TEKNOLOJ BAIMLILII

VE
OCUKLARIMIZ
ZEL DR. NATUK BRKAN LKRETM OKULU
REHBERLK VE PSKOLOJK DANIMA SERVS

Tatil yaklayor, ben yokken ocuum evde zamann nasl geirecek?

Gnnn ka saatini televizyon / bilgisayar / playstation banda geirmeli?
Artk bilgisayar ocuumun en yakn arkada m?

Yaz tatilinin giderek yaklat u dnemde birok

anne babann, ocuunun evde geirecei serbest zaman
nasl deerlendireceiyle ilgili kayglarnn olduunu
dnyoruz. ocuklarn denetimsiz ve bo kalan
zamanlarn salkl ve verimli bir ekilde geirmeleri,
genellikle anne babalarn nemle zerinde durduu bir
konudur. alan anne saysnn giderek artmas,
arkadalk ve oyun kltrnn yerini sanal arkadala
brakmas, aile ve arkadalarla birlikte geirilen zamann
giderek azalmas gibi deien yaam koullar, ba
etmemiz gereken yeni sorunlar da beraberinde
getirmektedir.
Okulumuz Rehberlik ve Psikolojik Danma Servisi olarak, konunun nemini
bir kez daha vurgulamak ve teknolojinin ocuumuzun ve ailemizin hayatna
getirdikleri (gtrdkleri!) ile ilgili bir kez daha dnmeye yardmc olabilmek
amacyla yln son bltenini bu konuya ayrmak istedik.
lkemizde de giderek yaylmakta olan bilgisayar
ve internet kullanm, snrsz bilgiye ulama olanan
evlerimize kadar getirmitir. nternet ve bilgisayarn
rencilerin eitimine katklar yadsnamaz. Gelien
teknoloji, bir konunun aratrmasn yaparken, gncel
bilgilere ularken ya da dev hazrlarken byk
kolaylklar salamaktadr. te yandan, bu olumlu
gelimeler gz ard edemeyeceimiz baz olumsuz
sonularn domasna da sebep olmaktadr.
Yaplan aratrmalar ve elde edilen sonular, bilgisayar ve dier elektronik
oyunlarn kullanmnn her geen gn katlanarak yaygnlatn ve hatta bamllk
haline geldiini gstermektedir. Bamll oluturan; bilgisayar, internet ve sanal
dnyann kar konulmaz ekiciliidir. rnein, Amerikada yaplan bir aratrmada
internet kullanmnn her yl yaklak olarak % 40 orannda artt tespit
edilmitir. Ayrca, lkemizde son yllarda yaplan baka bir aratrmada
stanbulda bulunan bir zel okulda 15-17 ya grubundaki rencilerin % 99unun
evinde bilgisayar bulunduu ortaya kmtr.

Bilgisayarn yan sra televizyon da, hemen her evde bulunmas ve kolay
ulalabilir bir ara olmas nedeniyle, ocuklar tarafndan ok erken yalarda
kullanlmaya balanan bir aratr. Trkiyede ocuklarn gnde ortalama 4 saat
televizyon izlediklerini gsteren aratrma bulgular mevcuttur. Aratrmalar,
ocuklarn bu kadar youn bir ekilde maruz kaldklar ve denetlenmedii
takdirde onlara yalarna uygun olmayan mesajlar sunan televizyonun; ocuklar
iddet eylemlerine yatkn hale getirdiini, ve ocuklarn zihin ve dil geliimini
olumsuz etkilediini, yaratcln azalttn, ve
model alma yoluyla olumsuz davranlar
gelitirdiklerini gstermektedir.
Bu
veriler,
biz
yetikinlerin,
ocuklar
zerinde nemli
etkileri olan ve hzla yaygnlaan bu alkanlklarn
olumsuz sonular zerinde dikkatle durmamz
gerektiini gstermektedir.
1) Fiziksel Etkiler
Fiziksel etkiler, dorudan sal tehdit eden problemlerdir. Yetikinler iin
bile potansiyel bu etkiler, gelimekte olan ocuklar iin ok daha byk risk
ierebilir.
Grme sorunlar,
Duru ve iskelet sorunlar,
Radyasyon riski,
Hareketsizlikten kaynaklanan fiziksel
sorunlar / kilo problemleri
karlalabilecek durumlardr.
2) Psikolojik ve Sosyal Etkiler
Teknoloji bamll diye adlandrlan ve kiinin, gnnn giderek daha ok
blmn bilgisayar / internet, televizyon karsnda geirmesine neden olan
davransal bir bamllk tr yaygnlam durumdadr.
Bu konuda denetimi salayacak kiiler olarak anne babalarn hassas olmalar
gereken baz tehlike sinyalleri bulunmaktadr.
ocuun;
Akademik ya da baka bir gereklilik olmadan saatlerce internette
kalmas, (yetikinler iin haftada 18 saati geen sre, bamllk
olarak deerlendirilmektedir)
Yat saatini sabah kalkmakta zorlanacak derecede geciktirmesi,
Konuyla ilgili yaplan uyarlara uymamas ya da tepkili davranmas,
Yinelenen beden hareketleri sergilemesi (ileri geri sallanma,
parmaklar gereksiz yere oynatma) ya da kendi kendine konumas,

Bym de klm davranlar, fikrini benimsetme adna yeni

rendiklerini srekli aktarma istei ve konu d konumas,
Ar sinirlilik ve sk sk hayallere dalmas,
Bilgisayar, playstation, gameboy veya televizyon banda geirdii
srenin sosyal ve toplumsal etkinliklere katlmn engellemesi,
e kapanmas ya da gz temasnn azalmas/kesilmesi,
nsanlarla iletiim kurmakta giderek zorlanmas,
Dier kiilere kar olumsuz duygu ve dnceler beslemeye
balamas.
Ayrca, yaplan son aratrmalarda, gnmzde
Dikkat Eksiklii Sendromunun bu derece artmasnn
nedenleri arasnda, ocuklarn srekli grsel ve ok
renkli / hareketli uyaranlara maruz kalmalar olduu
saptanmtr.

Grld gibi, ocuklarn teknoloji bamll

gelitirmeleri, denetimsiz kullanmda kendileri iin
zararl olabilecek ve zmsemeye hazr olmadklar bilgi ve materyale maruz
kalmalarna neden olabilmektedir. zellikle 16 yan altndaki ocuklar iin bu risk
daha byktr. nk herhangi bir konuda aldklar bilgileri nasl
deerlendireceklerini bilemezler ve bu da onlarn duygu, bilin ve davran
dzeyinde olumsuz etkiler yaratabilir.
artc gzkse de, ocuklar, gelecekteki ruhsal yaamlarn olumsuz
etkileyecek bu bilgi bombardmanndan koruyacak yasal dzenlemeler henz
hibir lkede yaplmamtr. Dolaysyla siz anne-babalarn denetimi tek olas
yol gibi gzkmektedir.

Anne Baba Olarak Neler Yapabilirsiniz?

1) Fazla televizyon seyretmenin, ve bilgisayar banda
kalmann zararl olabilecei konusunda ocuunuzla
konuun ve sonular hakknda uyarn.
2) nternet ve baz televizyon kanallar iin ifre koyun.
3) Bilgisayar ve televizyonu ocuunuzun odasna
koymak yerine, herkesin sk kulland bir odaya
yerletirin.
4) Televizyon programlarnda ve sinemalarda izledikleri
iddet hakknda onlarla konuun.
5) iddet davrannn, gerek hayatta ne kadar ac verici olduunu ve ne tr
ciddi sorunlara yol aabileceini anlamalarn salayn ve sorunlarn, iddet

kullanmadan nasl zlebileceini onlarla tartn. iddete kar durmann

ve diren gstermenin daha fazla g ve cesaret gerektirdiini anlatn.
6) Bilgisayar oyunlar, internet ve televizyon kullanma saatlerini snrlandrn
ve bu saatler iinde ocuunuzu sklkla kontrol edin.
7) Sk kullanlanlar ya da daha nce girilen sayfalarn listesini kontrol ederek
denetleyin.
8) nternetin doru kullanm hakknda bildiklerinizi, arkadalarnzla ya da
ocuklarnzn arkadalarnn ebeveynleriyle paylan. Bylece ocuunuzun,
arkadalarnn evinde de gvende olmasna yardmc olabilirsiniz.
9) ocuunuzun yanndayken ya da onun grebilme ihtimali varken onun
girmesini istemediiniz sitelere girmeyin ve televizyon kanallarn
kullanmayn.
10) ocuunuzu, internette tant kiilerle hibir ekilde telefonda
konumamas, kendi hakknda bilgi vermemesi (kimlik ve adres bilgisi, vs.)
ya da herhangi bir ekilde grmemesi konusunda uyarn.
11) ocuunuzla bilgisayar oyunlar, internet ve televizyon kullanmyla ilgili
(gnler, saatler, dikkat etmesi gereken konular) bir szleme yapn.
12)Bo zamanlarn deerlendirmek iin, birlikte zevk alacanz, sizin de
ocukken ilginizi eken hobi ve oyunlar onlarla paylan.
13) Grsel uyaranlar yerine onlar fiziksel, iitsel ve zihinsel aktivitelere
ynlendirin. rnein: tiyatro, mzik vs. gibi sanat etkinlikleri, spor, grup
aktiviteleri, yaz kamplar, kurslar
14) Kendi tavr ve tutumlarnz ile ocuunuza olumlu model olmaya aln.

KAYNAK:
- 8. Rehberlik Sempozyumu Bildiri Notlar (2006).
- nterneti Doru Kullanyor Muyuz? nternet Bamls Myz? ocuklarmz
ve Genlerimiz Risk Altnda M?, Ar. Gr. Nursel YALIN, Gazi
niversitesi.
- TVde iddet ve ocuklarmz: Etkilenmemeleri in Neler Yapabilirsiniz?,
Prof. Dr. Nesrin AHN.

Siz Neye Bamlsnz?, Do. Dr. lhan YARGI, Popler Psikiyatri Dergisi,
Kasm-Aralk 2005/06 Say 28.