rust Bu kitep esas itibariyle Iqarta Mohendislik Fakiltest Maina Hi hendistigi 86100 &rencilerine verilen Alaghanlar Mekainidi I dereine uygun olarak dirt bélUnt kapsayacak gekilde hazarlanmagtir. Uteyandan, derslerin sho iyi anlagalebileces wsciyla derleren gtztinlt problenier, SIgili oldu- gu koruleran henen arkesina ve cevap anahtarli problesler ‘ise béllim sonla~ una dlave edilmigtir. itabin hazirlanagands birgok kigiden tegvik ve yardumlar alinmasay— ‘1, siphesiz bu eseri hizmete surmak elnkdn olmayacakts. Qu ylzden her tori yardimlarana esirgeneyen Dr.Ali Kenal YAMUT, YikMih Ramazan SELVER ve Yoke Mih.Orhari TUYGUN ie eserin daltilosua yapan D.Suet CINGLZ, Erol KAYA ve ‘Selma AVSOY bayta clnak Uzere tin calagma arkadaglarina ve ofset baskay ger= geklegtiren matbaa ilgilileri Tek.Halie BINGIL, Tek.Hilmi MKAL ve Novzat CANAYA'ya! tegelitir ederin. Ekin 1987, Teparta Huseyin SALVARLTwnstz crrds TeINDeKtLer SULOM 1 AKEGKANLAR TLE ILGILL TEHEL KAVRAMLAR aa 12 La Ls 16 BOLUM 2. ONC aa 22 23 Akagkanlaran Karakteristikleri 1.1.1 Moleldit Yaprer 1.1.2 Sdreles1ike 1.2.3 Alagkanlar Holaniginin Tarihgest Akaghantoran UzelLikderé 41.2.1 Baeang 1.2.2 Bubar (Guharlagme) Basing deal Gaz : Durum (Hal) Derkleni 2.5.1 Durum Degiginters Salagtaralabiine (Salagna) Viekoaite (Yapaskantak) 1.5:1 Viekozitenin Nicol (Kantitatir) Tananlanaes 1.5.2 Viskoeitenin Nedenlers 1.5.3 Viskozitenin Boyut ForaOld ve Birimleré 1.5.4 Kinenatik Viskorite ve Birimlers 2.5.5 Alaealake 1.5.6 Newtonien Olnayan Sivalar 1.5.7 Id6al Alagken “Yuzey Gerilmesi (YOzeysel gertine) 11.6.1 Kohezyon ve Adezyon DEKE AKISMANLAG.(AKISKANLARIN, STATIGL) Girig : Bir Akagkanda Basaran Konun ile Dedigini 2.2.1 Sabit Yodunluklu Bir Akagkanan Dengesi 2.2.2 Sakagtaralabilir Bir Akagkanin Dengesi Bacincin Ugdlmees, 2.3.1 Barosetre 2.3.2 Nononetreler 2.3.3 Bourdon Géstergect E Sahite No uw a5 y 18 2 2 a 2 2 38 3 36 a eee a 5 3% 8oUt 3 25 2.6 a7 2.3.4 Basang GBstergecinin Diger Tiplers Dalmg YUzeylere Uygulenan Hidrostatik Kuwetler 2.4.1 Bir Dozen Yuzeye Uygulanan Kuvvet 2.4.2 Eqs YWuzeylere Uygulanan Hidrostatik Kuwetler (katalagtirma t1kesi) Yazen ve Dalmg Cieinierin Dengeat (Kaldarna Kuwets) Aaagkan tginde Serbest Cisimlarin” Korerlalsga 2.6.1 Daleag Cisinlerin Kararlalidy .2 Vizen Cisimlerin Kararlalats 2.643 Bir Akagkanan Kerarlilags Hareket Eden Akagkanlarin Dengesi 2.7.1 Sabit Agusel Hzla Blok Halinde Déaen Savanan Dengees ARIGKANLARIN KINEHATIOL Bel 3.2 33 34 35 3.6 Giris” Akag Perasetrelerinin Zaman ve Kona Gére Dedisint uag Seklinin Aexielangs 3.3.1 Bir-Hlek ve Up-Boyutlu Alas 3.3.2 Akig Trleri 3.3.3 Debi vé Ortalana Hiz Sureklilik Bernoulli Deniklens. 3.5.1 BernowHl! Denteningele Terimlerin Anlam, Sir Aaglanin Daini Alag Genel Ener ji Denidesi 3.641 Tersodinanigin Birinet Karuna 3.6.2 Oaimi Akag Enerji Derkleninin Turetileess, 3.6.3 Kinetik Enenji DUzeltee Faktird 3.6.4 Protikte Oaini Aag Enerji Deniloni Sehife No 6 6a ™ 81 8s 8 8 3 2 100 ae as ue az, rtd ws. 16 at Bs 12 12 us a7 ast BuLUe & er 3.7 3.8 3.9 3.10 Sahife No 3.6.5 Sabit Yoguntuldu Bir Alagkanda Enerji DénUpumlers ‘Akan Gizgilorino Dik Basing Dedigini Bernoulli Denkleninin Basit Uygulasalers 3.8.1 Keskinckenarls orifisten akag 3.8.2 Pitot Tobi 3.8.3-Vonturi-netre (Venturi Uigegi) 3.8.4 Lule ve Orifis Metre 3.0.5 Egik ve Keckin-Kenarls Savek 3.8.6 Sifon ve Kavitacyon Oley2 3.8.7 Panpala ve Tirbinli Dzenlerde Bersoulli Denddemi Daim Olnayen Akagkanlarda Bernoulli Derkclens Stkagtaralebilir Akagkanlarda Bernoulli Denklens HOMENTUM DENALER 41 az as cirse - Daim, Akag Honentun Oericlom 4.2.1 Bir Boyutlu Analiz icin Nosentun Dizeltee Faletiei omentum Ost deninin Uygulanalers 4.3.1 Yizeye Garpan Bir HUzmenin Uyculedaga Kuwet 4.3.2 Bir Boru-Dirsadinde Akagin Uyguladiga Kuvwet 4.3.3 Bir Lledeki Kuvvet Hane Tepleisi 4.3.4 Bir Alagkamin Aktagi Ortendak Kota Bir Cisne Gelen Kuvvet 4.3.5 Bir P vanenin Monentun Teorist Bir Yuzeyin'Konkev ve Konveks Tarefisrs Azasandaki. Baeang Farle, Birinci ve Tkénei Nonentler YYARARLANTLAN KAYNAKLAR tnoeks 354 160 162 162 mm, v6 1 1e5 19 194 136 we 6 706 210 210 20 ar ma az Ba 28 25 29 20its Airinler ve L1giM Koruler Haklands Masa Or Agziclana Bir fizikeel nicelik (denegin uzuntuk, tawvet, Inz) dlgilebiten bir degerdic, Heshangi bir Fiziksel nicoligin Q bUyikLOyil Signe sonveu belir— enix ve enw bodintiei ile ifode edilebilir. Grads U, ilgili niceligin uygun bir num nesini tenail eder ve "birin” diye adlandiralas (Smnepin, bir metre, uzun uk olarak bilinen nicelik cogidinin wygun bir nusunesidir); n eays olerak adlandiralar ve iglendekt biytlcliyt olugtuenak igin lallenalecak birimin tekrar sayzsidir. Q biyikliginin ifadesi n ve U kasamlatan gerektirir. Bununla birlikte, Rigbir biyUllUk Kerdisini ifade etmek igin kullanalan birislerin boyutu ile Ferhangi bir gokilde degigtirilesez. Sayet sym biyGl~ Wk defigik toyutlu U, Up +++ birinleri ite ifede edilirse sayalar Ferk- Lidar Fakat @ degignenigti + = myUyengtgemyl ¥. Fizikeel nicelikterin buyiklUkleri erapandaki bagantalar "fiziksel cebir” ile tarif ediLir. Kldsik cebir ise sayilar aresindoki iligkilerin ifadesieir- Ute yandan fizikoel cebirde cof somboller (simeler) sayaler: dedi] Fizikoel nicoliklerin buyiklUclerini teneil ederler. Béylece, Fiziksel ce- bir yalmz sayalara degil ayrit zonanda sayilar ve birinleri birlikte tigi lendirir. Senbolik aritnetik degil, senbolik Fizik veya aihendisliktir. Bu, ergek cebirde baza Kisitlanalar getisir. Toplananan, g2tarmimin ve eit Aemenin natenatiksel {gleni, yalniz ayna fiziksel yepidaki nicelsklere uygu- ancagi zasan anlagalar anlana sahiptic. Neticede, Fiziksel cebirdeki her hangs bir baganta kt kere kararl, olmaladie. Yalmz klasik cebirin say.~ sal istokderé kargilenmaneli aym zananda batants bir dlizgtin keraktere sehip olmaladiz. Diger bir deyigle, ellenen, gikaralan veya egitlenen herhangi bir terin ayn tlrden niceliklere miracaat etnelidir. Urregin, bir mz ve bir kuwets birlikte teplenaya tegebbils etmek olenak digidir. Sayet Fiziksel cebirdeki bir denilem dogiu ve tam ise (sabit olss dohi ilgili bitiin buyiklUkler dericlende géztkiyor anlamanda) denktemin dot rulug biyklkerin ifade edildigs birinlere highir’ gokilde bala depildir. Uenediin, Newtonun skined Kanununun modern geklinde (Fema); kitlesi f \ i Ap) clan ski pistonla Fy ve Fp kuwetle ri etkisinde dengede ise (Gek-1.2) ig denkleninden, yeralar. Buradan ve neticede bulurue. eae fi Apotd L, i j “i geuin 1.2 ek.1.1 dell, prizna gok kighc yapuisa bile cok sayida molekily bulundurdy- ‘undan sUirekli olecaktar ve gayet hareket ediyorsa kongU porgacakldr era ‘anda bail hereket olmayacaktar diye diginaldr. ‘Akaghandale, kougu katnanlar erasanda bapa hareket var ise kayne. avvetlers ortaya gukar ve daha sonra Denk. 1.4 gerellikle dopru deQildir. Bununla’ birlikte, biyle gartlardaki’ bir foktada basing olarak tenumlsnen icelik, Ug karguiakla diley diizlén Gzerindeki birim alana gelen dikey reavotin ortalasss1 olarsk alinir. Hechengt bir anda birin alana gelen Gikey kuvvetler gshellikle birim alana gelen kaya kuvvetlerinden, bUytk- tur ve béyle bile oles Packsl Kanan gergeklerden uzek degiidir. 1.2.2 Buber (Suharlagna) Basin {Botun savaler buhaFlapraya eilim gisterirler. Sivi digindakd, ser~ est yizeyde rolekillerin carekit olarak hareket etneai bubarlegmanin ne- denidir.’Bu solekilerin bir kiem sivaya diner ve boylece gergekte siva ve Gzerindekt orten erovinde nolokil. debigins olur. Sayet yUzeyin Grerin- oki otan kapatalissa, ortandaki e1v2 solektillerinin sayss1 (oava mikto- ra yoterli ise) sividan ayralan golektillerin drama 118 siviya dénen nole~ killerin orena dengelenincey® kadar arter. Henen iva ylzeyi Uzerinde, sivaya dénen molekiller buharin kised pasinci diye bilincn bir basine: clustururlar. Bu kaset besang ve sivaran terindeki diger gadiarin kasnt basinglara hep birlikte ortandaki. toplen pesines olugtururla:."Sayiya terkeden nolektiller,, buharlagna bassneamn ‘Gieey’ terkeden molekillere egit biyikIdk) artnasane neden olur. Bubar, ba fcinea, ylizey Gzerindeki bubsrin kiost basancins egit oléugu zaman, mole- KGllerin vaya terkettigh ve siviya girdiQi orenlar aynadis ve" yizey lzerindeki gezin béylece buhar ile, doymig olacada sylenir. 8. durundaks buha® basaneanin degeri "doyea baeinex" adini alan Molekillerin fizinan ve neticeeinde molekd/llerin siva yizeyinden ayralea yoteneyinin sicaklakla artmasa nedeniyle buhar basine:. da arter. Seyet axva Gzerindeki gazan toplan bosires doyea basineindan daho az olur— tsa solokilier, e1vadan gok hizli syralar ve bu olay "kayrama” olerak bili ir. Guhar kabarcaklers atvada kendi kendine meydana gelir ve ydzeye yOk- Gelitier. Saf suyun 100% Ueki doyne besines yoldagile olarak 10°Pa nun,-12- deni eeviyesindeZi toplan atacsfer basineina egittir ve bu ylzden atmos erik basinea konu olan au 100°C de kaynas. Binuna bsrlikte, gayet exvi- YA etd altinda tutan dag basing daha digde elursa, aynana, doyse Bae ‘eanan daha dighk bir dogerinds, bagka bir deyigle, debe digik bir ozcakdak- ta baplar. feticede, gayet besing oda siccklagindskidoyea bua basaren eperine eigtetliree ou oda excaklaginds bile kaynar, Bir eva gletimiy (erinis) gazlar.bulundururca kaynonaya cok ben= zeyen etkiler olugur. S1v1 besine: yeterince digirUldijinde, ering goz- lar kabareaklar geklinds serbest kalze. Gy ylizden, daha kigik bir basing azalméi, sivinin tayndméandan bagke erimig gazlarin serbest bardkalmass 4igin gerekir. Sunden sorea girtlen basing ertneei, buher voye Wi¥ér gaz kabarciklazanin gilmesine neden olabilir ve neticesinde cok ylkeek darbe kuvvetleri meydaha golebilir. Gu olay “kévitasyon" olarak bilinir ve alam pakinalarinde ciddi soruglara neden olur. ‘Bazi eivalarin doyna buhar2 basingler ve suyun doyma buhart basin cain sicekliga gire dogigini sirasiyla Table 1.1 ve 1.2 de gisteriImigtir. Teblo 11 20% de Doyna Buhsrs Basanglar, Pa cava, ons su J B40 Kerosen 3300 tL Alkol 5900 Benzen ieaoo Neti alkol 32500 Benzin 30000 Tablo 1.1 deri girUlecegi Uzere baronetrede Jaillenalan ervaya deverli yapan vyelnaz eivenan yUkeek yogunlutju detileie.t ayn zenanda cavaran buher basin (cx Gok oligik olup e2v1 siitunun Gizerinde daina tan bir: vakus elugturur. Blox yendan benzin gibi bir sivinin ayna sicakliktald sudan gok dabg gabuk buhar Jogacapi oBrilebilir. +B. Toblo.1-2 Suyun Doyna Buhors Besane Steakdake (°C) ~ Doyra Buhara Basires (Pa) a 6s 1230 2380 “0 : 7400 @ 20000 % a7a00 100 01500 1.3, Ides] Gaz + Durum (Ha!) Deniclens Bin ideal gazim varsayitan Gzellikleti gop gartlerda gergek gaélarin bzellsklerine Gok benzemesine rajjen highir gergek gaz “ideal” cegildir. cesl bir gazan moleklllleri, rastgele hareket eden ten elastik kiglk kirele- rin zelliklerine sahip olacsk ve yalna2 garpigtaklar1 anda birbsrini et- Kileyecektir. MolekiLlerin toplan haoai hareket ettikleri orten Je kari Iagtaraldaginda ital edilebilecek digide olecaktir. Bu hipotezlerin yar~ ‘amyle gazlerin kinetik.teorisinin denge gartlam, p sutlek basine:nia, 8 kitlesinin kapsadifi V hacminin ve T sutlak exceklagimn pls any veya oRT é as) ‘eklinde ifede-edilecogini belirtir. Burads 9 yojunluty , R A1glli gaze bala olan "gaz sabiti" deterini gisternektedic. p, © ve T yi ilgilends. ren hethang! bir dénlen "durus derkleni" diye bilinir ve bu yizden Deri. 1.5 "bir ‘ideal gazin durum denicleni” adara alar. Gogu gazlar (gayet #1- ccaklik ve basanglerda, siva fez. ve gbuzigneden iyice uzakte fee) bu bagin- faye yolanen uyar. Neticode get gazlerin basing, yotunluk ve mutlek excske ng fyi bir yeelogumle Denk, 1.5 ile f1gili olur. Urneyin, normal s1cak- Jak ve basingtaki hava, derklem ile yekanen uyum gisterir. Fakat sivalag- nays yakan guzlar (genellikle bubarlar ola ie adlandiea iar) bir ideal gaz ‘SaplLitinden belirls gekilde ayralar, Bu yUrden, Derk. 1.5, sogutea eis temlerinde kullanslan ggaza derecede asstalmg ou buhara ve buharler gibisuas adda yerini tuten deerier tablolar veya gizelgelerden elde edilir. p /e obit ile verilen bir gazin "sicaklak agisindan ideal" olscata sbyleniliry fe uygularnez..Blyle maddeler igin, basing, sxcaklak ve yoguntugun Durum denkleminin (yelmz skagkanan melanie dengede ve ne asi veriyor ne 6 ei aliyor oleuiju zanan deGil) akugkantn mekanik’veya sxésklaga ait denge- do olnadiga zaman da gegerli oldufy gerelLikie kabul edilir. @u varsayxmin dojru oldugu stylenebilir oink varsayam hakkanda bulunan sonuglasin deney- eel sonuglarle uyun iginds oldutu’ oivinektedic, R nin Denke 1.5 ie p/0 T olarak tanimlandst not edilmelidir. R nin boyut Formiliy eH ni ri me 1 ice curnitonn am gcse an teat ae gee vounsoan aman rr mw ana hm ae me i me iat it ce ero oma ya i rf calc, wi inc i em See manacan nae fa ise, IR = ori agisanden ideal" olacatii sdylenilir. Kullanalan “ideal gaz" terini ge rellikle hem sicaklak fem de kalori agreinden ideal olan bir gaza aittir. 1.5.1 Durum Degigimieri Bir yojunluk dodigind hen basing defigini ve hende Sicaklik deviginit Ale elde edilebilir. Sieskingan sabit tutulduiy bir proses (isles) "izoternal™ olarak bilinir. Diger taraftan, sicaklak degigtinilirken basing sabit tutu- Aabilic. Heriki gekilde de agaklanan gertleri saGlayebilmek igin gaza ( veya gerdan) bir ast Slatin’ olnalidir. Sayet yoounluk dedigimi gaze (veya gaz on) 81 iletini olmaden oluguyorsa islenin "adyabatik" olacepi stylenilir. |Ayrice gez iginde hig 161 Gretilmiyorsa (Srnegin siirttine ile) ideal bir -15- gezan nutlak basing ve younluju aresandaki ifede p/et = sabit ae setlindedir, Surada y= 9,/0, ve c, ve c, saraeiyla sabit boeing ve h- clei deg] is1 kepaaitelericie. Sreaklak ve basinein olagen sehalarin- ak hava ve diger iki-atomlu guzlerda Y= 1,4 dir. Usha genel olerak, de- ‘igin uygun bir yaklaginds p/ 0” bagantzea Ae apiklanabilir. Wurada poritif bir sabittir 1.4 Sulagtarsiabilee (sakagea) atin naddeler, bir dereceye kadar sikagtari labilir. Oagka bir de yigle, belirli bir macde'niktarina uygulanan sikagtaries huvvetteki bir Gebigin nadde hacminds daina bir dedigim meydana geticir. Sakzgtarea bo yunea fazin: dabigtirneyen (Benedin eividen katiya gibi) Gzel bir sedée- rnin hacaindeki orantals ‘eiigin dogrudon dogriye srlagtirics kuvvetteki depiginle ilgilidir. Bir eaddonin sikagsbilee'derecesi o Ww an Genklent ile tanamlanan "hacinsal silagne modulu (XK) yardiniyle belirle- iri Burada Jp naddeye uygulonen basingtaki kigtk bir artnays ve OV.V ilk hacmindeki degigins Gisternektedir. Basingtaki yUkselne hacinéa deina bir azalnaya neden oldutundan AV deina negatiftir ve eksi igoreti K'nin pori- Lif deyerini vernek igin dentene eldenir, AV/Y basit olarak iki hacnin o- ‘rami oldundan boyutsuzdur ve blylece K basing gibi ayn boyut Fornilne sehiptir. Linitte, 6p + giderken, Derk, 1.7 Ke- V(30/2V) olur. Yoountuk (9), Kitle/hacam = # / V ile verildigindes do's dla/V) =~ (a) ve de Ke p (39/39) gekLinde yazalabilir, Hacamsal sikigna modilGntin sukigtur2labilne® olarak bilinnektedtir. Hacimeal sakagea nodilindn defers (K),sukigtarsanan yer eldags gart= tarda basing ve yoljunluk srasindaki bagintaya bagladie. Iki gart kUsesi Szellikle Snenlidir. Sicaklak gabit tutulurken eulagtirme olursa K dege- veargats bazen ‘ri “rzotermal hacimsel modal” aur. Ste yarelan, yayel oxkaytaswa csnasin16 - da akagkana hig 161 verilmenig veya akigkandan alannamgsa ve slirtunne yok See K nin deters "Azantropsk hacansal modu" din. Lzantropik hacan- ‘cal odin izotermal hacansal wedile eran y (= ¢,/e,) dir. Siviler igin Y deter pratik olerek birdir (y =1) ve bu ylzdon izankropik ve izoter- ral hacinsal rodiilleri daine benzerdix, Sivilaran hacinsal nodUlU gok iyiktur ve biylece basing artngsi Ale Yofuntugun degigint (en biyik basing degéginlers yopriss bite) gok WagGtUr. Netice olarak, siva yotuntugunun aabit oldut diginilebilir ve aavilaria ilgili problenlerin analizi basitlegiz. Basing dojiginlerinin cok buyik veya aneizan oldigu duruniarda (su darbecinde oldutu eibi) siva~ Laran eukagabilne etkiei heesbs katalmalidir. Bir eiva sakagtaralisken, molekillers birlikte debe yskan olur ve daha sonra yapalecek sakagtarmays direnci artar, bagke bir deyigle K artar. Urnegin, suyun hacaneal modild, basang 1 atn den 3500 state yikseltilir~ oe, yaklagak iki ket olur. Ayrica sicaklakertorken K dejeei azalars Savalerda gériilen durunun skeine, gazlar kelaylakla eviagabilir- Bununla birlikte, "hacamésl eikagna modilG" terin’ bir gaz igin kullanalar gUinkdd 9 (8p /2p ) alktara genellikle dojrudan dogruya basing ile orantaléir ve K yaklogak olara! Gezleran yalnaz gok cigik yoounlule degiginierine ufeaditn yerler= de (mnegin, havalandires eietenterinde olduljy gibi) ealagtiralabilne etki- sebit olur diye diptndlenez. eri gSzBnine alannayabilir. Gununle beraber, gaz ve kata bir cicim arasin- ddaki bagal haz, ses hazanan gazds yayaldita haze yaldlagtag: zasen bu ot~ kiler Gren gisterir. Sakistirzlanaz bir akagks un akxginda kullenaten bax dintalar sxkagtarslebilir skigkanlaran skagins uygulenirsa baz gok Bren 1 hateler ortaya gakecaktar. DRNEK PROBLEM 2 Bir slagkends, birin sakig Ae tammlandatande : ap = ke = -AV/V ve elastile exkagna Karun 2) K = sabit vareaym fle, ilk dejerlers ¥,,0, ve p, olan bir siva kgtlesinin exkagea sonunda V,, Pi ve py deferlerin! siditim ve Kutlenin ‘siam ilkesini gSzintnds tutaraky yofunluk debigininin py ~ 952K 29(2,/0,) betntres le verilece¥ini oBsteriniz b)-K# sabit clan gazlar icin, izoterm eikigaa (Vip = sabit) ve deye- batile ve tersinis exkigss (9. = sobit, ¥ = oy/C,) hallerinde K dete -17- Jerinin siranayla K = p ve K = pC,/C, olecatan: gésteriniz. coz 8) Katlenin sakama ilkesinden : V vp = eabit. Iki tarafin d:feransi« yeli alafarea edV + Veo = 04 lee naa Salagna karuruna gre - v cteujundan 22 = 82 % yazslar. integral elanarea pido i} dp e ~ oe sek an bulunut. b) Vip = sabit, paVevdp=o dy ee. vee) Neticede K=p olur. pe v's sabit py Wl ay sv" apo py Wl gy -v¥rtle py Wav - Wd no wl av Fer -«} 0 K c, sc, balun. ype /ty bal 1.5 Viskozite (Yepagkanlake) tun gergek aka anlar, bi katesnan éiger bir katean Grecinde hereket elensine necen olseaie geiitde wy- 18 - larg. koymasina ragjeen, kargi cireng yalmiz hereket yer alayorken ortaya 1. Biylece, dig kuvvet kaldara 1 rasan, akg, karga koyan kuwet= ler nedeniyle yavagler, Fakat skag duréuju zanan alagkan pargaczklary Ulagtaklars pozisyontarda (korumlarda) kalar ve ilk (baglangas) Korum arina dine e@ilimine sahip deGjildirler. Bir akagkan katmaninin biti- sik (kongu) katnan Uzerindeks horeketine karga olan bu dizeng, akagkanin yopigkenlaga nedeniyledie. Kstnanlar arasandaki bail hareket keyna Kuy— vetlerini (yani, etleLdilderi yUzeyler Uzerine paralel kuwetleri) gerek~ tirdiginden, direng luvvetleri tananen tere yénlerde olur. Neticede, bu ireng kuwetlerinin ylzeylere paralel oldutu anlagilir. Deneyler gistermigtic ki karga koyan kuvvetler (yapigkan olan) yalnaz 639 gartlara deijil ayn1 zasonda akagkanin kendisine de bagladsr. Gazi Gel gartlarda, bir akrgkan alaga kargi bagka bir akaskandan deha biyik dizeng gSsterebilir. Katran, geker pekneri ve glisdrin gibi sivi~ er koleylakla dikilesez ve karagtaralanaz ve bunler "Kalan sivalar" o- larak nitelendirilir. Diger taraften, "ince sivalar" diye adlandarilan ‘su, petrol ve parafin gibi ewvalar gok daha kolay gekilde akor- Savilar gibi gazlar da (gazleran yeprskanlagn daha az belirgin colnasana regen) yepaskanlage sshiptir. 15d Mis coritentn Ni (éantitatif) Tanualanasy Gekil 1.3 de gUaterildigs qibs skaxpkan hareket ini diginelin. batsn pargactklar ayn. yénde fakat akigkanin dedigik katmanlars, depigiie hnzlarls hareket ediyor olsun (gekilde ok uzunluklara ile belirtildi- 1 gibi), BBylece, bir katmn digerine gre batal olarak hareket eder. Seyet alagkann yeterince kigik bir paras: digUnilUrse, katwanlaran peralel hareketleri dindiz dogeultuda olacak diye kabul edilebilir. A- kagkanan Szel Kigike bir pargaea b8yle hareket ederken baglangigtaki dik irtgen geklinden P'Q'R'S' gekline deforne clecaktir. Burada, PY 2" niin S'R! ne gie bagal yer deGigtirmesi degil; fokat aagisi cok Snenlidir. gous 1.3 I | | =v. Diger bir gekilde (Seki 1.4) dighnlllen pargamn Ust ve alt taraflors bie Gerunds aymadar. & atnen, ea%doet gekilde giniilen deformayon agiex (6) satdaki gekilde girtlen defor rnasyon agieanéan (st). daha kigiktir. Defrusal yer detigtirae, FQ ve ‘SR dlizlenleri aresandaki hiz fetkana baBladir fakat agasal yer dedigtir~ ce izlemler arasindski uzaklata da bailadir. Bu nedente Gremli olan faktir haz gradyanidir. Bagka bir deyigle, hizin, akagin bir tarefanden ier terefana olan uzaklaga ile degigtiti deterdin. bx gekil 18 u mizanin, bélinen bir referans diizleninden Slgilen y uzsklaga ile Sekai 1.5 de gfeteriien tarzda degigtitini varseyalan (biyle bir edriye haz profili adi verilir). Hiz gradyana AU/ty veya Linitte 4Y > iken gu/ty ie verilir. Sureda 2u/2y nin kasnt tirevi kuLlamlmgtar gin ka hz genellikle diger gortlarda da degigir. Bizi ilgilendiren yalmz ¥ yBndndek haz gredyamadie. seks 1.5=m. Seki 1.6 okagkanan ski bitigik’(yakan) katmanam, gistersin. Burada, agike Lak kazandirnak igin katnanlar hafifge ayriinig olarek gisteriInigtir. she huzla oldu dipthntlen Ust katsan, alt katman Gzerindeki bir F kw Votinin sayesinde alt katnam kendisi ile birlikte gekmeye eBilin glate- ir. Aya zananda, alt katman (Nowton'un UgUned Kandrune glire) at kata vm Gzerine etkiyen egit ve tere bir kuwet ile durdurmays eiilin.giste- rir. Sayet F kuvveti bir Atenas alan iizerine etkirse T gerilnest F / A ile vertir. [fo Sekt 1.6 Bir skagkanin dndiz ve paralel hareketinde "iki yakan ketnan era ‘sindski tegetsel gerilne katnanlora dik yéndeki bir hiz gradyam ile orane talugis” geldlindeki bir Sneriyi Newton (1662-1727) yapmig ve agagadaki ‘ibi bir formdl kullenmstar + TEP LAS why veya rou, as) Burade, u belirli sicaklaktaki bir elagkan icin bir sabittir.y katsay: "viskozite katsayisi" veya daha besitce “alagkanan viskozitesi" olerek bilinir. Ayn. zamanda bu: katsayze: "muta" veya kuvvets bilunduréugun: dan “dinamik" viskozite diye adlondiralar ve béylecé "kinenatik viskozi~ te" den ayartedilir. Denklem 1.9, dindiz ve paralel bir shag icin gecer~ Lidir. Ginki yalnaz by gartler altande 4u hiz artnasa, skaskanan bir ketranaran digeri Gzerinde kaydabs oram tam anleuyle gésterir. Gortlecesi Gzere Denk.1.9 haz gradyana ile bir nokta i gerd ‘meyi ilgtlendirmoktedir. Duginilen haz degigimi son derece kigtik bir rnesafedes olmakta ve gerilne son derece kigik bir alan Gzerine etkiyen aa kuwot torefandan verilnektedir. Bu yeden, du nun dah blylk Bir ay sonlu aralagande olugan haz-detiginini qlsterdigi 1) du/dy bee Gintier mbaklak dogeu dapiidir- Dindiz-ve paralel akige cimrlemays kaldiraak Sein, “akrgeanin yolan katnanlar: araeindald bad] hereket opana" dy yerine ve "kaya lorena veya deformesyon hizi" haz gredyant yerine kullanalar. Sayet o¢1- sl haz ver iso, kayma rama haz gredyant {le suhaldake egdetjer dotildix ve gonellikle kayna oranz haz gradyaninan bir kasman: gisterir. Bu deti- GIRLK He Denk. 1.9 viskoziteyi, bir skag iginde herhangt bir noktada- kk kayma’ gerdnesinin, gerilmenin etkiditi yUzeye dik ytnde bulunan nok= ada, kaya oranana BSLUnU olersk tanolanak icin kullenslabiiir. Viskorite (1) slagkanan bir Szelligidir ve bir skaler niveliktin. Derk. 1.9 doki diger terimlor vektérel niceliklerdir ve y8nlerini siyle- nek gerekir. Yizey y koordinatana diktir veya ditter deyinle x - 2 dizle- nine pareleldir. Ute yandan F kuvvetinin etki cizgiei (dojrultuss) v haz elenanara paraleldir. Sayet u haz y ile artarss, au/ay pozitit clecek ve Denk.1.9 nun bir pozitif degerin’ verecektir. Basitlik anacayle kuwet veya gerslne- rin positif enlom, hadin pozitiF anlominde oldugu gibi aynen tananlense.. Béylece, tekear Sekil 1.6 ya bekalirsa derklen tarafandan verilen t de eri alt katmana etkiyen gerilneye esit olur. Baska bir deyigle, h:z ve gerilne, kendilerine paralel koordinatin artaa yéninde pozitir olarak gUnlUr ve donklen ile verilen gerilme, dik kocrdinetan (y koord:nata) arttags yénle kang: kargiya bulunan yizey Uzerine etkir. Birgok elagkan Agin, viskozite bUyURlLYU keyma hzinden bones ‘ar ve viskozite sicaklak ile Snenli Slglde dotigebi Inesine ratjyen belir- A bir alagkan ve sicaklik icin bir sabit olarak diginUlebiLir. Denk. 1.9 dan girdleceyi Uzere y nin biylkIUY) ne olursa olsun kon fu kateanler arasands bag] hareket yok ies gerilse e2fardir. Bundan begka, donkleaden agakga girdllr ki du/ay hig bir yerde soncuz elmanala- ars GUnKD béyle bir deer sonsuz bir gerilmeye neden elscaktar. Bu ise fszikeel agidan olanakeizdir- Soyet hz, okagan bir tarefindan diger te- rofana deigiyorsa, bu degigee sirekli olmali ve skagkanin kong elenan dora or ‘gin durunu kata’ bir sinarés-(geperde) da gBrUlnelidir. Geper ile henen andaki ant hareketler nedeniyle doiigrenclidir. Bu eirekls desi tenastaki akagkan, cepere gre harcket otmez Glnkii hareket ani bir deti- ‘sin olugturacaktar. Akaskan, ylzeyden bir bUtUn halinde gegip kayanazpink’ yiizey ne kadar pirGzelz olurea olsun ylzeyin kagantinaz dizginstiz~ Wcleri alagkanin molekiLleri ile kargulagtarsidafinda boydktor. séylece ‘slagkanan bir Kism yizey Grérindeld guurler iginde tutulur. Alkagken 10 Lekilleri, kata yizey Gzerindoké emne (ige gelane) nadeniyle tutulabilir+ Bir yapigken akagkanda, kata geperlerds *kayna" olmenasi daina isterien bir ducundur. Gértleces gibi, bir-akigkandaki viskorite kateayaan ve bir ka- tadaki elfotik kaya modilG arasirda tan bir benzerlik vardir. Bununle birlikte,! bir kata, yelniz kaynaya kargh ig direng ile kaymaya eden olan dig kuvwet srasinda denge olugureaya kadar gekLini boznaye devan ede Halbues bir akagken, dig kuwet etkide kaldakge sonsuz olarak gelelini boznaya devan eder. Bir akigkenda, kuvvet dengeai icin deter birimini (citer) sadlayen goktl degigininin (defornasyon) kendisi dejils gekil degigini oransdir. (Seki degigind oramana gekil depigini hazada dentin). Bir akagkanan kongu katnanlars eresindaki batjal hareket saflamak gin, ig, viskoz direng kuvvetlerine karga sUrekLi olerak yaptinalidir. Bagka bir deyigle, enerji sirekli olarak saGlannaladir. Bir akagkan aksr~ een, viekoz kuvwetleri yermek igin kullanilen genellikle "akaskan oUr- tinmesi" diye bilinen bir mekentk eneeji kayba vardar. Enerji 11 geklin- de kaysp olur ve pratik anaglar igin bu genellikie keyip olarak dtgini= ur, Bars duruslerda vakagkan eirtinnest" ai yerack igin gereken enerji Grenli hatalar olmakeszin ihnal edilebilir, Dijer duruntarda, bs ener {j4 Shnal edileeyebilir fakat bir olaya (problen) viskozite girdiginde Gurum geneLLikle dyle karmgaktar ki bir cézi viskozite etkileri énee hnal edilince minkiindir ve daha sonra toplan bir dizéltne elde edilen ‘eonuglara wgulenar. 15.2 Viskorstonin Nedenleri \Viokozitenin aliskin olan bir nedeni olarek nolektler srasindake, Ggokin kuvvetlerini diinebiliriz. Aneak, baz1 bagka agiicleseler do var- dir ginki) gazlar, molexillerin Srenli ig wolekilsel kuwetin olnadsia uzaklakte olmesine ragén, agle imal eéileneyecek biylklUkte viskoziteye sahiptirler. Bilinecedi gibi, bir skagkanan bireysel soleldlleri sitirek- Li olarak hareketLidir. Oy hareket skagkanin degigik katranlary arasin- da bir nonent deiigin iglenini aliakin laler. §elil 1.7 deli dinduz ve perelel bir akigi dUgtnelin, Ruraca bir "aa" katmama, bir "bb" kongu kat srandon gok dsha hazla hareket ediyor olsun. ia. +o oS lo~ ‘+0 lo~ > b Seki 1.7 " kateanandsn bezi solekiller, devanls ternal gslkenaglar: é1rzeinda, katmanaman toplan hazanan bir neticesi olarak sahip olduklers mozen- tum kendileriyle birlikte elerak "bb" katrienana gig ederler. "bb" kat~ rmananda bulunan diger moleklller ile "gerpagnalar” neticesinde, bu monen- tun ‘ob de bulunanlar arse nda paylagalar ve béylece bitin olarak hizJonir. Senzer gokilde doha yavag "bb" kateanandan sole killer, 2b kata bir "ga" katmenana geger ve "aa" katmanana yaveglatnays eGilim 98a terir. Bu gekilde Herbir molekiln gigi, katnanlar aresindski haz Fark Yarina kargx koysak igin huzlansa vaya yavaglana kuwetlerine neden olur. Gazlarde, nolekillerin bu ig dedigins viskoritenin asi1 nedenini olugturur ve gazleran kénetik teorist (bu teori aileklllerin rastgele hareketleri ile wiragiz) deneysel gézlenler neticesinde ortaya gikan éo bulgulara dayanar : Gyle ki; #) bir gezin viskozitesi besineandan botha aazdar (gok yikeek veya gok algak besanglarda hari) b) molékilin hare- kati bir sicaklak yikeelness ile arttagindan, viskozite de bir sicaklak yOkoelnesi ile artery, Savilarda da monéntun dedigim igleni olugnasine ramen, s1v2 rolediMleri arasinda eezilebilir kuvvetlerin olnesina regen bir savann nolekiMlerinin yeterince yakioligidar. Bir sivadeki ketsanlarin bata harexeti, ig-nolekillsel kuwetleri deDigtirir ve biylece hagit harekete direng q¥eteren net bir kayna kuwetine neden olur. 1g-nolekiil: hwy vetlerin deiigneye utradati yo halen bir tartagna Kenusudur. BUtin olay~ ards, bir sivanin viskozitesi her biri sicalaga bala olon iki yénte- nin gonucudur. Bu ylzdon, viskazitanin sicaklak fle depigini bir gaz igin olandan gok daha karmagaktar. Herien henen bitin sivalarin viskoritesi ‘aicaklak yikeelnesi ile azalary fekat azalna hazida diger. Cok yUkeok ba. singlerdaki' durum herig bir eivanan viskozitess basspea bagla degildir.=m Bazi skaskanlarde viskozitenin sicaklak ile depigini Sekil 1.8 de sBsteriidigi gibicir. 1.5.3 Viskoritenin Boyut FormilU ve Birinlers Viskorite, bir kayna gerileseinin bir hiz gradyanina orana olarsk tonamienar. Gerilne, bir kuvvetin izerinde etkidigi tanamlendigindan boyut foratia [F/L2] dir. Haz gradyana, haz arteasinin fertaanin olugtugy bir yandan diger ye taninlanir. Biylece boyut fornilis bedstead ltr. Neticede, viskezitenin boyut denkleni Fe4teideb 4 settindedic. [F]= [Wt 17] orcugunden,, baganta [6M / LT] ye egee- Berdiz. En son geldil boyut analizinde gerellikle dsha wygun olmasina raten, [F] 4 bulunduran gokli, viskozitenin birielerini tanunlanads dhs yerarladir. CG S birin sisteninde (dyne kuwet birini, santinetre uzunluk bi- jana orana olarak olan uzaidatie éran gold inde ini ve saniye zaman birinidir) viskozitenin birint saniye dyne / en dire Bu, "poise" (kisaltalmg: P) diye adlendiralar. Daha kiglk birinler, santipoise, ¢ P (10"poise), sillipoise, Ca pagan) ue milerapning, P°C10"Epoiae) kul tan labile. Viskozitehin uluclararasa birini "Pao" Gir. Fekat burnin igin & zel bir isi halen bulunmamgtir, 20°C deki cu doina tan olarak 10"*Pa Lik bir viskoziteye sahiptic. 1.5.4, Kinenstik Viskorite ve Sirimlers den probleslerin gogunda, atelet kuwvetlerinin Viskoz kuwetlerine gre durum, bagka bir doyigle skagkanlatin hazlenma- ‘sina neden olan kuwetler ile ilgilenilis. Viskoz kuwetler p viskozite- ‘ine atalet kuvvetleri p yojunluguna bajanl: oldujunden-L orena yazalar ve akagkanan bir 82e11igh olarak diginildr, Viskozitenin younluya orana "“kinomatik viskorite" olarak bilinir ve v senboll ile gsterilir. 0 halde Viskoziteyi shtiv: a a0) =D. 8 Pee. 2 newts no. m oes viskoaite Pas Mutlok aa 3 L ri Sosy 2 ae sg Lesee Be Sap 0-1 40 100 700 0 Steaktik “C Seki 1.0-Akigkanlarin mutlok viskozitesi.-%- 2000) 1000) 600 400 mats Kinematik vikozite va 10 5 oswzso8 wo 20 MO Steakuk “C Seki 1.9-Akagkahlarin kdnonatik viskozitess gekLindedir ve bayut fornia fee ins) olur. Girdlecesi gibs [H] kaldursldsgandan v, kutle-birimlerinden bepam- suzdir. Yolmz ucunluk ve Zanan biyiklilers bulunaktodir. Kinenatik, haroletin nedonlerine bikeakeszin hareketin jncelonmesi olarak tenamla~ rar. Gu yzéen, kitleler fe degil yalraz uzunluklar ve zanan ile ilgile- nis Sy nedenledir ki Universal kullamgta. u/p oranana kinematik viskozi~ te edt veriInigtic. : Asal birin (n?/s). bizgok nag igin gok buyiktiir ve neticede, m/s (2 10Sn2/a) kullanalar. (C6§) birini, ent /s, "stoked" (lasaltat- naga $ veya St) diye adlandirilar, Bu birie de cok biyUktdr ve sents: atokes (cS), yant 10? stokes = mm” / s, daha cok kullemplidar, Su 20,2°C tem olerok 1 en?/e Lik bir kineratik viskoziteye sahiptir. Sekil 1.8 de gioterildigi gibi, belirli siesklakiardaki havenin utlak viskoritest ayr ‘durundaki euyun mutlak viekozitaeinin yaklapile 4/64 1 olnsisina-ratjnen, hava yegunlugurin gok daha KkligGk olmes: nedeniy- de havanin kinenstik viskezitees suyun kinomatik viskozitesinin 15 ke- tenn Geka 1.9) vo YU cnex onsen 1.2) 0, = 11 en gepando U = 7 em usuntugunda bir piston, capr D,=11,08 ch olan bir silindir iginde hareket etmektedir. Piston ile geper farosa, vishozite katsayaen ys 0,65 poise olan bir yay ile yailan inaktadir. Pistona u; = 0,8 n/s lik bir haz saijlenebitnesi Sein ~~ ckserel olerek wygulenmasi gerekIt olen kuvvoti Newton (N) ein ‘insindesi bulunuz. F Sirtne ylzeyi A ile gisterilizee F kuweti, Fz vA 22 oy Formdld ile hesapléme Breda, Yad) filminin kelanlaga boyunea-m- au yh haz yayalagi Lineer kabul edilere! yezilecapindan, A eMD,L 21x 11 x 7 = 261,9 en? = 0,02619 a? =>, he Bs 2 04-12 9,07 om = 0,002 m. 2 2 18 w/s , = 0,65 poise = 0,065 Pa e yerlerine konue- + F = 0,065 x 0,02819 x —Y8— = 6,29 0 6, 0002 belunur. 2 URNEK PROBLEM 1.3 74,90 mn gapandals bir ail, 75,03 em gopanda ve 75 ma uzuntugur- a bir yatale Sginde éricktedir, MII ve yatsk arasindaki halka bopluk viskozite ketsayas: 0,096 kg/ms olen bir ya) ile doldurul- mugtur. 1400 devir/dak da yataktaki, viskoz direnci yenebilmek igin kullans lan giied bulunus. ; 20s YaG file : y- . = g Mii ve yatagan koneanteile oleugurs ve ya) Flmindoki hz gradya- ninin tnifore depilim gisterdiBin! kabul edelin. Yatek hareketaiz oldufundan + Haz gradyera 242 ay Viekoz kayna gerilnest + 2 ux Mil Gzerindeki viskor kuwet = kayna gerilmest x ylzey alany _ -B- ee utxnoe h Sortie tarafindan yutulan gig = viskor kuwet x gevresel hz ey f xD Lx 0,096 kg/m a; 0 = 0,0789 m, L = 0,075 m Dn _ Tx 09,0749 x Too On, Ax O07 x BOO 2 5,5 w/e 107503 - 0,078 7 , y= 0,000065 » 2 0,096 x (545)? x x 0,079 x 0,075 Yutulen ote he 192 M URNEK PROBLEM 1.8 Kutless 36 kg olan bir cisin dizgin bir levha Gzerinde 2.1 W/s: Lik bir hazle kaysdtadie. Cisnintaban alan 360 en? dir. 4) Soyet yolleysca madde yole ve kati sUrtinne kateayasx 0,2 ive ») Sayet viekoziteai 0,98 poise olen 0,25 em kalanlagarda bir yo- jan yaglena Filmi var ioe slrtiineyi yermek Sgin gereken kuwe- ts hesaplayamz. coz Kata sUrtunnesi igin Sirtiinne kuvveti = f x normal kuvwet 20,2%36x9= 70,5 ») Aerskan stctinmest gin isle kayna gertlnest t= xhiz gradyana Chenin levhaya gire bopit his. u = 2,1 9/2 Fsnin kalantagy h = 0,00025 daz gredyens BY = -yBpbag n/a n Viskorite 9 = 0,96 Polse = 0,096 ky/a s Viekoz keyna gorilmest «= yj 2,3 0625 0,096 x = 807 N/a?alam Sortinne luvveti = x ta = 807 x 0,056 = 27 N (SRNEK PROBLEM 1.5 Bir hidfolik dinanoretre su dolu bir kapts dénen 200 mm capande ince bir diski shtiva etmektedin. Disk ylizeyindeki slrtinne tar ~ oti (sirdkleresi) 3,12 v2 No? dir. (u herhangt bir rokteda~ it Linser hazéir). Disk S000 dev/dck da dnd dagU zaman yubue lan gig re olur? Mil ve disk keneranin otkilerint inal edintz. coz ddiskin agueal hazn ise herhangi bir x yaragapanda + yrey hazn u cue olur Seyet 2 Bizin alan igin sirtirwe Kuwwets = 3,12 0° 3,12u2e? (War) air. de genighiginds bir halka igin = Sirtinme kuvets. = birim alan igin slrtUnne kuvveti x olan 2312 Pe? x 2m de (Newton) alka elenerandaki sUrtinne gonenti = kuwwet x yaracap igs 312 we? x OTe dex (Nm) reOéenr yerintegre ederek, bir yizey Ozerindeket 5 sanetcm Pit aes Ot nah Bao tks yozey oldujundan yutulan gig = 20M = 2,51W7R” (Nn/s) 218 gan = 2023000. 505 rade veR = OL Yututan gig = 2,5 0 (528)? (0,1) = 11250 W = 11,25 WM Soe | 1 = URNEK PROBLEM 1.6 Aralerandoli uzeklagi 25 mm olan birbirine peralel ve diz geper- erin arasandekt orten,dinonik vickozitess 0,7 Pea olan bir eave ile doldurulmutur. Bu ortonda, 250 nn x 250 mm Bigllerindeki bir {nce diziem levha, geperlerin birinden 6 fim uraielakta —geperiere paralel clcek gokilde' 150 m/s lik bir hazla geld lnektedir. Lav- ha ve goperler asindéki hiz degigininin dogrusal oléugunu kabul federek sivinin levhaya uyguladaga kuvet bulunuz. oz Simm. h, pore 0, ern h A= 20x 250x108 a? , y= 0,7 Poo Uz 150 x 1077 ws 5 y= 0,006.8 5 hye 0,019 a dejerleri.yerlerine korurea Fe 1,439 6 bulunur. (DRNEK PROBLEM 1.7 Kutlesi m= 4 kg ve Kener uzunlugu L = 1m olan kare goklinde bir levha yatayla @ = 30° ik aga yapen ebik bir dizlem Uzerin- de Yalmiz adarliginin tesiziyle kaynaktadar. Levhe ile dzlen, eresandaki uzallak h = 1m diz ve viskozitesi y olan bir yaile deldurulmugtur. Levhanan sebit ur 1 w/e Mazaya hareket eteesi Agdn y ne olmaliéas?=~ au FeWsina, 7 buraden vege yererae ws ESEEE utunur. Doterleri yerine konursa Ax W 29,812 0,5202 ~ 0,196 poise clue: 10® x 100 1.5.5 Alacalak Auacalak, viskozitenin terei olarak tenamlanar. Senbold, ¢ = 1/u dir ve birimi "ters poise", yani ena/g en / (s dye), olur. Bununls birlikte, akeilak hendislikte gok az kullsnalr. 1.5.6 Newtonien Olsayen Sivitar < Gerilmenin, kayma oranana (hizina) Kerg: grafidinde edini u olen orijinden gegen dindiz bir eieiyi t=y3u / ay denkleni belirtnektedir: (Seki 1.10), Burunta beraber, viskozitenin keyns orananden baginssz olmad:g1 oldukga byik gavalar sanafi vardar ve bu sivaler Newtorien ol- rayan diye antlar. Eriyikler (Bzellikle kristal halde olmayan buy wole- 110 maddeler) kayna orem biyik oldugu zanan genellikle azalan bir vis~ koriteye schip oltrler ve bu gibi sivalers "sahte plastik adi verilir. Bu sinafa, jeletin, kil, elt, kan ve eiva gimento gibi maddeler girer. Beri siviler, geniglesenin kargits Brelligin! extaya cikararler, yeni kayma orena artiyorken efektif (otken) viskoziteleri artar. Su i- inde koyulagtariimy geker eriyiieleri ve bez culu pring nigastas gibi sUspanaiyonlar Srvek olersk verilebilir. = 33 ideat okskan (6-0) Kayma eran (2y/dy) Seki 1.10 Kayna kuwetleri uygulancxginda viskozite zaman ile degistyorsa, bagka Newtonien oline n Gzellik gegitieri meydana gelebilir. Viskeritest gerilne aliresiile artan eivilara "sheopectic’ adi verilir. Beri maddeler plastiklik SzelLigine eghiptirler. Metaller elastik Linitleri digina gerildiginde veya erine noktolarina yaklegtatinda sabst bir kuwet etide! altinda devenla olarak gekil depigtirebilir. Béylece bir Blgide ylkeek viskoziteli eivilar gibi davrafurler. Oy gibi maddeler azelanlare ise "thixotropie"™ Newtonien olnayendar ve okagkenlar mokaniginin birgok metodu bu gibi madéo- ere wygulsnaraz. "Vieko-elastik" soddelery viskor ve elastik Szellikleri bulundurur= er. Gontera denele olarak katran (21Ft) ve un hanuru verilebilir. Daini skagta (skigin zananila depigeedigs durum) kayna orana sobittir ve bir Newtonien alagkandald gibi y nln sabit bir viskozite kat yyasins gee tereiti 1/u orem ile verilebilir. Keyna gerilnesi deligti3i zaman elestisite orteya giker. x dan t+ iv -yaolon hizla bir gerilne artasx naddenin bir 1/6 ek aqua Kedar Keymsg olmasina neiden olur (G bir elastik modtlG ifade eder). Bu eurunda; kaya orena (1/6)2x/3t _ gaklini elar ve maddedeki toplan oyna orans (1/u) #(1/6)3r/9t —olur Nohendislerin gerellille ilgilendigi slagkanlar, viskeritesi hen3h ayno oranane hen de kayna zananina bafanla olmeyen Newtonten akagkanler— air. \cagkanter Mekanigi deyimi yalnaz Newtonien akagkanlar igin geger~ i kalanir. Newtonien olmeyan akagkanlaran ézelLiklerin’ ise "Reoloji* Aneeler- 1.5.7 fdeat Alagkan Matematiksel basitLik igin, viskozite etkisinin kigtk oldujy akigs agiktsiada viskozitesi sifir olan teorik bir akagkan tnerilebilir. Buy bir "deel skigkan" olarak bilinir, Gergi "idésl" bazen "nikennel” ioin "{deallegtisme” burada yalnsz viskorite- bir egenlandag olnasina ratjnen, nin ihnals ile ilgilenir. Mokenmel bir gaz ideal bir akagken olarak ele &~ Lanmayabilir (Paragraf 1.3). 1.6 Yazey Gorilness (Vuzeysel gerilne) ‘Yozey geriInesinin ayrantali olarek incelennesi daha gok fizikes- eri ilgilendireektedir. Herseye ragien, sivilarin bu dzel}iginin kase- ca agaklanmass geretir ginkd baz1 wihendislik problenlerinds gbrilebidir ‘Yozeyzel gerilne, bir s1vinan molekilleri arasindaki kuwetlerdon ya da siva solekilleri ve kongu sade molekilleri arssindalet genelLikle egigile biybkdikteki kuvetlerden ortaya gaker. Neticede; bir sivi ylzey alansndaki herhangi bir artaga kergi koyan bir kuvvet,vardar. Bu ylizéen béyle bir ortig mekanik enerji harcanssim gerektirir ve serbest bir yUze~ yin varlaga, yizey olugtujunda yapalan ige eit olan "serbeat ylzey ener 48" nin variigim belirtir. (Yalnaz depo edtlen mekanik ener ji demek is- lveni1ir. Toplan ylzey enerjiai ternal ererjiyi de ihtiva eder) Hechangi bir sistem, pataneiyel enerjiei minimus olan kararla bir Gengeye dosru hareket etneye eilin gisterir. Béylece bir niktar siva, ken i yzey alent ve netice olarak kendi serbest ylizey enerjisi minimum olun- caja kadar geklini eyar edecektin. Umnetin, diger bitin kuwvetlerden eran mg bir avi doles, Kiresel bir gekil alar gUnk verilen bir hecim iin kkdre en az ylzey elenana eahip bir geonetiik gekildir. Serbest yUzey ener~ ‘Jiek muhakkok ylzeydeki bir gerilne kuvvetinin varlagim belistir. Yozey, Kendini diizealenek igin mekanik enerji ister ve gayet yizey darelirsa rnekanik enerji kayb1 olur. Bagka bir deyigle, enerji tananlanasina gére, ylrey daralnada nekanik ig yaper ve biylece ylzey daralarken harekot etti- ‘i cevresine bir kuwet sarfeder. Neticede ylzey bir yizeyee) gerilne dzel- Liginin etkisindedir. gayet ylzeyde Yicilniy bir giesh dlgdnildree, gizginin bir yanindal | | | 35+ iva diget ‘terafte4d oavaya gekecaktiz. Yozey gerLinest buyilaUyl, bir krsa indiz gizoi elenenana dik etkiyen garilne kuwetinin gizei elenan uzunlutun a blUnmesi gekline tananlanir. YGzey gerilnesinin boyut forsild Ehuwat / Uzuntuk) , bagha bir deytpie, fur? Mt] = bor?) le verilir. YUzey gerilnesi: senboll olaraka (veya) kulleniiseaktar By gekilee tovumlanan yUzey gerilmesinin, birim alan icin eerbest enerjisine agit olvwahs kolaylikla gisterilebilir. Verilen bir s2v1 heeni Sle L2gili ABCD 1 ok dikesrtgen ylreyinins (GokdD 2.11) 8C tararina uygu= Jenan bir kuvvet redeniyle AS'C'D:alanana axttaraléagans distneLin. Yozey gerilnesinin ( ¢) gekit Lar tananlenasindan, AD ye paralel y urunluiiurdski herhangi bir PQ gizgisinin ortésina etkiyen gerilee kuvyeti cy dir. Bu, APQD yiizeyinin PEC yizeyini dengeledigi kuvwet olarsk digindlebilic. BC nin B'C! ye hareketi (bir x zokdag2) iveoaiz ve cole yavay olarak yapxlirea gerekli F huvveti, karga oyan cy kuvvatine biyiilok olarak epittir ve iglende yapilan 19 oyx ‘dir. Biylece,, birin olan arteast igin yepilan mekanik 4g (yani birin alen gin serbest ylzey ener ict) ovehy =o olur. Hova die tenastakt ou, normal sxcaklakta yaklagak 0,073 N/m Lik bin ylizey gerilmesine sahiptir. Hava ile tenasta olan birgok orgunik si- valar 0,020 ve 0,030 N/m Lik ve-civa agath yukars 0,48 N/a Lik yUzey ge Hilmesi deterlerine sshiptir. Gutiin savilar fginy excaklak yikes kenyrey gerilnesi azalar. Suyun ylzey gerilnest, sabun ve deterjan gibi oF- ganik madéelerin kighk miktarlarda elermesi ile tneeli Glgtide azaltsabi- ir. Exiyikteki sodyum Klorid gibi tuzlar suyun yiizey gerilaesini yiksel- tir. Iki karagnaz savay: eyiran ylzeyde var olan gerilne genellikie "ar yz gerilnesi" olarak bflinir. 1.6.1 Kohezyon ve Adezyen Bir sivinin molekilleri bisbirine solekil gekin kuvvebleri sayesine do baglanir ve by luwetler "koheryon" a artes verir: Gu, evi pargacikle- rin bir kine olarek kalnaya efilinidir. Sivi moleklllers ie bir kat geper dak Yadez~ ylzeyinin wolekilleri erasindaki kuwetler savi ve cepet at yon” 8 artna verir. Bir siva ile bir katinin molektLleri aresindski adezyon kuvvetleri, ‘sav molekillerinifi kendilers arasindales kohezyon kuvwetlerinden daha biyOk ise, erva moleldilleri kata ylzeye dojru kalabalnidagar ve eiva ile kat. eBllin gBoterir. Biylece, e2va, Kats yUzey Uze~ ine datalar ve onu ieletar. Su, teniz cami aclatecak fakat cava aslatneye- ‘sandal temas alam arto ccaktar. Bununla beraber, su balnucuna berzeyen herhéngi bir maddoyi veya gresli (yaa) bir yUzey! rslatsayacaktar. Bu -depigik kuwetlerin kargalikla etkinesi, bir serbest sivi ylzeyi- rnin bir kata geperle kargalegnasinea olugen kileel yikeelneyi veya azalna- ya agiklar. Siva nolekilleri arasindski gekin, eiv: nolekdilleri ve kats mo- okilleri aresandeli gokine opit olnedakga, goper yenindakl yiiey ebilmig olur. Sayet: bir sivi ylreyi eBilmig ise ylzey gorile> kuwetleri konkav Cagbotey) torefe dajeu bir bilogkeye oohiptir. De » yin korkav tarefandaki daha blylk’bir basing tarafindan dengelennelidir. sein bu bileghey ylxe- Kolaylakle gicterilebilir ki gayet ylzey iki dik dlzlende Ry ve R, etilik yaragaplarana sahip ‘ee, ylzeyin kerkav tarafandak. ba! key) tarafandaki basingten ng kanweles (eagbi- ott oan sader dat byte. (ET Ban). Ormbi, ir Mkesel dils Sghn bent dgtadasingtan 26/R tar farlaie (One yet Sn) tsiun lapis Iga fle baring 40 / Fd ginkgo ce stb Fnk fava ie tenet olan ive eng elas tare He yinnye thin. Dorklon E21 ve gy heel bir tptekt bir saglnan ysl atti ede Ti uygulanares ¢ | -37 Ageoes az Pad elée edilir. Ourada, h sava ylzeyinin kxloal yikselnesi (Sekil 1.12 ye beka- mz) © siva ve hava eresandski araylz ile tin geperi arasindoki "temas o- sisi", p sivi yogunlugu, g birin kutle igin aarlak ve d tip.camdir. Tex astaki ski siva igin, 9 areydz gerilmesins ve © sivalarin yosunluklena a. rosindeki farka belintir. sels) 112 Gununta birlikte, svi ve have (ve dider yaklaganlar) arasindeki bir kire- sel arayiz varsayie1, forsiilin Kicik capls tiplere (3 em den egabtye olan Jara) uygulernasam, simarlar. Gundan begke, tananen teniz bir cam tipteki af su igin® = 0 olnasina raven, bu deter mlhendislik pratiginde gok fark 4a olabiLir. Derk,1,12 bi necente gergee ki1e01 ylkselneyi cldugundan fozla tannin eder. Havadaki teniz cenle egagi yukars 150°.1sk bir tenes acassna (ve bu yizdon bir negatif cos8 deterine) sahip olan ceive bir kalcel algal a gisteric. Bir siva yOzeyinin kata geperleri gok yatan olurca veya thi kara9- naz savaya eyaran ylzey ook kllotk bir efrilik yerigapins eahip olurea, yi= ey gerilmsi Grenli olur. Béylece, yozey gerilnes; nedeniyle oluyan kay vetler diger kuwietler ile kargulagtirslabilir gekle gelir ye exvinin duty Inn Sneald derecede etkileyebilir. Une¥in, by gibi gartlar Kigik Bleideki sharsu ve Linen sodellerinde olugebilic. Yizey gerilne kuwwetleri, modelde- 3 gercek yapadakine gire bei olarak gok daha Gren}i olabilir. Neticede, n0- deLlerde yaptlan dignelerin baeit © tore on rumma yan neticeler! hagsas olarak vernsyebilir. Kacik boyutlu aygitlarda, ylzey gerilmesi nedendyle olugan kuvvet~ ler (gayet aygita otkiyen diger kuwetleri aparlarsa) bir saviran hereketi- fi temenen durducabilir. Uenedin, cok Ayi bilinirki bir kap veya su barda- i, siva ylzeyi, tegne boglonadan Gnce belki de Kenarandan 3 em yukarsda oluncaya kadar dikkatiice doldurulebilir. Yizey gerilnesinin dnemli bir rol oynadigi diger Grnekler arasinda joreaklaran olugu, sivi jetlerinin (pane) bo2ulnasi ve danlacsidarin olugu ve bir katx yllzey Gzerindoki_ ince siva tabokalaranin alags verilebilir. Mihendislik problenlerinin cagunda, eperler arasindski uzaklakler yeterince biytiktir. Ou nedenla, shtiva edilen kuwetler ile karg:lastar2]~ dxtunda, ylzey gerilme Kuvvetleri shal edilebilecck biyukltkte olecaktar. EX PROBLENLER Ll Bir kiresel have kabarcata eu iginde yikselmektedir. 9 m de- rinlikte kabaresin cep: 4 mm dir. Keberengin, basinesn 101,3 kPa oldugy serbest yizeye vardati andaki caps nedir? (4,93 an) 1.2— 101,5 HPs mutlok basing ve 15°C sacaklaktaki hava (R=287 J/kgK) 75 em su basincana epit olacak gekilée fe kadar bir yiksekige sehip olabilir? (61,2 ®) 1.3— Hidrojente daldurulmug bir balon, mutlak basinein 1100 Pa ve sicakligin -40°C olduju 30 ke yUkseklikte 20 m capanda bir kiire gok- Lint alnaktedir. Sayet balonun alzenesinde gerilse yok ise, mutlok basinein 101,3 KPa ve sicaklagan 15°C oldugu yer yliz0 seviyesinde re kaderlak hidrojen hocmi ‘oklemelidis? (56,22 0°) 1. 01,3 kPa Lak bir mutlak basing ve 20°C Lik bir sieaklakta, bilinen bir iki-atamlu gazan sutlak viskozitest 2.x 10°? Pas ve ki- nenatik viekoritesi 15 ma?/s dic. Universel gaz sabitini 9310 2/knolk alerak ve gezin ideal olecagina var sayarak, gazin yaklagak molekiL aarlagin: heseplayaraz. 62 oe Lee \ev Gekilde gisterilen haz profili u = 5 y +10 y® bafantisa ile verilnektedir. Surada, u (a/s) ve y (m) olarak Glgilnektedir. 2) Sumrdaki: (geperdeki) ve sanaréen 0,2 9 uzaklaktaki mz gred- yanlarima dager’ ne olur? b) Eger akagkan (20°C de) ou ise geperdeki kayma gerilnesinin degeri nedir? (suyun yotunlugy = 1000 kg/a?, kinematik viskozitess v= 107 stokes) (5 9.57 y 0,005 Pa) 1.6 - Eg-eksenli olarak monte edili 200 mm gapandaki ski diski bir~ birinden 0,13 om kalanlaktaki bir ya filmi ayirmaktodre. Ug-etkile- ini shea} ederek, bir diskin diter bir dicke gire saniyede 7 devirlsk bir huzla Gincirdlebilnesi igin gerekecek nonenti hecaployaniz. Yalan viskoritesi 0,14 Pas dir. (7,8 We) 1.7 = Stokes Kanununa gine, d gepinda bir klire dinamik viskozitess 1y olen ir akagkan iginde w termirel (Limit) hazt ile hereket etta- ‘bt zonan kirenin karsaagtagi direng kuveti 3."u d formili ile hesaplenabilnektedir. 2,5 mm capinda, 7800 ko/s® yotjunlugundaks bir gelik Kire baal yofunlugy 0,8 olan bir sivi i¢inde digneye terkedil~ Giinde Slgolen Limit haz 3 9/8 diz. Buna gbre sxyimin viskoritesi- nf bulunwe. (0,798 Pas) 1.8 = 0, gapinda L boyunda bir piston, capi 0, olan bir’silindir 1 GGinde hareket otnektedir. Piston ve eilindir arasa autlak viskozite eatsayion it olan'bir yale yablanmaktadir. Pistond gelen eksenel. kuv~ vet F oldujuna gire piston hz ne olur? ge M96 om, DL = 128, Lz I omy W = 0,65 Pot (50 ew/s) 1 0,86 Karkov.1.9°- Digey bir milin en altandaki kuwet,, 0,25 mm kalanlagandsks bir ya) filmi tle diz bir givdeden syralmg 100 en gapindaki dlizlen bir disk sayesinde alanmektadir. Sayet mil 1000 dev/d da cBner ve yatin viskozitesi 1,3 poise ise, akagkan sUrtinmesi tarafandan yutu- ‘Lan giet hesaplayaniz. (6m) 1.20 - Bir hidrolik piston 200 mn gopands ve 1,2 m uzinluyendedr ve 200,2 mm gapindaki bir silindir iginde hareket etuektedir. Piston ile eper arasandaki agiklak bob} yopunlugu 0,85 ve kinenatik viskozite- ‘81 400 ma’/s olan bir yotjla doldurulnugtur. Piston, 120 mn/@ 13k bir hazle hareket ettigi zaman harekete dizeng gisteren viskoz kuvvetin jegeri kag Newton (N) olur? (307,6 N) 1.1 = D = 10 ca capinda dtigey galugen bir mili, dip yeteBindan visko- zitest W= 1,5 poise olan h = 0,1 mm kalanlaganda-bir ya) film, syar~ maktadir. Mili n = 750 devir/éak Je dindirebilnek icin uygulenmass gereken sonenti ve bu sirada yatsk tarafandan yutulan gcd bulunuz. (1,256 Nw-s 90,78 W) -a- 2 DENGEDEKI AKISKAMLAR (AKISKANLARIN STATICL) 21 Girig Aagkanlaran stetigi, skageanlar mekaniginin harekette slnayan (stotik) alagkanlar ile Algilendigi koludur. Akagkanlar atetigindeki prob- omer, akagkanlaran kinenati9i ile ilgili problenlerden cok ésha bastt= tir ye kesin analitik gizUnler silnkindir, Aka gkanan bireyeel elenanlera irbinine gre. bagil olertic hereket etmediklerinden, kayme kuveetleri folnez ve akagkanin bebinca nedentyle gérilen bUtiin kuvvetler Urerine et- kiciklerd ylzeylere diktirler. B8ylece, alagkanlarin stati, bir BUEN olarak akagken hareket ediyor olsa bile alagkan elesanlarinan birbirire gre bagal olarak hereket eteediQi Srnekleri kapsayscak gekilde genisle- tilebilir. Elonanlar srasinde begil hareket yokea, akigkanan viskozitess artak loi gekded bir Srellik depildir. Bu bélUnde 11k Once genig bir skagean eshsex boyunca basing gidde- tl degigim incelenecektir. Deha sonra alagken ile tenastaki kati ylzbyler Uzerinde basing tarafandan uygulanan kuvwetler ve baz1 8201 duruelarda bu kuwvetlonih etkileré gérUlecektir. 2.2 Gir Akapkands Sasanean Konun Le Oetiigini Seki 2.1 de gBotersldigi’ gibi kughk bir akagkan siTindirs dlisine- Lin. Seyet skagkan hereketsiz ise, eilindir dengede olmaladir ve eilind\- re etkiyen kuwetler, detigik yizlerde yalmaz basing nesleniyle mligen kav vetlor ve efirlik lawetidir. AA kesit alana gok kUgiktir pedp)OA eehz o >| PAA ponaat Seki 2.1- ve dzerindek besing deisini bu nedenle heal edilebilir. P ucundaks ba sing p ve @ uewnési Yas sate Fe ser feger alabilir. P vcundaki kwwot pA ved ucundaki kuvwet (p + 0p) dit. Gayet eilindirin uzunlujs Af ise, silindirin hacmi AAAL ve ogsrlsgt pa ARAL olur. Surada; p yotjnlulu g birin Kite igin eiarlagt ge- termektedir. Statik (duran) bir akagkanda higbir kayna kuwet! olnadagin- don, silindir keharlarira etkiyen bitin kuwetler Kenerlera diktir ve bu ‘yozden eksen boyunea bilegene sohip deyildir. Denge igin, hechangi bir ylndeki kuwetterin cebirsel toplan s1far olnaladir. OP yéni segiliree (p #49) AA = p GAT 9g BA At cond = 0 ay yazular. Seyet (vygun bir yatay referans dizleninden) ° bir z yukseldiginn Ge ve Q 4 z +42 yokeekliginde ise ; silindir uplera erasindekt seviyede igey fark bz ve Btcos: Jetre. By nedenie, Denk.2.1 Ap +09 B20 fa indirgenir ve Linitte be —» 0 shen te ola ap fe (2.2) olur. Eki igareti 7 nin arthagy (yeni yukaraya dogru) yénde basancin azaldapin: belirteektedir. sayet P ve Qaym yotey dizlende ise, Az = 0 dir ve neticeds prun degers ne olursa olsun ¢p do sifardir. Bu durum yatay skagkan silindirle~ fini diginerel ayna yetey dizlendek herhangi iki noktay2 Kepsayacak gekil- de genigletilebilir. Gdylece dengede olen bir akagkanan basincr aym yatey Gizlendeki herhangi iki noktads (bu noktalarin tonanen akagkan iginde ve yatay dizlendoki bir gizgi ile bajlanabieceyi garts gegerlt olmak Uzere) aymdir. Bagka bir deyigle, egit basing (izobar) yizeys, yatay bir dizlen vyoeey, aburlik lawets ynine her yerde diktir ve yablagik olarak yeryizd ile ortek werkezit (konsantrik) bir Kesel ylzey- ir, Dana hasses olerat sr. Korumiz geredi ylzeyin yalnaz gok Mighk kastmlarz ile ilgiteniléigin~ den yazeyleri dizien olarak ele alabiliriz. Denke, 2.2 den bir sono daha gikernsk minktindir. Eder alagkandoki belitli bir yatey dizlenin heryerinde basing p ise, bir be uzakclagy yuka- rsindaki begka bir yatey dizlende basing p #(@p/82)b2 — olacektar. fu bamreanda yatay dizlenin her kisminda sebit olmasi gerekeceginden, -8- ap/de yatey olarak degignez ve béylece Denk. 2.2 ye gre, og yatey olarak eebigeez. Fakat sonuglar bize gSeterir kd besanean oldugu kadar yogunlugun da hochanel bir vetoy oe inde eebit anes hoshangi Mir slenskensh dengesi igin gereklidir. Bu nedeniedir ki ceyigik yoguniukly karagnaz akig- kantar dongece olduklari zenan yatay bir srayiize sahip olurlar. (Yizey ge~ rilnesinin arayiz etjpiligine eden oldugu kata geperlere gok yakin bélgeler harig). Herhangi bir akagkanan dengesi igin g gart vardar.: (2) basing, herhangt bir yatay dizlen Gzerinde ayna olmalxésr} (2) -yountuk, herhangi bir yatay dizlem Uzerinde ayra olmaladirs (3) cp/dz = = pg. (Basing yalniz dugey (z) yéniinde degigtiginden, Denk. 2.2 deki kiont tirey tam trey’ geklini alabslir.) Dengedeki bir okagkanin herhengi bir noktssandski basines bulabil~ mk Scin Denk. 2.2 integre edilnelidirs paf-opae p nun z ile dofigins bilinnedikge, integralin giztk niinktin degitdir. 2.2.1 Sabit Yotunlulely Bir Alagkamn Dongoes Yksekliktekt bitun pratik farkler igin, g nin defigini itinel edi bilir ve Denk. 2.2 nin integrasyonu (sabit yotunluklu bir hanojen okagken igi) pte gem sabic 3) baguntisin. verir. Bu sonug, ayn2 akigkonan srekli bir sahasinan her ye- Finde gegerLicix glinki) Derk. 2.2 yi tOretirken 0 deter Uzerine highir o1~ farlana Konulnanagta®. Sajet akagkan, ylzeyinde basincin atnosferik (p,) oldutu sorbest ylzeyli bir s1vi-ise, bu:serbest yOzey z = 0 baglangig viyeai olarak slanabilir. YOzeyin dengesi igin henen altandaki basing he- en iizerindeki basihee ogit olmaladir. Bbylece, ylzeyéoki sivads basing fg dir. Osha sonra, yWzeyin’altanda.h deninlitindekt bir nokta igin h = olur (Ginki h apajaye dogru Fokat 2 yukars dogru SlgUlUr) ve Derk.2.3 oo + bah (2.8) geklini alar. Neticede, srvays bulunduran Kaban gekli ne olursa olsun ba ‘sing derinlik ile Liner (dotrusal) olarak artar. Dorie.2-n gtstert¢ el shngprinki bir aavinan bir noktasindeld becano,asnen serbest yilzeydeki atmosferik basing ve kionen sivinin ajarligi ne deniyledir. Bylece, dobrudan dofuye olnasa bile, atmosferik basing bi- thn yizeylerde gerellikle efektirtir ve normal olarak Kargilagalan yiksek- ik farklarinds sabittir. Neticede, atnosferik basines, basing skalasimin ‘safari olarak duptimek gene1Likle daha uygunduc. Sifar olarak alanan atmos erik basinein iizerindeki, bir basing “ostergeg bosxnes™ olarak bilinir. Os hha sonra, Denk,2.4 p = pgh gekline dinigir. Gagka bir deyigle, dengedeki ix ervinin herhengi bir noktasindski gisterges basindi, stnosfer ile temao- oki serbest yizeyin digey olarak altandeki derinlsk: ile pg nin garpamina esittir. Bu baginta birkag basing Slgse metadinun teneLini olugturur. Sebit yopuntukdu bir slagkan igin géetergog bacanes ve h aresindaki direkt (dogrudan dofruya) orants basins, h = p/p g dilgey uraklak geklin- de gisterneyi ninkin laler. p / og orana p ye benzetilerek "basin yoki diye adlandirilar. Basing yiki (yiksekl1gi) kavram. o kadar gok faydeli~ ‘dir ki problendeki nokta yukareinds gergek bir serbest ylzey olsun veya olnesin wygulans. Serbest bir yiizeyi olnayan bir ivi igin (kepoli bir boru iginde oldu gibi) gayet yeterinee uzun digey KUgUk Bir tip etmoste- re agik sekilde (piyezonetre tUpl olatak bilinir) boruya takalarea, tupte- ek serbest siva yizeyinin yuksokligine p/ oq defers kargalak gelecektir. (Seki 2.2). 0 eabit gorts Le, bitin Sekat 2.2 basinglar yok (yikseklik) olarak ifade edilebilir. Bu nedenle, basinglar ~~ Bp/ae yatay olarak dedigner ve béylece Denk. 2.2 ye gire, 09 yatay olarak @ebignez. Fokat sonuglar bize gisterir ki besinean oldugy kadar yogunduyun- de hethangi bir yatay dizlen Gzerinde sabit olnaes herhangi bir ekigkanan dengest igin gereklidir. Bu medenledir ki deigik yotunluklu karisnaz ok1g- anlar dengede olduklara zanen yatay bir azeyize sahip olurler. (Vizey ge- rilnesinin arayliz etiligine neden oldu kat geperlere cok yskin bélgeler aris). Hethangi-bir akagkamin dengesi igin tig gart vardar + (2) basing, heshangi bir yatsy dizlen Uzerinde ayna olmeladir; (2) yotunluk, heshangi bir yatey diiclem Uzerinde eyna olsalidars (B)—dp/éz =. 9. (Basing yalnaz dligey (2) yninde deBigtidinden, Denk 2.2 deki kasal trey tan tliey gakLin{ alabilir.) Dengedeki bir ekugkanin heshaigi bir noktasindaki besinea bulebil- ek icin Denke. 2.2 integre edilmeliair: pos -og de fp mun z ile datigini bilinmedikge, integralin gitni-miinkin deBildir. 2.2.1 Sabit Yotunluklu Bir Akigkanin Dengess YUksokdiktek butUn pratik Facidar Sgin, g nin dedigini shmel edite- bilir vo Denk. 2.2 nin integrasyonu (eabit yotunluklu bir honojen skagken gin) pt p gem cabie 3) bepuntasuna verdr» Oy senugy eyni-okaghunin sUrekl4 bir sohasinin ner ye- inde gegerlidir gtk) Denk. 2.2 yi tUretitken © dejeri Uzcrire higbir e1- ‘mariana konuleanagtar. §2yet atagkan, ylzeyinde bossncan atmoo"erik (pg) olduu serbect yOzeyls bir oxva 4ee, bu eérbest ylzey z = 0 baslangig se viyeof olarak elanebilir. Yizeyin dengesi igin hemen atandekt basing he- nen Gzerindek basahce.egit olmaladar. Séylece,-yzeydeki sivada besing Pq dirs Daha sonre, yUzeyin altinds h derinligindeks bir nokta igin h folur (Ginko h agedaya dageu fakat 2 yukers dojru Slglde) ve Denk.2.. 3 Pup, t pa (2.8) gekling alar. Neticede, sivay bulurduran Kaban gekli ne olurss olsun ba- ‘ing derinlik ile Lineer (dogusal) olarak ertar. Derk.2.4 gisterir ki dongedoki bir savinin bir noktasindeks basing,leionen serbeot yzeydeki atmosferik basing ve kassen eivanan agirlign oe Geniyledir. Biyle=s. cotiruden dotruva olnase bile, stoosferile basing Eo tun yureylerde genelliide efextirtic ve normal o} 3Fak vargalegalan yilcsok~ ik farklarinda sabittir. Neticeds, atnosferik basinet, basing svalasiran exfara olarak dfigirmek genelLikle dha uygurdur. Sifir olarak alican atzos- erik basinein Uzerindoki bir basing “gBatergeg basaner" olarak bilinir. Oa hha sonra, Derk.2.4 p = ogh gekline dnigtr. 6 ca bir deyigle, dengedek bir sivinin herhani bir noktasindaki gisteroeg basics, ataosfer ‘le temas~ tel serbest ylzeyin digey olarak altandski derinlik Ale og nin cerpamna epittin. du baganta birkag basing Blgte metodunun tenelini olugturur. Sabit yogunluldu bir alagkan igin gistergeg basane: ve h arasandski direkt (dogeudan dogruya) orants basanca, h e qistermeyi ainkiin kala P [09 digey uasklak goklin- +p / pg orana p ye bonzotilerek "basing yok" diye adlandieilar. Basing yi (yikeekligs) kavram 0 kadar cok faydala~ dir Ki problendeki nokta yukarieanda gergek Dir’ serbest ylzey olsun veya oleasin wgulanir. Serbest bir ylzeyi olnayan bir eavi igin (kapali bir boru iginde oldugu gibi) gayst yeterince uzun diigey bigUk bir top ateoste- re agik gektlde (piyezonetre tipl) olarak bilinis) boruya tslalarsa, tupto- kei serbest siva ylzeyinin yikseklitine p/ og deyers kergulak golecektir. (Seki 2.2).0 sabit garta ile, bitin Sell 2.2 basinglar yiik (yikeeklik) olarak ifede edilebilir. Ou nedenle, basinglar 9 | | | \ = 45 - bazen am cava yiksekligi veya metre su yuksekligi deyinleriyle iglem gérde- Jer Denk. 2.3, (p / pg) +z = sabit batantisim verecek gekilde pg ile bélinebilir. Denek ki, segilen yatay baglangig diziemi yukariendaks. yiksok- 114k ve basing yUkinUn toplam sabittir. Bu eabit, "piyezonetrix yOk" olarak bilinir vo baglangig dizlomi yuiarisindaki cerbest ylizey yukeckligine kar gulaktir, (p +092) miktars, "plyezoretrik basang" diye adlandiralar. Sumrlandirxims bir akagkaan herhangi bir kasmindaki bir beeing artngsi bagtan basa dizgin olerek iletilir. Hidrolik pres ve hidralik kri- ko gibi aygitlarda akigkaridan yerarlamlar. Buyile bir F kuweti, & piston alam Uzerinde p =F / A basineina verecek gekilde uygulansbilir. Bu p b ‘sanea, daha kigUk piston alam Gzerinds daha kUgik bir f kuvvetinin uygu- enmasi ile de neydone getirilebilir. (Sekil 2.3 e bakimiz). Sayet piston Jer cok yavag olarak hareket ederse, viskoz ve atalet kuvvetleri ihmal edi- Aebilir ve gayét pistonlar yaklagik olarak eym seviyedeyse, birindel’ be ‘sing digerindeki besinca eit olur. Biylece, F / A= / a burada f =F a/A yarilar. Piston alanlerimn uygun bir segini ile dnenlé bir kuwet cojalme ‘1 sajlanabilir. Herbir kuwet terafandan yopilan ig (alistinne otkiler’ di- seks 2.3 finda) synadir gUnk¥ kyLlenadan sivanan sakagebilirligi agama derecede Ki- ‘sdk oldugunden saiaran hacal pretik olarsk deignez. Neticede, daha Kligik kuvvet, dahe biytk bir uzaklatia kargilak olarak bagtan baga hareket eder. : ORREK PROBLEM 2.1 850 N uk bir P kuweti bir hidrolik krikonun daha Kiigik olan eilin- irine uyoulanmaktadsr. Koike pistoatin n alany 15 on? dix-ve daha byte olan pistonun A alam 150 on? dir, Krikadakt sivanan tzgll= 46 - agarligi 9,81 « 10° N/a® aur. (a) gayst pistoniar ayn seviyede ise, (b) gayot bUyUk piston Kighk pistorun 0,75 m agagioanda ise biydk piston Uzerinde re kadar W yuki kaidaralebilie? guy Aalani Hidrolik bir keikonun diyagram. gekilde gicterilnigtir. Bir P kuwe- 1 Klik eiLindix pistonuna uygulansr ve yada veya euyu blylk eilin- dir Sgine iter biylece de W yUkind destekleyen pistonun yikselmesini salar, @ alana Uzerine etkiyen P kuvveti, siva iginde her yinde e- ‘sit olarak iletilen bir py basine: neydana gotirir. Sayet pistontar ayn seviyede is egit olnaladir. daha biiyik piston Gzerine etleiyen py basiner p, © » goyet p, = py ise Baylece, Kigik bir P kuvveti doha biyik bir W yUkinl kaldarar. Kei, oy A / 2 1k bir mekenile avantaga sahiptix. 2 (a) P = 850 Ny a= 15/1000 n?, A = 150/100 n? yersine korurse “s (b) gayet buylk olen piston kigikten h mesafesi kadar ayamida ise by basunes p, cen dahs biyUk ofscaktar. (h yiksekiGi nedeniy- de wh niktara kador). urada w savinin 82901 sgrrlagidie. -are f= py emn a wa? Sime PLETE Tpetaere 2 567 «108 we? w= 9,01 x 20 Wt ve b= 0,75 m yerine konurea Pp = 56,7 x 10+ (9,81 x 10°) x 0,75 = 56,7 « 10° + 0,736 x 208 57,48 x 108 N/a? veW = pA = 57,44 x 10% x 150 x 10° = 8650 N W650 Kaldaraten katie = 1 = 2550 = 833 kg olur. 2.2.2 Salagtaratebilir Bir Akagkanan Dengesi Denk.2.2 (@p/3e— =p) , herhangi bir slagkanin dengeas igin gereke Li gartlata ifede edor. Burunia beraber, sakagtaralebilir bir alagvan égin yotjunluk basing ile depigir ve biylece bu detiginin gekli bilinnedikge denk= Jen, Uzel bir noktedski basing degerini vermei igin integre tdilenez. AE- nocfer ile ilighili olarat, problem, ha cilak ve netecrolojice kargimze akar. Ayrice, problem okyanue cofrafyass ile ileilidir gtinkt biytle derine Likderde youunlukta’kigik bir ertna vardsr. Gezlar igin p/é” = sabit derklemi (bir politropik iglen Agin), wy- gun nicelikler (biyUidbkler) arasindeki bapantylar geligtiresl gin hulde malabilir. Burada p mitlak basanca ve p yofunluiy gioterir ve n is tiva edilen ze iglone bagi: olan esbit bir doterdir. Urnedin, izotersal gortlor altandald idesl bir gaz igin p ile 0 direkt olarak orantalidir ve = 1 dir. Kuru adyebatik gortlar altandaki ideo bir g2z icin neve G,/6,). dir. Denk. 2.2 den ssbit = o/2"} Tetras daentonirse “Se = Be a P olur.- . Yaeoieikteld 300m 1ik bir arin igin g degeri yalniz yaklagik 0,01 % azaldigindan g sabit kabul edilebilir, n #1 garta ile Denk.2.5 } porn) bayuntxeim verir. Gayet 2 = 0 iken p = p, ise integrasyon sabit 2/9) tue, yi degigtirerek vo K = py /Q” konutarak nf tec, , tca/n)] . 2% mr [P= 5 veya dizenlenirse (2.6) fee aaa an bbulunur(ideel bir gaz denklaminde P= eR T, dis)s Sayet 2 Migik Ise Denk.2.6 nan sat) tarefanan binom agsiaminin iN ks terini harig BItUnd stra) edilebilir ve daha soura Po ve p= pg = 9 oz buluruc. By bagints sabit yotunluklu bir, skagkan gin ve~ ilen p + 9g z= abit batantueana kargilaktar. BY yiizden, Kil yUkseldik farklars igin (atnosferde 300 m den daha az diyelia) yeterli hassasiyet, skigkanan sabst yogunluklu olacagin: digtinerek elde edilebilir- Ieotereal gartlar altandeki ideal bir gazan bzel bir durum igin n= L dir. Biylece p/p 2K = RT dir ve Derk. 2.5 es pot 7aT & alur. By bafants integre edlirse ae i te (Bode qi 9) veya g2/A1) Briexe (gh) ay tur, Bu bapants, g2/RT Kil duty zeman, sabit yofunlukly bir aka nan ifadesine yeklopir. Atnosferde, 1, yOkaoklik Sle degipir. Yerylzthin zerinde yaklagae 9 to uzaklage kader olan bélgede sacakdak Gniforn olarak. 21/32 = sabit= A. geklinde azalar..Birado, 9 "exeskdak sapma oon" olarak bilinic. Va owmin { | js az PRS =oR T hal denélemini ve p/ 0" = sabit denidlemini birlegtirerck 1 ag clon eeeetie ) (2.9) 7 ata bajantiea bulunur. 2 ye gire diferar Lie syeli slanarea on os lus. Bu bélge igindeki % ran bulunan deers henen hemen-0,0065 K / m dir. By nedente on, eed, aT 0) RA 2 Ko) kg —— = 87 — 0,065 — —— — = 0,1902 9 kak N 981 ON ve n= 1,235 olur. = Yaklogak 11 kn den 32 km ye kadar olan bélgede sicaklak -56°C de ‘sabit oléugundan Denk.2.8 uygularar. 32 Kn nin Stesinde sicaklak tekrar yikselit. n, py ve Ty in bélirli deterleri,’ gergek atnosfer Smnegine wy- gun olan bir “standart atsoaferi™ tenamlanak igin kullamlar. Hava tagat~ era cihazlori ve perfornancs bu standart gartlara baglidir. Eger gergek gartlar stendarttan Bnenli Blgide fazk ederse, scrugler hatala olacaktar.Stealelak kayma oram ve n hakkinds elde edilen bilgiler, pratikte yalmaz farkla ateosfer yUksekdigindeki gertlara tahmin igin depil ayn. zema ‘da galignasi atnosferik bacance bagla élan altinetrelerin kalibrasyonu i ‘inde Snenlidir. Atnosferik yogunluun yikeeklik ile dejigins haldanda yapalan ver— sayanlarin neni verilecek olan rakenlar ile glsterilir, Gayet yogunluk niform ve deniz seViyesindeki degerine egit olecak varsayaarsalyaklayak olarak 1,225 kg/m) heseplnan babang, yalniz 8,45 km yikseklik degerin= de eifar olur. Veya sabit bir n = 1,235 deers ve 19°C Lik bir deniz sovi- yeot ex1cakdath igin atmosferin yokeekligi, ‘bagle bir deyigle, 981 py 0,235 287 x 208 x 1,235 . on 2 08,3 en ‘9,8 x 0,235 olecektar, Adyabotik gartlerds, leuru have igin n= = 1,4 olduyundan 22 29,5 kn dir, Fakat izotersal gartler igin, Donk.2.8 p = 0 sken 2 nin elecetim gisterir. Gergekte, atnosfer tam dengede deBildir: Atsosfer, alt bblgelerinde ‘konveksiyon ve rlzgtrler nedeniyle-devenli olarak karagraktadir ve iginde depigon mikterlerds cu buhar vardir. 2.3 Basinean Bigilnest Pratikte, beeing doive bir basing farks olacak Blgtlic. Eger fark problendeki akagkanan basinci ile bir vskue besines aresinds ise, eonug skagkanin “autlok besine:" olarak biLinir. Akigkanan basanex atoosfer ba- sancanin apagusinds ise, basing "valum veye enn" diye adlandiralir (Seki 2.4 ¢ balamz). Fi fede odilir. Mutlek basing, daina pozitiftir.Fakat qBctergee basingla- WYokeek valun" deyiei dle mutlaie basancin kiigik bir ded ra; atnosferik basanctan daha biyikse, poritif ve stmosferik basingtan da: ba Kigdkse, negatiftir. 51 Gosterges - basines ‘A Matlak, basine: Vokum= Negatit gbsterger base: 8. Barometre ekumast 8 Muttak -besines sek 2.4 Bir gezin cody Szellikderi kendi mutlek basineinan fonksiyonlarsdir ve netice clerak mitlok basing eferlers genellikle gszlari ilgilerdiren problenlerde gerekir. Cofunlukda,dleUlen, oeterges basinesdir ve mutlak baéincin deerini vermek icin gBstergeg becincina atmosfersk beeing eklen- nnolidir. Uteyendan, sivalarin bzellikieri basing tarafandan bizaz etlei- Leniz. Bu ylizden, bir savanan basines gorellikle bir. gistergeg deri ola rok {fede edilir. Sivalar igin mutlak basnglars kullanagte kigik bir nok- taya dikkat edilebilir clink, GrneQin, atmosferik basancin ekleniinesi her iki terafte birbirini yokedecektir. Bununle beraber, bir exvanan autlak ba- einen, sivi buharlagna noktesinds oldugi zanan Gnenl} olabilir. Korulari~ sizda girlilen basing degerlerinin, mutlak degerler aldufjy keain olarak be- Lintilnedikge, gSeterges basanglora olacaljx anlagalacaktsr. Sind boza basing Blgne eraglarira gézelin. 2.3.1 Baronetse Sir eva sUtunu (kolonu) yiksekligi ile tebanandale basing arasin- a, bosit bir bagints (p + pg2= sbt) olduunw daha nce géeniigtik. Gengek- ‘ten, bir eavanin bseinet atsosfer basineardan birez daha biyik ioe, ba ‘anes Glgnenin baoit bir yolu, Sekil 2.2 de qisterilditi gibé bir piyezo- retze,tibtinleki serbest yizey yikseklidini belirlenek olacektar. Eger yete- ince uzun bir piyezonetre tub tepe roktasinda kapatalir ve sivi yilzeyi yukarssindeki ortan (bogluk) tas bir valum olurea, siitun ylkeekliji toban oki eivanin mutlak basincine kargiliie gelecektir. 8y ilke, gok iyi BELL-~ 2. pen eave barosetresinds kullona ise. pose (iste stark lose bir slitunun kullenal~ asa igin biyik’bir evantaj salar) ve eym, ranands nornal sxcaidlaklerds Gok Kg bie buhorlogea basincana sahiptir. Tobin tepesindeld tan values pratikte ainkin deOildir. Hig have bulunadiga zaan bile ortan (bogie) fava yGzeyinden gelen bubar ile doldurulur. Cava beronetsees ttalyan Evangelista Torricelli (1608-1667) tarafaridan 1663 yalande bulurmustur ve ceive yokarxeandaki yaklagik volun genelikle Torricelli vekunu olarak bi- Linke. BUtin hava ve diger ysbanci maddeler civaden uzaklagtirilar ve cive .f civa iginde Kalacak gokilde daldsrilar. A de dolu bir cam tp, agak vow tet basang (Gekil 2-5) 8 doki atnosferik:besinca egittir (burada yizey e s41i9i diel edilebilir) inkl bu noktelar ayn seviyededirler ve tananen fava igindeki bir glzgi ile baflanmagtar. Wu nedente, Denk.2.3 © gore Paz Py toon clur. Surada p ataosferin mutlak basincara p exvanin.yegunugurn ve hy & Seki 2.5 yukarraandaki satun yOksekigins gésterir. TObin tepesindsld ortends civa be Hataran taeines p, “ile qisterilir. Buranta beraber, 20°C de p, = 0)16 Pa dir. Deniz seviyeoinde yaklagak olarak P, = 10° Pa alanabildiginden p degers’ og deter yarinés thnal eotlebilic. babe sonra a 10? N/a Joo 0,752 (15560 kg/m) (9,81 N/KO) bulunur. Hassos bir galigna igin, Kigik dizeltneler P nun sxcalclakyska- _enir, u ylzden, bir ervanan basunex gonellikle bir gistergog degeri ol = 51 a Géstergee basiner Vakim= Negatt A Mutlak basin : gBsterger basa Botometre-okumast B Mutlak- basiner - geld 2.4 Bir gozin cofu ézel1sklers, kendi’ mutlak basaneanan fonksiyontaradir ve netice olarak mitlak basang iJerleri genellikle gazlara {Igilendiren problenlerde gerekir. Cofunlukla,igllen, gfstergeg basanexdir ve mutlsie asincan degerint vermek igin gSsterges basineina atsosferik besing eldlen- relidit. Uteyandan, sivaleran zellikleri basing tarafandan biraz etki- rok ifade edilir. Sivalar igin mutlok basanglera kullenagta Kupik bir rok taya dikkat edilebilir gUnkl, Brnegin, ateo Aki tarafta birbirini yokedecektir, Burunla bersber, bir savinin mutlok be- ‘ainea, iva buherlogna noktasinda oléugu zaman Grenli olebilir. Konuleri~ mazda girtilen besing deerlerinin, mutlok degerler oldugu kesin olarsk be- Lintiteedikce, gdatergeg basinglers olseagi anlagulacaktar. indi baza basing Blgee araglarim girelio. erik baninein eklenilsesi her 231 onetre ir exva stitunu (kolor) yuksekligi ile tabenindaki basing erasin— da, baait bir bagants (p + pgz= abt) olduura daha nce niigtk. Gergek- ten, bir savanin besinet atnosfer basineinden biraz- daha biyik ise, ba- ines Blgnenin basit bir yolu, Sekil 2.2 de gieterildigi gibi bir piyezo- rnetre tubiindeki serbest ylzey yikeekligini belirlesek olecaktar. Eger yete- since uzun bir piyezonetre tubi tepe noktasinds kapetilir ve enva yiizeys yukarseindaki ortam (bogluk). tam bir valum olursa, sUtun yiksekLigi taban- oki sivinin mutlak bosaneana kargilik gplecektir. 8 Alke, gok iyi DIL= en cive berosetresinde kullamlar. ‘Cava, ylkeek bir yoounluge (bagal olarek kasa bir sutunun kullantl~ ‘met igin biyik bir avantaj salar) ve aym zananda norma] sicaklaklards 0k Kiigik bir buhorlapua boeancana sohiptir, TUbin tepesindeki tan valam, pratikte atin degildir. Hig hava bulurmadig zonan bile ortan (bogluc) ‘iva ylizeyinden gelen buber {le doldurulur. Cava beronetresi ttalyan Evangelista Torricelli (1608-1647) tarafindan 1643 yalanda bulunmgtur ve cava yukarieindals yaklegak vakun genellikle Torricelli vakunv olarek bi- Linir, Butin hava ve diver yabane: maddeler caveden uzaklagtarilir ve c1ve Golu bir com tip, afak uct aaf eave iginde kalacak gekilde daldirilir. A ds- ki basang (Gekil 2.5) 8 deli stnoeferike basxnca egittir (burada ylizey eb i1igi iheol edilebilin) ginkG bu noktaler eyna coviyededirler ve tananen cava igindeki bir gizgi ile bailenmugtar. bu redenle, Denk.2.3 e gire y tea olur- Burada p, atmosferin autlak basincana p exvanin yogunlugra ve hy A yukarisindakisitun yikeekLiQini qSeterir: Tubin tepesindeki. ortanda eva bu faraman’basines p, ‘He gBsterilir. Bununla beraber, 20°C dep, =.0)16 Pa dare Deniz seviyesinde yaklegak olarak P, = 10° Pa slanabildidiinden py deders Py doderi yaranda ihwel edilebilir. Uaha sonra da 10? w/a 752 (9,81 Neg) bulunur. Hadsas bir galagea igin, Kkigk°dizeltneler © nun sicakdik,ska- =. Jenin (genellikle piring ) torsal geniglenesi ve yiizey gerilne stkilert Ale detigint icin yapslaalidir. Cava yerine su kullantlires, sv yokarseinda tas bir vekum elde edi- Aedildigi vareayim ile, su sUtunun yikeek1i9i agg. yukara 10,4 m olur- Normel sicoiclaklerda, suyun buhar basinei trenli sayilabilecek deQerdedix: Baylece, Srnetin 13°C de gercek su situnu yoksekligi 10,4 = den yaklagak 160 iam daha az olur. Agapi yukari 15 mm den daha kik Gopla bis tip. di Fununda ylizey gerilness etkilers Snenli boyuttadir. Anezoid beronetrede, yaklagak tan volumu bulunduran bir eetel kB Uk, gevresindelet jnosfer basine: deBignelerine gire genigletilir veya Seraltalar. Bu olay kalibre edilnig bir skale Uzerinde hareket eden bir ‘stergeye uygun bir mekanik baglanti ile iletilir. 2.3.2 Manovetzeler Manonetreler, belirli bir nokta ve atosfer veya herikisi de atnosfe- ike basingta olnayen noktalar arasindski baeine: Blgsek icin iginde uygun bir siva situnun kullonaléign aygitlardar. Sivalarin kiigik glstergeg basing- erin Slgmek gin, besit piyezonetre LUpleri (Seksl 2.2) wygun olabilér, fakat she blyik basanglar icin bir degigiklik gerekir. Genel bir menonet= re tipi Sekil 2.6 da gisterildigi gibi bir digey dUzlende yerlegtiriinig ‘geffat bir U-tubi. uygulanass geklindedir. 8» tip, bosanca élgtlecek (A) skaslanin bulundugja kata veya bore baglenae. U-ttbdnn agape fasm (A) se kerigmyan ve dao Soyik yopunluge eahip bir 8 savasin bulindrur. Ayn agkanin soldi bir eahsos iginde denge sz onuey oldigu zenan, basing, yatay bir dizlendeld herhangi iki rektade radar. Bu yizden, P veQ noktaleri 8 savasinin slirekli bir sahesi ile birleg-= 58 usileiginden, sisten dongede oldugy zaman P ve O dekd.besanglar evittit. Bega nerkerinin eksenindski basing p olsun. Béylece, A akagkananan ssbit Wig P deli basire 2 40, 9 ¥ (Denk.2.3 den) olure urada, 94 » ® singkaranin yoguntjuns gisterneltecir. jeyet U-sivonie @- ger tarata atrosfore agai ise, @ daki gistergeg bassner ogo * or- Fura- day oy, ® savasinan younlujuny gostermektediz, Netiondey 2 404 ar Oy oe olur. Eder 9,0, bilints ve y ile x S1gGlir tse p degeri beceplarabilir. A bir gaz S00: ,,a,ile kargulagtars1éigen- da shal edilebiliz ve biylece p = 0,9 x olur. Atnoofer altandaki bessng= {lars Blonek icin, Seki 2.7 deli giDL bir CUzenleme uygundurs Ayn LIKkele- rin uygulanaga p+ ay + o,gx = 0 2 verir, gekit 2.7 seks. 2.8 U-tuba manonetreleri, p ve py gid! iki bilinmeyen basing arseanda- lek Farle élgrek igin de kallaniinaktadir. ekil 2.8 byte bir dUzenlesey (yetey borudaki bir elenanan bir yanandan diger yanna basing farkimn Olc- nck igin) qBoteracktedic. (Alagkan, bablantalar) gegip bir saronetreye, okt- orken her bir bogleyict tip ekseninin akag yUnine dik olmass: bagtant ke- farlarinan prdzslz elnesi; sail ylizeyle aym seviyede ve copaklardan 9Fn- tig olnasi ok nenlidir. Ides) olneyen baplantstardar ortays cakabilecek fetalars azaltnek igin, boru covreai etrafindaki Durkee delik (basing 8le- nek igin agilan delikler) bir helka sayesinde maronetroye baglanarak lala falar, Béylece, bireysel hatalarin (biyak olosilakla cactgele olantar) bir- Dirini youwttigi ortalasa bir bocing elds edilir.) Denae icin P ve 0 daks = 38 besinglarin epit olnasi gerektigi ilkest yeniden wygulemrea ay + + ey Pp + ay + Py Py = By = (By Pq) OF bulunur. Bu basing feria, A akagkananan bir yOk (yiksek sie) farkx olarak fade ediliree @an ciur, Benetin A slagkant au ve B skagkans e1va Sse, nanonetre seviyelerin- Gaus bir x farki su yikoekLiti olarak {(15,56 - 1) x} degerine kargalak sents, Dorks 2.11 dott {(Oy/0,) = 1} yerine pyfojy2 kollanesk genet ole sic yopaton hatalardan birieir™ P deki baearcan, Yukaraeindaks slag fan sdtunu tarefindan yapalen bir katkays bulundurdudunu unuteanakegere- aire Dahe gonel olarck, bir diferansiyel maronetre p + paz piyezonet- ik besnneanin faskara élcer. Yelnuz (1) ve (2) noktslari ayma seviyede t- te, manonotre olumasi gergek p basincaran ferkana kargalak gelir. U-tUbD sannnetzessnin bisgok degigikliklort (eodifikasyon) 8261 acugler igin geligtit=#lmigtir. Genel. bir deigtivne, U nun bir kolunun kesi sian tderinden coke daba bike yopnrsk olacsktar. Bir basing feski, aaronat enin bir yeranden digjer yoruna uygulandsgs zaman daha genig koldekt exvt tzeyi hareketi,dar olandskine gire kergalagtarea yapaldjandeypratik ole vac iheal edilebilir. E8er genig koldeid ylzey eevivest sabit kabul edtlie~ te yalmz dar Koldski siva yUkeeklsQini (tepeck igbikey veya éigbikey &u- en sxva eitunu ylksekligi) Blgmeye thtiyag doyulacek ve yalnaz bu kolun seffaf class gerckocoktir. Haooas Blgreler igin x in uygun degerlers arzu ediLir. Kigdk basing fenkiara igin bu gibi degerier Oy /°,1 ole rok olde edilebilir. Sayet A alagkam bir gu 3k gekilde 8 savisim sege~ 10, bu minkin degildir ve opimld Bir manonetre kullantlabilir. rnedin, bir menonetrenin geffaf tub digey olarak defjilde yatayla bir ® acisinda yerleptirilirse x seviyeleri- rnin digey farkana kargalak olan bir basing Fark egim boyunca s = x / sind hereketint verir. (Sekil 2.9 a bakanaz) Gayot 9 Klgile ise, savi Sutuns ha reketinin Bnenli bir biyiltwesi alanabilir- Bununte beraber, 3° den daha Loch agular genelLikie tatmin ediei deOildir cinki sivi sutununun tam”= 56 - konumun kararlagtireak zordur. Ayn. zananda, tip geperlerinin stiennel folnayan tonizligi nedeniyle, ylzey gerilne kuvvetlerindeki kigik degigik- Likler hassesiyeti dronli derecede etkileyebilir. Seki 2.9 Biyik basing farklarin Blgrek Sein birkag U-tibt manonetresi seri olarak bailanabilir. Istenen basing fark, terel {luelerin wygulanss: ile hesaplanabilir: (1) dengedeki ayma ekagkenan devanla bir sehasandaki basing yatey bir dizlendeki herhangi. tiki noktade aynadary' (2) eabit yofunlullu omajen bir akagkan igin hidrostatik denklen (p + ogz) eabittir. Sivalerda Kigik basing Farkleran: Slgnek igin.genellikle tersine ceveilnig bir U-tUbU manonetrest (Seki 2.10 da gésterildigi gibi) kulla- malar. Burade 0, <0, di ve dengedeki ekagkan ise yukarida olandir. Bu ylz- den PQ gizgiei daho yikeck eiva situne seviyesinde slams. P ve Q daki bi aanglars egitleyorek kolaylikla gSaterilebilir Ki, digey bir dizlendoki seks 2.10 57 waronetre isin, Pf = py = ( oq ~ og) 6% olur. Surade 9, p + 04 92 piyezo- setrik basincim gisternektedir. Sayet ( 9, ~ oq) yeterince kiguk ise bijtk Dir x degers kipak bir (pf ~ pS) detert igin elde edilebilir. Ou nedenle, bbenzer yofunluklu eavalar ardsandoki areyiiz,ylzey gerilnesinceki degignele- re ve bunun sonucundeds yed) ve diter pisliklerin varlagina gok hassastar. 8 skagkana olarak have kullenaiabilir. Hava, siva situnlars uygin bir sevi- yede oluncaya kadar manonetre Ustindekt V vanasindan basilabilir. Siphestz, baylece 9 » Pq ile kargulestarsiéaginds ital edtlebitir. Manopetrelerin kulleniganda belirlf pratik dipinceler orteya akar. ) Sivaleran yoguniutdors excaldage baguals oldugunden, hnesos sonugler gin envaleran sicaklagi bilinmelidir. (2) Bazi siviler, bozuk siva e+ tuners verir. (3) Siva situnlerinin salanielari (debigneleri) hassesiye- ti azaltir. Bu gibi hareketler denge gartlari altinda basinca etiineyen ssaronetre baQlentalerarde einsrlasalar (BmneBin, kgtk gopla bora uzunltke Joa gibi) ie azaltalabilir. (4) Beplayica tuplerdeki okagkanan yotunlugu Unifore olnelid:r. Urnetin, ou, have kebarcaklarana yeya hava, su danlecik- Joram bulundsreamalidsr. Gaileyses tiplerin yorleptirilmest hava kabareake erana tutes olasi]agama rininusa digtrecek gekslde olmals ve minonetre kul analnaden Gnce bailants tUplerini tentzlenck igin aygitler sofianalidar. Béylece, basing farianan sifira digirUldigU ve e2far okumasanan kontrol edilebildigi bir vena gerekir. (5) Cops yakdegak 15 em den ki lan tips lerée yiizey geriluesi otkileri Gnenli oleb{lir ve siva situmy cofru kon rundan ye égediva ya da yukarade olebilir. trnedin, 6 mm capindski digey, temiz bir cam tibindeki sef su igin kalcal yokselne yaklagnk 5 an dir. Cava S¢in buna kargalak gelen-algaina yalelagak 1,25 mn dir. Gununta bere ber, pratikte lullanalan tipler helineiz teni2]il derecesinds eldsjundon yilzey gerilnesi etkilerine izin verilnenesi gerekebilir. Bu etkiler, tine ‘in, kollari egit gop ve tenizlikte olan veye lgnelerin bir Uniform tp: tek tek bir sivi suturu hereketinden yapidpi Ustido manocetresinde gi2- nde lanseyabilir. Yat) gUzicist olen alkol tUbln tenizligine daha az hae sastar ve gerellikle mangnetrelerdeki suya gire tereih edilir. ‘BRE K PROBLEM 2.2 Aginde yogunlutu 750 kg/m? olen bir ya bulunan gekildeki depoya (1) radent maronetrest ile (2) eivala nanonetresi bajlermgtir. Yetan st kaemands have verdir. Civaln manonetrede okunan eeviye Farka he 500 ae elva yUkelLigidir. Buna give (1) nanonetresinin gBstere- cobs degeri Pa ve netre ou yiksekligi cinsinéen bulunsz. = 350 on dir. .= 8 i 4 ‘gozt 9 = 8,1 + 6h 8 +06 Pata 30s ate? 20 alimrea Pn at oreutit Ppt ay Hm HF yershire 1g = 13600 kale? denirse py = 750 x 9581 x 390 = 15600 x 9,08 x OF p,=-ai000 Pa, Jo? Pa = 10,2 may olduguna gre |H-3500m Pi. _ 410 wey bulunurs ‘oaNeK PROBLEM sega} youuntugu 13,6 olan eavaya intiva eden bir U-tbG mananetress sed Kighk haba baglacir ve bagleyaci tibler bagi yogunlugu 0,9 o- tan yab ie doludur. Oahe- yiksek basinctatd Kap yikeoklik olarak digerinden & m dabo agadidaéir- Situnlor arssandskt”seviyede dain ‘fark 20 en oldugy zanan kaplar atasindski basing ferkx ne olur? Piyezonetrike yikseklik fark nedir? eS 8,9 x 10% 9,81 py tay 99 ax = 02) + 96-99 (s2) = wh +8 09. 09 {58% +029, } py =tq verter Dogerler yerine kerursa, 10 4 982 (y0 10,9 6 0,2 4 1,6) = py Oy © 6033 Pa Pao PR a 59 Pa Pace what) mpe te (ay = 2 ons 102 melde edilir. URNEK PROBLEM 2.4 Gekilde géelen U borusunun igindeki cava seviyest baglengasta boru st seviyesinden 50 cm, agatada bulunmaktadir. A, Kolonunun fg keait elena I en”, 8 kolonunun ise 2 cn? gir. 8 kolonuna 1a Ve edilebilecek’meksimim Bu hace kag en” olabilir? Suyun Bzgit starlaga wy’ 9681 10” WP, cavanin SegGh afarlidn, 9,81 x 13,6 x10? Wa? di.gz 8 kolons doléujunda denge diginlizee PQ seviyesinde basing ayn dederde olecaktir : ow, = (a - b) wm, 12,6 8,6 ‘olur. 8 kolonurdan eksilen e1va A kolonune gegecetinden bb sizaterse, a ay (a= 9) 2 (s0- by 2 2 150 = b @ yaznlar. (1) ve (2).den @ = 51,2 om olur. Su hacni = 2.x 51,2 = 102,4 en? bulunur. Sekildeki epik mikronanonateede maksimum 10 me su yiksokliQinde bir basinetn lgUines! oz korusidur. E¥ik kol Uzerindeki, mili -a- netrik cetvelde yapitan okumalaran hates: (ds) + 0,5 olabilnckte- dit. Herne kestt alara A, = 6 en”, boru kesit alent A, = 0,5 ca? ‘olduguna gre Bese hatasi (dp/p) einiranin 0,03 0 gegrenesi icin ebIK kolo verdimesi goroken @ ediklik agisin bulunw ‘suzy Hezneye (p) basiner uygstananes haznede (£2) kadar algalno olacele ve koldeki su seviyesi (s) kadar edik olarek hareket edecektir. Bu anda denge garts + P= pg brtopeein® Boe metesine Pe Streklilikten, 2 « A A 2 2 P= egg s+ og cine = (2-4 sine) s pg Ry my (9) de yopsian koi (os) hatasanin (p) BljUdGyOne etktek, ter slararek dy = (-t2ew sind) oo pg yenstan. 1 abil hatays bulnak igin iki taraf (p) ye béltndnse Ay es qe + sine) elde edilir: a Poe pe 7 Wamsy, A/Ay= 1/12, de = 0,5 mm, dp/p = 0,05 yerlerine konurea sing = 0,4 © em” elde eaiiir. 2.3421 Mike Gok Wiglk basang farklarinin GigUlmesi igin bingok Sze) manonet- anenetreler Teler geligtirilmigtir. ori eygitlar, okuma haseantyetini arttarmak igin kullomabilir. tnedin, bir siva situru, yatay bir gapraz tel bulundu ran Kgik bir teleskop ile gizetlenebilir ve aygat bir nikronetre skalesa-a- ile yovag hareketli bir vida cayesinde yWkseltilebilir veya algaltslabi- ir. Yeya bir sivanan ylzeyinds yOzen bir skala optik olarak bOyUltGle- LUstibunde dave gistergas sxvio1 laillenslirea BOyik bir sivt sil ‘tums seviyeoi Kigik bir basing farka sayesinds meydana getirilebilir- ‘rnek bir dizen, Seki 2.1] de gBsteriInigtir. Uygun denge denklent apa— gudakt gibi olur. fy +049 (a2) #59 9 (x -82 +L) =, #049 (he bz) +pg 9 (2 +z =F) +0, a7 (2.12) xx dekd kesit eka 2.11 sekil 2.12 Herbér taraftaki 8 sivin miktera sabit Klar. Ou yizden Sites (23) olur. Denk. 2.12 de Az igin yersne konurea elde edilir, 9, , a, ile kargslagtirsldafanda genellikle kiigik oldujun= en py - P= (0g ~ag) sy olur ve biylece o¢. ve pg cok yakun dotjer~ 6 iseler wygun bir y deter kigik bir basang ferki igin elde edilebilir. = 63 - Chattock,: Small vo Krell tarafanden geligtirilen mikrosanonetreler 0,002 im ou yOksekliginden daha kiigik batang farklarany Sigebilir. Bunlaran dez- zaren gevekiinuesidir. hecicsday ¥. mz tananen kararla (dizoUn) basanelar igin uygundur. 2.3.5 Bourdon Giatergeet ‘Yokeok hassasiyetin istenilnedigi: yerlerde basing Fark bir katanan gekil de§igtirmesi ile belirtilebilir. Urnegin, bir notor bresinde Blgilecek basing, Kiigik bir pistonun bir tarafana etkir. Di- er taraf ise atnosferik basing etkisi altandadir. Bu basinglar arasin= ki fark, Kalibre edilmig bir yayan direncine kargi piatonun harekets tile sayeainge belirlenir. Aneroid baronetre ilkesi, ataosferik basingtan bagka becanglarin Blgilmesi igin de, uygulanabilir. Cok gone basing ‘Bstergect tipi (bir bitin, yeterince kuvvetli ve kullanaga basit) Eugéne Bourdon (1808-1884) terafandan bulunandar. Eliptik kesitli egetl- nig bir top ucundan kapatalir (bu up hareket etnesi igin sorbesttir) Fokat digjer up (akxpkanan girdiQh yer) Seki 2.12 de gbatersldigi gibi gergeveye rijid (katz) olarak tesbit edilmigtir. Tp igindeki basing igaridske basrnes (bu gonellikle atnosferik bavingtar) gogerse keait dairese} olmaya edilim gisterir ve neticesinde Lubin yavagga dizeleesine rreden clur. TObiin serbest ucunun hareketi, skela Gzerside hareket eden bir Stjeye uygun bir mekanik baglanta ile iletilir. Tubin sgindeki basing yBresel atnosferik basinea egit oléwju zaman, glpheaiz axfar okunaes elde edilir. Uygun sertlikte tUpler kullararak genig bir basing detigini gin g8stergecler yapilebilsr. Bununla beraber, eger makaimundan daha yileok bir basing (yalmz ani olarak olga bile) tbe uygulanarea, Up endl elastile Limitinin étesine gerilebilir ve gSstergecin kalibrasyon gegorsiz olebilir. Bir katuran elastik Szelliklerine bagaals olan bitin gBstergegler kelibrasyon ister. KipUk basirglarda kalibrasyon bir civa siitunu kulla- arek yapilabilir. Daha yiksek basinglar igin kelibre edict standart bac ‘sing, bilénen bir'piston alam Gzerine agagiya dogru bir kuwet uygulayan bilinen bijyilelbdteld: afarlakiar tarafandan meydana getirilir. 2.3.4 Basing Géstergoeinin Diter Tipleri (Gok yUksek basanglar igin piyezovelektrik gdstergecler kullanile~ bili. Diger gBstergegler, gck yiksck basinglar altandoki metaller tare Findon agaga qukarzlan elektriveel dizeng artmasini kullanir. Hareket= 68 ‘eden kisinlary olmodatindan bu elektrileel gistergecler besing degignele- ine pratik olarak aniden kargalak verir- Bir"basing dletieisl = transducer" igindeki. elagken basines ince bir diyaframin bir tarafana etkir. Basing deignelerinin yarattata diyet- ron hareketleri, diyafran Gzeninde bir elektriksel gerilne gistergeci tar: fandan belistilir. Hareket eden diyetran ve tesbit edilen bir levha are- sandalei oloktriicse! kapasitane dedigini SloUlebilir. 2.4 Dales Vazeylere Uygulanan Hidrostaték Kuvvotler Alagkanin basines, alagkan ile tenasta olan herhangi bir ylzeyin her kaseands girllecek bir laiwete eden olur. Alen Uzerinde dafxlmg bi- reysel kuwetler genellikle bir bileskeye sahiptir ve bu bileskenin biyik- ‘Logindin, yénnin ve kooumuoun belitlemmes! Gremlidir. Bir dizlende akas- amin dengede oldu yatey yUzeyée problen basittir. Gasing, dizlen Gze- inde de¥ignez ve toplan kuwet basing ve alenan gorpim ile verilir. Yond Gizlene diktir (Get yiizeyde egatiye dofru, alt yOzeyde yukari dou) ve konumy tiizien merkezindedir. Fakst, ylzey yatay degil ise, basing genellik- Je yUzeyin bir noktasindan digerine doyigir ve toplan kuetin hesabs bi- az daha zorlagar- 2.4.1 Bir Dizlon Yizeye Uygulanan Kuwet Seki 2.13, dengode olen bir savada tonanen delmg bir dizlem yo~ zeyi glsternektedir. Y0zey dizleni yatayla bir © agasx yapnoktadir ve bu Serbest yizey 9 seks 2.33 = 6 Girlonin-serbest yiizey dUzlemi ile arakesinl % ekssn} olarak ¥ dire Yorey daha derinlere daldiralirsa (yeni ¥ deeri daha biyuk ya~ pilarea) Denk. 2-17 deki son terim tatafundan yepalan etki daha Kigiktir We basing nerkeei aurlsk merkezine daha yakandir. Glnki) derinlik artor- teen basing daha biyGk oldufundan (Rl),,/ AY terininin verilen bir alen Gserindeki degigini orantida daha idigik olur. 6u durum basing dogalamnx daha Uniform yapar. Neticede, beeing doQigininin \heal edilebilecesi yer~ erde basing merkeri yaklapik olarak eijrlak nerkezinde alanabilir. €0er derinlik ok Biylk ve alan Kighk ige-bu yelnz sivilarda ve gazlarde (cin a gazlorda besing derinlik ile cok az degigis) vygelerabilic. -6- Unemle Gzerinde durnak gerekis ki 2.16 vo 2.17 bagintalary serbest den yzey soviyess np agagusina élgilen 2 verir ve diigey olarak depildir. sang nerkezine’ olan use! i bulunabilir. Béylece OF nin monenti 9g y sind& Ax ve toplam acaent Fx! ef pa xy sind dA =09 sindfx y dA . soya (2.18) ay ous. Aan y yorinde bir Siestel ekeenine eship eldufs zeman tu eksen Oy lara alarabtlir ve neticede,/ x y @ A.safuréht. Bopha bir ceyisle, basing rerkert eietni absent Orerindeis. Cenk. 2.16 ve 2.18 den girtlereSt. gibt Daving fertezi koran 8 agisindan ve lagkanin yoBinlujndan Babine zd Dunne erator, eabit biz p doert hullonsldfundon banter yalnz Rox vojen bir skighan igin gegeelidie. Seki 2.13 de dsteriten ital edflebiliediztem toboa kalantaga gin, eger ter IKL yOzey skaghan Ile tanaste Lée, bir ylzeyin Gzerindekt taviet diter yGzeyin Gzetindekd huvvetLtananen dergelejecekt ir. Prat aciten birgok durimlarda dizlenin bir yleeylnden digerine elreklt gegie Yotur. Uiylece, Iki ylrey Uaerindeki kargit oktalardkt basangler mol kak ayn degildir. Ornegin, ylzey bir tenk duvarindski betmg bir deligé Kapatan bir levba yizevt eye her iki tarafinde depigk su cerinLikLerine sahip olan bir kapak olabilir. YOsey, akagkan ve atnoafer icine yer alae bilts. Bu dyrunda yolraz exva ylzey! altandaki Kasam Uzerine bir hidro- stati kunt Gygvlanmy olecaktar. ° Dassen besinclary géstergeg baoanglary olsiek fede editor dtr. Mutlak basinglars hullemmak gereksizdie. Girkd eerbest yizeydekl at~, rosterik tasynein etki, ivinin her yortnekt gfsterqe besincira ve DY YUeden sava ile tenastaki herhangi bir yizey Gzerindeki kuvvete Uniform bir fazlalak vererotie. Normal olarak; atnosferik batang, dirlenin dlgee yseyine de bir Uniform kuwet wygular ve téylecestnceFrtk basing Bileger ret Kuvvetin biyGkligu ve kanunu Grerinde highir etiiye sahip deni die tel olarak not edilnelidir ki toplan huvvet basing nerkr7ine etl esine ratjeen Divi, alan ile merkerdelet hasinean gerpimins agit sr-6- 68 - RNEK. PROBLEM 236 DRNEK PROBLEN 2. “gekitdeli AB dlzienine gelen kuweti ve basing (itne) merkezinin & oktasindan uzakagans bulunuz. AB dizleninin genighigi b= 2m ve auyun BzgUi agurlata w= 9,61 x 10° Nn air. Gokilde gBsteri1éigi ofbi dikddrtgen bir AB Kapaa A da nentegeli- dir ve kapata tesbit edilen bir kitle sayesinde kapeladae. Kapagan ‘genigligs 120 cm ve uzuinluge 90 en dir. Bitun kepak, ve Ultlenin ajar- Lik mezke2i G dedir ve toplan Kitle 1000 kg dir: Kepagi sgnaya neden placak kepajun ig tarafandald suyun h yOkseklithini bulurue. eau sangre - __ + Kapatjin diigey yiksekligi AC = 0,9 x sin @° = 0,78 wb, Wx98lx ee fapatasi € alen merkezinin derinligh = R= b - fx 0,78 fat Sat son : z (hy = 0,59) metre eee Bilegke lawet F = 0g AB Rene Merkezi = 0? x 9,81 x 1,20 x 0,90 (h - 0,39) ert t 2s 3 Seine 3 x 0,707 10,59 x 10° (h = 0,39) Newton z e i k 2 oye yt 27 4 AIS don y's 3566 8A dan Basing: nerkers cerinliti_y a,“ AY - sin® sing A Hsin 2, ; ne B+ BD sin? p otur. AR (aie). = 2 2 7 bd yerine konurse 2 sinéa 12 (h - 0,39)-m- ve w= (h-0,39) + ——28L____netre ede esiir. 16 (h = 039) F nin A ya gire moments =F x AF sin 60" 10,55 x 10° (n = 0,39) { — __oyse} vn in 60° 16 (h - 639) 10,55 0,81 , 432 (h= 039 knw 16 sin 60° in 60° = (477 b= 1,24) Kan Woman A ya gre monenti 181 x 1000 x 0,3 = 2,98 N@ kapok agiinak Uzereyken 4,77 bh ~ 1,28 = 2,98 h = 0,08 bulurur. F nin A yo gére monenti = W nin A ya gre monents oldugy zaman kax pok agalmaye baplayacsktar DANE PROBLEM 2.8 OS kisim | b= 3m Su gekiléeki.0 = 5 m. genighiginde H = 7,5 m. yUksekdiginde dujey bir eepatia gelen net yatay kuvveti ve bu kuwotin etkidigiitme merke- Zinin taban gre konumun bilunuz. Su seviyesi h = H oldutu zonan tne nerkezinin konums pe olur? cuz esa tose olur. a8 (it - ny 1 Pow) eget HY 1 wiw anne nt Tegew om We Hem He 7,5, h=3mj 825m. = 1000 kg/m, g = 9,81 w/e™ ‘agenteri yerlerine korulurea: 150 KN ve x = 2,785 m kapake tabananden lur. HW ken, 2b n botum.- SeleLLdeks AB dikdétgen kapagi 1,2 m genigliginde ve'A da rentege- Lidir. 6 gSstergeci - 7500 Pa’ giisternektedir ve sat terafteki tankta yatan S2gil egurlagi 7,6 x 10° N/n? dir. AB kepetanan den- geek igin B de ne kadar yatay kuwet uygulanmaladir? ‘guzt Sivilar nodeniyle kepaje etllyen kiwetler bulurmals ve yerleri tes pit odileelidir. Say teraf isin, = Pye ® 5 xW) 1 (2x Fog = Pog * A = ( Myag OA = (746. 107) 1 x (21,2) Tyqp * 20240 N sole dofru etkir. (Fy AD tapatiran ofariak merkert- re olan dey vesefedir) Bu kuwotin etkidigi basing werkezi igin, 2 (HE) yy 2 PID 2/35 9, 6 don uxaktadie. AR 2% 21 ‘AB kepetinan sap tarafana etkiyen basing giddeti; gekilds gBril- ii) gHbs p= 0 dan p = Pyaq gh deferine Lineer olarak depisir- ABC basing giddeti diyagram bu gergegi belirtir. ABC Upgent igin fafirlak nerke2i A dan 2/3 x 2 = 1,33 m uzoklaktedir ve basing mer- kezinin yukarada bulunan dejerini sym gekilde bulnug oluruz. Sol taraf icin, hava redeniyle negatif basing giddetini eg egeri olarak netre su’yUksekligine dinigtlinmek gerékir. 7500 = 0,76 m. ibs FGELLF baskig Guus" A BEvsVelteerindeki“Sujim' 0,768 daha i olacayins” Todo etnelteais. Gorgh yidejden 0,78 m apagida faja- (a4°6iF i yizeys" 8:7.) Wigilohir Ve 'aaal ‘éEridonler problen| banelO gin KabdanAaRs SF" 8 xA Béylece, Foy = Py Py oh - (9,81. 10) (6:=:0,76= 2+ 1) (2x 942) By ‘Gide gsa S Sobze W'ewcang notkecto= 8,81 de saa dojru etkir. \ ~ Wts. Dalmg dikdrtgen el 3, vine «22 one (2x 3,2) 4,28 4,31 mean uzeleiktadar. Ve- a ¥4 i basing Berkers,| (4,91. 3,28) = 1,07 mA dan uraklaktadie, AB kepstanan serboot c¥etn"diyigrant’ etldyen Kuwetiert gdteriiele Sotedins A ys'@ire womentlarin téplan eifive egit olmeliar~ Saat ‘yond (+) alarale; 12H, x As3B.¢ 2 Fem $9826 x 1,074 0. Bsa 2 np: S!1277 W bulinii?" (Sola Wotiu Bbkir.)~~ 2.8.2 Efe Vizeylere Uygulanen Hidrostatik Kuvvetler (Katalagtzrns tikest) fatk ghaterir ve bu ylzden baeit bir toplam yao1lanez. Surun yerine, be~ Lirli yWolerdeki bilegke kuwetler bulunur ve bu kuvetler vektdrel olarsk toplanar. Toplam kuvvetin yatay ve digey bilegenlerini hesaplesak en basit etodlardan biridic. 2.201 Yatay Bilegen Herhangt bir eet yazey digey bir dizien Uzerine izdigirdlebilir. Urnegin, Gekil 2-14 ce gisterilen fi ylzeyi ele alalin. wj-—- — £ o sek 2.34 aR —*« Digey daztem kenart EQcinin digey dizlem dzerindeki szdigUn MN izgisi ile belirtilir ve yatay Azdigi gizgileri x yéninde digtindlebilir. Eqri yUzey Grerine okagkan ts fandan uygulanan toplan kuwetin x yénundeki bilegenine F,, diyelim. Newton" un Uctined Kanuruna gire yizey skagkan Uzerine bir - F, kuvvet wygulers Egrilnig ylzey, izdigin cizgileri ve digey dizlenle geveili akrskany diisiinel tn ‘Naagkan dengede ise, -F, kuvveti, digey dizlene uygulanan F kuvveti biyik- Ugtine egit olur. Ayr zananda iki kuvyet de ortak eksenlidir. Bagka bir deyigle, -F,, digey izdgtnin basing merkezine etkinelidir. bu nedenle, belli bir ylzeye hexhangi bir ytnde etkiyen kuvvetin yo~ tay bilegeni, bu ylzeyin digey eksendeks LzdigUim yizey ine uygulanan kuvwe- te epittic. Ext ylzeye oelen yatay kuwetin otki gizgisi digey izdtigine gelen kuwetin etki gizgisi ile aynidir- 2.4.2.2 Diigey Bilegen Dir eGri yizeye uygularan huvvetin digey bilegent, serbest yGzeye uzanan digey izdigim gizgtleri ve eri yzey tarafindan gevrilen akagken Gugunilerek bulunabilir (Jekil 2.15 © bakanaz. Problendeki eri yGzeyin ‘izerinde bir an igin serbest bir yizeyin var oléugunu kabul ediyoruz). Bu twcmin kenarlara sigey eldufundan, eer skagkan dengede ise Kenarlara cotkiyen kuvvetler heryerde yatay olsaladir. Eger serbest yézeydeki basing afar olarak alinissa digtnilen hacindalei skagkan Gzerine etkiyen yalniz iki digey kuwet vardir. Bir efri ylzeydeki elesaniara wgulanan p BA kuwétleri yén olarale } - 15 Serbest yzey a gekid 2.15, (2) alegkanan W agarlagas (2) eGiK ylzeye gelen toplam kuwetin F, rigey bilegenine kargit -F,. Suredan W = F, bulurur. Ute yandiny Wy facade skigkanin sfarlak serkeri olan Gye stkir ve denge durumnda F, nin etki gizgisi de G den gegnelidir. Béylece,,hexhangi bir ylizeye etklyen digey lhgwet eri yzeyin Uzerinden serbest yUzeyé uzanan akigkan hand edarls- tana egittir ve hacandaki skagkanan afarlak nerkezine etkir. ‘Bazi Srneklerde ebei ylzeyin Ust taraf dedil,buna kargulak alt terafi hidrostatik basing etkisi altandadir. Biylece, ylizeye gelen kuvve- in digey bilegent yularsya dogru etki ve yOzeyden serbest seviyesine ke- dor’ uzanan bir hayeli ckigkan hacmi afrlagina opittir. Eger heyall slag kan gergekten var olsayds, yizeyin iki tarafindski basirgler benzer ola ccokta ve net lawet sxfira digecekti. Eger serhest bir ylzey gercekten var olnazsa, bir hayalt serbest yizeys p basaneanin bilindigh heshangi bir nokta Ustinde bir p/0q ylesek- Liginde digthbleb{1ir. Sopheatz, hayal’ slagkanan younlugu gergek akagke- min younlutu ile ayn olmladar. Uyle ki, yézey Uzerindeki basing detiigi- int dogeu olarak qésterilebilein. UBylece, toplan kuwetin digey bilegent, lege ylzeyin digey olarak yukerasandaki hayalt ckagkanin aGirlagina epittir 2.8.2.3 Bilegke Kuwvet, Toplan luwetin bilegenleri, skisi yatey biri diyey kergaiakla olarak dik Ug y8nde cUgtniillr. du Uy bilegen bir noktada Kesigneyebilir .° beyiece, genelTikle, tek bilegke kuvvet yoktur. Bumunla hernber. oxrces eneute, iki kawet ayn dizlendedis ve kuwetler parslelkenar kursls ¥¢5~6 - ‘damyla bir bilegke olarak birlegtirilebilir. YUzeyin yelmz bir yonde e- FAldigi yerlerde (Grne¥in, silindirik bir ylzeyin pargasi gibi) problem, ‘e¥riligin olnadiga kaono dik, yatey bir yin eogint ile basitlegtirilir. Baylece, yalmz bir yetey bélegen digUntlir. Bir yizeyin iki terafs, Uniform yoiinluklu yelmz bir skaskan ile ‘tananon’ tonasta. foket bir tarafindski sertest yizey ceviyest dijer teraf— tekindon farkli ioe, herhangl bir noktadakd net efektif basing, yalmz serbeat yizey seviyelerindeki Farka taginlidir. Bu yjzden, efektif besane ‘alan dzerinde Uniformiur; yatey ve digey bilegenler sirasiyla digey ve yatay Szdiginlerin ofirlik merkezlerindon goger- ‘Bir dizien ylzey, bir efi yizeyin Gzel durum ldujunden Pereg- raf 2.4.1 deki sonucler egri ylzeyler igin uygulanen yontenter ile elde edilnis olabilir. OREK PROBLEM 2.30 4m -yaragopanda, 5m -uzunluunda bir kapak yatay bir keraldaki ‘eu gkagam kontrol etsektedir. Sekilde gisterilen denge gartlar: altin- ‘da kapagja gelen toplan luweti buluruz. gu Kepatan eri yizeyi bir eilindir pargaex oldgundan kapek urunlugu boyunca suyun etkisi yoktur ve bu yizden yatay.ve digey bilegenler diyag- ram dizleninde diginilir. pri yOzeyin digey izdigiinine cuyun uyguladipi kuwet yatay bilegen- dir. Bu izéighmin d derinligi 4 ein 30° = 2m dir ve merkezi ise serbost ylizeydon 1+ d/2 = 2'm agatidadiz. Neticede, -1- yatey kuwet = p9 FA = 1000 x 9,01 2 (5% 2) 1,962 « 10° N elde edilir. Etki gizgisi digey izdigtinin basing rerkezinden, yeni serbest yWreyden bir (R 42), / A uzaklaganden gecer 2 2 ohe hear ah Rx2 Toplan kuwotin dlgey bilegeni = ABC hayali su aturlage AB = (4 ~ 4 cos 30) = 0,556 m Digey kawet = 9 V = oon x 9,81 5 f (0,556x 1) + wx a? = 618 x 108 N ABC hays skagkamanan atirlak werkeri BC ye gire monentler alarak bulunabilir. Bu ise BC nin solune ditzy 0,237 m olarak elde edilir. Bélagke kuwunt iin loge we {ase x 20)% + (6,18 x 108)? J” = 2,057 x 20° 5 olup yatayle arctg (61800 / 196700) a: 17,5" yapmaktadar. ue 1 © noktatundan.kepagi 9 agieayle Bren kigik bir kapsk eienan segelim. Bu elenana gelen kuvvet ooh AA ya epittir ve by kwvve- tin yatay bilegeni poh BA cos 0 degerindedir. Sindi hs (144 sin 6) ve aa = 4 BOs 5) = 2040 ve neticede teplen yatay bltegen = pg Th coe ah 1000 9,81 «29 77% (1 +4 ain 6) cos0 a8 x 1,962 x10°N bulunur. Elemane gelen Kavetin digey bilegent ogh BA ain 8 dar ve-1- toplam digey bilegen = eg fh sind dA = 18 x 108 N olde edi~ a8, 20,71 + 4 sin 8) stn oe Lire sutn elenansel kuvvetler yizeye dik oléufundan bunlarin et G27 gulest o dan geger ve bileske kowetinin etki gizgist de 0 den ges inig olur. Gasing cabigneteri derinlie ie shnat ediebildsst zanan (Ornette ataghen bir gaz ise) heshangi bir yBede eft ylzeye geten Kuvveli SoyukgG Uniform basing Sle o yéne dik yirey sidghm elanansn core pimana egittir: (REX PROBLEM 2.32 5 rism aL ou Sa sm Seki GentgLioinde bie caval kapagana denge geptlars eltanée (=4 A sat ersten A noktasinds aafeell2 1,5 0 yerxgapinde, 3 see ile ayn seviyede) ay terafandan uygulenan Bilegke howvetin payOhlOg ve yond: Ale basing feckerinin Konumlaram wiz’ MAPS eevee gan geevece indie rnantiniResaployanss- epahe ve cine oerkest deais ve Kiklest 60 49 &32- coz acang x Eps yzeyin AO Sein alana pg x AD / 2x AD alana (9,81 « 10) x (0,75) x Bx 1,5) = 351 * wn = 09 it stagkan tacal 99 (9,82 « 1) x Getx 4.5%) = 52 wn stages net f= (Petes YORI? + G20 x 0)? f= e108 21 F, 52,0 tg 2 = : ex? Fh 2 2 yas Tey ast 3 3 Yuzey bir silindir pargadi oldugundan F, A ya etkiyecektir. Bu ylz~ den F, A ya gite nonente eahip deQildir. Otndirme moments: yalnaz veapake abirlagi redeniyle olugacektar. Dénditne moment = W x 0,6 = (6008 x 9,81) x 0,6 35516 Ne (SEK PROBLEM 2.12 Bagi afiring w = 8 x 10° N/m? olan ya ile dolu bir kazenan ge- perinde, gekilde gSrUldigh gibi yeram kre bigininde bir giants seveuttur. Bu durima gire gakantiya gelen digey ve yatay kuvver tf bulumz. tzu Digey kuvvet dogrudan dotruya Archimedes ilkesindén elde edilen kaldirsa kuvvetine opittir. . yr oN ea oT Te0 - 3 dy te Fye Ox Wx Fx fr D = 16755 N rye Yatay kuvvet, yaran klvenin digey:dizlendeki indi ‘gopla daize alanane gelen kuvvettir. ima olen & yars Fee Og hAzpgh nr 28x 1x 6x 4 (1)? F, #150796. (NEK PROBLEM 2.23, = 1000 kg/m Gekilde gsterilen dairesel keaitii kelebek venaya déndirmeye gal~ gan moment bulunuz. : cuz Dindirmeye galagan moment, M =F xe =p Az egha 2a)? F = 1000 x 9,81 x 10 x Fe 77087 N We F xe 481,53. Nn 2.5 zen ve Dalmg Cieinlerin Dengesi (Kaldinnd Kuweti) Dengedeki bir akagkanan igindeki. ba: ng derinlik ile anttatandans kagkan, tasanen veya kasnen’akagkan icine daTimg herhangi bir efsim Gze- Hine yukaraya dotjrd bir bileske Kuvvet uygular. Bu kuvvet, kaldirma kuwe- {4 olarak bilinir ve Paragraf 2.4 deli yBntenler {le bulunsbilir. Keldirea kuweti yatay bilegene eship degildir. Seki] 2.16 dali PORS — cismini diginelin. PSR alt yizeyindeki yukariya dogeu uvvet alagkanin a= urlagina egittir- Bagha.bir deyigle, bu kuwet (ister gergek ister hoya 1i olsun) digey olarak PSR yiizeyi yukarzeandali PSRNI hocmine kargalaktar. POR Ust yOzeyindeks agapiya dogru kuvvet, PORN slagkamn afarligina egittir. ‘Serbest yizey A al LU J eI P' R 5 "gas 2.16 seus 2.27 Bs yizden, cisne akigkan tarafindan yukaraya dopru wygulanan bilegke kuvvet, SAN fre RN Jsrors eagkanaman of:rla53) [otagkananan odirisy} [skagkaminan afarlaey olur.(By durunda ot edilmelidir ki Uniform yotunluklu bir akaskana eanar- Tena yoitur). ‘Akagkn dengede oleugundan-cieni keldariieg ve onun yerind skagke- min egit bir hecni alms diye digtinebiliriz. Bu ek alagken, kerdi afarligy- rn etlisi ve ceveedekd akapkan tarafundan uygulenan kuvvetler altands don ar, Bu kuvvetlerin bilegkesi (keldimma kuvveti) cissin yerini ede olact alan skigkan agirlatare egit ve kargit olur ve sym zananda da akagkenan= 82 - ces bi ‘exginda oldugy gibi) cisia, kendi ortalsca yotur fu nokta (eer akigkanan birim hocin sgin Oni ed obi) cisin, kendi ortalasa youunluiu, cevresindeki skagkanin Tak gelir) "kaldirma kuvwett merke- > efsmin git oluncaye kader yokselir. Cisin, gevresindeki akxgkandan da- gurl werkezinden eget he gok exkagabilir ise eismin kendi ortalona younlutju skagkanankinden daha, + havin narkezine kerg3l 2. Korum dgunien zi olarak bilints perkezinden ayart edilnelsdit sean igiede kaenen dolmig bir cisin t- Gekil 2.17 de olduiy gibi kag pboterir kk keloasae turvets PRO ecndne estt O08" gene! olarak, keldazma Kuve ke kuwet= smut sar ene ae cee ce et ne eter ees in ie tte patti ai be baton toe f eldees tot peje ell de olmaladir. oe wee gin benzer, dustnesler anan siarlagane kergalak gelir. BBylects aroun Gzorine akagkan tarafundan uygulanan yukariye doBhe bile Tie ve biyGildk olarak eg¥. ye epittir. Bureda, p skackent cortalena yo- Guntepure ve. V ise ckonin atmay Nacsint obsternele edie (Kamen dalaig ch le digey bir kuwete sahip olabilis Fakaty 2.6 Maskan gindols Serbest Cieinlérin Kerarlal3g 2.6.1. Qalmg Cistalerin Karsrlalata c simier de yorey geriinest nedent ace Bapla torl0 tesbit edttnig olgayan bir cisin icin, cianin slagian Gor Kigie clataler iin hari, bu Kuvwet Ihes) edilebilir). 88 song Archimodes Alkest olarak bilinir~ iginde yalnz ylkselecegini veya, digécegin! deQil aye zamanda cisim igin- dde baplangigta digey olan bir eksenin digey kalap kalniyacatina da bilnek tnemlidir. Burede hereket eden bir akagkamin etlileni ile dei denge du runlara ile A1gilenilecektir. Gurunla beraber, Ug tip dengeys ayart etmek gerekir. "Kararla denge" igindeki bir cise, ofer kUgUk bir yer deBigtirre verilir ve ondsn sonea serbest birakalirsa, éisim orijinal (baglangis) kom rusuna enecektir. tteyandan, eer denge "karstsaz* ise cisin orijinal ko- rnununa inneyecek: ve oriJinal kanumundan &taye harcket edecektir.”*Witral engede", kigik bir yer dofigtime verilen ve-sonra serbest barolialan ci~ ‘sim ne orijinal konununa dénecek ne de yer deljigtimmesini arttaracaktar. gekil 2.38 Clot besit olarak yent Korumuna vyacaktar. Yalnaz bir skagkan igine tenanon’ delmg bir cisim igin (Benebin, Se- le 2.19 da gisterileh balon ve sopeti gibs) karan : an nesbisinge knsoen dala Slebiir peti gibi) kararla denge gartlara besittir. ir cisim ski keragmaz sivin 9 Vp dir. Bu (gent 2.18) Béylece, toplan Hadirna Kowett a9 Va + Pz rene beraber, gerel olerek, V, ve Vp tacinlerinin valdvne avetlerinin erkezieri sym digey dogrulte ter Kaldirma kuvvet Kaldrma kuvveticW de degieir ve teplam keldiena, Kuve gapadeki. akigkanan bir siva ve yMkarxda- ti bitin hacain merkezinden gecnee- ‘gaz tarafandan daianan kaldirne ie akagkamn bir goz oldugu durunlards, aca erray hassao colagnalarda harig oladk Urere, hwel Ge8}3e 6 toplan vores mawetinin Vp ocainin merkerine otkiven Gp @ V2 0608) ign F aeepis cisin tava Sginde tartnlasken ateosfer eadeniyie Kaban veuyvet ‘pretLitle stmal editis (Gok hasses gotagnade bir izline igleni bu etl o a i hesabo katacok gekide wygulanabiis): - pir gekilde destellennez ve yalnaz eisnin Kel6ar0e Pei ‘dicen Br cisim b sexvets apeelgins dengelerse ctoim skaghoran Sein donandedis, W}0i% svete peri agarea (Davadakl bit baton veys su dein Ar nave z : Seké) 2.19= Bae 2) normal konunundan ‘bir agieal yer degigtirme, sistesi (1) kontumune getir~ nek eMilinindeld Wx iftini harekote getirir. Bdylece, bu bir kararly o- gendir. Eger G afirlak merkezi B kaldirme Kuvveti merkezinin yukarasanda olurse kigik bir agisel yerdepigtirneden ortaya akon gift sistemin devrsl- resine neden olacektir. Be nedenle, tananen,dalmg cisis igin karariaiik. ‘garts basit olerek G, 8 nin agajisirde olnalidir geklindedir. Gayot 8 ve Gogakigirsa, ndtral denge #lde edilecektir. 2.6.2 Yoren Cielimlerin Kerarlaliga_ air eiva iginde yizen bir cis&in agisel kerarinligi Sgin durum birez dehe karnogiktar. Cisin, bir yatey eksene gire bir acisal yer deigticmye iujradiga zaman, gene} olarak dalnig hacin gokli deiigir ve biylece koléar- na kuvveti meckers, cione obre hareket eder- Netice olarak, Gy ® nin yuko- risinda olsa bile karerl1 denge salanabilir. Seles 2:20 (a) ylizen bir efeni (Grodin, bir gem) denge konuma- a gisternoktedir. ~ gest 2.20 Net kuvvet eufardat. ve bu yiizden kaldirna kuvveti, biyUalik olarak eienin aparladina epittir- Cisne etiiyen ronent olmatala ve biylece & aljirlak ner~ erinden yukaraya dogru digey Glarak etkiyen kaldara kuvveti ite syn dod- rultuds olmalidit. Cismin kilgik bir @ egzeal yer degigtizneye “(veys "yalps fagisa") ufeadaltan sonraki duruminy Seki 2.20 (b) gBsternektedir. © afsr- Jak metkezi konumunin ofene gire debignediOt varsayzlar. (84 herzonan ge- gerli bir voresyim degildir ginki) bir gemideki baza yikler bir agiesl yer degtetinne sirasinda korumanw defigtirebilir.) Guruna beraber, © kaldar~ na kuwets rerkeri cine gire © bit kalmaz. Hareket sirasinda, sol terafta- led dalmg hacin azalarken sep taraftaki delmg hacim artar ve béylece kal~ diene huvveti icerkeci (daly hacin nerkezi) yeni bir 8" kenumuna harcket eder. fer zonan gigey olan kaldirea kuweti etki gizgisinin 8 elsenini N de KestiQini dijtieLim. @ nan Kiglk degerleri icin, M noktasanin konu- smi pratik olarok sabittir ve "karerlalak noktass = metacentre" olarak bi- Linir. gekilde gleterilen eisim igin, M, C nin yokarteancadat. ve eisnin yerdesigtirdigi konumunda etkiyen monent bir "dizeltici gifttir™. Baska bir deyigle, cisni orsJinal korumuna geri getinmeye gelagit. Eger Hy 6 min agatisinds olurae mosent bir "deviriei gift" ve dolaysiyls original den- ge kararsaz olacaktar. (G nin yukeriaindoki keror}ilak noktas) uraidagy “kararliisk noktasa yokseiligs" olarak bilinir ve elenin kararlalaga igin pozitif olnaladsr (yan M, 6 nin yukarasinds), SUpheeiz, Kerérlalak noktasi yikseklijs sats olur ve G ile M galagurea nétral denge elde edilir. Béylece, yiren bir ci- bin igin kararLilak-besit olarak 8 ve G nin baal konunlara ile belirlene Geriye getiried (izeltics) monentin (giftin) boybe1uyU WBF sin 6 ‘ar ve bu ylzden TH BlyUkLiy ylzen bir cisnin kerarlilak Sigisind olug- turur. Gasit bir deney TH yi belirlenck igin yaprlabilir. Goktl 2.21 de sfsterilen tehnenin kararialak notes yOkseKiSi bulunscaktar, ter Bir P agiciata givertede bir yandan bir yana hareket ettirilirse (beslanaicte ‘yataydar) tekne Kigik bir gape iginds hareket eder ve yeni denge kon mands durur. Neticede, ajarlak ve kaldirsa kuvveti merkezleri tekrar dey: bir-dogrultu'Uzerindedir. Sidi P agarlaginan bir’ x mesafesi igindokt hareketi, toplan stariak rerkezinin (yani, P deh bitin teknenin agarlak nnerkezi) bir parle] yerdeigtsreesi Px = W GE’ olacak gekilde @ den G* yedir. Bureda, Wy @ dahl topion agirLaktsr. Feket Go =F tg 0 ve biylece seks 2.21 (2.19) ole.= 86 - HW noktass, yalnse ldigik yolpa agalari igin kararlatak noktasina kargalak oldujundan, gergek karer]alak noktasn yoksekd igs @ rd ikea GH nin linite giten degertdir. Gu, deQigik @ deterleri (pozitif ve nega Lif) gin Denk. 2.19 dan hesaplanan Gif nin noninal deferleri grafiginden belirlenebilir. Bir tekne yapalnadan dnce karerlaink notes: ve kararlilik noktast yikeslelitinin korumurn belirlenek gerekir. Bu, basitge gent teknesi sekdi- ini dUgdnereke yapilebilir. Sekil 2,24, dlinmo eksenine dik iginde,B kalésr~ ‘na fuweti merkezinin bulundugu kesiti gistemektediz. Denge korumu (3) ddeki gibidir: Kiglk bir 9 agisindaki jerdedistimmeden sonra (burada agak~ Lak kazandurnak igin gok biyltUlnigtie) cisia (b) de gisterilen konuna sehiptir. aA ‘Yazme|Diztemi sekil 2.22 Torala olarak gisterilen soldeki kaexm sivadan digaraya gulnig, halbuké aaj teraftaki tarala kisim iv: gine’ agagaya daticu hereket etmigtir. Toplan digey harcketin olmadagin: kabul edersek, neticede diigey denge bo- zulramsgtir- Cisuin toplan ajarlaga ve dalmg hacis degigtieden kaldsQan- dda taraly hilgelete kersulik gelen hacimler egittic. Eger denge ve yerde- ‘igtizne korunlars igin yUzee dirlenleri, dizleslerin merkext ekienlers ~ olur ve bu yuzden hoyunea kesigiree, hacimler gene egittir. Kooréinat eksenlerini 0 orijin olmak Uzere segelin. Oy, (a) ve (b) dels diyagrenlarin dizlenine diktir. Ox orijinsl yiane dizlenindedir ve gpthya dnfrudun. Pisin yerdesisticisken, exsenler cisin ile hareket eder. (Oy ekseni dirme sirasinda kenarlara he~ reket edebilir, Oy kesinlille ddnme ekseni dotildir). V dalmy hacninin, yirre dizteninde gisterilen herbir SA aliina ‘lemanierindan olugacads gt rlebS1ir. Tanialanaya ofite 8 kaldiema kuweti serkeri (hacim eerkezi) dal~ ing hacain perkezine kargrlak gelir (siva hondjen kabul edilmigtir). x ko~ oreinata (%,)yy sialenire’ gbre hacnin wonentlerini alarak bulunabiir (Ek 2 ye bekamz) - Vays Seam) x . (2.20) (Sineteik bir efein igin %, + 0 dar). Yerdegigtirmeden sonra, hscim mer~ keri,x koordinata ¥ olan 8" do dir. Herbir hacam elenaminan derinligi 2 +x tye oldigiundan vEsrxG@ixtge dda (2.2) elds edilir. Denk. 2.20 yi Denk. 2.21 don gukurisaie ae 2 2 VR-¥) = set tao aa ne Ga) = fx te 98 (HKD bulurur. Surada,-(AK),,5 Oy ekeenine gfe ylzme dUztent elenanan Skined onentini gisternektediz ($eki) 2:22 (e) ye bakamz). Fekat, Migik agueal yer degigtirasler icin, X - X, = BF toe Yalpa (dine) eksenine gire yiinie diizlen! alanamin ikinei moment "(> 22) Dalmg hain gekdini alir. BW vzunlugu bazen kararJalak noktast yarigapi olorak bilinir. Fakat bu TH ka lilik noktast yiksek igi ie karagtarilmealadar.- 88 Bir geninin bir yenindan diger yanina sallanma hareketleri isin, kines monentin alardigs werkezi eksen uzunlanseane olan eksendir. Bu vindaki kerarlalik, nora) olarek gok Snenlidie. Yoipolona hareketleri (yank ‘geninin arias: yulars, baja agai veya kergita) igin, uygun eksen ede okvondir. Genellikte, éedigik yalpa (dérme) eksenlerine kargalak gelen ki rerlalik noktelers’deQigsk konunlara sshiptir. 8. konunu, hevaplenabilir GHiki) debigite Goviyelerdeki goni ekneei gizgileri normal olerok bilinir.” Neticede, kararlilak roktas: koruma Derk. 2.22 den bulunabilir. Denkles, kesinlikle yalmz gok Kighk acu 1 yerdetigtimmolere wy- gularar ve bu’ sinarlona, eger-cisin dlgey kondrlara (gorgi goniler igin ke parler genellikle su-pizgisinde yakleqik olarak digeydir) sahip degiise ok daha nenlidir. Sonug, cismin "ilk" kararliligum belirtnek igin kul Jenalabilir. 8u; 8° ye kador agilara Kap ince hasss sn bizgok hesaplar igin yete- tr. ir gemi icin BW degert siphe yok beraberinde dalmg hacain deDiy= tigs bir yoklone degigini tarafardan etkileniz. Kenarlar su-izgisinde digey doi ise, Aké degeri co gemi su icinde yikeelir veya elgalarken de— ‘pigebiliz. Cons ingostgrlara,’toknoleri dyle dizayn otmolidir ki tekneler batiin yiiklene ve hareket garter: altinds kararla olmaladir. Bir genig geni feni sallanna hareketlerinde kararlalak verir giinki (AK?) buyuktur ve k: rarlilak noktasn yuksektir. RNEK PROBLEM 2.16 Bassi yopunlugu e = ,P olan yekildels Kalosin au Gstiinda tararts olarak ylzebilnesi icin t/h oreni ne olealadis? gozow Kalesin apirligy 5 W = 9,9 ¥! -9- pant sean Archinedes ilkesine gre yozilirea, deimg kasman yiksokli9s. + bn hesh2o,0h acim perkezinin yiksek1 int he; on L pn ee Hew -B-B-oanso1n BH uzunhigu + En kritsk hal olarak, kalesin su yUzeyinin en tigi alan ikiret monentini veren ekseni yalpe ekséni segilnelidir. Bu ise au yilzeyinin uzunlanaeane sinstri eksenidic. 2 > 2 oS wen Oy SE v Dank veh kareriilik-garta + ¢ W>B , ——>oih 3,68 t > 0,98 fh 2.6.2.1 Bir Savays thtiva Eden Yizen Cisimler Yazen bir isin serbest yureyli bir sivi tagiyores cisim agzsol yerdegigticneye ujradats zanan cisiede bulunan saya jini yatay tutack igin hareket edecektir. Qaylece, ylzen cionin ve bulin- wit verbest yize~ durdueloranan yalnz hecin serkeri deGil.aym zanends abirlak ferkezi de horcket oder. 6 nin harcketi 8 nin hareketi gibi ayna yindedir ve neticr Gland. efenin kararlaliO: azalir. uy nedenie, bir genide taginacak bir ivi (rnedin) petrol) gent igindeki hareketini minisum yepmok igin ayrs Polnoter igine konulur, KUgik‘ agieal hareketler Sgin, efektif karorla2ak- 90 - roktnes yoksokliginin herbie bles isin bir ©, (NC) / pv niktorx ka- (jer azaldndh gisterilebilir. Gucada, (AK) , yalpa eksenine parsle} werke= 2s eksena gure t an ecbest ylcey alananin ikines monentiniy balee Agindekd savinin sofuntuguey ve p¥ ise tone ve yOkinin toplan katlesini gésternektedtr. 2.6.2.2 Sallsnoa Periyodu Denge konumnden uzeklagtariims ylzen bir cisin Orerine etkiyen idrostatik kuvvetlerin olugturdugu dizeltic’ W GT ein @ dis (Paragret 2.6.2). Tork, atalet womenti (yan kiltlentn tkinei wonenti) ile eqzse). y= renin carpimina egittir. Hidrostatik kuwetler tarafandan meydana get sri jon tork (pratiite belirli aiktar ivi cisin ile hareket eder faket bunun etkisi azdr) W GH ain 2 aa = we), Rae elerak yariir. Burada, (MZ)q elonin kendt dBrme eksenine gire stalet me entind gosterie. Eksi igareti orteys gitar gUild) tork, ® y2 szaltnck sin Guiis, yoni o%e / ct? aqasal Svmeos nogatiftir. Bbylece,. Kiet agasel he etatleri igin ein bir banit serkacta oldubu gibi -d°9 / et le ore caer guin iginde bojet hazeket (oroagin, bir exvanin) yor 460 (Mk)g pabsttir ve eger 9 Kigtkee (radyan olarak sin gv ise) deriden bir taref- tan diger bir terafa ve tekror goriye tan bir salinin’olerak snfeh/ (DH J! yh vere son tees estes ace etshen tok ovvet conn afalags ve baler Kowets Se Cattoton vaneyns) ¢yatey stare hareketetnee. Bu ylzden ant me ese- aeanrees aatey bie dirlende uzanarBindan bag, Oy ekeeine (eld) 222 we Thunctrk bie aim igin ont dome eons Oy dks yey zien to see aempatnin, Eyles Oj» serbect ylreyin éiqia’ dig olarek harelet sree unig bilikte, Ox epieak yoneogigtireeer Spin by yey v0 ser atclemonin nasa gigisi & ye cok yokaneae ve Eyleee im sksenk eae ave gin. Neticeolorak talot noorti dski Di ekon Soin bseplarat. care cenimm, etsatandn bir iva akan ortoye gukaraé ve i sas surain gearane soesamgtsr. salsa peniyalaraninfureal ve dne)seL segertet ararans slum benzerik gpaserin sola hrsteteri Sein aaeevrstor raise torselik yalpalon Rareetiert gin gk Sy dedi ate touts a igindetd viskorite, dalgalet gibt Onpke Kerspit03k- -91- lor yeni. agai 1 yerdegigtitsetere neden olmadikgs salanama gabuk olarak kaldiren bir sininlens otkisi yaratir. Qkysnuste gidon teknelerin karariaiik noktass yiksekligi, uzuniene- sire dBnse (yelp) ipén, genelLikte 300 am den 1,2 ye pertebesindedix. Kararial2k noktesn yUksckLiging arttarma dats Doyik bir farorlilik veriz fakat sallama periyodum digirir. Béylece, tekne, yol- cular igin gok rahat-degildir vel yeprsim. bazabilecek gerilneler altanda~ dhe. Yok teknelerinde, kerérlalak noktas: yUkeekLigi, yéldese ite dedigir. ‘tlein Korumunu ayar ederek yokeeklik deers Kontrol editebilir, Sallarna periyeckrun bir kontrolis de misindir. YUky nerkeri gizgiden biaz doha Steve yerlegtirivicse, teknenin stalot monenti ve netice olatak periyads karartvlaktan biraz din vererek arttarilebilir. Bteyandan, devedin savey umiteri ve yorug yetlarands fararlilik daha Gneslidir ve biyle telneler che biyik karerlalak noktaea yikseklitiine sahiptir. 2.6.3" Bie Akigkamn Kararia lata Thncoid kisimtarda, bir akigkan gine tamanen veya kasnen daimg ay- ri, teminabilir cisinlerin kararlaJagin ddginmiigtibe. Sindi dikkatimizi (hetki dizgin olnayan asitnd veya sofutna nedoniyle) kongu skxgkanan youn Iupundan hafifge farkla bir yogunluge sahip olan akagkanan kerds kasanle~ rimn kararlalagana verecediz. Gu yogunluk farklari, bem savilerda hen de gozlarda 42k sak kargiagilan "konvekeiyon akanlersnar" nedenidir. Grnegin, akagkanan belirli bir hacninin yelnaz dabe! elt katmanla~ ‘pu asatalarea bir larersiz durum ortaya gikar. Ginktiy dahe a1ak okagks: pan bit aiktari yukaraya dogeu yer dogigtirirse kendini. daha soduk. (ve bu ylizden deha youn) ekagkan {le geveilaig bulur. Xaldirna kuweti eta yojun akigkenin egit bir hecminin siarlagine egittir, Bu kaldsrse, fewett, yeri-uagan vkagkaiman agarligandan daha biyile eldugundan dab disk alagked fizerivie yukaraya douru etkiyen net bir kuwet yaratar. 68) ece, daha far akasicn, yukaraya dogru hareket etnig olen daha oz yogun skagkanin yerini clnak igin agagaya doQris akar., Neticede “serbost konvek— siyon" taglemstar- purunla berber, eer akagkann deha alt katmanlars sogutvlur ise gortlor kerarisdre. Agatny doGru yerdodistiven akagkan dahe sopuk, dahe Yyotun skagkan ile yevrilecriktin. Bu ye skagkan endi oy 1agandan done biyGk bir kaldaria kuvvati girrceke ve yukaraya dogeu Kendi orf jinal korumna dinecektir- - ‘Bunun gibi hatyketler stmaferde biyik bir Glgekte olugur. Atsosfe- in daha ott Jearms sinya yizeyinin epi etmayan rsarmasi nedeniyle olen-92'- konveksiyon tarafanden srekli olarak keragtiriimaktadie. Hava, bir bélge- de digerindakinden daha Tazia seitzidigi zanan, yokseLir ve sonra bosire: yksekLigin arteasi ile dUgtUyUnden eofur. Hava, KSEU bir ae iletici olde Jundan sogutaa henen henen adyabatike olarak Denk 1.6 (p /p¥ = sabit) ya gire olur. Kuru bir stnosfer igindell adyabitik excalelak sepma oran yab egak olarak 0,01 K/m dir. (Derk 2.10 dan hesapland). Halbuki, dogada normal olarak bulunen sueakak deigini (eapea rant) 0,0065 K/m nértebs sindedir. Bu ylizden yikeslen, hava (odysbatsk lezak soguyen) cevresinden ‘daha sole ve youn olur ve goriye kendi orijinal seviyesine diigneye cala- gir, Neticede, normal olarak atrocfer kararlidir. Burunla beraber, dotel xcsidak sopna orani adyabatik ducunu agazea, denge karargiz olur. (Sim sek yaldaramls ‘fartinaleran eden olari bir durum.) 2.7 Haveket Eden Alagkanlarin Oencees Bayi dutunlarda, hidrostatik netodlarn (ikelers) hareket eden slag kanlaran Gzelliklerini incolonck igin kullenilabilir. Ure§in, igiteniten batin alagkan dinddz bir dofrultude Unifors olarck Hareket ederse, ivee yoktur ve kaynia kuvvetleri olmayacaktir- Biylece, haréketin sorucu olarak skagkan Gzerine highir kuvvet etkiner ve bu gartlar altanda hidsotatik denklemtert debigtirilneden uygulanar. Ligileniten bitin alagken, dindlz bir dogrultude Uniform ivme le gidiyorea, hhighir katean digjerine gére"harsket etnez ve bu ylizdon gone key- na kuvvetleri yoktur. Sununla beraber, ivmeye neden olacak gekilde etkiyen ck bir kuwet vardie, Hetgeye ratnen, uygun tolerans bu ek kuvvel Sgin yor pulnak gartayle sioten hidrostatik metodlara ile secelensbilir. Bdyle hareket. fede laghanlar "bubat dewyede™ olwcaktar dentin. Seki 2.25 de giateriten Ax dy bz boyutlu kiguk dikdértgen akag- ean elenanins dUgtinelin. ( By katada dik olarak Gigilmektedir). 4 SL a [, a x YY XY sek 2.23 Sekt 2.28 iv yey -93- Herkerdei basing p cit ve bu nédente sol taraftaks ylzey Ozerinieortale- we boning p= (2p / 2x) bax vo oad toraftakd yizey Grerinen ontale- se basing p.4-( 3p / 2x) 1/2 Bx dir. Eee skaghan bob denge Sginde Soe, ‘oleyda highir kayna kuvveti olmayacoktar. Bu ylzden-yaley x yénindeli net kowvet «5-2 1 wd oe Cp + dnd} by om EB ae ty ax pax dy br a (Newton'un tine! Kanununa gre) 4geklindedir, Burads, 9 eleiandaki akagkaran ortelans yotjunlugune ve a,x vyolindeki Syme bilegenini gBstermektedir. Bu nedenle x ynundeki 22 ae "basang geadyans (desigini)” 3p at 2a) a a ol. Ay gpk, osang nedeniyle pey 2 ybardeks not Kat (2.28) olurs Genel olarak y ythiinde de bi. ivme bilepént olecdktir ve y yboun- dekt uygm bie beeing gradyant 2B'+ = pa, quklindedir. Baunts brsber, basitlik icin toplon ivmnin x '2 itlemi iginde clacahim aigigbitiei2. Derk. 2-2 ve 2.24 den akighanan her terafandaki beeing dedigimi bor tupabitie. Aligkan inde bie sabit ~ basing ylzeyi (epbeetrg yieys) ap ap épe exes gee ax ae ee oe - (2.25) ox bogantalarana tagayen bir ylizeyeir. Neticede, sebit ivme icin d? / dx sax bittir ve’ bir eabit-basing ylzey - a,/ (9 + a,) dejerinde x ytinthe girooa abit bir eine sahiptir. Béyle bir ylzey p = Pgyq Olan bir sorbest yazey- dir. Diger sabit-bosing dizlenleri bu yUzeye paraleldir. Urnesin, Sekil 2.24 de giisteriten tanks digtinelin, Tanke bir sivays ihtiva etmektedir ve Uniform a, yatay ivmesi ile hareket etnektedir. (a, digey iveesi sificdir). Sava ending dnifora gartlara ayarledsktan son rr sorbest yizey gekilde gisterilen bic ejinde sabit gekle gelir. (Sivi~ rman yeni konumina hareket ediyor oldufy zaman beyunca kayma kuvvetleri gi= rill ve bv yGzée hldeontatik setodlars yguleranz) parade, tg 0 “f= =a / 9 air. Eger ivme yalmz digey yénde ise, Derk.’ 2.25 de dz / dx = 0 dir ve sabit-t ng déelenteri yataydar. Biylece, akgkan igindoki basing de- ‘igini basit olarak Derk, 2.26 ile bulunur. Serbest olarak élgaeye bire- fealan bir akigkan tanka -¢ deerinde 2 yBninde yukaraya doteu bir ivmoye. sehip olacaktar ve bu ylzden Uniform basing skagkoran her tarafinda elde edilecektir. Fakat siva tank yukaraya dotru hizlandiralirsi, hidrostatik besang dedigini giddetini orttaracaktar. Kopala bir tanla tananen dolduran akaskan serbest yizeye sship ol sayacaktar fakat sabit-basing yizeylers x yénd ile areta {- a,/(9 + 9,)} dejerinde egim yapacsktir. Alaskan iginde Gzel noktalardski basinglar 5 it yojunlucly bir akagkan gin Denke 2.23 ve 2.24 6 integre ederek (28 2p paldp= axe Seas spa, x= pla va,) 2+ eabit (2.26) geklinde bulunabilir. integrasyon eabits problem gartlari seyesinge belir~ lenis (Srnedin, bir serbest yizeyde p = Pygmy AID). Yukaradn buluran bitin sonuglar, yalnz yatey bir x (ve y) ese ni ile diigey bir z eksenine aittir. Hotarlanacaya gibi 2, uygin bir yatay seviyeden yukariya dogru Glgllnektedsr. Sabit-besing dizlemlerinin yin bilindikten sonra, alternatif bagan= lular, sabit-basing dizlenlerire paralel ve dik olen sarasayla & ve 7 gibi cksenlers diginerek elde edilebilir (Seki1 2.25 ¢ bekanz). Biylece, ¢ ta numina 3p Ag = 0 olur fakat p yalmzq batanla oldujundan aps ap pea ete eee os a 295 - oe 87 iurur. tvmeyi anfar yoostek, sonug. denge bapintisi dp dz = - £9 ile : ¢ Fin fengestratirsn, [elt gre, 2 ning nin yerinh ve 7 6 saree pernt aidgn ohviur, seticeds, bala! denge gin basiglat nom cetin steler yavdhayla tesoplante. Ouruileberaber, yoni yotoy ve Ac gey eksenlerle galagnak genellilde data basit ve emiyetlidir. Sabit basing SL fier ~ _onartg-ayfar5,} SL Seki 2.25 (RNEK PROBLEN 2.15 Iginde 930 kq/e? yoeuniujunda siv1 buluran bir tank dijey olarak vor veriya dogru sabit Dir 4,8 n/s® 1ik iyme {16 haroket etnektedir. lnk i.2'm gentgliginde, 1,5 m vzunlugunds ve sivimin deriniigi 0,9 m ise tania tabenane gelen kuvvett fay tank nazlanarker Tank digey olarale yukariya dog sabit bir Gave tik hizds néreket ediyorken bulunuz-96 = ®) Ivme eigey eldugunden sivi serbest’yizeyi yatay kalecoktar. 5 deki kuvet = basing kuweti-sivania agarlaga = kite x ive Pe poha= phase, P'= ph (g+a,) olur. Tank tabana égin b= 950 x 0,9 (9,01 + 4,8) p= 12200 N/xt elée edilir. Tenk tabanmin alan 12% 1,5 21,8 9% Tank tebenana gelen kuvvet = p x A = 12200 x 1,8 = 22000.N b) a, = 0 oldujune gire P= pg h= 930 x 9,81 x 0,9 = e700 N/a Terk tabenana gelen kuwet = 8200 x 1,8 = 14600 N ‘sbzoy n -p(9+adbz ho + 9) Géziim 1'de oldu gibi b) de ayn gekiIde bulunur. {HONE PROBLEM 2.16 <7 Sekildeks tanke'5 n/e? Like bir ivme ile dUgey yukors dogeu harekot 12 gelen toplan hidro- eden bir osaneirin iginde bulunnaktadar. Tat statik kuvveti hesspleyaniz. Miste , 0 rim, Bshza Pe = 70 Wa (efeKtir) 1000 kg/m? 1 » - Plata) aps -plg+ 9) ri ( ) f* a: For plese) Shae " ° = hatsin @ ppt ret plete) A Aner? fms cara) ersno)} Fe 2x1? {70000 + 20? (01 + 5) (42+ 1x sin a} F = 201195 N ORNEK PROBLEM 2.37 Su dhtava eden bir tank yat rubel ivne ile hareket etrektedir. Tank hareketsiz iken eujun de- xy olarak a = 3n/s” Lik sebit bir dog rinligi 1,5 dir -ve tank 3 m uzunluktede 2) Su yizeyinin yatayla yaptagy aay, L) Tobandoki makeimin besung gidéetini, €) Tebandaki. minimim bozang giddetini hesaplayinz. cuz 19) Sava serbest ylzeyinde m Kitlesinin bir 0 pargacigim disUnelia. Pargacak tonka gre hareketsiz oldujundan ayn a, ivaesine sship olacoktir ve bir P hizlandsrzes kuvvetin etkiainds kalacaktar.oa eurada, W pargscatin afislik kuwetidir. Pitixzlandiries kuyvets digey. olarak agagaya etkiyen pargacatin W-aturiaic kuvweti ile gev- rediki akigkan redeniyle serbest ylzeye dik etkiyen F basing kw vetinin:bileskesidir. Denge duruminda P 2W ton 0 diz, Burada, 0 serbest ylzeyin yatayla yaptsth agi- airs * Boylece, vty =P =H 4 ve sorbent yiizoydeld butUn.noktalar igin sebittin. 3 9,8 7 alumi. b) Hizlandirien kuwet yatey oldugundan, dikey kuwetler etkilensex. Rerhangi: bir h cerinligindekt basing giddeti pg h olacaktar. De- Finliin hy oldugu A noktasinde maksimm basing gidéeti olugacok— tar, Tankan ihtive ettilders degiigeediginden C merkezindeki derin- Adie 1,5 m dirs = 3 nfo? konulursé; tg 8 0,306 Su ylzeyinin yatayla yaptati 651 15415 te 1,5#0,46 = 1,96 @ A dak besanig shddets, = 0g hy = 9481 x 10° x 1,96 Py = 19,2 ava? tur. fe) Minimum basing 8 de olupacaktar. B deki deriflik = hy = 1,5 - 1,5 tg® = 1,04 8 deki basing siddeti = 09 hy = 9,01 x 10° x 1,08 iy = 10,2 N/a? our. -9- OaNEK PROBLEM, 2.18 inde yarryerays ou ve ya} bulunan ve ajains kédar dolu olan 1,2 my derinkidinee Geti agik prizmatile bir tank bit ivme ile yatay olarak ‘u ile, yagan ortsk yo zeyinin tank geperi ile ara Kesidi olan A notesimn, durmakta ve he- hareset extiginds, suyen Sy! rekette iken aldxgn Kenunlar arasahdeki uzalelagi bulunuz. axh wi ce ve buradan 3 zh ego 2 putumur. Yad hscmi eabit kaldagina gire 0 roktasin- 38 ar sorbet yleeye parse! lliree A, ve App A rtasimin Sth Bic {i worun clara eters lebili. ahoog . seg 9 XA xe 6 rn Bias nh 0,6 nn = = = 0,2 melde edilir. re om ~URNEK PROBLEM 2.19 : Togataragiersmn ivmelerini Sloeek igin gokdldekt alet kullana make! tadar. Aletin i¢i, yegunlugu p olan bir s1vi' ile dolu olup A nokta ‘sandaki, arog fren yepilarak sabit bir ivee ile durduruleak istendifinds ba- faire Slgerin qBsterdidi doer py oldufuna gfe Avmeyi veren balan ‘sing bir basing Blgerden okunmaktadir, Aletin bulundug taman= 100 = Py Pgh pk clacagim gisteriniz. ‘cuz ae ep em — =~, 0a ae ax - are Pema Pe p+ bg h oldutundan 0 ON =m Ape Py reo pe balun. 2.7.1 Sabit Agseal Hizla Blok Walinde Oénen Savimn Dengest Seki 2.26 da qbsterildigi gibi elagtaritanaz bir alagkanis dolu oilindirik bir kobi ekeeni etrafinda eabit bir.q sqisal hazi ile déndire- Lim. Akagkanan her hoktasanan aynzw agies) hiza ile déndifo wabul edilir- ‘s0 bu harekete "zorunlu varteke hareketi" denir- Bu durunde her skagken -am- porgets bir genber Urerindé gekil detigtimmeden dinecek ve kayna cerilnesi dofimayacaktar. for Loananennas geld 2.26 Silindieik koordinatlar segilip bir hacim elemsnanin dengest digi rileree ekagkan igindeki basing yeyalag: bulunabilir. Haein elenanim bi- rin kutieoine obgey yore (2) ebarlak kuvvoti (g)y merkezeil (eedyal) yinda (x) nerkezkag kuvveti (ue) etki yapnakta, teetsel yénde (8) ive higbir dig kuwet golnencktedir. Doleyisiyla 6 ya bajlalig olmayan by eleys yal- mz (x,2) koordingtleranan dabiginini igine alacak olan dine ekseninen gecen herhangh bir digey dizlen iginde incelonek yeterlidir. Racyel yénde~ ki donge denileni Kighk biyUkliklerin yUksok dereceleri ihnal edilip yaz1~ area, (p 4-BBw0 00 A ~ p xn8b2 = px bx tbe xu? GE ve aan bulunur ve yalmz radyal yinde ilerlenereky —* 2g eee 4 (2.28) 3 29- 2 - aide edilir. Ute yandan dtigey yndeli donge denicemt Ey ~e9 olecok ve yalmz digey yinde. Slertediginde, Brag posing yoynlams gfirlecektic. Hexhangl bir yénde Aerlendiginde soe basins deguiim. icin, we ze 2.29) Te 72 *8 Pa yerstecsktar, Sobit-tosing ylzeylerinin denklenins buleak isin p yerie® herhengi bir sabit konursa, 242 s . 2a 2.30 zo de edilir, fu ige x2 dlzloninds bir paraboll gBstemektedir. Genetite Squesung yboyi, bu paraboltn cksent etrafands dinmesl ie olvgnn p2r2vor Telatin, Uteyandan dBinne ckaenine gBre einetri aeveut oleutunder sehesane paratoloidlerinin ekseni ile donne ekeeni cakigaroktar Sokitdekh cerbést ylzeyin eksen Uzerindeki on gun noktam olen Ae ‘ekson tatamnin baglangag noktast olarak alanaréay z= Oy = Ov fein konularak Derk. 2.29 don C = © bulunur. 22 oe eee) asp p39? bu ogitlikte B noktas: igin x 22 22 hye p= 0 Konularak (2.32) We sertest yeyin gurluk atktarie veren egithitelee edklies dee eee vatay dice tzerindls (1) ve (2) oktala er¥enn- da Integr edie: mo ote : senor, Uygptanade go kollansten by egi8liSinyalnaz rad yéndo er- 2g od - xD, (2.3) = 103 lendigi zaman gegerli oldutuna dikkat etnelicir. tinen Fana.en 2.29 Bir eilindirik tank dUgey eksent etrafirda d8niirtiinektedic. Tank 0,6 m yikeekLiginde, 45 em gepandadas ve dinmeden énce su ile tama en doludu- : a)Tork dindiroléiginde, 8 yUzeyinin Gat kenar ie tank tabona merkezi— re dngesgt andaki hizim heseplaysniz. byork durduruldigy zonan tanktaki su seviyesini ve dékillen su mikta ana buluniz. poz a6m 22 045m e bagaitrsindan 29 Zaz 2x 98 x 0,6 . (0, 225)" 215,15 rad/s 2a Ou , ne facilis ve éegerler yerine a a gerler yt korursa 1 = 14,5 dev/dak ede edilir. b)Paraboloid hae Tonkta Kalan euyun haeni silindie hacei 1 fag + 0,725)? x 0,6 0,075.5104 - Dakilen’su miktara = 0,0075 0 Tonk durduruldugunda eu derinligi = 0,3 = DANEK PROBLEM 2.21 im Gokdilde géeterilen silindirik tanke 1,5 m su tle doludur ve 100 000 N/a? Lik bir boeinean tecini altanda have ylzeyi ile kepalidir. Agasal uz 12 tad/e eldutunds C ve D doki basinglar ne kadardir: co 2 aye | [osm so | hsm i Tank igindeki hava hacninde degigne olnidsOx. icin, oriJinal A-A seviyesi Ustindeki hacim = paraboloid heomi olur, biylece y 2 ratxos-t ade, 22 2 f aay on jazalar 2 aot emt 29. 243,81 2) ve 2) yi gizerek fur. Sekilden, § noktasn, (21,35) Biylece, 0,054 ve ry = 0,3 my 2p = 1,35 m bulue ,65 mC Ustinde tesbit edilir. pg + 100.000 + pq GE) = 100000 + 107 x 9,61 (0,65) = 106376 N/a? = 105 «az? O oki tasinean degerini bulebileet Ssin, 2) = 0,5)? 12 981 1,83 08 tain yukarssindadie. vp *-100000.+ 99 (®) = 100000 + 10° x 9,61 (1,85 + 0,65) = 24328 N/ne RNEK PROBLEM 2.22 Tabana yukerada olan bir konik kap dilgey eksenine ‘géré dndirUlmok- tedie. Kap harekel etneden Snce tananen su fle doludur. Kap.n = 60 devir/éakiks de dindiraldiginde i¢inde 150 Litre su kelmgtar. Tabsn gepn d= 1m oleitu zaman kong yiksckliginin h = 1,31 = olecajant gisteriniz. bagantalers”yazalar. 3) bagantas: 2) de yerine konurse peat de 1 at ad q 4 86 5 a @306 - 1 2, J ene dny « i 0,15 x 32 ide ettis. 0 dan of hy sortie ve erilon eoser- er yerine konurss h 1,31 bulunwr. EX pRoBteme 2.1 - 3,5 m uzunlugunda ve 2,5 m goniglitinde bir tank, 3 denin~ Liginde bag) yofurlugu 0,82 olen alkol bulundursaktadar. 50 mm gapin~ do bir boru tonkin alt tarafana bagladir. 4) Tarkan alt tarafanin,150 ma yukarisanday b) Tonkin alt tarafandan 2 m agagida belunar 50 em gopandaki borudas Tankin alt tarafinan 2 m egatusandeki 50 em gapli boruye tagla 1,2 © uzunlukta yetayla 30° Lik yukeraye dogeu etjim yapan ve digey olarak 600 nm yikselen, 25 om ¢apls bir tory run diet ucunda bir noktaya takala kalibre edileig bir cbs- tergecin olkunasi Pa cinsinden ne olacsktar? 4) Tarkan tabamina etkiyen lawot ne kadardir? (22,9 Hay ang Way 30,5 kPa 210 KN) 2:2 - “Bir civalt U - tibd maponetresi, sol kolundaki eiva su ile tenasta olmak Gzere bir borudaki suyun atmosfer' Get basancani 81¢- nek Sgin kullanainaktadie. (a) Dlzenin bir keokisini ciziniz.ve hareketing sgakleyzmz, (b) Cava so} Kolundski A dan 30 em agagida ve sai kolunds A an 20 om yukarids ive A daki gSsterges besines ne olur? cavanan bag] yogunlugy 13,6 dr. (3a eN / m2) 2.3 - Ragal yogunlugu 13,56 olan esvaya thtiva eden bir U-fUbO sano rretrest iki igh kaba boblidir ve baglayacs tubler begs} yofuntute (0,82 olan atkol ile doludir. Daha yiksek basangtakd, kep yUksekl ke olarak digerinden 2 doha agedadadir. Situnlsr erasindaki Sevsyece Fork 225 mn oldubu zeman kepler arasandskt basing fark ne olur? = io7- Piyezonetrtk yikeekdik Faria nedir? Sayet bu #anonetrede cava yerine, beta yoduslugi 0,74 olan bér svvzys stave aden to y UU-tubU manonotreei kullanslseyé1 yma besing faria igin manonstre o- eumasa ne olacakts? (24,2 Was 3,496 m5 35,8 m) 2a Sekildeké U - Luby manoretrest UzgHl sfarlaga », olan bir sava- da A ve B noktalera arasandald, basing farkam Slgsektedir. U - tuba, Bagil agielaga uy olan eiveys ihtiva etaektedin. Eger a = 1,5 m5 b= 0,75 mj h=0,5 0 5 A vo B dei akagkan eu (wy = 9,81 x 10° N/a) ve exvanan bagi} yotunlugu 13,6 (yani , = 13,6 m,) ise besangtoki Farka heseplayanaz. (Dg = 9g = 5848 beVa?) 25 - Gekilde gBsterilen U-tubl nenonetreai A da etnosferik, basin cin altanda olan suyun besincini Slgnektedir. Sayet cavanan Gzgill ajirla- 01, suyur-dzgil aberligimon 13,6 kata ve atnosferik besang 101,3 kW/n? tse hy = 15 ca ve hy 30 em oldu zanan A daki mutlak basing ne olur® (59,8 k wm?)= 10a - 2.6 - ere govrsinig U - tba manosetresiiin det: tarats bob] yogun- 16gu gg * 0198 olen yal) ile ve tubin geri kelen kasm baba yooun- 1uGu ogg, = 1401 olan su He daleurulmgtur. Su seviyesindeks Fark hh = 75 mw oldu zanen kollaran teboninda ayn soviyedeki A ve B nok- tolara aresinda olugan basing farkan N / ne eineinden bulun (aN?) 27 P hava basines Skids gistertton ters gvedlnig bir U - tht maronetrost bir boruishi exyun ik eoktansararandald buen farkini Sleek gin hullo- malmaktadar. Sayet suyun Begil atarligi w = 9,81 x 10° N/m’; h = 60 ces ht cm we hy = 10D em ine B ve A nokta araninal basing farkio) veesplsyaniz. (06,2 ew 9) 28. Gekilde gisterilen Gimli nannetrode saf kel atnosfere ack ise B deki gistergeg basincs ne olur? Yadin baal. yotunlujy 0,87 dic. (037 Pa) = 09 - 29+ A alan alan Su Sekilde gisterilen bir U - LUbi gistergecinin hassasiyeti up Jaram genigleterek ve bir tarafama.sui ile Cbapal yodunlugu 6,,, = 1) ve diger tarafanida yaj ile (bapa youtnluy 0,45 = 0,95)doldurarak arttar:imgtar. Sayot herbir genigletilen ucun A alana, Win slana- an 50_kata ise yai ve eu arasindsks ara yUzeyinin 25 mn lik bir ho- reketine kargalak olecak basing farkam hesapleyiniz~ (22.N/n? veya 2,24 em.su yOkseklith) 2a Gelkilde gBsterilen dizende (5 ~ 5) basing Farkim hesaplaya~ ‘naz. Yagan bail yogunlugu 0,85 dis. (-3335 Pa) 2c11'= Alan keoidi gekilde gisterilen 200 cm uzunlugunds honejen priz- rmatik bir efoim A keneri boyunca yerlegtirilen bir kitle dolayexyle fu tzerinde gekildeki denge durueunu almgtar. Konan kitlenin deerinihesap ediniz. - (2,88 ka) 2az- 15m. es 2m Gekildeld. Uggen tanic baal yoouniugu 0,875 olan bir siva ile soleurulmstur. (2) COE ve ADEF ylzeylerine gelen lawetleri bulumic. (b) COE yiizeyine etkiyen kuvvetlerin itne serkezinin konumi- fy hesaplayiniz. (54,8 71 8) 213 - oe Gekitdeks barajuh diyagram dizlenine dik olan 0,3 0 ik bir t, Hk sninda, il konum, Kartezyen koordinatlarda x = x,, y= ¥gy 2 = Z, olan belirli bir per gocadiin herhangi bir t anindaket konumas KX Oy Yor Zoe FY FY (Gy Yor Fyy ES Z =F (Qs Yor Zor olacaktar: Hethangi bir pargacstan ilk andaki konumy 2.= © Le ofetenitiree x ex (ay by cr py zy (a, bye Ws zz Ca, bc ED a). y= by has - yarilabilir. au epitiikierde 2, b, & izlefecek pereaciti septanays ysrayan paranetrelerdir. Doleyrsiyla olayan baiansi2 debigkenleris ay by cy ty bax Iinla defiskentéri doe x, y. 2 olmaktadsr. GrtiLdigt gibi, Logrange yénteninge akagkan pargacsklarimin zanan- a ortanda gizdikier® yoi beliFTeneikt@e sonra, gorokli tUrevier alnarak ~ alagin herhengi bir noktesandaled-far ve ivmenin bis € onmandaki doters bulu- rabilir. ax gy nae ee 4y, xo gt : a a oe.) oe Gurada Uyy ys uy MizIM, a, 8, a, {86 kimenin x,y, z ekzonlerd Gzerinde- ki bilegenlerini gistermektedir. T, J, E kartezyen koordinatlerdaki birin vektirler oleae Gzere haz igins yorslabili. Euter.yantesi, skagin her P(x, yy 2) noktopindaki.v.tazimin. zane vna bagi olarak buluns sina deyanar ug Oy 2 Oi wy = Wy Gore 2 Dig, Eu Oe Ve eB Lagrange deikdlanleri Sle Euler denklenlert arsisanda; ax az o2) dt © boiintalorn neveuttur. aéylece (3.2) egitliklert t = t igin w= ¥ = 9g br? = ty dk kogullora kullanalarak gézblirse Lagrange egit— Liieri olde natlir. :ue - Euler yonteminde maz egitliklerinden alagan hesbangi bir P (x, y, 2) Roktasinin ivmesini bulebilnek igin tz bilegenterinin zanana gire tan tie revierinin alinnasi gerekir. Ug ty On yy 2 OF oy ay 4 Ee Eat % a at du My dx. my dy ay bd? ay dt we dt wy dt a at a olacaktir. Ayn gokilde y ve 2 bilegenleri iginy at ey “oe Yay Fae at duu, au, au, 6.3) yanstebilis. 20/9 t a4, /2-b, 24, /2 © tertmler beltrlh bie noktadss hazan zeman. ite definitinin lugturduqu ivnyi gistermetedir. Gmedin, lag Asinde bir A (sys Vqy 24) Poldasinda, hue eabit kalnekta ive bu nol fade Wy/d t 2uyq/ 38 Buyg/ Bt = 0 olacektae. Arcak Bu durum A ok fasandsid Smonin eifar olnees antenna gelnez. Eder perceeakler by nokte- don gecerken hizlarmskte yo de yevaslonakta tseler belirli bir ivmeyle hex reket etnektedirler. Sapla bir deyigle, pargacikdoran A naktabindan nen Sncekt ve Honensinrakthyslars A haktaindakhuarandanfackla 18 per geen x yirinde yap ER ev, cut alecsktar. Bbylece Euler yénteninde iki tir iyneden siz edilebilirt obi bir ivmesi wev= Belirli bir noktadaki-hizn Zmanla debigininin o noktads olug- ‘urdu ivme lokel ivne adam alin. b sinat x = cosh e682 “+ sin ke sity —E- = sina Bis geaber y = bcos jt +2 sinat Bit z | elds edilir. 7 A + c08 areinn ain Ateos a, “2d 2.-12- gts 7 hele 20 then x20, y 21 on 2% then vel, 20 olur. 2 wo x ) 8, 9, 0) (0, 1, 0) xzacosat-baingt 5 o y=bcoskt+asinnt 5 ap zee 1 Feo © (0,1,0) dan Ove y= 1 (1) ve (I) ee yerine konulursa, 0 = cosht A, toy Lz sin dt. 2s 5.3.1 ire Hki- ve Ug Boyutlu Alas, Genel olarak, skrgkanan alexgs Gg-boyutludur. Bagka bir deyigle, skig paranstreleri (hiz, basing ve digerleri) Ug koordinat yéninde detigir. Gasit bir analiz, paraeetrelerin farkedilir detfigininin yalnaz iki yénde veya yol~ riz tek yéinde olugtugu koordinat yBilerini severek elde edilebilir. Bir - boyutlu akagda, BUtUn alag paranetreleri yalnaz zanan ve bir U- zunluk (uzeklak) koordinatanan fonksiyonu olersk tanuslanabilir. Bu tek uzun- luk koordinata geneLlikle akagkanan aktagi bir borunun (disdiz olnasi gerek- rez) cerkeri gizgisi boyunce Slgllen uzoklaktar, Urnegin, bir borudaki sky genellikle bir-boyutlu olarak diginlur. Bacang, hiz ve digerlerinin deBigie~ eri boru uzunlugu boyunca olugabilir. Fakat kesitteki hethangi bir depiginin sheal edilebilecesi kabuld yapalmgtar. Gergekte, akag asia bir - boyutlu de (gildir gUnkd viekozite geperlerde hizin sifira digeesine reden olur. Seki 3.2 bir borudaki teorik "bir - boyutlu" shag ile gergok slags kargalagtarmk- tedir. Bununta beraber, gergek okga Uniform akiga gol yalan dee Srenli eonug= = 13 - Jar_genelLikle "bir-boyutlu analiz" den elde edilebilir. Bureda, verilen bir kesitteki (akaga dik) parenetrelerin ortalana doierlerinin ayn kesitteld butin skaga uygulanseat kabul yapxiar. ki - boyutlu alagda, alag paranotreleri yalmz zanen ve iki dik yer y diy stim) or «2 yonlinis cesyim yyoktur ve bu ylzden ayn skam gizgie’ gek1i, 2 yéntne dik akagkandaki bitin izlenlerde herhangi bir anda bulunabilir.’ trnegin, Uniform’ kesitli ve son ‘sur eniglikteki bif” kariads: gegen!ekag, Kénsdih gonigli8ine dik butun dizlen- Lerde ayradir. Uniform keeitli, ve sonsuz geniglikteki bir savek Uzerinden ou- yon align syn nedenle iki-boyutludur, Pratikte, geniglidhin sonsuz olmadita yrds, kanat veye covagin.cofunda akagi ski-boyutly kabu} etnek yoter]i ola- bilir. Yani, aks tek bir cizlende diginilecektir. Béylece, sonuplar uglar-. a dig-boyutlu akagi hesaba katan "ug dizeltneleri" ile deyigtirilebilir. geki 5.3 (a) da gBsteriley alag bir-yénliddr GUnk skag yalmz x yB~ inde elugur faknt slag iki-boyutludur: ginkd basing x ile haz ise y ile dex ini. ; x ¥ y (@ Paralel dizlemier ( Iraksak dizlemter~ afasindald akg arasindaki akis gekél 3.3 §ekil 3.3 (b) de taz-hem x hem de y ie detigir; basing, okam gizailert pari Tel olduju zaman yalniz x ile Fakat akan gizgilerinin egrildigt yerde hem x hen de y ile detigir. Ekaenel sinetrik alag (gergi yukarade tamanlanan anlanda iki-boyutly eBi1) daha basit olarak iki silindirik keordinatan (x ve F), kullaniinasy ile analiz edi lebi tir 2 B32 Mag TWrleri Genel olarak Laniner (katmanis) ve Turbolansli alg tirterieen sz edilebilir. Laniner ve tirbilanel: akig eyramoa: ilk gézleyen Asborne Reynolds (1085 yalands) olmgtur. Reynolds 24 dolu bir deporun besledigi bir cam boru-Grlenigtir (Bélin 5'e bakamiz). Vana ayarlénarak boru igindeki hz kUgikten byte dogeu detigtirilirse tananen farkla tic akig dlizehi olugur- 2) Kit hazards boysnan pargactklar elzgiin bir dog helinde gizik- mmoktedir. Akagkan patgaciklers boru eksenine paralel olarsk hare ket etmektedir. Su, yatay tebikalar (katnanler) holinde eknaktedir, ve bir katnandan digerine hiz degignekte faket ketnenlar arasinda ‘akagler* ada verilir. 2) Vana acuisrak akag hiza arttirsidaginds bu dizgin ¢izgiler borul- maya baglar. Alay katmenlar helinde olugmakta fokat pergecaklar katmanlar drasinda gidip geleektedir. Bu skagkanlare "gecig skigla- ra" adh verilir. 3) Atag haza daha da arttar:id:tinda, skag katmenlar halinde ekma ézel- Ligini keybeder. Bye akaglara "tUrbulanel: akaglar” enilir. Bu skaglarda herhangi bir A noktasindaki hiz, 8) boru eksenine paralel-olne Bzellitini keybetaigtir. ) hea yin hem de devjer bokamindon zenenla stirekli olarek dedignek= tedir. VrbUlanel: akag niteligi okagan ig yapreandan gélnektedir. Digtan ge- Jen etkiler ancek tirbilansl: skaga gegisi gabuklagt arebilir. Lominer skaglarda kayna gerilnesinin =u 9u/ay — opitligi dle ve- rilmsi nedeniyle bu skiglarin matenatiksel gizimlers gergede uygun olerek el= de edilebilir. Tirbilanela skiglaran matenatiieel céziimlerini bulnak, gercete yoksss sonuglar ele etmek cok zaman ankaneizdax. Géztmler, biyik digide deney- S01 soruglardan yararlaraak yoluyla elde edilebilir. Bir ekagan turd Reynolds eayasa (Re) ile saptenabilir. pus a " v fe £ slags nitelendiren karakteristik uzunluk boyutuiur. Borulsrdaki skiglerde, 2 yerine boru gap: d slanir. Re €2000 igin Jeniner akag 2000 < Re <3000 igin gegig bilgest slags Re >3000 igin tirbilanela skis oBrolebilin. us - 3.3.3, Debi ve ortalana H1z Aeag igindeki belirli bir kesStten birin zamanda gegen skaskan mik~ debi binke zaran- terane debi och verilir. “Sslagtiralener skagkenlar hal ke hscassal d= de gocen akigkan hecni olarak taranlonar. Gergokte bu Boyt bigir. Silagtaralebitir akiglarda deha gok kitle yo da otarlak debisi kulla- malar. Belipli bir kesitten birim zananda gegen akagkon kitleot veya agar- ag. olerek teninlanir ve bir-boyutlu slaglarda hacimss] debinin yoguntulk Je elde edilebilirler. yada Gegil etarlaide gerpim i Debiys bulebilnek gin, hazan kesit boyurea éafalimim bilosk gerekir. Seki 3.4 deki hiz dafilimina dre debi, mmr aa suaa eo olecektar geleli 3-8 Protilte, Srvegin horwlerdaki akigta oldutu gibi, geperlerde stirtin- a safir olen haz geperlerden uzeklagtakga biiyinekte ve bly- eat erine farkli deijerler elmakta- rece her kesit igindekd haz bir noktadan it dir. Atagan tan olarak belitlenebilnes} igin her ippitjin ayrt ey=2 Ancelen- 1 fakat bu biydk giglikler yarataceandan, yaklagik bir yénten esitin her noktasinda ays olen ve gergek debiys_saglayan bir na haz kesitle a7p2- resi gorokd heullenaiar- haya ortalens haz (U).tanamlanar. Debi ise ortal rake bulunabilic~ atau 6.5) (.A)ve (6.5) den ortalana haz epitlitiy ede eaitirs- ie - 5.0 Stipek 148 SUrekLiLik Derkleni, gergekte,kiitlenin Skim [Ikesinin bir mate- watikeel tenimidar. 1k dace genel tonsa dighnesk isin, Seki] 3.5 © bave~ , akagkan igindeki belirli bir bélgeyi gSzlem altins slalin ve radde bu bélgede hem yaratalned:gandan hen de yok edilneditinde Bilgeye giren _ ebigeyt terkeden _ Rblgede biriken kitlesel debi = katteset debi 7 kltlesel debi =~ ~ =~ — ~ — ‘Baigey! terkeden beanie oie akogkan kitlesi Seki 3.5 Eder akag daint ise (yani, 2ananla degigneyen) bblgede biriken kutlesel de- bi eafirdir. BBylece tamm gu gekle dénugtr! Bélgeye Giren kitlesel debi = —_~Bélgeyi terkeden Kiitlesel debi bs boYants, Grerinde Sneski hiz,dedigini olnayan yeterince (ghk kesit- J bir akam Uibine uygulanabilir. Akam tobtndn bir As’ uaunluguw B ve C esit dizlenleri arasinde diginelin. (Seki 3.6) Burads, 6s ~dyle kigtke ‘turki bu uzunluk boyunea BA kesit alamndaki herhangi bir degigim shal edilebilir. Béylece, alaghanan sUrekli oldujunu kabul edorsek bu kgik’ akan {ibd pargasinda bulunan okagkan hace (AA) ds kadordar. (Gurada tanaala- nan kesitin, uzunluja dik oldujunu tekrar hatarlanalayaz) Ejer baglangig olarak 8 ve C dizlenleri srasindaki akagkan Kigik bir Ot zazen erelaganda © izleninden gegerse, C den gegen akighsn hacat oram, (A) As / At veys Limitte (AA) ds/dt olur. Fakat ds/at (yeni, u) dogrusal hzdir ve baylece hacimeal sag debiei (A) u geklindedir. Bir hacai hesaplarken, bir uzunluk, bu uzunluga dik bir. kea{tin alam ile gerpilmalidis. Neticede, hecinsal akg debjsini heseplonsk igin (genellikle debi diye adlandirilar ve Q senbolé Ale gfstenstin) hay kerdinine dile hin kasit alam ile ganna tnaliche 17. AA kesit Saueet 3 , geKdd 3.6 Kitlesel akig «94 19e debi dle yoluntojun garpim goklinde veriLir. Mesit alan. AA; olan belirli bir olan tabi parcasina giren akagkanin watlosel debisi (4A) vy diz. Burada, uy akigkanan hazim ve p) aktgka- ran yotunluijunu gsternektedit. Daint slag icin, akam tibil iginde kutle bi riknesi yoktur. By yieden, ayn kitle birim zaranda bitin tUp kesitlerin den gegnelidir. Neticede, (Oy) Uy 2 oy CAR) uy = ewabit (5.6) elde.edilir. Bitin alam tupleré igin ise Derk: 3.6 5 Tu GA + cabit on baguntisi vernek zere integre edilebilir. Bureds, u, AA elemansel slena~ a heryerde diktir. Eger p ve u bittin kesit Uzerinde sabit ise denklem, pus sabit G.8) olurs Sebit yojuniukiu bir slagkan igin’stirekLilike denklemis Jug A sabit AG = sabit Geldings yaztlobilin. Bureda, G ortalane haz gBstermektedir. Denk. 3.6 dan girdlecegi gibi bir slam tUbi boyunca sikagtars.anaz, bir alaghanin akaginda, u GA = oabittir ve bu yizden GA kevit elem, 322 tasken Miz artar. Gu gexgek,daink skagtaké olan gizgileri ile olugturulan geelin bir kiss} yorumufa yol aget: skis ¢izailerinin gok yalan olduju yer lerde hiz yaksektir fekat aym slain gizgilerinin daha genig olarak bulundu ‘gu yerlerde ise mz daha digiktin. Burunta beraber, bu sorug sikigtiralsbilichaz potenslyeli, vorteks ve = 128 j-tskanlaran’okagina hetzanan wygulanaaz. SOrekiilik ilkesi burade bir sham tibindeki daiat alaga uygulenmg olmasina ramen dite gekillerde de tanimlensbilir. 6 bagantaler, ber ne zaman isteniree, kitlenin selamran gsi) ikesinden gakartalebilir. ‘Akagkanlar kinesatitindeki diger Konulér (rnegin, skam forkeiyonu, jirkilaeyon) B6l0n 9 da anlatalecektar. - « INEK PROBLEM 3.2 ) a a ~My ® o,- Sekilde GBeteriléigi gibi gapi (1). de 50 om den (2) de 30 cm ye dare. ln bir borudan su skmektedsr. (2) den sonra boru iki kole ayraimak- tadir. Su, 15 of gapla (3) de ve 25 om gopla (4) de bogalnektadar. Soyet (1) deki hiz.1,5'a/s ve (4) deki tz 3,0 a/s ise, (3) ve (4) ‘deki debiler ve (2) ve (3) deki hazlar ne olacaktar? te Streldi1sk donkleninden a uy vee” 2 yenhar. = +O‘ bamntasanden Ay uy = AS uy + Ag Oy = 258 0 fs Qs 2 of y= on? x15 Dee ae ee clus we 9,5 up 245°C ° 0,3 uy = 4166 we 4,166 we a, 97 ay was? 5s E (os) uy = 0,318 ws batunue. NEN. PROBLEN 3. cmon have sits ns yenms gaz o mH ekildeki peralel Kenarla.boru sisteninds yanma oluyorken yalat pis lartotet giriginin etktes incelermektedir. Hava kitle debieinin ya~ kat Kitle debisine orafa 30 ve yaneadsn Sriele, heva yogunlugu 0,80 ko/n? dix. Yarmadan nceki ve sonraki fuzlar sxrasiyle 300 a/s ve 500 w/s dir. Yarmadan sonraki gazin yoguntuturu (gazin ivae ve Kit= de debisindeki detigimini giztnine slarak) hesaplayamz.=u <0 Gekildeld buhar turbin’ dizeninds o,= 10 ka/n® , py = 0,15 ka/a, com 05 = 1000 ka/n? vo eistonin Kite debisi & = 10000 kg/sa olarak bulunmugtur. Eger buharan hiza 30 m/s ve suyun haz 1,5 n/s ile ilgilisir. 1 Spe By) 90 atu Surek1i3k eenicleminden PUA, = Pptlghy = 5 Us Ay = yerular. u, £ uy alanis vo verilen deerles yerine konuzea 100 79 sft esis. a. ie ne aoe sxbntsanen oo wa soy 5 yaa M2 0p = 04696 kas aay | yeruhe. & ovomra0 yy: mex go 3.8 (Loe 7 ost 4 (10000 / 3600/2 * og CT 4 (ao090/3600. 5/2 eee soe» {inex 5 x= 3.5 Bernoulli Denkcleni Bir akigkanun hizi genel olarak akag yéniinde bile bir noktadan diger bir noktaya degigir. Newton'uh Girine! Kanununa gire, bir hiz dedignes bir huvvet fe Lfpkili oldujundan, olaghan basanes da noktadan noktays deGige=2 cet. Bu depigneler arasindaki bofants, bir skaglan porgnexbine Howton! een SCE taanor oeyars oo " fen re nts nvm cite) ees er, et ee aes ye {htive etmektedir ve bu yiizden skagkan siirek- felenan Gok sayada nolektliers kan st Shrapinan Kereter.etaehir OzelJiOi meveut durumdndsr, Aragon perceosth igik kesitii bir alan tibi kxssira Kapeayecak: geiciide cept leistit (sete 1 ve metkezi skim gizgisine dik- 3.7 ye baamz). Elenanin uglars dizlendis ° tir fokot herheng! bir geonetrik gekilde olabilir. (ortAWBN a eran inti 7A See aA sprkb SS a 7 wae forks > oust 3.7 ogunden olaydaki Kuwetler, bikin eleson gevresindsld.scagkanin |G sektadsrlar. Viskorite, ylrey oe leer reakatyonlar nedeniyle = tk olduty vareay~ vesies eye bel penile oa see eee maaan, Hyatl ee Cae eee metierin tial eiesteck ae cumseet er gg cn ela werwyns yon et ee mt ve here + wa yrande sae ib BON) ‘ eset Seoernineii9h Stel ed . a Aesang, haz ve diterleri genellikle © ile degigecektir faket okag ae ats topiramate. te ucuntuiy cok Kighk oldufunden slaw daimi oldugundan belir} bir Forksi- sfumten, arden akan (Ob) SGin, hesbir debisken yalniz = nin Ei fe =~ yonu olarak éle alanabilir. Elenanan Ust-alam ucunda, beeing p dir ve elt-skan ucunds p+Ap dirs (Ap negatif olabitir). Elenanan kenarlerinda, besing uzunluk bo/unea deg gir foket bir ortalana p +k Op dejers varsayalabiliz. Gurada, k birden kik uk cayadar. Kesit alaninin A eldugu Ustalam ucundaki basing, sag yéniin= o elonan Uzérine bir pA kuvvet! uyguler. Kecit elanmn A +4A oldugu alt akan ucundaki basing, kareat yéinde eleman Gzerine bir (p +p) (0 #0) kuv- vetine neden olur. Elesanin kenarlarindski besanein olugturdugy kuwetler de slag y8- ling? bir bilegene sahiptir. Herhangi bir yéndeki kuwet, basing ve 9 yéne dik Szdigim alananan garpims ile verildigindens elenan kenarlari‘daki ba ‘sancan uyguladaga net alt-olan ekeenel kuvvets (p + k dp) AA dogerindedis Glink OA alg yéntine dike pot alendir. Elesanan W etarlagi, pg AAs © epittir(ikined nertet ‘90k miktarlar itmal edilmigtir) ve hareket yénndekt bélegens = 99 Abs cosé dar. Burada, p ckagkanin yogunlujums ve"s hareket: yoni ve Gigey arasindald agays gisterneltedie. Béylece, viskorite ve dider uvvet- er yok iken olag ySndnds ele fen olan k= n Uzerire otkiyen, teplam kuwet, bp A ~ (po 40p) (A +8) + (p + kp) BA = 9g ABD coed geklindedir. Ikines mertebeden kUgik siktarlar iimal edilirse, by ifades “Rap -p9 A Ae cond 6.9) olur. Elenen Kitleai sabit eldugundan by net Kuvvet: Newton"un Lianct Ke fununa gre, Kitle ile kuvvetin yénindeki imenin garpimne epit blur. Yani, pAAS.p(du/dt) dir. as cos® = Az olarak yazabiliriz. Burada 2 uygun bir yetey referane dizleninin yukerasandski yokeckligi gietermele tedir ve fz, elenanan bér ueundsn digjer ucuna olan saviyesindeld dedigne- dir. Béylece, - Rap -pa haz du Abs — ae yarlar. pA As ile bilerek ve As —e 0 ike Léniti starak 1 op gu we —2,4..- Bae ae ea ie 6.10) elde edilir. Ivmenin ifadesindenBae au a at olduju bilingektedir. Fakat daint siag igin, lokal ive au/2¢ Biylece, du/dt = u (du/ds) olur (Kaen) tUrevin yerini tam tirey elnmaktadsr ink bu akam tabi igin u yalnaz @ nin bir forksiyonudur). Neticedes i eee : Das peoeeeey oa aie ranaera bagantaer elde edilir. Gu bafintx genellikle "Euler denkleni" olarak bi- Linic. P sabit ya da p nin bilinen bir fonkstyoru olnadakea, bu denklon 2 ye gire tan olarak integre edilesez. Sununia beraber, sabit yoguntuklu bir akigian igin, integrasyon somcu 5 abit G2) abit 6.0) oto bulurue. Horikt gekildeki sorug "Bernoulli denkleni” olarak bilinir. Z miktari keyft gokilde segilen bir yatay dlzlenin Uzerindeki yik- sekligi qistersektedir. Bu dizlem seviyesi Grenli dedildir. Umnegin, seviye bir metre daha yiksetle harelet ettinilinee,, diginillen skim tii igin bitin 2 deterleri bir metre azelacok ve biylece Denk. 3.13 deki Og miktaran top- ana gene sabit olacaktar. Akagan daini kabul ediléigi unutulsamalsdirs song aii olnayan harekete uygulananai- Bundan bagka, Linitte, digindlen t6bin keait lan effire gicér ve tip tek bir skam cizgisi olur. BBylece, tg teri- rnin toplaen tok bir akan gizgisi boyunca ssbittir fakat genellikle hen Denk. 3.12 hen de Derk. 3-15 in sa terafundikd Sabit, debigik alam gizgileri igin dejigik deterlere sahiptir. Bitiin clam gizgilerinin aya basing, haz ve yik~ sekdik gartlarindan basledaia (veya gegtigi) Sze) duruslards, birkag alam Gizgist igin sabitler glphesiz egittir Faket ekagkan hareketinin herbir 6r- regi bu gartlara yerine getinnez. Usetleyecek olursak, fernoulli denkleninin uygulandsgi gartler gum lerdart 1) Akagken eur tinnesiz (yapagnaz) ve sabit yoouniuclu olnatidir. b) Alag daint olnalsdr. = 155 ) Bagants, genellikle yal tek bir‘elam gizgisi igin ve akag yénin de wygulanirea gegerlidir. Tynmettes Bt sistent> herhonai bir verinde serbest bir vilzey versa, sivalarin durumrw aga! sak icin, enk.5-13 genelikle en uygun begantaesr- Yoountuk debignelerinin nen]! olmadii durunlardski qazlara da bu cenilen uygulansbilir. Béylece Oenk.5.12 baza avantaflara sshiptir. Denkesin basit~ Legticilnis bir gekli, yogunlugu dnemli derecede deGigneyen gazlern durumuna eciklomak igin niinkindtir glnkd gazleran yogunlugu Kigiktir, alagtaki bir nok- tadan diger noktsya olan 2 degerindold de¥jigno, Denk.3.12 deci p/o terini ile korgalagtars]datanda kolaylikla iheal edilebilir. Béylece, 2 terini Gneslt bir hata olmekeizin keldaralabilir. Neticede derkles, Guy Denk.3.12 den grildigid gibi, ug biytkailgin (niceligin) tor tir, Netice olarak, gyri biyileldkler aralarinda debigtirilebilir olmaladar. © Tkines terim.(u / 2) alaghanin birie kUtlesinin kinetik enerjisini veya daha asses olarak Klick bir skagkan elenaranin kinetik ereijisinin elenan kitlesi- re orensm gisternektedir. Usined teri (gz) de enersi/bitle yi gistersektedts vo skagkam refe~ rans seviyesindsn 2 yikeeklifine getienek icin alagkenan birim kitlesine ve- len enerjiye kargilik gelit. Bu enerJi skagksnan birim kltlesinin yergekind erorjist olarak cugUndlebitin. Bagka bir deyigle, akagkanan z yoksekdiginden digtugiinds yapacegi ig yetenedidir . Benzer olarek, p/o terini de akigkanin birin kitesinin basznct rnedeniyle yapacags ig yetenetini gBsternektedir. Denk.5.9 dan girdlecegi gibi. elenana etllyen net kuwete "basing kuwetleri" nin ketalne orant, hareket yétiénde -A Ap dir. Bu ylzden, elenen bir be uzcklatianda hareket oderken (yani, basirein p oldugu bir ooktaden besinein p + Ap oldudo bir noktaya) elemon iizerine bis kur vet terafundan yepatan ig (-A Op) ds ile verilir. Fakat elenanan Kitle-= 6 - ei pA As dir-ve blylece akigkanan birin kitlesi igin kuwet tarafandan ya- palen ig, -h bp be /p RAS =~ Bp/p olue. Eger elenan basincan p, oldu bir noktadan.p, oldugu ditier bir nokta ya hereket ederge, akagkanan Birim kltlesi icin basing kuvvetleri terafandan yoprlen ig g/'-22s yanip sabitserp(Py ~ Pp) olarak verilir. 80 yizdeny Bernoulli denidenindeki p/o terini, skagkan basinein p oldugu bir noktedan besincin safis oldu diger bir noltaya hereket ettitinde, basing kuvvetlert terefindan birin ekagkan Kitles! dzerinde yopiian ige kargalak gelic. Notice lag igi" veya "yerdetigtirae igi" olarak bilinir. olerak, bo {geklinde gz antine alanares géyle yorunlenabilir : Verilen (1) ve (2) , Konunle) th aresandaki exkagtatilnaz ideo) bir skigkansn daint skaganda, Birim KUL. gin Kinet ik enerji artnees busing kivvotleri ve yergekiat kuvvetlert tarefan dan birim kiitle icin ekagkan Uzerinde yepzien ige egittir. " Boylece, p/p 5 u2/2 ve ge terinierinin herbirs ererji/kitleyi obster- soktedis, Difer bir durunda, Derk. 3.13 tn herbir terini onerji/ agarlak'2 Seoteris ve [M2 / 72] ¢ [MLZ 12] =[L] boyut Forwilure eahtptir. Bu 7 nedente Derk. 3.13 deki nicelikler genellikle sarssayla "basang ylksek]igt 5 Cheya statsh ycecKise)", thar yOkeotdigs (veya dinatk yokoeKLik", "ebpr- ye yousidips (veya geowetsik yikeekLik)* ve bunlsran: toplam"toplen yOk- i tanumlanarler. Denk. 3.14 deks hesbir term enersi/hectin sek soklik" oles Lindedir. p/p nieoligi bazen yanlig gekilde ledilncktedir. Burunta beraber, skagkan, sukagtaraldiginds (okagkan kolaylak- ae sikigtaralabilir clsayd: bile) slagkara verilen elastik enerji ile yepa- saing enerjisi olarak ifade ocak nighir geye sahip debildic. Cengekte akigken "basing ener sis hip bile depitéir (Genedin, kinetik ererSiye sahip oldu gibi). Bir Hetne tayagi, Kb koerak arasinda enerji iletir Ginkt kayag gertlne altandachrs cnerji Wetins, tayag haroketi yénine kargat yéndedir(Sekil 3.0 e bskamz) 37 Boylece, eneriiyi kayag bayunen tagimyar diye kabut ir. Bunun gibi, ok agakge anlomoiz~ : gerilne (basing) altindalei bir akagkan, enerjiyi mubkkak ‘hin cleakzin sletebilir. Genoullt dvklenindeks terior, stagkanin rim kitlesinde depolenen ener iyi dei fakat akagken miktaranca {leti- en toplés mekanikse] enerjiyi gioternektedir. 7" Pane Prosten 3.5 Bix ay har 31 75 mn gaprndaks (1) noktasandan 9 a/e Lik bir hazle de Sey olarak yukariya dogeu aleaktadir, Surttinneyi shmal ederek ve hl ine kesitinin bozuimayacadim kabul ederek (2) den 3 m yukeradaki (2) oktasanda hiznenin gapa ne olacsktar? ste fe > —@ 3m ft —0 SorekdSkten + Ay wy = Ry Up © (2) ve (2) araeanda Bésnoullé Derkdent uygutena a 2 qth vas? 25 25 e ( 4 Gj taper an 8 yarilar. Begerler yerine korurea, uy 4,7 o/s bulunur. (1) den {y= UL am elde edilic.= we. CORNER PROBLEM 3. Géps (1) de dy = 10 an den gaps (2) do dp = 5 mm ye deralan gekiloe~ iki dizenden su sknaktadir. Boru yatay ise, (1) doki euyun haz 25 n/a sken (1) ve (2) arasandaki basing ferkanx bulunz. Yatey cyinateaekt piston gaps 30 am. oldujuna gBre strtlmeys ve kale bag: tn piéton alanina shnal ederek bitin piston yOzeyine gelen kivets hesapleysnsz. a (1) ve (2) arocanda Berroolht derklent yezalar50 2 a Fe, 2 °9 oo 29 2.2 mush, | e289 sopekastikten uy = Safa, dy = 10m, dy = 5 am korwlursa uy = 20 ls bulunurs 19,11 w ay yuksokligi elde editic~ pa 9,81 = 19 - 187,4 kPa Piatona gelen kuvvet = (Pp, ~ Pp) x piston alam 167469 x 0000706 2 152,36 our. Gioterges besine: -70 MPa olen bir Kepala tanke atnosfore agak bir epodan su aknaktadir. Depodaki su seviyesi tanktaki ou seviyesinden 6 m yukarida oldujuna gire tarka hesen girigteki suyun hiziny bulue uz. Sbrtiinne kaybin. iheal ediniz. cue o 6m S a Depo ve tank su seviyelerinde (1) ve (2) noktalerim segelim. (2) oktasindaks stergee basinen py dir. (2) ye (2) avasinds Bernoulli Denklent uygulonrsa, ae 2 ey 2p yaraae. 9 29 Oy = Pytg? Oy” alaniras 2 “2 ~ te a °9 =70000 “ we 13,62 wy 9,91 x 10 uy © 16,05 w/e buluru10 - DRNEK PROBLEM 3.8 o @ “tat Ten [ee fistten girinugd gekildelt gibi olan bir agak kenalda su 1,2 W/s haz La akmaktadar. Suyun gelig yikackligi 1,2 m oldajune gire daralen feositteks aininus eu yaksekLigs (y) ne kadardar? (2) ve (2) araszn- aki kayaplar itmal edilecektir. goat Yuzeyde basing atnosferik oldutundan Pypq = 0 elanir ve Gernoullt Dericlenk (1)-ve (2) aresinda yazalarsa, e 2 2 Fh Grae uy =z wvs 2p e dam 22 #y . dederleni-yerine konurss * 2 2 a2) a sl xy + a 9,81 x 1,2 + ulunur, Sureklilik dericleminden, Ayyy = Any Byzyuy = By 8 06 ayy ye 8) =0,9 m5 252 8 u, = 142 w/a deterleri yerine konursa, 2,16 an Boy elds edilir, (IT) bagantisi (1) de yerine Konurssy 9,81 y° ~ 12,09 y? + 2,55 = 0 olur. By denklenin géztintinden en uygun deter olarak =a - y= 3,06 elim. ENE PROBLEM 3.9 [Atnosfere agik alt-depaya bajlontals bir pompanan enme borusu yate) Ie sing = -i- olacat gokilge finiidir ve borudaki swyun fact 1,8 ave dir. Poopadsel gBstergey besinc: -70 KPa ice kullemlack bot un wounlugjs pe Kader olmalidir? Sictemeys shasl ediniz ve alt epodeki auyun durgun oldugunu varsayanaz. uz = 5 u, = 0 slmrea 2 Po oo 9 yerilar, Deterler yerine korursa 2 | 708 ae 3 8a x I 2x 9,81 L319 0 bulunur.1a. 3.6 Biz Alagkanin Daisf Nag Gene! Enerji Denklent Bir akagkan elenanina Netton‘un Ikines Hareket Kenununun wygulanm=- 2, aleaghanin basinet, hizi ve yikeeleligini gb fetecek gekilde integre edt ebilecek olan Deri.3.11 4 ortaya gikarir. Hatarlanacagy gibi. bu sonug. ‘aralarinda akagkands viskoz Kuwetlerin olmadaga vereayamada yapiléada Dirkag sinirloneys kanudur. Surunla birlikte, birgok érneklerde viskoz huvvetler Gnenlidir. Bundan bagka, skagkana veya akagkandan enerji trens~ ferleri olugabilir. Su durunlar, Termodinanigin Brine’ Kenurundan gakar~ talon genel bir anerji denklen sayesinde sraptarilabilir. 3.6.1. Tennodinanidiin diréees Kenunu Nileleer Reaksiyonlaran yoklugunda, bilimin ssl dzelliklerinden bi- 14 eneijinin yaratilamyacat veya yok edileneyeceDidir. Termdinanitin Birinci Kanunu, bu slkoyi giyle tama Herhang! bir Kitle sisteai (yani, herhangi bir belirl{ ve detigneyen rnadde toplulugu) igin sistene verslen net roi, ig yapilinken aieteni terke on bUtun enerji ile sisten ererjioindeki:artzanin toplamna egittir. Veya cebizcel terirlerle, oe + aw G5) ‘gekdinde taminlams. Burada, E sistenin enerjieini, At sistene verilen xe1- ya ve AM, BE designe edie olugurken sistom tarafindan yapalan igi géctormek- Sistonin ererji igerigi (yeguen) giyledir: a) Bir sireklilik olarak digindlen maddeye mal editen ererii + yani, nnaddenin hareketiyle ilg11i kinetik enerji ve dig kuwetler sahasinda mad~ enin Konunu ile ilgili potansiyel enerji. Potansiyel enerji, genellskle yergekini enerjisidir, fokat elektrik veya magetik enerji de olabilir. (Ig-noleWilsel kuvvetlerden dofasina ration, serbeat yiizey enerjiet ve oldstik enerji de bu einifa oirebilir.) ) Ig enerji + Bu, bireysel wolekill ve atanleran kinetik ve poten siyel enerJilerini bulundurur ve gonellikle sicaklak ve Yolunlugun bir Fonk= siyonudur. Sununla beraber etkenne! (ideal) bir gaz igin, molekiiller ra- sindaki gekne kuvvetlerinden dotin potansiyel enerji exfir kabul edilir ve bu yladen ig enerji yalmiz axceldatan bir fonksiyonu olur. Herhangi bir du~ runda, ig enerji yalmz sistent olugturan saddenin ig durueune boglidir ve koordinat ekeenteri telama gire bir bitin olarak eistenin konumuna veya = us - hnizina bagla degitdte. Aaagkanlarin skxgina wygulandsG: gibi; Tersodinamigjin Birinci Kanunu, olugan deiigike ener ji ig ¢: Be -2 Daint Akag Enerji Oenkleninin Tireti mess Seki 3.9 da gisterildig’ gibi sistem igindeki'bir skagkenan daint ‘iagam duginelin. Tex geklindeki onerji oirekli clarek bu aygita verilir ve aygut tarafandan nekaniksel ig, éenegin dénen bir gaft sayesinde, yeprlir. -——_2,, as Daimi bir Has, atin otdugu | sae avy aygit rd Sateist "9 Gikist Ale ith zy seks 3.9 Dizen, bir bubsr mokinasi veya bir tirbin alabilir, Bitin gartlarin daint olduju varsayalar, Yani asi sabit bir oranda verilmoktedir ve gaft igi sa. Dit oranda seydana gelnektediF. Birim zmanda gizen alagkoran Kiitlesi sobit- tur ve binia zananda terkedilen Kitley agittir. Alagkan, p, baoiner ve uy, huniyla ortalan yoksellsgin 2, oldugu bir yerde gizer ve p, basine1 ve uu hazayla ortalana yikeckiigin 2» oldugu yerde terkedor. Alagkan, girigten galaga hareket ederken, akigkamin dzellikleri ge nellikle bir noktadan diger nottaya dedigir. Bununla beraber, aygat iginde- ket bitin noktalar iin akagkamn durumy zaman ile defjignez. 4 Dikkatinizi, orijinal olarak aygitan kendiss ile A (gitigte) ve C (gulagta) dizlesleri tarafandan simrlandirsien skagkan yxtirane verelim. Kasa bir At zaman sraliganden sonra, bu:akigken ileriye dediru hareket eder ve biylece aygitin kendiei, 8 girig dizleni ve O eakig diizlesi terafindan simrlanmaktadir. Bu zanan araligi ecnasinda bir tm elenanse) kitlesi (ori-va = 1s - inal olarek A ve 6 dizlemleri srasanda) aygata girer ve sureklilik ilkest- van fags 1 i yarta 9} to sam f Coy = 01) +P (uf = uf) + 9 (ay - 2} + AW" «wy dnpnyAy Bey ve gre bir Am kitlesi de C ve 0 dizlemleri eresandskt bSlgeyi doldureeak gekilde terkeder. Elenanlar, 8zellikleri Uniform olacek gekilde yeterinee caer _ rr oyAy 85, Ae O olewjundan, an ile bole yep.lirsa, eigik vareayalnaktedir, Girigtels eleman, Om e; (burada ¢ birin kotle eres igin Sg enerfiyi gBstermektedir) 1g enerjisine, —j- Am UP Kinetik enersiei- on PA re wee ad boot a re ve Ange, ejarlik enerjisine sshiptin. (Gureda elektrik, kinyesel, nikle- Dt gle = up #79 y= 2) + Tr Nova cordent y0zey enerSioinin dolgeelers, rinowe olananigtar). Ber oa vreuttn atigan tear} (ant Bve © srsinde) toplom € Sse A ve axes Suu atapanan erurjiel © + (e+ foul of) oleate. 9 (of op +b Bu akagkan 8 ve D araoindaki konuna haréket ettikten sonrakt enerJi- Pel ae 2 + o2,) - 12 Bs aq) - (py 0) + bids gaye ey - 0, +0 (6.6) iy B ve € arasindaki skighanin enerjisi ile C ve D exasandaki akagkaran ame ener jioi toplonina egittir. Diger bir deyigle, toplam enorji Burade, q birin kitle icin akigkana vesilen asaya ve w" birim Kitle gin skagkan tarafandan yopilen gaft igink qisternektedir, 3.16 bagantzs: Pete Cog eke uk + at its Netice lars, sks yainiranaléh~ 1 enersideki erin: 1 2 12 7 " [exes bdsm i}-[er mye ee] =m {0 ‘bu sym zanan reli boyunca, bir 49 262 miktara sistene verilnek- te ve bir AN’ 4g miktera okighan tarafandan, Seneiin dinen bir gaftta, ye palmaktodir. (Akagken, gevresinden dche yikeek bir sicaklakte oldu zaan ei skagkanden gevreye transfer olecsk ve biylece A negatif olecsktar. pyna zamenda, efor 1g slaghan lirerinde, Srnepin bir pores tarafandan, yapi- larsa AW! negatif olacektar.) Gununta beraber, ¢W' igi okasken tarefandan - yopalen tek ig deiildir. A ve C aresandski korumundan 8 ve D arasindski ko- rnomuna hareket ettiGinde;, skagkan basing kuwetlerine karga 49 yapar. Kesit flananan Ay oldugu gukagta, igtnlen skagkan gakag Onindeks Boigede bir Herhangi bir bBlgedeki daimi slagts biris Kitle igin skrguana verslen aoa birin kitle igin alagkan torafindan yoprlan gaft igi ile birim kitle i tin akag Sginde, kinétile enerjide, egirlile enerJisinde ve ig eneriideki art- rmanin toplamna sittin. 1 gli dy pb ag - wd +9, -2)} ur. Termodinenigin Sirires Kenininden aye olerale, sonucun agate var~ soprnler Grerine dayardasiiéigs hatiramatydir (2) flag dsint ve ti kiédir, yank dugindlen bélgeye giren tutlese) Gebi DBlgeyi torkeden Kitlesel debiye egittir ve higbiri zazan se defigner. (2) 1 ve 2 olnig ve gakig kesitleri sresindaki herhangi bir nokteds- ke gartlar zeman ile designee, (3) Iai ve gatt igi akagkona veya alagkandan sabit bir oranda trans for edilic. (4) Live 2 ginig ve gilag kevitlerindeli biyileldiler UntForedur. yy kuveti olugturur. At Kise zanan aralagi boyunen skagkan eieteninin 5) Elektirile, magnetizea, ylzey gerilmesi veya nileleor reaksiyon ty ucu C don 0 ye bir Ae, uzaklagi kader.hareket eder. Cakagtaki eavwot redeniyle ener)i yoktur. bir ply Bey deQerinde 4p yopar. Gener olarak, otrigteks pyA, Kuvvett ‘ger bu olaylardan herhangi biri redeniyle enerji bulundurulursa, wygun ek -pyhy, A, Sein yopar- (Ekei igareti ortaya qukar cUnkd skagkan yatira terinber denklenlerde gSztkecektir. 0s Tandan seydana getirilen pA, kuweti, go, yerdedigtirnesine kergxt Girig ve giaig arasindaks alag geklinin ayrintulars hekkands ‘varsay in yondedir.) Bu nedenle, igindlen skagkan tarafinden yepilon toplom 35 lar ve giris He gilag arasinds surtiimenin varligi veya yoklugu haldands varsayan yapaleamgtir. |. ve 2) varsayamlarinin eimelanalers protikte AW! + pp Ay 88, birar hafifletilir. Benzer mA 8% sactlarin yeniden periyodi olarak yapaldads o1- Peer steecreircat marty bir gevrinde Galgalamelere izin verilebiliz. Bu, sabit haz ve torkta= 106 - gelagen skin makinalarinda olur. Hareket eden karatlar veya makina piston- Jerinan cevresindeki akig, tananen daini olugten Stays devirlidir. Diger bir nantes Geyigle, akiskanin herhangi bir ézel noktesindski garter, belirli bir fre~ xeanata dizgiin olacak bir gekilde zaman ile deQigir. Biyle bir durunda, denk- len, bir devir pertyodundan cake uzun bir zananda ortalanast alanan nicelik- See eee ee Py > P, a we Po ° 2 ‘7o0000 = «on00 erin dagertenini ilgilendirecel gekilde wygulanabilic. Pratikte, (4) dct vareayam BUtinlyle yerine getirilener, GUrkD vis~ oz kuvwatler hizin kata bir exnards (geperde) hazla exfara dignesine neden olurlar, Ternodinanik Szelliklerde her nasilea keoit boyunca depigebilir. de Uygun dizeltne faktirleri (Brnegin, a kinetik enerji dizeltre Faktird) or~ 850 2 taya gikabilir. Sumunla beraber, hz ve diger niceliklerin ortalana deger~ Lerinin kullanigs. normal olarak yeterince fesses sonuglar verir. 5 viejer $613 2 1026” te Jb oQW= 880 x 8 x 107% 782,6 Bir santrifij ponpamn deneyinde quiagtaki (basra) gisterges besin- ‘ca 700 KPa ve girigtekt (enme) gistergeg basiricr 80 KPa dar. Basing N2°5521,6 Wate = 5,3 ka bulurer. gbstergeglerinin merkezleri ayna seviyededir. Emme borusurin capt 7 em ve tasra borusunun gapt ee 5 en dir. Emme ve bona sym sevi- yededir. Saijal yogunlugu 0,85 olen ya 8 1t/s 1ik bie debi te pom palarmaktadis, Iglenin adyabetik oldajunu ve herhangi bir ig eneré deBignesinin oleadsgam kabul ederek panpaya verilecek oUcl hesaple 3.6.3 Kinatik Ener js Oizel tne Faktori Aaghanlar dinaniginde birgok problemi atagtxéarkeny akigan enelLik- 1e "is-boyutlu" olduju varsayalar. BULUn slagkarin, keaitindeki hiz1 Unie Form olen tek bir biyUK ekam tibii iginde bulunduyy digUnUlUr. BBylece, bi yamaz. rin Kitle igi kinetik enebji deters i / 2 olarak heseplenit. turada, 7 wo toplan 0 debisinin akig kesit alan ile béldnmesi sorucurda ortaya,g:kan zon ortalana haza gisternektedir. By ortalana hizin kullanigandeki durumu te mmanen saglayan bagants, Enme (1) kesiti eS eo Basna (2) kesiti olsun. - : (a) = 2a) ee yt 2, 1, perji derkteni W= (2 +—2) - (Ly hy Energi denklem m 5 gekinde géstorilebitic: Burada, m Kutleyi, u kigie bir akan tobtndn kisa bir uzunlugundakei skagkan hazins’, G biitdn akig kesitindeti ortelane hizi (= L(mw/E a) gisternektedir. SurelAilik denkeleninden + Bu bagints, "yalnz bitin Ayu Atty = lar egit obduty Zona soglanar. Fakal 1%) = Agi #0 a a it Aa pratikte viskozitenin etkisi nedeniyle bi duruna asia ulagilonaz. Airin vy 2 Es 2018 avs katlenin kinetik ererjisini heseplanakeigin ortalana h171 fa lonyyta gért A Fox)? den yenilna egagideki gekilde tehnin edi lebilir @ Butun kesit. yerine, Uzerinde v mzinan Sneali dedisininin alnevece- Di yeterince Kugik bir AA alana elanan dliginelia. Bu kigile elenseden ge igen debs 3A dir ve Klitlesei debi ou /A olur, Bicim zaman icinde elenan-