ICS 91.100.

10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

ÖN SÖZ

− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 196-7 (1989) standardı esas alınarak, TSE İnşaat
Hazırlık Grubu’nca TS 23 Ekim 1986’nın revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulunun
22 Şubat 2000 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

İÇİNDEKİLER

1 - AMAÇ VE UYGULAMA ALANI ............................................................................ 1

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 1
3 - TARİFLER............................................................................................................. 2
3.1 - SİPARİŞ .................................................................................................................... 2
3.2 - SEVKİYAT................................................................................................................. 2
3.3 - PARTİ........................................................................................................................ 2
3.4 - BİR SEFERDE ALINAN NUMUNE ............................................................................ 2
3.5 - NUMUNE (GENEL TERİM) ....................................................................................... 2
3.6 - SPOT NUMUNE ........................................................................................................ 2
3.7 - KOMPOZE NUMUNE................................................................................................ 2
3.8 - LÂBORATUVAR NUMUNESİ .................................................................................... 3
3.9 - LÂBORATUVAR ŞAHİT NUMUNESİ......................................................................... 3
3.10 - RESMİ OLARAK SAKLANAN ŞAHİT NUMUNE ...................................................... 3
4 - GENEL .................................................................................................................. 3
5 - NUMUNE ALMA CİHAZLARI ............................................................................... 3
6 - NUMUNE ALMA METOTLARI VE UYARLANMIŞ METOTLARA BAĞLI OLARAK
ALINACAK TEDBIRLER ............................................................................................ 4
6.1 - GENEL ...................................................................................................................... 4
6.2 - TORBALARDAN, FIÇILARDAN, BU BOYUTTAKİ DİĞER KAPLARDAN
(KONTEYNIR) NUMUNE ALINMASI ................................................................................. 4
6.3 - BÜYÜK KAPLARDAN NUMUNE ALINMASI.............................................................. 4
6.4 - DÖKME OLARAK TAŞIMA SIRASINDA NUMUNE ALINMASI (Yüklemeden sonra
veya boşaltmadan önce)3 .................................................................................................. 4
6.5 - DÖKME TAŞIMA ARAÇLARINA VEYA SİLOLARA DOLDURMA SIRASINDA
NUMUNE ALINMASI ......................................................................................................... 4
6.6 - SİLOLARDAN NUMUNE ALINMASI.......................................................................... 4
6.7 - TORBA DOLDURMA CİHAZLARINDAN NUMUNE ALINMASI ................................. 4
7 - NUMUNE ALMA SIKLIĞI VE NUMUNE TİPİ SEÇİMİ .......................................... 5
8 - NUMUNE BÜYÜKLÜĞÜ VE HAZIRLANMASI ..................................................... 5
8.1 - UYGUNLUĞUN DOĞRULANMASI İÇİN ALINACAK OLAN NUMUNE BÜYÜKLÜĞÜ5
8.2 - HOMOJENİZASYON................................................................................................. 5
8.2.1 - Genel Özellikler ................................................................................................................... 5
8.2.2 - Seçilen Homojenizasyon Işleminin Yeterliliğinin Doğrulaması............................................ 5
8.2.3 - Metodun Seçimi................................................................................................................... 6
8.3 - UYGUNLUĞUN DOĞRALANMASI İÇİN GEREKLİ OLAN MİKTARIN BÖLÜNMESİ . 6
8.4 - NUMUNEDEKİ YABANCI MADDELER VEYA CİSİMLER ......................................... 6
9 - AMBALÂJLAMA VE MUHAFAZA ....................................................................... 6
9.1 - PRENSİP .................................................................................................................. 6
9.2 - NUMUNE KAPLARI................................................................................................... 7
9.3 - MUHAFAZA ŞARTI ................................................................................................... 7
9.4 - NUMUNELERİN TANITIMI ........................................................................................ 7
9.5 - NUMUNENİN DOĞRULUĞUNUN İSPATI................................................................. 8
10 - NUMUNE ALMA RAPORU................................................................................. 8
10.1 - GENEL .................................................................................................................... 8
10.2 - DAHİL EDİLECEK BİLGİLER .................................................................................. 8
10.2.1 - Mecburi Bilgiler .................................................................................................................. 8
10.2.2 - İhtiyari Bilgiler .................................................................................................................... 8
10.3 - RAPORUN İMZALANMASI ..................................................................................... 8
10.4 - RAPORUN GÖNDERİLMESİ .................................................................................. 8
EK A........................................................................................................................... 9
 ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

ÇİMENTO DENEY METOTLARI -

BÖLÜM 7 : ÇİMENTODAN NUMUNE ALMA VE HAZIRLAMA
METOTLARI

1 - AMAÇ VE UYGULAMA ALANI

Bu standard sadece belirli bir parti çimentonun teslimat öncesi, teslimat sırasında ve teslimat
sonrasında ürün kalite değerlendirilmesine esas olarak yapılacak deneylerde temsilî numunenin
alımında kullanılacak cihazlar, uygulanacak metot ve hükümleri kapsar.

Bu standardın hükümleri sadece çimento numunelerinin aşağıdaki özelliklerinden birinin doğrulanması

için uygulanabilir :

a) Herhangi bir zamandaki belirli bir standarda göre sürekli olarak imal edilen çimentoya imalâtı
sırasında (örneğin imalâtın otokontrol ihtiyacını karşılamak veya belgelendirme prosedürünün
gereklerine cevap vermek için) veya ,

b) Bir standarda göre üretilen bir partiye veya teslimata, siparişin sözleşme koşullarının veya
özelliklerinin belirlenmesinde.
1)
Bu standard ENV 197’ de belirtilen tüm çimento tiplerinden numune alınmasına uygulanır. Bu
çimentolar :
a) Silolarda ,
b) Torbalarda, kutularda veya diğer ambalâjlarda,
c) Karayolu, demiryolu ve denizyolu araçlarında dökme olarak
bulunabilir.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar
metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda
daha sonra yapılan tadil ve revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standardın tarihinin belirtilmesi halinde ilgili standardın en son baskısı
kullanılır.
EN, ISO, IEC vb. Adı TS No Adı
No (İngilizce) (Türkçe)
EN 196-1 : 1987 Methods of testing cement- TS 24 Çimentoların Fizikî ve Mekanik Deney
Determination of strength Metotları
EN 196-2 : 1987 Methods of testing cement - TS 687 Çimentonun Kimyevî Analiz Metotları
Chemical analysis of cement
EN 196-3 : 1987 Methods of testing cement - TS 24 Çimentoların Fizikî ve Mekanik Deney
Determination of setting time and Metotları
soundness
ENV 196-4 Methods of testing cement - TS 687 Çimentonun Kimyevî Analiz Metotları
Determination of constituents
EN 196-5 : 1987 Methods of testing cement - TS 26 Çimento-Traslı Çimento
Pozzolanicity test for pozzolanic
cements
EN 196-6 : 1989 Methods of testing cement - TS 24 Çimentoların Fiziki ve Mekanik Deney
Determination of fineness Metotları
EN 196-21: 1989 Methods of testing cement - Çimentonun Kimyevi Analiz Metotları
Determination of the chloride, carbon TS 687
dioxide and alkali content of cement

1) Bu standardın özelliklikleri, partiler arası anlaşma ile standardı olmayan tüm hidrolik bağlayıcıların
kabul muayeneleri için de kullanılabilir.

1
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

EN, ISO, IEC vb. Adı TS No Adı

No (İngilizce) (Türkçe)
ENV 197 Cement -Composition,specifications TS 19 Çimento- Portland
and conformity criteria Çimentoları
TS 20 Çimento- Yüksek Fırın Curuflu
Çimentolar
TS 21 Çimento- Beyaz Portland
TS 22 Çimento- Harç Çimentosu
TS 26 Çimento- Traslı Çimento
TS 640 Çimento- Uçucu Küllü Çimento
TS 809 Çimento- Süper Sülfat Çimentosu
TS 3646 Çimento- Erken Dayanımı Yüksek
TS 10156 Çimento- Katkılı Çimento
TS 10157 Çimento- Sülfatlara Dayanıklı
TS 12139 Çimento- Portland Curuflu
TS 12140 Çimento- Portland Kalkerli
TS 12141 Çimento- Portland Silika Füme
TS 12142 Kompoze Çimento
TS 12143 Portland Kompoze Çimento
TS 12144 Puzolanik Çimento

3 - TARİFLER
Bu standardda kullanılan tarifler aşağıda verilmiştir :

3.1 - SİPARİŞ
Aynı imalâtçıdan (veya bayiden) bir taleple belirlenen çimento miktarıdır.

Sipariş belirli bir zamanda bir veya birden fazla sevkiyatı kapsayabilir.

3.2 - SEVKİYAT
Belirli bir zamanda imalâtçı (veya bayi) tarafından teslim edilen çimento miktarı. Bir sevkiyat, bir veya
birden fazla partiyi kapsayabilir.

3.3 - PARTİ
Aynı olduğu varsayılan şartlarda imal edilen çimento miktarıdır. Bu miktar belirlenmiş deneylerden
sonra standardlar (ENV 197) veya sözleşme gereklerine “uygun” veya “uygun değil” olarak ifade edilir.

3.4 - BİR SEFERDE ALINAN NUMUNE

Numune alma cihazı kullanılarak tek işlemle alınan numune miktarıdır.

3.5 - NUMUNE (GENEL TERİM)

Yapılacak olan deneyler için büyük bir miktardan (silolar, torbalı çimentoların stoğu, vagonlar,
kamyonlar vs.) gelişigüzel veya bir numune alma planına uygun olarak alınan çimento miktarıdır.
Numune bir seferde alınan bir veya daha fazla numuneden ibaret olabilir.

3.6 - SPOT NUMUNE

Yapılacak deneyler için bir seferde aynı yerden ve aynı zamanda alınan numunedir. Bir spot numune,
bir seferde kısa zamanda peşpeşe alınan bir veya birden fazla numuneden meydana gelebilir.

3.7 - KOMPOZE NUMUNE

Büyük miktardaki aynı çimentodan,
a) farklı yerlerden,
b) farklı zamanlarda alınan spot numunelerin birleştirilip iyice karıştırılması ile ve gerekirse sonuçta
elde edilen karışımın azaltılmasıyla elde edilen numunedir.

2
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

3.8 - LÂBORATUVAR NUMUNESİ

Deneyleri yapacak lâboratuvarda kullanılmak üzere büyük numuneden (spot veya kompoze) iyice
karıştırılarak veya gerekirse azaltılarak hazırlanan numunedir.
Bu lâboratuvarlar genellikle belgelendirme kurallarında veya siparişte belirtilen imalâtçının
lâboratuvarlarıdır.

3.9 - LÂBORATUVAR ŞAHİT NUMUNESİ

Lâboratuvar numunelerinde yapılan deney sonuçlarında anlaşmazlık halinde veya şüpheye
düşüldüğünde daha sonraki deneylerde kullanılmak üzere saklanan numunelerdir.
Bu lâboratuvar şahit numuneleri, genellikle ilk seri deneyden sonra kalan lâboratuvar numunesidir.

3.10 - RESMİ OLARAK SAKLANAN ŞAHİT NUMUNE

Gerektiğinde tarafların huzurunda alınan, olası problemler, şüphe veya anlaşmazlık halinde muhtemel
deneylerin yapılması için saklanmak üzere düzenli teslimatlardan (örneğin büyük işler için) sistematik
olarak alınan numunedir.
NOT - Teslimat esnasında kontroller yapıldığı durumlarda (Madde 3.1, Madde 3.2, Madde 3.3 ve
Madde 3.10) tariflerinin bir anlamı vardır.

4 - GENEL
4.1 - Numune alma işleminin amacı, kalitesi değerlendirilecek olan çimento miktarını temsil ettiği
taraflarca kabul edilen büyük miktardaki (silodan, ambarlardaki torba stoklarından, kamyondan, vs.
veya tanımlanmış bir partiden) çimentodan bir veya daha fazla küçük miktarda numune elde etmektir.

4.2 - Kullanılan cihazlar, takip edilecek metotlar ve alınacak önlemler, fabrikanın özelliği ve numune
alma şartlarına göre değişebilir.

4.3 - Belgelendirme işlemindeki şartlar içinde sürdürülen kontrollerde aşağıda tarif edilenlerin dışında
kalan ve numunelerin temsili olmasını garanti eden önlemler belgelendirme kuruluşunun kararına
bağlıdır
(Madde 7).

4.4 - Bir partinin teslim alınması esnasında numune alma işlemleri prensip olarak imalâtçının (veya
satıcının) müşteri (veya alıcı) veya onların temsilcileri huzurunda olur. Bunlardan birinin olmaması bir
engel teşkil etmemekle birlikte, eğer olursa numune alma raporunda belirtilmelidir (Madde 10).
Numune normal olarak teslimattan önce veya teslimat esnasında alınır. Bununla beraber gerektiğinde
teslimattan sonra fakat en fazla 24 saat içinde alınmalıdır. Bu durumda kontrol sonuçları çok dikkatle
yorumlanmalıdır.
Gerçekte bazı sebeplerden dolayı deneye tabi tutulacak olan çimento, teslimattaki ürünü temsil
etmeyebilir. Bu sebepten numune alma raporuna numune alma zamanı dikkatle kayıt edilmelidir
(Madde 10).
Numune teslimattan sonra alınmış ise yukarıdaki 1.inci paragraftaki gerekler uygulanır.

5 - NUMUNE ALMA CİHAZLARI

Endüstriyel tesislerin farklı ve numune alma şartlarının değişik olmasından dolayı bir seri deneyleri
mukayeseli kılabilecek tek bir cihaz tipi ile mukayese edilebilecek referans cihaz tarif etmek mümkün
değildir. Bu sebeple bu standard sadece Ek A’da kullanıma uygun bulunan cihazlarla ilgili açıklayıcı
basit şekiller vermektedir. Bu cihazlar taşınabilir (kepçe, tüp, helezonik numune alıcı vs.) veya sabittir,
(helezonik veya bir numune toplayıcı üzerine monte edilebilen diğer sabitlenen cihazlar).
Cihazlar aşağıdaki kurallara göre seçilmeli ve kullanılmalıdır :
a) Taraflarca onaylanmış olmalıdır,
b) Çimento ile reaksiyona girmeye yatkın olmayan, korozyona uğramayan malzemeden yapılmalıdır,
c) Sürekli olarak temiz ve çalışır durumda olmalıdır. Her numune alımından sonra dikkatle
2)
temizlenmelidir . Diğer cihazlarda kullanılan yağların bu cihazları kirletmemesine dikkat edilmelidir.

2) Numuneyi teşkil etmek için aynı çimentodan ard arda alımlar arasında temizlik yapmaya gerek
yoktur.

3
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

Sabit numune alma cihazları, çimentonun homojen (ayrışma olmayan) akışının olduğu ve tıkanmanın
olmadığı yerlere monte edilmelidir.

Özellikle bu cihazların kullanımı esnasında hava basıncı altında bir akış oluştuğu zaman cihaz
çalıştırılmamalıdır. Akış gerekli ise, hava durdurulduktan sonra çimentonun en az yarım dakika durgun
hale gelmesi beklenmeli, bekleme esnasında numune alınmamalıdır.

6 - NUMUNE ALMA METOTLARI VE UYARLANMIŞ METOTLARA

BAĞLI OLARAK ALINACAK TEDBIRLER
6.1 - GENEL
Aşağıdaki uygun önlemlere bağlı olarak şartlara en uygun olan cihaz kullanılmalıdır.

6.2 - TORBALARDAN, FIÇILARDAN, BU BOYUTTAKİ DİĞER KAPLARDAN

(KONTEYNIR) NUMUNE ALINMASI
Çimento, torbalarda,fıçılarda veya diğer küçük kaplarda ambalâjlandığında, Madde 8.1’in 2.nci
paragrafında belirtilen numune, yeterince büyük bir stokdan gelişigüzel seçilen tek bir torba, fıçı veya
tek bir kabı temsil eder.

6.3 - BÜYÜK KAPLARDAN NUMUNE ALINMASI

Numune, kap doldurulurken veya boşaltılırken aşağıdaki önlemler alınarak alınır :
a) Tozsuz ve temiz ortamda çalışarak,
b) Madde 8.1’in 2.nci paragrafında belirtilen miktar için gerekli sayıda numune alınarak,
c) Çimento, Madde 8’de belirtilen işlemleri sürdürmeden önce temiz, kuru ve hava geçirmez bir kaba
aktarılarak .

6.4 - DÖKME OLARAK TAŞIMA SIRASINDA NUMUNE ALINMASI (Yüklemeden

sonra veya boşaltmadan önce)3
Kullanılan cihaz ne olursa olsun çimento kütlesinin üst ve alt tabakasından numune alınmamasına
dikkat edilmelidir. Dikkate alınması gereken tabaka kalınlığı en az 15 cm’dir.
Madde 6.3 a, b ve c’de tarif edilen aynı önlemler burada da alınmalıdır.

6.5 - DÖKME TAŞIMA ARAÇLARINA VEYA SİLOLARA DOLDURMA SIRASINDA

NUMUNE ALINMASI
Numune sadece uygun cihaz bulunması ve çimentonun homojen kısmına ulaşılabilmesi durumunda
alınmalıdır. Madde 6.3 a, b ve c’deki önlemlerin aynısı burada da alınmalıdır

6.6 - SİLOLARDAN NUMUNE ALINMASI

Uygun sabit bir numune alma cihazı olmadığında (Madde 5’in son paragrafı) dağıtım sistemindeki
farklı çimentoların kesekleşmiş birikintilerini ve istenmeyen karışımlarını atmak için boşaltma işlemi
başladığında uygun miktarda çimento atılmalıdır. Atılacak çimento miktarı numune alma işlemi
esnasında orada bulunan imalâtçı temsilcisi tarafından belirlenir. Daha sonra Madde 8.1’in ikinci
paragrafında belirtilen gerekli miktarda numune temiz ve kuru bir kapta toplanır.

6.7 - TORBA DOLDURMA CİHAZLARINDAN NUMUNE ALINMASI

Alınan numune miktarı cihazın normal çalışması sırasında elde edilen bir torba çimentoyu temsil eder.
Çıkış noktalarından bu miktardaki (Madde 8.1 in ikinci paragrafı) çimento kantar bunkerlerinin üstüne
konulan mekanik bir cihazla da alınabilir. Aynı dolum cihazı farklı çimentoların paketlenmesinde
kullanılıyorsa, numunesi alınacak yeni çimentodan numune almadan daha önce paketlenen
çimentodan tamamen arındırılmalıdır. Paketleme makinasının tipine bağlı olarak bu yolla
uzaklaştırılacak olan çimentonun miktarı belirlenebilir. Bu miktar, numune alma işlemi sırasında
bulunan imalâtçı temsilcisi tarafından belirlenir.

3) Ek A’da verilen cihazlar boşaltma esnasında numune(ler) alınması için uygun değildir.

4
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

7 - NUMUNE ALMA SIKLIĞI VE NUMUNE TİPİ SEÇİMİ

Numune alma sıklığı ve numune tiplerinin (spot veya kompoze numune) belirlenmesi,
− İmalâtçı ve müşteri arasındaki anlaşmalardaki,
− Ulusal, Avrupa (Mesela ENV 197) veya uluslararası standardlardaki,
− Belgelendirme prosedürlerindeki,
mevcut hükümlere bağlıdır.

8 - NUMUNE BÜYÜKLÜĞÜ VE HAZIRLANMASI

8.1 - UYGUNLUĞUN DOĞRULANMASI İÇİN ALINACAK OLAN NUMUNE
BÜYÜKLÜĞÜ
Her lâboratuvar numunesi (veya lâboratuvar şahit numunesi veya resmi şahit numune) sözleşmede
belirlenen bütün deneyler, sözleşmelerde belirlenen standardlarda istenilen veya belgelendirme
prosedüründe belirlenen deneylerin 2 defa yapılmasına yetecek miktarda olmalıdır. Başka bir şekilde
belirtilmediği takdirde bu numunelerin miktarı en az 5 kg olmalıdır (Gerekli ise Madde 9.2’de belirtilen
kabın tamamen doldurulması için daha fazla olabilir).

Uygunluğu doğrulanma için alınacak numunenin toplam miktarı (spot veya kompoze numune)
yukarıdaki 1.nci paragrafta belirtilen ilgili tüm lâboratuvarlara yetecek kadar veya daha fazla olmalıdır.
Bu miktar Madde 5’deki cihazlar kullanılarak ve Madde 6’da belirtilen prosedürlere göre alınmalıdır. Bu
işlemler için genellikle 40 kg -50 kg numune yeterlidir.

8.2 - HOMOJENİZASYON

8.2.1 - Genel Özellikler

Madde 8.1’in 2.nci paragrafında belirtilen 40 kg - 50 kg numune alınır alınmaz dikkatle çimento ile
reaksiyona girmeyecek temiz ve kuru aletlerle homojenize edilmelidir (tercihen bir lâboratuvarda).

Tercihen verimliliği daha önce gösterilmiş karıştırma makinesi kullanılarak homojenizasyon sağlanır
(Madde 8.2.2). Hangi işlem seçilirse seçilsin homojenizasyon çimentonun hava ile temasını en aza
indirgeyecek şekilde mümkün olan en kısa sürede yapılmalıdır.
Homojenizasyon için bir cihaz yok ise aşağıdaki işleme uyulmalıdır.
Lâboratuvarlar arasında dağıtılacak çimento miktarı (Madde 8.1’in 2.nci paragrafı) kuru ve temiz bir
bez (veya plâstik örtü) üzerine boşaltılır. Sonra bir kürek kullanılarak dikkatle karıştırılır.

Bu işlem sadece:
a) Havanın nispi nemi %85’den az ise,
b) Numunenin rüzgâr, yağmur, kar veya toz tehlikesine maruz kalması önlenmiş ise, kullanılır.

8.2.2 - Seçilen Homojenizasyon Işleminin Yeterliliğinin Doğrulaması

Yaklaşık eşit miktarlarda, farklı özelliklerdeki TS 24, (EN 196-6)’da verilen blaine inceliği ve ilâve
olarak renk gibi) iki çimento numunesi seçilir. Bunlar, Madde 8.2.1’de tarif edilen metotlardan biri
kullanılarak ve işleme başlama ve bitme süresi kaydedilerek karıştırılır.
İşlemin tamamlandığına kanaat getirilince, homojenliğin doğrulanacağı kütleden ve eşit dağılımlı
4)
noktalardan herbiri 12 g -20 g olan 15 adet mikro numune alınır .
Bu mikro numunelerin herbirinden üç kez Blaine inceliği tayin edilir.
Bu 15 adet mikro numune arasındaki değişkenlik analizi önemli farklılaşma göstermediği taktirde
homojenliğin elde edildiği kabul edilir. Bu analiz istatistiksel kontrol ile ilgili literatürde tarif edildiği
5)
şekilde yapılır .

4) Belirgin olarak farklı renkte bulunan iki çimento numunesi seçimi için itina gösterilirse ön bilgi
edinmek için bu mikro numunelerin renkleri karşılaştırılabilir.
5) “Araştıma ve Üretimde İstatistiksel Metotlar”yayınından uygun bir metot bulunabilir.O.L. Davies and
P.L.Goldsimith,1972,Oliver and Boyd. Edinburgh.

5
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

Tatminkar sonuç alınmaması durumunda, karıştırma süresi iki katına çıkarılarak işleme devam edilir.
Bu ikinci denemeden sonra da 15 mikro numune arasında önemli bir farklılaşma yok ise süreyi iki
katına çıkaran bu homojenizasyon metodu geçerli kabul edilir. Birinci denemeye göre dikkate değer bir
gelişme elde edilememişse, seçilen metodun uygun olmadığına karar verilir. Sonuç olarak karara
yardımcı olabilecek bir gelişme yoksa o zaman gerekli zaman dikkate alınarak bu denemenin daha
uzun sürede tekrarlanmasının yararlı olup olmayacağı konusunda karar verilir.

8.2.3 - Metodun Seçimi

Homojenizasyon metodunun seçimi homojenizasyon veriminin doğrulanması (Madde 8.2.2) sadece
metot seçiminde kullanılır.

Bu seçim, imalâtçının insiyatifine bırakılır, fakat bir dosya-evrak sistemi ile yukarıda anlatılan
denemeleri yaptığını ispat etmelidir (örneğin müşteriyi temsil eden uzmana veya belgelendirme
kuruluşuna).

8.3 - UYGUNLUĞUN DOĞRALANMASI İÇİN GEREKLİ OLAN MİKTARIN

BÖLÜNMESİ
Madde 8.1’in 2.nci paragrafında belirtildiği şekilde oluşturulan numunenin homojenizasyonundan
sonra bu numune gerekli lâboratuvar numunesi sayısına veya resmi şahit numune sayısına, numune
bölücü kullanarak veya dağıtılacak olan numuneyi dörtleyerek bakkal küreği ile herbir dörtlemeden
yaklaşık 0,5 kg almak suretiyle ve bunları lâboratuvar numuneleri veya resmi şahit numune için
hazırlanan numune kaplarına aktararak bölünür. Bu işleme her kapta istenen miktar (Madde 8.1’in
1.nci paragrafında belirlenen) numune elde edilinceye kadar devam edilir.

Oluşturulacak olan her lâboratuvar numunesinin terkibi için bakkal küreği ile yapılacak dağıtım sırası
aşağıdaki gibidir.
Her lâboratuvarın kabına x, y, z,... vs. sırası ile dağıtılır..

önce A’dan bir bakkal küreği,

sonra B’den bir bakkal küreği,
sonra C’den bir bakkal küreği,
sonra D’den bir bakkal küreği,

Bu şekilde bir dağıtım sırasını teşkil eder. Aynı sıra Madde 8.1’in 1.nci paragrafındaki miktara
ulaşıncaya kadar devam eder (Şekil 1).
Bu şekilde hazırlanan her lâboratuvar (veya şahit) numunesi Madde 9’da anlatıldığı gibi ambalâjlanır
ve gecikmeden gönderilir. Numunenin stoklaması, hazırlaması ve muamelesi alıcı lâboratuvar
6)
tarafından kullanıma göre yapılır.

8.4 - NUMUNEDEKİ YABANCI MADDELER VEYA CİSİMLER

Yukarıdaki işlemler esnasında ortaya çıkan herhangi bir yabancı madde görülürse numune alma
raporuna işlenmelidir (Madde 10). Bu yabancı cisimler toz şeklinde ve numunede düzgün dağılım
gösteriyorsa (mesela çimento haricindeki başka bir malzemenin tozu veya topakları) bunları
numuneden ayırmak mümkün değildir. Aksi taktirde
a) Taraflardan (imalâtçı-müşteri) biri, bir teslimatın alımı sırasındaki anlaşmaya göre veya
b) Belgelendirme kuralları çerçevesinde bir numune alma işlemi yapılıyorsa gözetimden mesul bir
temsilci
tarafından uzaklaştırılır ve saklanır.

9 - AMBALÂJLAMA VE MUHAFAZA
9.1 - PRENSİP
Numunenin paketleme ve muhafaza metotları daima numunenin özelliklerini koruyacak şekilde
olmalıdır. Aksine durumda bunu etkilemiş olan şartlar belirtilmelidir.

6) Alıcı lâboratuvarın bu hususta çalışması genellikle deney standardlarında belirlenmiştir.(EN 196-

1’den EN 196-6’ya kadar ve EN 196-21)

6
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

9.2 - NUMUNE KAPLARI

Numuneler torbalarda veya başka kaplarda ambalâjlanır, sevkedilir ve muhafaza edilir. Bunlar
malzeme çimento ile reaksiyona girmeyen ve korozyona uğramayan maddelerden yapılmalı, kuru,
(hava ve rutubet) geçirgenliği olmayan ve temiz olmalıdır. Bu nedenle daha önce herhangi bir
malzemenin ambalâjında kullanılan kaplar kullanılmamalıdır.
Kabın hava ile etkileşimini önlemek için kaplar mümkün olduğunca ağzına kadar doldurulmalıdır.
7)
Sızdırmazlık için bantla sarılmalıdır.

Torba veya kaplarda plâstik kullanılıyorsa, aşağıdaki şartlar yerine getirilmelidir.

a) Muhafaza süresi 3 ayı geçmemelidir.

b) Plâstik malzeme en az 100 µm kalınlıkta olmalıdır.
c) Plâstik malzemenin harhangi bir hasarı nedeniyle veya yüzeyinden sızma sonucunda çimentoya
hava geçmesine meydan vermemelidir. Bu noktada ihtiyaç hissedildiğinde gerekli deneyler
yapılarak böyle bir tehlikenin olmadığı kontrol edilmelidir.
d) Uygun bir bant kullanılarak sızdırmazlık sağlanmalıdır.

ŞEKİL 1 - Lâboratuvar Numunelerinin Oluşturulması

9.3 - MUHAFAZA ŞARTI

Numuneler tercihan 30ºC’ın altında muhafaza edilmelidir.

9.4 - NUMUNELERİN TANITIMI

Numunelerin açık şekilde tanıtılması için numune kapları en az bir yerinde açıkça ve silinmeyecek
şekilde işaretlenmelidir.

7) Her ne kadar hava ile teması önlense de mamülün özelliğine bağlı olarak uzun vadede belli bir hava
etkileşimi olabilir.

7
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

Sadece bir işaret konacak ise kabın kapağına değil, gövdesine yazılmalıdır.

Madde 10’da belirtilen numune raporunun bir kopyası, koruyucu bir zarf içinde numune kabının içine
konmalıdır.

9.5 - NUMUNENİN DOĞRULUĞUNUN İSPATI

Gerekirse ve satış sözleşmesi veya belgelendirme kurallarında istenildiği taktirde numune kabı
üzerinde anlaşmaya varıldığı şekilde mühürlenir. Bu mühür numune kabını yetkili olmayan kişilerin
açmasını önlemek içindir.

10 - NUMUNE ALMA RAPORU

10.1 - GENEL
Her numuneye tekabül eden numune alma raporu bu iş için sorumlu bir kişi tarafından yapılır.
Kopyalar, sözleşme maddelerine veya belgelendirme kurallarına uygun olarak hazırlanan ve dağıtılan
lâboratuvar (veya şahit) numunelerine iliştirilir.

10.2 - DAHİL EDİLECEK BİLGİLER

10.2.1 - Mecburi Bilgiler

Raporda, taraflarca başka bir şekilde anlaşma yapılmadığı taktirde aşağıdaki mecburi bilgiler
bulunmalıdır :

a) Numune alınmasından sorumlu kuruluşun isim ve adresi,

b) Teslim sözkonusu ise, müşterinin isim ve adresi,
8)
c) Çimentonun ENV 197 ’de belirtilen standard işaretlemesi,
d) İmalât yerinin tanımı,
e) Numune alma yeri, tarih ve zamanı,
f) Numune tipi (spot veya “n” sayıda spot numuneden oluşan kompoze),
g) Numune kabındaki tanımlama işareti,
h) Gerekli diğer açıklamalar, özellikle:
− Yabancı madde mevcudiyeti,
− Çimentonun kalitesini etkileyebilecek uygulamalar (taşıma şartları gibi).
− Alınan çimento numunesinin tanımının daha hassas olmasını sağlayacak diğer tüm bilgiler (silo
numarası gibi.).

10.2.2 - İhtiyari Bilgiler

Raporda, taraflarca başka bir şekilde anlaşma yapılmadığı taktirde aşağıdaki ihtiyari bilgiler
bulunmalıdır :

a) Partinin tanımı ve çimentonun alındığı stoğun yaklaşık miktarı. (ambardan alınan 3000 ton torbalı
çimento gibi),
b) Lâboratuvar numuneleri için kullanılan kabın tipi.

10.3 - RAPORUN İMZALANMASI

Rapor ve kopyaları numune alma esnasında hazır bulunan ve/veya taraflarca onaylanan sorumlu
temsilciler tarafından imzalanmalıdır.

10.4 - RAPORUN GÖNDERİLMESİ

Raporların kopyaları geciktirilmeksizin ilgili taraflara iletilmelidir. İlâveten kopyalardan bir tanesi Madde
9.4’de belirtildiği gibi her lâboratuvar numunesi veya her şahit numunenin kabının içine konur.

8) Standardı olmayan bir hidrolik bağlayıcı (Madde 3.10’daki not) durumu söz konusu ise belirgin bir
işaret verilmelidir.

8
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

EK A
(Bilgi için)

NUMUNE ALMAK İÇİN NORMAL OLARAK KULLANILAN

CİHAZLARIN TİPİK ÖRNEKLERİ
L = 100 cm’den 200 cm’ye kadar

ŞEKIL 2 - Numune Alma Borusu

9
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

a)Yandan görünüş
b)Önden
görünüş
Kepçelerin yaklaşık büyüklüğü :

Çap 20 cm
Derinlik 15 cm
Sap uzunluğu 180 cm
ŞEKİL 3 - Tipik Bir Kepçe

10
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

1) Boru , çapı yaklaşık 6 cm

2) Helezon
3) Çimentonun giriş noktasında sonda vazifesi gören helezonun ucu
4) Boşaltma yeri
5) Elektirik motoru

ŞEKİL 4 -Tipik Mekanik Helezonlu Numune Alıcı (Bütün uzunluk yaklaşık 200 cm)

11
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

1) Boru
2) Helezon
3) Çimento girişi
4) Boşaltma yeri
5) Elle (veya elektirik motoruyla) kumanda

ŞEKİL 5 - Tipik Sabit Olarak Monte Edilmiş Mekanik Helezonlu Numune Alıcı

12
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 23
EN 196-7/Şubat 2000

(ölçek 1:5)

1) ¼ Dönüşlü vana
2) Fabrika havası (3 bar) için lastik giriş hortumu
3) Boşaltma yeri

ŞEKİL 6 - Numune Alma Cihazı

13