GENEL KİMYA II

Prof. Vahdettin SEVİNÇ

Arş.Gör. Elif ATABEK YİĞİT
İçerik
Kimyasal Kinetik: Hız yasaları, reaksiyonların hızı ve ölçülmesi
Kimyasal Denge: Temel ilkeleri, denge sabiti eşitliği, dengeye etki eden
faktörler
Termokimya: Entalpi, iç enerji, entropi
Asitler ve Bazlar: Arrhenius kavramı, Brönsted-Lowry kavramı, Kuvvetli ve
zayıf asit-bazlar ve asit-baz reaksiyonları ve hidroliz
Çözünürlük, Kompleks iyon dengeleri, çözünürlük çarpımı sabiti, Çökelme
reaksiyonları
Baş Grup Elementleri I Metaller: Alkali metaller, toprak alkali metaller
Baş Grup Elementleri II Ametaller: Soy gazlar, halojenler, oksijen ve azot
grubu, karbon ve silisyum, bor
Elektrokimya: Elektroliz ve Pil

Genel Kimya II [2]

Kaynaklar
3
Kimya, Temel Kavramlar,
1 Namık K. Tunalı, Namık

Temel Kimya, Vahdettin

2 K.Aras, Başarı Yayınları,
Ankara, 1977.
Sevinç, Ali Osman Aydın, Temel Kimya Kavramları,
İ.Ayhan Şengil, Aşiyan
Yayınları, Adapazarı,
Basri Atasoy, Asil Yayın
Dağıtım, Ankara, 2004.
6
2001.
Genel Kimya, Baki Hazer,
Akademi Ltd. Şti.
yayınları, Trabzon, 1997.
4
Genel Kimya İlkeler ve
Modern Uygulamalar,
Petrucci, Harwood, 5 7
Herring, çev.ed. Tahsin Temel Kimya: Moleküller,
Uyar, Serpil Aksoy, Palme Temel Üniversite Maddeler ve Değişimler,
Yayıncılık, Ankara, 2005. Kimyası, Ender Erdik, Peter Akins, Loretta Jones,
Yüksel Sarıkaya, Gazi çev.ed. Esma Kılıç, Fitnat
Kitabevi, Ankara, 2005. Köseoğlu, Hamza Yılmaz,
Bilim Yayıncılık, Ankara,
1998.

Genel Kimya II [3]

Bölüm 1

KİMYASAL KİNETİK
Hız yasaları,
reaksiyonların hızı ve
ölçülmesi

Genel Kimya II [4]

 KİMYASAL KİNETİK

Reaksiyonların hızlarını, mekanizmalarını ve hızlara tesir

eden etkenleri inceleyen kimya bilim dalına “kimyasal

kinetik” denir.

Genel Kimya II [5]

 Reaksiyon Hızı

Bir reaktantın veya ürünün konsantrasyonunun zamana göre değişimi

reaksiyon hızı olarak tanımlanır.

Herhangi bir kimyasal reaksiyon;

A B

∆A ∆B
hız = - hız =
∆t ∆t
girenlerin ürünlerin
konsantrasyonları konsantrasyonları
zamanla azalır. zamanla artar.

Genel Kimya II [6]

A B

Genel Kimya II [7]

Daha genel olarak;

aA + bB cC + dD

1 ∆A 1 ∆B 1 ∆C 1 ∆D
Hız = - = - = =
a ∆t b ∆t c ∆t d ∆t

Genel Kimya II [8]

Reaksiyon hızının deneysel olarak bulunabilmesi için,
spektroskopik yöntemler, iletkenlik ölçümleri, basınç
ölçümleri vs… kullanılabilir.

Genel Kimya II [9]

Genel Kimya II [10]
 Hız Sabiti

aA + bB cC + dD

hız = k [A]x [B]y

x ve y deneysel olarak belirlenmesi gereken sayılardır.

Genel Kimya II [11]

Reaksiyon Hızına Etki Eden
Etkenler

Derişim
Sıcaklık

Temas yüzeyi

Katalizör

Reaksiyona giren maddelerin doğası

Genel Kimya II [12]

Reaksiyona giren maddelerin
doğası

Bir reaksiyonun hızı, reaksiyona giren maddelerin cinsine ve yapısına

yani atomların birbirine bağlanış biçimlerine bağlıdır.

İyonlar arasında meydana gelen, yükseltgenme-indirgenme

reaksiyonları gibi, reaksiyonlar genellikle hızlı bir şekilde
yürümektedir.

Genel Kimya II [13]

 Sıcaklık

Sıcaklık artışı reaksiyon hızını arttırır. Reaksiyon hızının sıcaklığa bağlılığı

Arrhenius ifadesi ile verilir:

Ea

k  Ae RT

k = Reaksiyon hız sabiti

A = Arrhenius frekans faktörü

Ea = Reaksiyonun aktivasyon enerjisi

Genel Kimya II [14]

A + B C + D

Ekzotermik reaksiyon Endotermik reaksiyon

Genel Kimya II [15]

Arrhenius eşitliğinin her iki tarafının da doğal logaritması alınırsa;
Ea

ln k  ln Ae RT

Ea  E a  1 
ln k  ln A  ln k       ln A
RT  R  T 

y = m x + n

Genel Kimya II [16]

Kesim
noktası

eğim

Genel Kimya II [17]

T1 ve T2 gibi iki farklı sıcaklık için Arrhenius denklemi yazılırsa;
Ea Ea
ln k1  ln A  ln k 2  ln A 
RT1 RT2
Bu iki denklem birbirinden çıkarılarak;

Ea 1 1
ln k1  ln k 2    
R  T2 T1 
Bu eşitlik aktifleşme
k1 E a  T1  T2  enerjisinin bilinmesi
ln    durumunda farklı bir
k2 R  T1T2  sıcaklıktaki hız sabitinin
bulunmasında kullanılabilir.

Genel Kimya II [18]

 Derişim

hız = k [A]x [B]y

Hız ifadesinde yer alan reaktant konsantrasyonlarının kuvvetlerinin

toplamı reaksiyonun derecesi olarak tanımlanır.

Reaksiyonun derecesi = x+y

Genel Kimya II [19]

Hız ifadeleri ile ilgili unutulmaması gereken
noktalar:

 Hız ifadeleri daima deneysel olarak belirlenirler. Reaktiflerin

konsantrasyonlarından ve başlangıç hızından, bir reaksiyonun derecesi ve
reaksiyon hız sabiti hesaplanabilir.

 Reaksiyon derecesi ürün konsantrasyonlarına göre değil daima reaktif

konsantrasyonlarına göre ifade edilir.

 Bir reaktife göre reaksiyon derecesinin, denkleştirilmiş toplam

reaksiyon denklemindeki o reaktifin stokiyometrik katsayısıyla aynı
olması gerekmez.

 Reaksiyon dereceleri, basit reaksiyonlarınki hariç, mutlaka deneysel

yöntem ile belirlenmelidir.

Genel Kimya II [20]

 A ürün
Sıfırıncı dereceden reaksiyonlar

y = m x + n

Genel Kimya II [21]

 A ürün
Birinci dereceden reaksiyonlar

y = m x + n

Genel Kimya II [22]

ln [A]’nın t’ye karşı grafiği eğimi (-k) ve kesim noktası ln [A] 0 olan bir doğru
verir.

Genel Kimya II [23]

İkinci dereceden reaksiyonlar

A ürün A + B ürün

veya

Hız= k [A]2 Hız= k [A] [B]

Genel Kimya II [24]

 Hız= k [A]2

∆A
Hız = = k [A]2
∆t

Bu ifade A0 –A derişimleri arasında integre edilirse

d  A
 A t
1 1
   A  k  dt   kt
 A  A 0
2
A 0 0

Genel Kimya II [25]

 1 1
  kt
 A  A 0

y = n + mx

1/[A] değerleri t’ye karşı grafiğe geçirilirse eğimden

k kesim noktasından ise 1/[A]0 değeri bulunabilir.

Genel Kimya II [26]

 Yarı ömür

Sıfırıncı derece reaksiyonlar için;

[A] yerine [A]0/2

yazılarak

Genel Kimya II [27]

Birinci derece reaksiyonlar için; İkinci derece reaksiyonlar için;

1 1
ln  A0   ln A  kt 
 A  A 0
 kt

[A] yerine [A]0/2

yazılarak

1 0.693 1
t1 / 2  ln 2  t1 / 2 
k k k  A 0

Genel Kimya II [28]

 Katalizör

Bir kimyasal reaksiyonun hızını arttıran ve reaksiyonların sonunda aynen

geri kalan maddelere katalizör denir. Katalizör, reaksiyonun denge

karışımındaki derişimlerini değiştirmez yalnızca dengeye gelme zamanını

kısaltır.

Katalizör, reaksiyon karışımı ile aynı fazda ise homojen katalizör, farklı

fazda ise heterojen katalizör adını alır.

Genel Kimya II [29]

•Katalizör yürümeyen bir reaksiyonu yürür hale getiremez.

•Katalizör reaksiyonun denge konumunu değiştirmez ve

reaksiyonu sadece katalizlenmemiş reaksiyon için gerekli olan Ea
'dan daha düşük bir Ea 'ne sahip bir yoldan yürütür.

•Katalizörler genel olarak her reaksiyon için özeldirler. Bir

reaksiyon için reaksiyonu çok iyi katalizleyen bir katalizör,
benzer reaktantları içeren bir başka reaksiyon için iyi bir
katalizör olmayabilir.

Genel Kimya II [30]

 Temas Yüzeyi

Temas yüzeyinin artması ile reaksiyon hızı da artar. Bu

yüzden maddelerin öğütülerek reaksiyona sokulması

reaksiyon hızını arttırır.

Genel Kimya II [31]