karaib rzgar da pfr pfr ok acayip ba
tan karyor tabii adam .

1 8 / MAHFOLMU KBA

Otel i-Gece

-Niye btn pencere camlar k rk ya da kimi

pencereler hi camsz?
-Evler devletin abicim. Adam n kendi mal de
il ki cam takt rs n , onars n .
-Devlet niye takt rm yor?
-Kba'da cam retimi yok. Dardan geliyor,
ok pahal . Devletin buna ay racak paras yok. Bu ik
limde pencere cam da art deil, diye dnyorlar.
-Tropikal bir zm !
Sanki bize kalm Kba' n n tm sorunlar n
zmek! Yirmi kadar trk Chateau M i ramar otelinin
lokantas nda, uzun bir yemek masas n n evresi nde
oturmu on gn nce geldiimiz Kba' n n dertlerine
derman bu lmaya urayoruz. Sinan etin saat
nce indi Havana'ya.
-Mahfolmu buras !
diye girdi otele, formas olan amblem siyah k l yla,
sanki buran n 1 5 1 O y l ndaki hal ini bilir bir ifadeyle,
surat n ekitip dudak bkyor. Ei Rebekka ve olu
Rzgar Kba'da olmaktan ok mutlu grnrken , Si
nan dzeni deitirmeye gelmi bir antikomnist ca
sus gibi sab rszl k ve sinir iinde. Havaliman ndan
otele kadar gelirken araba penceresinden grd iz
lenimleriyle verip veritiriyor:
1 57

1 58
-Buras korku n bir yer! nsan lar m utsuz!
U m utlar yok. Mlkiyet haklar yok. Kiilikleri yok.
-N iye kiilikleri olmas n ? Bak mesela yemek
servisi yapan Margarita, mthi kiilikli bir kad n . He
pimiz ondan ok ekiniyoruz, ondan izin almadan i
e gidem iyoruz!
diyor Rasim.
-Yar n zengin olmak gibi bir umutlar .yok!
diye isyan n srdryor Sinan.
- Evet bu rada milli piyangocu yok, ama san r m
onlar n d a ke dnmek gibi bir dertleri yok, ble
rek kardee yaamaya urayorlar. Ben Kba'y
ok sevdim .
diyoru m .
-Nesini sevdin abicim ?
diye kyor bana.
-Burada hac , hoca, cami , ezan olmamas n ,
an ng rak sesi duyu lmamas n sevdim . . . S k ld m
yurdumun drt bir yan n sarm , binbir elektro ses
ykselticiden birer dakika arayla balayan kakafonik
ezan sesinden, nk bana Hu meyni'yi art ryor,
irtica taraf ndan yak lan an Tiyatrosu'nu an msat
yor, Sivas'ta Mad mak otelinde diri diri yak lan ayd n
lar hat rlatyor, bugn Trkiye'yi yneten epik bir g
leryz tak n m gericileri art ryor, Fetu llah Ho
ca'y art ryor. . . Ama tanry , insan l , adaleti , hu
zuru , zgrl, kardelii art rm yor. ocuklu-

1 59
u mdaki elektro ses ykseltisiz, caz rtsz, cozurtu
suz, uzaktan gelen ezan sesi ne kadar gzel, bir o ka
dar beni insan olmaya a ran bir eydi.
diye yan tl yoru m , sinirl i sorusu nu. Ho bir sessizlik
oluyor masada. Sessizlii Gvercin bozuyor; ses al
cdan ses ykselticiye, oradan duyu rucuya ulaarak
elektronik yolculuunu tamamlayan yksek perdeden
ezan sesinin, sesli film ekimlerini ok aksatt n be
lirtiyor:
-Sonra biri biterken b r balyor abicim . . .
Bazen yar m saat, k rk dakika falan sryor.
- "Dini, devrimimize kar ideoloji olarak kul
lanmaya allan bir dmammz var. O zaman din bi

demi Fidel . Bugn bizim

lkemizde de din Atat rk devrimlerini yok etmek iste
yen bir tehlikeye dnt .
diyoru m .
Hi sze karmadan gl msyor Rebekka.
Muhteem bir kad n . Gzel olduu kadar sayg n , ak l
l ve sevgi dol u . Kba'y , kba mziini ok seviyor.
-Sen burada yaasan , senin tiyatron olmazd !
diyor Si nan .
-Olurd u . Ben patron olmazd m , vergi vermez

zim iin bir tehlike oluyor.

"

dim , SSK'y nasl deyecei m , derdine dmezd im,

yk lan tiyatroyu onarmak zoru nda kalmazd m . Eser
lerimi btn d nya tan rd .
-Evet ama, T rkiye'de yapt n gibi rejimi ele-

1 60
tiremezdin.
diyor Sinan, oturmaktan s kl p masa ile okyanusa ba
kan byk pencerelerin aras nda gezinmeye bala
yarak.
-Buradaki rejim savunduum dzen , benim
eletirdiim Trkiye'de olup biten.
-Trkiye'de kazand n paray kazanamazd n
burda.
Trkiye'de tiyatrodan kazand m arap para
s . Burada yaasam , bt n kbal sanat lar gibi el
stnde tutulur, atolarda oturu rdum , Fidel de ben
den arab esir gemezdi .
-Tamam . Yerle o zaman sen buraya abicim .
diyor Sinan, sini rle.
-San r m yerleicem .
d iyorum . Bir an tak l kal yor bak bak ma. Gl
mden onunla dalga getiimi alg layarak, surat n
ekitiyor, m utsuz bakyor kara gzleri .
- Ev bakyoruz zaten !
diyorken Rasim , bykelimiz Vefa abi, ei Ferzan
ve burada yaad n bildiimiz fotoraf sanats Se
vil Sert gelip kat lyorlar yemein sonuna. Onlar da
Kba'nn gzelliklerini dile getirince, daha Kba'ya
ayak basar basmaz Kba'n n sorunlar m akm olan
Sinan sinirlenerek:
-Kba'da komnist falan yok abicim . Havali
man nda herkese sordum ; "komnist misin?" diye .

1 61
H i alakalar yok. Kba'da iki tane komnist kalm,
biri Fidel, biri de bizim Ferhan !
- kibuuk!
diye dzeltiyor, kendini gsteren mtevaz komnist
Rasim . Jetlek Sinan s k l p ;
-Siz hepiniz umusu nuz abicim !
diyerek uyumaya gidiyor.
Kbalog Hseyi n birden Fidel'in ci nsel yaa
m na geti riyor konuyu her nedense . . . Gerek Fidel, ge
rek Che karya, kza dk nler. Neden olmas n ? Kim
dkn de i l ? Dkn olmayan erkek arkada m yok.
"Devrimci sevimez !" diye bir kural Dev-Gen'te bile
yoktu . Hatta ille devri mci kzlarla sevimek gibi bir s
n rlama da bulunmuyordu. Bir burjuva ya da bir kapi
talist kz becerildiinde, olay Agora meyhanesi nde
kutlan yord u : 1 -0 !
ok kad nlar gel mi gemi Fidel'in, Che' nin
hayat ndan , ocuklar olmu kimilerinden . B rak p git
miler kad nlar , devrim ak imi onlarda.
-Fidel'in de Havana'da becermedii kar kal
mam !
diyor Hseyi n . Olabilir. Helal olsu n ! Kbalog kendi vu
kuat says n yeterli bulmuyor herhalde, Fidel' i kska
nyor.
-Sen de Hseyin olaca na Fidel olsayd n
can m kardeim, bir halk n kurtarcs olsayd n , sen
de sana a k kad nlar n etelesini tutmak vaktini bu-

1 62
lamazd n . Hepimiz erkeiz, hepimiz Maryln Monroe
ile yatmak istedik ve fakat herkese ksmet olmad .
Ben kendi ad ma, artk Maryln ldkten son ra, byle
bir a klamada bu lunmak istemiyoru m , zaten gerek
siz bir polemik olur.

1 9 / RESERVADO

Cojimar DGn ... i-Gn

Ernest Hemingway'i n " htiyar Adam Ve Deniz"

roman na esin kayna olmu, Havana'n n bats nda
ki Cojimar kyndeyiz. Minibsle k rk dakika yol gel
dik. Romandaki ihtiyar bal k bu kyde yaam , ha
yat n kaleme alan yazardan ok daha sonra, 1 06 ya
nda lm. htiyar tesi boyuta gem i adam . le
ne dek, kye gelen her yabancya;
-O romandaki ihtiyar bal k ben i m . O kitap
benim hayat m .
diyerek tan tm kendini . Denizi ve bal k avlamay ok
seven Hemingway buradaki bal k larla dost olmu,
bt n ky ona "Baba" diye h itap edermi.
Deniz k ys nda, kck, saki n , zula bir bal k
ky . Eskiden , Hemingway' in i htiyar adamla ve
baka bal klarla bal a kt zamanlarda bal k
kyym, imdi koy. Dev aalarla evri li doal bir
liman. Koyda bir sr kayk var. Hani Kba'da kay k
yoktu ? Bal k l k devlet taraf ndan yap l yorsa, bunlar
ne kay ? Kba hakk nda her anlat lana inanmamak
gerek demek ki . Fidel'le grtmzde hepsini biz
zat kendisine soraca m zaten.
ekim henz balayamad , al aca m z evin
iinde haz rl klar sryor. Otel sah nesi ekilecek.
1 63

1 64
Otelciyi oynayacak olan Sinan eti n'in planlar ndan
balanacakm . ki katl byk bir ta evin ikinci kat
taki salonu otel girii olarak dzenlenmi. Bir kede
otel lobisindeki figran olarak, ikiz olduklar hemen
anla lan bembeyaz ksa kv rck sal , zayf uzun
boylu iki ikolata renkli yal amca oturmu dama oy
nuyorlar. Filmdeki rolleri bu, fonda dama. Bir yandan
da elleri ndeki ieden rom yudumluyorlar. Aras ra
evreye bakp gl msyorlar. Filmle ve evreyle ok
da ilgili deiller, damaya younlam lar. Dama bu ra
da ok yayg n . Bizdeki tavla gibi . Aradaki fark, biri
zarla ilgili, br sadece beyinle ilgili.
Seti inceleyip kt m evden, ky dolamaya
koyuldu m . San r m bana s ra gelmesine daha ok
var. Ak lalmaz derecede a r y ryor i. Deli gibi sa
bah n krnde kald rd lar. Sabah kahvalts tamamen
meyva kokteyli biimi ndeydi . Hepi miz oruluyuz K
ba'da. Kom nist bir lkede oru tuttuumuz ii n ok
ciddi sevaba girdiimiz kesi n .
Ky n bat ucunda b i r an t var, ortas nda He
m ingway'in bronz bst , denize bakyor glmseye
rek. Baba 1 960'da spanya'ya gitmi, lmcl bir has
tal olduunu renmi, 1 96 1 'de Amerika'ya dnp
intihar etmi. Niin Kba'da dnmemi i ntihar n ?
Amerika, hemen :
-Hemingway intihar etmedi , onu Fidel ldrd !
d iye yaygara yapard mutlaka. lrken de Kba'y

1 65
koru may , kol lamay d nm myd acaba Baba?
Onun lm zerine yasa bou lan bal k dostlar ,
teknelerinde ne kadar bronz malzeme varsa, skp
bir heykelt raa vermiler;
-Erit bunlar , bu kye Baba' n n bir heykelini yap!
demiler. Bylece dikilmi buraya, vasiyetinde ok
sevdii teknesini bu bal k lardan birine b rakm de
niz seven adam n bst .
Kyde Baba' n n mekanlar ndan biri olarak bi
linen Terreza de Cojimar isimli barl lokantaday m . ki
katl , eski bir ta yap n n alt kat ; koridorumsu bir bar
dan , denize bakan kapal bir terasa a l yor, iki yan
denize bakan kocaman pencereler. b r iki d uvarda,
yazar n Fidel'le, ihtiyar bal kyla, baka bal k larla
siyah beyaz bytlm bal k av fotoraflar as l . h
tiyar n ayrca zel bir portresi var, az nda snm bir
puro . Baba'n n oturup yazd rivayet edilen masa,
keyi oluturan iki byk pencereye egemen, gayet
gzel bir nokta. Bir pencereden koyu, b r pencere
den okyanusu gryorsun. Tam otu r da yaz , bir ko
n u m . Masan n ortas na koyulmu Reservado yazs .
Bu masaya genelde pek ki mseyi otu rtmamaya zen
gsteriyorlarm . Srekli rezerve ! Duygu land r yor
beni bu d u ru m . Bizim lkede byle bir ey olmaz me
sela. Rejans' dndm . Bizim ocukluumuzda es
ki nl yazarlar n ismi yazan masalarda, imdi, yeni
ve gc r plaketler var; Orhan Pamuk, Bedri Baykam . . .

1 66
Onlar nki olmas n demiyorum tabii ki , ancak eski a
bilerin isi mleri nerde? Atatrk' n masas nda niin en
az ndan "Mustafa" diye bir yaz yok? Fotoraf ilgisiz
bir masan n st nde as l . Eskilerden bir tek Celal S
lay' n i s m i kalm, art k zor okunan pasl pirin s
t nde . . .
-Tadilat old u , o s rada dm !
diye bir a klama getirmiti bana, bu duruma ok
zldm gren lokantan n sahibi Zinnur han m .
-Tadilattan sonra, bunlar yapt r rken eskileri
de koysayd n z.
dem iti m . Zinnur han m n yan t daha da zcyd :
-Hepsi tadilatta kaybolmu. Bunlar biz yapt r
mad k. Kendileri yapt r p getiriyorlar, biz yapt ryo
ruz. Siz de yapt r n, sizinkini de yapt ral m , hep otur
duunuz bu masaya!
Cojimarl iri yar garsona :
-San r m Baba bug n gelmez. Ben de bir ya
zar m . O yokken masas n biraz ku llanabilir miyi m ?
Zaten onu, b u ky v e ihtiyar bal ky yazaca m .
deyi nce, gl mseyerek buyur etti beni mze masaya,
purom iin k llk geti rdi. Reservado yazs n sayg y
la bir kenara ektim , defterimi yerleti rdim drt ke
masaya. Asl nda Baba' n n yazarken masa ku llanma
d , d uvara dayal yksekl ii bir metre olan rafl
kitapl n n stne koyduu daktilonun karsna ge
ip ayakta ve duvara bakarak yazd n okum utu m

1 67
bi r yerlerde. nsan Ernest Hemingway olunca rivayet
ler m u htel if. Ki m izam an yknn efsanesi gere in
den gzeld i r. Bu d u ru mlarda gerek giderek unutu lu r,
efsane gelir gerein yerine oturur. Belki de bu rada
yazmyor, yiyor, iiyor okyanusa bakyor ve d
nyordu yazmakta olduu ya da yazaca i htiyar ba
l ky . Yazar iin yaz , ille deftere bir eyler karala
mak deildir. Bir yazar otu rm u kuku mav kuu gibi
denize , dalara bakarken zaten yazmaktad r.
Atilla kamera arkas , ben bt n . kameralar n
arkas . Otu rmu yazyoru m . Hemingway'in masas n
da, balant l Kuddusi giysi mle ve makyajl olarak.
Casusluu m u tesbit ediyor kendi Kba filmini eken
Feth i . Bizim Kba filmini eken Rasim baar sz. lk
drt gnk eki mden sonra kameran n net ayar n bir
daha dzelti lemeyecek ekilde bozd u .
- Devaml flu ekiyor abi . Netlemiyor!
-Neresine bast n?
-Hibir yerine basmad m abi.
-H ibir yere basmadan bunu nas l baard n ?
Rasim de a ryor b u olaanst baar s na, dudak
b kyor. Onun bug n ii yok, ky merak ederek
gezmeye geld i , zel kameraman greviyle, kamera
al myor. ekemedik uralar diye delleniyoru m ,
onun h i yle bir derdi yok, kameray bozarak o g
revden kurtu lmuluu nun sevinci iinde . . .

1 68
Defterimi kapatp, Reservado yazs n sayg y
la eski yerine koyup, kll al p kalkyoru m m ze
masadan , yan masaya geip kendime stakoz syl
yoru m . Ben stakozu bitirmeden asistanlardan biri ko
uturarak gelip:
-Buyru n !
derse ;
-Siz nden buyrun. stakozla oru a p gelicem !
diyece i m .
Ben stakozu afiyetle yedikten sonra da beni
arayp soran olm uyor. Saat ondrt otuz su lar ekip
ufak ufak geliyor; yemek molas verilmi. Benim iim
leden sonraym ! Yanda a k bir alanda set yeme
i tezgah ku ru luyor. Tayfun gel iyor sevinle :
-Abi mu hteem planlar ektik!
-Tamam da, ben o planlarda yoku m . N iin sabah n krnde kald r ld m ve getirildim buraya?
d iyesim geliyor. Son anda vazgeiyorum demekten ,
Tayfun'un g neli heyecan n glgelememek ii n .
-Gzel i
demekle yetiniyoru m . Tayfun yemee buyu r ediyor.
Az nce yediimi beli rtip, bir kahve sylyoru m ken
dime. Sa belinde Ahmet ve hep birlikte gezdii 1 3 .
Dev Adam Yavuz geliyorlar yan ma, Ahmet'i n avucun
da gene tohumlar. Her gittiimiz yerden , iek toh u
m u , tropikal meyva ekirdei topluyor. Bahesi var
m , merakl .

1 69
-Bunlar bizim orda yetiir mi acaba?
derdinde.
-Belki yetiir ama, aa gibi olmaz, maydanoz
kadar by r. Daha bymesi iin senin baheyi az bi
raz ekvatora yaklat rmak laz m !
diyoru m , morali bozuluyor ama gene bir ka t peete
ye sararak zenle omuz antas n n dibine yerletiri
yor toh u m lar .
kindi vakti balyor ailenin Sinan'la kar l kl
sahnesin i n ekimi. Sinan, ynetmen oyu ncu olarak
tak lyor olaya. Utanmasa kameray da omuzlayacak.
-Getir getir u kameray , yak n ma getir!
diyor Veli'ye. Sana ne u lan kameran n nerede du ra
ca ndan ? Tayfu n , motor, diyor, bal yor ekim , pla
n n ortas nda, stop diyor oyu ncu Sinan. Stop' u sen
demeyeceksin, ynetmen stop diyene kadar ne mari
fetin varsa gstereceksin. Filmi sen ynetm iyorsun ki !
M isafi r tu rist bir oyu ncu adays n sen burada, kk
bir rolde deneneceksin. Bakaca z baar l s n , bun
dan sonraki filmlerde sen de, Selahattin Duman gibi
byk roller oynayabi lirsi n !
-Sinema yak n pland r abicim !
diye syleniyor. Hangi sinema? Dnya sinemas ad
n a m konuuyorsun? "Close Up" filminden m i sz
ediyorsun?
Geceyars na dek sryor Veli'nin dumanl e
kim leri .

20 I GSELE

Otel -Gece

Don Kiot okudum odamda bir sre . Uyku m

yok. Vakit gece yars . Kapatt m Cervantes' i , bara in
d i m . Old uka kaabalk. Ortada bi r tek bo koltuk var.
T ned i m . Sol ba kimi spanyolca konuan adam lar
tutm u, Mad rid'den , Barcelona'dan konuuyorlar, s
panyollar. Gitarc yaz l m yanlar na, onlarla m u hab
bette . Amigolar necilerse, ie viski am lar, gitarc
da b rakm gitar , onlar n iesi nden sebepleniyor.
ok kt gitar alan bu herif, ki mi akamlar otel lobi
sinde m zik yapyor. Anfisini, kolonlar n evden geti ri
yor, bir keye dzeneini ku ruyor ve s k kafa t l
yor. Subay emeklisi k l kl , iki metre boyunda, olduka
zayf, gzl kl , tak m elbiseli, boyu nba l gitarc be
yaz ten li, mavi gzl . Eskiden sar n m , imdi kel ,
arta kalan yan tylerden anlyoruz sa reng i n i . Onla
r n da bir bl m beyaza dnm zaten . Neeli bir
tip, ota boka glyor.
Bar n b r kesinde, ekibimizin pek ortal kta
grn meyen tipi Birol , etrafna toplanm tekn ik eki
be, dn akam gittii gece klb nde grt , tan
t deiik kbal gen k zlar n fotoraflar n gsteri
yor cep telefonunun fotoraf albmnden. Her foto
raf deitiinde , teknik ekipte n :
-Uf!
1 70

1 71
-f !
-Vay be !
-Biz de hayat m zda kar grdk san yoruz !
gibi inleme titreimli sesler kyor. Bar grevlisi Yol
lukvermez Clara da izliyor olay . Onun ak n l , fo
toraflar de i l ; daha nce hi grmedii foto raf e
ken cep telefonu. Bizimkiler kar lara a r rken kba
l kad n teknolojiye a ryor. Teknik ekip o gece kl
b nn yerini soruyor. Yollukvermez Clara telefonun
markas n soruyor, fiyat n soruyor.
Kba'da ak yok m u ? Var elbette . H u m mal
aklar yok belki . Cinsellik daha nde. Sevimeyi sevi
yorlar. Ka, g yok. Fuhu yaparsan cehennemde
cay r cay r yanars n korkusu yok. in ad fu h u deil
zaten ; sevimek! Yemek, imek, yzmek gibi g nde
lik yaamsal bir fii l . Bedensel bir gereksini m . Cehen
nem yok. Cennet var, cennet buras ite , yaa yaa
yabildiin kadar ve sakin ol, insan mr ok uzun de
il yolda !
-Sevimek iin para istemiyorlar. Sen onlar n
giri parasn deyip gece klbne sokuyors u n. ki
sini dyors u n . i sterseniz yatyorsunuz. Kz ille sevieceiz diye zorlam yor ama genelde seviiliyor, nk ok g zeller! Sen ona bunun iin para da vermek
istiyorsan , eyvallah !
,,

diyor Birol .
- Peki kzlar otele getirebilir m iyiz?

1 72
diye soruyor teknik ekip, neredeyse koro halinde.
-Evet, ama otelin kapcs yirmi dolar al yor.
Yoksa kz otele sokmuyor. Asl nda kbal lar n bu ote
le girmesi yasak.
diye yan tlyor Her Boku Bilen Birol. Kendisi bizden
on gn nce geldi Havana'ya. Barda mteri gibi dur
muyor, bar n i blmne, barmen kzlar n yan na ge
iyor, icab nda mteriye barmen olarak servis yap
yor. P rodksiyonla ilgili fakat sette pek gr l myor,
set d ileri bitiriyor herhalde. Zaman zaman bizlere
kibarca;
-Bir emriniz var m ?
diye yanayor. Bir isteimiz varsa an nda yerine ge
tiriyor.
-Otel personeliyle iliki yasak m d r?
diye soruyoru m .
-Deborrah' n haberi olmazsa, olabilir.
diye yan tl yor Her Boku Bilen Birol .
-Onun haberi olmamas ok zor, personel
derken ben tamamen Deborrah' d nyoru m .
deyince b i r a n duraklad .
- H m m . . . Onu bilemem.
ded i .
- N iye? H e r boku biliyorsun y a Birol !
deyi nce de, a klamada bulundu. Meer Deborrah
otelde partinin grevlisiymi. Herey devletin olduu
ii n , devlet sahibi olduu yerlerin ba na ynetici ve

1 73
deneti olarak bir adam n koymu. yle ya, personel
ku ru m u n para kazanmas derdinde deil ki , her dk
kan n bir patronu olmas laz m . Buran n patronu De
borrah imi ! Ona kavumam n sand mdan daha da
zor olaca anla l yor. San r m nce partiden izin al
mam gerekecek.
-Peki , d iyelim kapcya yirmi dolar verdik, re
sepsiyoncu falan bir ey demez mi?
biim i nde baka sorular yneltiyor Her Boku Bilen Bi
rol'a zamparala kararl teknik ekip.
-Hay r. nk yirmi dolar o geceki nbeti
personel kryor. irketler!
diyor uzman doktor Birol . Byle bir serven iin ki mi
dolarlar gzden karm teknik ekip, Birol nderli
inde h zla o gece klbne gidiyor, bar ferahl yor.
Yollukvermez Clara, nihayet ben imle ilgilene
rek iki mi sunuyor, hemen ad ma bir fi a p st ne
ezbere bildii oda numaram yazyor. retemedik u
kad na yolluk raconu nu. Yolluk istiyoruz, hemen he
saba yaz yor. lk ikiyi yaz, ikinciyi yaz, tamam , yollu
u niye yazyorsun? Senin cebine mi giriyor? Kbal
lar n byk b i r blm elele vermi dzenin rz na ge
erek Kba'y soyuyorken senin bu gayretkeliinin
anlam ne? Ayrca bu akam bizim teknik ekibin vuku
at m nasebetiyle irkete giri yapacak yirmi dolarlar
dan sen de pay n alacaks n . stelik ok kararl gitti
bizimkiler, h ibiri yalnz dnmez. Has lat n z iyi yan i

1 74
bu akam . Versene urdan bir yolluk, en az ndan bu
durum un erefi ne, gt kad n !
Clara'n n aptal surat na bak p bunlar d
nyorken, pat diye gen gzel bir kad n geldi bara.
Bak nd . Gl mseyerek arkamdan geti , Birol' lardan
boalan sa tarafa, ortam zda bir koltuk bo b raka
rak oturd u . Aram zdaki koltua antas n koyd u . Ba
kt k. spanyolca iyi gecelerletik. ikolata renkl i , iri
dudakl ho bir kad n . Olduka ksa bir mini etek giy
mi. Bara tnediinde etek giymemi gibi old u . Bir ko
kakola syled i . Biraz sonra kolay su nan Yolluksev
mez Clara, iece i kend isine bar n b r ucunda otu
ran kel beyin smarlad n belirtince;
-O zaman , bira!
dedi ispanyolca, etek giymi de giymemi kad n . Cla
ra kolay geri ald , smarlayc kel beye gidip sipari
deiikliini belirtti . Kel bey uzu n kahkahalar atarak;
-Ne isterse isin !
ded i . Son veremedii kahkahalar iinde duru m u , iki
arkada ve gitarcya anlatt . Gitarc at gibi olmak
zere, hepsi birden glmeye balad lar.
Bele biras na kavuan kad n antas ndan si
gara kard , benden ate istedi . akma m uzatt m .
Yakt sigaras n , akma geri verdi. Teekk r etti , s
panyolca bir ey deil, ded i m . Sigaras ndan bir iki ne
fes, biras ndan bir f rt ald ktan sonra saati sord u . Ge
ceyars n am bulunuyor Havana'da zaman . Kolu-

1 75
mu uzat p saati mi gsterdim. Tekrar teekk r ve bi
ey diil leen muhabbeti miz, ismin nedire ulat . Ad
n n Gisele olduu ve ispanyolcadan baka bi r dil bil
medii anla ld . kald bizim turfanda, kem k m is
panyolcaya. Mem leket neresi? inden mi? Ne i? Gi
sele'in Havanal olup havaliman nda bilgisayar ope
ratr olduu ortaya kt . O nas l girebil iyor peki bu
otele, kbal olarak?
Bar n br taraf ndaki ispanyol amigolar, bira
smarlad klar kad n n onlarla deil de benimle mu
habbete girmesini hi dert edinmed iler. Ben olsam
bozuluru m . Biray biz smarlad k, bak kar n n yedii
naneye ! Bizde olsa byle bi r olay, ekip vu ran olur
val la. nce beni vururlar yani. Olay n bizi m mem le
kette gememesine krettim .
Birden Gisele bana doru eilerek, memeleri
nin neredeyse ucunu gstererek, daha alak sesle,
daha zel eyler olduunu kavrad m gizemli bir an
lat ma koyu ldu . Dediinden hibir ey anlamad m
belirttim . Gisele kalkt , lokantadan geerek, bar n ar
kas ndaki kasa blmne gitti , yan nda bir garson
amigoyla geld i . Amigo ingilizce evirmen olarak ara
m za girdi ve Gisele'in beni mle yatmak istediini , onu
al p odama gt rmemin yeri nde bir davran olaca
n syledi . Ben pek oral olmay nca konuyu kavra
mad m d nerek ayn szleri daha yavaa ve ta
ne tane yineled i . Duraklamam zerine:

1 76
Beenmedin mi? Baksana, ne gzel kz!
ded i . Sabah altda kalkaca m , bu gece istesem de
byle bir maceraya tak lamayaca m anlatt m . Gise
le srarl :
- Daha sabaha ok var !
diyor gzmn iine seks bakarak.
-Evet.
diye destekliyor onu pezevenk garson amigo. Onun
derdi ii bitirmek ve avantas na kavumak. Odaya ka
d n atmak iin kapcya yirmi dolar verilecek. Bu yirm i
dolardan pezevenk garson amigo da pay n alacak.
Personel odalara kar at lmas ndan ok mem n u n .
Garson bizi anlamam z zere babaa b rakt . Gise
le glmsyor. Sama bir durumla kar karyay m .
N e yapaca m bilemiyoru m . Gisele b i r ara tuvalete
gitti , o s rada h zla odama kaarak kurtard m , Debor
rah'a saklad m iffetimi.

21 I iLiNGi R ROLANDO

Otel i-Gece

ki gndr odam n iskambil ka d biim anah

tar kapy am yor. Sok, kar bir numara yok. S rek
li k rm z k yanyor, sanki ben yanl odan n kaps
n zorl uyormuum gibi .
-Todo Turqu ia me reconase. Pero, m i puer
ta ne me reconase!
biim i nde, "Bt n Trkiye beni tan yor. Ama odam n
kaps beni tan m yor" anlam l , resepsiyonu elendi
ren cmlelerle, gnde bir ka kez burunlar na doru
sall yoru m iskambil kad ms anahtar kart . Her oda
ma g i ri iin grevli ler telsizle ilingir amigo Rolan
do'yu a ryorlar. Resepsiyonun kars nda otu rup
puro iiyorum , uzun bir zaman dilimi sonunda, elinde
anahtarl kla Rolando geliyor. Birlikte odaya kyoruz.
Kap n n ayrca, bildiimiz gibi delie girerek iinde
baaryla ters takla atan madensel bir anahtar var,
onunla ayor kapy , odama kavuuyorum .
Oda kaps n aan dzenein bataryas nda bir
kerizlik olmu. ki batarya uzman amigo bu sabah ,
kap n n nne tezgah kurup kilidi skp batarya de
itirmekle geirdiler, deien bir ey yok. Odam n
kaps beni tan mamak konusundaki srar n srdr
yor. Bilgisayarda bir z mb rt n n deitirilmesi gereki
yorm u, o iten anlayan grevli d ijital amigo otelde
1 77

1 78
yokmu !
ekimden gelmiiz, yorgunum. Odama kp
du almak istiyorum . Resepsiyonun kars ndaki l
koltukta gene anlamsz bir Rolando beklentisindeyi m .
N iin Rolando'daki anahtar bana verm iyorlar? O ona
laz m m ! Ona ne laz m , tamamen bana laz m ! Oda
da bir ey unutsan Rolando aran yor. Kendisi elinde
anahtar silsilesiyle resepsiyonda nbette deil ki !
Odana m kcan? nce resepsiyona Rolando ge
reksinimini bildireceksin ve bir puro yakacaks n . Re
sepsiyon telsizle onu bulacak. Bir tela resepsiyona
ulaan Rolando, konuyu alg lay p anahtar si lsilesini
almaya g idecek, eyrek puro iimi sonra gelecek.
Asansr n nnde bir iki puro frt bir beklentiye ge
ilecek. Asansr a rmaya yarayan dmeler, bas
mal deil, svazlamal ! Bas nca iine giren bi r ey,
yanan bir k durumu yok. O noktay svazl yorsu n.
yi svazl yabi lmisen bir iki puro f rt ndan sonra geli
yor nazl asansr. yi svazl yamayp asansr beklen
tisinde baba bir cohiba puroyu yar layan var. Fakat
otelin hakk n otele vermek laz m , asansr beklerken
tam bir puroyu bitirip izmaritini asansr yan ndaki kl
le atan hi grmed im.
Resepsiyonda nbet deiti , benim ikolata
renkli Marilin geldi . Oda anahtar sorunuma ok zl
d n , istersem oday deitirebileceimi syled i .
Oniki gndr burdayz, odaya tamamen yay l m du-

1 79
rumday m . Toparlanmay denemek bile sama olur.
stelik gn sonra saray sahneleri nin ekilecei
ok k bi r otele geecei m . O toparlanmay gne
yaym m kafamda. Frans zca bi leni bulmuken Don
Kiot bilet ii ni halledeyim , diye dndm . Marilin
not ald , konuyla i lgileneceini , tiyatronun, balenin
parasz olduunu, benim iin yer bulabileceini, bunu
Deborrah'la konumas gerektiini ve beni sevdiini
syled i . Ben kar ak m itiraf ettim . Tam yak n plan
pmek zereydik ki , Zeki Alasya:
-ok gzel bir yer buras abicim !
diye girdi otele. Marilin'i pemeyerek Zeki abiyle
pt m . Y l lard r grmyoruz. Yan ndaki arkada
Jlide'yi tan t rd .
- yi ki geldik u Kba'ya, hi gremiyoruz
yah u !
dedi. Cebi nden kard , bizim tiyatro mdriyetin
den bana gelen ince dolar zarfn uzatt ve harl k ve
ren bir baba tavryla:
-Al ocuum buralarda paras z pulsuz kalm
s n z ! Gle gle harcay n !
dedi. Bavu lunu yle ortada b rakt . Neeyle ktk lo
bideki geni koltuklara, Kbalog H seyin , Rasim,
Necm i , Fethi , sard k etraf n , hem memleket, hem
Zeki abi zlemiyle. Tayfun geld i :
-Hogeldiniz abi , geldiiniz i i n teekk r
ederim . Size ki mi ek sah neler yazd m .

1 80
-Samalama olum , ben bu rol kk diye
kabul ettim . lk defa Kba'ya geliyorum , gezecei m ,
grecei m yerler var. im gcm var benim Hava
na'da! Sak n rolm bytme, ne kadar kltrsen o
kadar memnun oluru m .
d iye arl yor Zeki abi.
Yemee geiyoruz. O orba geliyor. orbay
kubak i nceleyen Zeki abi, takiben neler yiyecei
ni soruyor, Margarita sinirle geri kalan sayyor. Zeki
abi daha deiik bir kay nt dndn zetle
a klayarak, yemek l istesi istiyor. Ona, nmze ko
yulan orbayla balayan mnnn prodksiyon tara
f ndan dendiini, zI yemek istendiinde bunun bi
ze geirildiini a kl yoru m .
-Geirsinler olum ! Biz buraya askerlik yap
maya gelmedik. Bir bavul parayla geldik. Daha demin
sana zarf iinde ka milyon dolar verdim . Sen niin
bu anlams z orbamtrak eyi iiyorsun?
deyince ben de bir mn rica ediyoru m Margari
ta'dan . Evet lan , iki kiilik paella, tek ba ma yiyicem !
Rasim de mn istiyor. Necmi'nin ba kel m i ? Fethi
kz lba zaten !

-Menu por favor!

ok keyifli geiyor akam yeme i .
-Kba'da ok gzel gecelerimiz olacak abi !
diye bizi kand ran Kbalog Hseyin , genelde h zla
yemeini yiyip arazi oluyor. Atlyor kiral k arabas na,

1 81
doru Havana. H ibir gece beraber kmad k. Devrisi
sabah kahvaltda soruturuyoruz :
-Geceleri sen nereye gidiyorsun Hseyin ?
-Havana'da ilerim var abi.
diye glmsyor. Bu akam aram za kat lan Zeki a
biyle biraz ilgilendikten sonra, ona;
-Yoldan geld i n iz, yorg u n s u n uzd u r. Siz bu
akam istirahat edi n , yar n gece datrz!
diyerek gene kayboldu . Zeki abi devrisi gece da ta
ca ndan emin olarak dinlenmek zere odas na eki l
di. Yemek sonunda sabah sfraltda kalk, sf ryedi
onbe otelden hareket gibi bir sap kl k a kland .
-Svazlatt rmay n belan z !
diye ba rd m , derin sessizlik old u . Daha sakin de
vam etti m :
-Ben sete gelip aryo ve k haz rlanmas n
beklemekten usand m . Oyuncu olarak dyorum ,
oynayas m geiyor. Her bok haz r olunca otele tele
fon edi n , geliri m . Bir sefer de siz beni bekleyin !
dedim . syan m hakl bulundu . Dier oyu ncu arkada
lar da ayn ikayette bulundular. Set haz r olunca al
d r l mam za karar verildi . O ana dek h i sze kar
mayan yard mc ynetmen Yksel bana:
-Abimsin. Sayg duyar m . istersen kar yu
kar odaya, dv beni , elimi kald rmam, ama belama
kfretti rmem. Kimse benim belam svazlayamaz !
gibi garip bir k yapt . Herkes birbirine bakt . Bela-

1 82
s Yksel'in nesi oluyor ki ? Anas deil, bacs deil.
yi bir ey deil ki zaten bela, el srdrtmem tavr bi
raz garip. Bela tam tersine, grld yerde hemen
svazlanmas gereken bir ey deil m i ?
-Afedersin Yksel , ben senin kiisel belandan
sz etmed i m , genel olarak bela demek istedi m . Sen
belan ok mu seviyorsun?
ded i m .
-Hay r abicim mevzu o deil. . .
diyerek, b i n dereden su naklederek, konuyu felsefi
boyutuyla ele alarak uzun bir a klamada bulunduysa
da, onun neye ierledii tam anla lamad , muallakta
kald .
Odama gitmek zere ayaa kalkt mda, Ro
lando konusunu hat rlad m . Resepsiyona gidip Mari
lin'e ba l l m bildirdim. O da bana, benim iin yan p
tututuunu itiraf etti . Telsizle Rolando arat rmas na
koyuldu.
- Rolando'yu beklerken seviebileceimiz bir
yer var m ?
dedim Marilin'e.
-Sevimek, Rolando'yu beklerke n gibi bir
zaman dilimine s kt rlmamal !
diye yantlad .

22 / ARABIN i NT i KAMI

Playas del Este / D-Gn

Minibs / i -Gn

Dublrm Osvaldo ile ilk kar lamam z. Ben.

Kuddusi olu nca o Carlos olacak, ben Carlos'ken o
br . Herif bana olduka benziyor. Nerden bulmu
lar? Gz benimkinden biraz daha maviye al yor,
sa reng i , ten rengi tamamen ayn . Kba'da da ar
ambal lar m var yoksa? Benden daha gen, elleri
benimki nden biraz daha kk, parmaklar daha ince.
Sa n benimki gibi t ra ediyorlar. By yok, Neri
man aynen benim byktan yapt rtm , pt yapt ryor.
Kostm de giyi nce baya benzedi herif. Bir ara Asu
man onu arkadan grdnde, ben zannederek,
omzu na doku nup trke bir eyler sorm u. Tiyatro
oyu ncusuymu Osvaldo. Bir Dario Fo oyunu prova et
mektelermi. at ispanyolca, pat ingilizce muhabbet
ediyoruz. Havana'da izleyebileceim tiyatro oyu nu
soruyorum . u an pek bir ey yokmu, prova edilen
oyunlar varm . Tiyatrolar srekli oynamazlarm bur
da. Y lda ikiyzelli kez sahneye kt m syleyince
gz dnyor. nanam yor. Sayy yan l anlad n
sanarak tekrar ettiriyor.
-Nas l oynuyorsunuz ikiyzelli oyun u ?
-Matine, suare, turne . . . Deli gibi oynuyoruz ite Osvaldo !
1 83

1 84
-ok mu izleyici var?
-Hay r. Hepsi ayr gnlerde, ayr saatlerde
gelmeyi seviyorlar.
Playas del Este'deyiz gene, okyanus kys nda
d n sah nesi ekilecek. Hava gnlk gnelik, Ok
yanus sakin bugn. Dn akamki isyan m sonucu bu
sabah dokuz otuzda ald lar bizi otelden . Elli kadar ka
d nl , erkekli fig rasyon var. Ayrca hepsi birbirinden
gzel, karnaval giyimli, k ba ortada oniki dans
kz. Orkestra da var. Set karmakar k. ikolata ren
gine boyan p Carlos ol mam gerek. Neriman makyaja
girime derdinde ancak sette yle haz r bir d u ru m
yok. lkay han m kumsaldaki b i r koltukta ay iiyor,
yan nda baka bir koltukta Asuman cep telefonuyla
mesaj al p mesaj veriyor. Gelen uzun mesajlar yer
yer gl mseyerek, aras ra kahkaha atarak okuyor,
yepyeni bir uzun mesaj yaz l m na koyuluyor. Rasim
denizde, yzyor. Dn sah nesinin ekilecei yerde
h u mmal haz rl k sryor. Zafer, Sa belinde Ahmet
ve 1 3 . Dev Adam Yavuz eksik tamam l yorlar. Yeni
edi ndii has r ftr apkas n n alt nda, yznde her
zamanki tebessm, kameraman Vel i fazla gelen
kesmek iin palm iyeler aras na bezler gerd iriyor,
nyo bir palmiyenin tepesine ulamaya urayor. G
vercin hindistan cevizi aac n n tepesine erim i bile,
bir yandan kendi yerken, ona buna da aatan kopar
d h indistan cevizleri at yor, te yandan ona at lan

1 85
ipi tutma abas nda. Yemek molas ndan nce pek bir
ey ekilebilecek gibi grnmyor. Zeki abi, bir k
ede Fethi ve Necmi'ye bir eyler anlatyor, ok gl
yorlar. Sinan etin , elinde ok ilevli isvire aks ,
hindistan cevizinin suyunu ime al malar nda. Ara
s ra okyanusa bakyor. San r m u an kafas ndan ge
en ey; M iami'ye kam bir kbal ailen i n , bu radaki
fertleriyle bir televizyon program nda buluaca ,
kendisi n i n M i am i 'den s moki nle su naca salya
s mk bir canl yay n . Kba'ya kamlarla, Kba'dan
geti rilm iler ak n birbirlerine bak yorlar stdyoda.
Kucakla n bakiim yle, d iyerek om uzlar na vuruyor
Sinan . . . Byle eyler dnd nden eminim, hind is
tan cevizinin suyunu iiinden bel l i . Hatta bu film olur
lan , fikrine erimitir. Akam yemeinde bana bu nu
senaryo olarak yazmam nerebilir. H i ndistan cevizi
nin bedava oluu , t m bu yemileri n herkesin oluu
kon usuyla h i ilgili deil.
- Herey haz r olunca boyars n ben i Neriman.
diyerek yrye kyoru m sahilde. Kumsal n arka
taraf nda bir derenin stndeki kck kprden ge
erek ula lan , gl kys nda bir a k hava kahvesine
ulayorum . Amigonun biri gl kys ndaki iskeleyi
onaryor. skeleye bal iki tane kano var. Dev bir ke
iboynuzu aac sarkyor gln stne, keiboynuz
lar n n boyu ell i , altm santim . Sanki kei deil de,
geyik boynuzu. Bir ekspresse kahve sylyorum .

1 86
T rk kahvesi gibi ufak bir cezveyle piirdii kahveyi
getirip fincana boca eden senyorita:
-Pelicula?
diye soruyor, heyecanla. Film yerine bu szc kul
lan yorlar. Onayl yorum . ekimi izleyip izleyemeyece
ini soruyor.
-Si senyorita !
ok seviniyor. Dev keiboynuzlar na dal m , keyifle
puro ttt r rken asistan Defne gelip beni buluyor, se
te davet ediyor. El ediyoru m kahveci senyoritaya, o
da tak l yor peim ize. Defne olaan sinirli yryy
le bizden epey nde gidiyor, senyoritayla biz daha Ak
deniz, gayet rahvan bir ahenkteyiz. Senyorita t rke
bilmedii iin af diliyor. Ben trk olduum iin z r di
liyoru m . U la yoruz ekim yerine.
Zeki abi nin h ibir laf yok bu sahnede, d
nde nikah kyan papaz jest ve mimikle oynuyor,
hepimizi gld ryor, halinden memnu n . Sinan' n da
laf yok. Yan mda oturuyor. Kravatyla madalyalar m
siliyor, srekli roln bytyor. Fakat bugn dnden
baar l , gelecek vadediyor; aferin Sinan ! Asl nda hi
biri m izin laf yok, hepimizi n bulunduu genel ve kala
bal k dn sahnesi ekilecek.
Vel i k dzeltiyor, reflektr dzeltiyor, gene
gayet a r i lerliyor i. Prova yapyoruz. Kbal figras
yon srekli k k rdyor. Bir iman senyora glme krizi
ne giriyor.

1 87
Kbal lar bile gldne gre filmimiz ok
komik abicim !
diye seviniyor Tayfu n. Daha sonra anla l yor ki , pro
va edilmekte olan sahneye deil , figrasyon grubu
nun aras nda oturan , filmde fulbol tak m n n antren
rn oynayan , onlar n nl komi i , televizyon star
Hilario Pefa' n n fs r fs r yapt espri lere glyorlar.
Kv rc k k r sal , orta yal , f ld r gzl bir adam . Ne
sylese, glyorlar.
G ne batmadan tamamlanyor eki m . Herkes
toparlan yor, benim makyaj m n sili nmesini bekliyor
oyu ncularla dolu minibs . Neriman bir yandan , Besey
bir yandan , ben ortadan , sil sil km yor bu ikolata
rengi fondten.
ok zor kan bir malzeme bu . . .
diyor Neri man . Kula m n iine , parmak aralan ma ka
dar boyan m m . Arkadalar bekletmemek ii n , bir
tomar makyaj silme mendili alarak atl yorum minib
se . Havana'ya kadar siliniyoru m .
- D u almadan kolay kolay kmaz o !
diyor Neriman.
-Bu kadar zel bir fondtenin zgn bir silicisi
yok mu Neriman ?
-Vard r, ama bizde yok.
-Yani birine sr lecek ve bir daha h i silinmeyecek d iye mi dndn?
soru mu yan tsz b rakyor.

1 88
-ok zor imi bu Rasim abi . Ben bir daha
hayatta fil mde oynamam !
d iye yeni balad oyunculuktan ikayet ediyor, yor
gunluktan bezmi Alev, yan nda oturan Rasim'e.
-Hakl s n Alev. Gelecek y l resim sanat n de
ne, g lklerini yle bir elekten geir, olmad br y l
heykeli denersin !
biim inde yan tl yor Rasim, onun a k farkla auta gi
den szlerin i .
M inibsn radyosu nda alan kba arks na
yer yer elik eden Rebekka'y neredeyse azarl yor Si
nan :
-Ne anl yorsun u kba mziinden, h i anla
m yoru m Rebekka!
Sonra bana dnp:
- Evde de var bu kba mziklerinden . Devaml
al yor. O evde yokken ben k ryorum o CD'leri !
diye dert yan yor.
Deli gibi silinmeyi srdryorum . Sil sil bitmi
yor fondten. Bu ikolata rengi makyaj n film boyun
ca ba m a bela olaca n alg l yorum.
- Hit arap !
d iye dalga geiyorlar benimle.
-Arab n i ntikam ' n biliyorsunuz de i l mi?
diyoru m , rahat b rakyorlar beni .
- Neym i arab n intikam ?
diye soruyor, merakl Neriman.

1 89
-Shakespeare'in Otello'su . Otello'yu filmde
oynayan herif bu makyaja ok g ck olarak, yat ryor
makyajcy yere ve setin ortas nda saatlerce rz na
geiyor!
deyince ben , Neriman' uh bir glme al yor, Hava
na'ya kadar durup durup glyor bu ie.
-Makyajc yard mcs na bir ey yapmyor m u ?
diye sorunca Besey, minibste herkesin siniri bozulu
yor, toplu glme krizi .

23 I ALFREDO AKBA

Cardenas Soka I D-Gn

Gene en yoksul mahallede, Cardenas soka

ndayz. Karnaval sahnesi de bu rada ekilecek. Kar
naval dzenleyen bir irket var, onlara ciddi para
denmi. Birebir gerek bir karnaval yap lacak film
ii n . Figran bulucu , mama k l kl iman kad n gene
k n devirerek dola yor ortal kta. Kuafr kzlar Celi
na ve Yanai bir sokak berberi gibi tezgah am lar
makyaj karavan n n nne, figran kzlara sa ba
yapyorlar. Yol boyunca aryo raylar deniyor. So
kak karmakar k ve ok kalabal k, haz rl klar ace
lesiz koutu rmalar biiminde s ryor. Balkonlarda
ayn insanlar, on gn nce b rakt m z yerdeler. San
ki geen zaman iinde h i k m ldamam lar. Sokakta
tek de iiklik, keba ndaki zemin kat evinin bir ye
rine sva yapan , Aydemir ve Erdin Akba kardelerin
ortancas olduuna karar verdiimiz, her ikisine de
acayip benzeyen, az snm sigaral am igonun
kald r mda har karmas . Onu ilk grdmz gn
yle kalakal m t k Rasim'le. Akba kardelere ben
zerlii acayip. Erdin'in az biraz yal s , Aydemir'in
birazc k genci . O gn kendisini Alfredo Akba ism iyle
vaftiz etm itik.
-Ne zaman bitecek bu herifi n sva ii ?
1 90

1 91
diye soruyor Tayfun .
-Biz balayana kadar biter, daha haz r deiliz.
diyor Yksel . Sonra Alfredo Akba' daha canl al
maya tevik ii n , yan na gidip;
-Haydi amigo Akba, sal lanmayal m , abuk
svayal m !
t r nden t rke syleniyor, e l kol iaretleri yapyor,
saati ni gsteriyor. Amigo Akba bir an d u rup ona ters
ters bakyor, ispanyolca bir eyler sylyor, ayn a r
l kta iini srdryor. Yksel alttan al yor:
-Tamam amigo Akba, bi ey demedik, No
lento ! Presto ! Presto !
diye kollar n havada evirerek, ii h zland rmas n is
tiyor. Saat ondrt otuz, soka n ortas nda dikilmi
kahve iiyoruz. Gece al aca m z iin bu sabah e
ki m yoktu . Ge kalkt m . Kahvaltya inmed i m . Odam
da marketten ald m peynir, zeytin ve stle kahvalt
ettim . Don Kiot okudum biraz, aa inip kahve itim .
Saat onte kt k otelden.
Dn akam , Zeki abinin babalamasyla, ye
mei Havana'da bir bal k lokantas nda yemeye ka
rar verd ik. Sinan :
-Benim davetlimsiniz!
ded i . ti raz etmedik:
-Saal Sinan . ok a z !
Zeki abinin i nternetten bulduu El Rincon de Pepe
isimli yere gideceiz, Sinan , Rebekka ve Rzgar e-

1 92
tin , Zeki abi , Jlide, Necm i . Ekibin en iyi spanyolca
konuan olarak, yedi kiilik minibs taksinin nne,
ikolata renksiz s rc amigonun yan na otu ruyo
rum . En ispanyolca bilirliim dierlerinin bu dilde tek
kelime bilmemesinden kaynaklanyor. Gitmek istedi
imiz yeri belirtiyorum s rc amigoya. Kendisi, sz
konusu Pepe'nin yeri ve katedral evresindeki benze
ri lokantalar n ok tu ristik ve gereksizce pahal ol
duunu, eer deniz r nleri yemek istiyorsak, bizi ok
gzel ve ucuz bir lokantaya gtrebileceini dile geti
riyor. Yem insiz bir evirmen olarak durumu ekibe ilet
tim .
-Olum herif bize b i kaat ayor olmas n ?
ded i Zeki abi .
-Biz Pepe'den a m yal m abicim . Boktan bir
yere gtr r bizi imdi bu herif, sinirimiz bozulur.
ded i Sinan .
-Bunun bi arkada n n yeri vard r, bizi oraya
gt rp avanta alacakt r.
dedi Necmi . Pepe' nin yeri konusundaki srar m z bil
dirdim src amigoya. Herif bizi daha hesapl ve g
zel yere gtrmek konusunda kararl .
-Uzak m oras ?
- Hemen iki sokak ilerde.
diye yantlad s rc amigo. Peki o zaman , dedik.
Gtrsn oraya, bir bakal m , beenmezsek katedra
l i n oraya gideriz.

1 93
ki sokak tede, stnde isim yazmayan byk
demir kaps bir avluya a lan kk irin bir bahe
iinde, verandal tek katl bir ahap ev. ki ikolata
renkli gen kad n verandaya kp gleryzle kar la
d lar bizi . G zel bir yer. Verandada ve oraya a lan
kk salonda masalar var. erde bir masada iki kii
yemek yiyor. stakoz var m ? Var. Beyaz arap? Var.
Gzel . Src amigoya, sadece iki dolar tutan taksi
paras n verip teekkr ediyoruz. Byk bir yuvarlak
masan n evresine oturuyoruz. nce deniz r nlerin
den nefis mezeler, arkas ndan muhteem stakoz ve
bal k zgaralar geliyor. Bizi kand raca n dnd
mz src amigonun, delikan l olduu ve bizi Ma
My's isimli bu lokantaya getirerek bir kyak yapt an
la l yor. Byle amigolar da var ite !
Mason olduunu kimseden gizlemeyen Zeki
abi ;
-Mason olduunu syleyebilirsin , ama baka
birinin mason olduunu a klayamazs n !
kural n bel irtti kten son ra, Havana'da bir mason der
nei olduunu, Kba'da ok mason bulunduunu
sylyor. a ryoruz, elikili geliyor bize bu d u ru m .
Meer devrim s ras nda Fidel'in silah arkadalar n
dan biri olan Oscar Alcade nemli bir masonmu.
Devrime byk katklar olmu. Masonlar devrim s
recinde Fidel'e destek vermi ve sonras nda varl kla
r n srdrmler. Akam yemeinde masonluk zeri-

1 94
ne gel iiyor muhabbet. stat Orhan Hanerl iolu'nun
doyu msuz sohbetine tan k olmu biriyim . Mason ar
kadalar m var. Masonluk hakk nda bilgi sah ibiyi m .
Zaman zaman ;
-Gel seni bizi m locaya alal m .
dedikleri oluyor.
-Mason olmasam , sek Ferhan olarak kalsam ,
san r m masonluk iin de ok hayrl olur karde ! Ay
rca bizim tiyatroda k rksekiz tane loca var!
diye yan tl yoru m . Buradaki cemiyete gitmek iin ta
k m elbise bile getirdiini anlatan Zeki abi , kbal
kardeleriyle tan man n heyecan iinde.
Kr sal , ikolata renkli l bir mzik grubu
gel iyor lokantaya. ki gitarc , bir eli marakasl ark c ,
amigo amcalar olduka yal lar. Y llar n derin izgi le
ri var, devrim ncesinden kalma yzlerinde . al p
sylemeye balyorlar. nce , aranamesine hepimi
zin kat ld Guantanamera , sonra Comandante
Che G uevara . . . Bir sr versiyonu var bu ark n n .
Uzun havas bile var. Bunlar d a farkl sylyorlar. Me
lodi ayn , ritm farkl . Kimi zaman , yer yer melodi de
farkl . Deimeyen tek ey szler. Halk trkleri gibi
ite . nk bu bir halk trks , kbal lar n onun ld
rlmesinden sonra yakt klar , akla syledikleri bir
a t. Arana mesine kat ld m z bu arky , zell ikle
"Comandante Che Guevara" sat r n biz devrimci bir
mar gibi sylyoruz, kbal lar nki hi de yle sert de-

1 95
il, ok yu muak ve hzn dolu . . . Che, onlar iin ken
di lkelerinin zgrl ad na savam bir arjantinli
kahraman . Devrimci tak m n oluumu s ras nda Fidel
ona belirl i bir rtbe verince , bu kbal lar aras nda hu
zurl uk yaratm . Bunun zerine Fidel "lkelerinde
domad halde kamm onun iin seve seve aktma
ya hazlf olan kiilere

"

teekk r eden bir konuma

yapmak zorunda kalm, Meksika'daki devrim ncesi

haz rl k gn lerinde .
Cep telefon trafii sonucu lokantaya, Alman
ya'dan az nce Kba'ya ulaan Vural ger, Kbalog
Hseyi n , Alev, Figen, Aya, Neriman ve Gkhan gel
diler. Masa salonu igal edecek bii mde byd .
- Eskiden ok ucuzd u , ok gzeldi buralar.
diyerek Havana'n n yirmi y l ncesini anlatt Vu ral
bey. Sevil Sert ile bir caz klb nde buluma szmz
olduu ii n , Sinan , Rebekka, Rzgar, Necmi ve ben
oradan kalktk. Bizim yuvarlak masan n hesab n Si
nan ded i . Daha dorusu olunun cebine bir tomar
para sokmu;
-de olum !
ded i . Rzgar kard demeti , kimi dolarlar b rakt , ye
niden cebine soktu neredeyse hi incelmemi deme
ti .
La Zorra isimli nl caz klb nde bulutuk Se
vi l'le, oraya ulaan Tayfun da bize kat ld . Kk, lo

1 96
ve ho bir bar, toplam yirmi masa yok. Sk s kya do
l u . Bir yerlere ilitik, kocaman bardaklarda margarita
lar getirdi garson senyorita. Mandolin ve gitar alan
bir italyan ikili dinledik. ok baar lyd lar. Esas baba
orkestra sah neye yerleirken gece gne dnyordu
Havana'da.
- Nereye gidiyorsunuz? As l imdi bal yor!
d iyen Sevil'i orada b rakarak otele dndk. Sinan caz
klbnde de hesab dedi. Rzgar dedi yani . Gzel.
Teekkr ederiz. Aramzda en zengin sensin Sinan ,
tabii ki sen deyeceksin. Antikomnist aan n eli tu
tul maz. stelik komnist bir lkede bulunuyoruz.
Kimde para varsa o verecek. Olan n cebindeki bir
tomar dolar hepimizin Sinan yolda !
Sokakta ekim haz rl sryor, saat onbe
old u . Denen aryo raylar sklp baka bir yere
ta n yor. Bu sokaa ad verilen Cardenas, 1 956'da
Meksika'n n eski cumhurbakan imi. O s rada Mek
sika'da devri mi planlarken hapse den Fidel ve Che
ve arkadalar n hapisten ku rtaran , bir anlamda Kba
devriminin gaz n veren adamm. Che'nin bir sz
geliyor akl ma: "Sokak/an baka bir aa ait grn
mez tozlarla kapl. " ok eskilere gidiyor kafam . Che
ile Fidel'in Meksika'da ilk kar lamalar . Birlikte hap
se girileri . Hepsi azad olduktan sonra ierde kalan
Che'nin serbest b rak lmas iin Meksika polisine ve
adaletine ciddi rvetler vermeler, niin?

1 97
-B rak n beni , gidin. Ben Arjantinliyi m , bir bi
imde y rtar m . Sonra dnyan n bir yerinden gelir, si
ze kat l r m .
diyen Che'ye;
-Seni b rakmayaca m !
diyerek Fidel'in Che'yi bekleyii ve Granma isimli tek
neyle devri me doru yola k.
Bu m uhteem hikayeyi dnyoru m soka n
ortas nda, duvardaki boyas dklm Che resmine
bakarak.
H ava kararmadan nceki sahnenin ekimin
den vazgeilerek gece iin hazrla balan yor. Ava
re geiyor zaman Cardenas soka nda. A r a r sva
yapmay srdryor Alfredo Akba, aznda snm
sigaras .

24 / PROLONJ E KAHVALTI
Bykelilik konutu D-Gn

Aral n ondrd, pazar. Tatil gnmz. Ha

va zaman zaman yamurl u , gkyz gri kara. Byk
bir bahe iinde geni ferah bir ev. Baheyle hemze
m i n kocaman bir teras , teras n n havuz. Gkyz
ne t rman m palmiyeler, ad n bilmediimiz aalar.
Hi grmediimiz rengarenk iekler. Sa belinde
Ahmet' i n , tohumundan gtrsek bizim bahede yeti
ir m i , d uygusu ndayz hepimiz.
- Fakat bunlar n toh um zaman deil ite !
d iye hayflan yor Ahmet. Ucu buca grnmyor, ha
vuzun arkas ndan balayan bahenin. Usasmazca
s na gzel, cen net gibi bi r yer. Bykeli lik konutu n
dayz. Bykeli olas geliyor insan n . Altar kiilik,
alt tane beyaz rt l yuvarlak kahvalt masas haz r
lan m terasa. Yan odada mkellef bir kahvalt a k
bfesi , eit eit reeller, zeytin , t rk peynirleri , ha
lan m yu mu rtalar, sucuundan , past rmas ndan ky
mal ve peynirli pidesine kadar var. Vefa abi ve zarif
ei Ferzan allah na kadar bir trk kahvaltsyla a r
l yorlar bizi . Bizim usu l demlenmi aylar iiyoruz yal
dzl ay yldzl porselen fincanlardan . Cubanacan
semtindeyiz, genellikle elilik konutlar n n olduu es
ki gzel evler var sokakta. Yan m z Amerikan By1 98

1 99
kelilii konutu . Fidel'in evi iki sokak tedeymi. Pek
yak na yerlemi amerikal lar. Uydudan gzetl iyorlar
d r onlar o evi . Fidel de biliyordur bu durum u , o evde,
ona gre tak lyordur. Bu yzden birden fazla evi var
demek ki . Comandante, suikast atlatma uzman .
Uyanan geliyor. Asl nda sabah onbi rde bekle
niyord uk, ancak geceki karnaval ekim i sabah be
buukta bittii iin ekip perian. Biz onte ulaan,
Neriman , Besey, Rasim ve Necmi'den oluan bir k
k grubuz. Vu ral ger, Zeki abi, J lide, Kbalog
Hseyin , Alev ve arkada Figen bizden nce gelm i
ler.
-Yahu nerdesiniz? Sabahtan beri pidelerin et
raf nda kedi gibi dolan yoru m , ldm al ktan !
diye zel kahkahasyla kar l yor her geleni Vefa a
bi . lkay han m , Asuman, etin ailesi ve a r a r ge
cenin yorgu nluunu atamam teknik ekip geliyor. Se
vil Sert ve Kba'daki t rk renci Bertan' n da kat l
m yla saat ondrt sular tamamlan yor k rk kiiye ya
k n tak m . Kahvalt zlemi ekip deli gibi sald ryor
a k bfeye . Beyaz smokinli t rk bir garson m utfaktan
mu ntazaman takviye yapyor odadaki uzu n masaya.
Alt arl gruplar halinde oturuyoruz masalara. Ev sa
hipleri , tek tek btn masalar dolayorlar. lkay
han m Ferzan han mla daha nceden tan yorm u,
derin muhabbete giriyorlar. Hayran kald m z evin
gzelliinden sz ediyor herkes. Lan yle bir evim

200
olsa, topik d uygusu hepimizin beynini t rmal yor.
ekim saatinin sabaha sarkmas ndan tr
karnaval sahnesinde oynayamayan bykelim ize
ma sahnesinde bir rol bulunuyor.
Genel muhabbet bug n Tikrit'te bir zel s
nakta e l e geen I rak devrik lideri Saddam Hseyin
stne. Henz televizyon izlememi olan bizler genel
bilgiyi bykelimizden al yoruz.
N 'apcak acaba imdi Amerika Saddam' ? Sa
n r m yarg lanacak. Amerika'n n sava sebebi nkle
er silahlar bulunamad l rak'ta. Neyle sulanacak Sad
dam ?
-Btn dnya grd ki Saddam' n gznn
stnde nkleer bir ka var!
m diyecek Amerika'n n bakan kovboy?
- Halk na eziyet ediyord u !
diyecek belki . Olabilir. Sana ne? Sana m kald I rak
halk n ve bt n dnya halklar n kurtarmak? Bunun
iin I rak halk n n fikrini ald n m ?
-Gel bize hkmet ol , ey Amerika!
m diyor rakl lar?
Zeki Alasya ve Vural ger s k bir tarih mu
habbetine giriyorlar. Tarihimizde olup bitmi garipl ikle
rin bugn hala, sinemamzda ya da tiyatrom uzda i
lenemed iinden dem vuruyor Zeki abi.
Art k kbal olmu, orada yaayan Sevil Sert,
soyad n n tersine mthi yumuak, ho , g zel bir ka-

201
dn. Havanal bir arkada olmu, ylece gelmi, tak l
m buraya. Seviyor Kba'y , bu adada olmaktan ok
mutl u .
Akam stne dek sren ok keyifli kahvalt bi
tim inde Hseyin bykelimize, gerek bugnk a r
lama, gerekse iin ba ndan beri ekimler iin sala
d kolayl klar iin teekkr eden , gzel ve duygulu
bir konuma yapyor. Sonunda hepimiz alklyoruz.
-Yapmay n , alatacaks n z beni ocuklar!
diyor, gzleri dolmu Vefa abi . Ayr bir alk da ev
sahibesi Ferzan han ma. Alklar, her nedense :
-En byk Trkiye !
biim i nde slogan atmaya dnyor.
-Yava olun ocuklar, yan bykeliliklerden
Saddam' n yakalan n kutluyoruz sanacaklar!
d iyerek glyor Vefa abi.
Kba' n n geleceinden konuarak tamamla
nyor sohbet. Herkesin merak Fidel'den sonras .
-Fidel'den sonra i bitmitir abicim .
diyor Kbalog Hseyin . B u dnceye kat lmayanlar
var.
-Bir i htiyac n z olursa ltfen beni aray n . Yir
midrt saat emrinizdeyim . Buras sizin eviniz.
diyerek kap lardan uurluyr bizi d nyan n en kral
bykelisi, adam gibi adam Vefa abi . Zaten yle ol
masa n iin Erol Gnayd n ' n dostu olsun ? Erol abi
adam olmayanla grmez ki . Taksiyle otele dner-

202
ken , Dileri'mizin yllard r sars l mayan klas n d
nyoru m . Askeri darbelerden sonra oraya, buraya as
ker eli ler gnderilmise de, paalar emekli olup dar
beler seyreldike, koruyabilmi demek ki Dileri ta
k m belirli bir st dzey izgiyi .
Fidel'den sonras n'olucak? Edindiim izleni m ,
sezgim diyor ki ; b i r ey olmayacak, baka birisi gee
cek baa. Belki biraz daha genileyecek ynetim kad
rosu ama kbal lar bu dzeni savu nacaklar, nk
doya doya yaad klar ba msz kbal l ktan gurur
duyuyorlar.

25 / i GO

Devlet Konukevi I DGn - i -Gn

Bt n gece bavul toplad m . Chateau M i ramar

otelinden sabah erken ayrld m , Marilin'le peme
den , Deborrah'a yle bir doru d rst sar lamadan .
Kabak Elizabet resepsiyondayd , kabaca vedala
tk. Kbalog H seyin arabasyla beni Cubanan sem
ti nde, saray sah nelerinin ekilecei otele geti rd i . Yol
boyunca balant l ilingirim Rolando'dan kurtu lmu
olman n sevinci iinde pu ro tttryorken, Kbalog
gittiimiz yeri n muhteem , gerekten saray gibi bir
otel olduunu, tarihi ve ok gzel bir binan n otele
evri ldiini, ok rahat edeceimi, bize orada sadece
yedi oda verildiini, btn oyu ncu arkadalar n orada
kalamayaca n , kendisinin de bir odas oldu unu an
latt .
Bir grevlinin her iki yana at grkemli dem ir
kapdan giriyor arabam z, orman gibi bahenin orta
s ndaki yoldan , klasik yunan heykeli taklitleri aras n
dan ta yap n n mermer stunlu kaps na gel iyoruz.
Dev palmiyeler, tropikal aalarla evril i , sm rge d
neminden kalma iki katl bir sarayck. Hseyin ieri
dal yor. Ben elimde bavu l , anta, peynir, zeytin , ek
mek gibi eyler ieren market naylon torbas , beklen
tideyim . Bir an nce odama kavuman n derdi nde
yi m . Otel kapcs , bavul tayc falan yok ortada. Ba203

204
vulumu mermer merdivenlerden srkleyerek giriyo
rum ieri , resepsiyon aranyoru m , yok. Mermer ze
minli, stu n l u , gzel bir giri hol , bir kemer alt ndan
avluya a l yor, sa tarafta geni bir mermer merdi
ven ikinci kata kyor. Sol tarafta k bir salon . Eya
lar tamamen antika. Ortal kta kimse yok. Avluyu tura
lam H seyin geliyor. Resepsiyon soruyorum .
-Yokmu!
diyor. Avl u taraf ndan beyaz nlkl , elinde tozbezi te
m izliki kad n geliyor. Hseyin ona odalar mz soru
yor. Bir sre konuuyorlar, sonra kad n nde, Hseyin
peinde, ben onlar , bavul beni izleyerek her biri farkl
mermerden yaplm stunlarla evrili, drt kesinde
binaya a lan byk kap lar n bulunduu avlunun sa
dibindeki kapdan geerek nolu odan n kaps na
ulayoruz. Kad n cebinden kard bir anahtar k
mesinin iinden setii anahtarla kapy ayor, buyur
oluyorum . Oda ok gzel ve geni, ahap, ekmeceli
bir al ma masas , iki byk yatak, pancurlu koca
man pencereler arka baheye bakyor. Banyo ferah
feza, elbise dolab ideal . Keyifle yerleiyorum . Peyni
rim i , zeytinimi buzdolab na koyuyoru m . Giysilerimi
asyorum , ama rlar m ekmecelere t kt ryorum.
Ekip avludaki eki m iin haz rl k halinde.
Asistanlara beni taciz etmemelerin i , odama yerleme
al malar iinde bulunduumu bildiriyorum . Onlar n
da daha fazlas n istedikleri yok zaten, burday m , el-

205
le rinin alt nday m . Elimde ispanyolca szlk, oda ka
ps n aan kad nla odamdaki eksikler konusunda g
rme halindeyim . ampuan yok, sabun yok! Kad n
bir yandan istediklerimi getirirken, b i r yandan d a ge
ceyi burada geiremeyeceimi anlatmaya urayor.
Ona attore principale olduumu bel irtiyorum . Ba
rol oyuncusu olmam kad n ok etkilemiyor. Nas l ya
ni? Kba'da kime sylesem ok iddetli sayg uyand
ran b i r s fat m b u beni m . Cahil kad n , attore prin
cipale kavram n edinememi. Kbalog Hseyin orta
da yok. Kad n n cehaletinden ikayetimi Gner'e
a kl yorum . Konuyu irdelemeye koyuluyor.
Avluda ekim balyor. Avlunun ortas na bir
bstm yerletirilmi. lk kez gryorum , olduka ba
ar l , bana benziyor. lk plan n ikinci tekrar nda ya
mur bal yor. ekime ara veriliyor, yemek molas .
Giderek anlatt klar n n birbirini tutmamas , ve
yakalad m z kimi yalanlar ndan tr bu sabahtan
itibaren ismi Yalan Rzgar Hseyin olarak vaftiz edi
len Kbalog yemek s ras nda bana a klamalarda bu
lunuyor. Meer buras onun sand gibi be yldz bir
otel de i l , Fidel'in nemli m isafirlerini a rlad dev
let kon ukeviymi, rnein bana verilen odada Yaser
Arafat m isafir olarak kalm. yle bir konuk olduun
da burada h izmet eden bir personel bulunuyormu.
Bu gibi duru mlar d nda, akam belirli bir saatte ka
pan rm , zaten burada akam dokuzdan sonra al -

206
ma ans m z yokmu ! Biz burada Yaser Arafat ko
numunda deil de, film ekimi yapan ekibin ki ralad
mekanda bulunuyoruz. Eski otele dnmem gerekiyor.
Bana gene Chateau Miramar'da bir oda ay rt lmas
n syl yoru m . nolu odan n sadece ekimler bo
yu nca bana verilen bir yer olduunu alg l yoru m . Ol
sun bu da bir ey, sokak ortas nda dikilmekten iyi .
G nlerce al aca z burada. Sette byle bir odam
olmas gzel . Baka mekanlarda byle bir ans m
yoktu . Kamera arkas nda bir yere dikilip ya d a bir
sandalyeye kp roln dnmek, syleyecein
szleri d nmek olas deil, mutlaka bir kafa konfek
siyonlayan bulunuyor. Yard mc ynetmen Y ksel
bun lar n en tehl ikel isi , beklenti s ras nda yanap, si
gara paketi ni uzatarak;
-Yak bi sigara abicim !
diye, b r elinde akmak haz r, konuya girip kendi
memleketi olan M ula' n n Ula yresinden gln
olaylar anlatyor, oran n ivesiyle.
-Yksel, niin tlyorsun imdi kafam ? Bak
birazdan ekime gireceiz.
-Abi , byle bo bo bekliyorsunuz. Ben can
nz s k lmas n , oyuncu luunuz dmesin diye sizi e
lendirmeye urayoru m .
diye glyor.
-Syleyeceim laflar d nyor, iimden on
lar tekrar ediyoru m , rahat b rak beni Yksel .

207
c mlesiyle uzaklat rmam , be dakika sonra yepyeni
bir Ula hikayesiyle ba ma reklenmesine engel ol
muyor. Bu bak mdan iyi oldu bu oda; Yksel'siz bir
alan. Ayrca burada gn boyu bir rolden bir role gee
ceim ii n ikolata renkli makyaj mdan tr srekl i
du almam gerekiyor, byle bir odan n zorunlu luu
var. Sinir bozucu olan saatlerce ura p yapt m ba
vu l u , yeniden yapmak. Sabah bir otelden k yapp
bu raya geliyoru m , akam buradan k yapp sabah
ayr ld m otele giri yapaca m . Ne kadar h yarca.
Yalan Rzgar Hseyin'in buran n otel olmad n bil
meyerek, elimde bavulumla, zeyti nimle, peynirimle
beni buraya geti rmesi de az salaka deil tabi i .
ak r ak r yamur ya yor, d ekim ler yar
na kald , i sahneler ekilecek.
-Bana Kba'da h i yamur yamaz, dediler!
diye , bo bo gkyzne bakyor Tayfu n .
-Ki m syled i , Hseyin mi?
-Gayet tabii abicim .
Havana'da aral k ay hep yamurlu olurmu.
Her gn belirl i saatlerde yamur ya yor. H seyin'in
bunu bilmemesi de acayip. Hi aral k ay nda gel me
mi demek ki Kba'ya. Bu ne bii m Kbaloj i ? Filmi
mizin geri plandaki ad : ans Kapy Zorlarken Kap
Gayet ddial !
Yemekten sonra odaya geldiimde yata n
stnde gezinen bir dev kertenkele ile kar layo-

208
rum . Dikkatle inceliyorum tipi , kertenkele deil, bu bir
iguana. Hayvan gibi bir ey! Hayvan zaten. At m
pencereden odaya girmi. Onu gr nce geceyi bu ra
da geirmeyeceime seviniyoru m . Kendisini go
ad yla vaftiz ediyorum . go daha vaftiz treni tamam
lanmadan, kula na kez go diye fs ldanmadan
ka p geni yata n alt na saklan yor. Gzden rak ol
mas daha sinir bozucu .
- go , yavrum , gel buraya!
gibi yakla m lar ma yan t vermiyor. Odadan kaca
n v e yuvas na gideceini umarak btn pencereleri
a p sete dnyoru m .
leden sonra iki plan aras , yay ld m oda
daki eyam yeniden bavullamakla urayoru m . go
ortada yok. Her odaya geliimde sesleniyoru m . Yant
vermiyor. k p gitti mi acaba? Yata n stne bir not
da b rakmam . Kimbilir ne ho kad n lar gelip gemi
tir bu odadan , Yaser Arafat'tan ve benden nce . Ya
ser'in byle bir nu mara yapt n sanm yoru m . Benim
de go'tan baka vukuat m yok. Ayrca onunla ara
m zda bir iliki olmad , sadece arkadaz. Chateau
Miramar oteline ayn akam geri dnn tek teselli
veren yan akm Marilin ve hayat m n kad n De
borrah'a kavuacak olmam . Onlarn akyla tutuarak
yeniden t kt ryorum bavula hereyi . Bir tabaa pey
nir koyup b rakyorum yata n ayak ucuna, belki
go'u n karn atr d iye.

26 I BUENOS NOCHES ROLANDO!

Otel i-Gece

Yklendi t kt rd m bavulu Gvercin , ben

antay s rtlad m , bindik minibse devlet konukevinin
n nden , Chateau Miramar oteline geri dndk. Re
sepsiyonda Marilin.
-Sizi gitti dediler, ok zlmtk.
-Seni ok zledim, geri dndm m i amor!
Ak m Marilin dnmden ok mutl u , fakat gndz
den otele bana bir oda ayrlmas iin telefon edilmi
olmas na ramen, resepsiyonun byle bir konuyla ye
ni kar lat gzmlendi. Marilin kaps balant l i
lingir Rolando olmadan a lamayan , terkettiim 3 1 0
nolu oday isteyip istemediimi sord u .
-Hay r. Bu otelde geri kalan gecelerimi Ro
lando'suz geirmek istiyoru m .
ikolata renkli ak m baka b i r oda bulmak
zere bilgisayar n faresini svazlamaya balad . ok
svazlamal bir otel buras . Asansr svazlamal , re
zervasyon svazlamal . Gvercin tepemde dikilip dur
masa ben de Marilin'i svazlayaca m .
-Saol Gvercin , teekkr ederim .
ded i m . Bara doru uzaklat . Tam Mari lin'le babaa
kalaca z, arasan bulunmaz Rolando peydahland .
209

21 0

-Buenos noches Rolando !

Otelde oda durumu gayet s kk. Zaten k rk kii bizim
ekip. kinci katta bir oda isteyip istemediimi sordu
ak m .
- Kaps n tek ba ma aabi leceim bir oda m ?
-Evet.
-Tamam Marilin.
Rolando bavulu yklendi kahramanca, asansr bek
lentisi muhabbetine getik. ki asansrden biri , bir
haftad r bozuk. nne ku llan lmaz iareti koymular,
iptal edilmi. Bozuk olmayan asansr geliyor, biniyo
ruz. Usul usul ve gayet ge kapan yor kaps , art k ka
panmayaca ndan emin olduu nuz bir an.
-Nas ls n Rolando?
-Bueno ! Ya siz?
-Bueno Rolando.
-Nas l gidiyor pel icula?
-El continua Rolando . Pero, mucho yamur!
Uyg u n svazlamalar sonucu asansr bizi ikinci kata
ulat ryor, yeni odama getiriyor beni Rolando. Eski
sinden ok kk, boucu bir oda. Denize bakma
makla kal m yor, nmdeki teras n ard ndaki palm iye
aalar na, daha ok teras n yksek korkuluklar na
bak yor. O odada kalamayaca m belirttim . Durumu
anlayla kar lad Rolando, birlikte resepsiyona geri
indik. Marilin zg n , Rolando szgn. Yeniden bilgi
sayar aleyisselama dan ma svazlamalar na koyul-

21 1
du , ikolata renkli ak m , franszca uzu n uzun z rler
dileyerek. Bir oda buld u , ancak o da, anahtar taraf n
dan a lamayan , Rolando balant l bir odaym . De
mek baka oda kap lar nda da var Rolando'suz a la
mama d u ru m u . Ben bir pu ro yakarken Marilin yeni bir
oda arat rmas n n svazlamas na balad . Rolan
do'yla ispanyolca bir eyler konutu lar. Kimi odalarn
kap lar n n a l p a lmad n sorduu anla l yor,
Rolando' nun yan tlar hep olumsuz ba sallamal . De
mek ki bir sr odan n kaps n n kolu Rolando'ya
mahku m . Marilin'in svazlayan eline dal m , purom
dan ksa aral kl nefesler al yoru m . Bilgisayar n fare
sini svazlaynda mthi bir cinsellik var. Ellerinin
ok gzel lii de iin cabas .
-Faren olay m abla!
c mlesinin ispanyolcas n , bunun franszcas n n bir
anlam olmad n d nrken, puroyu yar l yordum
ki , ak m nc katta Rolando balant sz 303 nu
maray kefetti .
-Teekkrler mi amor!
Asansr svazlama uzman Rolando , pek bekletme
den ulat rd beni nc kattaki odaya. Biz kapy
aarken , bitiik kap araland , lkay han m grnd.
-Buenos Noches lkay han m !

-Buenos Noches ayol ! Bu raya m geldin?

Hani orada kalacaktn?
-Geceyi bir iguana ile geirmek istemedim l-

21 2
kay han m .
Anahtar kapy at ! ok sevindi m . Byle bir mucize
kars nda Rolando da sevindi. N iye sevinmesin, her
a lmayan kap ba na bela oluyor. Girdik ieri , Ro
lando'ya teekkr ettim , s k bahi verdim gitti . Pey
nir, zeytinli market k n m yerletirmek zere mini
bar bak nd m . Odada buzdolab yok! Yeri var, buzdo
lab kald r lm . Bavulu ve k n m b rakarak sinirle
kt m odadan . Asansrde , Marilin'i gr nce sinirimin
geeceini de gz nnde bulundurarak, eski odam
Rolando balant l 31 O n u maraya raz oldu gnlm.
H i olmazsa denize bakyord u o oda ve mini bar var
d . Resepsiyona ulat m , Marilin'in ba kalabal k. ki
yeni gelmi mteri ile ispanyolca bir eyler gr
yor. Grmenin bitmesini beklemeye koyuldum . A
k m , onlarla sren ok gereksiz grmesi s ras nda
bana glck ve gz szmesi yntemiyle;
-Bi dakka, u herifleri yol edeyim , hemen kol
lar na at laca m sevgilim !
demek ister duygular n aktarmay ihmal etmed i . Laf
lar bitince o adamlar Rolando ile asansre yneldiler.
Marilin'e son gittiim odada mini bar olmad n ve o
oday beenmediimi, kaps a lmayan eski odam
3 1 0 numaraya raz olduumu ve kendisine ba l l
m a klad m .
- Mal esef! O oday az nce asansre binen

21 3
beylere verdi m.
dedi ok zlerek ve bana bal l n bildirerek.
-Nas l yani? 3 1 0'un kaps onarld m ?
-Hay r. ylece kabu l ettiler.
Otelde bozulan h ibir ey onar lmyor, devreden ka
r lyor.
-Asansr?
-Bozuk.
-Evet ama, ka gndr bozuk.
-Evet.
diyorlar, byk bir doall kla grevliler.
-Otelin patronu yok ki ikayet edesin !
diye i geiriyor Yalan Rzgar Hseyi n . Onar m yn
temi olmad iin bozulan bozulmu olmakla kal yor,
B plan uygulan yor! Sonunda Marilin bana bei nci
katta, biraz havaland rma grlts olan , denize bak
mayan bir oda buld u . kt m baktm odaya, anahtar
kaps n ayor, olduka geni ve ferah , buzdolab
var. Denize bakmas n n'olucak, odada oturup denize
bakacak vaktim mi var? Hemen benimsedim 503 nu
maray .
Uzand m yataa at m Don Kiot' u , yar m say
fa okuyamadan uyumuum . Yorgunluumun ninnisi
havaland rma gr lts .

27 I LA PALOMA

Otel i-Gece

Fidel ile randevumuz n'oluyor? Grebilecek

miyiz? Ona sormam gereken eyler giderek oal
yor. Bizi ka dakika kabul eder? Sete gelecek mi? Ne
zaman gelecek? Sa l k nedenleriyle bt n randevu
lar n iptal etmi! Bu Hseyin'in bir yalan m ? Gerek
m i ? Bizim al nm bir randevumuz var m yd ? H ibir
zaman bilemeyeceiz. Dn Hseyin cebinden eski si
yah beyaz bir fotoraf kar p gsterd i . Yirmi yl nce
ekilmi, Fidel, Vural ger, Hseyi n ve kbal yetkili
ler.
-Biz palavra atm yoruz burda, kendisiyle bir
ka kez grtk abicim .
diye gerindi . Biz d e grebilsek iyi olurd u . Ona sor
mak istediim bir ka soru vard , soramad m iimde
kald .
Barda sadece Gvercin var, lokanta blmn
de yalnz m , arap imekteyim. Sinan etin yurda
dnd , hepimiz daha zg r ve komnist h issediyoruz
kendimizi. Gecenin ilerlemi vakti . Kimisi yatm , ki
misi Havana'ya gezmeye gitmi. Otel lobisi bombo ,
baston k l kl gitarc sanki youn izleyicili bir konser
deymi gibi kendini paral yor. Gvercin aras ra elik
ediyor ona. Havana'da bu kadar kt gitar alana
rastlamad m . Gitarc olamaz bu herif. Belki de kimbi21 4

21 5
lir hangi eker kam fabrikas nda bilmemne m
hendisiyd i , melasse ile begasse'yi birbirine kart r
d iin bu raya gitarc olarak srgn geldi. . .
Resepsiyonda hayat m n kad n Deborrah var.
Bu gece nbeti. Uzaktan kesiyorum onu. O da beni
kesiyor aras ra. Ne zaman kavuaca z biz bu kad n
la? Nas l kavuaca z yani ?
- B i dakka benim odaya gelebi lir m isin De
borrah ?
diyemem ya. Onu bir akam yemee gtrmeliyi m .
rnei n H otel ngilterra'ya. i sterse o otelde kal rz,
yok bizim eve g idelim derse onun evine gideriz. Mari
lin'i de yemee gt rmem gerek. kisini de ok sevi
yoru m . l bir yemek olamaz herhalde bu. Ayr ayr
gt rmem daha doru olur. Bt n bu ileri s raya sok
mam laz m , urda iki haftam z kald .
Otel kaps ndan Gner giriyor, resepsiyondaki
Deborrah'la bir eyler konuuyor, bar n n ndeki g
rlt l konserin iinden geip lokantaya ulayor, otu
ruyor masama.
-u bizim onbe dolar maalar ne zaman
deyecekler Gner?
-Malesef o paralar alam yacakm z abi.
-Neden?
-O para bizden vergi olarak kesiliyormu!
- Para lkeden km yor yani !
Ay pettin be Fidel, ereveletecektik biz o on-

21 6
be dolarlar ! Grebilsek rnein, bunu sylerdim
ona. Gner, bir kadeh arap teklifimi kibarca reddedi
yor, yorgun olduunu syleyerek yatmaya gidiyor.
Gvercin ve gitarc birlikte La Paloma'y sy
lyorlar. Bu da genlik ark lar m zdan biri . H i anla
m n bilmeden ezberleyip ne kadar ok sylemiizdir,
plakalarda dingildeyerek dnen k rkbelik elii nde.
Szlerini tam alg layamad m z yerleri renmek
iin srekli batan dinlemeler sonucu plak bozulmu,
biz La Paloma'n n ne demek olduunu renemeden
de, ark n n modas gemiti zaten. Sadece ismi kal
m akl mda. Meer gvercin , demekmi ispanyolca.
Bu yzden btn garson kzlar taraf ndan, sevecen
likle, La Paloma ad yla a r lan Gvercin Mehmet
iin al p sylyor gitarc . Bar ve lokanta blmnn
allah Margarita da kat lyor zaman zaman arkya.
Bizim ki zurna gibi . Onu ilk kez byle sarho gryo
rum . stndeki Che res.i mli krmz tiorta srekli iki
dk lyor kadehinden. Gitarc n n da ay k olduu sy
lenemez.
Otel kaps ndan hepsi Che Guevara tiortlu
Zafer, Sa rm Ah met, 1 3 . Dev Adam Yavuz, Her
Boku Bilen Birol ve Che Guevara bereli Gkhan giri
yorlar glerek, elenerek. ak rkeyif olduklar , bir
alemden geldikleri belli. Asansr n beklentisinde
neeyle birbirlerine iyi geceler dileyip, lzumundan
fazla pp odalar na kyorlar.

21 7
Gitarcya elik etmekten sk lan Gvercin, yal
patyarak giriyor bardan lokanta blmne, bana s r
tarak kadeh kald r p kapya en yak n masaya k
yor.
-1 don't no abicim !
diyor ve bir sre, bilmediinin ingilizcesini durup du
rup tekrarl yor. Neyi bilmiyor, o anla lamyor. Tatl bir
tip. inin eskisi ve ustas . zemeyecei sorun yok.
O duvar ordan yok edi n , denilse, an nda yok eder o
duvar .
-Onu yapamayz abi !
yok szlnde.
-Bi dakka abi .
deyip giriiyor ie.
Dn gece pahal bir ispanyol arab atrp s
k bahi b rakt m iin nemrut kad n Margarita'n n
yz glyor b u akam . Benimle ak halinde. Her an
beni dansa kald rabilir. Ciddiyetinden beklenmeyen
byle panik ataklar var Margarita'n n . Adama sert
sert bakarken , birden alan mzie uygun ad mlarla
masaya yaklap, ak diye dansa kald rp, serte ken
dine doru ekiyor adam . Daha ok Kbalog H se
yin'e yapt bir numara bu . Bana h i yapmad . Bu ak
am yapacak gibi bir hali var. Zaten pek aday yok bu
gece, Gvercin ve ben varz. ngilizce olumsuz beya
nat na son veren Gvercin'in u an szm olduu gz
nnde bul u ndurulursa, tek aday m . Ben asl nda De-

21 8
borrah'tan bekliyorum o serte kendine doru ekme
leri , fakat onda bu beklenen sald rgan l k yok. Bir ie
daha syledim o araptan , uarak mutfak blmne
gitti Margarita.
Gvercin aniden ay larak;
-Ah . . . Aaaah !
diye inlemelere , masalara vurmalara geiyor. Sevin
le arab m getiren Margarita onu masada bateri solo
ekmemesi konusu nda uyaryor.
-Hayrola Gvercin , n'old u ?
diye soruyoru m .
-Sorma abi !
diyor ve uzun sredir kendisine bunun sorulmas n
bekleyen , art k sab rszlanm bir sarho olarak giri
yor konuya. Meer karnaval sahnesinde figran l k
yapan kbal b i r kza abay yakm . Ak deilmi as
l nda. Seviyormu onu, insan olarak. Kendisi de, aile
si de ok iyi insanlarm . Bir sredir set sonu , her ak
am bir marketten al veri edip el leri naylon torbalar
onlar n evine gidiyormu, yemek yapyormu, birlikte
yiyorlarm . Bizimki tamamen i gveysi durum unda.
-Gvercin , niin Fidel'in bakmas gereken aile
ye sen bakyorsun? Senin gvn ne, erci nin ne?
Manyak m s n sen?
-Manya m abi !
diyor, bir sarhoun alamaya gemesinden nceki
haliyle. Ksa bir suskunluktan sonra gz nden ya

21 9
gelerek;
-ok zor durumdalar abi , hibir eyleri yok!
diye salya smk makam na geiyor.
-zg rlkleri var Gvercin. Ev kiras , doktor
paras , ila paras , okul paras , yol paras , elektrik pa
ras , su paras gibi sorunlar yok. Yar n , neyi , nas l
deyeceim gibi endiesi olmayan b i r sakinlik v e din
ginlik var baklar nda, surat ifadelerinde ve glmse
melerinde. Sen bunu grmyor musun?
-Grmyorum abi !
diye hngr h ngr alamaya bal yor. Bara g idip ye
ni bir iki sylyor. Bulut gibi. B raksalar, bu gece b
t n Kba'y kurtarmak istiyor. B rakm yoruz. Kba' n n
La Palama g ibi b i r ku rtarcya gereksinimi yok. yle
ki ; koy Gvercin'i bugn Fidel'in bulunduu yere, her
ey daha kt olur.
Gene de Meh met Gvercin'in Kba'ya ala
mas duyguland ryor beni. Hepimiz trkz urda. A
lamaya yer aryoruz. Al p arap iemi, bara geip
oturuyoru m yan na. Hi yle bakma bana Margarita,
dans n gecesi deil. zr di lerim Deborrah bu gece
seninle olamayaca m . Grmyor musunuz, gzya
dam l yor Gvercin'in Che resimli k rm z tiortuna.

28 I i i NDEN F i DEL GEEN EK i M

Devlet konukevi i

D-Gn

Devlet konukevi nde ekimdeyiz, pat Vu ral

ger geliyor, Hseyin'le birlikte. Merhaba diyor bizle
re, daha baka bir ey diyemeden Hseyin'in cep te
lefonu al yor. Ap birisiyle spanyolca konuuyor
Kbalog , Vu ral ger'e, gz ve el iaretleri yapyor. Bir
kenara ekiliyorlar bahede. ger telefonu al p ingi
lizce bir eyler konuuyor, sonra telefonu kapatp H
seyin'e:
-Bakan bekliyormu, hemen gidelim !
diyor. H zla uzaklayorlar konukevinden .
San r m Kba'da fil m d nda baka b i r i i da
ha var ger'i n . Belki de Hseyin'in dn ku rup s
rekli geveledi i , be y ldzl otel projesi . Grlecek
olan da herhalde Turizm Bakan . Savunma bakanyla
ambargo konusunu grecek de iller ya l
Sette hazrl k sryor, oyuncu tak m konuke
vin i n ift ta merdivenle yan baheye inilen teras nda
ay, kahve muhabbetindeyiz. Hepimiz de bir mah
m u rluk var, afyonumuz tam patlam denilemez. Dn
gece Rasim , Asu man, Necmi , Fethi , kost mc Ebru
ve onun Zuzu diye hitap ettii yard mcs Zuhal'le La
Zorra caz klbne gittik. Bize o gece gitmemizi tavsi
ye eden Vefa abi ve ei Ferzan da oradayd . Bakt k
220

221
dier masalarda bizim ekipten, Zafer, 1 3 . Dev adam
Yavuz, Sa at kuyruk Ahmet, Neriman , Besey, Aya,
Gner, Vel i . .. Daha nce bir kzla nianlan p onu bize
tan t rm olan Cillop Cneyt, bu gece bambaka bir
sar n kzla sarma dola barda, ok mutl u .
-Tan t raym abi , nian l m !
Cneyt s k n ian sevenlerden demek ki , ya d a nian
sz iliki sevmeyenlerden . Neredeyse tam tak m ora
dayz, caz klbn yars n biz igal ediyoruz. Roberto
Fonseca y Temperamento grubu al yor sahnede. El
lerimizde margaritalar, yerimizde duram yoruz. ok
iyi al yorlar. Fonseca 26 ya nda mthi bir piyanist,
dnyan n en iyilerinden sayl yormu. Bu ok yete
nekl i , ikolata renkli , uzun boylu , yakkl gen adam
geen yaz brahi m Ferrer'in stanbul konseri nde virt
z olarak byk alk alan dahi piyanist. N efesli al
g lar n birini b rak p br n alan Javier Zalba da
m thi. O da Ferrer'in stanbul konserindeki takm
dayd . Bueno Vista Social Club'un yesiymi her ikisi
de. Fonseca bykelimizi ok iyi tan yor. Sahneden
ona teekkr etti , bizim takma hogeldiniz, ded i . On
lar n stanbul turnesini Vefa abi salam . Bykel
imiz s k caz merakls , Ferrer'le tanyormu, s k
s k evine g ider gelirmi.
-Bizi de gtrebilir misiniz?
diyoruz.
-Elbette ok memnun olur. Cumartesi ya da pa-

222
zar olabilir, bana saat syleyin , telefon a p randevu
alay m .
d iyor. Bu baba arkcyla tanma d uygusu keyiflen
diriyor bizi . Sah neden inince Fonseca yan m za geli
yor, hepimizle fotoraflar ekti riyor. Gn doarken
ulayoruz otele . . .
Bunun mahmurluu btn ekipte gzleniyor.
Esneyen esneyene. Arka arkaya kahveler iiyoruz.
Zeki Alasya kendisine uzat lan barbunyaca senaryo
ya gzleri fena halde bym olarak bo bakyor.
Fil mde barbunyaca konuaca n u an reniyor ve
bunal ma g i riyor:
-Bu senaryo benim spanyolca bildiim gz
n nde bulundurularak m yazlm? Nas l ezberliye
ceim ben bu nlar yahu ? Ne demek bu nlar?
Demir bahe kaps ndan arabayla caddeye
k m z sahnesi eki lecek. Oyu ncular haz r, fst k ren
gi chevrolet haz r, Rasim direksiyonda, caddedeki
trafiin kesilmesi bekleniyor. Kbal asistan Silvyo
ona buna ispanyolca emirler yad rarak koturuyor.
Kesilecek trafik ana caddelerden biri , ancak bu n u n
ii n yaz l iznimiz var. Trafii bu ile grevli polis ekibi
kesiyor. Bal yor ekim . Biraz daha h zl k n , yol u
ortalayarak gelin, ereveden karken kameraya ya
k n olun gibi kom utlarla defalarca ekiliyor bu sah ne.
Kesilmi trafik upuzun bir konvoy ol utu ruyor. Ne
klakson alan var, ne bir ey. yle kuzu kuzu bekliyor

223
arabalar. Yar m saat sonra tamamlan yor sah ne, po
lis yolu ayor, akyor trafik, geen arabalar aras nda
siyah bir mersedes var. Comandante filmindeki ara
ba ! Meer Fidel de konvoyda bekleyenler aras nda.
-Helal olsun Fidel !
dedirtti riyor gene hepimize. Ona kim i gn bozul uyo
ruz, kim i gn yle bir uygulama kars nda kal yoruz
ki gzlerim iz yaaryor. Kba'da oturmam eyler,
z lememi sorunlar var, bunun yan nda ok gzel
eyler de. "Devrimci dncenin iinde belli bir yzde
oranmda topya olduundan, amalarm tmne ula

" diyen Comandante, sessiz seda

sz geip gidiyor bizim setin iinden.
Sabah konukevi ndeki odama g i rd i i mde
go'u epey arand m , bulamad m . Gece pencereyi
a k b rakm t m, san r m yuvas n zleyip o da ter
ketti dn gece 3 nolu oday . Tabak iinde b rakt
m peynire de ellememi. Belki de kbal lar n gire
medii m arketten al nm bu peynire al k n deil
hayvan .
lende havuz ba ndaki masalarda yenilen
set yemei keyifliydi . Bizim ekipten bir ka kii zeytin
ya sat n alarak, o fasulye yle piirilmez, o soan
yle doranmaz, ver bakim sen u ba , o pilav y
le yap lmaz, az bi raz msaade et ah amigo, biimin
de piirme iine el koymular. Doru d rst kuru fa
su lye ve pilav yedik. Rasim marketten ald kk h lamamas olas !

224
yar turular ndan ikram etti masalara. Kbal lar da
ok sevdiler bu lezzeti , karavanan n d ibini kazd lar.
lk kez sette yemek bitti ! Taba n gene doldurmak is
teyenlere, elde kepe bo tencere nnde boyun b
kp ;
-Finito !
demek zorunda kald koyu ikolata renkli s ska ah
senyorita.
le paydosunda sete Sertan ve haso puro
bulucu arkada Ricardo geldiler. 3 nolu odaya ald m
onlar . Ricardo elindeki antadan deiik puro kutula
r kard . Bunlar n gerek ve fatural olduunu syle
d i , istedii para yasal fiyat n drtte biri . Gsterdikleri
rnekm i, hangisinden ka tane istiyorsak paras n
verecekmiiz, purolar sonra getirecekmi. Ya getir
mezse? Sertan Ricardo'nun gvenilir biri olduunu
sylyor. Hi de yle bir tipi yok, f rlaman n biri . Bir
yaz Trkiye'ye gelmi. at pat trke szler biliyor, ki
mi kfrler biliyor. Fethi ve ben bast ryoruz paralar .
Ricardo paralar al p , sanki bir daha hi grme
yecekmiiz gibi pis pis s rtarak kp gidiyor odadan ,
polisiye bir filmdeki kt adam gibi .
leden sonra ekimlerinde nce Kuddusi
oluyoru m , dublrm Osvaldo Carlos oluyor, daha
sonra tersi. ikolata rengi boyad eli m i , yzm , ku
la m n arkas n , iini Neriman. ekim bitince du al
mak zere odan n o gzel banyosuna gird im. Scak

225
su yok! Nas l olur? Musluklar ters mi balanm?
br musluu deniyorum , o da souk. N iye ters ba
lans n zaten, tesisat amigo trk deil ki . Beyaz bor
nozu giyerek ktm banyodan , odayla ilgili temizliki
kad n buld u m . O derdimi anlad ysa da, ben onun de
diklerinden h ibir ey anlamad m .
- B i r dakika!
dedi ve uzaklat . Bornozla bekliyorum odada. Az
son ra konuyla daha ilgili uzu n boylu , k r sal , sska
bir amigo geldi. Banyoya geti , kvetin musluunu
at ve bana akan suyu gstererek;
-Bak sorun yok! Akyor!
gibisinden bir eyler syledi . Derdimin suyun akp ak
mamas de i l , scak akmamas olduunu at pat is
panyolcamla ve el kol iaretleriyle anlatt m . Konuyu
akozlayan adam , kolundaki saati gstererek bir ey
ler anlatt . nce h ibir ey anlamad m . Amigo srarla
saati ni gstererek, eliyle iki saat sonra, iareti yapa
rak bir eyler daha anlatt . Sonunda erdim ki scak su,
bir sistem a ld ktan iki saat sonra devreye girebiliyor
mu.
-Bugn impossible, fakat manana tamam !
diyerek, gene saatini gstererek gitti amigo.
Acaba dn gece yanllkla bu rada kalsam
ki mbilir neler gelecekti ba ma? Scak su yok. Oda
servis yok. Resepsiyon yok. Benden baka, go d
nda kimse yok yani koskoca sarayda. Grevliler sa-

226
at 2 1 .00'de kilitleyip gidiyorlar. Geceyi orada go'la
gei rdiimi ve sabah leyin set al anlar gelene dek
bir kahve bile iemeyeceimi dndm, d ncem
den rktm .

29 / EKER KAMIINDAN DEFTER

Havana D-Gn

Tatil gn, Malecon'daki sanat pazar nday m .

Kv r zv r eyler almaktay m . Pazar n d i p taraf ndaki
sahaflar dolat m . spanyolca bilmediine sinirlen iyor
insan , ama gene de kitap almadan edemem . ocuk
lar ii n haz rlanm, resimli bir "Don Kiot" kitab bu lu
yoru m , 1 960 bask s . Okuyamasam da resim lerine
bakar m . Che'nin hi rusa bilmedii halde , rus eli
sinden rusa kitaplar istemesi geliyor akl ma. Hi pa
zarl ks z al yorum kitab . Kba devriminin izg i ro. manian , 1 860 bask kitaplar aras nda kaybolm uken,
birden bir tezgahta deiik boylarda tane defterim
si ey gryoru m . Bana m yle gel iyor? Bunlar da m
kitap? Hemen sald ryoru m kapa kba bayrakl def
terimsi eye , ayoru m iini, evet bo sayfalar! Bu bir
defter. Ne biri , defter! Hemen n birden al yo
rum . Kapa eker kam n n daha kal n bir yerinden ,
yapraklar eker kam n n ince ky m taraf ndan re
til mi defterler bunlar. D nyalar benim oluyor. Defte
rim biteli bir ka gn olmutu . Resepsiyondan ald m
dosya ka tlar na yazyor, onlar ikiye katlay p defte
rin arka i kapa na ineliyordum. Bu ayrca resepsi
yondan srekli toplu ine rica etmeyi gerektiriyordu.
Kabak Elizabet en son ine talebimi hi ho kar la227

228
may p bir ka n kald rarak;
-N'ap yorsunuz bu kadar ineyi ?
diye nerdeyse azarlam t beni .
-K ma bat ryoru m . Sen d e dene, ok zevkli
oluyor. Hatta sen yorgan inesi de deneyebilirsin, k
n ok m sait. Ne demiler, ineyi mteriye, uval
d z kendine !
d iye yan t vermek istemitim ona, ancak bunu syle
yebi lecek ispanyolca nerde? Sadece :
-Laz m !
d iyebilmitim .
Kzlar ma deniz r nlerinden, palmiye v e ba
ka tropikal meyva ekirdeklerinden yap l m kolyeler
almak zere , i ncik boncukculara doru yrrke n ,
Meh met Gvercin'e rastl yorum . Yan nda szn etti
i ikolata renkli kbal kz. Havana'y dolayorlar
elele. Ona hediyeler alm ve almay srdryor. o
cuk gibi mutl u . Kz daha da m utl u . Gvercin, bykel
imizle grm, evlilik ilemleri iin bavuru yap
m . Kz ka tlar n hazrlyorm u.
- Evleniyoruz !
diyor az kulaklar nda.
-Sadece arkadaz, diyordun.
-A k olduk abi !
diyor, bt n bir aileye ve o mahalleye bakmay i
edinmi Gvercin . La Paloma ailesini kutluyorum ,
mutluluklar dileyip, kzlar ma kolyeler al p caddeye -

229
kyoru m pazar yerinden. Malecon'dan bir "limon" a bi
nerek Devrim Mzesi'nin yolunu tutuyorum . Mobiletin
st ne yar m l imon biimi bir korunak yap l m , mobi
let faytonu msu bir hal alm , golf sahalar nda golfc
y vurduu topu n gittii yere tayan arabams tat
lara benzer, iki kiilik ucuz taksiler bunlar, ism i limon !
Eski bakanl k saray devrim mzesine dn
t rlm. 1 9 1 S'de yap l m , kemerli , kubbeli, katl
bir saray. Olduu gibi koru nmu, p r l pr l . 1 956'da
Batista'y devirmek amacyla buraya sald ran gen
renci g rubunun att kurunlar n izleri var duvar
larda. Mze bugne dek bu konuda okuduklar m n
grsel , belgesel gezintisi .
Meksika'dan yola kan b u b i r avu gen, san
ki m uhteem bir devrime ulaacaklar ndan emin ve
bt n bu servenin ilerde bir mzede belgeleriyle
sergilenmesi gerekeceini biliyormu gibi , Kba' n n
tarihini yazd klar n n bilinciyle kare kare fotorafla
m lar devrim i . Btn bu fotoraflar ve belgeleri s k
s k yer deitirdikleri dalarda, o sava curcunas nda
nas l koruyabilmiler? Che'nin fotoraf olmas ndan
tr m ? Hepsini o ekmemi ki . Duvar n tavana ya
k n bl m nde krmz bez stne kabartma koca
man beyaz harflerle El Triunfo De La Revolucion
yaz l m . Devrimin Zaferi . Yaz n n alt nda neredeyse
duvar kaplayan, devrimcilerin bir grup fotoraf . Fi
del , Che, Raul Castro, kovboy apkal Camilo Cienfu-

230
egos ne kadar genler! Fotoraf n sa nda devri m s
ras nda ku llan lan deiik bayraklar, solu nda bug n
k Kba bayra .
25 Kas m 1 956'da Meksika'dan yola k yor
kck bir yat. Gvertede sekseniki kiiler. Devrim
yapmaya g itmek iin olduka kk bir ord u , ama o
tekne iin fazla kalabal klar. Ya batsayd Granma?
Kba devri mi diye bir ey yok. Allah yard m etmi i
te bu allahs z yoldalara ! 2 Aral k'ta Granma tekne
siyle Kba'ya ayak basyorlar, silah l olarak. Batis
ta'n n askerleriyle yap lan arpmalar n ard ndan ha
yatta kalan onalt kii diktatrle kar sava srdr
dkleri Sierra Maestra dalar na geri eki lmiler. n
ce da kyl leri , sonra bt n Kba kat l yor onlara.
Yirmibe ay sonra gar.e k oluyor devri m . Bir masal
sanki . Gerek Che'nin, gerek Fidel'in syledii gibi ki
mi zaman ans n , rastlant lar n da yard m olmu
devrim i n atelendii gnlerde. Bu uzun sava boyun
ca n saflarda savaan Fidel , hi yaralanmam bile.
Onu tanr koru mu olamaz, adam n yle bir inanc
yok. Nedir bu kafiri koruyan gizil g peki ? Yoksa tan
r , eer varsa, namaz klan koruyorken, k lmayan da
o derece koruyacak denli adil mi? Belki de tanr , eer
varsa, bizleri kollarken namaz k lan ya da klmayan
biim i nde deil de, iyi insan , kt insan diye tasnif
ediyor olabi lir. Kafir fakat iyi insan , be vakit namaz
k lar fakat namussuzun biri !

23 1
Devrim i baarm ve Havana H i lton'u karar
gah edinmi tak mdan atlak sesler de kyor.
-Ne zaman sei m olacak?
diyen var. Demokrasi isteyen var, Comandante'nin si
lah arkadalar aras nda.
-imdilik seim olmayacak. Demokrasi denilen
eyin inamlmaz dev bir aldatma olduunu dnyo
rum.

diyor Fidel .
-Kar devrimcilerin hepsini idam edelim.

diyor pratik z mc , air doktor Che Guevara,

-Menemen'i yak n !
diyen Atat rk gibi .

30 I K BA K MSEY G ZETLEM YOR

Otel -Gece

Otele geld i m , kapc yok, resepsiyon bombo ,

ilerledim lobide, tm otel al anlar barda toplan m ,
bar n kk televizyonunda kahkaha, l k b i r ey
izliyorlar. Yanat m bara, yzme bakan yok. Hepsi,
ma izleyen trkler gibi televizyona ki litlenmiler, ne
desen duymuyorlar. Ekranda olup biten bir gldr
dizisi . Yapay glme efekti yok, buna gerek de yok za
ten , herkes birbirinin glmesini susturuyor, devam n
duymak ii n . Anla lan s k glmece bi r duru m . Bi raz
dikkat edince farkettim ki , baroldeki oyu ncu bizim
fil mde antrenr oynayan H i lario Pena. Kahkahadan
k r l yor otel al anlar . H ilario iyi bir oyu ncu , ok
tempo l u , espri satmay , satmakla kal may p her komi
in bilmedi i , katlamay , samay bil iyor. Zaman za
man da, televizyonda ok zor olan epik oyunculuu
kv ryor, herif evinde gibi. Oysa olay mahkemede
geiyor. Hilario yarg, bir de piekar savc var. Sav
cy oynayan oyuncu cce denilecek denli ksa boy
l u . H ilario' n u n k rss yksek, savc n nki boyuna
gre .
Kba televizyonunun tek dizisi imi. H e r hafta
sonu yay nlanan mahkeme parodileri , her hafta dei
ik san k ve tan k ve avukatlar. Televizyonda bu dizi
232

233
g sterildiinde Kba'da olay dururmu. Kba televiz
yon u zaten gn boyu deli gibi yay n yapm yor, gayet
la tarde saatlerde balayan yay n gece yars ndan
nce bitiyor. Yirmidrt saat televizyon izleme salakl
yok. Uyd u , anak anten gibi eyler yasak. Eitici ,
devrimci bir yay n dzeni var. Kba pop star n falan
aram yor. Kba kimseyi gzetlemiyor, Amerika uydu
arac l yla Fidel'i gzetliyor. Kim i gn yay n n uzun
bir blmn Fidel'in konumalar ol utu ruyor, bir
saat, iki saat, saat . . .
-imdi yaland , eskiden sekiz saat konuurd u !
diyorlar.
H ilario'nun dizisi uzun srmed i . Arada reklam
yok, az sonra durumu yok, niye saatlerce srs n , f rt
diye , gayet tad nda bitti . Otel al anlar iinin ba na
dnd , bar ferahlad . Zeki Alasya geld i , tak m elbise,
boyunba .
-Hayrola abi, dernekten mi?
- Evet ulan . Rezil olduk. Benden baka tak m
elbiseli, kravatl adam yoktu , hepsi don , fanila, terlik
duru m u .
Zeki abi , iki dirhem b i r ekirdek gitmi Ailen
de caddesindeki mason dernei adresine, eski ps
k , cam lar k rk bir bina, kap n n girii nde k r k dkk
bir sandalyede oturan yal ikolata renkli amigoya
dan m .
Fanila terlik pantalon, kapc sand m nce , fa-

234
kat Kba'da kapc olmaz! Kendine gel o lum Zeki ,
dedim kendi kendime, amigoya, do you speak eng
lish ? , ded i m .
Mason derneinin nc katta olduunu renmi
ondan . Asansr beklerken atlet, ort ve lastik pabu
giyiml i bir adam gelmi yan na. Birlikte nc kata
km lar. Zeki abi ona mason olduunu a klam .
- Ben d e . Hogeldiniz!
dem i spor k l kl mason amigo. Buyur etm i ieri , bil
gi verm i, bror vermi, ayrca Zeki abiye ok
ans l olduunu, bugn byk stad n da bu rada bu
l u nduunu sylemi.
-Tanabilir miyim?
demi Zeki abi heyecanla.
-Tabi i , imdi gelir.
dem i spor k l kl mason amigo. Az sonra sokakta ka
p giriinde sandalyede otu ran yal ikolata renkli
amigo gelmi, meer byk stat oymu.
-Gzel insanlar. Sohbet ettik. Adreslerini al
d m , i stanbul'a gidince onlara bir eyler gndericem.
dedi Zeki abi.
-Tak m elbise , boyu nba falan m ?
ded i m . Kahkaha att :
-Hay r !
Mason cemiyetini ararken , deiik caddelerden ge
erken bi rdenbire Atat rk bst ile kar lam ve ok
a rm , fotoraf n ekmi. Dijital makinesinde bu-

235
lup gsteriyor bana. Bizim ilkoku l bahelerindeki
bstlerin bi r benzeri . San r m bizden istenmi, bizi m
ki ler bir adet gndermiler. Kbal bir heykeltra n
eseri de i l . Alt nda ispanyolca olarak, ba msz Tr
kiye C u m h u riyeti'nin kurucusu olduu ve hem ispan
yolca hem t rke "Yurtta sulh, cihanda sulh " yaz yor.
Duyg uland k.
- Daha acayibi , btn Havana'y dolat m , bir
tane Fidel Castro heykeli yok!
dedi Zeki abi . Havana'daki heykellerin ou klel ie
son veren devrimin kahramanlar na ait eski heykeller.
En ok Jose Marti heykeli var, Che ve devrim eh itle
ri iin yap l m an t ve heykeller de var, ama Fidel
heykeli yok.
Birer arap syledik, Fidel'in s hhati ne. Bizim
s h hat zor durumda, iki orucu nun boku kt . Beslen
me sfra ok yak n. Zeki abinin durumu k yak.
Onu n , iki gnde bir ii oluyor. Jlide'yle srekl i :
-Bugn Havana'n n neresini gezsek?
derdindeler. Ben her gn al yoru m .
-Bu tip filmlerde kk b i r roln olucak, K
ba'ya tu rist taklacaks n olum. Barol ok boktan bi
eydir, her sabah ezan nda sete a r rlar adam , si
nek kayd t ral olarak. Sete sabah n kr sinek ge
tirip su ratta kayd ran ok ynetmen grdm ben , on
dan sonra ynetmenl ii tercih ettim .
diyerek nemli bir t veriyor bana Zeki abi .

236
Rasim ulayor bara, elinde bir sr ambalaj
lan m resim. Sanat pazar ndaki ressamlar n hepsini
mutlu etmi.
- N 'ol uyor, galeri mi acaks n ?
-ok gzel resimler abi v e ok ucuz.
-Tamam da, senin oda drtten fazla duvarl
m ? Nereye as caks n ?
-Bilmiyoru m . Yar n gidip on tane daha al cam .
Mimlediim resimler var!
diyor Rasim . Zeki abi :
-Kesin resim galerisi aacak bu herif!
diye onunla dalga geerken, Rasim :
-Abi asl nda hi fena i deil, beraber aal m
m , ikimiz d e Kad ky'de otu ruyoruz.
diye bu la yor, her ie bal klama dalma sevgisiyle do
nan m Zeki abiye .
- Evet lan . Niye am yoruz?
diye hemen ortak oluyor ie Zeki abi . Galerinin ad
n ne koyal m , muhabbetine geiyorlar.
Hava raporundan sonra kapan yor Kba tele
vizyo nu. Don Kiot okumak zere odama yneliyo
rum . Bozuk olmayan asansr nnde svazlama bek
lentisine geiyorum . Resepsiyonda hayat m n kad n
Deborrah beliriyor, asansre doru yrrken hemen
o tarafa dnyor ad m lar m aya mda olmayan ne
denlerle.
-N'oldu bizim Don Kiot balesi yerleri?

237
-Tamam .
-Birlikte gidiyoruz deil mi?
-Evet.
-Seni seviyorum Deborrah.
-Ben de seni.
Deborrah' l , ok terbiyesiz bir d grmek zere h z
la kyoru m odaya.

30 / M i STER POLLACK

Devlet konukevi / i -Gn

ikolata rengi boyal y m . Devlet konu kevi nin

usuz bucaksz salonundayz. Hi lario ile kar l kl tek
sah nemiz. Uzun bir spanyolca tirad n var. Tek plan
da ekilecek. Ezberim tamam , bil iyoru m . Fakat bilme
diin bir di ldeki ezber ne derece tamam olabi lir? Ara
dan bir kelime un uttu n m u , yle kalakal yors u n. Asl n
da sylediim szlerin anlam n biliyoru m , onlarda ta
k l m yoru m , ismimi de sylemem gerek bu tirad n
iinde, onu becerem iyorum ! smim ok uzu n , oniki
kadar n ve gbek ad m var. Aradan Pablo'yu bir
unutuyorum , tak l yoru m . Neydi benim Gonzalo'dan
sonraki gbek ad m ? Bir ka kez prova yapyoruz.
Tamam , haz r m . San r m ismimi biliyoru m . Fakat Ve
li haz r dei l, k dzeltiyor, puro yakp dolan maya
balyorum yksek tavanl salonda.
-Burda sigara iilmiyorm u abi , tavandaki
resimler a s ndan !
diye fs ld yor kula ma Y ksel .
-Biliyoru m Yksel . Benden baka kimse i
mezse pek bir ey olmaz resimlere. Sen ime rnein
ve bana bir k llk bu l !
diyoru m , puromu sndrmeyerek.Yksel devrimci bir
akla kllk grevine ynel iyor.
i nde bulunduumuz kk saray 1 929'da
238

239
yap l m . Leonardo Morales isimli mimar n eseri .
Yapt ran , bu radan dnyaya puro satan amerikan va
tanda Marc Pollack. O dnem in Havana's mu hte
em bir elence yeri , Amerika' n n arka bahesi . Ku
marhaneleri , batakhaneleri , meyh aneleri , mafyas
meh u r. Daha ortada aids falan yok, olsan olsan bel
so ukluu. O da byle bir ikli mde ferah latc say l r;
belin serin ba n din! O s ralar burada i yapan ame
rikan vatandalar n n da Havana'ya egemen mafyay
la en az ndan dirsek temas olmak zoru nda. Mafia ile
ortak Machado' nun kanl vahet dolu askeri diktatr
lk dnemi . . . Surdan durup du ru rken pu ro satt rtmaz
lar elin amerikan vatanda na! Ya iin iindedir ya da
bu iten belirli bir avanta al r mafya. Bu sarayc k yap
t rm ve bu rada yaam olan bay Pollack, soyismin
den giderek szma zeyti nya yntemiyle d nr
sek, polonyal olabi lir. Byk olas l kla da musevi. Hit
ler tufas ndan sonra v n Amerika ! Kimbilir ne sefalar
s rd o adam buralarda . . . Devrimden sonra sarayc k
ksa b i r sre Brezilya bykeli lii olmu, daha sonra
devlet konukevi ne dnt rlm. Pollack' n Mi
ami'de oturan torunlar , yeniden bu raya kavumak
iin Kba'daki dzenin son bulmas n sab rszl kla
bekliyorlarm . Daha ok beklersiniz cieri m , bir gn
Fidel l nce kimse size, buyru n saray n za, demeye
cek. Siz de torunlar n za; bizim Havana'da ok gzel

240
bir saray m z var, diye masallar anlatmay n . Bizlerin
de dedelerinin, M s r'da ne konaklar varm her yer
osmanl yken ve fakat bildiim kadaryla M s r'dan mi
ras edi nen h ibir trk olmad ! Bunlar masal olarak g
zel ykler ite. Padiah oray dedem in dedesine
vermimi ! Tamam da ortada padiah yok, onun arap
harfl i tapusu h ibir ey ifade etmiyor, M s r kendi ba
ms zl na u lam , buralar m s rl lar n denilmi. Bi
zimki gayet m s rsz bir emperyalist hikayes i . Artk M
s r m s rl lar n , Kba kbal lar n . Herkes kendi pl
ne, go home!
-Haz r !
diyor Veli, tamamen unutmu durumday m ok uzun
ismimi .
-Neyd i benim btn ismimlerim?
H ilario' nun amorsundan ekilen bir plan , onun ensesi
grnyor, ama gerek provada, gerek ekimde bana
surat yla, gzyle muhteem bir oyun ve moral veri
yor. Kusursuz ve alakgnll bir profesyonel . lk e
kimde hi teklemeden oynuyorum .
-Bravo !
diyor Tayfun . H ilario elimi s k p kutluyor. Veli yeniden
eki1 mesini istiyor. aryo hareketinde bi ey ol mu
mu. Ayr ca kta da sorun varm , bu m u n glgesi gi
riyormu. Ik ekleme al malar balyor.
- Niye giriyorsun lan sen bu mun glgesi?
diye bozuluyorum Okan'a.

24 1

-Ben girm iyorum abi, bumun glgesi !

diyor, sanki bumu baka biri tutuyormu gibi. Puromu
ateleyip dolanmay srd ryorum bay Pollack' n
kimbilir ne zel purolar tttrd art k sigara iilmez
salonda.
Miras bekler torunlar olduuna gre bir evlilii
var. Belki de kars ndan ka p geldii zula bir eviydi
buras onun.
-Ben Havana'da puro ilerine bir bakp geliim
darling !
diyerek kar s na, vn Havana'ya geliyor, zaten Polon
ya'dan Amerika'ya gelite vn turizme yatk n l k kazan
m Pollack bey amca. Saray n gzel bir fuhu yuva
s olarak, byk bir zevkle ve ciddi para harcanarak
gerekletirildii somut olarak gzmleniyor. 1 930'1a
r n Havana's nda hafif ehir dnda, pek gelimemi
olan Cubanacan semtinde, yksek ta duvarlarla
evri li kk bir orman n iinde zula bir yer. Ayrca,
madem Amerika'da evin, kar n, oluu n ocuun var,
niin buraya her mermeri dnyan n baka bir ucun
dan , binbir zahmetle getirilen bir saray yapt ryorsun?
Demek ki lzumsuz bir para da var ortal kta. M i mar
Morales de iyi para gtrmtr bu iten .
-Afrika'da bir pembe mermer var Mister Pol
lack, ondan getirtmemiz art!
-Getirtiriz Morales, sen bozma moralini !
Morales ibne olabilir mi? Olabilir. nk avluyu ev-

242
releyen onalt stun ii n , onalt ayr yerden mermer
getirtiyor. Sz konusu mermerlerin uzu n bir deniz yol
culuu sonucu buraya ulat da gz nnde bulun
durulunca, byle bi r kaprisi yapsa yapsa bir ibne ya
pabilir, diye dnyor insan . Pollack bey amca da
acayip;
-Siktir u lan ibne , hepsi ayn mermerden olsa
n'olur?
demiyor ve o mermerleri getirtt i riyor. Demek ki bay
Pollack'da para bok gibi . Puro ii d nda da ileri var
belki . Belki de amerikan casusu. Herhalde bir kran
d uygusu n u n sonucu , Amerika' n n kendileri ni H it
ler'den kurtard na inanan m useviler amerikal lardan
daha amerikanc , daha lkc . Machado' nun kan l
diktatrlk zaman olduka kark b i r Batista ncesi
dnem ; komnist parti ku rulmu, renci olaylar ,
grevler, derken bir darbeyle dyor diktatr, ksa bir
zgrlk hkmetinden son ra, baka bir darbeyle Ba
tista geiyor baa. Bay Pollack' n yaad zaman di
limi karmakark darbeler y llar Kba'da, dolaysyla
kendisinin bir CIA ajan olmas da ok zayf bir olas
l k de i l .
-Hazr!
diyor Vel i . Ne haz r be? Tam zmek zereyiz bu sa
ray n s rr n . yi tamam haz rz, peki .
-Neydi benim ismi m lerler? simleri m aras nda
Morales yok deil m i ?

243
-Yok abi .
-Niye olsun benim yle Morales bir halim mi
var?
diyoru m , ki mse bir ey anlam yor elbette. Glenler de
oluyor, neden bilmem?
Bir ka tekrardan sonra tamam oluyor o plan.
O tirad atlatt mdan ok, Hilario'yu tan d ma sevi
niyoru m . ay molas nda, sarayn bahesinde birlikte
oturuyoruz, hemen dost oluyoruz. Onun ingilizcesi,
benim ispanyolcam kadar, benim ingilizce gayet ingil
dek, pek bir ey konuam yoruz. Bu dostluumuza
engel olm uyor. Birbirimize elektronik posta adresleri
mizi veriyoruz. Nece yazacaksak?
Saray n ikinci kat n n teras n evreleyen kor
ku luklarda ve ikinci bir terasta mazgallar olduu dik
katimi ekiyor. Oralardan korunakl biimde ate edi
lebilmesi iin dnm bunlar ibne olduu kesin mi
mar Morales . Bay Pollack' n burada kk bir koruma
tim i de vard herhalde, o kar k gnlerde. Kendisi
CIA ajan deilse bile karanl k bir iin ya da bizzat
mafyan n iinde olduu kesin, yoksa h ibir musevi
al p satt purodan kazandyla, ibne mimar n mu
ayyen gnler stresi yznden afrikadan mermer
geti rtmez.

32 I KAPISAL SORUNLAR

Otel i-Gece

Setten otele geld i m . Otelin kaps ndan ieri

girmeye uraan nyo'nun kuca nda iki byk mal
zeme sand var, dayanm kap n n nne, sand k
lar n ard nda kaybolmu, enesi stteki sanda da
yal , sadece kafas gr nyor, kayla gzyle kapc
amigoya kapy iaret ederek:
-Open the close!
ded i . Kapc kapy at , nyo ingilizce teekkr etti . n
gilizce konusunu da kendine gre zm bulundu
unu dnerek s rtt . Asl nda hereyi ok gl be
den diline borlu . Elinde iki kasayla kapya dayan p
kapcya o ka gz iaretlerini ettikten sonra, adam n
kapy amaktan baka bir ey dnmesi sz konu
su dei l . stelik amigo kapc zaten , ii kapy amak.
nyo'n u n ingilizcenin s n rlar n zorlayan cmlesinin
h ibir ilevi yok, kap n n a l nda. Ayrca kapc ami
go ingilizce bi l iyor mu bakal m ? Hepimiz ispanyolca
giri kyoruz onunla. Muhabbetimiz sabahlar ;
-Buenos dias!
geceleri ;

-Buenos noches!
kvam nda. Gsnde yazmad iin ad bilinmiyor,
onun ad kapc amigo.
Kap a l nca derdini ingilizce anlatm olma244

245
n n gururuyla dal yor otele nyo. znde ok da yan
l de i l , ingilizceye yen i ufuklar aacak cmlesi ; ka
paly a !
Lobi acayip souk, delicesine al yor sou
tucular. Klima nezlesinden devrim ehidi olaca z bu
Kba'da. Resepsiyonda franszca anlayp ispanyolca
yan t vere n Maria var. spanyolca iyi akamlarlat k.
antam b rakmak zere beinci kattaki odama k
t m . Oday aacak kart anahtar daha deliine soka
madan, hamlemle a lverdi kap . A km yani . Te
mizliki kad n a k unutmutur d iye d nerek girdim
ieri , kapatt m kapy , kapanmyor! Kilit dili yuvas na
girer girmez hzla geri kyor. Kilidin dili ile yuvas
aras nda cinsel bir uyumsuzluk sz konusu . Gidip el
bise dolab ndaki ifreli kasay at m , pasaportu m ,
kredi kartlar m yerinde. ekmeceleri kurcalad m , kay
bolan bir eyim yok. stme bir kazak giyind i m . Ka
py a k b rakarak yemee i ndim. Resepsiyonda s
k ntyla dikilen, franszca anlayp ispanyolca cevap
veren Maria'ya, odam n kaps n n kapanmad n an
latt m , nce anlamad , sonra alg lad . lgileneceini
syledi.
-Ben yemee geiyorum Maria, kap m n soru
nunu halledin ya da baka bir kattan a lan ve kapa
nan bir kap skn , 503'n kaps na tak n , beinci
kattaki odam n 2 1 3 numaral olmas n n ne benim iin,
ne otel iin ne de kap iin bir sorun olaca n san m -

246
yoru m . Ben odam n beinci katta olduunu biliyoru m ,
resepsiyon 2 1 3'e 503 muamelesi yapabilir, 2 1 3'n
kaps da birden kat ykselmenin hakl ve g u ru rlu
sevincini yaar!
Kafas n epey buland ran bu neriyi tuhaf bir sessiz
likle kar lad Maria, bir kede dikilmekte olan Ro
lando'yu a rd , ona bir eyler syledi , Rolando sy
lenerek, ba n sallayarak asansre yneld i , ben lo
kantaya. Fethi , Rasim ve Asuman'l masaya oturd u m .
Neredeyse boyundan byk b i r puroyu imekte olan
Fethi , Ricardo' nun purolar mz getirdiini bildirdi gu
ru rla:
-Purolar n z benim odada, istediiniz zaman
getirebilirim .
-Teekkr ederim , karken al r m . Odam tekin
deil, kaps kapanm yor:
-A l m yordu, imdi kapanm yor m u ?
dedi Asuman, mesaj al malar n srdrd cep te
lefonu ndan ba n kald rmadan.
-A lmayan eski odam . Bu yenisi kapanm yor.
Kapanmad iin a l p a lmama gibi bir sorunu yok.
Soruyu laf olsun diye sorduu iin yant da dinleme
d i , cep telefonuna gelen mesaj okuyarak glmsed i ,
yan t yazmaya koyuldu .
Margarita l man orba v e pili getirdi. Rasim
bug n gene deiik tablolar alm , ok mutl u . Resim
galerisi konusunu ciddiye ald galiba. Fethi'ye zorla

247
bi r sr tablo ald rm .
-Sen niye o kadar ok ald n ?
diye soruyorum .
-Rasim abi istedi !
diyor.
-Trkiye'de hepsini sat n al cam ondan . Gale
rinin kimi nakliye ilerini Feth i'ye yapt ryoru m .
diye s rtyor Rasim.
-Ki m ? H ibirini satmam valla. Ben de galeri
amay d nyoru m .
diye boyundan byk purosundan f rt al yor Feth i , pu
ron u n ucundan tten duman n oluturd uu halkalarn
iinden flyor az ndaki duman . nsan imrendire
rek iiyor puroyu ;
-Biz burda puro iiyoruz kardeim !
dercesine.
-Bu oklava boyut pu rolardan da geldi bana,
deil m i ?
diye soruyorum Fethi'ye.
-Tabii abi , odamda, hemen takdim edebiliri m .
-Birlikte kal m , ben d e ardan odama kar m .
diye kalkyorum tatsz tutsuz yemei yar m b rak p.
Rasim ve Asu man'a iyi geceler diliyoruz. Asuman ba
n cep telefonundaki mesaj al mas ndan kald r
madan, iyi geceler diliyor Fethi'yle bana, ve bizle kal
k p gittiini zannettii , yan nda oturan Rasim'e. Fet
hi'nin nc kattaki odas na uray p kutu puromu

248

ald m , bei nci kata kt m . Odam n nne geldiim

de, kap m n kilitlenmi olduunu grdm, soktum
anahtar , am yor! Resepsiyona indim elimde kutu
puroyla. Maria yeni anahtar yapt , asansr ba na
geld i m , bir iki svazlad m , hi oral deil. Al l m tan
uzun sre beklenti sonucu Rolando'ya haber verild i ,
o gelip asansr dmesini bir iki svazlad ktan sonra
kfr old uunu sand m bir eyler sylend i , telsizle
baka birini arad . Bana, ikinci asansrn de bozuldu
u n u , bir sre beklemem gerektiini anlatt . Bara ge
ip bir kahve syledim, elimde kutu puro. Kutular
dan birini a p upuzun puroyu yakt m . Dardan gelip
asansr deneyenler bozuk olduunu renince bara
yneldiler, barda birikmeye balad k. S k lanlar ufak
ufak merdivenden kt lar. kinci katta kalan var,
nc katta kalan var, ben h yar gibi beinci katta
y m . Bir sre kerizce asansr onar m n bekledikten
sonra, otelimizde bozulan h ibir eyin onar lmad n
d nerek, a r a r merd ivenlerden kmaya karar
verd i m . Ancak yeni verilen anahtar da kapy amaz
sa ne yapaca m ? Yeniden geri inilecek. i nmesi bir
ey dei l, yeniden be kat k lacak. Gayet sinir din
gildetici bir duru m . Barda otursam ikiye balayaca
m , hi niyetli deilim, gidip yatmak istiyorum . Bir s
re lobide doland m , sonunda aresiz yaz ld m mer
divenlere elimde kutu puro; yava yava kt m
be kat , kap ma ulat m , u mutsuzca soktum anahta-

249
r yatay deliine, tabii ki am yor! Hassiktir! Niye a
s n zaten ? Yeniden aa i nmek ok sama olacak.
Kat koridorun u n ucundaki at lokantadan sesler geli
yor. Oraya girdim bir puro satcs gibi elimde bir a k
iki kapal kutu puroyla, birileri yemek yiyor. Barda He
lana var. Ona durumu anlatt m , resepsiyonu aramas
n rica etti m . Arad .
-imdi geliyor birisi .
dedi. O birisinin gelmeyii yirmi dakika srd . Anlam
szca doland m kap m n nnde, purolar m gezdir
dim koridorda.Tekrar bara gitti m , kimsenin gelmed ii
ni belirttim . Helena bir kez daha resepsiyonu arad .
Neden sonra, zaman zaman otel giriinde koyu g ri ta
k m elbiseyle gezinen , kula nda telsiz al cs bulu
nan, polis olduu sylenen , koyu ikolata renkli ami
go geld i , yeni bir anahtar uzatt . Hayret o anahtar ka
py at . ki saatlik bir aba sonucu odama girebi ld im.
Yar n h i mi kmasam acaba odadan, girmek baya
sorun oluyor.

33 / IIK SAAN YALNIZ YAAR

Devlet konukevi i -Gece

Devlet konukevinin ikinci kat nda, yksek ta

vanl , bir duvar buzlu cam l pencere, duvar kitap
l k kocaman bir al ma odas ndayz. Bir byk, bir
kk iki ayr al ma masas , drt kiilik bir otu rma
bl m . Kitapl dolduran eserler Fidel'in ve Jose
Marti'nin deiik dillere evrilmi kitaplar , Kba'yla il
gili kitaplar. Ziyareti s ras nda buras Arafat'a al ma
odas olarak verilmi.
Okey oynad m z sahne ekilecek, Carlos'un
makam na dntrlm bu al ma odas nda. Zeki
abi, Rasim , Necmi , esnemekteyiz. Saat gecenin s
f rikisi , hepimiz yorgunuz, ancak bu ekim bu gece
bitmek zorunda. Sabahtan nce kmak zoru ndaym
z konukevinden, iznimiz o kadarm . Yar ndan son
ra bu rada kalacak nemli konuklar varm Fidel'i n .
Hseyin i i n a r ilerlemesine sinirleniyor. H e r a n kro
nometre al yor. Kbal lar oktan ek yevmiyeye
getiler. nk sendika sekiz saatin st ndeki al
maya ek yevmiye istiyor. Trkiye'de kon u , set iile
rine ;
-Dayan n arkadalar! Bitiriyoruz ! Ha gayret!
deme yntemiyle yrd ii n , evdeki hesap K
ba'n n ar s na dar geliyor, bte itike iiyor. H250

251
seyin sette kimsenin moralini bozmadan, herkese ok
nazik davranarak, hafif sin irli glmeler iinde, ii h z
land rma derdiyle :
-Hadi abicim ! ok gzel oluyor filmimiz a
bici m ! Herkese teekkr ederi m !
gibi laflar ederek, hzl h zl ve gerektiinden fazla do
lanyor seti n ortas nda.
-Sizi ordan alabilir miyiz Hseyin bey ! u an
gr ntdesiniz!
diye uyaryor onu Vel i .
Bug n set saati ondrt olarak ilan edilmiti ,
nk dn gece sf rte bitti i. Kbal lar n onbir sa
at ku ral var. Kbal teknik ekip i bittikten onbir saat
sonra al maya balyor. Sette i bitince evine gide
cek, yemek yiyecek, kitap okuyacak, yatp kalkacak,
kahvalt edecek, sete gelecek. Bu sreyi onbir saat
olarak belirlemi sendika. Hep buna gre, ama tam
saatinde geliyor teknisyen amigolar, hibir zaman ge
kalm yorlar. Onlar gelmeden set ku rulam yor. Ancak
set ncesi haz rl klar, kamera yeri , a lar, makyaj gibi
ilerden tr bizim iki saat erken gitmemiz ngrl
d. Geldik buraya lende, konukevinin d kaps ki
litl i . Onu amakla grevli amigo da dn gece sf rte
gitti , elbette ondrtte gelecek, keriz gibi geri dndk
otele, saatin ondrt olmas n bekledik. Fi lmin geri
plandaki ismi : ans Kapda Kap Duvar!
Bykelimize telefon edip brahim Ferrer'e

252
gitmek iin gn ve saat veremeyeceimizi belirtti m ,
zlerek. nk i plan tamamen kart . Kimin han
gi g n, ka saat bo vakti var, gibi bir plan yok n
m zde art k. Her an, herkes sete a r labilir, yamu
ra gre, rzgara gre, iin gidiat na gre . . . Ferrer'le
de grmek ksmet olmuyor.
Ekip olduka yorgun ve hastal k ok moda.
Sesci Hasan , lkay han m , Aziz hasta olarak otelde
yatyorlar. Sette btn boluklar nyo dolduruyor.
Klaketi veriyor, bumu tutuyor, k dzeltiyor, sanki
devaml l ktan sorumluymu g ibi , parmaklar mdaki y
zklerin doru olup olmad n kontrol ediyor:
-Bu yzk bu parmakta m yd abi?
-Siktir git nyo !
Bu herifin hemen hereyi renerek h zlca s n f atla
ma, hatta z plama tela , giderek sinir matkaplayc
olmaya balad .
Yed i kez ekildi bir plan , sekizinci tekrardan
nce has r apkas n geceleri de karmayan kame
raman Vel i , yeniden k dzeltmeye koyuldu.
- Daha nceki yedi ekimde k kt m yd
Veli?
-Hayr abi .
- E sen , neyi dzeltiyorsun imd i ?
-Beni b raksanz sabaha kadar k yapar m
abi !
-O d u ru mda ekimler ne zaman yap lacak Ve-

253
I 1" ?.
O plan bitiyor, kar a iin kamera yeri ve k
deiiyor, puroyu puroya ekliyoruz. Kitapl ktan Jose
Marti'nin iirlerinin franszcas n ald m , kartryoru m .
Trkeye evirisi zor, fransz dilinde gr l gr l akan
iir. Bu franszcan n airin ana diline ok yak n olma
s ndan kaynaklanyor.
" Acwa sunuyorum seimine u iki belirtiyi
Bak bunlara! Se birini!
Bir boyunduruk birincisi
Ba eik ve uysal bir kz eder tawam
Bir zenginin emrindedir scak samanda yatar
mr boyu eksik olmaz yulaf
kincisi parlayandlf ldrendir bir yldzdlf
Ik saar ve balklar kaar
Ik saan yalmz yaar. . . "

-Abicim b rakal m kitap okumay falan, eke

lim gidelim u sahneyi !
diyerek gereksizce bana bulayor gz saatte H se
yin .
- I k bekliyoruz H seyi n !
-Ik haz r deil m i Veli bey?
diye beni rahat brakp kameramana yneliyor. Kul
land m z jeneratrn yakt n n bittii , yakt beklen
dii anla l yor. Hseyin kplere binecek, evrede
kp yok! Bu gibi elektrikli ortamlar n uzman datcs
Gner, glmseyerek plastik bardaklar iinde birer

254

cuba l ibre sunuyor ekibe. kisinden bir yudum al n

ca sakin leiyor Kbalog , ikinci yudumdan sonra en
m layim haline ulap yan ma geliyor:
-Ben size bir ey demek istemedim abici m ,
yan l anlamay n . . . Hatal b i r davran m olduysa
zr dileri m . . . Gereki rse sabaha kadar srsn eki m .
Olmazsa b i r hafta daha kal rz Havana'da. Ben fil
m imizin ok iyi olmas n istiyoru m . Sylemek is
tediim bundan ibaret.
-An l yorum Hseyin . "Bir eyi sylemenin en
iyi biimi, onu yapmakttr " demi Jose Marti .
diyerek kapatyoru m byk airin divan n .

34 I PER ODO ESPEC AL

Otel -Akamst

Noel akamsts . Noel'in baka lkelerdeki

gibi tantanal bir kutlan , asal bir nemi yok burada.
Lokantan n cam kaps na beyaz fs boyayla, geliig
zel biimde " Bienvenudo 2004" yaz l m , yeni y la
hogeldi n , denil iyor. Ayrca kl am , N oel baba,
an , ha gibi tak nt lar yok. Kimse kiliseye gidip m u m
yakma tela nda deil . Sadece tatil . Kimse kimseye :
-Neeli Noeller!
demiyor. Sabahtan beri , hangi kbal y bu bii mde
kutlad ysak, ok garipsedi .
-Sizde Noel var m ?
diye sordular ak n l kla. Olmad n belirtince :
- yi tati ller!
dediler.
Lobide bir masada Gvercin ve yenge senyo
rita otu ruyor. nyo resepsiyonla bar aras nda telala
gidip geliyor, La Paloma lar n masas na oturuyor, sa
atine bak yor, odas na k yor, geri gel iyor, resepsiyo
nun n nde dikiliyor. Okyanus taraf ndaki son masa
da otu ruyoru m , bir Noel arab at rm olarak Hava
na'da gn bat na kar . Bar grevlisi Helena televiz
yondaki fil m i izliyor. Lobi bombo . Kbal teknisyenler
bu akamdan balayan tatil leri dolaysyla iin erken
'

kesilmesi ni istediler, vakitlice denildi paydos , yar n ta255

256
til . Ekip kk h creler halinde Havana'ya da ld .
Sadece lkay han m odas nda, tesbit edilemeyen
hastal n n nekahat dnemini geiriyor. Az nce zi
yaret etti m , ba nda doktor var.
-Nesi var?
d iye sordum ispanyolca.
-Hibir eyi yok!
ded i doktor amigo.
- Bak n doktor bir eyi yok, diyor.
dediimde;
-Bir ey yok olur mu? lyorum ayol !
diye arlad lkay han m .
Satamadan kl rengi bulutlar n arkas nda kay
boluyor gne . Akam kyor, deli dalgalar birbiriyle
yar yor kyya ulamak iin. Kimisi arkadan h zla ge
lip n ndeki dalgayla sarma dola olarak, kabara
rak, kp rerek vu ruyor sah ile. Gvercin kz n elini s
k s k tutmu, pek bir ey konutuklar yok, bizimki
aras ra yana na bi r pck konduruyor senyoritas
nn. Uzun uzun ve glmseyerek bakyorlar birbirleri
ne. ki gvercin i n gaga srtmesi gibi , burnunu kz n
burnuna srtyor bizimki . nyonu nki senyorita giriyor
otel kap s ndan , el skp pyorlar. Konuma ye
rine s rtma var. nyo onu kolundan tutup La Paloma
iftin i n bulund uu masaya gt ryor. Tan t riyor,
oturuyorlar. Kbal kzlar kendi aralar nda ispanyolca
konuurlarken , Gvercin'le nyo renkli trke akala-

257
yorlar. Uzun sessizlikler oluyor masada. Susku nluk
lar bak p glmeler izliyor. nyo ingil izceyi zorlar
ken , h i ingilizce bilmeyen nyonunki s rtyor.
Asl nda k zlar n bu otele girmesi yasak. Noel
tatili m nasebetiyle bir sakinlik, zgn bir lakal k var
zaten otelde, bu durum Gvercin'e duyulan sempatiy
le beslenerek hogrye dnm. Kbal iki kz gir
meleri yasak otelin lobisinde iki iiyorlar bizimkilerle.
Hayat m n kad n patronie Deborrah' n da otelde ol
mamas bu hogrye yard mc olmu olmal . Resep
siyonda ak m Marilin var, o da birazdan gidecek,
baka birine devredecekmi nbeti . Bir akam be
nimle yemee kaca na sz verm iti , bu akam
nerdim , gene yan izdi, ama gitmeden yan m a ura
yp bi raz sohbet edebileceini syledi . Belki de hay r
demeyi , saygszlk olarak kabul ediyorlar. Olumlu ki
ki rdemelerle geitiriyorlar ii . Bir sre sonra olay
olumlu gelimediinde an lyorsunuz gerek yan t n
hay r oldu u n u . Kimi toplumlarda var byle bir gele
nek. Japonlarda var rnein hay r yerine, saygdan
evet kullan m . Belki de ada halk na atalar kz lderili
lerden mi ras bir grenek . . . Korkar m Marilin bana, be
nim ona olduum kadar a k deil.
Gvercin ve nyo ellerindeki szlkleri d e li gibi
dolanarak kimi kelimeler bulup gsteriyorlar kzlara,
k zlar glyor, bizimkiler de glyorlar. Sonunda bir
biimde anla p birlikte kalkyorlar, kp gidiyorlar

258
Havana'n n N oel gecesine doru .
Marilin niformas n karm , beyaz nden
dmeli bir bluz, krem rengi bir etekl ik giymi gelip
otu ruyor kar ma. Bir ey imek istem iyor. Masama
oturmaktan da tedirgin, ona pis bakan bardaki Hele
na'y kesiyor. San r m otel al anlar n n mteriyle
lobide bir masada otu rmas da yasak, bu yzden te
dirgin biraz, yar m k otu ruyor koltukta. O da bir ya
sak deliyor bu akam . Boynundaki gm zincirin
ucunda bir ha var.
-Dindar m s n sen?
diye soruyoru m .
-Hay r, anneannemden kalma b i r ha bu , bana
uur geti rdiine inan yoru m .
diye yan tl yor glerek. Annesi ve erkek kardei Mi
ami'ye kam , babas , kz kardei ve anneannesiyle
o bu rada kal m .
-Sen de gitmek ister miydin Miami'ye?
deyi nce , bir an duralayp;
-Bilmiyoru m .
diyor. ktisat okumu, sonra frans zca okumu. Otel
den nce al t ilerde ok az para al yormu, bu
rada bahiler de olduu iin eline daha ok para ge
iyorm u.
Kba'da ok gzel ve iyi denmi evler,
kkler grdm, oralarda ki mlerin yaad n so
ruyoru m . Devri m s ras nda kimi varl kl lar Fidel'i des-

259
teklemiler ve kamam lar. Fidel'e iimize ve varl
m za doku nmazsan bu rada kal rz, yoksa al r param
z gideriz dem iler devrimden sonra. Fidel onlar n
varl klar na doku nmam , ilerini srd ryor ve dev
lete ykl vergi dyorlarm . Ayr ca Kba'ya mal ge
tiren yabanc firmalar n temsilci leri de ok gzel villa
larda, kklerde ya yorlarm .
Fidel'den sonras n soruyoru m .
-N'olaca n ok iyi kestiremiyoru m , ama d
zenin deimeyeceini biliyoru m .
Fidel' i n arkas nda, devri mi savu nacak gl
bi r tak m olduunu sylyor. Ayr ca kbal n n Ameri
ka'ya kafa tutan ba mszl ktan guru r duyd u u n u , bu
konumdan kolay kolay vazgemeyecein i , zm
amerikanlamakta aramayaca n dile getiriyor. Taksi
ofrlerinin faturas z para ald klar n , sokakta bir sr
adam n kaak puro satt n , pazarda ki mi tiplerin bir
dolar dilendiini anlatyoru m .
-Tu rizmden sonra old u . Bun lar sadece tu rist
lere yapabilirler. Tu rizme a lmadan nce byle ey
ler yoktu . Ama Kba, lkemize nemli para getiren tu
rizmden geri dnemez.
diyor. u an iinde bulunduklar genel s k nty da:
-Periodo especial !
diye zetl iyor Marilin. zel bir dnem !
-Ne zamandan beri sryor bu zel dnem?

260
-Babam n dediine gre, devrimden beri . K rk
be y ld r yan i .

35 I EL YAZISINDAK C NSELL K

Havana ehir merkezi / D-Gn

Otel I -Gn

Havana'da al veri olduka zor. Dkkana gir

diinizde pek yznze bakan olmuyor. Sizin de bir
yzgr ml ans n z yok, uzu n sre i lgi ve efkat
bekliyorsunuz.
-u tiortun bir numara by var m ?
Bo bakyor kad n . Ksa bir sre sonra olumsuz ba
sall yor.
-Bunun geni bedeni var m ?
Ba sallamalar hep olumsuz. Kiminin orta boyu yok,
ki misinin kk boyu yok. Bu onlar h i ilgilendirm iyor,
satmak gibi bir istekleri yok. Dkkan devletin , onlar
devlet memuru . Tortlar bunlar, ister al ister alma.
-Bir de una bakabilir miyim? u vitrindekini
karabilir m isiniz !
gibi istekleri h i ho kar lam yorlar. Alas n gei riyor
lar insan n . Bezerek h ibir ey almadan ktk tiort
udan Zeki abi, J lide, Rasim ve ben .
Sanat pazar n n kars ndaki teras bara otur
duk, yemek syledik. Havana'da zorunlu tatil gn
mz. Kbal lar Noel'in ertesi gn almyorlar. Zeki
abi ve J lide bu akam uayla yolcular. Biz be
261

262
gn daha bu radayz. Bi raz sonra ardan geen Neri
man ve Besey gelip oturdular, az son ra Feth i dam la
d , masamz byd . ikolata renkli bir mzik grubu
al yor, sylyor teras barda. Yemekte konu gene,
karaborsadan ald iki kutu puroyu fatu ras z olduu
ii n gmrkten geiremeyece i endiesini bir haftad r
yaayan Zeki abinin soru nsal na odakland .
- Fatu rasz ok zor abi ! Bizi mkilerin hepsi fatu ral .
diye babal yor onu Rasim.
-Bana niye fatura vermedi eolueek?
diye szlanyor.
-Biz o eolueekten almad k abi !
diyoru m , giderek dertleniyor Zeki abi :
- Ben o eolueei nerden buldu m ? Hay r,
kendim isem gam yemiyicem . Ben hi imem ki , ona
buna hediye ederim diye ald m .. Niye alyoru m ? Ne
sala m !
Sonra yeni bir ie arap syleyerek da tyor kasve
tin i :
-Amaan . . . Alt taraf al rlar purolar gm r kte ,
hapse atacak deiller ya !
-Yoo, kaakl a girer. Surda a r sum u.
Belki hapis olmaz ama, bir ka gn tutuyorlarm ha
vaalan nda! Kimden ald n? Nas l bir adamd ? Nerde
ald n ? Kaa ald n ? Grsen o adam tan r m s n ? y
le uzu n bir soruturma yapyorlarm yani . . .

263
diye stne gidiyor Rasim. Zeki abi bo bakmaya
bal yor. Saatine gz atyor, ka saat sonra havali ma
n nda olaca n hesapl yor, uzaklara bakyor. Hi i
mezken, birinin masadaki paketinden bir sigara al p
h zla yakyor.
-Hay r, o kadar para verdik biz o pu rolara . . .
diye sylen iyor, ona fatu ra vermeyen eolueek
amigonun kulaklar n nlatmay srd ryor. Herkes
ak n l kla bakyor ona, en ak n J lide :
-Sen sigara imezsin ki Zeki !
- Evet ya ! N iye uyarm yorsunuz? Manyak m s nz? N iye sigara iiriyorsunuz bana?
diye sinirle sndryor sigaray :
-Versene urdan bir puro !
diyor J l ide'ye.
Sa bel inde Ahmet uruyor masam za, bir to
h u mcu bu lmu, bir sr tohum sat n al m , gz nn
ii glyor. lk kez 1 3 . Dev Adam Yavuz yok yan nda.
Gz mz onu ar yor. Zeki abi sonunda, az nce pa
zarda kendisine:
-Pu ros?
diye yanaan amigodan bo fatu ra vermesi artyla,
bir kutu daha puro almaya karar verd i . Dier kutular
da bu fatu raya yazarak h uzura erecek. Sz konusu
ikolata renkli am igoyu be metre arkadan takip ede
rek kayboldu ara sokaklarda. On dakika sonra yz
glerek, elinde bir kutu puro ve bo fatu rayla gelip

264
oturd u masaya. Derin bir oh ekti . Yeni bir ie arap
syledi masaya :
-Bu masan n hesab benden arkadalar!
Kalabal k masa itiraz ettiyse de:
-Hay r kardeim, ben deyecei m . Birazdan
gidiyoru m , elimde bir s r kba paras kald , nerde
harcayabi lirim ben bunlar !
diyerek cebi nden kard amerikan dolarlar n gs
terd i . Fatu ran n nas l doldurulaca konusuna ksa bir
sre taktysa da, bende doldu rulmu bir fatu ra oldu
unu onunkini de aynen doldurabileceimi syled i m ,
huzura erd i , neesi yerine geldi. alg c lar n syledi
i arkya elik etmeye balad .
B u s rada yan sokaktan gelerek meydan ba
san yedi tane kk ocuk, ellerindeki teneke kutular,
sopalar, zillerle s k bi r salsa ritmi tutmaya koyuluyor
lar. Bizim teras n alg c lar mecburen onlar n ahengi
ne uymak zorunda kal yorlar. Ortal birbirine katyor
f rlama ocuklar.
Elimde kald iki adet Don Kiot davetiyesi . Ben
de onun derdindeyim . Bu akama iki yerim var, gel
mek isteyen yok. Tamamen Deborrah ' n yznden .
nk asl nda birlikte gitmemiz planlan m t . Baleyi
izlemek istediim ona i letildiinde , ka kiilik yer iste
diimi sormutu .
-Yalnz m . Sen de gelmek istersen iki kiilik olsu n !

265
demiti m . Fingirdemi, gzlerime ho bakm ;
-Olabilir!
demiti . Ben ka gndr, bale k ndan sonra haya
t m n kad n Deborrah'la geirece im gzel gecenin
dn ku rmaktayd m , bugn kap m n alt ndan bir
not at l m , franszca. Deborrah imzal . Bu akam
Don Kiot balesine iki kiilik yerim ayr l m , tiyatronun
giriinde "Chateau Miramar'dan gelen t rk aktr" de
mem yeterli olacakm . Malesef kendisi gelemeye
cekm i! Yapma ya ! Tamamen sevigen duyg u lar
uyand ryor insanda hayat m n kadn Deborrah' n
kvr m lar nda cinsel lik vurgulayan e l yazs . Geleme
mesi ok sama. Demek bu gece de gerekleemiyor
giderek geciken kavumam z.
Yal n z gidecek deilim ya, diye dnp nce
Rasim'e nerd i m .
-Bale bana a r gelebilir abi !
dedi. Necmi ve Feth i pek oral olmad lar. l kay han m
ba ndan beri istiyordu fakat "vurgun yedii" gnden
beri odas ndan km yor, ok hasta! Sette tane
dublr var, Magal is, Sandi'nin kars ve Besey. Ge
nel planlarda lkay han m n elbisesini giyip peruunu
apkas n takan amorstan kay nvalide ol uyor. Kendisi
fil m i izleyince ok a racak, bizzat bu lunmad , ilk
kez grecei bir sr sahnesi var. Asu man'a nerdim
Don Kiot balesini, birilerine sz varm . nme ge
lene neriyoru m :

266
-Bu akam Don Kiot balesine iki kiilik yerim
var. Gelmek ister misin?
-No ! Gracias !
nyo'yu mu davet etsem acaba?
F rlama ocuklar g rlt leriyle bir ara sokakta
yitip giderke n , biz de kalktk, iki taksiye atlayp otele
dndk. Odaya k p buldum puro fatu ras n , lobiye
ind i m , ayn biimde doldurdum Zeki abinin bo fatu
ras n . Bendekine benzer bir i mza akt m altna.
- yi gnlerde kullan n efendim !
diyerek uzatt m Zeki abiye, ocuk gibi sevindi . H
seyin onlar haval iman na gtrmek zere haz r. Yol
etmek iin kapya ktk, ptk. Jlide arkaya bind i ,
Zeki abi n e bi nerken, bugn sat n ald birbirinin
stne tak l m sekiz adet has r apkay , kost mc
Ebru'ya uzatt .
-Bu nlar da fil m kostm leriyle birlikte gelsin s
tanbul'a can m !
Has r apkalardan d a ku rtulmu olarak keyifle bindi
ne . Pencereden bize el sallamaya, komiklikler yap
maya balad . Tam araba hareket ettiinde:
-Sana dzenlediim fatu rada damga yok, poli
se gsterirken o keyi ba parma nla kapat!
ded i m , birden sapsar oldu neeli yz , glmesi su ra
t nda dondu kald , kt ereveden Kbalog Hse
yi n'in kiral k arabas .

36 I DON K iOT BALES i

Grand Teatro DGece - i -Gece

Hotel i ngi lterra i -Gece

Saat tam ondokuzda geldik taksiyle Gran Teat

ro' n u n nne. Taksi paras n demek iin antas n
at .
-Samalama!
diyerek uzatt m ofr amigoya onbe dolar . ndik. Gi
rite bekleyen yirmi kiiye yak n bir kaiabal k ms var.
Kap henz a lmam . Genten biri yanat bize ;
- it's fu l l !
dedi.
-We have a reservation !
diye yan tlad m , sa ka m hafif havaya kald r p b
rn biraz aa indirerek. Herif dudak bkt . Dudak
bk ok baarsz, stelik dudaa benzemiyor a
z n n alt st erevesi . H h ! Bizi m iki kiilik rezervas
yon u m uz var, yok dudak salak. Ayrca sana ne? Ka
p n n ondokuz yirmide alaca n belirtti . Kim bu tip?
N iye bize h i yer yok gibi bir bilgi veriyor? Karaborsa
c m , bu yok dudak salak? Kba'da karaborsa bilet
olabi lir m i ? Bilet yok ki karaborsas olsu n . Salak ite !
stelik d uda yok.
Yi rmi dakika orada dikileceimize, bitiikteki
Hotel ngi lterra' n n bar na getik, birer cuba l ibre
267

268
syledik. Otelin barl lokantas ok k. Garsonlar,
barmen, herkes smokinli. Drt bir yanda gm am
danlarda mumlar yan yor, gen bir piyanist bar n kar
s ndaki kuyruklu piyanoda aykovski al yor. H zla
itik ikilerimizi.
-Bir tane daha ier misin?
diye sord u m , itiraz etmed i . Smokinli barmen bolar
ald , dolu bardaklar koydu nmze .
Byle bir otelde de kalabilirdik asl nda, deil mi
H seyin bey? Havana'ya bir daha gelirsem kesi n bur
da kal r m . M i ramar'dan Havana'ya gel git, otuz dolar.
Taksi ku l lanmam , otele otuz dolar fazla veriri m . Ge
en gn lobisinde iki itiimiz Ernest Hemingway' in
drt y l kald Ambos Mu ndos oteli de ok gzel.
Cep telefonuma mesaj geldi, Zeki abinin ar
kada Jlide'den : " Abi, faturanm naylon olduu an
lald. Senin ismini vermek zorunda kaldk. Zeki'yi
gtrdler. Hseyin yzerek Miami'ye kat. Bari be

Mesajdan gmrkten baaryla getik

leri anla l yor. Ben de cevaben ; "Korkmaym ! Ben si
ze hapiste bakanm. erde adamlanm var! Fide/. "
mesaj n gnderdi m.
Saat ondokuz yirmide yaz ld k tiyatronun giri
kaps na, gene kapal . Bekleyen says bi raz daha
artm . Ondokuz otuzda a ld kap . Giriin solu ndaki
gie kapal , dipteki ikinci kap n n az nda yal bir ka
d n duruyor. Kimi izleyici bir yeil kart gstererek girini ku.rtarm!

".

269
yor, kimisi hibir ey gstermeden , elini kolunu salla
yarak, iyi akamlar dileyerek giriyor, kimisi kad n ba
yla selam l yarak geiyor. S ra bize geli nce Chateau
Miramar Oteli'nden gelen aktr oldu u m u , ispanyolca
belirttim . Kad n bizi ieri alarak, kap n n yan nda bek
lememizi syled i , fuayede dikilmi ikolata renkli i
man bir kad na seslendi . iman kad n elindeki siga
ras ndan bir duman ekip fleyerek a r a r ona ya
nat . Yal kad n yan na yanaana bir eyler anlatt .
O s rada ben de puromu yakt m . ikolata renkli i
man bize dnp bakt , beklememizi syledi ve siga
ral eliyle puromu gstererek, bu rada iilmez anla
m nda bir el iareti yapt . Burada iilmiyorsa onun
elindeki ne? Sndrdm puroyu, anlams zca birbiri
mize baktk. Bir iki dakika sonra ksa boylu , gzlkl ,
karga k l kl baka b i r kad n geldi yan m za ve o n u iz
lememizi syledi. Peinden gidip ki mi koridorlar ve
merdivenler arnlad ktan sonra, iki nci katta mdri
yet gibi bir yere ulatk. Kad n bizden adam ba on
dolar istedi ! Nas l yani ? Davetli deil miyiz? Deiliz
demek ki . Verdim yirmi dolar. O bize bir davetiye ya
da bileti msi bir ey, herhangi bir yer fii vermed i . Yir
mi dolar bir ekmeceye ya da kasaya de i l , doru
dan ceketi nin sa cebine koydu . Onu izlemem izi sy
led i , gene dtk peine. Bizi salona ald , ikinci katta
ki yan localardan birine oturttu . Yirmi dolar o ablan n
i ettiini , ya d a ablalar aras nda k r ld n dn-

270
dm.

Tiyatro binas 1 837'de talyan m i mar Antonio

Meucci taraf ndan yap l m . K rmz koltu kl u , kat
local , balkonlu altyz kiilik gzel bir salon . Soutu
cu iddetli al yor. Salon buz gibi , gsterinin bala
mas na epey var. Mzisyenler orkestra uku ru nda
akort ve alt rma yapyorlar, nefesliler aletlerini st
yorlar. Tiyatronun bar n kefetmeye karar verdik. Fu
ayeye indik, avlu bar hemen bulduk. Binan n ortas n
da bir avlu . Olduka kalabal k. Gsteri nin ilk gecesi.
Ama ortada bir prmiyer kl yok. En k ikimiziz.
Herkes s radan k l klarda. Ortada Televole kamerala
r yok. Kimsenin giyindiine 1 O zeri nden not verilmi
yor. Bir masa bulduk, otu rduk .
-Ne iersin Neriman?
- Farketmez !
- Farketmezin ispanyolcas n bilmiyoru m Neriman . spanyolcas n syleyebilecei m , bilinen bir ey
isen ?
Gsteri nin balamas na be dakika kala gelip
yeri m izi ald k locada. Tam balayacakken bt n se
yirci ler ayaa kalk p biri nci balkonu alklamaya ba
lad lar, o s rada a k mavi elbiseli, apkal ya l bir ka
d n gelip balkonun n s ras na otu rd u . Onun iin old u
u anla lan alklar, durumu daha sonra farkedenle
rin de kat l m yla dakikalarca srd. Kad n kalk p se
lam verd i . nemli eski bir balerinleri herhalde, diye

271
dndk.
Birinci perde olduka uzund u . Ya da gayet s
kc oluu bize bu duyguyu verdi. Klasik bir rej i , pek
de baar l ol mayan bir ekip. Sanki daha nce gr
mt m bu baleyi . zellikle Don Kiot ve Sano ok
renksizdi . D ulci nea rol ndeki kz baar l yd . Balenin
mdr de olduu anla lan, Alicia Alonso'nun rejisin
de bir bulu, herhangi bir yenilik yoktu . San r m ba
lang tan nce uzun uzun alklanan abla oyd u . Ol
duka s kc bulduumuz birinci perde son u nda, so
utucu nun kemiklerimizi s zlatmas n n da etkisiyle
ktk Gran Teatro'dan , yeniden Hotel ngilterra' n n
barl lokantas na gitti k Neriman'la, doru d rst bir
yemek yed ik. Filmden , setten konutuk.
'-Olmaz ki abicim . . . Yap makyaj diyorlar yap
yoru m . Hibir sahne eki lemeden yemek molas veri
liyor. Yemekten sonra haydi yeniden makyaj . O kadar
makyaj yapt k bari yalandan bir plan eki n !
diye gndelik ikayetlerine geti Neriman .
-Haydi makyaj malzemesi ziyan old u , senin
gzel hat r n iin ayr ca negatif ziyan l na ne gerek
var Neriman?
-Ben malzemenin derdinde deilim, emeime
yan yoru m abicim . . .
diyerek ikayetnamesinin ana blmne gi riti Neri
man . . .
Lokantan n yksek tavan ndan sarkan dev

272
kristal avizeyi , tavan sslerini inceleyerek puromu tt
trmeye koyuldu m . Aptal Deborrah ! Bu akam baleye
gelseyd i , hayat m z n gecesini burada yaayabilirdik.
Bu otelde kalabilirdik. Akam Chateau M i ramar'dan
ayr l rken, lobide dikilmi duran amerikal k l kl ve fa
kat kbal , ay gibi , kel bir herifle tan t rd ben i :
-Kocam !
Nas l ya? Deborrah bunu bana nas l yapabilir? Kor
kar m Deborrah bana, benim ona olduum kadar a k
de i l .

37 I BZM FDEL

Stadyum I D-Gn

Filmde Kba'yla ilgili yaz ya da buray belirle

yici eylerin grlmemesi koul uyla bu adada ekim
izni al n m . Dorusu da bu zaten . Bizimki Kba'da
geen bir yk deil, benim oynad m diktatr, tabii
ki Fidel de i l . Senaryonun ingilizcesini oku m u bulu
nan kbal asistan Sylvio bu konuya zel dikkat gs
teriyor, ben ondan titizim.
-Hooop, yan na parkedeceim araban n plaka
s Kba! Grnr o arda!
diye uyaryorum , bundan h i honut olmayan bizim
asistanlar . O arabaya da kamuflaj barbunya plakas
tak lmas gerek. Bunun iin, sanat grubu aranyor.
Sa dm lemi Ahmet tohum peinde, 1 3 . Dev
adam Yavuz sanat pazar nda, Zafer kimbilir nerde?
-Tamam grmeyelim o arabay !
-Grmeyin kardei m . On u diyorum ite !
Sylvio gelip teekk r ediyor bana.
-Rica ederim Sylvio , ben senden daha Sylvio !
1 959 model, st a k bir chevrolet'nin direksi
yonunday m , motor denilince bas p gaza stad n giri
kaps n n yan ndaki tellerin nne parkedecei m .
Mzelik araban n sahibi kara kuru sinir amigo kontak
anahtar n bana vermemekte direniyor. ikolata renk
li deil, ama beyaz da saylmaz, olduka esmer bir
273

274
herif.
-Haz r m sn?
diye sesleniyorlar.
-Ben haz r m , araba haz r deil ! Amigo anah
tar vermiyor!
- N iye dikiliyor zaten o herif araban n yan nda?
Hemen al n o am igoyu ordan !
diye ba ryor Tayfun . Amigo hi oral de i l . Nereli
acaba? Camagey' in kylerinden olabi lir. Tipi yle
yani . spanyolcas da olduka kt , h i anlaam yo
ruz.
Camagey, ismi kz lderili lerden kalan tek yer
leim blgesi, bu yzden ispanyol alfabesinde olma
y p bizi m alfabemizde bulunan harfi ile yaz l yor ve
sadece bu ndan t r Kba alfabesinde yer al yor bu
harf. Bir tek, Camagey yazarken laz m , baka hibir
ie yaramyor. O yrede ok ku llan l yordur elbette .
Camagey ayn zamanda ikolata renkl ilerle, ispan
yollarla kar m n en az olduu blgeymi. Kz lderili
kkenini k rk dkk de olsa koruyabilmi bir nebze .
Gner gelip adamla ingil izce konuuyor. Adam
olumsuz ba sallyor, vermemekte direndii anahtar ,
anahtarl nda eviriyor. zg n bir kz lderili inad
sergiliyor, kara kuru sinir, Camagey'in kyls ami
go. Sylvio a r l yor, gryor onunla, sonu olarak
fi lmin eki mi iin anahtar vermek zoru nda olduunu
alg l yor ve h i istemeyerek uzatyor. Arabas n film

275
iin ki ralam , bundan para kazanacak, o parayla he
men gidip ate suyu alacak, ama kullan mam z iste
miyor! Belki de rolmde gz var, o ku llanmak istiyor
srekli tozunu ald emektar chevrolet'yi . Ksk nce
anahtar veriyor, fakat ereveden km yor. Sylvio
koJuna girip kamera arkas na al yor harfi kkenli k
z lderili amigoyu , nihayet ekilebiliyor bu plan .
Havana' n n merkezine yak n kk bir futbol
sahas ndayz. Tek taraf trib nl bir mahalle stad . Tri
bnlerin kar s nda bir skor tabelas . Durum sf r sf
r gsteriyor. P r l p r l parl yor sf rlar. Elektronik bir
yaz de i l , ama yle gibi duruyor. Merak edip gittim
tabelan n yan na. Arkas na dolan nca a r p kald m .
Yuvarlak deliklerden oluan levhaya yatay olarak so
ku lan, silindir meyva suyu ya da kokakola kutular n
dan oluuyor say lar. zleyicinin grd kutu nun k
. Bt n leden sonra gne alan bir yere yap l m
skor tabelas . P r l p r l parl yor, gnete b i r yanstc
ya dnen kutu klar . Bu metal ik parlak daireler al
talta, yanyana dizilerek say lar oluturuyor, nokta
nokta asansr yaz lar gibi . Gol olu nca, bir bir kar
yor kutu lar grevl isi , baka deliklere sokarak sf r ,
bir yapyor. M thi bir bulu. Fakat ok goll malar
da mahfoluyordur skor tabelac amigo . Daha sf r , bir
yapamadan , ak ikinci gol , ak kar gol , ld r r herif.
En sevdii malar sf r sf r berabere bitenler olmal .
Elini kutuya bulat rmadan efendi gibi romunu ii-

276
yordur.
Tribnde bin kii civar nda fig ran var. Her
yatan deiik renkl i erkekler, aralar ndaki tek kad n ;
onlara bir eyler anlatan figran bulucu mama k l kl
iman , sette sadece figran gerektii nde grd
mz, ismini bilmediimiz domuz bak l senyora. H i
glmeyen bir kad n , srekl i ksm gibi bak yor her
kese. Her Boku Bilen Birol ok zengin oldu u n u , aca
yip gzel bir evde oturduunu sylyor. Zengin olur
tabii , Partagas fabrikas ndan da demetlenmi pu rola
r pencereden sokaa atan oyd u ! Figrasyon iinden
de bi r biimde para gtryordur mutlaka. S k para
gt remedii ilere taklacak tip deil.
Gol kral rolndeki Fethi hayat nda hi topa
ayak srm dei l , herhangi bir al t rma da yapm
yor. Yatm uyuyor sahan n ortas nda. ekim s ras
gelince de hayat n n ilk frikiini baraj n st nden dok
sana gnderiyor, gol ! Herkes app kal m d u ru mda,
en ak n Feth i , yle bakakalm alara gnderdii
topu n ard ndan . Hayat n n ilk vu ruu doksandan gol
oluyor. Tayfu n ok mutl u , kameraman Vel i zgn ;
Fethi'den byle bir vu ru beklemedii iin topu takip
etmemi. Yeniden ekiliyor frikik, ikinci kez gol bulu
yor Fethi ! Formas n kar p havada sallayarak trib n
lere doru kouyor. K l k deitirerek halk n aras na
kar m, sakall , gzlkl , kasketli diktatr Carlos
olarak bulunuyorum tribnlerde. Gol sevinciyle ayaa

277
f rlay p yan mdaki lerle kucakla rken sakal ve gzlk
decek, halk Carlos'u tan yacak. Bu sahnenin eki
mi sekiz kez tekrarlanyor, bir trl Tayfun'un istedii
gibi olmuyor. Bine yak n figran n susturul mas , disip
line al nmas da kolay deil . Yksel elinde megafon
trib nn nnde koutu ruyor:
-Silencio ! Az biraz silencio allahak na !
diye ba ryor.
-yle bir aklar olduunu sanmyoru m , para
lama kendini Ykse l !
diyoru m . Tekrar tekrar ekil iyor o plan . H e r ekimden
son ra sakal yapt r lyor. Tayfun diktatr tan yan
evresindekilerin korkmas n istiyor, yan mdaki am i
golarda yle bir korku yok, s rtyorlar, yere den sa
kala bak p g lyorlar. Asl nda sar l p kucaklat m
adam bykeli Vefa abi oynayacakt , fakat o sah
nenin ekim saati net olarak bili nemedii ii n , gele
med i . ok istedii halde filmde oynayamam oluyor.
Tayfun ve Sylvio yan m za gel iyorlar. Ynetmen fig
rasyona ve zellikle, yan mda pimi kelle gibi s rtan
ikolata renkli iman amcaya, istedii su rat ifadesi
ne rnek olarak, mesela birden kars nda Fidel'i gr
d , o biim korkmas gerekiyor, diyor. Sylvio mte
bessim yapyor eviriyi , amca kahkaha atyor. Bir
eyler sylyor. Tayfu n ne dediini soruyor.
-Fidel'i grnce niye korkal m ? O bizim Fide l !
demi ikolata renkli iman amca.

278
Hi lario da var stadyu m ekim lerinde. Haz rl k
beklerken birlikte otu ruyoruz, b i r eyler konumak is
tiyoru m bu kbal baar l ve deneyimli oyu ncuyla. Bi
ze bir evirmen laz m . Birden alman yap mc Frank'
gryoru m sette . Hem franszca, hem spanyolca ko
nuuyor. Gidip ondan rica ettim eviri iini, geldi yan
m za.
-Nedir televizyonda yapt ey, onu renmek
istiyoru m .
Frank spanyolca sordu, H ilario yan tlad , alman fran
szcaya evirmeden anlad m yant .
-Mahkeme parodileri .
- Mahkemede konu lar nedir?
soru m u ;
-Her blmde deiik san k ve tan klar ve g
ln olaylar var. Savc onlarla daha sert, ben biraz
halk n avukaty m . Halk n ba na gelen adli hakszl k
larda, halk n yan nda yer al yoru m .
diye yan tlad .
-Fidel bozul muyor mu bu na?
diye sord u m .
-Hay r. San r m o da izliyor ve b i r hukuku ola
rak ks ks glyordur. Hilario halk n avukat , adalet
sistemiyle dalga geiyor. O dalga gei lecek bir ey
bulamad gn adalet sistemimiz yerine oturmu ola
caktr, diye dnyordu r. Sanyorum yani , nk hi
tutuklanmad m .

279
deyip kahkaha atyor. Onun kahkahas dindikten son
ra evi ri bana ula yor, bu kez kahkaha s ras bana
geliyor.
-H ibir ey eskisi kadar kat deil artk. Eski
den siz gelip bu rada fi lm ekemezdiniz, biz o fil mde
oynayamazd k.
diye ekliyor Hi lario. Zaten "dnceler ldrlemez" i
dstu r edinmi adam , Hilario Pefia'ya nas l dokun
sun? Si nan etin'in bu rada dzen eletirilemez d
ncesi de rm oluyor bylece. Hemen telefon
ed ip bildirmeli kendisine, u an Trkiye'de saat saba
h n drd , uyand rsam m onu d nde reklam film
leri grd gzel uykusundan?
Tu luat yapp yapmad n soruyoru m . ok
yapt n , savcy canland ran rol arkadayla y llard r
kar l kl oynad n , yeri geldiinde onun d a tu luat
yapt n , televizyon ba nda izleyiciyi diri tutan n bi
raz da bu doalamalar olduunu, bu diziyi y llard r
srdrdn anlatyor. Onlar n tiyatrosu d a znde
ispanyol olup bizi m orta oyu nuna ok benzeyen com
media del arte den geliyor.
H ilario ile son grmemiz bu . Onun ekim leri
bug n bitiyor. Kba usul kucakla p birbirimizin her
'

iki omuzuna vurarak vedalayoruz Havana'n n komik-i

ehir Hilario Pefia'yla.

38 I VAMOS A LA PLAYA

Otel i-Gece

Havana'da son akam m z. ekim ler bitti , her

kes bavul yapma derdinde. Az nce bitirdim ben ii ,
yar n sabah el antam tkt r p kaca m havalan
d rma sesli odamdan. Kostmc Ebru ve Zuhal btn
filmin giysilerini, Zafer, Sa al ndan bir iple balam
Ahmet v e 1 3 . Dev Adam Yavuz filmin bt n aksesu
arlar n sand klamak zorunda olduklar iin derin en
die iindeler.
-Sabaha kadar srer bizim iimiz !
diyor Zafer, avucu ndaki kabuklu fst klar bar n st ne
koyarak.
-Sabaha bitmez, ama uaa yetiir!
diyor 1 3 . Dev Adam Yavuz ve dikliyor ikisini. Dikkat
ekici bir biimde hzla iiyor bu akam . Meer uak
korkusu varm , zurna olmadan binemezmi, bu ak
amdan gemi s k iki krne. Sa al ndan bir iple
balam Ahmet bir cebinden i f nd k, b r cebinden
leblebi kar p koyuyor fst klar n yan na. Trkiye'den
getirilmi zu lalar n kalan son akam ortaya dk l
yor. Ebru yard mcs Zuzu'yla onu koyd un mu, bunu
koydun mu, muhabbetinde. Asistan idem u ana
kadar Kba'da yaayamad tatil duygusuna eri
mi, gl mseyerek ikisini yudumluyor. Defne gene
gergin nedense, belki de bu gece kimseye :
280

281
-Sabah be buuk kalk !
diyemeyecei iin zgn.
-Bavula sanlar koyd um, ortada kalanlar
makyaj malzemesi sand na tkt rd m , i bitti abi
ci m .
diye u h bir kahkaha atarak bara ulayor Neriman .
Peinden yard mcs Besey gelip iliiyor yan na.
-Gece yatarken yapcam bavulu abicim . As
l nda bir ey yapmycam , hereyi t kt rcam .
diye kendini avutuyor Necm i .
-Ben dnden yapt m .
diye geri niyor Rasim titiz bir ev kad n gibi. Aya'n n
odas y k l yormu ! Kafay yiyecekmi abicisi ! Bu
gece akmak istiyormu, kopmak istiyormu! Bavul ta
k lamazm abicisi ! Alev bavu l ii ni bitirmi ;
-Laptopumu al p kcam odadan !
diyor.
-Getirdiim btn giysileri temizliki kad nlara
hediye ettim ekeri m .
diyor bavul u n u toparlamay baarm lardan lkay ha
nm.
-Nedir b u tela n z abici m? Ua m z yar n
akamst , sabah leyin toparlarz.
diye puro tttryor topal gol kral Fethi . Odas sava
alan gibi. Toparlanabileceini sanmyoru m . lk futbol
culuk denemesi sonucu her iki baca n n ie al k ol
mayan kaslar dm olmu durumda. Ayaklar davul

282
gibi imi. Srekl i adale gevetici merhemler sr
yor. Gol kral m z y ryemiyor! Ne bavul u ? O mer
hem leri bile toparlayamaz o ! stelik sk alveri etti
i iin yar n iki yeni bavul almas gerekiyor.
-Ne bavu lu abicim , b rak n bu ileri !
diye kahkaha at p dikliyor cuba libre leri , genel bir
paydos duygusuna erimi Yksel . Ses kayt Hasan
ve bu mcu Okan bavul muhabetine hi bulamayarak
m untazam f nd k ve fst k yiyorlar. Has r apkal Vel i ,
Ci llop C neyt v e Serkan b i r resi m sergisi a l nday
m gibi, ellerinde kadehleri dolan yorlar bar n nn
de. Che bereli Gkhan dalg nca puro iiyor, belki de
i stanbul'da s recek olan ekimleri dnyor. ekim
lerden al verie vakit bulamam Tayfun geliyor, elin
de sanat pazar ndan sat n ald resim lerle:
-Bunlar nas l ambalajlanacak Rasim abi ?
- Kendisi sarmad m ?
diye soruyor resim ileri uzman Galeri Rasim .
-Hay r abicim , paray ald , bunlar rulo yapp
verd i elime.
diye dert yan yor Tayfun. Galeri Rasim elleriyle sarma
iareti yaparak;
'

-Enrolamos, diyecektin .
diyor.
- Dedi m abicim , demez miyi m , filmde getii
iin bildii m tek ispanyolca kel ime ! Enrolamos de
d i m , herif bana no enrolamos, ded i .

283
diye yan tl yor Tayfu n .
Kbal lar n giremedii otelimizin bar nda dizil
mi otu ruyor filmin kbal tekn ik ekibi bizimle birlikte.
Sylvio, Johan na, Frank, Vladimir, van, gor, Hiram,
sette pek az grdmz kbal yap mc irketin y
neticisi koca gbekli Sandi ve kars iki lerini yudum
luyorlar, hi girmedikleri otelin iini inceleyerek. Bi
zimkiler resepsiyonu, kapcy kafaya al m lar. Ne
Deborrah var bugn, ne de Marilin, resepsiyon Kaba
k Elizabet'e emanet.
-Son akam m z, bu bir veda partisi . Filme
emek veren kbal arkadalar m zla birlikte ol mak is
tiyoruz. Siz de davetlisiniz!
demi otel personeline Gner. Disiplin sf ra inmi du
rumda otelde. Herkes sarho. Her Boku Bilen Birol
bar n i taraf nda Margarita ve Lil ian' n aras nda am
panyalar patlatyor, Margarita'y pyor, Lilian'a sar
lyor, her ikisiyle ayr ayr sarma dola kendi foto
raflar n ekiyor ok marifetli cep telefonuyla. Kabak
Elizabet'e, kapcya, Rolando'ya ampanya gt r
yor. Gner iin bitmi olmas n n huzuruyla mtebes
sim ikisini yuduml uyor. Gvercin ve nyo kbal k z
lardan ayr lman n derin elemi iindeler. Yalan Rzga
r Hseyin ortada yok! Drt gn nce yurda dnen
Asu man d nda neredeyse bt n ekip bardayz. H
seyin de dnm olabi lir mi?
Bar n ortas nda oturan Sandi ok gzel ark

284
sylyor. zgn , gzel ve geni bir bariton sesi var,
sanki operac . O bitiriyor, H i ram bal yor ili bir ark
ya. O da ok iyi sylyor. Lilian ve Margarita' n n da
kat l m yla "Vamos A La Playa" y syleyen bir koro
ya dnyor kbal lar. Haydi kumsala gideli m , d iyor
bu popler ark . ift ses yaparak sylyorlar. Marga
rita bir oktav tizden sylyor. ark syleme s ras bi
ze gel iyor. "skdar'a Gideriken" i deniyoruz, ilk drt
lkten sonra kat l m azal yor, daha sonraki sat rlar
pek hat rlayan olmuyor. Katibimin neyi uzund u ? Men
dilin iine ne doldurmutu ? Derken bitemeden yar m
kal yor ark . Haldun Taner' in dedii gibi ;
-Biz hibir arkw batan sona syleyebilen bir
mille t deiliz!

Zar zor, Neriman ' n desteiyle, "Kara Basma z Olur"

t rksn syleyebil iyoruz, hepim iz birbi rinden deto
ne. An nda uydurduumuz spanyolca versiyonu da
var:
-E que pasa manana ...
Atilla bir elinde ikisi , br elinde kamera olay
belgeliyor. Aziz ve H i ram yanyana otu ruyor, srekli
kadeh tokuturuyorlar. Bizimki Hiram'a rendii is
panyolca kelimelerle bir eyler anlatmaya ura rken,
kbal da ona rendii trke szlerle yan t verme
ye al yor. ekimlerin ba nda hepim iz onlara s
panyolca g nayd n , iyi akamlar dediimiz ii n , n
c gnden itibaren onlar da bize trke, merhaba, g-

285
nayd n , iyi geceler ve hassiktir, der hale gelmilerd i .
Drt hafta boyunca bize iyice s n m olan k
bal ekip bu ayr l tan zgn, ikidebir kalk p kalkp sa
r l yorlar bize, pata kte omuzlar m za vuruyorlar.
-Gene gelin !
diyorlar. Biz neredeyse alayaca z, onlardan ayr l
yoruz diye.
Sabah odadan karken , odam tem izleyen or
ta yal , uzun boylu , kz l sal Mercedes'e yata n
stne "Gracias por todos ! " yazs ve o n dolar b
rakm t m . Akam geldiimde, odam dzelmi, topar
lan m , yata n st ne yle bir not b rak l m t :
" Senyor, m uchas gracias a usted que tenga un
buen viaje. Fel iz fin de alio pr6spero alio nuevo y
un pronto regreso. Besos y saludos sus canse
ras." Bay m , size ok teekk r eder, iyi yolcu luklar di
leriz. Getii m iz y l n sonunu kutlar, iyi yeni y llar ve
abucak dn dileriz, sevgiler, selam lar, anlam nda
ki notu n alt nda iki imza var: Mercedes ve Ona. Ona,
br tem izliki kad n . Yani ki Mercedes paray lp ce
be atmam , Ona yoldala blm. Gzel insanlar
tan d k Kba'da.

39 I AD OS CUBA

Uak -Akam

kta kimse ne puro sord u , ne fatu ra.

-Adios amigo!
Polis kontrolnden getikten sonra barda son
cuba libre'lerim izi iiyoruz, Tayfu n , Rasi m , Necmi ve
Fethi'yle. Fethi birden endieyle:
- Resim ler nerde Rasim abi?
diyor. Rasim kaskat kesiliyor, cuba libre'nin cuba's
az nda kal yor, libre'sini pskrtyor. Sabahtan beri
kal n bantlarla, kablolarla, iplerle sarmalayp bir omuz
antas haline getirdii tablolar omzunda as l deil .
Otel k nda, tablo rulolar n nas l ta yaca n bile
meyen Feth i'ye :
-Onlar yle ta nmaz !
diyerek ayn yntemle ona yapt izci antams am
balaj sng gibi as l duruyor Feth i'nin omzunda. Al
n ndan vuru l m ua dnd Rasim . Tablolar polis kont
rolnden nce urad mzik maazas nda un uttu
unu hat rlad . Henz gmrkten gememi, malze
me yklemesiyle ilgili Her Boku Bilen Birol' u cep tele
fon u ndan arad . Birol gidip tablolar buld u , Rasim h u
zur iinde yeni bir iki syled i .
Bu sabah birdenbire ortaya kan Yalan Rz
gar Hseyi n Kba iini bitirmi olman n , Frankfu rt'a
dnmenin ve bizden ku rtulman n sevinciyle sarma
286

287
dola, herkese her zamankinden daha nazik davran
yor. Sabah otel al anlar na Noel baba gibi , saatler,
kv r zv r hediyeler da tt , bizlere pahal purolar sun
du. Gzlerinin ii glerek cuba libre'ler deviriyor.
Gverci n , bar n br ucunda Kba'da kalan
sevgilisinden ayr l m olman n melankol isi iinde, pat
kt deviriyor ikileri , daha imdiden zurna:
-1 love you abicim 1
diyor. Bu cm lenin, bayan La Paloma'dan ok, hita
bettii abicisine bir ak itiraf olduunu dnme
den , herkese bu cmleyi tekrarl yor. Onu seviyor, her
kese seni seviyorum diyor. Otobse binmeden nce
bir saat kadar otelin bahesinde, okyanus kys nda el
ele dolat lar bayan La Paloma'yla. pt ler, kok
lat lar. Otobs hareket ederken zor ay rd k ikisin i .
Gvercin'in u anki hal i , sanki o k z lm g i b i , sevgi
lisinin cenazesinden geliyormu gibi . Doku nsan ala
yacak. Onun yan nda ayakta dikilmi, sigaray sigara
ya ekleyen nyo da gayet dalg n . Derin derin i gei
riyor, sanki memlekete dnmyor da, Kba'dan Tr
kiye'de askere gidiyor!
Malzemeyi ykletmi, s rt ndan tonlarca a rl k
kalkm H e r Boku Bilen Birol geliyor, elinde tablolar
yok. Rasim endieyle tablolar n soruyor.
-Ykletti m abi l
-N iye ykletiyorsun abi? Al , gel dedim ben sana.

288
diye bozuluyor Rasim . Aaca resim galerisinin du
var renklerini ve kland rmas n dnrken , om uz
da ta n mas gereken sermaye ortada yok. Sinir z m
paralayan bir duru m tabii. Aptal Birol , diye dnyor
Rasim , bunu d nmekle yetinip sylem iyor.
Aral n 29'u , pazartesi . Gene bir Thomas
Cook ua ndayz! stelik mimliyiz. Bizi Havana'ya
getiren uakta ok iki iip fazla amata yapt m z
iin isimleri m izi kara listeye almlar. Hostesler pis
bakyor. Stiv rt kel ve iman , ok cins ve sinirli bir ib
ne. Uaa girer girmez, ekipba n sord u . Gner'i
bulduk. Onlar naystum ityulatrd k. Herif bizimkine
kafadan f ra ile giriti diyaloa. Hibir ibne, h ibi r er
kee bu kadar kt davranmaz. Ecinsel erkeklerin
daha ok kad nlara gsterdii bir tepki bu . Gner he
rifi n tipi deil demek ki . Belki de bir alman ecinsel
olarak, Almanya'da bir t rk erkeiyle yaad kt bir
serven olmu . . . Bir trk n Almanya'da kar bu lama
mak gibi bi r zorl uu becerip hi kulamparal yokken
kendisine as lan bu ibneyle tek beden oluu ve ilk ka
r bulduunda onu terkedii , yani kar n n olmad
yerde ibneye "Herr Abdu rrah man elebi" denilii
mant yla onunla geirdii beraberliin sonunda;
- Kar varken seni niye becerelim lan?
diye kendisini ve ecinsellii aa layan tavr derin iz
ler b rakm olabilir bu kel ve iman ibnede.
-Trklere iki servisi yap l mayacak!

289
diyerek biti rdi uzun ve sinirli ve ibnece sylevi n i . ki
yasa koymaz bize . Sabahtan beri iiyoruz, hepi miz
ak rkeyifiz ve antalar m z ve ceplerimiz Havana
Club rom ieleriyle dol u . 1 3 . Dev Adam Yavuz alkol
s n r duvar n delip gemi durumda;
-Daha kalkmad k deil mi?
diye syleniyor, sa cebindeki iki iesini dier b
t n ceplerinde aryor. . . Thomas Cook'sa cook! Ben
nerede sigara ieceimi bilmiyor m uyu m ? Hemen a
rap getir bet alman kad n . Biz bu rada Business yolcu
suyuz ! Ayrca byle katanalar n hostes yap l mamas
laz m . Uas n gei riyorlar insan n .
Rasim business' n en nnde, pencere kena
r nda otu ruyor, yklenen bavul lar inceliyor;
-Benim resimler yklendi, sizinkileri hi grme
dim lkay han m !
diyor muzrca. lkay han m an nda bu nal ma giriyor:
-Ayol hostese syleyeli m . Bir eyler yap n o
cuklar. Hseyi n bey resimlerim yklenmemi, sak n
uak kalkmas n !
lkay han m n b u hal i , hepimizi ve e n ok Ra
sim'i e lendiriyor, nk lkay han m n resim lerinin
Atat rk haval iman na salimen ulaaca n ve Ra
sim'i nkilerin Havana'da unutuldu u n u , henz hibiri
miz bil m iyoruz.
Onyedi onbete kal kt uak Havana'dan , ada
n n kuzeyindeki minik minik pt rak gibi adalar st n-

290
den batya doru uuyoruz. Bu minik ve dip dibe ada
lar, deniz doldurularak yap l m kara yollaryla birbiri
ne balan m . Kalkt ktan yar m saat son ra aniden ini
e getik ve Cayacoco adas na indi Thomas Cook.
N'oluyor? Byle bir in iten hi haberimiz yok.
-Uak bozuldu herhalde lkay han m . Zaten
dikkat ediyoru m , kalk tan beri pervanelerin biri ok
dzensiz dnyor, ikidebir tekl iyor.
diyor Rasim, l kay han m panik atak gei riyor. Uak
tan ki mi yolcular in iyor. Yal bal iftler bin iyor. H
seyi n'in dediine gre, bu ras ok saki n pssz bir
emekliler adasym . K rk dakika kadar bekledik Ca
yacoco adas nda, pencereden havaliman n incele
dik. Yeniden havaland Thomas Cook, adalar bitti
upusuz okyan usun st nde umaktayz. Kel ve i
man , ok cins ve sinirli ibne stiv rt yemek da t yor.
Yemekten sonra tuvalette bir sigara iip gel iyo
ru m . Yeni arap sylyoru m katana hostese. Kerhen
getiriyor. T rklere iki yokmu! Business yolcusuyu m ,
bt n o araplar n paras n demi bi r keriz olarak
otu ruyoru m bu koltukta !
Gecenin zifirine girdi uak. "Devrimci dnce
ler bunalmlarm ana/an deil, kzlandlf. " diyen bizim
Fidel'in adas ndan, bizim memlekete dnn uzun
yolcu luu balad . Adios Cuba !
Hac komn ist olarak Kba'da b i r d k rkl
m olmad de i l . . . Biraz buruk, bi raz elemli dnyo-

29 1
ru m Kba'dan . Devrimin k rkbeinci y l nda kimi ey
lerin z mlenememi olmas na zld m . Ancak be
ni daha ok zen ey, Mekke'ye gidip hac olurken,
eytan talarken birbirlerini ldrp oradan ok eh it
vererek dnmelerine ramen, Mekke hac lar nda her
hangi bi r d k rkl , en ufak bir elem duygusu olma
mas .

,'

40 I K BA' DA ZEMZEM YOK

Beyolu Pub i -Akam

Beyolu Pub'a gelip otu ruyoru m al t m ma

saya. Daha ben arab yudumlayamadan Gmleki
Ferit gi riyor kap dan, stnde k bir gmlek:
-Ooo, merhaba Ferhanc m . Hogeldin. G
zel m iydi Kba?
-Gzeldi .
diye gl msyoru m .
-K zlar ok gzel mi, deil m i ?
diye g lerek, bar n kesindeki konulanma yerine
t nyor.
- Kba'da herkes gzel Ferit !
diyoru m . O derhal futbol konusuna geiyor ve bana:
- Eeee , n'ol ucak bu Galatasaray' n hali ?
diyerek gevrek . ve kocaman ve sar ve lacivert bir
kahkaha atyor. Belli ki Galatasaray futbol tak m bu
hafta yenilmi.
Ben senin gibi futbol manyak deilim ki Fe
rit'cii m . Galatasaray Lisesi'nde okud um, sar k rm z
l m ondan ibaret. Galatasaray futbol tak m n n mah
fol mas beni h i ilgilendirmiyor, Galatasaray Lisesi
mahfolursa dertleniri m . Futbola gc k ol uyoru m , bu
ayak topu kouturmas n n bt n bir hafta lkenin
gndemini teki l etmesine sinirleniyoru m . C u m h u riyet
292

293
gazetesi de futbol eki vermeye ve biri nci sayfadan
ma sonular sunmaya balay nca, o gazeteyi oku
may b rakt m . Ayoru m sabah sabah , biri nci sayfa
da sanki dnyan n ok nemli bir haberiymi gibi ba
l k : " Fener yen ild i !" . . . Bana ne ulan?
-Fener ne zaman yenilmi ki ?
diye diklendi Ferit.
-Mesela diyorum Feritciim . . . Fener yenilmi,
Galatasaray yenilmi, bana ne? Onu demek istiyo
rum .
-Galatasaray yenild i , Fener yenilmed i ki !
diye benimle muhabbeti kesip bar n yan ndaki masa
da oturan terl iki Nafi'ye dnerek, maaza vitrininin
nem i , vitrin yapman n bir sanat old uu ve Vakko'da
vitrin dekoratr olarak al t gnlerin an lar n
kapsayan , daha nce dinlediimiz eyleri anlatmaya
koyuluyor. Nafi bir sre dinledikten sonra, sesi gayet
yksek perdeden :
-Biliyorum Ferit !
dedi. Nafi'nin k s k volm yok ve davudi bir sesi var.
Bir ey anlatt zaman bt n lokanta sanki onun ma
sas nda otu ruyormu gibi , net olarak onu dinl iyor.
Sanki yaka mikrofonu var Nafi'nin. Ferit yeni bir konu
ya giremeden, Nafi elindeki bir tek topuklu kad n ter
liini masaya vurarak:
-Bu italyan olamaz abicim . in -ii bu ! inliler
art k her boku yapyor!

294
diye yayna geerek, masas ndaki adama inlilerin
taklit yntemiyle, italyan terlik piyasas n nas l allak
bul lak ettiini anlatmaya koyuluyor.
-Nafi bey, yaka mikrofonunuzu kapat r m s n z?
diye bir yerinde kesiyorum hikayesini. ok kibar bir
adam olan , salar erken k rlam Nafi , gl mseye
rek bana dnyor:
-z r di lerim , benim sesim byle ! Ksma d
mesi yok!
diyerek kapatyor, terlik konusunu. Ferit' i ve Nafi'yi
y llard r tan yoru m , eski Beyolu'nun deiik barlar n
dan . Bar adab bilen, bar akalamas seven arka
dalar. Nafi yeni bir duble rak sylerken Ferit Pap
yonsevmez Garson'la, bir nceki gecenin hesab ge
leneksel tartmas na geiyor:
-Benim dn geceden hesab m falan yok. He
sab m dedim ben .
-demediniz Ferit bey !
biim i nde kap yorlar.
Setten geliyoru m . Yeni yl balad . Filmin Tr
kiye sahnelerinin ekimi gndr s ryor. Kbal
oyuncu Hilario Peria'dan elektronik posta geldi, iyi y l
lar diliyor. H i elektronik postamatik deilimdir, ama
ona yan t yazd m . Setteki en byk mavra, uak yol
culuu boyu nca l kay han mla;
-Sizi n tablolar yklenmedi galiba !

295
diye dalga geen Rasim'in sat n ald bt n tablola
r n H avana'da Jose Marti havaliman nda unutu lmu
olmas yd . Bu sabah gelmi resimleri , gayet neel iy
di.
-Kba'da h ibir ey kaybolmaz abici m .
diye gerin iyord u .
nyo, ingilizce bir dijital szlk al m . Szn
t rkesini yaz p ingil izcesini bul uyor, ok mutl u . Meh
met Gverci n yengenin iki ay iinde geleceini syl
yor, dn gn alm , evlenmi kadar olmu, az
ku laklar nda.
-Sen de evlenseydin nyo !
dedim . Bozu ldu .
-Ltfen bana nyo deme abi .
-Peki nyo !
dedi m . Art k h i nyo demeyecei m , nyo'ya.
araptan bir f rt al yorum, bir kba purosu ya
kyoru m . Ferit ve Papyonsevmez aras ndaki tartma
alevlenmi d u rumda.
-Bu kadar iki imi olsam ben o merdiveni
inemem be !
-Zor i ndiniz zaten Ferit bey.
-Hay r efendi m , zor inme diye bir ey yok! Kilomdan tr ben her merdiveni yava yava inerim . . .
N e kadar iersem ieyim efendi gibi inerim ben mer
diveni. . . Sonra Ferit zurna olmu, merdiveni ineme
mi diye laf karacaklar. Terbiyesizl iin alemi yok,

296
geti r adisyonu ve yolluk rak istiyoru m ! Duble !
Yan mdaki masaya iri yar , orta yal , sar n ,
tak m elbisel i , boyu nbal b i r adam gelip otu ruyor.
-Bir bardak arap !
diyor. arap bardakla iilmez ki ! Ayran m bu ? Kadeh
denen bir ey var. Garsonun yerinde olsam kal n su
barda nda geti ri ri m arab . Rengini de belirtmed i .
K rm z m , beyaz m ? Ben garson ol ucam , dayar m
rozeyi. Garson ben olmad iin efendi gibi geti rip
koyuyor nne bir kadeh beyaz arab .
Adisyon konusunu z mlemi, yol luk d uble
rak s na kavumu Ferit;
-Bu rak byle gitmez ki , bi raz mevya falan ve
rin kardei m ! Kba'da m yz, n'ol uyoruz?
diye bana laf at p, bir kahkaha patlatt ktan sonra;
- Kba'da meyva ok bol , muzlar, yerlere sark
yor Ferit ve m uzlar herkesin !
yan t na, geliine vurduu nu d nerek;
-K zlar da, deil mi?
deyip uzun ve gevrek ve sfr gal ip bir kahkahaya
geiyorke n , onun kbik eleti rilerine birdenbi re Bar
dakarap bey de kat l yor, hem de Ferit gibi dalga ge
erek, bir bar akalamas bii minde dei l , s k bir an
tikomnist olarak. Kendisinin Romanya'da yaayan
tatar as l l bir t rk olduu z mseniyor. Kom nizm
dneminde byk ac lar ektiini fkeyle t rke kom
pozisyonluyor.

297
-Nedir yan i ektiiniz ac lar Bardakarap bey?
Romanya'da toprak reformunda babas n n toprak
lar na el koyul mas dile geti rebildii biricik by k ac !
Ona Fidel'in toprak reformunda en ok zarara ura
yanlardan birinin babas bay Castro oldu unu anlat
yoru m . Bu bir toprak payla m . Yani ki Fidel 'in baba
s n n ol mas gerektiinden fazla topra varm , ki mi
lerinin hi yokken. T pk Bardakarap beyin babas gi
bi .
-Siz mesela Bardakarap bey, Romanya'da
devrimi yapan olsayd nz, ilimeyecek m iydiniz baba
n z n topraklarna?
Romanya'da yaad talihsiz avuesku za
man n n dman olarak kom nizme verip veritiriyor
Bardakarap bey. O dnem in eletirisi ideolojinin
eletirisi olamaz. Biz marksizmden sz ediyoruz, o
avuesku'dan .
-O Fidel'in heykel lerini ok yak nda devi recek
ler. Onu sakal ndan tutup sokaklarda s ryecekler.
ok yak nd r !
diyor boyun damarlar ierek.
-Kba'da Fidel heykeli yok Bardakarap bey !
Ona Kba'dan baka rnekler veriyoru m , neredeyse
dinlem iyor. Ben ona devrimci bir liderden, Ameri
ka' n n burnunun dibinde, emperyal izm in ablukas
iinde komnist dzeni savu nmaya u raan doru
d rst bir adamdan sz ediyoru m , o bana srekli a-

298
vuesku isimli mafya liderinden ikayetlerini dile geti
riyor. Hi Kba'ya gitmemi hayat nda. Tavsiye ediyo
rum . O da bana orada bir ay deil, bir y l yaad ktan
sonra deerlendirme yapmam neriyor. Ona kadeh
kald r p , dikleyip arab kapatyorum Bardakarap
bey kon usu n u . O da hesab n deyip gidiyor. arab
m yenileyen Papyonsevmez merakla soruyor:
-Nas ld Kba?
-Gzeldi. ok gzeld i .
-Hac komnist oldu nuz mu bari ?
-Old u m elhamd lillah ! Al sana geti rdim bu ieyi !
diyerek, Kba'dan geti rdiim Havana Club rom ie
sini kar p antamdan , uzatyorum .
- N e bu abi ?
-Rom . Zemzem yok Kba'da, rom var. Herkes
bunu iiyor. Bir hac olarak sana ordan rom geti rdim
can m kardeim. Bununla abdest al nmayacak, oraya
buraya srlmeyecek, direk iiyorsun, direk cennete
gidiyorsun, cennette ki mlere kimlere rastl yorsu n ;
Marks , Lenin, Troki , Maryl in Monroe , Comandante
Che Guevara !
-Saol abi, o zaman lrken ierim ben bu n u .
diyerek al yor elimden ieyi ve soru lar n srdryor:
- Kba'da halk ok garibanm , diyorlar. . .
- Kba' n n e n sad k gariban Fidel Castro ! Maa 30 dolar, bi hortumlama durumu yok, bi yeil

299
n iformas var, bi tane lastik pabucu . Onun d nda
herkes d menini bu lmu, herkesin durumu ok iyi .
Ayrca Kba' n n I M F'ye bir dolar borcu yok!
Garson dalg nca uzaklayor masamdan . Cep telefo
num al yor. Arayan TKP'den gen bir arkada. K
ba'da art k y k ld y k lacak bir niversitenin onar m
iin kampanya am lar. Yard m istiyor.
-Nas l bir yard m karde?
- Parasal olabilir. . .
-Hangi parasal , biz aylard r gazete ilanlar m z
deyem iyoruz can m kardeim . . .
diyecektim , demedim, zetle:
-Parasal olamaz . . .
dedim .
-Evet. . . O okula yard m olabilir ... Tan d n z
insanlar olabilir, rnein o okulun s ralar n yaptrr
lar. . .
dedi, eki ngen bir sesle.
-Tan d m insanlar, yani zengin arkadalar m
Kba'ya yard m etmeyi dnmezler. Onlar oradaki
dzenin y k lmas n bekliyorlar, Havana'da ev alacak
lar. O arkadalar n gz nde biz aptal kom nistleriz
karde . Ayr ca TKP' nin Kba'ya yard mdan nde ge
len konu lar yok m u ? rnein Ses Tiyatrosu'nun ge
lecei TKP'yi ne denli ilgilendiriyor? Fidel bize bir k
yak yapsa ! brah im Ferrer'in bir konseri ka para,
benim "Ferhangi eyler" tu rnesi ka dolar?

300
demeyi dndm, diyemedim kom nizm in idealist
heyecan n y reinde onurlu bir ku gibi ta yan bu
gzel kardei me. Tan d m insanlara sorma sz
vererek kapatt m telefonu. Hangi tand ma sorabili
ri m ? Tan d n hali vakti yerinde olmal elbette . Belki
Sinan eti n'e sorabiliri m ! Beni b rosunun duvar n
ssleyen kasap baklar ndan biriyle kovalar herhal
de.
Papyonsevmez yeni bir kadeh arap getiriyor,
koyuyor nme ve merakla soruyor:
-Gene gidecek misiniz Kba'ya?
-N'ol ucak? Fidel'e bi hediye mi gndereceksin?
-Hay r, haberim olsun ... Belki ben de geliri m .

Ferhan ensoy
Geri, 13 Austos 2004

301
N D EK LE R
1 / LA TAR D E

2/ N K B K TARAFI

12

3/ YAM U K CAM I N N L LER

19

4/ COMAN DANTE

27

5/ ST KAM ET FRAN KFU RT

35

61 S PANYOLLAR DA C E N N ETE M G DERLER? 4 1

71 HAVANA' DA YAG M U R

61

81 D PTEK S N EK SES

73

9/ K BA B ZE MAA VER YOR

86

1 O/ PARAN iZ D T SE NYOR

95

1 1 I CASA PARTICULAR

1 02

1 2/ ES NO POSS BLE

1 09

1 3/ NYO

117

1 4/ DON K OT

1 24

1 5/ FATU RAVE R R AMGO

1 35

1 6/ N SANOGLU OK BENC L

1 43

1 7/ NYO' N U N AKI

1 51

1 8/ MAH FOLM U K BA

1 57

1 9/ RESERVADO

1 63

20/ G SELE

1 70

2 1 / L N G R ROLANDO

1 77

22/ ARAB I N NT KAM !

1 83

302
23/ ALFREDO AKBA

1 90

24/ P ROLONJ E KAHVALTI

1 98

25/ GO

203

26/ BU ENOS NOCHES ROLANDO

209

27/ LA PALOMA

21 4

28/ N D E N F D E L GEEN EK M

220

29/ EKER KAM I I N DAN D E FTER

227

30/ K BA K MSEY GZETLE M YOR

232

3 1 / M STER POLLAC K

238

32/ KAP I SAL SOR U N LAR

244

33/ I I K SAAN YALNIZ YAAR

250

34/ P E R ODO ESPEC AL

255

35/ EL YAZI S I N DAK C NSELL K

26 1

36/ DON K OT BALES

267

37/ BZ M F DEL

273

38/ VAMOS A LA PLAYA

280

39/ ADOS C U BA

286

40/ K BA' DA ZEMZEM YOK

292

,.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
1 0.
11.
1 2.
1 3.
1 4.

O R TA OY U N C U LA R YAY I N LA R I

AH LARI DA VURURLAR
FERHAN ENSOY
AFTAP' I N KOCASI STANBUL
FERHAN ENSOY
G NDESTE
FERHAN ENSOY
KAZANCI YOKUU
FERHAN ENSOY
AYNA MERDVEN
FERHAN ENSOY
DBK
FERHAN ENSOY
KAHRAMAN BAKKAL SPERMARKETE KARI
FERHAN ENSOY
G L E GLE GODOT
FERHAN ENSOY
DENEMEMELER
FERHAN ENSOY
OTELLER KTABI
FERHAN ENSOY
FALINIZDA RNESANS VAR
FERHAN ENSOY
KALEMMN SAPINI GLLE DONATTIM
FERHAN ENSOY
RUM MEMET
FERHAN ENSOY
HACI KOMNST
FERHAN ENSOY

NG LZCE BLMEDEN HEPNZ 1 LOVE YOU

FERHAN ENSOY
(Bilgi Yay nevi)
FerhAntoloji
FE RHAN ENSOY
(Yap Kredi Yay nlar)
EEGN FKR
FERHAN ENSOY
(Bilgi Yaynevi)

ISBN 9 7 5-7904- 1 0-4

1 11 11 1 1