ISLAHAT FERMANI

Orijinal Osmanlca Metin

Malm ola ki yed-i meyyed-i mlkneme vedia-i Cenab- Br olan kffe-i
sunf- tebea-i hnemin her cihetle temami-i husl-i sadeti hli akdem-i efkr-
hayriyet disar- pdihnem olarak cls-i meymenet men'us- Hmynum gnnden
beri bu bbda zuhra gelen himem-i mahsusa-i hnemin hamdolsun pek ok semer-i
nafis mehr olup mlk milletimizin mamuriyet ve serveti an be an tezeyyd
etmekte ise de Devlet-i liye'mizin nna muvafk ve milel-i mtemeddine arasnda bihakkn hiz olduu mevki-i l ve mhimme lyk olan hlin kemale sli iin imdiye
kadar vaz' ve tesisine muvaffak olduum nizamt- cedde-i hayriyenin ezseri-nev tekit
ve tevsii matlb- madelet mahsub- pdihnem olduu halde umm tebea-i
hnemizin mesai-yi cemile-i hamiyetkrneleri ve mttefik-i hss- bahir-l ihlsmz
olan dvel-i mufahhamann himmet muavenet-i hayrhahneleri eseri olmak zere
Devlet-i liye'mizin bu kerre biinayet-u-llhi tal hricen hukuk- seniyesi bir kat daha
teekkt eylediine ve bu cihetle u asr Devlet-i liye'miz iin bir zaman hayriyet
iktirann mebdei olacandan dhiline dahi saltanat- seniyemizin tezyid-i kuvvet ve
miknetini ve revabt- kabiliyeyi vatanda ile birbirine merbut olan ve nazar- madelet
eseri mfiknemde msav bulunan kffe-i sunf- tebea-i hnemin her yzden
husl-i temam-i sadet-i hal ve memlik-i hnemizin mamriyetini mstelzim olacak
esbb ve vesailin an be an ilerlemesi murad- merhamet itiyad- mlknem iktizasndan
bulunduuna binen husst- tiyet-z-zikrin icrsna irade-i madelet ifade-i
pdihnem eref-sdr olmutur.
yle ki: Glhne'de krat olunan Hatt- Hmynum ile ve Tanzmt-
Hayriyem mcibince her din ve mezhepte bulunan kffe-i tebea-i hnem hakknda
bil-istisna emniyet-i can ve mal mahfziyet-i nmus iin taraf- eref-i pdihanemden
va'd ve ihsan olunmu olan teminat bu kerre dahi tekit ve teyit klndndan bunun
kmilen fiile karlmas iin tedabir-i messirenin ittihaz olunmas ve zr-i cenah- atfet
seniye-i pdihnemde olarak memlik-i mahrus-i hnemde bulunan Hristiyan ve
sair tebea-i gayr-i mslime cemaatlerine ecdad- izmm taraflarndan verilmi ve sinin-i
ahirede it ve ihsan klnm olan bil-cmle imtiyazt ve muafiyet- rhaniye bu kerre
dahi takrr ve ibk klnp fakat Hristiyan ve tebea-i gayr-i mslime-i sairenin her bir
cemaati bir mehl-i muayyen iinde imtiyazt ve muafiyet- hazrlarnn r'yet ve
muayenesine ibtidar ile ol bbda vaktin ve gerek sr- medeniyet ve malmat-
mktesibenin icab ettirdii slht- irade ve tensib-i hnem ile ve Bb- l'mizin
nezareti tahtnda olarak mahssan patrikhnelerde tekil olunacak meclisler marifetiyle
1

bi-l-mzakere cnib-i Bb- l'mize arz ve ifade eylemee mecbr olarak cennet-mekn
Ebu-l-feth Sultan Mehmet Hn- Sn ve gerek ahlf- izamlar taraflarndan patrikler ile
Hristiyan piskoposlarna it buyurulmu olan ruhsat ve iktidar niyat- ftvvetkrane-i
pdihnemden ni ibu cemaatlere temin olunmu olan hal ve mevki-i cedd ile tevfik
olunup ve patriklerin el-hlet hzihi cri olan usl-i intihbiyeleri slh olunduktan
sonra patriklik berat- lsinin ahkmna tatbiken kayd- hayat ile nasb ve tyin
olunmalar uslnn tamamen ve sahihen icr ve Bb- l'mizle cemaat- muhtelifenin
resa-y rhaniyesi beyninde karargr olacak bir srette tatbiken patrik ve metropolit ve
murahhasa ve piskopos ve hahamlarn hn-i nasbnda usl-i tahlifiyenin if klnmas ve
her ne sret ve nm ile olursa olsun rahiplere verilmekte olan cevaiz ve avaidt cmleten
men'olunarak yerine patriklere ve cemaatbalarna vridt- muayyene tahsis ve
rhbn- sairenin dahi rtbe ve mansblarnn ehemmiyetlerine ve bundan sonra
verilecek karara gre kendilerine ber-vech-i hakkaniyet maalar tyin olunup, fakat
Hristiyan rahiplerinin emvl-i menkle ve gayr-i menklelerine bir gna sekte iras
olunmyarak Hristiyan vesair tebea-i gayr-i mslime cemaatlerine millete olan
maslahtlarnn idaresi her bir cemaatin rhbn ve avm beyninde mntehib zdan
mrekkep bir meclisin hsn-i muhafazasna havale klnmas ve ahalisi cmleten bir
mezhebde bulunan ehir ve kasaba ve karyelerde icr-y yine mahss olan ebniyenin ve
gerek mektep ve hastahne ve mezarlk misill sair mahallerin hey'et-i asliyeleri zere
tamir ve termimlerine bir gna mevani ika olunmayp byle mahallerin mceddeden
inas lzm geldike patrik veya resa-y milletin tasvibi halinde bunlarn resm ve sreti inas bir kerre cnib-i Bb- l'mize arzolunmak iktiza edeceinden ya suver-i maruza
kabl ile mteallik olacak irade-i seniye-i mlknem mcibince iktizas icr veya bir
mddet-i muayyene zarfnda ol bbda olan itirazt beyn olunup bir mezhebin cemaati
yalnz olarak sairiyle kark olmayarak bir mahalde bulunur ise o yerde yine mteallik
husst zhiren ve alenen icrda bir trl kuyda dar olmayp ahalisi edyn-
muhtelifede bulunan cemaatlerden mrekkep olan ehir ve kasaba ve karyelerde ise her
bir cemaatin takm sakin olduu ayrca mahalde blda bast beyan olunan usle
ittibaen kendi kilise ve hastahne ve mektep ve mezarlklarn tamir ve termime
muktedir olabilmesi ve mceddeden ina olunmas iktiza eyleyen ebniyeye gelince
bunlar iin ruhsat- lzimeyi patrikler veyahut cemaat metropolitleri cnib-i Bb-
l'mizden istida edp Devlet-i liye'mizce bunda bir gna mevani-i mlkiye olmad
halde ruhsat- seniyem erzan klnmas ve bu makle ilerde Hkmet tarafndan vuk
bulacak muamelt klliyyen hasb olmas ve bir mezhebe tbi olanlarn adedi ne miktar
olursa olsun ol mezhebin kemal-i serbesti ile icr olunmasn temin iin tedabir-i lzime
ve kaviyyenin ittihaz klnmas ve mezhep ve lisan veyahut cinsiyet cihetleriyle sunf-
tebea-i saltanat- seniyemden bir snfn aher snfndan aa tutulmasn mutazammn
olan kffe-i ta'birat ve alfaz ve temyizt muharrert- divniyyeden ile-l-ebed mahv

izale klnmas ve ahad- ns beyninde veyahut memurn taraflarndan dahi mcib-i in

ve ar olacak veya nmusa dokunacak her trl tarif ve tavsifin istimali kannen
men'olunmas ve nk memlik-i mahrusmda bulunan her din ve mezhebin yini bervech-i serbesti icr olunduundan tebea-i hnemden hibir kimesne bulunduu dinin
yinini icrdan men'olunmamas ve bundan dolay cevr ez grmemesi ve tebdl-i din
ve mezhep etmek zere kimse icbr olunmamas ve saltanat- seniyemizin memurn
hademesinin intihb ve nasb tensip ve irade-i hneme menut olarak tebea-i Devlet-i
liyye'min cmlesi herhangi milletten olursa olsun devletin hizmet ve memuriyetlerine
kabl olunacaklarndan bunlar ehliyet ve kabiliyetlerine gre umm hakknda mer'iyyl-icr olacak nizamta imtisalen memuriyetlerde istihdam olunmalar ve saltanat-
seniyem tebaasndan bulunanlar mekatib-i hnemin nizamt- mevzualarnda gerek
since ve gerek imtihanca mukarrer olan eraiti if eyledikleri takdirde cmlesi bil-fark
ve temyiz Devlet-i liyye'min mekatib-i askeriye ve mlkiyesine kabl olunmas ve
bundan baka her bir cemaati maarif ve hiref ve sanayie dair millete mektepler
yapmaa mezn olup, fakat bu makle mekatib-i ummyenin usl-i tedrisi ve
muallimlerinin intihb zs taraf- hnemden mansb muhtelit bir meclis-i maarifin
nezaret ve teftii tahtnda olmas ve ehl-i slm ile Hristiyan vesair tebea-i gayr-i
mslime meyanesinde veyahut tebea-i seviyye vesair tebea-i gayr-i mslimden
mezahib-i muhtelifeye tbi olanlarn birbiri beyninde ticaret veyahut cinayta mteallik
zuhra gelecek cem'i dev muhtelit divnlara havale olunup istima- dv iin ibu
divnlar tarafndan akdolunacak meclisler alen olacandan mddei ile mddeialeyh
muvacehe olunarak bunlarn ikme edecekleri ahitler tekarir-i vakalarn daima kendi
yin ve mezhepleri zerine icda edeceklerini birer yemn ile tasdik eylemeleri ve hukuk-
liyeye ait olan dev dahi eyalt ve elviye muhtelif meclislerinde vali ve kad-i
memleket hazr olduklar halde er'an veya nizamen r'yet olunup ibu mehkim ve
mecliste muhakemt- vaka alen icr olunmas ve Hristiyan vesair tebea-i gayr-i
mslimeden iki kimse beyninde hukuk- rsiyye gibi dev-i mahssa sahibi dv olanlar
istedikleri halde patrik veya resa ve meclis marifetiyle r'yet olunmak zere havale
klnmas ve mcazat ve ticaret kannlariyle muhtelif divnlarnda icr olunacak usl
ve nizamt- mrafaat mmkn mertebe sr'atle ikml olunarak ve zapt tedvn
klnarak memlik-i mahrus-i hnemde mstamel olan elsine-i muhtelifeye tercme
ile ner iln olunmas ve hukuk- insaniyyeyi hukuk- adlet ile tevfik etmek iin
mazanne-i s' olanlarn veyahut tedibt- cezaiyyeye mstahak bulunanlarn haps ve
tevkifine mahss olan kffe-i mahbes ve mahalli sairede usl-i hapsiyenin mmkn
mertebe

mddet-i

kalile

zarfnda

slhna

mbaeret

olunmas

ve

herhalde

hapishnelerde bile cnib-i saltanat- seniyemden vaz' klnan nizamt- inzibatiyeye

muvafk olan muamelttan maada hibir gna mcazat- cismaniye ve eziyet ve
ikenceye mabih kffe-i muamele dahi kmilen lav ve iptal klnmas ve bunun

hilfnda vuk bulacak hareket ediden men' ve zecrolunacandan maada bunun

icrsn emreden memurn ile bi-l-fiil icr eyleyen kesann dahi ceza kannnmesi
iktizasnca tekdir ve tedip olunmas ve Dr-s Saltanat- seniyem ve eyalet ve bild ve
kurada umr- zaptiyenin tanzmi maddesi asude-i hal olan kffe-i tebea-i mlkneme
kendi mal ve canlarnn muhafazasna sahihen ve kaviyyen emniyet verecek srette
tanzm klnmas ve verginin msavt teklif-i sairenin msavtn mcib olduu
misill hukuka olan msavt dahi vezaife olan msavt mstelzim olduundan
Hristiyan vesair tebea-i gayr-i mslime dahi ehal-i slm misill hsse-i askeriye its
hakknda muahharan verilen karara inkiyat mecbriyetinde bulunmas ve bu hususta
bedel vermek veya nakden ake itsiyle hizmet-i fi'liyeden muaf olmak uslnn icr
olunmas ve slm'dan maada tebeann sunf iinde sret-i istihdamlar hakknda
nizamt- lzime yaplp mddet-i kalile-i mmkine zarfnda ner iln klnmas ve
eyalt ve elviye meclislerinde tebea-i Mslime ve seviyye ve saireden bulunan znn
emr-i intihblarn bir sret-i sahihaya koymak ve rnn doruca zuhrunu temin
eylemek iin ibu meclislerin sret-i tertip ve tekilleri hakknda olan nizamtn slhna
teebbs ile Devlet-i liyye'm netice-i ry ve verilen hkm ve karar sahihen bilmek
ve buna nezaret etmek esbb ve vesail-i messiresinin istihsalini mtala eylemesi ve
nk bey' ve fruht ve tasarrufu emlk ve akar maddeleri hakknda olan kavnn kffei tebea-i mlknem hakknda msav olduundan kavnn-i Devlet-i liyye'me ve
nizamt- zabta-i belediyeye ittiba ve imtisl eylemek ve asl yerli ehalinin verdikleri
teklifi vermek zere saltanat- seniyem ile dvel-i ecnebiye beyninden yaplacak suver-i
tanzmiyeden sonra ecnebiyeye dahi tasarruf- emlk msaadesinin it olunmas ve
tebea-i saltanat- seniyemin kffesi zerinde tarh olunacak vergi ve teklif snf ve
mezheplerine baklmyarak bir srette ahzolunmakta idinden ibu teklif ve ale-lhusus aarn ahz u stfasnda vuk bulmakta olan s-i istimaltn slh tedabir-i serias
mtala ve mzakere olunup dorudan doruya ahz-i vergi etmek uslnn pey-derpey icrs kabil olduka vridt Devlet-i liyye'min ilzam olunmas uslnn yerine bu
sret ittihaz klnp usl-i haliye cri olduka memurn-i Devlet-i liyye'm ve meclis
zlarnn mzayedeleri alenen icr olunacak olan iltizamttan birini deruhte ettirmeleri
veya bir gna hisse almalar mcazat- edide ile men' klnmas ve teklif-i mahalliye
dahi meh-m-emken mahsulta halel vermiyecek ve ticaret-i dahiliyeye mni olmyacak
srette vaz' ve tyin olunmas ve umr- nafi iin tyin ve tahsis olunaca mebali-i
mnasibeye berren ve bahren ina ve ihdas olunacak turk ve mesalikden istifade
edecek olan eyalet ve sancaklarda vaz' ve tesis klnacak vergiyi mahsurlar dahi ilve
edilmesi ve saltanat- seniyemin beher sene iin vridt ve masarift defterinin tanzm ve
iraesi hakknda muahharen bir nizm- mahss yaplm olduundan bunun temam-
icr-y ahkmna itina olunmas ve her bir memurne tahsis klnm olan maalarn
hsn-i tesviyesine mbaeret klnmas ve her bir cemaatin resasiyle taraf- eref-

hnemden tyin olunacak birer memurlar tebea-i saltanat- seniyemin ummuna ait
ve rci olan maddelerin mzakertna Meclis-i Vl'da bulunmak zere Makam- Cell-i
Veklet-i Mutlakamdan mahsusen celp olunup ve ibu memurlar birer sene iin tyin
klnp bunlar memuriyetlerine baladklar gibi tahlf olunmalar ve Meclis-i Vl'nn
zs gerek ad ve gerek fevk-al-de vuk bulan itimlarnda rey ve mtalalarn
doruca beyn ve ifade etmeleri ve bundan dolay asl rencide olunmamalar ve ifsad ve
irtikp ve itisafa dair olan kavnnin ahkm- kffe-i tebea-i saltanat- seniyem
haklarnda herhangi snfta ve ne trl memuriyette bulunurlarsa bulunsunlar usl-i
meruasna tevfikn icr olunmas ve Devlet-i liyye'min tashih-i usl-i sikke ile umr-
mliyesine itibar verecek banka misill eyler yaplp memlik-i mahrus-i hnemin
menba- servet-i maddiyesi olan hussta iktiza eden sermayelerin tyiniyle ve
mahsult- memlik-i hnemin nakli iin icap eden turk ve ecedavilin kadiyle emr-i
ziraat ve ticaretin tevessne hail olan esbbn men'iyle teshilt- sahihann icr
olunmas ve bunun maarif ve ulm ve sermaye-i Avrupa'dan istifadeye baklmas
esbbnn bi-l-etraf mtalasiyle pey-der-pey mevki-i icrya konulmas maddelerinden
ibaret olmakla siz ki Sadr- A'zam- studeiyemi mrn-ileyhsiz ibu fermn cell-lnvan mlknemi usl zere gerek Der-sadet'imde ve gerek memlik-i hnemin
her bir tarafnda iln ve iaatle husst- merhann balda beyan olunduu vechile
icr-y iktizalarna ve bundan byle ahkm- cellesinin daima ve mstemirren mer'iyyl-icr tutulmas esbb- lzime ve vesail-i kaviyyesinin istihsal ve istikmali hususuna
bezli cell-i himmet eyliyesiz yle bilesiz almet-i erifeme itaat klasz.

(11 Cemzi-yel-hir 1272 28 ubat)

ISLAHAT FERMANI()

Sadeletirilmi Metin
Bilinsin ki, benim elimde Allahn emaneti olan Osmanl halknn, her ynyle,
mutluluk oluturan btnlkleri padiahlmn hayrlar saan fikirlerinin en nemlisi
olarak, tahta ktm gnden beri, bu konuda aa kan padiahlmn zel abasnn,

bu Sadeletirme tarafmdan yaplm olup, Tanzimattan Gnmze Islah, Resepsiyon ve Uyum

almalarnn Tahlili. Adl Tebliimizin Ekinde yer almaktadr.
http://www.muharrembalci.com/yayinlar/tebligler/52.pdf

hamd olsun, pek ok faydal rnleri grlmtr. lke ve milletimizin imar ve serveti
gnden gne artmakta ise de, Devlet-i Aliyyemizin anna uygun ve medenilemi
milletler arasnda hakkyla haiz olduu mhim ve yce mevkie layk olan halinin tam
bir olgunlua ulamas iin imdiye kadar kurmaya muvaffak olduum hayrl yeni
dzenin yeni batan salamlatrlmas ve geniletilmesi, padiahlmn adaletle birlikte
istei olduu halde; btn halkmzn hamiyetlerinin gzel ileri ve mttefiimiz olan
tannm devletlerin himmetleri ve hayrl yardmlar eseri olmak zere Devletimizin bu
defa, Allahn yardm ile, d politikada yce hukuku bir kat daha salamlamtr. Bu
ynyle yaadmz asr, Devletimiz iin bir hayra yaklalan zamann sonras (mutlu
son) olacandan, i politikada dahi, saltanatmzn g ve kuvvetinin artmas ve
vatandalarnn birbirine kalpten ball ve de nezdimde koruyuculuumun ve
adaletimin gerei olarak Osmanl halknn her ynden mutluluklarnn elde edilmesi ve
lkemizin gelimesini gerektirecek sebeplerin ve vastalarn gnden gne ilerlemesi,
hkmdarlmn merhametli murad gereidir. Bu muradmn gerei olarak aada
zikrolunan hususlarn icras iin Padiahlmn adalet ifadesi olan iradesi, erefle tecelli
etmitir.
yle ki:
Glhanede okunan Hatt- hmayunum ile ve Tanzimat ferman gereince her
din ve mezhepte bulunan Osmanl halk hakknda istisnasz, can ve mal emniyeti ve
namusun korunmas iin Padiahlm tarafndan vaat ve ihsan olunmu olan teminat,
bu kere dahi kuvvetlendirilmi ve salamlatrlmtr. Bunun tam olarak hayata
geirilmesi iin etkili tedbirler kabul olunmu; ve Padiahlmn yce koruma kanatlar
altnda Osmanl lkemizde bulunan Hristiyan vesair gayri mslim halkn cemaatlerine
byk ecdadm taraflarndan tannm ve sonraki senelerde de yine balanm olan
btn imtiyazlar ve ruhani muafiyetler bu kerre tekrar salamlatrlm ve srekli
klnmtr. Fakat Hristiyan ve dier gayri mslim halkn her bir cemaatinin, belirli bir
sre iinde imtiyazlarnn ve var olan muafiyetlerinin grlmesine ve kontrol edilmesine
ivedilikle balanmas ile, o konuda zamann ve gerek kazanlm bilgiler ve medeniyet
eserlerinin icap ettirdii slahat iradem ve uygun buluumla, Hkmetimizin nezareti
altnda zel olarak patrikhanelerde oluturulacak meclisler marifetiyle mzakere ile
Hkmetimize arz ve ifade etmeye mecbur olarak, Fatih Sultan Mehmet Han hazretleri
ve gerek daha sonraki bykler tarafndan patrikler ile Hristiyan piskoposlarna
verilmi olan ruhsat ve iktidar padiahlmn cmerte niyetlerinden dolay ibu
cemaatlere temin olunmu olan hal ve yeni mevki ile uygun hale getirilip, patriklerin
halen geerli olan tayin usulleri slah olunduktan sonra patriklik yce beratnn
hkmlerine uygulanarak hayat boyu tayin edilmeleri ve makama getirilmeleri
usulnn tamamen ve eksiksiz icras...
Hkmetimiz ile eitli cemaatlerin ruhani reisleri arasnda kararlatrlacak bir
ynteme uygun olarak patrik ve metropolit ve murahhasa ve piskopos ve hahamlarn
tayini srasnda makama atanma usulnn yerine getirilmesi...

Her ne suret ve ad ile olursa olsun rahiplere verilmekte olan bahiler ve gelirler
btnyle engellenerek onun yerine patriklere ve cemaat nderlerine belirli gelirler
tahsis olunmas...
Dier ruhbanlarn dahi rtbe ve makamlarnn nemine ve bundan sonra
verilecek karara gre kendilerine hakkaniyete uygun maalar tayin olunacaktr. Bununla
birlikte Hristiyan rahiplerinin menkul ve gayri menkul mallarna hibir zarar
verilmeyerek, Hristiyan vesair gayri mslim halkn cemaatlerinin millete olan
maslahatlarnn idaresi her bir cemaatin ruhban ve halk arasnda seilmi yelerden
olumu bir meclisin gzel korumasna havale klnmas...
Ahalisi btnyle bir mezhepte bulunan ehir ve kasaba ve kylerde ayin
yaplmasna mahsus olan binalarn ve gerek mektep ve hastahane ve mezarlk gibi dier
yerlerin asli zellikleri zere tamir ve onarmlarna hibir ekilde engeller konulmayp
byle yerlerin yeniden inas gerektike patrik veya milletin reislerinin tasvibi halinde
bunlarn plan ve projeleri bir kere hkmetimize arz olunmak gerekeceinden, ya arz
olunan suretler kabul ile onunla ilgili olacak padiahlmn iradesi gerei icra veya
belirli bir zaman zarfnda o konuda olan itirazlar beyan olunmas...
Bir mezhebin cemaati bakalaryla kark olmayarak bir mahalde bulunur ise, o
yerde ayin ile ilgili ileri ak ve gizli olarak icrada hibir kaytla bal olmamas...
Ahalisi eitli dinlerde bulunan cemaatlerden oluan ehir ve kasaba ve kylerde
ise her bir cemaatin kendi kendine oturduu ayr mahalde yukarda genie aklanan
usule uyarak kendi kilise, hastahane, mektep ve mezarlklarn tamir ve onarmlarna
muktedir olabilmesi...
Yeniden ina olunmas gereken binalara gelince, bunlar iin gerekli ruhsat
patrikler veyahut cemaat metropolitleri Hkmetimizden dilekeyle isteyip
Devletimizce bundan hibir ekilde idari engeller olmad durumlarda yce ruhsatmn
uygun grlmesi ve bu gibi ilerde hkmet tarafndan yaplacak ilemlerin btnyle
samimi olmas ve bir mezhebe tabi olanlarn says ne kadar olursa olsun, o mezhebin
tam bir serbestlik ile icra olunmasn temin iin gerekli ve salam tedbirlerin alnmas...
Mezhep, lisan veyahut cinsiyet bakmndan halkmn snflarndan bir snfn
dier snftan aa tutulmasn artran btn resmi yazma tabir ve kavramlarnn
sonsuza kadar ortadan kaldrlp silinmesi...
Halkn alt tabakalar arasnda veyahut memurlarca dahi ayp saylacak,
utanlacak veya namusa dokunacak her trl tarif ve tavzifin kullanlmasnn kanunen
yasaklanmas...
lkemde bulunan her din ve mezhebin ayinlerini serbestlikle icradan men
olunmamas ve bundan dolay sknt ve eziyet ekmemesi ve din ve mezhep
deitirmek iin kimsenin zorlanmamas...
Yce saltanatmzn memur ve grevlilerinin seim ve atanmas padiahlmn
iradesi ve uygun grmesine bal olarak, halkmn tamam hangi milletten olursa olsun
devletin hizmet ve memuriyetine kabul olunacaklarndan, bunlarn ehliyet ve
7

kabiliyetlerine gre genel dzenlemelere bal olarak memuriyetlerde istihdam

olunmalar...
Yce saltanatm halkndan bulunanlarn, hkmdarlmn mekteplerinin
konulmu ynetmeliklerinde gerek yaa ve gerek imtihanca kaytl bulunan artlar
yerine getirmeleri halinde tamamnn ayrm gzetilmeden Devlet-i Aliyyemin asker ve
idar mekteplerine kabul olunmas...
Bundan baka her bir cemaat, maarif meslek ve sanayiye dair mektepler amaya
izinlidir. Fakat bu gibi genel mekteplerin eitim usulleri ve retmenlerinin seiminin,
yeleri padiahlmca atanacak kark bir maarif meclisinin nezaret ve teftii altnda
olmas...
Mslmanlar ile Hristiyan vesair gayri mslim halk arasnda veyahut
Hristiyanlar vesair gayri mslim eitli mezheplere bal olanlarn birbirleri aralarnda
ticaret veyahut cezaya dair davalarn tmnn kark divanlara (kurullara) havale
olunmas, davalarn dinlenerek kabul iin ibu divanlar tarafndan kurulacak meclisler
aleni olacandan daval ile davac yz yze getirilerek bunlarn getirecekleri ahitlerin
anlatacaklarn daima kendi ayin(ibadet) ve mezhepleri zere yerine getirecekleri birer
yemin ile tasdik eylemeleri ve hukuk- adiyyeye ait olan davalar dahi eyaletler ve
sancaklarn kark meclislerinde vali ve kad hazr olduklar halde eren veya nizamen
baklp, ibu mahkemeler ve mecliste olayn muhakemesinin aleni yrtlmesi...
Hristiyan vesair gayri mslim halktan iki kimse arasnda miras hukuku gibi zel
davalara, dava sahibi olanlar isterlerse, patrik veya reisler ve meclisler marifetiyle
baklmak zere havale klnmas...
Ceza ve ticaret kanunlaryla kark divanlarda yrtlecek usul ve duruma
nizamlarnn mmkn mertebe tamamlanarak, yazlp dzenlenerek ve lkemde
kullanlan eitli dillere tercme edilerek neredilmesi ve ilan olunmas...
Beer hukuku ilah hukuk ile uygun hale getirmek iin, kendisinden ktlk
beklenilen kimselerin veyahut cezalandrlanlarn hapsedilmeleri ve tutuklanmalarna
tahsis edilmi btn hapishanelerde ve dier yerlerde hapis usullerinin mmkn
mertebe en az zamanda slahna balanmas ve her durumda hapishanelerde bile yce
saltanatmca konulan disiplin ynetmeliklerine uygun muamelelerden baka hibir
biimde bedensel cezalandrma, eziyet ve ikenceye benzer muamelelerin tamamnn
dahi btnyle lav ve iptal edilmesi ve bunun aksine meydana gelecek hareketler ok
iddetli engelleneceinden ve yasaklanacandan baka, bunun yaplmasn emreden
memurlar ile fiili olarak yapan insanlarn dahi ceza kanunnamesi gereince
cezalandrlmas...
Bakent, eyaletler, ehirler ve kylerde emniyet ilerinin tanzimi konusu rahat bir
halde olan btn halkmn kendi mal ve canlarnn korunmasnn gerekten ve gl
olarak emniyet verecek surette dzenlenmesi...
Vergi eitliinin dier ykmllklerin eitliini gerektirdii gibi, hak eitliinin
dahi grev eitliini gerektirdiinden, Hristiyan vesair gayri mslim halka dahi
8

Mslmanlar gibi askerlik borlarnn denmesi hakknda daha sonra verilen karara
uyma mecburiyeti getirilmesi...
Bu hususta bedel vermek veya nakit olarak para demek yoluyla fiili hizmetten
muaf olmak usulnn icra olunmas...
Mslmanlardan baka dier halkn askeri snflar iinde grevlendirilmeleri
hakknda gerekli ynetmelikler yaplp mmkn olan en az zaman iinde neir ve ilan
edilmesi...
Eyaletler ve sancaklar meclislerinde Mslman, Hristiyan vesair yelerin seilme
ilerini doru bir biime sokmak ve fikirlerin (oylarn) doru olarak ortaya kmasn
temin etmek iin ibu meclislerin tertip ve tekilleri hakkndaki ynetmeliklerin slahna
giriilmesi, Devlet-i Aliyyem fikirlerin (oylarn) sonucunu ve verilen hkm ve karar
doru olarak bilmek ve buna nezaret edebilmek iin, gerekli dzenleme ve etkili
vesilelerin elde ediliinin etraflca dnlmesi...
Al veri ve emlak mlkiyeti ve gelirler maddelerine ilikin Osmanl kanunlarna
ve Belediye zabta ynetmeliklerine uymak ve onlara uygun davranmak ve asl yerli
halkn verdikleri vergileri vermek zere Yce Saltanatm ile yabanc devletler arasnda
yaplacak anlamalardan sonra yabanclara dahi emlak mlkiyeti msaadesinin
verilmesi...
Halkn tamam zerine konulacak vergiler snf ve mezheplerine baklmayacak
bir surette alndndan, ibu vergilerin ve hele arn alnmasnda meydana gelen
suiistimallerin dzeltilmesi iin acil tedbirler dnlp mzakere edilerek dorudan
doruya (araclar kullanmadan) vergi alma usulnn aamal olarak yerine getirilmesi
mmkn olduka, devlet gelirlerinin iltizam usul yerine bu yeni yntem kullanlp
toplanmas gerekletike, devlet memurlar ile meclislerdeki yelerin ak artrmalarda
aktan icra olunacak iltizamlardan birini yerine getirmemeleri veya herhangi bir trl
hisse almalarnn ok sert cezalarla yasaklanmas...
Mahalli vergilerin dahi mmkn olduu kadar rnlere zarar vermeyecek ve i
ticarete engel olmayacak biimde konulup tayin edilmesi...
Bayndrlk ileri iin tayin ve tahsis olunacak uygun bir miktara, karadan ve
denizden ve yeni oluturulacak eitli yollardan istifade edecek eyaletler ve sancaklarda
oluturulacak zel vergilerin dahi ilave edilmesi...
Yce Saltanatmn her sene iin gelirler ve masraflar defterinin (btesinin)
tanzim ve klavuzluu hakknda sonradan zel bir dzen kurulmu olduundan bunun
hkmlerinin yrtlmesine btnyle itina olunmas...
Her bir memura tahsis klnm olan maalarn gzelce denmesine balanmas...
Her bir cemaatin reisleriyle tarafmdan (Saltanata) tayin olunacak birer
memurlar halkmn geneline ait ve ilgili bulunan maddelerin (kanun ve
ynetmeliklerin) mzakerelerine Meclis-i Vlda (1837de kurulan ve gnmzde
Dantay ve Saytayn grevlerini yerine getiren bir meclis) bulunmak zere Mutlak
Vekilliimin Yce Makamndan zel olarak arlrlar. bu memurlar birer sene iin
9

tayin edilip bunlar memuriyetlerine baladklar anda yemin ettirilmeleri, ve bunlarn

Meclis-i Vlnn yeleri olarak gerek olaan ve gerek olaanst yaplan
toplantlarnda rey ve grlerini doruca aklamalar ve ifade etmeleri ve bundan
dolay asla rencide olunmamalar...
Bozgunculuk ve hrszlk ve yolsuzlua dair olan kanunlarn hkmlerinin,
halkmn tamam hakknda hangi snfta ve ne trl bir memuriyette bulunurlarsa
bulunsunlar, meru usule uygun olarak yerine getirilmesi...
Devletimin para politikasnn dzeltilmesi ve maliye ilerine itibar verecek baka
buna benzer eyler yaplp lkemin maddi zenginlik kaynaklar olan konulara gerekli
olan sermayelerin tayiniyle ve lkemdeki rnlerin nakli iin gereken yollarn ve
yntemlerin almasyla ve tarm ve ticaret ilerinin geniletilmesini engelleyen
sebeplerin ortadan kaldrlmasyla gerek kolaylklarn icra olunmas...
Bunun iin bilim, eitim ve Avrupa sermayesinden faydalanlmas yollarnn
etraflca dnlmesiyle, para para uygulamaya konulmas...
Maddelerinden ibaret olmakla, siz ki Sadrazamsnz, ibu fermanm usulne gre
gerek stanbulumda gerek lkemin her bir tarafnda ilan ve haber vererek, meru
hususlarnn yukarda akland gibi uygulanmalarna ve bundan byle yce
hkmlerinin daima ve srarl olarak yrrlkte tutulmas iin gerekli yollarn ve
salam yntemlerin bulunmas ve gelitirilmesi konularna bezl-i cell-i himmet
eyleyesiz. (gcnz kuvvetinizi esirgemeden harcayasnz) yle bilesiz, alamet-i
erifeme itaat klasz.

(28 ubat 1856)

10