Professional Documents
Culture Documents
ifjt
im m ! G a z lI
ISLM AHLKI
lC VAVIMevi
B il
MAM-I
GAZAL
S L M .
A H L K I
MAM-I GAZAL
SLAM
AHLKI
Terceme:
KF NUR
SNAN YAYINLARI
STANBUL 1996
Kapak
Hadi KARAKAYA
Bask-Cilt
UM U T MATBAASI
S N A N Y A Y IN E V
N D E K L E R
S a h ife
Takdim
...................
G a z z a lin in H a ya t (Y r y e n kervan) .................
n s z ................. .......................................................................
..............
yi H uylarn Fa zle u
yi ve Kt H u yla rn hakikati ................................
.............................................
yi Ahlkn A l m e tle ri
Riyazi M e tcd la rla A h l k n Deim esi ..................
yi H uylar Elde E tm e n in Y o lla n ............................
G z e l A h l k a G i d e n Yotlcrn Ayrl N o k ta s . . .
G n l Hastalklar ve T e d a v i Y o lla n
....................
ah si K usurlar r e n m e n i n Yollar
.................
G n l H astalklarnn Esas
Nefse
U ym a ktr
A lla h'a U la m a n n Yolu
ehevi
A rz u la r
...............................................................
T e r k e t m e k tir
o c u k T e r b iy e s i
........................................................
radenin artlar ve Riyazet Yolu .......................
ok Konumak
........................................................
Diiin Tehlikeleri, S u s m a n n Fazileti .......................
....................................................
' Eren lerde n F k r a ic r
...............................................
B o Y e re K o n u m a k
.............................................
A lay
E tm e k
91
101
109
121
124
128
130
134
M iza h , a k a
..................................................................
F u h u , K f r, Dil B o z u k lu u
............. ...................
...............................................
H u s u m e t (D m a n l k )
S r A k la m a k
.................................................. . .........
.............................................: .............
Y a la n V a a d '
.......................................................................
vYJan
136
143
147
151
152
154.
S o b r n
Faziletleri
....................................................
7
9
41
43.
49
52
62
69
76
63
87
158
Sahife
162
163
179
182
190
197
202
209
219
226
239
244
246
249
260
263
TAKDM
Ahlk felsefesi
itibariyle farkta
en
sonuna
kmt.
Carre de Vsaux
Miletlerin varl4f|ya yokluu tima kaidele
rine baldr.
Tarihte iktisaden geri milletlerin yaad g
rlm tr de ahlaken gerileyen milietierin yaad
grlmemitir. M erhum Akif'in u m sralar ne
byk hakikatler ihtiva eder?..
Bir de hibir ey gkten inmez yerden taar
Kendi ahlkyla bir millet lr yahut yaar.
Ahlk m cerred bir m efhum olduundan onun
mahhas trifi yaplam am tr ve
yaplm az da.
Bizde ahik telkkisinin esas umdesi olarak kabul
edilen pek ok deerler br yanda gayet norm al
saylr. Bunun zdd da variddir.
Fakat insanln mterek deerleri vardr. Ve
bu deerleri korumak da yalnz m sim onlarn de
il, insan olan herkesin vazifesidir. G e re i syleyecek olursak bizim neslimiz kilitlenen ruhuyla bir
likte her eyini; ahlkn, imnn, rf ve detini de
kaybetti. Zaten bedbahtlm z da buradan geliyor.
Yaplan hareketler, mill benlii ykm aktan baka
hi bir ie yaram am tr diyenler pek de haksz de
ildirler.
Nedir u caddelerde srnen kadn klkl sz
SLM AHLK
5.6.1969 sk da r
Y R Y E N K ER V A N
Gne tam dnm noktasna gelmiti, etraftaki
l kazan gibi fkr fkr kaynyordu. evreyi kzl bir
hle sarmt. Sanki sahra soluyan bir ejderha gi
biydi. Aasra esen rzgr sahrann ate paras
kumlarn yolcularn yzne doru savuruyor da sa
vuruyordu.
Kervan konak yerinden kalkal epey zam an ol
mutu. Bir menzillik yolu kat edebilmek iin daha
saat yrmeleri gerekiyordu. Bir zincirin halka
lar gibi ard arda dizilen u mbarek hayvanlar ne
den bu kadar kan-ter iinde kalmlard?
Sahra
ve kervan. te ebediyyet yolculuunun rnek iki
numunesi... Bir yanda yryen kervan, br yanda
zamannn arklar arasnda ufalp giden insanolu.
Kum deryas sahra ve sonsuzlua kadar giden ebe
di yolculuk. Ne ekil almaz itir bu yarabbi...
Kervanc ba C U R C A N 'd a n beri m ahm uzlayarak koturduu a:nn dizginini zor zaptederek yr
yo rdu ve pr.iiV.. ;n Hindin m in elmasl ipekli m a
mulatyla yki bir kervan geliyordu.
10
SLM AHLKI
SLM AHLK!
11
12
SLM AHLKI
SLM AHLKI
13
E V R E
Peygam berin vefatndan eyrek asr sonra bagsteren karklk nikotinle biran iin telafi edilen
hastalklar gibi kuvvetli bir devlet otoritesi kurula
rak ortadan kaldrlmt. sm lkesi gn getike
geniliyordu. G aziler snrlardan snrlara at kotu
rarak, kl sailyarak kouyor
lyi kelimetuilah
iin candan batan ve her eyden fedakrlk ede
rek savayorlard. A m a ne yazk k timai bnye
ye m ikroplar nfuz etmiti. nsan vcudunda hem
faydal, hem de zararl m ikroplar slenmilerdir. Ve
mthi bir sava vardr insan bnyesinde. Vcut za
yf dt an bu korkun sava zararl mikroplar
kazanrlar ki bu o bnyeyi lme kadar srkler.
te slm dnyas da byle olm utu. Yerleen
fitne m ikroplar belki stm uurunun fertlerin gn
lnde hkim olduu o gnlerde kendisini belirtme
yecekti am a, b ir darlk gnnde m utlaka yakamza
yapacakt. Nitekim de yle oldu. Em evi hakimiye
tiyle slmn hilafete dayal dem okratik rejimi, ha
nedann hkim olduu saltanat - krallk haline dn
d. Ve bununia birlikte balayan m ikroplar harciler
fitnesi ile daha da geliti.
M eydanda b ir Iran realitesi vard. M azisi iki bin
yk yaklaan bir krallk M slm an gazilerin ayakla
r altnda yklmt. ran intikam alm ak iin frsat
14
SLM AHLKI
SLM AHLK
15
(21
16
SLM AHLKI
SLM AHLKI
17
tRefiki
alaya
Is l m
18
ahlki
D N EM ETEK ADAM
nsan yolda yrrken her ey bitti tam am g a
yeme ulatm dedii zam an karsna ok kerre bir
dnem e kverir. Dnem ecin az ilerisindeki iki yol
dan mutlaka birisini semek m ecburiyetinde kala
caktr.
Gc!7lde de durum ayn ofdu. Herey bitmiti
artk onun iin. slm leminin en nl adam yd.
Her lim bilgisinin semeresini yaarken grm ez de
ldkten sonra yaayarck ebedileir.
G az ninki
byle deildi. Hem yaarken ilminin sem eresini g
ryor, hemde ldkten sonra yaayarak grecekti,
ite Gazti*nin byk a h siye ti hretin zirvesine
ulamt. Btn bilginler onun adndan bahsediyor
lard. Devlet adam lar nnden kalkyorlard.
Bir
Di
ISLM AHLKI
19
te n ? Hep
ha rp
Topra eliyle avufadktan sonra tekrar hcvnrfr hlc bir deer vermeden savuran insann edas. vard. Gazli'de. O nasl topra hi kuku duyma
SLM
20
dan
savuruyordu
ahlki
se G a z lide topraa
bal n*
SLM AHLKI
21
22
SLAM AHLKI
SLM AHLKI
23
24
SLM AHLKI
SLM AHLKI
25
26
SLAM AHLKI
0)
SLAM AHLKI
27
Badat'tan
kap
SLM AHLK
28
(1)
SLM AHLK
29
30
SLAM AHLKI
31
SLM AHLKI
cl-Mtnkzij Mm*od-Dalol, Sh
62
32
SLM AHLKI
SLM AHLKI
33
F .: 3
34
SLM AHLKI
SLM AHLKI
35
linden dn, taata yneli ancak Allah A zim an'dan olduuna yakn ve
mahade derecesine
varan bir iman ile inanyorum . Ben hareket etm edim ,
fakat Atlah beni harekete getirdi. Ben bir amel ile
medim, o bana yaptrd. O halde evvel beni slah
etmesini, sonra fcenim vastalarm la bakasn; beni
yola sevketmesini, sonra benimle 'bakasn doru
yoa ulatrmasn ondan niyaz ediyorum. Bana hakk
hok gsterip ona uym ay, batl Batl gsterip, ondan
kanmak aresini ihsan etmesini diliyorum . (1)
Ve 11 yllk bir uzletten sonra Gazli tekrar N icbura dolaysyla cem iyete dner. Am a bu dn
bakadr. Karmzdaki kft sadece ilim hastas, bil
gi hzinesi bir alim deil, eine az rastlanan hem
ledv ilme, hem kesbi bilgilere vakf Hccetl s -,
lm, vasfna tam am en sahip, dahi bir mtefekkirdir.
H C C E T L S L M M A M I G A Z L
36
SLM AHLKI
E b u 'l-B a k a ;
SLM AHLKI
37
38
SLM AHLKI
Is l m a h l k i
39
40
SLM AHLK
N S Z
42
SLM AHLKI
Y H U Y L A R IN F A Z L E T
SLM AHLKI
44
41
Resiullah buyurdu:
A lla h im an ya ra ttn d a , beni im a n ile takviye
et A lla h 'm , dedi. A lla h d a o n u iyi h u y ve cmertlikle
takviye etti. Allah kfr ya ra tt n d a o da, beni tak
viye et d e y in c e , A lla h onu cimrilik v e k t huyla tak
viye etti.
R es iu llah b u y u rd u :
A lla h dilediini kendi nefsi j i o seti.
ninize c m erttik ve iyi h u y u n u z d a n
S zin d i-,
bakas y a r a
R e s iu llah,
m 'm in le r in i m a n b a k m n d a n
faziletlisi h a n g is id ir ?
de nild iin d e
O , a h la k e n
en g z e l o la n d r , dedi.
SLM AHLKI
45
Allahm ,
bin
v e y k 'd e n :
A ra p la r
Resiuliah'a.
gnnde
bana
en
sevimli
ve
mevkii
kimse
b u lu n m a z s a ,
amellerini
bir e y d e n
say
mayn.
1.
2.
3.
R e s u iah,
namazn
balangcnda
hep
yle
dua ederdi.
oeni huylarn en gzeline erdir. rn
k oraya se n d e n baka'kim se erdiremez. Kt ah
lklarm at. nk senden baka kimse atamaz.
Enes bir Malik diyor ki:
Allah'm,
SLM
46
ahlki
buyurdu:
insann
SLM AHLKI
47
SLM AHLKI
43
huy,
krlm m l e k
p a r a la r n a
benzer.
N e yapr, ne te k r a r a m u r olur.
Fadl bni yaz dedi:
yi huylu bir cirin b a n a a r k a d a lk etmesi, k
M barek,
birisiyle
bir
y o lc u lu u
arkada- oldu.
e s n a s n d a
A b d u l la h
onun
h u y u n a t a h a m m l e d iy o r ve idare e d iy o r d u .
ay rln c a alad.
O na
N e d e n alyorsun ?
acdm dan
dedi,
nk
kt
kt
Adam
de ndiinde:
benden
ayrld
a m a kt h u y u o n d a n a y r lm a d de di.
. Cneyd
El B a d a d dedi:
( j D c r t ey
y-cesme
ykseltir,
liim,
Tevazu,
C m e r t li k
ve
iyi
H u y . yi H u y m a nn kemalidir..
Kettani dedi:
T a s a v v u f d e m e k , iyi hut d e m e k tir. K im in h u y u
nu n gzellii fazla olursa, ta s a v v u fta d e re ce s i d a
ha da artar.
Hz. m e r de di:
nsanlar arasnda
ediniz...
gzel ahlknzla
muamele
>
k a d a r fenadr ki
'
rrn o k l u u
dir
***.
fayd a v e r m e z .
ki, birlikte
g n a h la r n
b n i.A b b a s 'a
birlikte s e v a p la -
s o rd u la r:
Gzel
h u y o k a d a r iyi
to p lu lu u
zarar
verm ez.
49
SLM AHLK
Kerem
nedir, O
yle dedi:
Kerem A llah'n
Y V E K T H U Y L A R IN H A K K A T
iyi
F .: 4
50
SLM AHLK
SLM AHLKI
51
Halk
SLM AHLKI
52
neticesi,
yapm ock-
Y A H L A K IN A L A M E T L E R
Nefsinin kusurlarm grmeyen bir ok cahil ki
iler azck bir riyazattan {nefsi terbiye) sonra* baz
ufack gnahlar terk edince iyi ahlk elde ettikle
rini sanp kendilerine mttakilik ssn verirler. yi
ahlk ve kt ahlk nedenleriyle birlikte aklayp
izah etmek gerektir.
yi huy mutlak iman, fena huy ise mutlak ni
faktr. Zira Allah Tal irfan kayna Kur'n Azim*de mzminlerin sfatn aklarken iman ve nifakn
yi ve kt huylardan baka bir ey olmadn bil
diriyor ve yle buyuruyor:
O M'mniertfl k nam azlarnda, hu zeredlrier. Beyhude, bo szlerden yz evirirler, zekt
Mmlnn tresi,
M i
SLAM ahlAj
53
SLM AHLKI
54
durum unu
l olcrak
yet-i
renm ek
yukardaki y e t-i
kermelerde
zikredilen
isteyen
kiilere
Bu
huylarn
bir
to p u n u n
Bir ksmnn
Resl,
M 'm in
kimselerin
vasfn
bir
t esas saylrlar.
ve
Resulne
in a n a n la r
r c m etsinler.
13)
k o m u la r n a
ik-
SLM AHLKI
55
56
Is l m a h l k i
SLM AHLK
57
y a p m a y a ' baladklarnda
Reslul-
o lu n u r
ki,
Edhem
o lu
brahim
(Alla
brahim:
M a m u r e n iz (o t u r d u u n u z yer)
neresidir?
dedi.
brahim kabristan gsterdi. Zabit:
56
SLM AHLKI
Arkadalar:
O brahim bin Edhem , dediler. Zabit hemen
atndan indi,
brahim'in eline ayana sarlmaya
balad, zr diledi. O ra da bulunanlar brahim'e:
Neden sen ben kleyim dedin? brahim:
, O bona sen kimin kolesisin, kulusun? de
medi. Kle inisin? dedi. Ben de, evet kleyim, de
dim. nk Allah'n kulu ve klesiyim. Benim ba
m yarnca Allah'tan onu affetmesini diledim, dedi.
Oradakiler:
* Nasl sana zulm edenin affn istiyorsun? de
diler.
brahim
59
SLM AHLKI
60
SL/ta
ahlki
Isl Am
ahlAj
61
Szm du ym u yo r m usun?
Kle:
Duyuyorum .
Ali:
Peki neden cevap vermedin?
Kle:
Akbetimi biliyordum da ondan cevap ver
medim.
Ali:
Git sen Alah nzas iin hrsn, dedi.
Bir kadn Malik bin Dindara, Ey riyakr- diye
hitap etti. M a lik in cevab:
Ey falanf Sen burada unutulan ismimi sy
ledin.
Yahya bin Ziyat ibans*nin fena huylu bir k
lesi vard. O n a bakp iyi ahlk reniyorum derdi.
te bu ztlar hikmetin
yksek mertebesine
ulap nefislerini her m 'm m e kar teziil edip, s
lm ahlkn prlanta misali birer rneidirler.
H a
set. kin,
hiie ve ktlkten ilerim tem izlem iler,
huyluluun
zirvesi mesabesinde olan
rza semeresi
kalpierfnde
filizlenmitir.
Allah'n
yapm, yaratm olduu eyleri kt gra, rza
gstermemek fena huyluluun en son mertebesi
d ir...
nihayet
iyi
SLM AHLK!
62
R Y A Z
M ETO D LAR LA
A H L K IN
D E M E S
gzel
m catakat
dei
SLM AHLKI
63
SLM AHLK
64
bu
amellerini
etm esini,
evreierindeklerin
herkesin
kendisine
termesini arzederler. V e
ni
fazlalatrrlar.
Bu
grp
hsn
bu n u nla
konuda
hayret,
tevecch
gs
hzlanp a m elleri
insanlar
drt gruba
ayrabiliriz.
t.
cyri
yi ile kty,
etme)
gcne
hak
sahip
ile batl t e m y iz e tm e
o lm a y a n
gafil
kiiler.
Bir muallim, m r id ,
kuvvete ihtiyalar
vardr.
iten gelen
Ksa
gizli bir
bir z a m a n d a
huylarn deitirebilirler.
2.
sc h y a p m a y a ahm ad>ndan.
line
ge tirm ed i ind en
ho g r n e n tipler.
oiduunu
bilirler.
fena
bilip, amel-I
amelleri
kendisine
d a hG zordur.
Zira y k d a h a
fazlaialamtr.
ce
irkin
kar
ni
f e n a l a
yek
ra d a
etmek,
tatl,
fena
iyi amellerin,
a m ellere
h u y la n
s k p
son
SLM AHLKI
66
F .: 5
66
SLM AHLKI
iddet
kelimesiyle
67
SLM AHLK
nok
tasdr. eriata da vlen ve istenen budur. Kur'n Kerimde dahi bu ekilde anlatlmakta ve bu nevi
cmertler vimektedir. O n la r infak ettikleri za
man israf etmezler, hasislik de yapm azlar.
M esel
tamamiyle de serme, a m a .
Yemekte arzu olunan bu itidal derecesidir. Ne .
aptallk, ne de msrifliktir. Kur'an- Kerimde: Y e
yiniz, iiniz israf etmeyiniz, zira o msrifleri sev
m e z deniyor.
G azab ise, Kfirlere kar iddetli kendi ara
larnda merhametli
tbiriyle
ifade edilmektedir.
Efendimiz btn hakikatlan u bir cmlede topla
mtr. lerin en iyisi, orta halli olanlardr.
Bu
szde birok hakiketler gizlidir.
B tn rpnm a
lardan anlalyor ki saadet kalbin dnyev rzalarndan slim olmasdr. Allah Tel A n c a k Allah'a
kalb-i selim ile gelenler buyurmakta, kurtuluu on
lara midelemektedir. Cimrilik se bir dnyev rzadr. Msriflik de bir rzadr. Kalbin bunun her
68
SLM AHLKI
msrifliktir. e c a a t
(k a h r a
nnda ga zabn b t n n ,
onun
ya
cimriliin he r eklini, k-
ruhsa t v e r m e m e
insanda
b u lu n m a s n a
ru hsa t verildii z a n -
mcahede
ve
riya za t
le itidlini
m uhafaza
e d e c e k d e re c e y e g e le b ilm e k kfidir. E n d o r u s u k
knden
olan
yok
e tm e k
iin
altrm aldr ki
edilebilsin.
maksad
M rd le re,
m a ru rla n d k la r
de re ce d ir.
G azablan-
SLAM AHLK
nevdendir.
(Salt ve
selm
o n la ra
olsun).
B a z e n b u n u n tam
yetitirmesiyle
elde
eder.
B a z o c u k l a r
da
o k u m a y la elde ederler.
2)
70
SLM. AHLK)
ISLM
dr.
AHLKI
71
Bilkis kulonn
daire dnmelerinden
neele
nir, sevinirler.
Ooiandnclonn hil gzm zn nnde:
D-
72
SLM AHLK!
ISLM AHLKI
73
GNLN
G ID A S I
H K M E T,
M A R F E T
VE
A L L A H S E V G S D R .
Hastalannca ancak bu g
dalardan irenir. Nasl ki hastalanan mide yem ek
ve imek istemez. Halbuki midenin sal bu iki
eye baldr. Allah- Telnm sevgisinden m sivann muhabbetine temayl eden gnl meylettii ka
dar hastadr. Bu hastalktan ancak o sevdii ey
leri ilh muhabbete, din muhabbete yardmc oldu
u miktarda severse kurtulur.
Bu ekildeki m uhab
74
SLM
ah lk i
75
SLM AHLKI
t
SLAM AHLK
76
fena
huylar
r e n e n , erli
yo llara
kayp
grr,
G Z E L A H L A K A G D E N Y O L L A R IN
A Y R IL I N O K T A S I
im d iy e
kadar
ya p t m z
iz a h la r d a n
anlal
77
SLM AHLKI
ki in san o lu d o a r k e n
bedeni
ta m ve m k e m m e l olarak d o m a z .
.v cu d u
Z a m a n la alm an
gdalarla m te n a s ip olarak ya va y a v a b y r, g e
liir. A y n e n yle d e in sa n o lu nu n
(nefs)l d o a rk e n
ald
terbiye,
eitim,
retimle
paralel
olarak
etmen
o n a k oruyucu kuvvetleri temiz e tm e n lzmda. Am a
temizleyip
terbiye
etm isen
onu
muhafaza
78
SLM AHLKI
Zira beden
neuzbillh
hastalklarn
A m a gnl hastalk
ebediyyen
kurtulmak
mkn
yoktur.
. Nasi ki; titretici, tc her hastala kar
devaml scaklk verilmez. An cak onun da muayyen
bir s:nr vardr.
Hastaln zelliine gre az cok
devaml, arasra srekli,
olarak tedavi edilir.
Bu
tedavide vcudun ona ihtiyacno. yararllna g
re ayarlanr.
Eer l muhafaza edilmezse metodlu bir ekilde yrtimezse hastalk daha ziyade
artar, shhat bozulur. Aynen byle de fena h u y
lar terketmek iin takip edilen metod iyi ve prog
raml olmaldr. Ve yine nasl k, illarn nevi has
taln nev'ine gre ayarlanr. Hatta doktor hasta
ln neden meydana geldiini, mesel soukalgm lndan m, yoksa scaktan m olduunu a n lam a
ynca il vermez. Eer souk algnlndan ise has
taln derecesine bakar iddetli mi zayf m, bunla
r anladktan sonra hastann durum unu, vcudunun
hlini, hastalk zam ann, hastala sebep olan mik
roplarn eidini, hastann .yam ve baka durum
lar gznne alr, ona gre il verir. Aynen by
le de mritlerin ruhuna hitap etmek, onlarn gn l-
Islm
ahlki
79
80
SLAM
a h l A ki
SLM AHLK)
81
82
slm
ahlki
SLM AHLK)
63
y
!
G N L H A S T A L IK L A R I V E
TE D A V YO LLAR I
84
SLM AHLKI
SLM AHLKI
85
86
SLM AHLK!
SLM AHLK)
87
A H S K U S U R LA R I R E N M E N N Y O L L A R I
Allahzlcell bir kulun
hayrn dilerse ona
kendi kusurlarn gsterir.
Basireti nfuzlu
olan
kimseler ahsi kusurlarn kmsemezler.
Kusur
lar renildikten sonra tedavi etmesi kolaydr. F a
kat halkn bir ou kendi ahs kusurlarn bilmez.
Kardeinin gzndeki
p g r r de kendi g
zndeki p grmez.
Kendi nefsinin kusurlarn
renm ek isteyen kimse u drt yok) bavurmal
dr.
88
SLM AHLKI
SLM AHLKI
88
Ve
80
Is l Am
ah la k i
SLM AHLKI
91
bu
92
SLM AHLK
'p%
1
2
3
4
5
R ivayet e dil-
Is l A m
a h l A ki
89
94
ISLM AHLKI
'
SLM AHLKI
95
96
Is l A m
a h l Ak i
I
ve srr
insanlarla birlikte
zaruretinden fazla almamak,
Bylece yemek, imek, gi
yapmak gibi eyleri ihtiya
SLM AHLKI
97
F ,: 7
86
IslAm
ahlki
fakat yap
SLAM AHLK
/
rahmet kapsndan
bekli
yoruz.
Gnl bahesinin akrak blblleri kendi nefis
lerini ferahl,
anlarnda
saf,
Saadet ve kurtulu,
ce ve emelden uzaklamaktadr.
sonsuz dn
D nya ve arzu
100
SLM AHLKI
101
SLM AHLK
menetmekle
balar,
evet
GOCUK TERBYES
ocuk terbiyesi
en mhim ve en zo r mese
lelerimizden birisidir. O , bal bana bir sanattr.
ocuk anne ve babasna emanet edilmi lh bir
vediadr. Onun nefsi, par par parlayan kalbi her
trl fena naklardan uzak olan bir cevher gibi
dir.
Kalbinin zemini h e r trl
ilemeye msait,
her trl fena meyillere aktr. O n u iyice ynelt
mek, dnya ve ahiret saadetine ulatran m nevi
gday vermek lzmdtr.
B u istikametteki eevoba
anne ve baba,
retmen,
mrebbfye ortolrrtar.
O n u n fenala yneliini ihml, yrtc hayvanlarn
Ihmatl gibidir. Y avruyu dnya ve ahiret bedbaht
lna ulatraca gibi,
cemiyetin de b a bels
102
SLM AHLKI
(E y iman eden
SLAM AHLA
i
103
104
Is l Am ah l Aki
SLM AHLKI
105
ken
106
SLM AHLKI
SLM AHLKI
107
106
slAm ahlAki
ler.
Fakat normal bir metodla yetimeyi alelus!
byyen ocuklar ( ocukluu, oynam akla
geen
haya hissi verm eyip obur, ss dkn gururlan
mak gibi vasflarla harfler gibi ancak tesir icra
eder. (Hemen esen rzgrla yok olup gider).
ocuklar kk iken kollamak, metodlu bir
ekilde yetitirmek gerektir. Zira ocuk cevher o larak yaps iyiye ve ktye kaabiiiyetli olarak ya
ratlmtr. Ona yn veren anne ve babasdr. Anne
ve babalar yavrularn ya iyiye sevkeder, yahutta
kt yola. H er eyin hakikatim en yi bilen byk
terbiyeci, gnlm zn padiah peygam berler pey
gam beri (A.S.) b u y u ru y o r:
anaym
bilm iyorum
dedim.
SLM AHLKI
B ir gn daym bana
Y a Sehl Allah
109
kendisi
A R TLA R I VE
R Y A Z A T Y O L U
Bil!..
Ahireti fcolb gzyle yokinen m ahede
eden kimse hiret kazanc iin mutlak olarak c m gnlden itiyakla, dnyev nimetleri,
zevkleri
hie sayarak alr.
nk yannda ssl bon
cuk bulunan kimse parlak b ir cevher grrse bon
cu a rabeti kalm az, boncuu satp cevher alm ya
alr.
s l m
110
ah l k i
SLM AHLKI
111
E e r itikad-
SLM AHLKI
112
SLAM a h l Aki
113
B ir m ddet
ahede edebilmek,
114
SLM AHLKI
SLM AHLK
115
116
SLM AHLK
SLM AHLKI
eder.
Btn
117
kalr.
nk kalb ne olursa olsun herhangi bir
eyle haddinden ziyade megut olursa, d i e r ey
lerden uzaklar.
Allah' zikirle m egul olursa k,
arzu edilen de odur
imknsz eylerden uzakla
r. O zaman dnyev tehlikelerle alkal olan kalb
vesveselerini iyi m rakabe altna alm ak gerekir.
( n ce izah ettiimiz gibi).
Eer bir dakika daha
olsa gnl m add eylerle megui olursa zikir kay
bolur.
Kalbten kar bylece noksan saylr.
Bu
nevi vesveselerf def etm ek gerekir.
Artk madd hususlar silinince bu defa Allah ne
dir, ne demektir, niin ben buna devam ediyorum .
Maksadm ne? Gibi vesveseler balar.
Bu ekil
deki dnceler de tehlikelidir... Kalb ne -kadar ey
tan ve kfr vesveseleri defederse, onlardan ire
nirse, yok etmek iin alrsa o derece ycelir, hi
leler tesir etmez.
Fakat bunun da eitli nevileri
vardr
1 Kii kati olarak bilir ki, Allah makamdan
m nezzehtir Am a eytan kalbe bunlar atar, hat
rna getirir. O halde bu fitnelere dalm adan zikrullaha sarlp Allah'tan bu nevi dnceleri kafasndan
silmesi iin yardm dilemelidir. Aliah Te l Kur*n- Kerminde:
e yta n ine bir ey atnca A l
la ha sn. phesiz ki, O en iyi iiten ve bilendir
eklinde bu hakikati belirtmektedir.
2 Kii ekke der. Bu durum da ise eyhi
ne meseleyi anlatmal, (Aslnda kalbine gelen her
trl fena dnceleri mride anlatm ak gerektir)
baka kimselere sylememe!!,
halktan gizleme!!.
eyh meseleyi anlarsa durum una bakar, zek ve
anlayn dnr ona gre cevaplandrr.
Eer
SLM AHLKJ
118
M u
Hani
SL M A H L K I
119
120
SLM AHLKI
kot et.
Gafillere bakarsan cahillerin de szn
iitirsen, ba vuranlarla m nasebet edersen, gn
lnn de devam l Allah'la beraber olmasn istersen
byle sadete ebediyen ula a m a zsn dedi.
u halde riyozatn gayesi kalbin devam l ola
ra k Allah'la bir olm asdr. Bu ise ancak kalbi ba
ka eylerden boaltm akla olur. Kalbi baka eyler
den boaltm ak ise a ncak uzun zam an m cahede et
mekle m m kn
olur.
SLM AHLKI
121
OK KONUM AK
ok konumak fena bir hastaltktr.
o k ko
numak, maiyn olan eylere karmak, ihtiya
tan fazla 'gereksiz yere lf etmektir. Zira anlatm ak
istenen gayeyi m uhtasar szlerle anlatm ak gere
kir. Mufassal szler de izah lzum olursa yaplm a
ldr. Tek kelimeyle izah ediebilinecek bir sz iki
kelimeyle ifade etmek doru deildir. H er ne kadar
haram deilse de ihtiyatan fazla konumak m e zmumdur.
At bin Ebi R'abah dedi: Sizden nce gelenler
Ashab ta b im fazla konumay iyi karlam azard. Allah'n kelmndan, Resuln hadsinden, m aru
fu emirden, mnkiri nehiyden .zarur ihtiyalardan
maada konumalar fazla sayarlard. Siz kl yannz
da konutuunuzu yazan, yaptnz kaybeden K iranen Ktibin adl, meleklerin m evcut olduunu bil
mez misiniz?
M aher gnnde huzuru kibriyada
yaptm z kt konumalarn bulunduu defter al
d zam an utanm ayacak msnz?
Ashabtan birisi dedi: Bana birisi fuzul bir sual
sorduunda ide susuz kalm kimsenin suyu a ra
masndan daha fazla bir itiyakla cevap verm eyi a r
zularm. Fakat fuzul olarak konumann fenaln
dan korkarak cevap verm ek istemem.
Bil ki, arlk yalnz
lfa m nhasr deil her
SLAM AHLKI
122
Ne
SLAM
123
ah lk i
zerim e g e -
SLM AHLKI
124
D LN T E H L K E L E R , S U S M A N IN F A Z L E T
Bilki, dilin tehlikeleri byktr. O tehlikelerden
ancak susmakla kurtulursun. Bu yzden slm e
riat susmay vm , btn insanlar fuzul konu
maktan m enetm itir.
Efendim iz buyurdu: Susan kurtulur.
hikmet vardr. S u sa n la r ise pek azdr.
Susm akta
SLAM AHLKI
125
S ekcfi'den:
D e d im ,
Ey
A lla h'n
Dedi:
Resl
emin o l-
Baka bir
hadis-i erifte:
M slm anlnn
tam olmas kendisini sevindiren kimse az konusun
buyurdu.
Said bin Cbeyr merfu olarak rivayet ettii bir
hadis-i erifte fendim iz buyurdu: S a b a h olup da
kul uyannca btn uzuvlar da uyomr. V e nsana
126
yle hitap ederler:
SLM AHLKI
buyurduunu
sl Am ahlki
di:
127
N
Dier bir hcdis-i erifte buyruldu:
Dilini kt
szlerden koru. Zira eytan ancak hayr szlerle alt
edilir.
Allah Te l , konuan her dile yakndr. A lla h '
tan korkan kii dediini bilir.
Siz sa m u t,
va ku r bir mmini grrseniz ona
yaklanz. Zira o ancak hizmet telkin eder.
Ibni
M e s u d 'd a n :
nsanlar eittir. Ganim ler, sahip
ler, salimler. Ganim ler: Allah' zigredenlerdir. S a
limler: Susanlardr. Sahipler: Fena eylere dalan
lardr.
M minin dili kalbinin arkasndadr. B ir lf et
mek isterse koibine danr,
sonra diliyle syler.
Mnafkn dili kalbinin nndedir, lf etm ek iste
yince kalbine danm adan dili ile syler.
. sa Aleyhissem dedi: badet on ksm dr^ D o
kuzu susmak,
Efendimiz
yanlann cok
ise dorudan
SLM AHLKI
128
ERENLERDEN FIKRALAR
Stddklar sultan Ebu Bekir dilinin dibine akl
kor, kendisini ok konum aktan m eneder. Dilini g s
tererek:
maz.
mam Evzai dedi:
m e r bin A b d ia ziz bana
yle bir mektup yazm t:
B u n d a n sonra lm
n cok hatrlayan kii dnyadan ayrlm aya kolay raz
olur. Szn am elden sayan kii kendisine gerekin
ce konuur, az konuur.
Erenlerden birisi dedi: Skt kiiye iki haslet
kazandrr. Dinde selm et, arkodalarm anlay.
M uham m ed bin Vasi. Malik bin Dinar'a dedi:
E y Ebu Yahya, dili korum ak, para ve altnlar koru
m aktan daha zo rd u r.
Yunus bin U be yd 'd e n : D nerek konuan ne
kadar insan grdm se d ier am ellerinde de salam
dlar
Haan dedi: M uaviye'nin yannda halk konuu
yordu Ahnef bin Kays se s u s m u tu .' M alih ona d e
di: Ey Eba Kays, konum uyor m usun? A h n e f: A l
lah'tan: yalan sylerim diye: senden de d o ru sy
lerim diye korkuyorum , dedi.
SLAM ahlA ki
>
129
130
SLM AHLKI
BO YERE KONUMAK
Bil ki, gybet nemine, yalan, mira, cidal v.8. gibi
SLM AHLK
131
dedi.
ISLM AHLKI
132
By bir gn
bana dedi: Bak sana bedene hafif, nizama ar ge
len bir ameli belleteyim mi? dedim : Evet ya Resuiallah, dedi:
Susm ak, iyi huy,
m alyaniyi terket
mektir.
B y k le r
SLM AHLKI
133
134
sl A m a h l Aki
diini sorarsan, o evet derse, ibadetini d a n v u r m u olacandan, riyaya kam as m m kndr. K a m asa dahi ibadetin s im m ahvolur. Gizil ibadet ak
ibadetten daha kymetlidir. Hayr dese yalanc olur.
Sussa ,cevap verm ese seni km sem i, sana ha
karet etm i olur ki sen zlrsn. Dolam bal esvap
verm eye alsa eitli zorluklarla karlar. Bylece
sen o kimseye sual sorm akla riya, yalan gibi eitli
zorluklarla babaa
brakyorsun.
Gnahlarndan
sorm an da dier gizli hallerinden, utanaca konu
lardan sorun da aynen beyledir.
Bakalar tarafndan sana yaplan ilerden sual
etmek de ayndr. Sen falan hakknda ne dersin, gibi
sualler de iyi deildir. Yolda rastladn bir a rka d a
na, nereden geliyorsun? diye sorm ak da iyi de
ildir. nk anlatm az. Yah ut utanr, anlatm aktan
ekinir. Doruyu sylem ese yalanc olacak. Byle
ce adam n gnaha girm esine sebep olacaksn. S a
na gerekmiyen, m uhta olmadn meseleleri de sor
mak iyi deildir. Sual ettiin kii bazan, bilm iyorum ,
demeyi nefsine yedirem ez, bilmeden cevap verir.
ALAY ETM EK
Fena huylardan, byk fetlerden birisi de alay
etmek, birisini m askaraya almaktr. Bu gibi haller
kardaki insana eziyet verdiinden haram dr. n
k Aiiah- Te l : Ey iman edenler, szlerden bir
kavim dier bir kavim l!e alay etm esin. Umulur k
Is l m
ah lk i
13b
136
Isl A m ahl A ki
/
MZAH, AKA
Mizahn
ars m ezm um dur, iyi deildir. Reslullah dedi: Kardeini kk drm ek iin onun
la alay etm e. Konuurken kusurlarn aa vurm a,
onunla aiay etm e. Diyeceksiniz ki birisini kk d
rm ek iin konum ak, yanllarn aa vurm ak
kardaki kiiye eziyet vereceinden gnahtr. Mizah
ise neelenmek, glm ek, gnln alm as, kalbin ra
hatlam as bakm ndan m bahtr. Dnen de men edil
SLM AHLK
137
138
SLAM ahlki
Vehb bin Vertf, bir ram azan bayram gn a
SLM AHLKI
139
kiramn
ehadetiyie
140
Is l A m
ah lki
SLM AHLKI
141
142
SLM AHLK
SL&M AHkKI
143
l
katen sonralar ok m tedeyyin, manl bir kii ol
mutu Ebu Abdullah.
Nuaym el Ensari akac bir kiiydi. Medine'de
iki ier, sarho olurdu. Halk tutar Peygcm berm zn
huzuruna getirirdi. Peygam berimiz pabularyla ona
vururdu, ashap da vururdu. Bu, birka defa tekrar
edince ashaptan birisi, Allah'n laneti zerine olsun,
dedi. Efendimiz, -yle yapma, onu Allah ve Resul'
sever, buyurdu. M edine'ye ne gelirse ondan satn
alr, Peygamberin yanna gelir, ite y Reslailah,
cenin iin aldm ve sana'hediye ettim, dedi. Sahibi
gelip para isteyince onu Peygamberin yanna getirir
y Reslailah. bunun eyasnn parasn ver, derdi.
Efendimiz ona; sen onlar bana hediye etmedin mi?
deyince, y Reslailah. yanmda da para yoktu. F a
kat senin yemem arzu ettim, derdi. Bu hle Efendi
miz ok glerdi, parasn verirdi.
te Peygam ber byle aka yapard. Devaml ol
mamak artyla bu nevi aka yapmak mbahtr. D e
vaml aka etmek ktdr. Kalbin lmesine sebep
olur.
* FU H U , K F R , D L B O Z U K L U U
Fuhu kt bir fiildir.
Dinen
yasaklanm tr,
sebebi habaset ve kimliktir. Efendimiz buyurdu:
Fuhutan saknnz, A lia h- Tal fuhuu ve tefahhuu sevmez. Efendim iz mriklerden Bedir harbin
de lenlere svmeyi ve kfretmeyi de menetti. Ve
onlara, kfretmeyin sizin yaptnz hioir kfr o n
lara ulamaz, ancak hayatta olan yaknlarna eziyet
vermi olursunuz, dedi. Dikkat edin, dil bozukluu
melnetliktir. Dier bir hadis-l erifte taan eden, l-
SLM AHLKI
144
ISLM AHLKI
145
F .: 10
146
SLM AHLKI
SLM AHLKI
147
H U S U M E T
(D m anlk)
Bu atm a b a
olarak bazen de
itiraz olarak yaplr.
v c k 'a y a itiraz eklinde olana m ira de
A i e den. Efendim iz buyurdu: Allah'n
e k b u z a m s te h a k olan kii iddetli
zen iptida
G e m i bir
nir. H azreti
indinde en
d m a n lk g d en kiidir.
Ebu Hreyreden:
148
SLAM AHLAK
\
Is l Am ah l Ak i
148
s l Am a h l Aki
150
leyin.)
bni A bbas diyor:
S a n a selm veren
kimse
m ecus dahi olsa selmn al. Zira A llah Te l bu
yuruyor; eer siz bir selmla sefm ianrsanz. n
den daha gzei birisiyle karlk veriniz.
8aka bir defasnda yine buyurdu: Eer bana
firavun dahi iyi. hayrl bir ey syleseydi, ondan d a
ha iyisini ben de ona iade ederdim.
Enes'ten; Efendim iz buyurdu:
C ennette iin
den d dndan da ii grlen odalar vardr. Ce
nab Zlcell onu yemek yediren, tatl sz syleyen
lere ayrd etmitir.
SLM AHLKI
151
Rabbnn nehyettil
SIR A IK L A M A K
152
IslAm ahlAki
YA LA N
V A A D
SLAM AHLK
153
1 Yalan syleyen,
2 Vaadini yerine getirmeyen,
3 Emanete hiyanet eden.
Abdullah tni m er'den: Efendimiz buyurdular:
u hller kimde bulunursa o mnafktr. O nlardan
bir para bulunan kii ise nifaktan da bir m iktar
eser bulunan kiidir.
Yalan syleyen, vaadini ye
rme getirmeyen, sz verip sznde durm ayan, d
man olunca kfreden, bile bile kfreden, yahut da
zrsz olarak yerine getirmeyenlere
m ahsustur.
Am a ifa etmeye alp da herhangi bir m azeretten
dolay yerine getiremiyenler ise m stesnadr,
m
nafk soylmazlar. Bununla birlikte yoktan m azaret
uydurmak da iyi bir hareket deildir.
Rivayete gre Efendimiz, E b ul - Heysem e bir
kle vaad etmiti. Kendisine tane kle getirildi
inde ikisini azad etmi bir tanesi
yannda kal
mt.
Hz. Fatma H uzur- Nebeviye gelerek kendi
sine bir kle verilmesini bildirdi.
M barek ellerini
Resi-i Ekreme gstererek te elimde deirm en
izleri dedi. Peygam ber. Eb'ul - Heysem e verdii
sz hatrlad. Hz. Fatm a'ya yle dedi:
Y a va
adimi ne yapaym ? verdii sz yerine getiren Re
sul, Eb'ul - Heysem' kzna tercih etmi, onu da
Eb'l - Heyseme vermiti. Halbuki Fatm ann ellerinin
ii el deirmeni ekmekten atlamt.
P e yga m berim iz. Hneyn savandan eonra H e vazin kabilesinden elde edilen ganimetleri taksim
ediyordu. Halkn iinden birisi ona yaklaarak, B a
154
SLAM AHLKI
Y A L A N
Yalan en irkin huy, en fena gnahlardan biri
sidir. smail bin Vasid dedi: Peygam perim izin vefa
tndan sonra Hz. Ebubekir irad ettii hutbede y
le demiti: Bundan bir m ddet nce Allahn Res
l bu makamda bulunuyordu ve gzlerinden yalar
sakallarna doru iniyordu. Sakn ha yalan syle
meyin, zira yalan fcurdur, her ikisini de ileyen ce
hennemliktir, dediini iittim.
Ebu m a m e 'd e n , E fe n d im iz -b u y u r d u :
Yalan
SLM AHLKI
155
SLAM M lAki
5 6
onu da ta
Is l A m
.
a h l A ki
\
157
*
Kim kl benden yalan olduunu bildi
158
SLM AHLKI
S A B R IN F A Z L E T L E R
Allah Te l , Yce kitabnda sabredenleri e
itli ekillerde tavsif eder S a b r kelimesi
K ur' n-
Kermde yetmi yerde zikredilm ektedir. D erece
lerin en ykseini, hayrlarn en ycesini sabrla bir
SLM AHLKI
159
s l m
160
ah lk i
m an nedir?
Ey
Davudi. Benim ahlkmla ahlktan. Unutma ki benim en byk ahlklarmdan birisi de sabrl olu
umdur.
Allah Te l .
Hazret! D a v u d a buyurdu:
s l a m
ah lk i
181
SLM AHLKI
162
S A B R IN H A K K A T , M N A S I
Biiki, sabr dinin yksek m akam larndan bir m a
kam, byk sliklerin alaca yce m enzillerden
bir menzildir. Dinin btn makamat u eyle d
zenlenir. M aarif, A hval, Am al, M aarif asildir ve a h
vali o m eydana getirir. Ahvl ise amelleri m eydana
getirir . Maarif aalar gibidir. Ahval o aacn dal
lar:. ml ise m eyveleri mesabesindedir.
Bu d u
rum A lla h a giden sliklerin menzillerinin hepsinde
byledir. man kelimesi bazen yalnz maarife, bazen
de cm lesm e verilen pddr. (K a va id - l-A ka id konu
sunda slm ile iman bahsinde bu konuyu akladk)
Sabr ve marifet hal olm adan tam am lanm az. H a ki
katte sabr bu saydklarm zdan barettir. Am el ise
bunlarn meyvesi hkm nde olup, bunlardan m yd a na gelir.
Sabr, insanlara m ahsus zelliklerden birisidir.
H ayvanlarda ve m eleklerde
byle bir ey yoktur.
C rnkO hayvanlar nakstr. M elekler ise tam ve m
kemmeldir.
Bunlar biraz daha aklayalm :
Hayvqn!ar ehvetin em rine m se h h a rd la r.-O n la rd a ha
Is l m
ahlki
163
164
s l A m
a h l Aki
Is l Am a h l Aki
165
Arn glgesinden
166
SLM AHLKI
Is l m
ahlki
107
166
SLAM AHLAKI
SLM AHLKI
16S
sl Am a m i A ki
170
SL&M AHLAKI
171
172
SLM AHLKI
SLM AHLKI
173
m e r ( R A ) , Bakarsnz bfr kimse in Fa la n ca ehid oklu, derler. Halbuki aratrrsanz atm n terki
lerini para ile doldurduunu g r rs n z dem itir.
Y in e Resul Ekrem : K im gaza eder de, gazasndan
m aksad bir deve ba olursa, onun iin niyyet ettii
va rd r. buyurmutur. Yni herkes niyyetine gre
m kfat alr. Peygam berim iz ( S A ) burada, m uha
rebe eden kimsenin tem a'na
iaret buyurm utur.
Bazen adam yapt iyi iinden dolay vlm ez iste
m ez. Fakat yerilmekten de holanm az. Zengin c m erdler arasnda bulunan cim riler gibi. C m e rt zen
ginler cok verirler. Bu cim ri de yerilmemek iin a z
az verir. Kahram anlar arasnda bulunan korkaklar
gibi ,bu adam zaten vlm ez fakat yerilmekten kork
tuu in ,horb m eydanndan kam az. Gece sabah
lara kadar namaz klan kimseler arasnda bulunan
gibi vlmesine imkn yoktur, ancak, yerilmesin diye
o da onlar arasnda bir ka rekt nam az klar. Bunun
iindir ki techil edilir korkusu ile bilmedii bir husu
su bilenlerden sormaz, bilmeyerek fetva verir. Cahil
olduu halde kendisini ulemadan gsterir.
Btn
bunlar yalnz yerilme korkusu ite yaplan ilerden
dir.
te insan riyakrla srkleyen ey vlm ek
zevki, yerilmek korkusu ve insanlardan bir ey um
m aktr. phe yok ki, insan olunun bir ey arzula
yp ona heves etmesi, ya imdiki halde veya gele
cekte kendisi iin faydal ve zevkli olduunu zannet
tii iindir. ayet u anda tatl olmakla gelecekte
a c olduunu anlarsa, kolayca ondan vazgeer. M e
sel, baln tati bir ey olduunu bilir, ona heves
eder. Fakat iinde ze h ir-o ld u u n u anlaynca hemen
ondan vazgeer, ite zevkti sand riyakrln da
174
SLAM ah lk i
Is l m
ahlki
175
176
SLAM AHLK
SLM AHLK
b
177
F.: 12
178
SLM AHLKI
SLM AHLKI
179
K YZLLK
iki yzl clup iki hasm ile ayr ayr karlap
da hor iki tarafn arzularna gre sz konum ayan
lar da pek azdr. Bu davran, nifakn t kendisidir.
A m m a r b. Ysir (R.A.) in rivayetine gre Resul-i Ek
rem (S.A.V.) D nyada iki yzl olanlarn kyamet
gn ateten iki dilleri our. Ebu Hreyre'nin riva
yetinde: Kyamet gn Allah'n kullarndan en k
tlerini. iki yzl olanlar bulursunuz. Onlar bir tarafa
ayr, br tarafa ayr syler, bir tarafa bir yz, br
tarafa dier yzleri ile giderler. buyurm utur. Ebu
Hreyre (R.A.) ki yzl ,Allah katnda emin kimse
otamaz. demitir. Malik b. Dinar d a r Te v ra tda y
le okudum, diyor. nsan bulutuu kimselerle ayr
ayr dudaklara yani ayr ifadelerle konutuu za
man, emanet batl olur. Allah Tel kyamet gn
bu iki dudada helk eder. Nitekim Resul Ekrem:
Kyamet gn yaratklar ierisinde Allah katn
da en mebuz olanlar, yalanclar, kibirlenenler ve
dostlarna kar ilerinde kin besleyenlerdir k. on
lar grdkleri zaman yzlerine kar onlara yaltak
lk ederler. Allah ve Resulne davet edildikleri zaman
alabildiine tente! fakat eytan yoluna davet edil
dikleri zaman n srada dururlar. buyurmutur.
bn Mes'ud (R.A.) diyor ki: m 'e olmayn, kavak
yapra gibi rzgrn her istedii tarafa dnmeyin.
Yni her grdnz a da m a Senin em rindeyiz de
yip ardndan gitmeyin, saa sola yalpa vurup dur
mayn. Byle birbirinin hasm olan iki kiiye ayr ay
r grnmesinin nifak olduunda ttifak edilmitir.
Nifakn pek ok almetleri var, bu iki yzllk de
bunlardan biridir. Rivayete gre Huzeyfe (R.A.) as-
180
Is l m
a h l A ki
Is l A m
a h l A ki
181
m er'e (R .A .):
Biz emirlerimizin huzuruna girdiimiz zam an
onlarla ayr konuur, ayrldm z zam an ise baka
konuuruz. Bu nasl olur? diye sorduklarnda. bn
m er:
te biz Resul-i Ekrem zam annda bunu nifak
almeti sayardk, demitir.
Hakikat u ki, emirin yanna girmek mecburiyeti
olmad zaman, byle yapmak nifak almetidir. A z
ile kanat etmek suretiyle am irin huzuruna girmek
mecburiyetinde olmad halde, mevki ve servet eainmek maksadiyie emirin huzuruna girip onu vmek
ve yzne kar ayrr, arkasnda ayr konumak el
bette nifaktr. Resl-i Ekrem'in: M al ve mevki sev
gisi sularn sebzeleri bitirdii gibi, insann kalbinde
nifak tohumunu bitirir buyruunun mnas da budur. Zira bu istek, insanlar emirlere muhta eder
ve onlara kar riyakrla sevkeder. Fakat mecbu
riyet karsnda emir ile ihtilt edip, korkusundan do
lay onlara yaltaklk gsteren mzurdur. nk erden korunmak iin tedbir almak caizdir. E b u 'd -D e rda (R.A.). diyor ki: Y z n e gldm z nice insan
lar var ki, kalbimizle onlar telin ederiz. Hz. Aie
(R.A.) de yle bir rivayette bulunuyor: Bir gn ka
pya biri geldi ve ieri girmek iin msaade istedi.
Resul-i Ekrem: M sa a d e edin girsin, o kabilesinin
en kt insandr buyurdu. Adam ieri girince, Re
sul-i Ekrem ona gayet tatl ve yum uak davrand.
Ben, bu vaziyet karsnda
adam rktktan sonra.
Resul-i Ekrem 'e hitaben:
Kt adam dr dediiniz halde onunla tatl tat. I sohbet ettiniz, bu nasl olur? diye sordum . Resui-i
Ekrem : Y a Aie. insanlarn kts, errinden ko-
182
SLAM AHLAKI
H i L i M
Bilmi ol ki hMim, yaratltaki yumuaklk, hid
detlendikten sonra hiddeti yenmekten daha kabul
bir huy a ur. nk hiddeti yenmek, yum uakla g a y
ret gstermektir.
phesiz hidaet-miza olmayan
kimse hiddetini yenmee muhta deildir. Hiddetli
insanlar, hiddetini yenmee alr ve muvaffak ol
mak iin byk mcahedeye muhtatrlar.
Fakat
bunu adet haline getire getire artk taoatleir ve
kzmaz bir hale gelir. Ara sra kzacak olsa da hid
detini kolaylkla yenebilir. Hiddeti yenme, hiiim ve
ahlk yumuaklktr. Ayn zamanda akln kemale
ermesinin ve gazab kuvvetinin krlarak akla boyun
bkmesinin de bir delilidir.
Fakat bu, balangta
zor ve klfetlidir. Nitekim Resul- Ekrem : lim,
renmekle zorluk ekmekle, hilim 'de ahlk gzelle
tirmekte gayret sarf etmekle m m kndr. Hayr
tercih edene hayr verildii gibi, ktlkten sak
nan da k o ru n u rr buyurmutur. Burada ilim zorluk
la elde edildii gibi ahlkn hilim ve yumuakln
da zorlukla elde, edileceine iaret edilmitir. Ebu
Hreyre'nin (R.A.) rivayetinde Resul-i )krem (S.A .V .):
SLM AHLKI
183
184
ISLM AHLKI
SLM AHLKI
185
Az
186
Is l A m
a h l A ki
SLAM
a h l A ki
187
m er b. Abdlaziz'e:
Senin fask olduuna ehadet ederim, dedi.
m er b. Abdlaziz de:
Senin ehadetin makbul deil, eklnde ce
vap verdi. Hz. Ali'nin torunu Hseyin'in olu Ai'yfe
biri hakaret etti. Ali de srtndaki srma ilemeli el
bisesini ona att ve. bin dirhem verilmesini emretti.
Bu hareketiyle Alinin be haslete sahip olduunu
sylediler. Birincisi, hilim, kzmad. kincisi, eziyeti
188
Is l A m
a h l A ki
SLM AHLK!
189
190
Isl Am a h l k i
mitir.
K B R
SLM AHLKI
191
Ebu Hureyre'nin
rivayetinde
Resul Ekrem :
Allah Tel buyuruyor: Kibir ridam, azam et izarmdr. Bunlarn birinde bana mnazaa edeni,
aldrmadan cehenneme atarm. buyurmutur.
hi
SLM AHLKI
192
SLM ahlki
193
194
SLM a h l k i
SLAM AHLAKI
195
196
SLM AHLKI
Is l m
ah lki
197
19a
SLM AHLKI
Is l m ah lk i
199
200
SLM AHLKI
SLM AHLK
201
202
SLM ahlki
A F V E H S A N
Bilmi ol ki, af demek, hakedilen herhangi bir
eyi almayp sahibine balamak demektir.
Affn
fazileti hakknda Allah Tei: Affa sarl, marufu
emret ve cahillerden yz evir. (7-A*raf: 199), bu
yurmutur. Dier ayet-i celilesinde de yle buyurulmutur: Sizin balamanz takvaya daha yakndr
(2-Bakara: 237). Resl Ekrem (S.A.V.) yle bu
yurmutur: Nefsim yedi kudretinde olan Allah hak
kna sylerim:
ey vardr ki, eer yemin etme ihtiyadnda
olsaydm, bunlarn gerek olduklarna yemin eder
dim. Sadaka olarak verdiiniz ey, mal eksiltmez,
sadaka verin. Urad hakszl Allah rzas iin ba
layan bir kimsenin de kyamet gn Allah katn
da izzet ve erefi oalr. Dilencilikten bir kap aa
na da Allah Tel ihtiya kapsn aar. dier bir
hadis-i erifte de A lak gnlllk insana yksek
likten baka bir ey arttrmaz. Alak gnll olan ki,
Allah sizi ykseltsin. Af ve balama insann ancak
erefini ykseltir: Affediniz ki. Allah sizi izzettendirsin. Sadaka da mal oaltr. Sadaka vermekle m uh
talara merhamet edin ki, Allah da size merhamet
etsin. buyurmutur.
Hz. Aie Resl Ekrem'in bir kere olsun, ura
d hakszlktan dolay intikam almaya kalktn
grmedim. Ancak haram irtikbnda en ok kzan
lardan biri olurdu. Yine bunun gibi iki ey arasnda
muhayyer braktld takdirde, gnah olmadka, dal-
ISLM AHLKI
203
204
SLM AHLKI
Is l Am a h l Aki
205
B u n
ISLM AHLKI
206
SLM AHLKI
207
208
SLM AHLKI
s l Am
a h lAk i
209
v
Ya kardeini getirirsin veya senin boynunu
vururum, dedi. Adam :
O halde ben sana brahim ve Musa aleyhisselm gibi ahid gstereceim. Allah'n mektubunu
getirdim diyerek:
Yoksa Musa'nn ve szn yerine getiren b*
rahim'in kitaplarnda olanlar kendisine bildirilmedi
ini ki, kimse kimsenin gnah ykn yklenemez.
(53-Necm: 36-38), yetlerini okudu. Bunun zerine
Ziyad:
Brakn u adam gitsin, delilini bildi, d e d i
ncirde, Zulmettii kimse iin stifar eden, eyta
n yenmitir, diye yazldr.
H U S U M E T V E K IZ G IN LIK
Husumet de dinen irkin saylan fiillerdendir.
Cidal (Mcadele) herhangi bir fikri kabul ettir*
m ek iin rpnmak, almaktan ibarettir. M ira ,
kk drmek ve bilgilik taslamak gayesiyle kar*
daki kiinin telaffuz ve cmle hatalarn yzne
vurmaktr.
F.: 14
210
SLM AHLKI
Is l m ahlki
211
212
ISLM AHLK!
SLM AHLK
213
Yce Allah:
214
lah b. m e r ( R A )
SLM AHLKI
in: Allah'n gazabndan nasl
Is l A m
a h l Aki
215
iunmad
srada
Kzd
ar bir sz syledi.
ISLM AHLKI
b l A m a h l Aki
217
218
SLM AHLKI
i neticedir. Sohbet ettii insonlar. gazaplaryla n r ve bunu bir erkekiik ve ecaat sayarlar. lerin
den biri. B e n yle aldatm alara dayanam am , kimse
nin hakaretine taham m lm y o k tu n der.
Halbuki
bunun manas, bende akl ve ahlk yok, demektir.
O bunu anlam adan, bu sz vnm e vesilesi adde
der. nsan bu gibi szleri dinleye dinleye, gazabn
gzel bir ey olduunu sanr ve kendini onlara ben
zetm eye alr. Bu sebeple kendisinde de gazap
ar dereceye varr. G a za p atei kuvvetlenip alev
lendii zam an, her trl t ve nasihatlerden sahi
bini kr ve sar eder. Artk va'z ve nasihat dinlemez
olur, bilkis daha da hiddetini arttrr. Hatta bu a ra
da aklnn ile tenvir olmak isteyip dnd
zam an, buna da muvaffak olam az. Zira akln nuru,
gazabn duman ile snm ve m ahvolm utur. n
k dncesinin merkezi beyindir. iddetle kzgnlk
annda kalbin kannn kaynamas ile kara bulutlar
beyne ykselir ve dnce sahasn kaplar. Hatta
hism erkezine de srar, duygu organlarm z bozar,
^gzn kcrartr, gzleri grm ez olur. Dnya kendi
sine kapkaranlk gelir. Beyni, iinde ate yanan bir
m aara halini alr. M aarann etraf kararm, ii
kzarm , her taraf dum anla dolm u, ortada ya ok
zayf veya tam am en snm bir ey grlm ez.
Artk ne dahilden, ne de hariten onu sndrm ee
g yetm ez.
Burada yaplacak tek ey, yanmas
m m kn olan her eyin yanm asn beklemektir. te
g azabn kalb ve bedendeki tahribat da aynen byedir. Hatta bazen gazab atei o kadar kuvvetleir
ki, kalbin hayat olan rutubeti tam am en mahveder.
Nitekim bu hal. m aaralarda
yanan atelerde de
grlr. Ate kuvvetli olursa m aaray p a r a la r.-a l
tn stne getirir. nk ate, dalgalarn kuvvetini,
SLM AHLKI
219
C M E R T L K
Bilmi ol ki, elde servet olmad taktirde M slmana yakan, kanaat edip haris olm am ak olduu
gibi, servete sahip olduu taktirde de bakalarn
kendi zerine tercih, cm ertlik, hayrat hasent
yapm ak, cimrilik ve bahillikten kurtulmaktr. Saha
vet. peygam berlerin ahlk ve kurtuluun ana yolla;
rmdan biridir. Nitekim Resul Ekrem yle buyur
mutur:
Cm ertlik,
cennet aalarndan bir aatr.
Dallar dnyaya sarktlmtr. H e r kim onun bir
dalna yaprsa o dal onu eker cennete gtrr.
Cabir'rn rivayetinde Resl Ekrem :
Cebrail Aleyhisselm dedi ki:
O , Allah Te l
220
Is l m a h l k i
SLAM AHLKI
221
222
Islm ahlki
Is l A m
ahlki
223
224
SLM
ah lk i
sordu. H osan,
M r vve t, Kulun, dinini m uhafaza
e d ip nefsini korkutm as, misafirini iyi karlamas,
m nazaalarda gzel davranm asdr. Ululuk ise. kom
uya eziyet etm em ek ve zorluklara g s germ ek
tir. Kerem de istemeden verm ek, yerinde yemek ye
dirm ek, saile yum uak davranm ak ve bol verm ektir.
dem itir.
Hz. A linin olu H asan'a bir. a d a m bir mektup
getirdi. Hz. Haan m ektubu am adan, stein yeri
ne getirilecektir dedi. Ve adam gnderdi. Orada
bulunanlar:
M ektubu bir kere okuyup baksan da sonra
cevap versen olmaz m idi? dediler. Hz. Haan:
M ektubu okuyuncaya kadar onu karmda
tutsam, onun ekecei zilletten Allah beni mesul tu
tar. Bundan dolay onu bekletmedim, dedi. Sem m ak
d a , Servetiyle m em leketler satn ald halde yapa
ca ikram le gnlleri sattn alm ayan adam a aa
rm demitir. A ra b m birine:
Efendim iz kim dir? Diye sordular. A ra b:
Kt szlerim ize dayanan,
isteyicilenmize
veren, cahillerimize de gz yum andr, dedi. Hz. H
seyin'in olu Ali, B e n isteyenlere verm e m , diyen
jd a m cm erd saylm az. Hakiki cm ert. A lla h a itaat
eden kullarna hakkn deyen .bunun karlnda
teekkr beklemeyen ve bunu yolnz Allah iin ya*an kim sedir. dem itir. H asan- B asri'ye:
Cm ertlik nedir? diyenlere, H aan Basri:
Allah rzas urunda servetini sarfetmektir,
dedi. Kendisine:
Y a mala balanm ak nedir? diye sorduklarn
da, Haan:
Yine Allah in malnn tam am n elden ckarm am andr, dedi. Kendisine:
SLM AHLKI
>
229
226
Is l m a h l k i
C M R L K
Aliah Te l : N efsinin ta m a k rl rd a n koru
nan kimseler. 1te onlar saadete erenlerdir buyur
mutur. (64 -Tega b n: 16). D ier bir yette de yle
buyurm utur: A llah'n fazi (u kerem inden) kendile-
SLM AHLKI
227
228
s l A m
ah lk i
SLM AHLKI
229
230
SLM AHLK!
SLM AHLKI
231
rem :
GkM AHLK
232
A llah'ta n, Allah'n
rahmetinden d e
m i;b
SLM AHLK
233
234
Is l Am a h i A ki
SLM AHLKI
235
236
Isl A m ah l A ki
lordan yleleri v a r k.
kendilerini lnceye kadar
bakacak ve hatta daha da artacak servetleri olduu
ve ocu ksuz bulunduu halde, srf mala olan sevgi
si hasebiyle zekt borcunu verm edii gibi, hastalan
dnda kendi tedavisi iin daha para harcam az. A l
tnlara ktr, onlarn varl ile sevinir.
Kendinin
leceini ve ldkten sonra orada kaybolup kala
caklarn veya bakalarnn eline geeceklerimi bil
dii halde yine onlar topraa gm er ve onlardan
verm ez. Hatta kendisi de yiyemez. te bu, tedavisi
g bir kaib hastaldr. Heie yallkta tedavisi beklenmiyen m zm in bir hastalktr.
Bu adam n hali:
A dam n biri bir bakasna k olduu in, onu ken
disine gnderdii eliyi sevmekle asi k olduu
adam unutm as gibidir. Altn ve gm , insan ihti
yacna ulatran her ey tatldr. Bu adam da ihtiya
lar temin iin gnderilen altn, bizatihi sevmekle
m egul olup, ihtialar unutmu gibidir. Bu ise b
yk bir sapklktr. Hatta altn ile ta arasnda fark
gzeten de cahildir. A ncak fark ihtiyac temine ve
sile olmas bakm ndandr. htiyacndan fazla altn
saklayan ite ta saklayanlarn bir fark yoktur.
te rr.al sevm enin ikj sebebi vardr. Her ille
tin ilc, sebebinin zdd iledir. ehvetleri sevm ek,
aza kanaat ve sabr ile, uzun kuruntular azaltm ak,
lm ok anmakta emsallerin lmesine bakm ak,
l m ok anlam akla, emsallerin lm esine bakm ak
ocu u dnm em ek ve rzkna
Aliah Te l'nn
kefil olduunu bilmekle, bir cok ocuklarn anadan
I
SLM a h l k i
237
ISLM AHLKI
238
kim:
Bunu musibet ve fakirlik olarak grrm , der.
Hkm dara:
Canm , krlrsa yaplm asna im kn yok, onun
iin bir felket ve musibettir. alnrsa peine de
cek onu arayp duracaksn. O nu n iin de fakirliktir.
nk benzeri yoktur, dedi. Halbuki bundan nce
bu sana gnderilm eden evvel, ne m usibet, ne de fa
kirlik diye bir sfatn vard. Bir m ddet sonra vazo
ya krld veya alnd iin, hkm darn can son
derece skld.ve:
Hakim doru syledi, keke bunu bize hi
gstermeseierdi. dedi. te dnyaln btn sebep
leri byledir. D nya, Allah'n dm anlarnn dm a
ndr, nk onlar dnyalktan sabre m ecb ur tutar.
Allah'm da dm andr. Zira Allah'a giden yolu ke
ser. Kendi kendinin de dm andr. Zira kendi kendi
ni yer. nk mal ancak haznelerde ve m uhafzlar
sayesinde korunabilir. Hazine ve m uhafzlar da mal
le elde edilebilir.
O da altn ve gm verm ekle
m m kndr. M al. kendini y e r bitirir. M aln afetlerini
bilen onunla fazla nsiyyet etm ez, ona sevinm ez ih
tiyacndan fazlasn alm az, ihtiyac iin ayrd cim
rilik deildir. M u hta olm adnn korunm as icm de
kendini yorm az. Beki onu verir. O . Dicle rma gibi
dir. Herkes oradan yalnz htiyac kadarn ald iin
kimseye cimrilik etm ez.
SLM AHLKI
H IR S V E
239
TA M A
Hrs ve tam a,
insanolunun ftratnda vardn
nsan aza kanaat etm ez.
Nitekim peygam berim iz
yle buyurm utur:' A dem olunun iki dere dolusu
altunu olsayd, ncsn isterdi. A dem clu'nun
karnn ancak bir avu toprak doldurur. T v b e ede
nin tevbesini Allah kabul e d e r. Ebu Vkid el-Leysi
diyor: Resl Ekrem 'e vahiy nazil olduu zam an
hemen yanna koardk, o da gelen vahyi bize re
tirdi.
Yine bir gn huzuruna gittiim izde Resl Ek
rem yle buyurdu: Allah Tel buyurur: /B iz
serveti nam az klmak ve zekt verm ek iin ndirdik.-*
Halbuki Adem olu'nun bir dere altunu olsa, bunun
ikidere olmasn ister. ki dere dolu altunu olsa,
olmasn ister, A dem olu'nun karn ancak toprak
doldurur. Te vb e edeni Allah balar.
ki haris doym az. Biri ilmin harisi, dieri de ma
ln harisidir buyurm utur. Bir baka hadis-i erifte
v de yle buyurulm utur:
/
u Adem olu ihtiyarladka iki ey kendisiyle
genleir. Bunlar tul-i emel (uzun emel) ve ma! sev
g isid ir.^
Adem olu'nun cibilliyeti ve tabiat bu olduu iin
Allah ve Resl kanaati vm lerdir. Resl Ekrem
bir hadisinde yle buyurm utur: M jd e o! kimseye
ki, Islm hidayetine ulam, geim i yetecek kadar
verilmi ve buna kanaat etm itir. D ier bir hadiste
de yle buyurulm utur: F a k ir olsun, zengin olsun,
kyamet gn herkes keke dnyada lmeyecek ka
dar geim verilmi olsayd (da fazla olm asayd) diye
tem enn edecektir. D ier b ir hadiste de yle bu-
SLM AHLK
240
lah Te l :
Verdiim e en ok kanaat edeni, buyurdu. Hz.
M usa:
Hangi kulun daha abiddr? dedi Allah Te l :
Nefsine insaf eden buyurdu.
bni M es'ud'un rivayetinde Resl Ekrem yle
buyurm utur: C ebrail kalbime fledi. Rzkn alm a
dan kimse lmeyecek, y le ise Allah'tan kork ve
rzkn talebde gzel davran.
Ebu Hreyre de Resl Ekrem 'in kendisine y
le sylediini anlatr: Y a Eb^ H reyre, fazla ackt
n zam an bir bardak su ile bir rek ye de. dnya
batsn, de. pheli eylerden* sakn, insanlarn en
abidi olu rsu n .1Kanaatkr ol, insanlarn en ok k
reden saylrsn. Kendin iin sevdiini bakalar iin
d e sev ki, m 'm in olursun, buyurm utur. Ebu Eyyub
el Ensari {R .A.)nin rivayetinde, kendisinden veciz
bir m ev'ize isteyen bir bedeviyi tam a'dan menetmek
zere Resl Ekrem :
\ Kidiin vck i, shins
veda edenin
namaz gibi
s l m
ah lki
241
F : 16
242
ISLM AHLKI *
Hekimin birine:
Akt banda olan odam en ok sevindiren
ve hznn yok em tsye e n ok yardm c oion ey
nedir? diye sorm ular. Hakim :
Akl banda olan adam en o k sevindiren
ey, sath am eli, skntsn en ok gideren ey de
m ukadderata rza gsterm esidir, diye cevap vermi*
tir. Yine H a k im in biri^jiineanlann en o k darda ola
n, hased edenler, en rahat yaayanlar da kanaat
edenlerdir. Skntlara m aruz kalp da en ziyade bun-
SLM AHLK
243
lora katlanmak zorunda olanlar, haris ve tam ak rlar, en ok huzur iinde geim solaaynlan da dn
yay terkedenlerdir, en ok piman olanlar ifrat eden
yani ilmiyle amel etm eyen lim lerdir dem itir. a
ir de:
icYaradana snarak kimseye yz kzartm adan
akam a girenden daha huzur iinde kim se olam az.
Byle yapmakla o hem erefini korum aktadr, hem
de ain aktr dedi. Dier bir air de:
Kanaat, sahay tem iziem ek ve hell le iktifa
dr. Byie davrananlar hi bir zam an skntya gir
m ezler.
Ben geim in saa sola kotuum ve evim
den ayr bulunduum sralarda, uzakta kaldm iin
dost ve ahbabmn benden haberi olm ad gibi, g e
im teiesiyle lm bile aklma gelm ez. Halbuki
ben kanaat sahibi otsam, rahatlkla n zk m ayam a
getirdi. Kanaat, mal okluunda deil gnl toklu
undadr dedi.
Hz. m er, Allah'n malndan hell tandm
size bildireyim mi? Yazlk ve klk ki elbise le H a c
ve umre iin binektir. Bunlarn dnda nafakam, K u rey'den herhangi bir adam n geimi gibidir. O n la r
dan ne stnm, ne de dk. Buna ram en bu sar
fiyatmn heii veya haram olduunu da bilm em ,
demitir. Yani bu m iktarn, Jcanaat edilecek dere
ceden fazla olup olm adnda phe e tm i tir B e
devi'nin biri kardeini, haris olmas bakm ndan a za r
layarak. Kardeim , sen hem aryor, he mde a ra n
yorsun. Kaybedemeyecein* ey. seni aram akta, 6en
se m uhta olmodrn eyi aram aktasn. A radn
ey ortada ,sen ise olduun eyden uzaklam akta
sn. Sen, harisin m ahrum ve zhidin m erzuk olduu*
nu bilemiyorsun, dedi. Nitekim air:
SLM AHLKI
244
H R ET:
%
SLM AHLKI
245
diniz, dedi.
Yine Hasan- Basri bir gn yola kmt. Etra
fnda toplanan kalabal grnce, B ir iiniz varsa
iyi, yoksa bu hal. insann ahlkn boza r dedi.
Rivayete gre, adamn biri bir yolculukta bnl
M uhayriz'e arkada olmutu. Ayrlaca zam an:
Bana bir t ver, demiti. bni M uhayriz de:
Mmkn se bil, fakat bilinme. Y r , fakat
peinden kimse gelm esin. Sor, fakat mesul olma,
dedi.
B ir yolculua kan Eyyb- Sahtiyani'yi kala
balk bir cemaat teyi etmiti. Eyyub, B e n im bu te-
SLAM ah lki
246
yiden holanmadm
phem olsa
Allah'n gazabna
urayacam dan
phe ederim . dedi.
M a 'm e r diyor ki: E yy b -i Sahtiyani'nin uzun
entari giymesi-nden dolay kendisini azariamtm .
O da. uzun etekli entari giym ek, eskiden yaygn idi.
imdi deildir. imdi ksa etek yaygndr, dedi.
Adam n biri demi ki: B ir gn Ebu Kulabe'nin
m eclisinde bulunuyordum . Srtnda bir sr elbise
giym i bir adam ieri girdi. Ebu Kulabe, adamn
hret iin fazla elbise giydiini kasdederek.
u
anran eeke bakmayn dedi.
mam Sevri de, byk kiilerin, ok yeni, ok iyi
elbtse ile, ok eski ve adi elbise giym ekten sakndk
larn;, nk her ikisinin de ayr ayr hret vesilesi
olduunu, nazar- dikkatleri zerlerine ektiklerini
sylerdi. Adam n biri Bir bn el-Haris'e:
5 u - i vasiyyet et, dedi. Bir:
hretten sakn, temiz lokma yem ee gayret et.
dedi.
Bir el-Hafi hreti sevenin dini gider, rezil
/
olur, demi. Yine Bir, hreti seven kimse, ahiretin zevkine erem ez. demi. Allah hepsine rahmet
etsin.
M A K A M V E M E V K H T R A S I:
Is l A m
ah lki
247
248
SLM AHLKI
tH a yr, hayr, ey
ISLM AHLKI
249
G I Y B E T
G yb et, d u y d u u z a m a n , insann h o u n a g i t m e
yecek olan
ivievzu
bir kusurunu
edilen
kusur,
dlnda, ahl kn da ,
g y a b n d a
kiinin
sylemektir,
kyafetinde,
ya ra
s z n d e , d n y a l n d a ,
hireti
zaman,
a d a m n
250
SLM a h l k i
SLM AHLKI
251
SLM AHLK
252
SLM AHLK)
253
msemektir.
Havasdaki Gybetler:
Havasda bulunan gybetin dier sebebine
gelince, gybetin en derin ve ince noktalar bunlar
dr. Zira bunlar, eytann iyilik deaii birtakm kt
lklerdir. Bunlarda hayr varsa da eytan bunlar
er ile kartrr:
a Birincisinin menei din ve diyanettir. Her
hangi bir adamn hatasna ve bir gerei inkrna
amasdr. Falan adamn bu iine ayorum , der.
Bunu syleyen adam , bazen gereki olur ve nan-
sl A m ahl A ki
254
z l r de, t Y a -
d o ru d u r,
fakat
z n t s ,
adam n
ismini
verm eye
e tm i olur. Sknts, a c m a s , m e r h a m e t ve z n t
s n n sevabn g id e r m e k iin a d a m n ismini zik ret
tir m e m e kendisini gyb e te se vk ed er.
c
a ra d a
hiddetini
ifade
e d e rk e n ,
kzd
a d a m n
Is l Am ah l A ki
255
dm na m a zn o b d e s tin d e , vaktinde, rk ve s e c d e
sinde bir eksiklik y a p tm m? Resl E k r e m s o r u n c a
adam:
sorar. Adam :
Hayr,, Ram azan orucunda b ir kusur etm ez,
der. Ancak farz olan zekt borcundan baka bir ku
ru verm ez, dedi, te k i adam :
Ya Reshjllah. sor bokalm , farz borcum da
bir kusur ettim m i? d e r. Resl Ekrem adam a so
rar, odam :
Hayr, zekt borcun da kusur etm ez, deyince
Resl Ekrem :
256
SLM AHLK
SLAM AHLAKJ
257
eye ki, kendi kusurlar, insanlarn kusurlarn c ra ttrmadon kendini alkoym utur. hadisini hatrlar.
Kendini kusurlu bulan bir insana yaraan, lemi
zammetmekten utanp, kendi kusurlarn dzeltmekle
megul olmaktr. Ayn zam anda kendisi, kendi ku
surlarn dzeltmedii gibi,
bakalarn da m azur
grm eye gayret etmelidir. Bununla beraber bu an
lattklarmz. bakasnn kendi radesiyle m eydana
gelen kusuriarndandr. Yoksa yaradlta bir kusuru
varsa, onu gyabnda zem m etm ek, haliki zem m et-m ektir. Zira kusur, nakta deil, nakkatadr. A d a
mn birine:
Ey suratsz insan, diye hitap edince, adam :
Yaratan gzel yaratm am , benim ne sucum
var? der. ayet kendisi kusursuz ise; A llah'a ham detsin ve kendini gybet cirkefiyle kirletmesin. Zira
insanlar ayplamak suretiyle l eti yemek, en b
yk kusurlardandr. Hatta bu gibi kimseler biraz in
saf ile dnrse kendisini kusursuz bulmann, ken
di kendini bilmemesinden baka bir ey olmadn
anlar. Bu da en byk kusurdur. Bakasnn kendi
sini gybet etmesinden nasl holanm azsa, kendisi
nin bakasn gybet etmesinden de ayn ekilde ca
n sklacan bilmesi gybet etmesine mani olabilir.
Gnk kendisi iin raz olm ayaca
eye bakas
iin de raz olmamas gerekir.
te bunlar, ksa
tedavi yollandr.
Mufassal areleri: Yukarda da sylediimiz gibi,
hastaln tehisini ya p m a k.ve sebebini bulup kaldr
makla mmkndr. Bunun iin nce kendisinin hangi
sebebe binaen gybet etmek istediini aratrm al
dr.
F.: 17
268
SLAM ah lk i
SLM AHLKI
259
SLM AHLKI
260
N E M M E :
4
SLAM
a h lA ki
261
haketmtir
bu yu rm u tu r.
Re3l
E k r e m yie buyurm utur: B ir M slmann aleyhi
ne yalan yere ehadet eden, cehennemdeki yerini
hazrlasn. Denildi ki, kabir azabnn te biri sz
Y ine
Eb u
H reyre'nin
rivayetine
g re
gezdirm ektendir.
bni m er (R A.)
SLM AHLKI
262
e l -A h b a r 'n
rivyetine g r e ;
srail o u lla
ba na
bildir, a r a m z d a n
Ya
karaym
Rab, o
d e yin ce,
A lla h T e l , S iz i k o u c u lu k t a n m e n 'e d ip d u r u r k e n
k e n d im mi n e m m a m o l a y m ? d e m i. B u n u n zerine
hepsi
tevbe e tm ile r de
y a m u r y a d r la r a k
suya
k a v u m u la r .
Anlatldna baklrsa, a d a m n biri, yedi keiime
Is l A m
a h l A ki
263
yetimden
H A S E D
Bilmi ol ki, hased (kskanlk) kin tutmann,
kin tutmak da gadab ve hiddetin neticesidr.j Bir ha
disinde Resl Ekrem yle buyurm utur:
Atein
odunu yakp yokettii ibi, hased de sevaplar yer ve
m ahveder. Hasedden, hasedin sebep ve neticele
rinden menetmek zere\Resl Ekrem: Cekem emezlik yapmayn, birbirinizden ayrlmayn, husumetlemeyin, arka evirm eyin, ey Allah'n kullar karde
olun buyurm utur.1
'
Enes b. Malik dedi ki: Resl Ekrem'le beraber
oturuyorduk. Buyurdular ki: im di size cennetlik
lerden bir adam c k a g e ie c e k tin
Bir de- baktk k
Ensar'dan, abdest suyu
sakalndan damlayan ve
ayakkablarn sol eline alm bir adam kageldi.
Ertesi gn olunca Resl Ekrem yine evvelki gibi
syledi. Bu adam yine birincide olduu gibi kagel
di. nc gn olunca Resl Ekrem yine ayn sz
tekrar etti ve yine ayn adam ilk hail gibi kageldi.
Resl Ekrem kalknca, Abdullah b. A m r o adam ta
kibeni ve ona dedi ki:
Ben babamla m nakaa, ettim, uc gn onun
yanma giremiyecelme yemin ettim. Eer sen beni
bu zam an zarfnda yannda alkoymay muvafk g
rrsen yle yap. Adam :
Olur. dedi.
Enes dedi k, Abdullah szne devamla yle
anlatyor:
SLM AHLKI
264
SLM AHLKI
265
SLM
266
ahlki
Ve:
Hani meleklere, A d e m 'e secde edin, demitik
SLM AHLKI
267
ekemeyerek
SLM AHLKI
268
Isl m ahlki
Benim nefesimin
doru mu? Adam :
koktuunu
269
sylyorsun,
270
SLM AHLKI
m lyorsun? O n a verilen onun hakk se, Allah T e l hn kram ettii kim seye kzm aya ne hakkn var? a
yet hakl deilse, cehennem e girecek adam n nesi
ne ekem em ezlik e d e rsin ?! demitir. Dier biri: tH a sed, m eclislerde zillet ve m eskenet, melekler tarafn
dan lnet, halk tarafndan nefret ve sknt, lm
annda iddet ve zorluk, m aher yerinde ise rezalet
ve azap ile karlar,! demitir.