Notalarn Hikayesi

Mzik iin, tam olarak, u zaman urada balad diyemiyoruz. nsanlar

mzii ncelikle haberlemek iin kullanm olmallar. Zamanla insan
haberleme arac olarak kendi sesi dnda da aralar kullanmaya
balad. eitli vurmal alglar ile salanan haberleme ncelikli amat
fakat kullanm yava yava haberlemenin dna kt. Mzik, dinsel
ayinlerin ve yaanlan topluluk iin nemli olan gnlerin de vazgeilmez bir paras oldu.
Bu trenler ve nemli gnler iin yeni arklar retilmeye balad.
Yaplan besteler kulaktan kulaa reniliyordu ve tabii ki bu durum baz zorluklara sebep
oluyordu. arklar genellikle unutuluyor veya aslna uygun olmadan aktarlabiliyordu.
Mziin sadece yaanlan mahalleye, kye ya da ehre ait olmamas gerekiyordu. Daha
byk kesimlere de ulaabilmeliydi. Bunun iin farkl yntemler uygulanmaya alld
ancak herkesin ortak kullanaca bir teknik bulunamamt.

Guidonun Eli
Guido'nun Eli

Guido , talyada yayordu.

Toskana'nn Arezzo katedralinde rahip olan
Guidoya bu yzden Arezzolu Guido da
denilmekteydi. Bundan neredeyse bin sene
nce, 1030 ylnda, koro ocuklarna dualar
ezberletmeye alan Guido kendince bir yntem
buldu. Her yeni sesin bir ncekinden daha yksek
balad bir halk ezgisi retmeye karar verdi.
Sonra da bunu Latince ve dinsel ierikli bir metne
evirdi.

Elinin parmaklarndaki girinti ve kntlara metnin ilk hecelerini yazd.

Do-re-mi-fa-sol-la-si Bylece bir gam dizisinin sekiz notasn birden
sergilemi oldu.

Porte ( Dizek )
Guido iin sra, bu notalar kat zerinde gstermeye gelmiti. Bunun iin de elinde
gsterdii izgileri kulland. Bu izgiler zaten ok eski alardan beri bir ekilde
kullanlyordu. Alt alta gelen be izgi ve bu izgilerin iinde kalan drt aralk. Bu ekle

porte denildi. Portenin dilimizdeki karl olarak dizek kelimesini kullanyoruz.

Sol Anahtar
Mzikte kullanlan anahtar bize notalarn olduu dev bir lkenin kapsn aar. Notalara
isim verebilmek iin her zaman ona ihtiya duyarz. Portenin en banda anahtar bulunur.
En ok kullandmz anahtar ise ikinci izgiden balayarak izilen sol anahtardr. Bu
anahtar ikinci izgiden balayarak izildii iin sol notas da ikinci izgide yer alr.

Sol Notas

Resimde

sol notas

nn porte ( dizek ) zerindeki

yazln gryoruz.

imdi de Guido'nun srasn hatrlayalm.

DO-RE-M-FA-SOL-LA-S-DO

Artk tek yapmamz gereken bu sray sol notas na gre yerletirmek!

Porte zerinde izgi ve aralklar bulunduunu renmitik. Bu be izgi ve
drt aralk sras hi bozulmamaldr. Yani notalar yerlerine yerletirirken,

sralamay bir izgi-bir aralk olarak dnmeliyiz.

Fa Notas

Fa notas, sralamada sol notasndan hemen

nceki nota olduu iin porte zerinde de bir nceki
blme yazlr.

Yukardaki rnekte de bu kural uyguladk. Nasl m?

Sol notas ikinci izgide bulunuyor. ki tane komusu var ve bu komular birinci veya
ikinci aralklarda olmallar. Fa notas da sol notasnn komularndan bir tanesi. Bu bilgiler
nda tek yapmamz gereken fa notas nn ( Guidonun sras nda ) sol den nce mi sonra
m olduunu bulmak sonra da portede bir nceki ya da bir sonraki blme yerletirmekti.

Fa, sol notasndan nce olduu iin birinci arala yazld!

imdi bu rnei la notas iin de yapalm.
La notas, sol notasnn komusu mudur?
Sralamada sol notas m, la notas m nce gelir?
Cevabn bulmamz gereken sorular sadece bunlar. Bu cevaplar bulduktan sonra la notas
nn yeri zaten bize gz krpyor olacak!

Tabii ki ikinci aralk!

La Notas

Ses Ykseklii
Her notann ka komusu olabilir?

Her notann iki komusu vardr. Birisi kendisinden kaln, dieri ise incedir!

Fa notas birinci aralkta bulunur. Bu yzden iki komusu da birinci ve ikinci

izgilerdedir. Bunlar Guidonun srasna gre yle bulunur :

do re M

FA - SOL- la - si - do...

.......

FA
.......

Porte zerindeki notalar, merdivenin basamaklar gibi sralanrlar. Aadan

yukarya doru demek, ayn zamanda, kalndan inceye doru da demektir.
Guidonun sras kalndan inceye doru sylenir. te mzikte buna, ses

ykseklii diyoruz.

Mi notas, Fann bir alt komusudur. Bu yzden portede fa notasndan bir aaya,
birinci izgiye yazlr.
Mi Notas

Ek Notalar
Portenin izgi ve aralklarnda dokuz notamz var fakat ses
ykseklikleri deitike be izgi ve drt aralk bize yeterli gelmemeye
balyor. Bu yzden

Ek nota olarak bahsedeceimiz ilk notamz re notas. Mi notasnn bir alt komusu olan

re, portede de bir alt basamaa yazlacak. Mi notas

portenin

birinci izgisinde.

Bir alt komusu olan re notasn yerletireceimiz yer ise portenin dnda, birinci
izginin altna bitiik duracak ekilde olmaldr.

Grdmz gibi re notas birinci izginin altna bitiik ekilde

duruyor.

Ek izgi
Portenin dna ktka notalar nereye yazdmz anlayamayabiliriz. Eer
yazdmz yeri tam olarak ifade edecek bir iaret bulmazsak notalarn yerleri
okunamayaca iin arklar almamz veya sylememiz ok zorlaacaktr.
Ek izgiler bu karkln nne geebilmek iin kullanlr.

Portenin dnda kalan blmde de izgi ve aralklarn

devam ettiini hayal edelim. Bu izgilerin, sadece
notann zerine gelen yerlerini gsterelim. Artk
imdiye kadar rendiimiz basamak yntemini tm
notalarda kullanabiliriz.

Birinci ek izgide bulunan Do notasna Do1 notas diyeceiz. Bunun sebebi

ses yksei deitike karmza farkl kalnlk ve inceliklerde do notalar
kacak olmas. Bu farkl ykseklikteki notalar rendike bu kavram
daha da pekitireceiz.

Do1 notas

birinci ek izgi zerindedir.

Neler rendik ?
Kilisedeki rencilerine dua ezberletmek iin bir yntem gelitiren
ve notalara isimlerini vermi olan kii kimdi ?
Notalar zerine yazdmz be izgi ve drt aralktan oluan mzik
ekline ne deniyordu ?
Notalar yazmak iin anahtarlar kullanyorduk. Bizim rendiimiz
anahtarn ismini hatrlyor muyuz ?
Her notann ka tane komusu vard ?
Porte zerindeki notalarn kalnlamas iin hangi yne doru
yazlmas gerekiyordu ?
Portenin dna yazdmz notalara ne isim vermitik ?
Bu notalar yazmak iin kullandmz izgilerin ismi neydi ?