537 TS en 12681

ICS 77.040.
20
TRK STANDARDI TASARISI
tst EN 12681
TRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 12681
Nisan 2008
ICS 77.040.20
DKM RADYOGRAFK MUAYENE

Founding Radiographic examination
TS EN 12681 (2008) standard, EN 12681 (2003) standard ile birebir ayn olup, Avrupa
Standardizasyon Komitesinin (CEN, rue de Stassart 36 B-1050 Brussels) izniyle baslmtr.
Avrupa Standardlarnn herhangi bir ekilde ve herhangi bir yolla tm kullanm haklar Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) ve ye lkelerine aittir. TSE kanalyla CENden yazl izin
alnmakszn oaltlamaz.
TRK STANDARDLARI ENSTTS

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA
TRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
PALME iNSAAT ENDSTRiYEL KONTROL LTD.STi.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 02.01.2014
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BLM/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, OGALTILAMAZ.
Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak
gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn
uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz.
Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini
bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn
kranla anarz.
Kalite Sistem Belgesi

malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.
Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas)

TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun
olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn
garantisi altnda olduunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas)
TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard
olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen
teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk
Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.
DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun
retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir
garanti sz konusu deildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.
TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
TS EN 12681/Nisan 2008
n sz
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 12681 (2003) standard esas alnarak, TSE Metalurji htisas
Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 17 Nisan 2008 tarihli toplantsnda Trk Standard
olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.
Bu standardda kullanlan baz kelime ve/veya ifadeler patent haklarna konu olabilir. Byle bir patent
hakknn belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
indekiler
Kapsam...................................................................................................................................................... 1
Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar ............................................................................................ 1
Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 2
Genel.......................................................................................................................................................... 2
4.1 yonlatrc radyasyona kar korunma .................................................................................................. 2
4.2 Genel artlar ............................................................................................................................................ 2
4.3 Anlamalar............................................................................................................................................... 2
5 Muayene dzenlemeleri ........................................................................................................................... 2
5.1 Genel ....................................................................................................................................................... 2
5.2 Dz blgelerin tek duvarl radyografisi .................................................................................................... 2
5.3 Kavisli blgelerin tek duvarl radyografisi ................................................................................................ 3
5.4 Dz ve kavisli blgelerin ift duvarl radyografisi..................................................................................... 3
5.5 Karmak geometriler iin muayene dzenlemesi seimi ....................................................................... 3
5.6 Kabul edilebilir muayene blgesi boyutlar.............................................................................................. 3
5.7 ekillerde kullanlan sembollerin aklamas........................................................................................... 3
6 Radyasyon kayna seimi.................................................................................................................... 10
7 zel film sistemi snflar ....................................................................................................................... 10
8 Kapsanan kalnlk araln artrma teknikleri ...................................................................................... 10
8.1 Genel ..................................................................................................................................................... 10
8.2 oklu film teknii ................................................................................................................................... 11
8.3 Daha yksek radyasyon enerjisiyle kontrast azaltma .......................................................................... 11
8.4 In demeti kuvvetlendirme.................................................................................................................... 12
8.5 Kalnlk eitleme .................................................................................................................................... 12
9 Radyograflar ........................................................................................................................................... 12
9.1 Radyografn, muayene edilen blgenin, film pozisyon plannn tantlmas .......................................... 12
9.2 Deney blgelerinin iaretlenmesi .......................................................................................................... 12
9.3 Filmlerin st ste bindirilmesi ................................................................................................................ 12
10
Grnt kalitesinin dorulanmas .................................................................................................... 12
11
Radyograf younluk artlar .............................................................................................................. 12
12
Kristal yapnn etkisi........................................................................................................................... 13
Ek A (Bilgi iin) Dkmlerdeki olas sreksizlikler Referans radyograflar ve ksa gsterili ............ 14
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 17
1
2
3
4
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
Dkm - Radyografik muayene

Giri
Radyografi dkmdeki i sreksizlikleri tespit etmede kullanlabilir. Bu sreksizlikler gaz boluklar, metalik
olmayan enklzyonlar, bzlme, atlak veya ana metalden daha dk veya daha yksek younlua sahip
blgeler ya da enklzyonlar olabilir.
Kapsam
Bu standard, sreksizliklerin tespiti amacyla, film tekniklerini kullanarak, X ve gama nlaryla radyografik
muayene iin zel prosedrleri kapsar. Bu prosedrler zellikle elik, dkme demir, magnezyum, inko,
bakr, nikel, alminyum, titanyum ve bunlarn herhangi bir alam iin herhangi bir dkm usulyle retilmi
dkmlere uygulanabilir.
Bu standard,
Kaynakl birletirmelere,
Kabul kriterlerine,
Radyoskopiye (gerek zamanl muayeneye)
uygulanmaz.
Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standardlara ve/veya dokmanlara atf
yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste hlinde verilmitir. Tarih
belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon
yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi hlinde ilgili
standardn en son basks kullanlr.
En, ISO,
IEC,vb No
EN 444:1994
EN 462-1
EN 462-2
EN 462-3
EN 462-4
EN 25580
Ad
(ngilizce)
Non-destructive testing - General
principles for radiographic
examination of metallic materials by
Xand gamma-rays
Non-destructive testing - Image
quality of radiographs - Part 1:
Image quality indicators (wire type)
- Determination of image quality
value
Image quality indicators (step/hole
type) - Determination of image
quality value
quality of radiographs Part 3:
Image quality classes for ferrous
metals
Experimental evaluation of image
quality values and image quality
tables
Non-destructive testing - Industrial
radiographic illuminators - Minimum
requirements (ISO 5580 : 1985)
TS No1)
TS EN 444
TS EN 462-1
TS EN 462-2
TS EN 462-3
TS EN 462-4
TS 8311 EN
25580
Ad
(Trke)
Tahribatsz muayene - Metalik
malzemelerin X ve gamma
nlaryla radyografik muayenesi
iin genel prensipler
Tahribatsz muayene radyograflarn grnt kalitesiKsm 1: Grnt kalite
gstergeleri (tel tipi) - Grnt
kalite deerinin tespiti
Tahribatsz muayene Radyograflarn grnt kalitesi Ksm 2: Grnt kalite
gstergeleri (kademeli/delik tipi) Grnt kalite deerinin tespiti
Tahribatsz muayene
Radyograflarn grnt kalitesi Blm 3: Demir esasl metaller iin
grnt kalite snflar
Tahribatsz MuayeneRadyograflarn grnt kalitesiKsm 4: Grnt kalite deerleri
ve grnt kalite izelgelerinin
deneyle deerlendirilmesi
Tahribatsz muayene - Endstriyel
radyografik aydnlatclar - Asgari
artlar
TSE Notu: Atf yaplan standardlarn Trke ad ve numaras 3. ve 4. kolonda verilmitir. iaretli
olanlar bu standardn basld tarihte ngilizce metin olarak yaymlanm olan Trk Standardlardr.
1
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
Not Bu standardn hazrlanmasnda kullanlan bilgi amal dokmanlar standard metninde uygun yerlerde
zikredilmi ve Kaynaklarda liste halinde verilmitir.
Terimler ve tarifler
Bu standardn amalar bakmndan EN 444: 1994te verilen terimler ve tarifler uygulanr.
Genel
4.1 yonlatrc radyasyona kar korunma

yonlatrc radyasyon kullanlrken yerel, ulusal ve uluslararas gvenlik kurallarna sk skya uyulmaldr.
Uyar: nsan bedeninin herhangi bir ksmnn X veya gama nlarna maruz kalmas sala son derece
zararl olabilir.
4.2 Genel artlar

Bu standard EN 444 ile birlikte kullanlmaldr.
Muayene raporlar EN 444e gre hazrlanmaldr.
4.3 Anlamalar
Karmak ekilli dkmler radyografik muayeneye uygun olmayan veya ksmen muayene edilebilen alanlar
ierebilir. Bylesi alanlar radyografik muayeneye balamadan nce tanmlanmaldr. Radyografik olarak
muayene edilemeyecek alanlar anlama yapan btn taraflarca belirlenmeli film pozisyon plannda iaret
edilmelidir.
Aadaki hususlar zerinde anlamaya varlmaldr:
a) malat aamas;
b) Muayenenin kapsam;
c) Muayene alanlar;
d) Yzey durumu;
e) EN 444e gre deney snf2
f) Film pozisyon plan hakknda bilgi;
g) Dkm zerinde muayene alanlarnn iaretlenmesi;
h) EN 462-3 ve EN 462-4e gre grnt kalitesi;
i) Filmlerin iaretlenmesi;
j) Kabul kriterleri.
Herhangi bir ilave husus anlama yapan taraflar arasnda anlamayla belirlenmelidir.
Radyograflar, referans radyograflarla karlatrlarak deerlendirilmelidir.
Not Malzeme ve kalnlk deerleri iin karlk gelen referans radyograf seimi Ek Ada verilmitir.
Muayene dzenlemeleri
5.1 Genel
Kullanlacak muayene dzenlemeleri,
Basit kesitli deney blgeleri iin ekil 1 ila ekil 6ya,
ift duvarl radyografi iin ekil 7ye,
Karmak kesitli deney blgeleri iin ekil 8 ila ekil 12ye
uygun olmaldr.
Bu dzenlemeler uygulanamazsa, baka dzenlemeler kullanlabilir.
5.2 Dz blgelerin tek duvarl radyografisi

Dz blgelerin tek duvarl radyografisi iin muayene dzenlemesi ekil 1e uygun olmaldr.
2
Aksi belirtilmemise, muayenenin EN 444 deney snf Aya gre yaplmas tavsiye edilir. Younluu
5 kg/dm3ten az olan alamlar iin deney snf B tavsiye edilir.
2
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
5.3 Kavisli blgelerin tek duvarl radyografisi

Kavisli blgelerin tek duvarl radyografisi iin muayene dzenlemesi ekil 2, ekil 3 veya ekil 4e uygun
olmaldr.
Not Mmknse, daha uygun bir muayene yn elde edebilmek iin radyasyon kayna ekil 3 ve ekil 4te
gsterilen dzenlemelere gre yerletirilmelidir. Grnt kalitesi artlarnn salanmas kaydyla
radyasyon kaynandan nesneye asgar uzaklktaki azalma % 40tan fazla olmamaldr. EN 444:1994,
Madde 6.6 dikkate alnmaldr.
Radyasyon kayna, nesnenin ve d filmin merkezine yerletirilir (ekil 4te gsterilen teknik) ve IQI (grnt
kalite gstergesi) artlar salanrsa, bu yzde artrlabilir. Bununla birlikte, radyasyon kaynandan nesneye
asgar uzaklktaki azalmann % 50den fazla olmamas tavsiye edilir. Kaynakla deney nesnesinin kaynak
taraf arasndaki f mesafesinin hesaplanmas iin karlk gelen b art dikkate alnrsa rijit kasetler
kullanlabilir.
5.4 Dz ve kavisli blgelerin ift duvarl radyografisi

Dz ve kavisli blgelerin ift duvarl radyografisi iin muayene dzenlemesi ekil 5, ekil 6 veya ekil 7ye
uygun olmaldr.
Geometrik artlar daha baka muayene dzenlemelerini zorlatryorsa veya bu tekniin kullanlmas
sreksizliklerin tespitinde daha fazla hassasiyet salyorsa, ekil 7ye gre bir gzden geirme teknii olarak
ift duvarl radyografi kullanlmaldr. Kabul edilemez sreksizlikler yeterli bir kesinlikle tespit edilebilmelidir.
Gereken grnt kalitesi salanmaldr.
ekil 6 ve ekil 7ye gre muayene dzenlemeleri yaplmas durumunda, sreksizlikler tek duvar kalnl
referans alnarak snflandrlmaldr. Farkl et kalnlklarnn bulunmas durumunda referans kk olanna
yaplmaldr.
ekil 5e gre muayene dzenlemeleri yaplmas durumunda, kaynakla incelenen blge yzeyi arasndaki
mesafe IQI artlarnn karlanmas kaydyla en aza indirilmelidir.
5.5 Karmak geometriler iin muayene dzenlemesi seimi

Aksine bir anlama olmadka, karmak geometrik blgeler iin muayene dzenlemeleri ekil 8 ila ekil
12ye uygun olmaldr (uygun yerlerde).
5.6 Kabul edilebilir muayene blgesi boyutlar

EN 444te verilen artlara ilaveten ma geli as 30yi gememelidir.
Not Bu ekilde belirli ynlerde sreksizlikler tespit edilebiliyorsa veya baka trl deneye tabi tutulmas
mmkn olmayan deney blgelerini deneye tabi tutmann tek yoluysa, bu deer daha byk olabilir.
5.7 ekillerde kullanlan sembollerin aklamas

ekil 1de kullanlan sembollerin aklamas aadaki gibidir:
Q:
t:
b:
B:
f:
w:
Radyasyon kayna,
ncelenmekte olan blgede malzeme anma kalnl,
Deney nesnesinin radyasyon taraf yzeyiyle radyasyon demeti ekseni boyunca llen film yzeyi
arasndaki mesafe,
Radyografik film,
Radyasyon kayna ile radyasyon demeti ekseni boyunca llen deney nesnesinin kaynak taraf
yzeyi arasndaki mesafe,
Anma kalnl esas alnarak hesap edilen radyasyon demeti ynndeki malzeme kalnldr (Madde
6ya baknz). Gerek malzeme kalnl anma kalnlndan % 10dan fazla sapma gsterirse, gerek
et kalnl kullanlmaldr (bk. T ve W).
ekil 2 ila ekil 12de de ekil 1de verilen semboller geerlidir.
3
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
ekil 1 Dz blgelerin tek duvar radyografisi iin muayene dzenlemesi
ekil 2 Radyasyon kayna incelenmekte olan blgenin dbkey tarafnda, film ibkey tarafnda olmak
zere kavisli blgelerin tek duvar radyografisi iin muayene dzenlemesi
4
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
ekil 3 Eksantrik konumlu kaynak incelenmekte olan blgenin ibkey tarafnda, film dbkey tarafnda
olmak zere kavisli blgelerin tek duvar radyografisi iin muayene dzenlemesi
ekil 4 Merkezi konumlu kaynak incelenmekte olan blgenin ibkey tarafnda, film dbkey tarafnda
olmak zere kavisli blgelerin tek duvar radyografisi iin muayene dzenlemesi
ekil 5 ncelenmekte olan dz veya kavisli blgelerin ift duvar radyografisi iin muayene dzenlemesi;
kaynak ve film deney blgesinin dnda, yorum iin sadece film taraf duvar grntlenir
5
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
oklu pozlama; kaynak ve film deney blgesinin dnda, yorum iin her iki duvar grntlenir
gzden geirme amal pozlama; kaynak ve film deney blgesinin dnda, yorum iin her iki duvar
grntlenir
6
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
a)
b)
Sadece a) mmkn deilse kullanlmaldr.

ekil 8 Kenar ve flanlara rnekler
7
ICS 77.040.20
b)
TRK STANDARDI
Sadece a) mmkn deilse kullanlmaldr.

ekil 9 Nervrlere rnekler
ekil 10 stavroz benzeri geometrilere rnekler

8
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
ekil 11 gen biimi geometrilere rnekler
a)
b)
ekil 12 Nervrlere ve desteklere rnekler
9
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
Radyasyon kayna seimi
Radyasyon kaynann seimi, deney nesnesinin nfuz edilen w kalnl (bk. EN 444), deney snf,
muayene dzenlemesi ve malzemeye baldr. Ima geli asnn dik olmad durumda w merkez n
ynnde nfuz edilen kalnlktr. ift duvar radyografisi iin w deney nesnesine nfuz etme kalnlklarnn
toplamdr. Bir defa pozlanarak farkl kalnlklar grntleniyorsa, bu kalnllarn ortalama deeri kullanlabilir.
EN 444:1994 (izelge 1) yerine deney Snf Ada kobalt 60 (Co-60) kalnlk aral,
deney snf A. Co-60: 40 mm < w 170 mm ile snrldr.
Not
EN 444e ilaveten, muayene iin -kayna Se-40 kullanlabilir. Bu durumda elik dkmler iin duvar
kalnl aral Snf A iin 10 mm w 40 mm, Snf B iin 14 mm w 40 mm olmaldr.
Taraflarn anlamasyla, elik dkmlerin asgar duvar kalnl Se-75 iin daha sonra 5 mmye indirilebilir.
Alminyum ve alminyum alamlarnda duvar kalnl aral Snf A iin 35 mm w 120 mm olmaldr.
zel film sistemi snflar
elik, bakr ve bakr alamlar, nikel ve nikel alamlarnn radyografik muayenesi iin selenyum kaynak
kullanldnda, snf A iin en azndan film sistemi snf C5 ve deney snf B iin en azndan film sistemi snf
C4 kullanlmaldr. Kalnl 0,1 mm 0,2 mm olan n ve arka kurun ekranlar kullanlmaldr.
Alminyum, titanyum ve bunlarn alamlarnn radyografik muayenesi iin selenyum kaynak kullanldnda,
snf A iin en azndan film sistemi snf C5 kullanlmaldr. Kalnl 0,1 mm 0,2 mm olan arka kurun
ekranlar ve kalnl 0,2 mm olan n kurun ekranlar kullanlmaldr.
Kapsanan kalnlk araln artrma teknikleri
8.1 Genel
Birok uygulamada bir defa pozlanarak verilen optik younluk snrlar ierisinde daha geni bir kalnlk
araln grntlemek yararldr. Bu, aadaki tekniklerden biriyle yaplabilir:
oklu film teknii,
Daha yksek radyasyon enerjisi veya n demeti kuvvetlendirme yoluyla kontrast azaltma,
Kalnlk eitleme.
Not Belirli bir younluk aral ierisinde yer alan olas kalnlk aral, eitli X-n tp gerilimleri ve
gama kaynaklar iin ekil 13e gre hesaplanabilir.
Aklama
a
En uygun younluk oran Dazami/Dasgari
Milimetre cinsinden kalnlk aral.
b
ekil 13 - elikte farkl radyasyon enerjisi seviyeleri iin kapsanan olas kalnlk aralnn hesaplanmas
10
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
8.2 oklu film teknii

oklu film tekniinde iki veya daha fazla sayda film ayn anda pozlanr (bk. ekil 14) ve tek tek veya birlikte
gzlemlenir.
Aklama
D
Younluk
a
Yksek hassasiyetli film sistemi
b
Dk hassasiyetli film sistemi
c
Yanlamasna boyut
ekil 14 oklu film teknii iin film dzenlemesi
Filmlerin arasnda en azndan bir ekran bulunmaldr. Arkas kt kapl kurun ekranlar kullanldnda filmler
arasna metal tabakalar film tarafnda olmak zere iki ekran yerletirilmelidir. Filmlerle n ve arka ekranlar
EN 444:1994 izelge 2 ve izelge 3e gre seilmelidir.
Dk younluklu film blgeleri gzlem yaplrken gz kamamasnn nne gemek iin maskelenmelidir.
Gzlem tantm iaretleri (en azndan 2 adet) birbiri zerinde bulunan ok saydaki gerek konumlarn
belirlemek iin grntlenmelidir. Dkmn geometrik zellikleriyle filmler zerindeki grntleri birbirine
uymaldr.
Bir tek filmin younluu (bk. Madde 11), ift film grntleme kullanlyorsa 1,3ten az olmamaldr.
8.3
Daha yksek radyasyon enerjisiyle kontrast azaltma
Daha yksek bir radyasyon enerjisi kullanarak kontrast azaltma sadece deney snf Ada kabul edilebilir.
500 keVye kadar X-n kaynaklar iin EN 444:1994 ekil 1e gre kabul edilebilir azam tp gerilimi en
fazla % 30 alabilir. Kapsanan kalnlk araln artrmak iin X-n kayna yerine -kayna veya dorusal
hzlandrclar konabilir.
EN 462-3 veya EN 462-4te verilen grnt kalitesi art/artlar salanmaldr.
11
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
8.4 In demeti kuvvetlendirme

Kontrast azaltmak amacyla kuvvetlendirilmi n demeti sadece Snf A iin kabul edilebilir.
EN 462-3 veya EN 462-4te verilen grnt kalitesi art/artlar salanmaldr.
8.5 Kalnlk eitleme

Snf A iin farkl et kalnlklarn bir film zerinde bir defada grntlemek duvar kalnl daha az olan
blgeleri kapsayarak mmkn olabilir. Bu grntleme, daha yksek younlua sahip bir film zerinde duvar
kalnlklarn eitleyen bir malzemeyle yaplr, bylece Madde 11de verilen younluk artlar btn kalnlk
aral iin salanm olur.
Eitleyici malzeme sreksizlikler iermemeli, yaps kaba olmamal ve incelenen blgenin analizine zarar
verecek grnt dzensizliklerine sebep olmamaldr.
Radyograflar
9.1 Radyografn, muayene edilen blgenin, film pozisyon plannn tantlmas

Muayene edilen blgenin ve karlk gelen radyografn net bir ekilde tantlmas gerekir.
Daha fazla sayda radyograf gerektiren dkmler iin bir film pozisyon veya fotoraf dokmantasyonu
hazrlanmaldr. Her filmin pozisyonu ve karlk gelen muayene blgelerinin koordinatlar net bir ekilde
tanmlanmaldr.
Bu standarda uygun dzenleme ekillerinin radyasyon kaynann konumunu tanmlamad durumlarda ya
zel bir radyasyon kayna plan hazrlanmal ya radyasyon kayna film pozisyon planna veya fotoraf
dokmantasyonuna bu durum kaydedilmelidir.
9.2 Deney blgelerinin iaretlenmesi

Muayene edilen blgelerin konumunu radyografn gstermeyecei dikkate alndnda bu konumlar,
iaretleyicilerle gsterilmelidir. Bu iaretleyiciler radyograf zerinde muayene edilen blgeyi gstermek iin
dkmn kendisinden daha fazla absorplama zelliine sahip bir malzemeden yaplmaldr. aretleyicilerin
konumu da dkmn yzeyine iaretlenmelidir.
9.3 Filmlerin st ste bindirilmesi

ki veya daha fazla sayda film ayr ayr kullanlarak bir blgenin radyografik muayenesi yapldnda,
muayene edilen blgenin tamamnn radyografisinin ekilmesini salamak iin filmler yeterince st ste
bindirilmelidir. Bu, nesnenin yzeyine her filmde grnecek olan yksek younluklu bir iaretleyici
yerletirilerek dorulanabilir.
10 Grnt kalitesinin dorulanmas

Aksine bir anlama olmadka, grnt kalitesi EN 462-1, EN 462-2, EN 462-3 veya EN 462-4e uygun
grnt kalite gstergeleri (IQI) kullanlarak dorulanmaldr. IQIlar dkmler zerine bu standardlara uygun
olarak yerletirilemezse, grnt kalitesi, IQI ayn film zerinde olan temsili bir deney nesnesiyle
dorulanmaldr. Bir seferde ayn artlarda ok sayda radyograf alnmas gerekiyorsa, grnt kalitesi her
film zerinde en az bir IQI ile dorulanmaldr. Farkl et kalnlklarna sahip bir blgenin radyografik
muayeneye tabi tutulmas gerektiinde IQI, muayene edilen blgenin et kalnl en fazla olan yerine
yerletirilmelidir.
200 mm veya daha byk apl dairesel kesitli nesneler merkezi olarak yerletirilmi radyasyon kaynayla
radyografik muayeneye tabi tutulduunda nesnenin evresine eit aralklarla en az adet IQI
yerletirilmelidir.
IQIlarn yerletirildii blgenin et kalnl ve IQI tipi grnt kalitesini dorulamak iin kaydedilmelidir.
11 Radyograf younluk artlar

Pozlama artlar, muayene edilen blgedeki radyograf younluu en az EN 444te belirtilen younlua eit
olacak ekilde olmaldr.
12
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
Taraflarn aralarnda anlamasyla, IQI artlarnn salanmas kaydyla radyograf younluu Snf A iin
1,5e, Snf B iin 2,0ye indirilebilir.
oklu film teknii seildiinde, radyograf younluunun alt snr IQI artlarnn salanmas kaydyla Snf A
iin 1,5e, Snf B iin 2,0ye indirilebilir.
Radyograf younluunun st snr, EN 25580e gre film inceleme ekrannn aydnlanma seviyesinden
etkilenir. Filmin, muayeneyi yapan kii tarafnda aktarlan asgari aydnl EN 25580e uygun olmaldr.
Btn radyograf younluu lmlerinin tolerans 0,1dir.
12 Kristal yapnn etkisi

Kristal yaplardaki dalma ve absorpsiyon radyografta krnm lekeleri olumas sonucunu verebilir. Bu
lekeler nlama tekniini deitirerek, rnein daha yksek bir radyasyon enerjisi seerek veya deney
nesnesinin radyasyon tarafndaki yzeyi ile film arasndaki mesafeyi artrarak saptanabilir.
Krnm lekelerinin yorumlamay olanaksz kld durumlarda bu standardda verilenlerden baka
parametreler taraflar arasndaki anlamayla kullanlabilir.
Not Dalma benekleri baz hafif alamlarda, bakr alamlarnda, kobalt ve nikel alamlarnda ve
ostenitik eliklerde meydana gelebilir.
13
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
Ek A
(Bilgi iin)
Dkmlerdeki olas sreksizlikler Referans radyograflar ve ksa
gsterili
izelge A.1de ASTMde mevcut referans radyograflar farkl malzemeler, radyasyon kaynaklar ve et
kalnlklar iin verilmitir.
Bundan baka sreksizlik kategorileri ve bunlarn dahil olduu kalite snflar liste halinde verilmitir.
Dkme demir iin referans radyograflar hazrlanmaktadr. Esas olarak pik demir iin bir referans radyograf
koleksiyonu DGZfP-D5te [1] yaynlanmtr. kresel grafitli dkme demir iin bir referans radyograf
koleksiyonu VDG-Merkblatt P541 olarak [2] yaynlanacaktr. lave olarak elik dkmler iin referans
radyograflar kullanlmaldr. Bu referans radyograflar uygulamaya konuluncaya kadar elik dkmler iin
referans radyograflar kullanlmaldr.
izelge A.2 ve izelge A.3 sreksizliklerin olas niteliklerinin bir listesini ve izelge A.1de verilen eitli
malzemeler iin kod numaras veya kod sembol olarak ksa gsterililerini vermektedir.
izelge A.1 Radyograflarn deerlendirilmesi iin referanslar
Malzeme
Radyasyon
kayna
ASTM
12,7
12,7den 51e
Alminyum
Alminyum ve
magnezyum
dkmler
Kalnlk aral
mm
X-n
E 155
Btn kalnlklar
12,7
12,7den 51e
Magnezyum
Btn kalnlklar
Alminyum ve
magnezyum
dkmler
Alminyum ve
magnezyum
Bakr dkmler
Yksek
dayanml bakr
esasl ve nikelbakr alamlar
X-n
Demir dkmler
Kresel grafitli
dkme demir
A, B
3ten 25e
A, C
25
51
A, Ba, Bb, Cd
51den 152ye
A, Ba, Bb, Ca, Cd
E 310
51
A, B, Ca, Cd, Da, Eb
E 802
114
E 446
E 186
51,
51den 114e
A, B, CA, CB, CC, CD, D,

E, F, G
E 280
114ten 305e
A, B, C1, C2, C3, D, E, F
E 505
X-n
Co-60
(2 MeV)
X-n
Ir 192
Pik demir
Sreksizlik kodu
(bk. izelge A.2 ve
izelge A.3)
3.2.2. (daha ok veya
daha az youn); 3.2.3;
3.2.4; 3.2.10
3.2.9
3.2.2. (daha ok veya
daha az youn); 3.2.3;
3.2.5; 3.2.6
3.2.7; 3.2.8
E 272
iddet
seviyesi
18
14
X-n
Ir 192
Co-60
b
X-n
Ir 192
(1 MeV)
Co-60
(2 MeV)
4-30 MeV
E
689
15
14
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
izelge A.1 (Devam)

Malzeme
elik
d
Dkmler
Hassas elik
dkmler
Titanyum
dkmler
elik
elik
Titanyum
Radyasyon
kayna
Ir 192
(1 MeV)
Co-60
(2 MeV)
4-30 MeV
Co-60
(2 MeV)
4-30 MeV
b
X-n
Ir 192
(1 MeV)
Co-60
(2-4 MeV)
X-n
X-n
Kalnlk aral
mm
ASTM
E 186
51den 114e
E 280
114ten 305e
E 446
51
E 192
E 1320
Sreksizlik kodu
(bk. izelge A.2 ve izelge A.3)
Zorluk
seviyesi
A, B, C1, C2, C3
D, E, F
1-5
A, B, CA, CB, CC, CD

D, E, F, G
6,4
6,4ten 12,7ye
12,7den 25,4e
Btn kalnlklar
9,5
9,5ten 16ya
16dan 25,4e
3.2.1.1; 3.2.2.2;
3.2.2.3; 3.2.3.1
18
3.2.2.1; 3.2.2.4
4.1.1.2; 4.1.1.3; 4.1.2.1; 4.1.2.2;
4.1.3; 4.1.4
6,35ten 25,4e
25,4ten 38,1e
38,1den 51!e
4.1.2.3
18
4.1.1.3; 4.1.2.3; 4.1.2.2
Bu standardn hazrland tarihte nikel ve inko alam dkmler iin referans radyograflar bulunmamaktayd.
X-n: 0,5 MeV
c
zel referans radyograf serisinin gruplandrlmas.
d
Radyografik ve ultrasonik deneyleri bir arada yapmak iin, bk. EN 12680-1:20002 ve EN 12680-2:2002 Madde 4.3.3 ve EN 15592:2000 ekil 4 ve Madde 7.3.3.1.
b
izelge A. 2 Sreksizlik kod numaras

Sreksizlik
kodu
(numara)
3.2.1
.1
3.2.2
.1
.2
.3
.4
3.2.3
.1
.2
Alminyum ve
alminyum alam,
magnezyum ve
magnezyum alam
dkmler
(ASTM E 155e gre)
Yabanc maddeler
Gaz delikleri
Hassas elik dkmler

(ASTM E 192ye gre)
Gaz
gaz delikleri
Bzlme
bzlme boluu
bzlme, snger
bzlme, dall
bzlme, ipliksi
Heterojenlikler
yabanc maddeler
daha az youn
yabanc maddeler
daha youn
Ayr ayr sreksizlikler
Kusurlu kalp
3.2.4
3.2.5
Gaz gzenei
Mikrobzlme
(Ty tipi)
3.2.6
Mirobzlme
(Snger tipi)
Tepkimeye girmi kum
enklzyonlar
Dalma biimi
3.2.8
Segregasyonlar
3.2.9
Bzlme boluu
3.2.10
Bzlme gzenei veya

snger
3.2.7
Sreksizlik
kodu
(numara)
Titanyum ve titanyum alam

dkmler (ASTM E 1320ye gre)
4.1.1
.1
.2
.3
4.1.2
.1
.2
.3
4.1.3
gaz delikleri
kmelenmi gaz delikleri
Dank gaz delikleri
Bzlme
dank bzlme
merkezi hatta bzlme
bzlme boluu
Daha az youn enklzyonlar
4.1.4
Daha youn enklzyonlar
Gaz
15
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
izelge A.3 Sreksizlik kod sembol

Sreksizlik kod
sembol
A
B
Ba
Bb
C
C1, CA, Ca
C2, CB
C3, CC
CD, Cd
D
Da
E
Eb
F
G
a
Bakr-kalay alamlar
elik ve dkme demir dkmler

(ASTM E 186, E 280 veya E 446ya
gre, hangisi uygunsa)
Bakr ve bakr alam dkmler

(ASTM E 272 veya E 310a gre,
hangisi uygunsa)
Gaz gzenei
Kum ve cruf enklzyonlar
Bzlme
bzlme
bzlme
bzlme
bzlme
atlak
Scak yrtlma
ilave
Beneklenme
Gaz gzenei
kum enklzyonlar
posa
Bzlme
Dorusal bzlme
a
ty tipi, snger tipi
a
scak yrtlma
a
ilave, boncuk
Alminyum ve alminyum alam

dkmler ve magnezyum ve
magnezyum alam dkmler
(ASTM E 505e gre)
Gzenek
Souk dolgu
Bzlme
Yabanc maddeler
16
ICS 77.040.20
TRK STANDARDI
Kaynaklar
Bu standardn hazrlanmas srasnda referans amal olarak birok dokmandan yararlanlmtr. Bilgi
amal bu referanslar metinde uygun yerlerde zikredilmitir ve bu yaynlarn listesi aada verilmitir.
EN 473, Non destructive testing - Qualification and certification of NDT personnel - General principles.
EN 1559-2:2000, Founding - Technical conditions of delivery - Part 2: Additional requirements for steel
castings.
EN 12680-1:2003, Founding - Ultrasonic examination - Part 1: Steel castings for general purposes.
EN 12680-2:2003, Founding Ultrasonic examination Part 2: Steel castings for highly stressed
components.
ASTM E 155:1995, Reference Radiographs for Inspection of Aluminium and Magnesium Castings.
ASTM E 186:1993, Reference Radiographs for Heavy-Walled (2 to 4-in.) (51 to 114-mm) Steel Castings.
ASTM E 192:1995, Reference Radiographs of Investment Steel Castings of Aerospace Applications.
ASTM E 272:1995, Reference Radiographs for High-Strength Copper-Base and Nickel-Copper Alloy
castings.
ASTM E 280:1993, Reference Radiographs for Heavy-Walled (4 to 12-in.) (114 to 305-mm) Steel Castings.
ASTM E 310:1995, Reference Radiographs for Tin Bronze Castings.
ASTM E 446:1993, Reference Radiographs for Steel Castings up to 2 in. (51 mm) in Thickness.
ASTM E 505:1996, Reference Radiographs for Inspection of Aluminium and Magnesium Die Castings.
ASTM E 689:1995, Reference Radiographs for Ductile Iron Castings.
ASTM E 802:1995, Reference Radiographs for Gray Iron Castings up to 4 in. (114 mm) in Thickness.
ASTM E 1320:1995, Reference Radiographs for Titanium Castings.
[1] DGZfP-D52), Reference radiographs for grey iron castings and ductile iron castings.
[2] VDG-Merkblatt P 5413), (under preparation: Reference radiographs for spheroidal graphite cast iron)
2) Deutsche Gesellschaft fr Zerstrungsfreie Prfung (DGZfP) e. V., Max-Planck-Str. 6, 12489 Berlin adresinden elde
edilebilir.
3) Verein Deutscher Gieereifachleute e. V., Postfach 10 51 44, 40042 Dsseldorf adresinden elde edilebilir.
17

537 TS en 12681

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

537 TS en 12681

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ICS 77.040.

TRK STANDARDI TASARISI

DKM RADYOGRAFK MUAYENE

TRK STANDARDLARI ENSTTS

Kalite Sistem Belgesi

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas)

Dkm - Radyografik muayene

Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar

Bu standardn amalar bakmndan EN 444: 1994te verilen terimler ve tarifler uygulanr.

4.1 yonlatrc radyasyona kar korunma

4.2 Genel artlar

5.2 Dz blgelerin tek duvarl radyografisi

5.3 Kavisli blgelerin tek duvarl radyografisi

5.4 Dz ve kavisli blgelerin ift duvarl radyografisi

5.5 Karmak geometriler iin muayene dzenlemesi seimi

5.6 Kabul edilebilir muayene blgesi boyutlar

5.7 ekillerde kullanlan sembollerin aklamas

ekil 2 ila ekil 12de de ekil 1de verilen semboller geerlidir.

ekil 1 Dz blgelerin tek duvar radyografisi iin muayene dzenlemesi

Sadece a) mmkn deilse kullanlmaldr.

Sadece a) mmkn deilse kullanlmaldr.

ekil 10 stavroz benzeri geometrilere rnekler

ekil 11 gen biimi geometrilere rnekler

Radyasyon kayna seimi

zel film sistemi snflar

Kapsanan kalnlk araln artrma teknikleri

8.2 oklu film teknii

Daha yksek radyasyon enerjisiyle kontrast azaltma

8.4 In demeti kuvvetlendirme

8.5 Kalnlk eitleme

9.1 Radyografn, muayene edilen blgenin, film pozisyon plannn tantlmas

9.2 Deney blgelerinin iaretlenmesi

9.3 Filmlerin st ste bindirilmesi

10 Grnt kalitesinin dorulanmas

11 Radyograf younluk artlar

12 Kristal yapnn etkisi

A, Ba, Bb, Ca, Cd

A, B, Ca, Cd, Da, Eb

A, B, CA, CB, CC, CD, D,

A, B, C1, C2, C3, D, E, F

izelge A.1 (Devam)

A, B, CA, CB, CC, CD

4.1.1.3; 4.1.2.3; 4.1.2.2

izelge A. 2 Sreksizlik kod numaras

Hassas elik dkmler

Bzlme gzenei veya

Titanyum ve titanyum alam

Daha youn enklzyonlar

izelge A.3 Sreksizlik kod sembol

elik ve dkme demir dkmler

Bakr ve bakr alam dkmler

Alminyum ve alminyum alam

You might also like