Professional Documents
Culture Documents
KZ YAYINLARI
atal eme sok. retmen Han, 405
P.K. 40, Beyazt, STANBUL
SREKL
DEVRM
Leon TROK
eviren:
A. MUHTTN
i * KZ YAYINLARI
NDEKLER
SREKL DEVRM
Berlin'de Rusa Yaymlanan Birinci Baskya nsz
Almanca Baskya nsz
.........................................
7
29
47
71
85
105
127
145
151
.................................
171
........................................................
183
IX : Sonsz
.................................
189
SONULAR ve OLASILIKLAR
Kitabn 1919da Moskovada Yaymlanan Yeni Bas
ksnn nsz
.........................................................
.........................................
Sonular ve Olaslklar
199
207
209
II : Kentler ve Sermaye
219
.........................................
227
IV : Devrim ve Proletarya
.................................
239
247
...................................
253
V I: Proleter Rejimi
VII : Sosyalizmin n -
artlar
.......................
veSosyalizm
...
261
281
IX : Avrupa ve Devrim
.........................................
289
X : ktidar
........................................
299
Mcadelesi
dlsi i!e ilg ilid ir. Tm toplumsal ilikiler ok uzun bir sre
ve srekli i mcadeleler iinde, dnm geirirler. Top
lum deri deitirmeye devam eder. Deiimin her aamas
dolaysz olarak bir ncekinden kklenir. Bu sre zorunlu
olarak politik bir nitelik tar, yani, deiim halinde olan
toplumun iindeki eitli gruplarn atmalar ile geliir.
ve d savalar yerlerini bar reform dnemlerine
brakr. Ekonomi, teknik, bilim, aile, ahlak ve gnlk hayat
taki devrimler, karmak karlkl etkiler iinde geliir ve
toplumun dengeye ulamasna engel olur. Sosyalist dev
rimin srekli nitelii burada yatmaktadr.
Srekli devrim teorisinin nc yann oluturan, sos
yalist devrimin uluslararas nitelii, insanln bugnk ik
tisadi durumundan ve toplumsal yapsndan kaynaklan
maktadr, Enternasyonalizm soyut bir ilke deil, fakat, dn
ya ekonomisinin karakterinin, dnya retici glerinin ge
liiminin ve snf mcadelesinin dnya lsnde yaygn
lamasnn teorik ve politik yansmasdr. Sosyalist dev
rim ulusal snrlar iinde balar -fakot bu snrlar iinde
tamamlanamaz. Proleter devriminin, Sovyetler Birlii de
neyiminin de gsterdii gibi uzun bir sre iin dahi olsa,
ulusal snrlar iinde kalmas ancak geici bir durum ola
bilir. Tecrit edilmi bir proletarya diktatrlnde, ulalan
baarlarn yansra kanlmaz olarak i ve d elikiler
de geliir. Tecrit edilm ilik durumunun devam etmesi ha
linde proleter devleti en sonunda bu elikilerin kurban
olur. Buradan tek kurtulu yolu, gelimi lkelerin prole
taryalarnn iktidar ellerine geirmesidir. Bu adan bakl
dnda ulusal devrim kendi kendine yeterli bir btn de
ildir; o, uluslararas zincirin yalnzca bir halkasdr. Ge
ici alal ve ykselilerine ramen uluslararas devrim
srekli bir sre oluturur.
Epigonlarn saldrlar, her zaman ayn aklkta ol
masa da, srekli devrim teorisinin bu ynnn hepsine
16
sizliini teorik olarak aa vurmaya almtm(*). Komintern teorisyenleri bununla ilgili bir tek sz etmediler.
Aslnda yapabilecekleri tek ey de buydu. Bu kitapta hereyden nce, 1905 ylnda Rus devriminin i sorunlar ile
ilgili olarak formllendirildii biimiyle srekli devrim teo
risini yeniden kuracam. Tavrmn Lenin'inknden gerek
te nerede ayrldn ve her karar annda Lenin'in tavr ile
nasl ve neden birletiini gstereceim. Son olarak, bu
sorunun geri kalm lkelerin proletaryalar iin, ve dolay
syla bir btn olarak Komnist Enternasyonal iin son de
rece byk bir neme sahip olduunu gstermeye ala
cam.
Srekli devrim teorisine epigonlar tarafndan hangi
sulamalar yneltilmekte? Eletirmenlerimin saysz eli
kilerini bir yana brakacak olursak, btn bu gerekten
sonsuz makale yn u nermelere indirgenebilir:
1. Troki, burjuva devrimi ile sosyalist devrim arasn
daki ayrl gz nnde tutmad. Daha 1905 ylnda Rus
proletaryasnn dolaysz olarak bir sosyalist devrimin g
revleriyle kar karya bulunduunu ileri srd.
2. Troki, tarm sorununu tmyle unuttu. Onun iin
kyllk yoktu. Devrimi, proletarya ve Carik arasndaki
tek bir kavgaymasna tanmlad.
3. Troki, dnya burjuvazisinin, Rusyadaki proletarya
diktatrlnn varlna belirli bir sre iin dahi olsa
tahamml edebileceine inanmad ve Bat proletaryas
ok ksa bir sre iinde iktidar eline geirip yardmmza
yetimedii takdirde yenilginin kanlmaz olduunu ka
bul etti. Bylece Troki, Bat Avrupa proletaryasnn kendi
burjuvazisi zerindeki basksn nemsemedi.
(*> Bu yaz. The Third International After Lenin> ILeninden Sonra nc Enternasyonal) adl kitapta bu
lunmaktadr. Pathfinder Press, New York.
19
4.
Troki, genel olarak Rus proletaryasnn gcne,
onun bamsz olorak sosyalizmi kurma yeteneine inan
maz; ve bundan trdr ki tm umutlarn uluslararas
devrime balam tr ve hal da balamaktadr.
Bu m otifler yalnzca Zinoviev, Stalin, ve dierlerinin
saysz yaz ve konumalarnda deil, ayn zamanda Sovyetler Birlii Komnist Partisinin ve Komnist Enternas
yonalin en yetkili kararlarnda da formle edilmektedir.
Buna ramen, insan bunlarn bir bilgisizlik ve namussuzluk
bileimi zerine temellendirilmi olduunu sylemekten
kendini alamyor.
Eletirmenlerin ilk iki iddias, daha sonra da gsteri
lecei gibi, kknden yanltr. Hayr, ben tamamen dev
rimin burjuva demokratik karakterinden hareket ettim
ve tarm bunalmnn derinliinin geri Rusya'da proletarya
y iktidara getirebilecei sonucuna ulatm. Evet, 1905
Devrimi banda savunduum gr tam bu idi. Devrimin
srekli olarak tanmlanmasyla anlatlan fikir tam bu idi:
burjuva aamadan sosyalist aamaya dorudan doruya
gecen kesintisiz bir devrim. Ayn fikri dile getirmek iin
Lenin, daha sonralar burjuva devriminin gelierek sosyalist
devrime dnmesi eklindeki cok gzel deyimi kulland.
Dnme kavramn Stalin, olayn kendisinden sonra
(1924'de), otokrasi dzeninden sosyalist dzene dolaysz
bir sray olarak sunduu srekli devrime kar ileri sr
d. Bu talihsiz teorisyenin dnme zahmetini dahi gs
termedii bir soru vard: Eer btn kastedilen yalnzca
bir srama idiyse, devrimin srekliliinin, yani, kesintisiz
geliiminin anlam ne olabilirdi?
nc sulamaya gelince, bu,epigonlarn, proletar
yann akllca rgtlenmi basksnn yardmyle, em
peryalist burjuvaziyi snrsz bir sre iin tarafszlatrma
olaslna kar duyduklar ksa mrl inancn bir rn
20
21
mokrasi kurumicrmdan ve sloganlarndan, gerek sovyet demokrasisi, yani proleter demokrasisi lehine ancak
Sovyet iktidar gerekten bir varlk haline geldikten ve
Kurucu Meclis ile politik atmaya girdikten sonra, uz
lamaz bir biimde ve tm halkn gzleri nnde vazge
ti.
Komintern'in Altnc Kongresi ise Stalin ve Bukharinin
liderlii altnda btn bunlar ters yz etti. Bir yandan par
tiye proleter deil demokratik diktatrlk slogann
salk verirken, dier yandan da bu diktatrln kurulma
snda demokratik sloganlarn kullanlmasn yasaklad.
>in Komnist Partisi yalnzca silahszlandrlmam, ayn
zamanda ini plak da braklmt. Parti'yi avutabilmek
amacyla da en sonunda, kar devrimin snrsz bir ha
kimiyet kazand dnemde, devrimci ayaklanma dnemi
boyunca yasaklanm olan savyetler slogannn kullanl
masna izin verildi. Rus halk arklarnn kahramanlarndan
biri cenazelerde dn arklar, dnlerde ise cenaze
marlar mrldanr. Her seferinde de iyi bir sopa yer. Ama i sadece Komintern liderliinin oportnist stratejileri
ne atlan dayakla kalsa iyi. Ortaya ok daha ciddi mese
leler kmaktadr. Burada sz konusu olan proletaryann
kaderidir. Komintern'in taktikleri sayesinde in devrimi
bilinsizce, ama daha ok da rgtl bir biimde sabote
edildi. Sabotrler giriimlerinin baarya ulaacandan
emindiler, nk 1924-27 dneminin Sa Menevik politi
kas Komintern tarafndan Boievizmin tm otoritesi ile
rtlm ve bask cihaz araclyla Sovyet iktidar tara
fndan Sol Muhlafetin eletirilerinden korunmutu.
Sonu olarak, Stalinist stratejinin, bandan sonuna
kadar srekli devrime kar mcadele bayra altnda y
rtlm olan, bitmi bir deneyi ile kar karyayz. Bun
dan tr, in Komnist Partisi'ni uiusal-burjuva Kuomin25
28
30
rim den yedi yit sonra iktidar eline geirmi olan prole
taryaya bir ulusal sosyalist toplum kurma grevini ykle
mektir. Ancak, eitsiz gelime yasasnn uygulanmasnn
mmkn olmad yer de ite tam burasdr, nk bu ya
sa ne dnya ekonomisinin yasalarnn yerini tu tabilir ne
de onlar yokedebiiir; tam tarsine, kendis-i onlara tabidir.
Stalin, eitsiz gelime yasasn bir feti haline geti
rerek, bu yasann, btn lkelere deil, sadece Rusyaya
zg, benzersiz, Mesiyanik (*) bir olgu olarak sunduu
ulusal sosyalizm iin yeterli bir temel olduunu ileri s
ryor. Stalin'e gre, kendine yeterli bir sosyalist toplumu
yalnzca Rusya'da kurmak mmkndr. Sadece bunu
ileri srmekle bile, Stalin, Rusya'nn ulusal zelliklerini
sadece btn kapitalist uluslarda ortak olan genel ni
teliklerin deil, ama bir btn olarak dnya ekonomisinin
de stne karyor. te Stalin'in btn dncesinde
ki vahim hata da burada balyor. S.S.C.B.nin kendine
zgl ylesine gldr ki, insanln geri kalannn
ne olduuna hi bakmadan, kendi snrlar iinde kendi
sosyalizmini kurmay mmkn klmaktadr. Mesiyanik mh
rn balanmad teki lkelere gelince, bunlarn zel
likleri, tpk yzdeki sivilceler gibi, genel niteliklerin birer
tamamlaycsdr, o kadar. Komnist partilerin. der
Stalin, eylemlerini bu zgl izgilere dayandrmalar
doru olmaz. Bu ilke, Amerikan, ngiliz, Afrika ve Srp;
K. P. leri iin geeriidir ama eylemlerini genel nite
liklere de, sadece zelliklere dayandran Rus K.P. si
iin geerti deildir. te Komintern'in btnyle ikici
{dalist) stratejisi de buradan kaynaklanmoktadr. S.S.C.B.
snflar ortadan kaldrr ve sosyalizmi kurarken btn
teki lkelerin proletaryalar, hangi ulusal artlar altn
(*) Kurtuluu, tanrnn gnderecei bir M esihten bekleyen
dinsel inanlara ilikin. - .
35
42
45
BLM 1
BU ALIMANIN ZORLANMI NTEL VE AMACI
oma ne yazk ki Kam en ev gibi yorumlad, Rosa Lksemburg ve Tyszko'nun Polonya'da kardklar yayn organn
da basian makalenin {1909) btnsellik ve kapsayclk
iddias yoktur. Teorik olarak bu alma yukarda deinilen
Bizim Devrimimiz adl kitaba dayandrlmtr. Hi kimse
bugn bu kitab okumak zorunda deil. O zamandan bu
yana ylesine byk olaylar yaand ve bizler bu olaylar
dan ylesin ok ey rendik ki, dorusunu sylemek
gerekirse, epigoniarn, yeni tarihsel sorunlar, bizlerce y
rtlen devrimlern yaayan deneylerinin altnda de
il de, bizim gelecekteki devrimler hakknda o zamanlar
yrttmz tahminlerle ilgili alntlarn altnda ele
almalar bende tiksinti uyandryor. Tabii bununla, Radek'I,
sorunu ayn zamanda tarihsel-edebi adan da ele alma
hakkndan mahrum etmek amacn gtmyorum. Ancak,
bu doru dzgn yaplmaldr. Radek ise srekli devrim
teorisinin aa yukar eyrek asrlk kaderini aydnlatma
abasna giriyor, ve bu arada bu teoriyi ortaya koyduum
dokmanlarn da elinde bulunmadn sylyor:
Tam bu noktada, eski yazlarn okuduka da daho iyi
farkettiim gibi, Lenin'in benim yukarda ad geen temel
almam hibir zaman okumam olduunu belirtmek is
terim. Bunun nedeni, muhtemelen, sadece 1906'da yaym
lanan Bizim Devrlmimiz'in ksa zamanda toplatlm olma
s ve hepimizin aceleyle lke dna kam olmamz de
il, fa kat ayn 2a man da, bu kitabn te birini eski maka
lelerin tekil etmesidir. Daha sonralar da birok yoldan,
btnyle eski yazlarn bir derlemesi olmasndan tr
bu kitab okumadklarn duydum. Ne olursa olsun, Lenin'
in srekli devrime kar yapm olduu birka dank de
inme, tamamen, Parvus'un 9 Ocaktan nce adl bror
me yazd nsze. Parvus un btnyle benim bilgim d
ndaki ar*a Hayr! sloganna; ve Leninin Bukharin ve di
erleri ile arasndaki tartmalara dayaldr. Lenln
56
63
64
68
70
BLM 2
SREKL DEVRM PROLETARYANIN YAPACAI BR
SIRAMA DEL, PROLETARYANIN NDERL
ALTINDA ULUSUN YENDEN KURULMASIDIR
71
72
79
80
83
BLM 3
DEMOKRATK DKTATRLKSN ES:
SINIFLAR, GREVLER VE POLTK DEVNMN
YASALARI
85
87
91
93
94
formlde:
(*) Yzlerce dieri gibi bu alnt da, ta 1905 Devriminin eiinde bile, yani, Maslov, ThaJheimer, Thaelmann,
Remmele, Cachin, Monmousseau, Bela Iun, Pepper, Kuusinen ve dier Marksist sosyologlarn bana kylln ne
mini anlatmalarndan ok daha nce, kylln varln
dan ve tarm sorununun neminden haberdar olduumu
gstermektedir.
95
Ama biz, burada, hi de savunmak niyetinde olmadtm bir polemik ifadesini tartyor deiliz. Bu alntnn ana fikri udur: demokratik diktatrln Leninist ieriini
tomamen kabul etmekte ve yalnzca bunun politik me
kanizmas hakknda daha ak bir tanm getirmekteydim,
yani proletaryay kk-burjuva ounluu arasnda bir
tutsak haline getirecek trden bir koalisyonun amalanamayacam belirtmekteydim.
imdi de Radek'in kendisinin de belirttii gibi Lenin'
in 1S16da biimsel olarak Trokiye fakat gerekte
Bukharin, Pyatakov, bu satrlarn yazar (yani, Radek) ve
dier birka yoldaa kar yazm olduu makalesini in
celeyelim. Radek'in yukardaki itiraf ok nemlidir: LeninIn b polemii yalnzca grnte bana ynelttiini o
zamanlar da biliyordum, nk aada gstereceim gi
bi, eletirisinin ierii gerekte benimle ilgili deildi. Bu
makalede kyll inkr etmekle sulanmaktaym ki,
bu sulama sonralar epigonlarn ve onlarn mezlerinin
temel silah haline geldi. Radekin deyimi ile bu makale
nin z u pasajdadr:
Eer proletarya, toprak aalarnn mlklerini kamu
latrmak ve monariyi ykmak iin krsal blgelerin pro
leter olmayan kesimlerini arkasndan srkleyebilirse, bu
nun iulusl burjuva devriminin tamamlanmas olacan
ve Rusya'da proletarya ve kylln devrimci demokra
tik dlktatrl'nn alaca biimin bu olacan Troki
hesaba katmamtr. (Xill, 214.) (*)
Lenin'ln, bu kylln inkar edilmesi sulamasn
yollad gerek adressin ben deil, devrimin demokratik
aamasn gerekten atlayan Bukharin ve Radek olduu,
yalnzca btn yukarda sylenmi olanlardan deil, fakat
ayn zamanda Radekin kendisinin aktard ve hakl ola
(*) Devrimin iki izgisi Hakknda, Rusa Btn Eserler, 4. basm, c. XXI, s. 382.
102
104
BLM 4
105
zgrle kavuan halk kendi gcyle Kurucu Meclis'i kuracaktr. Kurucu Meclis'in grevleri cok byk ola
cak, Devleti
demokratik ilkeler, yani, halkn m utlaK
hkmranl ilkeleri zerine yeniden ina edecektir. G
revi, halk m ilisini rgtlemk, geni tarm (toprak) refor
munu uygulamak ve sekiz saatlik ign ve kademeli ver
gilendirme sistemini getirmek olacaktr. (Topfu Eserler,
c ilt 11, Ksm 1, sayfa 349).
Ve ite 1905'de, bir ajitasyon brornde sosyalizme
dorudan doruya geilmesi sorunu zerine yazdklarm:
Rusya'da hemen sosyalizme geilmesi dnlebilir
mi? Hayr, krsal blgelerimiz ok cahil ve bilinsizdir.
Kyller arasnda bugn bile cok az sayda gerek sos
yalist vardr. lk nce, kitleleri karanlk iinde tutan otok
rasiyi devirmeliyiz. Kr yoksullan tm vergilendirmelerden
kurtarlmal; kademeli vergilendirme, genel zorunlu eitim
uygulanmal; son olarak, kr proletarya ve yar prole
taryas ehir proletaryas ile tek bir sosyal demokrat or
du halinde btnletirilmelidir. Byk sosyalist devrimi
ancak bu ordu gerekletirebilir. (Toplu Eserler, Cilt 11,
Ksm 1, sayfa 228).
Kesintisiz devrim dncesi sosyalist basnda ilk kez
formle edildiinde (artan toplumsal atmalar kitlelerin
yeni kesimlerinin ayaklanmalar, proletaryann ynetici s
nflarn ekonomik ve politik ayrcalklarna kar ynelttii
bitmez tkenmez sa(d:rlar ile birlikte, mutlakiyet ve feoda
lizmin yofk edilmesini sosyalist devrime balayan dnce)
istisnasz tm ilerici basnmzdan fkeli feryatlar yk
seldi. (Srekli Devrim inde s. 258.)
lk nce, bu satrlarn ierdii kesintisiz devrim ta
nmna dikkat ekmek isterim : bu tanm, ortaa kalnt
larnn yok edilmesini, keskinlemekte olan bir dizi top
lumsal atmann aracl ile sosyalist devrime bala
maktadr. 0 halde srama bunun neresinde? Demokratik
108
114
116
118
121
(*) Zemtsi-. yerel z-ynetim organlar olan Zemstvalann yelerine verilen ad. Zemstvalar arlk dneminin
sonlarna doru kurulmutu. Bu kurulular snrl bir yet
kiye sahipti ve liberal soyluluun egemenlii altndayd.
125
126
BLM 5
LKEMZDE DEMOKRATK DKTATRLK
KURULMU MUDUR? KURULDUYSA. NE ZAMAN?
128
130
132
133
Tarm 'Halk Ko
135
136
gunlamak ve glenmek zorunda kalacakt. (*) (L. Troki, 1905 Yl, nsz, s. 4 - 5) (*)
Demokratik diktatrlk slogan hakknda yapm
olduum en keskin polemiksel deerlendirmelerimden bi
rini de buraya almak istiyorum. 1909'dar Rosa Lksemburgun Polonya gazetesinde unlar yazmtm:
/Meevikler, 'bizim devrimimizin burjuva olduu'
soyutlamasndan kalkarak, proletaryann tm taktiini,
liberal burjuvazinin iktidar ele geirmesine kadar bu s
nfn politikasna uydururken. Bolevikier, ayn 'sosya
list deil demokratik diktatrlk' soyutlamasndan kalka
rak, iktidar eline geirecek olan proletaryann kendisini
burjuva-demokratik grevlerin
zmlenmesi ile snrl
tutaca grne varmaktadrlar. Bu sorun zerindeki
ayrlklar kesinlikle nemlidir: Menevizmin kar-devrimci yanlar bugn btn akl ile ifade edilirken, Bolevizmin kart-devrimci yanlan ancak devrimin zaferi ha
linde byk bir tehlike hafine gelecektir.
1905 Yl adl kitabmn Rusa basmnda yaymla
nan bu pasaj hakknda, 1922 Ocak'nda unlar yazm
tm:
Bilindii gibi bu gereklemedi, zira Lenin'in liderli
i altndaki Bolevizm (i mcadeleler sonucunda) 191?
baharnda yani iktidar eline geirmeden nce bu en nemli sorun zerindeki grlerini yeniledi.
Bu iki alnt, 1924'den itibaren byk bir eletiri ate
i altna alnmtr. Bugn, drt yllk bir gecikmeden
sonra Radek de bu eletirilere katlyor. Yine de, yukar
ya aktarlm satrla r zerinde dikkatli bir biimde d
nlecek olursa, bunlarn ok nemli bir n-gr ve bun
dan daha az nem li olmayan b ir uyar ierdii grlebilir.
(*) 3 (18) Haziran 1907de, kar-devrim dnemini res
men balatan darbe gerekletirilmiti.
140
142
143
BLM 6
TARHSEL AAMALARIN ATLANMASI ZERNE
145
en nemli harfleri ile sosyalist alfabenin ilk harflerini byleine b ir bileim iine sokmutur. Ama Radek bizi ta
mamlanm hecelerden uzaklatrarak alfabeye dndr
meye alacaktr. Ac ama gerektir bu.
Genel olarak aamalarn atlanamayacan
syle
mek samadr. Yaayan tarihsel sre her zaman, geli
im srecinin btnlnn teorik olarak bifekenlerine
ayrlmas ile ortaya kan yaln aamalarsn zerinden
sramalar yapar. Ayn ey, kritik anlarda devrimci poli
tikadan da beklenir* Bir devrimci ile bir vlger evrimci
arasndaki ilk fark, bylesine anlar grebilme ve kul
lanabilme yeteneklerindedir.
Manc'n sanayinin geliimini el-zanaatlan, manfaktr ve fabrika dnemlerine ayrtrmas, ekonomi politi
in, y a da daha dorusu tarihsel-ekonomik teorinin ABCsinin bir parasdr. Ama Rusya'da fabrika dnemi, manifaktr ehir ei-zanaatlar dnemlerinin zerinden atlaya
rak ortaya kmtr. Bu da, daha imdiden tarihin hece
lerinden biri olmutur. lkemizin snf ilikileri ve politik
hayatnda da benzer bir sre yaanmtr. Rusyann
modern tarihi, aama hakkndaki Marksist ema bilin
meden anlalamaz: el-zanaat, manfaktr, fabrika. Ama
yalnzca bu bilinirse, hi birey anlalamaz. nk Rusya
tarihi Stalin bunu zerine alnmasn birka aamay
i atlamtr. Ama aamalarn ayrd edilmesi, Rusya iin de
gereklidir, aksi takdirde ne bu sramann ne anlama
geldii, ne de bunun sonular anlalabilir.
MeseJeye baka bir adan da yaklalabilir (tpk
Lenin'in zaman zaman ifte iktidara yaklat gibi) ve
Rusyann M arxn c aamasnn tmnden gemi o l
duu sylenebilir yine de ilk ikisi ok kltlm, embriyonik halde yaanmtr. Bu gdk organlar, de
nebilirse, sadece noktalarla grlen e!-zanaatlan ve ma-
146
lihsiz diyalektikcilersden biriydi. imdi ise yalnzca opartnist hatalarn derinletirmekte ve genelletirmekte
dir.
Nisan 1919da Lenin programatik bir makalesinde,
nc Enternasyonal ve Tarihteki Yeri' acfi yazsnda
unlar yazyordu:
Batda, Sovyetierin rolnn anlalmasn engelle
yen veya geciktiren eyin, Rusya'nn gerilii ile, daha
yksek bir demokrasi biimine sramas, burjuva de
mokrasisinin zerinden atlayarak Sovyet, veya proleter
demokrasisine sramas arasndaki bu eliki olduunu
sylemek yanl olmaz. (XVI, 183). (*)
Lenin burada dorudan doruya Rusya'nn burjuva
demokrasisinin zerinden atladn sylemektedir. Mu
hakkak k Lenin'in bu yargsnn iinde btn zorunlu
kaytlar vardr: diyalektik, nihayet, somut artlarn her
defasnda tekrar edilmesinden olumamaktadr; yazar
okuyucunun kafasnda da bireylerin bulunduunu kabul
etmektedir. Burjuva demokrasisinin zerinden atlanma
s, Lenin'in doru gzlemine gre, Sovyetierin rolnn
sadece Bat'da deil fakat ayn zamanda Dou'da da
dogmaclar ve emaclar tarafndan anlalmasn g
klmaktadr.
Ve te, Radek'I imdi anszn rahatsz eden 1905
Yfnda sorunun konulu biimi:
Daha 1905de Petersburg iileri Sovyetlerini pro
leter hkmeti diye adlandrmlard. Bu sfat o zamann
gnlk diline gemi ve ii snfnn iktidar mcadelesi
nin program iine alnmtr. Ama ayn zamanda arla
kar gelitirilm i bir politik demokrasi program (genel
oy, cumhuriyet, milis, vs.) oluturmutuk. Baka ekilde
(*) ngilizce Seme Eserler, 4. basm c, s. 31-32.
149
130
BLM 7
DEMOKRATK DKTATRLK SLOGANI, BUGN
DOU N NE ANLAMA GELMEKTEDR?
Stalinist -devrimci deil evrimci, filister- tarihse! aamalar kavram iinde yolunu kaybeden Radek de, pro
letarya ve kylln demokratik diktatrl slogann
btn Dou iin kutsal bir yasa haline getirmektedir bu
gn. Radek, Lenifi'in belli bir lkenin geliim srecine uyarlad, daha sonra deitirdii, somutlatrd ve bellli
bir aamada da bir kenara att Bolevizm'in geici hi
potezinden, tarih st bir ema karmaktadr. Bu nokta
ya ilikin olarak, bkmadan, usanmadan unlar tekrarlayp
durm aktadr:
Bu teori ve ondan kan taktikler, bur[uvazinln daha
nceki sosyo-politik formasyonlardan miras kalan sorun
lar zmeyememl olduu, gen bir kapitalist geliime
sahip btn lkelerde uygulanabilir.
Biraz dnn bu forml zerinde: Kamenel/'h
1917'deki tavrnn dpedz hakl gsterilmesi deil midir
bu? Rus burjuvazisi ubat devrim irden sonra demokra
tik devrimin sorunlarn zmlemi midir? Hayr, btn
bu sorunlar, en hemlileri olan tarm sorunu da dahil ol
mak zere, zlmeden kalmtr. Nasl olur da Lenln bu
slogann hala uygulanabilir olduunu anlamam ola
bilir? Neden geri almtr bu slogan?
151
(*) an Kay-ek, Kuomintangm sa kanadnn, Wang ingwei de sol kanadnn liderleridirler. Tang Ping-san ise,
Kuomintang rejiminde bir Komnist bakan olarak al
m ve inde Stalin-Bukharinin izgisini srdrm
tr. L.T.
152
154
155
157
159
F. 11
161
162
153
166
167
168
Kerens-
169
170
BLM 8
MARKSZMDEN PASFZME
174
daha deiik bir dorultuda gelimeye balad. Ama hereye ramen, ii devleti ile burjuva dnyas arasndaki
uzlamaz elikiler izgisi zerinde ilerliyordu. kisinden
biri yok olmalyd! i devleti ldrc derbelerdn yal
nzca askeri deil fakat ayn zamanda ekonomik darbeler
den, ancak Batdaki proleter devriminin muzaffer geliimi
tarafndan korunabilirdi. Bu konuda, Lenin ile benim gr
lerim arasnda a y n i* kefetmeye almak teorik al
n daniskasdr. En azndan Lenin'i tekrardan okuyun,
ona iftira etmeyin, nmze Staliniet temcit pilav srme
ye almayn.
Ama amura bat burada da kalmyor. Troki'nin o k
abartlm devlet yardm, yani devrimci yardm talebine
karlk Leninin dnya proletaryasnn basit (znde re
formist, Purcell'vari) yardmn yeterli grd hikayesini
uydurduktan sonra Radek yle devam ediyor:
Deneyler, bu noktada da Leninin hakl olduunu
gstermitir. Avrupa proletaryas henz iktidar e'ine ge
irememiti, ama, mdahale srasnda dnya burjuvazisi
nin bize kar yeni glerle saldrmasn nleyecek kadar
glyd. Bylece bizim Sovyet iktidarn ayakta tutmam
z salad. Kapitalist dnyann .kendi i antagonizmalar ya
n sra ii hareketinden duyulan korku, mdahalenin bit
mesinden sonraki sekiz yl boyunca bar salayan esas
g olmutur.
Zamanmzn edebiyat memurlarnn yazlar iinde pek
de zgn b ir yer tutmamakla birlikte, bu pasaj, hereye
ramen, tarihsel anakranizmalarn, politik aln ve en
byk ilkesel hatalarn bir bileimi olmas bakmndan dik
kat ekicidir.
Radek'in bu szlerinden Leninin daha 1905de ki
Taktik adi brornde (Radek yalnzca bu almaya de
inmekte) T917 sonrasnda devletler ve snflar arasndaki
ilikilerin, bize kar geni apt bir askeri mdahaleyi ola-
175
F. 12
177
179
181
BLM 9
SONSZ
183
184
187
Temel Sonular
BLM 10
SREKL DEVRM NEDR?
189
190
3.
Demokratik devrimin nderi olarak iktidara yk
selen proletaryann diktatrl, hzla ve kanlmaz bir
biimde yle grevlere kar karya kalr ki, bunlarn
191
192
193
13.
Stalln ve Bukharin'in, btn Rus devrim deneyi
ne trs den teorileri, demokratik devrim mekanik ola
rak sosyalist devrimle ztlatrmakla kalmaz, ayn zaman
da ulusal devrimi de uluslararas devrimden koparr.
Bu teori, geri lkelerdeki devrimlere, gereklemesi
mmkn olmayan bir demokratik diktatrlk kurma g
revini ykler ve bunu da proletarya diktatrlnn kar
sna diker. Bu yzden, bu teori politikaya bir takm ku
runtular ve hayaller sokar. Dou proletaryasnn iktidar
mcadelesini felce urdtlf ve smrge devrimlnin zaferi
ni kstekier.
ktidarn proletarya tarafndan ele geirilmesi, epigiilarn teorisi asndan, dBVrimin tamamlanmas (Stalin'ln formlne gre, iin onda dokuzu) ve ulusal re
formlar dneminin almas anlamna gelir. Bundan son
ra, kulakn sosyalizme doru gelimesi ve dnya
burjuvazisinin tarafszlatrimas teorileri de, tek lke
de sosyalizm teorisine ayrlmaz biimde baldrlar artk.
Ya birlikte ayakta kalacaklar, ya da birlikte kecekler
dir.
Komnist Enternasyonal, tek lkede sosyalizm teori
si sayesinde, sadece askeri mdahaleye kar kullanla
bilen bir yardmc silah durumuna drlmtr. Komintem'in bugnk politikas, i rejimi ve ynetici perso
nelinin seimi, Komnist Enternasyonalin bamsz g
revlerle ykml olmayan b ir yardmc cihaz durumuna
indirilmesine tamamiyie uygun dmektedir.
14. Komintern'ln Bukharin
tarafndan
hazrlanan
program, batan aaya eklektiktir. Bu program, tek l
kede sosyalizm teorisini Marksist enternasyonalizmle uz
latrmak g ibi umutsuz bir aba indedir: umutsuz bir
abadr bu, nk enternasyonalizm, dnya devriminin
sreklilik niteliinden ayr dnlemez. Komnist Sol
Muhalefetin Komnist Enternasyonal'de doru bir poii194
195
SONULAR
v e
OLASILIKLAR
Leon Troki
199
200
201
saptad kapdan ve Kautski'nin saptad zaman tarlfesing gre gelmedii iin, Sovyet Cumhuriyeti, dzeltilmek
zere Krenski'ye, Tseretelliye ve ernov'a teslim edilme
lidir, K autskinin gerici ve ukal eletirisi, ilk Rus Devrimi
srasnda kafalarn yormu ve Kautski'nin 1905-1906 yl
larndaki yazlarn okumu olan yoldalar iin daha da
umulmadk bir olay olsa gerektir. O srada Kautski, snf
mcadelesinin lke iinde ulat dzey ve kapitalizmin
tm uluslararas durumu yznden Rus Devriminin bir
burjuva demokratik cumhuriyetle sona
eremsyecein,
kanlmaz olarak proleter diktatrlne gitmek zorun
da olduunu (phesiz, biraz da Rosa Luxemfcurg'un ha
yrl etkisi altnda) iyice anlamt ve kabul ediyordu, O
yllarda Kautski, ounluu sosyal demokratlardan olu
an bir ii hkmetinden sz ediyordu yazlarnda. Snf
mcadelesinin gerek seyrini, politik demokrasinin dei
en ve yzeysel bileimlerine baml klmay dnm
yordu bile.
O dnemde Kautski, Devrimin milyonluk kyl ve
kentsel kk burjuva kitlelerini ilk kez canlandracan,
harekete geireceini ve bunun da birdenbire deil, de
rece derece, tabaka tabaka olacan, yle ki proletarya
ile kapitalist burjuvazi arasndaki mcadele en st nok
tasna geldiinde, geni kyl kitlelerinin hl ok ilkel
bir politik gelime dzeyinde bulunacan ve oylarn,
kyl snfnn nyarglarn ve geriliini yanstan orta yol
cu politik partilere vereceini anlamt. O dnemde Ka
utski, Devrimin mant tarafndan iktidara el koymaya
itilen proletaryann, bunu keyfi olarak belirsiz bir vakte
erteleyemeyeceini, nk bu feragatle
proletaryann
sadece kar-devrime zemin hazrlam olacan anla
mt. O dnemde Kautski. bir kez iktidar aldktan son
ra proletaryann, devrimin kaderini, henz uyanmam, en
bilinsiz kitlelerin her an deiebilen ruh hallerine bam
204
SONULAR VE OLASILIKLAR
207
209
210
211
zan salamtr. Bu tartmasz byledir. Yine de, Bat'da estateterin devleti yarattn, oysa Rusya'da devlet
iktidarnn estate'leri kendi karlar dorultusunda ya
rattn sylemek (Mllyukov'un yapt gibi), ok byK
bir abartma olacaktr.
Estateler, devlet tedbirleriyle, yasayla yaratlamaz.
u ya da bu toplumsal gruoun, devlet iktidarnn yard
myla, ayrcalkl bir estate olarak biimlenebilmesi iin,
daha nce btn toplumsal avantajlaryla birlikte ekono
mik bakmdan gelimi olmas gerekir. Estateler, daha
nce saptanm bir rtbeler silsilesine gre, ya da Lgi
on d'Honneur yasasna gre yoktan varedilemez. Btn,
kaynaklaryla birlikte devlet iktidar, daha yksek ekono
mik formasyonlar ortaya karan temel ekonomik sre
ce sadece yardm edebilir. Yukarda belirtildii gibi, Rus
devleti ulusun glerinin grece byk bir blmn t
keterek toplumsal kristalleme srecini engelliyor, ama
kendi amalan iin de bu srece ihtiya duyuyordu. Do
laysyla, daha farkllam Batl evresinin etkisi ve bas
ks altnda (bu bask askeri-devlet rgtnn aracly
la aktarlyordu), devlet de, ilkel b ir ekonomik temel ze
rinde toplumsal farkllamann gelimesini zoria sala
maya abalyordu. Dahas, toplumsal-ekonomik formas
yonlarn zayflnn sonucu olan bu zorlama gereinin
kendisi bile, devletin, koruyuculuk yaparken, gcn st
snflarn geliimini kendi arzusuna gre dzenlemek iin
kullanmaya almasn doal klmtr. Ama bu ynde
1 byk bir baar kazanmaya giderken de, devlet, daha
nce de grdmz gibi toplumsal yapnn ilkelliinin
sonucu olan kendi zayflnn ve rgtlenmesindeki ilkel
liin kendisine kar direndiini grmtr.
Demek ki, Rusya'nn ekonomik koullan zerinde
ykseltilmi olan Rus devleti, daha yksek bir ekonomi
temeli zerine kurulmu olan komu devlet rgtlerinin
213
14
215
216
220
221
Vi. ve bir emek gc kayna olarak da yan mlkszlemi kyll bulmutur. Mutlakyet de, lkenin kapitaliz
min zincirleriyle balanmasna eitli yollardan yardm
etmitir.
Kapitalizm ilkin Rus kylsn dnya borsalarnn bir
hara deyicisi durumuna getirmitir. lke iinde sermaye
eksiklii ve hkmetin srekli para gereksinmesi, tefeci
d borlar iin bir alan yaratmtr. kinci Katerina dne
minden W itte ve Durnovo'nun bakanlklarna kadar, Ams
terdam, Londra, Berlin ve Paris bankerleri, otokrasiyi bir
esham borsas speklasyonu haline getirmek iin sistemli
olarak almlardr. Dahili denilen borlarn, yani kre
di daireleri araclyla gerekletirilen borlarn nemli bir
ksm, gerekte d borlardan hi farkl deildir, nk
aslnda yabanc kapitalistlere borlu olunmaktadr. M utla
kyet, ar vergilerle kyll proleterletirerek ve mlkszletirerek, Avrupa Esham Borsasnn milyonlarn asker
lere ve sava gemilerine, hapisanelere ve demiryollarna
dntrmtr. Bu harcamalarn daha byk ksm,
ekonomik adan balangtan beri kesinlikle verimsizdir,
ksrdr. Ulusal rnn ok byk bir paras, faiz biimin
de lke dna gnderilmekte ve Avrupann mali aristo
krasisini zenginletirmekte ve glendirmektedir. Son on
yl iinde Avrupa'nn parlamenter lkelerinde kesintisiz bir
biimde byyerek ticari ve snai kapitalistleri arka plana
iten Avrupa finans burjuvazisinin, arlk hkmetini ken
di vasal'I haline getirdii dorudur; ne var ki Avrupa fi
nans burjuvazisi, Rusya iindeki burjuva muhalefetinin
bir paras olmay isteyemezdi ve istememitir. Avrupa fi
nans kapitalinin 'dostluu ve dmanlm yneten ilkeler
Hollandal banker Hoppe ve Ortaklar'nn 1798'de ar Paula verdikleri borcun artnamesinde bulunabilir; politik
durum ne olursa olsun denmelidir faiz. Hatt, Avrupa
Esham,Borsas, karlarm dorudan doruya mutlakiyetin
223
F. 15
225
III. 1789-1848-1905
231
234
235
241
242
IMS,
9. 4 - 5 .
243
**
246
248
rumda olmas, sadece demokratik eitlik, zgr z-ynetim, vergilemenin btn yknn zengin snflara aktarlma
s, daimi ordunun silahlanm halk iinde eritilmesi ve zo
runlu kilise vergilerinin kaldrlmas anlamna deil, ayn
zamanda toprak ilikilerinde kyller tarafndan gerek
letirilen btn devrimci deiikliklerin (topraa el koy
ma ve mlk8zletlrmeler) de tannmas anlamna gele
cektir, Proletarya bu deiiklikleri, bundan sonra tarmda
alnacak devlet tedbirlerinin k noktas yapacaktr.
Bu koullarda, Rus kylsnn, devrimin ilk ve en
g dneminde, ne pahasna olursa olsun proleter rejimi
nin (ii demokrasisinin) srdrlmesi istei, Fransz ky
lsnn, snglerinin zoruyla
yen mlk sahiplerine
mlklerinin dokunulmazln garanti eden Napoleon Bonaparte rejiminin srdrlmesi isteinden daha az olma
yacaktr. Bu ise, kylln desteini salam olan pro
letaryann nderlii ile toplanan millet meclisinin proleteryanm ktidar iin demokratik bir elbiseden baka bir ey
olmayaca anlamna gelir.
Ama kylln proletaryay bir yana itmesi ve onun
yerini almas mmkn deil midir? Hayr, bu mmkn de
ildir. Btn tarihsel deneyler bu varsaymn karsndadr. Tarihsel deneyler, kylln kesinlikle bamsz bir
rol oynayamayacan gstermektedir. (*)
Kapitalizmin tarihi, krn
kente bamllamasnn
ve boyun emesinin tarihidir. Avrupa kentlerinin snai
gelimesi, bir noktada tarmda feodal ilikilerin daha faz
la srmesini olanakszlatrmtr. Ama krsal
kesimin
kendisi, feodalizmin kaldnimas dorultusundaki devrim
ci grevi stlenebilecek bir snf hi bir zaman ortaya
(*) Kyl Birliinin ve daha sonra da Duma iinde
Emek Grubunun (Trudoviki) douu ve gelimesi, buna ve
daha nceki savlara ters mi dmektedir? Kesinlikle deil.
Nedir Kyl Birlii? Bir demokratik devrim ve tarm re-
251
252
254
255
256
F. 17
257
258
260
262
263
264
265
266
267
* *
268
271
272
F. 18
yaynlan,
273
274
275
276
277
280
281
282
283
284
286
287
F. 19
289
290
291
292
295
296
mesi sorununu gndeme getirecee benzemektedir. Avusturya, Saksonya ve Prusyada genel oy hakk iin
mcadele, Rusyadaki Ekim grevlerinin dorudan etkisi
ile ciddi b ir grnm kazanmtr. Doudaki devrim Bat
proletaryasn devrimci idealizm ile dolduracak ve d
manlarna kar Rusa konuma arzusu uyandracaktr.
Burjuva devrimimizdeki artlarn geici konjonktrnn
sonucunda bile olsa Rus proletaryasnn iktidara gelii,
dnya gericiliinin rgtl dmanl ile karlaacak ve
te yandan, dnya proletaryasnn rgtl destek sunma
kararlln yannda bulacaktr.
Kendi kaynaklar ile babaa brakldnda Rus ii
snf, kyllk kendisine srtn dnd anda, kar devrim tarafndan kanlmaz olarak ezilecektir. Politik
ynetiminin kaderini, dolaysyla Rus devriminin tm ka
derini, Avrupa'daki sosyalist devrimin kaderine bala
maktan baka bir seenei olmayacaktr. Rus burjuva
devriminin artlarnn geici konjonktr ile eline geire
cei o devasa devlet ve siyaset gcn, tm kapitalist
dnyadaki snf mcadelesi terazisine oturtacaktr. Elinde
devlet gc, arkasnda kar devrim ve nnde Avrupa
gericilii ile, btn dnyadaki yoldalarna o bildiimiz
eski ary bu kez son saidr iin tekrarlayacaktr. B
tn lkelerin iileri, birleini
298
299
tavrlarm
Buradan karacamz sonu u olmaldr: Sosyal-Dem okratlar yalnzca en mantkl devrimci parti deil, fakat
ayn zamanda lkedeki tek devrimci partidir; ve Sosyal
Demokratlarn yansra, yalnzca devrimci metodlar uygu
lamakta daha kararsz olan gruplar deil, fakat ayn za
manda devrimci olmayan partiler de bulunmaktadr. Baka
bir deyile, sorunlar kovuundaki devrimci tarz ile SosyalDemokrat Parti, genel honutsuzluksa ramen, ak po
litik arenada olduka yalnz kalmtr. Dikkatle hesaba ka
tlmas gereken ilk sonu budur.
Elbette partiler snf deildirler. Bir partinin politika
lar le zerinde ykseldii toplumsa! kesimin karlar ora
snda, daha sonralar kkl bir elikiye dnebilecek
belirli bir uyumsuzluk olabilir. Bir partinin politikas ve ha
reket tarz, kitlelerin ruhsal durumlarnn etkisi le deie
bilir. Bu tartmasz byledir. te bu, hesaplarmzda, bir
partinin sloganlar ve taktikleri gibi daha istikrarsz ve da
ha az gvenilir unsurlara dayanmay brakp, ulusun top
lumsal yaps, snf glerinin ilikisi ve gelime eilimleri
gibi daha dengeli tarihsel etkenlere bavurmamz iin daha
da byk bir nedendir.
Ama mektu>bun yazarlar bu sorunlardan iyice uzak durmaktadrlar. 1915 Rusya'sndaki bu halk devrimi
ne demektir? Yazarlarmz bize bu devrimin proletarya ve
demokrasi tarafndan yaplmas gerektiini sylyorlar
sadece. Proletaryann ne olduunu biliyoruz, ama de
mokrasi nedir? Bir politik parti midir, bu? Yukarda syle
nenlerden, bunun bir parti olmad belli olmaktadr. O hal
de, kitleler midir? Hangi kitlelerdir bunlar? yle grnyor
ki, bunlar kk sanayi ve ticaret burjuvazisi, aydnlar ve
kyllktr; szettikleri ancak bunlar olabilir.
301
302
303
F. 20
SOS
306
KZ YAYINLARI
El MUNADIL
Irak Krt Hareketi ve Irak Komnist Partisi 10 lira.
Leon TROK
Edebiyat ve Devrim 20 Hra
Ernest MANDEL
i Snf Hareketi ve Brokrasi 8 lira
Ernest MANDEL
Bar inde Birlikte Yaama ve Dnya Devrimi 8 iira
Ahmet El KUDS
Arap Dnyasnda M illiyetilik ve Snf Mcadelesi 8 lira
Karl MARX
Fransa'da Sava 12,5 lira
Karl MARX
Louis Bonaparte'n Onsekizlnci Brumaire'i 12,5 lira
Karl MARX
Kugelmann'a Mektuplar 15 lira
V. I. LENN
Marx ve Engels 8 lira
Ernest MANDEL
Avrupa Amerika'ya Kar 15 Hra
Emest MANDEL
Marxist Ekonomiye Giri (tkendi)
Tevfik AVDAR
Milli Mcadelenin Ekonomik Kkenleri 15 lira
Leon TROK
Hayatm 40 lira
P.K. 40 Beyazt-STANBUL