TMH

BETON NUMUNES ALMA

Tmer AKAKIN(*)

Taze betonun kalitesi numune alnarak belirlenir.

Bu numunelerin, antiyede dklen betonun birebir rnei olduu, onun kalitesini temsil ettii varsaylr; bu nedenle numune alm ve korunmas,
kesinlikle ilgili standartlara uygun olmaldr.
Numunenin antiyede dklen betona gre ktlesi
az, yzeyi fazla olduundan, antiyedeki betona
gre daha ok nem ve s kaybna urar. antiyede
dklen betonlara ortalama 7 gn bakm (kr)
yaplrken, numune betonlara 28 gn boyunca
bakm (kr) yaplmaktadr. nk, antiyedeki
betonlar 7 gnlk krden sonra ktlece daha
byk olduu iin kurumaktan korunur. Ancak,
betona antiyede yeterli kr yaplmazsa, beton
dayanm kaybna urar.
- Numune alnrken, numunenin beton harmannn
tamamn homojen bir ekilde temsil etmesine
dikkat edilmelidir.
- Numune, alndktan hemen sonra tanmamal,
zeri slak bez ve naylonla rtlerek, 1 gn
sreyle bekletilmelidir.
28 gn kr havuzunda tutulan numunelerle , darda tutulan numuneler arasnda dayanm asndan 3 kata varan farklar olutuu saptanmtr.
A) BETONDAN NUMUNE ALIMIYLA LGL
STANDARDLAR
TS 500- Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm
Kurallar Standard
TS EN 206- Beton (Snflandrma, zellikler,
Performans, retim ve Uygunluk
Kriterleri) Standard
TS EN 12350-1 Taze Beton Deneyleri- Blm 1:
Numune Alma
(*) n. Yk. Mh.,
Trkiye Hazr Beton Birlii

TS EN 12390-1 Sertlemi Beton Deneyleri- Blm

1 : Numune Alma ve Numune Kalplarnn
ekil, Boyut ve Dier zellikleri
TS EN 12390-2 Sertlemi Beton Deneyleri
- Blm 2: Dayanm Deneylerinde
Kullanlacak Numunelerin Yapm ve
Kr
TS EN 12390-3 Sertlemi Beton Deneyleri Blm 3: Deney Numunelerinde Basn
Dayanmnn Tayini
TS EN 12390-4 Sertlemi Beton Deneyleri
- Blm 4: Basn Dayanm Deney
Makinalarnn zellikleri
B) NUMUNE ALINIRKEN KULLANILACAK
ALETLER
Betondan numune alnrken kullanlacak aletler, su
emmeyen ve imento hamurundan ksa srede
olumsuz etkilenmeyecek bir malzemeden yaplm
olmaldr. Kullanmdan nce tm aletler temizlenmelidir.
1. Numune Kalplar: TS EN - 206 Beton
Standardnda 15 x 15 cm kp ve 15 x 30 cm silindir olmak zere, iki tr numune kalb tanmlanmtr.
- Numune kalplar su szdrmaz ve su emmez zellikte olmal, kalp birleim yerleri, macun, ya veya
gres ya ile su szdrmayacak ekilde kapatlmaldr.
- Numune kalplar standarda uygun boyutlarda
olmaldr. Standarda uygun olmayan numune
kalplar, beton dayanmnda dlere neden olaca iin kullanlmamaldr.
2. Numune Betonu Yerletirme - Sktrma
Gereleri:
a) Sktrma ubuklar: Dz daire kesitli sktrma

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 427 - 2003/5

45

TMH
ubuu, elikten yaplm, yaklak ap 16 mm,
uzunluu 600 mm ve ucu yuvarlatlm olmaldr.
Nervrl donat demiri sktrma ubuu olarak
kullanlmaz.
b) Titreim Masas: En dk frekans 40 Hz olan
titreim masas kullanlabilir.
c) Daldrma Tip Vibratr: En dk frekans 120 Hz
olan ve ap deney numunesinin en kk boyutunun drtte birini gemeyen sktrma aletleri de
kullanlabilir.
3. Kepe: Yaklak 100 mm genilikte olmaldr.
4. Mala veya Perdah Malas: 2 adet bulundurulmaldr.
5. Termometre: 1C duyarllnda olmaldr.
6. Krek: Kare azl olmaldr.
7. Kartrma Kab: Sert, dz bir tepsi olmaldr.
8. Kalp Ayrc: imento ile etkileime girmeyecek nitelikte kalp ya kullanlmadr.
9. Tokmak
10. Numune Kalb: 150 mm x 150 mm boyutlarnda kp veya 150 mm apnda, 300 mm yksekliinde silindir numune kalplar kullanlabilir.
C) NUMUNENN ALINMASI
- Her numune, ayr harman veya ayr transmikserden alnmaldr
- Numune, antiye teslim yerinde, transmikser oluundan boaltlan betonun ilk % 15inden sonra
ve son % 15inden nce alnmaldr.
- Deneyler iin gerekli olaca tahmin edilen miktarn en az 1,5 kat miktarda taze beton numunesi alnmaldr.
- Transmikser oluundan alnacak numunenin ak
halindeki betonun herhangi bir ksmn deil,
tamamn temsil etmesi gerekir.
- Numune alma tarihi ve zaman kaydedilmelidir.
Gerektiinde taze beton scakl ve ortam scakl da kaydedilmelidir.
- Numune alma ve numuneleri tamann her safhasnda beton, kirlenmeye, bnyesine su alma,
su kaybetme ve scaklk deiimlerine kar
korunmaldr.
D) NUMUNENN HAZIRLANMASI
- Beton numuneleri, kalplara ykseklii 10 cmyi
gemeyen, eit tabakalar halinde doldurulur. 15

46

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 427 - 2003/5

TMH
veya 20 cmlik kpler iki, 15/30 cmlik silindirler
tabakada doldurulmaldr.
- Sktrma ubuunun darbeleri, kalp en kesit
alanna eit ekilde datlr. lk dklen tabakann sktrlmasnda ubuun kalp tabanna
serte arpmamasna, dier tabakalarn sktrlmas srasnda da, bir nceki tabakaya fazla girmemesine dikkat edilmelidir.
- Her tabaka, sktrma ubuu ile en az 25er
defa ilenmelidir. Sktrma sonrasnda, kalbn
d kenarlarna, sktrma ubuu darbelerinden
geriye kalan boluklar doluncaya kadar tokmak
ile hafife vurulmaldr.
- Kalbn st yzeyinden taan fazla beton, elik
mala veya perdah malasna kesme hareketi
yaptrlarak alnmal ve beton yzeyi dikkatlice
dzeltilmelidir.
- Numuneler, zarar verilmeden, grnr ve kalc
ekilde etiketlendirilmelidir. Numune kaytlar
(alnd gn ve saat, beton dayanm snf, antiye kodu, retici irket ve tesisin ad, transmikser
plakas, irsaliye numaras) titizlikle saklanmaldr.
E) NUMUNELERN ANTYEDE SAKLANMASI
VE TAINMASI
- Numuneler, alndklar yerden tanmadan, kalp
ierisinde (16 saatten az, 3 gnden fazla olmamak zere) yeterli sertlie ulancaya kadar, d
etkilerden, oktan titreimden ve kurumadan
korunur.
- Numuneler, 20 2 C veya scak iklimlerde 25
2 C scaklkta, rzgardan ve nem kaybndan
korunacak bir ortamda (slak bez ve plastik rt
altnda veya kapal bir kasada) tutulur.
- Numunelerin, tama ilemi srasnda, ar scaklk deiimleri ve rutubet kaybndan etkilenmesi
nlenmelidir.
- Sertlemi deney numuneleri slak kum veya
slak tala iinde saklanabilir veya ierisinde su
bulunan szdrmaz plastik kalp ierisine konulabilir.
F) NUMUNELERN KRLENMES
Beton numuneleri, kalptan karltldktan sonra,
deney yaplncaya kadar, 20 2C scaklktaki su
iersinde (veya % 95 nemli ortamda) kr grmelidir.

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 427 - 2003/5

47