Orman Ve Su leri Bakanlndan:

ME SUYU TEMN VE DAITIM SSTEMLERNDEK SU KAYIPLARININ

KONTROL YNETMEL TEKNK USULLER TEBL TASLAI
BRNC BLM
Maksat, Kapsam, Dayanak
Maksat
MADDE 1 - (1) Bu tebliin maksad, ime suyu temin ve datm sistemlerindeki su
kayplarnn kontrol hakknda tespit edilmesi gereken teknik usulleri belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 - (1) Bu Tebli, me Suyu Temin ve Datm Sistemlerindeki Su
Kayplarnn Kontrol Ynetmelii kapsamnda uygulanacak teknik usulleri ve ynetmelik
ekinde yer alan bilgi ve formlarn detayl aklamalarn kapsar.
Dayanak
MADDE 3 (1) Bu Tebli, 08/05/2014 tarihli ve 28994 sayl Resmi Gazete de
yaymlanan me Suyu Temin ve Datm Sistemlerindeki Su Kayplarnn Kontrol
Ynetmeliine dayanlarak hazrlanmtr.

KNC BLM
Tanmlar ve Genel Hkmler
Tanmlar
MADDE 4 (1) Bu Teblide geen;
a) Akll Obje: me suyu temin, datm ve abone sitemlerine ait tm corafi bilgi
veri tabanlarnda, CAD ve CBS tabanl yazlmlarda yer alan kuyu, artma tesisi, depo, boru,
ek para/fitings, vana, bina, fabrika gibi her bir nesnenin vektrel verisi ile zniteliine ait
ap, malzeme cinsi, koordinat, uzunluk, ebat, abone numaras gibi szel bilgilerin birbiri ile
ilikilendirildii ve sorgulanabilir/analiz edilebilir nitelikteki datalarn,
b) Arz debisi: ebekenin btnne veya herhangi bir blmne verilen/arz edilen su
miktarn/debisini,

c) AT Tip ncelemesi: Bir uygunluk deerlendirme ileminin, bir onaylanm

kuruluun rnn teknik tasarmn inceledii ve bu tasarmn teknik mevzuatn ilgili
kurallarna uygun olduunu dorulad ve tasdik ettii blmn,
d) AT Tip nceleme Belgesi: AT Tip ncelemesinde deerlendirilen tipin teknik
mevzuatn ilgili kurallarn karlad durumlarda, onaylanm kurulu tarafndan imalatya
verilen belgeyi,
e) Bakanlk: Orman ve Su leri Bakanln,
f) Basn Transmitteri: Sensrlerle llen basncn bykln veya deiimini
standart bir elektriksel deere eviren aleti,
g) BKV: Basn Dzenleyici Kontrol Vanasn,
) CTP: Cam Tabanl Plastik Boruyu,
h) DMA: Alt Blgeyi (District Metered Area),
) Dm Noktalar: Datm sistemlerinde her krk nokta ve birden fazla borunun
birletii noktay,
i) GPRS: Genel Paket Radyo Servisini,
j) ISO-OSI standartlar: Uluslararas Standardizasyon Organizasyonu (ISO) tarafndan
1984 ylnda gelitirilen ve alm Birbiriyle Balantl Ak Sistemler (OSI: Open Systems
Interconnection) olan standard,
k) IP: Uluslararas koruma kodunu,
l) zeks: Bir organizasyonun ham verilerini analiz etmek iin kulland eitli
yazlm uygulamalarnn tmn,
m) Katodik koruma: Toprak altndaki metal borularn, topran ve suyun andrc/
korozif etkilerinden korunmas iin uygulanan elektriksel koruma sistemini,
n) Kombine Saya: Byk ve kk apl sayalarn btnleik halde bulunduu
sayalar,
o) Kv Deeri: Dzenlenen vanadaki ak miktarnn verilen vana pozisyonunda 1
barlk basn kaybn,
) Laminer Akm: Akkann her taneciinin sabit hzda, boru eksenine paralel hareket
ederek boru ierisinde dzgn bir akmn oluturmasn,
p) Servis balants: Su datm sistemlerinden, abonelere su balants yaplmas
ilemini,
2

r) SMS: Ksa mesaj servisini,

s) Spatial: Sahadan toplanacak boyutlu koordinatsal verilerin Uluslararas Yersel
Referans A - Jeodezik Referans sistemi (ITRF-GRS80) kullanlarak elde edilmesini ve
vektrel, topolojik, fotorafik tabanl tm konum bilgilerinin birbirleri ile eletirilebilir
nitelikte olmasn,
) Su htiya Debisi: Bir yerleimin tmnde veya bir blmnde bulunan bina,
fabrika, kla, ahr gibi tm yaplarn ve park, mesire gibi rekreatif alanlarn ime ve kullanma
suyu ihtiyacn,
t) Su Kou Darbesi: Sistemindeki su hznn hzla deimesinin sebep olduu basn
dalgalanmasn,
u) Su Ya: Suyun retim noktasndan tketim noktasna gidene kadar ebekede
geirdii toplam sreyi,
) UAVT: Ulusal Adres Veri Tabann,
v) Ynetmelik: 08/05/2014 tarihli ve 28994 sayl Resmi Gazete de yaymlanan me
Suyu Temin ve Datm Sistemlerindeki Su Kayplarnn Kontrol Ynetmeliini,
ifade eder.
Genel Hkmler
MADDE 5 (1) dareler ime suyu temin ve datm sistemlerindeki idari ve fiziki su
kayplarnn nlenmesi iin; idari ve fiziki su kayplarnn lme dayal olarak
belirlenmesini,

ebekenin

ve

sistemin

artnamelere

uygun

yaplmasn,

kullanlan

malzemelerin standartlara uygun olarak temin edilmesini, sistemde ana basn blgesi ve alt
blgelerin oluturulmasn, ebekede etkili bir basn ve debi ynetimi ile optimum iletme
artlarnn salanmasn, sistemin izlenmesi ve kayt altna alnmasn ve etkili bir su ynetim
sistemini salamakla ykmldr.
NC BLM
Su Kayplarnn nlenmesinde zlenecek Admlar
Temin Edilen me Suyu Hacminin ve Debisinin llmesi
MADDE 6 (1) dareler tarafndan; su temin miktarlarnn hesaplanmas amacyla su
kaynaklarnn k boru hatt zerine kaynaa en yakn noktaya, artma tesisi giri ve k
boru hatt zerine, servis deposu giri ve k boru hatt zerine, terfi merkezleri k ve alt
blge giri boru hatt zerine debi ler cihaz taklr.
3

(2) Debi lerin seimi, montaj, iletilmesi ve bakmnda aadaki hususlara dikkat
edilir:
a) Su kalitesine, retim profiline uygun ap ve zellikte gnn teknolojisine uygun,
lm hassasiyeti yksek debi ler seilir.
b) Debi ler cihaz, kesintisiz/srekli lm yapabilen ve lt deeri baka bir
cihaza aktarabilen nitelikte olmaldr.
c) Debi ler cihaz, reticinin ngrd montaj kurallarna uygun ekilde boru
hattna balanr.
) Debi ler cihaznn srekli ve tanmland lm aralnda alabilmesi
amacyla zaman aralklaryla bakmlar yaplr. Bakm raporlar kayt altna alnr.
d) Debi ler cihaznn lt anlk debi ve endeks bilgisi dijital olarak srekli
kaydedilir.
Corafi Bilgi Sistemi (CBS) Veri Tabannn Kurulmas
MADDE 7 (1) dareler tarafndan mevcut alt yap tesislerinin srdrlebilir bir
ekilde iletilmesi ve korunmas amacyla CBS veri taban kurulur ve idare tarafndan
belirlenen srelerde gncellenir.
(2) CBS veri tabannn kurulmasnda aadaki hususlar dikkate alnr:
a) CBS spatial bir veri taban ile tasarlanr. CBS veri tabanna alnacak alt yap
tesisleri ve donatlar akll obje niteliinde olmaldr.
b) CBS veri tabannda; abone bilgi sistemi ve corafi adres bilgi sistemi, UAVT ile
entegre edilecek ekilde tasarlanr.
c) dareler, her bir binann o binaya ait olan kimlik numarasn, bina iindeki
abonelerden birine ait olan abone numarasn, tarihli fotorafn, binann herhangi bir ke
koordinatn ve dier nitelik bilgilerini sahadan toplar ve CBS veri tabanna kaydeder.
) Abone veri taban ile (c) bendinde belirtilen veriler zgn bir numara zerinden
eletirilerek CBS veri taban ile entegre edilir.
d) Mevcut tm veriler saysallatrlarak CBS veri tabanna kaydedilir, mevcut
verilerin yetersiz olduu durumlarda eitli teknolojik cihazlarla tarama, kaz gibi yntemlerle
ebeke dorulamas yaplr.
e) dareler, yeni ina edecekleri tm altyap tesislerinin i sonu projelerini saysal
ortamda, spatial yapda yapar ve CBS veri tabanna aktarr.

f) dareler, CBS veri tabann gncelleme ve bakm-onarm amacyla yaptklar her

kazdan, bata boyutlu koordinat alm olmak zere sistem elemanlarna ait ap, malzeme
tr gibi nitelik bilgilerini alarak CBS veri tabanna kaydeder.
zleme Sistemlerinin Kurulmas
MADDE 8 (1) dareler, su temin sisteminin uzaktan sevk ve kontrol iin uygun bir
veri taban altnda ve uygun grecei iletiim sistemi kullanlarak veri kontrol ve izleme
sistemini (SCADA) kurar. Kurulacak SCADA sistemi, en az aadaki bileenlerden oluur:
a) SCADA Kontrol Merkezi, yazlm ve donanm olarak e zamanl, yedekli, istemcisunucu mimarisinde olmaldr. Yazlm; izleme ve kontrol ile snrl olmayacak ayn zamanda,
i zekas, ynetici zeti, sistem performans raporlamalarn sunacak zellikte olmaldr.
b) letiim sistemi, darenin uygun grecei bir iletiim-haberleme sistemi olmal ve
bu iletiim-haberleme sistemi ISO-OSI standartlarna uygun olmaldr.
c) lme ve kontrol istasyonlar, sadece aletlerin lm yaparak, lm deerlerini
iletiim cihaz aracl ile kontrol merkezine aktard istasyonlar eklinde (izole lm blge
istasyonlar gibi) veya depo, pompa istasyonu, vana kontrol odas gibi hem lm hem de
kontrol gerektiren istasyonlarda; seviye, basn, debi, pompa bilgisi ve enerji gibi llen
deerleri merkeze tayan ve merkezden gnderilen komutlar aletlere iletebilen istasyonlar
eklinde iki trde planlanr. Basn katlarnn en dk ve en yksek noktalarnda basn,
depo klar ve ebekenin en u noktalarnda ise bakiye klor lmleri kesintisiz olarak
yaplmaldr.
ebekenin Hidrolik Modellemesinin ve Kalibrasyonunun Yaplmas
MADDE 9 - (1) dareler, mevcut ime suyu temin ve datm sistemlerini daha
verimli ynetmek, sistemin artlarn simle etmek amacyla hidrolik modellemelerini
aadaki kriterleri gz nne alarak yaparlar:
a) Yedinci maddede belirtilen hususlara gre yaplandrlm ve saysal ortamda yer
alan sistem elemanlarna ait vektrel ve fiziksel veriler modelleme yazlmna girilir. Sz
konusu fiziksel veriler aadaki gibi olmaldr:
1) Borular iin

: malzeme tr, ap, ya, uzunluk,

2) Vanalar iin

: kot, ap, tr,

3) Pompalar iin

: kot, verim grafikleri, g,

4) Depolar iin

: giri-k-takn kotlar, kesit tipi, hacim,

5) Dm Noktalar iin

: kotlar.
5

b) CBS veri taban zerinde ebekenin alt basn katlarnn n tasarm aada
belirtilen kriterlere gre yaplr:
1) Abone says,
2) Nfus,
3) ebeke uzunluu,
4) Su ihtiya debisi,
5) ebekeye balant adedi,
6) Kapatlmas gereken vana says,
7) Her bir alt blge giriinde debi ler odas ve gereken yerlerde basn kontrol odas
konumlandrlmas.
c) htiya debilerinin yazlma girilmesi iin; alt blge baznda tketim/ihtiya
debisinin hesaplanarak veya llerek yazlma girilmesi salanr. Tketim desenini geree
en yakn ekilde belirlemek amacyla yaplan bu adm gerekletirilirken;
1) Kabullerden faydalanma,
2) Tahakkuk verilerini esas alma,
3) Saha lmleri yaplmas (ayn abone grubuna sahip yaplardan en az %1inin ana
girilerine debi ler monte edilerek 24 saatlik tketimin grafiinin elde edilmesi),
yntemlerinden biri yada birka seilir. Bu yntemlerden hangisinin/hangilerinin seilecei,
ehrin genel zelliklerine gre dare tarafndan belirlenir.
) Hidrolik hesaplar yaplrken aada belirtilen kriterler gz nnde bulundurulur:
1) Basn katlar birbirinden izole olan mevcut sistemin hidrolik modellemesi yaplr.
Bylelikle mevcut sistemin hangi artlarda alt ve CBS verilerinin doruluu kontrol
edilmi olur.
2) Hidrolik hesaplar her alt blge iin ayr ayr yaplr ve her bir alt blge iin yeni
basn, przllk, debi gibi deerler elde edilir.
3) Alt basn katlarndan btne doru ilerlemek yntemi ile her bir ana basn katnn
ana borularnn depo klarna kadar hidrolik hesaplar tamamlanr.
4) Tm su temin sisteminin hidrolik hesaplar bitirilir.
d) Modelin Kalibrasyonu, () bendinde belirtilen ilemler sonucunda elde edilen yeni
hidrolik deerlerin doruluunu kontrol edebilmek iin, sahada alt blge girileri, ana
besleme borular, depo klar, isale hatlar gibi kritik noktalarda basn, debi lmleri
6

yaplarak karlatrlr. Yazlmdan elde edilen deerler ile sahadan llen deerler birbiri
ile uyuuncaya kadar kalibrasyon ilemine devam edilir. rnek kalibrasyon admlar EK
VIda verilmektedir.
e) Hidrolik Modellemenin ime suyu temin ve datm sistemlerinde olumu veya
aada rneklenen olumas muhtemel durumlara gre ve sistemin davranlarn geree en
yakn ekilde belirlemek amacyla yenilenmesi gerekir. zellikle aadaki sistem
deiikliklerinde modele dayanmayan mdahaleler yaplmamaldr:
1) Temin veya datm sistemindeki byk apl su kesintileri,
2) Mevsimsel arz-talep dengesi deiimleri,
3) Yeni bir boru hatt yapm ve/veya mevcut boru hatt iptali,
4) Pompa istasyonu inas/devre d braklmas,
5) Acil durum senaryolarnn oluturulmas ve gncellenmesi,
6) E zamanl birden fazla sayda yangn kmas,
7) Su kalitesinin bozulmas (zellikle bakiye klor ve su ya).
(2) Yeni bir alann imara/yaplamaya almas halinde, ller Bankas me Suyu
Tesisleri Ett, Fizibilite ve Projelerinin Hazrlanmasna Ait Teknik artnamesi esas alnarak
modelleme yaplr.
(3) Bu admlar tamamlandktan sonra, dareler mevcut ebekelerini elde ettikleri yeni
modele uygun hale getirmek iin saha almalarn yrtr.
ebekelerin Alt Blgelere Ayrlmas
MADDE 10 (1) me suyu datm ebekelerinde su kayplarnn ynetimi ve
azaltlmas iin ncelikle sistem kontrol altna alnr ve stratejik noktalara yerletirilecek debi
lerler yardm ile dzenli olarak izlenir. Sistemi kontrol edebilmek iin ncelikle ebekenin
nispeten kk ve izole edilmi, kontrol edilebilen alt blgelere ayrlmas gerekir. Tasarm
yaplrken 9 uncu maddenin birinci fkrasnn (b) bendinde belirtilen faktrler gz nne
alnr. Belirtilen faktrlerle birlikte, 500-3.000 yap/servis balants veya en yksek 100 l/s
ihtiya debisine sahip blgelerden DMA oluturulur. DMAlarn says hesaplanrken,
ebekenin vaziyeti ve maliyet-fayda etkinlii gz nnde bulundurulur. DMAlarn
oluturulmas etkili ve bilgi ierikli olup su datm sisteminin optimum bir ekilde
ynetilmesini salar. DMAlar, su datm sisteminin doru analiz edilmesine, abonelere
ynelik gncel ve doruluu yksek su tketim verilerinin temin edilmesine yardmc olur.
Bu blge girilerinde sisteme verilen su miktar, su basnc ve su kalitesinin izlenmesiyle arza
7

tespit edilebilir ve mdahale edilebilir. Alt blgeleme ile mahalle leinde su kayplarnn
yksek olduu yerler ile ncelik verilecek blgeler tespit edilir. Arza noktasna ulamak iin
giderek daralan bir alanda sistematik olarak almak gereklidir, alt blgelerde aktif kaak
kontrol yaplarak borulardaki szntlara erken mdahale edilebilir ve bylece su datm
sisteminin daha gvenilir olmas salanr. Alt blgelerde uygun basn kontrol yntemleri ile
su kayplar engellenebilir.
(2) Proje/pafta zerinde tasarm ve hidrolik modellemesi yaplan DMAnn, sahada
oluturulmas iin Sfr Basn Testi yaplr. Bu test aadaki hususlara uygun olarak
gerekletirilir;
a) DMAnn beslenecei ana hattn By-Pass hatt denir ve bu yeni hat zerine bir
lm odas/istasyonu ina edilir. Odann/istasyonun ebatlar, iine iki srgl vana (ba ve
sona), bir manometre, bir debi ler, bir debi-basn ayar vanas sacak ekilde tasarlanr.
b) Proje zerinde belirlenen kapal konumda kalmas gereken tm snr vanalar
sahada tespit edilir.
c) Komu blgelerle irtibat olan ve zerinde vana bulunmayan hatlara vana monte
edilir.
) DMA snrnda yer alan yaplarn hangi borudan servis balants yaptklar
belirlenir.
d) zolasyon vanalar ve oda/istasyondaki ana besleme vanas 24 saat kapatlr.
e) Bu ilemler srasnda oda/istasyondaki basn ve debi kaydedilir.
f) DMA snr boyunca DMA iinde kalan yaplarn su almamas, snr dndaki
yaplarn ise su almas gerekir. Bu durum, kurulacak bir veya iki ekip ile su kesintisinden
birka saat sonra sahada kontrol edilir. Snr iindeki yaplardan su alanlarn hangi hattan
beslendii belirlenerek, servis balants blge iindeki hatlardan birine yaplr. Test, DMA
iinde sfr basn ve sfr debi salanncaya kadar srdrlr ve tam izolasyon salanr.
Yazlmlar ve Verilerin, Ana Veri Taban ile Entegre Hale Getirilmesi
MADDE 11 (1) darelerin sistemi ynetebilmek amacyla kulland CBS veri
taban, hidrolik modelleme, SCADA sistemi, tahakkuk-tahsilat (abone), halkla ilikiler gibi
yazlmlarn ve verilerin birbiriyle entegre olarak almas salanr. darenin ana veri taban
zerinde yukardaki yazlm ve verilerin aadaki ilemleri yapabilmelerine imkan
salayacak ekilde bir sistem kurulur.
a) birbirleri ile veri alverii,
8

b) su dengesi, optimum iletme basnc, su ya, alternatif iletme senaryolar, l

saatlerde vana-pompa ak/kapal konumlar gibi analiz/sorgulama,
c) zellikle SCADA yazlmnn, farkl yazlmlara ait verileri kullanarak fiziki, idari
kayplar, iletme maliyetleri, enerji giderleri gibi hesaplama.
(2) Bykehir Belediyesi dndaki dier belediyeler imkn ve ihtiyalar
dorultusunda bu sistemi kurar.
Su Temin ve Datm Sistemlerinin Entegre Ynetimi
MADDE 12 (1) me suyu temin ve datm sistemlerinin (abone sayalar dahil) bir
btn olmas sebebiyle, sistemin herhangi bir blmnde yaplacak nemli deiikliklerden
btn sistem etkilenir. Bu sebeple, su temin ve datm sistemlerinin entegre ynetiminde
aada belirtilen hususlara uygun iletme yaplr:
a) Debi ve Basn Ynetimi: Sistem, tmevarm metoduyla dinamik artlara dayal
iletilir. rnein, bir tam gn en az iki dilime blnerek (gece yars-gn doumu ve gn
doumu-gece yars gibi) iki farkl dilimde arz debisi ve iletme basnc, asgari ve azami
taleplere gre ekillendirilir. Dolaysyla su retimi paradan btne gre ekilleneceinden,
talebe gre arz yaplr. Bu yntemin uygulanabilmesi iin, her alt basn blgesi giriine debi
ler, basn transmitteri ve debi-basn reglasyon vanalar monte edilir. Bu istasyonlar
SCADA sistemine balanarak srekli izlenir ve llen veriler kaydedilir.
b) Fiziki ve dari Kayplarn Hesaplanmas ve Tespit Ekiplerine Gnderilmesi: Her
okuma dneminin sonunda, entegre sistemin st yazlm tarafndan her bir alt blge iin gece
izgisi analizi, tahakkuk ile CBS verilerinin karlatrlmas gibi fiziki ve idari kayplarn
miktarlar hesaplanr, fiziki ve idari kayplarn noktasal tespitinden ve giderilmesinden
sorumlu birime i emri/uyar olarak gnderilmesi salanr.
c) Arza Onarm: ebeke arzalarnn (abone hatt hari) onarm srasnda aada
sralanan admlar uygulanr. Bu yntemin uygulanabilmesi iin, SCADA kontrol merkezinde
operatrlerle e zamanl bir CBS operatrnn kesintisiz grev yapmas gerekir, her ebeke
sorumlusunun mobil cihazlar ile gncel CBS uygulamasna eriimi salanr. ebeke arzas
olmas durumunda yaplmas gerekenler aadaki gibidir;
1) ebeke arzas ihbar alnmas,
2) Alt blge sorumlusu tarafndan arzann sahada tespit edilmesi,
3) Sorumlunun CBS operatrne arzann hangi dm noktalar arasnda olduunu
bildirmesi,
9

4) CBS operatrnn hangi vanalarn kapatlmas gerektiini, en az abonenin

etkilenecei alternatifler gzetilerek, CBS yazlmdan sorgulamas ve belirlenen vanalarn
ebeke sorumlusuna geri bildirimi,
5) ebeke sorumlusunun ilgili vanalar kapatmas ve bunu CBS operatrne geri
bildirimi,
6) CBS operatr tarafndan yazlm zerinden vanalarn kapal konuma alnmas ve
yaklak tamir sresinin yazlma girilmesi,
7) Kapal konuma alnan vana konumlarnn otomatik olarak SCADA yazlmna
yansmas ve ekrana alarm olarak dmesi,
8) Kapal kalma sresine bal olarak alt blge ana besleme hattndaki basnc ve
debiyi regle etme veya ana basn katn besleyen deponun k vanasn ksma,
pompalardan birini devre d brakma gibi nermelerini yapmas veya uzaktan kontrol ile
otomatik uygulanmas,
9) Tamirin tamamlanmasn mteakip, sistemin ters iletilerek normal duruma
getirilmesi.
)

Su

Dengesinin

Kurulmas

ve

letme

Maliyetlerine

likin

Raporlarn

Oluturulmas: Belirli zaman aralklarnda ve ylsonunda, ihtiya ile arz dengesinin kurulup
kurulamad, sistemin en ekonomik ekilde ynetilip ynetilemedii hususlar ile birim
iletme maliyetlerini ieren raporlar ve faaliyet raporlar hazrlanr.
d) Su Dengesi Hesap Tablosunun Otomatik Hazrlanmas: me Suyu Temin ve
Datm Sistemlerindeki Su Kayplarnn Kontrol Ynetmelii ve bu Tebli ekinde yer alan
bilgiler ve tablolar, st yazlm marifeti ile hazrlanr ve Ynetmelikte belirtilen srelerde
Bakanla gnderilir.
(2) Bykehir Belediyesi dndaki dier belediyeler imkn ve ihtiyalar
dorultusunda bu sistemi kurarlar.
Aktif Sznt Kontrol ile Fiziki Kayplarn Tespiti ve Azaltlmas
MADDE 13 (1) Fiziki kayplar azaltmak amacyla dareler bnyelerinde, ihtiya
kadar teknik eleman ve iiden oluan bir birim/ekip kurar. Kurulan birim/ekip, szntnn
noktasal tespitini yapmak amacyla bu tebliin 13 nc maddenin birinci fkrasnn (b)
bendinde belirtilen i emrine gre i planlamas yapar ve tespit edilen szntlar mmkn olan
en ksa sre iinde onarlr.

10

DRDNC BLM
me Suyu Temin ve Datm Sistemi ile ebekede Kullanlacak Malzemelere
likin Hususlar

me Suyu Temin ve Datm Sistemi ile ebekede Kullanlacak Borular, Boru Ek

Paralar, Aktif Sznt Tespit Cihazlarnn zellikleri ile Dikkat Edilecek Hususlar
MADDE 14 (1) me suyu temin ve datm sistemi ile ebekede kullanlan borular
ve bu borularda dikkat edilmesi gereken hususlar aada belirtilmektedir:
a) PVC Borular
1) Borular depolanmalar srasnda direk gne na maruz braklmamaldr.
2) Uzun mddet akta kalarak boru rengi deimi, zeri beyazlam, elastikliini ve
dier zelliklerini kaybetmi PVC borular krlgan olduundan ebeke imalatnda
kullanlmamaldr.
3) PVC ile yaplan isale hatt imalatlarnda zemin slah, trane (hendek) ilerindeki
kum/akl yataklama ve gmlekleme imalatlar artnamelere uygun olarak titizlikle
yaplmaldr.
b) elik Borular
1) me suyu tesisi sahasnda boru izolasyonlarnn bozulmamas iin gerekli tedbirler
alnarak, boru ve zel paralar uygun ykseklikte ve dzgn istiflenerek, imalat yerine hasar
grmeden tanmaldr.
2) malatlarnda filmli kaynak kontrol yaplmaldr.
3) elik Borular ile yaplan isale hatt imalatlarnda zemin slah, trane (hendek)
ilerindeki kum/akl yataklama ve gmlekleme imalatlar artnamelere uygun olarak titizlikle
yaplmaldr.
4) elik borularn katodik korumalar yaplmaldr.
c) Polietilen Borular
1) Borular depolanmalar srasnda direk gne na maruz braklmamaldr.
Gnein mortesi nlarndan etkilenmemesi iin st kapal alanlarda muhafaza edilmelidir.
2) Ek paralar ise ambalajl olarak teslim alnp muhafaza edilmelidir.

11

3) Ek paralar mmkn olduu kadar enjeksiyon yntemi ile imal edilmi olmaldr.
Konfeksiyon yntemi ile imal edilmi paralar sk arza verdiinden kullanlmas tavsiye
edilmemektedir.
4) Polietilen borular ile yaplan isale hatt imalatlarnda zemin slah, trane (hendek)
ilerindeki kum/akl yataklama ve gmlekleme imalatlar artnamelere uygun olarak titizlikle
yaplmaldr.
) Dktil Borular
1) Dktil borularn su ile temas eden i yzeylerinde kesinlikle przllk ve beton
yzeyde imalat hatalar bulunmamaldr.
2) Dktil borularn tanmas srasnda beton ksmda ve borunun d kaplama
ksmnda kesinlikle hasar olumamaldr.
3) Borular temin edilirken darbe dayanmlar dikkate alnmaldr.
4) Dktil Borular ile yaplan isale hatt imalatlarnda zemin slah, trane (hendek)
ilerindeki kum/akl yataklama ve gmlekleme imalatlar artnamelere uygun olarak titizlikle
yaplmaldr.
d) CTP borular
1) CTP borularla yaplan isale hatt imalatlarnda zemin slah, trane (hendek)
ilerindeki kum/akl yataklama ve gmlekleme imalatlar artnamelere uygun olarak titizlikle
yaplmaldr.
Boru Ek Paralar (Fittingsler): Vanalar, Vantuzlar, Pislik Tutucular, Yangn
Hidrantlar, Basn Dzenleyici Kontrol Vanalar Ve Debi lerlerde Dikkat Edilmesi
Gereken Hususlar
MADDE 15 (1) me suyu temin ve datm sistemi ile ebekede kullanlan Vanalar,
vantuzlar, pislik tutucular, yangn hidrantlar, basn dzenleyici kontrol vanalar ve debi
lerlerde dikkat edilmesi gereken hususlar aada belirtilmektedir:
a) Vanalar: Su sistemi ynetimi kapsamnda ebeke hatlarnda ve izolasyon
blgelerinde, mutlak szdrmazlk salanmas iin elastomer yatakl srgl vana kullanlr.
Bu vanalar; sfero dkme demir gvdeli, volkanizasyon sistemi ile retilmi elastomer
kaplama sistemine sahip, boyutlandrma olarak F4/F5 snf, i ve d boyas insan salna
zararl ierik barndrmayan sertifikal, tam ak veya tam kapal basn krc olarak
kullanlmayacak ekilde olmaldr. Balant elemanlar ile cvatalar paslanmaz elikten

12

olmaldr. ebekelerdeki dk kotlu noktalarda ise suyu boaltmak iin tahliye odas, tahliye
vanas ve tahliye aya yaplr.
b) Vantuzlar: Vantuzlar dinamik zellikte, hattn iinde biriken havay tahliye
edebilecek ekilde seilir. ebekelerde eimin deitii st noktalarda vantuz kullanlr.
Vantuzlar yerletirilen izolasyon vanalarnn ncesinde veya sonrasnda kullanlr.
c) Pislik Tutucular: Basn krclardan, debi lerlerden, baz vanalardan veya byk
apl sayalardan nce kullanlr. Pislik tutucular flan balantl, i ve d boyas insan
salna zararl ierik barndrmayan sertifikal olmaldr. Kullanm yerine uygun tipte
seilmelidir. Filtresi, partikller iin gerekli hassasiyete sahip, paslanmaz elikten retilmi
olmaldr.
) Yangn Hidrantlar: Yangn hidrantlarnn nnde srgl elastomer yatakl vana
kullanlr. Yangn hidrantlar yer st tipi olmaldr. Krlma ve darbe annda su kaybn
nleyecek ekilde kendiliinden kapanacak mekanizmaya sahip olmaldr.
d) Basn Dzenleyici Kontrol Vanalar: Seilecek basn dzenleyici kontrol vanas
yksek Kv deerine sahip olmaldr. Basn durumuna ve idarenin ihtiyalarna gre
diyaframl, pistonlu, trbinli tip olarak kullanlabilir. Basn dzenleyici kontrol vanalarnn
pilot mekanizmalar mukavim ve esnek olmaldr. Bakm, onarm ve arza durumlarnda
basn dzenleyici kontrol vanalarna yerinde mdahale edilebilmesi ebeke durumuna gre
gzden geirilmelidir. Basn dzenleyici kontrol vanasnn kullanlaca ebekedeki giri ve
k basn deerlerini salamas gerekmekte olup, basn krma oran belirlenmelidir. Basn
dzenleyici kontrol vanalarnn elektronik basn kontrol nitesine uygunluu dikkate
alnmaldr. Basn deiimlerine hzl tepki verebilmelidir. Su kou darbesine kar dayankl
olmaldr. Yksek kavitasyon direncine sahip olmaldr. Dzenleyici kontrol vanalar temin
edilmeden nce reticisinden aadaki bilgiler alnmal ve bu bilgiler dorultusunda rn
seimi yaplmaldr.
1) Debi izelgesi: sabit iletme artlarnda en dk debi, normal iletme artlarnda en
dk debi /en yksek debi, srekli olarak kabul edilebilir en yksek debi.
2) P ve Q deerleri,
3) Srekli, en yksek ve aralkl P ve Q deerleri,
4)Vanann alma oran (%) ve vanann kapasitesi (Kv) bilgileri,
e) Debi lerler: Su miktarnn llmesinde kullanlan debi lerlerin hassas olmalar
gerekir. Debi lerin salkl alabilmesi asndan, montaj yaplacak noktada boru tam dolu

13

olmal ve debi lerlerin montajnda topraklama yaplmasna dikkat edilmelidir. Kullanlan

balca debi ler eitleri zelliklerine gre aada belirtilmektedir:
1) Ultrasonik debi lerler;
a) Boru iindeki her trl bozulmalardan etkilenir.
b) Byk aplarda kullanmnda, hassas lm yaplamamaktadr.
c)Monte edilirken sensrlerin ayn hizada olmas (dzgn sinyal ak iin) gerekir.
) Zaman aralklaryla kalibrasyon yaplmas gerekir.
d) Bu tip debi ler montajnda lm yaplabilmesi iin cihaza boru tipi, et kalnl
ve boru ap gibi belirli parametreler tanmlanr.
2) Elektromanyetik debi lerler;
a)Yaps gerei uzun sre kalibrasyon gerektirmez.
b) Hassas lm yapabilir.
c) Dier tip debi lerlere gre daha maliyetlidir.
) Debi lerler IP68 koruma snfnda seilmelidir.
Aktif Sznt Tespit Cihazlar, Veri Kaydediciler, Korelasyon Cihazlar, Yer
Mikrofonlar, Metal Dedektr, Elektronik Basn Dzenleyici Kontrol Vanas
Kontrolr, Yksek Frekansl Basn lme Cihaz, Telemetri Veri Kaydediciler Ve
Manometrelerde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
MADDE 16 (1) me suyu temin ve datm sistemi ile ebekede kullanlan aktif
sznt tespit cihazlar, veri kaydediciler, korelasyon cihazlar, yer mikrofonlar, metal
dedektr, elektronik basn dzenleyici kontrol vanas kontrolr, yksek frekansl basn
lme cihaz, telemetri veri kaydediciler ve manometrelerde dikkat edilmesi gereken hususlar
aada belirtilmektedir:
a) Veri Kaydediciler (Datalogger): Veri kaydediciler tek tarafl veri iletiimi iin
SCADA sistemlerinde kullanlr. Veri kaydediciler ile ilgili olarak:
1) IP68 koruma snfnda olmaldr.
2) arj edilebilir uzun mrl pil kullanlmaldr.
3) Portlar askeri tipte olmaldr.
b) Korelasyon cihazlar: Kullanm srasnda doru sonu alnmas iin hava artlar,
boru deme derinlii, boru metraj, boru karakteri ve yksek bir arka plan grlts gibi
faktrlere dikkat edilir. Korelasyon cihazlar ile ilgili olarak:
1) Etkin sonu alnabilmesi iin sessiz ortamda alma yaplmaldr.
14

2) Sensrleri IP68 koruma snfnda olmaldr.

3) arj edilebilir uzun mrl pil kullanlmaldr.
c) Yer Mikrofonlar: Cihaz, kaz yaplmakszn toprak altndaki kaaklarn tespit
edilebilmesi asndan kaak almalarnda mutlaka bulunmas gereken bir ekipmandr. Yer
mikrofonlar ile ilgili olarak:
1) Cihaz kullanacak kii mutlaka eitimli ve deneyim sahibi olmaldr.
2) Etkin sonu alnabilmesi iin sessiz ortamda alma yaplmaldr.
3) Saha almalarna uygun, IP65 koruma snfnda retilmi olmaldr.
4) Kulakl, d ortam seslerini geirmeyecek tipte olmaldr.
5) arj edilebilir uzun mrl pil kullanlmaldr.
) Metal Dedektr; ehir iinde sklkla yaplan asfalt almalar sebebiyle asfalt
altnda kalan priz ve vana buaklelerin yerini tespit amac ile kullanlr. Metal Dedektr ile
ilgili olarak:
1) Yzeyin daha derininde yer alan metal cisimleri kaz yaplmadan tespit edebilecek
zellikte olmaldr.
2) Sadece sese dayal deil, grsel veriler de sunabilmelidir.
3) arj edilebilir uzun mrl pil kullanlmaldr.
d) Elektronik Basn Dzenleyici Kontrol Vanas Kontrolr:
1) Kontrolrn kurulumu srasnda debiye veya zamana duyarl kontrol opsiyonlar
tercih edilebilir zellikte olmaldr.
2) Kullanc, kontrolr ayarn kontrole esas parametreleri girerek ve/veya uzaktan
eriim (telemetri sistemi) ile gerekletirir.
3) Kontrolr, tu takm dhil IP68 koruma snfnda olmaldr.
4) Gerektiinde, elektronik BKV kontrolrlerinin kaydettii basn ve debi deerlerini
kontrol merkezine iletebilecek ekilde olmaldr.
5) arj edilebilir uzun mrl pil kullanlmaldr.
e) Yksek Frekansl Basn lme Cihaz: Basn lme cihaz, ebekenin istenen
blgelerinde basncn srekli izlenmesini salayabilmeli, kayt ve aktarm yapabilmelidir. Bu
cihaz ile ilgili olarak:
1) Saniyede 4 ve zeri kayt yapabilir zellikte olmaldr.
2) Su kou darbesini tespit edebilmelidir.
3) IP68 koruma snfnda olmaldr.
4) arj edilebilir uzun mrl pil kullanlmaldr.
15

f) Telemetri Veri Kaydediciler: Bu cihazlar, debi, giri basnc, k basnc

deerlerini programlanan zaman aralnda hafzasna kaydeden, GPRS/SMS araclyla
merkezi bilgisayara gnderen ve yerinde kayt yapan deiik yap ve tiplerdeki veri
kaydedicilerden toplanan verilerin mevcut yazlm aracl ile ilenmesi, raporlanmas ve
deerlendirilmesini yapabilen cihazlardr.
g) Manometreler: Boru hatlarnda ve fittingslerin kritik noktalarnda basn lmek
iin kullanlr. Basn dzenleyici kontrol vanalarnn giri ve knda zorunlu olarak
kullanlr. Manometreler ile ilgili olarak :
1) Her sene akredite kurumlarca kalibre edilmesi salanr.
2) Dijital manometreler IP68 koruma snfnda olmaldr.
me Suyu Temin Ve Datm Sisteminde Dikkat Edilecek Dier Hususlar
MADDE 17 (1) me suyu temin ve datm sisteminde dikkat edilecek dier
hususlar unlardr:
a) ebeke borular, projesinde belirtilen ap, cins ve basn snfnda kullanlr.
b) Satn alnacak borular tabi olduklar standartlara gre test edilerek boru kabulleri
yaplr.
c) Borular montaj kurallarna uygun olarak monte edilir, su tecrbesine (basn
testleri) tabi tutulur. Balant noktalarnda su kaa olmamasna dikkat edilir.
) Boru zerinde fabrika etiketi bulunmaldr. Etikette retici ad, boru cinsi, basnc
belirtilir.
d) darelerce, borularn nakliyesinde kullanlacak aralarn malzemenin boydan boya
btn arln tayabilecek nitelikle olmamas ve borularn kamyon kasas dna
sarkmamas salanr. Ykleme ve boaltma srasnda malzemeler kamyondan aa
atlmamal, yuvarlanmamal ve srklenmemelidir. ie boru nakli yaplmamaldr.
zellikle PE ve PVC ile elik ve CTP borularda stok sahasnda gerekli gvenlik koridorlar
braklr.
e) Sistemde hem eski hem de yeni borular var ise eski borular iptal edilir ve abone
balantlar yeni borudan yaplr.
f) me suyu depolarnda uygun malzemeler kullanlarak szdrmazlk salanr.
g)

ebekede bulunan boru ve ek paralarn montajnda teknik hususlara dikkat

edilmesi gerekir. Aksi takdirde fiziki su kayplarnn artmasna sebep olur.

16

ebekede almalar blgesel olarak ele alnr. Denen hatlarn beslendii

depodan su verilerek abone balants yaplr. ebeke uzun sre bo braklmadan hizmete
sunulur.
h) Boru hatlar, tasdikli projesine ve gerekli artnamelere uygun olarak yaplr.
) ebekede don ve s etkileri gz nnde bulundurularak boru zerinden zemin
yzeyine kadar en az 1 m derinlie boru denir. Ancak 2000 m kotunun zeri yerlerde boru
stnden zemin yzeyine kadar boru derinlii en az 1,25 m olarak alnr.
Servis Balantlarnn Yaplmas ve Servis Balant ekilleri
MADDE 18 (1) Servis balants ileminde ebekede bulunan boru cinsine uygun
olan balant yaplr. Servis balantlar yaplmas esnasnda, ebeke basn katlarna, alt
blge snrlarna dikkat edilir. Abone balantsnda kullanlacak malzemenin seiminde idare
tarafndan; malzeme maliyeti, iilik kalitesi, abone balantsnn yaplaca corafi artlar
dikkate alnr.
(2) Servis balantlar idarelerce yaplr/yaptrlr.
(3) Balca balant ekilleri aadaki gibidir;
a) Kolyeli balantlar: PVC ve dktil borularda kolyeli balant yaplmas zorunludur.
Kolyeli balantlar; kolye, vana, balant paralar ve borulardan oluur.
b) Kolyesiz balantlar: Boru atlaklarna yol amas, boru zerine monte edilen vana
parasnn mukavemetini azaltmas sebebi ile tavsiye edilmez. Bu tip balantlar sk arza
verdiinden fiziki su kayplarn arttrr.
c) Elektrofzyon kaynakl balantlar: Polietilen borulardan oluan ebekelerde abone
balantsnda elektrofzyon kaynakl balant ekli kullanlr. Aksi takdirde malzeme
uyumsuzluu sebebiyle fiziki su kayplar oluur.
Alt Blge Odas (DMA) Tasarm
MADDE 19 - (1) Oluturulan izole blgelerde debi ve/veya basn kontrol iin,
kullanlan malzemelere eriim kolayl ve cihazlarn korunmas maksadyla alt blge odas
tasarm yaplr. Bu tasarm esnasnda aadaki hususlara dikkat edilir.
a) Alt blge odas giri ve knda izolasyon vanas bulunur, iki vana arasnda ihtiya
duyulan aletler kullanlr.
b) Alt blge odalarnda elik veya polietilen boru ve balant paralar ile montaj
yaplr.
17

c) Alt blge odalarnn tasarm yaplrken, giri kapa (asgari D400 snf), merdiven,
havalandrma bacas ve su tahliye noktas bulunmasna ve veri iletiimine uygun olmasna
dikkat edilir.

me Suyu Temin ve Datm Sistemi ve ebekede Kullanlacak Malzemelerin

Ynetimi
MADDE 20- (1) Malzeme ynetiminde dikkat edilmesi gereken faktrler aada
belirtilmektedir.
a)

Malzeme

mr

tayini:

darelerde

kullanlan

malzemeler

tanr

ilem

ynetmeliklerine uygun olarak kodlanarak CBS veri tabanna ilenerek, malzemenin geirdii
bakm onarmlar, arza says gibi faktrler sisteme ilenmek suretiyle takip edilerek
ekonomik alma mr tanmlanr.
b) Malzeme verimlilii: Malzemenin kullanm sresince bakm ve enerji
gereksinimleri incelenerek ebeke sistemine uygunluu tayin edilir.
c) Maliyet analizi: Malzemenin ilk yatrm, bakm-onarm, iilik, enerji ve mrn
tamamladktan sonraki hurda ilemleri maliyetleri gz nne alnr.
) rn gelitirme faaliyetleri: darelerce kullanlan malzemelerin, teknolojik
gelimelere uygun olarak gelitirilmesi faaliyetlerini kapsar.
d) nleyici bakm onarm: Malzemelerde alma artlar sebebiyle ska ypranan ve
ebeke sistemindeki ak durdurma ihtimali olan paralarn belirli zaman aralklarnda n
bakmdan geirilmesini kapsar.
e) Doru malzeme seimi: Kullanlacak pompa, basn krc vana ve her trl
komplike paralarn alma yerleri, kapasiteleri, verimleri, enerji tketimleri, iilik
gereksinimleri ve maliyetleri gibi faktrler gz nne alnarak en doru seimin yaplmas
ilemini ierir.
f) Stok kontrol: Her malzeme, standartlara uygun ekilde tanmlanarak trlerine gre
gruplandrlr. Ayn zamanda malzemelerin stok giri ve klar takip edilerek malzemenin
tketim karakteristiini ve acil durumlarda srekli bulunabilirliini salama faktrlerini
iermelidir.
g) Garanti sreci takibi: darelerce temin edilen malzeme ve ekipmanlarn garanti
sreleri hassasiyetle takip edilir.
18

Malzeme Seim Kriterleri

MADDE 21 - (1) Malzeme hammaddesi, alma basnc, szdrmazlk korumas,
bakm onarm gereksinimi, yedek para temini, malzemenin sahip olduu kalite
sertifikasyonlar ve kapsam, muayene ve test imknlar, kolay montaj artlar ve dier tesisat
elemanlarna uyumu, lm aletleri iin lme hassasiyeti, enerji verimlilii ve uzun mrl
depolanabilirlik faktrleri gz nne alnr.
(2) me Suyu temin ve datm sistemlerinde kullanlan malzemelerin insan salna
zarar vermeyecek nitelikte olmasna dikkat edilir. Bu kapsamda aadaki hususlar dikkate
alnmaldr:
a) Ar Metal Kontrol; Kullanlan tesisat malzemelerinin ar metal asndan insan
salna zarar vermeyecek dzeyde olmasna dikkat edilmelidir.
b) Boya Kalitesi; Malzemelerde i ve d koruyucu olarak kullanlan boyalarn insan
salna zarar vermeyecek uygunlukta olmasna ve kullanlan boyalarn sertifikal olmasna
dikkat edilir.
c) Korozyon Kontrol; Boru ve balant paralarnn korozyon dayanmnn yksek
olmasna dikkat edilir.
Saya Seimi Ve Aranacak zellikler
MADDE 22 - (1) Seilen sayalar, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlndan alnm
2016 ylna kadar (75/33/AT) Tip Onay belgesi veya 7/8/2008 tarihli 26960 sayl Resm
Gazete de yaymlanan l Aletleri Ynetmelii (2004/22/AT) dorultusunda onaylanm
kurulutan alnm AT Tip nceleme Belgesine haiz olmaldr.
Saya zellikleri
MADDE 23 (1) dareler saya tiplerini ihtiyalarna gre belirler ve bu
niteliklerdeki sayalarn kullanmn salar. Saya tipi, ap ve yer seimi dare tarafndan
yaplr. darelerce saya seiminde dikkat edilecek hususlar unlardr:
a) Hassas lml ve gvenilir olmaldr.
b) Saha artlarnda metrolojide sreklilii salamaldr.
c) Dardan mdahalelere kar emniyetli tasarlanm olmaldr.
) Kayt mekanizmas kolay okunabilir olmaldr.
d) Montaj kolay olmaldr.
e) Donma ve mdahaleye kar dayankl olmaldr.
f) Dk basn kaybna sahip olmaldr.
19

g) Boru apna gre deil tketim alkanlna gre seilmelidir.

) Geni lm aral olmaldr.
Saya ap Tayini
MADDE 24 - (1) Saya ap tketim esasna gre seilecek olup asgari saya ap
DN20 (3/4) olmaldr. Abonenin, genellikle gece saatlerindeki en dk tketimi (m3/saat),
gn ierisindeki en yksek tketimi (m3/saat) ve ortalama tketimleri (m3/saat) aboneden
talep edilir veya kurum imknlar ile tespit edilir. Abonenin bir saatte tketecei ortalama su
miktarna en yakn deer, retici kataloglarndan faydalanmak sureti ile (Q3-Qn deeri) ap
seilir. Abonenin en dk ve en yksek tketimlerinin, seilen saya ap iin katalogda
verilen Qmin-Q1 ve Qmax-Q4 debi aralnda kald teyit edilir.
(2) Abonenin tketimlerinin bilinemedii veya temin edilemedii durumlarda, emsal
tekil edebilecek mevcut abone saya ap esas alnarak ap seilir. Abonenin tketimleri
takip edilerek seilen saya apnn doru seilip seilmedii kontrol edilir. En yksek ve en
dk tketimleri dengesiz olan veya gn ierisinde yksek su tketimi yannda, (seilen
sayacn Qmin deerinin altnda) ok dk su tketimi gibi zel durumlarda Kombine Saya
kullanlr.
Sayalarn lme Hassasiyeti
MADDE 25 (1) Sayacn giri ve knda laminer akm profilini bozacak herhangi
bir dzenek bulunmamaldr. Seilecek saya snf, pompa-hidrofor tesisatlar haricinde
asgari B veya lme aral R100 olacaktr. Pompa-hidrofor tesisatlarnda [Qt-Q2] ve [QnQ3] aralnda kalmak kayd ile istenilen snfta seilebilir.
Seilecek Sayalarn Gvde Malzemesi
MADDE 26 (1) Sayaca ait gvde malzemesi seiminde 20 inci maddenin ikinci
fkrasndaki kriterler gz nnde bulundurulur.
Sayacn Emniyeti ve Korunmas
MADDE 27 (1) Sayalar, sayacn almasn engellemeye ynelik abone
mdahalesine, dona, sele, bina tesisatndan kaynaklanan hidrolik darbe ve titreimlere, ters su
akna, kavitasyona, ar yksek basnca, su kou darbesine, ortam scaklna ve neme,
tesisattan kaynaklanan mekanik gerilmeye ve dengesizlie, evre artlarna bal korozyona
ve elektromanyetik bozucu etkilere kar korumaya alnr. Sayaca dardan mdahalenin
nlenmesi maksad ile vidal sayalar rakor kelepesi ile, flanl sayalar ise tel mhr

20

kullanlarak tesisata balanr. dareler, sayacn emniyetle koruyamayan ve su fatura

demelerini aksatan abonelerin saya tiplerini ve saya yerlerini deitirmelerini talep eder.
Sayalarn Konulaca Yerlerin Seimi
MADDE 28 - (1) Sayacn balanaca tesisat, salk ve gvenlikle alakal ulusal
dzenlemelere ve gerekiyorsa, tehlike tanm ile ilgili kurallara uygun imal edilmi olmaldr.
Personel ve kullancnn sal asndan risk oluturabilecek tm tesisat artlarndan
kanlmaldr. Aydnlatma, havalandrma, kaygan veya tmsekli zeminler, hareket
kabiliyetini kstlayc engeller dikkate alnarak, makul artlar salanr.
(2) Sayalarn merdiven altnda, bina girii yol seviyesi altnda, bodrum ve karanlk
yerlerde olmamas gerekir. Tesisat, sayacn rahatlkla deitirilmesine elverili esneklikte
olmaldr. Seilen mahallerden pis su tesis borular, gaz borular, alak ve yksek gerilim
kablolar geirilmemeli ve konulmamaldr.
(3) Yksek miktarda su tketen/tketecek fabrika, iyeri, liman, organize sanayi
blgesi vb. abonelerin sayalar, tesis giriinin (snrnn) dnda veya hemen i ksma,
idarenin belirleyecei bir yere rgar iinde monte edilir.
(4) Sayacn balanaca yerin yaknnda srekli manyetik alan oluturacak orta-yksek
gerilim-mknats ktlesi vb. maddeler olmamaldr. 25 kilogramdan daha ar olan sayalarn
yerletirilecei tesisatn bulunduu mekn, sayacn taklaca veya sklecei yere rahata
tanabilmesini salayacak nitelikte olmaldr. Ayrca sayacn monte edildii yerin evresinde,
kaldrma gerelerinin yerletirilmesine izin verecek bir aklk salanr.
Saya Montaj Kurallar
MADDE 29 (1) Su sayacnn tesisata yerletirilmesi ve bulunduu mekndaki evre
artlar, sayacn reticisi tarafndan belirtilen hizmet mr sresince maruz kalaca tm etki
byklkleri itibaryla, tanml alma aralnn dna klmamasn salayacak ekilde
olmaldr. Tesisat imalat ve saya montaj istenilen standartlarda yaplmadan su
verilmemelidir. Sayalar ve alt gruplar aadaki gereklerin karlanmasn gvence altna
alacak ekilde tesisata/ebekeye yerletirilir:
a) Kesici Vana-Filtre-ekvalf: Her sayacn, suyun giri yapt ba tarafnda saya ile
ayn apta kesici vana ve suda znm maddelerin sayacn iinde tortu brakma ihtimaline
kar sayac korumak amacyla filtre, k tarafnda da ters ak nlemek amacyla ekvalf
bulunur. Flan balantl sayalarda harici filtre kullanlr, seilen filtrenin belli zaman
aralklaryla temizlenebilir veya kartular yenilenebilir olmaldr.
21

b) Sayacn Tesisata Balants: Her trl mekanik su sayac tesisata yatay olarak, boru
ekseninde saa veya sola yatrlmadan balanr. st ste sral sayalarn bulunmas
durumunda, saya boru eksenlerinin ara mesafesi en az 25 santimetre olmaldr. Sayalar
reticinin belirttii montaj kurallarna gre tesisata balanr. Sayacn kndaki tesisat, saya
her zaman su ile dolu olacak ekilde yukar ynlendirilmeli ve saya hibir zaman tesisatn en
st noktasna balanmamaldr. Sayaca ulaacak ekilde tesisata hava girmesi mmkn ise,
sayacn su giri tarafna ve yeterince uzak bir mesafede bir hava separatr - vantuz
yerletirilir. Borunun tam dolu olmamas durumu gz nnde bulundurularak, hidrofor veya
pompa emi hatlar zerine saya balants yaplmaz. Zorunlu kalnmas durumunda boru
zerinde dey dzlemde aa ynde omega yaplarak omega zerine kurallara uyarak
montaj yaplr. Gerek sayacn normal almas srasnda, gerekse saya yerinden skld
veya balant ularnn sadece birinin sklm olduu esnada, suyun itme gc etkisiyle
tesisatn hibir paras esnememeli ve yerinden oynamamaldr. Bu maksatla sayacn giri ve
k tarafndaki boru ebekesi uygun biimde sabitlenmelidir. Flanl sayalarn kolaylkla
deiimin yaplabilmesi iin boru tesisatnda demontaj paras kullanlmaldr.
c) Sayacn Rgar inde Tesis Edilmesi: Rgar, yzeysel su szntsn engelleyecek
ekilde zemin kotundan yksek olmaldr. Rgar kapa, tek bir kii tarafndan kolaylkla
hareket ettirebilecek, zerinde ykleri tayabilecek ve su szntsna engelleyecek ekilde
olmaldr. Saya ve balant paralar, kirlenmeye kar korunmas ve montaj-demontaj
kolayl maksadyla, rgar i zemin kotundan yeterince yksee yerletirilmelidir. Rgar
iinde bir drenaj kuyusu veya suyu tahliye etmek iin bir boaltma kanal imal edilmelidir.
Rgar iinde sayala ilgili donannm haricinde baka cihazlar bulundurulmamaldr. Rgar
yapmnda kullanlan malzemeler, korozyona dayankl ve yeterli mukavemete sahip
olmaldr.
) Sayacn Besleme Basnc: Sayacn salkl lm yapabilmesi iin tesisatn abone
balants ksmnda yeterli miktarda basn olmaldr. Bina i tesisatnda yksek basn
bulunmas durumunda sayatan nce uygun apta basn krc vana yerletirilir ya da i
tesisat basncn karlayacak ekilde yeterli basn snfnda saya temin edilir.
d) Sayalarn Devreye Alnmas: Yeni veya tamir edilmi su sayac tesisata
yerletirilmeden nce, borulardan yeterli miktarda su geirilmeli. Besleme borusundaki tm
kalntlar temizlenir, su sayacna veya besleme borusuna herhangi bir yabanc madde
girmemesi iin, bulunulan mekn temiz ve kuru hale getirilmeli.

22

(2) Sayalar, hassas lm cihaz olup doru ve uygun ekilde paketlenmemi ise
henz yerine montaj yaplmadan hasar grebileceinden montaj ncesinde doru ve uygun
ekilde depolanarak muhafaza edilir.

BENC BLM
Abonelik Hizmetleri ve zinsiz Su Kullanm
Abonelik lemleri
MADDE 30 - (1) darelerin hizmet vermekle ykml olduu tm gerek ve tzel
kiilerin abone olmas zorunludur. dareler, su ve atksu hizmetinden yararlananlara su sayac
takmakla ve iler durumda muhafaza etmekle aboneyle birlikte sorumludur.
(2) dareler abonesiz ve sayasz su kullanmn nlemek amacyla gerekli almalar
yapmal ve cezai hkmler getirilmelidir.
(3)Abonelerin; kimlik, adres, iletiim, saya numaras, saya markas, saya ap,
saya boyu, saya damga tarihi, saya snf, saya endeksi, saya alma prensibi ve saya
arpan mutlaka kayt altna alnr, mevcut kaytlarda ise gncelleme yaplr. Adres kaytlar
Ulusal Adres Veri Tabanndaki parametrelere uygun olarak tutulur.
(4) Abonelik tesis edilirken suyun kullanm ekline ve kullancsna gre abone trleri
belirlenerek, sisteme giri yaplr.
Su Tesisat Projelerinin Onaylanmas
MADDE 31 - (1) Yap ruhsat alnmas esnasnda su tesisat projesinin idareler
tarafndan tasdik edilmesi gerekir. Bykehir Belediyesi snrlar dahilinde su ve
kanalizasyon idarelerinden su tesisat projelerinin onay alndktan sonra yap ruhsat verilir.
(2) darelerce yap ruhsat aamasnda su tesisat projesini onaylarken sayalarn
konulaca yerlerin seimindeki kriterler dikkate alnr.
Saya Temin Mkellefiyeti
MADDE 32 (1) Bu teblideki esaslar dikkate alnarak sayalar, bykehir
belediyelerinde idarece, dier belediyelerde ise abone veya idarece temin edilir. Yksek
tketimli aboneler ile idareler, sayalarn arza yapma ihtimaline kar yedek saya
bulundurur.

23

Yksek Su Tketimli Aboneler

MADDE 33 (1) dareler, kendi yetki ve grevleri dhilinde belirledikleri yksek su
tketimli abonelerinin takibi iin, imknlar erevesinde ayr birim kurarak zel takip
yaparlar. Bu abonelerin su kullanm miktarlar uzaktan devaml izlenir.
Yangn Hidrantlar ve Yangn Sndrme Tesisatlar
MADDE 34 - (1) Yangn hidrantlarnn tamam tespit edilerek kayt altna alnr.
(2) Yangn hidrantlarndan ve yangn sndrme tesisatlarndan yangn dnda su
alnmasna msaade edilmez. dareler maksat d su alanlar hakknda idari dzenlemeler
yaparak cezai meyyide uygular.
zinsiz Tketimler
MADDE 35 - (1) zinsiz su kullanmlarnn tespiti amac ile uzmanlam elemanlar
tarafndan planl saha taramalar yaplarak kaytlar tasnif edilir. zinsiz kullanmn nlenmesi
iin gerekli tedbirler alnr.
(2) Aboneli veya abonesiz olup sayasz su kullananlar, sayaca mdahale ederek
bozma, krma veya herhangi bir ekilde almasn durdurarak su kullananlar, sayacn devre
d braklmas suretiyle su kullananlar, sayacn yerinden sklmesi sebebiyle su kullananlar,
idareye ait kuyudan, su ebeke hattndan, ube yolundan veya kaynaktan delerek boru
deyerek, motor balayarak, tahribat yaparak ebekeye mdahale etmek suretiyle sayatan
geirmeksizin su kullananlar tespit edilerek tutanak altna alnr ve cezai meyyideler
uygulanr.
(3) Abonesiz sayal su kullananlar, sayac skp ters balayarak su kullananlar,
sayac idareden habersiz baka bir saya ile deitirerek su kullananlar, saya rakor
kelepelerini kopartarak su kullananlar, idare tarafndan kesilen suyu aarak sayatan
geirerek su kullananlar, idareden izin almakszn servis hattnn yerini deitirerek sayal su
kullananlar, idareden izin almakszn abone trn deitirerek su kullananlar, sayacn
mhrn kopartarak su kullananlar, usulsz su kullandklar iin tespit edilerek tutanak altna
alnr ve cezai meyyide uygulanr.
(4) zinsiz tketimlerde ayrntl tutanak tutularak olayla ilgili fotoraf ekilir,
mmknse kameraya alnr, izinsiz su kullananlar tespit edilir.
(5) Saya ama, kesme, skme ve takma gibi btn eylemler i emri ile yaplr.
(6) Saya harici su kullanmna msait dzenek ve mekanizma tespit edildiinde fiili
durum derhal ortadan kaldrlr, krtapa taklr. Yaplan ilemlerin tamam tutanak altna
24

alnr. Krk olan sayalarda zabt mmzileri tarafndan krk olan saatin su kullanmn eksik
gsterip gstermedii ve suyun sayatan geip gemedii, abone tarafndan krlp krlmad
tespit edilir.
(7) zinsiz tketimlerde su kullanmna elverili aletler ve vastalar kullanlamaz hale
getirilir, ayrntl olarak tutulacak tespit tutananda kullanlan suyun miktar konusunda
mukayese imkan verecek her trl ayrntl bilgi toplanarak tutanaa yazlr.
Bedelsiz Su Kullanmlarnn Takibi
MADDE 36 - (1) Bedelsiz su kullanan abonelerden ibadethaneler, halk emeleri ve
idareler tarafndan kullanlan sular sayatan geirilir. Bu sayalar zaman aralklaryla okunur
ve srekli takip edilir.
(2) Bedelsiz su kullanp abone olmayanlar iin abonelik tesis edilir.
zinsiz Tketimleri nlemek in Birim Oluturulmas ve Bu Birimin Grevleri
MADDE 37 - (1) darelerce izinsiz tketimlerin tespiti, sebeplerinin aratrlmas ve
engellenmesi amacyla bir birim oluturulur. Bu birim, su kaybna yol aan her trl faktr
aratrr, lzumlu tedbirlerin alnmas iin gerekli tekliflerde bulunur ve gerekli almalar
yapar. Kaynaktan balayarak, isale ve datm hatlarnda, abonelerden ve sayalardan
kaynaklanan her trl izinsiz tketimi tespit ederek veriler toplar, izinsiz tketimin nlenmesi
iin neriler hazrlar. Bu birim, izinsiz tketimin nlenmesi iin srekli takipte bulunur,
raporlamalar yapar. Bu birime bal izinsiz tketim konusunda uzmanlam elemanlardan
oluan bir ekip kurulur. dareler tarafndan, bu ekipler iin gerekli ekipmanlar temin edilir.
(2) Abone ve saya ynetiminde raporlamalar yaplr. Raporlarda ve izinsiz tketimin
takibinde dikkate alnacak hususlar unlardr:
a) Okuma verileri dzenli olarak kontrol edilir.
b) Anormal okumalar tespit edilir.
c) Abonelerin farkl zaman aralklarndaki tketimleri analiz edilir.
) Asgari ve azami tketim eiklerinin dnda olan sayalar listelenir.
d) Sfr tketimi olan sayalar listelenir.
e) Saya okuyucularnn istatistikleri listelenir, okuyucularn verimlilii izlenmek
suretiyle artrlmaldr.
f) Deitirilen sayalar deiim ncesi ve sonras analiz edilerek fayda ve maliyeti
deerlendirilir.
25

g) zole blgeler var ise tketim analizleri blgesel karlatrmal olarak yaplr.
) Verimsiz lm yapan sayalar tespit edilip deitirilir.
h) Ardk ayn tketimler, negatif tketimler ve byk tketiciler listelenir.
) Bu listeler kullanlarak okuma ve faturalarn doruluu teyit edilir.
(3) Yukarda bahsi geen hususlar dikkate alnmak suretiyle hazrlanan raporlarla
birlikte neriler sunulur.
(4) darelerce ime - kullanma suyu temin ve datm sistemlerindeki idari ve fiziki su
kayplarnn nlenmesi ile sistemin izlenmesi ve kontrol iin en st yneticiye dorudan
bal, konusunda uzmanlam bir st birim kurulur. Bu birim su kayplarn en aza indirmek
iin kurum ierisindeki e gdm salar, su kayplarnn nlenmesi iin birimlerin yapmalar
gereken ileri tanmlar.
ALTINCI BLM
eitli ve Son Hkmler
Bilgi Verme Ykmll
MADDE 38 - (1) dareler,

me Suyu Temin ve Datm Sistemlerindeki Su

Kayplarnn Kontrol Ynetmelii ekinde yaymlanan ve bu tebli ile detaylandrlp

aklanan ve ekte yer alan bilgi ve envanter formlarn (EK I, EK II, EK III, EK IV, EK V ve
EK VI ) bu tebliin yrrle girdii tarihten itibaren her yl, takip eden yln ubat ay
sonuna kadar Bakanla yazl olarak gnderir.
(2) dareler, raporda yer alan bilgilerin doruluunun tespiti maksadyla, Bakanlka
yerinde yaplacak incelemelerde faydalanlmak zere talep edilen her trl bilgi ve belgeyi
doru ve eksiksiz olarak sunmak ve incelemeler esnasnda kolaylk salamakla
ykmldrler.
Yrrlk
MADDE 39 (1) Bu Tebli yaym tarihinde yrrle girer.
Yrtme
MADDE 40 (1) Bu Tebli hkmlerini Orman ve Su leri Bakan yrtr.

26

EK I
MESUYU TEMN VE DAITIM SSTEMLERNDEK
SU KAYIPLARI YILLIK RAPORU

//20..
L
BELEDYE ADI
NFUSU

:
:
: (Toplam nfus ile mevcut ime-kullanma suyu
sisteminden beslenen nfus ayr ayr belirtilmelidir.)

SU DARES ADI (varsa)

:
ADRES
:
RTBAT KURULACAK KNN
ADI-SOYADI-NVANI/GREV :
TELEFON/FAKS
:
E-POSTA
:
RAPORUN AT OLDUU YIL :
1. GENEL BLG: (Bu blmde raporun ait olduu ylda ime-kullanma suyu
sistemindeki su kayplar ile ilgili gerekletirilen almalar hakknda bilgi verilecektir.)

27

MESUYU TEMN VE DAITIM SSTEMLERNDEK

SU KAYIPLARI ENVANTER FORMU

me Suyu Temin Edilen

Su Kaynann Ad

Yeralt suyu

Yerst suyu

Kaynaktan
ekilen Su
Miktar
(m3/yl)

TOPLAM
2

Yllk artlan su miktar (m3/yl)

(Artma uygulanyor ise)

Yllk datm sistemine verilen

(varsa artma tesisi kndan
sonra) toplam su miktar (m3/yl)

Abone says ve trleri

Yllk su tketim miktar (m3/yl)

(izinli tketim miktar)

6
7
8

10
11

Bu blm iin Tebli EK II tablosu

doldurulacaktr.

Su
kayp
miktar
(m3/yl)
(Sisteme verilen su miktar - izinli
tketim miktar)
letim ve datm hatt uzunluu Bu blm iin Tebli EK IV tablosu
doldurulacaktr.
(boru cinsi ve uzunluu (m))
SCADA sistemi var mdr?

Var

Yok

Var

Yok

CBS program var mdr? Varsa

hangi
program
olduunu
belirtiniz.
Abone bilgi sistemi var mdr?
Varsa hangi program olduunu
belirtiniz.
Su kayplar iin tespit ve azaltma
almalar var mdr?
(Aktif

28

fiziki kaak kontrol, zole alt

blge oluturma, Basn ynetimi
vb.) Varsa aklaynz.

12

13

14
15
16

17

Su kayplar iin tespit birimi var

mdr? Varsa personel saysn
belirtiniz (hizmet almlar da
dahil).

Var

Yok

Sistemdeki yllk toplam ihbar hbar edilen arza adedi:

edilen ve edilmeyen sznt ve
hbar edilmeyen aktif sznt tespitleri:
patlama says nedir?
Kullanlan abone saya tiplerini Bu blm iin Tebli EK V tablosu
doldurulacaktr.
ve saylarn belirtiniz.
me suyu temin ve datm iin
harcanan enerji miktar (kw/yl)
3
2 m3 3 . m3
Depo bilgileri (Her bir deponun 1.m
kapasitesi ayr ayr verilecektir)
4.m3 5 m3 6 . m3

Ortalama ebeke basnc

20-40 mSS
40-60 mSS
Dier

60-80 mSS
80-100 mSS

29

STANDART SU DENGES FORMU: (Aada yer alan tabloyu verilen aklamalara gre
doldurunuz.)

(4) Faturalandrlm
zinli Su Tketimi

m3/yl
(...%)
(9)
zinli Tketim

m3/yl
(...%)
(8)
Faturalandrlmam
zinli Su Tketimi

m3/yl
(...%)

(1)

(2) Faturalandrlm
llm Kullanm

m3/yl
(...%)
(3) Faturalandrlm
llmemi Kullanm

m3/yl
(...%)

(5)
Gelir Getiren
Su Miktar
.
m3/yl
(...%)

(6) Faturalandrlmam
llm Kullanm

m3/yl
(...%)
(7) Faturalandrlmam
llmemi Kullanm

m3/yl
(...%)
(11) zinsiz Tketim

m3/yl
(...%)

Sisteme Giren
Su Miktar
.
m3/yl
(100%)
(10)
Su Kayplar

m3/yl
(...%)

(13)
(17)
dari Kayplar
Gelir
m3 (12) Sayalardaki lm Getirmeyen Su
/yl
Miktar
Hatalar
(...%)

3
m3/yl (...%)
m /yl
(...%)
(16) Temin ve Datm
Hatlar ile Servis
Balantlarnda Oluan
Kayp-Kaaklar

m3/yl
(...%)

(14)
Fiziki Kayplar

m3/yl
(15) Depolarda Meydana
Gelen Kaak ve
(...%)
Tamalar

m3/yl
(...%)

30

AIKLAMALAR
Su Dengesi Formunun (Hesap Tablosu) doldurulmas iin izlenecek admlar;
(1)

Baraj gl, doal gl, kuyular, pnar, vb yzeysel veya yer alt su kaynaklarndan
elde edilerek artlan (sadece dezenfeksiyon yaplan tesislerden, ileri artma
proseslerine sahip tesislere kadar olan aralktaki tm artmalar olabilir) temiz suyun,
tesis knda llen miktarnn, m3/yl cinsinden ifadesi bu hcreye yazlr.
(2) Abone veri tabanna kaytl (abone szlemesi bulunan) her trl abonenin (mesken,
ticari, resmi kurum, vb) belirli periyotlarla endekslerinin okunmas sureti ile elde
edilen toplam su miktarnn m3/yl cinsinden ifadesi bu hcreye yazlr.*
(3) llmeden su tketen kullanclarn tkettikleri suyun, emsal abonelerle mukayese
etmek suretiyle belirlenerek, fatura dzenlenmesini ifade eder. Bu tr faturalarn su
tketim toplamlarnn m3/yl cinsinden ifadesi bu hcreye yazlr.
(4) (2) ve (3) numaral hcre iin belirlenen su tketim deerlerinin toplanmas ile elde
edilen deerdir.
(5) Yine (2) ve (3) numaral hcre iin belirlenen su tketim deerlerinin toplanmas ile
elde edilen deerdir.
(6) badethane, itfaiye, halk emesi, vb kullanclarn tkettikleri su, cretlendirilmese
bile mutlak surette abone yaplarak saya marifeti ile llmeli ve endeksleri kayt
altna alnmaldr. te bu tr abonelerin tkettikleri sularn, tpk faturalandrlan
aboneler gibi, veri tabanndaki kaytlarndan elde edilen su tketim miktarn ifade
eder ve m3/yl cinsinden ifadesi bu hcreye yazlr.
(7) Bu hcredeki deer, genellikle kurumun tecrbesine ve kaytlarna dayal tahmin
yrtmesine bal olarak belirlenir. nk;
a. Yangn hidrantlarndan itfaiyenin kulland su
b. Her trl boru arzas nedeniyle, onarm tamamlanncaya kadar boa akan su
c. Boru hatlarnn veya armatrlerin (vana, vantuz, debi ler, vb) bakmlar
srasnda tahliye edilen su
gibi zorunlu hallerde kullanlan veya kaybedilen su hacmini tarif eder ve tm bu
almalarn tarih, alma sresi, boru ap, vb etkenleri kaydedilerek, yl sonunda
toplanr ve m3/yl cinsinden ifadesi bu hcreye yazlr.
(8) (6) ve (7) numaral hcre iin belirlenen su tketim deerlerinin toplanmas ile elde
edilen deerdir.
(9) (4) ve (8) numaral hcre iin belirlenen su tketim deerlerinin toplanmas ile elde
edilen deerdir.
(10) (1) numaral hcredeki deerden (9) numaral hcredeki deerin karlmasndan
elde edilen deerdir.
(11) Tablodaki en hassas belirlenmesi gereken hcredir. Tahmin ve yaklak hesap
kullanlarak belirlenebilmektedir. Tahminin doruluunu analiz etmek iin CBSden
yararlanlr: UAVT esas alnarak, abone olmayan meskenler bata olmak zere, su
ihtiyac olan tm iletme ve kurum/kurulularn adetleri, tecrbeli personel (tarama
ekipleri) marifeti ile etkili saha almas ve teknik elemanlarn ofis almalar ile
analizler sonucu belirlenir. Belirlenen tketiciler, abone veri tabanndaki emsalleri
ile mukayese edilerek, tkettikleri toplam su hacmi m3/yl cinsinden bu hcreye
yazlr.
(12) Abone sayalarnn;
a. yanl montaj
b. kullanm sresini amas (10 yl)
31

(13)
(14)
(15)

(16)

(17)

c. tr/cinsine gre reticinin kabul ettii hatal lm tolerans aral

d. bozuk olduu halde fark edilmemesi
vb teknik nedenlerden kaynaklanan eksik lm hatalarn ifade etmektedir. Bu
artlarn bazlarnn oluumu kanlmaz olduundan, saya tamir istasyonlar olan
dareler genel kalibrasyon tecrbelerine ve veri kaytlarna dayal olarak, tamir
istasyonu olmayan dareler ise; l ve ayar mevzuat, retici bilgileri, Sanayi
Ticaret l Mdrlkleri veya deneyim sahibi dareler ile i birlii yaparak bu
hcrede istenen deeri belirleyeceklerdir.
(11) ve (12) numaral hcre iin belirlenen su tketim deerlerinin toplanmas ile
elde edilen deerdir.
(10) numaral hcredeki deerden (13) numaral hcredeki deerin karlmasndan
elde edilen deerdir.
Yanl su ynetimi (su seviyesinin ayarlanamamas nedeniyle takn savandan
tahliye olan su miktar) ve deponun fiziki durumu nedeniyle grlmeyen
szmalardan kaynaklanan zayi su miktarn ifade eder. Bu hcredeki deerin
belirlenmesi iin SCADA sisteminden yararlanlr. Depolarn giri ve klarna
monte edilecek debi lerlerin srekli kontrol ile gnlk, haftalk ve aylk
hesaplamalar yaplarak kaydedilir ve ylsonu deeri elde edilerek bu hcreye yazlr.
(14) numaral hcredeki deerden (15) numaral hcredeki deerin karlmasndan
elde edilen deerdir. dareler minimum gece debilerine gre bu blmdeki kayb
hesaplar, ebekesindeki fiziki kayb tahmin eder, hesap sonucunda kan bu sonu
(14) numaral hcre deeri ile (15) numaral hcre deer fark alnarak karlatrma
yaplarak karar verilir.
(8) ve (10) numaral hcre iin belirlenen su tketim deerlerinin toplanmas ile elde
edilen deerdir.

Tablonun hazrlanma amac esasen, kaybolan suyun sistemin hangi nokta/alanlarnda

kaybolduunu belirlemede darelere yol gstermek olup, darelerin daha kolay ve seri bir
ekilde daha doru alanlarda dzenleme yapmak, yatrm planlamak ve tedbir almalarn
salamaya yneliktir. Gz ard edilmemesi gereken bir dier husus ise, tabloda koyu renk ile
belirtilen hcrelerin, Toplam Kayp Miktarn oluturan hcreler olduudur. Yine anlalaca
zere Gelir Getirmeyen Su miktar, izinli tketim snrlarnda olmalarna ramen (6), (7) ve
(8) numaral hcrelerdeki deerleri de kapsamaktadr.
Son olarak; her bir hcredeki m3/yl cinsindeki deerlerin, (1) numaral hcrede yer
alan m /yl cinsindeki deere blnmesi ile her bir hcredeki % oran elde edilir. Bir baka
deyile; her bir hcrede tanmlanan kayp su miktarnn, sisteme giren toplam su miktarna
oran olarak da tarif edilebilir.
3

*Sadece atksu abonelii olan ( kendi kuyusundan ime ve kullanma suyunu temin
eden) abonelerin tketimleri hesaba dahil edilmeyecektir.

32

EK II
ME SUYU ABONE TPLERNE GRE ABONE SAYISI VE
TAHAKKUK TABLOSU

ABONE

DAITILAN SU

ABONE

MKTARI (m3/yl)

BRM

TAHAKKUK

FYATI

MKTARI (m3/yl)

SAYISI

ABONE TP

cretli

cretsiz

(TL/m3)
(Atksu bedeli ve
KDV dahil)

Resmi Kurulular
Salk Kurumlar
Okullar
Sanayi letmeleri
Ticarethaneler
Meskenler
Park,

Bahe

ve

WCler
Din

ve

Hayr

Kurumlar
naat antiyeleri
Tankerle Su Sat
Tarmsal

Amal

Su Kullanm
Kyler
Mahalle emesi
Liman
Dier (Belirtiniz)
A)
B)
Toplam
33

SU ABONES OLMAYAN ATIKSU ABONELERNE AT BLGLER

Su abonesi olmayan fakat kanalizasyondan yararlanan aada belirtilen abone
tiplerine gre doldurulacaktr.

ABONE TP

ABONE

TAHAKKUK MKTARI

SAYISI

(m3/yl)

Resmi Kurulular
Salk Kurumlar
Okullar
Sanayi letmeleri
Ticarethaneler
Meskenler
Park, Bahe ve WCler
Din ve Hayr Kurumlar
naat antiyeleri
Tankerle Su Sat
Tarmsal Amal Su Kullanm
Kyler
Mahalle emesi
Liman
Dier (Belirtiniz)
A)
B)
C)
Toplam

34

EK III
MESUYU TEMN VE DAITIM SSTEMLERNDE KULLANILAN
MALZEMELERE LKN ENVANTER FORMU
dare tarafndan kullanlan Debi ler says

Ultrasonik Debi ler

..... adet

Elektromanyetik Debi ler

..... adet

Dier

..... adet

darede su hatlarnda kullanlan Srgl Vana

tipi ve says
2

Metal Yatakl Vana

..... adet

Elastomer Yatakl Srgl Vana

..... adet
..... adet

Yllk Kullanlan Pislik Tutucu ( Filtre )

dare tarafndan kullanlan Abone Balants

tipi

dare tarafndan dktil borulara servis

balants yaplrken kullanlan yntem

Kaynakl Polietilen
Dili Pirin
PolioksiMetilen
Dktil Fittingsler
Dier

Kolyeli Balant
Kolyesiz Balant

6
darede Mevcut izole alt blge (DMA) Says

darenin belirledii izole alt blge (DMA)

seim kriterleri

..... adet
1.
2.
3.
4.
5.
.

darenin kullanmakta olduu;

Metal Dedektr says

.. adet

Yer Mikrofonu

.. adet
35

8
Korelatr

.. adet

darede Kullanlan Dataloggerlar

Basn Datalogger

.. adet

Debi Datalogger

.. adet

darede Kullanlan Basn Krc Vanalar

10

Diyaframl Tip Basn Krc

.. adet

Pistonlu Tip Basn Krc

.. adet

11

12
13
14

darenin imesuyu temin ve datm

Hatlarnda kaak tespitinde kulland yntem
tipi
Kullanlmakta olan Datalogger ve
Debimetreler ne sklkla kalibre edilmektedir?
Kalibrasyon lemlerinde hangi akredite
merkez kullanlmaktadr ?
Boru krklarnda mdahalede su kesme
ilemi hangi yntemle yaplmaktadr ?

15
darede kullanlan Yangn Hidrant Tipi

Yeralt tipi
Yer st tipi

36

EK IV
MESUYU TEMN VE DAITIM HATLARININ BORU, CNS VE APLARINA GRE DAILIMI
MESUYU TEMN VE DAITIM HATLARININ BORU, CNS VE APLARINA GRE DAILIMI
Hattn
ap
(mm)

Cinsi
elik
(metre)

Toplam
HDPE PVC
CTP
GBB Font
DF
Pik
AB
Tnel Galeri Kanal Muhtelif (metre)
(metre) (metre) (metre) (metre) (metre) (metre) (metre) (metre) (metre) (metre) (metre) (metre)

100 400
400
500
600
700
800
900
1000
1200
1400
1600
1800
1820
1850
2000
2200

37

Tnel
Galeri
Kanal
Muhtelif
Toplam
Katodik Koruma Uygulanan Boru Var se;
ap (mm) Korunan elik Boru Uzunluu (metre)

PVC: Polivinil klorr

CTP: Cam tabanl plastik
DF : Dktil Font
AB : Asbest imento Borular
GBB : n Gerilmeli Beton Boru
HDPE :Yksek Younluklu Polietilen
Katodik koruma : Korozyonu nlemeye yarayan
bir tr
metal koruma yntemi

Toplam

38

EK V
MESUYU TEMN VE DAITIM SSTEMLERNDE KULLANILAN SAYALARA LKN ENVANTER FORMU
deme
ekline Gre

alma
Prensbine Gre

Hz Esasl
(Tek Hzmeli)

Tipe
Gre

Kuru

Mekanik

Hz Esasl
(ok Hzmeli)

Kuru

Balant
ap(DN)

Adet

Tipe
Gre

Balant
ap(DN)

Adet

Tipe
Gre

Balant
ap(DN)

Adet

20

20

20

25

25

25

40

40

40

50

50

50

65

65

65

80

80

80

100

100

100

125

125

125

150

150

150

200

200

200

Dier

Dier

Dier

20

20

20

25

25

25

40

40

40

50

50

50

65

65

65

80

80

80

100

100

100

125

125

125

Ya

Ya

Yar Kuru

Yar Kuru

39

Hacim Esasl
(Volmetrik)

deme
ekline Gre

n demeli
Elektronik
Kartl

alma
Prensbine Gre

Hz Esasl
(Tek Hzmeli)

Kuru

Tipe
Gre

Kuru

150

150

150

200

200

200

Dier

Dier

Dier

20

20

20

25

25

25

40

40

40

50

50

50

65

65

65

80

80

80

100

100

100

125

125

125

150

150

150

200

200

200

Dier

Dier

Dier

Balant
ap(DN)

Ya

Yar Kuru

Adet

20

25

40

50

65

80

100

125

Dier

40

Hz Esasl
(ok Hzmeli)

Hacim Esasl
(Volmetrik)

Kuru

Kuru

20

25

40

50

65

80

100

125

Dier

20

25

40

50

65

80

100

125

Dier

41

EK VI
KALBRASYON N RNEK ADIMLAR
1.
2.
3.
4.

Kalibrasyonun yaplaca zaman aral belirlenir

Ayn malzeme, ya ve aplardaki malzemeler gruplanr.
Przllk katsaylar iin arpan tanmlar yaplarak, przllk kalibre edilir.
Programn hesaplad yeni przllk katsaylar ile statik modeldeki ve saha
lmlerindeki (SCADA) basn deerlerinin yaklak ayn deerlerde olmas
ngrlr/beklenir. Yeni przllk katsaylarnn borularn yalarna gre uyumlu olup
olmad kontrol edilir. Beklenen sonu elde edilirse sorun yoktur, deilse debiyi
kalibre etme seeneine geilir.
5. Debiler iin arpan tanmlar yaplr (mesken, ticari, yeil alan, vb trleri iin) ve
program altrlr. Elde edilen yeni debiler ile saha verileri (SCADA) ve statik hesap
deerleri karlatrlarak grafikler/sonular kontrol edilir.
6. Przllk ve debi kalibrasyonundan sonra halen statik model, saha verileri (SCADA)
arasnda belirgin bir fark varsa ak/kapal olmas gereken vana, pompa, boru, vb
elemanlarnn konumlarnn yanl girildiinden phe edilerek kontrol/tespit edilmeli
ve dzeltilmelidir. Sonrasnda ise ayn ilemler tekrarlanmaldr.
7. Kalibrasyon ilemleri istenen dzeye ulatnda, kayp/kaak, enerji, pompa, klor, vb
hidrolik analizler rahatlkla yaplabilir.

42