Etkili İletişim

T.C.
MLL ETM BAKANLII
MESLEK GELM
ETKL LETM
Ankara, 2014
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... v
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1.LETM .............................................................................................................................. 3
1.1. letiimin Tanm ........................................................................................................... 3
1.2. letiimin geleri .......................................................................................................... 4
1.1.1. Kaynak (Gnderici) ............................................................................................... 4
1.1.2. Kodlama................................................................................................................. 5
1.1.3. Mesaj (leti) ........................................................................................................... 5
1.1.4. letiim Kanal ....................................................................................................... 5
1.1.5. Kod zme ............................................................................................................ 6
1.1.6. Alc (Hedef) .......................................................................................................... 6
1.1.7. Alglama (Filtreleme) ............................................................................................ 6
1.1.8. Geri Bildirim (Feedback) ....................................................................................... 6
1.1.9. Grlt ................................................................................................................... 7
1.2. Etkili letiim................................................................................................................. 7
1.2.1. Etkili letiim Kurmada Uygulanabilecek Yntemler ........................................... 8
1.2.2. yi Bir Dinleyicinin zellikleri ............................................................................ 10
1.3. letiim Trleri ............................................................................................................ 11
1.3.1. Szsz letiim..................................................................................................... 11
1.3.2. Szl letiim ....................................................................................................... 12
1.3.3. Yazl letiim ...................................................................................................... 13
1.4. letiim Aralar .......................................................................................................... 13
1.4.1. Bilisel letiim Aralar ...................................................................................... 14
1.4.2. Grsel itsel letiim Aralar ............................................................................. 14
1.4.3.Telekomnikasyon letiim Aralar .................................................................... 14
1.4.4. Kali-grafik letiim Aralar ................................................................................ 14
1.4.5. Organizasyon letiim Aralar ............................................................................ 14
1.4.6. Sanatsal letiim Aralar..................................................................................... 14
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 15
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 16
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 18
2. KENDN GELTRME................................................................................................... 18
2.1. Kendini Tanma........................................................................................................... 18
2.1.1. Bireysel zellikler ............................................................................................... 18
2.2. Kendini Gelitirme ...................................................................................................... 22
2.2.1. Kiisel zelliklerini Gelitirme ........................................................................... 22
2.2.2. lgi ve Yetenekleri Gelitirme ............................................................................. 22
2.2.3. Kendini fade Etme Yollar ................................................................................. 23
2.2.4. Becerilerini Gelitirmek ...................................................................................... 24
2.2.5. Kendini Gerekletirme ....................................................................................... 26
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 31
3. NSAN LKLERN DZENLEYEN KURALLAR .................................................... 31
ii
3.1. Toplum Hayatn Dzenleyen Kurallar ....................................................................... 31

3.1.1. Grg Kurallar.................................................................................................... 32
3.1.2. rf ve Adetler ...................................................................................................... 33
3.1.3. Dini Kurallar ........................................................................................................ 34
3.1.4. Ahlak Kurallar .................................................................................................... 34
3.1.5. Hukuk Kurallar ................................................................................................... 35
3.1.6. nsan Haklar........................................................................................................ 36
3.2. Toplumsal Gruplar ...................................................................................................... 37
3.2.1. Toplumsal Gruplarn eitleri ............................................................................. 38
3.3. Toplumsal Etkileim ................................................................................................... 41
3.4. Toplumsal Stat .......................................................................................................... 41
3.4.1. Verilmi (Edinilmi) Stat ................................................................................... 42
3.4.2. Kazanlm Stat .................................................................................................. 42
3.4.3. Anahtar (Temel) Stat ......................................................................................... 42
3.4.4. Toplumsal Prestij ................................................................................................. 42
3.5. Toplumsal Rol ............................................................................................................. 43
RENME FAALYET4 .................................................................................................. 47
4. HAYATINDA LKLER ........................................................................................... 47
4.1. letmenin Yaps ........................................................................................................ 47
4.1.1. letmenin Tanm ................................................................................................ 47
4.1.2. letmelerin Organizasyonu ................................................................................. 47
4.2. letmenin rgtlenme Yaps inde Yer Alan Birimler ........................................... 48
4.2.1. Ynetim ............................................................................................................... 48
4.2.2. nsan Kaynaklar .................................................................................................. 49
4.2.3. retim Ynetimi .................................................................................................. 49
4.2.4. Pazarlama............................................................................................................. 50
4.2.5. Halkla likiler ..................................................................................................... 50
4.2.6. Muhasebe ve Finansman ..................................................................................... 50
4.3. Yerinde Uyulmas Gereken Kurallar....................................................................... 50
4.3.1. Yeri Grg Kurallar........................................................................................ 50
4.3.2. Yerinde Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar..................................................... 51
4.3.3. Yerinde Giyim ................................................................................................. 52
4.3.4. Yerinde Etiine Uygun Ortamda almak ................................................. 52
4.4. Hayatnda alanlar ve likileri ............................................................................ 52
4.4.1. letmelerde likiler ........................................................................................ 52
4.4.2. alanlarn Birbirleriyle likileri ....................................................................... 54
4.4.3. letmelerde D likiler...................................................................................... 55
UYGULAMA FAALYETLER ....................................................................................... 57
RENME FAALYET5 .................................................................................................. 60
5. SANAT ETKNLKLERN TAKP ETME ..................................................................... 60
5.1. Sanatn Tanm ve Temel Terimler ............................................................................. 60
5.1.1. Sanatn Tanm ..................................................................................................... 60
5.1.2. Temel Terimler .................................................................................................... 61
iii
5.2. Sanatn Gereklilii ...................................................................................................... 63

5.3. Sanatn Toplumsal Yaama Etkisi .............................................................................. 63
5.4. Balca Sanat Alanlar ................................................................................................. 65
5.4.1. Grsel Sanatlar (Plastik Sanatlar) ........................................................................ 65
5.4.2. itsel Sanatlar (Fonetik Sanatlar) ........................................................................ 66
5.4.3. Ritmik Sanatlar (Bileik Sanatlar) ....................................................................... 66
5.5. Sanat Etkinliklerini zlerken Dikkat Edilecek Hususlar ............................................. 68
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 73
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 75
KAYNAKA ......................................................................................................................... 78
iv
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
ALAN
Tm Alanlar Ortak
DAL/MESLEK
Tm Dallar Ortak
MODLN ADI
Etkili letiim
Toplumda, i hayat ve sosyal alanlarda salkl, etkin
iletiim kurma ve gelitirebilme yeteneinin
kazandrld bir renme materyalidir.
40/14
Bu modln n koulu yoktur.
Etkili iletiim kurmak
Genel Ama
Bu modlle gerekli ortam salandnda evrenizi tanyp
i hayat, sosyal ve kltrel hayatta iletiim sreci
gelerini kullanarak etkili iletiim kuracanz bilgi ve
becerileri kazanacaksnz.
Amalar
1. Temel iletiim aralarn kullanabileceksiniz.
2. Kendinizi salkl bir ekilde ifade edebileceksiniz.
3. nsan ilikilerini dzenleyen kurallar reneceksiniz.
4. hayatndaki ilikilerinizi dzenleyebileceksiniz.
5. Kltr ve sanat gndemini takip edebileceksiniz.
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK
MODLN AMACI
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam: Snf / atlye ortam

Donanm: Bilgisayar, internet, projeksiyon, yazl ve
grsel materyaller
LME VE
DEERLENDRME
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra

verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen, modl sonunda lme arac (oktan semeli
test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
GR
GR
Sevgili renci,
Gnmzde kreselleme ve teknolojide yaanan gelimeler birok yeni kavram ve
ynetim anlaynn ortaya kmasna neden olmutur. Bu yeni yntemlerle birlikte i ve
alma modelleri, rgt ii ve d iletiimin etkin olmas gerekliliini ortaya koymaktadr
nk iletiim, insan ilikileri ve etkinliklerinin temelinde yatan en nemli olgudur.
nsanolu var olduu gnden bu yana iletiim kurmakta ve ancak iletiim gerekletiinde i
ve sosyal ilikileri artmaktadr.
nsanlar arasndaki duygu ve dnce paylam olan iletiim, iletilen bilginin belirli
aralarla hem kaynak hem de alc tarafndan anlalmas, aktarlmas ya da karlkl
etkileimidir. letiim a ad da verilen bu dnemde zel ve mesleki alanda baarl
olmann yolu, insann nce kendisiyle sonrada dier insanlarla salkl iletiim
kurabilmesinden gemektedir.
Bu modl, yz yze ilikilerin giderek azald, teknolojik tabanl i ve sosyal
ilikilerin artt gnmzde iletiimin nemini bilen, salkl iletiim kurabilen bireyler iin
gereksinim duyacaklar etkili iletiim bilgilerini sunmak amacyla hazrlanmtr.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda temel iletiim aralarn kullanarak etkili
bir iletiim kurabilecek ve bu iletiimi srdrebileceksiniz.
ARATIRMA
letiimin gelerini aratrnz.

Etkili iletiim kurmak iin uygulanabilecek yntemleri aratrnz.
letiimi engelleyen unsurlar aratrnz.
letiim aralarn aratrnz.
evrenizdeki insanlar gzlemleyerek kendi aralarndaki konumalar iletiim
sreci asndan deerlendiriniz.
1.LETM
1.1. letiimin Tanm
letiim, Latince ortak anlamna gelen communis szcnden tretilmitir. Bu
nedenle iletiim kurulabilmesi iin ortak anlaml sembollerin ve kavramlarn bulunmasna
ihtiya vardr. letiim, insanlarn duygu, dnce ve bilgileri baka kii veya kiilere ortak
sembollerle aktarma srecidir.
letiim, bir paylamadr. nsann duygularn, dncelerini, bilgi ve becerilerini
bakalaryla paylaabilmesi ve anlatabilmesi iletiim yolu ile olur. letiim, insanlarn bir
arada yaamasnn ve sosyal bir varlk olmasnn gereidir. Bireylerin birbirleriyle
ilikilerinin gc, iletiim yeterlii ve iletiim kurmadaki baars ile dorudan ilikilidir.
nsan, yaamn iletiim kurarak srdrr. Yaam bir bakma iletiim kurma
servenidir. Normal zihinsel fonksiyonlara sahip bir insan, iletiim kurmadan yaayamaz.
letiim, insann bireysel ve sosyal yaamnn vazgeilmez unsurudur. nsan gnlk
yaamnda dier insanlarla, kurumlarla, kurulularla, gruplarla veya kendisiyle iletiim
kurarak yaar.
letiim zerine yaplan almalar, iletiimin temel zelliinin olduunu
gstermektedir. Bu zellikler unlardr:
letiim etkinlii insanlar gerektirir yani iletiim ancak insanlarn birbirlerini

anlama ihtiyalar sayesinde kurulabilir.
letiim, paylamay gerekli klar yani iletiimde gnderici ve alc, mesajn
ortak bir anlam zerinde anlamaldr.
letiim semboliktir. letiimdeki semboller; jestler, mimikler, sesler, harfler,
rakamlar ve szcklerdir.
1.2. letiimin geleri

letiim, kaynak ile hedef arasnda kurulan bir sretir. letiimin gereklemesi iin
baz unsurlarn bir araya gelmesi gerekir. letiimde belirli mesajlar kodlanarak bir kanal
araclyla bir kaynaktan bir hedefe (alcya) aktarlr. rnein bir konumac (kaynak),
ortak bir dil araclyla kodlad kelimeleri (ileti) konuma (kanal) yoluyla alcya (hedef)
aktarr. Dolaysyla iletiimin "kaynak, kodlama, mesaj, kanal, kod zme, alc, alglama ve
geri bildirim gibi geleri vardr.
ekil1.1: letiim sreci emas
1.1.1. Kaynak (Gnderici)

Her trl iletiimde sreci balatan bir kaynak vardr. Kaynak; birey, grup, kurum ya
da bir kurulu olabilir. Kaynak, mesaj ileten kii veya mesajn k noktas olarak
tanmlanabilir. Kaynak, mesaj ilettii anda iletiim sreci balar.
letiim srecinin salkl bir ekilde balamas ve srdrlebilmesi iin kaynan
tamas gereken baz zellikler vardr. Bu zellikler unlardr:
Kaynak, gnderecei mesaj konusunda bilgili olmaldr.

Kaynak, gnderecei mesajn nasl kodlanacan, szlerin ve iaretlerin
anlamlarnn neler olduunu bilmelidir.
Kaynak, stat ve rolne uygun mesaj gndermelidir. Aksi takdirde olumsuz
etkileime neden olur.
Kaynak, alclar tarafndan tannmaldr.
4
Kaynak, tam bir iletiim kurabilmek iin beden, sembol, ses, yz, fotoraf, plan,
harita vb. aralar etkin kullanmaldr.
1.1.2. Kodlama
Kod, mesajn iaret hline dnmesinde kullanlan simgelerin anlama
dntrlmesidir. Gnderici iletmek istedii bilgileri, duygu ve dnceleri alcnn
anlayabilecei sembole veya harekete evirerek kodlar. Kodlama vericinin konuma ve
yazma becerisini gsterir. Kaynak kodlama yaparken iletiimin etkin olarak
gerekleebilmesi iin alcnn da bildii sembolleri kullanmaldr. Kodlama kaynak
tarafndan yaplr.
1.1.3. Mesaj (leti)

Mesaj, kaynak ile hedef arasndaki ilikiyi salayan temel gedir. Kaynak tarafndan
duygu, dnce ve bilgilerin kodlanm hli olan mesaj ayn zamanda szel, grsel ve iitsel
simgelerden oluan somut bir rndr. letiim trn belirlemede nemli olan mesajlar,
szel ve szel olmayan mesajlar olarak ikiye ayrlr.
ekil1.2: Mesaj
letiim srecinde mesajn tamas gereken zellikler unlardr:
Mesaj anlalr olmaldr.
Mesaj ak olmaldr.
Mesaj doru zamanda iletilmelidir.
Mesaj uygun kanal izlemelidir.
Mesaj kaynak ve alc arasnda kalmaldr.
1.1.4. letiim Kanal

letiim kanal, iletiim srecinde mesajn kaynaktan alcya ulamasn salayan
ortam, yntem ve tekniklerdir. Kanal, mesajn alcya sunulu biimidir. Her mesaj bir kanal
aracl ile alcya ulatrlr. Ksacas kanal, kaynak ve alc arasndaki badr.
Kanal; ses ve k dalgalar, telefon kablolar, sinir sistemi gibi mesaj alcya ulatran
fiziksel sembollerdir. Gazete ve dergiler, reklamlar, panolar, telefon, internet, e-mail gibi
kresel iletiim alar nemli iletiim kanallardr.
5
letiimin temel amac bilgilendirmek, gdlemek ve ikna etmek olduu iin

kullanlacak iletiim kanallar bu amaca ynelik olmaldr. Kime, ne amala, neyi iletmek
istediimiz kullanacamz arac belirler. letiim kanallar szl, szsz veya grsel-iitsel
aralar olabilir. Bu aralarn hangisinin seilmesi gerektii iletiimin etkili olmasnda rol
oynar. Ayn anda birka duyu organn etkileyen kanal seimi iletiimin etkinliini artrr.
1.1.5. Kod zme

Kod zme, gnderilen mesajlarn alcya ulatktan sonra aslna uygun olarak anlaml
bir ekilde yorumlanmasdr. Kodlama kaynak, kod zm ise alc tarafndan yaplr.
letiimin baars, mesajn alc tarafndan kod zmnn anlaml olarak yaplmas ve alc
ile kaynan mesaja ayn anlam vermesiyle mmkn olur.
1.1.6. Alc (Hedef)

Bir iletiim srecinde alc, kaynaktan gelen mesajlar alp yorumlayan ve bunlara
szl veya szsz tepkide bulunan birey ya da gruptur. Mesaj alan kii alcdr. Mesajn
anlamn kaynak ve hedef ortak alglarsa etkin bir iletiimden sz edilebilir. Alcnn mesaj
tayan sembolleri duyu organlar kanal ile alglayamayp yorumlamamas, iletiim srecini
sona erdirir. Alc, mesaj alp buna cevap verdii anda kaynak durumuna geer.
1.1.7. Alglama (Filtreleme)

Filtreleme, alcnn kendisine ulaan mesaj deerlendirmesiyle ilgilidir ve burada
devreye alglama girer. Alg; bireyin duyular kanalyla evresini, kendisini anlayabilmesini
ve bilgi edinmesini salayan filtredir. Alglama, zihinle ve duygularla ilgili bir sre olarak
tanmlanabilir. Duyu organlarna ulaan bilgiler tek balarna bir anlam tamaz. Mesaj alan
kii nceden ald bilgileri kendi amalarna, deer yarglarna ve inanlarna gre
yorumlayarak davran gstermektedir.
Gnderici, gnderecei mesaj formle edip onlar kodlarken kendisine ulaan bilgileri
kullanacak; bunlar kendi ama, deer yarglar, inan ve tutumlar dorultusunda belirli
kodlara evirecektir. Baka bir deyile her mesaj, gndericinin alglama yeteneinin sonucu
olarak ortaya kar, dolaysyla alglama sreci filtre rol oynar.
1.1.8. Geri Bildirim (Feedback)

Bir iletiim srecinde alcdan kaynaa ynelen tm tepkilere geri bildirim denir. Geri
bildirim, alcnn gndericinin mesajna verdii cevap olarak da tanmlanabilir. Geri bildirim
sayesinde gnderici, mesajn tam olarak alcya ulap ulamadn anlar. letiim srecinde
geri bildirim yaplmazsa iletiim eksik kalr. Geri bildirim, iletiim srecinin devamlln
salayan gedir. Geri bildirim; olumlu, olumsuz ve tepkisizlik olarak ekilde verilebilir.
Mesajn tam olarak algland ve kaynaa doru olarak geri gnderildii bildirim, olumlu
geri bildirimdir. Mesajn amaland ekilde alnmad bildirim, olumsuz geri bildirimdir.
6
Gelen mesaja tepki vermeyen geri bildirim ise tepkisiz geri bildirimdir. Geri bildirim
u zellikleri tamaldr:
Mesajla ilgisi olmayan geri bildirim verilmemelidir.

Uygun zamanlama tercih edilmelidir.
Ama iyi tespit edilmelidir.
Geribildirim somut olmal, beklenilen davran tanmlamaldr.
1.1.9. Grlt
letiimi engelleyen btn faktrler grlt saylr. Grlt, iletiim srecinin
herhangi bir aamasnda istem d ortaya kan, iletiimi engelleyen, iletiim srecini
olumsuz etkileyen bir faktrdr. Kaynak birimin gnderdii mesajla hedef birimin ald
mesaj arasnda fark olmusa bu grltden kaynaklanmtr.
ETKNLK: letiimin gelerini Belirleme
retmen: letiim nedir?

renci: letiim, insanlarn duygu, dnce ve bilgileri baka kii veya kiilere ortak
sembollerle aktarmasdr.
retmen: Evet. Ancak iletiimin bir sre olduunu da unutmayalm. letiim, sembollerle
aktarma srecidir.
retmen ve renci arasnda geen yukardaki diyalogda iletiim gelerini bulunuz.

Kaynak: .
Kanal:
Mesaj:
Alc: ..
Geri bildirim:
1.2. Etkili letiim

Etkili iletiim, bir zaman ynetimi unsurudur. letiimde yeteri derecede ak olunursa
iletilmek istenen mesaj, etkin bir biimde alcya ulam olur. letiimi zayf olanlar, srekli
olarak karkla neden olur.
7
Toplum yaam iletiimle daha gzel hle getirilir. Birey, grup ya da toplumlarn kendi
aralarnda kurduklar eitli ilikileri dzenleyen kurallar mevkileri gereince tanyp onlara
uygun davranta bulunabilmesi, kendi aralarnda etkin bir iletiimin bulunmasna baldr.
Etkili bir iletiim iin aadaki hususlara dikkat edilmelidir:
Kullanlan dil, ak ve sade olmaldr.

Gnderilen ileti, alcnn dzeyine uygun olmaldr.
letiler, ses tonu ve beden dili ile tutarl olmaldr.
En uygun iletiim kanal ve ara seilmelidir.
Uygun zaman ve mekn seilmelidir.
letiim destekleyici olmaldr.
Kaynan ve alcnn iletiimde istekli olmas gereklidir.
ekil 1.3: Etkili iletiim
1.2.1. Etkili letiim Kurmada Uygulanabilecek Yntemler

Etkili iletiim kurmada uygulanabilecek yntemler; iletiimin kiisel ve evresel
engellerini amak, empatik iletiim kurmak, gdleyici iletiim kurmak, etkin iletiim
kurmak ve ikna iletiim kurmaktr.
letiimin kiisel ve evresel engellerini amak:

letiim engellerini
kaldrmann en etkin yolu, ncelikle engelin farkna varmak ve sonra da bu
engeli ortadan kaldrmaktr. Bunun iin u yntemlerin kullanlmas gerekir:
Kaynak, szl mesajlar alcnn anlayaca ve alglayabilecei biimde

kullanmaldr.
Kaynan gnderdii mesajlar sadece szl olmamal, ayn zamanda

model, hareket, izim, resim, yaz ve iaretler gibi semboller eklinde de
olmaldr.
Kaynan gnderdii mesajlar, alcnn ilgisini ekecek gerek ve ekici

rneklerle desteklenmelidir.
Mesaj, alcy etkileyecek trden bir kanalla gnderilmelidir.
Kaynak ve alcnn fiziksel evresi iletiime elverili bir duruma

getirilmelidir.
8
Kaynak ve alcnn fiziksel ve psikolojik rahatszlklar giderilmelidir.

Mesajn anlalp anlalmad geri bildirimle kontrol edilmelidir.
Empatik iletiim: Bir kiinin kendini karsndaki kiinin yerine koyarak

olaylara onun bak asyla bakmas ve o kiinin duygu ve dncelerini doru
olarak anlamas, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi srecine empati denir.
Empati kuracak kii kendini karsndakinin yerine koyabilmeli ve olaylara
onun bak asyla bakabilmelidir yani onun alg alanna girebilmelidir. Empati
kurmak iin kardaki kiinin duygu ve dncelerini iyi anlamak gerekir.
Kardaki kiinin sadece duygularn ya da sadece dncelerini anlamak yeterli
deildir, zihninde oluan empatik anlayn kardaki kiiye iletilmesi de
gereklidir.
Fotoraf 1.1: Empatik iletiim
Gdleyici iletiim: Gd, insan belli bir ama iin harekete geiren gtr.
letiimin ikna yetenei, gdleyici olmasna baldr. rgtlerde gdleyici
iletiimin olabilmesi iin mesajn aadan yukarya ve apraz bir ekilde
dolamas gerekir. Bu sayede rgttekiler tm gelimelerden haberdar olur.
Etkin iletiim: Etkin iletiim, amalanan anlam mmkn olduu kadar

gndericinin gnderdii anlama yakn bir biimde hedefe iletmekle mmkn
olur. Etkin iletiim, anlam dncesine ve anlamlarnn tutarlna baldr.
Etkin iletiim, alcnn alglayabilecei ekilde mesaj iletmekle mmkn olur.
Etkin iletiim, mesajn tam olarak alglanmas ve gerekli tepkinin
gsterilmesiyle salanr.
kna edici iletiim: En basit bir diyaloun bile ikna etme ile ilikisi vardr.
nsanlar genelde bakalarnn davranlarn, kendi arzular dorultusunda
deitirmek iin iliki kurarlar, g kullanarak ya da ikna yoluyla bu isteklerini
gerekletirmek isterler. Formel ilikiler g, informal ilikiler ise ikna
9
sayesinde gerekleir. kna etmek inandrc olmaya baldr. nan, tutum ve

davran deitirmede ikna daha kalcdr. Bir at zorla suya gtrebilirsiniz
ama zorla su iiremezsiniz. diyen atasz iknann nemini vurgulamaktadr.
knann temelinde inandrma, inandrmann temelinde de gvenirlik vardr.
ETKNLK: Etkili letiim Srecine Uygun Drama Hazrlama
Snfta drderli gruplar oluturunuz.

retmeninizden de yardm alarak etkili bir iletiim srecini
gsterebileceiniz bir konu seiniz.
Setiiniz konu ile ilgili 4 kii arasnda geen ve iletiimin gelerine uygun 5
dakikalk bir drama hazrlaynz.
Hazrladnz dramadaki rollerinizle ilgili grup hlinde provalar yapnz.
Hazrladnz dramay snf iinde sergileyiniz.
Arkadalarnzla birlikte sergilediiniz dramay iletiim geleri ve etkili
iletiim asndan deerlendiriniz.
1.2.2. yi Bir Dinleyicinin zellikleri

yi bir dinleyici aadaki zellikleri tar:
Dikkatini karsndaki kiiye verir.
Konumacy szn kesmeden dinler.
Konumacya rahatlamas iin kolaylk salar.
Konumacyla gz temas kurar.
Son sz sylemek iin abalamaz.
10
Dinlerken verecei cevab dnmez.

n yargl deildir, yarglamadan dinler.
Duygu ve dnceleri anlamaya alr.
Empati kurar.
Dinlerken baka bir ile megul olmaz.
Konumacnn szlerine olduu kadar szsz mesajlarna da dikkat eder.
Konumacnn duygu ve dncelerini anladn gsteren szl ifadelerde
bulunur.
Emir vermek, tehdit etmek, uyarmak, t vermek, nutuk ekmek, sulamak,
alay etmek gibi iletiim hatalarndan uzak durur.
1.3. letiim Trleri

letiim trlerini szl iletiim, szsz iletiim ve yazl iletiim olmak zere gruba
ayrabiliriz.
1.3.1. Szsz letiim

Szsz iletiim, iletiimin en temel trlerinden biridir. letiimin birincil arac dildir
fakat mesajn gnderilmesinde ve alnmasnda, iletiime katk salayan baka faktrlerde
vardr. Szsz iletiim veya vcut dili yoluyla elbiseler, mekn kullanm, jest ve mimikler,
gz hareketleri ve gz temas, mesaj iletimine yardmc olur.
Szsz iletiim; yzdeki anlamlar, gz hareketlerini, duruu, giyimi, sesin
zelliklerini ierir. Grn, davran, dokunu gibi szsz ileti kaynaklar yer ve zaman en
iyi kullanma sreci ierisinde de ok nemli bir yere sahiptir. Duygu ve dncelerin
kelimelere dklemedii durumlarda bir bak, ban bir dn, kavrayan bir jest, savunucu
bir mimik binlerce kelimeden fazla anlam tamaktadr.
Beden dili evrenseldir. Burada evrensellik, beden dilinin dnyann her yerinde tm
insanlar tarafndan kullanlmas anlamn tar. Ancak beden dilinde kullanlan iaretler
deiik kltr ve toplumlarda farkl anlamlar iermektedir.
Resim 1.1: Szsz iletiim
11
Beden dilinde dier bir faktr de jest ve mimiklerdir. Yz kaslarnn anlatm

amalarna gre kullanm, mimikleri; ba, el, kol, ayak, bacak ve bedenin kullanm ise
jestleri oluturur. Esas jest ve mimikler, dnce ve duygularmz destekleyen, onlar
somutlatran hareketlerdir.
Szsz iletiim, be temel fonksiyona sahiptir. Bu fonksiyonlar;
Szsz jestlerle szl mesaj pekitirmek amacyla kullanlan olumlama

hareketleri veya tekrar,
Jestlerle kafay olumsuz anlamda sallayarak yalanlama veya aksini iddia etme,
Szl mesajn yerine geebilecek bir davranta bulunma,
Gzlerle mesaj iletme,
Mesajn anlamn tamamlama ve mesaj vurgulamadr.
1.3.2. Szl letiim

Szl iletiim, konuma dili olarak da adlandrlr. Yz yze grmeler,
toplantlardaki konumalar, brifingler, halka hitaplar, telefonla yaplan grmeler,
konferanslar vb. biiminde kurulur.
Szl iletiim, yz yze olabilecei gibi radyo, televizyon ve telefonla da olabilir. Dil
ve dil tesi olmak zere iki ksma ayrlr. Karlkl konumalar, hatta mektuplamalar dil
ile iletiim olarak kabul edebiliriz. Dil ile iletiimde kiiler mesajlarn birbirine iletirler. Dil
tesi iletiimde ise sesin nitelii nemlidir (ses tonu, sesin hz, iddeti, hangi kelimelerin
vurguland, duraklamalar vb.).
Dil ile iletiimde kiilerin ne syledikleri, dil tesi iletiim de ise nasl syledikleri
nemlidir. Aratrmalar, insanlarn birbirlerine ne sylediklerinden ok, nasl sylediklerine
dikkat ettiklerini gstermektedir. Mesajn doru iletilmesi, seilen kelimelere baldr ancak
alglanmas nemli lde dil tesine gre olur.
Szl iletiimde etkinlik bakmndan sesin byk bir nemi vardr. Ses insann
tutumunu, duygularn ve i dnyasn yanstr. nsann i dnyasnn aynas sestir.
Szl iletiimin pek ok avantaj vardr. Bu avantajlar unlardr:
Verilen haberin anlalma derecesi denetlenebilir.
Soru sorulabilir.
Verilen cevaplar kontrol edilebilir.
Anlalmayan konulara aklk getirilebilir.
E zamanl olarak geri bildirimde bulunulabilir.

Szl iletiimin baz dezavantajlar da vardr. Bu dezavantajlar unlardr:
Sylenen kelimenin yazyla ifade edilen bir kelimeye oranla yanl anlalma
ihtimali daha yksektir.
12
Planlar, politikalar ve stratejilerle ilgili kalc ve uzun sreli iletiimler iin

uygun bir iletiim yntemi deildir.
Alnan szl mesaj, zamanla ya tamamen ya da ksmen unutulur veya
deiiklie urar.
1.3.3. Yazl letiim

Yaz insann ve toplumlarn geirdii toplumsal ve kltrel evrim srecinin rndr.
Yaznn icad, brokrasinin kurulmasna ve gelimesine katkda bulunmu ve ayn zamanda
yaz hem din kurumunun hem de devletin siyasal rgtlenme biiminin zerinde etkili
olmutur. Yaz, merkezi brokrasi ve tara rgtleri arasnda toplumsal yaamn temel
ilkelerini siyasi otorite tarafndan egdmlemesi olana salamtr.
Yazl iletiim, bireyler ve gruplar arasndaki iletiimden ok, rgtsel iletiimde
byk bir neme sahiptir. rgtsel iletiimde yaznn nemi gittike artmaktadr. Bunun
nedenleri unlardr:
Bilgi alannda artan uzmanlama

Faaliyetlerin her aamasnda aratrma faaliyetlerinin artan nemi
rgtsel yaplarda yaanan byk lekli gelimeler
Ynetimin profesyonel bir ura alan olarak gelimesi
Ekonomik yap ierisinde bilgiye duyulan ihtiyacn artmas
Yazl iletiim, szl iletiime gre alcnn onu okumas, yorumlamas ve
cevaplamas nedeniyle gecikmeli olarak kurulur. Yazl iletiimi yeniden
dzenlemek ve onu srekli korumak olanakldr.
1.4. letiim Aralar

letiim aralar, bilgi akn salayan aralara verilen genel isimdir. Bu ak,
bireyden oula veya ouldan bireye bilgi ynyle olan iletiime gre eitlenir.
Resim 1.2: letiim aralar
13
1.4.1. Bilisel letiim Aralar

Sanal bir ortamda, bilgi teknolojileri kullanlarak gerekletirilen bireysel ve toplu
iletiim aralardr (rnein e-posta, formlar, chat, messenger, web kamera, blok vs.).
1.4.2. Grsel itsel letiim Aralar

Gz ve kulamza hitap eden, multimedya teknolojilerini kullanan iletiim aralardr
(rnein televizyon, radyo, sinema vs.).
1.4.3.Telekomnikasyon letiim Aralar

Gz ve kulaa hitap eden, elektrik, elektronik, elektromanyetik, optik teknolojileri
kullanarak gerekletirilen iletiim aralardr (rnein telefon, cep telefonu, fax, telex vs.).
Resim 1.3: Telekomnikasyon iletiim aralar
1.4.4. Kali-grafik letiim Aralar

Yaz ve izi ile oluturularak formatlandrlan ve basm-yaym aralar ile yaplan
iletiimdir (rnein gazete, dergi, afi, tabela, kitap vs.).
1.4.5. Organizasyon letiim Aralar

Ekipler araclyla gerekletirilen kii veya topluma aktarlacak mesajlar tantm,
elence, eitim, gezme, tketme adna ileten etkinlikleri salad iletiim aralardr
(rnein fuar, konser, defile, konferans vs.).
1.4.6. Sanatsal letiim Aralar

ster plastik ister estetik olsun her trl sanat faaliyeti veya sanat ile salanacak
iletiim aralardr (rnein dans, resim, mzik, ark, sergi, konser, tiyatro, heykel,
animasyon vs.).
14
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki ilem basamaklarna dikkat ederek iletiim aralar konusunda grsel
malzemelerle desteklenmi bir pano hazrlayarak arkadalarnzla paylanz.
lem Basamaklar
neriler
Snfta 6 grup oluturunuz.
Kaynak kitaplar ve basl materyalleri

inceleyebilirsiniz.
retmeninizden de yardm alarak

iletiim aralarndan birini seiniz.
nternet ortamnda iletiim aralar ile

ilgili bilgi toplayabilirsiniz.
Setiiniz iletiim aracn aratrnz.
evrenizde gzlem yapabilirsiniz.
evrenizi gzlemleyerek setiiniz

Setiiniz iletiim aracna gre iletme
iletiim aracnn kullanm hakknda bilgi
veya sat yerlerini ziyaret edebilirsiniz.
toplaynz.
Setiiniz iletiim aracnn kullanm ile
ilgili evrenizdeki kiilerle grmeler
yapnz.
Setiiniz iletiim aracnn fotorafn

ekebilirsiniz.
Setiiniz iletiim aracyla ilgili

fotoraflarla desteklediiniz bir pano
hazrlayarak snf arkadalarnzla
paylanz.
mknlar dhilinde setiiniz iletiim

aracyla ilgili etkinliklere katlabilirsiniz.
15
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1. letiim srecini balatan ge aadakilerden hangisidir?
A) Mesaj
B) Kaynak
C) Kanal
D) Kodlama
E) Geri bildirim
2. Aadakilerden hangisi iletiim srecinde iletiim gesi deildir?
A) Kim
B) Mesaj
C) Gnderici
D) Alc
E) Kaynak
3. Gnderilen mesajlarn alcya ulatktan sonra aslna uygun olarak anlaml bir ekilde
yorumlanmasna ne denir?
A) Filtreleme
B) Hedef
C) Kod zme
D) Geri bildirim
E) Kanal
4. Aadakilerden hangisi iletiimde mesajn tamas gereken zelliklerden biri deildir?
A) Mesaj doru zamanda iletilmelidir.
B) Mesaj kapal olmaldr.
C) Mesaj uygun kanal izlemelidir.
D) Mesaj anlalr olmaldr.
E) Mesaj ak olmaldr.
5. Aadakilerden hangisi telekomnikasyon iletiim aralar arasnda yer almaz?
A) Telefon
B) Telex
C) Faks
D) Cep telefonu
E) El ilan
16
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
6. ( ) Szl iletiim sayesinde verilen haberin anlalma derecesi denetlenebilir.
7. ( ) letiim aralar, bilgi akn salayan aralara verilen genel isimdir.
8. ( ) Grsel iletiim aralar sanal bir ortamda, bilgi teknolojileri kullanlarak
gerekletirilen bireysel ve toplumsal iletiim aralardr.
9. ( ) yi bir dinleyici son sz syleyendir.
10. ( ) Mesajn anlalp anlalmad iletiim kanal ile kontrol edilir.
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.
11. ..insanlarn duygu, dnce ve bilgileri baka kii veya
kiilere ortak sembollerle aktarma srecidir.
12. ..kaynak ile hedef arasndaki ilikiyi salayan temel
gedir.
13. Bir kiinin kendisini karsndaki kiinin yerine koyarak olaylara onun bak asyla
bakmas ve o kiinin duygu ve dncelerini doru olarak anlamas, hissetmesi ve bu
durumu ona iletmesi srecine ..denir.
14. ..iletiim aralar, sanal bir ortamda, bilgi teknolojileri
kullanlarak gerekletirilen bireysel ve toplu iletiim aralardr.
15. ..gnderilen mesajlarn alcya ulatktan sonra aslna
uygun olarak anlaml bir ekilde yorumlanmasdr.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
17
RENME FAALYET2
AMA
RENME FAALYET-2
Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda bireysel zelliklerinizi tanyp kendinizi

gelitirecek ve salkl bir ekilde ifade edebileceksiniz.
ARATIRMA
Kiinin bireysel zelliklerini aratrnz.

Kendini gerekletirme kavramn aratrnz.
Kiinin geliimi asndan nemli olan etmenleri aratrnz.
Kiisel becerileri gelitirme ile ilgili almalar inceleyiniz.
Bireyin kendini gelitirme yollar konusunda bir sunum hazrlayarak snfta
sununuz.
2. KENDN GELTRME
2.1. Kendini Tanma
Kendini tanma, insann psikolojik ve fiziksel adan kendinde olanlar bilmesi,
kendinde olanlarn farknda olmas ve bunlar doru deerlendirmesi ile ilgilidir. Bir insann
fiziksel zelliklerini, duygularn, dncelerini, istek ve gereksinimlerini, gl ve zayf
ynlerini, ama ve deerlerini, yeteneklerini ve becerilerini tanmas / bilmesi ve bunlarn
farknda olmasn ifade eder. Kendisini iyi tanyan bir insan yaayacaklar karsnda neler
hissedeceini, neler dneceini ve nasl davranacan olacaa / yaanacaa yakn bir
ekilde ngrebilir.
2.1.1. Bireysel zellikler

2.1.1.1. Bedensel zellikler
Bireyde bulunan bedensel zellikler, birbirine bal birok etkenin bir araya gelmesi
ile ekillenir. Bireyin kiiliinin ve yaam tarznn belirleyicilerinden birisi olan bedensel
zellikler; anne-babann tad genlere, anne karnnda geen yaam srecine ve doum
sonras etkenlere bal olarak deiir, biimlenir ve kiiye zg bir hl alr. Bireyin bedensel
zellikleri denildiinde kilo, boy, kemik yaps, kas yaps, bedenin oran, biimi, duruu,
bedeni oluturan organ ve sistemlerin yaps ile d grnn etkileyen ten rengi, gz
rengi, sa rengi gibi unsurlar akla gelir.
Bedensel geliim doum ncesinden balayp 18-20li yalara kadar insan bedeninde
grlen deiim ve olgunlama srecidir.
18
Bireyin bedensel geliimi, anne karnnda balar. Embriyo dnemi denilen ilk sekiz
hafta iinde organizma yava yava biimini almaya balar. Bu dnemde kalbin olutuu ve
atmaya balad gzlenir. Yedinci aya gelindiinde btn organlar yaamsal grevlerini
yapabilecek olgunlua eriir. Bu sre ierisinde kkrdak dokular, kemikler, sinir ve sindirim
sistemleri ekillenir. Bu dnemde annenin ya, fiziksel ve duygusal durumu, beslenmesi,
kulland ilalar, zararl maddeler, d evreden kaynakl etkenler, bireyin fiziksel geliimini
etkileyebilmektedir.
Fotoraf 2.1: Bireyde bedensel geliim
Dnyaya geldiklerinde bebeklerin boylar ortalama 48-53 cm civarndadr. Bebeklerin

boylarnn uzama oran, ilk yllarda olduka yksektir. lerleyen yllarda bu oran gittike
der. Bebek, doumda genel olarak 2500-4500 gram arlndadr. Tpk boyca bymede
olduu gibi doumdan sonra bebein arl hzla artmaya balar fakat iki yana doru bu
hzda azalma gzlenir. Okul ana doru arlkta yeniden bir hzlanma grlr. Bylece
bebek be aylk iken doumundaki arlnn iki katna, birinci yan sonunda katna, iki
buuk yanda drt katna ular. Okul andaki ocuun ortalama arl, 13-26 kg aras,
lise anda ise 38-66 kg arasndadr.
Bebekte kas, kemik ve sinir geliimleri de zaman iinde olgunlar. Hareketler refleks
olarak balar ve zamanla bilinli hle gelir. lkokul alarnda, ocuun byme hznda
nemli artlar olmaz fakat ergenlik ana doru boy uzamasnda yeniden bir art grlr.
Bu dnemde kz ocuklarnn boy ve kilolarndaki art, erkek ocuklarndan daha hzldr.
Bunun sebebi, kz ocuklarnn ergenlik dnemine daha erken girmeleridir. Ergenlik
alarnn sonlarna doru ise erkek ocuklar yatlar olan kz ocuklaryla aralarndaki boy
ve kilo farkn kapatr, ortalama olarak kz ocuklarndan daha uzun ve daha kilolu olarak
geliir. Genlerde byme yaklak 20-21 yana kadar devam eder.
19
2.1.1.2. Zihinsel zellikler

Zihinsel zellikler, bireyde gelien anlama ve yorumlamayla ilgili niteliklerdir. lkin
son derece snrl olan zihinsel faaliyetler, zamanla geliir ve olgunlar. Bireyin bu zihinsel
geliimi onun hem doutan getirdii zelliklere hem de evresiyle etkileimlerine baldr.
Zihinsel faaliyetler u sreleri kapsar:
Alglama: Gerek i gerekse d dnyadan edinilen bilgilerin yorumlanmas ve

dzenlenmesidir.
Bellek: Yaanlanlarn, renilenlerin ve alglananlarn gemi ve gelecekle

ilikisini bilinli olarak zihinde saklama gcdr.
Muhakeme: Bilgiyi belirli bir anlam karma ve sonuca varma amacyla

kullanabilme yeteneidir.
Dnme: Bilgi ve zmlerin sebep sonu ilikisi ierisinde deerlendirilip

yorumlanmasdr.
Yetenek: Bireyin renme, i yapabilme ve uyum gcdr.
Fotoraf 2.2: Bireyde zihinsel geliim
Bireyde kaltmla gelen temel zihinsel geler, bireyin evre ile etkileimi sonucu
geliim ve deiime urar. Bu geliim ve deiim hem bireyin yapsna hem de evresel
faktrlere bal olarak geliir. evre, zihinsel faaliyetleri etkilerken zihnin yaps da evrenin
algsn etkiler. Bu nedenle bireylerin zihinsel yaplar arasnda farkllklar oluur.
Bebein ilk iki ay ierisinde gsterdii faaliyetler daha ok refleks nitelii
tamaktadr. Alamas, karnn doyurmas refleks hareketlerdir. lerleyen aylarda bebein
ok basit dzeyde hareketleri tekrarlayabildii ve bunlardan etkilenebildii gzlemlenir. Bu
zellikler gelierek 18-24 aylar arasnda evreyi tanma ve evreden gelecek etkiler hakknda
muhakeme yrtmeye dnr.
20
kinci yan sonlarndaysa bireyde en nemli zihinsel deiim gerekleir ve ocuk

szel dnmeye, varlklar adlaryla tanmaya balar. Dil dediimiz yetenei kazanr.
Dil geliimi; bireyin szckleri, saylar ve simgeleri renmesi ve dil kurallarna gre
kullanmas ve bu kullanmnn gelimesidir. Dil geliimi, anlamsz sesler karmayla balar.
Ardndan hecelemeler yaplr. Daha sonra ilk basit szckler sylenir. Konuulanlar basit
yapda anlamak ve telaffuz etmenin ardndan szck daarc oluturulur ve artk szckler
cmle iinde kullanlmaya balar. Drt yana doru ocuk, daha karmak imgeler kurmaya,
dilde ve dncede daha ince noktalara inmeye balar. Yedi yana kadar ocuun
kavramlar, daha ok evresinde grd nesnelerle ilikili durumdadr. lkokul andaki
ocuklar, somut dnme basamanda bulunmaktadr. Bu dnemde ocuklarn birebir
grmedikleri durumlar, nesneleri alglamalar ve yorumlamalar zordur.
7-11 yalar arasnda ocuklarn para ve btn kavramn anlamaya balad grlr.
7-11 yalarndaki ocuklar nesnelerin ykseklii, arl, bykl, uzunluu, ksal ve
renk farklarn rahatlkla anlayabilir ve yorumlayabilir fakat soyut dnme ve soyut
kavramlar alglama gl ekerler.
Birey soyut dnme basamana 11 yandan sonra girer. Bu dnemde nesneyi ve
durumu grmeden de anlayabilir ve yorumlayabilir. Kendi dncelerini eletirebilir,
dnceleri zerinde de dnmeye balayabilir.
Birey 15 yana geldiindeyse artk somut olay ve nesnelere dayanmadan, bamsz
olarak soyut dnme yeteneine tamamen ulamtr. Sorun zme ve yarglama yetenekleri
gelimi, sorgulama ve yeni fikirler retme artk daha da kolaylamtr.
2.1.1.3. Ruhsal zellikler

Bireyin etkiye en ak renme, olgunlama yoluyla ekillenen ve en ok ahsna zg
niteliklerinden olan ruhsal zellikler, btn bu sebeplerden dolay da zerinde kesin
konuulmas g olan bir alandr.
Her bireyin ruhsal zellikleri, dierlerine gre farkldr fakat bireyler bu zelliklerini
oluturan duygular nispeten ortak yaarlar. Bireylerin dier insanlarla rten yanlar
duygulardr. Bu duygularn oluturduu btn, her birey iin tektir ve kimse kimsenin
tpatp ayns deildir.
Bireyin ruhsal zelliklerinin olutuu esas dnem, okul ncesi adr. Bu dnemde
temel kiilik zellikleri geliir. Bu yzden bireyin eitimindeki en nemli dnem, okul
ncesi yalardr. ki- yana gelindiindeyse ocuun soru sorma a balar. ocuk
kendisine yeni gelen her eyin ne olduunu, nasl olduunu srekli sorgular. Bu dnem
dikkat ve zen isteyen bir dnemdir. ocuun sorduu sorular zenle cevaplanmazsa
ocukta yanl bilgiler kalc etkiler brakabilir ya da sorduu sorulara kar alnan tavr
olumsuz olursa ocukta renme arzusu krelebilir.
21
lkokul andaki ocuk daha ok arkadalarn, onlarn akalarn, oyunlarn,

hatalarn veya gln ynlerini, baarlarn ve sevgilerini nemsemeye balar. Ya
ilerleyip ergenlie adm attnda ocuktaki akranlar arasnda olma ve onlarla birlikte
hareket etme arzusu da artar. Bununla birlikte kimi utangalklar da daha etkili yaar. Bu
utangal onun beceriksizlemesine, kendini beenmesini istedii kiilerin bulunduu
yerlerden kamasna ya da bu gibi ortamlarda sklmasna neden olur.
Bu dnemde gencin gsterdii sevgi ve sevmeme tepkileri de ardr. Sevdiklerine
ok baldr. Sevmediklerindense uzak durmaya alr. Bu arlk durumu, gencin son
ergenlik dnemine doru normale dner. Ergenlik dnemlerinde genlerin ilgileri, kendi
bedenlerindeki deiimlere ve kar cinse ynelir. Bununla birlikte toplumdaki olaylarla
ilgilenme bilgi ve dncelerini gelitirme abas da bu dnemde younlar.
2.2. Kendini Gelitirme

Geliim, belirli bir duruma doru gerekleen olumlu deiim srecidir. Kendini
gelitirmekse insann olmak istedii ve belirledii bir kiisel durumu elde etmek iin
gerekletirdii deiim srecidir. Baka bir deyile kendini gelitirme, olmak istenilen yere
varma abasdr.
2.2.1. Kiisel zelliklerini Gelitirme

Kiisel geliim nce insann kendisini kefetmesiyle balar. Kendini anlayabilme ve
gelime arzusu ile balayan sre ierisinde ncelikle hedef belirlenmelidir. Hedef
belirlerken olumlu olunmaldr. Olumluluk derken iki ey anlatlmak istenmektedir.
Birincisi, hayata ve kendinize olumlu ynden bakabilmektir. kincisiyse hedef iin
oluturulacak cmle ya da dncenin olumlu kurulmasdr. Olumsuz cmlelerle hedef
belirlenemez. Kii olumsuz cmlelerle harekete geemez. rnein Baarsz olmak
istemiyorum. fadesi, hedef belirlemekte kiiye yardmc olamaz ancak olumlu kurulacak
cmleler zihni harekete geirebilir ve dnce retebilir. Baarl olmak istiyorum. gibi
olumlu bir cmle, dnce retimine daha ok olanak salar.
2.2.2. lgi ve Yetenekleri Gelitirme

lgi, belli faaliyetlere isteyerek ynelme, bu faaliyetleri kstlayc koullar altnda bile
baka faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri yaparken yorgunluk yerine dinlenmilik,
bkknlk yerine devam etme istei duyma durumlarnda varlna hkmettiimiz bir i
uyarcdr.
lginin birey hayatnda dinamik bir etkisi vardr. nsanlar yaptklar herhangi bir iten,
katldklar herhangi bir etkinlikten doyum salamak isterler. Herhangi bir zorlama altnda
olmad ya da kendisine bir dl vaat etmedii hlde bir kimse kendiliinden baz
faaliyetlere giriiyor ve bundan doyum salyorsa bu kimsenin o tr faaliyetlere kar ilgisi
olduu sylenebilir. Bireyin seme zgrl olduu durumlarda gerek ilgiyi belirleme
imkn daha yksektir.
22
Fotoraf 2.3: lgi ve yetenekleri gelitirme
Yetenek, bireyin bir ii baarma potansiyeline iaret eder ve belli bir eitim ve
hazrlktan sonra gelebilecei noktay anlatr. Bu anlamda yetenek daha ok bir bireyin
renme gc, belli bir eitimden yararlanabilme gc anlamna gelir. Bylece yetenek,
bireyin gelecekte elde edebilecei baar dzeyini kestirmemiz konusunda ipular verir.
lgiler, insanlarn yaptklar herhangi bir iten doyum salayabilme srelerini ierir.
Yetenek ise bireyin renme gc, belirli bir eitimden yararlanabilme gcn iermektedir.
O hlde yetenek ile ilgi arasnda dorudan bir iliki vardr. rencilerin semi olduu
alanlardan doyum salayabilmesi yetenek dzeylerine baldr. Belirli lde yetenek o konu
alanndaki baarnn da bir ls olmaktadr. Birey, konu alanna ilgi duyuyor olabilir ama
o konu alan ile ilgili bir yetenee sahip deilse o zaman konu alannda gerekli dzeyde bir
baar elde edemez. Bu nedenle ilgi ve yetenekler arasnda mutlaka bir uyum olmas gerekir.
2.2.3. Kendini fade Etme Yollar

Bireyin kendini ifade etme ihtiyac insanlk tarihi kadar eskidir. Balangta birtakm
hareket, ekil ve eitli seslerle kendini evresindekilere anlatmaya alan birey zamanla bu
ihtiyacn gidermek iin eitli semboller gelitirdi. Doadaki varlklarn ekillerinden oluan
bu semboller zamanla yerlerini eitli izgilere brakt. Kendini ifade etme yazl, szl ve
bedensel boyutlarda kendini ortaya koyabilme, hislerini, dncelerini anlatabilme becerisi,
gelitirilen kiisel tarz ve sahip olunan kiisel zelliklerle kendini gsterebilme yetisidir.
nsanlar bilgi, duygu ve dncelerini ifade etmede iletiim aralarn kullanr.
Kendini ifade etmede kiinin konuma biimi, setii szckler, ses tonu, beden duruu, jest
ve mimikler nemlidir.
23
Resim 2.1: Kendini ifade etme
2.2.4. Becerilerini Gelitirmek

2.2.4.1. letiim
letiim; bilginin, fikirlerin, duygularn, becerilerin, simgeler kullanlarak iletilmesidir.
nsann kendini sosyal bir varlk olarak ifade etmesi iin iletiim zorunludur. nsan, evresi
ile iletiim kurarak yaar. Onun her davran, konumas, susmas, duruu ve oturma biimi
kendini ifade etmesi yani evresine mesaj iletmesidir. letiim kurmaktaki asl ama,
anlalabilir mesajlar gndermek ve kar tarafn tutum ve davranlarnda deiiklik
meydana getirmektir. Davranlarda deiiklik meydana gelmemise ileti var fakat iletiim
yoktur. nsann uyku dnda hemen her an gerekletirdii bir etkinlik olan iletiimin
gelitirilmesinin temel noktas, karnzdaki kiiyi dinlemek ve anlamaya almaktr. Bu da
ancak karmzdaki kiiye deer vermek ve anlamaya alrken kendimizi onun yerine
koyabilmekle mmkndr.
2.2.4.2. Sunum
Herhangi bir konu hakknda herhangi bir grup ya da toplulua bilgi vermek amacyla
gerekletirilen szl veya grsel iletiime sunum denir. Aslnda yaplan btn etkinlikler,
trenler veya toplantlar sunumun ierisine girer. Sunum, nceden hazrlanm ve planlanm
bir konunun etkili ve anlalr biimde dinleyicilere aktarlmasdr.
Fotoraf 2.4: Sunum
24
Sunum hazrlarken dikkat edilmesi gereken unsurlar unlardr:
PowerPointte yaz tipi boyutunuzu seerken dikkatli olunuz.

Balklarda en uygun olan genellikle 36-44tir, yaz boyutunu seiniz.
Metin ksmnda en uygun olan genellikle 20-32dir, yaz boyutunu seiniz.
Gerek olmadka metni tamamen byk harf ile yazmaynz.
Vurgulanmas istenen noktalar iin italik, alt izgi, farkl renk, yanp snme vb.
dikkat ekici zelliklere yer veriniz.
Zeminin koyu, yazlarn ak veya zeminin ak, yazlarn koyu renkli olmasna
dikkat ediniz.
2.2.4.3. kna Becerileri

knay ksaca kaynak kii ya da kiilerin, hedefin belirli bir rn, birey ya da gre
ilikin olumlu bir tutum oluturmasn ya da var olan tutumunu deitirmesini salama
ynndeki abas olarak tanmlayabiliriz.
kna edici iletiim; bir birey, dnce ya da olaya ilikin tutum deiimi yaratmak
amacyla gerekletirilen iletiim olarak tanmlanabilir. kna edici olabilmek iin elimizdeki
bilgiyi ve kantlar iyi yaplandrmal, rgtlemeli, kontrol deikenlerini dikkate almalyz.
Ayn zamanda d grnmzden konuma tarzmza ve beden dilimize kadar kendimizle
ve iletiim balamyla ilgili birok faktr de gz nnde bulundurmalyz.
2.2.4.4. z Gveni Gelitirme

z gven nemli bir kiisel zelliktir, yaam ve sorunlarla gereki bir ekilde
mcadele etmemizi salar ve zorluklara dayanmamz kolaylatrr. z gven kazanma
sreci, yaamn nemli zorluklar ile baa kma gcne sahip ve mutlu olmaya layk bir kii
olma deneyimidir.
ekil 2.1: z gven
25
z gven insana g verir, enerjisini artrr ve daha fazla aba gstermeye zendirir.
Baar iin ilham kaynadr. Baarlarmzla gurur duymamz ve onlardan keyif almamz
salar.
z gveni artrmann iyi bir yolu, yaamdaki baarlarmz hatrlamaktr. Sahip
olduumuz tm yeteneklerimizi, iyi kullandmz becerilerimizi aklmza getirmek ve
gvenli davranarak kazanl ktmz zamanlar hatrlamaktr. Siz de z gveninizi
kazanmak ve gelitirmek istiyorsanz yeteneklerinizi nemseyiniz ve kabuunuzdan knz.
Daha rahat ve giriken davranmay reniniz. Fikirlerinizi daha sesli ifade ediniz.
Sorumluluklar alnz. yaamnzda karar alma srelerinde ve uygulamalarda daha aktif
olarak kendinizi gsteriniz. Enerjik olmak iin bu tr insanlar kendinize rnek alnz.
Cesaretli olunuz, hata yapmaktan korkmaynz. Baarszlklarn birer ders olduunu ya da
baar yolunda kk molalar olduunu dnnz. Elde ettiiniz her baaryla z
gveninizin arttn greceksiniz.
2.2.5. Kendini Gerekletirme
ekil 2.2: htiyalar hiyerarisi
Her insann yaam dngs, onun kendini gerekletirme yolunda att admlardan
oluur. nsan nasl yayorsa o ekilde kendini ifade eder. Hedefinin ne olduu belirsiz biri,
her gn televizyon banda saatlerini harcayarak tercihini bu ynde kullanmaktadr. Hedefi
olan ve bu hedefe ulamak iin aba gsteren biri de kendini o hedefe yaklatracak
durumlara ve insanlara ynelirken hedefinden uzaklatracak durumlardan da kaar.
Kendini gerekletirme Maslowun htiyalar Hiyerarisi olarak hazrlad piramidin
en tepesinde bulunan ihtiyatr. Maslow, ihtiyalar snflandrrken iki varsaym ne
srmtr.
26
Bu varsaymlardan birincisi, insan davranlarnn temelinde ihtiyalarn

bulunduudur. Bireyin davranlarn anlayabilmek iin onlarn ihtiyalarnn neler olduunu
bilmek gerekir. kinci varsaym ise ihtiyalarn ncelii ve iddeti ile ilgilidir. Birey,
organizmas, kendi sal ve iyilii iin hangi ihtiyalarn ncelikle cevaplandrlmas
gerektii eklinde sralamay akla yaptrmak yerine daha ilevsel ekilde kendi denetiminde
tutmaldr.
Maslow, insann en temel ihtiyalarn fizyolojik ihtiyalar olarak belirleyerek
hiyeraride birinci sraya koymutur. nsann en temel ihtiyalar karlandktan sonra st
ihtiyalar ortaya kar. Fizyolojik, gvenlik, ait olma ve sayg ihtiyalar karlanan bireyde
ortaya kan en st ihtiya, kendini gerekletirme ihtiyacdr. Kendini gerekletirme,
kiinin iinde bulunan potansiyeli aa karmas ve bunu kiilik hline getirmesidir.
ekil 2.3: Kendini gerekletirme
Kendini gerekletiren insann zellikleri unlardr:
Gereklii verimli bir ekilde alglarlar ve belirsizlie tahamml edebilirler.
Kendilerini ve bakalarn olduklar gibi kabul ederler.
Dnce ve davranlar itendir.
Kendi zerinde younlamaktan ok, sorun zerinde younlarlar.
yi bir mizah anlaylar vardr.
ok yaratcdrlar.
Gelenek d olmamalarna karn z kltrlerinin iselletirilmesine kar

direnlidirler.
nsanln refah ile ilgilenirler.
Yaamn temel deneyimlerini deerlendirebilirler.
ok deil az insanla derin, tatmin edici kiiler aras ilikiler kurarlar.
Hayata nesnel bir adan bakabilirler.
27
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki ilem basamaklarn takip ederek z gven ve kendini ifade etme
becerilerinizi sergileyebileceiniz bir sunum hazrlaynz.
lem Basamaklar
neriler
z gven ve kendini ifade etme

becerileri kavramlarn aratrnz.
Yazl materyal taramas yapabilirsiniz.

kendinizi ifade edebileceiniz bir konu
seerek konuyu snrlandrnz.
nternet ortamnda aratrma

yapabilirsiniz.
Setiiniz konu ile ilgili aratrma

yapnz.
Sunum rneklerini izleyebilirsiniz.
Anlatmak istediiniz temel noktalar

belirleyiniz.
evrenizdeki kiilerle grmeler

yaparak insanlarn kendini ifade etme
biimlerini gzlemleyebilirsiniz.
Setiiniz konu ile ilgili bir sunum

hazrlaynz.
z gven ve kendini ifade etme becerileri

konusunda alan kurumlarla grmeler
yapabilirsiniz.
Hazrladnz sunum ile ilgili provalar

yaparak etkili bir sunum yapmaya
alnz.
Sunum hazrlarken grsel materyallerden

faydalanabilirsiniz.
Hazrladnz sunumu snf iinde

retmeniniz ve arkadalarnzla
paylanz.
Hazrladn sunumu ailenize sunarak

denemeler yapabilirsiniz.
28
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME

1. Maslowun htiyalar Hiyerarisi olarak hazrlad piramidin en tepesinde bulunan
ihtiya aadakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
Yeme
Prestij
Sevgi
Kendini gerekletirme
Gvenlik
2. Aadakilerden hangisi kiinin fizyolojik ihtiyalarndan biridir?

A)
B)
C)
D)
E)
Barnma
Sayg
me
Prestij
Sevgi
3. Aadakilerden hangisi bireyin bedensel geliimi ile ilgili deildir?

A)
B)
C)
D)
E)
Kilo
Boy
Kas yaps
Kemik yaps
Duygular
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler

doru ise D, yanl ise Y yaznz.
4. ( ) Yetenek; bireyin renme, i yapabilme ve uyum gcdr.

5. ( ) Kendini gelitirme, olmak istenilen yere varma abasdr.
6. ( ) Her bireyin ruhsal zellikleri ayndr.
29

7. . yaanlanlar, renilenleri ve alglananlar, gemi ve gelecekle
ilikisini, bilinli olarak zihinde saklama gcdr.
8. . gnlk yaantmzda yaptmz i veya aktiviteden aldmz

zevk ve o ii yapma isteimizdir.
9. Herhangi bir konu hakknda bir grup ya da toplulua bilgi vermek amacyla
gerekletirilen szl veya grsel iletiime . denir.
DEERLENDRME
30
RENME FAALYET3
AMA
RENME FAALYET3
Bu faaliyetin sonunda toplumsal gruplar tanyacak ve insan ilikilerini dzenleyen

toplumsal kurallara uygun davranabileceksiniz.
ARATIRMA
ARATIRMA
Toplumsal hayat dzenleyen kurallar aratrnz.

Toplumunuzun genel zelliklerini yanstan gelenek ve grenekleri aratrnz.
evrenizdeki yal kiilerle grp toplumsal hayat dzenleyen kurallarda
meydana gelen deiiklikler hakknda bilgi edininiz.
Toplumsal gruplar aratrnz.
yesi olduunuz toplumsal gruplar belirleyerek zelliklerini anlatan bir sunu
hazrlaynz.
3. NSAN LKLERN DZENLEYEN

KURALLAR
3.1. Toplum Hayatn Dzenleyen Kurallar
Bir toplumun olumasnda ve gelimesinde o toplumu meydana getiren insanlar
arasnda uygulanan ve insan ilikilerini dzenleyen kurallarn nemli bir yeri vardr. Bu
kurallar, toplumdaki uygarlk dzeyinin de gstergesidir. nsann bencil ve kaba
dncelerden syrlarak bakalarna kar davranlarn bir dzene koymas, onun duyarl
ve nazik olmasn salar. Bu da insanlarn birbirleriyle olan ilikilerinin salkl ve tutarl
olmasn salar.
Toplumda insan ilikilerini dzenleyen kurallar unlardr:
Grg kurallar
Gelenek ve grenekler
Dini kurallar
Ahlak kurallar
Hukuk kurallar
nsan haklar
31
3.1.1. Grg Kurallar

Toplum iinde olumlu ilikiler kurabilmek iin baz kurallar vardr. Bunlardan biri de
grg kurallardr. Grg, bir toplumda var olan ve uyulmas gereken sayg ve incelik
kurallardr. Kiilerin birbirleriyle karlatklarnda nasl davranmalar gerektiini belirleyen
kurallar; konuma, giyinme, yeme-ime yntemlerini, i yerlerinde, bayramlarda ve
dnlerde nasl davranlacan belirler. Grg kurallarn ineyen kii kaba, tuhaf,
bilgisiz ve grgsz diye nitelendirilir. Bu nitelendirmelerin ho olmamas nedeniyle
insanlar grg kurallarna uyma zorunluluu hissederler.
Genel grg kurallarna uyma zorunluluu yoktur, hukuken su saylmaz ancak
toplum genel grg kurallarna uymayanlar cahil, bencil, kaba, saygsz gibi sfatlarla
tanmlar ve knar. Toplumun kiilere bu noktada yaptrm gc n plana kar. Toplum,
genel grg kurallarna uyan kiileri terbiyeli, saygl, nazik kiiler olarak nitelendirir. Grg
kurallar bir lkenin ayr ayr blgelerinde farkl olduu gibi deiik uluslarda da farkllklar
gsterir. nsanlar toplum iinde bir arada yaamak zorunda olduundan gz nnde
bulundurmas gereken kurallar vardr.
Fotoraf 3.1: Grg kurallar
Toplumda dikkat edilmesi gereken grg kurallar unlardr:
Hogrl ve iyimser olmak
Olgun bir kiilie sahip olmak iin aba gstermek
Eletiriyi yerinde ve zamannda yapmak
Giyime nem vermek, giysinin mevki yer ve zamana uygun olmasna zen
gstermek
Bakalarn rahatsz edici davranlardan saknmak
Verilen sz tutmak
Ziyaretin ksa ve zamanl olmasna zen gstermek
Oturu ve kalklarda hareketlere zen gstermek
Gerektiinde zr dilemesini bilmek
zel konuma yapanlarn yanna gitmemek
Uygun olmayan el akas ve szl akalardan kanmak
32
3.1.2. rf ve Adetler
Belirli davran biimlerinin toplumda yerlemesi, bu davranlarn tekrarlanmas
zorunluluu ve inancnn yaygnlamasyla rf ve det kurallar oluur. Bireylerin
alkanlklarna benzer ekilde toplumlarn da rf ve detleri vardr. Bu kurallar, kaynann
ve yaptrmlarnn ilahi olmamas bakmndan din kurallarndan ayrlr.
Ahlak kurallar temelde bireysel deerler olmasna ramen rf ve detler toplumsal
deerlerdir. Ayrca rf ve dette biim ve grn dzenlenirken ahlak zihniyeti temel alnr.
Bu nedenle iyi niyetten domayan bir davran, rf ve detin istem ve gereklerine uysa da
ahlaksal nitelik kazanamaz. Szgelimi salt gsteri iin yardmda bulunan bir kimsenin
davran rfe uygun kabul edilirken ahlak bakmndan bu davran onanmaz. rf kavram,
bilmek ve tanmak anlamna gelmektedir. det ise izlene izlene alkanlk hline gelen
davranlar ifade eder. rfn anlamnda iyilik bulunurken detler kt alkanlklar eklinde
de grlebilir. ki kavram arasnda fark bulunmasna ramen bir arada veya tek balarna
yukarda belirtilen anlamda kullanlmaktadr. rf ve dete yerine gre tre de
denilmektedir.
Fotoraf 3.2: Folklor
rf ve det kurallar genel ve zel olmak zere iki kategoride ele alnabilir.
Toplumdaki herkesi ilgilendiren genel nitelikli kurallarn yan sra belirli bir meslekle ilgili
olan ve bu meslek mensuplarnca benimsenen zel nitelikli rf ve det kuralar da vardr.
Ayrca lkenin belli bir blgesinde veya ilinde sosyal ilikileri dzenleyen yerel rf ve
detlerden de sz edilebilir. Bir davran modelinin rf ve det kural olarak kabul
edilebilmesi iin baz artlar tamas gerekir. Bu koullar unlardr:
33
Kesinlik: lk koul, rf ve det kuralnn anlam ve ierii konusunda tartma

olmamasdr. rf ve det kuralnn anlam, toplum yeleri tarafndan aka
bilinmeli ve benimsenmelidir.
Akla uygunluk: Bu kurallar akla uygun ve kabul edilebilir olmal, sama
olmamaldr. Hemen belirtmek gerekir ki akla uygunluk ve samalk toplumdan
topluma deiebilir fakat nemli olan kabul edildii toplumun deerleridir.
Sreklilik, eskilik: Bir davran modelinin rf ve det kural niteliini tamas
iin srekli ekilde, kesintisiz ve eskiden beri uygulanmas gerekir.
Genel inan: rf ve det kuralnn iyi, doru olduu inancnn toplum
yelerinin bilincine yerlemi olmas bir dier kouldur. nsanlar bu kurallarn
hakl olduuna inanmal, uygulanmas zorlamaya dayanmamaldr. Toplumsal
ilikileri dzenleyen rf ve det kurallarnn hukuk dzeni ile elimemesi
gerekir. Yasalara ve hukuk sisteminin genel esaslarna aykr kurallarn rf ve
det kural olarak uygulanmas sz konusu olamaz.
3.1.3. Dini Kurallar

Genel olarak byk ve stn, insann kar koyamayaca tabiatst ilahi bir varlk
tarafndan baz ekiller altnda emredildii kabul olunan kural ve inanlardan olumu
btne din denir. Din sadece insanla tanr arasndaki ilikiyi dzenlemez, insann insanla ve
toplumla olan ilikileri konusunda da kurallar ierir.
Toplumda dinin yeri eitli bakmlardan incelenmelidir. Hak ve adaleti savunmas,
insanlarn iyi ahlakl olmasn, baka insanlara iyi davranlmasn ve sayg duyulmas
gerektiini savunmas dinin toplum yaamna olumlu katklardr. Din, sosyal btnlemenin
korunmasnda da nemli rol oynamaktadr. Din ayrca aadaki fonksiyonlar da yerine
getirir:
Din toplumun istikrar ve devam edebilmesi iin yardm eder.

Yeni dinler toplum yelerine g, evre artlar iinde varl srdrme
mcadelesi iin daima cesaret vermitir.
Dua etmek insanlarn ruhsal basklardan syrlabilmesi iin bir kurtulu yolu
salar.
Dinsel trenler, toplum dayanmasn kuvvetlendirici aralardr.
Dinler ortaya ktklarnda sosyal dzene kar bir eletiri unsurunu
getirmilerdir.
3.1.4. Ahlak Kurallar

Genel tanmlama ile ahlak, toplumda iyilik ve ktlk hakknda oluan deer
yarglarna gre yaplmas gereken veya yaplmamas gereken davranlara ilikin kurallar
btndr. nsan hayatn dzenleyici nitelikte ve sreklilii olan kurallar niteliindedir.
34
Ancak bu kurallar tinsel nitelikli olup insann kendi iinde tutarl olmasn hedefler.
Hukuk, d davranlara kural koymakta; ahlak ise i dnce yani niyet ve maksat iin
kurallar koymaktadr.
Ahlak nesnel ve znel olarak ikiye ayrlmaktadr. Nesnel ahlak, insann dier bireylere
kar olan devlerini bildirir. Sosyal ahlak olarak da adlandrlmaktadr. znel ahlak ise
kiinin kendi i dnyas ile ilgilidir.
Ahlak kurallarnn ilerlik kazanabilmesi iin en az iki kiiden oluan insan
topluluuna ihtiya vardr ancak aksi grlerde vardr. Bireylerin ve toplumun belirli
davranlar iyi veya kt olarak nitelemeleri esasna dayanan ahlak kurallar aslnda din
kurallar ile i iedir. Ahlak kurallar din inanlarn srdrlmesini, din kurallar da
yaptrmlaryla ahlak kurallarna uyulmasn kolaylatrr. Baz din kurallarnn ayn zamanda
ahlak kural olduunu da gryoruz. Ahlak, bireysel ve toplumsal ahlak olmak zere ikiye
ayrlr. Bireylerin insan davranlar hakknda iyi veya kt eklindeki deer yarglar
bireysel ahlak oluturur. nsanlarn birbirleriyle ve toplumla olan ilikilerini dzenleyen
manevi nitelikte kural ve ilkeler ise toplumsal ahlak kurallardr. Genelde toplumun deer
yarglar bireylerce benimsenir ancak kiinin toplumunkinden ayr ahlaki deerlere sahip
olmas da mmkndr. Bazen topluma aykr gelen bireysel ahlaki deerlerin zamanla
toplumca benimsendii grlmektedir.
3.1.5. Hukuk Kurallar

Bireylerin toplumla, birbirleriyle ve devletle ilikilerini, haklarn, ykmllklerini,
devlerini dzenleyen ve uyulmas kamu gcyle salanan kurallara hukuk kurallar denir.
Bu kurallar dorudan doruya bireylerin d ilikilerini dzenler. Hukuk kurallar, toplumun
bar, gven ve huzur iinde yaayarak korunmasn amalamaktadr. Toplum iinde din,
ahlak ve hukuk kurallar i ie gemitir. Hukuk kurallar toplum yaamn dzenleme,
toplumun gereksinimlerini salama ve adaleti gerekletirme amalarn bnyesinde
barndrr.
Fotoraf 3.3: Mahkeme salonu
35
Toplumu dzenleyen kurallardan en nemlisi ve en etkilisi hukuk kurallardr. Hukuk

kurallarn dierlerinden ayran temel zellii, hukuk kurallarna aykr davranlarn kamu
gc tarafndan belirlenen yaptrmlarla karlamasdr. Bir baka deyile insanlar hukukun
kendilerine ykledii ykmllkleri kendi istekleriyle yerine getirmedikleri takdirde
devletin yetkili organlar, bu ykmllklerin zorla yerine getirilmesini salar. Hukuk
kurallarn ahlak ile rf ve det kurallarndan farkl klan bir dier yn ise toplum iinde
zamanla olumamas, yetkili kamusal organlar tarafndan yaplmasdr.
3.1.6. nsan Haklar

Tm insanlarn sahip olduu temel hak ve zgrlklere insan haklar denir. nsann
insan olarak domakla elde ettii haklardr. Temel insan haklarndan bazlar unlardr:
Yaama hakk
Salk hakk
Eitim hakk
Mlk edinme hakk
Seyahat hakk
Haberleme hakk
Kanun nnde kendini savunma hakk
Hak arama hakk
Seme ve seilme hakk
zel yaamn gizlilii hakk
Devlet hizmetlerinden eit olarak yararlanma hakk
nsan haklar, insanlarn gelitirmi olduklar demokratik devlet yaplarnda

uygulanmas zorunlu evrensel bir deerdir. nsan haklar, kinci Dnya Sava sonras
tamamen kabul edilmi ve kurumlam bir kurallar btndr. nsan Haklar, Birlemi
Milletler nsan Haklar Evrensel Bildirgesinin 10 Aralk 1948 tarihinde kabul edilmesiyle
evrensel ve ada bir deer olarak yerini almtr. Daha sonra kabul edilen Avrupa Konseyi
nsan Haklar Szlemesi ile de ada, demokratik ve modern devletlerin olmazsa olmaz
kurallar ve ilkeleri arasna girmitir.
Bir devletin insan haklarn benimseyip benimsemedii o devletin gelimilik dzeyini
de gsterir. Bir devletin demokratik, ada ve modern bir devlet olabilmesi iin insan
haklarn anayasal ve yasal bir hak olarak vatandalarna tanm olmas ve insan haklar
ihlallerinin su olarak kabul edilip cezalandrlmasn ngren yasal yaptrmlar getirmi
olmas gerekir.
Trkiye Cumhuriyeti Devleti, insan haklarna saygl bir devlettir. nsan haklar, T.C.
Anayasasnn 12-74. maddeleri arasnda Temel Haklar ve Hrriyetler ana bal altnda
vatandalarmza anayasal bir hak olarak tannmtr. Demokratik devletlerde hibir
dzenleme ve uygulama anayasaya aykr olamayacana gre tm hukuk sistemimiz de
insan haklar erevesinde dzenlenmitir.
36
3.2. Toplumsal Gruplar

Toplum; snrlar belli bir doal evrede ortak amalar iin bir araya gelen, birbiri ile
iliki, i birlii ve dayanma iinde olan insanlardan oluan kmedir.
nsanlarn toplu hlde yaama ve ihtiyalarn birlikte giderme zorunluluu toplumsal
ilikileri kanlmaz klmaktr. Bu nedenle toplumsal ilikiler toplumu meydana getiren en
nemli gedir. Toplumsal iliki iinde olma, bireyin toplum iinde varln devam ettirme
zorunluluunun sonucudur. Toplumsal iliki olmadan ne insanlar ne de toplumlar varlklarn
srdrebilir.
nsanlar yaplar gerei yaamlarn baka insanlarla birlikte grup ierisinde
srdrrler. Toplumsal grup, birbirleriyle yeterli saylabilecek bir sre etkileimde bulunan,
ortak deerleri paylaan, ortak amalarn gerekletirmek iin belli kurallara gre karlkl
ilikide bulunan insanlarn oluturduu topluluktur. Toplumsal gruplarn oluumunda etkili
olan etmenler unlardr:
Bireyin doayla ilikisinde baka bireylere ihtiya duymas

Bireyin teki insanlarla bir arada olmaktan salad doyum
Toplumsal gruplar, fizyolojik ve toplumsal ihtiyalarn karlanmas iin kurulur

(rnein aile, dernek vb.). Her toplumsal grubun kendine zg bir amac vardr ve grubu
oluturan yeler bu amacn bilincinde olarak davranr. Grup yelerinin her birinin dier
yelere gre bir stats ve buna bal rolleri vardr. Ortak bir kar ve dnce erevesinde
olumu gruplar, amalarna ulanca dalr. Toplumsal gruplar bu zellikleri ile dier insan
topluluklarndan (toplumsal yn ve toplumsal kategori) ayrlr. Bu da toplumsal grubun
oluabilmesi iin bireyler arasnda fiziksel yaknlk ve ortak zelliklerin olmasnn yeterli
olmadn gstermektedir. Bu noktada toplumsal gruplarn zellikleri aadaki gibi
sralanr:
Toplumsal grup hem yelerince hem de dardaki kiilerce tannabilir.

Her grubun kendine zg bir toplumsal yaps vardr. Her yenin bir stats ve
grupta toplumsal tabakalama vardr.
Gruptaki her ye, kendi toplumsal roln yerine getirerek grubun varln
srdrmesine katkda bulunur.
Grubun sreklilii iin karlkl iliki ve etkileim nem tar.
Her grup, yelerini ynlendiren yazl veya yazsz normlara sahiptir.
Grup yeleri belirli ortak ilgi ve deerleri paylar.
Her grubun yneldii hedefler vardr ve bu hedefler grubun ortaya k
sebebini belirtir.
Her grubun bir sreklilii vardr.
Toplumsal gruplar zellikle ada toplumlarda karmak ve eitlidir. Bu nedenle

farkl ynlerden snflandrlabilir.
37
3.2.1. Toplumsal Gruplarn eitleri

3.2.1.2.Aile Gruplar
Aile; anne, baba ve ocuklardan oluan toplumun en kk yap birimidir. Kurulan
aile gruplarnda aadaki gibi farkl aile biimleri sralanabilir:
ye says bakmndan aileler: ekirdek ve geni aile

Aile arasnda otoritenin dalm bakmndan aileler: Ataerkil aile (baba
egemen), anaerkil aile (anne egemen), eitliki aile
Evlenme biimi bakmndan ve elerin saysna gre aileler: Tek eli aile
(monogami),ok eli aile (poligami)
Soyun belirleni biimine gre aileler: Baba soyluluk (baba soyunda gelen
soyluluk), anne soyluluk (anne soyundan gelen soyluluk), iki soyluluk
Evli iftin oturma yerine gre aileler: Baba yerlilik (patrilokalite), anne yerlilik
(matrilokalite), ev ama (neolokalite)
Elerin toplumsal yelii bakmndan aileler: ten evlenme (endogami), dtan
evlenme (exogami)
3.2.1.2.Komular
Trkiye toplum hayatnda yeri, unsurlar, ilevi ve ortaya kard neticeleri
bakmndan nemli yere sahip olan komuluk, gnlk hayatn vazgeilmez bir toplumsal
yaam alan ve kiiler aras iletiimidir. Trkiye corafyasnda komuluun nemi bir
atasznde syle dile getirilir: Ev alma, komu al. Bir evin ev olabilmesi iin evredeki
komular en az ev kadar ama aslnda evden bile nemlidir. Komu, yakn hatta bitiik
konutlarda oturan kimselerin birbirine gre durumuna denir. Komuluk ise komu olma hli
ve komularla olan ilikidir. Komuluun toplumsal hayatta ne kadar nemli bir yer
tuttuunu konuyla ilgili deyim, atasz ve yarglardan anlamak mmkndr.
Fotoraf 3.4: Komuluk
38
Komuluu ortaya karan faktr, ortak ihtiyalar karsnda doan ortak duygu ve
dncelerdir. Bu duygu ve dnceler, insanlar aras komuluk balarnn kuvvetlenmesine
yardmc olur. Komuluk ilikilerinin temeli yardmlama ve gven temeline dayanr.
3.2.1.3. Arkada Gruplar

nsan ilikilerinin zellikle ocuk ve genler iin ilk da ynelme olduu ortamlardan
en nemlisi arkada gruplardr. ocuun varlk merkezi olan aile, deerlerin retilmesinde
ve kiisel gvenin kazandrlmasnda akran grubunun baarsna ulaamaz. Arkada gruplar
ou zaman ailelerden daha etkin olur. Bu yzden gerek kiiler gerekse aileler grup
arkadalarn seerken son derece dikkat etmelidir.
Ergenin arkada ilikileri kategoriye ayrlmaktadr. Birincisi geni kalabalklar,
ikincisi daha kk yakn arkadalklar, ncs bireysel dostluklardr. Kiilerin arkada
gruplarnda g, ait olma ve gven kazand grlmektedir. Kii tek bana yapamayacan
dnd ileri akranlaryla birlikte karar vererek ortaklaa yapmaya alr. Arkada
edinmek ve ilikileri srdrmek belli bir olgunluk ister. Sosyal, fiziksel ve ruhsal
olgunluklarna bakarak arkada gruplar seilmelidir.
3.2.1.4.Oyun Gruplar
Oyun ve oyuncak, ocuklarn yaam renmesinde en nemli aralardr. Oyun grubu,
ocuun salkl ve gvenli koullarda keif yapmasna, deneyerek renmesine, yeni
beceriler gelitirmesine olanak salar. ocuk, aileden sonra oyun gruplarnda sosyalleme ve
renme srecini beraber iler. Oyun gruplarnda ama, sosyalleme srecinde ocuunuzu
oyalamak deil, ona yeni beceriler ve bilgiler kazandrmak olmaldr. Oyun gruplar
sayesinde salkl ve kiilii gelimi evresi ile iletiimini gelitiren bireyler yetitirilir.
Fotoraf 3.5: Oyun gruplar
39
Gnmz artlarnda bebein bymesi ve ihtiyalarnn farkllamasyla birlikte

birbirine yakn anneler bir araya gelerek oyun gruplarn evlerde organize etmeye
almaktadr ancak bu bulumalar zorlatka ve bireyler bydke ile farkl mekn
araylar balar. Bu nedenle hem eitmen gzetiminde olduu hem de farkl eitim
teknikleriyle birleen yntemleri bulunduu iin anneler, yuvalardaki ve oyun evlerindeki
oyun gruplarn tercih eder. Ayrca ocuun geliim evrelerinin uzmanlar tarafndan
gzlenmesi de bu gruplarn dier bir avantaj olur.
3.2.1.5.Okul Gruplar
Aileden sonra ocuun ilk olarak tant sosyal gruptur. lk deneyim olmas
sebebiyle okul ve okuldaki iletiim iinde olduklar gruplar, ocuun sosyallemesinde ve
geliiminde nemli rol oynar nk ocuun zamannn byk bir ounluu okulda ve
okulda grubu ile birlikte gemektedir. Bu yzden okul grubunu tekil eden okuldaki
retmenleri, arkadalar, evresi, alan personeli ocuun ve gen bireylerin kiiliini
oluturan temel etkenlerin banda gelir.
Fotoraf 3.6: Okul gruplar
3.2.1.6.Meslek Gruplar
Toplumda zellikle alan kesimin ve ayn eitimi alm kiilerin iletiim ortam,
rgtlenmi meslek gruplardr. Her meslee ait yeler; aralarnda bilgi paylamak,
geliimlerini salamak, haklarn korumak ve sorunlarn dile getirmek iin meslek gruplarn
kurarlar. Bylece etkin ve salkl iletiim iin adm atm olurlar. Meslek sahibi kiilerin
bo zamanlarnda ve ihtiya hlinde bir araya gelerek gerekli paylamlar yapmas, hoa
vakit geirmeleri ve sosyal a kurmalar ynnde etkili olur.
40
3.2.1.7.Bask Gruplar
Ortak menfaatler etrafnda birleen ve bunlar gerekletirmek iin rgtlenmi
gruplara bask gruplar denilmektedir. Sendika, dernek, siyasi parti rnek olarak verilebilir.
Bask gruplar yapm olduklar faaliyetlerde baarl olabilmek iin salkl ve etkin iletiim
kurmak zorundadr.
3.3. Toplumsal Etkileim

nsanlarn, toplumlarn birbirlerinden etkilenmesi, birbirlerine bilgi, kltr vb.
aktarmas olarak tanmlanmaktadr. Toplumsal etkileim genellikle iletiim yoluyla
insanlarn ve gruplarn hareketlerinin karlkl etkileimini de ifade eder. Bu tanm, kiinin
kendisiyle etkileimini de iine alr.
Toplumsallama, kiinin iinde yaad toplumun bir yesi olma sreci anlamna
gelmektedir. Bu sre, kiinin doduu andan itibaren toplumsal yap denilen davran
kurallar ile belirlenmi deerler ve anlamlar ieren ilikiler sistemi iinde yaamay
renmesi biiminde geliir. Birey-toplum ilikisinin salanmas yani bu srecin ilemesi
iletiim araclyla olmaktadr. letiim bu sreci baz eitim-retim kurumlar ve kiiler
araclyla iletebilmektedir. Toplumsallamann gereklemesi iletiime, iletiimin
gereklemesi de eitim ve retime, eitim-retimle ilgili kii ve kurumlara yani eitim ve
retimin rgtlenmesine bal grnmektedir. Toplumsallama, toplumsal deerlerin
bireylere aktarlma-benimsetilme sreci ile devam ederek toplumlarn ilerlemesi iin yol
amaktadr.
Toplumsal etkileiminin temel amac, toplumun varln koruma ve gelitirmedir.
Toplumsal iletiim toplumsallatrma, kltrel aktarm, eitim ve elence ana ilevlerine
sahiptir. yi niyet, sevgi, sayg, hogr, fedakrlk zerine kurulduunda etkin olarak
amacna ular. Toplumsal etkileimde kesinlikle nyargl olmamak gereklidir.
3.4. Toplumsal Stat

Stat, insanlarn toplum iindeki yerini ifade eden bir kavramdr. Kiilerin ocuk,
doktor, retmen, iveren rneklerindeki gibi kim olduklarn belirtir, ona birtakm haklar
salar ve ykmllkler ykler.
Statnn zellikleri unlardr:
Her insan birden fazla statye sahip olabilir.

Baz statler doutan gelir bazlar sonradan kazanlr.
Baz statler doumdan lme kadar deimezken bazlar deiir.
Her stat belli kurallara baldr.
Statler aras ilikiler a vardr.
Statler toplumdan topluma deiiklik gsterebilir.
41
3.4.1. Verilmi (Edinilmi) Stat

Kiilerin yetenek ve becerilerine bakmadan ve onlarn bir abas olmadan, kendileri
dndaki faktrler tarafndan salanr yani kii doumuyla, cinsiyetiyle veya yayla bu
staty elde eder (rnein yal, gen, kadn, erkek vb.).
3.4.2. Kazanlm Stat

Kiilerin kendi abalar sonucu elde ettikleri statdr (rnein anne, baba, retmen,
doktor vb.). Bu stat zaman iinde deiebilir.
Fotoraf 3.7: Meslekler
3.4.3. Anahtar (Temel) Stat

Bireyin sahip olduu statlerden toplumda en etkin olanna anahtar stat denir.
Anahtar stat, kiinin toplum iindeki kiiliini belirler (rnein Cumhurbakan, general,
retmen vb.). Bu stat genellikle kiinin dier statlerine gre en etkindir.
3.4.4. Toplumsal Prestij

Toplumda sosyal prestij (itibar) stat ve rolle birlikte konu olabilir. Prestij, bir bireye
ya da kmeye (grup) baka birey ya da kmelerle ilikilerinde stnlk salayan duruma
denir. rnein doktorluk statdr; doktorun sevilmesi, aranmas durumuna ise prestij denir.
42
3.5. Toplumsal Rol

Toplumun bireyden statsne uygun olarak bekledii davranlara rol denir. Kiinin
tad her statye gre rolleri vardr. Her rol, dier rollerle olan ilikilerinin derecelerine
gre var olur ve anlam kazanr. Rol, statnn dinamik yndr. Bir kimse hem retmen
hem sporcu hem parti yesi olabilir. Rol, kiinin bulunduu stat snrlar ierisinde neyi
yapabilecei veya yapamayaca eklindeki belirlenmi davranlarnn toplamdr. Roller
kendi arasnda temel, genel ve bamsz roller eklinde e ayrlabilir.
Temel roller: Kiilerin cinsiyet ve yalarna gre gerekletirmek durumunda

olduklar rollerdir.
Genel roller: Toplumca kabul edilmi olan, snrlar davran dzlemlerine gre
deien, sonular ou zaman toplumu veya grubu etkileyen rollerdir. Mesleki
roller, bir tr genel rollerdir.
Bamsz roller: Etkileri bireysel olup yerine getirilmesi istee bal olan
rollerdir.
Resim 3.1: Toplumsal roller
Rol pekimesi, rollerin birbirini kolaylatrmasdr (rnein anne olmann anaokulu

retmeni olma roln pekitirmesi vb.). Rol atmas ise bireyin sahip olduu statlerine
uygun rolleri arasnda herhangi birine uygun davran yapacana karar verememesi hline
denir (rnein bir mdrn evde mdr rolne devam etmesi, subayn evdekilere asker gibi
davranmas vb.).
43
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki ilem basamaklarna dikkat ederek yesi olduunuz toplumsal grupta insan
ilikilerini dzenleyen kurallarla ilgili bir sunum dosyas hazrlaynz.
lem Basamaklar
neriler
Toplumsal gruplar sralaynz.
Toplumsal gruplarn hangileri olduunu

internetten, kitaptan vb. aratrabilirsiniz.
Sraladnz toplumsal gruplar iinden

yesi olduunuz bir tanesini seiniz.
nsan ilikilerini dzenleyen kurallarla

ilgili evrenizi gzlemleyebilirsiniz.
nsan ilikilerini dzenleyen kurallar

aratrnz.
evrenizdeki folklor aratrmalar yapan

kurulularla grebilirsiniz.
Setiiniz toplumsal grupta insan

ilikilerini dzenleyen kurallar
sralaynz.
evrenizdeki toplumsal gruplar

gzlemleyerek zelliklerini not
edinebilirsiniz.
Setiiniz toplumsal grupta insan

ilikilerini dzenleyen kurallarda
gemiten gnmze meydana gelen
deiiklikleri aratrnz.
Sunum dosyas hazrlayarak
retmeninize teslim ediniz.
evrenizdeki toplumsal grup yeleriyle

grme yaparak grup ve grup yeleri
hakknda bilgi edinebilirsiniz.
nsan ilikilerini dzenleyen kurallarla
ilgili evrenizdeki yal kiilerle
grebilirsiniz.
44
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1. Aadakilerden hangisi toplumsal ilikileri dzenleyen kurallardan biri deildir?
A) Ahlak kurallar
B) Dini kurallar
C) nsan haklar
D) Grg kurallar
E) Evlilik trenleri
2. Belirli davran biimlerinin toplumda yerlemesi, bu davranlarn tekrarlanmas
zorunluluu ve inancnn yaygnlamasyla oluan toplumsal kurallar aadakilerden
hangisidir?
A) Gelenek ve grenekler
B) nsan haklar
C) Grg kurallar
D) Ahlak kurallar
E) Dini kurallar
3. Tm insanlarn sahip olduu temel hak ve zgrlklere ne denir?
A) Evrensel kurallar
B) nsan haklar
C) Genel grg kurallar
D) rf ve adetler
E) Ahlak kurallar
4. Toplumsal rollerin birbirini pekitirmesine ne ad verilir?
A) Toplumsal stat
B) Rol atmas
C) Anahtar stat
D) Rol pekimesi
E) Genel roller
5. ( ) ye says bakmndan aileler ataerkil, anaerkil ve eitliki aile olarak e ayrlr.
6. ( ) Kesinlik, rf ve adet kuralnn anlam ve ierii konusunda tartma olmamasdr.
7. ( ) Yaama hakk, en temel insan hakkdr.
45

8. Ortak menfaatler etrafnda birleen ve bunlar gerekletirmek iin rgtlenmi gruplara
denir.
9. bireyin sahip olduu statlerine uygun rolleri arasnda
herhangi birine uygun davran yapacana karar verememesi hline denir.
10. Bireyin sahip olduu statlerden toplumda en etkin olanna
denir.
DEERLENDRME
46
RENME FAALYET4
AMA
RENME FAALYET4
Bu faaliyet sonunda iletmeler hakknda bilgi sahibi olacak, bu bilgiler nda i

yaamnzda etkili iletiim kurabileceksiniz.
ARATIRMA
letme ile ilgili temel kavramlar aratrnz.

evrenizdeki iletmeleri ziyaret ediniz.
evrenizde bulunan iletme trlerini snflandrarak yaznz.
Ynetim ve yneticilikle ilgili kavramlar ve zelliklerini aratrnz.
hayatnzda ilikilerin nasl olmas gerektiini snf ortamnda tartnz.
4. HAYATINDA LKLER
4.1. letmenin Yaps
Sosyal bir varlk olan insan, iinde bulunduu toplumda yer alan kii, kurum ve
iletmeleriyle srekli etkileim hlindedir. nsanlar birbirlerine ve rettiklerine ihtiya duyar.
Bu anlamda insanlar, ihtiya duyduklar mal ve hizmetleri sunabilmek iin faaliyet
gerekletirirler. letme, kt kaynaklarn retimi, deiimi, blm ve tketimi ile ilgili
problemlerin zm yollarn aratrr.
4.1.1. letmenin Tanm

letme, retim faktrlerini planl ve sistemli bir ekilde bir araya getirerek mal ya da
hizmet retimini amalayan retim birimine denir. letme, ekonomi bilimidir.
4.1.2. letmelerin Organizasyonu

Organizasyon, planlamada belirlenen iletme amalarna ulamak iin seilen iler,
kiiler ve i yerleri arasnda yetki ilikilerinin kurulmas faaliyetlerinin tmdr.
Organizasyon, alanlar iin belirli amalara ulaabilmelerinde etkin rol oynamas ve
birlikte alma imkn vermesi asndan nem tamaktadr.
letmelerin eitli ilkeleri vardr. Bu ilkeler aada sralanmtur:
Ama birlii
Yeterlilik ve sreklilik
blm ve uzmanlama
Hiyerari
47
Komuta birlii
Sorumluluk
Yetki ve sorumluluun denklii, denge ilkesi, liderliin kolaylatrlmas ve
grevlerin tanm
4.2. letmenin rgtlenme Yaps inde Yer Alan Birimler

YNETM
Genel Mdr
RETM
PAZARLAMA
Gen. Md. Yrd.
Gen. Md. Yrd.
MUHASE ve
FNANSMAN
Gen. Md. Yrd
PERSONEL
HALKLA LKLER
Gen. Md. Yrd.
Gen. Md. Yrd.
ema 4.1: letme birimleri
4.2.1. Ynetim
Ynetim birimi; iletme amalarnn planlama, rgtleme, yrtme (yneltme) ve
kontrol faaliyetlerinin yapld birimdir. Dier bir ifade ile iletme amalarna ulaabilmek
iin rgtn sahip olduu sermaye, i gc, makine, ara gere, bina, arsa ve bilgi
kaynaklarn koordinasyonunun yapld birimdir.
Ynetim birimi st ynetim, orta ynetim ve ilk ynetim basamanda yer alan
yneticilerden oluur.
st ynetim basama, ynetim kurulu yeleri ve genel mdrlerden oluur. Bunlar
iletmenin rgtlenmesi, uzun dneme ilikin ama ve hedeflerin tespiti, iletme
politikalarnn belirlenmesi, yatrm kararlar, retim teknolojisinin seimi gibi uzun sreyi
kapsayan kararlar alr.
Orta ynetim basama; retim mdr, pazarlama mdr, finansman mdr,
personel mdr, insan kaynaklar mdrnden oluur. Orta ynetim, st ynetimce alnan
kararlar yrtmek iin ihtiya duyulan ilemleri hzlandran, i gcnn verimlilii iin yol
gstericilii ve uzmanlam bilgiyi salayan kararlar alr. Bu ynetim basamandaki
yneticiler grevlerini zamannda, doru, en ucuz harcama ile yrtmekle ykmldr.
48
st
Ynetim
Basama
Orta Ynetim
Basama
lk Ynetim
Basama
ema 4.2: Ynetim
lk ynetim, orta ynetim basamann karar ve talimatlarn yerine getirir. rnein,

bir orta basamak yneticisi olan muhasebe mdrnn emrinde alan ef ve ef yardmcs
konumundaki yneticiler, kendilerine verilen talimat ve grevlerin ayrntlar hakknda karar
vererek gereini yerine getirirler. Ayn ekilde imalat mdrne bal olarak alan vardiya
amiri, ustaba unvann tayan ilk basamak yneticileri kendilerine verilen talimat ve
grevleri yaparlar, iilerle orta ynetim arasnda bir kpr grevi stlenirler.
4.2.2. nsan Kaynaklar

nsan kaynaklar birimi; personeli ie alma, iten karma, cret deme, ii ve iveren
ilikileri gibi geleneksel grevlerine ilave olarak i yerine yeni teknolojiler sunmak, i
yerindeki ileri dzenlemek, alanlara kariyerlerini planlama ve gelitirmede yardmc
olmak, iletme amalarn gerekletirilmesine katkda bulunmak ve gelecein yneticilerini
gelitirmek grevlerini stlenmi bulunmaktadr.
4.2.3. retim Ynetimi

retim ynetimi birimi; insan faktr ile beraber sermaye, malzeme, bilgi ve enerji
gibi girdilerin belirli bir dntrme sreciyle istenilen miktar, kalite, zaman ve yerde mal ya
da hizmet hline dntrlerek iletme amalarnn en uygun biimde karlanmasn
amalayan birimdir.
49
4.2.4. Pazarlama
Bu birim mal, hizmet ve fikirlerin reticiden tketiciye ya da kullancya doru
aknn ynetimiyle ilgili iletme faaliyetlerinin yerine getirilmesini amalar. Bu birim,
mterilerin istek ve ihtiyalarn dikkate alr nk mterinin istek ve ihtiyacn
karlamayan bir rn ya da hizmet, mteri iin bir anlam ifade etmeyecektir.
4.2.5. Halkla likiler

letmenin tannmasn, almalarna kar insanlarda olumlu izlenimler
uyandrmasn, evresiyle iyi ilikiler kurmasn ve saygnln artrmasn salamak
amacyla gerekli almalar yapan birimdir. Halkla ilikiler birimi; alt kurumu tantc
raporlar, haber bltenleri, resimli brorler hazrlar. Kurumun almalarnn ve etkinlik
alanlarnn basn, radyo ve televizyon aracl ile halka tantlmasn salar, Konferans,
seminer, sergi, basn toplants, yldnm gibi kltrel ve sosyal etkinlikleri dzenler,
Yneticilerin konuma ve yazmalarn inceler. Kurumla ilgili izlenimleri takip ederek
kurumun daha iyi tantlmasn ve saygnlnn artrlmasn salayacak almalar yapar.
4.2.6. Muhasebe ve Finansman

Bu birim, muhasebe ve finansman olmak zere iki alt birimden oluur. Finansman
birimi, iletmenin ihtiya duyduu fonlarn (nakit) en uygun koullarda salanmas ve bu
fonlarn en etkin bir ekilde kullanlmasyla ilgili faaliyetlerin yapld birimdir. Muhasebe
birimi ise iletmenin muhasebe srecine ait i ve ilemleri yapar. Bu birim muhasebe ile ilgili
tm belgeleri kaydeder, beyannameleri dzenleyerek denecek vergilerin tam ve
zamannda denmesini salar. letmenin stok, banka, cari, kymetli evrak, bor ve
alacaklarn takip eder. Firmann dier kurumlarla olan yazmalarn hazrlar. Mali tablolar
dzenler, iletme kurulu-kapan ilemlerini ve ilgili kurumlara bavuru ilemlerini takip
eder.
4.3. Yerinde Uyulmas Gereken Kurallar

4.3.1. Yeri Grg Kurallar
yeri grg kurallar, birlikte altnz meslektalarnza ve i arkadalarnza kar
sayg gstermek demektir. Ayrca grg kurallarna uymak dier alma arkadalar
zerinde olumlu bir intiba uyandracaktr ve daha olumlu bir ortamda almaya olanak
salayacaktr. yeri grg kurallar unlardr:
Her zaman takdim edildiinizde ya da tantrldnzda ayaa kalknz.

Siz insanlar tantracanz zaman stat olarak daha nemli kiinin ismini nce
syleyiniz.
50
Telesekreterinize isminiz, greviniz, departmannz ve ne zaman msait

olduunuza dair ksa ve profesyonel bir mesaj braknz. Telesekretere mesaj
brakrken isminizi ve soyadnz, neden aradnz ve telefonunuzu braknz.
Kyafet kuralna uyunuz. Belli bir kural yok ise temiz, dzgn ve i ortamna
uygun giyinmeye zen gsteriniz.
Btn toplantlara tam zamannda geliniz.
Toplant srasnda kalem, ata ya da dier ofis aralar ile oynamaynz.
Toplant srasnda ok gerekmedike telefonunuzu ak tutmaynz.
Oturuunuza ve duruunuza dikkat ediniz. Otururken koltua gmlmeyiniz,
sandalyenizde geriye yaslanmaynz ya da kollarnz gsnzn zerinde
kavuturmaynz.
Karnzdakini dinleyiniz ve aklnza geldike laf kesmeyiniz.
4.3.2. Yerinde Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar
yerinde dikkat edilecek kurallarn banda hiyerarik dzene uygun

davranmak, kimseye "amca, day, aabey" gibi sfatlarla hitap etmemek gelir.
alma saatlerinin en verimli ekilde gemesine dikkat edilmeli, gereksiz
konumalar ya da oyalamalarla vakit geirmemelidir.
grmesine giderken elden geldiince temiz, derli toplu giyinilmelidir.
Grecek ef, mdr vs. yer gstermeden oturulmamaldr. Sorduklar sorulara
ak, kesin karlklar verilmelidir. Eski i yerinizi kesinlikle ktlemeyiniz, bu
gven vermeyen olumsuz bir davran olur.
yerinin amiri konumundaki kiinin ie yeni balayan kiiyi arkadalarna
tantrmas gerekir. yerinin alma dzenini, mesai balang ve biti
saatlerini, yemek saatlerini, sigara iilip iilemeyeceini, krtasiye ihtiyalarn
nasl karlayacan, dhili telefon numaralarn vs. izah etmesi, gstermesi
gerekir.
Fotoraf 4.1: yeri alma kurallar
51
4.3.3. Yerinde Giyim

Giyim her yerde olduu gibi i yerlerinde de ok nemlidir. Btn gn kiilerin
zerlerinde tayacaklar, rahat edecekleri kyafetlerin belli lleri olmaldr. Kyafetler
tl, temiz ve dzenli; ayakkablar boyal olmal, beden temizliine zellikle dikkat
edilmelidir. yeri iin belirlenmi kyafetler varsa onlar giyilmelidir. Bu kyafetler srekli
giyilecei iin kyafetlerin temizliine ve dzenine zen gsterilmelidir. yeri iin
belirlenmi bir kyafet yoksa yine i yaamna uygun, kiiyi iyi temsil edecek kyafetler
tercih edilmelidir. ilikilerinde d grnm hem insanlarn size saygsn arttrmakta hem
de sizin iinize verdiiniz nemi gstermektedir.
4.3.4. Yerinde Etiine Uygun Ortamda almak

yerlerinde etik deerlere uygun alma ortamn gerekletirmenin temel koullar
vardr. Bunlarn balcalar unlardr:
Etik ilkeler belirlenip aka ilan edilmelidir.

Etik deerlere bal kalnmaldr.
Davranlarla rnek olunmaldr.
alanlarn bu konudaki eitimi salanmaldr.
alanlarn tm yasal haklardan yararlanmas salanmaldr.
letiim olanaklar desteklenmelidir.
Bir etik kurulu oluturulmaldr.
Tutarl olunmaldr.
4.4. Hayatnda alanlar ve likileri

4.4.1. letmelerde likiler
ilikiler, bir i yerinde alan insanlarn birbirleriyle ve altranlaryla olan
ilikilerini ifade eder. alanlar personel, altranlar ise iverenler ve yneticilerdir.
ilikiler, kiiler arasnda, kiiler ile gruplar arasnda veya gruplarla gerekleir. Bir
iletmenin hedeflenen baarya ulaabilmesi, i ilikilerinde astlarn ve stlerin bulunduklar
konumda grevlerini en iyi ekilde yapabilmelerine ve birbirleriyle olumlu ilikilerine
baldr.
4.4.1.1. Liderlik
Ortak amalarn belirlenmesi ve baarlmas sreci olan ynetim, insanlar bir ama
etrafnda etkilemek ve uyum ierisinde almalar iin yneltmektir. Liderler bunu deerler,
etik, karakter, bilgi ve beceri ile baarabilirler. Liderlik; rgtn vizyonu, misyonu ve temel
amacn belirlemek ve uygun stratejiler yaratmaktr.
52
4.4.1.2. Yetki
Yetki, ynetim faaliyetinin temelini oluturur. Yneticiler bakalar vastasyla i
grdkleri iin onlarla eitli ilikilerin olmas ve saysz ile ilgili isteklerin bulunmas
doaldr. Bu sistem iinde eitli ast-st ilikileri doar ve bu ilikilerin yrtlmesinin
temelinde yetki yer alr. Yetki olmad srece gerekli birimlerin almas aksar.
4.4.1.3. Disiplin
Disiplin, personelin inanarak ve arzu ederek i yeri kurallarna ve dzenine uygun
davran gstermesini salayan g olarak tanmlanabilir. Bir iletmede ilerin dzgn
yrtlebilmesi iin disiplin arttr.
4.4.1.4. Yetki Devri

Yetki devri, st ynetim tarafndan belli bir yetkinin alt basamaklara devredilmesidir.
letmede baar salamak, yetki ve sorumluluklarn ak bir ekilde belirlenmesi ve
gerektiinde yetkinin planl bir ekilde alt kademelere devredilmesi ile yakndan ilgilidir.
4.4.1.5. alanlarn Eitimi

nsan, yapt ey ne olursa olsun, renmeyi srdrrse kendisini gelitirebilir.
letmeler iin de benzeri bir durum geerlidir. Bir ite uzmanlatna inanlarak konuyla
ilgili her eyin renildii sanlp mcadele brakld takdirde rakipler sizin nnze
geeceklerdir. Baar iin doru zamanda, doru yerde, doru bilgi ve beceriye sahip
insanlarn bulunmas gerekir. Bu ise eitimle kazandrlabilir.
4.4.1.6. Tevik Tedbirleri

alanlarn ie tevik iin dllendirilmesi ve gerektii zaman disiplin kurallarnn
iletilmesi, onlar verimli almaya itecektir. Baarl olanlarn dllendirilmesi ile birlikte
tm alanlarn dllendirilmesi de kendilerinin nemli olduu hissini vermek adna
gereklidir.
Baarl olanlara verilecek dlleri u ekilde sralayabiliriz:
Teekkr, takdir ve baar belgesi vermek

Para ikramiyesi vermek, cretine zam yapmak, krdan pay vermek
Masraflar i yeri tarafndan karlanmak zere tatile gndermek
Terfi ettirmek, baarl yneticileri ortak etmek
Baars hakknda konumasn salamak, fikirlerine ve grlerine deer
vermek
yerinde kan yaynlarda ilan etmek
53
4.4.2. alanlarn Birbirleriyle likileri

Bir i yerinde alanlarn birbirleriyle olan olumlu ilikileri, i yerinin baarsn
etkileyen nemli unsurlardandr. Huzurlu bir ortamda alanlar ilerinde beklenen baary
gsterebilecekleri iin kaynaklar daha etkin kullanlacaktr, kalite ve retim miktar
artacaktr. Dolaysyla kr da artacaktr. alanlarn birbiriyle ilikilerini etkileyen faktrler;
dayanma, davran tahmini, ie ve evreye uyma ve ortak amal kurululardr.
Fotoraf 4.2: yeri ilikileri
4.4.2.1. Dayanma
nsanlarn bir amac gerekletirmek iin karlkl olarak yardmlama, duygu,
dnce ve kar birlii iinde olmalarna dayanma denir. Yaplan aratrmalar, rekabet
yerine i birliini tercih eden gruplarn daha baarl olduklarn ve daha fazla haz aldklarn
ispatlamtr. Rekabeti, dier bir ifadeyle yarmac almalarn verimi artrmad, toplam
retimi azaltt yaplan uygulamalar sonucunda anlalmtr.
Dayanmann en iyi rneini V eklinde uan kular sergilemektedir. Kularn V
eklindeki uular sayesinde en doru yere, en ksa srede, en az fire vererek g eden
canllar olduklar saptanmtr. Her ku, kanatlarn rparken kendisini izleyen dier kuu
yukar kaldran bir g oluturur. Btn bir sr V biiminde uarken tek bir kuun
uabileceinden en az %71 orannda fazla bir uu mesafesi alr. Bir ku V biiminin
dnda kald zaman havann srtnme kuvvetini hisseder ve hemen nndeki kuun
kuvvetinden yaralanabilmek iin dier kularn temposunu yakalar. nde giden kular
yorulduklar zaman arkaya geer, dier kular ne doru yol alr. Bu dnm sayesinde en
fazla kanat arpan kular dinlenme hakkn kazanr. Arkadaki kular, ndeki kular hzlarn
koruma konusunda cesaretlendirmek ve yreklendirmek iin ter. En nemlisi de bir ku
hasta olduu veya yaraland iin takm oluumunun dnda kalrsa baka bir ku onunla
birlikte gruptan ayrlarak havalanmasna yardm etmek ve onu korumak iin aaya doru
takip eder. Hastalanan ya da yaralanan ku uabilecek duruma gelinceye kadar onunla kalr,
yalnzca o zaman baka bir takmla btnlemek ve kendi srsne yetimek iin havalanr.
54
4.4.2.2. Davran Tahmini

Davran, kiinin yapt ve herhangi bir yolla llebilen her eyi kapsar. zlmek,
dnmek, sevinmek birer davrantr. Davran szc, bireyin gzle grlebilen
eylemlerinin yan sra dorudan gzlenemeyen isel olaylarn da kapsar. rnein
hatrlamak, unutmak, hayal kurmak gibi zihinsel srelerde davran tanmnn kapsam
iinde yer alr.
Karmzdaki bir insannn ne zaman, nasl davranacan tahmin edebilmek iin o
insan ok iyi tanmamz gerekir. Hepimiz anne-babamzn, kardelerimizin ve iyi
tandmz arkadalarmzn davranlarn az ok tahmin edebiliriz. Bu davran tahmini, i
yerinde birbirlerini ok iyi tanyan alanlar arasnda, astlarla stler arasnda da
olabilmektedir. yerine gelen mterilerin ve i yaplacak olan kimselerin davranlarn
tahmin edebilmek, psikolojileri konusunda bilgi sahibi olabilmeyi gerektirir ancak bu
tahminler her zaman kesinlikle doru olacaktr dncesi, insanlar n yargl yapar. n
yarglar da insan ilikilerinde iletiimi engelleyen unsurlardandr. Bu konuda yanlma payn
da unutmamak gerekir.
4.4.2.3. e ve evreye Uyma

alma yaamna ilk kez balayanlar iin kuruluun ortaya koyduu kurallara uygun
davranlar gsterme, dier alanlarla iyi ilikiler kurabilme, iletmede grev yeri
deiiklii yapan personel iin bilgi ve beceri eksikliini giderme, iletmeye ballk
duygusunu gelitirme, iten ayrlmay azaltma, yanl anlamalar nleme amacyla yaplan
faaliyetlerin tm, ie ve evreye uyum olarak ifade edilir.
4.4.2.4. Ortak Amal Kurulular

Ortak amal kurulular, yelerinin ortak amalarn gerekletirmek iin faaliyette
bulunan kurululardr. Bunlar; yap kooperatifleri, sendikalar, dernekler ve yardmlama
sandklar gibi kurululardr. Ortak amal kurulular, alanlarn i yeri tarafndan
karlanamayan baz ihtiyalarn karlamak iin kendi gayret ve harcamalaryla
oluturduklar kurululardr. alanlar, alma saatleri dnda bu kurulularda bir araya
gelirler. Ortak amal kurulular, yelerinin ihtiyalar dnda eitli sosyal, ekonomik,
kltrel, siyasi ve ailevi ilikilerin kurulmasn da salar.
4.4.3. letmelerde D likiler

Bir iletmenin faaliyetlerini srdrebilmesi iin dier kii ve kurululara ihtiyac
vardr. letmelerin kurulu amac, insanlarn ihtiyalarn karlamaktr. Bu ilikilerin en
nemli ksmn mterilerle olan ilikiler oluturur. Dieri ise ortaklarla olan ilikilerdir.
55
4.4.3.1. Mterilerle likiler

letmelerin rettikleri mal veya hizmeti satn alan kiilere mteri denir. hayat;
pazar iin, blgeler iin, hepsinden ok daha nemlisi mteri iin her zaman rekabete sahne
olmaktadr. Mterilerin beklentileri her zamankinden yksek ve kendilerine sunulan
seenek genilii her zamankinden fazladr. Bu nedenle mterilerle en ok temas olan
kiilerin eitimli, motivasyonu yksek ve deneyimli kiilerden olumas gerekir.
Bir iletmeye devaml mteri olan birine, neden her zaman buradan alveri yaptn
sorsanz size: Buras uygun, hep buradan alyorum, baka bir yerden mi almalym?
diyecektir. Bununla birlikte devaml mteri: Bu insanlar harikulade, satn almadm
zaman bile benimle ilgileniyorlar. Kesinlikle tavsiye ederim. Harika i yapyorlar.
diyecektir ve sizin de o iletmeye mteri olmanz iin teklifte bulunacaktr.
4.4.3.2. Ortaklarla likiler

Bir iletmenin birden ok sahibi varsa ortaklar ifadesi kullanlr. Tek kiilik
iletmelerde ortaklardan sz edilmez. Ortaklar, irketlerin sahipleridir. irket, birden ok
sahibi olan iletme demektir.
Kk iletmelerde, ortaklarla ilikiler i ilikiler olarak ifade edilirken halka ak bir
anonim irkette ortak says ok olduundan ortaklarla ilikiler d ilikiler olarak ifade
edilir. Birbirlerini ve iletmede alanlar her zaman tanma frsat bulamayan insanlarn
ayn ama dorultusundaki faaliyetlerini ynlendirmesi, aralarnda kurduklar olumlu insani
ilikileri ve istekli almalaryla mmkn olacaktr.
56
UYGULAMA FAALYET-1
UYGULAMA FAALYETLER
Aadaki ilem basamaklarn takip ederek i hayatnda uyulmas gereken kurallarla
ilgili bir sunum dosyas hazrlaynz.
lem Basamaklar
neriler
hayatnda uyulmas gereken kurallar

aratrnz.
letmenin rgtlenme yaps ile ilgili

aratrma yapabilirsiniz.
retmeninizden de yardm alarak i

hayatnda uyulmas gereken kurallardan
bir kontrol listesi oluturunuz.
letmelerde alan insanlar ve grevleri

hakknda yazl kaynaklardan veya
internetten bilgi toplayabilirsiniz.
evrenizdeki bir iletmeyle ilikiye

geerek 1 gn boyunca iletmedeki
ilikileri gzlemleyiniz.
alan insanlarn davranlarn

gzlemleyebilirsiniz.
letmede alanlarn davranlarn

kontrol listenize iaretleyiniz.
Ailenizdeki alan bireylerden bilgi

alabilirsiniz.
almalarnzdan bir sunum dosyas

hazrlayarak retmeninize teslim ediniz.
yerlerinin kendileri iin hazrlad

kurallar web sitelerinden
inceleyebilirsiniz.
57
UYGULAMA FAALYET-2
Aadaki ilem basamaklarn takip ederek kurum ii /d iletiimin temel faktrleri ile
ilgili bir sunum dosyas hazrlaynz.
lem Basamaklar
neriler
Kurum ii / d iletiimin temel

faktrlerini aratrnz.
Yazl kaynaklardan ve internetten

konuyla ilgili aratrma yapabilirsiniz.

evrenizdeki bir iletmeyle iletiime
geerek iletme alanlaryla grnz.
hayatnda etkili iletiim kavramyla

ilgili yaplan aratrmalar
inceleyebilirsiniz.
letme iindeki alanlarn birbirileriyle

ve mterileriyle olan ilikilerini
gzlemleyiniz.
letmelerde ast ve st arasndaki

ilikinin nasl olmas gerektii
konusunda evrenizdeki iletmelerle
grmeler yapabilirsiniz.
letmede yaptnz grme ve

gzlemlerin sonularn rapor hline
getiriniz.
letmenizdeki i ve d ilikilerle ilgili
bir sunum dosyas hazrlayarak
retmeninize sununuz.
Belirlediiniz bir iletmenin

alanlaryla grmeler yapabilirsiniz.
Belirlediiniz bir iletmenin
mterileriyle grmeler yapabilirsiniz.
58
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1. Aadakilerden hangisi iletmelerin ilkeleri arasnda yer almaz?
A) Sorumluluk
B) Hiyerari
C) Komuta birlii
D) Ara birlii
E) blm
2. Aadakilerden hangisi i yeri grg kurallar arasnda yer almaz?
A) Toplant srasnda telefon ak braklmamaldr.
B) Kyafet kuralna uyulmaldr.
C) Btn toplantlara zamannda gelinmelidir.
D) Konuan kiinin laf kesilmemelidir.
E) nsanlar tantrlrken daha nemli kiilerin ad sonra sylenmelidir.
3. st ynetim tarafndan belli bir yetkinin alt basamaklara devredilmesine ne denir?
A) Disiplin
B) Yetki devri
C) Yetki
D) Liderlik
E) Tevik
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler
doru ise D, yanl ise Y yaznz.
4. ( ) Kiinin baars hakknda konumasn salamak, tevik tedbirleri arasnda yer alr.
5. ( ) yerinde kyafet ile ilgili konmu kurallar yoksa kii istedii gibi giyinebilir.
6. ( ) Ynetimde bakalarna i yaptrma ve onlarn yardmn salama sz konusudur.
7. ( ) .. ekonomi bilimidir.
8. ( ) Ynetimde ..her aamada sonu ve srecin takip edilerek
deerlendirilmesi ve takip edilmesidir.
9. ( ) rgtn vizyonu, misyonu ve temel amacn belirlemek ve
uygun stratejiler yaratmaktr.
10. letmelerin rettikleri mal veya hizmeti satn alan kiilere denir.
DEERLENDRME
59
RENME FAALYET5
RENME FAALYET5
AMA
Bu faaliyet sonunda
gelitirebileceksiniz.
kltrel
etkinliklerle
kendini
ifade
etme
yollar
ARATIRMA
Yaadnz yerdeki kltr sanat etkinliklerini aratrnz.

Kltrel faaliyetlerin insanlarn kendini ifade etme yollar gelitirmesindeki
nemini aratrnz.
5. SANAT ETKNLKLERN TAKP ETME

5.1. Sanatn Tanm ve Temel Terimler
5.1.1. Sanatn Tanm
Yaplan bir i veya hareketin gzel, gelimi ve etkileyici bir biimde grnmesi, onu
bir sanat olarak tanmlamamza yetmektedir. Gzel sanatlar ise insanlarn tabiat karsndaki
duygu ve dncelerini izgi, renk, biim, ses, sz ve ritim gibi unsurlarla gzel ve etkili
biimde ve kiisel bir slupla ifade etme abasndan doan ruhsal bir faaliyettir.
Sanatn kesin tanm yaplamaz fakat sanat kavramamz salayacak baz unsurlardan
sz edilebilir:
Sanat eseri, insanla birlikte var olmutur.
Sanat eseri, insann ihtiyalarndan domutur.
Sanat eseri, insann kendini anlatma biimlerinden biridir.
Sanat, srekli deien ve genileyen insan etkinliidir.
Sanat etkinlii, yeni bir yap kurma ve ekil verme giriimidir.
Bir eyi olduu gibi taklit etmek, sanat etkinlii deildir.
Sanat, malzemeyi kendi bak asna gre seer, ayklar, deitirir, yorumlar,
yeniden ortaya koyar.
Sanat eseri, sanatnn yorumunu yanstr.
Sanat eseri, kendine zg bir iletiim aracdr.
Sanat eserinin kendi anlamndan baka okunduu, seyredildii ve duyulduu

yerde kazand anlam vardr.
Sanat gerek retim gerekse anlamlandrma bakmndan bireyseldir.
Sanat eseri, d dnyann yorumlanarak deitirilmesi sonucunda ortaya kar.
Sanat eseri retmez, aklamaz; sezdirir, artrr, hissettirir, duyurur,

hatrlatr ve bunlara bal olarak bunlar erevesinde dndrr.
60
5.1.2. Temel Terimler

5.1.2.1. Sanat
Sanat dallarndan birinde retici etkinlikte bulunan ve insani yaratmay gerekletiren
kiidir. Sanat olabilmek iin yaanty yakalayp tutmak, onu bellee, bellei anlatma,
gereleri biime dntrmek gerekir.
5.1.2.2. Estetik
Sanat ve gzellik konularn inceleyen bir bilim dal, gzellik bilimi veya gzel
sanatlar felsefesidir.
5.1.2.3. Sanat Yapt

Sanat adna yaplan bir tasarm, bir sre sonunda retilen nesnedir.
5.1.2.4. Yaratclk
Bilinen eylerden yepyeni bir eyler karmak, yeni ve zgn bir bireime varmak
birtakm sorunlara yeni zm yollar bulmak demektir. Eric FROMMa gre iki tr
yaratclk saptanabilir:
Resim yapma, beste yapma, roman ve iir yazma gibi yetenee bal renilebilen
ve aratrmalarla gelitirilebilen ve rn veren yaratc etkinliklerdir.
Her tr yaratcln temelinde bulunan yaratc tutum ve davran biimidir. Bir
rnle grnr duruma gelmeyebilir, bir karakter zelliidir. Yaratclk, sanat
rnleri iin ne kadar geerli ise birtakm yaam durumlar ya da insan ilikileri
iin de geerli olmaktadr.
5.1.2.5. Deha
Olaanst yetenei ve yaratc gc olan kimsedir.
Fotoraf 5.1: Pablo Picasso
Resim 5.1: Ludwig Van Beethoven
61
5.1.2.6. Sanatsal Yaratma

Sanatsal yaratma, gerekliin yeniden retilmesidir. Sanat aslnda sanatsal nitelikte
olmayan gerekleri seerek onlar gerekte yer aldklar dizgeden baka bir dizge iinde
yeniden konumlandrmaktadr.
5.1.2.7. Sanat Kuram

Estetiin ba konusu ve gerecidir. Sanat kuram; sanatn her ynyle zellikle sanat,
sanat eseri, sanat tketicileri ile ilgilenir. Sanatsal dnmenin, tasarlamann kullanm
sanatlarna dek tm sanatsal yaratlarn douunun, bunlarn tketiminin ve alglanp
izlenmesinin baland dzenlilikler ve evrimlerini irdeleyen kuramdr. En ok sanat tarihi
ve eletirisinden yararlanr. Sanat kuramclar; sanatn varl, douu, nitelii, zellii,
snrlar ile eitli trlerinin biim ve oluum tarzlarna dek her ynyle ilgilenir.
5.1.2.8. Sanat Eletirisi

Sanat eletirisi 19. yzyln ikinci yarsndan gnmze deiik boyutlarda yaplarak
gelmitir. Sanat ve sanat tartmalar toplumsal dnyann yaamndaki ilerleme yollarndan
biridir. Sanatsal kltrn nemli bir parasdr.
Sanat eletirisinin ilevi, sanatsal iletiimin toplumla balantsn salamak ve btn
sistemi kendi kendini dzenleyen bir yapya kavuturmaktr.
5.1.2.9. Sanat Felsefesi

Sanatn ve sanatsal yaratcln ne olduu, sanat yaptnn nasl olutuu ve sanatn
amac gibi sorulara yant arayan felsefe daldr. Balangc Platona dek uzanr.
Felsefeciler sanatla ve estetikle ilgili kavramlarla ilgilenmilerdir.
5.1.2.10. Sanat Sosyolojisi

Sanat yaptnn oluumunda toplumsal evre koullarnn roln aratran disiplindir.
Sanatsal olaylarn sanat tketicisi ile iletiimini irdeler. Sanat sosyolojisi bize sanatn
kaynan aydnlatan bilgiler verir. Sanatsal bilincin gelimesi iin gerekli olan dnsel
ortam hazrlar. lk olarak 19. yzylda edebiyat alanna ilikin sorunlar aratran bir dal
olarak ortaya kmtr. Dier sanatlarla ilgilenmeye ancak 20. yzylda balamtr.
5.1.2.11. Sanat Tarihi

Yeryznde hayatn balangcndan bugne insanolunun oluturduu sanat
yaptlarnn geliimini, zaman ve yer gstererek inceleyen bilim daldr. Sanat tarihi, sanatn
tarihsel geliimini inceleyen bir bilim dal olarak 19. yzylda Almanyada ortaya kmtr.
62
5.2. Sanatn Gereklilii

"Sanat insann dnyay tanyp deitirebilmesi iin gereklidir. Ama salt znde
tad by yznden de gereklidir." Ernst FSHER
Sanatn gerekliliinin anlalmas iin sanatn bireyin yaamndaki yerine ve anlamna
deinmenin anlaml olaca dnlmtr.
Sanat, bireyin yaamnn hemen hemen her annda onun ayrlmaz bir parasdr
denilebilir. nsanlar her nereye bakarlarsa baksnlar, sanat ve tasarm
almalarn grebilirler.
Sanat ve buna bal olarak sanat eserlerinin bireyin yaamnda ilevsel yn
olduu kadar biimi, renkleri vb. gibi dier zellikleri ile insann estetik
ynnn bir yansmasdr.
Sanat, insana estetik haz verip insan elendirerek onun oyalanmasn ve yaam
dersi vermesini salar. Bu anlamda sanatn, insanlarn ruhlarn yaamn
karanlklarndan kurtarp gerek yaamdan daha stn olan ideal bir yaam iin
hazrlad sylenebilir. rnein bir roman, bildiimiz insan ilikilerini, olaylar
bizim iin derinlemesine inceleyerek bize nderlik eder.
Sanat ve buna bal olarak sanat eseri, insan yaamnn belli zaman dilimlerinin
sembollemesini yani bireyin yaamnn o anki kesitinin kayt altna alnmasn
salar. rnein bir bireyin herhangi bir yerde bir arky ilk kez dinledii ve bir
resmi ilk kez grd an, o sanat eserinin o kiinin zihninde sembolletirdii
yani kayt altna ald andr.
Sanatn, bireyin yaamndaki belli zaman dilimlerini sembolletirmesi yannda
bireylerin d gcn zenginletirmesine yardmc olduu da sylenebilir.
Sanat, insanlarn birbirlerini anlamalarn salayan bir iletiim aracdr. Sanat
her zaman farkl lkelerden ve kltrlerden insanlarn, farkl cinslerin, farkl
sosyal, etnik ya da g gruplarnn arasnda kpr kurar. Sanat, insanlar
arasndaki farkllklar, atmalar ve basklar bir tarafa braktrr ve onlarn
birlikte yaayabilme becerilerini denemelerini salar. Bu anlamda sanatn renk,
dil, din, rk ayrm yapmadan tm dnyann paylat evrensel bir ara yani
ortak bir grsel dilin olumasn salad sylenebilir. Sanatn amac, estetik
bir form olan sanat eserini benimseme ve onu kabul etme srecinde birbirimizi
anlama ve bakalarnn bizi anlamasna yardmc olmaktr.
5.3. Sanatn Toplumsal Yaama Etkisi

Sanat, sanat ve toplum birbiriyle etkileim hlindedir.
Toplumsal yaam sanaty, toplumu ve sanat eserini, sanat eseri de toplumu
etkilemektedir. Sanat, yaad an zelliklerinden, toplumunun din inanlar, dil ve
edebiyat birikimi, yaama biimleri ve corafyasndan beslenir ve etkilenir, ortaya koyduu
eserlerle toplumu etkiler. Sanat eseri yapld dnemin kltrel, teknolojik, toplumsal,
mimari zelliklerini tar.
63
Sanat eserini meydana getiren evresel ve kiisel unsurlar vardr. Kltr, dil, din ve
corafya evresel unsurlardandr. Kiisel unsurlar ise zek, sezgi, duygu ve dnya grdr.
Bu unsurlar yle sralanabilir:
Sanat, nesnel gerein znel yaratmdr.

Sanat, snfsal bir olgudur. Snflardan ve dnya grlerinden bamsz bir
sanat yoktur.
Sanat, gereklikten koparlamaz. Koparlrsa ilevini yitirir. nsan yanltr ve
yozlatrr.
Sanatta estetik, etik ve politika birbirinden ayrlamaz.
Sanat; insan ve toplumu deitirici, dntrc, cokulandrc bir
isteklendirmedir.
Sanat, sabr ve srekli abayla insann yaratc bulgu ve yeteneklerini toplumun
hizmetine sunar. Toplumun zgrlk ve gzellik anlayn gelitirir.
Sanat, evrensel bir dil olarak insanlar arasnda sevgi, bar, dostluk, dayanma
balarn glendirir. Sevgiler arasnda kalc kprler oluturur. Bu niteliiyle
sanat, insanlar birbirine balayan en ksa yol dur. Sanat; disiplin, dzen,
sabr, uyum ve youn emekle retilen esiz bir gzelliktir.
Sanat, tarihsel geliim iinde toplumlarn yaadklar ekonomik, sosyal, siyasal
ve kltrel gelimeleri estetik bir adan yanstr.
Sanat yaptlarn inceleyen ve yorumlayan eletirmenler, onlarn hangi doal ve
toplumsal koullarda retildiklerini gz nnde bulundururlar. Bylece sanatn
geliimine, sanatlarn yetkinlemesine k tutarlar.
Sanat yaptlarnn iyi alglanmas, bireyin ve toplumun estetik eitimiyle
yakndan ilgilidir. O nedenle ada uygarln stne kmak isteyen
toplumlar, sanat ve estetik eitimine arlk vermek zorundadr. Sanat ve
estetik, bireyin ve toplumun d gcn artrr. Onlara yaratc, retici bir bak
as kazandrr.
Sanatla d gcn gelitiren toplumlar, daha ok gzellik ve mutluluk retir.
rettiklerini zgrce paylarlar.
Gl ve etkili eitim arac olan gzel sanatlar; insanlarn ortak davran
gelitirmelerine, estetik duyarlk kazanmalarna, yaama sevincini
yakalamalarna, nitelikli insan, verimli yurtta olmalarna byk katk salar.
nsanlarn ortak beeni kazanmalarna, ktye ve irkine tavr almalarna
yardmc olur. Byle bir ortamda gzellik duygusu ve estetik bilinci tm
etkinliklere siner ve halkn gnlk yaamna karr.
Sonu olarak diyebiliriz ki gzelliin saysz ve tanmsz trlerini barnda tayan

sanat; insann dnsel, duyusal ve estetik geliimine hizmet eder. Sanat, insan
yetkinletiren vazgeilmez bir toplumsal olgudur. nsanca yaam iin zorunlu bir
gereksinimdir. Bu nedenle gzel sanatlara asla yabanc kalamayz.
64
5.4. Balca Sanat Alanlar

Gzel sanatlar genel olarak neye biim verdiine, hangi aralar kullandna ve
izledikleri amalara gre grsel sanatlar (plastik sanatlar), iitsel sanatlar (fonetik sanatlar),
ritmik sanatlar (bileik sanatlar) olmak zere e ayrlr.
5.4.1. Grsel Sanatlar (Plastik Sanatlar)

Maddeye biim veren, genel olarak gze hitap eden, sergilendii yer zellii
nedeniyle duraan, zamann belirli bir an veya belirli bir zaman aral ile ifade zellii
gsteren sanatlara denir. Resim, Grafik Sanatlar, Fotoraflk, Heykel, Seramik, Mimarlk,
Tekstil Tasarm sanat dallar bu gruba girer.
Fotoraf 5.2: RonMueckin Boy isimli heykeli
Fotoraf 5.3: James Law'n leri Teknoloji Siber Mimari Yumurtas
65
5.4.2. itsel Sanatlar (Fonetik Sanatlar)

Sese ve sze biim veren, genel olarak kulaa hitap eden, dinamik bir zellie sahip
edebiyat ve mzik sanatlarna iitsel sanatlar denir.
Fotoraf 5. 4: Neet Erta
Fotoraf 5.5: Cumhurbakanl Senfoni Orkestras
5.4.3. Ritmik Sanatlar (Bileik Sanatlar)

Harekete biim veren, genel olarak gze ve kulaa hitap eden sanat dallarna ritmik
sanatlar denir. Opera, bale, dans, tiyatro, sinema sanat dallar bu gruba girer. Ritmik
sanatlarda sanat yaptlarnn hazrlanmasna ve sergilenmesine katlan sanat saysnn
genellikle birden ok olmas dikkat ekici bir zelliktir.
66
Bu sanatlarn sergilenmesinde tek bir sanat grev alsa da hazrlanmas iin alannda
uzman kiilerden oluan teknik bir ekip alr. Ritmik sanatlarn zel sergi meknlar olarak
kullanlan sahnelerde teknik cihaz ve dzenekler yer almaktadr.
Fotoraf 5.6: Rus Devlet Balesinin Kuu Gl temsilinden bir sahne
Fotoraf 5.7: BB ehir Tiyatrosunun sahneledii Vine Bahesi oyunundan bir sahne
67
Fotoraf 5.8: 2014 Cannes film festivalinde Altn Palmiye kazanan K Uykusu filminin afii
5.5. Sanat Etkinliklerini zlerken Dikkat Edilecek Hususlar

Etkinlie katlmadan nce ve katlm srasnda aadaki hususlara dikkat edilmelidir:
Yayn organlarnda yer alan kltr sanat haberlerini takip ediniz.

lginizi eken ve ulaabileceiniz bir sanat etkinliine katlnz.
Etkinlie katlmadan nce n aratrma yapmak sizin iin faydal olacaktr.
Etkinliin konusunu aratrnz.
Etkinliin kltr / sanat adamnn biyografisini aratrnz. Ekip almas

sonucu ortaya kan sanat etkinliklerinde yer alan sanatlarla ilgili ayr
ayr bilgi toplanmas gerekir. rnein sinema iin ynetmen, senarist,
oyuncular vb.
Etkinliin yaratcsnn varsa dier etkinlikleriyle ilgili bilgi toplaynz.

Etkinlii izlerken notlar alnz.
mkn varsa etkinliin kltr / sanat adamyla grerek kendisinden etkinlikle
ilgili bilgi alnz.
68
Etkinlikle ilgili grsel materyal toplaynz (Etkinliin afii, davetiyesi, bror,

fotoraflar vb.).
Etkinlii izlerken sanata saygl bir izleyici olmay aklnzdan karmaynz.
Etkinlie katldktan sonra u hususlara dikkat edilmelidir:
Yorumlama Aamas
zlenen yaptn gerekten sanat yapt olup olmadna ilikin yorumda

bulununuz. Anlamak iin estetik olgusunu bilmek ve hemen
uyarlayabilmek gerekir.
zlenen yaptn hangi ada, nerede ve hangi toplum koullarnda ortaya

ktna ya da retildiine ilikin yorumda bulununuz. zlenen yapt
gnmzde yaratlan bir eser ise gnmz koullarn dnmeniz
gerekir. rnein, gnmz sanatlarnn bir resim sergisini izlemek fakat
izlediiniz 19. yyda yazlm bir opera eseri ise o dnemin koullarn
dnmeniz gerekir.
Sanatnn sunu biimi ile yaptn genel temasnn rtp rtmediine

ilikin eletiride bulununuz.
Sanat etkinlii ile ilgili genel izlenimlerinizi yaznz (rnein bir resim
sergisinde kullanlan renkler, fra vurular, kullanlan malzemeler vb.
Bir tiyatro eserinde ise ses, k, kostm, sahne tasarm, makyaj vb.).
Sanat etkinliine katlmak size ne katt? Bu konudaki dncelerinizi

yaznz.
69
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Kltr sanat gndemiyle ilgili yaynlar takip ederek bir kltr sanat etkinliine katlp
katldnz bu etkinlikle ilgili sunum hazrlaynz. Yaadnz ehirde tiyatro, opera, sergi,
bale gibi kltr sanat etkinlikleri kstlysa retmeninizle grerek kitap okumak, sinemaya
gitmek, internetten sanal sergi izlemek vb. gibi daha kolay ulalabilir etkinliklerle ilgili
faaliyet de yapabilirsiniz.
lem Basamaklar
neriler
Yayn organlarnda yer alan kltr sanat

haberlerini takip ediniz.
Sanat gndemini gazete, dergi, radyo,

televizyon, internet vb. eitli kitle
iletiim aralarndan takip edebilirsiniz.
Gndemdeki kltr sanat

etkinliklerinden birini seiniz.
Seeceiniz etkinliin yaadnz yerde

ya da ulaabileceiniz bir yerde
gerekletirilen bir etkinlik olmasna
dikkat ediniz.
Katlacanz etkinliin sizin iin
elenceli olmasna dikkat ediniz.
Arkadalarnzla birlikte etkinlie
katlarak etkinlik sonras
dncelerinizi paylaabilirsiniz.
Etkinliin konusunu aratrnz.

Etkinliin kltr / sanat adamnn
biyografisini aratrnz.
Etkinliin yaratcsnn varsa dier
etkinlikleriyle ilgili bilgi toplaynz.
Katldnz etkinlikle ilgili fotoraf
ekebilirsiniz.
Etkinlie izleyici olarak katlnz.

Etkinlik hakkndaki izlenimlerini yazarak
rapor hline getiriniz.
Sunumunuzun ok uzun olmamasna,

arpc ve dikkat ekici olmasna zen
gsteriniz.
Raporu grsellerle zenginletirerek

sunuma hazr hle getiriniz.
Hazrladnz sunumu snf ortamnda
arkadalarnza sununuz.
70
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Aadakilerden hangisi sanatn unsurlarndan biri deildir?

A)
B)
C)
D)
E)
2.
Maddeye biim veren, genel olarak gze hitap eden, sergilendii yer zellii
nedeniyle duraan, zamann belirli bir an veya belirli bir zaman aral ile ifade
zellii gsteren sanatlar aadakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
3.
Bileik sanatlar
Grsel sanatlar
Ritmik sanatlar
itsel sanatlar
Plastik sanatlar
Aadakilerden hangisi sanat eserini meydana getiren kiisel unsurlardan biridir?

A)
B)
C)
D)
E)
5.
Fonetik sanatlar
itsel sanatlar
Plastik sanatlar
Bileik sanatlar
Ritmik sanatlar
Sese ve sze biim veren, genel olarak kulaa hitap eden, dinamik bir zellie sahip
sanat alan aadakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
4.
Sanat eseri, insann ihtiyalarndan domutur.

Sanat, srekli deien ve genileyen insan etkinliidir.
Bir eyi olduu gibi taklit etmek, sanat etkinliidir.
Sanat eseri, sanatnn yorumunu yanstr.
Sanat eseri, kendine zg bir iletiim aracdr.
Dil
Corafya
Sezgi
Kltr
Din
Aadakilerden hangisi ritmik sanatlara giren bir sanat daldr?

A) Tiyatro
B) Edebiyat
C) Mzik
D) Heykel
E) Mimari
71

6.
Sanat ve gzellik konularn inceleyen bir bilim dal, gzellik bilimi veya gzel
sanatlar felsefesine .. denir.
7.
Olaanst yetenei ve yaratc gc olan kimselere .denir.
8.
Sanatsal dnmenin, tasarlamann kullanm sanatlarna dek tm sanatsal yaratlarn

douunun, bunlarn tketiminin ve alglanp izlenmesinin baland dzenlilikler ve
evrimlerini irdeleyen .... kuramdr.
9.
Sanat sosyolojisi, sanat yaptnn oluumunda ..

roln aratran disiplindir.
10.
. insann dnyay tanyp deitirebilmesi iin gereklidir.
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
72
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
1.
Aadakilerden hangisi iletiim srecinin gelerinden deildir?

A) Mesaj
B) Kaynak
C) Geri dnm
D) Alc
2.
letiim srecini balatan ge aadakilerden hangisidir?

A) Kaynak
B) Alc
C) Mesaj
D) Kod ama
3.
Aadakilerden hangisi mesajn tamas gereken zelliklerden deildir?

A) Mesaj karmak olmaldr.
B) Mesaj ak olmaldr.
C) Mesaj doru zamanda iletilmelidir.
D) Mesaj uygun kanal izlemelidir.
4.
rf ve det kuralnn anlam ve ierii konusunda tartma olmamas hangi ilke ile
ilgilidir?
A) Sreklilik
B) Kesinlik
C) Genel inan
D) Akla uygunluk
5.
Aadakilerden hangisi verilmi bir statdr?

A) Ya
B) Evli olmak
C) Meslek
D) Anne olmak
6. Harekete biim veren, genel olarak gze ve kulaa hitap eden sanat alan aadakilerden
hangisidir?
A) Grsel sanatlar
B) itsel sanatlar
C) Ritmik sanatlar
D) Plastik sanatlar
E) Fonetik sanatlar
73

7.
8.
9.
10.
11.
12.
( ) Ortak amal kurulular, yelerinin ortak amalarn gerekletirmek iin faaliyette

bulunan kurululardr.
( ) Eitim hakk, temel insan haklar iinde yer alr.
( ) Kiilerin kendi abalar sonucu elde ettikleri statye verilmi stat denir.
( ) Koordinasyon, her aamada sonu ve srecin takip edilerek deerlendirilmesi ve
takip edilmesidir.
( ) Komuta birlii, iletmelerin temel ilkelerindendir.
( ) Sanat, yaad an zelliklerinden, toplumunun din inanlar, dil ve edebiyat
birikimi, yaama biimleri ve corafyasndan beslenir ve etkilenir, ortaya koyduu
eserlerle toplumu etkiler.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
, mesajn iaret hline dnmesinde kullanlan simgelerin anlama

dntrlmesidir
letiim srecinde mesajn kaynaktan alcya ulamasn salayan ortam, yntem ve
tekniklere .denir.
Bir iletiim srecinde alcdan kaynaa ynelen tm tepkilere
..denir.
Bilisel gcn belirli bir konu, nesne ya da durum zerinde younlaabilmesi ve
odaklaabilme zelliine denir.
Ortak menfaatler etrafnda birleen ve bunlar gerekletirmek iin rgtlenmi
gruplara ..denir.
insanlarn, tabiat karsndaki duygu ve dncelerini
izgi, renk, biim, ses, sz ve ritim gibi unsurlarla gzel ve etkili biimde ve kiisel bir
slupla ifade etme abasndan doan ruhsal bir faaliyettir.
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
74
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
B
A
C
B
E
DORU
DORU
YANLI
YANLI
YANLI
LETM
MESAJ
EMPAT
BLSEL
KOD ZME
RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
D
C
E
DORU
DORU
YANLI
BELLEK
LG
SUNUM
75

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
E
A
B
D
YANLI
DORU
DORU
BASKI GRUPLARI
ROL ATIMASI
ANAHTAR STAT

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
D
E
B
DORU
YANLI
DORU
LETME
DENETM
LDERLK
MTER

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
C
C
D
C
A
ESTETK
DEHA
SANAT KURAMI
TOPLUMSAL
EVRE
KOULLARININ
SANAT
76
MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
C
D
A
B
A
C
DORU
DORU
YANLI
YANLI
DORU
DORU
KOD
KANAL
GERBLDRM
DKKAT
BASKI GRUPLARI
GZEL SANATLAR
77
KAYNAKA
KAYNAKA
BALTA Zuhal, Acar BALTA, Beden Dili, Remzi Kitapevi, stanbul, 1992.
BAHAR Emel, letiim, Detay Yaynclk, Ankara, 2012.
BAYMUR Feriha, Genel Psikoloji,11.Bask, nklap Yaynclk, stanbul,

1994.
BLEN Mrvvet, Salkl nsan likileri, Armoni Ltd.,Ankara.
CCELOLU Doan, nsan ve Davran, Remzi Kitapevi, stanbul, 1999.
CCELOLU Doan, Yeniden nsan nsana, Remzi Kitapevi, stanbul, 2000.
DEMR irvan en, Turizm letmelerinde Halkla likiler, Detay

Yaynclk, Ankara, 2011.
DEMRAY Uur, Etkili letiim, Pegem Akademi Yaynlar, Ankara, 2010.
DOAN Ouzhan, Tayfun ASAL, Ynetim ve Motivasyon, Kavim

Yaynclk, 2009.
ERDOAN lhan, letmelerde Davran, .. letme Fakltesi Yaynlar,

stanbul, 1997.
EREN Erol, rgtsel Davran ve Ynetim Psikolojisi, Beta Yayn Basm,

stanbul, 2000.
GEN Nurullah, Ynetim ve Organizasyon, Sekin Yaynclk, Ankara, 2004.
GETAN Engin, nsan Olmak, Remzi Kitapevi, stanbul,1999.
KOEL Tamer, Ynetim ve Organizasyon, stanbul,1998.
KOEL Tamer, letme Yneticilii, Beta Yaynclk, stanbul, 2011.
MISIRLI rfan, Genel ve Teknik letiim, Detay Yaynclk, Ankara, 2013.
MUCUK smet, Modern letmecilik, Trkmen Kitapevi, stanbul, 2008.
MUTLU Erol, letiim Szl, Ark Yaynevi, Ankara, 1994.
ZARALLI Nurdan, Etkin rgtsel letiim Olarak Etkin Kaynak

Alverii, Endstri ve rgt Psikolojisi, Trk Psikologlar Dernei Yaynlar,
2.Bask, Ankara, 1997.
OSKAY nsal, XIX. Yzyldan Gnmze Kitle letiimin Kltrel

levleri, Ankara niversitesi S.B.F. Yaynlar, Ankara, 1982.
78
ZGEN Hseyin, Azmi YALIN, Temel letmecilik Bilgisi, 3. Bask, Nobel

Kitabevi, Adana, 2005.
PASN Glseren, Sanat Etkinliklerini zleme, MEB Yaynlar, Ankara, 2007.
TOPSES Grses, Eitim Srecinde nsan ve Psikolojisi, Gazi niversitesi
Yaynlar, Ankara,1992.
TUTAR Hasan, M.Kemal YILMAZ, Genel letiim Kavramlar ve Modeller,

7.Bask, Sekin Yaynclk, Ankara, 2010.
YATKIN
AHMET,
Halkla
likiler
ve
letiim,
Nobel
Yaynclk,Ankara,2003.
ZILLIOLU Merih, letiim Nedir, Cem Yaynevi,stanbul,1993.

http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0leti%C5%9Fim_ara%C3%A7lar%C4%B1
(25.08.2014/ 14.00)
http://www.zgefdergi.com/Makaleler/1995489730_09_02_Mercin-Alakus.pdf
(27.08.2014/11.30)
http://www.felsefesinifi.com/?Bid=1467628 (28.08.2014/10.47)
http://ozanahmetince.blogcu.com/sanat-ve-toplum/12897728
(28.08.2014/13.00)
79

Etkili İletişim

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Etkili İletişim

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

3.1. Toplum Hayatn Dzenleyen Kurallar ....................................................................... 31

5.2. Sanatn Gereklilii ...................................................................................................... 63

Ortam: Snf / atlye ortam

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra

letiimin gelerini aratrnz.

letiim etkinlii insanlar gerektirir yani iletiim ancak insanlarn birbirlerini

1.2. letiimin geleri

ekil1.1: letiim sreci emas

1.1.1. Kaynak (Gnderici)

Kaynak, gnderecei mesaj konusunda bilgili olmaldr.

1.1.3. Mesaj (leti)

letiim srecinde mesajn tamas gereken zellikler unlardr:

Mesaj anlalr olmaldr.

Mesaj doru zamanda iletilmelidir.

Mesaj uygun kanal izlemelidir.

Mesaj kaynak ve alc arasnda kalmaldr.

1.1.4. letiim Kanal

letiimin temel amac bilgilendirmek, gdlemek ve ikna etmek olduu iin

1.1.5. Kod zme

1.1.6. Alc (Hedef)

1.1.7. Alglama (Filtreleme)

1.1.8. Geri Bildirim (Feedback)

Mesajla ilgisi olmayan geri bildirim verilmemelidir.

ETKNLK: letiimin gelerini Belirleme

retmen: letiim nedir?

retmen ve renci arasnda geen yukardaki diyalogda iletiim gelerini bulunuz.

1.2. Etkili letiim

Kullanlan dil, ak ve sade olmaldr.

ekil 1.3: Etkili iletiim

1.2.1. Etkili letiim Kurmada Uygulanabilecek Yntemler

letiimin kiisel ve evresel engellerini amak:

Kaynak, szl mesajlar alcnn anlayaca ve alglayabilecei biimde

Kaynan gnderdii mesajlar sadece szl olmamal, ayn zamanda

Kaynan gnderdii mesajlar, alcnn ilgisini ekecek gerek ve ekici

Mesaj, alcy etkileyecek trden bir kanalla gnderilmelidir.

Kaynak ve alcnn fiziksel evresi iletiime elverili bir duruma

Kaynak ve alcnn fiziksel ve psikolojik rahatszlklar giderilmelidir.

Empatik iletiim: Bir kiinin kendini karsndaki kiinin yerine koyarak

Fotoraf 1.1: Empatik iletiim

Etkin iletiim: Etkin iletiim, amalanan anlam mmkn olduu kadar

sayesinde gerekleir. kna etmek inandrc olmaya baldr. nan, tutum ve

ETKNLK: Etkili letiim Srecine Uygun Drama Hazrlama

Snfta drderli gruplar oluturunuz.

1.2.2. yi Bir Dinleyicinin zellikleri

Dikkatini karsndaki kiiye verir.

Konumacy szn kesmeden dinler.

Konumacya rahatlamas iin kolaylk salar.

Konumacyla gz temas kurar.

Son sz sylemek iin abalamaz.

Dinlerken verecei cevab dnmez.

1.3. letiim Trleri

1.3.1. Szsz letiim

Resim 1.1: Szsz iletiim

Beden dilinde dier bir faktr de jest ve mimiklerdir. Yz kaslarnn anlatm

Szsz jestlerle szl mesaj pekitirmek amacyla kullanlan olumlama

Szl mesajn yerine geebilecek bir davranta bulunma,

Gzlerle mesaj iletme,

Mesajn anlamn tamamlama ve mesaj vurgulamadr.

1.3.2. Szl letiim