Fen ve Teknoloji Dersi

Proje Ödevi.

MİTOZ VE MAYOZ
BÖLÜNME
 HÜCRE BÖLÜNMESİ

Bir hücreden yeni hücrelerin oluşmasına hücre bölünmesi denir. Hücre

bölünmesi bütün canlılarda görülen bir olaydır.Hücre bölünmesi hücre
çekirdeğinde başlar ve birbirini takip eden evrelerden (safhalardan) oluşur.
Yoğurdun mayalanması, bitkilerin büyümesi, tohumun çimlenmesi, yaraların
iyileşmesi, büyüme ve gelişme olayları hücre bölünmesi sayesinde gerçekleşir.
Hücre bölünmesi; mitoz bölünme ve mayoz bölünme olarak iki çeşittir. Hücre
bölünmesinin amacı canlılarda üremeyi ve büyümeyi sağlamaktır.
Canlılar hücre sayısına göre tek hücreli ve çok hücreli canlılar olarak iki grupta
incelenir.
Tek hücreli canlılarda hücre bölünmesinin amacı (hücre sayısını arttırarak)
çoğalmayı (üremeyi) sağlamaktır.
Çok hücreli canlılarda hücre bölünmesinin amacı (hücre sayısını arttırarak) doku,
organ ve sistemlerin büyüyüp gelişmesini, yıpranan dokuların onarılmasını, ölen
hücrelerin yerine yenilerinin yapılmasını sağlamaktır. Bazı çok hücreli canlılarda
sperm ve yumurta hücrelerinin oluşturulması hücre bölünmesi sayesinde
sağlanır.
 MİTOZ BÖLÜNME
Hücre mitoz sırasında birbirini takip eden farklı evrelerden geçer. Bu evreler sırasında çekirdeğin ve sitoplazmanın bölünmesiyle iki
yavru hücre oluşur.Hücre bölünmesi öncesinde çekirdekte bulunan ve canlının kalıtsal özelliklerini taşıyan maddenin (kalıtım maddesi)
birer kopyası yapılır. Bu kalıtım maddesi mitozun başlangıcında kromozom adı verilen yapılara dönüşür.

Hayvan hücresinde mitozu

gösteren yandaki şemayı
inceleyelim.
Mitozun ilk evresinde kromozomlar
belirgin halde görülmeye başlar.
Daha sonraki evrelerde hücrenin
ortasında dizilen kromozomlar
ikiye ayrılarak, hücrenin karşılıklı
kutuplarına doğru hareket eder.
Böylece oluşacak hücrenin ikisi de
kromozomların, dolayısıyla kalıtım
maddesinin birer kopyasını almış
olur. Bu şekilde çekirdek
bölünmesini tamamlayan
hücre,sitoplazma bölünmesine
geçer.
Sitoplazma bölünmesi sırasında
hayvan hücresi görüldüğü gibi
ortadan ikiye boğumlanır ve mitoz
bölünme tamamlanır.
Bitki hücresinde hayvan
hücresinden farklı olarak hücrenin
ortasında ara lamel adı verilen bir
yapı oluşarak hücre ikiye bölünür
 Mitoz bölünmede, ana hücreden iki yavru hücre
oluşur. Oluşan bu hücreler ana hücre ile ayni sayı ve
özellikteki kromozomları içerir. Vücut hücreleri anne
ve babadan gelen kromozom çiftlerine sahiptir.
Bir takim halinde kromozom içeren hücreler "n" ile
gösterilir. Bir takim (n) anneden, bir takim (n)
babadan gelmek üzere iki takim kromozom
bulunduran hücreler ise "2n" ile gösterilir. Örneğin
insanların vücut hücrelerinin kromozom sayısı
2n=46'dir. Öyleyse insanların vücut hücrelerinde 23
çift kromozom olduğunu söyleyebiliriz.
Kromozom sayıları ile canlıların büyüklüğü ve
gelişmişliği arasında bir ilişki yoktur.
Tablodaki bilgilerden yola çıkarak kromozom sayıları
fazla olan canlıların, örneğin kromozom sayısı 500
olan eğrelti otunun insandan daha gelişmiş olduğunu
söyleyemeyiz.
 Mitoz Bölünmede Dikkat Edilecek
Hususlar
• Tek hücrelilerde çoğalma , çok hücrelilerde büyüme için kullanılır.

• Yıpranan ve yaralanan hücrelerin iyileşmesi mitoz ile olur.

• Oluşan hücrelerin Kromozom bilgisi aynıdır.

• Büyüme sırasında mitoz bölünme hızlıdır.

• Sinir, Sperm ve Yumurta hücrelerinde mitoz bölünme olmaz.

 EŞEYSİZ ÜREME.
Bir canlının tamamen kendine benzer yeni bir canlı oluşturmasına eşeysiz üreme denir.Eşeysiz üreme mitoz ile gerçekleşir. Oluşan
canlılar ana canlıya benzer olup aralarında kalıtsal çeşitlilik görülmez.Eşeysiz üreme; bölünme, tomurcuklanma, vejetatif ve yenilenme
olmak üzere dört farklı şekilde gerçekleşir.

Bölünerek Üreme:Bir hücreli Vejetatif Üreme: Bitkilerin dal, yaprak gibi

canlılarda görülen üreme şeklidir. kısımlarından yeni bir bitki meydana gelmesine
vejetatif üreme denir.

Örneğin; Amip, bakteri, öglena, Örneğin; Söğüt ağacının kesilen dallarının

paramesyum bölünerek üreme toprağa dikilmesi ile yeni bir söğüt ağacı oluşması
gerçekleştirir.

Rejenerasyon ile Üreme: Bir Tomurcuklanarak Üreme: Ana canlı

canlının kopan veya parçalanan doku ve vücudunda üremeye yönelik oluşan çıkıntılara
organlarını yenilemesi olayına rejenerasyon tomurcuklanma ile üreme denir.
denir.

Örneğin;Kuyruğu kopan bir kertenkelenin Örnek: Hidra , Süngerler ,Sölenterler, Deniz

kuyruğunu yeniden oluşturması. Anası , mercan gibi deniz hayvanları ile
Mantarlardan bira mayası
 MAYOZ BÖLÜNME
Dişi eşey hücresi (yumurta) ile erkek eşey hücresinin (sperm ya da polen)
birleşmesiyle oluşan zigottan yeni bir canlının meydana gelmesi olayı eşeyli
üreme olarak adlandırılır.
Eşeyli üremede dişi ve erkek bireyin genetik özellikleri yavrulara aktarılır.
Kalıtsal özelliklerin yavrulara aktarılabilmesi için canlılarda mitozdan farklı bir
hücre bölünmesi gerçekleşir.
Mayoz olarak adlandırılan bu bölünme sonucunda üreme hücreleri oluşur.
Mayoz, 1. mayoz ve 2. mayoz olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.
Her iki aşamada bir sonraki sayfadaki şemada görüldüğü gibi birbirini takip
eden evrelerden oluşmaktadır. 1. mayozda kromozomlar kısalıp kalınlaşmaya
başlar. Biri anneden diğeri babadan gelen aynı büyüklük, şekil ve kalıtsal
özelliklere sahip olan kromozom çiftine homolog kromozomlar adı verilir.
Mayoz, bitki ve hayvanlarda üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar. Oluşan
üreme hücreleri n sayıda kromozom içerdiği için, döllenme sonucu oluşan zigot
2n kromozoma sahiptir.
Bu şekilde, canlılarda nesiller boyunca kromozom sayısının sabit kalması
sağlanır. Ayrıca mayoz sırasında gerçekleşen parça değişiminden dolayı oluşan
hücreler ana hücreden farklı genetik yapılara sahip olur.
Genetik yapıdaki bu farklılık canlıların biribirinden farklı özellikler göstermesine
neden olarak tür içinde çeşitliliği sağlar.
Çeşitliliki aynı türün bireylerinin kalıtsal yapısının farklı olmasıdır.
MAYOZ BÖLÜNMENİN
EVRELERİ
MAYOZ İLE MİTOZUN
FARKLARI
 KAYNAKÇA:
• http://stratikos.googlepages.com/mhc

• http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=KonuID=620

• http://ogrenci.hacettepe.edu.tr/~b0245491/hucre.htm

• http://tr.wikipedia.org/wiki/H%C3%BCcre_b%C3%B6l%C3%BCnmesi

• http://tr.wikipedia.org/wiki/Mayoz

• http://www.biltek.tubitak.gov.tr/merak_ettikleriniz/index.php?kategori_id=2&soru_id=1477

HAZIRLAYAN: Gökberk Ziya DEDEBAŞ.

496