HACI MUSTAFAOGLU’NUN MECMA‘UL-ENVAR'I VE SOZ VARLIGI UZERINE Zuhal KOLTORAL’ A study on Mecma‘ii'l-envair of Haci Mustafaoglu and its words Abstract: The present study has been carried out Mecma‘tl-envar, which was written by Hact Mustafaogiu in 15th century in old Anatolian Turkish, The text was. written Mesnevi form, including 1792 beyls. Mecma't’l-envar is a Mevlid text including the events happened during the birth of Prophet Muhammed, some parts of his life and his miracles. In this study informations will be given about the written work and its copies. Some words, idioms and phrases studied. Key Words: Mecma't’l-envar, Old Anatolian Turkish, Hact Mustafaogu, Mevlid XIV. ve XV. ylizyrlda Anadolu'da dint konularda meydana getirilmis eserler iginde mevlid ‘metinleri Gnemli bir yer tutmaktadir. Mevlid kelimesi Arapea’da “dogmak” anlamindaki “vilddet” mastarindan zaman ve mekan ismi olup “dogum yeri, dogum zamani” demektir. Hz. Muhammed’in dogumunu, dogumu sirasinda meydana gelen olaylan ve hayatinm bazi béliimlerini anlatan eserlere bu ad verilmistir. Meviid tirdniin Turk edebiyatinda gelismesine Siileyman Celebi’nin eserinin 812(1409) etkisi oldugu bilinmektedir.' istanbul Kiitiiphanelerinde birgok niishast bulunan eserde mevlid disinda “Hikaye-i Deve", “Hikiye-i Geyik", “Hikiye-i Giivercin”, “Dastin-1 Ibrahim” gibi bazi hikayelerin de bulundugu belirtilmektedir (Pekolcay:1955, 39-64) Dog. Dr., Marmara Universitesi, Fen-Edebiyat Fakilltesi, Turk Dili ve Edebiyat: Bolumt, ' Genis bilgi igin bk. Pekolcay, 1950; Ates, 1954, Timurtas, 1970.128 Zubal KOLTURAL Silleyman Gelebi diginda pek cok mitellif bu konuda eser vermistir. XV. yiizyrlda yazilms mevlid metinleri iginde Ahmed isimli bir milellife ait Mevlid’in’ Eski Anadolu Tiirkcesi’nin ézelliklerini géstermesi bakimindan énemi ifade edilmektedir. Eserde Hz. peygamberin dogumu, miract, vefatiyla ilgili bolumlerin yam sia Siileyman Celebi‘nin eserinde bulunmayan “Halime’nin Peygambere Daye Olmasi”,"Hlidhtid ile Karga Hikéyesi”,“Bir Filorisi Kalan Gencin Hikayesi” gibi bazi hikiyeler de vardir (Pekolcay:1955, 65-70). Bir diger mevlid metni, Ahmedi’nin 810(1407) yilinda Bursa’da yazdigu Iskenderndme'deki_ mevlid béliimiidiir. Bu béliimiin Istanbul Universitesi Kitiiphanesi 921 numarada kayith niishanin 51b-57a yapraklan arasinda yer aldigi ve 625 beyit oldugu ifade edilmektedir. Ahmedi tarafndan daha sonra ilavelerin yapildigt meviid bélimtinde Stleyman Celebi ile ortak olan konular yanmnda Kur'an’m éygiisti ilk yaratilan ruhun peygamberin ruhu oldugu, O'nun nérunun peygamberden peygambere gecerek Abdullah’a kadar geldigi ve baz olaganiistii olaylar gibi hususlarn bulundugu belirtilmektedir(Unver:1978, 355- 411). Eser Siilleyman Celebi'nin mevlidinden énceki ilk mevlid olarak da degerlendirilmistir (Celebioglu:1999, 117). Erzurumlu Darir’in Stretii’n-nebt adi eserinde bulunan ve Peygamber’in dogumunu anlatan 55 beyitlik manzumenin Turk edebiyatinda ilk mevlid émegi olmast bakimndan ayn bir Gneminin bulundugu ifade edilmistir(Karahan: 1994, 20). Silleyman Celebi’nin mevlidi cok begenilmis ve kendisinden sonra mevlid yazan sairler iizerinde bityiik etkisi olmustur. Bursal Tahir’in Osmanti Miiellifieri’nde bu konuda yazilms 50 kadar eserin adi kaydedilmektedir (Levend:1972,55-56). Hasibe Mazioglu da Istanbul, Ankara ve Bursa ktitiphanelerinde mevlid yazan 59 sair tespit etmistir (Mazioglu: 31-62). act Mustafaoglu tarafindan 896(1497) yilinda Bursa’da_yazilan Mecma'ii'l-envar bu konuda yazilmis dnemli bir eserdir. Necla Pekolcay, tamttigi yazma bir mecmuada Beyazit Devlet Kutiphanesi Umum? 5308 numara ile kayith bir nshayi tamtirken mecmuadaki bes eserden ilki olan Mecma‘i'l-envér hakkinda bilgi verir (Pekolcay:1951,349-365). Agah Sim Levend, Hact Mustafaoglu’nun Mecma'‘ii‘l-envér’im énemli mevlid metinleri arasinda gosterir ve eserin Stileymaniye Kiitéphanesi Esat Efendi 2398’deki niishasim belirtir (Levend:1972,57). Eserin bir diger niishasi Sermet Cifter Arastirma Kiittiphanesi 1042 numarada kayitht olup 957(1550) yilnda istinsah edilmistir. Beyazit nlishasi 71 varaktir ve her sayfada 13 satw bulunmaktadir. Bu niishanin basinda diger iki ntishada olmayan 110 beyitlik bir boltim yer air. Burada bazi mevlid metinlerinde de goriilen bir filorisi kalan gencin hikayesiyleHact Mustafaoglu'nun Mecma‘Ul-Envar'i Ve Siz Varlgi Uzerine 129 Peygamber’in dogdugu gin bayram yapan bir kisinin hik@yesi anlatilmaktadir. Mecma‘ii'l-envar’m Beyazit’ nlishasindaki bu bélim Silleyman Celebi mevlidinin Ali Emfri niishasmda da vardir (Ates:1954,175-77). Siileymaniye niishasi 59 varak olup her sayfada 15 saur bulunmaktadir. 930 yilinda istinsah edildigi kaydedilen eserin milstensihi belli degildir. Sermet Cifter niishas: 79 varaktir ve her sayfada 11 satir bulunmaktadir. Ug niisha da harekelidir. Mecma'‘il'l-envar'da toplam 1792 beyit bulunmaktadi. Ayrica karmizi mirekkeple yazilmis konu bashiklarint gbsteren 36 beyit vardir. Eser, Beyazit niishasinda, “Ibtida-kerdem be-mevlitd iy hiimam Avn-i Hak birle ola sdyle tamam” beytiyle baglamaktadir. 110 beyitlik iki ayrt hikayenin bulundugu bélumden sonra 111. beyitte, “Hamdi-lillah hamdii-lilah ol ila Old: kesret dlemine pddiséh” beytiyle tig niisha birlegir. Nishalarm birlestigi bu béltimden itibaren konu bashiklan s6yledir: 1, Ol resdilifi medhidir bil iy humam / Rah-i pakine anufi yiiz bifi selam (159-208) 2. Nar-1 peygamberdiir isbu yahst bak / RGhi odur sekli tavis girii Hak (209-261) 3. Halkufi ervahi beyanidur iy sah / Ag geyenden kalmis ola ol Allah (262-276) 4, Hilkat-i Adem’ deditr bilgil bu bab / Séz budur Allahu a‘lem bi's- savab (276-338) 5. inkilab ndr-1 Ahmed bil bunt / Difiler-isefi s4duman ide seni (339- 418) 6. Rahma diisdiigini séyler isbu séz / Mu'cizat old: o yilda nice yitz (419-438) 7. Atasi mevtini bildurtir bu bab / Difile imdi nice olur iy sebab (438- 473) 8. Togdugin séyler Resflii iy hilmam/ Rth-1 pakine anuii yiiz bifi selam (473-523)130 Zubal KOLTORAL, 9. O1 Resi togdugs gice bil iy can / Ka'beniifi séyledigin kalur ayan (524-545) 10,Tosduai gice Resdl’iifi difilegil / Nic’oldi hali seytinuii afilagil (545- 579) 11, Haza medhii li-imami’I-haremeyn / Hem res@l & hem imémt’s- sakaleyn (589-598) 12, Dedesi gérmege vardugin sana / Diyeyim kim rahmet ola cénufia (599-611) 13, Dayesini bildurur peygamberifi / Difile kimdur dayesi ol servertit (612-704) 14, Anast nak! itdiigin direm tamam / Bil gelen gider cihdnda ey hiimam (705-725) 15. A‘zalart medhi-durur bu cevab / Sevk-ile difile ki bulasin sevab (726- 759) 16. Difile ne bildurir ig bu beyyinat / Evveli-durur resdl-i kayinat ( 760- 800) 17. Ol risélet hil‘atin direm i can / Sevkcile difileyen ola saduman (801- 841) 18. Difile imdi ol Res@liifi bisigin/ Gokden iniip ay ant iigriidiigin (842- 857) 19, Mu‘cizatindan isid sen bir haber / Tulinan gine nice tog dir togar (858-875) 20. Ol Resiil’i isidiifi iy ulular / Barmagindan nice akitdi sular (876-942) 21. isid imdi ol restil nic’eyledi / Y4 nice hurma diregi sdyledi (943-967) 22. Mu‘cizatindan igit ne sdylerem / CAbir oglancuklarin seth eylerem (968-1056) 23. CAbirlifi didiigi medhi diyeliim / Tatiler gibi sekerler yiyeltim (1057- 1084) 24, Mu‘cizatindan birisi serveriif / Isidtii mi‘rdcimi ol bihtertif (1085- 1196) 25. Cebre‘il kildugini direm i can / Sofira kim yoldas olur bilgil ‘ayan (1196-1269)Haci Mustafaoglu'nun Mecma‘Ul-Envar’ Ve Séz Varhgi Uzerine 131 26. Leyletii’I-mi‘racda difile sen i sah / Neler virdi habibine ol Allah (1270-1326) 27. isid istihzd idenler Abmed’i / Nice bulurlar helak-i sermedi (1326- 1349) 28, Hirs-1 diinyadan rag ol Hakk’a git / Hamza nice dine girlr hem isit (1350-1454) 29. Ol ResAl’iii mevtidiir bilgil i can / Isidicek derd-ile eylef figan (1455-1562) 30. Ummete ne dir igidiifi serveri / Ol kamu dlemleriifi hem mefhari (1563-1675) 31. Cin vefat itdi Res@l’i difilegil / Nice yas ider kamu halk aiilagil (1676-1703) 32. Ciin sefer kildi Resfllu'llah i can / Fanide kimesne kalmaz bil ayan (1704-1726) 33. Kendii acztim séylerem ben de i can / Sidkila difileyen olsun s@duman (1727-1750) 34. Ol Buhdra sultan medhi i can / Difileyiiben ant olgi! gaduman (1751- 1768) 39. Difile medhin nicedir Sultan Emir / Hem o-durur cénlara cénan emir (1768-1776) 36. Kam: dil sult@nmufi medhin ide / Ani Hak medh ider dahi kim ide (1777-1792) Mecma‘t’l-envar’in yazilis tarihi, yazildigi yer, eserin adi ve miiellifi hakkindaki baz bilgileri eserden dgrenmekteyiz. Hact Mustafaoglu, eserini Bursa’da 896(1497) yilinda yazdigint gu beyitlerle ifade eder: Hem sekiz yiiz toksan alda kitab Old: hatm va’ llahii a‘lem bi’s-savab (1742) Kim Muharrem ayt oldi pist ii penc Didiim isbu mevlidi sen gérme renc (1743)132 Zutral KOLTURAL Hem Burusa'da nisar idiip cant Iki haftada tamam itdiion buns (1744) Miellif eserin adim ve veznini su beyitlerde sdylemektedir: Giin bun ahir idiip buldum muréd Tofimayrnca ofglana virilmez ad (1740) Hos dimagumda leziz buldum dadin Mecma''ii'l-envar diyii virdiim adin (1741) Failatiin failatiin failiin Ahir oldt hayr-sla yek-senbe giin (1745) Miiellifin hayati hakkindaki bilgilerimiz yine eserden dgrenilenlerle sinirlidir. Bursa’da yasadigim ve eserin son biliimiinde yazdigt methiyeden Emir Sultan’a intisap etmis oldugunu dgreniyoruz. Ol Buharé sultan medhi iy can Difileyliben am olgtl s4duman Biliifi bu mevlide ben basladugum Buhéra sultanunuft himmetidiir (1751) Ki rillun ibtidadan séylediigiim Buhara sultaninuit himmetidiir (1752) Bu methiyede ayrica mitellif Emir Sultan’a intisap etmig olmaktan dolayt skretmesi gerektigini de belirtmektedir. Hacetiim var isigiifie geldiim iy server seniin Himmetitfile kurtart-vir olmisam nefse estr (1756)act Mustafaoglu'nun Mecma’I-Envis's Ve Sz Varigi Ozerine 133 Ay za'‘if uzatma sézitii ne biliirsin medhini Kim miirtd oldu o saha var Hak'a sitkr it kestr (1757) Eserin vezni Micllif eserin veznini “Failatiin/failatiin/ failiin / Ahir olds hayr-la yek- genbe giin beytiyle belirtmektedir. Bazt béltimlerde degisik vezin kullanimstr. Vezin degisikligi genellikle konu basliklan degistikce yeni bir konuya baslarken yapilmistir. Bildi Abdullah kim anufi atast Kim yakin oldi cihdna gelmesi (439) (Paildtiin /failatiin/failuin) Katina geldi Abdullah oturds Atast bu sizi dile getiirdi (441) (Mefailiin/mefailin/feolin) Eserin bazi boltimlerinde birkag beyitte bir kisiler veya fiil degistikce vezin de degismektedir. Mevlid metinlerinde birbirine benzeyen veya diger mevlid metinlerinden almmis beyitler de vardir. Vezin degisikliginin bir sebebinin de diger metinlerden alan bu beyitler oldugu diisiinillebilir. Ayrica, Ger dilersiz bulaste darit's-selam / Isk-tla dift es-salétit ve's-selam(182), Ger dilerseniiz. cehennemden necat/ Isk-tla derd-ile eyditft es-salat (208) gibi birgok mevlid metninde aynen tekrarlanan beyitlerde de vezin degisikligi olmaktadur. Eserin Siz Vari ile ilgili Notlar Mecma’ii'l-envar sade bir dille yazilmstir. Tlirkge kelime ve birlesik sekiller agisindan oldukea zengin bir séz varliiina sahiptir. Hact Mustafaoglu bir kism halk agzinda, bir kism: ortak dilde hala kullanumakta olan birgok sekle yer vermistir. Bunun yan sira Arapca ve Farsca kelimeler ve bu kelimelerle Kurulan birlesik ‘sekiller, almt kelimelerin gecirdigi anlam degisikliklerini géstermesi bakimindan aynica 6nem tasimaktadir. Bu agidan134 Zuhal KULTORAL eser XV. yiizyil Anadolu Tiirkgesi’nin séz. varligunin meklerini ihtiva etmesi bakimindan da énemlidir. Asagida verilecek drneklerin bir kismi Tarama Sézliigii’nde bulunmayan sekillerdir. bandurmak:"Banmak” anlanunda olan bandirmak fiili asagidaki beyitte “l8ve etmek, katmak” anlammda kullanilmistr. Katdt tesnim it rahtk it selsebil Eyledi ag incii bigi Cebreil (320) Sonra bandurdt kamu enharina Aldi gitdi alemitn aktarima (321). Ban- / man- fiilinin “batrmak, banmak” anlami ile cesitli metinlerde dmekleti var: Divanil Lagati't-Tiirk’te er etmek sirkege mandi “Adam, ekmegi sirkeye bandh.” (Il, 30); al manga etmekig yagka mandurd: “O, bana ekmegi yaga bandirtt.” (11,197). Nehcii'l Ferddis’te: “Velikin sufrasinda qurug etmek bar erdi taki heg mangu neerse yog erdi.” (1995, 208); mangu sekli ile Mukaddimetii'l-Edeb’te “batirmak, daldirmak” anlaminda “Band: lokman: sirkege” (Yiice: 1988, 59) Ban-/man- fiili ile birlikte Osmanh Tiirkgesi’nde ayni anlamda bandur- sekli de kullanilmistir. (Clauson: 1972,348). Tietze “batirmak, banmak” anlaminda kullanilan bandirmak fiilindeki — dir /-dir ettirgenlik ekinin karakteri zay:f olan banmak fiilinin mands sadece kuwvetlendirdigini belirtmektedir (2002, 276). Bandirmak fiilinin Tarama Sozliigi'nde “batrmak”, “bulastirmak” (II, 398) anlaminda &mneKleri vardir. Derleme Sézliigi’nde “karistirmak, katmak, suya batimak, daldirmak, almaya izin vermek” gibi anlamlan bulunmaktadir (Ui, 518). 2 Bseri bitin sée varhgim gdsteren metin sbzltg ile birlikte yayrmlamak Uzere galismalanmizt silrdirmekteyiz.Haci Mustafuogiu'nun Mecma’Ol-Env Ve Sox Varliga Uzerine 135 eglencek: Dir ana iy atasuz oglancugum Kanda-y-tduii iy beniim eglencegiim (707) iy yaluiiuz basumuii sensin isi Hem dan cdnum u goiiliim yimisi_ (708) Birinci beyitte eglencek kelimesi “avunulacak sey” anlaminda kullaniimisur. Kelimenin eglemek “avutmak, oyalamak" ve eglenmek “avunmak, oyalanmak” bicimleri vardir. Beyitteki sekil ise ejlenmek tiirevinden yapilmis bir isimdir. M. Ergin bu ekin islek olmayan fiilden isim yapma eKlerinden biri oldugunu belirtir ve aym ekten tiiremis erin-cek “tembel, ligenen” (Azeri Tiirkcesi) kelimesi ile Eski Anadolu Turkcesindeki giiliin-cek “maskara” érneklerini verir. (1954,187) Tarama Sézliigii’nde “maskara” anlar ile Halk giildiiren maskara ki iller gilliincegi olmus er; ve “seving” anlaminda diisman giiltincegi Srekleri bulunmaktadir (11,1857) Erincek —geklinin agizlarda_—_kullanildigim gormekteyiz(Derleme: V, 1770) . Eckman ekin genellikle nesne ve alet isimleri yaptigint belirterek su émekleri vermektedir. Avungak (avun-ak) “avunulacak sey, avuntu”, biiriingek (bliriin-gek)"6rti, bas Grtisti”;emgek (em-gek); “meme, emzik” silkingek (silkin- ek) “tilsim, biiyii, ugur’; cayangak (tayan-gak “dinlenme yeri, sedir”, yasangak “gosterig meraklisr” (yasan-cak); yastancak (yastan-cak) “dinlenme yeri”, iffiirgek “takiicak” (tifkur- “tiktirmek") (Eckmann: 1966, 60) boynina salinmak: Vardh ilerit vii kugdi anasin Boynmna salndi épdi anastn (701) Salinmak fiilinin Tarama Sézliigi’ nde “yiiriirken hos bir eda ile saga sola hafifge meyletmek, hiram etmek; sallanmak, uzanmak; birakilmak, konulmak;136 Zuhal KULTORAL atilmak, hiicum etmek; sevk olunmak, génderilmek, vergi ctkarilmak” gibi anlamlan bulunmaktadir. (V, 3270) Beyitteki boynina salmmak deyiminin Anadolu Turkgesi metinlerinde boynina kol birakmak, boynina el birakmak (Tarama: 1,650) gekilleri ile ifade edildigini gormekteyiz.’ belemek Besige bilediler ol serveri Ya'ni pinhan kaldilar ol gevheri (843) Belemek, bélemek, beleklemek, bilemek “gocugu kundaklamak, sarmak, besige baglayarak, sararak yatirmak” anlaminda kullanilmaktadir. Ayrica “besik sallamak” anlamu da vardir (Derleme: I, 610). iigrimek: “sallamak, rgalamak” Virdi destir Hak Te‘dla pes aya Kim resiliniini bisigin iigriye (851) Kelimenin Tarama Sézliigit'nde cesitli érmekleri vardir. Ayrica iigriimitk “besik ve salincagan sallanma merkezi, iigriinmek “sallanmak”, gibi tirevleri ve iigriinit iigriinit “salma salma” seklinde ikilemeli kullanihsi da Gmekleri ile . (Tarama:VI,4058) Kelime iigriimek, illlemek, iigremek, iigiillemek, igiirlemek, iilemek, iirgiilemek gibi degisik sekillerde_agyzlarda kullanilmaktadir. (Derleme: XI, 4060) 3 Clauson salinmak fii ‘genis bir kullanmy oldugunu ifade etmektedir. (Uyg. alt erini bos bolip kod. Suv.595, 17; bagirsuklant salinip TT. X; Hak. Yingltskula:kun sald Kas. It 154, tugup kir sarayka erejin salin, KB. 3672; Cag. Salm-/ salul- andalhte suden, “to be thrown” San 233y;Harz.Ali 33; Kom."to be suspended, to hang”; Kip. “to hang down fd. 59 Osm. XIV.1. ‘to sway, wobble; 2. ‘tobe suspended’3. ‘to be thrown’. TTS. 1 785, II 592, IV 656, Seyh Sileyman Efendi'de “her yana temayill olmak, reftar ve huram etmek, atmak” ve “koymak” anlamt da vardi. (182/1))act Mustafaoglu'nun Mecma‘UI-Eavar's Ve So Varligi Ozerine 137 bas catmak: Ne Resiliin siinnetini dutaram Gice giindiiz nefs-ile bas gataram (1439) Tarama Sézliigi’nde bas gatmak deyimi “bas basa vermek, iilfet etmek” seklinde agiklanmustir. Beyitteki kullanilista da aynt anlam verilebilir. “Resdliin siinnetini yerine getirmedigim gibi nefsimin isteklerine g6re hareket etmekteyim, nefsimin esiri olmusum”. diinya_yrgmak:: “bu dlinya igin calismak, biriktirmek” Toftuzlan bocegine befizer anlar Din i gin turmayup diinya yiganlar (1405) “Yalnz bu diinya igin caligan o kisilerin tonuzlan béceginden bir farkt yoktur”. karar dutmak, “kalict olmak, devamhi olmak” Kimse olmaz bu fendida payidar Tutmayisar kimsene bunda karér (1461) “durma, rahat, huzur, élgtilii olma, istenilen miktar, sonuca baglama, devambhk” (Kanar:2003, 716); “durma, siikin, arim; sebat, devam; rahat, istirahat, Ardyis; devam, istimrdr, stireklilik"(Kamus-1 Turk? 1990, 1060/1) gibi anlamnlani olan karar kelimesi dutmak fiili ile beyitte “baki olmak, kalici olmak” anlaminda kullaniimistir. kuyyet dutmak, “kuvvet peyda etmek, kuvvetlenmek” Dutdi kuvvet varduginca ger’-i din Aslt sdbit-idi bitdi fer’-i din (832)138 Zuhal KULTORAL nakl itmek, “gitmek” dinyadan gitmek” mec. “dlmek” dinyadan nakl etmek birlesik sekliyle “dlinyadan gocmek, gitmek” anlaminda kullanilmistir. Kulaguma girdi bir heybetli iin Diinyeden nakl iderem beiizer bugiin (1592) Nak “bir yerden bir yere gotiirme, diger mahalle gecirme, tasima; tebdil- i menzil ve mekan etme, tasinma, géc; gibi anlamlart vardir. (§. Sami:1900, 1469/1) Bugiin nakletmek “nakil isini yapmak, bir yerden baska yere gecirmek, iletmek’(Tiirkge Sézltik: 1999,11,1627) anlaminda kullanilmakta olup anlamda ettirgenlik ifadesi vardir. seyr itmek: “gitmek” Ben de gérdiim yaragum giderem Hak ta‘élédan yaiia seyr iderem (1511 “yliriime, ydrllytis, gitme, hareket; yolculuk, azimeti sefer; gezme, gezinme, teferriic; elenmek icin bakma, tems; uzaktan bakip karismama”($. Sami:1900,755/2-3) gibi anlamlar olan seyr kelimesi bugiin “"bir seyin olusumunu gézlemek, bakmak; eilenmek, gérmek igin bakmak, izlemek” anlamlan ile yaygin olarak kullantlmakta olup git mek, hareket anlami yalniz tagitlarin hareketini ifade etmek igin “ilerlemek, yol almak” anlam ile kullanilmaktadir. Verilen émekte seyr itmek “gitmek, gdgmek” anlammndadir. Beyitte Hak ta‘élédan yana seyr iderem ifadesinde kazandigi anlam ise “bu dunyadan gitmek’tir. KAYNAKLAR AHMED VEFIK [PASA], Lelice-i Osmant, I-11 istanbul 1876. AKALIN, Mehmet, Tariht Tiirk Siveleri, Atatirk Universitesi Yayinlant, Ankara, 1979, ATALAY, Besim, Divanit Lgat-it-Tirk Dizi IV, Ankara 1986, ATES, Ahmed, Stleyman Gelebi- Vesileti’n-Necdt, Mevlid, Turk Dil Kuruma Yaymnlan, Ankara 1954.Hci Mustafaoglu'nun Mecma‘UL-Envar't Ve Sdz Variigi Uzerine 139 ARAT, Resid Rahmeti, Kutadgu Bilig, Metin Ankara 1979, indeks 111. Haz. Kemal Eraslan, ‘Osman F, Sertkaya, Nuri Yue Istanbul 1979. CLAUSON, Sir Gerard, An Etymological Dictionary of pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford 1972. CELEBIOGLU, Amil, Tirk Edebiyatinda Mesnevi, Istanbul 1999. DENY, Jean, Tirk Dili Grameri, ¢ev. Ali Ulvi Elove, Istanbul 1941 DEVELLIOGLU, Ferit, Osmanlica-Tiirkge Ansiklopedik Ligat, Ankara 1986. Divan Ligati'-Tirk Terclimesi, gev. Besim Atalay, I-IV, Ankara, 1985. ECKMANN, Janos, Chagatay Manuel, Indiana Universtty, Bloomington, 1966. ERGIN, Muharrem, Dede Korkut Kitabr e.llindeks-Gramer, Ankata 1963. ERGIN, Muharrem, Tirk Dil Bilgs, Istanbul Oniverstesi Edebiyat Faktesi Yayinlan, Istanbul 1954, KARAHAN, Leyl8, Ereurumlu Darfr Kissa-i Yaswf, Yasufu Zilleyha, Ankara 1994, KORKMAZ, Zeynep, Maraubén-néme Terciimesi, Inceleme-Metin-Sdzlitk-Tipkibasim, Ankara 1973, s. 57-66. LEVEND, Agah Sim, Tiirk Edebiyate Tarihi, Turk Tarih Kurumu Yayinlart, Ankara 1984, ¢. L LEVEND, Agah Siri “Divan Edebiyatinda Hikiye” Turk Dili Arastrmalart Yelligi-Belleten, 1967, Ankara 1968, s. 71-117. LEVEND, Agah Sim, “Dint Edebiyatrmizin Baslica Urinleri", Tire Dili Arastrmatart Yillt- Belleten, Ankara 1972, s. 35-80. MAZIOGLU Hasibe, “Turk Edebiyatinda Mevlid Yazan Sairler", Tidrkoloji Dergisi, c. VI, s. 31- 02. ‘Mecma''-envir (Mevlid), Hact Mustafaoglu, Sileymaniye Katiiphanesi, Esat Efendi no: 2398 Mecma't'l-envar (Mevlid), Haci Mustafaogiu Bayezit Katuphanesi Umm, no: 5308/1. Mecma‘t'l-enviir (Meviid), Hact Mustafaoglu Sermet Gifter Arastirma Katuphanesi, no: 1 042 MEHMED SALAHI, Kamis-1 Osmant, LV c.,[stanbul 1313-1329, (1895-1911, MEHMED TAHIR [BURSALI, Osman: Micellfleri,c. I, istanbul 1334 (1915), s. 206. Nekct'-Ferddis, Tipkibasim ve Cevriyazt J. Eckman, yayinlayantar: Semih TEZCAN-Hamza ZOLFIKAR, Ankara 1995. OZKAN, Mustafa, Tirk Dilinin Gelisme Alanlan ve Eski Anadolu Tirkgesi, istanbul 1995. ‘OZON, Mustafa Nihat, Biiyik Osmantica-Tirkge Séelitk, Istanbul 1979. PEKOLCAY, Necli, “Turk Dil ve Edebiyatina Ait Bazi Metinler Intiva eden yazma bir mecmua” Tirkiyat Mecmuast c. X, istanbul 1951-1953, s. 349-364 PEKOLCAY, Necla, “Suleyman Celebi mevlidi metni ve mengei meselesi", Tiirk Dili ve Edebiyant Dergisi, Istanbul 1955, c. VI, s. 39-64.140 Zuhal KOLTORAL PEKOLCAY,Necla, “Ahmed"in Mevlid {simli Eseri", Turk Dili ve Edebiyatt Dergisi, istanbul 1955, c. VI, s. 65-10. PEKOLCAY, Necla, “Mevlid”, Milli Bgitim Bakanti Islam Ansiklopedisi c. 13, PEKOLCAY, Necla, Tirkge Mevlid Metinlri, doktora tez, Istanbul, 1950, Istanbul Universtesi Kip. tez no; 182]. PEKOLCAY, Necla, “Mevlid bolumu” /slami Turk Edebiyan, Istanbul 1967, s. 149-176 IREDHOUSE, Sir James Walter], KitGb-1 Miintehebat-s Lugat-i Osméniye, [Istanbul] 1269 1852). REDHOUSE, Sir James W[ALTER], A Turkish and English Lexicon / Kitdb-t Ma‘é Lehge, Constantinople 1890. SARI, Mevlat, El-Mevarid, Arapca-Tirkce Liigat, Istanbul 1980. STEINGASS, F.A Comprehensive Persian-English Dictionary, Beyrut 1892. S[EMSEDDIN] SAMI, Kamus-1 Turki, I c., Dersaidet 1317-1318 (1899-1900) SUKON, Ziya, Farsea-Titrkge Lagat, Genctnei Gilftar-Ferhengi Ziyd, Ul c., Istanbul 1984. TIETZE, Andreas, Tarihi ve Etimolojik Tiirkiye Tirkgesi Lugat, Istanbul 2002. ‘TIMURTAS, Faruk Kadri, Eski Tiirkiye Tiirkgesi, Istanbul 1964. TOPALOGLU, Ahmet, XV. Yate! Baslarnda Yapulms «Saur-Arast» Kur'an Terciimesi, ¢. 1 (Sdzliik), istanbul 1978. TOPALOGLU, Bekir- KARAMAN, Hayreddin, Arapea-Tirkge Yeni Kémus ~ El-Kémusi- cedid, dérdiincit basilis, istanbul 1966. ‘TORK DIL KURUMU, XIHL Yuzyrldan Beri Tilrkiye Tirkgesiyle Yazsimus Kitaplardan Toplanan Taniklariyle Tarama Sézligt, Vil c., Ankara 1963-1974. ‘TORK DIL KURUMU, Tiirkiye’de Halk Agzindan Derleme Sézligt, XU c., Ankara 1963-1975. TORK DIL KURUMU, Yeni Tarama Sozliig, Ankara 1983. TORK DIL KURUMU, Tirige Sézlik, I cilt Ankara 1999. TORK DIL KURUMU, /mlé Kilavuzw, (Genisletilmis ve gozden gegirilmis yeni baskt) Ankara 2000, UNVER, Ismail, “Ahmedi’nin Iskender-namesindeki Mevlid Balimi”, Tiark Dili Arastirmalart Yilligi-Belleten, Ankara 1977, s. 355-411 YUCE, Nuri, Bow't-Kasim Carullah Mahmid bin Omar bin Muhammed bin Ahmed ex- Zamahsart el Hvarizmt, Mukaddimetiil-Edeb:Hvariem Tirmkgesi ile Tercitmeli $uster Niishast-Girig, Dil Ozellikleri, metin, Indeks, Ankara 1988.