010 Hava Hukuku

indekiler
BLM 1

: Kurallar

BLM 2

: Konvansiyonun Ekleri (ICAO Annexleri)

BLM 3

: Hava Trafik Dzenlemeleri ve Hava Trafik Servisleri

BLM 4

: ICAO 4444 Dkman Uu Kurallar ve Hava Trafik Hizmetleri

BLM 5

: Birleik Havaclk Otoriteleri ve Kanunlar (JAA ve JAR)

BLM 1
1.0 Kurallar
1.1 ikago Konvansiyonu:
1.1.1 zgemi: Konu ulam sektr olduunda; Sivil Havaclk, mevcut sektrler arasnda en hzl byyen
ve teknik adan en yeniliki olma unvann korumay baarmtr. lk insan gl uu denemelerinden, dzenli
uzay seyahatlerine kadar 100 yllk havaclk tarihini geride brakm bulunuyor. Bu tarih ierisinde
inanlmayacak bir yere sahip olan konu ise, ilk tarifeli uluslararas uu hizmetinin 1919 ylnda balamasdr.
inde bulunduumuz aa ve gnmze baktmzda, bilgi teknolojisi, bilgisayarla bilet kesme sistemi ve uu
plan doldurma sistemlerine sahip olduundan dolay, eski tarihlerde bu ilemlerin nasl gerekletirilmi
olabilecei sorular aklmza geliyor. Bunun yan sra ilk Uluslararas Sivil Havaclk Konferansnn 1919 ylnda
Pariste yaplmas tesadf olarak grlmemelidir. Bu tarihten itibaren seilmi olan meslek alanmz, dier
alanlardan daha fazla uluslararas mevzuat ve anlamalara tabi tutulmutur. Politik eilimi gz nnde
bulundurmadan herkes tarafndan tannan ve dierlerinin nne geen ihtiya; yksek ve daha yksek gvenlik
standartlarn gerektirmektedir. Bu balamda uluslararas i birlii seviyesi gze arpmakla birlikte, bu seviye
kendisini daha ok uluslararas anlamalarn gerekletirilmesine ynelik gerek bir istein duyulduu yerlerde
gstermektedir.
1.1.2 kinci Dnya Sava: kinci Dnya Sava, eyrek yzyllk normal bar zamannn oluumunu alt yllk
bir srece sdrarak uaklarn teknik geliimleri zerinde nemli bir etkiye sahip olmutur. Geni bir yolcu
kapasitesi ve navlun tamas oluturulmu fakat bar iinde bir dnyadan yararlanmak ve bu dnyay
desteklemek uruna zmler bulunmas gereken birok sorun mevcuttur. Ticari haklarla ilgili bir soru vard; bir
lkenin hava yollarnn, dier lkenin topraklarna girip kmas hususunda nasl ayarlamalar yaplabilirdi?
Bunlarn dnda ulusal snrlarda bar zaman yaplan uular srasnda ortaya kabilecek yasal ve ekonomik
uyumazlklara ilikin, ou nfusun dank olduu yerlerde konulanan mevcut seyrsefer faaliyetlerinin nasl
srdrlecei eklinde baka endieler de vardr. Belirtilen tm bu nedenlerden dolay, Amerika Birleik
Devletleri Hkmeti 1944n ilk aylarnda dier mttefik uluslarla karlkl aklayc tartma ortamlar
salamtr. Sonu olarak 55 mttefik ve tarafsz lkeye Kasm 1944de ikagoda bulumak zere davetiyeler
gnderilmitir.
1.1.3 ikago Toplants: Toplantnn ilk 5 haftasnda katlmda bulunan 52 lkenin temsilcileri uluslararas sivil
havaclk sorunlarn gzden geirdi. Elde edilen sonu, amac Uluslararas Sivil Havacl gelecek srete
gelitirmek, dnya milletleri arasnda dostluk ve anlay oluturmak ve var olan bu iki kavramn varln
korumak, genel gvenlie bir tehdit unsuru olmaktan uzaklatrmak amac ile milletler arasnda ibirliini tevik
etmek olan Uluslararas Sivil Havaclk Konvansiyonunun oluturmasna yardmc olmutur. 52 devlet, sivil
havacln gvenli ve dzenli bir biimde gelimesini salamak ve uluslararas hava tamacl hizmetlerinin
frsat eitlii ve ekonomik anlamda salam iletim temellerine oturtularak kurulmas iin belirli prensip ve
dzenlemeler konusunda karlkl mutabakata varmlardr. Bu prensiplerin uygulanmas iin srekli bir kurum
oluturulmutur; Uluslararas Sivil Havaclk Organizasyonu (dnya apnda ay-kay-o olarak telffuz edilen)
ICAO olarak bilinmektedir.
1.1.4 ikago Konvansiyonu: Doksan alt maddeden oluan (anlamann yasamaya ilikin maddeleri) ikago
Konvansiyonu, her devletin kendi topraklar zerindeki hava sahasnda tam ve paylalmayan bir egemenlie
sahip olduunu ve ilgili devletten daha nce alnm bir izin olmakszn bu devletin topraklar zerinde hibir
uluslararas uu hizmetinin yaplamayacan kabul eder.
Konvansiyona katlan tm bu devletlerle ilgili ayrcalk ve snrlandrmalar, Uluslararas Standartlar ve Tavsiye
Edilen Uygulamalar aadaki hususlara gre belirlenmitir:
a) Hava seyrseferini dzenlemek,
b) lgili devletler tarafndan seyrsefer faaliyetlerinin gerekletirilmesi,
c) Gmrk ve gmen formalitelerinde azaltma ile hava tamaclnn kolaylatrlmas.
1.1.5 Tokyo, Lahey ve Montreal Konvansiyonlar:
1.1.5.1 1963 Tokyo Konvansiyonu: Bu konvansiyon, uan kaytl olduu devlete, uakta ilenen sular ve
eylemler konusunda yarglama yetkisi verir. Bundan ama, su her nerede ilenirse ilensin, cezasz
kalmamasn teminat altna almaktr. Uaktaki baz eylemler, uan veya uaktaki kii ve eyalarn emniyetini
tehlikeye attnda, ya da uaktaki disiplini ve dzeni bozduunda, hava aracndan sorumlu olan kii ve
mrettebat, bu tr eylemleri nlemek ve eylemi yapan kiiyi karaya karmakla yetkilidir. Uu srasnda, uaa
ierideki herhangi bir kii tarafndan, zorla, ya da yasa d eylemle el konulmas ya da byle bir eyleme
3

kalklmas halinde taraf devletler, uakta kontroln yeniden salanmas ve hava aracndan sorumlu olan kiiye
verilmesi iin tm nlemleri almakla ykmldr.
1.1.5.2 1970 Lahey Konvansiyonu: 1960l yllarda byk apl politik amal terrist hareketlerinden, uak
karma olaylarnn ok ciddi boyutta arta gemesinin ardndan, uluslararas topluluk, ICAO nun yardmyla,
bu tip eylemleri nlemek ve bastrmak iin birlikte hareket etme karar aldlar. Uaklarn yasa d eylemlerle ele
geirmesiyle Mcadele Konvansiyonu olarak bilinen ve 1970 Aralk aynda Laheyde imzalanan Konvansiyon,
Uaa yasad el koyma eylemini tanmlam taraf devletlerin ar cezalarla cezalandrma sorumluluu
slendii, bu tr sularn bir listesini de yapmtr. Konvansiyon, sulunun gzaltna alnmas, davac olunmas
veya lkesine iade edilmesi, su nedeniyle devletin yarglama yetkisinin bulunmas konularnda ayrntl
hkmler iermektedir. Bu konvansiyon, 14 Ekim 1971de yrrle girdi.
1.1.5.3 1971 Montreal Konvansiyonu: Bu Konvansiyon, tam olarak Sivil Havacln Emniyetine Kar
Yasad Eylemlerin nlenmesi (bastrlmas) Konvansiyonu olarak adlandrld. Konvansiyon, yasad eylem
olarak nitelendirilen herhangi bir eye teebbs etmek ya da bu tr eylemlere su orta olmay su olarak kabul
etmitir. Taraf Devletler, bu sular ar cezalarla cezalandrma sorumluluunu stlenmitir. Konvansiyon, 1970
Lahey Konvansiyonunda olduu gibi, sulu olduu iddia edilen kiiyi yarglama yetkisi, gzaltna alma, davac
olma ve lkesine iade etme hakknda benzer detayl hkmler iermektedir. Bu konvansiyon, 26 Ocak 1973de
yrrle girmitir. Bu konvansiyon temel olarak, hava aracnn yasad olarak ele geirilmesinden baka
eylemlerle de ilgilidir. rnein;
a) Uakta, kiileri ve mallar ve uan emniyetini tehlikeye atan iddet eylemleri,
b) Hizmet halindeki hava aracn yok etmek ya da uuu yaplamaz hale getirmek veya uuta emniyeti
muhtemelen tehlikeye sokabilecek zarara yol amak,
c) Hava tatna, yok etmesi, zarar vermesi ya da uuu elverisiz hale getirmesi muhtemel herhangi bir
alet yerletirmek,
d) Herhangi bir uak kumanda tesisatn yok etmek veya zarar vermek ya da onun doru ileyiinin
engellemek,
e) Uuta uan emniyetini tehlikeye atacak yanl bilgi haberlemesi,
1.1.5.4 1971 Montreal Konvansiyonuna Ek Protokol: Bu protokol, 1988de Montrealde toplanan konferans
tarafndan kabul edilmitir. Bu protokol, 1971 Konvansiyonunda verilen su tanmn, Uluslararas Sivil Havaclk
hizmeti veren havaalanlarnda belirlenmi iddet eylemlerini de kapsayacak ekilde geniletir. Ek protokole u
eylemler dahil edilmitir:
a) Ciddi yaralanma veya lme yol aacak ya da amas muhtemel herhangi bir alet, cisim ya da silahn,
Uluslararas Sivil Havaclk hizmeti veren bir havaalannda bir kiiye kar iddet eyleminde kastl ve yasad
olarak kullanlmas,
b) Herhangi bir alet, cisim ya da silahn kastl ve yasad olarak kullanlmas udur:
i) Bir havaalan tesislerini yok etmek ya da ciddi ekilde hasar vermek,
ii) Havaalannda hizmette olmayan hava tatn yok etmek ya da ciddi ekilde hasar vermek,
iii) Bir havaalannda hizmeti aksatmak.
1.2 Uluslararas Sivil Havaclk rgt (ICAO) :
1.2.1 Stat: ikago szlemesi ile kurulan devletleraras bir rgttr ve Birlemi Milletler ile ilikilerde uzman
olmu bir kurumdur. ICAO nun merkezi Montrealde olup, Uluslararas Sivil Havacln tm teknik, ekonomik ve
hukuksal ynleri ile taraf devletler arasnda standardizasyonu baarmak iin gerekli mekanizmay salar.
1.2.2 ICAO' nun Amalar: ICAO' nun amalar, Uluslararas Sivil Havaclk alannda ilke ve teknikler
gelitirmek, Uluslararas Hava Tamaclnn gelime ve planlamasn tevik etmektir. ICAO bunlar u
amalarla yapar.
a) Uluslararas Sivil Havacln tm dnyada gvenli ve dzenli bir ekilde bymesini salamak,
b) Uak dizayn sanat ve iletimini tevik etmek,
c) Havayollar, havalimanlar ve hava seyrsefer olanaklarnn gelimesini tevik etmek,
d) Gvenli, dzenli, etkin ve ekonomik hava tamacl ihtiyacn karlamak,
e) Haksz rekabetin neden olduu olumsuzluklar nlemek,
f) ye Devletlerin haklarna tmyle sayg duyulmasn temin etmek,
g) ye Devletler arasnda ayrmclktan kanmak,
h) Uluslararas Havaclkta uu gvenliini arttrmak,
i) Genel olarak, Uluslararas Sivil Havacln tm branlardaki gelimeleri arttrmak.
1.2.3 ICAOnun rgt Yaps:
1.2.3.1 Meclis: En yksek organdr ve en azndan her ylda bir toplanr. Meclis, Konsey tarafndan toplantya
arlr. Her ye Devlet, bir oy hakkna sahiptir. Meclisin kararlar 185 ye Devletin ounluk oyuyla alnr.
4

1.2.3.2 Konsey: ICAO nun srekli organ olan Konsey, Meclise kar sorumludur ve 3 yllk bir dnem iin
Konsey tarafndan seilen 33 devletten oluur. Konsey, ICAO nun ynetim organdr.
1.2.3.3 Komisyon ve Kurullar: ICAO nun Komisyon ve Kurullar, ye Devletlerin aday gstermesi ya da
konsey yeleri arasndan seim sonrasnda, Konsey tarafndan atanan yelerden oluurlar. Bunlar yle
sralanabilir:
a) Hava Seyrsefer Komisyonu
b) Hava Tamaclk Kurulu
c) Hukuk Kurulu
d) Hava Seyrsefer Hizmetlerinin Ortak Desteklenmesi Kurulu
e) Personel Kurulu
f) Mali Kurul
g) Yasad Eylemler Kurulu

1.2.3.4 ICAO nun Sekreterlii: Sekreterlik blmlere ayrlr ve bu blmlerin her biri bir Kurulla ilgilidir.
Sekreterlik Konsey'e teknik ve idari yardm ve destek salar. Sekreterlik, Konsey tarafndan atanan bir Genel
Sekreter tarafndan ynetilir ve be ana blme ayrlr:
a) Hava Trafii Brosu
b) Hava Tamacl Brosu
c) Hukuk Brosu
d) Yasal Bro
e) dare ve Hizmetler Brosu

MECLS (TM TARAF DEVLETLER)

KONSEY (ASAMBLE TARAFINDAN SELEN 33 TARAF DEVLET)

KOMSYONLAR VE KURULLAR
(Her biri dokuz ve on be ye arasndan)

SEKRETERLK
(Konseyce atanan Genel Sekreter)

1.2.4 ICAO' nun Blgesel Yaps:

1.2.4.1 Blgeler ve Ofisler: ICAO yedi blgesel ofis tesis etmitir: Dakar, Bangkok, Kahire, Lima, Mexico City,
Nairobi ve Paris. Her blgesel ofis bir grup ye Devlet tarafndan yetkilendirilir ve blgesel ofislerin ana grevi
hava trafiine ilikin planlarn srdrlmesi, tevik edilmesi, desteklenmesi, yaygnlatrlmas ve yrtlmesidir.
Dokuz corafi blge unlardr:
AFI Afrika Hint Okyanusu
CAR Karayibler
EUR Avrupa
MID Ortadou

NAM Kuzey Amerika

NAT Kuzey Atlantik
PAC Pasifik
SAM Gney Amerika

ASIA Asya

1.2.4.2 Blgesel Yaplanma htiyac: Uluslararas Sivil Havaclkla ilgili olarak, dnyann her tarafnda
olmasnn yan sra blgesel bazda da ICAO pek ok konu ile ilgilenir. Bunlar, u amalarn salanmasna
yneliktir:
5

a) Hizmet ve olanaklarn planlanmas,

b) Trafik younluunun artn desteklemek iin ek faaliyetlerin oluturulmas,
c) Yeni hava rotalar,
d) Yeni tip hava aralarnn retimi ve sunulmas.
1.2.4.3 Uluslararas ve Ulusal Hukuk: Bir ICAO anlamasna taraf olan devlet, ICAO tarafndan ayrntl bir
ekilde belirlenen Uluslararas Standartlara uymay kabul eder. Sivil havacl idare eden uluslararas kurallar
ve dzenlemeler bu standartlardan ortaya karlr. Taraflar, hkm altna alnm durumlar kabul ederek,
egemenlik blgelerinde ve hava sahalarnda (uluslararas hukuk yoluyla) kurallarn ve dzenlemelerin
uygulanmas hususunda sorumluluk kabul ederler. ikago Anlamasnn 38 maddesine gre, egemenlik
hakkna sahip taraflardan her biri, kendi ulusal dzenlemeleri ile kabul ettikleri Uluslararas Standartlar arasnda
herhangi bir farkllk olduunda bu farkll ICAO' ya bildirmek zorundadr. Bu, ulusal yasalarn ve
dzenlemelerin o devletin hava sahas dahilinde uluslararas kurallarn zerinde bir emsal tekil ettiinin kabul
ve tasdik edildii bir durumdur. Ak denizler zerinde uularn yapld yerlerde, uluslararas kurallar
istisnasz uygulanr. Uluslararas (ICAO) Havaclk Kurallar, hava mrettebatnn ve yolcularn gvenliini
salamaya ynelik sivil havaclk ile ilgili ilemleri standart hale getirmek iin konulmutur (Annex 2). Standartlar
ve nerilen Uygulamalarn (SARPS) kabul edilmesiyle, hava trafiinin dzenli ve hzl akn salamak ve
kolaylatrmak iin baka dzenlemeler de yaplmtr.
1.3 Konvansiyonun Maddeleri
1.3.1 Blgesel Hava Sahas: Ulusal hukukun uygulanmas ancak lkenin yarg gc stnlnn bulunduu
devlet zerindeki alan iin geerlidir. Havaclkta, yarglama yetkisi blgesel hava alan sahasnda yatay olarak
snrlanabilmekte, fakat dikey olarak snrszdr (uydular ve uzay aralar iin enteresan bir durumdur). Yatay
alan snrlamalar, bu tr bir snrlamann lke snrlar ile rtmedii yerler iin uluslararas olarak
kararlatrlmtr. svire havaalan, lkenin kara ile evrili olmas nedeniyle kolayca tanmlanabilmektedir.
ngiltere iin ise durum; Blgesel Sular ve Komu Blge (1958) konulu Cenevre Konvansiyonunda kararlatrlan
blgesel su snrlar ile tanmlanmaktadr.
1.3.1.1 Saha: Uluslararas mevzuatta yer alan tanm, havaclk terimlerine gre bir lkenin toprak bazndaki
belirlenen snrlarnn zerindeki mevcut hava sahas anlamna gelmektedir.
1.3.2 Ak Deniz: Ak denizlerin kullanma hakkna ilikin eski uluslararas deniz anlamalarnn oluumlar
engellenememitir. Ak denizler zerinde serbest havaclk uu hakk, ak denizlerin ulusal denizlerin
dndaki tm denizler olarak tanmland Ak Denizler konulu Cenevre Konvansiyonunda (1958)
belirlenmitir. Bu (ve dier) konvansiyonlarda, Bayrak lkelerinin (bir geminin kaytl olduu ve kaytl olan gemi
ile ayn bayraa sahip bir uan umaya izinli olduu lke) haklarn da ieren nceden belirlenmi haklar ve
denizcilerin zgrlkleri ayn biimde hava aralar konusunda da uygulanmtr. Sz konusu denizlere kys
olmayan devletlerin o lkenin bayra altndaki denizleri kullanma haklarndan yararlanmalar iin bu kylara
serbest olarak girilerine izin verecek olan lkelerin ibirlii yapmas gerekmektedir. Havaclkta, yukardakilere
benzer zgrlkler, ye lkelerin dier ye lkelerin topraklar zerinde sivil havaclk uular iin izin veren
ikago Konvansiyonunda belirlenmitir. Sonu olarak Deniz Hukuku konulu BM Konvansiyonunda (1982)
orijinal anlamalar yenilenmi ve glendirilmitir.
1.3.3 Hakimiyet: Bir lkenin (ya da ICAO devleti) kendi topraklar zerinde yer alan hava sahasnn
kullanclarna, ulusal kanunlarn uygulama hakk anlamna gelmektedir.
1.3.4 Gmrk ve Vergi:
1.3.4.1 Dzenleme: Uluslararas hukuk erevesinde, gmrk tarifelerinin konulmas ve belirli mallarn
ithalatnn yasaklanmasna msaade edilmektedir. Szlemeye taraf lkelerin Ulusal Gmrk ve Vergi
dzenlemelerini uygulamak amacyla, uluslararas uularn ilk ini noktasnn gmrk, salk ve gmenlik
hizmetleri salayan uluslararas bir havalimannda olmas gerekmektedir. ( ngilterede bu havaalanlar Gmrk
Hava Alanlar olarak bilinir) Avrupa Birlii (AB) iinde serbest ticaretin nndeki snrlamalarn kaldrlmasyla
bugn, bir ye lkeden dier ye lkeye uularda, belli kurallarn izlenmesi kouluyla ilk iniin gmrk olmayan
havaalanlarna yaplmasna izin verilmektedir. Dier kurallar ise gmenlie ilikindir.
1.3.4.2 Gmrk Vergileri ve Kesintileri: ICAO Uluslararas Havaclk Alannda vergilendirmeyi aklamaktadr
ve bu konuda ye devletler Konseyin nerilerine ve zmlerine uymak zorundadrlar. Taraf devletlerden, kaytl
bulunan devletten baka bir devlette bir hava arac zerinden alnan yakta, yalama maddelerine ve dier
teknik tketim malzemelerine muafiyet getirmeleri istenecek, bu tr ihtiyalar uu esnasnda tketim amacyla
temin edilecektir. Ayrca uluslararas hava nakliyesinden alnan vergileri azaltmak ve mahsup etmek iin ve
mukabil olarak dier devletlerin hava nakliye firmalarna vermek iin, gelir ve kazan zerinden alnan vergiden
6

muafiyet salanacaktr. Annex 9 gmrk vergi ve kesintileri alannda, mallarn hzl bir ekilde sevkiyatna izin
verecek ilemler ile ithalat amalayan kargo faaliyetlerinin uygulanmas konusunda devletlere mkellefiyetler
ykler.''Serbest Blgeler''in ihdas tevik edilmelidir.
1.3.5 Havaclk Kurallarnn Uygulanabilirlii: Annex 2 ikago Konvansiyonu ICAO Hava Kurallarn ierir.
Kurallar ncelikle radyosuz trafik iin nceden yazlmtr ve baz artlar imdi tarihi gemi gibi grnebilir.
Fakat, hala byk lde, genel uuta telsiz balantsnn olmad trafik grlr. Hava ICAO kurallar, akit
devletlerden birinin temsil ve tescil iaretlerini tayan her uaa nerede olursa olsun zerinde uulan lkenin
yaynlanm kurallaryla elimedii srece uygulanacaktr. ICAO konseyi 1948 de Nisan aynda Annex 2 yi ve
Kasm 1951de karlan Annexler zerinde deiiklikler yapmay kararlatrmtr. ICAO kurallar ak denizler
zerinde istisnasz uygulanr. (Ak denizler herhangi bir lkenin snrna girmeyen alanlar olarak tanmlanr.) Bir
hava arac, baka bir lkenin hava sahasnda utuunda, o lkenin hava uu kurallar (UK de CAP393-ANO ta
beyan edildii gibi) geerlidir. Aslnda, UK kaytl bir hava arac iin yerel kurallarla elimedii srece, hava
arac nerede uarsa usun UK kurallar geerlidir. UK kaytl bir uak yabanc bir devlet zerinde uuyorsa, o
lkenin kurallar uygulanr. Kurallarn uygulan aadaki gibi zetlenebilir:
a) UK kaytl hava arac UK zerinde uuyorsa UK kurallar uygulanr.
b) UK kaytl hava arac Fransa zerinde uuyorsa Fransa ve UK kurallar uygulanr. (Fransa kurallarnn
ncelii vardr)
c) Ak denizler zerinde UK kaytl uaklara- istisnasz ICAO kurallar uygulanr.
1.3.7 Anlamaya Katlan Devletlerin Giri ve zin Kurallar: ikago Konferansnda byk lde dikkat
ekilen ve nemli olarak nitelendirilen husus, uluslararas sivil havaclkta ticari haklarn karlkl olarak
deitirilmesi konusuydu. Konunun iletildii devletler, ikili olarak sivil havaclkta ticari kar salanmasna ilikin
birbirlerine belirli haklar sunmulardr. Bu haklar Hava zgrl (Freedoms Of The Air) olarak
adlandrlmaktadr. lgili devletlere verilen bu zgrlkler, devletlerin hava sahalarna tarifeli ve tarifesiz uularn
gei yapma hakkn tanmaktadr.
1.3.7.1 kili Anlamalar: 52 devlet arasnda tm taraflar memnun edecek bir anlamaya varmak mmkn
deildi, fakat iki ynl ek anlama taraflar arasnda imzaland;
a) Uluslararas Hava Hizmetleri Tayclk Anlamas: Anlamaya taraf olan bir lkenin uaklarnn
dier taraf lke snrlar iinde iken oluan teknik arzalardan dolay iniine veya lke zerinden transit geiine
izin verir.
b) Uluslararas Hava Tamaclk Anlamas: Kaytl lke ile dier taraf olan lke arasndaki tamaclk
trafii ile ilgilidir.
1.3.7.2 Tanmlar: Aadaki tanmlar konuyla ilgili istenen bilgileri iermektedir.
a) Tarifeli uu: lkeler arasnda (hkmet dzeyinde) yaplan antlamal bir uutur. rnein, belli bir
sre iinde ka uuun yaplabilecei, hangi havaalanlarnn kullanlaca, uulara gnn hangi saatlerinde
izin verilecei ve ne tr ikili dzenlemelere ihtiya duyulaca belirlenir. Hibir devlet bir talep edilen tarifeli bir
uuun yaplmasna izin vermek zorunda deildir.
b) Tarifesiz Uu: Herhangi bir tarifenin uygulanmad uulara verilen addr. rnein, bir seferlik
uular veya zel uular, tarifeli uu kategorisine girmezler. Tarifesiz uular, politik ve ekonomik temellere
dayandrldnda, zgrlklerin engellenmemesi adna, reddedilemez.
1.3.12 Dokmantasyon ve Belgeler: ye lkelerin dier bir grevi de; hava aralarnda bulunan fotografik
ekipmanlarn belirlenmesi ve bu ekipmanlarn tanmasn salamalardr. Dokmanlar aadakileri ierir:
a)
b)
c)
d)

Uu belgeleri
Uu ekibi lisanslar
Yk evraklar
Bakm dokmantasyonu

1.3.14 Uua Elverililik Sertifikas: Uua Elverililik Sertifikas (C of A), uan uygun uabilirlik
gerekliliklerine uyduuna dair yeterli deliller salandnda kaytl olduu lke tarafndan verilir. ICAO, milliyet,
kayt iaretleri, creti ve hava aracnn ismi (mesela Boeing 747-400) , uak zel numarasn (rnein bir
arabann ase numaras gibi ) ieren, Uua Elverililik Sertifikas iin standartlar tespit etmitir.

1.3.15 Personel Lisanslar: ICAO Personel Lisanslandrma kural ve dzenlemeleri Chicago Konvansiyonu
Annex 1 iinde mevcuttur. Genel bilgi bal altnda, Annex in blmleri aklanr ve bu btn Annex lere
referans durumundadr.
1.3.18 Kargo Kstlamalar: Dnyada her trl nakliye vastalaryla yaplan yk tamaclnn yardan fazlas
tehlikeli olarak snflandrlr. Hava tamaclnn salad hz avantaj nedeniyle, yk tamaclnn byk bir
ksm hava aralar ile gerekletirilir. Annex 18'e gre (Tehlikeli Mallarn Hava Yolu ile Gvenli
Ulam),devletler tehlikeli mallarn tanmas ile ilgili Standartlar ve nerilen Uygulamalar (SARPs) kabul
etmek ve Tehlikeli Mallarn Hava Yolu ile Gvenli Ulam iin teknik talimatlara uymak zorundadrlar.
1.3.20 Uluslararas Standart ve Usullerin Uygulanmas: Uluslararas Havaclk Konvansiyonu ve ICAO'nun
hedefleri dorultusunda lkeler, Uluslararas Sivil Havaclk faaliyetlerinde gvenlii, dzenlilii ve etkinlii
salamaldr. Bunu baarmak iin, anlama hkmleri Standartlar ve nerilen Uygulamalar (SARPs) ile
uyumlu olmak zorundadr. Anlamann 18 adet Annexi vardr ve 17 adeti hava seyrseferine uygulanabilir.
(Standartlar ve nerilen Uygulamalar- SARPs- anlamann taraflarna ve ICAO Hava Trafii Komisyonu
tarafndan ekillendirilen ilgili uluslararas rgtlere danldktan sonra tespit edilir ve onlarn kabul iin te iki
ounluun gerekli olduu Konsey' e teslim edilir.) Standartlar ve nerilen Uygulamalar (SARPs) bir devlet
yerine getirmeyi imkansz olarak grrse, Standartlar ve nerilen Uygulamalarn (SARPs) taraflar zerinde
balayc olduu kabul edilir, daha sonra iyiletirmenin uygulanabilirlik tarihi konusunda ortaya kacak herhangi
bir farkllk 38. madde koullar dorultusunda ICAO' ya bildirilmelidir. Bu tr farkllklar ulusal Havaclk Bilgi
Yaynlarnda (AIP) ayrntl olarak aklanacak ve ikago Anlamasnn her bir Annex inde zetlenecektir.
1.3.20.1 Annexler: ICAO Konseyinin en nemli grevlerinden biri Uluslararas Standartlar ve Tavsiye Edilen
Uygulamalar (SARPs) karmak ve bunlar Annex olarak Uluslararas Sivil Havaclk Konvansiyonu na dahil
etmektir. 1944 Szlemesinde u anda 18 Annex bulunmaktadr ve bunlarn ierii, bugnk sivil havacln
ihtiyalarn gereki olarak karlamalarn salamak amacyla srekli gzden geirilmektedir. Annex ve ieriini
tanmamz gerekmektedir. Bu 18 Annex unlardr:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
18)

Personelin Lisanslandrlmas
Havaclk Kurallar
Uluslararas Hava Seyrseferi iin Meteoroloji Hizmetleri
Havaclk Haritalar
Hava ve Yer Hareketlerinde Kullanlacak lme Birimleri
Hava Aracnn letilmesi
Hava Aracnn Milliyeti ve Tescil aretleri
Hava Aracnn Uabilirlii
Kolaylklar (Facilitation)
Havaclk Telekomnikasyonu
Hava Trafik Hizmetleri
Arama ve Kurtarma
Uak Kazas Soruturmalar
Havaalanlar
Havaclk Bilgi Hizmetleri
evre Koruma
Gvenlik-Yasad eylemlere kar Uluslararas Sivil Havacln Korunmas
Tehlikeli Maddelerin Havada Gvenli Tanmas

1.3.20.2 Dier Ana Yaynlar: Annex leri ve SARPS lar detaylandran Chicago konvansiyonundan baka,
ICAO nun ierdii dier yaynlar unlardr:
a) PANS OPS (Doc 8168): Hava Seyrseferi iin Prosedrler- Hava Arac Operasyonlar. Bu yayn iki
blmden oluur. lk blm, uu iletme personeline rehberlik iin tavsiye edilen letme Prosedrleri (Hava
Seyrsefer Prosedrleri- PANS ), ikinci blm alet uu kartlar iin, gerekli blgelerin mania kleransn
belirleyen prosedrleri iermektedir.
Not: SARPs Konsey tarafndan karlrken, PANS Konsey tarafndan onaylanr.
b) PANS RAC (Doc 4444): Hava Seyrseferi iin Prosedrler-Havaclk Kurallar ve Hava Trafik
Hizmetleri. PANS, ATC olarak adlandrlmaktadr.
c) Blgesel Ek Prosedrler (Doc. 7030/4): Dnya genelindeki prosedrlerden fark Seyrsefer
Prosedrleri, ilgili Blgesel Hava Seyrsefer Toplantsnda zel bir corafi blge iin zorunlu olarak kabul
edildiyse, bu prosedrler Doc 7030/4n geerli blge blmnde kaydedilir ve bunlar Blgesel Ek Prosedrler
8

(SUPPS) olarak adlandrlr. PANS ta olduu gibi, SUPPS ta Konsey tarafndan onaylanr (yalnzca blgesel
kullanm iin)
1.3.20.3 Bilgi Yaynlar: ICAO, genelge, bror, el kitab, ICAO Dergisi gibi, teknik, ekonomik ve hukuksal
konular ileyen baka bir dizi yayn da karmaktadr. Annex ler, PANS, SUPPS lardan baka ICAO, eitim el
kitaplar ve videolar, blgesel hava seyrsefer planlar, uak kaza zetleri, Uluslararas Sivil havaclkta
kullanlan terimler szl, statistik zetleri ve Hukuk Kurulu dokmanlar da karmaktadr. Birleik Krallkta
ICAO yaynlar Chaltenhamdaki Westward Digitaldan temin edilebilir.
1.3.21 Sertifika ve Lisanslarn Onaylanmas ve Geerlilii: Anlamann 7. Annex inde milliyet ve tescil ile
ilgili olup anlamaya taraf olan lkelerin tescil iin standart ilemleri yerine getirmesini zorunlu klar. Tescile
ilikin iaretler ve milliyete ilikin semboller formatta yer alacak ve bunlar hava aracnn zerinde gsterilecektir.
Ayn Annex hava aracna ilikin tm tescili gerekli grr ve devletler tarafndan kullanlmak zere rnek bir
tescil belgesi vardr. Annex 8' e gre (hava aracnn uygunluu), devletler tescil yapm olduu her bir hava
arac iin bir uygunluk belgesi vermek zorundadr ve bu belge aracn uu yapmaya elverili olduunu beyan
eder. Annex 1 (Personel Lisanslandrlmas) koullarna gre, SARPs, uu mrettebatn oluturan kiiler
(pilotlar, uu mhendisleri), hava trafik kontrolrleri ve bakm teknisyenleri dahil Uluslararas Havaclkta gerekli
olan kiisel yeterlilik konusunda standardizasyonu salamak iin her trl aklamay yapar. Byle bir
standardizasyonun en nemli hedefi, hava ulam faaliyetlerinde gerekli olan her eye ortak standartlar
dorultusunda izin ve yetki vermek ve bunlarn tm dnyada gerekletirilebilmesini salamaktr. Bir devlette
yetkili merci tarafndan verilen bir lisans belgesi baka bir devlette otomatik olarak geerlilik kazanmaz. Bu
durumda devletler, sz konusu Annex e gre baka devletlerde verilen lisans belgelerinin geerliliini salamak
iin gereken ilemleri yapmak zorundadrlar ve ayn Annex bu tr geerliliin izahatna ilikin yntemi de
tanmlar.

BLM 2
2.1 Uak Milliyet ve Kayt aretleri
2.1.1 Annex 7: 1919 Paris Konferans btn uaklarn bal bulunduu devletin simgesini ve kayt numarasnn
bulunmas ve hepsinin kaytlarnn yaplmasn ister. Annex 7 Chicago Konvansiyonu Uan milliyetini ve kayt
iaretlerini kapsar. Annex ler sadece standartlar ierir, hibir neriyi iermez. Bir otorite, bir uan kaydn (bir
prototipin test uuu) yada iaretleri tama yetkisini (tarihi bir uak yada eski askeri uak) geici olarak
engelleyebilir.
2.1.2 Uak Kayt aretleri:
2.1.2.1 aretlemeler: Milliyet ve kayt iaretinin belli karakter gruplarn iermesi gerekir.

MLLYET
ARET

KAYIT
ARET

TC DOB
Yukarda TC milliyet iaretini simgeler ve her zaman kayt iaretinden nce gelir. Kayt iareti DOB dur. Kayt
iaretinin ilk karakterinin harf olduu durumlarda nne tire iareti konur. Milliyet iareti Uluslararas letiim
Topluluunda bulunan lkelerin Kayt Meneinin ierdii millet sembollerindeki seriler arasndan seilmelidir.
Milliyet iaretini ICAO ya bildirilmesi gerekir. Kayt simgesi harf, say yada ikisinin karmndan oluabilir ve
kayt olunan lke tarafndan tayin edilmelidir.
2.1.2.2 Ortak aret: Hava aracnn uluslararas iletmecilik yapan bir acente tarafndan iletildii durumda
kayda n ek olarak ortak bir iaret konur. Bu durumda, operasyon yapan lkelerden bir tanesi kayt lkesi
fonksiyonunu grmek zorundadr. Uluslararas iletmecilik yapan irkete otoritenin kaytl olduu ortak iaret ve
kayt sorumluluu ICAO tarafndan verilir. Bu tip kayt ulusal bazda olmayacaktr. Mesela, 4YB, ICAO tarafndan
rdne ve Iraka Arap Air Kargo tarafndan iletilen uan kayd iin tahsis edilmitir.
2.1.2.3 stisnalar: Baz harf kombinasyonlarnn kayt harfi olarak kullanlmasna izin verilmez. Bunlar zel acil
durumlar iin kullanlan harf kombinasyonlardr.
SOS
PAN
XXX
TTT

(Acil)
(Acil Alarm)
(Acil morse)
(Gvenlik - Morse)

Q ile balayan Q kodunu ima eden kombinasyonlar ve uluslararas sinyal kodlarnda kullanlan 5 harfli
kombinasyonlar da yasaklanmtr.
2.1.3 Kayt Sertifikas:
2.1.3.1 Stat ve erik: Kayt sertifikas, kayt ofisinin bir ua kayt ettiini gsteren resmi belgedir. u
detaylar ierir:
a) Milliyet iareti veya ortak simge,
b) Kayt iareti,
c) reticinin ua tanmlamas,
d) Hava aracnn seri numaras,
e) Sahibinin ad ve adresi,
f) Devletin kaydna girdiine dair sertifika,
g) Kaydetme memurunun tarihi belirtilmi imzas,
h) Sertifika uakta her zaman tanmaldr.

10

2.1.4 Ulusal Dzenlemeler Arasndaki Farkllklar:

2.1.4.1 Ulusal Destek:
Annex 7 ye ilave olarak ICAO nun B ksm, uan milliyet iareti belirtilmesi ile ilgili bilgileri ierir.(devlet ismine
gre alfabetik olarak ve ulusal simgelere gre) A ksm, kontrat yapan devletlerin ICAOya bildirdii farkllklar
detaylandrr. Bu balamda her kontrat yaplan lke unlar belirtmek iin kaydedilir;
a) Farkl k
b) Farkl olmayan k
c) Hi bilgi ulamamas durumu
2.1.4.2 Bildirilmi farkllklar: lavenin son ksm lke tarafndan bildirilmi farkllklarn zetini (alfabetik olarak)
ierir. Her lke, yapm olduu deiikliklerin listesini ICAO ya bildirilmeli, AIP nin GEN 1.7 blmnde
belirtmelidir.
2.2 Hava Aralarnn Uabilirlii
2.2.1 Standartlar:
ikago Konvansiyonu Annex 8 Uua Elverililik Standartlar, Annex 6nn (blm1) uak iletim performans
limitleri ile ilikilidir. letimin gvenlii, uan gvenliidir. Bu uabilirlik seviyesidir. Bir uan uabilirlik
seviyesi sadece Annex 8in Uua Elverililik Standartlarnn uygulanmasyla tanmlanmaz, ayn zamanda
tamamlaycs olan Annex 6nn standartlarna da uygun olmas gerekir. Baka bir deyile, Annex 8 mhendislik
bakmndan uua elverililiini deerlendirirken, Annex 6 herhangi bir iletim iin gerekli olan gvenlik
standartlaryla ilgilenir. Standartlar uu ve performans kalitelerine uymaldr.
2.2.2 Uygulanabilirlii:
Uua Elverililik Standartlar, Annex 8in 3. ksmnda maksimum kalk arl 5700 kg fazla olan uaklarn
uygunluunun, tanacak yolcularn planlanmasnn, uluslararas kargo veya posta tamaclnn ayrntlarn
ierir. zel olarak karlmadysa standartlar, g niteleri sistemler ve ekipman dahil olmak zere btn
uaklara uygulanr ve standartlarn uygulanabilir olmas iin uan en az iki motorunun olmas gerekir.
2.2.3 Uua Elverililik Sertifikas:
Uua Elverililik Sertifikas (C of A), uan uygun uabilirlik gerekliliklerine uyduuna dair yeterli deliller
salandnda kaytl olduu lke tarafndan verilir. ICAO, milliyet, kayt iaretleri, creti ve hava aracnn ismi
(mesela Boeing 747-400) , uak zel numarasn (rnein bir arabann ase numaras gibi ) ieren, Uua
Elverililik Sertifikas iin standartlar tespit etmitir.
2.2.4 Uua Elverililiin Devam:
Uan kaytl olduu lke, uan uua elverili olup olmadna karar vermekle sorumludur. lke, hatalar,
bozukluklar ya da kalk arl maksimum 5700 kg dan fazla olan uaklarn uua elverililiini etkileyen
olaylar kaydeden bir sistem oluturmas gereklidir. Bu uaklar iin, lkelerin tasarladklar gereklilikleri, o tip
uaklarn uua elverililiini, teyit edecek yapsal entegrasyonu salamas gerekir.
2.2.5 Uua Elverililik Sertifikasnn (C of A) Geerlilii:
Uua Elverililik Sertifikas periyodik denetimlerden sonra yenilenecek veya geerliliini koruyacaktr. Periyodik
aralklarla denetim yaplmas ve zaman ierisinde uygun denetleme sisteminin devlet tarafndan yerletirilmesi
gerekir. Hava arac hasar grrse doal olarak o hava aracnn Uua Elverili olup olmadn kaytl olduu
devlet karar verecek ve Uua Elverili olamadn saptarsa, hava aracnn umasn salayacaktr.
2.2.6 Uak Kstlamalar ve Bilgi:
Her uan uu el kitab olmak zorundadr (ya da baka aralar) ve bu kitabn iinde uygun limitler
tanmlanm ve uan gvenli olarak iletilmesi iin gerekli bilgileri iinde saklamaldr.
2.3 Uu Kurallar
2.3.1 Tanm: Hava Kurallar, tpk karayollar kurallar gibi uu gelitike ilerledi. Balangta, hava aralar
radyosuz utu (radyo icat edilmemiti yada edildiinde ekipman tayacak kadar byk hava arac yoktu).
arpma riskini azaltmak iin basit kurallar oluturuldu. Bir uan 1920de 80 yada 90 kts hzda uabilecei
nceden hayal edilememiti. Grntl sinyaller pilotlara bilgi aktarmak iin hava alanlarnda isteniyordu. Bu
prosedrler hava alan evresinde dzenli bir uuu ve seyrseferi salamak iindi. 1920 ler ve 2. Dnya sava
arasnda, devletler kendi lkelerinde yerlemi kurallar glendirmek iin yasa kardlar. Sava srasnda ve
savatan sonra ticari uularn artmasyla, kurallarn standartlatrlmas ihtiyac kesinleti ve bu konu 1944 de
ikago da ciddi olarak ilenmitir. Hava Kurallarn kapsayan ikago Kongresi, Annex 2 kapsamnda ilenmitir.
2.3.2 Uygulanabilirlik:

11

2.3.2.1 Annex 2: Annex 2 ikago Konvansiyonu ICAO Hava Kurallarn ierir. Yukarda bahsedildii gibi kurallar
ncelikle radyosuz trafik iin nceden yazlmtr ve baz artlar imdi tarihi gemi gibi grnebilir. Fakat, hala
byk lde, genel uuta telsiz balantsnn olmad trafik grlr. Hava ICAO kurallar, akit devletlerden
birinin temsil ve tescil iaretlerini tayan her uaa nerede olursa olsun zerinde uulan lkenin yaynlanm
kurallaryla elimedii srece uygulanacaktr. ICAO konseyi 1948 de Nisan aynda Annex 2 yi ve Kasm
1951de karlan Annexler zerinde deiiklikler yapmay kararlatrmtr. ICAO kurallar ak denizler
zerinde istisnasz uygulanr. (Ak denizler herhangi bir lkenin snrna girmeyen alanlar olarak tanmlanr.) Bir
hava arac, baka bir lkenin hava sahasnda utuunda, o lkenin hava uu kurallar (UK de CAP393-ANO ta
beyan edildii gibi) geerlidir. Aslnda, UK kaytl bir hava arac iin yerel kurallarla elimedii srece, hava
arac nerede uarsa usun UK kurallar geerlidir. UK kaytl bir uak yabanc bir devlet zerinde uuyorsa, o
lkenin kurallar uygulanr. Kurallarn uygulan aadaki gibi zetlenebilir:
a) UK kaytl hava arac UK zerinde uuyorsa UK kurallar uygulanr.
b) UK kaytl hava arac Fransa zerinde uuyorsa Fransa ve UK kurallar uygulanr. (Fransa kurallarnn
ncelii vardr)
c) Ak denizler zerinde UK kaytl uaklara- istisnasz ICAO kurallar uygulanr.
2.3.2.2 Uu Tipleri: Bir uan uuta yada havaalan hareket sahasnda altrlmas genel kurallarla uyumlu
olmal ve uu srasnda;
a) Grerek Uu kurallar (VFR), yada
b) Aletle Uu kurallar ( IFR ) uygulanmaldr.
2.3.2.2.1 IFR yada VFR: Bir pilot VMC de Aletle Uu Kurallar ile uyumlu olarak umay tercih edebilir. (baz
durumlarda byle yapmalar ATS otoritelerince de istenebilir.) Bir pilot IMC de IFR ye gre umaldr. Eer bir
pilot VFR ile umay seerse bunu sadece VMC de yapmaldr.
2.3.2.3 Kaptan pilotun Sorumluluklar:
a) Kaptan: Uu ekibi ierisinde kaptan pilot olarak grev yapmaya yetkili, ayn zamanda yetkisini dier bir
pilota devredebilecek olan kiidir.
b) Kaptan pilot (PIC): Uu srasnda gvenlik ve operasyondan sorumlu pilottur.
c) Uan Pilot ( PF ): O anda uan kontrolnden sorumlu olan pilottur.
d) Umayan Pilot (PNF): MCC bazl (Multi-Crew Co-operation) ok pilotlu uaklarda, uan pilota yardm
etmekle grevli pilottur.
2.3.2.3.1 Sorumluluklar: Kumanda etme yetkisi olan pilot Hava Kurallarna uymakla sorumludur. Bu kural
kumandalar Kaptan Pilotta (PIC) olsa da olmasa da geerlidir. Fakat, pilotun, kural ihlal etmesini gerektiren
durumla karlamas halinde gvenlik asndan bunu yapmaya hakk vardr. Kaptan Pilot (PIC) ayn zamanda
uuu planlamak zorundadr. Byle yaparak, elde olan btn hava raporlarn ve hava durumlarn inceleyecek
ve var olan yakt da gz nnde bulundurarak, alternatif hareket ynleri planlayacaktr. Bir uan PIC i
kumandadayken uan pozisyonunu deitirme hakkna en yksek otorite sahiptir.
2.3.2.3.2 Alkoll ki, Narkotik yada Uyuturucular: Hi bir kii alkoll iki, uyuturucu madde veya
uyuturucu ilalarn etkisi altnda bulunduu sre iinde akln kullanabilme kapasitesinin azalmas nedeniyle bir
uakta pilotluk yapamaz, yada uu mrettebat olamaz. ICAO uu mrettebat iin hibir ekilde kanda
maximum alkol oran belirlememitir. Fakat JAR OPS-1 bunu belirlemitir. Hava mrettebat 0.2 promilli alkol
seviyesini geiyorsa, lisanslarndan doacak hibir hakk kullanamazlar. Bu ngilterede araba kullanma limitinin
dr. ICAO aka hibir kiinin psikotropik madde etkisi altndayken hava mrettebat olmayacan belirtir.
Profesyonel pilotlar olarak, sizin gvenliiniz ve sizin denetiminizdeki yolcularn gvenlii ile ilgili omuzlarnza
yklenmi sorumluluu uygun bir ciddiyetle tamanz umulur. Bu grevler ktye kullanldnda, ya da
ihmallerde bulunulduunda uu mrettebat hakknda kanunun tm yaptrmlarnn uygulanaca bilinmelidir.
2.3.3 Genel Kurallar:
2.3.3.1 Minimum Ykseklikler: Kalk ve ini iin zorunlu olmadka veya uygun otoritenin izni haricinde, ehir
kasaba yerleim yerleri yada insanlarn topland ak hava toplantlar zerinde uulmamaldrlar, eer yle bir
ykseklikte, emercensi bir durum meydana gelirse, ini yaplacak yer yzeydeki insanlara yada mala bir zarar
vermeyecek ekilde planlanmaldr. Bu kural IFR yada VFR iin en dk ykseklik kurallar ile
kartrlmamaldr.
2.3.3.2 Seyir Seviyeleri: Uularda kullanlabilir en dk kullanlabilir uu seviyesinin altnda veya stnde
yada uygulanabilir intikal seviyesinin stnde, yaplan uularda uu seviyesi terimi kullanlmaldr.
Kullanlabilir en dk uu seviyelerinin altnda, intikal irtifasnda veya stnde yaplan uularda irtifa terimi
kullanlmaldr.

12

2.3.3.3 Yaknlk ve Yol Hakk: Bir hava arac dier hava aracna arpacak yaknlkta uurulmamaldr. Yol
hakkna sahip olan hava arac ynn ve hzn korumaldr. Ancak kaptan pilot (PIC) arpmay nlemek iin
gerekli nlemleri (ACAS alarmlar dahil) almakla sorumludur. Yol vermek zorunda olan hava arac yol vermelidir.
Gerekli mesafe yoksa zerinden, altndan ve nnden geilmemeli ve trblans etkisi gz nnde tutulmaldr.
2.3.3.4 Aksi Ynlerden Karlkl Yaklama (Head On): ki hava arac aksi istikametlerden birbirine karlkl
olarak yaklatnda ve arpma tehlikesi olduunda, her biri ynn saa doru deitirmelidir. Hava
aralarnn utuklar ba baz alnarak her iki ynden 20 er derece blge snrlar iinde yaklalyorsa o hava
arac
aksi
ynlerden
yaklayor
demektir.

2.3.3.5 Yol Hakk: Ayn tipte olan iki hava arac ayn irtifada karlatklarnda, sanda dierini gren hava
arac yol vermelidir. zerinden, altndan umamak yada dier hava aracnn nne gememek iin yol vermek
zorunda olan hava arac dier hava aracnn arkasna gemelidir. Bunu gerekletirmek iin, yol veren hava
arac saa dnmelidir. ki hava aracnn ayn tipte olmad durumda aadaki nem sras uygulanmaldr ve
tekrar yol verme yntemi saa dnmektir.
a) Havadan ar ve g kayna bulunan hava aralar, uaklara, planrlere ve balonlara yol vermelidir.
b) Havadan hafif hava aralar (hava gemisi) planrlere ve balonlara yol vermelidir.
c) Planrler balonlara yol vermelidir.
d) G kayna kullanan hava arac dier hava aracn yada cisimleri yedekte ektii grlen hava
aralarna yol vermelidir.
(Not: ekilen bir hava arac tekli bir uan makine olarak kabul edilir (ICAO tanm deil) ekilen ara eken
hava aracnn komutas altnda kabul edilir.)
2.3.3.6 Arkadan Gelip Geme: Arkadan gelip ne geen hava arac, sonraki hava aracnn simetri dzlemi ile
70 dereceden daha az bir a yapan bir hat zerinde dierine arkadan yaklaan uaktr. (gece yaklaan uak
ndeki hava aracnn beyaz kuyruk lambasn grmelidir.) nne geilen uak yol hakkna sahiptir ve ne geen
hava arac ister trmanta ister alalta, ister dz uuta olsun ban saa dndrmek suretiyle dier hava
aracna yol verecek ve iki hava aracnn birbirine gre durumlarnda meydana gelecek deiiklikte, ne geen
hava arac gei tamamlanana kadar kontrol devam ettirecektir.
13

2.3.3.7 ni: Suda veya yerde iletilen, uuta olan bir hava arac, inie yaklaan veya son yaklamada olan
hava aracna yol vermelidir. ki yada daha fazla havadan ar hava arac havaalanna ini iin yaklatnda,
daha st seviyedeki hava arac daha alt seviyedeki hava aracna yol vermelidir, fakat st seviyedeki hava arac
alt seviyedeki hava aracnn nn keserek bu kural ihlal etmemelidir. Her durumda, g kayna olan havadan
ar hava aralar planrlere yol vermelidirler.
2.3.3.8 Acil Durum nii: Bir hava arac, dier bir hava aracnn acil durumda olduunun farknda ve o hava
aracnn inmek zorunda olduunu biliyorsa, bu hava aracna yol vermelidir.
2.3.3.9 Kalk: Manevra sahasnda rule yapan hava aralar kalk yapan ya da kalka hazrlk yapan hava
aracna yol vermelidir.
2.3.3.10 Rule: Manevra sahasnda rule yapan ara aydnlatlm durma barlarnda durmal ve beklemelidir
(kstl gr alannda kullanlr) ve sadece lambalar kapatldnda daha ileriye gidebilir.
2.3.3.11 Hava Aracnn Yerdeki Hareketleri: Havaalan ierisinde manevra sahasnda rule yapan iki hava
aracnn arpma tehlikesinin bulunmas durumunda, aadaki kurallar uygulanmaldr;
a) Karlkl yaklama: ki uak karlkl yaklat zaman her ikisi de duracak ve her ikisi de birbirine
tehlike yaratmayacak ekilde rotalarn saa evireceklerdir.
b) Yol Hakk: Ayn rota zerindeki iki uak karlatklarnda, sanda dierini gren uak yol verecektir.
c) Arkadan Gelip Geme: Geilen hava arac yol hakkna sahiptir. Geen hava arac dier hava aracn
tamamen getiinden emin olacaktr.
Not: ICAO (Annex 2) havaalan manevra sahas zerinde dzenli olarak alan bir aracn ATC ile iki ynl
radyo balants olmas gerektiini belirtir. Fakat, UK ANO (Hava Kurallar Kural 37) manevra sahasnda hareket
eden btn tatlar ve hava aralar hava aracn yedekte eken aralara yol vermek zorundadr.
2.3.3.12 Hava Arac Iklar: Seyrsefer klarnn, arpmay nleme klar ve dier klar gsteren sistem,
bir hava aracnn varlna dikkat ekmek iin tasarlanm ve letme Prosedrlerinde de bu tabloya yer
verilmitir.
a) Hava Aracnda Gsterilen Iklar: Aadaki klar uaklarn gnbatmndan, gn doumuna kadar,
ya da ilgili otorite tarafndan belirtilen sre zarfnda almaldr.
1) Hava aracna dikkat ekmek iin kullanlan arpmay nleme klar
2) Uan rotas ile ilikili olarak seyrsefer klar kullanlmaldr. Baka hibir n yaklmamas,
hataya sebep olmamak iin, tercih edilir.
b) Gndoumundan Gnbatmna Kadar Olan Zamanda: (ya da ilgili otorite tarafndan belirlenmi sre
zarfnda)
1) Havaalannn manevra sahas iinde hareket eden btn hava aralar, rotalar ile ilikili olarak,
seyrsefer klarn kullanmaldr. (gzlemcinin dikkatini ekmek iin) Baka hibir n yaklmamas, hataya
sebep olmamak iin, tercih edilir.
2) Havaalan manevra sahasndaki btn hava aralar sabit olmadklar durumlarda gvde
uzantlarn gsteren btn u noktalarn klandrmaldr yada yeterli ekilde bunlar klandrmaldr. Apron
ierisinde park edilmi hava aralar (tanmna baknz) iin yeterli derecede aydnlk salayacaktr nk bir
apron gece kullanlacaksa aydnlatlmas gerekmektedir. Park alan kapal olduunda, hava aralarnn u
noktalarn gstermek iin glim lambalar kullanlr.
c) Motor altrma: Havaalannn manevra sahasnda olan btn hava aralar dier hava aralarnn
dikkatini ekmeye yarayan klar kullanmaldrlar. Motoru alan hava aralar bunu gsterecek lambay
yakmaldrlar. Krmz arpma nleyici lambalar bu amac gerekletirmek iin yeterli olacaktr.
Not: Normal olarak, bir uak, iletim esnasnda anti collision klar yaklmak suretiyle dikkat eker. Bu ilem,
yayalarn uan motorlarnn altrlabileceine dair uyarlmasn salar.
d) Anti Collision Lights: Anti collision lights monte edilmi btn hava aralar uuta gece olduu gibi
gndz de klarn yakmaldrlar. (Bu, yukardaki a.1e ilavedir ve anti collision lights monte olduu fakat
kanunca zel olarak istenmedii durumlarda lambalarn da gece olduu gibi gndz de yakldndan emin
olunmas iindir. Uygulamada, eer bir anti collision lights bozulursa ara indiinde tamir edilmeli, tamir edilmek
iin zel olarak ini yaplmamaldr.
e) Emniyet: Uu performansn olumsuz ynde etkilemiyorsa ve dardaki bir gzlemcinin gzlerinin
kamamasna sebep oluyorsa, pilotlar klarn kapatlmasna veya younluklarnn azaltlmasna karar verebilir.
2.3.3.13 Benzetilmi Meteorolojik Alet artlar (Simulated IMC): (Tanm: Uan pilotun (PF; pilot flying) ileri
grn, uan durumunu gsteren aletlere ve dier uu verilerine gvenmesini salamak iin
kstlanmasdr. Pilotun ileri grnn kstlanmas, tam yada ksmi uu paneli (deck) ekran kullanmyla ya
da (visor) kullanmyla gerekletirilebilir. En nemli faktr udur ki; simule edilmi IMC sadece VMC de
gereklidir. Bylece, bu kurallar, VFR a uygun uu yaparken ayn zamanda uan pilot (PF)un grnn
kstlanmas ve kurallarn ngrd ekilde pilotun dar bakmasn engellemeyi temsil eder.
a) Bir hava arac simule edilmi IMC altnda eer aadakiler olmuyorsa umamaldr
1) Tam olarak alan ift kumandalar monte edilmemise ve
14

2) Kalifiye bir pilot (type rate sahibi olmas zorunlu deildir) gvenlik pilotu olarak hareket ederek bir
kumanda koltuuna oturmuyorsa(PNF)
b) Gvenlik pilotunun yeterli ileri gr olmaldr ve uan her iki tarafn da grebilmelidir. Eer
gremiyorsa, yeterli bir gzlemci (kural: Uuta olan bir uan neye benzediini bilmeli havada bir konta
hemen ksa ve net rapor edebilmeli ve uan i iletiim sistemlerini kullanabilmelidir) gvenlik pilotuyla
iletiimde olmal, uakta evreyi grebilecei bir yerde olmal ve gvenlik pilotuna destek olmaldr.
2.3.3.14 Havaalan Civarnda Uu: Havaalan zerinde yada civarlarnda altrlan bir uak, havaalan trafik
snr iinde olsun yada olmasn (tanmlamaya baknz) aadaki hususlara uymaldr:
a) arpmalar nlemek iin dier havaalan trafiini gzle.
b) Uan baka uaklar tarafndan takip edilen trafik paternine uyun yada kann.
c) nie yaklayorken ve kalktan sonra btn dnleri aksi komut gelmedike sola yap ve
d) Emniyet, pist konfigirasyonu ya da trafik dzeni deiik ynleri gerektirmiyorsa, ini ve kalklar
rzgar iine yap.
2.3.3.15 Uu Planlar: Uu plan sizin uu niyetinizi ve kontroll bir uu iin gerekli olan clerans isteinizi
ATCU ya bildirir.
a) Uu plan, uutan nce sunulmaldr.
1)Herhangi bir uuun tamam veya bir ksm hava trafik servislerince salanan uularda (kontroll
uu tanmna baknz)
2)Tavsiyeli hava sahas iindeki IFR uularda
3)Uu bilgi, ikaz ve arama kurtarma hizmetlerinin yrtlebilmesi iin uygun ATS otoritesi
tarafndan gerekli klndnda belirli sahalar ve yollar boyunca tm uularda,
4)Olas bir nleme durumundan kanmak bakmndan komu lkelerin uygun askeri birimleri ve
hava trafik hizmet birimleri ile koordine kurulmas amac ile uygun ATS otoritesi tarafndan gerekli klndnda
belirli sahalar ve yollar boyunca tm uularda,
5)Uluslararas snrlar geen tm uularda (sadece FIR snrlar deil)
b) Repetitive uu plan bulunmuyorsa, bir uu plan ve kalktan nce ilgili ATS birimine veya uu
srasnda uygun bir ATS nitesine veya hava yer kontrol istasyonuna verilir.
c) ATS otoritesince aksi istenmedike kontroll bir uu iin uu plan kalktan en az 60 dakika nce
verilmelidir.(Okyanus Kontrol alanna giren uaklar iin ilave kurallar uygulanr- OCA) Plan uuta verilmise,
1) Kontrol sahas veya tavsiyeli sahaya girilecek noktaya,
2) Bir hava yolu veya tavsiyeli rotann geilecei noktaya, ulamadan en az 10 dakika nce plann
uygun ATSU tarafndan alnmas salanmaldr.
d) Bir uu plan uygun ATS tarafndan ilgili grlen aadakileri iermelidir :
1) Hava arac tantmas
2) Uu kurallar ve Uu tipi
3) Hava aracnn says ve tipi ve trblans kategorisi
4) Tehizat
5) Kalk havaalan
6) EOBT
7) Seyir Hz
8) Seyir seviyesi
9) Takip edilecek rota
10) Var havaalan ve toplam sre
11) Alternatif havaalan
12) Havada kal sresi
13) Uaktaki kiilerin (ller dahil) toplam says
14) Acil durum ve hayati idame tehizat
15) Dierleri
e) Elde olmayan sebepler hari kontroll olarak yaplan IFR ve VFR uular iin uu planlarnda yaplan
deiiklikler mmkn olan en ksa zamanda uygun ATS otoritesine bildirilmelidir. Dier VFR uular iin, uu
planndaki nemli deiiklikler uygun ATSU ya mmkn olduunca abuk haber verilmelidir.
Not: Havada kal sresi ve uaktaki toplam kii says ile ilgili kalk srasnda bir hata olduu anlalrsa bu ok
nemli bir deiikliktir ve rapor edilmelidir.
f) Bir uu plann kapama/var raporu: Aksi tavsiye edilmezse, ahsi bir varma raporu hazrlanmal,
radyo yada data balants yoluyla, uygun ATSU ya indikten hemen sonra var havaalannda herhangi bir uu
yada pozisyon uu iin,
uu plan verilmelidir. ATSUya var raporunun varmasyla uu raporu
kapatlmaldr. letiim imkanlarnn kstl olduu bilindiinde ve alternatif mesaj tutma olanaklar olmadnda,
hava arac tarafndan var raporuyla karlatrlabilir bir mesaj vermelidir. Ne zaman bir var raporu istenirse,
bunlar karlayamayacak trafik servislerinde ciddi hasara neden olabilir ve gerekli olmayan SAR ilemlerini
15

yapmaktan byk masraflarla kar karya kalnr. Hava arac tarafndan hazrlanan var raporu aadakileri
ierir:
1- Hava arac tanm
2- Kalk havaalan
3- Var havaalan
4- ni Havaalan
5- ni zaman
2.3.3.16 Zaman: Koordine edilmi evrensel zaman kullanlmaldr ve gece yarsnda balayan 24 saatlik gnn
saat ve dakikasyla ifade edilmelidir. Bu, btn dnya apnda havaclkta kullanlr fakat hala Zulu zaman veya
GMT yi kullananlara da rastlayabilirsiniz. Bir zaman kontrol ATC tarafndan yaplnca, bu en yakn zaman
olmal (mesela 0942 ve 20 saniye 0941 ve 0941 ve 40 saniye 0942 olmaldr)
2.3.3.17 ATC Klerans: Kontroll uu veya kontroll uuun bir ksmn gerekletirmeden nce ATC klerans
alnmaldr. Byle bir klerans uu plannn ATCU ya verilmesiyle istenebilir. Kaptan pilot verilmi klerans
yetersiz ise dzeltilmi klerans isteyebilir ve byle bir dzeltilmi klerans pratik ise verilecektir. ATC kleransnn,
hava aracnn kalktan nce verilmesi normalde yaplan eklidir. Genelde, youn havaalanlarnda discrete
klerans datm skl zellikle ATC kleranslar iin kurulur. Klerans okuyan radyo operatr btn olaslklar
dahilinde bile olsa klerans veren ATCO olmayacaktr. Klerans okumaya balamadan nce Kopyalamaya
hazrmsnz diye size sorulacaktr. Cevabnz Evet balayn olmaldr hazr olduunuzda. Klerans size
okunacaktr ve operatr tekrar oku ile durduracaktr. Aldnzda klerans tam olarak okumanz gerekmektedir.
Eer geri okumanz hatal olursa, operatr btn klerans size tekrar okuyacaktr.
Siz doru okuyuncaya kadar bu devam edecektir. Tekrar okunmasn istemeseniz de yada bir yer ismini
hecelemesini isteseniz de profesyonellii zedeleyici bir ey yoktur. Eer tekrar doru okumazsanz, bir kazada
bir sonraki sorgulamada size okunduu gibi klerans doru anlamadnz belirtilecektir ve siz sorumlu
tutulacaksnz. Hava Trafik kontrolclerinizin hatasz olduklarn dnmeyin. Bir eylerin yanl olduunu
dnyorsanz sorgulayn.
2.3.3.18 Uu planna ballk: Hava aracndan ani bir hareketi gerektirecek bir acil durum gereklemezse
uu planlarna mutlaka uyulmaldr. Byle bir durumda ATSU hemen haberdar edilmelidir. Eer ortalama TAS
seyir seviyesinde rapor edilen noktalar arasnda deiiyorsa yada +/-5 % deimesi bekleniyorsa uu plannda
TAS n verildiinden, ATCU bilgilendirilmelidir. Eer bir sonraki uygulanabilir rapor etme noktas tahmini FIR
snr yada var hava alanna bildirilmi olandan 3 dakikadan fazla gecikiyorsa, dzeltilmi uygun zaman ATCU
ya iletilmelidir.
2.3.3.19 VMC Altnda Havann Ktlemesi: Eer VFR uuu o anki uu plan klerans ile uyumlu VMC yi
salayamyorsa, hava aracn VMC de devam etmesini (baka bir rota) yada havaalan deitirmesi yada ATC
klerans istendii hava boluunu terk etmek iin yle amended bir klerans elde edilemiyorsa da, bu ATCU hava
sahasn terk etmeli ya da en yakn uygun hava alanna ini yapma gereklilii konusunda ilgilileri
bilgilendirmelisiniz. Eer bu nlemlerin hepsi uygunsuzsa, IFR klerans isteyin.
2.3.3.20 Konum Raporlar: Konum raporu verme iinin bitirilmesi nerilmezse (genelde radar kontrolndeyken
bu olur) raporlama konumuna vardktan hemen sonra bir kontroll uu iin konum raporu hazrlamak
zorunludur. Rapor noktay geme zamann ve seviyesini istenen dier bilgileri birlikte iermelidir. Eer SSR
modu C doru olarak onaylandysa konum raporundan irtifa/FL karlabilir.
2.3.3.20.1 Kontroll Uuun Bitmesi: Hava Trafik Kontrol Servisi kontroll bir uu bittiinde mmkn olan en
ksa zamanda uygun ATCUya bildirmek zorundadr. Bu olay hava arac kontroll bir hava alanna ini yapar
yapmaz otomatik olarak yaplacaktr. (bir kontrol kulesi olan)
2.3.3.21 letiim Kesilmesi: 2 ynl radyo iletiiminin gerektii ATC klerans ile uygun alan hava aralar,
ICAO Annex 10 (iletiim) Cilt II artlarna uymaldr. Bu havadan yere yaplan iletiim ekipmann gerekliliini
belirler ve de deiken havaclk telekomnikasyon network verilmi radyo frekanslarn belirler (SEL CAL hava
yer sesli iletiimi devam ettirebilecek artlar karlar) Kontrol pilot veri a iletiimleri olduu durumda, sesli
konuma iin gerekli pot salam demektir.
a) Uan iletiim sistemi bozulursa (alc yada verici) bir kontroll hava alan da trafik patterninde
uarken, grsel sinyallerin verdii komutlar gzlenmelidir.
b) Eer VMC artlar altnda yaplan bir uu esnasnda bu arza gerekleirse,(uu kurallarna
baklmakszn- VFR-IFR ) uak VMC artlar altnda umaya devam etmek zorundadr veya en yakn uygun hava
alanna ini yapmal ve uygun ATCU ya varn en hzl arala rapor etmelidir.
c) IMC artlar altnda yaplan bir uu esnasnda bu arza meydana gelirse, aadakilere uyulmaldr;
1) Blgesel bir seyrsefer anlamas tarafndan yasaklanmazsa (ICAO blgesini dzelt ), hava arac
son verilmi hz ve seviyesini korumaldr. (yada daha yksekse en dk uu irtifas) hava aracnn arzasn
rapor etmesini takip eden 20 dakika sre ierisinde uu plannda belirtilen zorunlu rapor noktasndan gemeli
ve planda belirtilen hza ve seviyeye uymaldr.
16

2) Mevcut uu plan rotasnda uygun alternatif havaalannda, alternatif seyrsefer yardmlarndan

ve, aadaki 3. maddeyle uyumun kantlanmas istendiinde, inie balayncaya kadar bu ilk yardm
uygulanmaldr.
3) En son alnan tahmini var zamannda, 2nci maddedeki seyrsefer yardmcsna var veya
mmknse yaknnda alalmaya balanmaldr. ayet EAT alnmamsa uu planndaki ETA ya gre
alalmaya balanmaldr.
4) Prosedre gre normal alet yaklamas tamamlanmaldr.
5) 3. maddedeki ETA ya veya EATa gre 30 dakika ierisinde ini yaplmaldr.
2.3.3.22 Yasad Eylem: Bir hava arac yasad bir eyleme maruz kaldnda (karlma gibi) uygun ATC
otoritesiyle iletiim bu olayla ilgili otoriteyi haberdar etmek iin kurulmal ve herhangi bir olay, o anki uu
planndan sapma ATS nin bu uaa ncelik vermesi ve dier uakla kar karya kalmay en aza
indirgeyebilmesi iin de kurulmaldr. Annex 2 nin B blm bu durumda kullanlacak rehberlik notlarn ierir.
zellikle;
a) Hava aracnda aksi belirtilmedike, kaptan pilot mevcut rotasnda ve seviyesinde devam etmeli,
uygun ATSU veya radar tarafndan ikaz gelmedike bu rotay muhafaza etmelidir.
b) Eer nceden ona verilmi rota/seviyeden ayrlmaya zorlanrsa, ATCye haber vermeden kaptan pilot
(PIC) mmknse aadakileri yapmaldr;
1) Avantajl olduunda ve artlar izin verdiinde uyarlar VHF acil durum frekasnda vermeli
(121.500 MHZ) ve dier acil durum sistemlerini kullanmal (SSR Squak A/7500, veri balantlar vb )
2) DOC7030 da beyan edilen uuta meydana gelebilecek zel ilem sralarna uygun olarak
ilerlemeli
3) Eer blgesel bir prosedr uygulanmyorsa IFR seviyelerinden farkl olarak FL290 zerinde
1000 ft yada FL290 altnda 500 ft olarak uygulanr.
2.3.3.23 Sivil Hava aracnn nlenmesi: Her lke kendi lke snrlar ierisinde uan hava araclar iin
tanmlama ve nleme prosedrlerini belirleme hakkna sahiptir. nleme ile ilgili politikalar belirlerken, bunun
uu gvenlii iin nemli olduu dnlerek, antlama lkelerinin snrlar ierisinde nlenen uak iin
kullanlan grsel iaretler, ikago kongresinde kararlatrlan Annex 2, blm 1deki maddeleri ile uyumlu
olmaldr. Konsey, ayn zamanda nleme prosedrlerinin birbirine benzer ekilde uygulandndan emin olmak
iin de zel neriler oluturmutur. Sivil hava aracnn kaptan pilotu (PIC) nleme yaparken, Annex 2 blm 2
deki, paragraf 6.7 de belirtilmi grsel sinyal ve prosedrlere uymak zorundadr.
2.3.3.23.1 nleme Tablolarnn Tanmas: Uluslararas uu yapan uaklarn nleme tablosu tamas
zorunluluu ulusal hukuk gerekliliidir (UK, ANO,JA, JAR, OPS-1). Aka, ama nleme olduunda bu
tablolara bavurulmaldr. Tablolarn ieriini bilmekle ykml deilsiniz fakat tablonun ne ile ilgili olduunu
iinde ne olduunu bilmelisiniz. Aina olmanz asndan tablolar okumalsnz.
2.3.4 Grerek Uu Kurallar:
2.3.4.1 Grerek Meteorolojik artlar (VMC): zel VFR (SVFR 6.5e baknz), dnda hava aracnn gr
koullar ve buluttan olan yatay mesafenin tabloda belirtilen artlara eit veya daha iyi olmas durumunda VFR
uu yapabilir. Bu artlar VMC minima olarak bilinir.
2.3.4.2 Kalk artlar: Bir ATC birimi tarafndan zel olarak yetki verilmedike, kontrol sahas ierindeki
havaalanlarnda ini kalk yaplmamal veya ATZ yada trafik paternine girmemelidir.
a)Tavan 450 m (1500 ft) den dk ise,
b)Yer gr mesafesi 5 km den az ise.
2.3.4.3 VFR Uuun Yasaklanmas: Gndoumu ve gnbatm arasndaki, veya ATS otoritesi tarafndan
gndoumu ve gnbatm arasnda belirlenmi dier periyotlar da otoritenin uygun grd zamanlarda VFR
uu yaplmaldr.
a) zel olarak izin verilmemise, aadaki koullarda VFR uu yaplmamaldr;
1) FL 200 zerinde (CAS da en yksek VFR seviyesi FL195) dir.
2) Transonik yada supersonik hzlarda.
b) RVSM in uyguland FL 290 zerindeki uularda otorite tarafndan izin alnmadka, VFR uua izin
verilmez.
c) Kalk ve ini iin gerekli yerler dnda (ya da otoritenin onayland), aadaki koullarda VFR uua
izin verilmez:
1) Ak hava toplantlar, kasabalar veya yerleim yerleri zerinde, uaktan 600 mlik ap iersinde
en yksek maniadan 300 m (1000 ft) den az ykseklikte,
2) Yukardaki 1.maddenin dnda btn alanlarla, yerden ve sudan 150 m (500 ft) den az olan
yksekliklerde.
2.3.4.4 VFR Uu Seviyeleri: ATC kleransnda aksi belirtilmedike yada uygun ATS otoritesince
belirlenmedike, kara veya su zerinde 900 m (300ft)den veya ATS otoritesince belirlenmi daha yksek bir
17

referans dan ( intikal irtifas ) yaplan VFR uular uan manyetik yoluna uygun bir uu seviyesinde yaplr.
VFR uular
a) B, C, D snf hava alannda alrken (A snf, VFR uuuna izin verilmez)
b) Kontroll hava alanlarnda hava alan trafiinin parasn olutururken yada
c) Uuu zel VFR uuu olarak gerekletirirken yukardakilere ek olarak zel VFR artlarna
uyulmaldr.
2.3.4.5 VFR Uu Plan: VFR uu plan, VFR uu yaplan yerlerde veya sahalarda veya uygun ATS
otoritesince tanmlanm rotalar gereklidir. Byle bir uuta uygun bir radyo frekans srekli dinlenmeli ve uu
bilgi servisi salayan ATS nitesine konum raporlar verilmelidir. Bir VFR uu plan, uu plan formunun 8.
maddesinde V harfini iermelidir. Eer bir uuun PIC i VFR altnda uuu balatp daha sonra IFRa gemek
uu plannn 8. Maddesine Z yazmaldr. VFR uuunun PIC i IFR uua gemek isterse;
a) Eer bir uu plan verilmise, PIC gerekli deiiklikleri iletmeli yada
b) Bir IFR uu plan vermeli ve IFR artlar altnda kontroll hava sahas iindeyken gerekli kleranslar
salamaldr.
2.3.4.6 zel VFR:
2.3.4.6.1 Tarihe: 1960larn sonlarnda havaalan kstlamalarnn balamasyla geni uluslararas
havaalanlarna yakn askeri havaalanlar, zellikle hzlca genileyen Heathrow a yakn Northolt, nceden VFR
ileminin genel anlamda kabul edildii yeni kontrol alanlarnda IFR ilemlerinin zorunlu olduu anlald.
Uaklarn Northolt iine umas ve Northoltan kalkmasna izin vermek iin (Heathrow zel kurallar alan) grsel
seyrseferin art koulduu koridora dayal bir prosedr kuruldu. Pilot yeri grebildii srece seyrsefer
edebilecek ve bulutlardan arnd srece arpmay nleyebilirdi. Ge 1970 lere kadar bu Northolt zel VFR
koridoru olarak bilinen ekliyle uyguland. Genel anlamdaki havaclk hava alan da ierecek ekilde geniletti
ve IFR ile uyumayan pilot ve uaklar iin bu kesinlikle faydalyd. Havaalan (A-G) snflar baladnda, ICAO
uygun uluslararas dzeltmelerde prosedr olarak zel VFR kullanmaya balad.
2.3.4.6.2 SVFR: SVFR sadece kontrol sahas iinde,ve bu saha iine ve dna yaplan uular iin uygulanr.
CTR n transit olarak geildii uularda bu uu trne izin verilmez. Ticari uular yapan, max. kalk arl
5700 kg zerindeki uaklar iin bu uua izin verilmez. Yer grnn olduu ve uan buluta girmedii ancak
koullarn VMCnin altnda olduu durumlarda CTR iindeki uular SVFR olarak tanmlanr. Annex 2, CTR
iindeki bir meydanda yaplacak kalka SVFR izni vermeden nce yer grn 1500 m bulut tavann 1000 ft
olmas gerektiini belirtmitir. Daha kstlayc bir biimde JAR OPS 1 3000 m gr mesafesini art koar.
Not: SVFR klerans hava trafik kontrolr tarafndan verilmez pilot tarafndan talep edilir.
2.3.5 aretler:
2.3.5.1 Emercensi: Bir hava aracnn ciddi ve olas bir tehlike iinde bulunmas ve acil yardm istemesi
durumudur.
a) Szl Sinyal: MAYDAY
b) R/T prosedr: MAYDAY MAYDAY MAYDAY ,GAFWY MAYDAY, PIPER Aztec, uakta 3 kii, CARDF
gneyi 10 mil 2000 ft, batya yol alyor. Motor yangn sndrlemiyor. Alalta MAYDAY MAYDAY MAYDAY
c) Grsel Sinyal
i) Morse alfabesi: SOS ( ...---... )
ii)Ard arda gelen krmz pyroteknikler
iii) Krmz parat alevi
a) Sesli sinyaller
a. Mors alfabesi: SOS ( ...---... )
b. Herhangi bir aletle devaml sesli sinyal
c. Aadakileri ieren radyotelgraf ve radyo telefon sinyalleri
1) 12 izgi ( izgi sreleri 4 saniye, izgi aralar 1 saniye)
2) 2.200 Hz ve 1300 Hz tonlarnda sesli yayn (her tonun sresi 250 mili saniye)(bu alarm sinyali otomatik
olarak en az 30 saniye en fazla 1 dakika sre ile yaynlanr.)
2.3.5.2 Acil Durum: Bir hava aracnn, geminin, tatn veya gr alanna giren bir kii veya eya gvenliine
dair yaynlanan mesajdr.
a) Szl Sinyal: PAN PAN
18

b) R/T Prosedr: Mesaj yaynlanabilir yada iletilebilir: PAN PAN, PAN PAN, PAN PAN, GAWFY PAN PAN,
PIPER Aztec, uakta 3 kii, CARDF gneyi 10 mil 2000 ft, batya yol alyor. Yakt sznts phesi, en yakn
meydana ini planlanmaktadr.
c) Grntl Sinyaller
Mors alfabesi : XXX( -..--..--..- )
d) Sesli sinyaller :
Mors alfabesi : XXX( -..--..--..- )
2.3.5.3 Emniyet: Emercensisi olan bir hava arac zor durumda olduunu, R/T dnda bir yolla, ini yapmak
isteini aadaki grsel sinyalleri kullanarak anlatabilir.
a) ni farlarn yakp sndrerek,
b) Normal parlayan ilemden farklln gstermek iin ini lambalarn ap kapayarak.
Not: Denizde maritime iletimlerinde, kt hava koullar, acil yardm, seyrseferlerdeki problemler, trafik
uyarlar iin 3. seviye acil durum sinyalleri kullanlr. Mors alfabesi TTT ( --- ).
2.3.5.4 Emercensi Frekanslar: Aadakiler emercensi, acil durum ve emniyet mesajlarn iletmek iin
kullanlr. Bunlar bilmemiz gerekmektedir.
a)
b)
c)
d)

VHF 121 500 MHz Havaclk mobil acil durum VHF

UHF 243 000 MHz Havaclk mobil acil durum UHF (zellikle askeri)
HF 2182 khz Uluslararas denizcilik emercensi
SARSAT 406 Mhz SAR beacon frekans

2.3.5.5 Arama ve Kurtarma: SAR ilemlerine verilmi ayr frekanslar (VHF, UHF ve HF) vardr. Bunlar
hatrlamak zorunda deilsiniz fakat SAR ilemlerine yardm etmeniz istenirse komutlarla bu frekanslar
kullanmanz beklenecektir.
2.3.5.6 Kstlanm, Yasaklanm yada Tehlikeli Sahalar:
2.3.5.6.1 Belirtme: Gvenlik sebebiyle her lke kendi hava sahanlndaki uular engelleme hakkna sahiptir.
Byle alanlar tehlikeli alanlar, kstl alanlar yada yasaklanm alanlar olarak bilinir ve AIP de detaylandrlmtr.
Srekli olarak kapanmayan alanlar kapandnda, Notam ile bildirilir.
2.3.5.6.2 Saha hlali Grsel kaz: Gece ve gndz; 10 saniye aralklarla yere bir seri yanstc monte edilir, bu
yanstclar parlayan krmz ve yeil klar yada akar k gsterir, kstlanm, yasaklanm yada tehlikeli
alanlara girmek zere olan yada aralarda uan hava aralarn uyarmak iin kullanlr.
2.3.5.7 Hava Alan Trafikleri in aretler
2.3.5.7.1 Radyosuz Trafik: Havaalan yada evresindeki radyosuz trafik, ATC den gelen grnt ve sinyalleri
alabilmek iin srekli dary takip etmek zorundadr. Radyolu hava aralar da grntl olarak verilen
komutlara ayn ekilde uymak zorundadr. ATC tarafndan iletiim iin kullanlan lamba dar bir k ile ayn
yndedir. Kuleden bir k sinyali gryorsanz sinyal sizin iin veriliyordur.

19

2.3.5.7.2 Grntl Sinyaller: Aadaki tablo yerden aaya kullanlan k ve protechnic sinyalleri verir.

2.3.5.7.3 Hava arac tarafndan onaylanan: Bir sinyal almn bildirmek iin st tablodaki bir hava arac
aadakileri yapmaldr.
a) Uutayken
i- gndz saatinde, hava aracnn kanatlarn sallayarak
ii karanlk saatlerde, uan ini klarn 2 kez yakp sndrerek yada yle donatlmamsa, seyrsefer
lambalarn 2 kez ap kapayarak
b) Yerdeyken
i) Gndz uan kanatk sallayarak veya dikey stabilizeyi hareket ettirerek, bildirir.
ii) Karanlk saatlerde, uan ini klarnn iki kez sndrlp almas, yle donatlmamsa seyrsefer
klarn iki kez kapatp amak
2.3.5.7.4 Grntl yer sinyalleri: Aadaki sinyaller bir hava alan zerinde, ya sinyal karesinde yada apron
yada hareket alanndaki dier yerlerde gsterebilirler. Bir sinyal karesi kontrol kulesinin nne yerletirilir ve
hava alan evresinde havadan herhangi bir yerden grlebilir olmaldr. Ama radyo ile iletiim kuramayan
pilotlara nemli bilgiyi ulatrmaktr. Dier radyosuz trafie yerde uyarlanabilir sinyaller bir sinyal uzman
tarafndan gsterilir yada kontrol kulesi bitiiine yada zerine yerletirilmi indikatr tahtasnca yaplmaldr.
Sinyal alannn bulunmamas hava alann bir radyosuz trafike kullanlacan gsterir.
Not: 1. Bir kii tarafndan kullanlan herhangi bir iaret, sadece kurallar dahilinde ona verilen anlam tamaldr.
2. Yer iaretlemeleri boyutlar %10 tolransa sahiptir (iaretlerin boyutlarn bilmek zorunda deilsiniz)
2.3.5.7.5 Sinyal alannda Sinyaller:
a) Aada gsterildii gibi beyaz bir T ini ve kalklarn T nin tepesi ynnde olmas gerektiini gsterir.
(Okta gsterildii gibi)

20

b) T ye eklenmi beyaz bir disk. Aada gsterildii gibi kalk ve ini ynlerinin uyumasnn zorunlu
olmadn gsterir.

c) Beyaz bir dumb - bell hava aracnn yerdeki hareketinin paved, metalletirilmi yada benzeri bir ekilde
sertletirilmi yzeylerle kstl olduunu gsterir.

d) Siyah izgili beyaz bir dumb - bell ini ve kalklarn bir pist zerinde olmas gerektiini, fakat yer zerindeki
hareketlerin kaldrmlarla snrl olmadn gsterir.

e) Bir krmz ve sar izgili ok trafiin sadan zorunlu olduunu gsterir.

f) Sar diaognal izgili krmz bir panel manevra alannn zayf olduunu ve pilotlarn ok dikkatli olmalar
gerektiini gsterir.

g) Sar arp iareti olan krmz bir panel hava alannn hava arac hareketleri iin uygun olmadn ve iniin
yasak olduunu gsterir

21

h) Beyaz H, helikopterin sadece iaretle belirlenmi alanda ini ve kalk yapabileceini gsterir.

i) Bir dumb bell zerine krmz L hafif hava aralarnn uu pisti zerinde yada belirlenmi olan yer
zerinde kalklarna ve inilerine izin verildii belirtilir.

j)

ki beyaz + iareti u anda planr uuu yapldn gsterir.

k) ki yada daha fazla arp uu pisti yada rule yolu kesitinin hava arac hareketi iin uygun olmadn gsterir.

l) ki kesik sar izgi ve 2 devaml izgi uu pistine en yakn tutma noktasn belirtir. ATC iin belirtilmi saatler
dnda, bu bir uan uak ini ve kalkna yol vermek iin uu pisti yaklamas iin en yakn noktadr. Bu bir
A patterni iaretidir.

m) Rule yolunu iaret eden sar bir merdiven uu pistini en yakn alann dnda tutma noktasn gsterir. ATC
saatleri dnda grmezden gelinebilir. Bu pattern B iaretlemeleridir.

22

n) Sar bir zemin zerinde siyah c harfi varn rapor etmek zorunda olan bir ziyareti pilotu simgeler.

2.3.5.7.6 QDM Boards: Kuleye kurulmu bir tahta zerinde 02 siyah rakam kullanmnda olan pist ynn
gsterir

2.3.5.7.7 Snr aretleri: Turuncu ve beyaz izgili iaretler aklkla tanmlanmam manevra alanlarndaki
manevra snrlarn belirlerler.

2.3.5.7.8 Rzgar Tulumu: Bir rzgar tulumu rzgar ynn ve hzn belirler (90 derece=40kt, 45 derece=20-30
kt, 0 derece =sakin)

2.3.6 Sivil Hava Aracnn nlenmesi (Intercetion ):

2.3.6.1 Hukuk: Uluslararas Sivil Havaclk Kongresinin 9. maddesine gre, Antlama lkeleri, kendi snrlar
iinde belirli hava sahalar zerinde askeri zorunluluk yada halkn gvenlii asndan dier lkelerin hava
aralarnn umasn kstlama yada yasaklama hakkna sahiptir. Bir lkenin dzenlemeleri tm uaklarn
kimliinin aratrlmasn gerektirebilir. Buna gre baka bir lkeye ait hava arac belirli bir sahadan
uzaklatrlmak amac ile nlenebilir veya gvenlik sebebi ile belirlenmi hava alanna ini yapmas istenebilir.
Uu planlarna ve ATC prosedrlerine ballk ve uygun ATC frekansnda srekli dinleme, nleme olasln
olduka azaltr.
2.3.6.2 Uygulamalar: Bir hava aracnn kimlii pheli ise, kimlii renmek iin uygun hava trafik servisi
birimleri yoluyla btn abalar gsterilecektir. Sivil hava aracnn nlenmesi her durumda risk tad iin
nleme prosedrleri sadece en son are olarak kullanlmaldr. nleme kelimesi intercept ve escort yapma gibi
taleplerin karlanacan gstermez, ancak Arama ve Kurtarma ilemlerinde kolaylk salar. Baka bir hava
arac tarafndan nlenen bir hava arac:
a) nleyen hava arac tarafndan verilen komutlar yerine getirir, aadaki tablolara bakarak grntl
sinyalleri yorumlayp cevaplar.
b) Mmknse ilgili ATS birimlerine bildirir.
23

c) nleyen hava arac ile yada uygun nleme kontrol nitesiyle acil durum frekans araclyla (121.50
MHz ) temas kurar, nlenen uan kimliini ve uu tipini bildirir. Eer hibir balant kurulamamsa 243.00
MHz Acil frekansndan ar tekrarlanr.
d) SSR transponder imkan varsa uygun hava trafik servisi tarafnda aksi sylenmedike Mod A, Kod
7700 ve Mod C modu seilir.
2.3.6.3 nleyen Uakla Balant Kurulmas: nleyen uakla radyo temas kurulmu, fakat ortak bir dilde
iletiim salanamamsa, bilgiyi iletimi aadaki tabloda gsterilen kalplar ve telffuzlar kullanlarak yaplr.
nleme srasnda bir baka kaynaktan nleyen uan talimatlar ile elien bir bilgi alndnda nlenen uak
bu bilginin vakit geirmeden teyit etmesini talep etmelidir.

nleme Frezyolojisi
Phrases for use by INTERCEPTING aircraft
Phrases for use by INTERCEPTED aircraft
Phrase

Pronunciation

CALL SIGN

KOL SA-IN

FOLLOW

FOL-LO

DESCEND

DEE-SEND

YOU LAND

YOU_LAAND

PROCEED

PRO-SEED

Meaning
What is your
call sign?

Phrase

Pronunciation

CALL SIGN

KOL SA-IN

Follow me

WILCO

VILL-KO

REPEAT

REE-PEET

AM LOST

AM LOSST

MAYDAY

MAYDAY

HIJACK

HI-JACK

LAND

LAAND

DESCEND

DEE-SEND

Descend for
landing
Landing at this
aerodrome
You may
proceed

Meaning
My call sign is
(call sign)
Understood will
comply.
Repeat your
instruction
Position
unknown
I am in distress
I have been
hijacked
I request to land
to (place name)
I require
descend

2.3.6.4 Sinyaller ve aretler nleyen Uak Tarafndan Balatlr ve nlenen Uak Tarafndan Yantlanr.
INTERCEPTING Aircaft
No INTERCEPTED Aircraft Signals
Meaning
Meaning
Responds
DAY- Rocking wings from a position
slightly above and ahead of, and
normally to the left of the intercepted
aircraft and, after acknowledgement,
a slow level turn, normally to the left,
on the desired heading.

You have
been
intercepted
follow me

NIGHT- Same and, in addition,

flashing navigational lights at
irregular intervals.

NIGHT- Same and, in addition,

flashing navigational lights at
irregular intervals.

AEROPLANES :
DAY- Rocking wings and
following

HELCOPTERS :
DAY or NIGHT- Rocking
aircraft, flashing navigational
lights at irregular intervals and
following.

NOTE 1: Meteorolojical conditions or

terrian may require the intercepting
aircraft to take up a position slightly
above and ahead of, and to the right
of the intercepted aircraft and to
make the subsequent turn to the
right.

NOTE : Additional action

required to be taken by
intercepted aircraft is prescribed
in RAC section

NOTE 2 : If the intercepted aircraft is

not able to keep pace with the
intercepting aircraft, the latter is
expected to fly a series of race track
patterns and to rock its wings each
time it passes the intercepted
aircraft.
24

Understood
will comply

DAY or NIGHT- An abrupt

breakaway manoeuvre from the
intercepted aircraft consisting of a
climbing turn of 90 degrees or more
without crossing the line of flight of
the intercepted aircraft.
DAY- Circling aerodrome, lowering
landing lading gear and overflying
runway in the direction of landing or,
if the intercepted aircraft, is a
helicopter, overflying the helicopter
landing area.

You may
proceed

AEROPLANES :
DAY or NIGHT- Rocking wings

Understood
will comply

HELCOPTERS :
DAY or NIGHT- Rocking wings
Land at this
aerodrome

NIGHT- Same and, in addition,

showing steady landing lights.

Understood
AEROPLANES :
will comply
DAY- Lowering landing gear,
following the intercepting aircraft
and, if after over-flying the
runway landing is considered
safe, proceeding to land.
NIGHT- Same and, in addition,
showing steady landing lights. (
if carried)
HELCOPTERS :
DAY or NIGHT- Following the
intercepting aircraft and
proceeding to land, showing
steady landing lights.

AEROPLANES :
DAY- Raising landing gear while
passing overlanding runway at a
height exceeding 300m ( 1000 ft) but
not exceeding 600m
(2000 ft) above the aerodrome level,
and continuing to the circle the
aerodrome.
4

Aerodrome
you have
designated in
inadequate

NIGHT- Flashing landing lights while

passing over landing runway at a
height height exceeding 300m (
1000 ft) but not exceeding 600m
(2000 ft) above the aerodrome level,
and continuing to the circle the
aerodrome. If unable to flash landing
lights available
AEROPLANES :
DAY or NIGHT- Regular switching
Cannot
on and off all available lights but in
comply
such a manner as to be distinct from
flashing lights.
AEROPLANES :
DAY or NIGHT- Irregular flashing of In distress
all available lights.
HELICOPTERS :
DAY or NIGHT- Irregular flashing of
all available lights.

25

DAY or NIGHT- f it is desired

that the intercepted aircraft
follow the intercepting aircraft to
an alternate aerodrome, the
intercepting aircraft raises its
landing gear and uses the
Series 1 signals prescribed for
intercepting aircraft .

Understood
follow me

If it is decided to release the

intercepted aircraft, the
intercepting aircraft uses the
Series 2 sgnals prescribed for
intercepting aircraft.

Understood
you may
proceed

DAY or NIGHT- Use Series 2

signals prescribed for
intercepting aircraft .

Understood

DAY or NIGHT- Use Series 2

signals prescribed for
intercepting aircraft .

Understood

BLM 3

3.0 Hava Trafik Dzenlemeleri ve Hava Trafik Servisleri

3.1 ANNEX 11 Hava Trafik Kurallar ve Hizmetleri
3.1.1 Tanmlar
3.1.1.1 Uu Bilgi Blgeleri: (FIRs) Uu Bilgi Hizmetinin (FIS) ve uyar hizmetinin salanmasna karar verilen
hava sahas blmleri olarak tanmlanrlar.
.3.1.1.2 Kontrol Alanlar (CTA) ve Kontrol Kuaklar (CTR): CTA lar ve CTR lar, hava trafik kontrol
hizmetinin IFR trafikler iin salanaca belirlenmi hava sahasdr. Ayn trafik hizmetinin VFR trafiklere de
verildii hava sahasnn blmleri Class B, C veya D olarak adlandrlr. Bir FIR ierisinde yer alan CTA lar ve
CTR ler o FIR n bir parasn olutururlar.
3.1.1.3 Kontroll Havaalanlar: Hava trafik kontrol hizmetinin saland bu havaalanlar, kontroll
havaalanlar olarak adlandrlrlar. Dier bir deyile, kontroll havaalannn bir kontrol kulesi vardr.
3.1.2 Hava Trafik Hizmetlerinin Amac: ATC hizmetlerinde gn getike artan ihtiya emniyeti arttrmaktr.
ATC hizmetinin salanmasnn tm alardan tek sebebi, verilen servislerin kalitesini muhafaza etmek ve gerekli
olduu yerlerde arttrmaktr. ATC hizmeti ile hava yolu operatrleri, dier hava sahas kullanclar, hava alan
ynetimi ve en nemlisi ordu arasnda kuvvetli bir ba olmaldr. Her lkenin kendini savunma ve etkili bir hava
kuvvetleri gcne sahip olma hakk vardr. Ulusal savunma amac, eer hava sahas emniyetli deilse yerine
getirilememi demektir. Avrupa da bir btn olarak, sivil ATC ile ordular aras devaml bir iletiim ba vardr.
3.1.2.1 Hedefler: Hava Trafik Hizmetlerinin (ATS) hedefleri unlardr:
a) Hava aralar arasndaki arpmalarn nne gemek
b) Manevra yaplan alanda hava aralar arasndaki arpmalar ve bu blmdeki manialardan kanmak
c) Hava trafiinin dzenli akn abuklatrmak ve srdrmek
d) Uularn emniyeti ve etkin ynetimi iin yararl olacak tavsiye ve bilgiyi salamak
e) Arama ve kurtarmaya ihtiya duyan uakla ilgili olarak ilgili kurulular uyarmak ve istendiinde bu
kurululara yardmc olmak.
3.1.2.2 Temel Hizmetler: temel Hava Trafik Hizmeti unlardr:
a) Hava Trafik Kontrol Hizmeti: Yukarda a dan c ye olan hedefleri baarmak iin bu hizmet, birbirini
takip eden paraya blnmtr:
1) Alan Kontrol Hizmeti: Yukarda a ve c de yer alan hedefleri baarmak iin, aada 2 ve 3 de
tarif edilen trden uularn blmleri hari olmak zere, kontroll uular iin Hava Trafik Kontrol Hizmetinin
salanmas.
2) Yaklama Kontrol Hizmeti: Yukarda a ve c de yer alan hedefleri gerekletirmek iin, var ve
kalkla birlemi kontroll uular iin Hava Trafik Kontrol Hizmetinin salanmas.
3) Havaalan Kontrol Hizmeti: Yukarda a,b ve c de yer alan hedefleri gerekletirmek iin,
yukarda 2 de aa paragrafta tarif edilen uularn blmleri hari olmak zere, havaalan trafii iin Hava
Kontrol hizmetinin salanmas.
b) Uu Bilgi Hizmeti: Yukarda d deki hedefi baarmak iin.
c) Uyar Hizmeti: Yukarda e deki hedefi baarmak iin.
3.1.3 Hava Sahalarnn Snflandrlmas
3.1.3.1 Snflandrma: ATS hava sahalar unlara gre snflandrlr ve adlandrlr:
a) A Snf: Sadece IFR uularna izin verilir, tm uular ATC ye tabidir ve birbirlerinden ayrlr.
b) B Snf: IFR ve VFR uularna izin verilir, tm uular ATC ye tabidir ve birbirlerinden ayrlr.
c) C Snf: IFR ve VFR uularna izin verilir, tm uular ATC ye tabidir ve IFR uular, dier IFR
uularndan ve VFR uularndan ayrlr. VFR trafikler IFR trafiklerden ayrlrlar ve dier VFR trafikler hakknda
bilgi alrlar.
d) D Snf: IFR ve VFR uularna izin verilir, tm uular ATC ye tabidir ve IFR uular, dier IFR
uularndan ayrlr ve VFR uularna dair trafik bilgisi alrlar. VFR uular, dier tm uular hakknda trafik
bilgisi alrlar.
e) E Snf: IFR ve VFR uularna izin verilir, IFR uular ATC ye tabidir ve dier IFR uularndan ayrlrlar.
Tm uular gerekli olduu yerlerde dier trafikler hakknda bilgi alrlar. Class E CTR lar iin kullanlmaz.
f) F Snf: IFR ve VFR uularna izin verilir. Tm IFR uular bir ATC tavsiye hizmeti alrlar ve tm uular,
talep edildii takdirde uu bilgi hizmeti alrlar.
26

g) G Snf: IFR ve VFR uularna izin verilir ve talep edildii takdirde uu danma hizmeti alrlar.
3.1.4 Uu Bilgi Blgeleri (FIRs), Kontrollu Alan ve Blgeler
3.1.4.1 Kapsam: Uu bilgi blgeleri, hizmet edilen hava rota yapsnn tamamn kapsayacak ekilde incelenir.
Bir FIR n snrlar, (Kuzey rlandada, Britanya ve rlanda Cumhuriyeti arasndaki durumda olduu gibi Ulusal
snrlar boyunca kabaca dz bir hat olarak) devletler arasnda ortak anlamayla kabul edilebilir ya da ulusal
snrlara sk skya bal kalnr. Snrn, uluslar aras kurallarca 12 nm. limit kabul edildii, ancak kara sularnn
arasndaki mesafenin bundan daha dar olduu durumda, bitiik devletler arasnda orta hatta anlalan bir snra
ulamak mmkndr. (ngiliz Kanal).
Bir FIR snrnn devletler arasndaki ak denizler zerinde kurulduu yerlerde bu snrlar, genellikle haberleme
artlarn karlamak iin uluslar aras antlamalar dahilinde kabul edilirler. Bir uu danma blgesi, daha st
uu danma blgesi tarafndan snrlanmad ise (UIR, Upper Flight Information Region) yatay ve dikey limitler
dahilinde tm hava sahasn kapsamak zorundadr. Uluslararas alanda dikey olarak kabul edilen kontroll hava
sahas Snr FL 660dr. Britanyada FL245ten, FL 660a kadar UIR mevcuttur. Uu danma blgesinin daha
st uu danma blgesi tarafndan snrland dier yerlerde, daha alak seviyenin dikey limitleri daha yksek
uu danma blgesince belirlenmek durumundadr ve 6. blmde incelenen VFR uu seviyeleri tablosuyla da
rtmelidir.
ok geni kara parasna ya da zel hava trafik gereksinimlerine sahip bir devlet hava sahasn, birden fazla
FIR snrn kapsayacak ekilde uluslararas FIR snrlar olmadan dzenleyebilir. rnein Londra FIR ile sko
FIR arasnda olduu gibi.
Not: UIR prosedrleri mevcut ise bunun altnda yer alan FIR prosedr ile rtmesi gerekli deildir.
3.1.4.2 Kontrol Alanlar: Tm hava yollar ve terminal kontrol alanlar (TCA lar) dahil olmak zere kontrol
alanlarnn (CTAlar); ATC hizmetinin art olduu IFR uular iin, o blgede kullanlan seyrsefer
yardmclarnn etkinlii de gz nnde bulundurularak tm rotalar iin yeterli genilie sahip olmas gereklidir.
Bir CTA nin kontrol otoritesi, bir alan kontrol merkezidir (ACC). Normalde CTA lar, byk uluslararas
havalimanlarnn evresindeki havayollarnn kesimesi durumunda fonksiyonel hale gelirler. rnein, Kuzey
Atlantik ve Avrupa rotalarndan gelen veya giden trafie verilecek hizmet ile, Heathrow, Gatwick, Stansted ve
Luton dan kalkan ya da bunlara inen trafie verilen hava trafik hizmetini ayrmak iin Londra zerinde bir
terminal manevra alan (TMA) vardr. Bir kontrol alannn alt limiti kara ya da denizin zerinden 200 metre (700
feet)ten az olmayan bir ykseklikten itibaren oluturulur. Ancak bu, CTA nin her zaman ayn ykseklikte
balayaca anlamna gelmez. Bir CTA nin tavan (normalde Britanyada FL245), hava trafik kontrol hizmeti iin
bir dikey limit, ya da CTA snrnn, stteki CTA nin alt snr ile birletii durumlarda stteki CTA nin alt snr
olduu kabul edilir.
3.1.4.3 stteki Danma Blgeleri ya da stteki Kontrol Alanlar: Yksek irtifadaki hava tat, daha alt
dzeydeki hava tatndan daha hzl uar. Aslnda hz limitleri, FL100n altna uygulanr. stteki hava trafiinin
akn hzlandrmak iin birka tane FIR tesis edilmi olsa bile, lkenin bir UIR veya daha yksek CTA
oluturmas gerekebilir. rnein Avrupada, Brksel, Amsterdam ve Hamburg FIR larnn zerindeki hava
sahalar, Euro Kontrol altndaki Maastricht UIR sini oluturmak iin birletirilmitir. stteki hava sahasndaki
hava tatnn ayr kontrolnn salanmasnn amac trafiin, hava yollarna balayan manevra ve hava
alanlarna ini ve kalk trafiinden ayrlmasn salayarak akn temin etmektir.
3.1.4.4 Kontrol Alanlar (CTR ler): CTRlerin yatay snrlar, FIR dahilindeki kontrol alan dahilinde olmayan ve
IMC artlarda havaalanlarndan kalkan veya yaklaan trafiklerin uu rotalarn da ierecek ekilde hava
sahalarn kuatr. CTR iin ATC otoritesi, bir havaalanndaki yaklama kontrol veya sadece CTR iin hizmet
verecek bir ACC nitesi olabilir. Bir alann (zone) kontrol blgesi, sfr seviye-yer seviyesinden balayp belirli bir
FL seviyesine kadar uzanabilir. Bir CTR ierisinde birbirine yakn birka tane havaalan bulunabilir. CTR n
yatay limitleri, yaklamann yaplaca havaalanndan veya ilgili havaalanlarndan itibaren en az 5 nm yarapl
olmaldr.
Eer bir CTR tmyle bir CTA nin altnda ise CTR nin st limiti en azndan CTA nin alt limiti olmaldr.
Eer CTR, bir CTA nin limitlerinin dndaysa ya da CTR nin zerinde bir CTA yoksa CTR, belirlenmi bir st
limite sahip olmaldr.
3.1.4.5 simler: Bir alan kontrol merkezi (ACC), yanndaki kasaba ya da ehrin ya da coraf evrenin adyla
tanmlanr. Bir hava alannn kontrol kulesi ya da yaklama merkezi, hava alannn adyla bilinir. Bir CTR, CTA
ya da FIR ise, hava sahas zerinde yarglama yetkisine sahip olan birimin ad ile tanmlanr.
3.1.4.6 ATS Rotalar: Bir ATS rotas, uaklarn bir noktadan bir noktaya umalarna izin veren nceden
kararlatrlm herhangi bir uu rotasdr. ATS rotalar unlar iermektedir:
a) Havayollar
b) stteki hava rotalar
c) Standart kalk ve var rotalar
d) Dk seviye helikopter rotalar

27

ATS rotalar oluturulduunda her bir rota boyunca korunmu bir alan yaratlr ve bitiik rotalar arasnda
aralk koyan emniyet pay aka tanmlanr. Normalde havayollar 10 nm (rotann her iki tarafnda 5 nm)
geniliktedir. Merkez hattn korunmasnn zor olduu alanlarda ise 20 nm ye kadar bytlebilir. UIR dahilinde
tm hava sahas korunan hava sahasdr, herhangi bir hava yolunu iermez ve her trl seyrsefer daha yksek
seviyelerde yaplr. Hava aracnn hava alanlarndan kalk yapt ya da bu alanlara ini yapt yntemler,
SID ler ve STAR lar diye bilinir ve keza bunlar da ATS rotalardr. ATS rotalar, belirli harfler ve rakamlarla
tanmlanr.
3.1.4.7 lave n Ek: Uygulamas yaplabilen yerlerde temel tanmlaycya, aadaki belirtilenlere gre bir n ek
ilave edilebilir:
a) K harfi, esas olarak helikopterler iin tesis edilmi bir alak seviye rotasn belirtmek iin.
b) U harfi, rota veya rotann bir blmnn yksek hava sahasna tahsis edildiini belirtmek iin
c) S harfi, yalnz spersonik uak tarafndan kullanlmak iin tesis edilmi ve spersonik uaklarn
utuklar yollar belirtmek iin kullanlabilir.
3.1.5 Hava Trafik Kontrol Hizmetleri
3.1.5.1 Faaliyet Alan: Bir hava trafik kontrol hizmeti aadakilere salanr:
a) A,B,C,D ve E snf hava sahalarndaki tm IFR uularna.
b) B, C ve D snf hava sahalarndaki tm VFR uularna
c) Tm zel VFR uularna
d) Kontrol edilen hava alanlarndaki tm havaalan trafiine
3.1.5.2 Hava Trafik Kontrol Hizmeti: Salanan hava trafik kontrol hizmetinin paralar ve hizmeti salayan
eitli birimler aadaki gibidir:
a) Saha Kontrol Hizmeti:
1) Bir saha kontrol merkezi (ACC) tarafndan veya
2) ncelikle yaklama kontrol hizmetinin hazrl ve ACC nin kurulmad yerler iin tayin edilen
snrl bir sahann CTR ya da CTA snda yaklama kontrol hizmetini salayan birim tarafndan salanr.
b) Yaklama Kontrol Hizmeti:
1) Yaklama kontrol hizmetinin fonksiyonlarn meydan kontrol hizmeti veya saha kontrol hizmetinin
fonksiyonlar ile tek bir birimin sorumluluunda birletirmek gerektiinde veya arzu edildiinde, meydan kontrol
kulesi veya saha kontrol merkezi tarafndan sorumluluk stlenilir.
2) Ayr bir birim tespit etmek gerektiinde ya da istendiinde bir yaklama kontrol ofisi tarafndan
salanr.
c ) Havaalan Kontrol Hizmeti: Aprondaki belirli hizmetlerin salanmas grevi (rnein apron ynetimi
hizmeti) bir havaalan kontrol kulesi ya da ayr bir birime tahsis edilebilir. Bunun olduu yerlerde Yer Kontrol,
havaalan kontrolnn yetkisi ve denetimi altndadr.
3.1.5.3 Hava Trafik Kontrol Hizmeti letmesi: Gerekli hava trafik kontrol hizmetini salamak iin bir ATCU
aadakileri yapmaldr:
a) Her hava aracnn planlanan hareketi hakknda bilgi ve her hava aracnn aktel ilerlemesi hakknda o
anki bilgiyi salamak.
b) Bilinen hava aracnn dierlerine gre konumlarn alnan bilgiye gre karlatrmak.
c) Kontrol altndaki hava aralar arasnda bir arpmay nlemek ve dzenli bir trafik akn
hzlandrmak ve muhafaza etmek amacyla gei izinleri ve bilgi yaynlamak
c) Gerekli olduu durumlarda dier birimlerle koordine kurmak
i) Hava arac, dier birimlerin kontrol altnda iletilen bir trafikle anlamazla dt zaman.
ii) Hava aracnn kontroln dier birimlere transfer etmeden nce
3.1.5.4 Kleransn Yaynlanmas: ATCU lar tarafndan kleransn yaynlanmasnn amac, hava aracnn
umakta olduu hava sahasnn snfna ve uygun uu kurallarna bal olan hava aralar arasnda gerekli
(aka tanmlanmas ) ayrmay salamaktr. ATCU lar tarafndan gei izinleri unlar ayrmak iin yaynlanr:
a) A ve B Snf hava sahasndaki tm uaklar
b) C ve D Snf hava sahalarndaki IFR uular
c) C Snf hava sahasndaki IFR ve VFR uular
d) FR ve zel VFR uular
e) Yetkili ATS otoritesi tarafndan istendiinde zel VFR uular

28

3.1.5.5. Ayrma: Bir ATCU tarafndan salanan ayrma, aadaki yntemlerden birini ya da daha fazlasn
ierir.
a) Dikey Ayrma: Bu ayrma, FL410 zerindeki uular iin, bitiik ya da karlkl geen hava aralarna,
2. Blmde incelenen seyir dzeyleri tablolarnn ierdii seviyelerde dikey boyutta ayrma salanr. Normal
dikey ayrma standard 1000 ft.tir. RVSM nin bu standarda uygulanmad 30.000 ft zerindeki alanlarda 2000
fte kadar geniletilir.
b) Yatay Ayrma: Ayn seviyedeki hava aralarnn arasna yeterli mesafenin koyulmas. Bu, yatay
ayrmadr ve unlarn salanmasyla olur:
i) Uzunlamasna Ayrma: Birleen ya da karlkl ayn yollar boyunca giden hava aralar arasnda
zaman veya mesafe ile ifade edilebilen bir araln srdrlmesi ile salanan ayrma,
ii) Karlkl Ayrma: Hava tatnn, farkl rotalarda ya da farkl corafi alanlarda tutularak salanan
yanlamasna ayrma ile
c) Karma Ayrma: Bu yntem, dikey ayrma ile yukarda bde yer alan dier ayrmalardan birinin
bileiminden oluur ve bu birleimde her biri iin, bireysel olarak bavurulduunda birletirilmi unsurlarn her
biri iin kullanlandan daha dk olabilen (ama yarsndan az olamaz) asgari bir snr kullanlr. Karma
ayrtrma sadece, blgesel hava seyrsefer antlamalarnda kabul edildii yerlerde uygulanr.
3.1.5.6 Belge Kayna: ICAO ayrma standartlar, ICAO 444-PANS RAC (Hava ve Hava Trafik Hizmetleri
Kurallar) belgesinde yaynlanmtr.
3.1.6 Uu Bilgi Hizmetleri (FIS )
3.1.6.1 Koul: Uu bilgi hizmeti, bilgiden muhtemelen faydalanacak tm hava aralarna aadakilerle birlikte
salanmaldr:
a)

Hava trafik kontrol hizmeti verilen; ya da

b)

Hava trafik hizmet birimleriyle ilgisi baka bir ekilde bilinen aralara salanacaktr.

Not: FIS, hava aracnn PICn (kaptan pilot /pilot-in-command) herhangi bir sorumluluktan kurtarmaz ve pilot,
uu plannda yaplmas tavsiye edilen deiiklik nda son karar vermek zorundadr.
3.1.6.2 ncelik: ATSU larn FIS ve ATC hizmetinin ikisini de salad durumlarda ATC hizmetinin temin
edilmesi bu hizmetin temini ne zaman gerekirse gereksin- FISn temin edilmesi zerinde ncelie sahip
olmaldr. Son yaklama, ini, kalk ya da trman halindeki hava aracnn kesin durumlarnda ATC hizmeti
bilgisinden nce gecikmeksizin en temel bilginin verilmesi gereklidir.
3.1.6.3 Uu Bilgi Hizmetinin Grev Alan: FIS, muhtemelen emniyeti ve zellikle de aadaki durumlarda
(hava aracn) etkileyecek ilgili bilginin temin edilmesini iermektedir:
a) SIGMET ve AIRMET
b) Patlama ncesi volkanik faaliyet, volkanik patlamalar ve volkanik kl bulutlar
c) Radyoaktif maddelerin ya da toksik kimyasallarn atmosfere yaylmas
d) Seyrsefer yardmlarnn hizmet edilebilirliinde deiiklikler
e) Havaalan faaliyet alanlarnn kar, buz yada nemli miktarda su derinliinden hasar grd durumlar
hakkndaki bilgi de dahil olmak zere, havaalanlar ve bal tesislerinin durumlarnda deiiklikler
f) nsansz kendi bana uan balonlar.
3.1.6.4 Rutin Bilgi: 3.1.6.3de aka belirtilen gvenlie ilaveten FIS aadakilere bal olarak uulara rutin
bilgi salar.
a) Kalk, istikamet, alternatif havaalanlarnda tahmin edilen hava durumlar
b) C,D,E,F,G snf hava sahalarnda hava aralarnn arpma tehlikesi. Salanan bilgi bilgilendirilen
hava aracna arpma tehlikesi oluturan bir hava aracnn varln da ierebilir bazen uygulanabilir ve bu
yzden ATC yaynlanan bilginin doruluu iin sorumluluk yklenmez.
c) Deniz zeri uular iin uygulanabilir olduu ve pilot tarafndan istendii durumlarda gerekli olan tm
bilgileri; tm ar adlar, pozisyonu, gerek yolu, hz vb. tm mevcut bilgiler.

3.1.6.4.1 VFR Trafii: VFR uularnda salanan FIS yukarda ana hatlar ile aklananlara ek olarak, uu
rotas boyunca muhtemelen ilemi grerek uu kurallarna gre uygulanamaz hale getirebilecek trafik ve hava
koullar ile ilgili mevcut bilgiyi iermektedir.
3.1.6.4.2 Hava Arac Tarafndan Yaplan Trafik Bilgi Yaynlar (TIBAs): 3.1.5.4 b dekine uygun olarak
salanan arpma tehlikesi bilgisine ilavede bulunmak ihtiyac olursa ya da uu bilgi hizmetlerinin geici sre
ile bozulmas durumunda, tahsis edilen hava sahalarnda hava arac tarafndan yaplan trafik bilgi yaynlarna
bavurulabilir. TIBAs, ATC tarafndan belirtilen durumlarda ve srelerde tahsis edilen bir VHF frekansndan
yaplan yayndr. Eer gerekirse TIBAs aadaki durumlarda yaplr.
a) Tahsis edilen hava sahasna giri yapmadan 10 dakika nce ya da hava sahas iindeki bir
havalimanndan kalk yapan bir pilot iin kalktan sonra mmkn olan en ksa zamanda
29

b)
c)
d)
e)
f)
g)

Bir rapor noktasn gemeden 10 dakika nce

Bir ATS yolunu gemeden ya da bu yola katlmadan 10 dakika nce
ki rapor noktas arasnda her 20 dakikada bir
Seviye deitirmeden 2 ya da 5 dakika nce
Seviye deiiklii annda
Pilot tarafndan gerekli olduu dnlen her zaman

3.1.6.5 Operasyonel FIS (OFIS) Ofis Yaynlar: Seyrsefer yardmlar ve FIStekileri kapsayan hava sahalar
ile ilgili karlanan ve operasyonel bilgi, operasyonel olarak karma bir ekilde salanmaldr. Saland taktirde
OFIS yaynlar, uuun farkl sahalarna uygun olarak seilmi operasyonel ve meteorolojik unsurlarla ilgili
karma bilgileri ieren mesafelerden oluur. Bu yaynlar ana trden ( HF, VHF ve ATIS ) olabilir.
a) HF operasyonel uu bilgi hizmeti ( HF OFIS ) yaynlar
b) VHF operasyonel uu bilgi hizmeti (VHF OFIS ) yaynlar
c) Ses otomatik uu bilgi hizmeti ( Ses ATIS )
3.1.6.5.1 Ses - ATIS: Sesotomatik terminal bilgi hizmeti ( Ses-ATIS) yaynlar, ATS VHF hava-yer haberleme
kanallarndaki haberleme yknn azaltlmasna ihtiya duyulan hava sahalarnda salanr. Saland taktirde
Ses-ATIS yaynlar aadakilerden oluur:
a) Gelen hava aralarna hizmet veren bir yayn; ya da
b) Giden hava aralarna hizmet veren bir yayn; ya da
c) Gelen ve giden hava aralarna hizmet veren bir yayn; ya da
d) Gelen ve giden hava tatlarna hizmet veren bir yaynn sresinin ar derecede uzun olabildii hava
sahalarnda gelen ve giden hava aralarna ayr ayr hizmet veren iki yayn.
3.1.6.5.2. Ses ATIS Frekans: Uygulanabilir olduu zamanlarda ATIS yaynlar iin ayr bir VHF frekans
kullanlabilir. Farkl bir frekans mevcut deil ise iletimler, (tr ve okunabilirlii yeterli olduu) seyrsefer
yardmnn kimliinin tespitinin yaynla birlikte birbirini izledii, bu sayede ikisinin birbirini etkilemedii takdirde,
en uygun terminal seyrsefer yardmlarnn ses kanallarnda (tercihen bir VOR) yaplabilir. ATIS yayn bir ILS in
ses kanalndan iletilmez. Ses-ATISin olduu durumlarda aadakiler salanr:
a) Yayn bilgisi tek bir havaalan ile ilgili olmaldr.
b) Yayn srekli ve tekrarldr. Yayn sresi 30 saniyeden fazla olmamaldr.
c) nemli bir deiiklik meydana geldiinde yayn bilgisi hemen gncellenmelidir.
d) Ses-ATIS mesajnn hazrlanmas ve iletilmesi, Hava Trafik Ser. sorumluluunda olmaldr.
e) Mevcut yaynda yer alan bilgi mesajn o birimler tarafndan hazrlanmad durumlarda yaklama, ini
ve kalk bilgilerinin hava aracna salanmas iin ATS birimlerine bildirilmelidir.
f) Bireysel ses ATIS mesajlar bir tahsis edici tarafndan ICAO alfabesinden bir harf olarak
tanmlanmaldr. Yaynlayanlar ses ATIS mesajlarnn alfabetik sra ierisinde birbiri ardna sralamakta
grevlendirilmitir. ( rnein ATIS Bravo )
g) Hava arac uygun olduu takdirde yaklama kontrol hizmeti veya havaalan kontrol hizmeti salayan
ATS birimi ile haberleme hususundaki yayn bilgisinin alnd bildirilmelidir.
h) Yetkili ATS birimi yukarda gdeki mesaja cevap verirken gelen hava arac durumunda, yetkili ATS
otoritesi tarafndan tavsiye edilen baka zamanlarda hava aracna ait altimetre ayarlar salanmaldr.
3.1.7 kaz Hizmetleri
3.1.7.1 Hizmetin Salanmas: O devletin hava sahasnda uan btn hava aralar iin SAR kolaylklar
salamak, ICAO a tabi tm devletler iin gereklidir. SAR ( ya da dier hizmetleri yangn, ambulans, polis, sivil
savunma rgtleri ) uyarmak iin devletleri kontrol eden ajanslarn (rnein RCC) bir hava aracnn acil bir
durumda olduundan haberdar olduu resmi bir sistemleri olmaldr. Bu sistem ikaz hizmeti olarak bilinir ve hava
trafik servisinin bir parasdr. FIC ya da ACC ikaz hizmetini salamas gerekir. Bu hizmet, herhangi bir acil
durum ierisindeki hava aracna ihtiyac olduu yardm salamay garanti eder. Bu, tam kapsaml bir kurtarma
operasyonuna girimek iin gerekli tm bilgiye sahip olan bir kurtarma koordinasyon merkezini ( RCC ) temin
eden en yakn havaalan ile ilgili bilgiden farkldr. kaz hizmeti aadakiler ile salanmaldr.
a) Hava trafik kontrol hizmeti salayan tm hava aralar
b) Ne kadar erken uygulanabilirse, bir uu plan ya da baka ekilde bilinen bir hava trafik hizmetine
mracaat etmi dier tm hava aralar
c) Yasad mdahaleye maruz kald bilinen ya da buna inanlan tm hava aralar
3.1.7.1.1. Havaalannda Acil Durum: Bir havaliman kontrol kulesi ya da yaklama kontrol ofisinin kontrol
altndayken bir hava aracnda acil bir durum ba gstermesi halinde birim, gerektii takdirde RRCye karlk
verebilecek sorumlu bir FIC ya da ACCye ivedilikle haber verilmelidir. Bu tr bir aciliyet durumunun gerektirdii
durumlarda sorumlu hava sahasna kontrol kulesi ya da yaklama kontrol ofisi ncelikle ikazda bulunmal ve
gerekli acil yardm verebilecek tm yetkili yerel kurtarma ve acil durum organizasyonlarn ayarlamak iin
gerekli dier admlar atmaldr. kaz hizmetinin 3 safhas aadakilerdir:
a) Belirsizlik safhas (INCERFA): Belirsizlik safhas, hava arac ve iindeki kiilerin emniyetine dair
herhangi bir phe olmad zamanlar hari olmak zere u durumlarda ilan edilebilir:

30

1) Bir haberleme alndktan sonraki 30 dakika ierisinde ya da hava arac ile haberleme kurmak
iin gerekletirilen ilk baarsz giriimden 30 dakika geince, hangisi nce ise, hibir haberleme olmaynca;
ya da
2) Bir hava arac son bildirdii ya da ATCU lar tarafndan tahmin edilen tahmini var zamanndan
itibaren 30 dakika ierisinde hangisi daha ge ise- varmay baaramadnda,
b) Alarm Safhas (ALERFA): Hava aracnn ve iindekilerin emniyeti hakkndaki endieyi hafifletecek
kantn olduu veya tehlike safhasnn daha uygun olduu zamanlar haricinde u durumlarda alarm safhas ilan
edilir:
1) Belirsizlik safhasn takiben hava aracyla iletiim kurmaya ynelik son giriimler ya da dier ilgili
kaynaklarn incelemeleri hava aracyla ilgili herhangi bir haber ortaya karmamsa; ya da
2) Bir hava arac yere ini izni alm ve tahmin edilen ini sresinden itibaren 5 dakika ierisinde
inememi ve de hava aracyla yeniden iletiim kurulamamsa, ya da
3) Hava aracnn etkin ekilde ilerliinin, zorunlu bir ini derecesinde olmasa da bozulmu
olduunu gsteren bir haberleme olduysa; ya da
4) Bir hava aracnn yasad bir mdahaleye maruz kaldnn bilinmesi ya da buna inanlmas
durumunda
c) Tehlike Safhas (DETRESFA): Hava arac ve iindekilerin vahim ve pek yakn bir tehlike tehdidi altnda
olmadklarna ve acilen yardm istemediklerine dair makul bir kesinlik olduu zamanlar haricinde u durumlarda
tehlike safhas ilan edilir:
1) Alarm safhas takiben hava aracyla iletiim kurmak iin daha birok baarsz giriim olduunda
ve hava aracnn tehlike iinde olmas olaslna iaret eden daha kapsaml baka baarsz incelemeler
olduunda; ya da
2) Uaktaki yaktn tkendii ya da hava aracnn emniyetine yetecek kadar yeterli olmad
dnldnde; ya da
3) Hava aracnn etkin ekilde ilerliinin, zorunlu ini derecesinde bozulduunu gsteren bir bilgi
alndnda; ya da
4) Hava aracnn zorunlu ini yapt ya da yapmak zere olduu ynnde bilgi alnmas ya da
bunun makul bir kesinlikte olmas durumunda
3.1.7.1.2 Uyar Bilgisi:
kaz yapan birim tarafndan IRCCye geilen bilgi, aadaki bilgilerden liste yapld anda mevcut olanlar
kadarn ierir. Eer tebli annda baz bilgiler mevcut deilse ikazda bulunan ATCU, tehlike safhasna
geileceine dair makul bir kesinlik varsa bu bilgileri ele geirmeye almaldr.
a) Aciliyetin safhasna uygunluuna gre INCERFA, ALERFA ya da DETRESFA
b) Acenta ve kii aramas
c) Acil durumun karakteri
d) Uu planndan elde edilen mhim bilgi
e) Son temasta bulunan birim, zaman ve kullanlan frekans
f) Son konum raporu ve nasl karar verildii
g) Hava aracnn rengi ve belirleyici iaretleri
h) Rapor eden ofis tarafndan yaplan tm hareketler
i) lgili dier beyanlar
3.1.7.1.3 Acil Durumdaki Bir Hava Aracnn evresinde Bulunan Hava Aracyla letiim: ATSU tarafndan
bir hava aracnn acil bir durumda olduunun tespit edildii durumlarda dier bir hava aracnn da o hava
aracnn evresinde olduu biliniyorsa civarda uan hava aracna acil durumun karakteristii mmkn
olduunca abuk bildirilmelidir.
3.1.7.1.4 Yasad Mdahale: Bir hava trafik hizmetleri biriminin bir hava aracnn yasad mdahaleye maruz
kaldn bildii ya da buna inand durumlarda, emercensinin tabiat gerei yerden ve ATSden uakla
herhangi bir iletiim kurulmayacaktr. Ancak mdahalede bulunulan uaktan bir talep gelmesi ve iletiimin
mevcut durumu daha da ktye gtrmeyecei kesinse uakla balant kurulabilir.
3.1.8 Uuta Meydana Gelecek Beklenmedik Olaylar
3.1.8.1 Acil Durumda Bir Hava Tatna Yardm: Yasad mdahaleye maruz kalma da dahil olmak zere acil
bir durumda bulunduu bilinen ya da buna inanlan bir hava aracna, durumlarn gerektirdii ekilde, dier hava
aralar zerinde ncelik, yardm ve azami ilgi gsterilmelidir. Acil bir durumda bulunduunu gstermek iin
hava arac, aadaki ekipman ileten bir SSR transponder donanmna sahip olmaldr:
a) Mod A, Kod 7700de, ya da
b) Mod A, Kod 7500de, yasa d bir mdahaleye maruz kalndn spesifik olarak gstermek.
c) Uygun acil durum ADS (veri balant gzetim sistemi) olanan harekete geirmek.
d) Uygun mesafe CPDLC (ATC haberleme sistemleri iin veri balants) yoluyla gndermek.
3.1.8.2 Yasad Mdahale: Bir hava aracna yasa d mdahale vakas olduunda ya da bundan
phelenildiinde ATS birimleri, hava aracndan gelen isteklere ok dikkat etmelidir. Uuun emniyetli
31

ynetimiyle ilgili bilgi gnderilmeye devam etmeli ve uuun tm safhalarn, zellikle de hava aracnn yere
emniyetli bir ekilde iniinin ynetimini kolaylatrmak iin gerekli admlar atlmaldr. Yasa d mdahale
rnekleriyle baa klmasnda ATC, haberleme sistemlerini dikkatlice gzlemeli ve olaya dair mnasebeti en
aza indirmelidir.
3.1.8.3 Rotadan Ayrlm ya da Kimlii Tespit Edilmeyen Hava Arac: Rotadan km bir hava arac,
planlanan yolundan nemli lde sapm ya da kayp olduunu rapor eden hava aracdr. Kimlii tespit
edilmeyen hava arac ise, belli bir alanda ilem yapt gzlenen ya da rapor edilen, ama kimlii belirlenememi
hava aracdr. ATC, rotadan ayrlm bir hava aracnn farkna varr varmaz, hava aracna yardm etmek ve uu
emniyetini salamak iin gerekli tm admlar atmaldr. ATCU nun seyrsefer yardm, hava aracnn,
durdurulma ya da emniyetine ynelik baka bir tehlike olabilecek bir alanda yoldan ktn ya da kmak zere
olduunu birimin fark ettii durumlarda zel olarak nemlidir. Bir ATCU, kendi alannda kimlii tespit edilmeyen
bir hava aracnn farkna varr varmaz, hava aracnn kimlii, Hava Trafik amalar ya da silahl kuvvetler
tarafndan gereken ekilde tespit etme giriiminde bulunmaldr. Eer baarl olunursa, silahl kuvvetler, kimlii
tespit edilmeyen hava arac hakknda nceden bildirimde bulunulmusa bilgilendirilmelidir. Aadaki giriimler
yaplmaldr:
a) ki yollu haberlemeyi kurmak.
b) Hava arac FIR da baka ATCU larn kontrolndeyse tespit etmek.
c) Hava arac bitiik FIR larndaki ATCU larn kontrolndeyse tespit etmek.
d) Alandaki dier hava aralarndan bilgi almak.
3.1.8.4 Sivil Hava Aracnn nlenmesi
Bir hava trafik hizmetleri birimi, bir hava aracnn kendi sorumluluundaki alanda nlendiini renir renmez,
bu durumlarda uygun olan aadaki trden admlar atmaldr:
a) nlenen hava aracyla, bir tr haberleme olana kadar, 121.5 MHz acil durum frekans da dahil olmak
zere mmkn olan her frekansta iki yollu haberleme kurmaya teebbs etmek.
b) nlenen hava aracnn pilotunu nlemeden haberdar etmek.
c) Bir yandan nlenen hava aracyla iki yollu haberlemeyi srdrrken, nleme kontrol birimiyle temas
kurmak ve bunu, hava aracyla ilgili uygun bilgiyle salamak.
d) Gerektii takdirde, nleyen hava arac ya da nleme kontrol birimi ile nlenen hava arac arasnda mesaj
aktarm salamak.
e) nlenen hava aracnn emniyetini gvence altna almak iin gerekli tm admlar, nleme kontrol birimiyle
yakn koordinasyon iinde atmak
f) Hava aracnn bu trden bitiik uu bilgi blgelerinin birinden rotadan ayrldnn ortaya kmas halinde,
bitiik uu bilgi blgelerine hizmet veren ATS birimlerini durumdan haberdar etmek.
3.2.1 Tanmlar
Havaalan: Hava aralarnn inilerini ve kalklarn kolaylatrmak iin salanan donatlm, dzenlenmi ve
tahsis edilmi herhangi bir alan ya da su ktlesidir ki buralar genellikle rahat ini ve kalk iin kullanlr ve
havaalanlarnn ya bir yerde ya da bir yapnn zerinde ina edilmesi lazmdr. Bu yaplarn zerindeki yerler ya
da dier yerler, ini ve dikey k kapasitesine haiz hava aralarnn rahat ini ve kalkn salamaya elverili
olarak tasarlanmtr. Ancak bu elverililie haiz olan alann terkedilmi olmamas gerekir.
Havaalan rakm: ni sahasnn en yksek noktasnn rakmdr.
Apron: Bir havaalannda hava aralarnn park etmesi, ya da indirme ve bindirmeleri, kargo ykleme ve
boaltmalar iin belirlenmi alandr.
Ama sahas: Kalk kousu alannn sonunda yer alan, hava aralarnn belirli bir ykseklie kadar ilk
trmanlarn yapabilmelerine elverili ekilde hazrlanm veya seilmi, ilgili otoritenin kontrol altnda,
tanmlanm sahadr.
Aletli yaklama pisti: Aletli pistin etrafn evreleyen boyutlar belirlenmi bir alandr.
ni sahas: Manevra alannn, hava aralarnn ini ve kalklar iin kullanlmas amalanan blmdr.
Ana pist: ni ve kalklar iin en ok kullanlan pisttir.
Manevra alan: Bir havaalannn apron ve hava aralarnn bakm iin temin edilen ksm dnda hava
aralarnn ini ve kalk ve yerdeki hareketlerini yaptklar alandr.
Hareket sahas: Bir havaalannda hava aralarnn yer hareketlerini yapmalar iin kullanlan manevra sahalar,
apronlar ve bakm alanlarn iine alan blmdr.
Aletsiz pist: Grerek yaklama prosedrlerini kullanan hava aralarnn faaliyetleri iin kullanlan pist.
Mania (Engel): Hava aralarnn yer hareketleri iin kullanlan yzeyde bulunan veya uutaki hava aracnn
korunmas iin belirlenmi yzeylere uzanan btn geici, sabit veya seyyar cisimlerdir.

32

Category I (Cat I) Faaliyetleri:

Hassas aletli yaklama ve 200 feet ten az olmayan karar ykseklii ve 800 m. az olmayan grebilirlikle birlikte
veya 550 m. den az olmayan pist gr mesafesiyle ini.
Category II (Cat II) faaliyetleri:
Hassas aletli yaklama ve 100 feet ten az olmayan ama 200 feet ten az olan karar yksekliiyle ini ve 350m.
den az olmayan pist gr mesafesiyle ini.
Cat IIIA (Cat IIIA) faaliyetleri:
Hassas aletli yaklama veya 100 feet ten az olan karar yksekliiyle ya da karar ykseklii olmadan ve 200m.
den az olmayan pist gr mesafesi ile ini.
Category IIIB (Cat IIIB) faaliyetleri:
Hassas aletli yaklama veya 50 feet ten az karar ykseklii ya da karar ykseklii olmadan 200 m.den az olan
ama 50 m. den az olmayan pist gr mesafesi ile ini.
Category IIIC (Cat IIIC) faaliyetleri:
Hassas aletli yaklama ve karar ykseklii ve pist gr mesafesi snrlamalar olmadan ini.
Pist: Kara havaalannda hava tatlarnn ini ve kalklar iin uzunlamasna olan dikdrtgen eklindeki
belirlenmi alandr.
Pist sonu gvenlik alan: Pist merkez hatt uzantsnn iki yannda ve erit sahann sonuna bitiik olan, alak
gelen veya duramayan bir uan hasar tehlikesini azaltmak iin hazrlanm alandr.
Banket: Kaplama yzeyin kenarna bitiik olan ve kaplama yzeyi ile bitiik olan arasnda gei salayacak
ekilde hazrlanm alandr.
Durma uzants: Kalktan vazgeme halindeki hava aracnn durabilmesine elverili ekilde hazrlanm, kalk
iin mevcut kou mesafesinin sonunda yer alan dikdrtgen eklindeki alandr.
erit: Hava aralarna gvenli mdahale yapabilmek iin hazrlanm, pilot ve taksiyolunu iine alan belirlenmi
alandr.
Kalk pisti: Belirli hava minimasnda havalanmaya olanak verecek ekilde donatlm pisttir.
Taksiyolu: Kara havaalannda taksi yapan hava aralar iin hazrlanm ve havaalannda bir yer ile dier bir
yer arasnda balant kurmak iin hazrlanm belirli yoldur. erdikleri:
a. Aircraft stand taxilane. Bir apronun taksiyolu gibi gsterilmi hava aralar standlarna yol salamak iin
kurulmu ksmdr.
b. Apron taksiyolu. Taksiyolu sisteminin apron zerine yerletirilmi ve apronun, zerinde batan sona bir
taksi rotas salamak iin kurulmu bir ksmdr.
c. Hzl k taksiyolu. nen hava aralarnn daha yksek hzlarda inilerini tamamlamalarna izin vermek
ve bu suretle pisti ikal srelerinin minimum dzeye indirmek iin gsterilmi, piste olan adan balanm
taksiyoludur.
Taksiyolu bekleme pozisyonu: Hava aralarnn taksi yapabilmesi ve aralarn pistten yeterli aklkta dz
sral tutulmas iin iaretlenmi pozisyonudur.
Taksiyolu kesime: ki veya daha ok taksiyolunun birlemesidir.
Eik: Pistin ini iin kullanlabilen ksmnn balangcdr.
3.2.2 Seyrsefer in Grsel Yardmclar
3.2.2.1 Gstergeler ve sinyal aygtlar: Havaalanlarnn radyosuz hava tatlarnn pilotlarna rzgar ynn
gsterme anlamnda donatlmas gerekmektedir. Hatrlayn, hava kurallarna gre bir pilotun rzgara kar ini
ve kalk yapmas gerekebilir, yleyse belli gsterge metotlar mevcut olmaldr. Radyosuz pilotun ini ynnn
ne olduunu bilmesi iin ini gstergesi gerekmektedir.

33

3.2.2.1.1 Rzgar istikamet (yn) gstergesi: Bir havaalanna en az bir tane rzgar yn gstergesi tehiz
edilecektir. Rzgar Yn gstergesi, kesik koni eklinde, fabrika yapm ve uzunluu 3.6 m ve ap geni tarafnda
0.9 m den az olmayacak ekilde olmaldr. Gsterge, yer rzgarnn ynn net bir ekilde gsterecek ve rzgar
hzn genel anlamda belirleyebilecek ekilde ina edilmelidir. Renk ve renkler, rzgar gstergesinin, 300 m
ykseklikten ve alttaki araziden seilebilecek ve net grlebilecek bir ekilde seilmi olmaldr. mkan olan
yerlerde, tek renk, tercihen beyaz veya turuncu rengi kullanlmaldr. Deien arazide yeterli netlik verebilmesi
iin iki rengin kombinasyonunun gerektii yerlerde, renkler tercihen turuncu-beyaz, krmz-beyaz ve siyahbeyaz ve be sral bant eklinde ve ilk bant ile son bant koyu renkte olacak ekilde olmaldr. Bir rzgar yn
gsterge yeri en az 15 m apnda ve 1.2 m genilikte bir yuvarlak bant ile iaretlenmelidir. Bu yuvarlak bant
rzgar yn gstergesini destekleyecek ve netlik verebilecek renkte (tercihen beyaz renkte) merkezlenmi
olacak. Bu nlem gece kullanlacak bir hava alannda en az bir rzgar yn gstergesi klandrlmak suretiyle
yaplmaldr.
3.2.2.1.2 ni istikamet (yn) gstergesi: Mevcut olduu yerlerde, ni yn gstergesi havaalannn gze
arpan bir yerine konulacaktr. ni yn gstergesi T eklinde olmaldr. ni T sinin rengi, gstergenin
gzkecei arka arazinin rengine zt olan tercih edilmek suretiyle beyaz veya sar olacaktr. Geceleri kullanm
gerektiinde ini T si aydnlatlacak veya beyaz kla
belirli hale getirilecektir.
3.2.2.1.3 Sinyal (Aldis) lambas: Kontroll bir
havaalannn kontrol kulesinde bir sinyal lambas
bulundurulacaktr. Bu sinyal lambas krmz, yeil ve
beyaz sinyal retebilecek yeterlikte olmal ve ayrca;
a) Gerektiinde herhangi bir hedefe elle nian
alnabilmelidir;
b) Renklerden biriyle verilen sinyali takiben dier 2
renkten birisiyle sinyal verilebilmelidir.
c) renkten herhangi biriyle, mors alfabesiyle
dakikada drt kelime hzla mesaj gnderilebilmelidir.

3.2.2.2 aretler
3.2.2.2.1 Pist tantma iaretleri: Kaplanm pist eikleri iin, pist
tantma iaretleri temin edilir. Mmkn olmas halinde, kaplanm
olmayan pist eikleri iinde pist tantma iaretleri temin edilmelidir.
Eiin pist bandan kaydrlm olmas halinde, kalkacak uaklar iin
pistin tantma iaretini gsteren bir iaret temin edilmelidir.
3.2.2.2.2 Pist merkez hatt iareti: Pist Merkez hatt iareti
kaplanm pistin zerinde bulunmaldr. Merkez hat iaretlemesi pist
merkez hatt boyunca pist tantma iaretlerinin arasna yerletirilir.
3.2.2.2.3 Eik iaretleri: Uluslararas ticari hava ulamna ak, kaplanm
alet pistleri ve kod numaras 3 veya 4 olan kaplanm aletsiz pistlerin
eiklerinde, eik iaretlemeleri bulundurulacaktr. Kaplanmam pistlerde
eik iaretleri ok kullanl olduu iin kullanlmaldr.

3.2.2.2.4 Enine izgi: Eiin pist bandan kaydrlm olmas veya pist
balangcnn merkez hatt ile kare tekil etmesi halinde eik iaretlerine bir
enine izgi eklenmelidir. Pist eiinin yeri geici olarak deitirildiinde,
deitirilmi eikten nce pistin bir blm oklarla gsterilmelidir.
3.2.2.2.5 Konma blgesi iareti: Konma blgesi iaretleri kod 2,3 ve 4 kaplanm hassas yaklama pistlerinin
konma blgesine konmaldr ve ek aklk gerektiinde kod 3 veya 4kaplanm hassas olmayan veya aletsiz
pistler iin nerilir.
3.2.2.2.6 Pist kenar izgi iareti: Pist banketleri veya evre arazi renklerinin uyumlu olmamas halinde
kaplanm pistlerin eikleri arasnda, pist kenar izgi iaretleri temin edilir. evredeki yerle uyuma baklmadan
kenar izgilerinin btn ak pistlerde iaretlenmesi nerilir.
3.2.2.2.7 Taksi yolu merkez hatt iaretleri: Kod numarasnn 3 veya 4 olduu yerlerdeki kaplanm taksi
yollar iin, taksi yolu merkez hatt iaretleri temin edilecek ve bylece pistin merkez hattndan, apronda hava
aracnn bekleme noktasnn balad yere kadar rehberlik edebileceklerdir. Taksi yolu merkez hatt iaretleri
kaplanm pistlerde standart taksi rotasnn bir paras olduu zamanlarda ve:
a) Pist merkez hatt iaretleri olmadnda; yada
b) Taksi yolu merkez hattnn pist merkez hattyla akmad yerlerde tahsis edilir.
34

3.2.2.2.8 Pist bekleme pozisyonu iareti: Pist bekleme pozisyonu iareti pist bekleme pozisyonunda
yerletirilmi olmaldr. aretleme taksi yolu zerinde tm yol boyunca uzatlr. Pozisyon, dur ubuklar ya da
pist koruma klarnca arttrlabilir.
3.2.2.2.9 Orta bekleme pozisyonu iareti: Kaplanm iki taksi yolunun kesitikleri yerde belirli bir bekleme
limitinin gsterilmesi arzu edildii yerde gsterilmesidir. Taksi yolu kesime iareti ilerleyen hava aralar
arasnda gvenli akl salamak iin kesien taksi yolunun yakn kysna yeterli uzakla taksi yolunun
karsna yerletirilmelidir. aret, eer mevcutsa, durma bar ve emniyet bar uyumlu ekilde olmaldr. Taksi
yolu kesime iareti tek bir kesik sar izgiden olumaldr.
3.2.2.2.10 Taksiyolu ky iaretleri: Taksi yolu kylarnn dendii yerlerin tesindeki alanda kullanlr fakat
normal olarak hava aralarna kullanm iin uygundur.
3.2.2.2.11 VOR Havaalan Kontrol Noktas iareti: htiya olan yerlerde, hava aralarnn VOR alc sistemi
kontrol edilmesi iin hava meydannn belli bir noktas iaretlenmitir. Bu nokta bir iaret ve bir iaret tabelas ile
iaretlenir. Bu tabela siyah arka fon zerine beyaz daireden oluur (eer gerekirse). Bu tabelaya hava
aralarnn en iyi sinyali alaca yn iaret eden bir ok da eklenebilir.
3.2.2.2.12 Hava arac park yeri iaretleri: Hava arac park yeri iaretleri kaplanm bir apronda ve bozulmay
nleyen, aralar zerinde iaretlenmi park pozisyonlar iin temin edilmelidir. Park yeri iaretleri, park yeri
tantma iareti, giri hatt, dn bar, dn hatt, ynlenme bar, dur hatt ve k hatt gibi (park dzeninin
gerektirdii) tm dier parklandrma yardmclarn tamamlayan elementleri kapsayacaktr. Giri hattndan ksa
bir mesafe sonra uak park yeri tantma iareti, harf veya numaralarla iaretlenecektir. Tantma iaretinin boyu,
park yerini kullanan uak kokpitinden okunabilecek ekilde olmaldr. Giri, dn ve k izgileri normalde
srekli uzunlukta olmaldr. Bir yada daha fazla duru iaretinin ayarlarnn standa ar yklendii yerlerde
izgiler en ok talep eden uak iin srekli, dier uaklar iinde kesik olmaldr. aretlerin tahsis edildii giri,
dn ve kn kavisli blmleri iaretlerin tahsis edildii en ok istekte bulunan uak eitlerine gre radii
sahip olmaldr. Tahsis edildii yerde uak yalnzca bir ynde ilerler, izlenmesi gereken yolu gsteren oklar, giri
ve k izgilerinin paralar olarak eklenmelidir. Dn bar amalanan dnn balang noktasnda giri
izgisine dzgn bir ada yerletirilmelidir. Dn bar ve giri izgisi arasndaki mesafe pilotlarn gr alanlar
dikkate alndnda eitli uak tiplerine gre deiir. Bir hizalama bar yle yerletirilmelidir ki hedef
pozisyonunda bulunan hava tatnn uzatlm merkez hatt ile akmal ve pilot manevrasnn son blmne
kadar grnr olmaldr. Dur izgisi hizalama bar ile dzgn bir aya yerletirilmelidir.
3.2.3.3 Sinyal panelleri ve sinyal sahalar: Bir havaalanndaki sinyal sinyal sahalarnn provisionu radyosuz
trafiin kabul edildii anlamna gelir. Eer havaalan ynetimi radyosuz trafii yasaklamsa sinyal sahalarna
gerek yoktur. Sinyal sahas 300 m ykseklikten bakldnda ufuk izgisinin 10 derece zerinde bir seviyenin her
asndan grlebilecek yerde olmaldr. Sinyal sahas, en az 9 metrekarelik dz ve yatay bir yzey olacaktr.
Sinyal sahasnn rengi, sinyal panellerinde kullanlan renklerle ztlk oluturacak ekilde seilmeli ve 0.3 m den
az olmayan genilikte bir eritle evrelenmelidir.
3.2.3 Manialar Gsteren Grsel Yardmclar
3.2.3.1 Engel Iklarnn Konumlandrlmas: Bir veya daha fazla dk, orta veya yksek younluktaki engel
mmkn olduu dereceye kadar engelin tam stne yerletirilir. st klar, engel snr yzeyi dikkate
alnarak, en yksek nesnenin kenar veya kelerini belirtecek ekilde dzenlenir. Baca vb. nesneler iin,
klarn dumandan dolay grnmemesini engellemek amacyla, st k nesnenin tam zerine
konumlandrlmamaldr. Nesnenin en st noktasnda anten veya benzeri bir uzant varsa, ve yksek
younluktaki engel konumlandrmas gerekletirilemezse, pratik olarak mmkn olan en st noktaya
yerletirilir, ve beyaz renkli bir orta younluktaki engel en st noktaya yerletirilir.
3.2.3.2 Geni Nesneler veya Nesne Gruplar: Geni bir nesnenin, veya birbirine yakn olan birok nesnenin
bulunmas durumunda, nesnelerin genel hatlarn belirtmek zere, engel snrlama dzlemine gre ykseklii en
byk olan nesnelerin kenar veya kelerine st klar yerletirilir. ki veya daha fazla kenarn ykseklii ayn
ise, ini alanna en yakn olan kenar klandrlr. Dk younluktaki klandrma kullanldnda, klar aralar
45 m. 'den fazla olmayan aralklarla yerletirilir. Orta younluktaki klandrma kullanldnda, klar aralar 900
m. 'den fazla olmayan aralklarla yerletirilir.
3.2.3.2.1 Yksek Nesneler. Bir nesne dk veya orta younluktaki engel klandrmasyla belirtilir ve
nesnenin st dzlemi evre arazi veya (nesnenin binalarla evrili olmas durumunda) dier binalardan 45 m.
kadar ykselirse, ara seviyelere de klandrma yerletirmek gerekir. Bu ek klandrma, zemin seviyesi ve st
klar arasnda, olabildiince eit aralklarla yerletirilmelidir. Aralklar 45 m. 'yi gememelidir. Seviyelerde
yerletirilecek dk, orta ve yksek younluktaki klarn says ve dzeni, nesnenin her adan grnebilir
olmasn salayacak ekilde yaplmaldr. Herhangi bir adan eer bir k evredeki bir nesne tarafndan
kapatlyorsa, nesne klandrlr ve genel klandrma dzeni korunur. rtlen k eer genel klandrmaya
katk salamyorsa, kaldrlabilir.
3.2.3.2.2 Yol zerindeki Engeller: Havaalanna gre 15 Km. 'lik dairenin dnda kalan engeller, sadece 150
m. boyunu atklar zaman hava aracna tehlike oluturabilirler. Boyu daha kk olan nesneler, helikopter
rotalarnn zerinde veya hemen yannda olduklarnda engel olarak saylabilirler. Bu tip engeller genellikle gece
35

saatlerin dz, krmz klarla, gndz saatlerinde ise yksek iddetli, yanp snen beyaz klarla aydnlatlr.
evre koullarna gre yksek iddetli klandrma kullanlamayabilir.
3.2.4 Snrl Kullanm Alanlarn Belirtilmesi in Grsel Yardmclar
a) Kapal Pistler ve Taksiyollar: Bir ksm veya btn uak trafiine kapal olan pist ve taksiyolunun
kapal olduuna dair bir tabela yer almaldr. Geici bir sre iin kapanan pist ve taksiyolunda da benzer bir
iaret bulunmal, ancak kapanma ok ksa sreli ise ve hava trafik servisleri tarafndan gerekli duyuru ve ikaz
yapldysa iaretleme gerekmeyebilir. Bir pistin kapal oluu bildirildiinde kapama iaretleri, pistin her iki ucuna
veya bir blmne yerletirilmeli ve ek iaretler, aralarndaki maksimum mesafe 300 metreyi gememelidir. Bu
iaret kalk pisti iin beyaz, hareket pisti iin sar olmaldr. (Not: alan geici bir sre iin kapandnda,
kapanan alann belirtilmesi iin, bariyer veya dier iaretleme biimleri, boyann yerine kullanlabilir.) Bir pist ve
taksiyolu srekli olarak kapandnda, btn olaan pist iaretleri kaldrlr. Kapal pistin klandrmas, bakm
ilemleri dnda kapal tutulur.
b) Yk Alan Dndaki Yzeyler: Uan kalk iin pozisyona girdii pistlerin yardmc eritleri,
apronlar ve dier yk tamaya elverili olmayan yzeyler, yk tamaya elverili yzeylerden grsel olarak
ayrlmazsa, uaklara tehlike oluturabilir. Bu alanlarn arasnda snr, izgi biiminde bir iaretle belirtilmelidir.
c) Eik ncesi Alan: Eikten nce bulunan ve kaldrmla denmi olan yzeyin boyu 60 m.'yi ayor
ve uaklarn kullanmna uygun deilse, btn eik chevron deseniyle iaretlenmeli ve bu iaretler, kalk
pistinin ynn gstermelidir.
3.2.4.1 Acil Servisler ve Dier Hizmetler
3.2.4.1.1 Hava Tesisi Acil Durum Plan: Havaalan acil durum planlamas, tesiste veya evresinde meydana
gelebilecek bir acil durum iin hazrlanma anlamna gelir. Bu planlamann amac, zellikle hayat kurtarma ve
tesis ilemlerini normal olarak srdrme asndan, acil durumun yarataca etkiyi en dk seviyeye
indirmektir. Tesis acil durum plan, tesis bnyesinde bulunan farkl birimlerin ve evre yerleim merkezlerinde
bulunan birimlerin acil duruma cevap verirken ki rollerinde egdm salar.
3.2.4.2 Kurtarma ve Yangn: Kurtarma ve yangn servisinin temel ilevi, hayat kurtarmaktr. Bu nedenle,
havaalannn ierisinde veya evresinde meydana gelecek uak kazasnda, tesis ynetimi bu servisleri salar,
nk bu tip kazalarda hayat kurtarma olasl olay yerinde daha yksektir. Ayn zamanda, olay annda,
sonrasnda veya kurtarma almalar srasnda yangn kma olaslnn yksek olduunun altn izmek
gerekir. Bir uak kazasnda etkili kurtarma almalarnn yrtlmesinin ardndaki temel koullar: verilen eitim,
tehizatn etkinlii ve personel ve tehizatn kurtarma ve yangn kontrolnde uygulamaya geirilebildii hz. Bina
ve yakt yangnlaryla mcadele etme gereksinimleri veya pistlerin kpklenmesi gz nnde bulundurulmaz.
Uygun konumda ve yeterli tehizat olan zel veya kamu kurulular kurtarma ve yangn hizmetlerinden sorumlu
olabilir. Bu kurumlarn havaalan ierisinde konumlandrlmas gerekir, ancak yeterince hzl bir ekilde kazann
gerekletii alana yetiebilmeleri durumunda, bu kurulular tesisin dnda da bulunabilir.
3.2.4.2.1 Kurtarma ve Yangn Hizmetleri Snflandrmas
3.2.4.2.1.1 Cevaplama Sresi: Kurtarma ve yangn servislerinin iletimsel amac, ideal gr ve yzey koullar
altnda, her pistin ucuna ve hareket alannn dier ksmlarna 2 dakikalk, 3 dakikay gemeyecek ekilde acil
durum arlarn cevaplandrmaktr. Cevaplama sresi, acil durum arsnn servise ulat an ve ilk aracn
%50 iddetle kpk pskrtecek konuma gelmesi arasnda geen sredir. dealin altndaki gr koullarnda,
iletimsel amac gerekletirmek iin kurtarma ve yangn aralarn ynlendirmek gerekebilir.
3.2.4.2.1.2 Acil Durum Servis Yollar: Asgari cevaplama sresinin salanmasna olanakl hale getirmek zere,
arazi koullar elverdiinde, havaalannda servis yollar ina edilmelidir. Eie 1.000 m'den uzak olmayan
hareket alanlarna veya en azndan tesis snrlarna dorudan giri salayan yollarn yaplmasna zen
gsterilmelidir. Tesisin etraf bariyerlerle evrildiinde, d alanlara ulam husus dikkate alnmaldr.
NOT: Havaalan servis yollar uygun konumda ve yapda ise, acil durum servis yolu olarak ta kullanlabilir.
3.2.4.2.1.3 Yangn Binalar: Btn kurtarma ve yangn aralar, olaan koullar altnda yangn binasnda
konumlandrlr. Cevaplama sresi tek bina ile salanamazsa, ek yangn binalar yaplmaldr. Yangn binasnn
yerleimi, aralarn asgari dnle, dorudan piste kmasn salayacak ekilde olmaldr.
3.2.4.3 Apron dare Servisi: Trafik hacmi ve ileme koullar gerektirdiinde, hava tesis ATS nitesi, dier bir
tesis iletim otoritesi veya ikisinin egdmyle, apron idare servisi kurulur (yer kontrol ile kartrlmamaldr).
Kontrol kulesi apron idaresini gerekletirmediinde, uaklarn apron idaresi kontrol ve kule kontrol arasnda
dzenli geiini salayacak uygun prosedr kullanlmaldr. Apron idare servisi ierisinde radyo-telefon iletiim
birimi barndrr. Gr mesafesinin dt durumlarda, aprondaki personel ve uak says asgari seviyeye
indirilir. Uak stand kullanlrken, grsel olarak denetlenir ve nerilen gvenlik mesafesi salanr. Apron idare
servisinin amalar:
a) Hareketleri dzenleyerek uaklarn birbirleriyle ve engellerle arpmalarn engellemek.
b) Uaklarn aprona giri ve aprondan klarnda ve kule kontrolne geite egdm ve dzenleme
salamak;
c) Aralarn gvenli ekilde grevlerini yerine getirmelerini salamak ve dier faaliyetlerin dzenlenmesi.
36

3.2.4.4 Mecburi talimat iareti rengi: Mecburi iaretlerin yerletirilmesinin mmkn olmad yererde, Mecburi
Talimat areti taksi yolu kaldrmnn yzeyine iaretlenmi olmaldr. Mecburi iaretler; bekleme noktas
iaretleri, (pist iaretleyicisi krmz fon zerine beyaz olacak ekilde) ve giri yasak iaretleridir.
3.2.4.4.1 Talimat iaretleri rengi: Bir talimat iaretinin fiziksel olarak yerletirilmesinin mmkn olmad
yerlerde talimat kaldrm yzeyinde gsterilmi olmaldr. Operasyonel olarak gerek duyulduunda bir talimat
iareti talimat iaretlemesine eklenmelidir. Talimat iaretleri; taksiyolunun zerine, karsna veya apronda
gerekli olduu yere ve yaklaan hava tatnn kokpitinden okunakl ekilde grlebilecek biimde
iaretlenecektir. Bir talimat iareti sar bir yazy ierecektir. Eer bir yer iareti deitirilir veya ona ilave
olunursa yaz siyah olacaktr, eer bir yn veya var iareti deitiriliyor veya ona ilave yaplyorsa iaretleme
ile kaplama dzeyi arasnda yetersiz ztln olduu yerlerde iaretler yazlarn sar olduu yerlerde siyah arka
plan, yazlarn siyah olduu yerlerde ise sar arka plan ierecektir.

BLM 4
4.1 Uu Kurallar ve Hava Trafik Hizmetleri
4.1.1 Genel n Gerekler
4.1.1.1 Tanmlar
4.1.1.1 Dokman 4444: Uu kurallar hava ve hava trafik ynetmelikleri (PANS-RAC), (DOC 4444) Kuzey
Anlantik Rota Servis Organizasyonu (North Atlantic Route Service Organisatoin) Uluslararas Konferansnn
(Dublin, Mart 1946) Hava Trafik Kontrol Komitesi tarafndan hazrlanan seyrsefer kurallar, hava trafik
kontrolnn (PANS-ATC) gelitirilmi bir sonucudur. Bu belgelerdeki ilemler, Ek 2 ve 11deki Standartlar ve
nerilen Uygulamalarn tamamlayclardrlar. Gerektiinde Ek Blgesel lemlerin 1. Blmndeki (Belge
7030) blgesel ilemlerle desteklenir.
4.1.1.2 Arazi Gei zni (terain clearance): PANS-RAC ilemleri, esasen hava trafik hizmetleri personeli ile
ilgili olmasna ramen, faaliyette bulunan pilotlarn da (PIC) aadaki hususlar bilmeleri ve yapmalar gerekir.
Hava trafik kontrol hizmetlerinin amalar arasnda arazi ile arpmay nleme bulunmamaktadr. Bu belgede,
IFR trafiin radar vektr dnda tanmlanan ilemleri, pilotun bu konuda hava trafik kontrol birimleri tarafndan
verilen herhangi bir gei izninin gvenliini garanti etme sorumluluunu ortadan kaldrmaz.
4.1.1.2 Uu Plan (FP)
4.1.1.2.1 Uu Plannn Yaynlanmas (Sunumu): Uu plan, planl bir uu ya da uuun bir blmyle ilgili
ATSUlara salanan belirli bilgi olarak tanmlanabilir. Duruma bal olarak kalktan nce ya da sonra, duruma
uygun olarak hazrlanm ekilde ATSUya sunulur. Uutan nce, hava trafik kontrol iin FP sunulduktan
sonra PIC, klerans iin bekler. FP, ATCye tavsiyesi iin sunulduundan PIC uutan nce, FP iin onay almak
zorundadr.
4.1.1.2.1.1 Kalk ncesi: Dier dzenlemelerin tekrarl uu planlarnn ( RPLler) sunumu iin yaplmas
dnda, kalktan nceki uu planlar havaalanndaki hava trafik servisleri rapor ofisine bizzat ya da telefonla
sunulmaldr. Eer havaalannda byle bir birim yoksa uu plan telefon ya da teleks cihaz ile, veya bu
aralarda yoksa havaalanna servis veren veya servis iin dzenlenmi birime radyoyla sunulmaldr.
a) Normal artlarda, uu plan kalktan en az bir saat nce sunulmaldr.
b) Okyanus CTAsine clearancen ya da ak ynetiminin uygun olduu yerlerde, FP kalktan en az 3 saat
nce sunulmaldr.
c) stisnai durumlarda, ATC kalklar 30 dakika nceki FPyi kabul eder, fakat PIC clearance yolunda
ATCnin nerebilecei her eyi kabul etmeye hazrlkl olmaldr.
d) Hava trafik ak ynetiminin uyguland yerlerde genelde RPL li programlanm uularn kritik zaman
tahmini blok zaman ddr. (EOBT) ve bu da yolcularn bindii noktadan dzenli hava boluuna giri zamanna
kadar ki (dilim zaman) taxi, kalk ve transit zamanlarn yanstr.
4.1.1.2.1.2. Kalktaki Gecikmeler: Kontroll bir uu iin gecikmeler, 1EDBTyi 30 dakika aan bir gecikme
annda veya uu plan sunulmu kontrolsz bir uu iin bir saatlik bir gecikmede, uu plan dzeltilmeli veya
yeni bir uu plan sunulmal ve eskisi iptal edilmelidir.
4.1.1.2.1.3. Tekrarl Uu Planlar (RPLs): RPLler her haftann ayn gn ya da gnlerinde ve en az 10 kere
ya da en az 10 gnlk bir dnemde her gn dzenli olarak yaplan IFR uular iim kullanlr. RPLlerde istikrar
37

nemlidir. (sadece kk deiiklikler kabul edilir). RPLler programl hava servisleri iin FPlerin ana sunun
metodudur. Hava trafik hizmeti FPleri programn her uuu iin otomatik olarak aktif hale getirir.
4.1.1.3 Hava Trafik Aknn Kontrol: Eer ATCU belirli bir pozisyonda veya belirli bir alanda belli bir alanda
belli bir zaman diliminde normalden daha fazla hizmet salanyorsa veya belirli bir hzda hizmet veremiyorsa, bu
birim ilgili baka bir ATCUya ynlendirme yapmaldr. lgili blgede bulunan veya mevkiye gidecek olan hava
tat PICi ve ilgili operatrler de beklenen gecikmeler veya uygulanacak kstlamalar konusunda
bilgilendirilmelidirler.

4.1.1.4 Altimetre Ayarlama Prosedrleri: Havaalan civarndaki uular iin hava aracnn dikey pozisyonu
gei seviyesindeki veya seviyesinin zerindeki eim olarak ifade edilecektir. ntikal katmanndan geerken
dikey pozisyon ykselile uu seviyesi ve inite eim olarak ifade edilecektir.
a. Srekli ini: Klerans verildikten ve yere ini baladktan sonra intikal seviyesi zerinde seviye uuu
belirtilmemise, yksekliklere ( QNH ) referans yaparak ifade edilebilir. Not: Bu temelde yksek seviyeden
aralksz ini yapan trbin motorlu hava aralar ile ini boyunca irtifa referans yaparak byle hava aralarn
kontrol etmek zere dzenlenmi havaalanlar iin uygulamaktadr.
b. QFE kullanm: lk srada clearance verilen hava arac QFE kullanlarak iniini tamamlarken, uuun
QFE kullanlabilen blm sresince hava aracnn dikey pozisyonu hava sahas seviyesinin zerindeki
ykseklik olarak ifade edilmelidir. Yine de dikey pozisyon pist eik seviyesi zerindeki ykseklik olarak ifade
edilecektir:
1) Aletli pistler iin, eik hava sahas seviyesinin 2 metre ( 7 feet ) veya daha fazla altndaysa ve
2) Hassas yaklama pistleri iin.
c. Rota zerinde: Blgesel hava nakliyat anlamalarna gre belirli bir blge iin verilen intikal seviyesi
dnda, rota zerindeki uular iin hava aracnn dikey pozisyonu u ekilde ifade edilir:
1) Kullanlabilir en alt uu seviyesinin altnda veya o seviyedeki uu seviyeleri;
2) kullanlabilir en alt seviyesinin altnda irtifa;
4.1.1.5 Kuvvetli trblans belirtisi ve MLS kapasitesi: Kuvvetli trblans kategorisindeki hava arac iin
kuvvetli kelimesi kalktan veya vartan nce hava aracn ve ATC arasndaki ilk radyo balantsnda hava
arac onama iaretinden hemen sonra bulunur. Trblans kategorileri uu plannn 9. Maddesindeki
talimatlarda belirtilmitir. Uygun MLS kapasite gstergesi ( FP madde 10-kilo ) kalktan veya vartan nce
hava aracna ve kontrol ofisi arasndaki ilk telsiz telefon balantsnda bulunur.
4.1.1.6 Hava raporlar ve zel Hava Raporlar (rutin ve zel): Durum raporlarnn gerektirdii zamanlarda
veya noktalarda rota zerindeki hava aracnn iletimsel ve / veya rutin meteorolojik bilgi rapor etmesi
beklendiinde, durum raporu rutin hava raporu formunda verilmelidir. zel hava arac gzlemleri zel hava
raporlaryla rapor edilirler. Btn hava raporlar mmkn olduunca abuk rapor edilmelidir.
a. Rutin hava raporlarnn ierii iletilen rutin hava raporlar maddeleri ierir.
1. Durum Bilgisi
i. Hava aracnn kimlii
ii. Durum
iii. Zaman
iv. Uu seviyesi veya irtifa
v. Bir sonraki durum ve zaman bitimi
vi. Bir sonraki nemli nokta
2. letimsel Bilgi
i. Tahmini var sresi
ii. Havada kalma sresi
3. Meteorolojik Bilgi
i. Hava scakl
ii. Rzgar yn
iii. Rzgar hz
iv. Trblans
38

v. Hava aracnn buzlanmas

vi. Nem oran ( mevcutsa )
Not: Hava raporunun 1. Blm zorunludur fakat blgesel hava anlamasna da uygunsa v. ve vi. karlabilir.
2. Blm operatr tarafndan istendiinde ve pilot tarafndan gerekli grldnde iletilir. 3. Blm meteoroloji
raporu istenirse iletilir. NAT sahasnda saatlik rotalarda uan bir hava aracndan met raporu istenir.
b. zel Hava Raporunun erii: zel hava raporlar btn hava aralar tarafndan aadaki
durumlarla karlaldnda veya bu durumlar gzlendiinde verilir.
1. Ar trblans
2. iddetli buzlanma
3. Ar dalk blge
4. Gk grltl frtna ( dokulu veya dokusuz )
5. iddetli toz frtnas veya iddetli kum frtnas
6. Volkanik kl bulutu
7. Volkanik faaliyet ncesi patlama veya volkanik patlama
Ek olarak transonik / supersonik uu durumunda:
8. Orta iddette trblans
9. Dolu
10.Kmlonimbs bulutlar
c. Volkanik faaliyet iin zel hava raporlar: Volkanik faaliyet gzlemi ieren raporlar zel volkanik
hava raporu formunda kaydedilmelidir.
4.1.1.7 Hava Trafik Olay Raporu ( ATIR )
4.1.1.7.1 Hava Arac Yaknl: ATIR normalde ilgili hava trafik servis birimine hava aracnn yaknl veya
hatal ilemler, prosedrlere uymama veya yer birimlerinin baarszl gibi nedenlerle hava aracna zarar veren
ciddi olaylar sonucunda verilir.
4.1.1.7.2 Riskin Belirlenmesi: Hava aracnn yaknlk olaylarnn rapor edilmesi ve bir hava aracnn gvenlik
aratrmalar iin baz ilemler vardr. Hava arac yaknlndaki risk derecesi olay aratrmasnda belirtilmeli ve
arpma riski , gvenlik salamad, arpma riski yok veya risk belirli deil snflandrlmaldr. Kaza / olay
aratrma yetkilisi hava arac yaknlk olay aratrmasn yrtrken, hava trafik hizmetinin zellikleri de dahil
edilmelidir.
4.2 Saha Kontrol Hizmeti
4.2.1 Kontroll Trafiin Ayrm in Genel artlar: a) , b) ve c) deki durumlar dnda, uularn ykseldii
gn boyunca ve inilerin kendi blnmesine ve meteorolojik durumlara bal olduu durumda, yatay ve dikey
ayrma aadaki saha kontrol artlarnda salanr:
1. A,B snf hava sahasnda btn uular arasnda
2. C, D, E snf hava sahasndaki IFR uular arasnda
3. C snf hava sahasndaki IFR ve VFR uular arasnda
4. IFR uularda zel VFR uular arasnda
5. ATS yetkilisi tarafndan uygun grldnde zel VFR uular arasnda.
4.2.1.1 Dikey Ayrma Uygulamas: Dikey ayrma ayn altimetre ayarlarn kullanan hava aracnn uu
seviyeleri veya ykseklikleriyle belirtilen farkl seviyelerde umasyla salanr.
a. Seviye deiiklii: Seyir yksekliinin deimesi gerekiyorsa, hava aracnn (ilk klerans alndktan
sonra rota zerinde seviye deiiklii istemesi gerekir. Seyir trmannn onayland hava aracnn iki seviye
arasnda alr. Kontrol sahasn aan ATS rotalarnda seviye deiiklikleri radyo yardmyla yaplr. Bir hava
aracnn asgari seyir yksekliinin altnda bir CTA izni verilirse, ACC pilot istemese de trman izni verir.
Gerektiinde hava aracnn belirli bir zaman, yer yada oranda seyir yksekliini deitirme izni verilir.
b. Ayn var noktas: Ayn yere gidecek hava aralarnn seyir ykseklikleri doru yaklama
sralamasn salamaya yardmc olur.
c. ncelik: Herhangi bir seyir yksekliindeki hava aracnn o seviyeye ulamay talep eden hava
aracna gre ncelii vardr. ki ya da daha fazla hava arac ayn seviyedeyse ncelik ndeki hava aracndadr.
39

d. Datm Ayrmas: Bir hava aracnn daha nce baka bir hava aracnn boaldn rapor ettii bir
seviye verilebilir. iddetli trblans veya seyir trman durumlarnda dier hava aracnn gerekli asgari seviye
kadar ayr bir seviye rapor edinceye kadar ayr bir seviye rapor edinceye kadar seviye bildirimi bekletilir.
4.2.2 VMCdeyken Ayrma ve Uu Kleranslar: Hava aracnn kendi ayrmasn devam ettirmesi ve VMCde
kalmasyla ilgili ATCUnun yapt dikey veya yatay ayrma uygulanmaz. Kleransn geerliliini garanti edildii
uular iin arpma tehlikesine kar dier uularla ok yakn uulmaz. VFR uuunun srekli grsel
meteorolojik durumlarda kalmas gerekir. Ayn ekilde kendi ayrma ve grsel meteorolojik durumda olan VFR
uuuna verilen klerans kendisi tarafndan belirtilir ve klerans geerlilii iin hava trafik kontroln ayrma artlar
gerekmez. Bir hava arac tarafndan talep edildiinde ve saptandnda dier hava aracnn pilotu tarafndan
VMCde gndz saatlerinde D ve E snfnda uan ve dier arala kendi ayrlmasn salayan ve VMCde kalan
kontroll uua ACCnin klerans vermesi kabul edilir. Aadaki artlar uygulanr:
a. Trmanta ve inite klerans 9.000 ftin altndaki belirli uu blm iin olmas;
b. VMC uuu mmkn deilse klerans iin uyulacak farkl talimatlarla bir IFR uu salamaldr. (VMC
uuunun srdrlemedii durumda). Byle bir durumda IFR uuun pilotu talimatlara uymaldr.
4.2.2.1 Gerekli Trafik Bilgisi: Gerekli trafik, uygun ATC otoritesi tarafndan ayrma salanan, kontroll
uularla ilikisi olan, nceden tanmlanan minimalarn altnda ayrmaya tabi tutulamaz. Gerekli trafik bilgisi ilgili
kontroll uulara, birbirleriyle esas trafik olutururlarsa verilmelidir. Bu bilgi doal olarak kendi blnmesini
salayan ve grsel meteorolojik durumda bulunan kontroll uularla ilgilidir. Gerekli trafik bilgisi unlar ierir:
a. lgili hava aracnn uu yn
b. lgili hava aracnn modeli,
c. lgili hava aracnn seyir seviyesi ve en yakn rapor noktasnn tahmini uzakl
4.2.3 Acil Durum ve letiim Problemleri
4.2.3.1 Genel-Acil durum Prosedrleri: Acil duruma yol aan eitli etkenler takip edilmesi gereken detayl
ilemlerin yaplmasn engeller. Aada verilen ilemler genel yol gsterici olarak tasarlanmtr. Hava trafik
kontrol birimleri tam bir ibirlii iinde olmaldr ve personel acil durumlar ele alrken en iyi ekilde karar
vermelidir.
4.2.3.2 Yasalara aykr mdahale: ATC personelinin bir hava aracna yasalara aykr mdahale yaptnn
belirtilerini anlayabilmeleri nemlidir. Bir radar kontrolnn otomatik SSR gsterge sistemi yoksa ( otomatik
olarak 7700,7600 ve 7500 gstergeleri olan ) ve yasalara aykr mdahale phesi varsa A/7700n ardndan
Mod A/7500 sorgulamas yaplmaldr.
Not: Acil durum belirtmek iin SSR alcl bir hava arac aadaki aralar altrabilir.
a. A modun da kod 7700, veya
b. A modun da, zellikle yasalara aykr mdahaleyi belirtmek iin kod 7500
4.2.3.3 ncelik: Yasalara aykr mdahale de dahil olmak zere acil durumda olduu bilinen veya olduu
dnlen bir hava aracna dierlerinden ncelik verilmelidir.
4.2.3.4 Acil Durum nii: Bir hava aracnn baka bir hava trafiinde acil durum ini istei zerine, ilgili btn
hava aralarn korumak iin derhal harekete geilmelidir. Gerekli grldnde hava trafik kontrol birimleri
radyo yardmyla acil durum mesaj yaynlamaldr veya mmkn deilse uygun iletiim istasyonundan acil
durum mesaj yaynlamasn istemelidir. Byle bir yayn alan hava aracnn belirtilen blgeyi boaltmas ve
ATCUdan gelebilecek uyarlar iin radyo frekansnda hazr beklemesi beklenir.
4.2.3.5 Hava Yer letiim Problemi: kili iletiim problemi olduu anlaldnda, hava aracnn hava trafik
kontrol biriminin gnderdii talimatlar alp almadn anlamak iin hava aracndan radarla gnderilebilecek bir
manevra yapmas veya mmknse talimatlar talimatlar aldna dair bir sinyal gndermesi istenir. Hava arac
talimatlar alp anladn belirlemezse, iletiim problemi olan hava aracyla dierleri arasndaki ayrma hava
aracnn unlar yapaca farz edilerek devam ettirilir:
a. VMC deyse
1. Grerek meteorolojik artlarda umaya devam eder;
2. Uygun olan en yakn hava alanna iner; ve
3. Geliini en hzl yolla hava trafik kontrol birimine rapor eder.
b. IMCdeyse veya uuu VMCdeyken tamamlamas mmkn grnmyorsa:
40

1. Blgesel hava tamaclk anlamasnda aksi belirtilmemise, zorunlu rapor noktasnda hava
aracnn durum raporu verememesini takiben 20 dakika boyunca son verilen hz ve ykseklii veya yksekse
asgari uu yksekliini devam ettirir ve sonrasnda uu planna gre hz ve ykseklii ayarlar.
2. Uu plan rotasna gre hava yardm sunan varlacak hava limanna doru devam eder ve
aadaki 3.maddeye uymas gerekiyorsa bu yardm blgesi zerinde ini balayncaya kadar bekler.
3. 2de belirtilen noktadan son alnan tahmini yaklama zamannda veya uu planna gre tahmini
var zamannda inie balar;
4. Hava yardm iin belirlendii gibi normal yaklama ilemlerini tamamlar; ve
5. te belirtilen tahmini var zamanndan sonra veya son tahmini yaklama zamanndan sonra,
hangisi daha gese, 30 dakika iinde mmknse yere iner.
4.2.4 Sicil Hava aracnn nlenmesi: Hava trafik servisleri birimi, bir hava aracnn sorumlu olduu blgede
nlendiini rendiinde, duruma uygun olarak aadakileri uygular:
a. nlenen hava aracyla 121.500 MHz acil durum frekans da dahil olmak zere herhangi bir frekansta
ikili iletiimi salamaya almak;
b. nlemeyle ilgili nlenen hava aracnn pilotunu bilgilendirmek;
c. nlenen hava aracyla ikili iletiim salayan kontrol birimiyle balant kurmak ve hava aracyla ilgili bilgi
salamak;
d. Gerektii gibi nlenen hava aralar veya kontrol birimi ve nlenen hava arac arasnda mesajlar
yeniden yaynlamak;
e. Kontrol birimiyle yakn ibirliinde yolu kesilen hava aracnn gvenliini salamak iin btn nlemleri
almak;
f. Uu bilgi blgelerinden hava arac rotasn sapmsa ATS birimlerini bilgilendirmek.
4.2.4.1 Sorumlu olunan ATC blgesi dnda nlenmesi: Hava trafik servisleri birimi bir hava aracnn
sorumlu olduu blge dnda nlendiini rendiinde duruma uygun olarak aadakileri uygular:
a. nlemenin gerekletii hava sahasna sahasna hizmet veren ATS birimini bilgilendirmek ve hava
aracn tanmlamaya yardm etmek iin bu birime bilgi salamak.
b. nlenen hava arac ve ATS birimi, kontrol birimi veya nlenen hava arac arasnda mesajlar yeniden
gndermek.
4.3 Yaklama Kontrol Hizmeti
4.3.1 Tanm
Yaklama kontrol, havaalanndaki geli ve gidi trafiine Hava Trafik Kontrol (ATC) salar. IFR trafii hava
yollarna katlmak iin ayrldnda, yaklama kontrol, havaalan ayrl uygulamalar ve hava yollarna katlma
uygulamalar arasndaki kprdr ve gelen ara trafii iin de tam tersi geerlidir. Gnmzde, yaklama
kontrolnde genelde radar kullanlsa da prosedrdeki (klasik) yaklama kontrol hala mevcuttur. Havaalannn
CTR durumunda olduu yerlerde, yaklama kontrol ikincildir ve kontrolr alan kontrolr olarak bilinir.
Yaklama ofisi (yaklama kontrol odas) CTR de birden fazla havaalan varsa, baka bir havaalannda olabilir.
Havaalannn CTRnn dnda olduu yerlerde ise, yaklama kontrol yalnzca danma niteliindedir. Hava
arac yaklamasnda uygulamalarn uyguland yerde, yaklama kontrolr radar vektrn bir radar
direktrne ynlendirebilir. IMC koullarnn karland ya da VMC kalk iin gerekli kriterin karlanamad
CTRlerdeki havaalanlarnda yaklama kontrolrleri, kalklar iin gerekli izni verme sorumluluuna sahiptir.
Havaalannda durum IMC ise, yada VMC kalk iin kriterler uyumuyorsa, yaklama kontrolrleri radar
vektrn bir radar direktrne ynlendirebilir.
4.3.2 Giden Hava Arac
4.3.2.1 Genel Uygulamalar: Trafiin kontrol, hava trafik kontrol izinlerine bal olduu durumlarda, kalk
uygulamalar aadakileri belirler,
a. Kalk yn ve kalktan sonraki dn
b. stenen baa tam gemeden nce tasarlanacak yol
c. Belirlenen uu trmanna kmadan nce korunacak seyir seviyesi,
d. Ykseklik deiikliklerindeki zaman, nokta ve oran miktarlar
e. Hava aracnn gvenlii i grmesiyle uyumlu ekilde yapaca dier tm gerekli manevralar.
4.3.2.2 Kalk Yn: Giden hava arac, rzgara doru olmayan bir kalk yn tavsiye edilerek sevk
edilmelidir. Byle bir kalk yapmak veya tercih edilen istikamette kalk yapmak arasnda karar vermek, hava
aracnn, birinci pilotunun sorumluluudur.

41

4.3.2.3 Giden hava aracnn VMCde kendi ayrmasn muhafaza etmesi iin trmanmas iin kleranslar:
Hava arac tarafndan talep edildiinde ve de uygun ATS yetkilisi tarafndan onay grldnde, kalk yapan
hava aracna, raporlar bunun mmkn olduunu gsteriyorsa, kendi ayrmasn muhafaza etme ve belirli bir
zaman yada mevkie kadar grerek meteorolojik durumlarda kalma artyla trmanma iin izin verilebilir.
4.3.2.4 Giden Hava arac iin Bilgi: Aadaki bilgiler yaklama kontrolr tarafndan giden hava aracna
aktarlmaldr.
a. Meteorolojik bilgi: Bilginin hava arac tarafndan hali hazrda alndnn bilindii durumlar haricinde
kalk ve ykseli blgesindeki meteorolojik durumlarla ilgili nemli deiikliklere dair bilgi, yaklama kontrol
hizmeti salayan birim tarafndan hava arac ekibine gecikmeksizin bildirilmelidir. Bu balamda nemli hava
durumu deiiklikleri; yzey rzgar yn ve hz, gr mesafesi, pist gr alan, yada hava scakl (trbn
motorlu hava aralar iin ), gk grltl frtna durumlar, orta veya ok trblans, rzgar kesmesi, dolu, orta
veya ok buzlanma, youn bora, don tortulamas, youn, da rzgar, kum frtnas, toz frtnas, kar frtnas,
kasrga ve hortum durumlar iermektedir.
b. Grerek veya Grerek olmayan Yardmlar: Hava aracnn bu konuda halihazrda bilgilendirildiinin
bilindii durumlar dnda, kalk ve ykseli iin gerekli grerek ve grerek olmayan yardmlarn operasyonel
durumundaki deiikliklere ilikin bilgi, kalkan hava aracna gecikmeksizin iletilmelidir.
c. Gerekli Trafik Bilgisi: Kontrolr tarafndan bilinen yerel trafikle ilgili bilgiler hava aracna
gecikmeksizin aktarlmaldr.
4.3.3 Gelen Hava Arac
4.3.3.1 VMCdeyken kendi ayrmasn muhafaza ederek alalma iin verilen Klerans: Hava aracnn talep
ettii ve uygun ATS yetkilisi tarafndan da bu ekilde onaylandnda bir hava aracna, raporlar bunun mmkn
olduunu belirtirse, kendi ayrmasn muhafaza ve grerek meteorolojik durumlarnda kalma artyla alalma
klerans verilebilir.
4.3.3.2 Grerek Yaklama: Grerek yaklama, aletli yaklama uygulamasnn bir blm ya da hibir blm
tamamlanamad ve yaklama blge nedeniyle grerek yapld zamanlarda bir IFR uuu tarafndan yaplan bir
yaklama olarak tanmlanr. Bir IFR uuuna grerek yaklama yapmas iin klerans ancak, pilotun blge
nedeniyle grerek srdrmesinin ve aadakilerin olmas durumunda verilebilir:
a. Azami ykseklik hava arac iin izin verilen, onaylanan ilk yaklama dzeyinde veya onun
zerindeyse,
b. Aletli yaklama prosedr veya ilk yaklama seviyesi srasnda pilot meteorolojik artlarn sresince
herhangi bir zamanda, grerek yaklamay ve ini iin makul bir gven iin uygun olduunu rapor ederse,
4.3.3.3 Ayrma: Ayrma, grerek yaklama yapma klerans alan ve dier gelen ve giden hava aralar arasnda
salanmaldr. Baarl grerek yaklamalar iin, arkadaki hava arac pilotunun ndeki hava aracn grebildiini
rapor edene kadar, radarl veya radarsz ayrma salanmaldr. Bir hava aracnn bir nceki hava aracndan
ayrma korumas ve onu takip etmesi iin talimatlar verilmelidir. Haberleme alverii, ini klerans ya da
alternatif talimatlarn hava aracna uygun bir yntemde yaynlanmas iin belli bir nokta veya zamanda
yaplmaldr.
4.3.3.4 Gelen Hava Arac iin Bilgi: Yaklama aamas srasnda aadaki bilgiler hava aracna aktarlmal;
a. Balant Kurulduunda: Hava aracnn gerekli bilgileri aldnn bilinmesi durumlarnn dnda,
hava arac yaklama kontrolryle balant kurduu anda aadaki bilgiler aktarlmaldr;
Kullanlan pist
Meteorolojik bilgi; Not: Meteorolojik bilgi, gelen hava arac iin ATIS yaynlarnda gerekenlerle
ayndr ve yerel olarak hava alannda disseminate olan meteoroloji raporlarndan alnm olmaldr
Geici tehlike durumunda mevcut pist yzey koullar
Yaklama ve ini iin gerekli olan grerek ve grerek olmayan yardmlarn durumdaki operasyonel
deiiklikleri
b. Son Yaklamaya Balama: Son yaklama balangcnda hava aracna aadaki bilgiler
verilmelidir.
1. Ortalama yzey rzgar yn ve hzndaki nemli deiiklikler,
2. Eer varsa, son yaklama alanndaki rzgar kesmesi ve / veya trblans hakknda son bilgiler
3. Salanabildii takdirde, yaklama ve iniin istikametinin mevcut gr mesafesi deeri;
bulunmas mmkn olduu taktirde, mevcut pist grsel oran deerleri,
42

c. Son Yaklama Srasnda: Aadaki bilgiler gecikmeksizin aktarlmaldr,

1. Ani tehlike oluumu ( izinsiz pist trafii )
2. Yzey rzgarnda nemli farkllklar; asgari ve azami deerler eklinde
3. Pist yzey koullarnda nemli deiiklikler
4. Gerekli grerek ve grerek olmayan yardmlarn durumunda ilemsel deiiklikler
5. Rapor edilen kullanmdaki miktara gre gzlemlenen RVR deerlerindeki deiiklikler
4.4 Meydan Kontrol Hizmeti
Yasal bir gereklilik yoksa havaalan kontrolr sadece VFR uulardan sorumludur. Fakat eer havaalan IFR
artlar altnda ticari hava transferi iin kullanlacaksa, bu uaklar lisansl olmal ve bu lisanslarn bir blmnn
gereklilikleri, havaalan kontrol iin, lisansl hava trafik kontrolr tarafndan salanmaldr. Genellikle yerel
veya kule yada sadece RTFdeki havaalan ad ile tanmlanan havaalan kontrolrnn kontrol edilmi
havaalanlarnda ATC servisini salamas talep edilir. Kontrol edilmemi havaalanlarnda uu bilgi Hizmeti uu
bilgi ofislerinden ( FISO) salanabilir.
4.5 Havaalan Kontrol Kulelerinin levleri: Hava alan kontrol kulelerinin ilevi, kontrol altndaki hava
aracnn, gvenli, sistemli ve hzl hava trafik akn baarmak ve havaalanna yaknl ile temel olarak,
a) Havaalan etrafnda havaalan trafiinde dolaan hava arac,
b) Manevra alannda ileyen hava arac,
c) Yere inen ve kalk yapan hava arac,
d) Manevra alanndaki hava arac ve aralar,
e) Manevra alanndaki hava arac ve bu blgedeki engeller, arasndaki arpmalarn nlenmesidir.
4.5.1 Alarm Servisleri: Havaalan kontrol kuleleri ayrca, bir olay ya da meydana gelen bir kaza annda ya da
havaalan yaknl durumunda gvenlik servislerini alarma geirmekten de sorumludur. Bunun yannda, her
baarszl yada herhangi bir aygttaki almann dzensizliini k ya da havaalan trafiinin ve hava
aracnn yetkili pilotunun rehberliinde saptanan dier aygtlar annda ACCye rapor etmek de havaalan kontrol
kulelerinin sorumluluudur. Havaalan kontrol kulesine devrettikten sonra, rapor vermekte baarl olamayan
hava arac yada bir kere rapor vermeyi baarm, sonrasnda radyo balants kesilmi ve her iki durumda da
beklenen ini zamanndan 5 dakika sonra ini yapacan rapor etmekte baarsz olan hava arac, saha kontrol
merkezine (ACC) yada uu bilgi merkezine bildirilmelidir.
4.4.1.2 Havaalan Kontrol Kuleleri tarafndan Ertelenen VFR almalar: VFR almalar; havaalan
yaknl gibi nedenler ve uu emniyeti ihtiya duyduu zaman ertelenebilir. VFR almalarn ertelemeye
yetkili birimler, grevdeki havaalan kontrolrleri ve uygun ATS otoriteleri, alan kontrol merkezleridir.
4.4.2 Trafik Usulleri
4.4.2.1 Kullanlan Pistin Seimi: Kullanlan pist terimi, uaklarn havaalannda inii ve kalk bekledii en
uygun kullanlabilecek pistleri belirtmek iin kullanlr. Pist konfigrasyonlar yada hava trafik koullar farkl bir
ynn tercih edilmesine sebep olmuyorsa ve gvenlii tehdit etmiyorsa, normal olarak, bir hava arac iniini ve
kalkn rzgar iine yapacaktr. Kullanmdaki pistin seiminde, havaalanna kontrol hizmeti salayan nite,
yzey rzgar hz ve yn, havaalan trafik paterni, pistlerin uzunluu, yaklamalar ve elde edilebilir ini
yardmlar konularn gz nne alrlar. Eer kullanmdaki pistin operasyon iin uygun olduu dnlmezse,
yetkili pilot baka bir pistin kullanmnn izni iin talepte bulunabilir.
4.4.3 Uaa Verilen Bilgi
4.4.3.1 Havaalan Kontrol Kuleleri tarafndan Hava aralarn Bilgilendirme:
a. Kalk iin ruleden nce
1. Kullanlan pist
2. nemli deiiklikler ieren, genel yzey rzgar yn ve hz
3. QNH altimetre ya da hava arac tarafndan talep edilen QFE altimetre
4. Trbin motorlu hava arac iin, kullanlacak pist scakl
5. Kalk ynn gre gr ya da RVR deeri,
6. Doru zaman
b. Kalktan nce
1. Yzey rzgar ynnde ve hznda, hava scaklndaki ve gr ya da RVR deerindeki bir nemli
deiiklik
43

2. Bilginin nceden hava arac tarafndan alndnn bilindii durumlar dnda, kalk ve trman
alanndaki hava durumundaki nemli koullar,
Not: Bu metindeki nemli meteorolojik koullar, kalk ya da trman alannda beklenen bulutlanma ve frtna
oluumlarn, lml ya da iddetli anaforlar, rzgar krlmasn, doluyu, lml ya da iddetli buzlanmay, iddetli
boray, hzla donmay, iddetli da dalgalarn, kum frtnalarn, tornadoyu ya da hortumu ieriyor.
c. Trafik paternine girmeden nce:
1. Kullanlan pist,
2. Yzey rzgar yn ve hz ve bunun nemli deiiklikleri,
3. QNH altimetre, ya da hava arac tarafndan talep edilen QFE altimetre,
4.4.3.2 arpmalardan Kanma iin Bilgi: Grerek meteorolojik koullar altnda alrken, hava aracnn
baka bir hava aracyla arpmasndan kanmak yetkili pilotun sorumluluudur. Fakat, manevra alanndaki ve
evresindeki snrl alandan dolay, hava araclarnn arpmalarn nlemek iin pilota yardm etmek zere hava
trafik kontrolrleri tavsiye hizmeti verirler.
4.4.3.3 Hava Alan Koullar Hakknda Bilgi: Hava alan koullaryla ilgili gerekli bilgi, hava aracnn baka
kaynaklardan bilginin tmn ya da bir ksmn edindiini bildiiniz durumlar haricinde, her hava aracna verilir.
Bilgi, hava aracnn uygun ekilde yararlanlabilmesi iin yeterli zamanda verilir ve tehlikeler mmkn olduunca
ak bir ekilde tanmlanr, havaalan koullarndaki gerekli bilgi aadaki ilgili bilgileri iermektedir:
a. Yap almalar ya da bakm,
b. Pistteki, rule yolu veya aprondaki przl ya da krlm yzeyde,
c. Pistteki, rule yolu veya aprondaki kar, sulu kar ya da buz,
d. Pisteki, rule yolundaki ya da aprondaki su birikintileri,
e. Piste, rule yoluna, aprona bitiik kar ynlar ya da akntlar,
f. Park halindeki hava aralar, yerdeki ya da havadaki kular ieren geici tehlikeler,
g. Hava alannn tmnde ya da bir ksmnda klandrma sisteminde oluan hatalar ya da dzensiz
almalar.
h. Dier uygun bilgiler,
4.4.4 Meydan Trafiinin Kontrol Edilmesi
4.4.4.1 Hava aralarnn var ve kalktaki ncelik sras: ni yapan ya da son yaklamada olan hava arac,
normal olarak ini yada kalk yapmak isteyen dier hava aracna gre nceliklidir.
4.4.4.2 Manevra Alannda Hava arac Olmayan Trafiin Kontrol: Manevra alanndaki yayalarn ve aralarn
hareketi, hava alan kontrol kulesinin msaadesine baldr. Kiiler ( ara ofrleri dahil olmak zere ) manevra
alanna girmeden nce msaade almaldr. Pistte giri ok daha fazla yetkiye baldr. Kontroll
havaalanlarnda, manevra alanndaki aralar, kuleyle iletiim kurabilmek iin ift ynl radyolarla donanml
olmaldr. Geici grevde olan radyo donanml olmayan araca radyo donanml bir ara elik edecektir.
4.4.4.3 Grerek Meydan Turu Hava Trafiinin Kontrol: VFR olarak, uan hava aralar pilotlar kendi ayrma
ve patern disiplininden sorumludurlar. Kule, VFR ve IFR meydan turu trafii ve kalk-ini trafii arasndaki
ayrm salamak iin meydan turu kontroln salar.

44

4.4.4.3.1 Meydan Turundaki Kritik pozisyonlar: ekil de gsterilen rotalar sola meydan turunun zorunlu
olduu zamanlarda havaalanna grerek meydan turu alanndaki kritik pozisyonunu yanstmaktadr. Kritik
noktalar unlardr.
a) Pozisyon 1: Uan kanad, kalk pistinin bittii noktay 90 derecesinde gsteriyorsa rzgar alt
pozisyonu rapor edilir.
b) Pozisyon 2: Esas bacak raporu
c) Pozisyon 3: Son yaklama rapor edilir. ni msaadesi burada alnr.
d) Pozisyon 4: Hava arac direkt yaklat zamanlarda, uzun yaklamay rapor eder ( 4 ile 8 mil aras )
4.4.4.4 Kalktaki hava aracnn kontrol: Kanat trblans ayrma gereklilikleri, hava aracnn kalk
arasndaki ayrmay belirleyecektir. Kalktaki hava arac normal olarak nceki kalk yapan hava aracn kalka
balamadan ve kalk pistinin sonunu gemeden yada dnmeye balamadan yada btn nceki ini yapan
hava aralar kullanlan pisti boaltana kadar kalka izinli deildir. Sefer trafiiyle ilgili, kalk akl, uak piste
giri yapmadan nce uan piste yol almas gerektii durumlarda ve kalkn bir devaml hareketle balad
zamanlarda belirlenir.
4.4.4.4.1 Uan Kanat Trbulans Snflandrmas: Kanat trbulans ayrma minimas, maksimum
lisanslandrlm kalk hacimlerine gre 3e ayrma hava aracnn gruplanmas alnarak yaplmtr.
a) AIR ( H ) : 136 000kg ve fazlas btn uak eitleri
b) ORTA ( M ) : 136 000 kgdan az fakat 7000 kgdan fazla uak tipleri
c) HAFF ( L ) : 7000 kg ve daha az uak tipi

45

BLM 5
5.0 BRLEK HAVACILIK OTORTELER KANUNLARI (JAA-JAR)
5.0.1 JAR FCL: Uu Mrettebat Lisanslandrma (FCL) dzenlemelerini ieren JAA dokuman, JAR-FCL dir.
JAR-FCL iin temel yapya karar vermede, Chicago Konvansiyonunda Annex 1i (dier eitli protokollerde
dzeltildii gibi) tanmlayc dokman olarak seilmitir. Gerekli yerlerde daha baka alt blmler de eklenmitir.
Annex 1in ierii oluturulurken mevcut Avrupa dzenlemeleri kullanld ve gerekli yerlere eklemeler yapld.
JAR-FCL dokmanlar 3 blme ayrlmtr;
a) JAR- FCL Blm 1 Hava Arac pilotlar iin gereklilikleri ierir. (JAR-FCL 1)
b) JAR- FCL Blm 2 Helikopter pilotlar iin gereklilikleri ierir.(JAR-FCL 2)
c) JAR- FCL Blm 3 Salkla ilgili koullar ierir(JAR- FCL 3)
5.1 Lisans Dzenlemeleri: Bir kii, JAR-FCL in artlarna uygunluk gsteren ve gerekletirilen grevlere
uygun veya JAR-FCL 1.085 (renci pilotlar) ve/veya 1.230 (zel otoriteler) belirtilen bir yetkilendirmeyle
uygunluk gsteren geerli bir lisansa sahip olmadka, JAA yesi Devlette kaytl sivil uan uu mrettebat
yesiymi gibi davranamaz. Lisans aadaki gereklilikleri salamaldr;
a) Bir JAA ye Bir JAA yesi lke; yada
b) Bir baka ICAO szlemesini imzalayan bir devlet tarafndan JAR-FCL 1.015 ile uygunluu geerli klnp
verilecektir.
lke, milli prosedrlerle uyumlu bir ekilde, herhangi bir zamanda verilen haklar snrlayabilir, JAR - FCLe
uygun herhangi bir lisans, otorite yetkisini, onay ya da sertifikay, JAR FCLin gerekliliklerini karlayamam
veya bundan sonra karlayamayacaksa ya da bavuru yaplan lisans devletin ilgili ulusal lisans hukukuna
uymuyorsa bavuruyu askya alabilir yada izni tamamen geri alabilir. Eer bu durum, lisans JAA yesi olmayan
bir lke tarafndan verilmi ve ye lke tarafndan geerli klnmsa ye lke bu durumu lisans veren lkeye ve
JAA ye bildirmek zorundadr. Aksi takdirde pilot lisans veren devlette kaytl hibir uakta pilotluk yapamaz ya
da o devletin hava sahanlnda uu yapamaz. Verilen bir lisans 5 yllk sre iin geerli olacaktr (1.025)
5.1.1 Sertifikann Geerlilii: Bir lisansn geerlilii kararlatrlm sertifika geerliliinin devam ve salk
sertifikasnn geerlilii ile belirlenir.
a) Alet Sertifikas: Bir aletin sertifikas 12 aylk sre iin geerlidir. Srenin bitmesinden nce bu
yenilenebilir ancak eer aday testi baaramazsa, bir sonraki testte baarl oluncaya kadar uamaz.
b) Tip Sertifikas: Bu tip sertifika 1 yl sreyle geerlidir ve pilot yeterlilik testini baarl olarak getiinde
yenilenir.
1) Annex 6 Gereklilikleri: Geerliliini korumas iin 12 aylk sre iinde, 4 aylk periyodlarda, 2
ayr kontrol istenir.
2) JAR FCL-1 Gereklilikleri: Snflandrma yapld tarihten itibaren yada tekrar geerli klndysa
biti tarihinden itibaren 1 yl geerlidir. Geerli olmas iin bir kontroln biti tarihinin balamasndan sonra ilk 3
ay iinde tamamlanmas gereklidir.
5.1.2 JAR - FCL 3 Salk Gerekleri:
5.1.2.1 Salk Sertifikas: Lisansa bavurmak yada lisans haklarn kullanmak iin bavuru sahibi JAR FCL 3
ile uyumlu salk sertifikas almal ve bu sertifika lisansta kullanlacak haklara uygun olmaldr.
5.1.2.2 Ykmllkler: Bir lisansa bavurmak, lisans haklarn kullanmak iin, bavuru sahibine JAR FCL 3n
tbbi isteklerine ve lisans haklarna uygun salk sertifikas verilmesi gerekir. Salk sertifikas sahibi olan kii,
zihinsel ve fiziksel ynden uygun olduunda, lisansn haklarn kullanabilir.
5.1.2.3 Periyodik Salk Denetimi: Salk sertifikas ylda bir kez yenilenir, lisans sahibi 40 yana gelinceye
kadar her ylki denetimlerde baarl olaca varsaylarak salk sertifikas 1 yllna geerlidir. 40 yandan
sonra salk testleri 6 ayda bir yaplr. Yllk salk testleri, salk kontroldr ve yalanma sreci sertifikann
verildii gn baz alnarak gz nnde bulundurur. Pilot istenen aralklarda salk kontroln yaptrd taktirde,
yalanma gz nne alnacaktr. JAA dzenlemeleri altnda, salk sertifikasnn geerliliini uzatma ilemlerine
izin verilmez.
5.1.2.4 Salk artlarnn Ktlemesi: Eer lisans sahibi iyi olmadnn farknda ise, lisans haklarnn
kullanmna izin verilmez. Byle durumlarda AME den yada otoriteden tavsiye alnmaldr. Byle durumlar:
a) 12 saatten fazla hastanede veya klinikte kalma
b) Cerrahi operasyon veya cerrahi ilem
c) Dzenli ila kullanma
d) Dzenli olarak lens kullanma ihtiyac duyma
46

5.1.2.5 Salk artlar: Her lisans sahibi;

a) Uu mrettebat olarak almasn engelleyecek belirli bir yara sahibi olduunun,
b) 21 gn yada daha fazla sreyle uu mrettebat olmasn engelleyecek bir hastal olduunun
c) Hamile olduunun farknda olmal.
Byle bir durumun zerinden 21 gn geer gemez hastaln yada hamileliin yazyla bildirilmesi gerekir.
Otorite bilgilendirildiinde, yukardaki a, b, c durumlar olmas halinde salk sertifikasnn askya almas gerekir.
Hastalk yada yaralanma durumunda, hastaln getii, salk testlerince onaylandnda askya alma iptal
edilecektir. Otorite, byle bir salk testinin tekrar yaplmasn kiiye yasaklayabilir. Hamilelik durumunda salk
sertifikas sadece o dnem iin durdurulabilir ve hamilelik bitiminde tbbi incelemelerden sonra durumun uygun
olduu tespit edilirse yeniden verilir. Eer bu prosedre uyulursa salk sertifikas tamamen iptal edilmez,
sadece, hastaln veya yarann getii onaylandnda yeniden verilmek zere durdurulur.
5.1.2.6 Salk Sertifikasnn Durdurulmas: Hastalk veya hamilelik tehis edildii anda yada hastaln 21.
gn, yetkililer haberdar edildii zaman, salk sertifikas sahibinin sertifikas uu mrettebat grevine uygun
oluncaya kadar dondurulacaktr. Bu noktada, sertifika dondurulduu zamanda sertifikann ne kadar geerlilik
sresi varsa yine ayn geerlilik sresiyle geri verilecektir. Kadn pilotun hamilelik tehisinden sonra, uuun
embriyo bebee zarar vermeyecei zamana ve kadnn uu grevini yerine getiremeyecei ann otoritece
tespitine kadar devam edebilir. ocuun doumundan ve salk incelemesinden sonra hangi noktada tekrar
umaya uygun olduu bildirilecek ve sertifikas yeniden verilecektir.
5.1.2.7 Salk Sertifikasnn Geersiz Olmas: Eer bir salk sertifikas sahibi bir tam salk denetlemesini
karmsa sanki ilk kez sertifika alyormu muamelesi uygulanacaktr. Byle bir denetlemeyi gemek iin
pilotluk iin yeterli standartlar yeni balayan bir pilotla ayn lde (belki de sizin yanzn yarsnda olan
pilotlar) tamamlamanz beklenecektir.
5.1.2.8 Salk Durumlar: Lisans sahipleri veya renci pilotlar salk durumunda bir ktleme fark ettiklerinde
lisanslarnn verdii haklar kullanamazlar. Byle durumlarda otoritenin yada bir havaclk salk kuruluunun
tavsiyesine bavurmaldrlar.
5.1.2.9 60 ya ve zeri: 60 yana ulam lisans sahibi pilot, ticari hava tamacl yapamaz. Ancak:
a) Birden fazla pilotlu bir mrettebatn yesi olarak;
b) O mrettebatta 60 veya 60 n gemi tek pilot olduu srece kullanabilir.
c) 65 yana ulam lisans sahibi pilot, ticari hava tamacl yapamaz.
5.1.3 Lisans dzenleyen lke:
(1) Lisans bavurusunda bulunana bir aday, lisans alabilmek iin gerekli btn artlarn yeterli dzeyde
karladn otoriteye gstermelidir.
(2) Otorite ile JAA yesi bir lkenin sivil havaclk otoritesinin anlamas halinde, anlama yaplan lkenin
sivil havaclk otoritesinin sorumluluu altnda eitime balam olan bir aday, otoritenin sorumluluunda eitim
gerekliliklerini tamamlayabilir. Bu anlama aadaki hususlar ierir:
a) Teorik bilgi eitimi ve snavlar,
b) Salk muayenesi ve deerlendirme,
c) Uu eitimi ve testi.
(3) Otorite ve dier lkenin sivil havaclk otoritesi "lisans dzenleyen lke" hususunda anlap karar verirler.
(4) lave yetkiler, JAR-FCL hkmlerine gre baka bir JAA yesi devlette alnabilir. Bu yetkiler lisans tanzim
eden devlet tarafndan lisansa ilenir.
(5) dari kolaylk asndan, rnein temdit iin, ii ve ikameti baka lkede olan bir lisans sahibi dier JAA
lkesi tarafndan verilen lisansn baka bir lkeye transfer edebilir.
(6) Bir pilot, ayn anda sadece bir JAR-FCL uak lisansna ve sadece bir salk sertifikasna sahip olabilir.
5.2 JAR - FCL 1 renci Pilot Lisans (Uaklar):
5.2.1 stekler: En az lise veya dengi okul mezunu olmak ve otorite tarafndan veya otoritece yetkilendirilmi
havaclk tp merkezleri tarafndan dzenlenmi geerli 1 veya 2 nci snf salk sertifikas sahibi olmak.
5.2.2 Minimum Ya: renci pilot lisans iin, ilk yalnz uuundan nce 17 yan tamamlam olmak gerekir.
Ancak entegre kurslara balayacak adaylar iin 16 yan tamamlam olmak yeterlidir.

47

5.3 JAR - FCL 1 zel Pilot Lisans (Uaklar) PPL(A) :

5.3.1 stekler: En az lise veya dengi okul mezunu olmak ve otorite tarafndan veya otoritece yetkilendirilmi
havaclk tp merkezleri tarafndan dzenlenmi geerli 1 veya 2 nci snf salk sertifikas sahibi olmaktr. Otorite
tarafndan yetkilendirilmi olan Uu Eitim Organizasyonlarnda gerekli teorik bilgi ve uu eitimini baaryla
tamamlam olmak, teorik bilgi snavlarnda ve uu eitiminin tamamlanmasndan sonra 6 ay iinde girilecek
yetenek testinde baarl olmak gerekmektedir.
5.3.2 Minimum Ya: PPL (A) lisans almak iin ya snr 18dir.
5.3.3 Haklar: Hususi pilot lisansna sahip bir pilotun imtiyaz; lisansnda mevcut snf ve tipte, ticari olmayan bir
uuta, herhangi bir gelir elde etmeksizin, sorumlu pilot veya ikinci pilot olarak umaktr.
5.3.4 Saat Gereklilikleri: Hususi pilot lisans almak iin otorite tarafndan yetkilendirilmi bir uu eitim
organizasyonunda veya tescilli kuruluta en az 45 saatlik uu sresinin tamamlanm olmas gerekir. Bu
srenin en ok 5 saati uu simlatrnde tamamlanm olabilir.
5.3.5 Krediler: Bu saatlerin deerlendirilmesinde; daha nceden baka kategori bir hava aracna ait lisans veya
sertifikaya sahip olan kiilerin bu hava aracnda sorumlu pilot olarak umu olduklar saatlerin yzde 10u
kredilendirilir. Ancak bu sre hibir zaman 10 saati geemez. Dier kategori hava aralarndan kast helikopter,
ok hafif hava aralar ve planrlerdir.
5.4 Alet Sertifikas (IR) : Lisans sahibi pilot uan kategorisine uygun alet sertifikasna sahip deilse beceri
testi yada ift eitim durumu hari IFRnin artlar altnda pilotluk yapamaz. VMC artlar altnda PPL yada CPL
sahiplerine gece uuunun izin verilmedii lkelerde, o lkede VMCde artlar altnda IFR gece uuu yapmak
iin JAR FCL 1.125 de belirlenmi gece uuu niteliklerini tamak gereklidir, en azndan lkeler PPL ve CPL
lisans sahiplerine SVFR iin uu gr alan konusunda ATPL sahiplerinden daha kstlayc kurallar koyabilir.
Bir alet sertifikas (IR) 12 ay sreyle geerlidir.
5.5 Snf yada Tip Sertifikas: Lisans sahibi bir pilot geerli ve uygun bir snf yada tip sertifikaya sahip deilse,
beceri testinden veya uu eitiminden gerekli dereceleri alamyorsa hibir uan pilotu olarak grev yapamaz.
Eer yle bir sertifika sadece ikinci pilotlukla (co-pilotlukla) snrlysa yada JAA nn snrlamalaryla uyumluysa
bunlarn sertifika zerine kaydedilmesi gereklidir. JAR FCL -1 gerekliliklerine gre uu performans kontrolnn
ve yazl yada szl snavn baaryla tamamlanmasn gereklidir. Snf veya tip snflamasnn geerliliklerinin
devam etmesi, dzenli beceri testlerine baldr.
5.6 retmen Sertifikas: Btn retmenler en azndan lisans sahibi olmaldr. yle bir eitim srasnda
retmen, (aksi belirtilmedii srece) uan kaptan pilotu (PIC) olarak grev almaldr. retmen sertifikalar 3
yl sreyle geerlidir.

48